id
stringlengths 1
7
| url
stringlengths 31
408
| title
stringlengths 1
239
| text
stringlengths 1
297k
|
|---|---|---|---|
188183 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Egon%20Eiermann | Egon Eiermann | Egon Eiermann (właściwie Egon Fritz Wilhelm Eiermann, ur. 29 września 1904 w Neuendorfie koło Berlina, zm. 19 lipca 1970 w Baden-Baden) – jeden z najbardziej wpływowych architektów powojennego niemieckiego modernizmu, projektant form przemysłowych, wykładowca akademicki.
Życiorys
Po studiach w Wyższej Szkole Technicznej w Berlinie u Hansa Poelziga w latach 1923–1927 Eiermann został kierownikiem budowy domów towarowych Karstadt w Hamburgu (1928–1929), następnie zaś pracował w berlińskich zakładach energetycznych. Od 1931 pracował razem z Fritzem Jaeneckem, projektując liczne domy jednorodzinne w Berlinie i okolicy. W 1934 współpraca z Jaenckem została przerwana. Od 1938 do końca II wojny światowej Eiermann projektował liczne fabryki, także zbrojeniowe. W latach 1946–1968 prowadził biuro projektowe razem z Robertem Hilgerem.
Ponieważ Eiermann projektował głównie fabryki, jego projekty miały modernistyczny i lekki charakter, nie nosząc żadnych śladów stylu propagowanego przez ideologię nazistowską. Dzięki temu uznano, że nie był zamieszany w działalność nazistów, dzięki czemu stał się jednym z najbardziej szanowanych i wpływowych architektów. W 1947 został powołany na profesora budownictwa i projektowania na wydziale architektury Uniwersytetu w Karlsruhe. W czasie podróży do USA w 1950 i 1956 poznał Waltera Gropiusa, Marcela Breuera i Ludwiga Miesa. Eiermann zajmował się również wzornictwem przemysłowym, projektując meble (m.in. krzesła wiklinowe i drewniane, konstrukcje stołów kreślarskich).
Wybrane dzieła
1949–1951 – przędzalnia w Blumbergu
1951–1956 – eksperymentalna elektrownia Uniwersytetu w Karlsruhe
1956–1958 – pawilon niemiecki na wystawie światowej w Brukseli (z Sepem Rufem)
1958–1961 – dom sprzedaży wysyłkowej Neckermann we Frankfurcie nad Menem
1959–1963 – Kościół Pamięci w Berlinie (niem. Kaiser-Wilhelm-Gedächtniskirche) – stary kościół zachowany częściowo w formie ruiny został rozbudowany o nową wieżę i centralną halę
1961–1963 – ambasada niemiecka w Waszyngtonie
1965–1969 – wieżowiec z biurami deputowanych do Bundestagu w Bonn, zwany Długim Eugeniuszem (niem. Langer Eugen)
1967–1972 – biurowiec centrali IBM w Stuttgarcie
1968–1972 – biurowce centrali Olivetti we Frankfurcie nad Menem
1959–1962 – dom własny w Baden-Baden
Przypisy
Linki zewnętrzne
Niemieccy architekci
Urodzeni w 1904
Zmarli w 1970 |
544 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Brigitte%20Bardot | Brigitte Bardot | Brigitte Anne Marie Bardot (ur. 28 września 1934 w Paryżu) – francuska modelka, piosenkarka i aktorka filmowa, symbol seksapilu w latach 50. i 60. XX wieku, jedna z największych gwiazd francuskiego kina; później także działaczka na rzecz ochrony praw zwierząt.
Życiorys
Wczesne lata
Brigitte Bardot urodziła się jako jedna z dwóch córek Louisa Bardot i Anne Marie Mucel. Ojciec, dyplomowany inżynier, prowadził rodzinny interes. Matka zapisała córki Brigitte i Marie-Jeanne do szkoły baletowej. Marie-Jeanne ostatecznie zrezygnowała z lekcji tańca, natomiast Brigitte skoncentrowała się na ćwiczeniach. W 1947 została przyjęta do Konserwatorium Paryskiego i przez trzy lata, wraz z Leslie Caron, uczęszczała do klasy baletowej rosyjskiego choreografa Borisa Kniaziewa.
Kariera
W 1949 Brigitte Bardot pozowała dla magazynu „Jardin des Modes”, którym zarządzała przyjaciółka jej matki, dziennikarka Hélène Lazareff. W 1950 pracowała dla marcowego wydania francuskiego „Elle”. Podczas sesji została zauważona przez młodego reżysera Rogera Vadima (jej późniejszego męża), który postanowił poznać ją ze scenarzystą Markiem Allégretem. Ten jednak uznał ją za niezbyt atrakcyjną.
Zadebiutowała w 1952 w komedii Wioska w Normandii (Le Trou Normand). W latach 1952–1956 pojawiła się w siedemnastu filmach. W 1953 zagrała rolę w sztuce Jeana Anouilha Zaproszenie do zamku (L'Invitation au château). Media zwróciły na nią uwagę, kiedy pojawiła się na Festiwalu Filmowym w Cannes w kwietniu 1953.
Filmy, w których grała Brigitte Bardot z początku i połowy lat 50., to głównie romantyczne komedie z rolami młodych dziewcząt. Zagrała epizodyczne role w trzech filmach anglojęzycznych: brytyjskiej komedii Doctor at Sea (1955) i amerykańskich Helena Trojańska (1954) oraz Act of Love (1954) z Kirkiem Douglasem.
Aby wypromować młodą aktorkę, Vadim zrealizował w 1956 film I Bóg stworzył kobietę z Bardot i Jeanem-Louisem Trintignantem. Film o niezbyt moralnej nastolatce, prowokującej społeczność niewielkiego miasteczka, odniósł światowy sukces. Charles de Gaulle mówił, że Bardot była „francuskim artykułem eksportowym równie ważnym, jak samochody Renault”. Do postrzegania Brigitte Bardot jako symbolu seksu i zmysłowości w dużym stopniu przyczyniły się, poza filmami, zdjęcia, które jej robił fotograf Sam Levin. Wiele zdjęć aktorki z lat 50. i 60. wykonał również brytyjski fotograf Cornel Lucas.
29 października 1956 uczestniczyła (między innymi z Marilyn Monroe) w dorocznej gali z udziałem Elżbiety II w Empire Theatres w Londynie. W 1974, dla uczczenia swych 40. urodzin, Bardot zdecydowała się na nagą sesję zdjęciową we włoskiej edycji magazynu „Playboy”.
Po rozwodzie w 1957 Bardot w 1959 wyszła za mąż za Jacques’a Charriera, z którym zagrała w Babette idzie na wojnę (1959). W 1960 wystąpiła w filmie Prawda (La vérité) w reżyserii Henriego-Georges’a Cluzota. W następnym roku za tę rolę Włoska Akademia Filmowa przyznała jej nagrodę David di Donatello dla najlepszej aktorki zagranicznej. Wkrótce potem Bardot wyjechała na południe Francji, do swego domu w Saint-Tropez. W 1963 zagrała w filmie Jena-Luca Godarda Pogarda.
Grała w filmach u boku takich aktorów, jak Alain Delon (Sławne miłości, Trzy kroki w szaleństwo), Jean Gabin (Na wypadek nieszczęścia), Sean Connery (Shalako), Jean Marais (Gdyby Wersal mógł mi odpowiedzieć, Przyszłe gwiazdy), Lino Ventura (Bulwar Rumu), Annie Girardot (Nowicjuszki), Claudia Cardinale (Królowe Dzikiego Zachodu), Jeanne Moreau (Viva Maria!), Jane Birkin (Don Juan). W 1973 oznajmiła, że rezygnuje z aktorstwa.
W latach 60. i 70. brała udział w różnych muzycznych spektaklach i nagrywała piosenki, współpracując głównie z takimi piosenkarzami, jak: Serge Gainsbourg, Bob Zagury i Sacha Distel. Nagrała m.in. „Harley Davidson”, „Je Me Donne À Qui Me Plaît”, „Bubble gum”, „Contact!”, „Je Reviendrai Toujours Vers Toi”, „L'Appareil À Sous”, „La Madrague”, „On Déménage”, „Sidonie”, „Tu veux, Ou Tu veux pas?”, „Le Soleil de Ma Vie (cover hitu Steviego Wondera You Are the Sunshine of My Life) i Je t’aime... moi non plus.
Życie prywatne
21 grudnia 1952 w wieku osiemnastu lat wyszła za mąż za reżysera Rogera Vadima. Wystąpiła w jego filmie I Bóg stworzył kobietę. Nasycona erotyzmem scena tańca na stole przyniosła jej sławę i spowodowała istotną zmianę w podejściu do tematów erotycznych w kinie światowym. W dużej mierze do sukcesu filmu przyczyniła się jej uroda i seksapil. Dla uzyskania zgody rodziców Bardot na ślub, Vadim, który był wyznania prawosławnego, przeszedł na katolicyzm. Rozwiedli się pięć lat później (6 grudnia 1957), ale w późniejszych latach często współpracowali.
Podczas pracy nad filmem I Bóg stworzył kobietę Bardot miała romans z Jeanem-Louisem Trintignantem (w tym czasie żoną aktora była Stéphane Audran). Ich związek nie był łatwy z uwagi na odbywaną w tym czasie przez aktora służbę wojskową oraz romans Bardot z piosenkarzem Gilbertem Bécaud. Ostatecznie rozeszli się po dwóch latach. W dniu 18 czerwca 1959 Bardot poślubiła aktora Jacques’a Charriera, z którym miała swoje jedyne dziecko – syna Nicolasa-Jacques’a. Ze względu na zainteresowanie paparazzi poród miał miejsce w apartamencie Bardot w Paryżu (przy alei Paul-Doumer 71 w 16. dzielnicy Paryża) przy zamkniętych okiennicach. Po rozwodzie z Charrierem (20 listopada 1962) Nicolasem zajęła się rodzina Jacques’a, a Bardot nie utrzymywała z synem ścisłych kontaktów aż do jego pełnoletniości. Inni mężowie aktorki to: niemiecki milioner Gunter Sachs (14 lipca 1966 – 1 października 1969) oraz Bernard d'Ormale (od 16 sierpnia 1992). Miała również romanse z Samim Freyem, Sergem Gainsbourgiem i Sachą Distelem. W latach 70. związana była z rzeźbiarzem Miroslavem Brozkiem (była jego modelką).
Działalność na rzecz praw zwierząt
W 1974, na dzień przed swoimi 40. urodzinami (po występach w ponad 40. filmach i nagraniu kilku płyt), wycofała się z filmu i postanowiła wykorzystać swoją sławę do promowania praw zwierząt. W 1986 założyła fundację The Brigitte Bardot Foundation for the Welfare and Protection of Animals i została wegetarianką. Zebrała trzy miliony franków francuskich na finansowanie fundacji dzięki licytacji, wystawiając na sprzedaż wiele przedmiotów osobistych. W 1999 Bardot w liście do chińskiego przywódcy Jiang Zemina, opublikowanym w języku francuskim przez magazyn VSD, oskarżyła Chiny o torturowanie i zabijanie niedźwiedzi, a także wykorzystywanie tygrysów i nosorożców do produkowania afrodyzjaków.
W ciągu dwóch lat od 2001 roku przekazała ponad 140 000 dolarów na sterylizację bezpańskich psów w Bukareszcie, których liczbę szacuje się na 300 tysięcy. W jej planach był dom dla bezdomnych zwierząt. Całość budowy miała być sponsorowana przez aktorkę.
Na początku 2013 Bardot zagroziła, że zrzeknie się obywatelstwa francuskiego, jeżeli władze nie zapobiegną uśpieniu dwóch słoni z ogrodu zoologicznego w Lyonie chorujących na gruźlicę.
Polityka, kontrowersje i problemy prawne
Bardot była pierwszą kobietą niehistoryczną, której twarz posłużyła jako wzorzec dla podobizn Marianny, emblematu Republiki Francuskiej (w 1969, rzeźbę wykonał Alain Gourdon). Wyraziła poparcie dla prezydenta Charles’a de Gaulle’a w 1960. Jej mąż, Bernard d'Ormal, był doradcą prawnym Frontu Narodowego.
W książce z 1999 Le Carré de Pluton Bardot krytykowała rytualny ubój owiec podczas muzułmańskiego święta Id al-Adha. Ponadto w jednym z rozdziałów pisze: mój kraj…, Francja, moja ojczyzna, mój kraj jest ponownie atakowany przez przeludnienie cudzoziemców, zwłaszcza muzułmanów. Za te słowa francuski sąd ukarał aktorkę grzywną w wysokości 30 tysięcy franków w czerwcu 2000.
10 czerwca 2004 została skazana za „podżeganie do nienawiści rasowej” z powodu antyislamskich wypowiedzi umieszczonych w książce Un cri dans le silence. Nałożono na nią karę w wysokości 5 tysięcy euro. Bardot stwierdziła, iż nie ma uprzedzeń rasowych i przeprosiła w sądzie, mówiąc: Nigdy świadomie nie chciałam nikogo skrzywdzić. Nie leży to w moim charakterze.
Wpływ
W świecie mody Bardot spopularyzowała dekolt typu „odkryta szyja oraz oba ramiona”, nazwany od jej imienia „bardot”. Jest stosowany w krojach swetrów, bluzek, sukienek i topów. Wprowadziła do mody choucroute („kapusta”), fryzurę i bawełniany materiał w kratkę, który zawierał strój zaprojektowany przez Jacques’a Esterela na jej ślub z Jacques’em Charrierem. Aktorka była bohaterką niektórych dzieł Andy’ego Warhola.
Bardot przyczyniła się do promocji miasta Saint-Tropez i miejscowości Armação dos Búzios w Brazylii, którą odwiedziła w 1964 wraz ze swoim partnerem, brazylijskim muzykiem Bobem Zagury. Dziś stoi tam posąg Bardot, stworzony przez Christina Motta.
Była inspiracją dla młodych muzyków: Johna Lennona i Paula McCartneya, którzy planowali nakręcić film The Beatles i Bardot, podobny do Hard Day's Night. Bob Dylan powiedział, że pierwsza piosenka, którą napisał, poświęcona była Bardot. Wspomniał o niej w piosence I Shall Be Free, znajdującej się na płycie pt. The Freewheelin’ Bob Dylan.
Filmografia
1952:
Manina, dziewczyna bez zasłon (Manina, la fille sans voile) jako Manina
Długie zęby (Les Dents longues) jako żona mężczyzny na weselu
Wioska w Normandii (Le trou normand) jako Javotte Lemoine
1953:
Le Portrait de son père jako Domino
Ich wielka miłość (Un acte d’amour) jako Mimi
1954:
Tradita jako Anna
Gdyby Wersal mógł mi odpowiedzieć (Si Versailles m'était conté) jako mademoiselle de Rozille
1955:
Wielkie manewry (Les grandes manoeuvres) jako Lucie
Syn kochanej Karoliny (Le Fils de Caroline chérie) jako Pilar
La lumière d'en face jako Marceau
Przyszłe gwiazdy (Futures vedettes) jako Sophie
Doktor na morzu (Doctor at Sea) jako Helene Colbert
1956:
Stokrotka (En effeuillant la marguerite, reż. Marc Allégret) jako Agnes Dumont
Mój syn Neron (Mio figlio Nerone) jako Poppea
La Mariée est trop belle jako Chouchou
I Bóg stworzył kobietę (Et Dieu... créa la femme, reż. Roger Vadim) jako Juliete Hardy
Helena Trojańska (Helen of Troy) jako Andraste
Nieznośna dziewczyna (Cette sacrée gamine) jako Brigitte Latour
1957:
Paryżanka (Une Parisienne) jako Brigitte Laurier
Księżycowi jubilerzy (Les bijoutiers du clair de lune) jako Ursula
1958: Na wypadek nieszczęścia (En cas de malheur]) jako Yvette Maudet
1959:
Czy chciałby pan ze mną zatańczyć? (Voulez-vous danser avec moi?) jako Virginie Dandieu
Kobieta i pajac (La femme et le pantin) jako Eva
Babette idzie na wojnę (Babette s'en va-t-en guerre, reż. Christian-Jacque) jako Babette
1960:
Prawda (La vérité) jako Dominique Marceau
Zdarzyło się pewnej nocy (L'Affaire d'une nuit) jako kobieta w restauracji, nie wymieniona w napisach
1961:
Sławne miłości (Amours célèbres) jako Agnes Bernauer
Kłopotliwa narzeczona (La bride sur le cou) jako Sophie
1962:
Życie prywatne (Vie privée) jako Jill
Odpoczynek wojownika (Le repos du guerrier) jako Genevieve
1963: Pogarda (Le Mépris, reż. Jean-Luc Godard) jako Camille Javal
1964: Czarująca idiotka (Une ravissante idiote)
1965: Viva Maria! jako Maria II
1967: Dwa tygodnie we wrześniu (À coeur joie) jako Cecile
1968:
Historie niesamowite (Histoires extraordinaires]) jako Giuseppina (epizod „William Wilson”)
Shalako jako Countess Irini Lazaar
1969:
Kobiety (Les femmes) jako Clara
Niedźwiedź i laleczka (L' ours et la poupée) jako Felicia
1970: Nowicjuszki (Les novices) jako Agnes
1971:
Bulwar Rumu (Boulevard du Rhum) jako Linda Larue
Królowe Dzikiego Zachodu (Les pétroleuses) jako Louise
1973:
Bardzo ładna i bardzo wesoła historia Colinota Trousse-Chemise (L'histoire tres bonne et tres joyeuse de Colinot Trousse-Chemise) jako Arabelle
Gdyby Don Juan był kobietą (Don Juan ou Si Don Juan était une femme..., reż. Roger Vadim) jako Jeanne
Nagrody
1961: nagroda David di Donatello dla najlepszej aktorki zagranicznej za rolę w filmie Prawda
1966: nominacja do BAFTY dla najlepszej aktorki pierwszoplanowej za rolę w filmie Viva Maria!
1967: Nagroda Bambi
Przypisy
Bibliografia
Brigitte Tast, Hans-Jürgen Tast (Hrsg.) Brigitte Bardot. Filme 1953-1961. Anfänge des Mythos B.B. (Hildesheim 1982)
Jeffrey Robinson Bardot – Two Lives (1994)
Brigitte Bardot Initiales B.B. (GRASSET & FASQUELLE 1996)
Linki zewnętrzne
Fundacja Brigitte Bardot
Francuskie aktorki filmowe
Francuskie modelki
Francuskie wokalistki
Krytyka islamu
Obrońcy praw zwierząt
Ludzie urodzeni w Paryżu
Urodzeni w 1934 |
188185 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Budda%20Maitreja | Budda Maitreja | Budda Maitreja (skt. Maitreya मैत्रेय, pali Metteyya; chiń. Mílè (彌勒 jako budda – Mílèfó 彌勒佛, jako bodhisattwa – Mílè Púsa 彌勒菩薩; kor. Mirŭk (미륵); jap. Miroku; wiet. Di-lặc; tyb. རྒྱལ་བ་བྱམས་པ།, Wylie rgyal ba byams pa) – według przekazów buddyjskich będzie to następca Buddy Siakjamuniego, piąty budda naszej epoki (kalpy), który jako bodhisattwa obecnie przebywa w niebiosach Tuszita w Wewnętrznej Świątyni Pałacu Siedmiu Klejnotów.
Imię Maitreja pochodzi z sanskryckiego maitri co znaczy, nieuwarunkowana, uniwersalna miłość. Czasami słowo to tłumaczy się jako kochająca życzliwość (ang. loving-kindness). W ikonografii przedstawia się tego buddę jako siedzącego na wysokim tronie, a nie w pozycji lotosu. Uważa się, że za pośrednictwem Asangi jest autorem "Pięciu tekstów", ważnego zbioru nauk buddyjskich.
Historia kultu
Zgodnie z tradycją Maitreja ma pojawić się za 5 670 000 lub 5 670 000 000 lat od czasu parinirwany Buddy Siakjamuniego.
Maitreja — doskonale współczujący — cieszył się niezwykłą popularnością. Stał się buddą światłości, pocieszycielem cierpiących, spowiednikiem grzeszników i przewodnikiem "dusz" po śmierci.
Jego wyobrażenia pojawiły się już w okresie Gandhary. Nie był on także nieznany kanonicznym tekstom wczesnego buddyzmu; pojawia się w Digha nikayi. Z Siakjamunim i Dīpankarą tworzą triadę Buddów trzech czasów.
Kult Maitrei najpewniej rozchodził się z Gandhary (Kaszmir) do Azji Środkowej (imperium Kuszanów) — w Turfanie najpewniej powstała jedna z sutr Maitrei — a stamtąd do Chin. W Chinach jego kult pojawił się wcześniej niż kult Amitayusa i przez jakiś czas rywalizował z nim później.
Wersja opowieści o Maitrei jest zawarta w sanskryckiej pracy Maitreyavyakārana, będącej jednym z ważnych tekstów, które przyczyniły się do powstania kultu. Asanga, założyciel szkoły mahajany cittamatra (tylko umysł), uważany jest za tego, który był tak blisko związany z Maitreją, że ten podyktował mu podstawowe wersy niektórych jego dzieł.
