Datasets:

chrisociepa

/

wikipedia-pl-20230401

like 2

1208

https://pl.wikipedia.org/wiki/Druzus%20Starszy

Druzus Starszy

Decimus Claudius Nero Drusus Germanicus (ur. 14 stycznia 38 p.n.e.; zm. 14 września 9 p.n.e.). Syn Tyberiusza Klaudiusza Nerona i Liwii, brat cesarza Tyberiusza. Urodzony już po rozwodzie Liwii z Tyberiuszem Klaudiuszem Neronem i ślubie z Augustem. Charakterystyka Druzus był jednym z wybitniejszych ludzi swoich czasów. Jego przyjazne maniery, ujmujący wygląd, a przede wszystkim błyskotliwe talenty militarne zapewniły mu uznanie i przywiązanie legionistów. Był wybitnym wodzem, co wykazał licznymi zwycięstwami odniesionymi nad Germanami. Jawnie okazywana sympatia dla zasad republikańskich zjednała mu uznanie w szerokich kręgach. Uważano, że może się przyczynić do przywrócenia republiki. Kampania nad Dunajem W 15 p.n.e. bracia Tyberiusz i Druzus poprowadzili udaną kampanię przeciw galickim plemionom Retów i Windelików. Retowie zamieszkiwali Alpy pomiędzy rzekami Renem i Inn, a Windelikowie zajmowali terytoria na północ od nich aż do samego Dunaju. Po uciążliwych walkach w górskim terenie wojska rzymskie odniosły ostateczne zwycięstwo. Na podbitym obszarze zorganizowano nową prowincję – Recję, której stolicą zostało później miasto Augusta Vindelicorum (dzisiejszy Augsburg). Namiestnictwo w Galii W 13 p.n.e. cesarz August opuszczając Galię zostawił tam Druzusa jako swego zastępcę i namiestnika nowozorganizowanej prowincji Trzech Galii. Narastające niezadowolenie w prowincji zażegnał on przeprowadzając ponowne naliczenie podatków i zwołując zebranie przedstawicieli plemion galijskich w Lugdunum (dzisiejszym Lyonie) dla rozpatrzenia skarg. W sierpniu 12 p.n.e. podczas wielkiej ceremonii, przed ołtarzem poświęconym Romie i Augustowi zgromadzili się przedstawiciele wszystkich plemion galijskich i złożono uroczystą ofiarę. Pacyfikacja nastrojów w Galii miała doniosłe znaczenie, dając Rzymianom możliwość skoncentrowania się na walkach z Germanami. Pierwsza kampania w Germanii W 12 p.n.e. zamieszkujący prawy brzeg Renu Sugambrowie przekroczyli rzekę. Druzus odrzucił ich z powrotem i spustoszył ich własne terytoria. Płynąc następnie w dół Renu podporządkował sobie Fryzów. Dla ułatwienia operacji wojskowych rozkazał zbudowanie kanału łączącego Ren z zalewem Zuyder See. Flota rzymska wypłynęła na Morze Północne posuwając się wzdłuż wybrzeża na wschód. U ujścia rzeki Ems w bitwie morskiej rozbito flotę Brukterów, a u ujścia Wezery spustoszono ziemie plemienia Chauków. Nadchodząca zima zakończyła kampanię. Wracająca flota ugrzęzła na mieliznach, lecz z pomocą Fryzów zdołano ją uwolnić. Druzus wrócił do Rzymu w chwale pierwszego dowódcy, który dotarł do wybrzeży Morza Północnego. Kolejne walki w Germanii W 11 p.n.e. ponownie poprowadził wojska za Ren. Pokonał plemiona Usipetów, Sugambrów, Chattów i doszedł do Wezery, gdzie odniósł zwycięstwo nad Cheruskami. W drodze powrotnej założył pierwsze za Renem stałe forty rzymskie. W 10 p.n.e. Chattowie i Sugambrowie znów się zbuntowali. Po odniesieniu kilku pomniejszych sukcesów Druzus wraz z Tyberiuszem i Augustem powrócił do Rzymu, gdzie wybrano go konsulem na następny rok. Jednakże już jesienią był z powrotem przy legionach zimujących nad Renem, przygotowując się do kampanii w roku następnym. Ostatnia kampania Wiosną 9 p.n.e. Druzus, tym razem jako konsul, znów poprowadził wojska w głąb Germanii. Zaatakował i pokonał Chattów, Szwabów, Markomanów i Cherusków. Przekroczył Wezerę i dotarł do Łaby. Był to najdalszy punkt na terenie Germanii, do jakiego kiedykolwiek dotarła rzymska armia. Dla utrwalenia zdobyczy podjął wiele środków: budował fortece wzdłuż Łaby, Wezery i Mozy, zorganizował stałą flotyllę na Renie. Podobno od przekroczenia Łaby odwiodło go tylko widzenie, w którym nadnaturalnej wielkości zjawa kobiety przepowiedziała mu zbliżającą się śmierć. W drodze powrotnej uległ wypadkowi: upadek z konia spowodował złamanie nogi. Po 30 dniach zmarł w obecności brata, Tyberiusza, który na wieść o wypadku szybko podążył do obozu. Eskortował potem mary ze zwłokami brata, które przewieziono do Rzymu. Prochy złożono w Mauzoleum Augusta. Potomkowie Mąż Antonii Młodszej (córki triumwira – Marka Antoniusza i siostry cesarza Augusta – Oktawii). Miał z nią troje dzieci: Klaudia Julia Liwilla (Claudia Iulia Livilla) Julia Helena (Iulia Helen) Rubeliusz Plaut (Sergius Rubellius Plautus) Rubellia (Rubellia) Tyberiusz Klaudiusz Gemellus (Tiberius Claudius Gemellus) Klaudiusz Germanik (Claudius Germanicus) Germanik (Gaius Claudius Drusus Caesar Germanicus) Klaudiusz (Claudius) Klaudia (Claudia) Klaudiusz Neron Juliusz Cezar (Claudius Nero Iulius Caesar) Druzus III (Claudius Drusus) Kaligula (Gaius Iulius Caesar Caligula) Julia Druzylla (Iulia Drusilla) Juliusz (Iulius) Agrypina Młodsza (Iulia Agrippina Minor) Neron (Nero Claudius Augustus) Klaudia Augusta (Claudia Augusta) Julia Druzylla (Iulia Drusilla) Julia Liwilla (Iulia Livilla) Klaudiusz (Tiberius Claudius Caesar Augustus) Druzus IV (Claudius Drusus) Klaudia (Claudia) Klaudia Antonia (Claudia Antonia) Cornelius Sulla Oktawia (Octavia) Brytanik (Tiberius Claudius Britannicus) Zobacz też Drzewo genealogiczne Klaudiuszów Neronów Członkowie rodzin władców starożytnego Rzymu Rzymscy namiestnicy Galii Dynastia julijsko-klaudyjska Klaudiusze Urodzeni w 38 p.n.e. Zmarli w 9 p.n.e. Konsulowie Cesarstwa Rzymskiego

190098

https://pl.wikipedia.org/wiki/Dassault%20Aviation

Dassault Aviation

Dassault Aviation – francuski producent samolotów wojskowych, biznesowych i pasażerskich, założony przez Marcela Blocha pod nazwą Société des Avions Marcel Bloch (w skrócie MB). Po II wojnie światowej Bloch zmienił nazwisko na Marcel Dassault i 20 grudnia 1947 przemianował swą firmę na Avions Marcel Dassault. W 1971 r., po przejęciu wytwórni Breguet spółka przyjęła nazwę Avions Marcel Dassault-Breguet Aviation (AMD-BA), którą w 1990 r. skrócono do Dassault Aviation. Historia Wytwórnia Société des Avions Marcel Bloch została założona przez Marcela Blocha w 1928 r. W 1935 Bloch i Henry Potez założyli spółkę i zakupując firmę Société Aerienne Bordelaise (SAB), stworzyli Société Aeronautique du Sud-Ouest. W 1936 przemysł zbrojeniowy we Francji został znacjonalizowany, a przejęta przez państwo spółka została przemianowana na Société Nationale de Constructions Aéronautiques du Sud-Ouest (SNCASO). Marcel Bloch dostał propozycję zostania administratorem wytwórni z ramienia Ministerstwa Lotnictwa. Podczas II wojny światowej przemysł lotniczy w okupowanej Francji zaprzestał działalności, a w październiku 1940 Marcel Bloch został uwięziony przez rząd Vichy. W 1944 wysłano go do obozu koncentracyjnego w Buchenwaldzie, gdzie przebywał do momentu uwolnienia 11 kwietnia 1945 r. 10 listopada 1945 r. na specjalnym zebraniu zarządu Société Anonyme des Avions Marcel Bloch zdecydowano o zmianie statusu na spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością Société des Avions Marcel Bloch o statusie holdingu. 20 stycznia 1947 Société des Avions Marcel Bloch została przemianowana na Société des Avions Marcel Dassault ze względu na zmianę nazwiska właściciela. W 1954 Dassault założył oddział firmy zajmujący się elektroniką (od 1962 jako Electronique Marcel Dassault), której pierwszym zadaniem było opracowanie radaru lotniczego, poprzedzającego prace nad głowicą naprowadzającą do przeciwlotniczych pocisków rakietowych powietrze-powietrze, oraz systemów nawigacyjnych i celowników bombowych. Od lat 50. do 70. wytwórnia Dassault produkowała samoloty przede wszystkim na eksport, a jej największym sukcesem rynkowym były samoloty serii Mirage i Mystère. Między 1 stycznia 1956 roku a 1965 rokiem firma nosiła nazwę Générale aéronautique Marcel Dassault (GAMD), po czym powróciła do nazwy Société des avions Marcel Dassault. W latach 1965 i 1966 rząd francuski postanowił, ze względu na zbyt wielu dostawców sprzętu wojskowego, wyspecjalizować firmy lotnicze w określonej grupie produktów. Dassault miał produkować samoloty bojowe i dyspozycyjne, Nord Aviation rakietowe pociski balistyczne, a Sud Aviation cywilne i wojskowe samoloty transportowe i śmigłowce W 1970 Nord Aviations i Sud Aviation połączyły się, tworząc Aérospatiale. 27 czerwca 1967 Dassault przejął na polecenie rządu Francji 66% spółki Breguet Aviation. Zgodnie z umową między obydwiema spółkami 14 grudnia 1971 zmieniono nazwę połączonej spółki na Avions Marcel Dassault-Bregeut Aviation (AMD-BA). W 1981 utworzono Dassault Systèmes, której celem było rozwinięcie technologii CAD w ramach programu CATIA. Wkrótce Dassault Systèmes stał się wiodącą firmą na rynku oprogramowania tego typu. Obecnie głównymi udziałowcami Dassault Aviation są: Groupe Dassault (62,17%) Airbus Group (9,93%) Dassault Aviation (0,46%) Inwestorzy prywatni (27,44%) Konstrukcje Dassault Aviation Samoloty wojskowe MD 315 Flamant, 1947 Dassault MD 450 Ouragan, 1951 Dassault MD 452 Mystère II, 1952 Dassault MD 453 Mystère III, 1952 Dassault MD 454 Mystère IV, 1952 MD 550, 1955 Super Mystère, 1955 Mirage III, 1956, Étendard II, 1956 Étendard IV, 1956 MD 410 Spirale, 1960 Balzac, 1962 Mirage IV, 1960 Atlantic (ATL 1), 1965 Mirage F1, 1966 Mirage 5, 1967 Mirage G, 1967 Milan, 1968 Mirage G-4/G-8, 1971 Alpha Jet, 1973 Super Étendard, 1974 Falcon Guardian 01, 1977 Mirage 2000, 1978 Mirage 4000, 1979 Mirage 50, 1979 Falcon Guardian, 1981 Atlantic 2 (ATL 2), 1982 Mirage III NG, 1982 Rafale, 1986 nEUROn, 2012 Samoloty cywilne Falcon rodzina samolotów Falcon 10 (Falcon 100) Falcon 20 (Falcon 200) Falcon 50 Falcon 900 Falcon 2000 Falcon 7X (początkowo jako Falcon FNX) Falcon 8X Falcon 10X Dassault Mercure Zobacz też Potez (wytwórnia lotnicza) Przedsiębiorstwa w Paryżu Francuskie wytwórnie lotnicze

1210

https://pl.wikipedia.org/wiki/David%20Hilbert

David Hilbert

David Hilbert (ur. 23 stycznia 1862 w Królewcu (Prusy Wschodnie), zm. 14 lutego 1943 w Getyndze) – niemiecki matematyk. W zakres jego badań naukowych wchodziły: algebraiczna teoria liczb teoria równań całkowych rachunek wariacyjny podstawy geometrii i logiki matematycznej fizyka matematyczna. Dokonania Hilbert był profesorem uniwersytetu w Getyndze, jednego z najważniejszych wówczas ośrodków myśli matematycznej na świecie. Początkowo pracował nad teorią niezmienników algebraicznych. Udowodnił w 1888 roku kluczowe dla tej teorii twierdzenie o istnieniu skończonej bazy dla układu niezmienników. W 1893 udowodnił podstawowe dla geometrii algebraicznej twierdzenie o zerach. Hilbert zajmował się podstawami geometrii. Jego badania w tym zakresie ukazały nowe spojrzenie na tę tematykę. Wyniki swych badań opublikował w książce Grundlagen der Geometrie z 1899 roku (Podstawy geometrii), w której podał formalne aksjomatyczne ujęcie geometrii klasycznej. Ta przełomowa książka (do dziś wielokrotnie wznawiana i tłumaczona na inne języki) odcisnęła się na spojrzeniu współczesnych matematyków na geometrię i stanowi fundament geometrii aksjomatycznej oraz fundament filozoficzny geometrii. Hilbert prowadził badania również w zakresie rachunku wariacyjnego oraz teorii równań całkowych. Doprowadziły one do powstania pojęcia przestrzeni Hilberta oraz innych pojęć analizy funkcjonalnej, w szczególności aparatu matematycznego mechaniki kwantowej. W kręgu jego zainteresowań znajdowała się także teoria liczb. Na przykład w 1909 roku rozwiązał postawiony w 1770 roku problem Waringa. W listopadzie 1915 wyprowadził (kilka dni przed Einsteinem) równania pola w ogólnej teorii względności. Nie były one „naprawdę ogólnie kowariantne”, w przeciwieństwie do równań teorii Einsteina, „która obejmowała wszystkie formy ruchu”. Hilbert dążył do uniezależnienia logicznych systemów formalnych od ich strony znaczeniowej, do formalnej poprawności matematycznej. Przedstawił program sformalizowania logiki matematycznej – szukał sposobu zagwarantowania zupełności i niesprzeczności układu aksjomatów teorii matematycznej. Kurt Gödel wykazał w 1931 roku, że ten program jest niemożliwy do zrealizowania. Znane są do dziś problemy Hilberta (które nadały nowe kierunki rozwoju XX-wiecznej matematyki i odegrały ogromną rolę w ukształtowaniu współczesnej problematyki badawczej matematyki) – przedstawił je Hilbert w 1900 roku na Międzynarodowym Kongresie Matematyków w Paryżu. Hilbert był wszechstronnym matematykiem, poważnie traktującym swoje obowiązki dydaktyczne profesora uniwersytetu. Potwierdza to lista wykładów, które wygłosił w latach 1895–1930: Hilbert miał wielu uczniów. Byli to, między innymi: Emanuel Lasker Hermann Weyl Hugo Steinhaus. Prace Hilberta wywarły ogromny wpływ na rozwój nowoczesnej matematyki. Główne prace Hilberta to: Grundzüge einer allgemeinen Theorie der linearen Integralgleichungen (1912), Grundzüge der theoretischen Logik (1928, wspólnie z Ackermannem), Methoden der mathematischen Physik (1931–37, wspólnie z Courantem), Geometria poglądowa (1932, wydanie polskie 1956, wspólnie z Cohn-Vossenem), Grundlagen der Mathematik (1934–39, wspólnie z Bernaysem). Na jego nagrobku jest napisane "Musimy wiedzieć, będziemy wiedzieć" (w języku niemieckim), słowa które wypowiedział podczas jednego z wykładów. Zobacz też krzywa Hilberta macierz Hilberta paradoks Hilberta przestrzeń Hilberta system Hilberta nierówność Hilberta Przypisy Bibliografia Linki zewnętrzne (Kontrowersje Frege–Hilbert) Niemieccy matematycy XIX wieku Niemieccy matematycy XX wieku Niemieccy logicy Niemieccy geometrzy Analiza matematyczna – niemieccy naukowcy Analiza funkcjonalna – naukowcy Niemieccy teoretycy względności Wykładowcy Uniwersytetu Albrechta w Królewcu Wykładowcy Uniwersytetu w Getyndze Ludzie upamiętnieni nazwami twierdzeń Osoby upamiętnione nazwami nierówności Ludzie upamiętnieni nazwami przestrzeni matematycznych Osoby upamiętnione nazwami paradoksów matematycznych Ludzie upamiętnieni nazwami krzywych fraktalnych Ludzie upamiętnieni nazwami krzywych płaskich Ludzie upamiętnieni nazwami macierzy Ludzie urodzeni w Królewcu Urodzeni w 1862 Zmarli w 1943

1211

https://pl.wikipedia.org/wiki/Diduch

Diduch

Diduch (dosł. dziad), okłót – w tradycji wschodniosłowiańskiej i góralskiej pierwszy skoszony podczas żniw snop pszenicy i owsa lub niemłóconego żyta, ustawiany kłosem do góry w kącie izby na Szczodre Gody, a obecnie na Boże Narodzenie. Uważany był za wróżbę urodzaju w następnym roku i traktowany jako swego rodzaju talizman przeciw złym mocom. Trzymano go w domu do Trzech Króli, a następnie rytualnie palono. W niektórych tradycjach (por. informacje w artykule Święto Godowe) trzymano go do wiosny, młócono i z jego ziaren dokonywano pierwszego wiosennego zasiewu. Na Lubelszczyźnie zwany też królem. Na południu Małopolski w Gorcach i okolicy zwany w gwarze Białych Górali łokótem (staropolski okłót/okłot). Zwyczaj ustawiania snopa w chacie na Święto Godowe wywodzi się jeszcze z czasów przedchrześcijańskich i związany był z kultem przodków. Symbolizował ducha opiekuńczego domu. Został zaadaptowany przez chrześcijaństwo na terenie Ukrainy jako zwyczaj bożonarodzeniowy. Przypisy Bibliografia Zwyczaje słowiańskie Wróżenie Rolnictwo w kulturze

190106

https://pl.wikipedia.org/wiki/Douglas%20Aircraft%20Company

Douglas Aircraft Company

Douglas Aircraft Company – amerykańska wytwórnia lotnicza założona w 1921 przez Donalda Willsa Douglasa w Santa Monica w Kalifornii po rozpadzie poprzedniej jego firmy Davis-Douglas Company. Najsłynniejszą konstrukcją Douglasa był samolot transportowy serii DC (od Douglas Commercial) o bardzo charakterystycznej sylwetce, DC-3, budowany także w wersji wojskowej jako C-47 Skytrain. Wiele z produkowanych przez Douglasa samolotów było użytkowanych niezwykle długo i nawet dziś wiele z nich wciąż jest wykorzystywanych. Wytwórnia Douglas zbudowała bardzo wiele maszyn dla amerykańskich sił zbrojnych, głównie dla US Navy. Początkowo wytwórnia produkowała samoloty bombowo-torpedowe dla marynarki wojennej, opracowując jednocześnie inne ich odmiany, samoloty obserwacyjne i pocztowe. W ciągu pięciu pierwszych lat działalności wyprodukowano ponad 100 maszyn. Pod koniec lat 20. wytwórnia przeniosła się do nowych obiektów w Clover Field w Santa Monica, gdzie rozpoczęto konstruowanie wodnosamolotów. Nowy kompleks fabryczny był tak duży, że dostarczający przesyłki gońcy firmowi musieli używać wrotek. Pod koniec II wojny światowej firma Douglas posiadała fabryki w Santa Monica, El Segundo, Long Beach i Torrance w Kalifornii, w Tulsie i Midwest City w Oklahomie i w Chicago w stanie Illinois. W 1934 wytwórnia Douglas skonstruowała samolot transportowy DC-2, poprzednik sławnego DC-3 z 1936 roku. Szeroka oferta produkowanych przez Douglas Aircraft samolotów obejmowała lekkie i średnie bombowce, myśliwce, samoloty transportowe, obserwacyjne i eksperymentalne. Podczas II wojny światowej połączył siły z dwoma innymi firmami tworząc BVD (Boeing-Vega-Douglas), mającą na celu wspólną produkcję bombowca B-17 Flying Fortress. Po zakończeniu wojny w zakładach Douglasa budowano inny samolot na licencji Boeinga B-47 Stratojet. Poza samolotami Douglas Aircraft była pionierem także w innych dziedzinach jak konstrukcja foteli wystrzeliwanych, pocisków rakietowych klasy powietrze-powietrze, ziemia-powietrze i powietrze-ziemia, bomby oraz rakiet kosmicznych. W 1967 wytwórnia próbowała rozszerzyć produkcję ze względu na duże zapotrzebowanie na samoloty pasażerskie czterosilnikowy DC-8 i dwusilnikowy DC-9, oraz samolot szturmowy A-4 Skyhawk. Problemy z utrzymaniem jakości produkcji oraz płynności finansowej doprowadziły do połączenia się z firmą McDonnell Aircraft Corporation i powstania McDonnell Douglas. W 1997 wytwórnia McDonnell Douglas została przejęta przez Boeinga, co zakończyło ponad 75-letnią działalność firmy Douglas. Ostatni skonstruowany pod starą marką samolot Boeing 717 będący pochodną DC-9 opuścił fabrykę w Long Beach w maju 2006 roku. Inna maszyna C-17 Globemaster III była produkowana do 2014. Konstrukcje firmy Douglas Aircraft Samoloty Davis-Douglas Cloudster – jeszcze jako Davis-Douglas DT-1 (1921) DWC (1923) O-2 (1924) C-1 (1925) M-1 (1925) Commuter (1926) – prototyp T2D (1927) BT-1/BT-2 (1930) Dolphin (1930) O-31 (1930) B-7/O-35 (1931) XT3D (1931) XFD (1932) – pierwszy myśliwiec Douglasa DC-1 (1933) DC-2 (1934) XO2D (1934) B-18 Bolo (1935) DC-3 (1935) C-47 Skytrain (1935) TBD Devastator (1935) DB-7 Boston/A-20 Havoc (1938) SBD Dauntless (1938) B-23 Dragon (1939) DC-4 (1939) DC-5 (1939) XB-19 (1941) A-26 Invader (1941) C-54 Skymaster (1942) BTD Destroyer (1943) XB-42 Mixmaster (1944) A-1 Skyraider (1945) C-74 Globemaster (1945) XB-43 (1946) DC-6 (1946) Cloudster II (1947) – prototyp D-558-1 Skystreak (1947) D-558-2 Skyrocket (1948) F3D Skyknight (1948) C-124 Globemaster II (1949) A2D Skyshark (1950) F4D Skyray (1951) A-3 Skywarrior (1952) X-3 Stiletto (1952) A-4 Skyhawk (1954) B-66 Destroyer (1954) DC-7 (1953) F5D Skylancer (1956) C-133 Cargomaster (1956) F6D Missileer (1958) DC-8 (1958) DC-9 (1965) Pociski rakietowe i rakiety kosmiczne Roc I AAM-N-2 Sparrow I (1948) AIR-2 Genie (1956) MGR-1 Honest John – pierwszy rakietowy pocisk ziemia-ziemia z głowicą jądrową w arsenale Stanów Zjednoczonych. PGM-17 Thor – pierwszy amerykański balistyczny pocisk rakietowy. Delta – rodzina kosmicznych rakiet nośnych. Saturn S-IVB – rakieta nośna służąca jako trzeci stopień rakiety Saturn V lub drugi stopień rakiety Saturn IB. Przedsiębiorstwa z siedzibą w Santa Monica Amerykańskie wytwórnie lotnicze

1212

https://pl.wikipedia.org/wiki/Dziwo%C5%BCona

Dziwożona

Dziwożona (także boginka, mamuna) — demon żeński z wierzeń dawnych Słowian. Etymologia i regionalizmy Wyraz „dziwożona” (dzika żona/kobieta) jest w języku polskim pożyczką z języka słowackiego: „diva lena”/ „divá žena” oznaczała „dziką kobietę”, a polski odpowiednik spopularyzowany został przez wydaną w 1855 powieść „Dziwożona” autorstwa Zygmunta Kaczkowskiego. W języku czeskim wyraz ten występuje jako diva żena, u Hucułów istniała dykaja żena, u Łużyczan wódna żona. Z kolei na terenach Rusi Czerwonej do opisu dziwożon pasuje wyraz bohynie („boginie”). W źródłach dziwożona jest często wymiennie stosowana z mamuną i — przede wszystkim — z boginką. Wyraz „dziwożona” szczególnie stosowany był u górali tatrzańskich, z kolei wyraz diva lena, ale też runa (nawiązanie do mamuna) był w użytku u górali słowackich. Wygląd i działanie Dziwożony przedstawiane były jako szkaradne, garbate kobiety, o długich splątanych włosach, czasem z ozdobioną paprocią czerwoną czapeczką na głowie oraz z długimi piersiami lub patologicznie wydłużonymi sutkami, które zarzucały sobie na plecy i którymi nawet prały bieliznę. Mieszkały w osypiskach skalnych, w jeziorach (np. Jezioro Żabie) lub w pieczarach górskich (np. pieczara w okolicach wsi Łopuszna). Żywiły się zielem „słodyczką”. Wierzono, że dziwożony porywały młode dziewczęta i młode mężatki. Poza tym porywały dzieci z kołysek, podmieniając je na własne: brzydkie odmieńce, z widocznymi ułomnościami lub niepełnosprawnością umysłową/rozwojową. Sposobem na odzyskanie dziecka miało być wyniesienie odmieńca na pole/granicę lub śmietnik, tam obicie dziecka rózgą, dodatkowo oblewając je lub pojąc wodą ze skorupki jajka i wypowiadając słowa: Odbierz swoje, oddaj moje. Wtedy dziwożona, poruszona płaczem własnego dziecka, wracała po nie, oddając porwanego noworodka. Od dziwożon można było się uwolnić albo je odstraszyć, używając kwiatu dziurawca (popul. „dzwonek”, reg. „zwonka”). Ten opis zachowań dziwożon i metod ochrony przed nimi jest tożsamy z zapisami wierzeń z różnych terenów odnoszącymi się do boginek. Regionalne warianty opowieści o dziwożonach, oprócz typowych sytuacji podmiany dziecka lub porwania młodej mężatki/matki, zawierają także opowieści w rodzaju: uratowanie porwanej kobiety z rąk dziwożon (kobieta zaczepia napotkanego na brzegu mężczyznę i opowiada mu o swoim losie, następnie razem planują ucieczkę, wykorzystując w ostatnim momencie ochronną moc dziurawca), złapanie dziwożony (np. w rzepie), która następnie ucieka, zostawiając swoją czerwoną czapeczkę. Następnie istota przychodzi regularnie pod okno, prosząc o zwrot czapeczki. Przypisy Bibliografia B. i A. Podgórscy: Wielka Księga Demonów Polskich — leksykon i antologia demonologii ludowej, Wydawnictwo KOS, Katowice 2005, . Demony słowiańskie

1214

https://pl.wikipedia.org/wiki/Drukarka

Drukarka

Drukarka – urządzenie współpracujące z komputerem oraz innymi urządzeniami, służące do przenoszenia danego tekstu czy obrazu na różne nośniki druku (papier, folia, płótno itp.). Niektóre drukarki potrafią pracować bez komputera, np. drukować zdjęcia wykonane cyfrowym aparatem fotograficznym (po podłączeniu go do drukarki lub po włożeniu karty pamięci z zapisanymi zdjęciami do wbudowanego w drukarkę slotu). Obecnie produkowane są także urządzenia wielofunkcyjne, które są połączeniem drukarki, kserokopiarki, skanera, czy też faksu. Podstawowe rodzaje drukarek Drukarka igłowa, drukarka mozaikowa (ang. dot-matrix printer, needle printer, wire printer) – niegdyś najpopularniejszy typ drukarek. Wykorzystują do drukowania taśmę barwiącą podobną do tej stosowanej w maszynach do pisania. Ich główną zaletą są niskie koszty eksploatacji i możliwość drukowania kilku kopii na papierze samokopiującym; do dziś często używana jest do druku faktur itp.; najczęściej spotykane są głowice 9- i 24-igłowe, istnieją także drukarki wielogłowicowe (każda głowica drukuje fragment wiersza). Drukarka atramentowa (ang. ink-jet printer) – najpopularniejszy obecnie typ drukarek. Drukuje poprzez umieszczanie na papierze bardzo małych (od kilku do kilkudziesięciu pikolitrów) kropli specjalnie spreparowanego atramentu do drukowania. Praktycznie wszystkie dzisiejsze drukarki atramentowe umożliwiają druk w kolorze. Stosowany jest atrament w czterech kolorach: cyjan, magenta (ciemny róż), żółty i czarny (model CMYK). Ponadto w niektórych drukarkach można stosować specjalne tusze „fotograficzne” (są one nieco jaśniejsze niż standardowe i lepiej oddają barwy przy drukowaniu zdjęć) oraz inne dodatkowe kolory. Wadą tanich drukarek atramentowych są dość wysokie koszty eksploatacji (wysoka cena tuszu w stosunku do ilościowej możliwości pokrycia nim papieru). Jeden z niewielu typów drukarek umożliwiających druk w kolorze białym (obok technologii termotransferowej). Wysokiej jakości drukarki atramentowe, dobrze symulujące druk offsetowy zwane są prooferami. Dzięki wydrukowi proofa zleceniobiorca akceptuje projekt druku, a akceptowany proof stanowi dla drukarni wzorzec dla sprawdzania poprawności druku. Drukarka laserowa (ang. laser printer) – drukuje poprzez umieszczanie na papierze cząstek tonera. Zasada działania drukarek laserowych jest bardzo podobna do działania kserokopiarek. Wałek selenowy jest elektryzowany, następnie naświetlany światłem laserowym (lub diod LED). Przez to miejsca naświetlone tracą swój ładunek elektryczny i nie przyciągają cząsteczek tonera. Następnie toner z wałka przenoszony jest na papier. Na końcu prowadzony jest proces utrwalania wydruku. Karta papieru przechodzi przez fuser – utrwalacz termiczny, gdzie toner jest rozgrzewany i wprasowywany w kartkę papieru. Drukarki laserowe charakteryzują się bardzo wysoką jakością i szybkością wydruku, a druk pod wpływem wody się nie rozpływa. Drukarki laserowe pracują głośniej, ale także szybciej od drukarek atramentowych. Inne rodzaje drukarek Dalekopis Drukarka głowicowa – następczyni elektrycznej maszyny do pisania. Głowica wykonana w formie kulistej lub częściej owalnej z naniesionymi wokół znakami (na równoleżnikach). Na jedno uderzenie głowicy przez taśmę barwiącą w papier przypada jeden wydrukowany znak. Dostępność znaków limitowana wykonaniem rozetki drukującej. Brak trybu graficznego. Drukarka iskrowa – drukarka, w której stosowany jest specjalny papier pokryty folią aluminiową. Drukowanie polega na przepaleniu uziemionej warstwy folii przez ślizgający się po powierzchni papieru drut podłączony do zasilania. Sterowanie realizowane jest podobnie jak w drukarce igłowej. Drukarka rozetkowa – następczyni elektrycznej maszyny do pisania. Głowica wykonana w formie łatwo wymiennej tarczy ze znakami na obwodzie. Brak trybu graficznego. Drukarka stałoatramentowa – technologia opracowana przez firmę Tektronix na początku lat 90., polega na nanoszeniu roztopionego woskowego atramentu bezpośrednio na nośnik (solid ink), lub też na bęben transferowy (solid ink – transfix). Zaletami są znakomite krycie, wierność barw, szybkość, prostota konstrukcji i całkowita odporność na UV i wodę. Do wad można zaliczyć niską wytrzymałość mechaniczną druku i łatwo ulegający analizie termicznej atrament. Obecnie drukarki w tej technologii produkuje tylko firma Xerox. Drukarka sublimacyjna – typ drukarki wykorzystujący ciepło do przeniesienia barwnika. Przezroczysty barwnik na specjalnej trój- lub czterokolorowej taśmie (CMYK) jest punktowo podgrzewany, wskutek czego przechodzi z fazy stałej bezpośrednio do gazowej, po czym osiada na materiale drukowanym (zazwyczaj specjalny papier lub folia). Większość drukarek tego typu nakłada kolory kolejno, po jednym. Drukarka termiczna – drukarka zazwyczaj używana jest w kasach i drukarkach fiskalnych. Drukowanie odbywa się na specjalnym papierze (papier termiczny), który pod wpływem ciepła ciemnieje. Zaletą są: szybkość wydruku, bardzo niski poziom hałasu oraz to, że jedynym materiałem eksploatacyjnym jest papier (nie trzeba stosować taśm, tuszy i in.). Wadą jest zanikanie wydruku. Proces ten jest znacznie szybszy w wypadku poddawania wydruków działaniu światła słonecznego lub wysokiej temperatury. Drukarka termotransferowa – drukarka zbliżona w działaniu do drukarki igłowej. Zasadniczą różnicą jest taśma barwiąca jednokrotnego wykorzystania, z której barwnik nie jest przenoszony na papier w wyniku mechanicznego oddziaływania, lecz punktowego podgrzania i dociśnięcia przez iglice (grzałki) głowicy. Jeden z niewielu typów drukarek umożliwiających druk w kolorze białym (obok technologii atramentowych). Drukarka termosublimacyjna – używa do druku taśmy powleczonej odpowiednim woskiem, który w wysokiej temperaturze jest odparowywany na papier. Drukarki termosublimacyjne używane są przez profesjonalistów ze względu na bardzo wysoką jakość wydruków. Drukarka wierszowa – drukarka pracująca wyłącznie w trybie tekstowym, stawiająca za jednym ruchem cały rząd znaków; najczęściej czcionki zamocowane są na bębnie obracającym się ciągle przed papierem barwiącym i przez uderzenie specjalnego młoteczka zostawiają ślad na papierze wydruku; obecnie stosowane rzadko za względu na mały repertuar znaków i hałaśliwość. Charakteryzuje się wysoką wydajnością. Niektóre typy drukarek drukarka fotograficzna drukarka fiskalna drukarka produkcyjna drukarka rozproszona drukarka sieciowa drukarka stronicowa drukarka szeregowa drukarka wierszowa drukarka do kart plastikowych drukarka lateksowa drukarka 3D Zobacz też druk cyfrowy druk lateksowy druk solwentowy cps (informatyka) steganografia drukarkowa Przypisy Bibliografia

1215

https://pl.wikipedia.org/wiki/Didiusz%20Julianus

Didiusz Julianus

Marcus Didius Severus Iulianus (ur. 30 stycznia 133 w Mediolanie, zm. 1 czerwca 193 w Rzymie) – cesarz rzymski w roku 193. Życiorys Didiusz Julianus urodził się w rodzinie ekwickiej, która wzbogaciła się na handlu ale nie poszedł w ślady swych przodków i wybrał karierę urzędniczą i wojskową. Był prawdopodobnie galijskiego pochodzenia, jego zromanizowaną rodzinę łączyło też pokrewieństwo z matką cesarza Marka Aureliusza w której domu się wychowywał. Matka Didiusza do swych krewnych zaliczała także Salwiusza Juliana, słynnego prawnika z czasów cesarza Hadriana. Żoną Didiusza Julianusa była Manlia Skantylla, z którą miał córkę Didię Klarę. Didiusz dzięki poparciu matki Marka Aureliusza i jego samego, zawdzięczał pierwsze godności, urzędy oraz miejsce w senacie. Najpierw sprawował pewne funkcje u boku namiestników Afryki i Grecji. Później dowodził XXII legionem nad Renem i pokonał tam germański lud Chattów. Następnie przez kilka lat zarządzał prowincją Gallią Belgicą, gdzie odparł najazd germańskich Chauków. Dzięki tym sukcesom został w roku 175 konsulem. Był namiestnikiem Dalmacji, gdzie pokonał plemiona górskie oraz Germanii Dolnej. Za rządów cesarza Kommodusa objął stanowisko prefekta funduszów alimentacyjnych w Rzymie – w tym czasie oskarżono go o udział w spisku przeciwko cesarzowi, który przychylnie potraktował Didiusza i uznał go za niewinnego, skazując na śmierć żołnierza floty rzymskiej, który był oskarżycielem. W związku z tym Didiusz osiadł na krótki czas w Mediolanie, by potem zostać namiestnikiem Pontu i Bitynii w Azji Mniejszej, a następnie Afryki. Pod koniec 192 zginął cesarz Kommodus, a w marcu 193 pretorianie zabili jego następcę Pertynaksa. Według historyka Kasjusza Diona, Didiusz dowiedział się o tym na uczcie. Podpity senator postanowił sam sięgnąć po cesarską purpurę. Udał się w tym celu do koszar pretorianów, licząc na ich poparcie w zamian za obietnicę wysokiego stipendium. W koszarach przelicytował prefekta Rzymu Flawiusza Sulpicjana, oferując każdemu żołnierzowi gwardii 25 tysięcy sestercji. Dnia 28 marca 193 złożono mu przysięgę na wierność, a on zobowiązał się przywrócić obalone posągi Kommodusa i nie prześladować Flawiusza Sulpicjana co też uczynił. Senat przyjął uchwałę i uznał Didiusza Julianusa za cesarza z woli wojska, senatu, ludu ale nowy cesarz nie cieszył się poparciem ludu i senatu. Na początku kwietnia przeciwko Didiuszowi wystąpili i obwołali się cesarzami namiestnicy Panonii – Septymiusz Sewer, Brytanii – Klodiusz Albinus i Syrii – Pescenniusz Niger, mianowani przez swoich żołnierzy. Najenergiczniej postępował Septymiusz Sewer, którego legiony naddunajskie znajdowały się najbliżej Italii. Sewer ruszył na czele swoich legionów na Rzym; po drodze wiele miast otwierało przed nim swoje bramy, a mieszkańcy wiwatowali na jego cześć z gałązkami wawrzynu w dłoniach. Cesarz Didiusz Julianus ogłosił Sewera wrogiem publicznym, wysłał oficera-zabójcę z zadaniem zabicia rywala, stosował magię i wydał rozkaz fortyfikowania Rzymu. Pretorianie przeszli jednak na stronę Sewera, kiedy ten obiecał, że nie spotka ich nic złego, jeśli wydadzą zabójców cesarza Pertynaksa. Septymiusz Sewer zdobył Rzym, a Didiusz Julianus został zamordowany przez pretorianów w pałacu 1 czerwca 193. Kasjusz Dion podaje, że Didiusz umierając rzekł: „I co ja zrobiłem tak strasznego?”. Przypisy Linki zewnętrzne Cesarze rzymscy Konsulowie Cesarstwa Rzymskiego Rzymscy namiestnicy Afryki Rzymscy namiestnicy Bitynii Rzymscy namiestnicy Dalmacji Rzymscy namiestnicy Galii Ludzie urodzeni w Mediolanie Zamordowani monarchowie Urodzeni w 133 Zmarli w 193

190107

https://pl.wikipedia.org/wiki/Douglas

Douglas

Douglas – miasto, stolica Wyspy Man Douglas – miasto w Szkocji (South Lanarkshire), w którym w roku 1940 powstał obóz dla żołnierzy PSZ ewakuowanych z Francji Douglas – miejscowość na Falklandach Douglas – miejscowość w Irlandii, w hrabstwie Cork Douglas Aircraft Company – amerykańska wytwórnia lotnicza Douglas – celtyckie imię męskie Douglas – sieć sklepów kosmetycznych osoby noszące nazwisko Douglas: Douglas – szkocki klan Fryderyk Douglas – podpułkownik Wojska Polskiego Lloyd Cassel Douglas – amerykański pisarz Kirk Douglas – amerykański aktor Michael Douglas – amerykański aktor i producent filmowy, syn Kirka Douglasa Jeff Douglas – kanadyjski aktor Rosie Douglas – polityk Dominiki Denzil Douglas – polityk, premier Saint Kitts i Nevis Miejscowości w USA: Douglas – miejscowość w stanie Alabama, w hrabstwie Marshall Douglas – miasto w stanie Arizona, w hrabstwie Cochise Douglas – miasto w stanie Georgia, w hrabstwie Coffee Douglas – miasto w stanie Massachusetts, w hrabstwie Worcester Douglas – miasto w stanie Michigan, w hrabstwie Allegan Douglas – wieś w stanie Nebraska, w hrabstwie Otoe Douglas – miasto w stanie Dakota Północna, w hrabstwie Ward Douglas – miejscowość w stanie Oklahoma, w hrabstwie Garfield Douglas – miasto w stanie Wisconsin, w hrabstwie Marquette Douglas – miasto w stanie Wyoming, w hrabstwie Converse Gminy w USA: Douglas (ang. Douglas Township) – gmina w stanie Illinois, w hrabstwie Clark Douglas (ang. Douglas Township) – gmina w stanie Illinois, w hrabstwie Effingham Douglas (ang. Douglas Township) – gmina w stanie Illinois, w hrabstwie Iroquois Douglas (ang. Douglas Township) – gmina w stanie Iowa, w hrabstwie Adams Douglas (ang. Douglas Township) – gmina w stanie Iowa, w hrabstwie Appanoose Douglas (ang. Douglas Township) – gmina w stanie Iowa, w hrabstwie Audubon Douglas (ang. Douglas Township) – gmina w stanie Iowa, w hrabstwie Boone Douglas (ang. Douglas Township) – gmina w stanie Iowa, w hrabstwie Bremer Douglas (ang. Douglas Township) – gmina w stanie Iowa, w hrabstwie Clay Douglas (ang. Douglas Township) – gmina w stanie Iowa, w hrabstwie Harrison Douglas (ang. Douglas Township) – gmina w stanie Iowa, w hrabstwie Ida Douglas (ang. Douglas Township) – gmina w stanie Iowa, w hrabstwie Madison Douglas (ang. Douglas Township) – gmina w stanie Iowa, w hrabstwie Mitchell Douglas (ang. Douglas Township) – gmina w stanie Iowa, w hrabstwie Montgomery Douglas (ang. Douglas Township) – gmina w stanie Iowa, w hrabstwie Page Douglas (ang. Douglas Township) – gmina w stanie Iowa, w hrabstwie Polk Douglas (ang. Douglas Township) – gmina w stanie Iowa, w hrabstwie Sac Douglas (ang. Douglas Township) – gmina w stanie Iowa, w hrabstwie Shelby Douglas (ang. Douglas Township) – gmina w stanie Iowa, w hrabstwie Union Douglas (ang. Douglas Township) – gmina w stanie Iowa, w hrabstwie Webster Douglas (ang. Douglas Township) – gmina w stanie Kansas, w hrabstwie Jackson Douglas (ang. Douglas Township) – gmina w stanie Kansas, w hrabstwie Stafford Douglas (ang. Douglas Town) – gmina w stanie Massachusetts, w hrabstwie Worcester Douglas (ang. Douglas Township) – gmina w stanie Minnesota, w hrabstwie Dakota Douglas (ang. Douglas Township) – gmina w stanie Nebraska, w hrabstwie Saunders Douglas (ang. Douglas Township) – gmina w stanie Dakota Północna, w hrabstwie McLean Douglas (ang. Douglas Town) – gmina w stanie Wisconsin, w hrabstwie Marquette Hrabstwa w USA: hrabstwo Douglas (ang. Douglas County) – w stanie Kolorado hrabstwo Douglas (ang. Douglas County) – w stanie Georgia hrabstwo Douglas (ang. Douglas County) – w stanie Illinois hrabstwo Douglas (ang. Douglas County) – w stanie Kansas hrabstwo Douglas (ang. Douglas County) – w stanie Minnesota hrabstwo Douglas (ang. Douglas County) – w stanie Missouri hrabstwo Douglas (ang. Douglas County) – w stanie Nebraska hrabstwo Douglas (ang. Douglas County) – w stanie Nevada hrabstwo Douglas (ang. Douglas County) – w stanie Oregon hrabstwo Douglas (ang. Douglas County) – w stanie Dakota Południowa hrabstwo Douglas (ang. Douglas County) – w stanie Waszyngton hrabstwo Douglas (ang. Douglas County) – w stanie Wisconsin

190113

https://pl.wikipedia.org/wiki/Sojuz%20T-9

Sojuz T-9

Sojuz T-9 – druga radziecka stała załoga (pierwszą była załoga Sojuza T-5 – Anatolij Bieriezowoj i Walentin Lebiediew), i czwarta załogowa wyprawa na pokład stacji kosmicznej Salut 7 (wysłanej na orbitę 19 kwietnia 1982). Przebieg misji Dnia 28 czerwca 1983 roku kosmonauci połączyli się na orbicie z krążącym tam zespołem Salut 7 – Kosmos 1443 w jeden zespół o długości 38 m i masie łącznej 47 ton. Sam statek Kosmos 1443 miał rozmiary trzy razy większe od zazwyczaj używanych do transportu paliwa, żywności, wody i aparatury naukowo-badawczej statków typu Progress. Natychmiast po dokowaniu do stacji, załoga rozpoczęła wyładowywanie 3,5 tony ładunku z zacumowanego do stacji pojazdu Kosmos 1443 do wnętrza Saluta 7 oraz na zewnątrz statku, gdzie został rozłożony i zamocowany do stacji ekran fotowoltaiczny, służący zwiększeniu zaopatrzenia w energię stacji orbitalnej. Załadowano zbędnymi urządzeniami kapsułę lądownika Kosmosu 1433 i 14 sierpnia nastąpiło odłączenie członu od stacji, a 23 sierpnia jego lądownik powrócił na Ziemię z 250 kg ładunku (jego maksymalna ładowność wynosiła 500 kg). 17 sierpnia 1983 wystartował statek Progress 17 z zaopatrzeniem dla kosmonautów, a dwa dni później przybył do bazy Salut 7. Przez miesiąc – do 17 września – leciał przycumowany do niej, a dzień później uległ zniszczeniu w atmosferze. W dniu 26 września 1983 do bazy Salut 7 mieli polecieć w statku Sojuz T 10 Władimir Titow i Giennadij Striekałow, ale start rakiety nośnej się nie powiódł. W tym czasie do bazy pomyślnie dotarł towarowy Progress 18. Wystartował 20 października 1983, dwa dni później połączył się z Salutem 7. Rozładowano go w ciągu trzech tygodni i 13 listopada 1983 został odłączony od stacji i trzy dni uległ zniszczeniu w atmosferze. W ciągu pięciu miesięcy pobytu na orbicie kosmonauci zrealizowali bogaty program obserwacji i badań naukowych (300 eksperymentów gospodarczych). Przeprowadzono badania akwenu Morza Czarnego według programu przygotowanego przez naukowców ZSRR, Polski, NRD, Rumunii i Mongolii, wykonano zdjęcia około 100 milionów km² powierzchni Ziemi. 27 lipca mały obiekt uderzył w iluminator Saluta 7, wybijając czteromilimetrowy krater, lecz nie przebijając zewnętrznej z dwóch szyb iluminatora. Uznano, że był to meteoryt, choć nie jest wykluczone, że był to śmieć orbitalny. We wrześniu, a więc w połowie misji, na skutek nieszczelności w układzie paliwowym stacji nastąpił wyciek materiałów pędnych. Wykorzystano wówczas obwód zapasowy, a do usunięcia awarii zaczęła się przygotowywać trzecia załoga podstawowa. 23 listopada 1983 roku Lachow i Aleksandrow powrócili po 149 dniach na Ziemię w swoim statku i baza Salut 7 pozostała bez załogi (wymiana tym razem nie była konieczna, bowiem Sojuz-T miał znacznie dłuższy „okres służby” niż Sojuz). Przypisy Bibliografia Linki zewnętrzne Sojuz T-9 na stronie Spacefacts Program Sojuz Załogowe loty kosmiczne w 1983

190114

https://pl.wikipedia.org/wiki/Embraer

Embraer

Embraer (Empresa Brasileira de Aeronáutica S.A.) – brazylijska wytwórnia lotnicza. Produkuje samoloty cywilne, wojskowe i dla biznesu. W latach 1999–2001 firma była największym eksporterem w Brazylii, obecnie jest jednym z trzech największych. Siedziba wytwórni znajduje się w São José dos Campos. Historia W latach 40. XX wieku władze Brazylii zaczęły pracować nad utworzeniem własnego przemysłu lotniczego. Aby wykształcić inżynierów lotniczych rozpoczęto tworzenie instytutów naukowych. Jako pierwszy powstał, w 1950 roku, Instituto Tecnólogico de Aeronáutica, znany w Brazylii jako ITA. ITA jest obecnie częścią Comando-Geral de Tecnologia Aerospacial, czyli CTA – wojskowego centrum badań aeronautyczno-kosmicznych, stworzonego w 1953 roku na wzór National Advisory Committee on Aeronautics, czyli amerykańskiego poprzednika NASA. W skład CTA wchodzą także m.in. Instituto de Aeronaútica e Espaço (IAE) – instytut naukowy pracujący nad nowymi technologiami lotniczymi, obronnymi i kosmicznymi, Instituto de Estudos Avançados (IEAv) – kształcący m.in. fizyków jądrowych, oraz Instituto de Fomento e Coodernação Industrial (IFI) który jest m.in. instytucją wydającą w Brazylii lotnicze certyfikacje. Wszystkie te instytuty mieszczą się w São José dos Campos, tam gdzie swą siedzibę ma obecnie także Embraer. Prace nad pierwszym cywilnym samolotem pasażerskim rozpoczęły się w Brazylii w marcu 1965 roku. Był to niewielki samolot mogący mieć zastosowanie zarówno cywilne, jak i wojskowe – Embraer 110 Bandeirante. Samolot wzniósł się w powietrze po raz pierwszy 26 października 1968 roku. Rok później w lipcu 1969 roku Ministerstwo Lotnictwa powołało firmę Embraer. W 1970 roku oblatany został Embraer 202 Ipanema – samolot rolniczy. W sierpniu 1974 roku Embraer podpisał porozumienie z Piperem. Mógł w Brazylii produkować na licencji modele Piper PA-34 Seneca jako Embraer EMB 810 i Piper PA-34 jako EMB 820. W roku 1980 Embraer rozpoczął prace nad kolejnym projektem – EMB 120. Był to 30-miejscowy samolot turbośmigłowy z ciśnieniową kabiną przeznaczony do transportu regionalnego. Maszyna została oblatana w lipcu 1983 roku. Samolot wszedł do służby w 1985 roku. Pierwszym nabywcą były linie ASA – Atlantic Southeast Airlines ze Stanów Zjednoczonych. Łącznie sprzedano 356 samolotów EMB-120 odbiorcom z 14 krajów. Na początku lipca 1985 roku samolot otrzymał certyfikaty CTA oraz FAA. W roku 1989 Embraer rozpoczął prace nad projektem odrzutowca o zasięgu regionalnym – Embraera 145. W roku 1996 samolot otrzymał certyfikaty CTA i FAA, a w 1997 europejskiego JAA (Joint Aviation Authorities). W lipcu 1990 miał miejsce oblot maszyny dyspozycyjnej CBA 123 Vector. Nie odniosła ona jednak sukcesu, a Embraer pogrążył się w kryzysie finansowym. W roku 1993 Embraer podpisał porozumienie z firmami mającymi współpracować z nim przy produkcji ERJ-145. Były to hiszpańska Gamesa, C&D z USA, chilijski ENAER i belgijska Sonaca. Łącznie w programie ERJ-145 bierze udział 350 dostawców, w tym 10 partnerów produkujących systemy: Rolls-Royce, Honeywell, TRW Lucas, Goodrich, Liebherr, Hamilton Sundstrand, Parker Aerospace, Thales, Sierracin i EATON. W 1998 roku pojawiła się jego mniejsza wersja, ERJ-135, zaś w sierpniu 1999 roku Embraer rozpoczął prace nad kolejną maszyną – Embraerem 170. W pracach bierze udział 16 partnerów i 22 głównych poddostawców. Oblot maszyny nastąpił 19 lutego 2002. W latach 2003–2004 powstały wersje rozwojowe – EMB175, EMB190 i EMB195. 31 Marca 2001 roku został oblatany Embraer Legacy 600 – odrzutowiec dyspozycyjny bazujący na samolotach z rodziny Embraera 145. Pod koniec czerwca 2000 odbyła swój pierwszy lot wersja ERJ-140, a 23 lipca tego roku Embraer wszedł na giełdę w São Paulo. W lipcu 2007 oblatano nowy mały samolot dyspozycyjny Embraer Phenom 100, a w następnym roku nieco większego Phenom 300. W październiku 2007 odbył się także pierwszy lot dużego samolotu dyspozycyjnego Embraera Lineage 1000. Na 2013 rok planowany jest oblot samolotów Embraer Legacy 450 i Embraer Legacy 500 Wybrane konstrukcje Samoloty pasażerskie Embraer 110 Bandeirante Embraer 121 Xingu Embraer/FMA CBA 123 Vector Embraer 120 „Brasilia” Embraer 135 Embraer 140 Embraer 145 Embraer 170 Embraer 175 Embraer 190 Embraer 195 Samoloty rolnicze Embraer 202 Ipanema Samoloty biznesowe Embraer Phenom 100 Embraer Phenom 300 Embraer Legacy 450 Embraer Legacy 500 Embraer Legacy 600 Embraer Lineage 1000 Samoloty wojskowe Embraer Tucano Embraer Super Tucano Embraer AMX Embraer P-99 Embraer C-390 Samoloty na licencji Samoloty wojskowe Embraer/Aermacchi MB-326 Xavante Samoloty turystyczne Embraer EMB 712 Tupi Embraer EMB 810D Seneca Embraer EMB 820C Navajo Przypisy Brazylijskie wytwórnie lotnicze

1217

https://pl.wikipedia.org/wiki/Dieta

Dieta

Dieta (z diaita – „styl życia”) – sposób odżywiania. Potocznie używane nieprawidłowo, w stosunku do diet odchudzających. Termin dieta, stosowany w nauce o żywieniu człowieka ma różne znaczenia. Ogólnie wyróżnia się 4 rodzaje diet: dieta zwyczajowa (naturalna) – powszechny w danej społeczności sposób odżywiania się. W medycynie dietę tego rodzaju nazywa się dietą podstawową. dieta alternatywna – przyjęty w sposób świadomy sposób odżywiania się mający na celu rezygnację ze stosowania niektórych pokarmów i metod ich przygotowania (np. wegetarianizm). Do diet alternatywnych zalicza się również diety eliminacyjne. dieta lecznicza, dieta terapeutyczna – żywienie, w którym z przyczyn zdrowotnych zmodyfikowano podaż składników energetycznych i substancji odżywczych. Diety tego rodzaju są niezbilansowane w stosunku do potrzeb żywieniowych zdrowego człowieka, ale ich okresowe stosowanie ma uzasadnienie terapeutyczne. W medycynie pod nazwą dieta rozumie się dietę leczniczą. dieta doświadczalna – specjalnie skomponowane pożywienie wykorzystywane w badaniach żywieniowych, które mogą być prowadzone na zwierzętach laboratoryjnych lub ludziach. Wyróżnia się również dietę modyfikowaną lub inaczej dietę podstawową modyfikowaną. Jest to dieta, która zawiera wszystkie składniki odżywcze i energetyczna, ale zmieniona jest jej konsystencja na przykład: dieta papkowata, dieta płynna oraz dieta do żywienia przez zgłębnik lub przetokę. Diety alternatywne Pewną popularnością cieszą się alternatywne diety niskowęglowodanowe, zalecające większe spożycie tłuszczów i białek. W Polsce jest to tzw. dieta Kwaśniewskiego (zwana też przez zwolenników żywieniem optymalnym), w innych krajach popularna jest podobna dieta Atkinsa. Diety te stoją jednak w ostrej sprzeczności z powszechnie akceptowanymi przez większość ośrodków naukowych zajmujących się kwestiami zdrowego odżywiania, zasadami prawidłowej diety. Np. Komitet Terapii Wydziału VI Nauk Medycznych Polskiej Akademii Nauk uważa, że dieta Kwaśniewskiego jest „wybitnie szkodliwa dla zdrowia”. Rodzaj diety ma wpływ na rozwój próchnicy. Dieta bogata w węglowodany zwiększa ryzyko niekorzystnych reakcji chemicznych w obrębie płytki nazębnej, co zwiększa kariogenność. Najlepszymi pokarmami minimalizującymi ryzyko próchnicy są pokarmy twarde (sery, orzechy, warzywa), oraz nie zawierające sacharozy - zamiast tego lepsze są zastępcze słodziki. Wbrew jednak temu, dowiedziono, że rodzynki (wyjątkowo bogate w węglowodany), mogą hamować rozwój próchnicy. Niewykluczone że w odniesieniu do innych owoców suszonych zachodzi podobna sytuacja. Jedną z popularnych diet jest dieta wegańska, ściśle związana z ogółem diet wegetariańskich, zakładająca odrzucenie wszelkich produktów pochodzenia zwierzęcego. Niskotłuszczowa dieta wegańska bardzo korzystnie wpływa na kontrolę stężenia glukozy we krwi, oraz na cały układ krwionośny (m.in. znaczny spadek "złego" cholesterolu LDL) osób z cukrzycą. Jest skuteczniejsza niż diety zwykle polecane dla takich osób. Zostało to wielokrotnie potwierdzone badaniami klinicznymi. Istotną czynnością dla każdej diety jest jej zbilansowanie, zatem dieta powinna zawierać wszystkie składniki odżywcze niezbędne dla prawidłowego funkcjonowania organizmu. W przypadku diet eliminujących całe grupy składników odżywczych (np. nabiał w diecie paleolitycznej) istnieje wysokie ryzyko niedoborów niezbędnych składników odżywczych. Z tego powodu modne diety sezonowe zwykle nie należą do zbilansowanych, a ich długie stosowanie może prowadzić do patologicznych niedoborów, a nawet chorób (np. anemia, osteomalacja, szkorbut). Typy diet Zobacz też sztuka kulinarna dieta z Doliny Hunzy Przypisy

1218

https://pl.wikipedia.org/wiki/DivX

DivX

DivX – stratna metoda kompresji obrazu filmowego, w nowszych wersjach zgodna z MPEG-4 część 2, pozwalającą zapisać na zwykłej płycie kompaktowej filmy o długości ok. 90 min i jakości niewiele ustępującej DVD-Video. Wykorzystywana także do przesyłania filmów przez Internet. Do odtwarzania wymagany jest układ komputerowy posiadający odpowiednio wydajny procesor do dekodowania programowego (np. komputer osobisty lub konsola) lub dekoder sprzętowy (np. w niektórych odtwarzaczach DVD). Pierwotnie pod nazwą "DivX ;-)" występowała nielegalnie udostępniona, zmodyfikowana wersja kodeka MPEG 4 autorstwa Microsoftu. Dokonał tego francuski haker Jérôme Rota (ur. 1973 w Montpellier). Warto jednak zauważyć, że kodek ten, pomimo sugerującej to nazwy, nie jest zgodny ze standardem MPEG-4 (tak samo DivX 3) – Microsoft nazwał go tak, ponieważ myślał, że zostanie on właśnie wybrany jako ten standard. Ponieważ tak się nie stało, kolejne wersje tego kodeka nosiły już nazwę Windows Media Video. Autorzy DivX-a postanowili jednak stworzyć własną implementację kodeka MPEG-4. W ten sposób powstał Project Mayo, z którego następnie wykształcił się obecny, komercyjny DivX oraz otwarty XviD. Wersje DivX od 4 do 6.x są zgodne ze standardem MPEG-4 ASP. Wersja 7 jest zgodna ze standardem MPEG-4 AVC. Zobacz też 3ivx Qpel Global Motion Compensation (GMC) N-VOP AVI Przypisy Linki zewnętrzne Oficjalna strona kodeka DivX Kodeki obrazu

1219

https://pl.wikipedia.org/wiki/Druzus%20M%C5%82odszy

Druzus Młodszy

Druzus Młodszy (Tiberius Claudius Drusus Castor; Drusus Iulius Caesar) (ur. 13 p.n.e. – zm. 14 września 23 n.e.) – syn cesarza rzymskiego Tyberiusza i Wipsanii Agrypiny. Sprawował urząd konsula w 15 i 21 r. Od 22 roku posiadał władzę trybuńską. Został otruty przez swoją żonę Liwillę w wyniku intrygi prefekta pretorianów Lucjusza Sejana. Pochowano go w Mauzoleum Augusta. Wywód przodków: Tablica potomków: 1x Klaudia Julia Liwilla (od 4 n.e.) Julia Helena Rubeliusz Plaut Rubelia Tyberiusz Klaudiusz Gemellus Klaudiusz Germanikus Członkowie rodzin władców starożytnego Rzymu Dynastia julijsko-klaudyjska Klaudiusze Konsulowie Cesarstwa Rzymskiego Urodzeni w I wieku p.n.e. Zmarli w 23

1220

https://pl.wikipedia.org/wiki/Dzia%C5%82o%20samobie%C5%BCne

Działo samobieżne

Działo samobieżne – działo umieszczone na podwoziu wyposażonym w napęd (podwoziu czołgu lub innego pojazdu mechanicznego), w odróżnieniu od działa holowanego. Pierwszym gąsienicowym działem samobieżnym była powstała w 1917 angielska konstrukcja o nazwie Gun Carrier Mark I. Ze względu na rodzaj podwozia działa samobieżne zazwyczaj dzieli się na gąsienicowe, półgąsienicowe (w przedniej części pojazdu są zainstalowane koła, w tylnej są zainstalowane gąsienice) i kołowe. Ze względu na stopień opancerzenia zazwyczaj dzieli się na odkryte (uzbrojenie nie jest osłonięte pancerzem, półodkryte (uzbrojenie jest osłonięte jedynie pancerzem bocznym) i zakryte (uzbrojenie jest całkowicie osłonięte pancerzem). Historia Wraz z wprowadzeniem do uzbrojenia czołgów i wyposażeniem piechoty w transportery opancerzone pojawiła się konieczność dostosowania artylerii do zwiększonych szybkości przemieszczania się oraz możliwości pokonywania trudnego terenu, tak aby artyleria mogła wspierać mobilne wojsko. Najprostszą koncepcją było osadzenie typowego wyposażenia artyleryjskiego na podwoziu, najczęściej gąsienicowym lub kołowym, czasami półgąsienicowym. Opancerzenie chroniło przed odłamkami pocisków artyleryjskich, bomb lotniczych, jak też ostrzałem ręcznej broni piechoty. Głównym uzbrojeniem działa samobieżnego mogła być zarówno armata, jak i haubica, czasami nawet moździerz. W takiej roli działo samobieżne podążało za jednostkami czołowymi, wspierając je w razie potrzeby ogniem artyleryjskim. Znaczna część dział samobieżnych nie posiadała obrotowej wieży i zmiana kierunku prowadzenia ognia wymagała przestawiania całego działa. Początkowo działa samobieżne występowały głównie jako samobieżne działa polowe, wspierając własne jednostki ogniem artyleryjskim z pewnej odległości, czasami znacznej, za pierwszą linią. Z tej koncepcji wyewoluowało też działo pancerne, silnie opancerzona odmiana działa samobieżnego przeznaczona do bezpośredniego wsparcia jednostek na pierwszej linii, np. do towarzyszenia piechocie w trakcie szturmu. Znakomicie radziło sobie z małymi celami punktowymi, takimi jak silnie okopane karabiny maszynowe, działa przeciwnika czy schrony bojowe, które niszczyło strzałami bezpośrednimi z małej odległości. Inną specjalistyczną odmianą działa samobieżnego był niszczyciel czołgów (działo przeciwpancerne), uzbrojony w działo przeciwpancerne. Różnica między działem samobieżnym, działem pancernym a niszczycielem czołgów bywa często umowna, gdyż decydują tu nie cechy konstrukcyjne, a sposób użycia. Ważną odmianą działa samobieżnego jest samobieżne działo przeciwlotnicze, przeznaczone do osłony przeciwlotniczej własnych jednostek. Ze względu na specyfikę obrony przeciwlotniczej miało obrotowo osadzone działka. Przypisy Linki zewnętrzne http://armor.kiev.ua/Tanks/WWII/destroers/mk1_02.php http://armor.kiev.ua/Tanks/WWII/sau/ http://armor.kiev.ua/Tanks/WWII/tm7_81/ http://armor.kiev.ua/Tanks/BeforeWWII/tm8_80/ http://armor.kiev.ua/Tanks/BeforeWWII/mk9_93/

1221

https://pl.wikipedia.org/wiki/Dzia%C5%82o

Działo

Działo – broń palna kalibru co najmniej 20 mm. Ogólna nazwa artyleryjskiej broni palnej bez względu na kaliber. Wczesne działa miały lufy oprawione najczęściej w łoża klockowe. Już w XVI wieku zaczęto stosować łoże dwuścienne, które z modyfikacjami przetrwało do XIX wieku. Współczesne działo dzieli się ze względu na: tor lotu pocisku: armata haubica moździerz konstrukcję: działo bezodrzutowe działo czołgowe działo kolejowe działo okrętowe działo pancerne działo polowe działo przeciwlotnicze działo przeciwpancerne działo samobieżne Zobacz też jaszcz, przodek działon, bateria, dywizjon Przypisy Bibliografia Broń artyleryjska

1222

https://pl.wikipedia.org/wiki/Domicja%20Longina

Domicja Longina

Domicja Longina, Domitia Longina (ur. ok. 53, zm. po 126) – żona cesarza rzymskiego Domicjana. Jej ojcem był senator Gnejusz Domicjusz Korbulon, a matką prawdopodobnie Kasja Longina, pochodząca ze starej rzymskiej nobilitas. Wydana w bardzo młodym wieku za senatora Lucjusza Eliusza Lamię (przyszłego konsula), w roku 70 nawiązała romans z 19-letnim Domicjanem, młodszym synem cesarza Wespazjana, który poślubił ją w tym samym roku. W 73 roku urodził się ich syn, zmarły w dzieciństwie. Gdy w 81 roku Domicjan został cesarzem, Domicja otrzymała tytuł augusty. W roku 83 wdała się w burzliwy romans z aktorem Parysem, wskutek czego cesarz wygnał ją ze stolicy. Wydaje się jednak, że wobec silnego uczucia nie zniósł długiej rozłąki i wkrótce sprowadził ją z powrotem do Rzymu, przywracając wszystkie przywileje należne jej godności. W 96 roku prawdopodobnie uczestniczyła (lub była go świadoma) w spisku przeciwko małżonkowi, którego przeżyła o 30 lat, tytułowana jednak do końca Domitia Domitiani – „Domicją, żoną Domicjana”. W zbiorach warszawskiego Muzeum Narodowego znajduje się wykonana w latach 82-92 n.e. wyrazista rzeźba portretowa cesarzowej (nr inw. 142717MNW), pochodząca z gołuchowskiej kolekcji Działyńskich i uważana za najlepszy portret rzymski w zbiorach polskich. Przypisy Bibliografia Aleksander Krawczuk: Poczet cesarzowych Rzymu. Warszawa: Wydawnictwo Iskry, 1998, , s. 87-89. Literatura B.W. Jones: The Emperor Domitian, London 1992. B. Levick: Corbulo's Daughter. Greece & Rome 49 (2) 2002: s. 199–211. E.R. Varner: Domitia Longina and the Politics of Portraiture, American Journal of Archaeology 99 (2) 1995: s. 187–206. Cesarzowe rzymskie Urodzeni w I wieku Zmarli w II wieku

1223

https://pl.wikipedia.org/wiki/Deka

Deka

Deka (da) (z gr. δέκα [deka] oznaczającego dziesięć) – przedrostek jednostki miary oznaczający mnożnik 10 = 101. Przed wprowadzeniem w Polsce układu SI w 1966 roku funkcjonował skrót dk. Przedrostek ten (podobnie jak decy) jest stosowany dość rzadko w porównaniu z niektórymi innymi przedrostkami jednostek miary. Przykładowo, używany jest wraz z niutonem jako daN do oznaczania ciężaru z przyczyn praktycznych, bowiem 1 daN odpowiada w przybliżeniu 1 kG (kilogram-siła). Deka funkcjonuje też jako potoczny skrót jednostki masy dekagram (również w krytykowanym wariancie deko). Najczęstsze zastosowania 1 dag (dekagram) = 10 g (gramów) 1 daM (dekamired) = 10 M (miredów) Przypisy Przedrostki jednostek miar

1224

https://pl.wikipedia.org/wiki/Decy

Decy

Decy (d, do 1966 dc; – „dziesięć”) – przedrostek jednostki miary oznaczający mnożnik 0,1 = 10-1 (jedna dziesiąta). Przedrostek decy (podobnie jak deka) jest stosowany dość rzadko w porównaniu z niektórymi innymi przedrostkami jednostek miary i ma zastosowanie typowo praktyczne. Najczęstsze zastosowania 1 dB (decybel) 1 dm (decymetr) = 10 cm = 0,1 m Przypisy decy

1226

https://pl.wikipedia.org/wiki/Decylion

Decylion

Decylion – liczba 1060, czyli jeden i sześćdziesiąt zer w zapisie dziesiętnym. W krajach byłego ZSRR i Stanach Zjednoczonych, decylion oznacza 1033. Przypisy Nazwy liczb

1227

https://pl.wikipedia.org/wiki/DOS

DOS

DOS (od ) – pierwszy przenośny (dyskowy) system operacyjny w mikrokomputerach lat osiemdziesiątych, zawierający między innymi rozszerzenia programowe procedur sprzętowych BIOS-u oraz interpreter poleceń. W systemie DOS zapożyczono i rozwinięto niektóre elementy z systemów klasy CP/M. W komputerach osobistych DOS nie ma wbudowanych mechanizmów ochrony pamięci (nie istnieją mechanizmy ochrony pamięci w trybie rzeczywistym procesora x86, w którym pracuje DOS) – z tego względu nie jest systemem bezpiecznym dla danych i procesów wymuszanych sztucznie wielopotokowo lub sieciowo. W zamyśle był to jednowątkowy system operacyjny i nie przewidywano w nim uruchamiania więcej niż jednego procesu (programu) jednocześnie. Była jednak możliwość uruchamiana programów w tle, np. do obsługi urządzeń. Programy DOSowe mogą być uruchamiane w systemie Windows, OS/2, Linux (poprzez program DOSBox lub DOSemu). Istnieją obecnie darmowe implementacje tego systemu, na przykład FreeDOS. Ponieważ od systemu Windows XP programy DOS-owe są uruchamiane na tak zwanej wirtualnej maszynie DOS-owej (VDM), która nie pozwala na bezpośredni dostęp programu do sprzętu i posiada jeszcze inne ograniczenia, to działają wyłącznie te, które takich odwołań nie wykonują i nie ingerują zbytnio w system. Do nich należą głównie programy użytkowe, przykładowo edytory tekstu, i bazy danych. Ważniejsze systemy tej klasy: dla komputerów Commodore 64 dla ośmiobitowych komputerów Atari – Atari DOS, SuperDOS, SpartaDOS, MyDOS i inne dla komputerów Amiga – AmigaDOS dla komputerów Robotron – UDOS dla komputerów klasy IBM-PC QDOS, 86-DOS – pierwowzór systemu MS-DOS PC-DOS firmy IBM MS-DOS firmy Microsoft DR-DOS firmy Digital Research FreeDOS – wolne oprogramowanie do bezpłatnego pobrania PTS-DOS rosyjskiej firmy PhysTechSoft ROM-DOS – zaprojektowany do używania w systemach wbudowanych OpenDOS – darmowy do zastosowań niekomercyjnych Nazwę DOS nosiły też od lat sześćdziesiątych systemy niezwiązane technicznie z późniejszym DOS-em dla komputerów x86, na przykład: DOS/360 – dla komputerów IBM Systemu 360 DOS/VSE – dla komputerów IBM Systemu 370 i 390. Zobacz też COMMAND.COM Linki zewnętrzne Początki systemów typu DOS Systemy operacyjne Historia informatyki

1229

https://pl.wikipedia.org/wiki/D%20%28ujednoznacznienie%29

D (ujednoznacznienie)

D – czwarta litera alfabetu łacińskiego, szósta litera alfabetu polskiego. Matematyka d – skrót przedrostka decy d (lub D) – symbol doby D – cyfra rzymska oznaczająca liczbę 500 D – cyfra szesnastkowego systemu liczbowego o wartości 13 D – skrót oznaczający wymiar Informatyka D – obiektowy język programowania D – polecenie systemu CPM/R Chemia D – symbol chemiczny deuteru D – oznaczenie witaminy D Fizyka d – oznaczenie kwarka dolnego D – mezon zawierający kwark powabny wraz z lżejszym antykwarkiem bądź antykwark powabny z lżejszym kwarkiem D – symbol debaja, jednostki elektrycznego momentu dipolowego D – symbol darcy, jednostka fizyczna D – symbol dioptrii, jednostki optycznej d – symbol gęstości Muzyka D – dźwięk muzyczny, którego częstotliwość dla d¹ wynosi 293,7 Hz D – gama D-dur d – gama d-moll D – oznaczenie numeru dzieła Schuberta w katalogu Deutscha D – japoński zespół visual kei D – singel zespołu Big Bang Transport D – symbol Niemiec w międzynarodowym kodzie samochodowym D – wyróżnik tablic rejestracyjnych województwa dolnośląskiego Sport D lub def – w sporcie żużlowym zapis w programach meczowych określający zawodnika który z powodów technicznych nie ukończył biegu Wojsko D – dzień rozpoczęcia działań bojowych Językoznawstwo D. – dopełniacz Zobacz też Ð (ujednoznacznienie)