Z wyobrażeń w grotach Ajanty wynika, że kult Maitrei przewyższał zdecydowanie rozwijający się dopiero kult Awalokiteśwary. Jego wyobrażenia znajdują się także w wielkich ilościach w późniejszym okresie w Elurze, w ruinach Nalandy i Ratnagiri.
Był on również najpopularniejszym bodhisattwą w Azji Środkowej w państwie Kuszanów, np. w Chotanie, co można wywnioskować z ilości wyobrażeń i wzmianek w literaturze, np. z Księgi Zambasty, której cały długi 22 rozdział jest mu poświęcony.
Rola Maitrei jako inspiratora wizji medytacyjnych może być skojarzona w kaszmirską szkołą medytacji, gdyż właśnie Kaszmir był centrum nauk zarówno szkół mahajany jak i szkół niemahajanistycznych i właśnie tam zmieszały się ze sobą różne elementy praktyki. Ponieważ Maitreja był uznawany przez obie tradycje, nic dziwnego, że stał się "opiekuńczym bóstwem" medytujących Kaszmirów.
Kult Maitrei rozpowszechniał się w Chinach od V wieku.
W połowie VII w. cieszył się Maitreja – obok Awalokiteśwary – największą czcią. Obaj bodhisattwowie byli wówczas jedynymi niebiańskimi bodhisattwami cieszącymi się taką popularnością.
Również już chińskie groty w Dunhuangu wykazują jego rosnącą popularność. Trzeba tu dodać, iż jest to jedyny bodhisattwa z niebiańskim statusem, który jest akceptowany zarówno przez tradycję mahajany i hinajany.
Po VII wieku kult Maitrei został zastąpiony kultem buddy Amitabhy (zobacz Amidyzm). Jednak ponowny renesans kultu Maitrei nastąpił w okresie X-XIII w.
Ze względu na to, że budda Maitreja ma ustanowić nowy ład, kult ten łączył się często z rewolucyjnymi ruchami, najczęściej chłopskimi. Sekty związane z tym kultem stawały na czele powstań i buntów. Tajne stowarzyszenia kultu Maitrei istniały jeszcze nawet w XX wieku. Jego historia nadała impet mesjanistycznym ruchom w Chinach. Często przywódcy tych ruchów byli uważani za proroków lub nawet inkarnacje Maitrei. Tylko w V i na początku VI w. było w Chinach aż siedem takich ruchów. W krajach therawady jeszcze dzisiaj ludzie proszą o odrodzenie się na ziemi w czasie, gdy zejdzie na nią Maitreja. Staną się wtedy mnichami i on poprowadzi ich do oświecenia.
Tuszita nie jest "Polem Buddy" (sans. Buddhaketra) (Czysta Kraina), tylko jednym z nieb, wobec tego można się tam dostać w czasie medytacji. Podkreślają to tradycje mahajanistyczne i niemahajanistyczne. Ponieważ Tuszita jest blisko ziemi, można się tam także odrodzić.
Kolorem tego bodhisattwy był kolor biały i stąd wzięły się nazwy sekt, np. Stowarzyszenie Białego Lotosu, powstałe w czasach dynastii Yuan, Baiyunhui (pol. Stowarzyszenie Białego Obłoku) itd. Członkowie tych sekt dzielili dzieje świata na trzy okresy: Królestwo Czarnego Lotosu (zamierzchła przeszłość, gdy budda siedział na czarnym lotosie), Królestwo Czerwonego Lotosu (czasy współczesne), Królestwo Białego Lotosu (królestwo przyszłego buddy).
Maitreja odwiedzał i odwiedza nasz glob pod różnymi postaciami i naucza. W tybetańskiej wersji Maitreja zabiera Asangę do Tuszity i dostarcza mu serii tekstów zawierających detale o byciu bodhisattwą i naukach Tylko Umysł. Dlatego cieszył się on szczególną popularnością wśród wyznawców cittamatry.
Jednym z pierwszych wyznawców i propagatorów kultu w Chinach był Dao’an (312-385), nauczyciel Huiyuana, który wraz ze swoimi uczniami praktykował pewne wizualizacje i rekolekcje związane z Maitreją. W 385 r. Dao’an i jego uczniowie dostąpili wizji nieba Tuszity.
W Chinach np. Xuanzang ślubował odrodzić się u Maitrei w niebie Tuszita; jego tłumaczenia i popularyzacja doktryny Tylko Umysł doprowadziły do ożywienia kultu.
Maitreja w sztuce
W sztuce Maitreja często był portretowany na tronie na sposób "zachodni" (tzn. np. nie w postawie medytacyjnej, ale swobodnej z jedną nogą zwisającą z tronu). W Azji Środkowej przetrwało wiele jego wyobrażeń i malowideł umieszczonych głównie nad drzwiami przed główną postacią. Dlatego wierni wychodząc zawsze napotykali na jego przedstawienie.
Gigantyczne wyobrażenia Maitrei znajdują się w Afganistanie, Azji Środkowej, często także przy głównych traktach handlowych. Wznoszono także kolosalne jego rzeźby na granicy każdego państwa buddyjskiego.
Szczególną formą Maitrei jest jedno z jego chińskich wyobrażeń jako uśmiechniętego grubaska.
W grotach Dunhuangu znajduje się wiele jego wyobrażeń w postaci rzeźb i malowideł – w tym na jedwabiu z przełomu IX i X wieku, na których przedstawiany jest jako budda.
Założyciel scjentologii, L. Ron Hubbard, utożsamiał się z Maitreją, który opisywany był w tekstach buddyjskich jako "człowiek z Zachodu z włosami jak płomienie (Hubbard miał rude włosy), który przybędzie około 2 500 lat po pierwszym Buddzie". (Hubbard, Hymn of Asia, 1952).
Bibliografia
Red. Stephan Schuhmacher, Gert Woerner. The Encyclopedia of Eastern Philosophy and Religion. Shambala, Boston, 1989.
Kenneth Ch'en. Buddhism in China. A Historical Survey. Princeton University Press. Princeton, 1973.
David Snellgrove. Indo-Tibetan Buddhism. Shambala. Boston, 1987. (tom I); (tom 2)
Paul Williams. Mahayana Buddhism. The Doctrinal Foundations. Routledge. Londyn i Nowy Jork, 1989.
Sangharakshita. A Survey of Buddhism. Tharpa Publications. Londyn, 1987.
Linki zewnętrzne
Projekt Maitreja
Maitreja |
188187 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Mistrzostwa%20%C5%9Awiata%20w%20Lekkoatletyce%202003 | Mistrzostwa Świata w Lekkoatletyce 2003 | 9. Mistrzostwa Świata w Lekkoatletyce – zawody sportowe, które zostały zorganizowane przez IAAF rozgrywane były na Stade de France w Saint-Denis (Francja) między 23 a 31 sierpnia 2003. W zawodach uczestniczyło 2008 sportowców z 203 państw.
Klasyfikacja medalowa
mężczyźni
konkurencje biegowe
wyścig finałowy 4 × 400 m M wygrała sztafeta USA, ale została zdyskwalifikowana z powodu dopingu biegnącego na pierwszej zmianie Calvina Harrisona
w sztafecie 4 × 100 m M drugie miejsce zajęła sztafeta brytyjska, lecz została zdyskwalifikowana z powodu dopingu Dwaina Chambersa
wyścig finałowy wygrał Jerome Young (Stany Zjednoczone), lecz został zdyskwalifikowany za doping
konkurencje techniczne
kobiety
konkurencje biegowe
konkurencje techniczne
Zobacz też
Polska na Mistrzostwach Świata w Lekkoatletyce 2003
Bibliografia
2003 w lekkoatletyce
2003 we Francji
Mistrzostwa świata w lekkoatletyce
Lekkoatletyka we Francji
Lekkoatletyka w Paryżu
Zawody sportowe w Paryżu |
188190 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Zmierzch%20cywilny | Zmierzch cywilny | Zmierzch cywilny (także kalendarzowy) – faza zachodu Słońca, w której środek tarczy słonecznej znajdzie się nie więcej niż 6 stopni kątowych poniżej horyzontu (tarcza słoneczna oglądana z Ziemi ma średnicę ok. pół stopnia). W tym czasie pojawiają się na niebie (przy dobrej przejrzystości powietrza) najjaśniejsze gwiazdy i planety („Gwiazda Wieczorna”, „pierwsza gwiazdka” w Wigilię). Ze względu na rozproszenie światła w atmosferze jest jeszcze na ogół dostatecznie dużo światła słonecznego, że wystarcza to jeszcze do normalnej działalności na otwartej przestrzeni bez sztucznych źródeł światła.
Nazwa tej fazy zmierzchu odnosi się do uwarunkowań prawnych w Polsce;
Długość trwania zmierzchu zależy od bieżącej deklinacji Słońca oraz szerokości geograficznej miejsca. Na szerokości geograficznej 50° długość zmierzchu cywilnego waha się od pół godziny w okolicach równonocy do około 45 minut w okolicach przesilenia letniego i zimowego. Im bardziej przesuwamy się na północ, tym bardziej wzrasta długość zmierzchu, doprowadzając czasem do zjawiska białej nocy.
Porannym analogiem zmierzchu cywilnego jest świt cywilny.
Zobacz też
zmierzch astronomiczny
zmierzch żeglarski
Pory dnia
Zdarzenia astronomiczne |
188198 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Muenster | Muenster | Muenster – miasto w Stanach Zjednoczonych, w stanie Teksas, w hrabstwie Cooke.
Miasta w stanie Teksas |
545 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Mjanma | Mjanma | Mjanma (, trl. Myanma, trb. Mianma), Birma (dawniej oficjalnie: Związek Birmański), nazwa oficjalna Republika Związku Mjanmy, birm. ပြည်ထောင်စု သမ္မတ မြန်မာနိုင်ငံတော် , trl. Pyidaungzu Thammada Myanma Naingngandaw) – państwo położone w Azji Południowo-Wschodniej nad Zatoką Bengalską i Morzem Andamańskim, wzdłuż rzeki Irawadi. Graniczy z Chinami, Tajlandią, Indiami, Laosem oraz Bangladeszem. Klimat monsunowy, połowę powierzchni zajmują lasy. Dominującą religią jest buddyzm, a grupą etniczną – Bamarowie, którzy przybyli tu około IX wieku. Początkiem państwowości birmańskiej było powstałe w XI wieku Królestwo Paganu, którego tradycje kontynuowało Taungu, a następnie dynastia Konbaung, pokonana przez Brytyjczyków. Największym miastem jest Rangun, drugie miejsce zajmuje Mandalaj. Gospodarka Mjanmy jest oparta na uprawie ryżu oraz przemyśle spożywczym i drzewnym.
Nazwa
Nazwa „Burma” była używana oficjalnie w czasach kolonialnych, jako nazwa angielskiej kolonii, natomiast naród birmański używał nazwy „Myanma” („Kraj silnych jeźdźców”), bądź jej potocznej wersji „Bamar”. Nazwa ta stanowiła również określenie narodu birmańskiego i to ona posłużyła Brytyjczykom jako podstawa do ukucia własnej wersji i do roku 1989 problem nazewnictwa nie istniał.
Junta wojskowa w 1989 roku przyjęła angielski zapis nazwy kraju „Myanmar” (Union of Myanmar) zamiast dotychczasowej formy „Burma” (Union of Burma), przy czym zmianie nie uległa nazwa birmańska „Myanma”. Mimo zmiany nazwy, nowa forma nie jest uznawana przez część krajów. Zaakceptowały ją jednak ONZ oraz Stowarzyszenie Narodów Azji Południowo-Wschodniej (ang. Association of South-East Asian Nations, ASEAN).
W Polsce Komisja Standaryzacji Nazw Geograficznych od 2002 roku zalecała używanie tradycyjnej nazwy „Birma” („Związek Birmański”), z zastrzeżeniem, że w tekstach oficjalnych powinno się używać nazwy „Związek Myanmar”, przyjętej przez Ministerstwo Spraw Zagranicznych (MSZ). W 2011 roku, po zmianie przez władze birmańskie długiej nazwy państwa, Komisja Standaryzacji Nazw Geograficznych ustaliła, po uzyskaniu akceptacji Komisji Ortograficzno-Onomastycznej Rady Języka Polskiego, nową nazwę w postaci „Republika Związku Mjanmy”. W tym samym czasie MSZ zaniechał stosowania nazwy „Związek Myanmar”, przyjmując w zamian formę „Republika Związku Mianma”, przy jednoczesnym stosowaniu jako nazwy krótkiej podwójnej formy „Birma/Związek Mianma”. Niemniej stanowisko MSZ nie do końca jest jasno sprecyzowane, gdyż równolegle stosowany jest także zapis „Birma/Myanmar” i „Republika Związku Myanmar”, dawny zapis „Myanmar” i „Związek Myanmar” oraz zapis „Mjanma” i „Republika Związku Mjanmy”.
W 2012 roku Komisja Standaryzacji Nazw Geograficznych ustaliła krótką nazwę państwa Mjanma z zastrzeżeniem, że nazwą wariantową pozostaje Birma. Urząd Publikacji Unii Europejskiej zaleca natomiast stosowanie po polsku w tekstach unijnych podwójnej formy „Mjanma/Birma”, bez stosowania jakiejkolwiek nazwy długiej. Pomimo to, nazwy zalecane przez Komisję Standaryzacji Nazw Geograficznych zaczął stosować Parlament Europejski.
Polska wymowa nazwy „Myanmar” nie jest ustalona. W wymowie birmańskiej końcowego „r” się nie wymawia ([mjəmà]). Proponowane były różne spolszczenia, mające oddawać przybliżoną wymowę birmańską (Mianma, Mjanma) lub spolszczony zapis angielski (Mianmar, Mjanmar). Wielki słownik ortograficzny PWN zaleca odmienianie nazwy Myanmar (Myanmaru, Myanmarze), co sugeruje wymowę z „r” na końcu. Komisja Standaryzacji Nazw Geograficznych zaleciła stosowanie zapisu Mjanma, MSZ zaczęło zaś stosować także formę Mianma – obie bardziej zbliżone do wymowy birmańskiej od dotychczas stosowanej formy Myanmar.
Geografia
Drugie, po Indonezji, pod względem wielkości państwo regionu Azji Południowo-Wschodniej. Położone na Półwyspie Indochińskim, nad Zatoką Bengalską i Morzem Andamańskim.
Mjanma zajmuje powierzchnię 676,5 tys. km², a zamieszkuje ją prawie 51,5 miliona ludzi (2014).
Długość granic: 6285 km (Bangladesz 272 km, Chiny 2227 km, Indie 1453 km, Laos 235 km, Tajlandia 2098 km).
Najwyższy punkt: Kagaboyazi, 5881 m n.p.m.
Klimat: zwrotnikowy, monsunowy wilgotny, z trzema porami roku: gorącą porą suchą od marca do maja, porą deszczową od maja-czerwca do października i chłodną porą suchą od listopada do lutego.
Historia
Przedkolonialna Birma
Najstarsze ślady obecności człowieka na terenie Mjanmy datowane są na ok. 400 000 p.n.e. – kultura anyathijska. Na stanowiskach tej kultury odkryto sześć rodzajów pięściaków. Przedstawiciele kultury anyathijskiej żyli ze zbieractwa i łowiectwa. Pierwsze bardziej zaawansowane kultury, datowane od 11 000 p.n.e., pozostawiły po sobie malowidła naskalne w jaskiniach w centralnej części Mjanmy – np. odkryte w 1969 roku w jaskini Padah-Lin. Rozwój osadnictwa w epokach brązu i żelaza przebiegał podobnie jak w innych rejonach Azji południowo-wschodniej. Pierwszymi zidentyfikowanymi mieszkańcami terenów dzisiejszej Mjanmy był – w Górnej Birmie – lud Pyu, którego największym miastem była Śrikszetra, której ruiny znajdują się niedaleko współczesnego Pyain. Pierwsze świadectwa dotyczące ludu Pyu pochodzą z II wieku. Lud Pyu zaczął stosować system nawadniania z wykorzystaniem grobli spiętrzających wodę oraz uporządkowany, wzorowany na indyjskim system urbanistyczny (np. budowa 12 bram w murach otaczających miasta). Złoty okres cywilizacji Pyu rozpoczął się w IV wieku, a jej upadek natomiast nastąpił w IX wieku.
W Dolnej Birmie natomiast zamieszkiwali Monowie. Ludy te tworzyły miasta-państwa oraz niewielkie księstwa, które sąsiadowały z koloniami przybyszów z Indii, od których przejmowały kulturę hinduską. W pierwszej połowie I tysiąclecia n.e. w środkowej Mjanmie na lokalną potęgę wyrosło mońskie królestwo ze stolicą w Thaton. Jego ludność przyjęła jako swoją religię buddyzm. Wódz ludu Mranma (Birmańczyków), Anawrahta, zjednoczył Równinę Irawadi i założył królestwo Paganu, zwane także Pierwszym Imperium Birmańskim, którym rządził od 1044 do 1077. Wykształcił się w nim model rządzenia królestwem, w którym góruje koncepcja króla jako „władcy uniwersalnego”, który powinien kierować się naukami Buddy. Królestwo zostało zdobyte przez Mongołów w 1287 roku, i tym samym nastąpił upadek Paganu.
Kolejne lata to okres rozbicia, chaosu oraz walk o lokalne przywództwo pomiędzy najsilniejszymi księstwami: Hanthawaddy, Arakanem, Taungoo i Ava. W drugiej połowie XVI w. na kilkadziesiąt lat udało się zjednoczyć kraj królowi Bayinnaungowi z dynastii Taungngoo i założyć Drugie Imperium Birmańskie. Bayinnaung zdobył znaczną większość terytorium teraźniejszej Birmy i podbił syjamską Ajjutthaję, czyniąc z Birmy największe imperium Azji Południowo-Wschodniej. Po śmierci Bayinnaunga większość kraju popadła w rozdrobnienie, jedynie w Górnej Birmie władzę sprawowała ponownie dynastia Taungoo. W 1752 roku stolicę państwa dynastii Taungoo – Awę pod wodzą króla Binnya Dali najechali Monowie. Charyzmatyczny wódz wioski Shwebo – Aung Zeya pokonał Monów, zdobył Awę w 1754 roku, koronował się na króla i przybrał nowe imię – Alaungpaya, a następnie zdobył stolicę Monów – Pegu. Tym samym Alaungpaya założył Trzecie Imperium Birmańskie. Państwo stało się monarchią absolutystyczną, nastawioną na ekspansję terytorialną. W 1766 roku po zwycięskiej wojnie z Syjamem do Mjanmy przyłączono nadmorską prowincję Taninthayi, w 1784 roku Arakan, a w 1816 roku Manipur.
Era kolonialna
Kupcy europejscy (Portugalczycy, Holendrzy i Francuzi) pojawili się w Mjanmie już w XV wieku. Pierwszą udokumentowaną wizytę Europejczyków datuje się na rok 1435, kiedy to do Mjanmy miał przybyć wenecki kupiec Niccolò dei Conti. Początki ery kolonializmu datuje się na rok 1826, po przegranej przez Mjanmę pierwszej wojnie brytyjsko-birmańskiej. W 1853 roku Wielka Brytania dokonała aneksji Dolnej Birmy, a w 1886 roku miało miejsce wcielenie Górnej Birmy do Indii Brytyjskich.
W 1906 roku założono wzorowany na YMCA Związek Buddyjskiej Młodzieży Męskiej (, YMBA), któremu przewodniczył U May Oung (arakański absolwent University of Cambridge) Początkowo YMBA skupił się na wytworzeniu mitu długiej tradycji państwowości birmańskiej (ciężko tytuł ten jednoznacznie przydać dawnym formom birmańskich rządów), na zdefiniowaniu pojęcia „birmańskość” oraz na tzw. kwestii butów (obowiązek uszanowania zwyczaju ściągania butów przed wejściem do świątyń i domów dla obcokrajowców). Ich postulatami były między innymi: przywrócenie kluczowej roli buddyzmu, oparcie się na birmańskiej etniczności oraz ponowna interpretacja tradycyjnej państwowości w duchu prekolonialnej Birmy. W grudniu 1920 roku studenci Uniwersytetu Ranguńskiego rozpoczęli strajk przeciwko Ustawie Uniwersytetu Ranguńskiego, która oddawała najwyższe stanowisko nowej uczelni gubernatorowi i nie posiadała ani jednego Birmańczyka wśród swoich władz. W zamyśle Brytyjczyków uczelnia miała za zadanie szkolić elity zdolne do współpracy z kolonistami w oparciu o mechanizm znany z Indii. Z czasem studencki protest przyjął charakter ogólnonarodowy. Stało się to pomimo tego, że uchwalone w 1921 roku przedłużenie Ustawy Indii z 1919 roku na Birmę, zapewniało Birmańczykom większą samorządność, choć dalej pod silnym brytyjskim przewodnictwem. Do 1924 roku we wsiach w całej Birmie powstawały „stowarzyszenia nacjonalistyczne”, które kontaktowały się ze swoimi miejskimi odpowiednikami i propagowały „bierny opór”. W takich okolicznościach, po trzęsieniu ziemi uznawanym przez Birmańczyków tradycyjnie za oznakę końca epoki, 28 października 1924 roku o godzinie 23:33 Sam Saya San będący „orientalną krzyżówką duchownego ze znachorem” i lokalnym biznesmenem ogłosił się królem stojącym na czele armii „Galon”. Tak zwane Powstaniem Saya Sana przeciwko rządom brytyjskiemu posiadało swoisty „antycywilizacyjny” charakter, lecz wobec braku jakiegokolwiek efektywniejszego uzbrojenia, skazane było na porażkę. Brytyjczykom stłumienie powstania zajęło dwa lata, a w jego efekcie zginęło od 1,5 do 3 tysięcy powstańców, a 9 tysięcy trafiło do obozów koncentracyjnych. Wśród 128 powieszonych osób znajdował się sam Saya San.