1230

https://pl.wikipedia.org/wiki/Demon

Demon

Demon ( daimon, nadprzyrodzona potęga, dola; ) – istota występująca w wielu wierzeniach ludowych, mitologiach i religiach, która zajmuje pozycję pośrednią między bogami a ludźmi, między sferą ziemsko-ludzką, materialną a sferą boską, czysto duchową; istota o cechach na wpół ludzkich, na wpół boskich; najczęściej nieprzyjazny człowiekowi duch, związany pierwotnie z pojęciem nieczystości sakralnej. Wierzenia W historii religii można zaobserwować, że często demonami stawały się zdegradowane bóstwa politeistyczne wyparte w toku rozwoju wierzeń z panteonu głównych bóstw. Często też podporządkowywano obcych bogów własnemu Bogu (w religiach monoteistycznych), degradując ich do poziomu demonów (dobrym przykładem takiego zjawiska jest „zdemonizowanie” Baala w Starym Testamencie). W religii greckiej demon to początkowo nieosobowa moc nadprzyrodzona, którą z czasem zaczęto wyobrażać sobie w postaci różnych duchów podrzędnych bogom. Pierwotnie pojęcie to miało charakter ambiwalentny, stanowiło zarówno pozytywne jak i negatywne określenie nadludzkiej istoty – demony bywały groźne, ale i dobrotliwe (jako takie pełniły na przykład funkcję duchów opiekuńczych – w takim rozumieniu pisali o demonach m.in. Platon, Sokrates, Heraklit). Od czasów Ksenokratesa, wraz z rozwojem koncepcji dualizmu, demony zaczęto utożsamiać przede wszystkim ze złem, bowiem wszelkie uwikłanie w materię uważano za złe (więc i istoty powiązane z materią choćby częściowo). Na kształtowanie się demonologii w judaizmie (a za judaizmem w chrześcijaństwie i islamie) wielki wpływ miały irańskie wierzenia: manicheizm, mazdaizm i zaratusztrianizm. Demony w tych religiach także zajmują pośrednią pozycję między ludźmi a Bogiem. Od czasów św. Augustyna uznano je za istoty jednoznacznie złe i zidentyfikowano z diabłami. W wierzeniach słowiańskich najczęściej występujące typy demonów to: rusałki, południce, północnice, strzygi, topielice, latawce, płanetnicy, ubożęta i skrzaty oraz tzw. bobo. Według założeń spirytyzmu demon to określenie ducha trzeciego rzędu. Wyobrażenia Sposoby przedstawiania demonów odzwierciedlały lęki oraz przekonanie o niebezpieczeństwach mających grozić człowiekowi z ich strony, ale także nadzieje i sposoby obrony przed zagrożeniami (w przypadku demonów dobrotliwych). Jedno z najczęstszych wyobrażeń to postać drapieżnego zwierzęcia (otwarta paszcza z wielkimi zębami, ogromne oczy, ostre pazury), pojawiająca się w nocy w miejscach budzących grozę. Taki demon miał napadać jak dzikie zwierzę, przynosząc śmierć, zagrożenie, niszcząc materialne podstawy bytu. Czasem demony w takiej postaci utożsamiane są z groźnymi zjawiskami przyrody oraz niebezpiecznymi impulsami wypływającymi z wewnętrznej natury człowieka (głównie z agresją i popędem seksualnym, wykraczającymi poza normy kulturowe; przykładem może być kozioł-diabeł jako symbol nieokiełznanej seksualności). Demony niejednokrotnie w ludzkich wyobrażeniach pełnią funkcję strażników, chroniących określone terytorium w imieniu jego „pana”. Takie demony często przedstawiano w postaci pół ludzkiej, pół zwierzęcej. Początkowo tak przedstawiano sobie cherubiny, strażników raju. Wiele wyobrażeń demonicznych odwołuje się do postaci, które ogólnie mają być człowiekowi życzliwe a szkodzić jedynie w słusznym gniewie. Demony wiążą się niejednokrotnie z postaciami zmarłych, niebezpiecznymi duchami przodków. W różnych wierzeniach sposobami ochrony przed demonami bywają m.in. amulety, zaklęcia, rytuały czy ofiary błagalne. Zobacz też anioł demon Laplace'a demon Maxwella Linki zewnętrzne Demony w Starym Testamencie Elyonim veTachtonim. Elektroniczna baza aniołów, duchów, demonów i potworów w Biblii i Talmudzie babilońskim. Diabły i demony

1231

https://pl.wikipedia.org/wiki/Daleki%20Wsch%C3%B3d

Daleki Wschód

Daleki Wschód – nazwa stosowana na określenie obszaru wschodniej Azji, ciągnącego się wzdłuż wybrzeży Pacyfiku. Najczęściej do tego regionu zalicza się Japonię, Koreę Południową, Koreę Północną, Republikę Chińską (Tajwan) oraz wschodnie tereny Chińskiej Republiki Ludowej. Niekiedy włącza się również Mongolię, kraje Azji Południowo-Wschodniej położone na Archipelagu Malajskim i Półwyspie Indochińskim, wschodnie obszary Rosji oraz rzadko Tybet. Daleki Wschód jest najludniejszym regionem świata: na obszarze ponad 5 mln km² zamieszkuje tu blisko 2,1 mld osób (2012). Zobacz też Azja Wschodnia Azja Północna

1232

https://pl.wikipedia.org/wiki/Deb

Deb

deb – format pakietu instalacyjnego używanego przez system operacyjny Debian GNU/Linux – jedną z najstarszych, rozwijanych dystrybucji Linuksa. Wszystkie pakiety w tym formacie posiadają rozszerzenie .deb. Jest to skrót od „Deborah” (inaczej: „Debora”), imienia byłej żony twórcy Debiana, Iana Murdocka. Pakiet deb (i jego instalator dpkg) posiada zaawansowaną kontrolę powiązań i zależności pomiędzy poszczególnymi składnikami systemu – programami i używanymi przez nie bibliotekami. Dzięki temu instalując nowy program ma się pewność, że nie będzie miał miejsca konflikt z innymi zainstalowanymi programami. W przeciwnym wypadku instalowany program mógłby przerwać funkcjonowanie z powodu braku poszczególnych składników, które są wymagane do prawidłowego działania. Pakiety deb, które znajdują się na dysku lub płycie CD-ROM, można zainstalować w systemie Debian GNU/Linux i pochodnych (Progeny, Ubuntu, Corel) za pomocą polecenia dpkg. Można je instalować również bezpośrednio z repozytoriów w Internecie za pomocą programu apt-get. Większość współczesnych dystrybucji zawiera narzędzia instalacyjne z graficznym interfejsem użytkownika, np. GDebi, Synaptic. W systemie Debian istnieje kilka wygodnych programów do zarządzania zainstalowanymi pakietami. Najczęściej używane z nich to aptitude, oraz starsze podobne narzędzie dselect. Pakietów deb używają także aplikacje Cydia oraz Icy, działające na platformie iPhone. Binarnie pakiet deb to archiwum ar z trzema składnikami (plikami) w kolejności: mały plik określający wersje formatu pakietu np. „2.0” – debian-binary plik kontrolny (zależności pakietu, sumy kontrolne, skrypty instalacyjne) – control.tar, zwykle skompresowany gzipem jako control.tar.gz plik danych (właściwa zawartość pakietu – pliki konfiguracyjne, binarne, biblioteki, dokumentacja) – data.tar, zwykle skompresowany gzipem jako data.tar.gz. Stosuje się też czasami silnie kompresujące formaty jak bzip2 lub lzma czy xz w celu oszczędzenia miejsca. Pliki control.tar oraz data.tar mogą być w archiwum bez kompresji – rzadko stosowany zabieg, ale przydatny dla danych słabo kompresowalnych (np. pliki graficzne jpg, mapy do gier). Zobacz też RPM Linki zewnętrzne Debian Pakiety instalacyjne

1233

https://pl.wikipedia.org/wiki/Dom%20%28ujednoznacznienie%29

Dom (ujednoznacznienie)

dom – budynek mieszkalny; podstawowe znaczenie słowa Tytuły filmów Dom – polski film animowany z 1958 Dom – polski serial telewizyjny z lat 1980–2000 Dom – tytuł ostatniego odcinka serialu Czterej pancerni i pies Dom – amerykański horror z 1986 roku Dom – etiuda filmowa z 2006 roku Dom – amerykański horror z 2007 roku Dom – amerykański film animowany z 2015 roku Inne znaczenia Dom – szczyt w Alpach Pennińskich dom – punktująca część toru do curlingu dom – pojęcie w astrologii Dom – album zespołu Gienek Loska Band „Dom” – singel Cleo „Dom” – singel Patryka Skoczyńskiego Skrótowiec DOM Document Object Model – standard WWW D.O.M. – Deo Optimo Maximo – łaciński skrót DOM lub STP – psychodeliczna substancja psychoaktywna DOM – departament zamorski Francji DOM – rozpuszczona materia organiczna w zbiornikach wodnych (ang. dissolved organic matter) DOM – od 1954 r. w nazwie należącej do Grupy PKP spółki – dziś Zakładu Robót Komunikacyjnych – DOM w Poznaniu Sp. z.o. – wywodzi się z nazewnictwa używanego w PKP: D – służba drogowa, O – oddziały wykonawczy, M – roboty zmechanizowane; skrót pojawia się np. na tablicach umieszczonych na remontowanych obiektach kolejowych, przykładowo: „D.O.M. 1960”. Zobacz też

1236

https://pl.wikipedia.org/wiki/De%20revolutionibus%20orbium%20coelestium

De revolutionibus orbium coelestium

De revolutionibus orbium coelestium () – dzieło polskiego astronoma Mikołaja Kopernika, które zawiera wykład heliocentrycznej i heliostatycznej budowy wszechświata. Na owe czasy stanowiło przewrót w nauce i ówczesnym światopoglądzie. Ukazało się drukiem w Norymberdze w 1543. Składa się z sześciu ksiąg. W 1999 autograf De revolutionibus orbium coelestium został wpisany na listę UNESCO Pamięć Świata. Historia powstania W 1514 rozpoczęło się spisywanie Księgi I De revolutionibus orbium coelestium. W 1533 roku poglądy Mikołaja Kopernika wyłożone w rękopisie jego dzieła De Revolutionibus zreferowano papieżowi Klemensowi VII. Teolog norymberski, Andreas Osiander, usunął przedmowę Kopernika i dopisał własną niepodpisaną, z której wynikało, że jest to tylko hipoteza, dzięki której można skonstruować efektywne modele matematyczne opisujące ruch planet. Zmienił także tytuł z De revolutionibus na De revolutionibus orbium coelestium. W roku 1542 pierwsze dwa arkusze De revolutionibus wyszły spod prasy drukarskiej. Mikołaj Kopernik wysłał do Norymbergi napisaną przez siebie przedmowę dedykowaną papieżowi Pawłowi III. Rozdziały 13 i 14 Księgi I ukazały się drukiem w Wittenberdze pod postacią osobnej książki De lateribus et angulis triangulorum... (O bokach i kątach trójkątów), z przedmową Retyka, który od roku 1541 był w posiadaniu rękopisu dzieła De revolutionibus orbium coelestium (O obrotach sfer niebieskich). Dalsze dzieje rękopisu Po śmierci Kopernika rękopis otrzymał wieloletni przyjaciel astronoma, biskup warmiński Tiedemann Giese. Ten przekazał autograf dzieła jedynemu uczniowi Kopernika, astronomowi Retykowi. Ten przekazał w testamencie swojemu uczniowi Valentinowi Otto. Kolejnymi właścicielami byli astronom z Heidelbergu Jacob Christmann, Jan Ámos Komenský, gdański astronom Jan Heweliusz, następnie ślad się urywa, by w końcu w XIX wieku wylądować w zbiorach rodu Nostitz w Czechach. Po II wojnie światowej majątek Nostitzów znacjonalizowano, a rękopis Kopernika w 1953 władze czeskie wypożyczyły do Polski z okazji obchodów 410. rocznicy śmierci astronoma. Autograf pozostał już w Polsce, a oficjalnie został podarowany przez władze czeskie polskiemu rządowi 25 lipca 1956. W zamian strona polska przekazała rękopiśmienną Biblię w języku czeskim z XV wieku. 25 września 1956 na Wawelu, podczas uroczystej sesji inauguracyjnej walnego zjazdu Stowarzyszenia Historyków Sztuki, Muzeum Narodowe w Warszawie przekazało rękopis Bibliotece Jagiellońskiej do Działu Rękopisów, gdzie znajduje się do dziś. De revolutionibus... a Indeks ksiąg zakazanych 1543 – wydanie drukiem De revolutionibus orbium coelestium, Libri VI. Brak oficjalnego stanowiska Kościoła katolickiego, zainteresowanie wyższych dostojników treścią, którą w przedmowie, napisanej przez wydawcę, przedstawiono jako hipotezę ułatwiającą obliczenia. 1559 – wprowadzenie w Kościele katolickim Indeksu ksiąg zakazanych. 1566 – drugie wydanie De Revolutionibus..., Bazylea. 1616 – pierwsza sprawa Galileusza. Eksperci Kościoła tezę o tym, iż „Słońce stanowi centrum świata i jest całkowicie nieruchome pod względem ruchów lokalnych”, uznają za „bezsensowną i absurdalną z punktu widzenia filozoficznego” oraz „formalnie heretycką”. Tezę, iż „Ziemia nie stanowi centrum świata, ani nie jest nieruchoma, lecz obraca się zarówno wokół samej siebie, jak i ruchem dobowym”, uznają za podobnie absurdalną oraz „co najmniej błąd w wierze”. Ogłoszenie przez Kongregację Kardynalską Inkwizycji, że Galileusz poddaje się wyrokowi. Równocześnie, dekretem z 5 marca, Kongregacja zakazuje De revolutionibus..., wpisując na Indeks „do czasu wprowadzenia poprawek”. 1617 – trzecie wydanie De Revolutionibus..., pod tytułem Astronomia instaurata, Amsterdam. 1618-1621 – publikacja Epitome Astronomiae Copernicanae Keplera; umieszczone na Indeksie. 1620 – wskazanie przez Kongregację poprawek, jakie należy nanieść w De Revolutionibus... 1632 – publikacja głównego dzieła Galileusza: Dialogu o dwu wielkich systemach świata: ptolemeuszowym i kopernikowym, Florencja. Konfiskata i zakaz rozprowadzania. 1633 – proces Galileusza; powtórzenie potępienia heliocentryzmu z 1616, umieszczenie Dialogu na Indeksie. 1664 – bulla Aleksandra VII Speculatores domus Israel jako wstęp do wydanego przez niego Indeksu (Index librorum prohibitorum Alexandri VII Pontificis Maximi jussu editus) – potępienie wszelkich dzieł utrzymujących, że Ziemia się porusza. 1751 – wobec powszechnej akceptacji w środowisku naukowym heliocentrycznego obrazu naszego systemu planetarnego, objaśnianego mechaniką Newtona, papież-erudyta Benedykt XIV udziela imprimatur na druk Dzieł Zebranych Galileusza. 1757 – w wydaniu Indeksu przejrzanym przez Benedykta XIV z tekstu dekretów znika zapis zakazujący dzieł traktujących o heliocentryzmie, na samej liście pozostają jednak książki wpisane na tej podstawie. 1819 – ostatnie wydanie Indeksu zawierające De Revolutionibus... oraz inne dzieła heliocentryczne. 1820 – Canon Settele usiłując opublikować w Rzymie podręcznik astronomii jednoznacznie uznający heliocentryzm za prawdziwy, spotyka się z odmową Mistrza Świętego Pałacu Apostolskiego. Po odwołaniu się do papieża (który przekazuje sprawę Kongregacji) otrzymuje zezwolenie na druk. 1822 – 11 września Kongregacja Kardynalska Inkwizycji stwierdza, że „druk i publikacja prac traktujących o ruchu Ziemi i nieruchomości Słońca, zgodnie z powszechną opinią współczesnych astronomów, są w Rzymie dozwolone”. 25 września Pius VII zatwierdza dekret. 1828 – dzieło Mikołaja Kopernika zostało zwolnione z Indeksu. 1835 – kolejne wydanie Indeksu. Pius VII usuwa zeń De Revolutionibus... oraz pozostałe książki uznane wcześniej za heretyckie z powodu heliocentryzmu. 1854 – ukazanie się pierwszego polskiego przekładu dokonanego przez Jana Baranowskiego. Upamiętnienie Do tytułu dzieła odwoływał się krakowski Kabaret Jama Michalika. W 2010 roku w Toruniu powstało Centrum Nowoczesności „Młyn Wiedzy”, zawierające stałą wystawę „O obrotach”. W Krakowie znajduje się placówka „De revolutionibus” – kawiarnia i księgarnia, działająca też popularyzatorsko, m.in. przez publiczne wykłady i współorganizację Copernicus Festival. Zobacz też Elementy Philosophiae Naturalis Principia Mathematica Przypisy Linki zewnętrzne Rękopis De revolutionibus (Jagiellońska Biblioteka Cyfrowa) Wydania rękopisu (faksymile) De revolutionibus orbium coelestium ; Nicolai Copernici „De revolutionibus” codicis propria auctoris manu scripti imago phototypa ; Nicolai Copernici Opera omnia, Cracoviae ; Varsaviae 1973 Rękopis dzieła Mikołaja Kopernika „O obrotach”: facsimile, Warszawa ; Kraków 1972 Wydania I, II i III Wydanie I, Norymberga 1543 r.: Biblioteka Uniwersytecka w Toruniu; Biblioteka Kórnicka; Biblioteka Jagiellońska: 1, 2; Biblioteka Narodowa w Paryżu; Biblioteka Kongresu Wydanie II, Bazylea 1566 r.: Biblioteka Uniwersytecka w Poznaniu; Biblioteka Kórnicka; Biblioteka Jagiellońska: 1, 2, 3 Astronomia Instavrata, Libris sex comprehensa…, Amstelrodami 1617 (wydanie trzecie ze zbiorów Książnicy Kopernikańskiej w Toruniu) Edycje w jęz. oryginału De revolutionibus orbium coelestium libri sex ; Mikołaja Kopernika Toruńczyka O obrotach ciał niebieskich ksiąg sześć, Varsaviae 1854 Nicolai Copernici de revolutionibus libri sex, Cracoviae ; Varsaviae 1975 De revolutionibus orbium coelestium, Norimbergae, J. Petreium, 1543 (Wikiźródła) Tłumaczenia na jęz. polski De revolutionibus orbium coelestium libri sex ; Mikołaja Kopernika Toruńczyka O obrotach ciał niebieskich ksiąg sześć, Varsaviae 1854 Mikołaj Kopernik O obrotach, Kraków, Warszawa 1976 Mikołaja Kopernika „O obrotach”: księga pierwsza Wrocław 1987 Tłumaczenia na inne języki Nicolaus Copernicus On the Revolutions, Warsaw-Cracow 1978 (tłumaczenie całości na jęz. angielski) Tłumaczenie O obrotach na angielski (fragmenty) Inne linki Królewiecki egzemplarz dzieła Mikołaja Kopernika De revolutionibus (Norymberga 1543). Dzieje dokumentu O wydaniach De revolutionibus O Koperniku, w: Urania Nr 7/8, 1965 s. 194–200 Biblioteka Jagiellońska Dzieła Mikołaja Kopernika Historia astronomii Książki astronomiczne Utwory literackie z 1543 Utwory umieszczone na indeksie ksiąg zakazanych Literatura filozoficzna XVI wieku Literatura z zakresu filozofii przyrody Literatura filozoficzna w języku łacińskim

1239

https://pl.wikipedia.org/wiki/Druk%20wkl%C4%99s%C5%82y

Druk wklęsły

Druk wklęsły (druk wgłębny) – jeden z trzech podstawowych sposobów druku (obok druku płaskiego i druku wypukłego), stosowany zarówno w grafice warsztatowej, jak i poligrafii. Druk wklęsły polega na tym, że miejsca drukujące są położone poniżej miejsc niedrukujących. Farba drukowa pokrywa najpierw całą formę drukową, po czym z miejsc niedrukujących jest zabierana raklem, a następnie farba pozostawiona w zagłębieniach jest przenoszona na podłoże drukowe. Ogólnie rzecz biorąc, w technikach druku wklęsłego formy drukowe mają większą wytrzymałość w porównaniu z technikami z dwu pozostałych podstawowych sposobów druku, a co za tym idzie, możliwe jest drukowanie większych nakładów z jednej formy drukowej a często jest ono także szybsze. Do druku wklęsłego zaliczane są następujące techniki graficzne warsztatowe: akwaforta, akwatinta, heliografia, heliograwiura, mezzotinta, miedzioryt, miękki werniks, odprysk, staloryt, sucha igła. przemysłowe: rotograwiura, tampondruk. Bibliografia Techniki graficzne Techniki druku

1240

https://pl.wikipedia.org/wiki/Druk%20p%C5%82aski

Druk płaski

Druk płaski – jedna z podstawowych technik druku, obok druku wklęsłego i wypukłego, stosowana w technikach graficznych i poligraficznych. Forma drukowa w druku płaskim charakteryzuje się tym, że jest równa, to znaczy miejsca drukujące i niedrukujące znajdują się na tym samym poziomie. Ogólnie techniki druku płaskiego dzieli się na dwa rodzaje: metoda bezpośrednia (np. litografia, światłodruk) – forma drukowa styka się bezpośrednio z podłożem drukowym metoda pośrednia (np. offset) – obraz drukowy przenoszony jest z formy drukowej na element pośredniczący, a dopiero z niego na podłoże drukowe. W litografii (jest to odmiana grafiki warsztatowej, czyli odmiana artystycznej formy druku) formą drukową jest kamień litograficzny. Technika ta wykorzystuje zjawisko fizykochemiczne przyciągania lub odpychania cząsteczek wody. Na formie drukowej wykonuje się rysunek tłustym tuszem (lub kredką), a następnie zwilża wodą, która zatrzymuje się na miejscach niezatłuszczonych (niedrukujących). W czasie druku farba przylega tylko do miejsc zatłuszczonych i tylko te miejsca odbijają się na papierze. Wynalazcą litografii jest Alojz Senefelder. We współczesnym przemyśle poligraficznym zasady podobne do litografii wykorzystywane są w technice offsetowej, która wykorzystuje właściwości oleofilowe (a co za tym idzie, hydrofobowe) miejsc z obrazem drukowym oraz właściwości dokładnie odwrotne (oleofobowe i hydrofilowe) miejsc pozbawionych tego obrazu. Przemysłową techniką druku płaskiego o ograniczonym zastosowaniu jest światłodruk. Matrycę w światłodruku stanowi płyta ze szkła lub metalu, powleczona warstwą kopiową (najczęściej żelatyny uczulonej dichromianem amonu lub potasu) z wytworzonymi w niej, za pomocą procesów fotochemicznych, miejscami drukującymi i niedrukującymi. Charakterystyczną cechą światłodruku jest brak rastra. Zobacz też DTP Druk bezpośredni Sitodruk Techniki graficzne Techniki druku

1241

https://pl.wikipedia.org/wiki/Druk%20wypuk%C5%82y

Druk wypukły

Druk wypukły, wypukłodruk – jedna z podstawowych, oprócz druku wklęsłego i płaskiego, technik graficznych, w której odbitka powstaje poprzez odbicie farby nałożonej na częściach wypukłych formy drukowej. Jest to najstarsza technika graficzna. Obecnie z technik druku wypukłego przemysłowo stosuje się przede wszystkim fleksografię oraz, szczególnie do zastosowań specjalnych, typografię. Zespoły fleksodrukowe są także stosowane do lakierowania. Typografia była powszechnie stosowaną techniką druku przed upowszechnieniem się urządzeń do naświetlania, które umożliwiły łatwe stosowanie druku offsetowego (druk płaski), który pozwala na uzyskanie lepszej jakości odbitek i jest bardziej ekonomiczny z innych względów. Materiały w druku wypukłym W tradycyjnych technikach graficznych formę drukową (matrycę) przygotowuje się w drewnie (drzeworyt), linoleum (linoryt), metalu (metaloryt) czy płycie gipsowej (gipsoryt). Jednak zastosowanie znajdują też płyty paździerzowe, tektura, rozmaite tworzywa sztuczne, np. szkło akrylowe (pleksi). W poszukiwaniu nowych efektów stosuje się różne metody opracowania matrycy dla wypukłodruku – zamiast wycinać, wypala się lub wytapia płaszczyzny i linie (jak np. w technice pirografii). W poligraficznych technikach przemysłowych, formy przygotowywane są z metali i tworzyw sztucznych. Przypisy Techniki graficzne Techniki druku

1242

https://pl.wikipedia.org/wiki/Drzeworyt

Drzeworyt

Drzeworyt – technika graficzna należąca do druku wypukłego. Do wykonania drzeworytu wykorzystuje się deskę, na którą nanosi się rysunek, a następnie przy pomocy specjalnych narzędzi wycina się tło, które na odbitce będzie białe. Pozostawione wypukłe miejsca będą drukowały. Klocek pokrywa się farbą drukarską i odbija na papierze. Rodzaje drzeworytu Drzeworyt dzieli się na kilka rodzajów ze względu na sposób przygotowania deski oraz narzędzia wykorzystywane do wycinania: drzeworyt wzdłużny (langowy) – stosuje się deskę ciętą wzdłuż pnia, w efekcie czego słoje i włókna biegną równolegle do krawędzi deski; tło wycinane jest dłutami i nożami w miękkim drewnie (lipa, jabłoń, świerk), drzeworyt poprzeczny (sztorcowy) – stosuje się deskę ciętą w poprzek pnia, składającą się z posklejanych małych klocków. Całość klocka cięta jest rylcem w twardym drewnie (bukszpan, dzika grusza). Inne rodzaje drzeworytu: drzeworyt groszkowy (śrutowy) – formę uzyskuje się przy pomocy puncy dającej efekt tekstury; powstał w XV wieku, był stosowany na terenie Niemiec i Niderlandów; drzeworyt tonowy (białoryt) – powstaje na zasadzie negatywu – drukuje się białą farbą na czarnym tle. Ten typ drzeworytu był stosowany np. przez Altdorfera; drzeworyt faksymilowy – używany do tworzenia szczegółowych reprodukcji, zwłaszcza rysunków, ponieważ dawał efekt swobodnych linii; drzeworyt światłocieniowy (chiaroscuro) – technika polega na wykorzystaniu kilku desek do wykonania odbitki. Właściwy rysunek umieszcza się na osobnej desce, na pozostałych znajdują się światła i cienie, które zastosowano w grafice. Ostatecznie nakładano następne odbitki na siebie i w taki sposób powstawała pełna odbitka; Historia drzeworytu Drzeworyt należy do najstarszych technik graficznych. Po raz pierwszy zastosowano go w VI w. w Chinach. Służył do powielania znaków pisma. Innym krajem Dalekiego Wschodu, w którym wykorzystywano drzeworyt, była Japonia. Miało to miejsce w VIII w. W Europie technika cięcia w drewnie pojawiła się dopiero w XIV w. Możliwe, że czegoś podobnego do drzeworytu używano do odbijania ilustracji już w I w. p.n.e w Rzymie. Najstarsze udokumentowane europejski prace pochodzą z około 1400 roku. Znajdują się w muzeum Albertiny w Wiedniu. Chiny W Chinach prawdopodobnie najwcześniejszą techniką proto-druku był estampaż, polegający na wykonywaniu odbitek z kamiennych steli. Techniki drzeworytnicze do druku zastosowali na szeroką skalę buddyści, potrzebujący wielu odbitek do celów misyjnych. Produkowali oni odbitki ilustrowanych sutr – najwcześniejszą zachowaną kopią jest zwój z zaklęciami z pierwszej połowy VIII w., przechowywany w Korei, w klasztorze Pulguksa w Gyeongju. Z tej samej sutry w 764 roku w Japonii wykonano ok. miliona odbitek. Pierwszą zachowaną w całości drukowaną książką jest wydanie Sutry Diamentowej z 868 roku. Jest to książka blokowa – w tym samym klocku wycięte są zarówno tekst, jak i ilustracje. W taki sposób drukowano książki w Chinach przed wynalezieniem czcionki drukarskiej (w Chinach eksperymentowano z czcionką ruchomą w XI w., początkowo ceramiczną, potem także drewnianą, ale nie znalazła szerszego zastosowania – natomiast zachowały się takie czcionki w Turfanie, gdzie wykorzystywano je do pisma ujgurskiego, a dokąd technologia ta zawędrowała szlakiem jedwabnym). W X w. druk drzeworytniczy miał charakter masowy – niektórych druków z tego okresu zachowało się do dziś ponad 100 tys. kopii (pierwotny nakład musiał liczyć miliony egzemplarzy). W X w. zastąpiono druk na zwoju drukiem stronicowym i książką w formie kodeksu. Na początku XII w. zastosowano w Chinach druk wielobarwny, w szczególności do banknotów, ale znana jest barwna kopia sutry z XIV w. Z pierwszej połowy XII w. zachował się najstarszy druk czterobarwny. Japonia W okresie Kamakura, od XII w. do XIII w., wiele książek było wydawanych przez mnichów buddyjskich w klasztorach na terenie miasta Kioto i Kamakura. Główną techniką graficzną, jaką się posługiwali był drzeworyt. Masowa produkcja druków drzeworytniczych rozpoczęła się w okresie Edo (od XVII w. do XIX w.). Przyczyniła się do tego popularność prywatnych szkół nazywanych terakoya. Dużym zainteresowaniem cieszyły się księgarnie, w których klienci mogli nie tylko kupić, ale i wypożyczać książki. Najliczniej sprzedawały się: poradniki podróżnicze, ogrodnicze, książki kucharskie (kibyōshi), krótkie nowele satyryczne (sharebon), opowiadania o życiu miejskim (kokkeibon), nowele humorystyczne (ninjōbon). Najpopularniejszymi książkami okresu Edo były: Życie miłosne pewnego mężczyzny (Kōshoku ichidai otoko, 1682) Saikaku Ihara. Nansō Satomi Hakkenden - Bakin Kyokutei. Tōkaidōchū Hizakurige - Ikku Jippensha. Książki te wielokrotnie przedrukowywano od XVII w. do XIX w. Popularnym nurtem w japońskiej sztuce drzeworytniczej był Ukiyo-e. Dotyczył on świeckich tematów. Drzeworyty w tym stylu cieszyły się popularnością i tworzono je masowo. Do głównych motywów przewodnich należą: aktorzy teatralni Kabuki, zawodnicy sumo, atrakcyjne kobiety, pejzaże, opowieści historyczne itp. Najbardziej znani artyści Ukiyo-e to: Hokusai i Hiroshige Andō. W XVIII w. Harunobu Suzuki wynalazł technikę drzeworytu umożliwiającą druk wielokolorowy, zwany Nishiki-e. Ukiyo-e inspirował europejskie nurty japonizmu oraz impresjonizmu. Na początku XX-wieku narodził się kierunek zwany shin-hanga, który łączył w sobie tradycyjne techniki ukiyo-e z technikami malarstwa zachodniego. Międzynarodową popularność zyskały prace Hasuiego Kawase i Hiroshiego Yoshidy. Europa W Europie drzeworyt zaczęto stosować w XIV wieku. Najstarszy datowany drzeworyt europejski pochodzi z 1424 roku i został odnaleziony w austriackim klasztorze Buxhein. W 2. połowie XV wieku w drzeworycie pojawiło się cieniowanie przy pomocy szrafowania; wcześniej zaznaczano tylko kontury, bez uwzględnienia światła i cienia. Początkowo drzeworyty kolorowano ręcznie, od XVI w., kolor wprowadzono mechanicznie poprzez zastosowanie kilku matryc. Pod koniec XV i na początku XVI w. tą techniką tworzyli drzeworytnicy, tacy jak: Albrecht Dürer, Lucas Cranach Starszy, Albrecht Altdorfer, Hans Burgkmair. W technice tej wykonywane były ilustracje, kalendarze, karty do gry i inne druki o charakterze użytkowym. Z czasem drzeworyt ustąpił miedziorytowi, który pozwala na lepsze ukazanie szczegółów. Drzeworyt, stosowany do końca XVIII wieku, to tzw. drzeworyt wzdłużny. Z wynalezieniem przez Thomasa Bewicka około 1790 roku drzeworytu sztorcowego technika drzeworytnicza odrodziła się. Drzeworyt sztorcowy pozwolił bowiem rytować we wszystkich kierunkach (wzdłużny, ze względu na budowę deski, posiadał w tym względzie pewne ograniczenia) i uzyskać bardziej malarskie efekty. Drzeworyt poprzeczny jest także bardziej precyzyjny, gdyż umożliwia osiągnięcie cieńszej kreski. W XIX wieku był powszechnie stosowany jako technika ilustracyjna dla prasy, ponieważ można go drukować razem z tekstem z jednego składu, co dawało mu przewagę nad innymi technikami (w Polsce m.in. „Tygodnik Illustrowany”, „Kłosy”, „Wędrowiec”, „Mucha”), a także jako drzeworyt reprodukcyjny, odtwarzający dzieła malarskie. Na przełomie XIX i XX wieku drzeworyt ustąpił miejsca innym technikom, ale nadal był wykorzystywany (i jest także dziś) przez artystów, np. Emila Nolde, Paula Gauguina, Edvarda Muncha, Pawła Stellera, Władysława Skoczylasa. Zobacz też drzeworytnie warszawskie książka blokowa ksylograf Przypisy Bibliografia J. Werner, Podstawy technologii malarstwa i grafiki, Warszawa-Kraków 1981. Słownik terminologiczny sztuk pięknych, Warszawa 2006. Techniki graficzne

1243

https://pl.wikipedia.org/wiki/D%C5%82uto

Dłuto

Dłuto – narzędzie ręczne wykonane zwykle ze stali narzędziowej lub niestopowej używane do obróbki drewna przez snycerzy, rzeźbiarzy, stolarzy i drzeworytników. Odpowiedniej konstrukcji dłuta, zwane przecinakami, używane są również do obróbki kamienia przez kamieniarzy i rzeźbiarzy, a także przy pracach budowlanych. Dłuto do drewna składa się ze stalowego (hartowanego i odpuszczonego) ostrza zakończonego z jednej strony wylotem z krawędzią tnącą, a z drugiej kołnierzem ze sztyftem (lub piórem) służącym do osadzenia w drewnianym trzonku.     Dłuto w gnieździe trzonka osadza się przez uderzanie trzonka pobijakiem. Dłuta do drewna Podział dłut Ze względu na kształt ostrza Ze względu na kształt wylotu Dłuta do kamienia i betonu Narzędzia budowlane Narzędzia stolarskie

1244

https://pl.wikipedia.org/wiki/Druk

Druk

Druk ( ‘nacisk’) – wielokrotne odbicie obrazu z formy drukowej na podłoże drukowe (np. na papier drukowy). Potocznie nazywana drukiem jest również każda kopia, czyli odbitka drukowa. Za druk uważa się również rozmaite techniki powielania tekstu i grafiki zarówno metodami tradycyjnymi, z użyciem maszyn drukarskich, jak i nowoczesnymi metodami komputerowymi z użyciem komputerowych urządzeń peryferyjnych, jak drukarki, plotery itp. – choć poprawnie tego rodzaju odbitki powinno nazywać się wydrukami. Wprowadzenie do drukarń technik komputerowych i druku cyfrowego, sprawiły, że coraz częściej przez druk rozumie się również wydruk dokonywany na skalę przemysłową za pomocą przystosowanych do tego maszyn drukarskich. Techniki druku Przemysłowe techniki druku Podział według normy ISO 12637-1: bezfarbowe fotochemiczne: halogenkami srebra, diazoniowe termochemiczne: bezpośrednie termiczne elektrochemiczne: wyładowaniami iskrowymi bezformowe ink-jet: ciągły, kropla na żądanie termotransferowe: z nośnikiem woskowym, termosublimacyjne elektrostatyczne (zob. druk cyfrowy): elektrograficzne, elektrofotograficzne, strumieniem elektronów, magnetograficzne z formą druk wypukły: fleksograficzne, typograficzne, typooffsetowe druk płaski: litograficzne, offsetowe druk wklęsły: rotograwiurowe, wklęsłolinijne, tamponowe druk farboprzenikalny: sitodrukowe, risograficzne Artystyczne techniki druku Ze względu na artystyczne techniki druku, czyli grafikę warsztatową druk można podzielić na druk wypukły drzeworyt gipsoryt linoryt druk płaski litografia monotypia druk wklęsły akwaforta akwatinta mezzotinta miedzioryt staloryt sucha igła druk sitowy serigrafia Inne podziały druku Druk można dzielić ze względu na różne jego aspekty. Ze względu na postać podłoża druk arkuszowy (podłoże drukowe w postaci arkuszy) druk zwojowy (podłoże drukowe w postaci roli) Ze względu na zadruk podłoża drukowego druk jednostronny (zadruk z jednej strony podłoża drukowego) druk dwustronny (obustronny zadruk podłoża drukowego) Ze względu na sposób przenoszenia obrazu Podział ten jest stosowany w analogowych technikach poligraficznych druk bezpośredni (forma drukowa stykając się z podłożem przenosi obraz) druk pośredni (forma drukowa przekazuje obraz na element pośredni, np. gumę, a ten przekazuje go na podłoże drukowe) Ze względu na efekt barwny na podłożu drukowym druk jednobarwny (druk jednym kolorem farby) druk wielokolorowy (druk więcej niż jednym kolorem farby; dana barwa wraz ze swymi odcieniami jest efektem druku konkretną farbą użytą w druku) druk wielobarwny (druk zasadniczo farbami procesowymi; dana barwa może być efektem udziału wszystkich farb procesowych, takie rozwiązanie pozwala uzyskać szeroką gamę barw) Ze względu na przeznaczenie akcydensy broszury i książki czasopisma opakowania Zobacz też historia druku zecerstwo, DTP chemigrafia, heliograwiura, merkurografia, metalografia, galwanostegia druk cyfrowy narząd obraz drukowy powielacz stereotypia uszlachetnianie druku druk 3d Przypisy Bibliografia DTP Poligrafia Historia książki

1246

https://pl.wikipedia.org/wiki/Dongting%20Hu

Dongting Hu

Dongting Hu (chiń. 洞庭湖; pinyin Dòngtíng Hú; Wade-Giles Tung-t’ing Hu) – jezioro na południowym wschodzie Chin w prowincji Hunan na Nizinie Cianghańskiej (część Niziny Środkowego i Dolnego Jangcy). Drugi co do wielkości zbiornik słodkowodny Chin, dawniej o powierzchni 3900 km² i głębokości do 31 m. Leży na wysokości 34,5 m n.p.m. Dongting Hu jest naturalnym zbiornikiem retencyjnym, który zapobiega wylewaniu wpadających do niego rzek, w tym największej: Jangcy. Jezioro w przeszłości znajdowało się w obrębie wielkiej krainy bagien zwanej Yunmong. Kiedyś jezioro było znacznie większe i było największym jeziorem słodkowodnym Chin. Stopniowo zaczęło się kurczyć w wyniku zasypywania osadami rzecznymi, a proces ten znacząco przyśpieszył od 1949 r. w wyniku wzrostu melioracji bagien Yunmong i ich osuszania pod pola uprawne – od tego czasu region jeziora nawiedzają powodzie. Największa w 1998, po której rząd Chin rozpoczął akcję "ziarno za wodę", polegającej na przenoszeniu upraw w inne rejony, dzięki tej akcji jezioro ponownie powiększyło się o 20%. Jezioro kurczy się bardzo szybko. W 1949 miało powierzchnię 4350 km², a w 1976 już tylko 1840 km². We wrześniu 2009 roku miało 1338,57 km², w połowie października jego powierzchnia zmniejszyła się o około 40% do 537,84 km². Od 2001 roku powierzchnia zbiornika zmniejsza się o około 16 km² rocznie. W latach 70. przy powierzchni 2820 km² miało głębokość 31 m. Przypisy Jeziora w Chinach Hunan

1247

https://pl.wikipedia.org/wiki/Diadumenian

Diadumenian

Diadumenian, Marcus Opellius Antoninus Diadumenianus (ur. 14 września 208, zm. czerwiec 218) – syn rzymskiego cesarza Makryna, współrządzący z nim od maja do czerwca 218. Jako zaledwie dziewięcioletni chłopiec obwołany został przez wojska cezarem w Zeugmie w maju 217. Senat zaakceptował tę decyzję i nadał mu tytuł patrycjusza oraz przywódcy młodzieży (princeps iuventutis). Ojciec dodał mu nazwisko Antoninus w nawiązaniu do wielkich cesarzy z dynastii Antoninów i zamordowanego Antonina Karakalli, który był ulubieńcem wojska oraz naśladował podobną praktykę Septymiusza Sewera wobec jego synów. W maju 218 Makrynus uczynił Diadumeniana współwładcą nadając mu tytuł augusta. Było to okazją do pozyskania lojalności żołnierzy, którzy otrzymali dary (donativa) w wysokości 5000 drachm; zapewnienie jej było istotne wobec pojawienia się uzurpatora Heliogabala. Po klęsce poniesionej przez Makrynusa pod Antiochią w bitwie ze zbuntowanymi zwolennikami Heliogabala, do której doszło 8 czerwca 218, Diadumenian został wysłany przez ojca w asyście Marka Aureliusza Epagatusa do króla Partów Artabanusa IV. Podczas ucieczki z Antiochii został pojmany przez centuriona Klaudiusza Polliona w Zeugmie przed przekroczeniem granicy i w czerwcu 218 poniósł śmierć. W Historia Augusta Eliusz Lampridiusz poświęcił mu osobną biografię (Diadumenus Antoninus), choć o niskiej wartości jako źródło, gdyż wzbogaconą zmyślonymi dodatkami. Kasjusz Dion parokrotnie wspomina o nim tylko ubocznie w opisie rządów Makryna (Historia rzymska LXXIX, 17-40). Przypisy Bibliografia Linki zewnętrzne Cesarze rzymscy Urodzeni w 208 Zmarli w 218

1249

https://pl.wikipedia.org/wiki/Domicjusz%20Aleksander

Domicjusz Aleksander

Domicjusz Aleksander, Lucius Domitius Alexander (zm. 311) – rzymski uzurpator w Afryce w czasach IV tetrarchii. Był wysokiej rangi administratorem (propretor) Kartaginy. W opozycji do Maksencjusza żołnierze latem 308 roku ogłosili go cesarzem. Wstrzymanie przez niego dostaw zboża z prowincji afrykańskiej doprowadziło do groźnych rozruchów w samym Rzymie. W 311 wysłane przeciw niemu wojska Maksencjusza pokonały jego oddziały, a on poniósł śmierć. Bibliografia Linki zewnętrzne Michael DiMaio Jr.: L. Domitius Alexander w De Imperatoribus Romanis [dostęp 2022-01-06] Uzurpatorzy i samozwańczy cesarze rzymscy Zmarli w 311

190118

https://pl.wikipedia.org/wiki/Ai%20Sugiyama

Ai Sugiyama

– japońska tenisistka, zwyciężczyni czterech turniejów wielkoszlemowych w grze podwójnej i mieszanej, liderka rankingu deblowego, medalistka igrzysk azjatyckich, klasyfikowana w czołowej dziesiątce gry pojedynczej. Kariera tenisowa W październiku 1992 rozpoczęła karierę zawodową. Do czerwca 2006 odniosła 33 zwycięstwa turniejowe w deblu i 6 w singlu. Po raz pierwszy na czele rankingu światowego deblistek znalazła się w październiku 2000; najwyższą pozycję w grze pojedynczej zajmowała w lutym 2004, była wówczas na miejscu nr 8. Największe sukcesy deblowe odnosiła w parze z Francuzką Julie Halard-Decugis, Belgijką Kim Clijsters i Rosjanką Jeleną Lichowcewą. W grze podwójnej odniosła trzy zwycięstwa w turniejach wielkoszlemowych – z Clijsters wygrała French Open i Wimbledon w 2003, z Halard-Decugis US Open w 2000; ponadto z Hindusem Bhupathim wygrała konkurencję miksta na US Open w 1999. Spektakularny sukces odniosła na turnieju w Scottsdale w 2003. Turniej został storpedowany przez opady deszczu i zmusiło to organizatorów do rozegrania półfinałów i finałów – zarówno w grze pojedynczej, jak i podwójnej – jednego dnia. Sugiyama wygrała najpierw turniej singlowy (w drodze do finału odniosła zwycięstwa nad Amerykankami Lindsay Davenport i Alexandrą Stevenson), pokonując w decydującym meczu Clijsters, a kilka godzin później także deblowy. Tym samym w ciągu jednego dnia rozegrała cztery zwycięskie mecze. Jesienią 2003 wygrała turniej halowy w Linzu; dwa wygrane turnieje, a także inne udane występy (półfinał w prestiżowym Italian Open w Rzymie, półfinały w Los Angeles, Szanghaju i Filadelfii, IV runda wielkoszlemowych French Open, Wimbledonu i US Open) zapewniły jej udział w kończącym sezon Masters (rozgrywanym po raz pierwszy w obsadzie 8-osobowej). Nie zdołała wyjść na tym turnieju z grupy eliminacyjnej, ale odniosła zwycięstwo nad belgijską wiceliderką rankingu światowego, Justine Henin-Hardenne. Występowała także w turniejach Masters w deblu (1998–2000 kończyła występy na ćwierćfinale, 2002 była w półfinale, 2003 w finale). Jest pierwszą Japonką, która osiągnęła pozycję liderki rankingu deblistek; najlepszymi sezonami w jej karierze deblowej były rok 2000, kiedy świętowała siedem tytułów oraz 2003, kiedy wygrała osiem imprez. Z innych wysoko notowanych rywalek, które udało się jej pokonać, warto wymienić Steffi Graf, Amandę Coetzer, Arantxę Sánchez Vicario, Janę Novotną, Mary Pierce, Danielę Hantuchovą, Martinę Hingis. Osiągnęła ćwierćfinały wielkoszlemowe w grze pojedynczej w Australian Open 2000 i na Wimbledonie 2004 (przegrała z późniejszą mistrzynią Szarapową po zaciętym meczu 7:5, 5:7, 1:6). Reprezentowała Japonię na igrzyskach olimpijskich w Atlancie (1996), Sydney (2000) i Atenach (2004); w parze ze Shinobu Asagoe była w półfinale debla na ateńskich igrzyskach, mecz o brązowy medal przegrała z Argentynkami Suárez i Tarabini. Sugiyama jest również reprezentantką w Pucharze Federacji, zarówno w grze pojedynczej, jak i podwójnej (1995–2000, od 2003). Jest zawodniczką praworęczną, z oburęcznym bekhendem. Jako czołowa deblistka wyróżnia się dobrym returnem i wolejem. Zakończyła karierę w październiku 2009, po przegranym finale gry podwójnej Toray Pan Pacific Open w Tokio – grała w parze z Danielą Hantuchovą. Historia występów wielkoszlemowych Legenda Występy w grze pojedynczej Występy w grze podwójnej Występy w grze mieszanej Występy w grze podwójnej w turniejach legend Finały turniejów WTA Gra pojedyncza 13 (6-7) Gra podwójna 71 (38–33) Gra mieszana 1 (1–0) Finały turniejów rangi ITF Gra pojedyncza 3 (1-2) Gra podwójna 5 (4-1) Występy w igrzyskach olimpijskich Gra pojedyncza Gra podwójna Bibliografia Japońscy olimpijczycy Japońskie tenisistki Triumfatorki French Open Triumfatorki Wimbledonu Triumfatorki US Open Sportowcy związani z Jokohamą Ludzie urodzeni w Jokohamie Urodzeni w 1975 Liderki rankingu deblowego WTA Uczestnicy Letnich Igrzysk Olimpijskich 1996 Uczestnicy Letnich Igrzysk Olimpijskich 2000 Uczestnicy Letnich Igrzysk Olimpijskich 2004 Uczestnicy Letnich Igrzysk Olimpijskich 2008

190119

https://pl.wikipedia.org/wiki/Fairey%20Aviation%20Company

Fairey Aviation Company

Fairey Aviation Company Limited – brytyjska wytwórnia lotnicza, założona w 1915 r. Na początku lat 70. XX wieku weszła w skład koncernu Hawker Siddeley. Historia Wytwórnię założył Charles Fairey, który zdobył wykształcenie techniczne i początkowo, pracując w elektrowni, zajmował się hobbystycznie konstruowaniem, a od 1910 roku produkcją latających modeli samolotów. W 1911 roku objął posadę inżyniera w zakładach lotniczych Blair Atholl Syndicate, a w kolejnym roku w Short Brothers. W lipcu 1915 roku Charles Fairey założył własną niewielką wytwórnię Fairey Aviation Company Limited w Londynie, zdobywając kontrakt podwykonawczy na 12 wodnosamolotów Short 827. Zostały one wykonane w 1916 roku, po czym Fairey uzyskał kolejne zamówienie na 100 samolotów Sopwith 1½ Strutter. Pierwsze warsztaty wytwórni mieściły się na Clayton Road w Hayes, a następnie Fairey kupił teren wzlotów w Harlington i zbudował tam hangar, a na przełomie 1917/18 roku nową fabrykę. Wybrane konstrukcje Fairey Swordfish Fairey Battle Fairey Albacore Fairey Fulmar Fairey Barracuda Fairey Firefly Przypisy Bibliografia Brytyjskie przedsiębiorstwa zbrojeniowe Brytyjskie wytwórnie lotnicze

564787

https://pl.wikipedia.org/wiki/Atlit

Atlit

Atlit (hebr. עתלית; ang. Atlit) – wieś komunalna położona w Samorządzie Regionu Chof ha-Karmel, w dystrykcie Hajfa, w Izraelu. Położenie leży na przybrzeżnej nizinie nad brzegiem Morza Śródziemnego, w pobliżu podnóża masywu Góry Karmel. W jej otoczeniu znajdują się kibuce Newe Jam i En Karmel, moszaw Megadim, wieś komunalna En Hod i wieś młodzieżowa Kefar Cewi Sitrin. Demografia Liczba mieszkańców Atlit: Historia Wieś Atlit posiada dużą naturalną zatokę, która idealnie nadaje się na port morski. Z tego powodu miejsce to było zamieszkane już w okresie kananejskim. Istniała tu osada, która nazywała się Qarta lub Certha. Później był to port Fenicjan. Według świadectwa biblijnego, w VIII i IX wieku p.n.e. port służył Królestwu Izraela. W okresie panowania hellenistycznego port nazywał się Adarus. W XII wieku na tutejszym półwyspie wzniesiono największy i najsłynniejszy zamek Zakonu Templariuszy. Nazywano go Château Pèlerin (łac. Castrum Pelegrinorum; pol. Zamek Templariuszy lub Zamek Pielgrzyma). Jego budowa rozpoczęła się w 1218 i zastąpił on starszą twierdzę Le Destroit, która znajdowała się nieco dalej od wybrzeża. Przy jego budowie pomógł finansowo rycerz Walter z Avesnies, uczestnik V wyprawy krzyżowej. W pracach budowlanych pomagało wielu pątników i członków zakonu krzyżackiego. Zamek Château Pèlerin został wzniesiony na niewielkim wzniesieniu górującym nad tutejszą zatoką. Główna cytadela była otoczona dwoma liniami murów obronnych. Mury zewnętrzne miały około 15 metrów wysokości i 6 metrów grubości. Były one wzmocnione trzema kwadratowymi wieżami o wysokości 44 metrów. Przed murem wykopano rów o głębokości 2 metrów. Mury wewnętrzne miały około 30 metrów wysokości i 12 metrów szerokości. Były one wzmocnione dwoma kwadratowymi wieżami o wysokości około 34 metrów. Cytadela posiadała trzy studnie ze świeżą wodą. Do miasta prowadziły cztery bramy wjazdowe, a do wnętrza cytadeli prowadziły dwie bramy. Na okolicznych wzgórzach wybudowano dodatkową linię fortów obronnych, z których najważniejszym był H. Qarta. Podczas oblężenia załoga zamku wynosiła 4000 żołnierzy. Zamek zajmował dominującą pozycję nad całą okolicą, i czerpał z niej dochody w postaci opłat i ceł, które w pewnym stopniu pokrywały koszty funkcjonowania twierdzy. Atutem twierdzy był naturalny port, który zapewniał utrzymanie szlaku morskiego łączącego Ziemię Świętą z Europą. Zamek nigdy nie został zdobyty podczas oblężenia, ponieważ posiadał doskonałą lokalizację i mógł być zaopatrywany przez morze. W sierpniu 1220 był oblegany przez sunickiego sułtana Al-Mu'azzama. Po dwóch tygodniach oblężenia Muzułmanie odstąpili, nie wyrządzając zamkowi żadnej szkody. Zniszczony został wówczas fort H. Qarta. W 1229 cesarz rzymski Fryderyk II postanowił zająć zamek nagłym atakiem i w ten sposób narzucić swoją władzę całemu Królestwu Jerozolimskiemu. Jednak templariusze, po wjechaniu cesarza do zamku, zamknęli za nim bramy. Cesarz pozostał ich więźniem dopóki nie wyrzekł się pretensji do zamku. W 1265 zamek był oblężony przez sułtana Bajbarsa. Dopiero po upadku w 1291 Akki i Królestwa Jerozolimskiego, templariusze stracili uzasadnienie do dalszego utrzymywania zamku Château Pèlerin. Został on ewakuowany drogą morską w dniach między 3 a 14 sierpnia 1291. Wkrótce po opuszczeniu zamku osiedlili się tutaj Arabowie. Powstała wówczas niewielka rybacka wieś Atlit. Zamek nie został zniszczony przez Arabów i pozostał w dobrym stanie do trzęsienia ziemi w 1837. Następnie jego ruiny zostały wykorzystane w 1840 jako źródło kamienia do odbudowy Akki. W 1880 tutejsza wieś liczyła 200 mieszkańców. W 1903 żydowskie organizacje syjonistyczne zakupiły od mieszkańców Atlit grunty pod założenie nowej osady rolniczej. Powstała ona w tym samym roku, chociaż niektóre źródła podają datę 1904. Nazywała się ona Atlit, tak samo jak sąsiednia arabska wieś. W pierwszym okresie swojego istnienia przetrwał on jedynie dzięki pomocy finansowej barona Edmonda de Rothschilda. Dopiero w 1909 osiedle okrzepło i zaczęło samodzielnie funkcjonować. Po 1918 brytyjskie władze Mandatu Palestyny potraktowały arabską i żydowską wieś jako jedną całość. W 1922 w pobliżu wioski utworzono baseny w celu pozyskiwania sali z wody morskiej. W 1938 w Atlit mieszkało 508 Arabów i 224 Żydów. W tym samym roku Brytyjczycy utworzyli na północ od wsi niewielką bazę wojskową, na której terenie 16 sierpnia 1939 oficjalnie utworzono centrum internowania dla nielegalnych imigrantów. Obóz stał się miejscem przymusowego pobytu wielu Żydów, którzy usiłowali uciec przed nazizmem w Europie i przedostać się nielegalnie do Ziemi Izraela. W listopadzie 1940 brytyjskie władze postanowiły odesłać grupę 5000 internowanych Żydów do obozów na wyspie Mauritius. Aby powstrzymać deportację, żydowska organizacja paramilitarna Hagana zdetonowała 25 listopada bombę podłożoną na statku „Patria”. Wielkość ładunku wybuchowego została jednak błędnie obliczona, i statek szybko zatonął. Na pokładzie było 1800 osób, z których 216 utonęła. Ocaleni z „Patrii” zostali przewiezieni do obozu w Atlit i nie deportowano ich na Mauritius. Po kilku miesiącach zostali zwolnieni z obozu. W dniu 19 marca 1941 do Zatoki Hajfy wpłynął statek „Darien II”, wiozący 800 Żydów uciekających przed Nazistami z Bułgarii i Rumunii. Brytyjczycy wszystkich pasażerów statku umieścili w obozie Atlit. We wrześniu 1942 obóz dla internowanych został zamknięty, a na jego miejscu utworzono obóz jeniecki, w którym przetrzymywano włoskich i niemieckich jeńców wojennych. Ponowne otwarcie obozu dla internowanych nastąpiło w 1945, kiedy do Palestyny zaczęli masowo docierać nielegalni imigranci, z których większość była ocalonymi z Holocaustu. Obóz składał się wówczas z szeregów baraków mieszkalnych, otoczonych drutem kolczastym i wieżami strażniczymi. W dniu 10 października 1945 członkowie żydowskich kompanii szturmowych Palmach dowodzonych przez Nachuma Sariga, przeprowadzili atak na obóz i uwolnili 208 żydowskich więźniów. Po tym wydarzeniu Brytyjczycy wywozili wszystkich zatrzymanych nielegalnych imigrantów do obozów dla internowanych na wyspie Cypr. Obóz w Atlit działał do utworzenia niepodległego państwa Izrael w maju 1948. Po 1940 nastąpiło gwałtowne zmniejszenie się liczebności arabskich mieszkańców. Wynikało to z faktu sprzedaży gruntów rolnych żydowskim organizacjom syjonistycznym. W ten sposób, w 1945 w Atlit żyło 660 mieszkańców, w tym 510 Żydów. Przyjęta 29 listopada 1947 Rezolucja Zgromadzenia Ogólnego ONZ nr 181 przyznała te tereny państwu żydowskiemu. Na samym początku I wojny izraelsko-arabskiej w dniu 15 maja 1948 arabską wieś Atlit zajęli żydowscy żołnierze Hagany. Wysiedlono wówczas jej mieszkańców, a wszystkie domy wyburzono. W latach 1956 i 1967 w dawnym brytyjskim obozie jenieckim w Atlit przetrzymywano egipskich jeńców wojennych. W latach 1950-2003 Atlit posiadała statut samorządu lokalnego, który utraciła ze względu na liczne trudności w zarządzaniu budżetem. Zmiana statusu była punktem zwrotnym w rozwoju Atlit. Władze Samorządu Regionu Chof ha-Karmel postanowiły wykorzystać liczne atrybuty Atlit i rozpoczęto budowę nowych osiedli mieszkaniowych, które przyciągają młodych i wykształconych mieszkańców. Polityka Miasta partnerskie Atlit posiada jedno miasto partnerskie: Arad w Rumunii. Architektura Atlit posiada liczne osiedla mieszkaniowe: Neve HaPerahim, Chofit, Argaman, Savjonei Atlit, Alon, Amidar, Szoszanat HaJam, Szikun Amami, Giwat HaBerechot, Neve Mosze, HaGoren i Jefe Nof. Kultura i sport We wsi znajduje się ośrodek kultury z biblioteką. W 1987 władze izraelskie oficjalnie uznały teren byłego brytyjskiego obozu dla nielegalnych imigrantów jako pomnik historyczny. Na potrzeby utworzenia muzeum przekazano 20 akrów z oryginalnych 25 akrów, na których znajdował się obóz. Muzeum Nielegalnej Imigracji w Atlit pozwala gościom poznać i doświadczyć traumę imigrantów, którzy po zwolnieniu z nazistowskich obozów koncentracyjnych trafiali za druty kolczaste brytyjskich obozów dla internowanych. Z obiektów sportowych jest tutaj basen kąpielowy, sala gimnastyczna, siłownia i boisko sportowe. Edukacja W Atlit znajduje się szkoła podstawowa Galei Atlit oraz państwowa szkoła religijna Beit Josef. Dodatkową są tutaj dwa ośrodki religijne Chabad of Atlit i Gan Chabad. Turystyka Znajdują się tutaj wspaniałe plaże, na których można uprawiać wszystkie sporty wodne. Atlit jest popularnym miejscem do uprawiania nurkowania. Podwodne badania odkryły przy brzegu ruiny starożytnej osady oraz wraki statków. Płetwonurkowie mogą tutaj podziwiać kamienne kotwice oraz pozostałości drewnianych statków. Gospodarka Gospodarka wsi opiera się na rolnictwie i turystyce. Znajduje się tutaj firma Atlit Marine Fish Hatchery, prowadząca działalność rybołówstwa. Natomiast spółki Carmel Chemicals Ltd., Israel Salt Co. Ltd. i Israel Salt Industries Ltd. zajmują się pozyskiwaniem z wody morskiej soli oraz innych minerałów. Transport Ze wsi wyjeżdża się na północ drogą nr 7110, która prowadzi do węzła drogowego z autostradą nr 2 i drogą nr 721, która jadąc na wschód dojeżdża się do więzienia wojskowego Prison Six (Bsis Kli'a 396), wioski młodzieżowej Kefar Cewi Sitrin i skrzyżowania z drogą ekspresową nr 4. Lokalne drogi prowadzą do położonych na południu kibuców Newe Jam i En Karmel. W zachodniej części wioski jest stacja kolejowa Atlit. Pociągi z Atlit jadą do Hajfy, Naharijji, Tel Awiwu, Lod, Modi’in-Makkabbim-Re’ut, Rechowot, Aszkelonu i Beer Szewy. Wojsko Południowa zatoka Atlit jest wykorzystywana jako niewielki port izraelskiej marynarki wojennej. Stacjonuje tutaj jednostka sił specjalnych Shayetet 13 płetwonurków marynarki. Teren portu i bazy wojskowej jest obszarem zamkniętym dla osób postronnych. Przypisy Linki zewnętrzne Zdjęcie satelitarne Atlit Google Maps Mapa Atlit Amudanan Flaga i godło Atlit Flags of the World Galeria zdjęć z Muzeum Imigracji w Atlit Atlit Osiedla żydowskie utworzone w 1903 Zamki templariuszy Wsie w Izraelu

564793

https://pl.wikipedia.org/wiki/Synagoga%20w%20Jaworze

Synagoga w Jaworze

Synagoga w Jaworze – synagoga znajdująca się w Jaworze, przy ulicy Stefana Czarnieckiego. Synagoga została zbudowana w 1364 roku. Antysemicka nagonka z 1435 roku zmusiła ludność żydowską do opuszczenia miasta i z tego względu trzy lata później, w 1438 roku za zgodą króla Albrechta II synagoga została przebudowana na kościół rzymskokatolicki. W 1446 roku po ukończeniu budowy nowego szpitala przemianowana na kaplicę szpitalną pod wezwaniem świętego Wojciecha. W 1729 roku z inicjatywy hrabiny Schaffgotsch została gruntownie przebudowana, przez co ostatecznie zatraciła resztki elementów architektury synagogalnej. Obecnie jest kaplicą chrzcielną. Linki zewnętrzne Synagoga w Jaworze na portalu Wirtualny Sztetl Kaplica św. Wojciecha (dawna synagoga) - Synagogena portalu polska-org.pl Jawor Zabytki nieruchome w Jaworze Obiekty sakralne w Jaworze

564794

https://pl.wikipedia.org/wiki/Mand%C5%BCurowie

Mandżurowie

Mandżurowie (mandż. Manju; ) – naród wywodzący się z plemion tungusko-mandżurskich ałtajskiej ligi językowej, zamieszkujących od zamierzchłych czasów północno-wschodnią Mandżurię. Lud ten od XVII wieku do 1911 roku władał Chinami. W tym czasie niemal zupełnie zasymilował się z Chińczykami, tracąc tym samym swą kulturową odrębność. Obecnie stanowią mniejszość na terenie Mandżurii oraz Dżungarii, żyjąc w rozproszeniu wśród ludności chińskiej. Historia Na początku XI w. z Heishui Mohe (którzy mieli wspólne korzenie z założycielami państwa Balhae) wyłoniła się grupa nazywająca siebie Dżurdżenami. W 1121 opanowali większość terenów obecnej Mandżurii, rozbijając kitańskie państwo Liao i ustanawiając własne – Jin, które od połowy XII w. panowało nad północnymi Chinami. W 1234 r. państwo Dżurdżenów zostało unicestwione przez Czyngis-chana. Ich samych spotkał różny los: część została w północnych Chinach, gdzie zasymilowała się z Chińczykami, część mieszkała nadal w Mandżurii, gdzie trudnili się myślistwem i rybołówstwem oraz hodowlą bydła domowego i trzody chlewnej, a tylko w niewielkim stopniu uprawą ziemi. Na początku XVII w. Nurhaczy utworzył z części Dżurdżenów silny związek rodowo-plemienny i zapanował nad północną Mandżurią. W 1618 r. rozpoczął ekspansję na południe, tworząc silne państwo ze stolicą w Mukdenie. Jego syn, Hong Taiji w 1635, przemianował podległych sobie żołnierzy, zorganizowanych w Osiem Chorągwi na „Mandżurów”. Od tego momentu można mówić o „Mandżurach”. Władcy Chin Hong Taiji ogłosił też powstanie dynastii Qing. W 1644 r. jego brat, Dorgon, jako regent małoletniego syna Honga, Shunzhi, zdobył Pekin, a następnie przystąpił do podboju całych Chin. Mandżurowie pokonali kontynuatorów dynastii Ming i ustanowili panowanie własnej Qing nad Chinami (panowała do roku 1911). W 1650 r. zajęli Kanton, w 1662 r. ostatecznie pobili Mingów, a do 1680 r. opanowali całe terytorium Chin. W 1683 r. padł Tajwan – ostatni bastion oporu przeciw Mandżurom. W latach 1687–1697 zajęli Mongolię, w 1720–1724 Tybet, a w 1758 r. Dżungarię, Kaszgarię i Turkiestan. Już w 1620 r. narzucili zwierzchnictwo Korei oraz przejściowo podporządkowali sobie Wietnam i Laos (koniec XVIII w.). Prowadzili też wojny na terenie Birmy. Ich wpływy sięgały Nepalu, Sikkimu i Bhutanu. Największe znaczenie i zasięg terytorialny osiągnęło cesarstwo w latach 1662–1796. W stosunku do epoki Mingów obszar Chin wzrósł trzykrotnie, podobnie jak liczba ludności ze 150 do 450 milionów. Nastąpiło wzmocnienie wewnętrzne państwa, jego integracja i rozwój ekonomiczny. Podstawą sukcesów Mandżurów była sprawna organizacja wojskowa. W czasie wojny wszyscy mężczyźni byli powoływani pod broń. Cała ludność została zorganizowana na sposób wojskowy, tworząc osiem wielkich formacji, zwanych chorągwiami. Po zajęciu Chin Mandżurowie założyli w głównych miastach garnizony wojskowe, za pomocą których kontrolowali prowincję. Zachowali przejęty po Mingach sposób rządzenia krajem, z tym, że sami objęli połowę najwyższych stanowisk urzędniczych. Ważną funkcję w podporządkowaniu Chin pełnił terror. Zdobywszy Kanton (po 8-miesięcznym oblężeniu) wymordowali ponad 100 tysięcy jego mieszkańców. Po ostatecznym podboju Dżungarii zgładzono większość mężczyzn, a na wyludnionych terenach utworzono osiedla wojskowe i sprowadzono chińskich osadników. Na dużą skalę stosowano przesiedlenia ludności, konfiskowano majątki ziemskie, które oddawano mandżurskim feudałom. Jeńcy wojenni zostawali niewolnikami. Zmierzch Obalenie cesarstwa w 1911 r. położyło kres politycznemu znaczeniu Mandżurów. W 1932 r. Japończycy utworzyli całkowicie podporządkowane sobie państwo Mandżukuo z ostatnim cesarzem Chin Puyi jako władcą, lecz upadło ono wraz z ich klęską w 1945 roku. Chińczycy zlikwidowali w 1953 roku odrębność Mandżurii, dzieląc ją na trzy prowincje. Asymilacja Mandżurowie całkowicie ulegli kulturowej i etnicznej asymilacji. Rządząca elita przejęła od Chińczyków wzorce zachowań, filozofię i obyczaje, a z czasem również język. Kontynuowała i utrwalała tradycje chińskiej sztuki w zakresie ceramiki (porcelana), rzeźby w nefrycie, malarstwa i literatury. Jedynym elementem kulturowym, jaki Mandżurowie narzucili Chińczykom, było splatanie włosów w warkocz – symbol lojalności wobec ich dynastii. Podobny proces nastąpił też w Mandżurii, wyludnionej wskutek emigracji Mandżurów do podbitych Chin. Osadnictwo chińskie na tych terenach (za tzw. Wierzbową Palisadą) było początkowo zakazane, lecz narastająca groźba aneksji przez Rosję sprawiła, że w 1865 r. zakaz ten uchylono. Do pierwszych regionów kolonizacji należały okolice miasta Hulan w pobliżu Harbinu. W 1900 roku liczba osadników chińskich w Mandżurii znacznie przewyższała liczbę samych Mandżurów. Szczytowy okres osadnictwa chińskiego przypadł na lata 20. XX wieku. Było ono kontynuowane po przejęciu władzy w Chinach przez komunistów. Mandżurowie dzisiaj W 2000 roku liczba Mandżurów na terenie Chin wyniosła około 10,6 miliona. Większość z nich mieszka w Mandżurii (prowincja Heilongjiang), stanowiąc zaledwie 4% ogółu jej populacji, a około 500 tysięcy żyje w aglomeracji Pekinu, w prowincji Hebei i autonomicznym regionie Mongolia Wewnętrzna. Na przełomie lat 1980. i 90. niecałe 200 osób posługiwało się jeszcze językiem mandżurskim. Również nazewnictwo mandżurskie wypierane jest przez chińskie odpowiedniki. Odłamem Mandżurów jest grupa etniczna Xibe, zamieszkująca okręg autonomiczny ze stolicą w mieście Qapqal na terenie Dżungarii (Sinciang) w zachodnich Chinach. Spośród 173 tysięcy tamtejszych Mandżurów własnym językiem posługiwało się na co dzień 23 tys., a na równi z chińskim używało go 96 tys. Zobacz też Dżurdżeni Przypisy Bibliografia Historia Chin Kultury ze standardowej próby etnograficznej Heilongjiang Hebei Mongolia Wewnętrzna Mniejszości etniczne w Chińskiej Republice Ludowej Narodowości

1251

https://pl.wikipedia.org/wiki/Kwas%20deoksyrybonukleinowy

Kwas deoksyrybonukleinowy

Kwas deoksyrybonukleinowy, DNA (z ), kwas dezoksyrybonukleinowy – wielkocząsteczkowy organiczny związek chemiczny z grupy kwasów nukleinowych. U eukariontów zlokalizowany jest przede wszystkim w jądrach komórek, u prokariontów – bezpośrednio w cytoplazmie, natomiast u wirusów – w kapsydach. Pełni rolę nośnika informacji genetycznej organizmów żywych oraz wirusów. Skład i budowa DNA jest liniowym, nierozgałęzionym biopolimerem, którego monomerami są deoksyrybonukleotydy. Ich cząsteczki zbudowane są z pięciowęglowego cukru deoksyrybozy, którego grupa hydroksylowa znajdująca się przy ostatnim atomie węgla (5′) jest zestryfikowana resztą fosforanową, a pierwszy atom węgla (1′) połączony jest wiązaniem N-glikozydowym z jedną z czterech zasad azotowych, dwóch purynowych – adeniną (Ade lub A) i guaniną (Gua lub G) – oraz dwóch pirymidynowych: cytozyną (Cyt lub C) i tyminą (Thy lub T). Zasady te łącznie z deoksyrybozą tworzą deoksynukleozydy, odpowiednio dA, dG, dC i T. Powszechnie spotykaną modyfikacją DNA jest występowanie 5-metylocytozyny (m5C) w wyniku metylacji cytozyny. W DNA niektórych wirusów, na przykład bakteriofagów PBS2, zamiast tyminy występuje uracyl (Ura), tworząc nukleozyd 2′-deoksyurydynę (dU). 2′-Deoksyurydyna powstaje też w wyniku deaminacji Cyt do Ura. W skład cząsteczki DNA zwykle wchodzą dwa łańcuchy (DNA dwuniciowy – dsDNA), które biegną antyrównolegle (to znaczy koniec 5′ jednej nici leży naprzeciw końca 3′ drugiej nici). Łańcuchy zwijają się wokół wspólnej osi i tworzą prawoskrętną (A-DNA lub B-DNA) lub rzadziej lewoskrętną (Z-DNA) podwójną helisę. Reszty cukrowe i fosforanowe, połączone ze sobą wiązaniem 5′-3′ fosfodiestrowym, znajdują się na zewnątrz helisy, natomiast zasady skierowane są do wnętrza i tworzą komplementarne pary zasad połączone według schematu: A=T G≡C Zasady połączone są wiązaniami wodorowymi, a strukturę DNA stabilizują dodatkowo pomiędzy sąsiednimi zasadami nukleinowymi. Długość Po hipotetycznym całkowitym „rozpakowaniu” z chromosomów i połączeniu cząsteczek DNA w jedną nić, ludzkie DNA w przeciętnej komórce somatycznej miałoby około 2–2,4 m. Wynika to z rachunku: odległość pomiędzy parami zasad wynosi średnio 0,34 nm (0,34 m), liczba par zasad w jądrze komórki diploidalnej wynosi w przybliżeniu 6–7 mld par zasad (jest to podwojona liczba par zasad komórki haploidalnej wynosząca 3–3,5), przemnożenie tych dwóch wartości daje wynik około 2 m. Najdłuższa rzeczywista cząsteczka DNA, chromosom 1, która zawiera 2,49 par zasad, ma długość około 8 cm. Upakowanie w komórce Z powodu znacznej długości cząsteczek DNA konieczne jest ich upakowanie – do tego celu służą białka histonowe (u eukariontów) lub białka histonopodobne (u prokariontów). U eukariontów możliwe jest bardzo ścisłe upakowanie DNA w postaci chromosomu metafazowego, który jest formą najbardziej skondensowaną. DNA występuje w niedzielącej się komórce eukariotycznej w postaci chromatyny, nazywanej niekiedy włóknem 30 nm. Każda z nici DNA ma na jednym końcu (oznaczanym jako koniec 5′), przy ostatnim nukleotydzie trzy grupy fosforanowe przy węglu 5′ deoksyrybozy, a na drugim końcu (oznaczanym jako koniec 3′) ostatni nukleotyd posiada wolną grupę hydroksylową przy węglu 3′ deoksyrybozy. Ze względu na to, że helisa dwóch nici DNA jest spleciona w ten sposób, że jedna z nici zaczyna się od końca 5′, a druga od końca 3′, mówi się, że obie nici są względem siebie antyrównoległe. Łańcuch nici DNA zawiera informację genetyczną: o kolejności aminokwasów w białkach (która stanowi niewielki ułamek sekwencji DNA – u człowieka około 1,5%) o sekwencji licznych RNA niekodujących regulacji ekspresji genów oraz sekwencji o niejasnym znaczeniu (stanowiących zdecydowaną większość sekwencji jądrowego DNA). Sekwencja aminokwasów kodowana jest w postaci trójek nukleotydowych odpowiadających odpowiednim aminokwasom oraz kodonom terminacyjnym, podczas biosyntezy białka. Zgodnie z pracą z 2016 roku informacja genetyczna w DNA jest zapisana nie tylko za sprawą sekwencji nukleotydów, ale także poprzez ułożenie nici DNA w nukleosomach. Rodzaje DNA DNA rozróżnia się pod względem: pochodzenia w czasie – aDNA funkcji: cDNA, mtDNA, chlDNA/cpDNA struktury: jednoniciowy DNA (ssDNA) dwuniciowy DNA (dsDNA) w formach: A-DNA, B-DNA, C-DNA, E-DNA, H-DNA P-DNA, i Z-DNA trójniciowy DNA czteroniciowy DNA. Najważniejsze z nich przedstawiono w tabeli: Historia poznania DNA zostało odkryte w roku 1869 przez Fryderyka Mieschera, lecz przez prawie 100 lat jego struktura pozostawała zagadką. Autorami modelu podwójnej helisy DNA są James Watson i Francis Crick, na podstawie zdjęć z rentgenowskich badań strukturalnych wykonanych przez Rosalind Franklin oraz Maurice’a Wilkinsa. Pracowali oni wtedy w Medical Reserch Council Unity w Cavendish Laboratory w Cambridge. Za odkrycie w roku 1953 struktury DNA Watson, Crick i Wilkins otrzymali w 1962 Nagrodę Nobla (Rosalind Franklin zmarła na raka w 1958). W 1961 miało miejsce odkrycie zasad kodu genetycznego przez Holleya, Khoranę i Nirenberga, a w roku 1977 opracowanie metody sekwencjonowania DNA przez zespoły badawcze Waltera Gilberta i Fredericka Sangera. Porównanie DNA za pomocą RFLP jest obecnie powszechnie stosowane w kryminalistyce. Po raz pierwszy profil DNA w kryminalistyce został wykorzystany w roku 1986 przez brytyjską policję i podejrzany został uniewinniony. Pierwszym skazanym na podstawie dowodu w postaci DNA był w roku 1987 brytyjski piekarz Colin Pitchfork. Zobacz też Zagadnienia dotyczące budowy, struktury i funkcji DNA: T-DNA replikacja DNA nić kodująca chloroplastowy DNA PNA Zagadnienia genetyczne: locus allel Eksperymenty: eksperyment Griffitha eksperyment Hersheya-Chase Inne: chemiczna synteza oligonukleotydów Przypisy Bibliografia