30 maja 1930 roku powstało również stowarzyszenie Dobama Asiayone (pol. My Birmańczycy), które przedstawiło postulat „Birma dla Birmańczyków” i zapoczątkowało tzw. „Ruch Thakinów („Panów”)”. Ten ostatni stał się głównym aktorem birmańskich dążeń niepodległościowych, kiedy w 1936 roku wybuchł kolejny strajk studencki na uniwersytecie w Rangunie po tym, jak z uczelni wyrzucono Aung Sana i U Nu, przyszłego premiera. 1 kwietnia 1937 roku Birma została wydzielona z Indii Brytyjskich jako odrębna jednostka administracyjna z własnym zgromadzeniem i rządem. Uchwalono nową konstytucję, powołano rząd odpowiedzialny przed parlamentem w Londynie. Gubernator powoływany przez króla miał za zadanie wskazywać przewodniczącego Rady Ministrów, czyli premiera, którym został Ba Maw.
W styczniu 1942 roku Japonia zaatakowała Mjanmę z myślą o odcięciu tzw. Drogi Birmańskiej, ciągnącej się na pograniczu chińsko-birmańskim, która stanowiła kanał zaopatrzeniowy dla wojsk Czang Kaj-szeka. Po trzech miesiącach Japończycy odnieśli zwycięstwo, do którego przyczyniła się ich wieloletnia praca wywiadowcza poprzedzająca inwazję. Po zwycięskiej kampanii, Japończycy przekonali Ba Mawa, aby został szefem rządu, co nastąpiło w sierpniu tego samego roku. W czasie brytyjskich aresztowań birmańskich działacz nacjonalistyczny, Aung San udał się do chińskiego miasta Xiamen, rządzonego przez Japończyków. Tam nawiązał kontakt z tajną policję i został wysłany do Tokio na przeszkolenie. Po szkoleniu wrócił do Birmy, gdzie wyselekcjonował grupę 30 bojowników, którzy na wyspie Hajnan pod okiem armii japońskiej przeszli szkolenia wojskowe. 28 grudnia 1941 roku inaugurowano Birmańską Armię Niepodległościową (ang. Burma Independance Army, BIA), która następnie przekształciła się w Birmańską Armię Narodową (ang. Burma National Army, BNA). Początkowo Japończycy pozostawili Birmańczykom rozległą samorządność, jednak wobec braku efektywnej władzy nad jednostką na pewien czas zdecydowali się na bezpośrednią kontrolę nad jednostką. Jednak 1 sierpnia 1943 roku Birma pod nazwą „Bama” została ogłoszona formalnie „niepodległym” państwem ze stolicą w Rangunie. Akt ten wymierzony był w Indie i miał na celu podburzanie tamtejszej ludności przeciwko Brytyjczykom. Niepodległość Birmy była fikcyjna, gdyż wojska japońskie nadal stacjonowały w Mjanmie, a marionetkowy rząd był wciąż podległy Japonii. Utworzono tytuł dyktatora, który objął Ba Maw. Aung San został ministrem wojny, czyli de facto drugą najważniejszą osobą w państwie.
W 1944 roku powstał tajny sojusz antyjapoński – Organizacja Antyfaszystowska, która 19 sierpnia 1945 roku przekształciła się w Antyfaszystowską Ligę Wolności Ludu (ang. Anti-Fascist People’s Freedom League, AFPFL), na czele której stanął Aung San. 27 marca 1945 roku wybuchło powstanie przeciwko okupacji japońskiej pod wodzą Aung Sana. Do tego zwrotu doszło w kilka dni po paradzie wojskowej z 22 marca 1945 roku, kiedy to Aung San wraz z podległymi sobie oddziałami obrócił się przeciwko Japończykom. Bunt doprowadził do ewakuacji Japończyków z Rangunu 27 marca 1945 roku. Antyfaszystkowska Liga Wolności Ludu (AFPFL) związana z ruchami antyjapońskimi zdecydowała się na sojusz z Brytyjczykami. Mjanma uwolniła się spod okupacji japońskiej, ale z czasem powracali Brytyjczycy. Sam Aung San został doradcą ds. obrony w Radzie Wykonawczej. W okresie poprzedzającym ostateczną niepodległość Birmy, przez wyniszczony kraj przetoczyły się fale protestów podsycane rozbudzonym duchem niepodległościowym. W wyniku negocjacji z rządem brytyjskim 27 stycznia 1947 roku brytyjski premier Clement Attlee podpisał z Aung Sanem układ, na mocy którego Mjanma miała uzyskać niepodległość. Rada Wykonawcza została rządem tymczasowym, zapowiadano uchwalenie konstytucji potwierdzonej przez brytyjski parlament.
Uzyskanie przez Birmę niepodległości
W lutym 1947 roku miała miejsce druga konferencja w Panglong, na której zostały ustalone reguły powołania do życia niepodległej Birmy. Nastąpił podział na Birmę właściwą i cztery autonomiczne krainy związkowe: Szan, Kaczin, Karenni i Karen oraz Okrąg Wydzielony Czin. Podział ten uzyskał swoje odwzorowanie w birmańskiej fladze. Ustalona konstytucja gwarantowała rozdział religii od państwa.
9 kwietnia 1947 roku przeprowadzono wybory, które przyniosły sukces Lidze. Zwyciężyła zdobywając 60% głosów, co przełożyło się na 248 z 255 miejsc. Spowodowało to reakcję rywali Ligi, którymi byli dotychczas skupieni w Lidze komuniści (rozbici na ugrupowania Białej i Czerwonej Flagi), a także mniejszości Karenów. 19 lipca 1947 roku podczas spotkania Rady Wykonawczej zamordowano Aung Sana, twórcę birmańskiej niepodległości i niekwestionowanego lidera (do dzisiaj nie rozstrzygnięto jednoznacznie kwestii sprawców, choć doszło wtedy do procesów, skazano domniemanych sprawców, podejrzewano związek zamachu z Brytyjczykami). Pomimo tego, 25 września 1947 roku doszło do uchwalenia konstytucji, a co najważniejsze do podpisania 17 października traktatu brytyjsko-birmańskiego, który uznał pełną niepodległość Mjanmy. Wkrótce uzgodniono, iż wojska brytyjskie wycofają się w najbliższej przyszłości. Jednak konflikt z mniejszościami trwał nadal i miał pozostać jednym z głównych problemów XX-wiecznej Birmy.
4 stycznia 1948 roku Mjanma uzyskała niepodległość od Wielkiej Brytanii. Okres pomiędzy 1948 a 1962 rokiem określany jest mianem „dekady demokratycznej”. Pierwszym prezydentem kraju został Sao Shwe Thaik, a premierem U Nu (właściwie Thakin Nu). U Nu starał się opierać silnym komunistom i wojsku kładąc nacisk na buddyjskie korzenie Birmy. Do jednego z najważniejszych posunięć premiera U Nu (rządzącego na tym stanowisku w latach 1948–1958 i 1960–1962) należało zwołanie VI Soboru Buddyjskiego w 1954 roku, który to miał miejsce w Birmie po raz pierwszy od czasów króla Mindona. W przeciwieństwie do innych byłych kolonii brytyjskich Mjanma nie przystąpiła do Wspólnoty Narodów. Największe sukcesy odnoszono na arenie międzynarodowej, skutecznie wdrażając „politykę niezaangażowania” w rodzącą się „zimną wojnę”, ostatecznie stając się liderem Ruchu Państw Niezaangażowanych. Namacalnym dowodem światowego uznania Birmy była nominacja U Thanta na stanowisko sekretarza generalnego Organizacji Narodów Zjednoczonych (ONZ) w 1961 roku.
Gospodarczo kraj został ożywiony dzięki reparacjom wojennym oraz intensywnemu eksportowi ryżu. W międzyczasie następowała coraz intensywniejsza eskalacja wojny domowej, w której z rządem walczyli separatyści i komuniści (toczący walki z rządem od 1948 roku i wspierani przez Chiny i ZSRR). Wraz z wojną domową rosło znaczenie armii – armia bogaciła się za pośrednictwem otwierających się od 1952 roku Instytutów Służby Obronnej (ang. Defence Services Institute, DSI). Instytuty te miały stanowić wojskowe kantyny sprzedające produkty po preferencyjnych cenach, ale z czasem otwarły one swoje drzwi wszystkim Birmańczykom. Tak działające DSI destabilizowały gospodarkę i jednocześnie przysparzały armii gigantycznych dochodów. Tłem dla wszystkich tych zdarzeń był wewnętrzny konflikt pomiędzy frakcjami Ligi.
Wycofanie się w styczniu 1950 roku wojsk chińskiego Kuomintangu na tereny Birmy zagroziło istnieniu całego państwa, co bezpośrednio przyczyniło się do intensyfikacji wydatków na wojsko. Konsolidując poszczególne oddziały lokalnych watażków w swoje szeregi oraz ustanawiając sieć Instytutów Służby Ochronnej, armia pod wodzą generała Ne Wina stała się najbardziej znaczącą i coraz bardziej niezależną organizacją w kraju, swoistym „państwem w państwie”. Gdy w 1958 roku sytuacja zaczęła się stabilizować, premier U Nu podjął rozmowy z rebeliantami, co spotkało się z dezaprobatą armii w rezultacie czego doszło do wojskowego zamachu stanu, w wyniku którego do władzy doszedł Ne Win. Ne Win objął władzę w 1958 roku ustanawiając tzw. rząd przejściowy. Rządził on do 1960 roku, wdrażając intensywne reformy administracyjno-gospodarcze. W wyniku demokratycznych wyborów władza wróciła w 1960 roku w ręce U Nu, lecz postępujący rozkład Ligi i złe zarządzanie krajem doprowadziły ostatecznie do kolejnego zamachu stanu. 2 marca 1962 roku armia Ne Wina przejęła władzę a U Nu został zmuszony do ucieczki za granicę.
Wraz z zamachem Ne Wina rozpoczęła się dyktatura Birmańskiej Partii Programu Socjalistycznego, która opierała się na programie socjalistycznym, który, jak twierdzono, łączono z myślą buddyjską. Władze krwawo rozprawiały się z wszelkimi przejawami buntu i spiskami organizowanymi głównie przez mniejszości etniczne. W polityce zagranicznej zachowywano dystans wobec Chin i ZSRR a Mjanma na prawie 26 lat została odizolowana od świata zewnętrznego. Dopiero w 1980 roku ogłoszono amnestię, dzięki której U Nu mógł wrócić do kraju (jednak z czasem w coraz większym stopniu skupiał się na praktykach medytacyjnych zamiast politycznych). Nie polepszyło to jednak nastrojów politycznych, dlatego w 1981 roku urząd Przewodniczącego Rady Państwa (prezydenta) sprawowany przez generała Ne Wina został przejęty przez generała San Yu (wcześniejszego zastępcę Ne Wina). Ne Win nie zniknął całkowicie z życia politycznego, ponieważ wciąż pozostawał szefem Birmańskiej Partii Socjalistycznej. Istotniejszymi sukcesami rządu Ne Wina okazało się rozbicie działającej w kraju partyzantki komunistycznej i częściowe pokonanie ruchów separatystycznych.
Za czasów dyktatury Ne Wina doszło do zamknięcia kraju, czyniąc z niego jedno z najbardziej izolowanych państw świata. Wyproszono zagraniczne agencje rozwojowe i doradców. Zrezygnowano z programu stypendiów zagranicznych, obecności filii zagranicznych uniwersytetów i szkół językowych. Język angielski usunięto z programu szkolnictwa. Birmańczykom zakazano wyjazdów za granicę, a obcokrajowcom wjeżdżania na teren kraju. Zaczęto skutecznie cenzurować prasę. Zakazano również tańców w stylu zachodnim, konkursów piękności, muzyki pop oraz wyścigów konnych i hazardu. Wyrzucono z Birmy wszystkich zagranicznych dziennikarzy oraz misjonarzy, a szkoły i szpitale prowadzone przez tych ostatnich znacjonalizowano. Nowa władza odwróciła się od inteligencji, ludzi wykształconych darząc nieufnością. Wielu wykwalifikowanych i wykształconych Birmańczyków udało się w tym czasie na emigrację. To w połączeniu z zamknięciem się na wpływy zewnętrzne spowodowało brak znających świat i umiejących się w nim obracać elit. Było to świadome działanie Ne Wina, który widział w tej klasie społecznej zagrożenie dla własnej władzy. Do poważnych zmian doszło w gospodarce. Rząd znacjonalizował fabryki i przedsiębiorstwa, zakazał działalności firm prywatnych i wyrzucił wszystkie firmy z obcym kapitałem. Przejęto również wszystkie banki zagraniczne, a w maju 1964 roku przeprowadzono pierwszą częściową demonetyzację. Wszystko to miało katastrofalne skutki dla gospodarki, spadła produkcja przemysłowa i wzrosło bezrobocie. Demonetyzacja pozbawiła obywateli oszczędności, a zamknięcie firm z kapitałem zagranicznym pozbawiło Birmę wykwalifikowanych finansistów, przedsiębiorców i handlowców. Rządy Ne Wina doprowadziły Birmę do gospodarczej ruiny. Z jednego z najbogatszych krajów Azji stała się najbiedniejszym.
W latach 1962–1974 Ne Win rządził za pomocą dekretów, nie informując społeczeństwa o swoich decyzjach. Najważniejszym organem decyzyjnym była Rada Rewolucyjna, której przewodniczył. Za Rady Rewolucyjnej nadano kształt administracyjny kraju. Podzielono Birmę na siedem państw (krain) związkowych (Mon, Arakan, Czin, Kaczin, Karenni, Karen i Szan) oraz siedem regionów Birmy właściwej (Sagaing, Tenasserim, Pegu, Magwe, Mandalaj, Irawadi i Rangun). Mniejszości etniczne straciły jakąkolwiek autonomię, ich administrację scentralizowano.
28 marca 1964 roku, w rocznicę wybuchu powstania komunistycznego, zdelegalizowano wszystkie partie. Głównym celem armii było „wzmocnienia państwa”. To właśnie dlatego obalono wszystkie instytucje, który mogły stać się dla armii konkurencją: takie jak partie polityczne, stowarzyszenia, organizacje i uniwersytety, a w ich miejsce powołano organy państwowe. Najważniejszą instytucją armijną stała się partia BSPP: Partia Programu Socjalistycznego Birmy, powołana 4 czerwca 1962 roku jako Partia Birmańskiej Drogi do Socjalizmu (BSWP). Zbudowana była na zasadach leninowskiego „centralizmu demokratycznego”. Obiecując promulgację nowej konstytucji, Ne Win w 1972 roku dokonał zmian w rządzie. On sam i 19 innych oficerów ściągnęło mundury i przyjęło tytuły cywilne. Istotną zmianą było dążenie do przyjęcia nowej konstytucji. Zgodnie z nową konstytucją Birma stała się Socjalistyczną Republiką Związku Birmańskiego, której systemem miała być „demokracja socjalistyczna” z jednopartyjnym rządem. Konstytucja utworzyła z Birmy państwo unitarne. Tym samym zakończyła dyskusję o jakichkolwiek prawach dla mniejszości etnicznych. Konstytucja sankcjonowała reformy administracyjne armii po zamachu stanu, ustalając siedem prowincji birmańskich oraz siedem państw związkowych mniejszości etnicznych, scentralizowanych i kontrolowanych przez Rangun, bez prawa jakiejkolwiek autonomii. Ustanowiono jednoizbowy parlament: 450-osobowe Zgromadzenie Narodowe (Ludowe) wybierane na 4-letnią kadencję. W styczniu 1974 roku odbyły się wybory do Zgromadzenia Narodowego, w których brać udział mogli tylko kandydaci BSPP. Formalnie rządy wojskowych skończyły się 2 marca 1974 roku, gdy Rada Rewolucyjna oddała władzę Zgromadzeniu. Wybrano wtedy 28-osobową Radę Państwa, na której czele stał Ne Win.
W 1982 roku ogłoszono prawo o obywatelstwie, które dzieliło obywateli na trzy kategorie. W trzeciej, ostatniej kategorii, znalazły się liczne mniejszości narodowe m.in. Szanowie (8,5% ludności kraju) i Karenowie (6,2%), pozbawione dostępu do stanowisk publicznych, wciąż stawiające opór birmańskim władzom w Rangunie i domagające się równego traktowania i poszanowania swoich praw. Partia Programu Socjalistycznej Birmy ogłosiła plan, zwany „birmańską drogą do socjalizmu”. Polegał on m.in. na nacjonalizacji przemysłu, odcinaniu się od wpływów zagranicznych (zniechęcano turystów do przyjazdu do Mjanmy) i represjonowaniu mniejszości narodowych. Junta prześladowała także przeciwników politycznych.
Współczesna Birma
Nieudolne przeprowadzanie reform i fatalne rządy armii doprowadziły do kryzysu gospodarczego i postępującej biedy społeczeństwa. Nastąpił wybuch niezadowolenia społecznego. W marcu 1988 roku odbyły się pierwsze protesty i demonstracje uliczne. W odpowiedzi na kryzys zwołano zjazd generalny Birmańskiej Partii Programu Socjalistycznego (BPPS). Ne Win zrezygnował ze stanowiska szefa Birmańskiej Partii Socjalistycznej, mianując na swojego następcę Sein Lwina.
Protesty ludności nasilały się. 8 sierpnia 1988 roku na ulicach Rangunu doszło do wielkiej demonstracji ulicznej, nazywanej „Ruchem 88”, w której udział wzięły setki tysięcy ludzi. Podobne demonstracje odbyły się w innych centralnych miastach Birmy. Na polecenie Sein Lwina zostały one krwawo stłumione przez wojsko – przez 5 dni armia używając czołgów i ostrej broni masakrowała ludność cywilną na ulicach. Szacuje się, że liczba ofiar wyniosła od kilkuset do 2 tysięcy. W odpowiedzi państwa zachodnie nałożyły na Birmę sankcje, wycofując pomoc rozwojową.
13 sierpnia 1988 roku armię wycofano z miast a Sein Lwin podał się do dymisji. Jego miejsce zajął dr Maung Maung. Protesty jednak nadal trwały. Przez cały sierpień odbywały się dalsze demonstracje uliczne i marsze. Były to największe udokumentowane protesty miejskie w całej historii Birmy.
W efekcie protestów birmańska struktura państwowa rozpadła się, w miastach Birmy zapanował paraliż, kraj ogarnęła anarchia. Brakowało żywności, wody i leków, zaczęła drastycznie rosnąć przestępczość. Doszło do kolejnych zamieszek. W tym czasie uformowała się opozycja demokratyczna, która dążyła do objęcia władzy. Rozpoczęła się walka o władzę pomiędzy rządzącą armią, a opozycją demokratyczną. 18 września 1988 roku armia doprowadza do trzeciego w historii kraju zamachu stanu. Rząd Maung Maunga został obalony a armia ponownie zdobyła władzę, tworząc tzw. „nową juntę”.
Powołano Państwową Radę Przywrócenia Prawa i Porządku (SLORC), na czele której stanął Saw Maung. Administrację kraju oparto na okręgowych Radach Pokoju i Rozwoju, na czele których stanęli dowódcy wojskowi. Nowa junta przejęła centralną kontrolę nad sprawami politycznymi i ekonomicznymi w kraju, rozpoczynając odbudowę struktur państwa. Najważniejszym priorytetem w polityce junty stało się utrzymanie bezpieczeństwa państwa, przywrócenie stabilności i utrzymanie reżimu. W tym celu dokonano modernizacji i rozbudowy armii (której liczebność podwoiła się z 180 tys. w 1988 do 400 tys. w 1996 roku). Aby zapobiec dalszym protestom, setki tysięcy ludzi wysiedlono z centrów najważniejszych miast na wsie i prowincje. Zmieniono oficjalną nazwę państwa z Birmy na Mjanma.
We wrześniu 1988 roku ogłoszono przeprowadzenie demokratycznych wyborów do parlamentu. Armia powołała własną partię – Partię Jedności Narodowej (ang. National Union Party, NUP). Ku zaskoczeniu junty, zdecydowaną większość głosów (81%) zdobyła opozycyjna i prodemokratyczna Narodowa Liga na rzecz Demokracji (ang. National League for Democracy, NLD) pod przywództwem Aung San Suu Kyi – córki twórcy niepodległości birmańskiej Aung Sana; opozycjonistki i działaczki politycznej walczącej o demokratyczną Birmę i przestrzeganie praw człowieka, która uzyskała ogromne poparcie społeczne.
Wynik wyborów nie został uznany przez juntę. Władzy nie przekazano w ręce NLD, a jej członków aresztowano i wtrącono do więzień. Wszelkie stanowiska w państwie zostały obsadzone przez juntę, zapanowała wojskowa biurokracja zarządzana przez osoby niekompetentne i skorumpowane. Stopniowo tworzyła się uprzywilejowana elita wojskowych i ich rodzin. Wojskowe elity coraz bardziej się bogaciły, a społeczeństwo birmańskie biedniało. W najgorszej sytuacji byli chłopi zmuszani do pracy przymusowej, często jako saperzy. Prowadziło to do depopulacji wiosek i masowej migracji za granicę (głównie do Tajlandii i Indii). Aby utrzymać funkcjonowanie armii i zarządzanego przez reżim państwa, junta rozpoczęła wyprzedaż państwowych złóż surowców naturalnych, praw do połowu ryb, praw do pozyskiwania drewna i wydobycia ropy. Rozpoczął się napływ zagranicznych inwestycji, szczególnie z Chin, Singapuru i Tajlandii. Gospodarka została zdominowana przez kapitał krajów azjatyckich, w szczególności chiński.
W 1989 roku doszło do rozpadu Komunistycznej Partii Birmy (tworzonej głównie przez mniejszości etniczne). SLORC podpisał z mniejszościami etnicznymi 24 porozumienia o wstrzymaniu ognia, niemal kończąc tym samym panującą od 1948 roku wojnę domową z mniejszościami na pograniczach i uzyskując kontrolę nad prawie całym terytorium kraju.
W 1997 roku, pomimo protestów państw zachodnich, oficjalnie przyjęto Birmę do organizacji ASEAN. W listopadzie 1997 roku, SLORC zmienił swoją nazwę na Państwową Radę Pokoju i Rozwoju (ang. State Peace and Development Council, SPDC). Nastąpiła intensyfikacja prześladowań działaczy NLD, szczególnie Aung San Suu Kyi, którą wielokrotnie zamykano w areszcie domowym.
Stopniowo coraz większą władzę osiągał formalnie rządzący od 1992 roku generał Than Shwe, który zaprowadził niepodzielne rządy nad Birmą, zmieniając sposób działania junty z kolegialnego na jednoosobowy. W 2005 roku Than Shwe przeniósł stolicę kraju do nowo wybudowanego Naypyidaw. W wyniku lekkomyślnego zarządzania budżetem państwa, kosztownych inwestycji w stylu Naypyidaw oraz fatalnego zarządzania gospodarką, w obliczu zachodnich sankcji, Than Shwe doprowadził do stopniowego upadku gospodarki kraju. W czasach jego rządów nawet trzy czwarte ludności Birmy żyło poniżej granicy ubóstwa. Rząd podwyższał ceny paliwa oraz gazu, co doprowadziło do znacznej podwyżki cen żywności. W 2007 roku doszło do wybuchu społecznego. 18 września 2007 roku w najważniejszych miastach odbywają się demonstracje mnichów, zwane „Szafranową Rewolucją”. Demonstranci domagali się od junty obniżki cen paliwa i innych podstawowych dóbr oraz podjęcia dialogu z opozycją demokratyczną. Było to najpoważniejsze wystąpienie ludności od 1988 roku. Wystąpienie zostało stłumione przez reżim, nie obyło się bez ofiar śmiertelnych.
W maju 2008 roku nad południową częścią Mjanmy przeszedł cyklon Nargis doprowadzając do największej katastrofy naturalnej w historii Birmy. Zginęło ponad 130 tys. osób, a ponad 2 mln mieszkańców kraju pozostało bez pożywienia i dachu nad głową. Junta nie przyjęła zagranicznej pomocy w odpowiedzi na nałożone na Birmę sankcje, przyczyniając się tym samym do dalszych zgonów. Dopiero na skutek presji międzynarodowej (m.in. organizacji ASEAN) rząd zezwolił na pomoc. Została ona jednak rozdystrybuowana przez armię, co doprowadziło do kradzieży dóbr.
W 2008 roku ustanowiono konstytucję, która obowiązuje do dzisiaj. W konstytucji usankcjonowano uprzywilejowane miejsce armii w polityce. W ten sposób prawnie przekazano jej całą władzę. W 2010 roku odbyły się wybory powszechne, w których zwyciężyła rządowa Partia Solidarności i Rozwoju. Inauguracja nowego rządu nastąpiła 30 marca 2011 roku. Parlament wybrał na prezydenta Thein Seina (bliskiego współpracownika Than Shwe). Po raz kolejny zmieniono nazwę państwa – na „Republikę Związku Mjanma”.
Wraz z zaprzysiężeniem nowego rządu rozwiązano Państwową Radę Pokoju i Rozwoju (SPDC). Choć formalnie rządy wojskowej junty w Birmie zakończyły się, w nowo powołanym rządzie znaleźli się jedynie sami byli wojskowi.
Rząd zapoczątkował serię reform w kierunku demokracji liberalnej, gospodarki mieszanej i pojednania, m.in. z aresztu domowego zwolniono Aung San Suu Kyi, powołano do życia Narodową Komisję ds. Praw Człowieka, uwolniono 200 więźniów politycznych, wprowadzono prawo do strajku i zezwolono na działalność związków zawodowych i stonowano cenzurę. Zmiany zauważono na arenie międzynarodowej – ASEAN zaaprobował zgłoszenie Mjanmy na objęcie przewodnictwa w ASEAN-ie w 2014 roku, a w grudniu 2011 roku Mjanmę odwiedziła po raz pierwszy od 50 lat Sekretarz stanu Stanów Zjednoczonych Hillary Clinton.
W wyborach uzupełniających w 2012 roku, monitorowanych po raz pierwszy przez społeczność międzynarodową, Narodowa Liga na Rzecz Demokracji z Aung San Suu Kyi, uzyskało 43 z 45 miejsc.
8 listopada 2015 odbyły się wybory parlamentarne, w których zdecydowane zwycięstwo odniosła Narodowa Liga na Rzecz Demokracji. Parlament zebrał się po raz pierwszy 1 lutego 2016. 15 marca 2016 Htin Kyaw został wybrany pierwszym cywilnym prezydentem Mjanmy od 1962 roku. 6 kwietnia 2016 Aung San Suu Kyi objęła stanowisko szefowej rządu. W listopadzie 2017 kraj ten odwiedził papież Franciszek jako pierwszy zwierzchnik Kościoła Katolickiego w historii.
1 lutego 2021 roku armia dokonała zamachu stanu i poinformowała, że przejmuje władzę w kraju na rok. Szefowa rządu, Aung San Suu Kyi, jak również prezydent Win Myint, zostali aresztowani. Obowiązki prezydenta przejął dotychczasowy wiceprezydent, emerytowany generał Myint Swe.
Zamach stanu dokonany przez wojsko w Mjanmie odbył się pod pretekstem punktu 417 tamtejszej konstytucji, który umożliwia przekazanie władzy armii w razie zagrożenia suwerenności kraju i zagrożeniu "jedności narodowej". Mimo tego, padają oskarżenia, iż przyczyną była ogromna przegrana wyborcza wojskowych, którzy otrzymali zaledwie ponad 6% poparcia. Dodatkowo sytuację zaognia fakt rosnącej roli Chin Ludowych, z którymi Mjanma ma najdłuższą granicę. Po otwarciu się Birmy na świat, zaczęła jednocześnie słabnąć rola wojskowych. Sama armia uległa osłabieniu co uczyniło ją łatwiejszym celem w potencjalnym starciu z Chinami. Ostatnią decyzją władz demokratycznych dążących do zmiany tego stanu był zakup broni od Rosji. Aresztowanie liderki opozycji antywojskowej, do przewrotu piastującej urząd premiera, Aung San Suu Kyi i stawianie jej mnogiej liczby zarzutów (między innymi nielegalne posiadanie krótkofalówki) wywołała tzw. Kampanię Nieposłuszeństwa, czyli bunt obywateli przeciwko wojskowemu zamachowi stanu. Wojsko odpowiedziało na to 426 aresztowaniami. Mieszkańcy zaczęli organizować patrole sąsiedzkie aby bronić się przed nalotami dokonywanymi przez policję. Wojsko w odpowiedzi na to odcięło mieszkańcom kraju internet w nocy z 15 na 16 lutego. Protestujący również wykonali działania ofensywne. 16 lutego zablokowali linię kolejową łączącą miasta Rangun i Mulmejn. Sami wojskowi deklarują, że wybory były sfałszowane i że pragną doprowadzić do wyborów, choć najprawdopodobniej były to najbardziej demokratyczne wybory w historii Birmy. Kryzys rozpoczął się 14 lutego demonstracją kilkuset osób przed elektrownią w miejscowości Myitkyina, wówczas wojsko otworzyło do tych ludzi ogień i wyprowadziło czołgi na ulice miast w całym kraju skutkiem czego były wielkie protesty w całym kraju, doszło do walk służb mundurowych z tłumami manifestantów, próbującymi zastosować środki obrony koniecznej wobec nielegalnych działań i nielegalnej jurysdykcji. W wyniku tego użyto przeciw manifestantom broni palnej, opozycja demokratyczna odpowiedziała zaś bronią chemiczną, strajkami i blokadami. Przejęta została główna trasa kolejowa, wysadzono fabryki będące własnością obywateli ChRL. Do walki z władzą wojskową przyłączyły się oddziały muzułmańskich mniejszości, którzy wraz z dowództwem opozycji wyjęli kolejne obszary kraju poza jurysdykcję nielegalnych władz wojskowych, a także prowadzą szkolenia w zakresie produkcji broni metodami domowymi, mającą przybliżyć manifestantów do obalenia władz wojskowych i przywrócenia władzy zwycięzcom wyborów. Oprócz metod siłowych, stosowane są również manifestacje i akcje jako część wojny psychologicznej.
Aktualną stolicą Mjanmy jest Naypyidaw. Poniższa tabela przedstawia listę stolic państw ważnych w historii Mjanmy począwszy od IX wieku do dzisiaj. Lista została uporządkowana według porządku dynastycznego i chronologicznego. Stolice całego kraju zapisano czcionką pogrubioną.
Ustrój polityczny
Formalnie od marca 2011 rządzi cywilny rząd wyłoniony w wyniku wyborów parlamentarnych. Przejął władzę od junty wojskowej, która rządziła krajem z niewielkimi przerwami od 1962, kiedy to zamachu stanu dokonał generał Ne Win. W 1988 Ne Win zrezygnował z władzy, lecz ta nadal pozostała w rękach wojska (m.in. wskutek unieważnienia demokratycznych wyborów w 1990). Od 1992 na czele państwa stał generał Than Shwe noszący oficjalny tytuł „Przewodniczący Państwowej Rady Pokoju i Rozwoju Państwa”. 30 marca 2011 junta została rozwiązana.
W maju 2008 odbyło się referendum konstytucyjne, które – choć krytykowane za nadużycia przez birmańską opozycję (partia Aung San Suu Kyi wzywała do głosowania na „nie”) oraz międzynarodowe organizacje praw człowieka – rozpoczęło powolny proces demokratyzacji kraju. 7 listopada 2010 roku odbyły się pierwsze od 20 lat wybory parlamentarne, w których zdecydowane zwycięstwo odniosła rządząca (popierana przez wojskowych) Partia Związek Solidarności i Rozwoju (Union Solidarity and Development Party), zdobywając ponad 75% miejsc. Nie zostały one uznane za w pełni wolne, sprawiedliwe i powszechne przez opinię międzynarodową, m.in. Unię Europejską. W styczniu 2011 zebrał się parlament wyłoniony w wyniku tych wyborów i wskazał dotychczasowego premiera Thein Sein jako prezydenta państwa. Nowy rząd podjął reformy demokratyczne, uwalniając ok. 200 więźniów politycznych (w tym zwalniając z aresztu domowego Aung San Suu Kyi), łagodząc cenzurę, zezwalając na tworzenie związków zawodowych i przyznając im prawo do strajku. 1 kwietnia 2012 odbyły się wybory uzupełniające do parlamentu, w których zdecydowane zwycięstwo (40 miejsc na 45 wybieranych) odniosła Narodowa Liga na rzecz Demokracji (National League for Democracy). Postępy demokratyzacji skłoniły kolejne państwa do znoszenia sankcji nałożonych na Birmę; 14 maja 2012 zawieszenie na rok sankcji wobec Birmy ogłosiła Unia Europejska.
Święto narodowe: 4 stycznia – rocznica proklamowania niepodległości
Podział administracyjny
Kraj pod względem administracyjnym dzieli się na 7 stanów i 7 prowincji.
Demografia
Narodowości
Bamarowie – 68%
Szanowie – 9%
Karenowie – 7%
Arakanowie – 4%
Chińczycy – 3%
Hindusi – 3%
Monowie – 2%
Czinowie – 1%
pozostali (co najmniej 128 narodów i grup etnicznych) – 5%.
Przyrost naturalny: 1,01% (2015); 18,39 urodzeń na 1000 mieszkańców rocznie (2015).
Religia
Struktura religijna kraju według spisu powszechnego z 2014 roku:
buddyzm – 89,8% (45 185 449)
chrześcijaństwo – 6,3% (3 172 479 – większość chrześcijan w Mjanmie to baptyści).
islam – 2,3% (1 147 495)
hinduizm – 0,5% (257 763)
tradycyjne religie plemienne – 0,8% (408 045)
inne religie – 0,2% (82 825)
brak religii – 0,1% (30 844)
Zmiany według spisów powszechnych:
Gospodarka
PKB (PSN) na jednego mieszkańca w Mjanmie wyniósł w 2015 roku szacunkowo 5500 USD Struktura PKB kształtuje się następująco:
rolnictwo: 36,1%
przemysł: 22,3%
usługi: 41,6%
Eksportuje się głównie: gaz, produkty drzewne, rośliny strączkowe, ryż, minerały, m.in. jadeit i kamienie szlachetne. Importuje się zaś: tkaniny, paliwa, nawozy, cement, materiały budowlane, produkty żywnościowe, oleje jadalne. Głównymi partnerami handlowymi są: Chiny, Tajlandia, Indie, Singapur i Japonia.
Turystyka
W 2015 roku kraj ten odwiedziło 4,681 mln turystów (51,9% więcej niż w roku poprzednim – to największy wzrost w Azji), generując dla niego przychody na poziomie 2,092 mld dolarów.
Transport
Kalendarz
Zgodnie z tradycyjną astronomią, w Mjanmie tydzień ma 8 dni. Nie ma to jednak wpływu na kalendarz, gdyż ósmy dzień to środa wieczór zwany Yarhu. Jednak Yarhu nie jest uważany za istotny dzień w tygodniu i nie jest oznaczany w kalendarzu. Podział ten wynika ze względu na kształt buddyjskich pagód, w którym każdej z ośmiu stron jest przyporządkowany jeden dzień ośmiodniowego tygodnia. Dwie ze stron przypadają na środę. Jedna na poranek i popołudnie, a druga, właśnie Yarhu, na wieczór. Niedziela jest uznawana za pierwszy dzień tygodnia. Yarhu to piąty dzień.
Zobacz też
Stolice historyczne Birmy (pod nazwą kraju)
Mjanmańskie jednostki miar
Uwagi
Przypisy
Bibliografia
Aung San Suu Kyi, Freedom From Fear and Other Writings, London 1991
Aung San Suu Kyi, Letters from Burma, London 1997
Aung San Suu Kyi, Voice of Hope. Conversation with Alan Clements, London London 2008
Aung Thwin Michael, Aung Thwin Maitrii, A History of Myanmar Since Ancient Times. Traditions and Transformations, London 2012
Butwell Richard, U Nu of Burma, Stanford 1969
Callahan Mary, Making Enemies. War and State Building in Burma, Cornell 2003
Charney Michael W., A History of Modern Burma, Cambridge 2009
Dulyapak Preecharushh, Naypyidaw. The New Capital of Burma, Bangkok 2009
Furnivall John, Colonial Policy and Practice. A Comparative Study of Burma and Netherlands India, New York 1956
Giełżyński Wojciech, Opiumowa dżungla, Warszawa 1981
Houtman Gustaaf, Mental Culture in Burmese Crisis Politics. Aung San Suu Kyi and The National League for Democracy, Tokyo 1999
Leach Edmund, Political Systems of Highland Burma: A Study of Kachin Social Structure, London 1954
Michał Lubina: Birma: centrum kontra peryferie. Kwestia etniczna we współczesnej Birmie (1948-2013), Krakowska Oficyna Wydawnicza „Tekst”, Kraków 2014
Michał Lubina: Pani Birmy. Biografia polityczna Aung San Suu Kyi, Warszawa, PWN 2015
Orwell George, Birmańskie dni, Warszawa 1997
Popham Peter, The Lady and the Peacock. The Life of Aung San Suu Kyi, London 2011
Smith Martin, Burma. Insurgency and the Politics of Ethnicity, Dhaka-Bangkok-New York-London 1999
Spiro Melford, Anthropological Other or Burmese Brother? Studies in Cultural Analysis, New Brunswick 1992
Spiro Melford, Buddhism and Society: A Great Tradition and Its Burmese Vicissitudes, Berkeley-Los Angeles 1982
Steinberg David, Burma. The State of Myanmar, Washington D.C. 2000
Państwa w Azji Południowo-Wschodniej
Członkowie Organizacji Narodów Zjednoczonych |
546 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Biegun%20geomagnetyczny | Biegun geomagnetyczny | Biegun geomagnetyczny – punkt przecięcia się osi geomagnetycznej (osi dipola ziemskiego pola magnetycznego) z powierzchnią Ziemi. Jako że pole magnetyczne Ziemi nie jest ściśle dipolowe, igła kompasu nie wskazuje położenia biegunów geomagnetycznych.
Nomenklatura
W geografii bieguny magnetyczne (i geomagnetyczne) Ziemi nazywa się zgodnie z ich położeniem, a nie polarnością: „północny” biegun magnetyczny (lub geomagnetyczny) oznacza biegun na półkuli północnej, a „południowy" biegun magnetyczny – na południowej. Z fizycznego punktu widzenia ta konwencja jest nieprawidłowa – współcześnie biegun południowy ziemskiego pola magnetycznego (który przyciąga północny biegun igły kompasu) znajduje się na półkuli północnej, a północny – na południowej; taką sytuację określa się jako polarność normalną Ziemi. Używanie nomenklatury fizycznej w geografii byłoby jednak mylące.
Położenie
Położenie biegunów geomagnetycznych Ziemi (w roku 2010):
północny: 80,08°N, 72,21°W (wschodnie wybrzeże Wyspy Ellesmere’a),
południowy: 80,08°S, 107,79°E (Płaskowyż Polarny).
Położenie biegunów magnetycznych Ziemi jest zmienne, co jest wyraźnie zauważalne w okresie wielu lat. Zmiany te nie mają jednak charakteru okresowego, jak mogłoby to wynikać jedynie z wykresów zmian deklinacji magnetycznej.
W dziejach Ziemi dochodziło wielokrotnie do odwrócenia biegunów, co zostało utrwalone w skałach magmowych i niektórych osadowych, w postaci magnetyzacji szczątkowej.
Zobacz też
Biegun geograficzny
Paleomagnetyzm
Przypisy
Geomagnetyzm
Bieguny Antarktydy
Geografia Arktyki
Nawigacja |
188200 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Salpausselk%C3%A4%20%28kompleks%20skoczni%29 | Salpausselkä (kompleks skoczni) | Salpausselkä – centrum skoczni narciarskich położone w Lahti w Finlandii.
Kompleks składa się ze skoczni: K116, K90, K64, K38, K25, K15, K8 oraz K6.
Skocznie K116 oraz K90 czterokrotnie były arenami MŚ w narciarstwie klasycznym (w 1978, 1989, 2001 oraz 2017).
Lahti od dawna pojawia się w kalendarzu Pucharu Świata i Pucharu Kontynentalnego w skokach narciarskich i kombinacji norweskiej.
W 2013 roku przebudowano skocznię normalną. Po przebudowie przesunięto punkt HS z 97. na 100. metr.
Skocznie wykonane z betonu i wybudowane są na częściowo sztucznym wzniesieniu. Choć duża skocznia posiada osłonę przeciwwiatrową, warunki wietrzne w Lahti nie są dobre. Za to zaletą tej skoczni jest posiadanie sztucznego oświetlenia, które jest potrzebne przy rozgrywaniu konkursów wieczornych. Przeciwnikom organizacji zawodów przez Lahti nie podoba się również sama konstrukcja skoczni, która ich zdaniem przypominają szubienicę. Cały kompleks jest wyłożony igelitem. W otoczeniu skoczni znajdują się stadion piłkarski oraz stadion lekkoatletyczny.