190123

https://pl.wikipedia.org/wiki/Jerzy%20Stroba

Jerzy Stroba

Jerzy Jan Stroba (ur. 17 grudnia 1919 w Świętochłowicach, zm. 12 maja 1999 w Poznaniu) – polski duchowny rzymskokatolicki, doktor nauk teologicznych, rektor Wyższego Śląskiego Seminarium Duchownego w Krakowie w latach 1955–1958, biskup pomocniczy gorzowski w latach 1958–1972 (do 1967 formalnie gnieźnieński), biskup diecezjalny szczecińsko-kamieński w latach 1972–1978, arcybiskup metropolita poznański w latach 1978–1996, wiceprzewodniczący Rady Konferencji Biskupów Europy w latach 1974–1983, od 1996 arcybiskup senior archidiecezji poznańskiej. Życiorys Urodził się 17 grudnia 1919 w Świętochłowicach. W latach 1929–1937 kształcił się w Neoklasycznym Gimnazjum im. Odrowążów w Chorzowie, gdzie uzyskał świadectwo dojrzałości. W 1937 rozpoczął formację kapłańską w Wyższym Śląskim Seminarium Duchownym w Krakowie, od 1938 studiował również na Wydziale Teologicznym Uniwersytetu Jagiellońskiego. W 1939 po zamknięciu uczelni i seminarium przez okupanta przerwał studia, które od 1940 do 1943 kontynuował w Akademii Filozoficzno-Teologicznej w Widnawie w archidiecezji wrocławskiej. Na prezbitera został wyświęcony 19 grudnia 1942 we Wrocławiu przez miejscowego arcybiskupa metropolitę kardynała Adolfa Bertrama. W 1946 na Wydziale Teologicznym Uniwersytetu Jagiellońskiego otrzymał magisterium z teologii. Na tej samej uczelni w 1952 uzyskał doktorat z teologii dogmatycznej na podstawie dysertacji Zagadnienie nieskończoności w nauce św. Bonawentury. W latach 1943–1945 pracował jako wikariusz w parafiach św. Marii Magdaleny w Chorzowie oraz Imienia Najświętszej Maryi Panny i św. Bartłomieja w Piekarach Śląskich. W 1949 został mianowany wikariuszem parafii św. Józefa w Katowicach, następnie w latach 1950–1955 był rektorem kościoła wizytek w Siemianowicach Śląskich. W 1958 został ustanowiony proboszczem parafii św. Józefa w Katowicach. W latach 1945–1946 był prefektem w Liceum Ogólnokształcącym w Nowej Wsi, następnie w Koedukacyjnym Liceum Ogólnokształcącym w Pszczynie, zaś w latach 1946–1950 w Gimnazjum i Liceum Żeńskim w Katowicach. Od 1949 do 1952 należał do redakcji „Gościa Niedzielnego”. W kurii diecezjalnej w Katowicach należał do Komisji Artystycznej Budownictwa Sakralnego, był cenzorem ksiąg religijnych i egzaminatorem prosynodalnym. W latach 1952–1958 wykładał teologię dogmatycznej w Wyższym Seminarium Duchownym oo. Franciszkanów w Panewnikach. W 1955 podjął wykłady z sakramentologii, a w 1957 dodatkowo z historii sztuki kościelnej, w seminariach śląskim, częstochowskim i krakowskim. W latach 1955–1958 piastował urząd rektora Wyższego Śląskiego Seminarium Duchownego w Krakowie. Jako biskup pomocniczy gorzowski prowadził wykłady z sakramentologii i homiletyki w Wyższym Seminarium Duchownym w Gościkowie-Paradyżu. 4 lipca 1958 papież Pius XII mianował go biskupem tytularnym Aradusu i biskupem pomocniczym archidiecezji gnieźnieńskiej z zadaniem posługiwania w ordynariacie gorzowskim. Święcenia biskupie otrzymał 16 listopada w 1958 w prokatedrze Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Gorzowie Wielkopolskim. Konsekrował go Antoni Baraniak, arcybiskup metropolita poznański, w asyście Wilhelma Pluty, ordynariusza gorzowskiego, i Juliusza Bieńka, biskupa pomocniczego katowickiego. Jako dewizę biskupią przyjął słowa „Da instrumentum Tuum esse” (Pozwól być Twoim narzędziem). 16 września 1967 został oficjalnie ustanowiony biskupem pomocniczym w Gorzowie Wielkopolskim. W kurii biskupiej w latach 1958–1972 sprawował urząd wikariusza generalnego, ponadto pełnił funkcje przewodniczącego Wydziału Nauki Katolickiej, Komisji Liturgicznej i Komisji Sztuki Kościelnej. Po śmierci arcybiskupa krakowskiego Eugeniusza Baziaka w 1963 był obok Karola Wojtyły i Tadeusza Fedorowicza kandydatem kościelnym na opuszczone arcybiskupstwo przedstawionym władzom państwowym. 28 czerwca 1972 decyzją papieża Pawła VI został przeniesiony na urząd biskupa diecezjalnego reaktywowanej diecezji szczecińsko-kamieńskiej. Rządy w diecezji objął kanonicznie 7 lipca 1972, a 8 października 1972 odbył ingres do katedry św. Jakuba w Szczecinie. Zorganizował kurię diecezjalną i sąd duchowny. Zreorganizował sieć parafii, erygował 49 nowych placówek duszpasterskich. Doprowadził do odbudowy 68 kościołów, również do powojennego odrestaurowania katedry, ubiegał się o pozwolenie na budowę diecezjalnego seminarium duchownego. 21 września 1978 został mianowany przez papieża Jana Pawła I arcybiskupem metropolitą poznańskim. Archidiecezję objął kanonicznie 7 października 1978, a ingres do archikatedry Świętych Piotra i Pawła w Poznaniu odbył 12 listopada 1978. Piastował urząd wielkiego kanclerza Papieskiego Wydziału Teologicznego w Poznaniu. W archidiecezji przeprowadził kongres eucharystyczny i synod. W 1983 podejmował w Poznaniu papieża Jana Pawła II podczas jego II podróży apostolskiej do Polski. 11 kwietnia 1996 Jan Paweł II przyjął jego rezygnację z obowiązków arcybiskupa metropolity poznańskiego. W ramach prac Episkopatu Polski był przewodniczącym Komisji Katechetycznej (1958–1996), należał do Komisji Duszpasterstwa Ogólnego (1963–1996) i wszedł w skład Rady Głównej (od 1974). Od 1980 był członkiem Komisji Wspólnej Rządu i Episkopatu (od 1994 współprzewodniczącym), przewodniczącym delegacji Episkopatu Polski w komisji Mieszanej Stolicy Apostolskiej i Konferencji Episkopatu Polski ds. Konwencji między Watykanem a Polską, a także członkiem Komisji Stolicy Apostolskiej ds. Konkordatu (1992–1993). W latach 1972–1993 zasiadał w Radzie Konferencji Biskupów Europy (w latach 1974–1983 jako wiceprzewodniczący). W 1975 wszedł w skład Międzynarodowej Komisji Katechetycznej przy Kongregacji ds. Duchowieństwa, a w latach 1987–1992 był członkiem Papieskiej Komisji ds. Katechizmu Kościoła Katolickiego. Uczestniczył w IV sesji soboru watykańskiego II w 1965, w synodzie biskupów poświęconym katechizacji w 1977, w synodzie biskupów w 1985 z okazji 20. rocznicy zakończenia soboru watykańskiego II i w synodzie biskupów Europy w 1991. Konsekrował biskupów pomocniczych poznańskich: Stanisława Napierałę (1980) i Zdzisława Fortuniaka (1982), a także biskupa pomocniczego kaliskiego Teofila Wilskiego (1995). Był współkonsekratorem podczas sakr biskupa diecezjalnego łódzkiego Józefa Rozwadowskiego (1968), biskupa pomocniczego szczecińsko-kamieńskiego Jana Gałeckiego (1974), biskupa pomocniczego koszalińsko-kołobrzeskiego Piotra Krupy (1984) i biskupa diecezjalnego katowickiego Damiana Zimonia (1985). Zmarł 12 maja 1999 w Poznaniu. 16 maja 1999 został pochowany w archikatedrze poznańskiej. Wyróżnienia Nadano mu honorowe obywatelstwo Świętochłowic (1993) i Poznania (1996). Przypisy Linki zewnętrzne [dostęp 2010-11-24] Biskupi gnieźnieńscy Biskupi zielonogórsko-gorzowscy Biskupi szczecińsko-kamieńscy Biskupi poznańscy Wiceprzewodniczący Rady Konferencji Episkopatów Europy Uczestnicy soboru watykańskiego II Polscy homiletycy Rektorzy Wyższego Śląskiego Seminarium Duchownego Honorowi obywatele Poznania Absolwenci Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Jagiellońskiego Ludzie urodzeni w Świętochłowicach Pochowani w bazylice archikatedralnej Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Poznaniu Urodzeni w 1919 Zmarli w 1999

1252

https://pl.wikipedia.org/wiki/Deizm

Deizm

Deizm – nurt religijno-filozoficzny, którego cechą wspólną jest przekonanie, że racjonalnie można uzasadnić istnienie jedynie boga bezosobowego, będącego konstruktorem świata rozumianego jako mechanizm oraz źródłem praw, według których ten mechanizm świata działa. Tak rozumiany bóg nie ingeruje w stworzony świat. Deizm nie jest zwartym systemem ani szkołą filozoficzną. Rozpowszechnił się głównie w Europie, a także w Ameryce Północnej. Istnienie i natura boga Deiści twierdzą, iż o istnieniu stwórcy można wnioskować w sposób pośredni, fizykalno-teologiczny. Refleksja polega na odkrywaniu porządku świata w rozumieniu praw fizyki rządzących materią. Według deistów o istnieniu duchowej siły sprawczej świadczy racjonalny porządek świata materialnego. Bóg-Stwórca jest swego rodzaju konstruktorem przyrody, dla której ustanawia prawa i dalej już nie ingeruje w jej rozwój przyrodniczy, społeczny czy osobniczy. Negacja objawienia Deiści nazywani niekiedy bywają agnostykami poznawczymi z uwagi na to, że wyznawali pogląd, iż bezpośrednie poznanie duchowej siły sprawczej nie jest dostępne dla człowieka. Immanuel Kant, który jest klasycznym przedstawicielem tego nurtu, zanegował w Krytyce czystego rozumu możliwość rozumowego wyjścia poza zjawiska fizyczne. W konsekwencji nie uznawał metafizyki za naukę. Dowodzenie istnienia Boga na drodze rozumowania przy pomocy pojęć metafizycznych było według niego nienaukowe. W miejsce metafizyki Kant upowszechniał wiedzę matematyczną i przyrodniczą. Według D. Diderota, który inspirował się poglądami G. Bruno, deizm neguje całkowicie objawienie, inaczej niż teizm, który uznaje naturalne objawienie Boga w przyrodzie, nie zaś przez Pisma natchnione itp. Również pojęcie Opatrzności Bożej nie mieści się w systemie deistycznym, gdyż zakłada on, że Stwórca, stworzywszy świat, pozostawił go samemu sobie. Z kolei inni twierdzą, że Bóg, znając wolę i modlitwy człowieka jeszcze niestworzonego, mógł dobrać cechy i determinizm świata, oraz aktywność Syna i Ducha Świętego już w momencie jego tworzenia. Deizm a chrześcijaństwo Deizm wyrósł w epoce poreformacyjnej, kiedy spory między różnymi odłamami chrześcijaństwa dotyczyły m.in. osiągnięcia zbawienia i eschatologii. Deiści przyjmowali najczęściej, że zbawienie można zapewnić sobie przez prawe życie, zgodne z nakazami religii naturalnej. Niektórzy, należący do mniej radykalnej grupy, uznawali też w drugiej kolejności przydatność wychowawczą przykazań np. Dekalogu. Był to boczny nurt zwany deizmem chrześcijańskim. Główny nurt odrzucał jednak objawioną moralność, co doprowadziło do wypracowania autonomicznej etyki racjonalistycznej. Deizm zanegował twierdzenia chrześcijańskiej wiary o tym, że natura ludzka jest zraniona przez grzech, zepsuta. Odrzucił doktrynę o grzechu pierworodnym. Religia deistów zawierała więc wiarę w Boga bezosobowego, rozumianego jako przyczynę metafizyczną świata, oraz cnoty moralne i nieśmiertelność. Dogmatom przeciwstawiono wolne rozumowanie i psychologię. Religia taka była wolna od duchowieństwa i wszelkich elementów, które uznano za mitologiczne, magiczne i spekulatywno-teologiczne. Odrzucono Kościół jako taki i Pismo Święte jako tekst natchniony. Zamiast tego inspirowano badanie historyczności tekstów biblijnych i rozległe racjonalistyczne interpretacje jej poszczególnych części. Niektórzy, jak D. Hume, twierdzili, że chrześcijaństwo, zanim powstał kanon Nowego Testamentu i Kościół, było religią naturalną. Krytyka z pozycji katolickich Podejście deistyczne do badań nad Pismem Świętym na potrzeby Kościoła katolickiego spotyka się ze zdecydowaną krytyką biblistów katolickich i Magisterium Kościoła. Według Benedykta XVI badania historyczno-krytyczne promowane przez środowiska deistyczne mają wartość „niezaprzeczalną”, jednak nie wystarczą, by właściwie (z punktu widzenia katolicyzmu) odczytać przesłanie Biblii. Inaczej Biblia staje się jedynie „tekstem z przeszłości”, egzegeza zamienia się w historię literatury, tracąc wymiar teologiczny. Postawa, która usuwa teologiczne podejście z badań biblijnych, tym samym przyjmuje hermeneutykę laicką, dla której „element Boski nie istnieje”. Gdy Biblia mówi o rzeczywistości duchowej, cudach i nadprzyrodzonych wydarzeniach, według takiej postawy interpretacyjnej trzeba je wyjaśnić w inny sposób i sprowadzić do elementu czysto ludzkiego. Przeciwstawianie badań historycznych refleksji teologicznej zamiast harmonizowania tych dwóch rodzajów interpretacji Biblii według Benedykta XVI ma destruktywne oddziaływanie na życie Kościoła: Przedstawiciele deizmu Pewną formę deizmu reprezentowali w judaizmie saduceusze, którzy nie wierzyli w istnienie świata duchowego poza samym Bogiem (Dzieje Apostolskie 23:8) oraz w zmartwychwstanie (Mateusza 22:23), odrzucając prawdopodobnie tym samym wiarę w Sąd Ostateczny i życie pozagrobowe. Elementów deizmu można także doszukiwać się w różnych szkołach filozoficznych starożytnej Grecji. Za najstarszą filozoficzną szkołę, która wyznawała deizm, trzeba uznać epikurejczyków, którzy uznawali, iż bogowie istnieją, lecz nie są zainteresowani losem świata ani człowieka i nie ingerują w dzieje świata. Według nich nie ma potrzeby bać się gniewu bogów ani oddawać im czci. Jednak zasadniczy nurt deizmu powiązany jest z XVIII-wieczną Europą. Jednym z pierwszych teoretyków deizmu był irlandzki wolnomyśliciel John Toland (zm. 1722). Do nurtu tego zaliczyć można także: J. Locke’a, D. Hume’a, Voltaire’a, D. Diderota oraz M. Robespierre’a. Wpływ deizmu można dostrzec także u takich myślicieli, jak: J.J. Rousseau, I. Kant, G. Lessing, B. Franklin, G. Washington, D.F. Strauss, F.Ch. Baur, jak również St. Staszic i Jan Śniadecki. Charakter deistyczny ma Wielki Architekt Wszechświata, wiarę w którego deklarują członkowie anglosaskiej loży masońskiej. Masoneria była jedną z grup, które kształtowały oblicze Europy oświeceniowej. Pod koniec swojego życia do grona deistów dołączył filozof Anthony Flew. Zdeklarowanym deistą był Tadeusz Kościuszko. Zobacz też teizm ateizm Deus otiosus Thomas Paine Przypisy Bibliografia Linki zewnętrzne Herezje wobec katolicyzmu

190124

https://pl.wikipedia.org/wiki/Fieseler

Fieseler

Gerhard-Fieseler-Werke GmbH – niemiecki producent samolotów. Przedsiębiorstwo zostało utworzone w kwietniu 1930 roku jako Fieseler Flugzeugbau w Kassel przez Gerharda Fieselera. Wybrane konstrukcje Fieseler Fi 2 – samolot sportowy, 1932 Fieseler Fi 5 – samolot sportowy i treningowy, 1933 Fieseler Fi 97 – sportowy i turystyczny, 1934 Fieseler Fi 98 – wojskowy dwupłatwowiec, 1936 Fieseler Fi 103 – samolot-pocisk Fieseler Fi 156 – samolot rozpoznawczo-łącznikowy Fieseler Fi 167 – pokładowy samolot torpedowy i rozpoznawczy Niemieckie wytwórnie lotnicze

1253

https://pl.wikipedia.org/wiki/Domitilla%20M%C5%82odsza

Domitilla Młodsza

Flavia Domitilla, Domitylla Młodsza (ur. ok. 45, zm. ok. 66) była jedyną córką cesarza Wespazjana i Domitilli Starszej. Jej dwaj bracia: Tytus Flawiusz i Domicjan, zostali cesarzami. Jej mężem był Quintus Petillius Cerialis. Jej córka, również Flavia Domitilla, żona Flawiusza Klemensa, była chrześcijanką i została świętą. Członkowie rodzin władców starożytnego Rzymu Dynastia flawijska Urodzeni w I wieku Zmarli w I wieku

190125

https://pl.wikipedia.org/wiki/Sojuz%20T-10-1

Sojuz T-10-1

Sojuz T-10-1 (w literaturze zachodniej nazywany także Sojuzem T-10a) – radziecka załogowa misja kosmiczna, która zakończyła się eksplozją rakiety nośnej na wyrzutni i ewakuacją załogi przy pomocy rakiety ewakuacyjnej pojazdu. Tuż przed planowanym startem przy podstawie rakiety rozlało się paliwo, które natychmiast stanęło w ogniu. Kontrola lotów uruchomiła system ewakuacyjny, lecz kable uległy przepaleniu i załoga nie mogła własnoręcznie uruchomić i kontrolować systemu ewakuacji. Po dwudziestu sekundach kontrolerom udało się wreszcie włączyć układy ewakuacyjne poleceniem radiowym - w tym momencie płonęła już cała rakieta nośna. Ładunki wybuchowe oddzieliły moduł lądownika i górną część powłoki rakiety od modułu serwisowego i powłoki go pokrywającej. Następnie uruchomiony został na pięć sekund silnik rakietowy, odciągając moduł orbitalny i moduł lądownika od rakiety nośnej z przyspieszeniem równym 14 do 17 g (137 do 167 m/s²). W dwie sekundy po uruchomieniu systemu ewakuacyjnego rakieta nośna eksplodowała, niszcząc doszczętnie kompleks startowy nr 1 (ten sam, z którego wystrzelono pierwszego sztucznego satelitę Sputnik 1 i pierwszy załogowy statek kosmiczny, Wostok 1). Kapsuła na wysokości 650 metrów odrzuciła osłonę zewnętrzną, moduł lądownika odłączył się od modułu orbitalnego i odrzucił osłonę termiczną, odsłaniając silniki amortyzujące lądowanie. Opadanie spowolnił szybko otwierający się spadochron ewakuacyjny. Pojazd wylądował 4 kilometry od wyrzutni. Zobacz też Sojuz 18-1 Sojuz MS-10 Linki zewnętrzne Sojuz T-10-1 na stronie Spacefacts Program Sojuz Załogowe loty kosmiczne w 1983

190126

https://pl.wikipedia.org/wiki/Live%20act

Live act

Live act (z ang. „pokaz na żywo”) – występ muzyczny na żywo, z użyciem instrumentów lub urządzeń muzycznych, w którym utwory są tworzone / odgrywane w czasie rzeczywistym. Najczęściej wyrażenie to odnosi się do grup muzycznych i solistów, ale może określać wszelkie inne pokazy artystyczne, w których podkreśla się, że są one wykonywane na żywo. W muzyce z grupy elektronicznej muzyki tanecznej określenie „live act” służy do odróżnienia muzyków prezentujących muzykę za pomocą gramofonów (DJ) od muzyków tworzących i prezentujących muzykę przy użyciu instrumentów muzycznych. Przypisy Muzyka

190129

https://pl.wikipedia.org/wiki/Hawker

Hawker

Hawker Engineering (1920-1934) – wytwórnia lotnicza Hawker Siddeley Company (1934-1977) – wytwórnia lotnicza Hawker (Australia Południowa) – miejscowość w Australii Południowej

564796

https://pl.wikipedia.org/wiki/Synagoga%20w%20K%C5%82odzku

Synagoga w Kłodzku

Synagoga w Kłodzku – nieistniejąca synagoga znajdująca się w Kłodzku, przy dawnej Grüne Straße, obecnie ul. Wojska Polskiego. Historia Synagoga (Tempel) została zbudowana w latach 1884–1885 z inicjatywy postępowych żydów, według projektu Alberta Graua. Budowę prowadził mistrz Krause z Ząbkowic Śląskich. Poświęcono ją 2 września 1885 roku. Podczas nocy pogromu, nazywanej też nocą kryształową” z 9 na 10 listopada 1938 roku bojówki hitlerowskie spaliły synagogę. Po zakończeniu II wojny światowej nie została odbudowana. Architektura Murowany budynek synagogi wzniesiono w stylu neomauretańskim, na planie prostokąta. Budowla kształtem nawiązywała do kopułowych synagog we Wrocławiu i Hanowerze, łączących motywy architektoniczne zaczerpnięte ze sztuki niemieckiej doby romanizmu i wczesnego gotyku ceglanego oraz sztuki mauretańskiej. Na jej fasadzie umieszczono tablicę zawierającą deklarację lojalności kłodzkich żydów wobec ówcześnie panującego rządu, a po I wojnie światowej także tablicę z nazwiskami żydowskich bohaterów wojennych z ziemi kłodzkiej. Budynek zwrócony był ku wschodowi – w stronę zniszczonej Świątyni Jerozolimskiej, która dla żydów po dziś dzień ma wielkie znaczenie. Dawniej synagoga była jednym z najbardziej charakterystycznych i najbardziej oryginalnych budynków w mieście. Jej wyróżniającym elementem była wieża zwieńczona kopułą, znajdująca się bezpośrednio nad przedsionkiem. Najważniejszym miejscem w świątyni była Święta Szafa (aron ha-kodesz), umieszczona na tej ścianie budynku, która wskazywała kierunek Jerozolimy. W niej przechowywano zwoje Tory, czyli Pięcioksięgu Mojżesza. Innym niezbędnym elementem wyposażenia synagogi była bima, czyli podium otoczone balustradką, na którą prowadziły schodki. Z bimy odczytywano Torę i prowadzono modły. Kłodzką synagogę należy uznać za wyraz kompromisu pomiędzy nurtem reformowanym i konserwatywnym, gdyż zachowała galerię dla kobiet. Owa galeria miała bardzo praktyczne zastosowanie – kobiety mogły modlić się na niej w swoim gronie, a ich widok nie rozpraszał pogrążonych w modlitewnej refleksji mężczyzn. Upamiętnienie W 1995 roku z inicjatywy Reinharda Schindlera i Peretza Maya i innych dawnych niemieckich mieszkańców miasta i Edwarda Ossowskiego upamiętniono tę budowlę, odsłaniając w miejscu, gdzie stała, kamień pamiątkowy z jej wizerunkiem. Dokonała tego dawna żydowska mieszkanka Kłodzka Ruth Prager-Lewin. Treść w trzech językach: polskim, niemieckim i hebrajskim brzmiała: Tu znajdowała się kłodzka synagogazbezczeszczona i spalona przeznazistów nocą 9 listopada 1938 podczaswielkiego pogromu Żydów w Niemczech. Byli niemieccy i dzisiejsi polscy mieszkańcy1995 – 50 lat po zakończeniu wojny Od kilku lat osoby zainteresowane dziedzictwem kulturowym i historią Kłodzka, chcąc budować postawy tolerancji, zrozumienia dla odmiennej kultury, tradycji i religii, organizują upamiętnienia rocznicy „nocy kryształowej”. W listopadzie 2013 program wydarzenia obejmował m.in.: wykład Tamary Włodarczyk Żydzi niemieccy na Dolnym Śląsku do Nocy Kryształowej, pokaz fotografii Piotra Piluka pt. Ślady obecności i panel dyskusyjny Przeszłość i teraźniejszość Żydów na Dolnym Śląsku z udziałem Artura Hofmana. W lipcu 2015 odbyło się spotkanie z potomkami osób nagrodzonych Medalem Sprawiedliwy wśród Narodów Świata. W Muzeum Ziemi Kłodzkiej był przystanek na szlaku „Muzeum na kółkach”, projektu Muzeum Historii Żydów Polskich Polin. Równolegle w Centrum Kultury Chrześcijańskiej w ramach projektu Biblijne Kłodzko przeprowadzono wykład i przedstawiono reprinty i faksymile najważniejszej Księgi dwóch religii – żydów i chrześcijan. W listopadzie 2015 Klub Otwartej Kultury zaprosił kłodzczan na chwilę pamięci i zadumy w 77. rocznicę „nocy kryształowej”. O synagodze mówił Mieczysław Kowalcze, który kilka lat temu zainicjował to wydarzenie. Henryk Grzybowski przedstawił historię gminy żydowskiej i samej synagogi, mówił też o kontakcie z rzeźbiarzem z Darmstadt, Gerhardem Roesem, który podjął zamiar budowy modelu synagogi. W czasie 25. edycji Europejskich Dni Dziedzictwa we wrześniu 2017 pt. Krajobraz dziedzictwa – dziedzictwo krajobrazu przeprowadzono różnorodne działania: grę miejską „Śladami kłodzkich Żydów” przygotowaną przez Grzegorza Sadowskiego i Mieczysława Kowalcze, na cmentarzu żydowskim w Kłodzku Michał Cyprys opowiedział o symbolice i elementach architektury cmentarnej, wykład multimedialny Henryka Grzybowskiego z prezentacją unikalnych zdjęć kłodzkiej synagogi w momencie pogromu. Za te działania Muzeum Ziemi Kłodzkiej zdobyło wyróżnienie. Dla upamiętnienia nocy pogromu w listopadzie 2017 odbył się koncert Od dramatu do nadziei zespołu Awoda. 26 stycznia 2019 z kamienia została skradziona tablica pamiątkowa z treścią w trzech językach. 22 marca 2019 odsłonięto nową kamienną tablicę z poprawionym tekstem. Rzeźba-model W latach 2015–2016 niemiecki artysta rzeźbiarz Gerhard Roese wykonał model synagogi z odlewu aluminium. Zebrane materiały, plany i szkice, wraz z opisem i zdjęciami z dnia spalenia obiektu opublikował w albumie Decalogue on Fire. Zostały one także eksponowane w 2018 na wystawie w muzeum Topografia Terroru w Berlinie oraz opublikowane w katalogu wystawy „Kristallnacht”. Artysta założył na Facebooku grupę Glatz – Der Dekalog in Flammen, mającą polski odpowiednik Kłodzka synagoga. Dekalog w płomieniach. Synagoga reviva W maju 2018 artysta przekazał rzeźbę w darze miastu Kłodzku. Jest ona eksponowana w Muzeum Ziemi Kłodzkiej. W przeddzień 80. rocznicy „nocy pogromu” 8 listopada 2018 w MZK odbyło się upamiętnienie synagogi pod nazwą Synagoga reviva. Gerhard Roese opowiadał o odkryciu przedwojennych negatywów dokumentujących pożar budynku oraz o pracy nad modelem, Henryk Grzybowski zaprezentował po raz pierwszy zdjęcia wnętrza synagogi i opowiedział o losach kobiet pamiętających jej działalność, Shoshany Efrati i Ruth Prager-Lewin, odbył się także koncert pieśni hebrajskich i żydowskich w wykonaniu Sylwii Grzybowskiej. Galeria Zobacz też Synagoga w Kłodzku (pl. Chrobrego) Cmentarz żydowski w Kłodzku Historia Żydów w Kłodzku Uwagi Przypisy Bibliografia Przewodnik po świecie kłodzkich Żydów, praca zbiorowa: Tamara Włodarczyk, Anna Juraschek, Sonia Kierzkowska, Warszawa 2009, . Tamara Włodarczyk, Przyczynek do dziejów kłodzkiej synagogi, w: „Zeszyty Muzeum Ziemi Kłodzkiej” nr 13. Kłodzko 2015, s. 3–30. Katalog Kristallnacht, Wyd. Stiftung Denkmal für die ermordeten Juden Europas, Berlin 2018. . Linki zewnętrzne Synagoga w Kłodzku na portalu Wirtualny Sztetl Synagoga Synagogi w województwie dolnośląskim Nieistniejące synagogi w Polsce Synagoga w Kłodzku

190131

https://pl.wikipedia.org/wiki/Herb%20wojew%C3%B3dztwa%20lubelskiego

Herb województwa lubelskiego

Herb województwa lubelskiego – symbol województwa lubelskiego. Herb województwa lubelskiego przedstawia w czerwonym polu herbowym, białego jelenia w skoku ze złotą koroną królewską na szyi. Jeleń skierowany jest w heraldycznie prawą stronę. Herb przypomina w pewnym stopniu herb Brochwicz. Został ustanowiony Uchwałą Nr XLVI/615/02 Sejmiku Województwa Lubelskiego z dnia 23 września 2002 r. Autorem projektu był Andrzej Heidrich. Herb województwa w II Rzeczypospolitej "Tarcza dwudzielna – w polu górnym czerwonym jeleń biały rogaty, na którego szyi korona królewska złota, nogi przednie jakby do biegu zapędzonego podniesione; w polu dolnym zielonym niedźwiedź biały między trzema drzewami." Herb ten był identyczny z herbem guberni lubelskiej Królestwa Polskiego. Było to połączenie herbów województwa lubelskiego I Rzeczypospolitej i ziemi chełmskiej. Galeria Zobacz też Województwo lubelskie Flaga województwa lubelskiego Powiat lubelski Herb powiatu lubelskiego Flaga powiatu lubelskiego Lublin Herb Lublina Flaga Lublina Bibliografia Uchwała Nr XLVI/615/02 Sejmiku Województwa Lubelskiego z dnia 23 września 2002 r. Projekt Rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej w sprawie nadania herbów województwom, AAN, PRM 59-10, s. 18-21 Lubelskie L Województwo lubelskie

564797

https://pl.wikipedia.org/wiki/Hakerzy

Hakerzy

Hakerzy (ang. Hackers) – amerykański thriller z 1995 roku w reżyserii Iaina Softleya. Film o młodych hakerach: Dade Murphy ("Crash Override", "Zero-Cool", pol. "Niszczyciel" lub "Szpaner", grany przez Jonny Lee Miller), Kate Libby ("Acid Burn", pol. "Dopalacz", graną przez Angelina Jolie) i ich przyjaciołach. Obsada Jonny Lee Miller - Dade Murphy Angelina Jolie - Kate Libby Jesse Bradford - Joey Matthew Lillard - Emmanuel Goldstein Laurence Mason - Paul Cook Renoly Santiago - Ramon Penn Jillette - Hal William DeMeo - Jock Wendell Pierce - agent Richard Gill Alberta Watson jako Lauren Murphy Fisher Stevens jako Eugene „Plague” (pol. „Tyfus”) Bedford Ścieżka dźwiękowa "Original Bedroom Rockers" Kruder & Dorfmeister "Cowgirl" Underworld "Voodoo People" The Prodigy "Open Up" Leftfield "Phoebus Apollo" Carl Cox "The Joker" Josh Abrahams "Halcyon & On & On" Orbital "Communicate" (Headquake Hazy Cloud Mix) Plastico "Connected" Stereo MC's "Eyes, Lips, Body" (Mekon Vocal Mix) Ramshackle "Good Grief" Urban Dance Squad "Richest Junkie Still Alive" (Sank Remix) Machines of Loving Grace "Heaven Knows" Squeeze Muzyka w filmie Część utworów słyszanych w filmie, lecz nie wydanych na CD. "Protection" – wyk. Massive Attack "Inspection Check One" Leftfield "Original" Leftfield "Combination" (tytuł sugerowany) Guy Pratt "Grand Central Station" (tytuł sugerowany) Guy Pratt "Real Wild Child" (Wild One) – wyk. Iggy Pop, tę piosenkę nuci Joey pod prysznicem. "One Love" The Prodigy, podczas akcji wrabiania agenta Richarda Gill (Wendell Pierce). Bibliografia Amerykańskie dreszczowce Amerykańskie filmy o nastolatkach Amerykańskie filmy z 1995 roku Filmy w reżyserii Iaina Softleya Filmy wytwórni Metro-Goldwyn-Mayer Filmy wytwórni United Artists Filmy kręcone w Nowym Jorku

564800

https://pl.wikipedia.org/wiki/Zamek%20francuski

Zamek francuski

Zamek skałkowy typu francuskiego, znany też jako zamek bateryjny – w literaturze zachodniej, zwany zamkiem skałkowym właściwym. Od swoich poprzedników, różnił się tym, iż pokrywa panewki i krzesiwo zostały połączone w jedną "baterię", tworząc kształt przypominający literę "L". Całość była obrotowo osadzona na trzpieniu – opadający kurek uderzał w krzesiwo, i odrzucał je naprzód, odsłaniając podsypkę na panewce. Taki typ konstrukcji, był znacznie mniej zawodny niż zamek niderlandzki (snaphans lub snaphance) czy zamek hiszpański (miquelet), dzięki czemu stał się standardem. Prawie wszystkie europejskie i wszystkie północnoamerykańskie muszkiety, karabiny i pistolety z drugiej połowy XVIII wieku i pierwszej połowy XIX wieku były wyposażone w ten typ zamka. Zobacz też Zamek kołowy Zamek skałkowy typu niderlandzkiego Zamek skałkowy typu hiszpańskiego Bibliografia Walter Schultz, 1000 ręcznej broni strzeleckiej, wyd. 1. Ożarów Maz.: Wyd. Jacek Oleksiejuk, 336 s., Budowa broni palnej

190132

https://pl.wikipedia.org/wiki/Krew%20i%20Honor

Krew i Honor

Krew i Honor (ang. Blood & Honour) – założona przez Iana Stuarta w 1987 roku neonazistowska organizacja przestępcza, wywodząca się z Wielkiej Brytanii. Nazwa Krew i Honor nawiązuje do motta Hitlerjugend – Blut und Ehre. Organizacja propaguje rasizm, ksenofobię i antysemityzm. Krew i Honor funkcjonuje w kilkunastu krajach, między innymi w Polsce. Od 2006 roku organizacje pozarządowe oraz polskie instytucje państwowe dążyły przez kilka miesięcy do likwidacji stron internetowych związanych z tą organizacją. Prokurator wszczął postępowanie sprawdzające w sprawie akcji Redwatch (bazy wrogów) w internecie. Ponieważ strony organizacji są umieszczone na amerykańskich serwerach, gdzie polscy prokuratorzy nie mogą interweniować bezpośrednio, zwrócono się z prośbą o działanie do organów ścigania USA w drodze pomocy prawnej. 6 lipca 2006 oficjalna strona internetowa polskiej części organizacji, umieszczona na serwerze znajdującym się w Arizonie, została zablokowana po interwencji FBI, otworzono ją jednak na nowo 13 lipca 2006, na innym serwerze, zlokalizowanym w Dallas. Ostatni raz stronę zamknięto 4 sierpnia 2006, a 7 sierpnia została ponownie otwarta, także tym razem zawiera ona „bazę wrogów”. 26 czerwca 2019 rząd Kanady uznał Krew i Honor za organizację terrorystyczną. Zobacz też Combat 18 skinhead symbolika neonazistowska Przypisy Linki zewnętrzne Lech M. Nijakowski - Neofaszyzm za rogiem. Polscy faszyści tworzą bazę swoich wrogów - Wirtualna Polska Organizacje przestępcze Organizacje rasistowskie Neonazizm Rasizm w Polsce Skrajna prawica w Wielkiej Brytanii Skrajna prawica w Polsce

564804

https://pl.wikipedia.org/wiki/Kraj%20Kamczacki

Kraj Kamczacki

Kraj Kamczacki (, Kamczatskij kraj) – jednostka administracyjna Federacji Rosyjskiej utworzona 1 lipca 2007 w wyniku połączenia obwodu kamczackiego i Koriackiego Okręgu Autonomicznego (zwanego w ramach nowej jednostki Okręgiem Koriackim), przeprowadzonego zgodnie z referendum z 23 października 2005. Stolicą kraju jest Pietropawłowsk Kamczacki. Położenie Kraj leży w Dalekowschodnim Okręgu Federalnym, w azjatyckiej części Rosji, administracyjnie granicząc z Czukockim Okręgiem Autonomicznym i obwodem magadańskim. Położony jest na Półwyspie Kamczackim między Morzem Ochockim a Morzem Beringa. W skład kraju wchodzą również Wyspa Karagińska oraz Wyspy Komandorskie. Znajdują się tu Góry Koriackie oraz Góry Środkowe. Najwyższym szczytem jest czynny wulkan Kluczewska Sopka o wysokości 4570 m n.p.m. Strefa czasowa Kraj Kamczacki do 25 października 2014 należał do strefy czasowej Magadanu (MAGT): UTC+12:00 przez cały rok; po korekcie stref czasowych, od 26 października 2014 kraj należy do kamczackiej strefy czasowej (PETT): UTC+12:00 przez cały rok. Ludność W roku 2010 kraj liczył 322 079 mieszkańców. Udział poszczególnych narodowości w populacji kraju przedstawiał się następująco: Rosjanie – 85,9% Ukraińcy – 3,9% Koriacy – 2,3% – ludność autochtoniczna Itelmeni – 0,8% – ludność autochtoniczna Tatarzy – 0,8% Białorusini – 0,7% pozostali – 5% Podział administracyjny Miasto zamknięte – pod jurysdykcją rządu Federacji Wiluczynsk (Вилючинск) Miasta wydzielone – pod jurysdykcją władz Kraju Pietropawłowsk Kamczacki (Петропавловск-Камчатский) – stolica Kraju Jelizowo (Елизово) – centrum administracyjne rejonu jelizowskiego Rejony rejon aleucki (Алеутский район) rejon bystryński (Быстринский район) rejon jelizowski (Елизовский район) z osiedlem typu miejskiego Wulkannyj (Вулканный) rejon milkowski (Мильковский район) rejon sobolewski (Соболевский район) rejon ust´-bolszeriecki (Усть-Большерецкий район) rejon ust´-kamczacki (Усть-Камчатский район) Okręg Koriacki Rejony rejon karagiński (Карагинский район) z osiedlem Ossora (Оссора) rejon olutorski (Олюторский район) rejon penżyński (Пенжинский район) rejon tigilski (Тигильский район) z osiedlem typu miejskiego Pałana (Палана) Zobacz też Hymn Kraju Kamczackiego Przypisy Linki zewnętrzne