Dane o skoczniach
Salpausselkä K116
Punkt konstrukcyjny: 116 m
Wielkość skoczni (HS): 130 m
Punkt sędziowski: 135 m
Oficjalny rekord skoczni: 138 m – Johann André Forfang (04.03.2017)
Długość najazdu: 85,4 m
Nachylenie najazdu: 38,64°
Długość progu: 6,43 m
Nachylenie progu: 10,5°
Wysokość progu: 3,41 m
Nachylenie zeskoku: 34,7°
Rekordziści skoczni
Salpausselkä K90
Punkt konstrukcyjny: 90 m
Wielkość skoczni (HS): 100 m
Oficjalny rekord skoczni: 103,5 m – Kamil Stoch (24.02.2017) – kwalifikacje do mistrzostw świata
Długość najazdu: 73,760 m
Nachylenie najazdu: 38,230°
Długość progu: 6,15 m
Nachylenie progu: 10,8°
Wysokość progu: 3,19 m
Nachylenie zeskoku: 33°
Rekordziści skoczni
Salpausselkä K64
Punkt konstrukcyjny: 64 m
Wielkość skoczni (HS): 70 m
Oficjalny rekord skoczni: 72,5 m – Jarkko Määttä (1.03.2008)
Długość najazdu: 61 m
Nachylenie najazdu: 37°
Długość progu: 5,5 m
Nachylenie progu: 10,5°
Wysokość progu: 2,1 m
Nachylenie zeskoku: 34,0°
Zobacz też
Puchar Świata w skokach narciarskich w Lahti
Przypisy
Bibliografia
Linki zewnętrzne
Strona internetowa klubu Lahden Hiihtoseura
Skocznie narciarskie w Finlandii
Sport w Lahti
Puchar Świata w skokach narciarskich w Lahti |
188204 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Protetyka | Protetyka | Protetyka – dziedzina wiedzy z pogranicza medycyny i techniki, zajmująca się uzupełnianiem ubytków tkankowych, narządowych lub czynnościowych przy pomocy sztucznego materiału zastępczego (protezy).
Ze względu na obszar zainteresowania, wyróżniamy:
protetykę stomatologiczną
protetykę słuchu
protetykę naczyniową
protetykę ortopedyczną
protetykę regionów ważnych ze względów estetycznych (proteza ubytków w obrębie twarzy, proteza sutka po mastektomii, proteza jądra itp.)
optykę okularową.
Chirurgia
Okulistyka
Ortopedia |
188208 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Syberia%20%28gra%20komputerowa%29 | Syberia (gra komputerowa) | Syberia – komputerowa gra przygodowa typu wskaż i kliknij stworzona i wydana przez firmę Microïds w 2002 roku i zaprojektowana przez Benoît Sokala.
W 2004 premierę miał sequel gry – Syberia II, a 20 kwietnia 2017 – kolejna część, Syberia 3.
Rozgrywka
Gracz kieruje amerykańską prawniczką Kate Walker, która odwiedza kolejne lokacje, prowadzi rozmowy z napotkanymi postaciami, odnajduje potrzebne przedmioty i rozwiązuje zagadki logiczne. W czasie dialogów z postaciami gracz ma do wyboru różne tematy rozmów. Bohaterka posługuje się też telefonem komórkowym, aby wykonywać rozmowy lub odbierać połączenia.
Fabuła
Kate Walker przybywa z Nowego Jorku do miejscowości Valadilene w Alpach, aby sfinalizować zakup fabryki mechanicznych zabawek przez amerykański koncern zabawkowy. Na miejscu dowiaduje się, że Anna – właścicielka fabryki, która miała podpisać akt sprzedaży – nie żyje, a jedyny spadkobierca – Hans Voralberg, uznany za zmarłego brat Anny, przebywa w Rosji, „gdzieś na Syberii”, gdzie poszukuje wyspy, na której ponoć wciąż mieszkają mamuty.
By odnaleźć Hansa, Kate wyrusza w podróż nakręcanym pociągiem, jednym z ostatnich wynalazków Voralberga. Towarzyszy jej automat Oskar, mechaniczny maszynista i konduktor pojazdu. Podczas rozgrywki musi usuwać wszelkie przeszkody prawne i fizyczne, które uniemożliwiają odjazd z kolejnych lokacji.
W czasie podróży Kate Walker zatrzymuje się w różnych miejscowościach. Oprócz Valadilene, zwiedza jeszcze miasteczko uniwersyteckie Barrockstadt w Niemczech oraz dwie lokacje w Rosji: opuszczony kompleks przemysłowy Komkolzgrad i zapomniane uzdrowisko w Aralbadzie.
Produkcja
Grę zaprojektował Benoît Sokal. Grafika składa się z trójwymiarowych postaci i dwuwymiarowych teł.
Wybrana obsada głosowa
Brygida Turowska jako Kate Walker / młody Hans Voralberg
Zbigniew Konopka jako Borodin / Zawiadowca stacji w Barrockstadt / Rektor Uniwersytetu / Zarządca
Mikołaj Muller jako Hans Voralberg / Główny Rektor Uniwersytetu / Recepcjonista hotelu w Valadilene / Drugi prefekt
Beata Łuczak jako Helena Romański
Sławomir Śmiałek jako James / Edward Marson
Odbiór
Syberia zebrała pozytywne recenzje krytyków, którzy doceniali fabułę gry, jej oprawę graficzną i muzyczną oraz wyważony poziom trudności. Krytykowano jednak liniową rozgrywkę.
Przypisy
Gry typu wskaż i kliknij
2002 w grach komputerowych
Gry na platformę Windows
Gry na platformę Xbox
Gry na platformę Xbox 360
Gry na platformę PlayStation 2
Gry na platformę PlayStation 3
Gry komputerowe w konwencji steampunku |
188214 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Saale | Saale | Niemcy:
Saale (pol. Soława) – rzeka, dopływ Łaby
Saale – rzeka, dopływ Leine
Zobacz też:
Fränkische Saale
Saale-Holzland
Saale-Orla
Saale-Rennsteig |
547 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Bronis%C5%82aw%20Pi%C5%82sudski | Bronisław Piłsudski | Bronisław Piotr Piłsudski herbu Piłsudski (ur. 2 listopada 1866 w Zułowie, zm. 17 maja 1918 w Paryżu) – polski zesłaniec, etnograf, zajmujący się ludami i kulturami Dalekiego Wschodu, głównie ludem Ajnów, który obserwował na Sachalinie, a później na wyspie Hokkaido. Był bratem Józefa, Adama, Jana i Kazimierza.
Życiorys
Od 1874 mieszkał w Wilnie, gdzie 3 lata później wstąpił do gimnazjum. Razem z bratem Józefem organizowali kółko samokształceniowe Spójnia. Po śmierci matki (1884) w 1886 wyjechał do Petersburga, gdzie zdał egzamin na bakałarza i wstąpił na Wydział Prawa miejscowego uniwersytetu.
W 1887 został wciągnięty w przygotowania Woli Ludu do zamachu na cesarza Aleksandra III. Wśród zamachowców znajdował się między innymi Aleksander Uljanow (starszy brat Włodzimierza, znanego potem jako Lenin), po procesie stracony. Po dekonspiracji spisku Bronisław (którego podczas przesłuchań wydał Michał Kanczer) został skazany na karę śmierci, zamienioną na 15 lat katorgi i zesłany na wyspę Sachalin. Na Sachalinie w 1891 poznał Lwa Sternberga, znanego już etnografa, który także przebywał na zesłaniu. W 1896 ukazała się jego praca o obserwacjach klimatycznych. Został wówczas wysłany z misją meteorologiczną na południową część wyspy, gdzie zetknął się z Ajnami.
Po 10 latach zesłania reszta wyroku została zamieniona na nakaz osiedlenia się bez prawa opuszczania rosyjskiego Dalekiego Wschodu. Trzy lata później otrzymał od cesarskiej akademii nauk propozycję udania się na badania kultury Ajnów, Gilaków (Niwchów), Oroków i Mangunów na Sachalinie. W tym samym roku osiedlił się – już jako wolny człowiek – w wiosce Ai, gdzie ożenił się z Shinhinchou (Chuusamma, Ciuusamma), krewną wodza Bafunke Kimury, która urodziła mu syna o imieniu Sukezō i córkę Kyō.
W 1903 wraz z innym zesłańcem, pisarzem Wacławem Sieroszewskim, udał się na badania kultury Ajnów na wyspie Hokkaido. Jednym z efektów jego pracy są unikatowe nagrania dźwiękowe zarejestrowane na 100 wałkach woskowych. Obecnie można je oglądać w Centrum Kultury i Techniki „Manggha” w Krakowie. Na początku lat 80. XX w. wałki te zostały wypożyczone z Polski przez Japończyków, a firma SONY skonstruowała specjalny laserowy odpowiednik urządzenia do ich odczytu (fonografu Edisona), dzięki któremu udało się po wielu latach znów usłyszeć zapisane na nich dźwięki. Są to jedyne znane nagrania języka Ajnów z tamtego okresu.
Jego dorobkiem jest stworzenie słowników, w których przetłumaczył ponad 10 tys. słów z języka ainu, 6 tys. z języka gilackiego oraz 2 tys. z języka orockiego i języka Mangunów, oraz bogate opisy ich kultury i obyczajów, w tym także kultury muzycznej, spisał wiele podań i legend tych kultur oraz wykonał ok. 300 fotografii, na których utrwalał głównie typy mieszkających tam ludzi. Utrwalił fonograficznie pieśni i mowę Ajnów, w swej pracy posługiwał się też kamerą filmową. Spuścizna rękopiśmienna i fotograficzna Bronisława Piłsudskiego znajduje się w Zbiorach Specjalnych Biblioteki Naukowej PAU i PAN w Krakowie.
Po wybuchu wojny rosyjsko-japońskiej w 1906 znalazł się w Japonii, gdzie zaprzyjaźnił się z japońskim pisarzem i poetą Shimeiem Futabateiem. Efektem tej znajomości było zawiązanie Towarzystwa Japońsko-Polskiego i pierwszej wymiany kulturalnej pomiędzy oboma krajami. Do jego przyjaciół i współpracowników należeli także polityk Shigenobu Ōkuma, antropolog i etnolog Ryūzō Torii oraz działacz socjalistyczny Sen Katayama. Shimei Futabatei wspominał, że Piłsudski był dla niego dziwakiem o dobrym sercu i niewinności dziecka, który na każdym kroku z ekscytacją podkreślał, że musi zrobić coś by pomóc Ainu, że to jego przeznaczenie – i to mimo faktu, że nie miał grosza przy duszy.
Do Europy przybył przez Stany Zjednoczone w 1906 i zamieszkał w Krakowie. Później przeprowadził się do Zakopanego i prowadził badania etnograficzne Podhala. Po wybuchu I wojny światowej wyjechał do Szwajcarii, włączając się w nurt działalności niepodległościowej. Pod koniec 1917 wyjechał do Paryża, gdzie w 1918 utonął w Sekwanie. Podejrzewa się, że była to śmierć samobójcza, związana z depresją, zdiagnozowaną przez dr. Józefa Babińskiego.
Uroczystości pogrzebowe odbyły się 29 maja 1918 na cmentarzu Les Champeaux w Montmorency pod Paryżem, gdzie do dziś znajduje się grób Bronisława Piłsudskiego.
Potomkowie
Synem Sukezō Kimury (, Kimura Sukezō) (ur. 14.02.1903 na Sachalinie, zm. 5.06.1971 w mieście Furano na Hokkaido) był Kazuyasu Kimura (, Kimura Kazuyasu). Wnuk Bronisława Piłsudskiego Kazuyasu Kimura mieszkał i pracował w Japonii, posiadał firmę FC Engineering w Jokohamie. Zmarł 17 grudnia 2022. Miał żonę, trzy córki (najstarsza córka ma na imię Kanako).
Obecnie w Japonii mieszka kilkanaścioro potomków Bronisława Piłsudskiego. Potomkowie Kyō Kimury mieszkają na Hokkaido, potomkowie Sukezō Kimury mieszkają w Jokohamie.
Dzieła
Pomnikowa edycja dzieł zebranych Bronisława Piłsudskiego jest realizowana przez prestiżowe w skali globalnej wydawnictwo naukowe de Gruyter Mouton od 1998, dotychczas ukazały się jej cztery tomy o objętości ponad 4000 stron:
The Collected Works of Bronisław Piłsudski. Volume 1, The Aborigines of Sakhalin, 1998, Ss. xvii + 792,
Volume 2, Materials for the Study of the Ainu Language and Folklore (Cracow 1912). 1998. Ss. xiv + 872. Berlin-New York: Mouton de Gruyter,
Volume 3, Materials for the Study of the Ainu Language and Folklore 2, reconstructed, translated, and edited by Alfred F. Majewicz, with the assistance of Elżbieta Majewicz. 2004. Ss. xi + 913. Berlin-New York: Mouton de Gruyter. [with the assistance of Larysa V. Ozoliņa, Mikhail D. Simonov, Tatyana Bulgakova, Elżbieta Majewicz, Tatyana P. Roon, Tomasz Wicherkiewicz & Werner Winter],
Volume 4. Materials for the Study of Tungusic Languages and Folklore. 2011. Ss. xv + 1397. Berlin-Boston: de Gruyter Mouton.
Upamiętnienie
W serii znaczków „Polacy na świecie” Poczta Polska wydała w 2002 r. znaczek poświęcony Bronisławowi Piłsudskiemu.
Narodowy Bank Polski wprowadził do obiegu monety upamiętniające Bronisława Piłsudskiego:
w dniu 1 października 2008 r.
o nominale 10 zł – wykonaną stemplem lustrzanym w srebrze,
w dniu 29 września 2008 r.
o nominale 2 zł – wykonaną stemplem zwykłym w stopie Nordic Gold.
Celem emisji monet było przypomnienie działalności sławnego polskiego etnografa.
W 2013 r. odsłonięto w japońskim mieście Shiraoi, na wyspie Hokkaido, pomnik etnografa. Monument postawiono w tamtejszym muzeum Ajnów, gdzie w 1903 r. Piłsudski prowadził badania etnograficzne.
W 2011 powstał film biograficzny o Bronisławie Piłsudskim „Orzeł i Chryzantema”, reż. Jacek Wan
Genealogia
Nawiązania w kulturze
Życiorys Bronisława Piłsudskiego jest kanwą wydanej w 2019 roku powieści Pawła Goźlińskiego pt. „Akan” ().
Uwagi
Przypisy
Linki zewnętrzne
Dzieła Bronisława Piłsudskiego w serwisie Polona
Ludzie związani z Wilnem
Bronisław Piłsudski
Badacze Ajnów
Polacy w Japonii
Polscy podróżnicy i odkrywcy
Polscy zesłańcy w Imperium Rosyjskim
Polacy w Rosji
Polscy badacze Syberii
Pochowani na cmentarzu w Montmorency
Urodzeni w 1866
Zmarli w 1918
Biografie kanonu polskiej Wikipedii |
548 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Berkeley%20Software%20Distribution | Berkeley Software Distribution | BSD (ang. Berkeley Software Distribution, czasami nazywany Berkeley Unix) – odmiana systemu operacyjnego Unix wywodząca się ze stworzonych na Uniwersytecie Kalifornijskim Berkeley rozszerzeń dla systemu rozwijanego przez firmę AT&T. Także potoczna nazwa licencji BSD, na której te systemy są wydawane oraz pokrewnych licencji tego typu (np. licencja MIT).
Historia powstania
Niedługo po powstaniu pierwszych wersji Uniksa, dr Bob Fabry z Berkeley starał się pozyskać nowy system dla uniwersyteckiego laboratorium i dzięki jego staraniom Unix został zainstalowany na komputerach PDP-11, które w tym czasie były w Berkeley. Niedługo po tym, Ken Thompson zainstalował na uczelnianym PDP-11 i napisał kompilator języka Pascal. W latach 1975–1976 Bill Joy i Chuck Haley doskonalili kompilator a także jądro systemu operacyjnego, a swoje poprawki odsyłali do Bell Labs.
Te i inne poprawki stały się podstawą do wypuszczenia 1st Berkeley Software Distribution, w której skład wchodził także udoskonalony kompilator Pascala oraz edytor ex. Po wypuszczeniu Wersji 1. Bill Joy rozpoczął pracę nad tym, co później stało się biblioteką termcap oraz edytorem vi. W 1978 została wypuszczona wersja 2BSD, zawierająca edytor vi, termcap i kompilator Pascala. Niedługo później powstała ostateczna wersja 2.11BSD dla PDP-11, a Uniwersytet otrzymał komputer VAX-11/780, na którym został zainstalowany system AT&T 32/V. System okazał się mieć wiele mankamentów i Bill Joy podjął decyzję o przeniesieniu BSD na VAX-a.
W roku 1979 powstał VAX/BSD, który oprócz typowych dodatków rodem z BSD zawiera także zarządzanie pamięcią wirtualną – czego brak było w systemie AT&T – a także kilka narzędzi z tego systemu. Wkrótce po tym Unix stał się produktem komercyjnym.
W tym samym czasie projekt BSD zyskał zainteresowanie amerykańskiej agencji DARPA, a w 1980 dostał grant na dodanie wymaganych przez DARPA rozszerzeń. Dalszy rozwój trwał, co zaowocowało wersjami 4 i 4.1BSD. Wersja 4.1 zawierała już ulepszoną obsługę poczty, ulepszone jądro, Pascala, Lispa oraz obsługę nowych VAX-ów 11/750.
Agencja była usatysfakcjonowana i sfinansowała dalsze prace, co zaowocowało dodaniem Berkeley Fast File System, obsługi TCP/IP oraz IPC. W 1983 ukazała się wersja 4.2BSD, których dostarczono około 1000, a więc bardzo dużo jak na tamte czasy, a jej sukcesu dopełnia fakt, że na podstawie jej kodu AT&T włączyła obsługę sieci i pamięci wirtualnej do słynnego Systemu Piątego.
Rodzina BSD
Udostępniony w 1986 4.3BSD jako pierwszy zawierał daemona nazw świeżo zainicjowanego systemu DNS. Dostępny od 1993 4.4BSD oraz powstające na jego bazie komercyjne (386/BSD → BSD/OS) i wolne systemy operacyjne (386BSD, NetBSD, FreeBSD) stały się ofiarą procesu o nieprawne korzystanie z kodu zastrzeżonego przez AT&T a potem – po sprzedaniu USL – Novella.
W wyniku ugody pomiędzy Uniwersytetem Kalifornijskim Berkeley a Novellem, do której doszło w czerwcu 1994, 4.4BSD Lite (uboższa wersja 4.4BSD pozbawiona większości spornego kodu) zostało uznane za wolne od wszelkich roszczeń. Proces jednak na długo zahamował rozwój BSD oraz związanych z nim projektów pokrewnych (niektóre jak 386BSD upadły). Potem ukazała się już tylko jeszcze jedna wersja 4.4BSD Lite2, której kod stał się podstawą nowszych wersji systemów FreeBSD (3.0), NetBSD (1.3), OpenBSD (2.3), BSD/OS (3.0) oraz nigdy nieukończonego Rhapsody firmy Apple Computer.
Niektóre systemy z rodziny BSD:
4.2BSD, 4.3BSD, 4.4BSD
BSD/OS
386BSD
NetBSD
FreeBSD
PicoBSD
DesktopBSD
BSDAnywhere
BSDRouterProject
Jibbed
OpenBSD
Frenzy
Cauldron
WarBSD
NetBoz
TrueBSD
VirtualBSD
ThinBSD
Darwin (macOS)
Rhapsody
SunOS (wersje < 5.0)
DragonFly BSD
TrueOS
FreeNAS
pfSense
MirOS
MidnightBSD
GhostBSD
Zobacz też
historia systemu operacyjnego Unix
kalendarium historii systemu operacyjnego Unix
Linki zewnętrzne
BSD Magazine
BSDGuru – Polskie centrum BSD
Pełne drzewo genealogiczne rodziny BSD
Wolne i otwarte oprogramowanie
Systemy operacyjne |
549 | https://pl.wikipedia.org/wiki/BMX | BMX | BMX () – nazwa roweru i rodzaju kolarstwa, które zostało zapoczątkowane w USA w latach 70. XX wieku.
Sport ten uprawia się na torach ziemnych ze sztucznie przygotowanymi przeszkodami, z użyciem rowerów na kołach 20-calowych (), posiadających wzmocnioną i bardzo uproszczoną (bez przerzutek) konstrukcję. Poza tym BMX-y mogą mieć dowolny typ konstrukcji, masę i geometrię.
Istnieją również mistrzostwa świata i puchar świata BMX (UCI BMX Supercross).
Zawody BMX
Zawody BMX są rozgrywane inaczej niż motocyklowe zawody przełajowe (tzw. motocrossu), choć mają kilka wspólnych cech. W jednym biegu równocześnie (pth) startuje ośmiu zawodników, z odpowiednio szerokiego pasa startowego, a następnie pokonują tor, który ma ok. 300–400 m długości. W trakcie widowiskowych zawodów często dochodzi do karamboli, jednak dzięki osłonom zawodników i stosunkowo niskim prędkościom wynikającym z samej konstrukcji rowerów BMX rzadko dochodzi do poważniejszych obrażeń zawodników.
Bardzo prestiżową imprezą jest Puchar Świata – UCI BMX Supercross, których cechą charakterystyczną jest 8-metrowa rampa startowa, oraz większe przeszkody. Udział w tych zawodach mogą brać zawodnicy, którzy ukończyli 16 lat.
BMX zadebiutował jako dyscyplina olimpijska w Pekinie w 2008 r. Pierwszym mistrzem został Łotysz Māris Štrombergs, a mistrzynią Francuzka Anne-Caroline Chausson.