190133

https://pl.wikipedia.org/wiki/Sojuz%20T-10

Sojuz T-10

Sojuz T-10 – radziecka załogowa misja kosmiczna, stanowiąca piątą załogową ekspedycję na pokład stacji kosmicznej Salut 7. Trzecia stała załoga Saluta 7 wystartowała z Ziemi 8 lutego 1984 r. w statku, który ponownie oznaczono jako Sojuz T-10. Dzień później dołączyli do bazy. Misja Stację całkowicie reaktywowano 17 lutego 1984 roku. 23 lutego 1984 roku do bazy przycumował Progress 19 z zaopatrzeniem. 25 i 26 lutego 1984 roku pojazd ten wykorzystano do zmiany orbity stacji Salut 7 do wartości 305/327 km. W dniu 31 marca 1984 roku Progress 19 został odłączony i następnego dnia spłonął w atmosferze. Załogę na orbicie odwiedziły załogi szóstej Sojuz T-11 (na pokładzie znalazło się sześciu kosmonautów) i siódmej Sojuz T-12 ekspedycji. 22 kwietnia 1984 roku do Saluta dokował Progress 20, wystrzelony dwa dni wcześniej. Korzystając z jego silnika wykonano kolejną zmianę parametrów orbity. Lot Progressa 20 połączonego z bazą satelitarną trwał do 6 maja 1984 roku. EVA 23 kwietnia 1984 roku Kizim i Sołowiow wyszli na ponad cztery godziny i zamontowali na zewnątrz stacji specjalny trap, a do niego wiele zasobników z różnymi przyrządami. 26 kwietnia 1984 roku w czasie spaceru kosmicznego rozpięli nad częścią bazy ekran osłaniający. 29 kwietnia 1984 roku wyszli na zewnątrz po raz trzeci, na przeszło dwie godziny, w celu remontu rezerwowego rurociągu paliwowego dla silników rakietowych w agregatowej części bazy. Rok wcześniej na stacji doszło do awarii i przerwania przewodu paliwowego. 4 maja 1984 roku, po raz czwarty, prawie na pięć godzin w celu dokończenia czynności związanych z instalowaniem rurociągu. Kolejny Progress dokował 10 maja 1984 roku. 18 maja 1984 roku kosmonauci wyszli po raz piąty na zewnątrz, tym razy w celu domontowania do płyty z fotoogniwami słonecznymi dodatkowych dwóch tac z fotoogniwami. Tym razem na zewnątrz bazy kosmonauci przebywali cztery godziny. Po raz szósty Kizim i Sołowiow wyszli 8 sierpnia 1984 roku na zewnątrz stacji, aby zdjąć fragment pokrycia termoizolacyjnego z części przyrządowej i uruchomili rezerwowy rurociąg paliwowy na powierzchni bazy. Zdemontowali też część płyty z fotoogniwami słonecznymi w celu dostarczenia jej na Ziemię do przeprowadzenia badań laboratoryjnych stopnia zanieczyszczenia jej powierzchni. Pobyt obu kosmonautów trwał pięć godzin, a czas trwania wszystkich wyjść – prawie 23 godziny. 16 sierpnia dokował kolejny Progress 23. Po rozładowaniu statek wykorzystano do kolejnej korekty parametrów orbity do wartości 351/387 km. Po 236 dniach lotu Kizim, Sołowiow i Atkow powrócili na Ziemię w statku kosmicznym Sojuz T-11 2 października 1984 roku. Przypisy Linki zewnętrzne Sojuz T-10 na stronie Spacefacts Program Sojuz Załogowe loty kosmiczne w 1984

564806

https://pl.wikipedia.org/wiki/J%C3%B3zef%20Olechowski

Józef Olechowski

Józef Olechowski (właściwe nazwisko Józef Oleszko, ur. 28 kwietnia 1735 w Lubartowie, zm. 18 stycznia 1806 w Krakowie) – biskup sufragan krakowski od 1786, archidiakon krakowskiej kapituły katedralnej w latach 1776–1806, kanonik krakowskiej kapituły katedralnej prebendy Posądza w latach 1765–1776, kanonik sandomierskiej kapituły kolegiackiej prebendy Kobiernicka w latach 1767–1770, kanonik kieleckiej kapituły kolgiackiej prebendy Pierzchnicka w latach 1764–1789. Życiorys Kształcił się w Akademii Zamojskiej, w 1754 uzyskał stopień doktora nauk wyzwolonych i podjął studia prawnicze. Ukończył także seminarium księży misjonarzy w Lublinie. W 1759 otrzymał święcenia kapłańskie. W 1763 uzyskał tytuł doktora praw Akademii Krakowskiej. W 1765 został kanonikiem krakowskim. Po uwięzieniu przez Rosjan biskupa krakowskiego Kajetana Sołtyka zarządzał diecezją krakowską jako wikariusz generalny. W 1782 oskarżano go o usunięcie z Krakowa chorego biskupa Sołtyka. W 1786 odznaczony przez króla Stanisława Augusta Poniatowskiego Orderem św. Stanisława. Popierał inicjatywy Sejmu Czteroletniego. Współpracował z Komisją Edukacji Narodowej przy reformie Wydziału Teologicznego Akademii Krakowskiej. Odsunięty przez biskupa Feliksa Turskiego został od 1794 prowizorem domu księży emerytów przy kościele św. Ducha. Po III rozbiorze Polski bronił wobec władz austriackich praw majątkowych diecezji krakowskiej. Po śmierci biskupa Turskiego 7 kwietnia 1800 mianowany został po raz kolejny wikariuszem kapitulnym diecezji krakowskiej. Na stanowisku tym pozostał do 1804, do czasu mianowania biskupem ordynariuszem Andrzeja Gawrońskiego. Doświadczenie biskupa z czasów administrowania diecezją w czasie nieobecności biskupa Sołtyka bardzo się przydawało. Biskup pochowany został w katedrze wawelskiej. Przypisy Linki zewnętrzne Józef Olechowski – publikacje w bibliotece Polona Absolwenci i studenci Akademii Zamojskiej Absolwenci i studenci katolickich seminariów duchownych I Rzeczypospolitej Archidiakoni krakowskiej kapituły katedralnej Biskupi koadiutorzy i pomocniczy I Rzeczypospolitej Biskupi krakowscy Biskupi tytularni Verinopolis Duchowni diecezji krakowskiej (I Rzeczpospolita) Kanonicy kieleckiej kapituły kolegiackiej Kanonicy krakowskiej kapituły katedralnej Odznaczeni Orderem Świętego Stanisława (I Rzeczpospolita) Pochowani w bazylice archikatedralnej św. Stanisława i św. Wacława w Krakowie Urodzeni w 1735 Zmarli w 1806 Ludzie urodzeni w Lubartowie

190134

https://pl.wikipedia.org/wiki/Ebon%20z%20Reims

Ebon z Reims

Ebon z Reims (ur. ok. 775, zm. 20 marca 851) – arcybiskup Reims od 816, któremu król Ludwik I Pobożny w 822 roku zlecił działalność misyjną wśród skandynawskich Normanów. Trzykrotne krótkie misje Ebona nie przyniosły sukcesu. Ebon był również założycielem szkoły malarstwa miniaturowego, tzw. Szkoły z Reims, której głównymi dziełami były Psałterz utrechcki oraz Ewangeliarz Ebona (datowany na ok. 830 r., przechowywany obecnie w bibliotece miejskiej w Épernay). Bibliografia Arcybiskupi Reims Urodzeni w VIII wieku Zmarli w 851 Biskupi w I-XI wieku

564807

https://pl.wikipedia.org/wiki/Przemys%C5%82aw%20Borkowski

Przemysław Borkowski

Przemysław Borkowski (ur. 1973 w Olsztynie) – polski pisarz, poeta, felietonista, scenarzysta i artysta kabaretowy. Współtwórca i aktor Kabaretu Moralnego Niepokoju. Życiorys Absolwent filologii polskiej Wydziału Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego. Od 1995 jest jednym z członków i współautorem tekstów Kabaretu Moralnego Niepokoju. Napisał kilka powieści i zbiorów opowiadań, a także trylogię kryminalną o psychologu Zygmuncie Rozłuckim (Zakładnik, Niedobry pasterz, Widowisko). Był felietonistą portalu Onet.pl, miesięcznika „Kariera” i dziennika „Metropol”. Współpracował z tygodnikiem „Przekrój” i kwartalnikiem „Fronda”. Na łamach „Frondy” ukazało się ponadto jego opowiadanie Miasteczko Dermań. Książki Zeszyt w trzy linie (tomik wierszy z 2000 roku; współautorzy: Mikołaj Cieślak i Robert Górski) Gra w pochowanego (powieść; wyd. Fabryka Słów 2009) Opowieści Central Parku (zbiór opowiadań; wyd. Pisze Się 2011) Hotel Zaświat (powieść; wyd. Oficynka 2013) Zakładnik (kryminał; wyd. Czwarta Strona 2017) Niedobry pasterz (kryminał; Czwarta Strona 2018) Widowisko (kryminał: Czwarta strona 2019) Rytuał łowcy (thriller: Czwarta Strona 2020) Śmierć nie ucieknie (thriller: Czwarta Strona 2021) Wieża strachu (thriller: Czwarta Strona 2022) Filmografia 2007 Ryś – w roli „młodego, ale uczciwego” 2012 Hans Kloss. Stawka większa niż śmierć – koordynacja grup rekonstrukcyjnych 2017 Ucho Prezesa – Piłsudski (w śnie prezesa) 2021 Piękni i bezrobotni Przypisy Polscy artyści kabaretowi Absolwenci Wydziału Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego Ludzie urodzeni w Olsztynie Ludzie związani z II Liceum Ogólnokształcącym im. Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego w Olsztynie Urodzeni w 1973 Polscy pisarze współcześni Polscy autorzy powieści kryminalnych Polscy poeci Ludzie związani z „Frondą”

564811

https://pl.wikipedia.org/wiki/Adilcevaz

Adilcevaz

Adilcevaz − miasto w Turcji w prowincji Bitlis. Według danych na rok 2000 miasto zamieszkiwało 35 174 osób. Miasta w Turcji Miejscowości w prowincji Bitlis

1258

https://pl.wikipedia.org/wiki/Dekalog

Dekalog

Dekalog ( dekalogos, dziesięć słów) inaczej Dziesięć przykazań (w tradycji żydowskiej Dziesięć Oświadczeń עשרת הדיברות, Aseret ha-Dibrot) – zbiór podstawowych nakazów moralnych obowiązujących pierwotnie wyznawców judaizmu, a następnie przyjęty w zmienionej formie przez chrześcijan. Historia Zgodnie z przekazem biblijnym tekst Dekalogu, zapisany w Księdze Wyjścia (Drugiej Księdze Mojżeszowej), słowo po słowie został podyktowany przez Boga Jahwe Mojżeszowi na górze Synaj (w Księdze Powtórzonego Prawa (Piątej Księdze Mojżeszowej) góra ta nazwana jest Horeb) w trakcie wędrówki Izraelitów z Egiptu do Kanaanu. Na płaszczyźnie historycznej w Dekalogu można zaobserwować pewne treści pojawiające się również w 42 negatywnych oświadczeniach oraz kulcie egipskiej bogini Maat. Według Biblii, treść Dekalogu i innych słów Boga wygłoszonych na górze została spisana przez Mojżesza (Wj 24,4), natomiast to Bóg – nie Mojżesz – wyrył przykazania na kamiennych tablicach (Wj 24,12 oraz Wj 32,16 oraz Wj 34,1). Tekst Dekalogu musiał zostać wyryty na kamiennych tablicach dwukrotnie, gdyż pierwsze tablice z Dekalogiem Mojżesz rozbił w gniewie widząc, jak lud zaczął pod jego nieobecność czcić złotego cielca (Wj 32:19) – za drugim razem Mojżesz musiał już sam sporządzić dwie tablice. Zgodnie z przekazem biblijnym drugie tablice z Dekalogiem były przechowywane w Arce przymierza aż do czasu zburzenia pierwszej Świątyni Jerozolimskiej. Treść Wyznawcy judaizmu, prawosławia i większości kościołów protestanckich oraz wschodnich przyjmują tekst Dekalogu z Księgi Wyjścia (Drugiej Księgi Mojżeszowej). Jednak zdaniem Kościoła katolickiego tekst z Księgi Wyjścia nie jest pierwotny, skoro tekst z Księgi Powtórzonego Prawa, także znajdujący się w Biblii, różni się w pewnym stopniu od tekstu Księgi Wyjścia (główne różnice dotyczą motywacji nakazu obchodzenia szabatu oraz wyeksponowania żony w zakazie pożądania). Mimo to w Katechizmie Kościoła Katolickiego cytowana i omówiona jest wersja biblijna, nie skrócona. Tekst biblijny i sposób podziału Tekst Dekalogu został zachowany w Biblii w dwóch, nieznacznie różniących się wersjach: z Księgi Wyjścia (2 Mojżeszowej) 20,2-17 oraz z Księgi Powtórzonego Prawa (5 Mojżeszowej) 5,6-21. Zasadniczy podział przykazań to podział na przykazania określające stosunek ludzi do Boga oraz na przykazania regulujące zasady życia we wspólnocie. Sposób podziału biblijnego tekstu na konkretne przykazania zależy od przyjętej tradycji. Zasadniczo wyróżnia się ich cztery i większość wyznań przyjmuje jedną z nich: a – starożytny podział żydowski uznawany jest za najstarszy, zawarty jest w stosowanej przez pierwszy Kościół Septuagincie, był stosowany już w czasach Chrystusa; używali go już w I wieku m.in. Józef Flawiusz i Filon z Aleksandrii. Charakteryzuje się rozdzieleniem przykazania dotyczącego posiadania innych bogów od przykazania dotyczącego kultu przedmiotów. Choć obecnie porzucony przez judaizm na rzecz późniejszego podziału talmudycznego, jego tradycja pozostaje wciąż żywa w większości wyznań chrześcijańskich. Za obowiązujący uznają go Cerkiew prawosławna, Kościoły orientalne, protestanckie (z wyjątkiem luteran), anglikańskie i restoracjonistyczne. b – podział talmudyczny jest powszechnie uznanym we współczesnym judaizmie; jego tradycja sięga III wieku n.e. c – podział augustyński, wywodzący się od św. Augustyna z Hippony, sięga tradycją V wieku n.e. Charakteryzuje się sposobem podziału, który eksponuje różnicę między pożądaniem cielesnym a pożądaniem dóbr drugiego człowieka oraz włączeniem przykazania dotyczącego zakazu kultu przedmiotów do przykazania dotyczącego zakazu posiadania innych bogów. Stosowany jest w Kościele katolickim i kościołach starokatolickich. d – podział luterański, wywodzący się z piśmiennictwa Marcina Lutra, pochodzi z XVI wieku. Stanowi niewielką modyfikację podziału augustyńskiego. Jedyna różnica leży w sposobie podziału przykazania dziewiątego i dziesiątego, gdzie dziewiąte dotyczy pożądania domu drugiego człowieka, a dziesiąte obejmuje pozostałe rodzaje pożądania. Ewangelicko-Augsburska wersja katechetyczna W Kościele ewangelicko-augsburskim wersja katechetyczna Dekalogu znajduje się w Małym Katechizmie Marcina Lutra. Każde przykazanie ma w Małym Katechizmie swoje objaśnienie. Katolicka wersja katechetyczna W Kościele katolickim, oprócz opublikowanej i omówionej w Katechizmie Kościoła Katolickiego wersji biblijnej (KKK 2083-2534), najczęściej stosowaną jest jednak tzw. wersja katechetyczna Dekalogu, opublikowana m.in. w katechizmie kardynała Gasparriego oraz w katechizmie dla dzieci: Dekalog w Księdze Mormona Księga Mosjasza 13,12-24: 12Pamiętacie, że powiedziałem wam przykazanie: Nie będziesz czynił żadnej rzeźby ani żadnego obrazu tego, co jest na niebie wysoko, na ziemi nisko, ani tego, co jest w wodach poniżej ziemi. 13Nie będziesz oddawał im pokłonu i nie będziesz im służył, bowiem ja, Pan, twój Bóg, jestem Bogiem zazdrosnym, który za występek ojców karze potomków do trzeciego i czwartego pokolenia tych, którzy Mnie nienawidzą. 14Okazuję zaś łaskę tysiącom potomków tych, którzy mnie miłują i przestrzegają Moich przykazań. 15Nie będziesz wzywał imienia Pana Boga twego na próżno, bowiem Pan nie pozostawi bez kary tego, który na próżno wzywa Jego imienia. 16Pamiętaj, abyś święcił dzień szabatu. 17Sześć dni będziesz pracować i wykonywać wszystkie twe zajęcia, 18dzień zaś siódmy jest szabatem ku czci Pana, twego Boga. Nie będziesz w dniu tym wykonywał żadnej pracy ani ty, ani syn twój, ani twoja córka, ani twój sługa, ani twoja służebnica, ani twoje bydło, ani obcy, który przebywa w obrębie twoich bram. 19Pan bowiem uczynił w sześciu dniach niebo i ziemię, morze i wszystko, co w nich jest. I Pan pobłogosławił dzień szabatu i uczynił go świętym. 20Czcij ojca twego i matkę twoją, abyś długo żył na ziemi, którą Pan, twój Bóg, ci daje. 21Nie będziesz zabijał. 22Nie będziesz cudzołożył. Nie będziesz kradł. 23Nie będziesz fałszywie świadczył przeciw bliźniemu twemu. 24Nie będziesz pożądał domu bliźniego twego, nie będziesz pożądał żony bliźniego twego ani jego sługi, ani jego służebnicy, ani wołu, ani osła, ani żadnej rzeczy, która należy do twego bliźniego. Dekalog w Nowym Testamencie Nauki dekalogu w Koranie Muzułmanie uznający Mojżesza jako proroka, przyjmują również na podstawie Koranu nauki pokrewne Dziesięciu Przykazaniom. Choć sam dekalog nie znajduje się w Koranie, to jednak każdemu przykazaniu można przyporządkować odpowiednią aję: Interpretacja i wykorzystanie W historii przykazania były różnie rozumiane i różnie interpretowane. Na przykład przykazania dosłownie w języku hebrajskim brzmiące „nie morduj” przetłumaczono na „nie zabijaj”. Dekalog zajmuje szczególne miejsce w nauce wielu chrześcijańskich kościołów i jest podstawą głoszonej przez nie moralności. Istnieje pogląd, że Dekalog jest podstawowym elementem Nowego Przymierza, jego wartość i znaczenie podkreślone zostały przez Jezusa Chrystusa w kazaniu na górze, które zawiera esencję jego nauki i jest rozwinięciem 10 przykazań, dotyczy życia i prawa Bożego. Niemniej jednak wiele wyznań chrześcijańskich uważa Dekalog za część Starego Przymierza i nie uważa, aby obowiązywały one chrześcijan. Często doceniana jest jednak praktyczna ich przydatność jako wskazówek moralnych. Kościół katolicki Kościół katolicki wyraził pogląd, że uzupełnieniem Dekalogu jest tajemnica paschalna Jezusa Chrystusa (Por. Mt 5,17-19), a uświadomienie sobie jej treści jest powodowane wiarą w zmartwychwstanie Chrystusa. Stała się ona dostępna dla Kościoła poprzez Zesłanie Ducha Świętego (por. Dz 2) na modlących się Maryję i Apostołów w Jerozolimie podczas żydowskiego Święta Tygodni Szawuot – dorocznej uroczystości upamiętniającej przekazanie przez Boga Mojżeszowi Dekalogu na górze Synaj. Duch Święty jest Nowym Prawem „Nowego Przymierza, przymierza nie litery, lecz Ducha” (2 Kor 3,6; Por. Rz 2,29 oraz 7,6;), wypisanego nie na kamiennych tablicach, lecz „na żywych tablicach serc” (por. 2 Kor 3,2). Kościół katolicki jest także zdania, że ludzie, którzy doświadczają Syna Bożego poprzez Ducha Świętego, otrzymują wyróżnienie, „by stali się dziećmi Bożymi” (J 1,12; por. Rz 8,14-15) i dzięki miłości powodującej oddanie swojego życia za przyjaciół (por. J 15,14; Mt 5,44), w sposób doskonalszy niż sprawiedliwość opisana w Starym Testamencie (por. Mt 5,20), realizują świętość Ludu Bożego, którą Bóg ukazał Izraelowi: „Świętymi bądźcie, bo Ja jestem święty!” (Kpł 19,2). Apostołowie po otrzymaniu mocy od Ducha Świętego (por. Dz 1,8; Łk 1,78n) doszli do doskonałej miłości Boga i innych ludzi, która jest wykończeniem Dekalogu (por. Mk 12,28-34; Łk 10,27n). Dziesięć Przykazań najlepiej wypełnia się poprzez ubóstwo ze względu na miłość do ludzi biednych: „Jednego ci brakuje: idź sprzedaj wszystko co masz i rozdaj ubogim...” (Mk 10,21 i paral.: Mt 19,16-22; Łk 18,18-23). „Błogosławieni ubodzy w duchu” (Mt 5,3; Łk 6,20). Kościoły protestanckie W protestantyzmie prawo Boże jest obok Ewangelii, jedną z dwóch postaci Słowa Bożego, które są różne co do ról w procesie zbawienia. Świadkowie Jehowy Świadkowie Jehowy uważają, że Prawo Mojżeszowe, w tym Dekalog, zostało zastąpione „prawem Chrystusowym”, które obejmuje wszystko, czego Jezus uczył swoich naśladowców. Jednak analiza Dziesięciu Przykazań może przynieść korzyści, bo ujawnia sposób myślenia Jehowy Boga i opiera się na zasadach, które zawsze będą aktualne. Uwagi Przypisy Bibliografia Wincenty Zaleski SDB, Nauka Boża. Dekalog. Wyd. Księgarnia św. Wojciecha, Poznań-Warszawa-Lublin 1960, s. 609. Linki zewnętrzne Teksty Dekalogu według różnych tłumaczeń w serwisie DEKALOG.pl Duży Katechizm Marcina Lutra o Dekalogu Chrześcijaństwo Judaizm Stary Testament Kodeksy etyczne

564812

https://pl.wikipedia.org/wiki/Ad%C4%B1yaman

Adıyaman

Adıyaman – miasto i dystrykt w Turcji, w prowincji Adıyaman. Według danych na rok 2014 Adıyaman zamieszkiwało 283 556 osób. Przypisy Miasta w Turcji Miejscowości w prowincji Adıyaman

1259

https://pl.wikipedia.org/wiki/Dupondius

Dupondius

Dupondius – moneta rzymska wartości 2 asów, bita początkowo z brązu, później mosiężna. Wprowadzona w czasach republiki po modyfikacji systemu monetarnego pod koniec III wieku p.n.e. i orientacyjnie oznaczana na rewersie symbolem II. W cesarstwie po reformie Augusta emitowana bez oznaczeń, o wadze normatywnej 13,64 g (½ uncji); dla odróżnienia od miedzianego asa bita z mosiądzu zwanego orichalcum. Wskutek gwałtownie postępującej dewaluacji pieniądza emisji dupondiusów zaprzestano w drugiej połowie III wieku n.e. W systemie miar rzymskich terminem tym określano również miarę długości równą 2 stopom (pes). Zobacz też system monetarny w cesarstwie rzymskim Przypisy Monety rzymskie

1260

https://pl.wikipedia.org/wiki/Drachma

Drachma

drachma – starożytna jednostka masy drachma – srebrna moneta antyczna drachma – nowożytna jednostka walutowa Grecji

564813

https://pl.wikipedia.org/wiki/Miko%C5%82aj%20Cie%C5%9Blak

Mikołaj Cieślak

Mikołaj Cieślak (ur. 6 grudnia 1973 w Warszawie) – polski artysta kabaretowy i aktor, współtwórca Kabaretu Moralnego Niepokoju. Życiorys Studiował na Wydziale Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego. W dorobku kabaretowym ma wiele wyrazistych i charakterystycznych ról: Gwidona, Bogdana, Bożydara, dresiarza w skeczu Galeria. Oprócz działalności kabaretowej opublikował wraz z Przemysławem Borkowskim i Robertem Górskim tomik wierszy zatytułowany Zeszyt w trzy linie. Występował w teatrze Capitol w komedii Marka Modzelewskiego Szwedzki stół i komedii Roberta Górskiego Zdrówko. W lutym 2015 zadebiutował w polsko-włoskiej sztuce Quasi-Paradiso (Prawie raj) w reżyserii Roberta Talarczyka, wystawianym w Teatro di Astra w Turynie. Odpowiadał za obsadę serialu internetowego Ucho Prezesa, w którym grał Mariusza. Zajmował się też tworzeniem obsady do filmu Tadeusza Śliwy (Nie)znajomi. Życie prywatne Żonaty. Ma dwie córki, Maję i Jagodę. Filmografia 1999: Badziewiakowie jako strażak 2000: 13 posterunek 2 jako morderca serów (odc. 8) 2009: Złoty środek jako Piotr 2012: Piąty Stadion jako Wariat Staszek 2012: Ja to mam szczęście! jako Jarosław Klata, pedagog szkolny 2013: Wrzuć na luuuz (różne postaci) 2014: Wrzuć na luuuz jako sąsiad 2014: Słodkie życie jako Janusz 2014: Co leci w sieci jako kabareciarz 2016: Dwoje we troje jako łowca promocji 2016: O mnie się nie martw jako Gorzelniak 2017-2019: Ucho Prezesa jako Mariusz 2017: Na dobre i na złe jako Tomasz, partner Haliny (odc. 676) 2018: Za marzenia jako Erwin Anielak, szef Zosi 2019: 39 i pół tygodnia jako Zielarz od 2019: Zainwestuj w marzenia jako Erwin Anielak 2019: Jak poślubić milionera? jako pasażer taksówki 2020: Jak zostać gwiazdą? jako mężczyzna 2020: Najmro. Kocha, kradnie, szanuje jako negocjator 2021-2022: Kowalscy kontra Kowalscy jako Hamlet Wołodyjowski, mąż Milany, ojciec Eli 2021: Piękni i bezrobotni jako Gwidon 2022: Ojciec Mateusz jako dr Suchocki (odc. 346) Przypisy Bibliografia Linki zewnętrzne Polscy artyści kabaretowi Absolwenci Wydziału Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego Urodzeni w 1973 Ludzie urodzeni w Warszawie

564814

https://pl.wikipedia.org/wiki/Stara%20Synagoga%20w%20Ole%C5%9Bnicy

Stara Synagoga w Oleśnicy

Stara Synagoga w Oleśnicy – synagoga znajdująca się w Oleśnicy, przy obecnej ulicy Łużyckiej. Jest obecnie jednym z najstarszych budynków w Polsce, który w przeszłości pełnił funkcje synagogi. Historia Synagoga została zbudowana pod koniec XIV wieku. Kiedy wypędzono Żydów z miasta w 1535 roku, budynek zmieniono na magazyn, następnie na arsenał. W 1695 roku synagogę przebudowano na zbór kościoła ewangelicko-augsburskiego pw. Zbawiciela. W 1730 roku budynek spłonął i został odbudowany po czterech latach. W 1968 roku ponownie wyremontowany. Bożnica była także filią wrocławskiej Parafii Ewangelicko-Augsburskiej a obecnie jest zborem Kościoła Zielonoświątkowego. Murowany dwunawowy budynek synagogi wzniesiono w stylu gotyckim. Od południa do budowli, pomiędzy przyporami środkowymi, dobudowano przybudówkę mieszczącą babiniec. Po 1730 roku po pożarze przebudowana w stylu późnobarokowym. Zburzono wtedy filary, założono drewniane sklepienie kolebkowe, istniejące do dzisiaj, oraz nakryto wieżę dachem, naśladującym chińską pagodę. Pierwotnie była to budowla dwunawowa i halowa o sześciu polach sklepiennych. Przypisy Bibliografia Linki zewnętrzne Stara synagoga w Oleśnicy na portalu dr. Marka Nienałtowskiego Stara Synagoga w Oleśnicy na portalu Wirtualny Sztetl Oleśnica Zbawiciela Synagoga

564817

https://pl.wikipedia.org/wiki/Af%C5%9Fin

Afşin

Afşin – miasto w Turcji w prowincji Kahramanmaraş. Według danych na rok 2000 miasto zamieszkiwało 35 834 osób. Miasta w Turcji Miejscowości w prowincji Kahramanmaraş

564818

https://pl.wikipedia.org/wiki/Afyonkarahisar%20%28miasto%29

Afyonkarahisar (miasto)

Afyonkarahisar („Czarna twierdza opium”; Afyon) – miasto w Turcji, stolica prowincji Afyonkarahisar. W roku 2014 miasto zamieszkiwało szacunkowo 210 tys. osób (dla porównania, w roku 2009 liczba mieszkańców szacowana była na ok. 170 tys.). Przemysł cementowy, metalowy i spożywczy. Wyrabia się tam dywany. Ośrodek handlowy głównego w kraju regionu uprawy maku lekarskiego. Zabytki: ruiny cytadeli Karahisar meczet z epoki Seldżuków medresa (obecnie muzeum) Ludzie związani z Afyonkarahisarem Miasta partnerskie Niemcy: Hamm Przypisy Miasta w Turcji Miejscowości w prowincji Afyonkarahisar

564822

https://pl.wikipedia.org/wiki/Ahlat

Ahlat

Ahlat – miasto w Turcji w prowincji Bitlis. W Ahlacie znajdują się grobowce z XII–XV w. – świadectwo ewolucji islamskiej tradycji funeralnej. W 2000 roku grobowce zostały wpisane na turecką listę informacyjną UNESCO – listę obiektów, które Turcja zamierza rozpatrzyć do zgłoszenia do wpisu na listę światowego dziedzictwa UNESCO. Przypisy Miasta w Turcji Miejscowości w prowincji Bitlis

1262

https://pl.wikipedia.org/wiki/Denar

Denar

Denar (łac. dēnārǐŭs, l.mn. denarii, stgr. δηνάριον) – dawna moneta srebrna, pierwszy raz wybita w Rzymie około 215–211 roku p.n.e. Nazwa pochodzi z łac. deni („po dziesięć”), gdyż wówczas miała wartość dziesięciu brązowych asów. W okresie republiki Denar jako monetę obiegową zaczęto bić w okresie II wojny punickiej (218–201 p.n.e.). Pierwotnie jego normatywna waga wynosiła 4,55 g, tj. 1/72 rzymskiej libry, czyli funta. Pierwsze denary miały na awersie głowę bogini Romy i znak wartości X, tj. 10 asów, zaś na rewersie konne postacie Dioskurów (Kastora i Polluksa) oraz napis „ROMA”. Za bezpośredni poprzednik denara uważany jest kwadrygat z pokrewnymi wyobrażeniami symbolicznymi awersu i rewersu. Natomiast bigat był jedynie rodzajem republikańskiej monety denarowej z charakterystycznym przedstawieniem rewersowym. Pod koniec II wieku p.n.e., w czasach Gajusza Grakcha (ok. 123 roku p.n.e.) zmieniono relacje denara, którego wartość wynosiła teraz 16 asów. W Rzymie republikańskim emitowano również techniczną odmianę tej monety, jaką był tzw. serratus, czyli denar nacinany na obrzeżu. Inną odmianą był denar suberatus, czyli jedynie pokrywany srebrem, a będący produktem fałszowania obiegowego pieniądza. W okresie cesarstwa Za rządów Oktawiana Augusta (27 p.n.e.–14.n.e) denar ważył 3,89 g i odpowiadał 4 sestercjuszom, 8 dupondiusom (dwuasom), 16 asom i 64 kwadransom (ćwierćasom). Cesarz Neron (54–68 n.e.) w wyniku reformy z 64 r. obniżył jego wagę z 3,89 do 3,43 grama, czyli do 1/96 funta. Poważną dewaluację w latach 193–196 n.e. trzykrotnie przeprowadził cesarz Septymiusz Sewer, obniżając ilość srebra w monecie z 81% do 54%. Reformy te spowodowały, że denar odtąd stał się właściwie pieniądzem kredytowym; jedynie moneta złota miała charakter pełnowartościowy. W III stuleciu pogłębiający się kryzys polityczny i ekonomiczny imperium odbił się mocno na systemie monetarnym, doprowadzając go do ruiny. W połowie III w. denar zawierał jedynie ok. 2–3% srebra, stając się właściwie monetą miedzianą. Emisji jego praktycznie zaniechali następcy cesarza Gordiana III (238–244). Na krótko przywrócono go za Aureliana (270–275), ale tylko jako drobną rozmienną monetę z brązu o wadze ok. 2,6 g, w której zawartość srebra wynosiła teoretycznie 2,5 proc.. Mimo to, jako pieniądz obrachunkowy (denarius communis) stosowany był aż do reform Dioklecjana w końcu III stulecia. Nieudaną próbą odnowienia wartościowego denara było wprowadzenie wówczas srebrnego argenteusa. Denar w kontekście biblijnym W Nowym Testamencie rzymski denar wymieniany jest niejednokrotnie jako dobrze znany miernik wartości. W Ewangelii św. Mateusza stanowi on równowartość dziennej pracy robotnika (Mt 20,2.9–10.13); tyle wynosił w czasach Jezusa coroczny podatek na rzecz cesarza, w literaturze umownie zwany „groszem czynszowym” (Mt 22,19–21 ; Mk 12,15 ; Łk 20,24), zaś danina na rzecz świątyni – 2 denary (Mt 17,24–27). Opiekę nad rannym w gospodzie zapewniano za 2 denary (Łk 10,35), ale flakon (bądź funt) wonnego olejku z nardu wart był aż trzysta (Mk 14,5 ; J 12,5). W denarach wyliczany jest też dług (Łk 7,41) oraz ilość chleba potrzebna dla ludzkiej gromady (Mk 6,37 ; J 6,7). Pod koniec I wieku n.e. św. Jan prorokował o czasie po wielkiej wojnie, kiedy za jednego denara można będzie nabyć kwartę pszenicy lub 3 kwarty jęczmienia (Ap 6,6). Za życia Jezusa miał on w Palestynie wartość około 1 drachmy, co odpowiadało ¼ szekla. W mennictwie i tradycji europejskiej W średniowieczu od X aż do ok. połowy XIII w. denarem nazywano niemal każdą monetą srebrną w wielu nowo powstałych chrześcijańskich państwach Europy, kierując się tradycją odziedziczoną po Rzymianach i nawiązując do prestiżu imperium rzymskiego. Do czasu zastąpienia go groszem denar był podstawową srebrną jednostką monetarną w całej Europie zachodniej i środkowej. Przy tak ogromnym rozprzestrzenieniu zyskał swoiste nazwy miejscowe: pens (penny) w Anglii, pfennig (fenig) w Niemczech, a we Francji denier (łac. novus denarius). Jako pierwszy bił go frankoński Pepin Mały (751–768), ale szerzej wprowadził na zachodzie Europy pod koniec VIII wieku Karol Wielki. Jego funt (livra czyli libra) o wadze ok. 408 g, dzielił się na 20 solów (solidów), każdy po 12 denarów. W ten sposób zgodnie z karolińską stopą menniczą wybijano 240 denarów (wagi ok. 1,7 g i średnicy ok. 21 mm) z funta czystego srebra. Późniejsze srebrniki Karola (812–814 r.) nosiły na wzór rzymskich napis IMP[erator] AVG[ustus] i portret władcy w wieńcu laurowym. Waga ich potem obniżyła się do 1–1,5 g ; za Filipa I (początek XII w.) do monety dodawano trzecią część miedzi. Za rządów Ludwika Grubego (1108–1137) była to już tylko w połowie moneta srebrna. Bito ją jednak (jako niewielki miedziak) do czasu panowania Ludwika XVI, kiedy to emisji zaniechano ostatecznie. W Anglii, naśladując denar karoliński, dość wcześnie wprowadzono pens za rządów króla Offy (757–794). W XII–XIV w. pensy znane były też pod nazwą sterlingów (easterlingów) – stąd późniejsze określenie funt szterling. W wiekach średnich była to główna angielska moneta obiegowa i przetrwała ona (choć jako niski nominał) do czasów Jerzego I (1714–1727), ostatecznie zamieniona (1797) na miedziak. Do 1971 r. pens przez wieki oznaczano tradycyjnie symbolem „d” – od denarius. Na wzór angielskich bito penningi w krajach skandynawskich; zachowały się do końca 2001 roku tylko w walucie fińskiej (pennia = pens). W angielskim systemie monetarnym karolińska stopa mennicza przetrwała dłużej niż gdziekolwiek na świecie, bo aż do początku lat 70. XX wieku. Niemieckie fenigi (ok. 1,2 g) wypuszczano od X w., też wedle stopy karolińskiej, jednakże waga i próba tej monety były niejednakowe w różnych częściach Niemiec. Ponadto z upływem czasu zawartość srebra w monecie wraz z jej wagą obniżała się (np. w końcu XV wieku – tylko ok. 0,3 g). W XVII wieku fenig bito już z miedzi. Nazwa przez stulecia przetrwała jednak w walucie niemieckiej nawet po wprowadzeniu srebrnej marki Rzeszy (1871), podzielnej na 100 fenigów, a także po wszystkich jej transformacjach w XX stuleciu – zarówno w okresie międzywojennym, jak i po II wojnie światowej. W Hiszpanii ślad tej tradycyjnej nazwy zachował się dotąd w języku jako ogólna nazwa pieniędzy (dinero) ; podobnie w Portugalii (dinheiro) i we Włoszech (danaro albo denaro). W Europie XX wieku antyczna nazwa znalazła (jako dinar) odbicie w walucie Jugosławii (od 1920 r.) i ostatnio (1993) – Macedonii. Poza Europą Na arabskim Bliskim Wschodzie nazwę starożytnego denara przeniesiono na monetę złotą wagi 4,25 g, wartą początkowo 10 srebrnych dirhemów, a wprowadzoną za kalifa Abd el-Malika na wzór bizantyjskiego solida i zwaną dinarem. Miano to, mocno utrwalone w arabskiej tradycji, w czasach nowożytnych dało początek nazwom jednostek monetarnych wielu nowo powstałych muzułmańskich państw Bliskiego Wschodu i Maghrebu: Iraku (1932), Jordanii (1950), Tunezji (1958), Algierii (1964), Libii (1971), Jemenu, Bahrajnu, Kuwejtu, a także Iranu. Denar na ziemiach polskich Na przełomie X/XI w. większość monet w obiegu miała przeciętną wagę ok. 1,3 g. Według badań Stanisława Suchodolskiego, monety wiązane dotąd z osobą Mieszka I (960–992) pochodziły od jego wnuka Mieszka II (1025–1034) i są o około 30 lat późniejsze (ok. 1013-1025) niż dotąd uważano. Mieszko II, syn Bolesława Chrobrego (992–1025) bił monetę jeszcze za życia ojca – jako następca tronu. Emisje te historycy łączyli przedtem z osobą jego dziadka noszącego to samo imię – Mieszka I. Pierwszymi zatem monetami polskimi były nie denary Mieszka I, lecz jego następcy – Bolesława Chrobrego (ok. 995). Przy średnicy 16–21 mm ważyły około 1,5 grama (według badań Suchodolskiego: monety ciężkie - waga średnia rzędu ok. 1,5-1,7 g, monety lżejsze - ok. 1 g). Denary mieszkowe przy średnicy 19-20 mm ważyły średnio ok. 1,5 g (1,38-1,629 g). Przeciętna średnia waga monet obu władców: ciężkie - ok. 1,46-1,75 g, lekkie - 0,745-1,15 g. Początkowo denary odpowiadały 1/240 grzywny. Denary Bolesława Śmiałego (1058–1079) wahały się wagą od ok. 0,4 do 1,1 g (według stopy menniczej – 0,9 g) przy bardzo zmiennej próbie srebra, mając też średnicę zmniejszoną do 11–15 mm. Podstawą ich był nie funt karoliński, lecz grzywna krakowska (ok. 210 g). Za Władysława Hermana (1079–1102) pojawiły się monety lekko wklęsłe, o kształcie miseczkowatym. Natomiast wypuszczane samowolnie przez wojewodę Sieciecha są pierwszą polską obiegową monetą prywatną kursującą na równi z książęcą. Mieszko Stary (1173–1202) wprowadził do obiegu nowe cienkie denary o większej średnicy, ale mniejszej wadze (0,35–0,85 g). Z czasem ich wagę oraz próbę obniżano tak, że na przełomie XIV/XV wieku ważyły zaledwie ok. 0,15–0,25 g. Służyło temu praktykowanie zapożyczonej z zachodu Europy tzw. renowacji monety (renovatio monetae), polegające na przymusowej okresowej wymianie całej krążącej masy monetarnej na nowy pieniądz. Przy stosowanym niekorzystnym kursie wymiennym (mniej otrzymanych monet z gorszego srebra za więcej zwróconych starych z lepszego kruszcu) oznaczało to ukrytą szybką dewaluację denara, który już wówczas nie był pełnowartościowy. W XIII w. większość denarów bitych przez polskich książąt miała postać cienkiej, łamliwej blaszki – brakteata (na Śląsku upowszechniła się forma brakteata guziczkowego). Na Śląsku mającym większe zasoby srebra i lepsze możliwości rozwoju gospodarczego, ok. 1290 r. wprowadzono do obiegu kwartniki, tj. denary kwartnikowe (denarii quartenses) o wysokiej zawartości kruszcu (do 0,940) i zwiększonej wadze (1,8–2 g). „Reforma kwartnikowa była samodzielnym dziełem władców śląskich i miała charakter pionierski”. Niską wartość miały denary emitowane w państwie krzyżackim (zwane też fenigami), gdzie z grzywny chełmińskiej (200 g) wybijano ich 720 o wadze ok. 0,28 g. W okresie po reformie groszowej (przeprowadzonej na ziemiach polskich przez Wacława II Przemyślidę, 1300–1305) znaczenie denara – szczególnie w większych transakcjach – zmalało na rzecz grosza, tym niemniej wciąż wybijano go w dużych ilościach. Mimo że na przełomie XIV–XV wieku waga denara wynosiła już tylko 1/10 tego, co we wczesnym średniowieczu, nigdy nie zmieniono jego nazwy. Jedynie na Pomorzu Zachodnim oraz na Śląsku stosowano określenia Slavicales lub parvi na określenie monet odbiegających swą wartością od innych współczesnych denarów będących w obiegu. Na Śląsku od XIV w. denar zwano halerzem. Za Kazimierza Wielkiego (1333–1370) dodatkowo pojawiły się półdenary, czyli obole. Jagiellonowie emitowali denarki jako najmniejszą swoją monetę. Wiele ich wybijali zwłaszcza Władysław Jagiełło i Kazimierz Jagiellończyk. Denary wypuszczano jeszcze przez cały wiek XVI, już jako najdrobniejszą monetę wartości zaledwie 1/10 – 1/18 grosza. Z czasów Zygmunta III Wazy ostatnie emisje pochodzą z 1624–1626 roku (na Litwie emitowano do 1582 r.). Jednak była to już faktycznie moneta miedziana o wadze 0,33 g i na jeden grosz przypadało 18 denarów. Za rządów Jana II Kazimierza, w latach 1652–1653 wybito w niewielkich ilościach denar o wadze 0,53 grama. Natomiast w obrachunkach pojęcie denara (zwanego u nas w późniejszych czasach pieniążkiem) zachowało się aż do początków XIX stulecia. Uwagi Przypisy Bibliografia J.W. Betlyon: Pieniądze. W Encyklopedia biblijna (pod red. P.J. Achtemeiera). Warszawa 1999 Biblia Tysiąclecia. Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu. Poznań – Warszawa 1980 H. Cywiński: Dziesięć wieków pieniądza polskiego. Warszawa 1987 T. Kałkowski: Tysiąc lat monety polskiej. Kraków 1983 (wyd. 3) R. Kiersnowski: Początki pieniądza polskiego. Warszawa 1962 R. Kiersnowski: Wstęp do numizmatyki polskiej wieków średnich. Warszawa 1964 R. Kiersnowski: Moneta w kulturze wieków średnich. Warszawa 1988 M. Kowalski: Vademecum kolekcjonera monet i banknotów. Wrocław – Warszawa 1988 A. Kunisz: Numizmatyka rzymska. W Vademecum historyka starożytnej Grecji i Rzymu, t. I. Warszawa 1982, s. 269–304 A. Kunisz: Denar i antoninian. Z problematyki obiegu monetarnego w Cesarstwie Rzymskim w III w.n.e. [w] Studia Historyczne, t. XVI (1973) J.A. Szwagrzyk: Pieniądz na ziemiach polskich X–XX w. Wrocław 1988 (wyd. 2) J. Szymański: Nauki pomocnicze historii. Warszawa 2001 Zobacz też system monetarny w cesarstwie rzymskim. bigatus serratus suberatus denar Princes Polonie Monety rzymskie Monety średniowieczne Srebrne monety

564823

https://pl.wikipedia.org/wiki/Ak%C3%A7aabat

Akçaabat

Akçaabat – miasto znajdujące się w prowincji Trabzon w Turcji. Zajmuje powierzchnię 385 km² na wysokości 10 m n.p.m. W 2007 roku miasto liczyło 48 315 mieszkańców. Akçaabat to nadmorskie miasteczko, które słynie z miejskiej drużyny piłkarskiej Akcaabat Sebatspor. Przypisy Miasta w Turcji Miejscowości w prowincji Trabzon

564824

https://pl.wikipedia.org/wiki/Ak%C3%A7akale

Akçakale

Akçakale – miasto w Turcji w prowincji Şanlıurfa, leżące przy granicy z Syrią (przejście graniczne). Według danych na rok 2000 miasto zamieszkiwało 32 114 osób. 3 października 2012 roku miasto znalazło się pod ostrzałem moździerzowym przeprowadzonym z terytorium Syrii, gdzie toczyła się wojna domowa. Przyczyniło się to do dalszego zaognienia sytuacji przy granicy turecko-syryjskiej oraz mobilizacji wojsk tureckich w regionie. Miasta w Turcji Miejscowości w prowincji Şanlıurfa

564825

https://pl.wikipedia.org/wiki/Akhisar

Akhisar

Akhisar − miasto w Turcji w prowincji Manisa powstałe na miejscu starożytnego miasta Tiatyry. Według danych na rok 2000 miasto zamieszkiwało 81 510 osób. Ośrodek handlu bawełną, tytoniem, rodzynkami oraz grafitem. Miasta partnerskie Bruksela, Belgia Antwerpia, Belgia Lima, Peru Maradi, Niger Lozanna, Szwajcaria Duala, Kamerun Maskat, Oman Porto, Portugalia Kiszyniów, Mołdawia Przypisy Miasta w Turcji Miejscowości w prowincji Manisa

564826

https://pl.wikipedia.org/wiki/Ak%C5%9Fehir

Akşehir

Akşehir – miasto w Turcji w prowincji Konya. Historia W Starożytnym Rzymie i Bizancjum znane jako Filomelium i Filomelion (Φιλομήλιον). Pod miastem, w 1116, Bizantyjczycy zwyciężyli Turków i ustabilizowali granice cesarstwa bizantyjskiego. Ludność Według danych na rok 2014 miasto zamieszkiwało 62 904 osób. Miasta w Turcji Miejscowości w prowincji Konya

564828

https://pl.wikipedia.org/wiki/Alia%C4%9Fa

Aliağa

Aliağa − miasto portowe w Turcji w prowincji İzmir. Według danych na rok 2000 miasto zamieszkiwało 37 537 osób. Miasta w Turcji Miejscowości w prowincji Izmir

564829

https://pl.wikipedia.org/wiki/Amasya

Amasya

Amasya – miasto w Turcji, stolica prowincji Amasya. Według danych na rok 2000 miasto zamieszkiwało 74 393 osób, a według danych na rok 2004 całą prowincję ok. 361 000 osób. Gęstość zaludnienia w prowincji wynosiła ok. 65 osób na km². W mieście rozwinął się przemysł włókienniczy, spożywczy oraz ceramiczny. Historia miasta Starożytna Amasea (łac. Amasia, pl. Amazja), od III w. p.n.e. stolica królów Pontu. Od 70 p.n.e. miasto rzymskie. 63 p.n.e. miejsce urodzenia Strabona, greckiego geografa, historyka i podróżnika. Święty Teodor z Amasei w 306 podpalił świątynię „Matki bogów” Kybele, po czym po torturach skazano go na śmierć przez spalenie. Amasya była stolicą historycznej archidiecezji we cesarstwie rzymskim w prowincji Elenoponto, obecnie katolickie biskupstwo tytularne. W średniowieczu jedno z ważniejszych miast cesarstwa Trapezuntu. Od XII w. w granicach państwa Seldżukidów. W 1392 r. zdobyte przez sułtana Bajazyda I, pozostawało pod specjalną opieką dynastii osmańskiej jako jeden z ośrodków naukowych i kulturalnych ich państwa. Zabytki Zabytki w mieście to: skalne groby królów Pontu z czasów hellenistycznych (III-I w. p.n.e.), ruiny cytadeli bizantyjskiej, wzniesionej na ruinach pontyjskiego akropolu, bizantyjski kościół z pocz. VII w. (obecnie meczet Fethiye Camii); meczety: Burmali Minare Camii, z minaretem w kształcie spirali (1242), Gök Mederse Camii (1276), Yörgüç Paşa Camii (1430-1438), Sultan Beyazit Camii (1486), Mehmet Paşa Camii (1486), szpital Darüssifa Hani (1308-1309); liczne mauzolea grobowe z XIV-XV w. Przypisy Miasta w Turcji Miejscowości w prowincji Amasya

564830

https://pl.wikipedia.org/wiki/Anamur

Anamur

Anamur – miasto w Turcji w prowincji Mersin. Według danych na rok 2019 miasto zamieszkiwało ok. osób. Ośrodek handlowy i turystyczny. Przypisy Miasta w Turcji Miejscowości w prowincji Mersin

1263

https://pl.wikipedia.org/wiki/D%C5%BAinizm

Dźinizm

Dźinizm (też dżinizm, sanskryt जैन धर्म – trl. jaina dharma, trb. dźajna dharma) – nonteistyczny system filozoficzny i religijny, który powstał w Indiach około VI wieku p.n.e. w reakcji na silnie zrytualizowany braminizm. Etymologia Wyraz sanskrycki जिन o transliteracji dźina i transkrypcji dźina posiada znaczenia zwycięzca, pogromca. Nazewnictwo W niektórych polskich tekstach spotkać można formy dżajnizm bądź dżainizm, które są niezalecanymi kalkami z sanskrytu. Były to formy zalecane i stosowane w Polsce w przeszłości. Transkrypcja indyjskiego określenia to bowiem dźajna dharma. Forma o postaci dźinizm nie jest zapisem powstałym z pełnego respektowania zasad polskiej ortografii dla słów oryginalnie polskich. Jest ona natomiast zgodna z zasadami najpopularniejszej współcześnie polskiej transkrypcji sanskrytu. Historia Za twórcę tej religii uważany jest Parśwa żyjący w VIII w. p.n.e., znacząco zreformował ją jednak Wardhamana Mahawira, który stworzył zbiór zasad regulujących życie wyznawców dźinizmu. Są to: ahinsa – powstrzymanie się od zadawania cierpienia wszelkim istotom żywym, satja – powstrzymanie się od kłamstwa, asteja – powstrzymanie się od kradzieży, brahmaćarja – powstrzymanie się od cudzołóstwa (w przypadku mnichów i mniszek – powstrzymanie się od wszelkich stosunków seksualnych), aparigraha – powstrzymanie się od posiadania zbędnej własności (w przypadku mnichów i mniszek – powstrzymanie się od posiadania wszelkiej własności). Zasady te podkreślają wielki szacunek wyznawców dźinizmu dla wszystkich istot żywych. Dźiniści wierzą w możliwość wyrwania się z kręgu samsary – kołowrotu wcieleń, i osiągnięcia stanu wyzwolenia – mokszy. Droga do tego celu wiedzie poprzez trzy klejnoty, czyli: należyte spojrzenie, należyte poznanie, należyte postępowanie (co osiąga się przestrzegając pięciu wyżej wymienionych zasad). Liczbę wyznawców dźinizmu ocenia się na ok. 4,5–5 mln (z czego 97–98% w Indiach). Wyznawcy dźinizmu wierzą, że świat nigdy nie powstał ani nigdy się nie skończy. Przechodzi on przez cykle wznoszące lub opadające, składające się z 4 wieków. Wyższy, urdhwaloka, to świat niebiański (loka), składający się z siedmiu niebios. Świat ziemski, madhjaloka, to kraina potępiona, obejmująca siedem piekieł, piętrzących się jedno na drugim niczym połączone ze sobą parasole. Podział Współcześnie istnieją dwie główne gałęzie dźinizmu: digambarowie, śwetambarowie. W XVIII w., w związku z wpływami hinduizmu na dźinizm, powstał nowy odłam odrzucający kult wizerunków i głoszący potrzebę powrotu do pierwotnego dźinizmu. Członkowie tego odłamu zwani byli Sthanakawasi (dhundhija, bawis), a jego założycielem był Lumpaka (Lankasza) żyjący w XVI w. n.e. Powstała także grupa, w której naśladuje się niektóre sposoby oddawania czci praktykowane przez hindusów – zwani są oni Murtipudźaka. W XVIII w. wyodrębnił się także odłam Terapanthi (Ścieżka Trzech) założony przez Bhikandźi, który starał się połączyć wszystkie dźinijskie nurty w jeden. Teksty święte Zbiór religijnych ksiąg dźinizmu – Agama (Siddhanta) składa się z ok. 45 tekstów dotyczących doktryny, rytuału, biografii świętych oraz różnorodnych dziedzin wiedzy świeckiej. Każda ze szkół posiada własny kanon pism i komentarzy. W V wieku n.e. na synodzie w Walabhi pod przewodnictwem śwetambarów ustalono nowy (większość starych pism zaginęła), ostateczny kanon pism dźinijskich.Najważniejsze z nich to: Anga – zbiór 12 tekstów/części, istota doktryny, za pomocą legend wątków kosmologicznych i numerologicznych przedstawia się podstawy doktryny: Acaranga – dotyczy dyscypliny klasztornej, Suryagadanga – refutacja argumentów heretyckich, Sthananga – 10 tekstów doktrynalnych, Samavayanga – rozwinięcie 10 tekstów doktrynalnych, Vyakhyaprajnapti (Bhagavati) – dialogi na temat dogmatów, Nayadhammakahao – seria apologii i kazań, Upasakadasa – biografie uczniów świeckich, Antakitadasa – biografie świętych, Anuttara-Aupapatrika – żywoty osób boskich, Praśnavyakarana – opis błędów i zaniedbań, Vipakasutra – konsekwencje dobrych i złych czynów, Dristvada – tekst zagubiony. Upanga – uzupełnienie doktryny, zbiór 12 tekstów/części o różnej wielkości i randze. Tirthankara – ubóstwiani mistrzowie dźinijscy Według tradycji jest ich dwudziestu czterech: dwudziestu dwóch uważanych za mitycznych a Parśwa i Mahawira – za historycznych: 1. Adinatha (Riszabhadewa) – przedstawiany w kolorze żółtym, symbolizuje go byk, 2. Adźinatha – złoty, słoń, 3. Sambhawanatha – koń, 4. Abhinandana – złoty, małpa, 5. Sumatinatha – złoty lub żółty, ptak lub koło, 6. Padmaprabha – czerwony kwiat lotosu, 7. Suparśwanatha – zielony, swastyka lub siedmiogłowa kobra, 8. Czandraprabha – biały, sierp księżyca, 9. Puszpadanta (Suwidhana) – biały, krokodyl lub krab, 10. Śitalanatha – żółty lub złoty, swastyka lub liść drzewa pippal, 11. Śrejamśanatha – żółty lub złoty, orzeł, daniel lub nosorożec, 12. Wasupudźja – czerwony, wół domowy, 13. Wimalanatha – złoty lub żółty, dzik, 14. Ananatanatha – złoty, sokół lub niedźwiedź, 15. Dharmanatha – żółty, błyskawica, 16. Śantinatha – złoty lub żółty, daniel lub żółw, 17. Kunthanatha – złoty, koza, 18. Arthanatha – złoty lub żółty, ryba, 19. Mallinatha (według śwetambarów kobieta) – niebieska lub złota, dzban na wodę, 20. Munisuwrata – ciemny, żółw, 21. Naminatha – złoty, niebieski, lotos, 22. Neminatha (Arisztanemi) – czerwony lub ciemny, muszla, 23. Parśwanatha (podobno VIII–VII w. p.n.e.) – ciemnoniebieski, wąż lub siedmiogłowa kobra, 24. Tirthakara (złoty lub żółty, lew) – Wardhamana Mahawira (ok. VI–V w. p.n.e.). Przedstawiciele i ich dzieła Umaswati (ok. I–III w. n.e.) – zaliczany do śwetambarów Tattwarthadhigamasutra (Sutry dotyczące poznania sensu prawd) – dzieło uznane przez digambarów i śwetambarów Kundakunda (ok. III–IV w. n.e.) – zaliczany do digambarów Pawajanasara (Istota objawienia) Pańczatthijasangaha (Zestawienie pięciu zbiorów bytu) Samajasara (Rdzeń nauki) Wamalasuri (VI w. n.e.) Paumaćarija (Historia Padmy) – najstarszy dżinijski poemat epicki Dżinasena (IX w. n.e.) Paswabhjudaja Gunabhadra (IX w. n.e.) Mahapurana Hariczandra (IX w. n.e.) Dharmasarmabhjudaja (Triumf obrońcy prawa) – tekst o 15. tirthakarze Puszpadanta (X w. n.e.) Mahapurana – tekst o kosmologii Ranna (X w. n.e.) Adźitapurana Gadajuddha Ćawundaraja (XI–XII w. n.e.) Czawundarajapurana (historia 24 tirthankarów) Abhajadewa (XI–XII w. n.e.) Tika Haribhadra II Suri (XII w. n.e.) Neminathaćarja Ramaćandra Suri (XII w. n.e.) Hariśćandra (Satjahariśćandra) Andajja (XIII w. n.e.) Kabbikarakawja (tekst o czystości duszy) Madhura (ok. XIV w. n.e.) Dharmathapurana Bhaskaraćarja (XV w. n.e.) Dźiwandharaćarita (Historia pobożnego księcia) Dewaczandra (XIX w. n.e.) Radźawalikatha (Historia dźinizmu) Dźinijskie miejsca święte Abu (w stanie Radżastan, Indie) – święta góra odłamu śwetambara – kompleks świątyń zbudowany pomiędzy XI a XIII w. n.e.; Palitana (w stanie Gudźarat, Indie) – święte miasto śwetambarów, zamieszkiwane przez 19 kolejnych tirthankarów, znajduje się tam 109 większych świątyń i ok. 999 kaplic; Shravanabelagola (w stanie Karnataka, Indie) – święte miasto Digambarów słynące z 18-metrowego posągu z 981 r. n.e. dźinijskiego świętego Bahubalina; Śatrundźaja (w stanie Gudźarat, Indie) – święta góra śwetambarów w pobliżu Palitany; Girnar (w stanie Gudźarat, Indie) – święta góra śwetambarów – kompleks świątyń ku czci Neminathy, świątynie, pustelnie; Samed – święta góra śwetambarów, miejsce osiągnięcia nirwany przez pierwszego tirthankarę Riszabhę; Asztapada – święta góra śwetambarów. Przypisy Bibliografia Linki zewnętrzne Wegetarianizm

564831

https://pl.wikipedia.org/wiki/Ardahan

Ardahan

Ardahan − miasto w Turcji w prowincji Ardahan, której jest stolicą. Znajduje się w północno-wschodniej części kraju w pobliżu granicy z Gruzją. Przez miasto przepływa rzeka Kura, która następnie przepływa przez teren Gruzji (m.in. przez Tbilisi) oraz Azerbejdżanu i uchodzi do Morza Kaspijskiego. Według danych na 2000 miasto zamieszkiwało 17274 osób, a według danych na 2004 całą prowincję ok. 124 000 osób. Gęstość zaludnienia w prowincji wynosiła ok. 22 osób na km2. Współpraca Achalciche, Gruzja Grozny, Rosja Miasta w Turcji Miejscowości w prowincji Ardahan

564833

https://pl.wikipedia.org/wiki/Arde%C5%9Fen

Ardeşen

Ardeşen − miasto w Turcji w prowincji Rize. Według danych na rok 2000 miasto zamieszkiwało 45 392 osób. Miasta w Turcji Miejscowości w prowincji Rize

564834

https://pl.wikipedia.org/wiki/Tomek%20u%20%C5%BAr%C3%B3de%C5%82%20Amazonki

Tomek u źródeł Amazonki

Tomek u źródeł Amazonki – siódmy tom cyklu książek Alfreda Szklarskiego o przygodach Tomka Wilmowskiego i jego przyjaciół, po raz pierwszy wydany w 1967 roku, a później wielokrotnie wznawiany. Fabuła Pierwsze rozdziały opisują pogoń Smugi za mordercami Johna Nixona, kierownika plantacji kauczukowca. Smuga, znad Rio Putumayo, rusza w pościg do Peru, gdzie znika bez śladu. W poszukiwaniu Smugi do Brazylii przyjeżdżają, na wezwanie Zbyszka i Nataszy, Tomek Wilmowski, jego żona Sally i kapitan Tadeusz Nowicki. Wspólnie wyruszają w górę rzeki, razem z przewodnikiem, którego Smuga odprawił od siebie. Po wielu problemach grupa poszukiwawcza kierowana przez Tomka odnajduje przyjaciela, który został uwięziony przez buntowniczych Indian z plemienia Kampów w zaginionym inkaskim mieście. Niestety, ekipa ratunkowa sama zostaje schwytana przez Kampów i dopiero akcja Smugi umożliwia im ucieczkę. Sam Smuga musi zostać jako więzień-wódz Indian, szykujących się do powstania. Na ochotnika do pomocy zostaje z nim kapitan Nowicki. Tomek u źródeł Amazonki trochę różni się od pozostałych tomów. Jest najbardziej brutalny, ginie w nim najwięcej ludzi, bo łącznie aż 7 z imieniem własnym (John Nixon, Mateo, Kampa, żona Kampy, Cabral, Jose, Kapłan Kampów) i sporo anonimowych. Jako jedyna ma otwarte zakończenie i stanowi zamkniętą całość dopiero razem z następnym tomem Tomek w Gran Chaco. Spis rozdziałów Kontynuacja Dla fanów cyklu książek, na bieżąco śledzących losy bohaterów, dużym problemem mógł być fakt, że kontynuacja książki, powieść Tomek w Gran Chaco, została wydana dopiero w dwadzieścia lat po niniejszej. Przypisy Tomek Wilmowski Polskie powieści dla dzieci i młodzieży Polskie powieści przygodowe Powieści z 1967

564835

https://pl.wikipedia.org/wiki/Artvin

Artvin

Artvin − miasto w Turcji, stolica prowincji Artvin. Według danych na rok 2000 miasto zamieszkiwało 23 157 osób. Współpraca Achalciche, Gruzja Oslo, Norwegia Batumi, Gruzja Casablanca, Maroko Miasta w Turcji Miejscowości w prowincji Artvin

1264

https://pl.wikipedia.org/wiki/Dinar

Dinar

Dinar – złota moneta arabska, bita od VII do XV wieku, używana głównie w handlu międzynarodowym. Początkowo moneta ważyła około 4,25 grama. Historia Słowo „dinar” jest transliteracją arabskiego słowa (dīnār), które zostało zapożyczone poprzez syryjskie dīnarā z greckiego δηνάριον (denárion), które zaś pochodzi od łacińskiego dēnārius. Złoty dinar był jedną z pierwszych islamskich monet, będącą odpowiednikiem bizantyjskiego denarius auri. Złota moneta znana jako dīnāra została również sprowadzona do Indii przez Królestwo Kuszanów w I wieku. Następnie została przejęta przez Imperium Guptów i ich spadkobierców aż do VI wieku. Obecnie część osób w Indonezji, Malezji, a także na terenach tzw. Państwa Islamskiego opowiada się za wprowadzeniem współczesnego złotego dinara, który byłby bilonem bitym z kruszcu. Środek płatniczy Państwa aktualnie wykorzystujące dinary lub walutę o podobnej nazwie * Zdawkowy dinar irański początkowo jako 1/1250, następnie 1/100 jednostki podstawowej – riala irańskiego (wobec niskiej wartości riala dinar wyszedł z użycia). Państwa wykorzystujące dinary w przeszłości W 774 roku anglosaski król Offa wybił kopie abbasydzkich dinarów kalifa Al-Mansura z napisem „OFFA REX” („KRÓL OFFA”) umieszczonym w centrum rewersu. Mincerz wybijający monety prawdopodobnie nie znał arabskiego, gdyż arabski tekst zawiera wiele błędów. Monety te produkowano prawdopodobnie celem wykorzystania ich w handlu w muzułmańskiej Hiszpanii. Zobacz też denar talar, dolar Przypisy Złote monety

564836

https://pl.wikipedia.org/wiki/Ayd%C4%B1n%20%28prowincja%29

Aydın (prowincja)

Prowincja Aydın – prowincja w Turcji. W czasach antycznych nosiła nazwę Lidia. Według danych za rok 2021 była zamieszkana przez ok. 1 130 000 osób. Gęstość zaludnienia w prowincji wynosiła ok. 142 osób na km². Stolicą jest miasto Aydın. Przypisy Prowincje w Turcji

564837

https://pl.wikipedia.org/wiki/Ayval%C4%B1k

Ayvalık

Ayvalık − miasto w Turcji w prowincji Balıkesir, na wybrzeżu Morza Egejskiego naprzeciw wyspy Lesbos. Według danych na rok 2000 miasto zamieszkiwało 31 986 osób. Historia Początki miasta sięgają czasów przybycia na te tereny eolskich osadników. Miasto zyskało jednak na znaczeniu dopiero w okresie Imperium osmańskiego, kiedy to greccy mieszkańcy wywalczyli sobie prawo do wyłącznego osadnictwa, tzn. poza nielicznymi osmańskimi urzędnikami Turcy nie mieli prawa zamieszkać w mieście. W Ayvalıku już w XIX wieku działała drukarnia, apteka i szkoła średnia. Po klęsce w wojnie z Turkami w 1922 roku ludność grecka opuściła Ayvalık i osiedlili się tu Turcy z greckich wysp i Bałkanów, a także muzułmańscy Bośniacy. W mieście zachowała się jednak w znacznej mierze grecka zabudowa z czasów osmańskich. Współcześnie Ayvalık jest tętniącym życiem kurortem wypoczynkowym. Miasta w Turcji Miejscowości w prowincji Balıkesir

564838

https://pl.wikipedia.org/wiki/Bafra

Bafra

Bafra − miasto w Turcji w prowincji Samsun. Według danych na rok 2000 miasto zamieszkiwało 83 733 osób. Miasta w Turcji Miejscowości w prowincji Samsun

1265

https://pl.wikipedia.org/wiki/Dur%20brzuszny

Dur brzuszny

Dur brzuszny (łac. typhus abdominalis, ), zwany dawniej tyfusem lub tyfusem brzusznym – ogólnoustrojowa choroba bakteryjna wywołana Gram-ujemnymi pałeczkami Salmonella enterica, serotyp Typhi (Salmonella Typhi). Wywołują ją bakterie z grupy salmonelli, które w temperaturze 60 °C giną już po kilkunastu minutach. Źródłem zakażenia może być brudna woda, nieumyte owoce, a także nieczystości zawierające w sobie pałeczki Salmonella Typhi. Charakteryzuje się gorączką (powoli narastającą, aż do osiągnięcia ok. 40 stopni), krańcowym wyczerpaniem, bólami brzucha, objawami zatrucia endotoksyną (splątanie) i różową wysypką, tak zwaną „różyczką durową”, czyli rumieniową wysypką plamisto-grudkową zlokalizowaną na skórze klatki piersiowej lub nadbrzusza. Tym objawom towarzyszy także powiększenie wątroby, śledziony i węzłów chłonnych szyi oraz zapalenie spojówek. Pomimo gorączki występuje względne spowolnienie pracy serca – jest to objaw Fageta. Profilaktyka Dokładne mycie owoców i warzyw przed spożyciem, a także picie tylko czystej wody z pewnego źródła i unikanie kontaktu z nieczystościami skażonymi bakteriami. Bardzo ważne jest mycie rąk przed jedzeniem i po wyjściu z ubikacji, ponieważ dur brzuszny (podobnie jak np. czerwonka) należy do tzw. chorób brudnych rąk (chory na dur brzuszny wydala zarazki z kałem). Możliwe też przyjęcie szczepionki uodparniającej; odporność zyskuje się po jednej dawce na okres około 3 lat. Na rynku polskim dostępne są dwie szczepionki: Ty i Typhim Vi (szczepionka polisacharydowa). Rozpoznanie posiew krwi (warunek konieczny) oraz pomocniczo, jako podejrzenie, dodatni posiew w kierunku Salmonella typhi moczu, kału lub plwociny. Objawami pomocniczymi w rozpoznaniu jest też występowanie niedokrwistości, leukopenii, małopłytkowości lub wystąpienie zespołu wykrzepiania śródnaczyniowego. Stadia duru brzusznego okres obrzmienia rdzeniastego (stadium intumescentiae medullaris) okres tworzenia się strupów (stadium crustosum) okres tworzenia się owrzodzeń (stadium ulcerationis) okres oczyszczania się owrzodzeń (stadium detersionis) Leczenie Wymaga leczenia antybiotykiem. Stosowane antybiotyki to: ampicylina (8 g/dobę) przez okres gorączki, a także kilka dni po jej ustąpieniu. Alternatywne antybiotyki: ciprofloksacyna, cefoperazon. Stosowany z powodzeniem może być również sulfametoksazol z trimetoprimem (kotrimoksazol) i furazolidon. Konieczne jest wyrównanie poziomu płynów i elektrolitów. Rokowanie Rokowanie dobre, jeżeli wcześnie leczony, przed wystąpieniem powikłań, a ogólny stan i odporność chorego przed chorobą nie jest upośledzona. Przypisy Choroby bakteryjne la:Typhus (morbus)

564839

https://pl.wikipedia.org/wiki/Bal%C4%B1kesir

Balıkesir

Balıkesir – miasto w Turcji. Ośrodek administracyjny prowincji Balıkesir. Według danych na rok 2000 miasto zamieszkiwało 215 436 osób, a według danych na rok 2004 całą prowincję ok. 1 103 000 osób. Gęstość zaludnienia w prowincji wynosiła ok. 77 osób na km². W mieście rozwinął się przemysł włókienniczy, rafineryjny oraz spożywczy. W pobliżu miasta znajdują się kopalnie srebra oraz port lotniczy Balıkesir. Miasta partnerskie Bergama, Turcja Kazań, Rosja Schwäbisch Hall, Niemcy Siirt, Turcja Przypisy Miasta w Turcji Miejscowości w prowincji Balıkesir Balıkesir

564840

https://pl.wikipedia.org/wiki/Band%C4%B1rma

Bandırma

Bandırma – miasto portowe w Turcji w prowincji Balıkesir, na południowym wybrzeżu Morza Marmara; węzeł komunikacyjny. Według danych na rok 2000 liczy 97 419 mieszkańców. Posiada regularne połączenia promowe m.in. ze Stambułem na przeciwległym brzegu Morza Marmara. W starożytności istniało tu greckie miasto Panormos. Miasto było następnie częścią Bizancjum, a później Imperium Osmańskiego. Zostało niemal całkowicie zniszczone w czasie wojny grecko-tureckiej w 1922 roku. Współcześnie w pobliżu znajduje się baza NATO. Bibliografia Turcja, seria: Przewodnik Pascala, Wydawnictwo Pascal, Bielsko-Biała 2006, str. 275 Miasta w Turcji Miejscowości w prowincji Balıkesir

564842

https://pl.wikipedia.org/wiki/Bart%C4%B1n

Bartın

Bartın − miasto w Turcji, centrum administracyjne prowincji Bartin. Według danych na rok 2000 miasto zamieszkiwało 35 992 osób, a według danych na rok 2004 całą prowincję ok. 170 000 osób. Gęstość zaludnienia w prowincji wynosiła ok. 79 osób na km². Historia W starożytności miasto było znane pod nazwą Parthenios (gr Παρθένιος), która pochodzi od nazwy rzeki Parthenios przepływającej przez miasto i leżało w Paflagonii. Jego początki sięgają XII w. p.n.e., gdy okoliczne tereny były zamieszkane przez plemię Kaszków. W kolejnych stuleciach okoliczne tereny znajdowały się pod władzą Hetytów, Frygijczyków, Kimmerów, Lidyjczyków, Greków, Persów i Macedończyków. W końcu stały się częścią Imperium Rzymskiego, a następnie Imperium Bizantyńskiego, dopóki nie przypadły Turkom seldżuckim między XI a XIII w. n.e. Bartın został podbity przez sułtana osmańskiego Bajazyda I w 1392. Pod koniec XIX w. i na początku XX w. Bartın był częścią wilajetu Kastamonu w ramach Imperium Osmańskiego. Edukacja W mieście znajduje się uniwersytet założony 22 maja 2008 pod nazwą Bartın Üniversitesi. Przypisy Miasta w Turcji Miejscowości w prowincji Bartın

564843

https://pl.wikipedia.org/wiki/Bayburt

Bayburt

Bayburt – miasto we wschodniej Turcji, centrum administracyjne prowincji o tej samej nazwie. Według danych na rok 2000 miasto zamieszkiwało 32 285 osób, a według danych na rok 2004 całą prowincję ok. 91 000 osób. Gęstość zaludnienia w prowincji wynosiła ok. 25 osób na km². Miasta w Turcji Miejscowości w prowincji Bayburt

564844

https://pl.wikipedia.org/wiki/Bergama

Bergama

Bergama – miasto w zachodniej Turcji, w prowincji Izmir, historyczna nazwa: Pergamon. Według danych na rok 2000 miasto zamieszkiwało 52173 osób. W mieście rozwinął się przemysł bawełniany oraz skórzany. Kompleks archeologiczny ruin starożytnego Pergamonu znajduje się na górującym nad współczesnym miastem akropolu. Na obrzeżach Bergamy znajduje się także inne stanowisko archeologiczne - ruiny dawnego Asklepiejonu. W Bergamie zachowała się także stara dzielnica z czasów osmańskich z XIV-wiecznym mostem oraz ruiny tzw. Czerwonej Bazyliki (tur. Kızıl Avlu), wzniesionej w II wieku n.e. jako świątynia egipskich bóstw Serapisa, Harpokratesa i Izydy, a w czasach Bizancjum przekształconej w chrześcijańską bazylikę. Miasta partnerskie Piatra Neamţ, Rumunia Alkmaar, Holandia Böblingen, Niemcy Przypisy Bibliografia Turcja, seria: Przewodnik Pascala, Wydawnictwo Pascal, Bielsko-Biała 2006, str. 298-303 Miasta w Turcji Miejscowości w prowincji Izmir

564846

https://pl.wikipedia.org/wiki/Besni

Besni

Besni – miasto i dystrykt w Turcji, w prowincji Adıyaman. Według danych na rok 2014 Besni zamieszkiwało 75 910 osób. Przypisy Miasta w Turcji Miejscowości w prowincji Adıyaman