Mniej znane w Polsce, lecz cieszące się długą tradycją są zawody BMX freestyle odbywające się przy okazji corocznego festiwalu sportów ekstremalnych X Games. Zawodnicy mogą spróbować swoich sił w jednej z 4 kategorii
Vert
Park
Dirt jumping
Big Air
W całej Polsce, głównie w większych miastach w okresie letnim odbywają się zawody BMX do bardziej znanych imprez należą: Baltic Games, Wąchock Jam czy też Mistrzostwa Polski BMX odbywające się corocznie w Białymstoku.
Dyscypliny BMX
Współcześnie nazwa BMX zmieniła trochę znaczenie i oprócz BMX w rozumieniu UCI, do sportu tego zalicza się również:
street, czyli jazda w mieście, wskakiwanie na murki, poręcze itp.,
vert, czyli skakanie na pionowych rampach.
flatland, czyli ewolucje wykonywane na płaskim terenie, podobnie jak niegdyś freestyle w skateboardingu.
dirt, czyli najczęściej używane określenie skoków na specjalnie zaprojektowanych do tych celów torach.
park, czyli wykonywanie ewolucji na specjalnie do tego zbudowanych obiektach zwanych skateparkami.
We wszystkich tych odmianach freestyle’u odbywają się międzynarodowe zawody na całym świecie.
Zobacz też
akrobacje rowerowe
skate punk
skateboarding
deskorolka
Kolarstwo BMX
Rowery |
188215 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Century%20Child | Century Child | Century Child – czwarty album studyjny fińskiego zespołu Nightwish, wydany w 2002 roku przez Spinefarm Records. To pierwszy album grupy z byłym już basistą i wokalistą zespołu, Marco Hietalą. Przedostatni z wokalistką Tarją Turunen.
Opis albumu
Przed jego nagraniem, w zespole nasiąpiły zmiany osobowe. Sami Vänskä, który był członkiem zespołu od albumu Oceanborn, musiał odejść. Marco Hietala, znany z zespołów Tarot i Sinergy, obiecał zastąpić go podczas prac nad nowym albumem i trasy koncertowej. Wieloletni przyjaciel grupy - Ewo Rytkönen - został ich nowym managerem. Aby uczcić "nowy początek", na stronie zespołu, 24 listopada 2001 (miesiąc przed Bożym Narodzeniem), otwarto oficjalny sklep z artykułami dla fanów zespołu. Nagrywanie nowego albumu Century Child rozpoczęto w styczniu 2002.
Album Century Child wyszedł w maju 2002 roku i w ciągu dwóch godzin stał się w Finlandii Złota płytą. W ciągu następnych dwóch tygodni osiągnął status Platynowej Płyty (30 000 sprzedanych kopii). W albumie tym pojawiły się pewne nowe elementy np. żywa orkiestra, żywy chór i męski głos (partie Marco Hietali). W tym samym czasie Nightwish zajmował najwyższe miejsca na fińskich listach przebojów zarówno wśród albumów jak i singli, po raz pierwszy w ich historii. Także za granicą odnosili sukcesy: w Niemczech album zajął piąte miejsce, a w Austrii piętnaste. W lipcu odbyła się trasa koncertowa w Ameryce Południowej. W Brazylii pierwsza edycja Century Child została wyprzedana w ciągu jednego dnia. W ojczyźnie muzyków album sprzedał się w liczbie 59 000 kopii, co dało im drugie miejsce na liście najlepiej sprzedających się albumów 2002.
Lista utworów
Opracowano na podstawie materiału źródłowego.
Listy sprzedaży
Przypisy
Albumy Spinefarm Records
Albumy muzyczne wydane w roku 2002
Albumy Nightwish
Albumy koncepcyjne |
188220 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Bistuszowa | Bistuszowa | Bistuszowa – wieś w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie tarnowskim, w gminie Ryglice.
W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa tarnowskiego.
Miejscowość położona na północnym krańcu Pogórza Ciężkowickiego, najdalej na północ wysuniętej części Karpat, na trasie z Tuchowa do Ryglic. Południowa jej część (tzw. Podlesie) należy do Parku Krajobrazowego Pasma Brzanki.
Części wsi
Historia
Początki miejscowości sięgają czasów, kiedy księżna Judyta, druga żona Władysława Hermana, podarowała ją jako ziemie przyległe do Tuchowa, benedyktynom tynieckim.
W I poł. XV w. wieś staje się własnością Mikołaja z Burzyna za udział w wojnie z Krzyżakami, w 1486 wieś określano w dokumentach jako Byeschvoschovycze. Nie jest znana genealogia samej nazwy wsi. jednak z czasem sama nazwa ewoluowała, ulegając zmianie i wpływowi lokalnemu. W 1596 w księgach parafii Ryglice pojawia się zapis: Biestwieszowa.
Nazwa wsi:
1228 – Bezdechowicze
1407 – Bestwossowa, Byesoschow
1486 – Byeschvoschovycze
1596 – Biestwieszowa
1880 – Bisłoszowa, Bistuszowa
Wśród słynnych postaci należy wspomnieć Michała Witalisa, który w 1846 został wybrany wójtem jako 19-letni mężczyzna, z zawodu stolarz, był powszechnie ceniony i lubiany. W tym też roku uratował rodzinę Bossowskich od śmierci w czasie rzezi galicyjskiej. Został wybrany na posła do sejmu wiedeńskiego. Zawsze reprezentował interesy chłopów, z których się sam wywodził. Zmarł 20 marca 1888, jego mogiła znajduje się na cmentarzu w Ryglicach, był posłem na długo wcześniej przed Witosem. Wśród jego zasług można wymienić, iż to dzięki niemu przedłużono linię kolejową z Tarnowa do Tuchowa, a później dalej w stronę Stróż.
Turystyka
Z Tuchowa przez Burzyn, dalej przez Podlesie Bistuszowskie, prowadzi szlak turystyczny na najwyższy szczyt okolicy – Brzankę, gdzie znajduje się także schronisko, wcześniej jednak przechodzi się obok Ośrodka Rekreacji Hippicznej Podlesie, gdzie także można zatrzymać się lub skorzystać z oferty wypoczynkowej.
Warte zobaczenia i odwiedzenia
Ośrodek Rekreacji Hippicznej Podlesie – na terenie parku krajobrazowego
Zabytkowy dworek szlachecki, (XVIII w.) w przeszłości siedziba właścicieli miejscowości rodu Bossowskich, wcześniej Ośrodek Wypoczynkowy FS Tamel Tarnów, obecnie własność prywatna z przeznaczeniem na agroturystykę i imprezy masowe. W pobliżu dworku dwa stawy rybne, zaś wokół dworku zabytkowy park a w nim blisko 1000-letni dąb – pomnik przyrody;
Cmentarz wojenny nr 165 z okresu I wojny światowej – miejsce spoczynku 87 żołnierzy austriackich.
Przypisy
Linki zewnętrzne
Opis na stronie gminy
Wsie w powiecie tarnowskim |
188221 | https://pl.wikipedia.org/wiki/J%C4%99zyk%20retoroma%C5%84ski | Język retoromański | języki retoromańskie (podgrupa języków romańskich)
język romansz (język używany w Szwajcarii, należący do języków retoromańskich) |
188223 | https://pl.wikipedia.org/wiki/%C5%9Awi%C4%99ta%20Tekla | Święta Tekla | Święta Tekla (, ; ur. w I wieku w Ikonium w Azji Mniejszej) – chrześcijanka, dziewica, męczennica, święta Kościoła katolickiego i prawosławnego (pierwsza męczennica, równa apostołom).
Życiorys
Tekla nie jest wymieniana w Nowym Testamencie. Najwcześniejszy o niej zapis pochodzi z apokryfu Dzieje Pawła i Tekli, pochodzącego z końca II wieku. Według apokryfu była uczennicą apostoła Pawła. Od niego otrzymała chrzest, podczas jego pierwszej podróży po Azji Mniejszej (45–49). Po nawróceniu zerwała zaręczyny z poganinem, za co skazano ją na stos, jednak płomienie zgasił deszcz. Wraz z Pawłem udała się do Antiochii, a gdy tam odrzuciła rękę starającego się o nią Syryjczyka, została skazana, jak wielu pierwszych chrześcijan (np. w Rzymie za panowania Nerona), na pożarcie, jednak ponownie ocalała, gdy wygłodniała lwica cudem jej nie tknęła. Po dwukrotnym ocaleniu udała się do Seleucji, gdzie spędziła resztę życia jako pustelnica. Miała dożyć sędziwego wieku, zmarła mając około 80 lat. Św. Ambroży nauczał dziewice konsekrowane, że św. Tekla, pokazuje im jak mają składać z siebie ofiarę.
W Antiochii pewien szlachcic o imieniu Aleksander pożądał Tekli i próbował ją zgwałcić. Dziewczyna walczyła z nim, zrywając przy tym jego płaszcz i strącając z głowy diadem. Z tego powodu została postawiona przed sądem za napaść. Lokalny sąd skazał ją na pożarcie przez dzikie bestie, ale dziewczyna znów została cudownie uratowana. Na arenie bowiem, żeńskie bestie, w szczególności lwice, ochroniły ją przed męskimi agresorami. W czasie tej kaźni, Tekla sama siebie ochrzciła, rzuciwszy się do pobliskiej fosy pełnej groźnych bestii.
Legenda
Legenda podaje, że prześladowana za wiarę chrześcijańską przez własnych rodziców i ścigana przez wojsko rzymskie św. Tekla, podczas ucieczki dobiegła do Maluli. Tutaj pionowa ściana skalna zagrodziła jej drogę. Jej żarliwe modlitwy spowodowały, że strome skały rozstąpiły się, umożliwiając dalszą ucieczkę. W ten sposób powstał wąwóz św. Tekli, który dziś należy do największych atrakcji dla odwiedzających Maalulę turystów i pielgrzymów. Jego ściany wznoszą się kilkanaście metrów nad wąskim dnem, a w pobliżu jego wylotu, w miejscu, gdzie modliła się św. Tekla, wybudowano kościół i klasztor pod jej wezwaniem.
Według lokalnej tradycji, w skalnej grocie położonej powyżej klasztoru znajdował się niegdyś grób św. Tekli. Obecnie jest tam malutkie mauzoleum poświęcone męczennicy. I choć powszechnie uważa się, że św. Tekla została pochowana w Seleucji Izauryjskiej, jednak syryjscy chrześcijanie do dziś otaczają grotę w Maaluli wielką czcią.
Kult
Ślady kultu ku czci Tekli pochodzą z IV wieku. Kult rozwinął się zarówno na Wschodzie, jak i Zachodzie Europy.
Wspomnienie liturgiczne św. Tekli w Kościele katolickim obchodzone jest 23 września.
Cerkiew prawosławna wspomina męcz. Teklę, pierwszą męczennicę, równą apostołom24 września/7 października, tj. 7 października według kalendarza gregoriańskiego.
Grota w Maaluli każdego dnia jest miejscem modlitwy wielu pielgrzymów, natomiast co roku 23 września w miasteczku uroczyście obchodzony jest Dzień św. Tekli, a w Tarragonie i Katalonii odbywa się Santa Tecla Festival.
Patronat
Jest patronką Tarragony w Hiszpanii i Santa Tecla w Salvadorze. Patronuje umierającym, cierpiącym na choroby oczu i bractwom św. Tekli; orędowniczka przed wężami i dzikimi zwierzętami, w czasie pożarów i zarazy.
Ikonografia
W ikonografii Tekla przedstawiana jest jako kobieta o długich, prostych, spadających na ramiona włosach, które zazwyczaj przykrywa chusta. W większości ujęć ma bose nogi. W jej szatach dominuje jasna czerwień, a w oczy rzucają się bardzo szerokie rękawy. W dłoni trzyma (niekiedy dużych rozmiarów) krzyż lub księgę.
W Rzymie znajdują się dwa freski z III wieku, który jeden z nich znajduje się w Muzeach Watykańskich i przedstawia męczeństwo św. Tekli.
Atrybutami są: narzędzia męki – stos i lew, krzyż w ręce oraz wół.
Sanktuaria i relikwie
Seleucja, Antiochia, Dalisantos (Izauria), Selinunta, Konstantynopol, Aeca (Apilia), Mediolan, Maalula – relikwie św. Tekli leżą w maleńkiej kaplicy w kościele, którym opiekują się siostry prawosławne.
Kult w Polsce
Kult Tekli wyróżniał się wśród kultu innych świętych. Szczególne nabożeństwo do Świętej wzrosło w XVIII wieku. Czczona była szczególnie w diecezjach: warmińskiej, chełmińskiej i łomżyńskiej, we wrocławskiej była wymieniana w litanii do Wszystkich Świętych, czczona jest w prawosławnej diecezji białostocko-gdańskiej, w małej parafii dekanatu Kleszczelowskiego Kuzawa 7 października.
Relikwie
Relikwie św.Tekli znajdują się w przyklasztornym kościele NMP w Kole oraz w kościele Zwiastowania NMP w Piotrkowicach.
Patronat
Jest patronką Ziemi Kolskiej.
Kościoły i wizerunki
Święta posiadała własne kościoły, ołtarze, a nawet sanktuaria (np. w Dobrzycy). W 1914 roku było 9 kościołów pod jej wezwaniem. Obecnie pod wezwaniem św. Tekli jest 16 kościołów i kaplic, obchodzonych jest 10 odpustów dodatkowych. Św. Tekla jest przedstawiona na ok. 170 wizerunkach.
W Kielcach znajduje się pomnik św. Tekli, a w zabytkowym kościele w Strzelcach Wielkich – malowidło ścienne.
Od imienia Tekla pochodzą nazwy 21 miejscowości, m.in. Teklowo, Teklów.
Przysłowie
Z imieniem Tekla wiąże się przysłowie:
W dzień Tekli będziemy ziemniaki piekli.
Zobacz też
kult świętych
męczennicy wczesnochrześcijańscy
modlitwa za wstawiennictwem świętego
parafie i świątynie pod wezwaniem św. Tekli
(586) Thekla
Uwagi
Przypisy
Bibliografia
Zalewski Wincenty, Święci na każdy dzień, Warszawa 2001
męcz. Tekla, pierwsza męczennica, równa apostołom na cerkiew.pl (oprac. Jarosław Charkiewicz)
Męczennicy wczesnochrześcijańscy
Święci chrześcijańscy
Urodzeni w I wieku
Zmarli w I wieku |
188224 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Entelechia | Entelechia | Entelechia ( entelecheia od én télos échein – dosłownie ucelowienie) – termin Arystotelesa, oznaczający w jego filozofii wewnętrzny cel, który leży rzekomo u podstaw rozwoju materii i określa cały proces jej rozwoju.
Arystoteles twierdził, że każdy istniejący byt dzięki swojej przybranej formie posiada własną entelechię, czyli ucelowioną duszę, nadającą rzeczy jedność.
Entelechia w ciele nieorganicznym to określony stosunek, w jakim mieszają się jego elementy.
Entelechia w organizmach żywych to ontologiczny początek ruchu wewnętrznego, traktowanego przez Arystotelesa za przejaw życia, mający trzy postaci:
roślinną – odżywianie się i rozmnażanie;
zwierzęcą – możliwość odbierania bodźców ze środowiska i poruszania się;
ludzką – rozum.
W idealistycznych teoriach witalizmu entelechia oznacza mistyczną, niematerialną „siłę witalną”, stanowiącą jakoby źródło i podłoże życia.
Przypisy
Literatura
Arystoteles, Fizyka
Arystoteles, O duszy
Jan Legowicz, Zarys historii filozofii
Władysław Tatarkiewicz, Historia filozofii t. I.
Ontologia
Arystotelizm
Starogreckie pojęcia filozoficzne |
188234 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Hiperprzestrze%C5%84%20%28fantastyka%20naukowa%29 | Hiperprzestrzeń (fantastyka naukowa) | Hiperprzestrzeń (), rzadziej nadprzestrzeń, podprzestrzeń itp. – rodzaj alternatywnej przestrzeni opisywanej przez fantastykę naukową. W przestrzeni tej możliwe jest podróżowanie z prędkościami większymi niż prędkość światła w próżni w naszym wszechświecie. Jest to tłumaczone faktem poruszania się statków kosmicznych z prędkością większą od prędkości światła przy użyciu tzw. hipernapędu. Inną możliwością jest stworzenie przejścia z zakrzywionej czasoprzestrzeni wszechświata do wyższego wymiaru, w którym droga między dwoma odpowiadającymi punktami jest krótsza.
Fizyk i matematyk Albert Einstein w swoich teoriach wykazał, że przekroczenie prędkości światła nie jest możliwe. Teoria ta jest uznawana przez większość autorytetów w dziedzinie fizyki. Wprowadzanie nadprzestrzeni w utworach fabularnych ma zwykle na celu ominięcie tego ograniczenia, by umożliwić bohaterom szybkie podróże międzygwiezdne, konieczne dla fabuły i akcji.
Zobacz też
prędkość warp
teleportacja
Źródła
Astronomia w świecie Gwiezdnych wojen
Technologia fantastyczna |
188243 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Milutin%20Milankovi%C4%87 | Milutin Milanković | Milutin Milanković, cyrylicą: Милутин Миланковић (ur. 28 maja 1879 w Dalju, zm. 12 grudnia 1958 w Belgradzie) – serbski matematyk, geofizyk i astrofizyk, inżynier budownictwa oraz pisarz i popularyzator nauki.
Życie osobiste
Jego dziadek Uroš był filozofem, a drugi dziadek, Mita, szefem sztabu serbskiej armii za panowania Michała Obrenowicia. Był synem Milana i Jelisavety, z d. Maučević, jego ojciec był rolnikiem i handlarzem, a także lokalnym politykiem, zmarł gdy Milutin miał 8 lat. Miał sześcioro rodzeństwa; wraz ze swoją siostrą bliźniaczką był najstarszy. Trzech braci Milutina umarło z powodu gruźlicy jeszcze w dzieciństwie. Po śmierci ojca matka, babka i wuj zaczęli opiekować się dziećmi. 14 czerwca 1914 poślubił Kristinę Topuzović, z którą miał syna Vasko.
Przed podjęciem pracy naukowej
Urodził się w Dalju, położonym nad brzegiem Dunaju w Slawonii w Austro-Węgrzech, obecnie w żupani osijecko-barańskiej w Chorwacji. Z powodu słabego zdrowia, podstawowe kształcenie Milutina przebiegało w domu, gdzie uczył się od guwernantek i korepetytorów. W wieku dziesięciu lat przeprowadził się do innego wuja, Pai Maučevicia, w pobliskim Osijeku, gdzie po raz pierwszy uczęszczał do szkoły publicznej. W 1902 ukończył studia z zakresu inżynierii lądowej na Uniwersytecie Technicznym w Wiedniu, dwa lata później jako pierwszy Serb uzyskał tu tytuł doktora nauk technicznych. Tytuł jego doktoratu to Beitrag zur Theorie der Druck-kurven (pol. Przyczynek do teorii krzywych ciśnienia). W zawodzie inżyniera – budowniczego mostów, wiaduktów i zapór z zastosowaniem żelbetu, pracował w firmie Pittel do 1909, kiedy objął katedrę matematyki w Uniwersytecie w Belgradzie, gdzie później utworzył katedrę mechaniki nieba i był dziekanem Wydziału Filozoficznego. Pionier inżynierii rakietowej, dyrektor Obserwatorium Astronomicznego w Belgradzie (1948–1951).
Praca naukowa
Jego najbardziej znanym osiągnięciem jest opisanie cykli Milankovicia, gdzie zastosował metody matematyczne do rekonstrukcji warunków klimatycznych panujących dawniej na Ziemi, a także zależności orbity ziemskiej i zmian klimatycznych. Milanković badał trzy parametry orbity ziemskiej: inklinację (nachylenie) osi ziemskiej, jej precesję (zjawisko obracania się) i ekscentryczność orbity wokół Słońca. Stwierdził wyraźne oscylacje o okresach rzędu dziesiątek tysięcy lat. Było to rozwinięcie teorii Jamesa Crolla.
Teoria Milankovićia zyskała światową sławę dzięki publikacji jego krzywej promieniowania słonecznego w dziele Die Klimate der geologischen Vorzeit (1924), autorstwa klimatologa Wladimira Köppena i geofizyka Alfreda Wegenera. Następnie zaproszono go do współpracy przy dwóch podstawowych podręcznikach: klimatologii – Handbuch der Klimatologie (5 tomów, wyd. 1939) oraz geofizyki, Handbuch der Geophysik (1933).
Jego teoria nie została wówczas uznana, lecz współczesne badania osadów na dnach oceanicznych i rdzeni lodowcowych na Grenlandii i Antarktydzie zdają się potwierdzać rytmy Milankovicia o okresach 41 tys., 23 tys. oraz 100 tys. lat.
Sformułował prawo insolacji i teorię epoki lodowcowej. Dokonał również modyfikacji kalendarza juliańskiego, w następstwie czego opracował kalendarz nowojuliański, przyjęty przez większość Kościołów prawosławnych, m.in. Kościół Grecji, Konstantynopola, Rumunii, Bułgarii, Cypru.
Był stałym członkiem Serbskiej (od 1924) i członkiem korespondentem Jugosłowiańskiej Akademii Nauk i Umiejętności (od 1925).
Upamiętnienie
Jego imieniem nazwano planetoidę (1605) Milankovitch oraz kratery na Księżycu i Marsie.
Przypisy
Jugosłowiańscy naukowcy
Geofizycy
Fizycy XIX wieku
Fizycy XX wieku
Klimatolodzy
Matematycy XIX wieku
Matematycy XX wieku
Pisarze związani z Belgradem
Serbscy astronomowie XX wieku
Serbscy autorzy fantastyki naukowej
Serbscy naukowcy
Urodzeni w 1879
Wykładowcy Uniwersytetu Belgradzkiego
Zmarli w 1958 |
188246 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Westerplatte%3A%20Za%C5%82oga%20%C5%9Bmierci | Westerplatte: Załoga śmierci | Westerplatte: Załoga śmierci to polski komiks wojenny autorstwa Mariusza Wójtowicza-Podhorskiego (scenariusz, teksty) i Krzysztofa Wyrzykowskiego (grafika). Komiks jest próbą rekonstrukcji obrony Westerplatte we wrześniu 1939 roku.
Punktem wyjścia dla warstwy merytorycznej były rezultaty najnowszych badań historycznych nt. przebiegu walk. Autorzy starali się zachować w możliwie największym stopniu "naturalizm" począwszy od spraw ogólnych (np. chronologia wydarzeń, uczestnicy walk po stronie polskiej i niemieckiej) aż po szczegóły (np. autentyczne nr rejestracyjne samochodów). Tym niemniej nie można zapominać, że formuła komiksu pozostawia spory margines dla "licentia poetica" w związku z czym nie należy komiksu traktować jako podręcznika. W związku z tym autorzy celowo umieścili w komiksie komentarz historyczny (m.in.: plan sutereny (parteru) koszar na Westerplatte; poglądowa tablica porównawczą stopni różnych rodzajów wojsk obu stron konfliktu 1939 r. (Wojsko Polskie, Polska Marynarka Wojenna, Wehrmacht, Kriegsmarine, SS, Luftwaffe); reprodukcja oryginalnej niemieckiej mapy z 1 września 1939 r. pokazującą kurs do ataku na Westerplatte okrętu „Schleswig-Holstein”; lista załogi Wojskowej Składnicy Tranzytowej na Westerplatte wraz z ich przydziałem na stanowisko bojowe w dniu 1.09.1939 r.), który jest integralną częścią dzieła. Publikacji liczy 124 strony z czego 100 stron to same arkusze komiksowe.
Kontrowersje
Komiks wzbudził kontrowersje, ponieważ opisuje wersję wydarzeń różniącą się od większości źródeł. Opierając się na wielu publikacjach oraz wspomnieniach uczestników walk autorzy komiksu opisali obronę składnicy tranzytowej. W wersji przedstawionej w albumie obroną Westerplatte od 2 września dowodził kmdr. por. Franciszek Dąbrowski zastępując załamanego majora Henryka Sucharskiego, któremu to przez dziesięciolecia przypisywano bohaterską postawę. Oprócz komiksu, album zawiera przewodnik po półwyspie, kilka felietonów i wykaz uzbrojenia obu stron.
Przypisy
Polskie komiksy |
188250 | https://pl.wikipedia.org/wiki/%C5%A0koda%20Felicia | Škoda Felicia | Škoda Felicia − samochód osobowy z klasy aut miejskich produkowany przez niemiecki koncern Volkswagen AG pod marką Škoda Auto w latach 1994–2001.
Historia i opis modelu
Podstawowym modelem Škody Felicii był pięciodrzwiowy hatchback. Konstrukcyjnie było to zmodernizowane nadwozie poprzedniego modelu (Favorit). Podstawowym silnikiem był benzynowy silnik o pojemności 1,3 l wykonywany z jednopunktowym wtryskiem o mocy 40 kW (54 KM), 43 kW (58 KM) lub 50 kW (68KM) W późniejszym etapie silnik został unowocześniony i otrzymał wielpounktowy wtrysk paliwa, na rynek wschodni Felicia była oferowana z silnikiem gaźnikowym. Konstrukcyjnie wywodził się ze starszych modeli (105, 120, Favorit). Miał aluminiowy blok, łańcuch rozrządu i wtrysk paliwa firmy Bosch lub Siemens (Simos). Montowane były także silniki produkcji Volkswagena 1,6 l 55 kW (benzynowy) oraz 1,9 l 47 kW (wysokoprężny). Od wiosny 1995 roku do zimy 2001 r. Felicia montowana była przez spółkę Volkswagen Poznań w Poznaniu gdzie zmontowano ponad 130 tys. pojazdów.
W 1995 roku rozpoczęto produkcję odmiany kombi. W tym samym roku na bazie wersji kombi zaprezentowano odmianę z nadwoziem furgonowym o nazwie Vanplus. W 1996 roku na bazie wersji Pickup zabudowano samochód rekreacyjny przeznaczony dla młodych ludzi o nazwie Fun.
Na początku 1998 roku samochód zmodernizowano. Zmieniono m.in. kolorystykę wnętrza pojazdu, przednie reflektory, atrapę chłodnicy oraz przednie zderzaki. W tym samym roku wprowadzono do sprzedaży wersję Blue Sky z automatycznie rozsuwanym dachem. W 2000 roku auto zostało zwycięzcą konkursu TOP BUDGET CAR OF 2000 zorganizowanego przez angielskie pismo motoryzacyjne Auto Express. W modelu Felicia Škoda po raz pierwszy opcjonalnie zastosowała ABS oraz poduszki powietrzne (w ekskluzywnej wersji Laurin&Klement montowane seryjnie). Wyprodukowano łącznie 912 810 egzemplarzy.
Felicia Combi
Škoda Felicia Combi powstała na bazie modelu podstawowego i była następcą wycofanego z produkcji modelu Forman. W 1995 roku model zaprezentowano na salonie samochodowym w Brnie i w tym samym roku rozpoczęto produkcję seryjną. Wersja kombi miała takie same silniki i rodzaje wyposażenia jak wersja hatchback. Felicia Combi charakteryzowała się przedłużonym o 35 centymetrów pięciomiejscowym nadwoziem, bagażnik miał 447 l, po złożeniu tylnych siedzeń pojemność wzrastała do 1366 l. W 1998 roku wersja kombi tak samo jak hatchback przeszła lifting. Przez 7 lat wytworzono 356 596 egzemplarzy.
Felicia Vanplus
Škoda Felicia Vanplus powstała na bazie modelu Combi i miała zastąpić model Škoda Forman Plus. Charakteryzowała się plastikową nadstawką, dzięki której uzyskano większą przestrzeń ładunkową. W przeciwieństwie do Škody Pickup przeznaczona była do rozwożenia lekkich towarów o dużej objętości. Jej maksymalna nośność wynosiła do 450 kg (600 kg Škoda Pickup).
W latach 1995–2000 w zakładach w Kvasinach i Vrchlabí wyprodukowano 5168 egzemplarzy Škody Felicii Vanplus.
Škoda Pickup
Wersja dostawcza Felicii (typ 797) była następcą modelu Pick-up (wytwarzanego na bazie Škody Favorit) i była wytwarzana jako 2–drzwiowy pick-up w czterech odmianach: z otwartą skrzynią, Midi, Hardtop-standard i Hardtop-plus. Samochód sprzedawano także pod nazwą Volkswagen Caddy typ 9U. Na bazie seryjnego Pickupa stworzono także rekreacyjny model nazwany Škoda Felicia Fun.
W latach 1995–2001 wyprodukowano łącznie 128 581 egzemplarzy (w tym 4016 Fun).
Wersje wyposażeniowe
Felicia była dostępna w pięciu wersjach wyposażenia: LX, LXi, GLX, GLXi i na niektórych rynkach SLX. Istniało także kilkanaście wersji limitowanych takich jak: Active, Blue Sky, Color Line, Family, Genua, Gemini, Klif, Laurin & Klement, Magic, Milena, Mystery, Perfect, Safe Line, Saga, Samba, Space Line, Sport Line, Tango (wersja przed FL), Tango 2, Twist, Trend, Trumf, Fan, Golden Prague (jedna sztuka).
Silniki
Sprzedaż w Polsce
Przypisy
Hatchbacki
Kombi
Kombivany
Samochody przednionapędowe
Felicia
Samochody subkompaktowe
Samochody z lat 2000–2009
Samochody z lat 90. |
188255 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Katarzynka%20%28Toru%C5%84%29 | Katarzynka (Toruń) | Katarzynka – część urzędowa Torunia zlokalizowana na prawobrzeżu.
Przy podziale miasta dla potrzeb rad okręgów (jednostek pomocniczych gminy), teren Katarzynki współtworzy okręg "Jakubskie-Mokre".
Lokalizacja
Katarzynka zlokalizowana jest w północno-wschodniej części miasta, od północy graniczy z gminą Lubicz i Łysomice, od wschodu z Grębocinem nad Strugą, od południa z Mokrem i Rubinkowem, zaś od zachodu z Wrzosami.
Ulice
Do głównych ulic przecinających lub stanowiących granice Katarzynki zaliczyć należy: Stalową, Kociewską, Polną, Równinną, Skłodowskiej-Curie, Przy Lesie i Grudziądzką. Na terenie Katarzynki w dalszym ciągu powstają nowe ciągi komunikacyjne. Do najnowszych inwestycji drogowych należy zaliczyć budowę oraz remonty ulic powstałych i pozostałych po zakładach Elana (między innymi ul. Płaska).
Historia
Początkowo Katarzynka funkcjonowała jako folwark należący do Samuela Luthra Gereta i od jego nazwiska zwany Geretowem. W roku 1791 Geretowo poszerzono o sąsiednie grunty, tworząc 340-hektarową posiadłość zwaną odtąd, na cześć żony Gereta – Katarzyny Konstancji z d. Goebel - Katharinenflur (Katarzynka). W roku 1796 właściciel sprzedał Katarzynkę za 12000 talarów Ch. G. Elsnerowi.
W 1975 roku na terenie Katarzynki założono Centralny Cmentarz Komunalny.
Katarzynka kojarzona jest także z miejskim składowiskiem odpadów komunalnych. Powierzchnia wysypiska wynosi 12,5 ha, ilość nagromadzonych odpadów szacuje się natomiast na około 3,2 mln metrów sześciennych. Rocznie przybywa blisko 140 tys. ton odpadów.
Obecnie Katarzynka jest uprzemysłowioną dzielnicą, na terenie której znajduje się wiele dużych firm i zakładów produkcyjnych.
Ważniejsze obiekty
Przychodnia Lecznice Citomed
Szpital Cito Care
Powiatowy Urząd Pracy
Urząd Celny
Izba Celna
Instytut Inżynierii Materiałów Polimerowych i Barwników
Tofama
Drugi Urząd Skarbowy
Prywatna Szkoła Podstawowa Nowoczesnych Technologii i Języków Obcych
Boryszew S.A. Oddział Elana w Toruniu
Zakład Unieszkodliwiania Odpadów Komunalnych
hurtownia Makro
Centralny Cmentarz Komunalny
cmentarz dla zwierząt
Galeria
Zobacz też
Podział administracyjny Torunia
Przypisy
Dzielnice i osiedla Torunia |
188257 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Bracia%20czescy | Bracia czescy | Bracia Czescy, Jednota Braci Czeskich, Jednota Bracka (, ) – ruch społeczno-religijny w Czechach, który wyłonił się z husytyzmu w drugiej połowie XV wieku. W XVI wieku bracia czescy podjęli dialog z Kościołami ewangelickimi, w wyniku którego przyłączyli się do protestantyzmu – w Polsce w 1645 roku przyłączyli się do Kościoła reformowanego.
Historia
Geneza Unitas Fratrum
Ruch braci czeskich zapoczątkował taborycki myśliciel Petr Chelčický, który swoim pacyfistycznym postępowaniem oraz traktatami etycznymi natchnął pewną część husytów do życia we wspólnotach wzorujących się na apostołach i urzeczywistniających napomnienia Jezusa Chrystusa z Kazania na Górze.
Jedną z takich grup było Bractwo Ewangelii Chrystusa powstałe 1 marca 1457 roku z inspiracji arcybiskupa Jana Rokycana w miejscowości Kunvald koło Žamberka. Społeczność ta, rekrutująca się z resztek taborytów, której przywódcą był Grzegorz Krajčí oraz utrakwistyczny ksiądz Michał z Žamberka, osiadła w dobrach Jerzego z Podiebradów. Od 1464 roku grupa ta zaczęła dążyć do niezależności od Kościoła katolickiego.
Synod w Lhotce
26 marca 1467 roku z inicjatywy Grzegorza Praskiego w Lhotce pod Rychnovem odbył się pierwszy synod gmin braci czeskich, podczas którego doszło do wyodrębnienia się tej grupy husyckiej jako odrębnego Kościoła. Członkowie nowej wspólnoty, która przyjęła nazwę Jednota Braci Czeskich (łac. Unitas Fratrum), wybrali spośród siebie pierwszych duchownych: Eliasza z Chřenovic, Tomasza Přeloučskýego oraz seniora kongregacji, Macieja z Kunvaldu, którego ordynował ksiądz Michał z Žamberka, wcześniej ordynowany biskupem przez biskupa waldensów, Stefana.
Jednota Bracka w Królestwie Czech
Synod w Lhotce stał się powodem schizmy między utrakwistami, katolikami i braćmi czeskimi. Nieliczne wówczas grupy Jednoty traktowane były w Czechach jako nielegalna sekta i stały się celem prześladowań. Z drugiej jednak strony przyłączali się do nich idealiści związani do tej pory z Kościołem utrakwistycznym, a także resztki wspólnot chrześcijańskich działających w ramach husytyzmu od XV wieku. Kontakty z waldensami spowodowały, że król Maciej Korwin w 1481 wygnał przedstawicieli Jednoty z Czech do Mołdawii. Bracia czescy powrócili jednak do ojczyzny i osiedli głównie na Morawach, gdzie uzyskali przychylność miejscowego rycerstwa i utworzyli drugą po czeskiej prowincję kościelną.
Pod koniec XV wieku wspólnota liczyła już około 100 tys. wiernych zorganizowanych w ponad tysiącu zborów. W związku z dużą liczbą zamożnych i wpływowych neofitów w szeregach braci czeskich doszło do rozłamu w kwestii stosunku członków Kościoła do pełnienia funkcji publicznych oraz edukacji. Mniejszość (Amozyci), na których czele stała starszyzna i duchowieństwo, opowiadała się za izolacją ruchu i zachowaniem rygoryzmu, jaki wynikał z pism Chelczyckiego. Większość (Stronnictwo Większości), której przewodził młody senior Jednoty Łukasz Praski, dążyła do reform doktryny.
W wyniku odbytego w 1496 roku, w celu przedyskutowania trapiących Kościół spraw, synodu w Chlumcu wprowadzono znaczące zmiany. Bracia czescy z zamkniętej kongregacji przeistoczyli się w nowy Kościół przyjmujący wiernych bez potrzeby ponownego chrztu. Rozwinięto również postulat nauki o potrzebie zdobywania wiedzy. Przegłosowano program o rozwoju edukacji i udzielaniu się wiernych w życiu publicznym Królestwa Czech.
Ortodoksyjni braci czescy tzw. amozyci utworzyli wówczas odrębną wspólnotę, która jednak nie rozwinęła się nigdy w większy Kościół i zanikła stosunkowo szybko z powodu kurczącej się liczby wyznawców w połowie XVI wieku.
Wpływ protestantyzmu na braci czeskich
W okresie reformacji bracia czescy nawiązali kontakty z Marcinem Lutrem i Ulrichem Zwingli. Za sprawą seniora Jana Augusty przyjęli wzorowane na wyznaniu ewangelicko-augsburskim wyznanie Konfesji Braterskiej (Confessio Bohemica). Dzięki seniorowi Janowi Blahoslavowi doczekali się własnego tłumaczenia Pisma Świętego (Biblia kralicka). W drugiej połowie XVI wieku pod wpływem kalwinizmu odrzucili rygorystyczne praktyki katechumenatu dla nowych wiernych, celibat duchownych i spowiedź indywidualną.
Emigracja braci czeskich
Rozwój braci czeskich w Królestwie Czech hamowały prześladowania. W 1548 roku cesarz Ferdynand I Habsburg wydał edykt, w którym zmusił znaczną część członków Jednoty Braterskiej do opuszczenia Czech lub do zmiany wyznania na katolickie. Bracia czescy emigrowali na Dolny i Górny Śląsk, do Niemiec oraz do Rzeczypospolitej, w której cieszyli się największą tolerancją religijną. W 1645 na zjeździe w Lesznie bracia czescy połączyli się z Kościołem reformowanym.
W XVIII wieku w Saksonii emigranci z Moraw znaleźli możnego protektora w osobie Mikołaja von Zinzendorfa i za jego sprawą utworzyli Kościół braci morawskich. W XVIII wieku na Dolnym i Górnym Śląsku władze Królestwa Prus rozpoczęły likwidację niezależności zborów czeskich i po 1817 roku włączały je w struktury Pruskiego Kościoła Unijnego.
W XIX wieku tylko w Królestwie Kongresowym przetrwały dwa zbory, podporządkowane konsystorzowi ewangelicko-reformowanemu w Warszawie.
Bracia czescy podczas wojny trzydziestoletniej
Rola braci czeskich w monarchii habsburskiej wzrosła z początkiem XVII wieku. W 1609 roku uzyskali oni od cesarza Rudolfa II wolność wyznania (Rudolfův Majestát) w Czechach i na Dolnym i Górnym Śląsku. W czasie wojny trzydziestoletniej byli główną siłą, która wyniosła na tron Fryderyka V Wittelsbacha i opowiadała się za wojną z dynastią Habsburgów.
Upadek powstania czeskiego w 1620 roku i druzgocąca klęska armii czeskiej na Białej Górze spowodowały dla braci czeskich niszczycielską falę prześladowań. Działalność braci czeskich została zakazana, a przywódcy Jednoty z seniorem Janem Amosem Komeńskim na czele udali się na emigrację. Resztki wspólnoty zeszły do podziemia. Kościół przetrwał w Czechach jako nieformalne i tajne gminy wyznaniowe na Morawach, na Śląsku, w Kotlinie Kłodzkiej i w Sudetach, gdzie jego wyznawcy doczekali się Patentu Tolerancyjnego z 1781 roku.
Bracia czescy po 1781 roku
Po wydaniu w 1781 roku patentu tolerancyjnego bracia czescy nie odzyskali prawa do legalizacji swojego Kościoła. Zmuszeni zostali do praktykowania wyznania w ramach kościołów protestanckich, ewangelicko-augsburskiego lub ewangelicko-reformowanego (zob. Kościół ewangelicki w Austrii w latach 1781–1918). Ze zborów, które wówczas powstały w 1918 roku w Czechosłowacji stworzono Ewangelicki Kościół Czeskobraterski.
Jednota Braci Czeskich na ziemiach polskich
Emigracja braci czeskich do Polski rozpoczęła się w XVI wieku. Przybyli do Polski w trzech falach: pierwsza w roku 1548 (edykt Ferdynanda I), druga po 1620 (bitwa na Białej Górze), trzecia po 1742. W Koronie Królestwa Polskiego znaleźli się oni pod opieką wielkopolskich magnackich rodów Ostrorogów i Leszczyńskich. Dzięki ich protekcji utworzyli trzecią (po czeskiej i morawskiej) prowincję kościelną, z głównym ośrodkiem religijnym w Ostrorogu, a później Lesznie. Odegrali ważną rolę w rozwoju reformacji w Wielkopolsce.
W 1555 roku na synodzie w Koźminku bracia czescy weszli w unię z rodzącym się w Polsce Kościołem kalwińskim, która przetrwała dwa lata. W 1570 roku uczestniczyli w pracach nad unią ambony i ołtarza Kościołów ewangelickich w Rzeczypospolitej i byli sygnatariuszami Zgody sandomierskiej. W 1645 na zjeździe w Lesznie bracia czescy przyłączyli się do Kościoła reformowanego. Od końca XVII wieku zaczęli się coraz bardziej doktrynalnie upodabniać do kalwinizmu i pod koniec XVIII wieku o ich odmienności stanowiła właściwie tylko nazwa i autonomia gmin wyznaniowych.
Wspólnota braci czeskich z Leszna wzięła czynny udział w przygotowaniach do najazdu szwedzkiego na Polskę. Spotkały ich za to represje, co przyczyniło się do upadku prowincji kościelnej. Choć w I fazie potopu wiele miast poddawało się Szwedom i oddawało miasta bez walki to spalono jedynie protestanckie Leszno.
W XVIII wieku liczebność wiernych Jednoty zaczęła drastycznie maleć. W 1817 roku ostatnich kilka zborów w Wielkim Księstwie Poznańskim zostało podporządkowanych pruskiemu konsystorzowi w Poznaniu, z zachowaniem jednak pewnej odrębności administracyjnej, jako Okręg Kościelny Poznań II, który istniał do 1945 roku.
Obecnie na terenie Polski największe skupiska potomków braci czeskich, którzy pielęgnują swoje tradycje religijne w ramach Kościoła Ewangelicko-Reformowanego w RP, znajdują się w okolicach Bełchatowa (Zelów) i Strzelina (Gęsiniec).