1267

https://pl.wikipedia.org/wiki/D%C5%BCuma

Dżuma

Dżuma (czarna śmierć, mór, zaraza morowa) – ostra bakteryjna choroba zakaźna gryzoni i (rzadziej) innych drobnych ssaków, a także człowieka (zoonoza). Choroba ta wywołana jest infekcją względnie beztlenowych pałeczek z rodziny Enterobacteriaceae (G(-)) nazwanej Yersinia pestis. Postacie i droga szerzenia Wyróżnia się trzy zasadnicze postacie dżumy: dymieniczą, posocznicową (septyczną), płucną: pierwotną i wtórną. Najczęściej występuje (zarówno wśród zwierząt, jak u ludzi) dymienicza forma dżumy. Do zakażenia dochodzi zwykle w wyniku pokąsania przez pchły (głównie pchły szczurze, Xenopsylla cheopis) uprzednio zainfekowane w wyniku kąsania chorych szczurów, wiewiórek, nieświszczuków czarnoogonowych lub innych małych ssaków. W następstwie infekcji bakterie migrują wraz z krwią i chłonką do węzłów chłonnych, co po około pięciu dniach objawia się regionalnym powiększeniem tych narządów (tzw. dymienicą). Postać dymienicza dżumy wywołana może być także spożyciem skażonego pokarmu lub wody (rzadkie u ludzi). Postać septyczna jest zazwyczaj powikłaniem dżumy dymieniczej. U części chorych rozwija się, z pominięciem postaci dymieniczej, od razu pierwotna sepsa. Płucna postać dżumy może występować zarówno jako zakażenie pierwotne (w tym przypadku dochodzi do niego drogą kropelkową, bezpośrednio od chorej osoby, z wyłączeniem wektora zakażenia w postaci pchły lub szczura) lub jako wtórne, dżumowe zapalenie płuc, będące komplikacją postaci dymieniczej. Postać tę cechuje bardzo wysoka zaraźliwość (nieznane nauce są jednak przypadki zakażeń dżumą płucną poprzez np. system wentylacyjny). Czynnik etiologiczny Dżumę wywołuje nieruchoma pałeczka, barwiąca się ujemnie przy wykorzystaniu metody Grama, nieprzetrwalnikująca, Yersinia pestis. Bakteria ta posiada zespół genów nazywanych Yop virulon wytwarzających szczególne wypustki białkowe na powierzchni komórek bakteryjnych oraz endotoksyny. Dzięki tym wypustkom rozpoznawane są fagocyty zainfekowanego organizmu oraz wprowadzane są do cytoplazmy fagocytów endotoksyny bakteryjne (YopE, YopH i YopT), które blokują fagocytozę. Patogen ten wrażliwy jest na popularne środki dezynfekcyjne (środki chemiczne i wysoką temperaturę). Wykazuje względnie dużą oporność na niskie temperatury. W środowisku przeżywa zwykle od miesiąca do pół roku. Patogeneza, objawy i rozpoznawanie Objawy dżumy dymieniczej (łac. pestis bubonica) pojawiają się w okresie od dwóch dni do tygodnia od ukąszenia. W początkowym okresie, pierwszych 6–8 godzinach, występują objawy nieswoiste, takie jak wysoka gorączka (powyżej 38 °C), poty, dreszcze, rozszerzenie naczyń krwionośnych, ból głowy i znaczne osłabienie. Później pojawia się powiększenie węzłów chłonnych (nawet do ok. 10 cm), zwłaszcza pachwinowych, rzadziej pachowych, szyjnych lub innych oraz objawy zapalenia naczyń chłonnych. Powiększone węzły chłonne stają się bolesne (czasem wywołując przykurcze kończyny), miękkie (z powodu martwicy o mechanizmie zawału i zmian ropnych w centralnych jego częściach), ich zawartość może ulec opróżnieniu przez samoistne przetoki. W lekkich przypadkach dżumy dymieniczej (łac. pestis minor) proces chorobowy ogranicza się do jednej grupy węzłów chłonnych, nawet bez wytworzenia przetoki. Zwykle jednak powstają dymienice wtórne (zajmowane są kolejne grupy węzłów chłonnych). W rzadkich przypadkach zmiany dymienicze powstają tylko w głęboko położonych węzłach chłonnych. Są to przypadki bardzo trudne do rozpoznania, przypominające przebiegiem ciężkie postacie duru brzusznego lub cięższej postaci – dżumy septycznej. Postać septyczną (łac. pestis septica) cechuje, poza objawami nieswoistymi, duża bakteriemia. W wyniku zakażenia uogólnionego, jako reakcja makroorganizmu, pojawia się uogólniony zespół odczynu zapalnego (łac. sepsis). W jej wyniku powstają mikrozatory bakteryjne w końcowych naczyniach krwionośnych palców rąk i stóp oraz nosa, czego skutkiem jest zgorzel (objawiająca się czarnym zabarwieniem tkanek). Objawy te są zbliżone do opisów epidemii „czarnej śmierci” w średniowieczu. W tej postaci rokowanie jest bardzo poważne. W postaci płucnej (łac. pestis pneumonica) występują objawy ciężkiego, wysiękowego zapalenia płuc, z krwiopluciem, dusznością i sinicą. Rokowanie jest znacznie poważniejsze niż w postaci dymieniczej. Postać płucna charakteryzuje się niezwykłą zaraźliwością drogą kropelkową (bez pośrednictwa pcheł). Zapalenie płuc w dżumie ma charakter krwotocznego, odoskrzelowego zapalenia z odczynem włóknikowym w opłucnej. Wczesna diagnostyka opiera się na wywiadzie epidemiologicznym i badaniu klinicznym. Do potwierdzenia dżumy stosuje się hodowle bakteriologiczne materiału z węzłów limfatycznych, krwi lub plwociny. Duże znaczenie mają także metody serologiczne oraz PCR. Ostatecznego potwierdzenia dokonuje się w laboratoriach o wysokiej (3, 4 stopień) klasie bezpieczeństwa biologicznego. Leczenie Leczenie polega na pozajelitowym podawaniu antybiotyków. Bakterie wykazują wrażliwość na streptomycynę, gentamycynę, chloramfenikol (te dwa pierwsze antybiotyki są tzw. lekami z wyboru w leczeniu dżumy. Chloramfenikol, mimo bardzo dużej skuteczności, stosowany jest obecnie jako antybiotyk „drugiego rzutu”, ze względu na częste i niebezpieczne działanie uboczne), ciprofloksacynę, cefalosporyny (w dżumie uogólnionej i płucnej) i niektóre tetracykliny, najczęściej doksycyklinę (w łagodnych przypadkach). Duże znaczenia ma leczenie wspomagające; konieczność chirurgicznego opracowania dymienic jest rzadkością. W Polsce chorzy na dżumę podlegają przymusowej hospitalizacji. Rokowanie W przypadkach nieleczonych, na podstawie danych z różnych epidemii, śmiertelność z powodu postaci dymieniczej szacuje się na kilkanaście do nawet 80%. Nieleczona postać septyczna (posocznicowa) jak i płucna dżumy jest prawie zawsze śmiertelna (śmierć w postaci płucnej następuje najczęściej w ciągu kilku dni, w postaci posocznicowej nawet w ciągu 48 godzin). Prawidłowa i odpowiednio wcześnie rozpoczęta antybiotykoterapia pozwala obniżyć śmiertelność w postaci dymieniczej poniżej 5%, w postaci septycznej i płucnej poniżej 20% (pod warunkiem, że leczenie zostanie podjęte podczas pierwszej doby po wystąpieniu objawów choroby). Profilaktyka Profilaktyka polega na unikaniu kontaktu z dzikimi martwymi zwierzętami oraz sytuacji, w których może dojść do pogryzienia przez gryzonia (np. podczas karmienia); używaniu środków przeciw pchłom u zwierząt domowych. Pierwszą szczepionkę przeciw dżumie opracowano w 1890 roku. Na rynku dostępna jest szczepionka przeciw dżumie, która zawiera bakterie zabite formaliną. Zapewnia ona ochronę przed postacią dymieniczą, jednak jej skuteczność w zapobieganiu postaci płucnej jest niewielka. Dla każdej postaci poza płucną izolacja osób z kontaktu nie jest konieczna, podobnie jak profilaktyka antybiotykowa. Dżuma jako broń biologiczna Bakterie dżumy są zaliczane do „klasycznego” arsenału broni biologicznej. Ich znaczenie wynika z rzadkiego występowania dżumy w krajach rozwiniętych, dość dużej śmiertelności i powszechnej wrażliwości populacji. Pierwszym znanym przypadkiem ich wykorzystania jest oblężenie krymskiego portu Kaffa (obecnie Teodozja) przez Tatarów w 1346 r. Oblegający za pomocą katapult wrzucali za mury miasta zwłoki zmarłych na tę chorobę (uciekinierzy z tego miasta roznieśli epidemię na całą Europę). Zbrodnicze eksperymenty z dżumą jako bronią bakteriologiczną prowadzili japońscy wojskowi w latach 1937–1945 w jednostce „731” na terenie Mandżurii, dowodzonej przez lekarza wojskowego, gen. Shirō Ishiiego (1892–1959). W jednostce tej m.in. opracowano specjalne bomby porcelanowe przeznaczone do rozsiewania zakażonych pcheł. W okresie zimnej wojny były prowadzone przez ZSRR i Stany Zjednoczone badania nad odmianami pałeczki dżumy mogącymi mieć zastosowanie jako broń biologiczna. Historia Pierwotnie łacińskie słowo pestis było jednym z licznych, ogólnych określeń „zarazy” lub „masowego nieszczęścia”, „zguby”. Dopiero w XV–XVI w. zaczęto rozróżniać różne rodzaje chorób powodujących masowe schorzenia epidemiczne ze skutkiem śmiertelnym. Wyraz ten ma niejasne pochodzenie, być może jest pokrewny łac. perdo – „zgubić, zniszczyć, zmarnować”, łac. perditus – „stracony, nieuleczalny, beznadziejny”. Istnieją spory, czy jeden z pierwszych opisów epidemii podany przez Tukidydesa, tzw. „dżumy ateńskiej” w 430 p.n.e., był rzeczywiście dżumą (niewykluczone, że był to dur, denga, ospa lub wirus gorączki krwotocznej). Od czasów starożytnych, poprzez średniowiecze, aż do czasów nowożytnych opisano kilkadziesiąt dużych epidemii (najprawdopodobniej) dżumy, zwanej także „czarną śmiercią” (od pojawiających się rozległych zmian martwiczo-zgorzelinowych w skórze, przyjmujących ciemną barwę). Największe z nich przetoczyły się przez kraje europejskie w połowie VI wieku, tzw. dżuma Justyniana oraz w latach 1348–1352. Epidemia czarnej śmierci wybuchła w Azji Środkowej, być może w Chinach, skąd przez jedwabny szlak w 1346 dostała się na Krym, a stamtąd rozprzestrzeniła się na basen Morza Śródziemnego i całą Europę, roznoszona prawdopodobnie przez pchły pasożytujące na szczurach śniadych zamieszkujących ówczesne statki handlowe. Ta epidemia w niektórych rejonach zmniejszyła populację nawet o 80% ludności i spowodowała daleko idące konsekwencje demograficzne, kulturowo-społeczne i polityczne. Symbolem dżumy stał się charakterystyczny ubiór ochronny noszony w XVI–XVIII w. przez lekarzy w czasie epidemii, z maską w kształcie dzioba, gdzie wkładano wonne olejki tłumiące fetor rozkładających się zwłok. Prócz ubioru, chroniono się przed dżumą także specjalnymi antidotami: najcenniejszym z nich była driakiew, ale stosowano też ocet siedmiu złodziei (ocet winny, w którym przez 12 dni moczono bylicę piołun, rutę zwyczajną, rozmaryn lekarski, szałwię lekarską i inne zioła zawierające olejki eteryczne, o silnych właściwościach bakteriobójczych) i „driakiew ubogich” – czosnek pospolity. Czynnik bakteryjny powodujący dżumę zidentyfikowali w 1894 r. niezależnie od siebie japoński bakteriolog Shibasaburō Kitasato (1852–1931) oraz francuski bakteriolog Alexandre Yersin (1863–1943) podczas epidemii w Hongkongu, natomiast rolę pcheł szczurzych w szerzeniu się tego zarazka odkrył japoński badacz Masaki Ogata (1864–1919) w 1897 r. Na przełomie XX i XXI wieku część mikrobiologów (m.in. Christopher Duncan i Susan Scott) wysunęli teorię, zgodnie z którą opisywane epidemie w Atenach (V w. p.n.e.), dżuma Justyniana (VI–VII w. n.e.) oraz nawracające zarazy w latach 1348–1672 nie miały podłoża bakteryjnego (dżuma dymienicza – Yersinia pestis), lecz wirusowe. Zgodnie z tezami głoszonymi przez wymienionych naukowców, byłaby więc to choroba zbliżona do gorączek krwotocznych wywoływanych przez wirusy Ebola, Marburg, ale o okresie inkubacji ok. 32 dni. Stosując analizę DNA w materiale pobranym z zębów osób pochowanych na średniowiecznym cmentarzu w Aschheim w Bawarii, stwierdzono, że Dżuma Justyniana była spowodowana przez inne szczepy bakterii niż te, które spowodowały epidemię czarnej śmierci w XIV–XVII wieku i niedawną epidemię dżumy w XIX–XX wieku. Obecnie dżuma istnieje w kilku rejonach endemicznych w Azji i Afryce (w latach dziewięćdziesiątych XX wieku jej wybuchy odnotowano w Wietnamie, Zambii i Indiach). W XXI wieku odnotowano epidemie w Algierii, Demokratycznej Republice Konga i na Madagaskarze. Jak podaje Departament Zdrowia hrabstwa Navajo w Arizonie, ostrzega się społeczność i zachęca do podjęcia wszelkich środków ostrożności w celu zmniejszenia ryzyka zakażenia dżumą, którą przenoszą pchły, gryzonie, króliki i inne zwierzęta, które żywią się wymienionymi. Przypisy Bibliografia Dziubek Zdzisław [red.]: „Choroby zakaźne i pasożytnicze”, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa Chomiczewski Krzysztof, Kocik Janusz, Szkoda Marek Tomasz: Bioterroryzm. Zasady postępowania lekarskiego., Warszawa, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2002 Duncan Ch., Scott S.: Czarna Śmierć. Epidemie w Europie od starożytności do czasów współczesnych.Wyd. polskie Bellona, Warszawa 2008 Naphy W., Spicer A., Czarna śmierć, Warszawa 2004. Wrzesiński Szymon, Epidemia złotych monet [w:] Focus. Wydanie specjalne. Historia, nr 8, 2007. Wrzesiński Szymon, Skutki epidemii na Śląsku w czasach średniowiecza [w:] Gazeta Rycerska, nr 1, 2008. Wrzesiński Szymon, Oddech Śmierci. Życie codzienne w czasach epidemii, wyd. EGIS Libron, Kraków 2008. Wrzesiński Szymon, Epidemie w dawnej Polsce, wyd. Replika, Zakrzewo 2011. Broń biologiczna Choroby bakteryjne Choroby przenoszone przez owady

1269

https://pl.wikipedia.org/wiki/Dy

Dy

dy – osad jeziorny Dy – symbol dysprozu DY – kod IATA

564848

https://pl.wikipedia.org/wiki/Beypazar%C4%B1

Beypazarı

Beypazarı – miasto w Turcji w prowincji Ankara. Według danych na rok 2000 miasto zamieszkiwało 34 441 osób. W starożytności Anastasiopolis w Galacji, sufragania Ancyry (Ankara). Miasta w Turcji Miejscowości w prowincji Ankara

564849

https://pl.wikipedia.org/wiki/Bey%C5%9Fehir

Beyşehir

Beyşehir – miasto w Turcji w prowincji Konya. Według danych na rok 2000 miasto zamieszkiwało 41 312 osób. Miasto leży nad jeziorem Beyşehir. Przypisy Miasta w Turcji Miejscowości w prowincji Konya

1270

https://pl.wikipedia.org/wiki/Dirhem

Dirhem

Dirhem (dirham) – jednostka wagi pierwotnie ustalona w Arabii jako 2/3 drachmy attyckiej. Także srebrna moneta krajów arabskich bita od VII do XI wieku. Obecnie w użyciu są następujące waluty o nazwie nawiązującej do dirhema: dirham marokański dirham Zjednoczonych Emiratów Arabskich armeński dram W użyciu są również jako zdawkowe jednostki monetarne: 1 dinar libijski dzieli się na 1000 dirhamów 1 rial katarski dzieli się na 100 dirhamów 1 dinar jordański dzieli się na 10 dirhamów 1 tadżyckie somoni dzieli się na 100 diramów Zobacz też dinar – arabska złota moneta, bita w VII – XV wieku. Przypisy Jednostki miar masy Monety średniowieczne Historia Azji Azja Zachodnia

1271

https://pl.wikipedia.org/wiki/Dublon

Dublon

Dublon – złota moneta hiszpańska o wartości 2 escudo, wprowadzona w 1537 r. przez cesarza Karola V na wzór pistola włoskiego i francuskiego, przedstawiająca w momencie wprowadzenia tarczę herbową z jednej i krzyż z drugiej strony. Od połowy XVIII w. krzyż został zastąpiony popiersiem. Bito również 2 oraz 4 dublony. W Europie często podwójne hiszpańskie pistole zwano dublonami, a czterodublonowe monety – kwadruplami. Ostatnie dublony, o wartości 100 reali, wybito w 1864 r. Zobacz też dobla Przypisy Hiszpańskie monety Złote monety

190135

https://pl.wikipedia.org/wiki/Opel%20Vectra

Opel Vectra

Opel Vectra – samochód osobowy klasy średniej produkowany przez niemiecką markę Opel w latach 1988 – 2008. Pierwsza generacja Opel Vectra I został zaprezentowany po raz pierwszy w 1988 roku. Pierwsza generacja Vectry, znana było wewnętrznie przez GM jako model A i została wprowadzona w październiku 1988 roku na rok modelowy 1989 jako czterodrzwiowy sedan, zastępując wysłużonego Opla Asconę C. Pojazd zbudowany został na płycie podłogowej GM2900, która wykorzystana została do zbudowania m.in. Opla Calibry, Vectry B, Saaba 900 II, 9-3 I oraz 9-5 I. Wraz z zapotrzebowaniem na bardziej praktyczne nadwozie z otwierana klapą z szybą, wersja pięciodrzwiowa liftback pojawiła się w marcu 1989 roku, a model oparty na Vectrze z nadwoziem coupé nazwany Calibra został wprowadzony też pod koniec tego roku. Oba samochody zostały zaprojektowane przez ówczesnego szefa projektantów Opla, Wayne'a Cherry'ego. Vauxhall Motors, brytyjska filia GM, która dzieliła się większością swoich modeli z Oplem, nie używała nazwy modelu „Vectra” do czasu wprowadzenia drugiej generacji (Vectra B) do Wielkiej Brytanii w sierpniu 1995 roku, aby zastąpić Cavaliera. Vectra/Cavalier na brytyjski rynek z 1989 roku pojawiła się w modelach Base, LS, GL, GLS, CD i GT. Przednie zawieszenie było w pełni niezależne, z kolumnami MacPhersona, dolnymi wahaczami ze stali tłoczonej i stabilizatorem poprzecznym. Przednie zawieszenie wraz z głównymi elementami mechanicznymi (silnik i skrzynia biegów) było zamontowane na przedniej ramie pomocniczej. W modelach z napędem na przednie koła tylne zawieszenie jest pół-niezależne, składa się z belki skrętnej połączonej z wahaczami wzdłużnymi, z podwójnymi stożkowymi, sprężynami śrubowymi i teleskopowymi amortyzatorami hydraulicznymi o bezpośrednim działaniu, przy czym niektóre modele wyposażone są również w stabilizator. Zawieszenie przedniej osi było w pełni niezależne - zastosowano kolumny MacPhersona. Napęd przenoszony był na oś przednią, w topowych wersjach silnikowych dostępny był wariant 4x4. W plebiscycie na Europejski Samochód Roku 1989 model zajął 2. pozycję (za Fiatem Tipo). Do napędu samochodu używano benzynowych silników rzędowych głównie o pojemnościach: 1.6, 1.8 oraz 2.0 litra. W późniejszym czasie do gamy jednostek napędowych dołączył motor V6 o pojemności 2.5 litra. Silnik 2.0 dostępny był w kilku wersjach: SOHC 8v, DOHC 16v oraz turbo. Dodatkowo dostępne były dwie jednostki wysokoprężne, 1.7 D i 1.7 TD. Pierwsza generacja Vectry, znana było wewnętrznie przez GM jako model A i została wprowadzona w październiku 1988 roku na rok modelowy 1989 jako czterodrzwiowy sedan, zastępując wysłużonego Opla Asconę C. Wraz z zapotrzebowaniem na bardziej praktyczne nadwozie z otwierana klapą z szybą, wersja pięciodrzwiowa liftback pojawiła się w marcu 1989 roku, a model oparty na Vectrze z nadwoziem coupé nazwany Calibra został wprowadzony też pod koniec tego roku. Oba samochody zostały zaprojektowane przez ówczesnego szefa projektantów Opla, Wayne'a Cherry'ego. Silnik o pojemności 1,4 litra nie był dostępny na wszystkich rynkach, jednostka ta była ogólnie dostępny tylko w podstawowych wersjach wyposażenia (Base/L w Wielkiej Brytanii, LS/GL w Europie). Na rynkach takich jak Włochy, gdzie system podatkowy preferował mniejsze silniki, oferowano również 1.4 GLS. Wraz z wprowadzeniem przepisów dotyczących emisji Euro I, silnik 1.4 został zastąpiony przez 1.6 L o tej samej mocy na większości rynków. Topowa Vectra 2000 16v pojawiła się we wrześniu 1989 roku. Jego szesnastozaworowa wersja silnika 2,0 l wytwarzała 150 KM (110 kW) i była dostępna tylko z nadwoziem sedan jednak w opcji można było ją doposażyć w napęd na cztery koła. W 1992 roku auto przeszło drobny face lifting. Zmieniono m.in. atrapę chłodnicy oraz zastosowano nowe tylne lampy i zderzaki. Do listy wyposażenia standardowego pojazdu dodano system ABS oraz wspomaganie kierownicy. Szesnastozaworowy silnik pojawił się również w modelach GT i GSI - na niektórych rynkach po liftingu (UK), obecnie głównie jako praktyczny liftback. W styczniu 1989 roku do oferty dodano dwie wersje z napędem na cztery koła, a we wrześniu 1992 roku samochód otrzymał długo wyczekiwaną i limitowaną wersję z turbodoładowaniem o mocy 204 KM (150 kW). W ciągu 18 lat produkcji do roku 1988 sprzedano ponad 3,9 miliona poprzedniego modelu Ascona, ale kiedy Vectra pojawiła się 33 lat temu, była to przyszłość i olbyrzmi krok na przód, zarówno pod względem aerodynamicznym jak i zastosowanej technologii. Unowocześniono i przeniesiono napęd na przednie koła podczas, gdy przestrzeń pasażerska została drastycznie zwiększona. Z pięcioma siedzeniami i 530 litrami pojemności bagażnika, nowa Vectra A mogła rywalizować z wysokiej klasy modelem Opla o nazwie Senator, a po złożeniu oparć tylnych siedzeń pojemność bagażnika w sedanie wzrastała do 840 litrów. Isuzu 1.7 D / 1.7 TD (1992-1994) Dla nabywców szukających oszczędności i ekonomicznej jazdy Opel oferował do wyboru także dwa silniki wysokoprężne Isuzu - jednym z nich była czterocylindrowa jednostka rzędowa o pojemności skokowej 1700 cm³ (1,7 L 17D/17DR), zarówno w wersji wolnossącej o mocy 57 i 60 KM, jak i turbodoładowanej wersji o pojemności skokowej 1686 cm³ (1,7 L 17DT (TC4EE1), ta zdolna była osiągnąć 82 KM (60 kW) i był to jeden z bardziej polecanych i niezawodnych silników diesla na początku lat 90 w klasie średniej. Osiągi wersji bez doładowania były ospałe i nie zachwycały, lecz wersja z turbodoładowaniem była już znacznie żwawsza, znana była też z możliwości pokonania dużych przebiegów. Vectra 2000 16v / 4x4 / GT (1989-1992) –– GT 16v / GSI (1993-1993) Pierwszymi modelami charakteryzującymi się sportowym zacięciem były modele GT o mocy 115 KM (98 kW), następnie model 2000, który zadebiutował we wrześniu 1989 roku - był łączony z czterocylindrową jednostką rzędową z szesnastoma zaworami o pojemności skokowej 1998 cm³ (2,0 L 20XEJ lub C20XE), obydwie wersje osiągały moc 150 KM (110 kW). Wersją charakterystyczną modeli 2000 było zmodyfikowane nadwozie, zaopatrzone w inne spoilery i zmodyfikowany body-kit. Najbogatsze wersje często posiadały napęd na obie osie i klimatyzację. W wyposażeniu mogł znaleźć się szyberdach czy elektryczne ogrzewane fotele przednie. Wygląd zewnętrzny nadwozia modeli 2000 16v / 2000 16v 4x4 zaadaptowano do późniejszego topowego modelu Turbo 16v 4x4, silnik w modelu 2000 rozsławił Opla, charakteryzując się całkiem dobrą dynamiką i niskim poziomem spalania przy ekonomicznej jeździe, a zarazem dobrymi osiągami czy przyspieszeniem od 0–100 km/h w mniej niż 9 sekund. Seria 2000 16v / 2000 16v 4x4 była produkowany do lipca 1992 roku. Model w porównaniu do późniejszych GT był dostępny tylko jako sedan i wyprodukowano około 25 000 egzemplarzy. Cena modelu 2000 16v wynosiła 37 675 tys. marek, a wersja z napędem na 4 koła kosztowała 42 090 tys. marek. Również nadworny tuner Opla Irmscher zainteresował się modelem Vectra oferując różne zmianę wyglądu nadwozia i felg w pakiecie (Avus) lub pakiet Florenz był również dostępny w 1991 roku. We wrześniu 1993 roku późniejsze modele GT 16v zastąpiły model 2000. Modele GT były wyposażone w tę samą jednostkę co modele 2000 - czyli 150 konny motor. W ten sam 2-litrowy silnik wyposażono również bliźniaczy model coupé - wersję Opel Calibra tyle, że nadano krótką nazwę 16v. Model Calibra z tą jednostką nie był oferowany z automatyczną skrzynią biegów, w lutym 1994 roku moc w tym silniku w modelach Vectra i Calibra obniżono do 136 KM (100 kW) – ze względu na zaostrzające się przepisy dotyczące spalin. Ucierpiały na tym lekko osiągi. Auto dostępne było seryjnie jako przednionapędowe z manualną 5 biegową skrzynią biegów, jak i w opcji doposażone w napęd 4x4. Model Vectra 16v brał także udział w wyścigach takich jak British Touring Car Championship, gdzie za kierownicą Vauxhalla Cavalier Mk.3 w teamie Vauxhall Sport, młody 21 letni James Thompson z powodzeniem w 1995 roku zajął pierwsze miejsce w 3 wyścigu 6 rundy. A inny doświadczony kierowca Vauxhalla Sport - John Cleland wygrał całą rywalizacją dając w 1995 roku zwycięstwo całemu zespołowi. Plasując się na 1 miejscu, a młody Thompson uplasował się na 7 miejscu w generalce. Turbo 16v 4x4 (1992-1994) Vectra/Cavalier Turbo 4×4 był początkowo oferowany jako topowy model po zaprzestaniu produkcji wersji 2000/4x4, była ona dostępna tylko w kilku krajach europejskich od września 1992 roku, podobnie jak Calibra z tym silnikiem. Ponieważ Opel miał wielu klientów, którzy po zaprzestaniu wytwarzania modelu 2000 szukali samochodów sedan w średniej klasie, ale z napędem na cztery koła w szczególności w górzystych krajach takich jak Szwajcaria czy Austria, Vectra z napędem na wszystkie koła była tam dostępna w połączeniu z 16-zaworowym silnikiem turbo o mocy 150 kW (204 KM). Początkowo ten silnik miał znaleść się tylko i wyłącznie w Calibrze, od której wymagano dynamiki godnej jej wizerunkowi zewnętrznemu, lecz od września 1993 roku Vectra Turbo 4×4 była również oferowana jako topowy model w Niemczech, ale wycofano ją z produkcji już w lipcu 1994 roku. Od września 1992 do lipca 1994 sprzedano tylko 2252 Vectry Turbo 4×4, głównie do Wielkiej Brytanii, Austrii, Szwajcarii i Niemiec. Ten model z tym silnikiem jest jednym z najrzadszym modeli Opla jakie wypuszczono. Model Turbo bardzo rzadko występuje na rynku wtórnym. Zastosowano w nim silnik Calibry o pojemności 2,0-litrów z szesnastozaworową zaworową głowicą znaną już z modelu 16v. Nowy silnik opracowany przez Dr. Fritza Indrę dostał oznaczenie (C20LET), który z turbosprężarką niemieckiej firmy KKK (model K16) z intercoolerem rozwijał moc ponad 200 KM. Wersja turbo była standardowo dostępna tylko i wyłącznie z sześciobiegową manualną skrzynią biegów i napędem na cztery koła opracowany przez austriacką firmę Steyr-Daimler-Puch, nie było w opcji zamówienia automatycznej skrzyni biegów, czy napędu na oś przednią. Maksymalny moment obrotowy wynosił solidne 280 Nm z uwagi na limit wytrzymałościowy skrzyni biegów i był już dostępny przy 2400 obr./min aż do 4000 obr./min. Mimo iż to wersja V6 bardziej harmonijnie rozwijała moc i lepiej brzmiała, to Vectra w wersji Turbo była najszybszą i najbardziej egzotyczną wersją Opla w tym typoszeregu. Vectra Turbo zdecydowanie lepiej się prowadziła dzięki lżejszemu silnikowi na przedniej osi w porównaniu do V6 i mimo seryjnie dołączonego napędu na cztery koła nie była cięższa niż modele V6. Prędkość maksymalna deklarowana przez producenta to 240 km/h i od 0 do 100 km/h poniżej 7 sekund. Zatrzymanie z pierwszych stu kilometrów wynosiło 38,7 metrów. W pierwszym roku produkcji a więc 1992 r. Vectra kosztowała ok. 55 000 tys. marek. Opel Vectra Turbo 16v 4z4 miał także niechlubną opinię podczas rajdu Formuły 1. W maju 1994 roku ostatnim roku produkcji tej wersji, europejska wersja Turbo 4x4 Vectry z 1993 roku została wykorzystana w Formule 1 jako samochód bezpieczeństwa i została wdrożona podczas Grand Prix San Marino na torze w Imoli. Wyścig rozpoczął się o godzinie 14:00 czasu lokalnego przy słonecznej pogodzie i suchym torze. Na starcie, w samochodzie JJ Lehto zgasła jednostka napędowa Forda. Następnie samochód Pedro Lamy'ego z Lotusa uderzył w tył samochodu fińskiego kierowcy. Obu kierowcom nic się nie stało, jednak koło z samochodu portugalskiego kierowcy wpadło na trybuny raniąc dziewięć osób. Po wypadku, na tor wjechał samochód bezpieczeństwa, prowadzony przez Maxa Angelelliego. Ponieważ Opel Vectra Turbo był oparty na rodzinnym sedanie i nie był on stosunkowo szybki w porównaniu do bolidów F1, Senna postanowił jechać obok Vectry i pokazał gestami, żeby jechał jeszcze szybciej. W późniejszym czasie uznano, że Opel Vectra jest nieodpowiedni do tej roli i że jest przyczyną spadku ciśnienia opon w bolidach, przez niedostatecznie rozgrzane opony. Pod koniec piątego okrążenia, David Brown poinformował Sennę przez radio, że samochód bezpieczeństwa zjedzie do alei serwisowej na tym kółku. Po zakończeniu okresu neutralizacji, na szóstym okrążeniu Brazylijczyk wykonał najszybsze okrążenie. Na drugim okrążeniu po restarcie, gdy prowadził Senna przed Schumacherem, samochód brazylijskiego kierowcy na zakręcie Tamburello wypadł z trasy i przy prędkości ponad 300 km/h uderzył w betonową ścianę. Ayrton Senna niestety mimo usilnych starań ekipy medycznej zmarł w szpitalu. V6 (1993-1995) W późniejszych wersjach Vectry po faceliftingu pojawił się także 2,5-litrowy silnik V6, który rozwijał moc 170 KM (125 kW). Vectra, która na początku 90. lat miała tylko wersje 2000 16v i Turbo 4x4 jeśli chodzi o modele o aspiracjach sportowych, silnik V6 umożliwił autu bardziej stonowane rozwijanie mocy w porównaniu do narrowistych i głośnych silników 4 cylindrowych. Bogate jak na tę klasę wyposażenie obejmowało klimatyzację czy skórzaną tapicerkę. Wersje wyposażenia Dane techniczne Druga generacja Opel Vectra II został zaprezentowany po raz pierwszy w październiku 1995 roku. Pojazd zbudowany został na płycie podłogowej GM2900, która wykorzystana została do zbudowania m.in. Opla Calibry, Vectry A, Saaba 900 II, 9-3 I oraz 9-5 II. Początkowo pojazd oferowany był wyłącznie w wersji sedan oraz liftback. W sierpniu 1996 roku do oferty wprowadzono wersję kombi. W 1999 roku auto przeszło face lifting. Zmieniono m.in. atrapę chłodnicy, która otrzymała chromowaną obwolutę, zastosowano nowe zderzaki, listwy przednie oraz nowe lampy przednie i tylne. Przy okazji zmieniono fotele z zagłówkami chroniącymi przed urazami w czasie kolizji oraz podniesiono bezpieczeństwo kierowcy i pasażerów podczas kolizji – w modelu po liftingu pojawił się system ochrony kręgów szyjnych kierowcy i pasażera – bardzo podobny do tego jaki stosuje Saab, dzięki czemu Vectra B po face liftingu w testach Euro NCAP otrzymała 3 gwiazdki (Vectra B przed face liftingiem zdobyła w testach Euro NCAP 2 gwiazdki), dokonano modernizacji zawieszenia oraz lepiej zabezpieczono auto przed korozją. Wzbogacono też kolorystykę tapicerek i wnętrza oraz podwyższono standard wyposażenia oraz jakość materiałów tapicerskich i tworzyw sztucznych. Rok później do oferty wprowadzono nowe jednostki napędowe: 1.8 16V 125 KM, 2.2 147 KM oraz 2.2 DTI 125 KM. Firma Irmscher zajmująca się tuningiem fabrycznie nowych aut marki Opel (oraz innych marek należących do koncernu General Motors) opracowała Vectrę B w wersji i500 (powstało około 1300 sztuk a wersji po face liftingu tylko 300 sztuk) oraz i30 (ta seria powstała z okazji 30-lecia firmy Irmscher w 1998 roku). Inną firmą zajmującą się tuningiem fabrycznie nowych aut tego modelu Opla był Zender (do roku 2008). Wersja i500 była inspiracją dla kolejnych, sportowych, wersji Vectry B oferowanych tylko pod marką Vauxhall na rynku brytyjskim: Super Touring i GSi. Wyprodukowano zaledwie 3900 sztuk wersji 2.5 GSi, a w latach 2001 i 2002 zaledwie 500 sztuk modelu ostatniej linii 2.6 GSi. Vectra B w sporcie Vectra B Super Touring brała udział w wyścigach: British Touring Car Championship, Azja-Pacyfik Touring Car Championship, niemieckim Super Tourenwagen Cup, Australian Super Touring Championship i szwedzkim Touring Car Championship. Uwe Alzen za kierownicą Vectry B zajął trzecie miejsce w Super Tourenwagen Cup w 1997 i 1998 roku oraz drugie w 1999. Vectra B prowadzona przez Johna Henedersona była pierwsza w sezonie 2000/2001 australijskiego Super Touring Championship, Yvan Muller był szósty w 1999 oraz czwarty w 2000 roku w British Touring Car Championship. Vectra B w latach 2000-2003 była samochodem sztandarowym marki Chevrolet w brazylijskich wyścigach "Campeonato Brasileiro de Stock Car". Wersje wyposażeniowe Dane techniczneKatalog Samochody Świata 2001, ISSN 1234-8198 Trzecia generacja Opel Vectra III został zaprezentowany po raz pierwszy w marcu 2002 roku. Auto zbudowane zostało na płycie podłogowej GM Epsilon I, dzielonej m.in. z Fiatem Croma, Cadillaciem BLS oraz Saabem 9-3 II. W 2003 roku wprowadzono do oferty luksusową wersję hatchback pojazdu, którą nazwano Signum. W 2005 roku auto przeszło face lifting. Zmodernizowano m.in. przednie reflektory oraz zderzak. Przy okazji liftingu zwiększono moc silnika benzynowego 1.8 16V ze 122 KM do 140 KM. W tym samym roku zaprezentowano usportowioną wersję pojazdu - OPC przygotowaną przez oddział Opel Performance Center, którą wyposażono w 24-zaworowy silnik benzynowy o pojemności 2.8 l i mocy 255 KM, którą następnie zwiększono do 280 KM. W 2008 roku podczas targów motoryzacyjnych w Londynie zaprezentowano następcę modelu Vectra - Opla Insignię. Wersje wyposażeniowe Elegance Sport Cosmo GTS OPC Standardowe wyposażenie pojazdu obejmuje m.in. 4 poduszki powietrzne, dwie kurtyny powietrzne oraz aktywne zagłówki przednie. Dane techniczne Przypisy Linki zewnętrzne Polska strona Opla Używany Opel Vectra C (2002-2008) – opinie użytkowników Sedany Kombi Liftbacki Samochody klasy średniej Vectra Samochody przednionapędowe Samochody z napędem AWD Samochody z lat 2000–2009 Samochody z lat 80. Samochody z lat 90.