Charakterystyka
Pierwotnie bracia czescy głosili utopijny program chrześcijańskich gmin zbudowanych na zasadzie ewangelicznej równości społecznej i ubóstwa. Odrzucali jako największe zło wojnę i przemoc. Unikali służby wojskowej i pełnienia funkcji publicznych. Głosili, że jedyna prawda jest zawarta w Biblii. Chrzcili i katechizowali ponownie konwertytów. Odrzucali dogmaty Kościoła katolickiego.
Po synodzie w Chlumcu z 1496 roku większość braci czeskich przyjęła naukę o potrzebie zmian w Kościele i otwarcia go na działalność naukową, społeczną oraz misyjną. W okresie reformacji doktryna czeskobraterska ewoluowała w kierunku kalwinizmu. Bracia czescy przyjęli program teologiczny koncentracji na świadectwie Pisma Świętego, uznaniu nauki o usprawiedliwieniu wyłącznie z łaski, odrzuceniu pośredniczącej roli kapłanów w drodze do zbawienia. Odrzucili wiarę w przeistoczenie i spowiedź ustną.
Zobacz też
Czesi w Polsce
Amica complanatio
Szlak „Osady Braci Czeskich”
Bracia morawscy
Przypisy
Bibliografia
Helena Karczyńska, Odnowiona Jednota Braterska w XVIII-XX wieku. Z dziejów ruchu religijnego herrnhutów w krajach Europy Środkowo-Wschodniej i na świecie, Wydawnictwo Naukowe Semper, Warszawa 2012 .
Malcolm Lambert, Herezje średniowieczne: od reformy gregoriańskiej po reformację, Gdańsk – Warszawa 2002 .
Dariusz Rott: Bracia czescy w dawnej Polsce. Katowice, 2002.
Linki zewnętrzne
Parafia Ewangelicko-Reformowana w Zelowie
! |
188259 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Trybularz | Trybularz | Trybularz lub kadzielnica (łac. turibulum lub thuribulum) – utensylium liturgiczne służące do okadzania w czasie obrzędów liturgicznych. Stanowi go metalowa szkatuła umocowana na łańcuszkach i zamykana przykrywką, w którym umieszcza się metalowy koszyczek (kociołek) wypełniony rozżarzonymi bryłkami węgla drzewnego, na które sypie się ziarenka kadzidła. Substancje żywiczne i różne zioła zawarte w kadzidle pod wpływem temperatury wydzielają aromatyczną woń oraz dym. W liturgiach chrześcijańskich, zarówno rzymskiej jak i wschodnich trybularz używany jest do okadzeń: Najświętszego Sakramentu, celebransa, wiernych, ołtarza, darów ofiarnych, krzyża, ewangeliarza, paschału, relikwii świętych i obrazów Chrystusa i świętych wystawionych do publicznej czci. Dym w liturgii symbolizuje obecność Boga, a także wznoszące się ludzkie modlitwy do Boga.
Trybularz w liturgii rzymskokatolickiej
Kadzidła używa się w następujących momentach:
Podczas Mszy św.
podczas procesji wejścia,
po ucałowaniu ołtarza – okadzenie ołtarza i krzyża,
w czasie procesji przed Ewangelią i podczas jej głoszenia,
po złożeniu na ołtarzu chleba i kielicha – okadzenie darów, ołtarza, krzyża, celebransa, biskupa, który nie celebruje (jeśli jest), rządcę państwa oficjalnie obecnego na liturgii, koncelebransów i ludu,
podczas ukazania Hostii i kielicha po konsekracji.
Dodatkowo, we Mszy krzyżma św. kadzidła używa się także w procesyjnego wyjścia, gdy niesie się w niej pobłogosławione oleje. Oprócz tego trybularz używa się zwykle w czasie uroczystych procesji.
Paschał okadza się przed proklamacją hymnu Exsultet - zaś nie czyni się tego nigdy indziej.
Przed okadzeniem i po jego wykonaniu oddaje się głęboki ukłon w stronę okadzanej osoby lub rzeczy, z wyjątkiem ołtarza i darów złożonych na ofiarę we Mszy świętej.
Trzema rzutami kadzielnicy okadza się Najświętszy Sakrament, relikwie świętego Krzyża i obrazy Chrystusa Pana wystawione do publicznej czci, dary złożone na ofiarę we Mszy świętej, krzyż ołtarzowy, ewangeliarz, paschał, biskupa lub prezbitera celebrującego, przedstawiciela władzy świeckiej, który urzędowo jest obecny podczas celebracji, lud i ciało zmarłego.
Dwoma rzutami kadzielnicy okadza się relikwie i obrazy świętych wystawione do publicznej czci.
Ołtarz okadza się pojedynczymi ruchami kadzielnicy w ten sposób:
jeśli ołtarz jest odsunięty od ściany, okadza się go, obchodząc dokoła;
jeśli ołtarz nie jest odsunięty od ściany, przechodząc wzdłuż niego, okadza się najpierw prawą, potem lewą stronę.
Jeśli krzyż jest na ołtarzu lub obok niego, okadza się go przed okadzeniem ołtarza. Natomiast jeżeli jest za ołtarzem, okadza się go, gdy się przed nim przechodzi.
Dary ofiarne okadza się przed okadzeniem krzyża i ołtarza. Można też wykonać okadzenie darów, wykonując nad nimi znak krzyża kadzielnicą.
Podczas wystawienia Najświętszego Sakramentu w monstrancji
po wystawieniu,
po zakończeniu modlitw (litanii, różańca), przed błogosławieństwem (najczęściej w czasie śpiewu Przed tak wielkim sakramentem).
Najświętszy Sakrament okadza się w postawie klęczącej.
Podczas uroczystej Liturgii Godzin
w Jutrzni i Nieszporach podczas śpiewu Pieśni z Ewangelii – okadzenie ołtarza, krzyża, celebransa i ludu,
w Godzinie Czytań, gdy sprawuje się przedłużoną wigilię – w czasie procesji przed Ewangelią i podczas jej głoszenia.
Podczas poświęcenia kościoła i ołtarza
Nie używa się trybularza podczas procesji wejścia i na Ewangelię. Po obrzędzie namaszczenia obok ołtarza lub na nim umieszcza się kociołek do spalenia kadzidła, albo na ołtarzu wysypuje się większą ilość kadzidła, do którego wtyka się świeczki, aby się łatwiej spaliło i wydało jaśniejszy płomień. Biskup wrzuca kadzidło do kociołka, albo stoczkiem podanym przez usługującego podpala przygotowane kadzidło, mówiąc: Niech nasza modlitwa wznosi się przed Tobą Panie, jak kadzidło. A jak ta świątynia napełnia się wonią kadzidła, tak niech Twój Kościół promieniuje świętością Chrystusa.
Następnie biskup nakłada kadzidło do kilku kadzielnic, którymi posługujący będą okadzali lud i nawę kościoła. Biskup zaś okadza ołtarz, jak w obrzędach Mszy św. Następnie wraca do krzesła, zostaje okadzony i siada.
Posługujący okadzają najpierw Lekcjonarz, jeżeli jest umieszczony na pulpicie. Następnie idąc wzdłuż kościoła okadzają lud i ściany kościoła.
W obrzędach pogrzebowych
Podczas obrzędu ostatniego pożegnania, po pokropieniu, jeżeli to możliwe, kapłan nakłada kadzidło do kadzielnicy, po czym mówi: Twoje ciało było świątynią Ducha Świętego, niech Bóg przyjmie cię do swojej chwały i stojąc w miejscu trzykrotnie okadza trumnę.
Trybularz w liturgii prawosławnej
Zobacz też
Kasoleta
Przypisy
Bibliografia
Hasło – kadzielnica
Dzieła sztuki użytkowej
Sprzęty liturgiczne |
188261 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Pacyfika%C5%82 | Pacyfikał | Pacyfikał (z łac. pacificale, od pacificus – pokój czyniący) – dawny sprzęt liturgiczny w Kościele katolickim.
Pacyfikał wprowadzono jako namiastkę pocałunku pokoju - przekazywanego wśród duchowieństwa podczas odprawiania mszy - początkowo w formie prostokątnej lub owalnej tabliczki ze stopką, bez relikwii, którą podawano wiernym do ucałowania.
Sprzęty te, bogato zdobione, dawniej stały w zakrystii nakryte pelerynką w odpowiednim kolorze liturgicznym, z ręczniczkiem do wycierania miejsca ucałowania.
Po XIII wieku pacyfikał przybrał kształt ośmiobocznej tarczy, krzyża lub monstrancji, z pojemnikiem na relikwie na awersie, stał się relikwiarzem podawanym wiernym do ucałowania.
Przypisy
Bibliografia
Sprzęty liturgiczne |
188263 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Aureola | Aureola | Aureola − gloria, świetlisty owal, krąg, otok wokół postaci bóstw i świętych.
Jeśli blask otacza całą postać, nazywa się go aureolą lub mandorlą (w kształcie migdała lub owalu). Mandorla służy niekiedy wyrażeniu szczególnie dobitnej manifestacji potęgi Bożej, jak w scenie Przemienienia, Wniebowstąpienia czy Sądu Ostatecznego. Natomiast świetlisty otok wokół głowy postaci o szczególnym znaczeniu duchowym nazywany jest nimbem.
Przypisy
Symbole religijne
Sztuka sakralna |
188274 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Otto%20Hahn | Otto Hahn | Otto Hahn (ur. 8 marca 1879 we Frankfurcie nad Menem, zm. 28 lipca 1968 w Getyndze) – niemiecki fizykochemik, laureat Nagrody Nobla w dziedzinie chemii w 1944 roku za prace nad rozszczepieniem jądra atomu. Jest często uważany za „ojca” współczesnej technologii jądrowej.
Życie i kariera
Dorastał w Monachium, studiował chemię i mineralogię na Uniwersytecie Marburskim oraz na Uniwersytecie Ludwika i Maksymiliana w Monachium. Otrzymał doktorat na Uniwersytecie Marburskim w 1901 roku. Od roku 1904 pracował w University College London (z Wiliamem Ramsayem). W 1905 roku przeniósł się na McGill University w Montrealu, gdzie pracował z Ernestem Rutherfordem. W 1906 roku powrócił do Niemiec, gdzie pracował na Uniwersytecie Humboldtów w Berlinie, z Emilem Fischerem.
W czerwcu 1911 roku, podczas konferencji w Szczecinie, Otto poznał Edith Junghans (1887–1968), studentkę sztuki. Pobrali się 22 marca 1913 w Szczecinie (rodzinnym mieście Edith). Ich jedyne dziecko, Hanno Hahn (1922–1960), był znanym historykiem sztuki i badaczem architektury do momentu śmierci (razem ze swoją żoną) w wypadku samochodowym. Zostawili 14-letniego syna Dietricha Hahna.
W 1910 roku został mianowany profesorem, a od 1912 kierował Departamentem Jądrowym w nowo utworzonym Kaiser-Wilhelm-Gesellschaft. W roku 1924 Hahn został pełnym członkiem Pruskiej Akademii Nauk (jego kandydatura została zaproponowana przez Einsteina, Plancka, Fritza Habera, Wilhelma Schlenka, i von Lauego). Od roku 1928 Otto Hahn został dyrektorem Kaiser-Wilhelm-Institut w Berlinie.
W 1913 roku jego współpracownicą została austriacka fizyk Lise Meitner, z którą Hahn badał zjawisko rozszczepienia jąder atomowych. Meitner wspólnie z Ottonem Frischem rozwinęła teoretyczne podstawy tego zjawiska. Po zajęciu Austrii przez nazistowskie Niemcy Meitner musiała w 1938 roku, z powodu swego żydowskiego pochodzenia, wyemigrować do Danii. Nowym współpracownikiem Ottona Hahna został mianowany 36-letni chemik – uczeń Hahna – Fritz Straßmann.
. Hahn (wraz z 9 innymi uczonymi, w tym Maxem von Lauem, Wernerem Heisenbergiem i Carlem Friedrichem von Weizsäckerem) został internowany w Farm Hall koło Cambridge. Przyznanie Hahnowi nagrody Nobla za 1944 rok zostało ogłoszone 15 listopada 1945, w czasie jego pobytu w Farm Hall. Hahn odebrał tę nagrodę 10 grudnia 1946.
W latach 1946–1960 był przewodniczącym Towarzystwa Maxa Plancka, a od 1960 prezydentem honorowym tej organizacji.
Otto Hahn był członkiem Akademii Nauk w: Berlinie, Getyndze, Monachium, Halle, Sztokholmie, Wiedniu, Bostonie, Madrycie, Helsinkach, Lizbonie, Moguncji, Rzymie (Watykanie), Allahabadzie, Kopenhadze oraz Indyjskiej Akademii Nauk.
Osiągnięcia naukowe i spuścizna
W roku 1905 Hahn odkrył mezotor 1 i mezotor 2 oraz radiotor. Za odkrycie mezotoru 1 Hahn był nominowany do Nagrody Nobla (przez Adolfa von Baeyera).
W roku 1917 odkrył pierwiastek protaktyn (niezależnie od Fredericka Soddy’ego).
W 1921 roku wykrył zjawisko izomerii jądrowej. Za to odkrycie Hahn był powtórnie nominatem do Nagrody Nobla (m.in. przez Maxa Plancka).
W 1938 roku wspólnie z Fritzem Strassmannem przeprowadził pierwszą reakcję rozszczepienia jądra atomu. Za to odkrycie Hahn otrzymał nagrodę Nobla w 1944 roku.
10 lutego 1939 Hahn i Strassmann przewidzieli wyzwolenie dodatkowych neutronów w czasie rozpadu atomowego (reakcja łańcuchowa została udowodniona przez Frédérica Joliot i jego współpracowników w marcu 1939 roku).
Podczas II wojny światowej Otto Hahn (i jego asystenci: Hans-Joachim Born, Siegfried Flügge, Hans Götte, Walter Seelmann-Eggebert oraz Strassmann) pracowali nad reakcjami rozszczepienia jądra uranu. Do końca 1945 roku skompilowali listę 25 pierwiastków i około 100 udowodnionych przez nich izotopów.
W roku 1955 Hahn był współtwórcą tzw. Deklaracji Mainau, a w 1957 Manifestu z Göttingen. Od 1957 roku był wielokrotnie nominowany do Pokojowej Nagrody Nobla (np. przez francuski związek zawodowy Confederation Generale du Travail). Linus Pauling pisał o Ottonie Hahnie jako "swojej inspiracji".
W roku 1971 amerykańscy chemicy nazwali pierwiastek numer 105 hahnium na cześć Ottona Hahna. Po latach wojen o nazwy szeregu pierwiastków, IUPAC ostatecznie nazwała ten pierwiastek dubnium w roku 1997.
W 1999 roku niemiecki magazyn „Focus” opublikował wyniki sondy wśród 500 czołowych naukowców w dziedzinie nauk przyrodniczych, inżynierów i fizyków na temat największych naukowców XX wieku. Hahn zajął 3 miejsce (za Albertem Einsteinem i Maxem Planckiem) i był pierwszym wśród uczonych empiryków (nie-teoretyków).
Uwagi
Przypisy
Niemieccy fizycy XX wieku
Niemieccy fizykochemicy
Niemieccy fizycy jądrowi
Niemieccy odkrywcy
Odkrywcy pierwiastków chemicznych
Nobliści – chemia
Oficerowie Legii Honorowej
Odznaczeni Krzyżem Żelaznym
Odznaczeni cywilnym Orderem Pour le Mérite
Odznaczeni Krzyżem Pro Ecclesia et Pontifice
Odznaczeni Odznaką Honorową za Naukę i Sztukę (Austria)
Odznaczeni Orderem Imperium Brytyjskiego
Odznaczeni Orderem Hohenzollernów
Odznaczeni Orderem Zasługi Kulturalnej (Rumunia)
Odznaczeni Orderem Zasługi Republiki Federalnej Niemiec
Odznaczeni Orderem Alberta
Niemieccy członkowie Pruskiej Akademii Nauk
Niemieccy członkowie Royal Society
Doktorzy honoris causa Uniwersytetu w Cambridge
Wykładowcy Uniwersytetu Humboldtów w Berlinie
Niemieccy laureaci Medalu Maxa Plancka
Członkowie Akademii Nauk w Getyndze
Ludzie urodzeni we Frankfurcie nad Menem
Urodzeni w 1879
Absolwenci Uniwersytetu Ludwika i Maksymiliana w Monachium
Absolwenci Uniwersytetu Humboldtów w Berlinie
Internowani w Wielkiej Brytanii
Zmarli w 1968 |
188275 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Pi%C3%B1a%20colada | Piña colada | Piña colada ( „ananas”, „przecedzony”) – słodki karaibski koktajl alkoholowy. Przyrządza się go z jasnego rumu, śmietanki kokosowej i soku ananasowego. Drink tradycyjnie podawany jest z lodem i plastrem cytryny oraz ananasa. W droższych wersjach podaje się go w wydrążonym ananasie. Od 1978 roku Piña Colada jest oficjalnym drinkiem Portoryko.
Według IBA podstawowymi składnikami są:
30 ml białego rumu
30 ml słodkiej śmietanki kokosowej
90 ml soku ananasowego
kruszony lód.
Przypisy
Koktajle alkoholowe
Kultura karaibska
Kuchnia północnoamerykańska
Portoryko
Napoje owocowe |
188278 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Lasy%20w%20Finlandii | Lasy w Finlandii | Lasy Finlandii to 69% powierzchni kraju, a więc około 232 550 km, 60% tego areału to lasy prywatne, 25% lasy państwowe, 10% lasy przedsiębiorstw leśnych i 5% inne lasy publiczne. Lasy Państwowe położone są głównie na północy kraju, na ubogich glebach torfowiskowych. W lasach dominuje sosna, bory sosnowe zajmują 65% powierzchni leśnej. Sosny fińskie i brzozy mają cieńsze gałęzie i bardziej smukłe pnie od polskich. Inne ważne gatunki to świerk 24% i brzoza 9%. Dużo jest również topól i osik. Inne liściaste występują rzadko. Najbardziej ceniony jest świerk, ze względu na swoją dużą produkcyjność, miąższość.
Lasy Finlandii są w dobrej kondycji. Tylko 11% drzew wykazuje jakikolwiek stopień defoliacji – uszkodzeń aparatu asymilacyjnego. W Polsce odpowiednia liczba wynosi 30%, a w Czechach nawet ponad 50%.
Przemysł drzewny to jedna z najważniejszych gałęzi przemysłu w Finlandii. Udział w produkcie krajowym brutto wynosi około 6%, a w sektorze leśnictwa zatrudnionych jest 4% pracujących Finów. Co roku pozyskuje się tu 65 mln m3 drewna, a roczna produkcja papieru w Finlandii wynosi 12,5 mln ton (2002 r.). Większość produktów drzewnych eksportuje się. Tak duża produkcja związana z drewnem wymaga zakładów o olbrzymich mocach produkcyjnych i takie tu istnieją, a największy znajduje się w mieście Vilppula.
Lasy państwowe to w dużej mierze parki narodowe, rezerwaty ptaków wodnych, rezerwaty starodrzewi i inne formy ochrony przyrody.
W Finlandii istnieje 40 parków narodowych. Największe znajdują się w Laponii i należą do nich:
Park Narodowy Urho Kekkonena
Park Narodowy Lemmenjoki
Przypisy
Linki zewnętrzne
Geografia Finlandii
Finlandia |
550 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Bierzmowanie | Bierzmowanie | Bierzmowanie, chryzmacja lub miropomazanie – jeden z trzech sakramentów wtajemniczenia chrześcijańskiego w Kościele katolickim, prawosławnym, starokatolickim i anglikańskim. Zgodnie z tradycją chrześcijańską bierzmowanie uważane jest za drugi po chrzcie sakrament inicjacji chrześcijańskiej. Przez Katechizm Kościoła katolickiego jest zaliczany do pierwszej z trzech grup siedmiu sakramentów – „sakramentów wtajemniczenia chrześcijańskiego”. Jego istotą jest przekazanie wiernym „Znamienia daru Ducha Świętego” i umocnienie ich wiary. Jednoczy ściślej z Jezusem Chrystusem. W Kościele rzymskokatolickim bierzmowanie jest udzielane kandydatom w wieku między 14. a 18. rokiem życia, a więc już po przyjęciu Pierwszej komunii świętej. Cerkiew prawosławna i Katolickie Kościoły wschodnie udzielają chryzmacji wkrótce po chrzcie (czyli niemowlętom). Sakrament bierzmowania przyjmuje się tylko jeden raz w życiu.
Istota i znaczenie bierzmowania
W Kościołach: katolickim, prawosławnym i anglikańskim bierzmowanie jest uznawane za jeden z trzech sakramentów wtajemniczenia chrześcijańskiego, a w katolicyzmie jeden z siedmiu sakramentów. „Obrzęd namaszczenia istnieje do naszych czasów zarówno na Wschodzie, jak i na Zachodzie”. Dlatego, zgodnie z terminologią bizantyńską, właśnie ten sakrament nazywa się na Wschodzie chryzmacją, namaszczeniem (myropomazanie) krzyżmem lub myronem, oznaczającym «krzyżmo». „Na Zachodzie nazwa bierzmowanie (confirmatio) sugeruje, że ten sakrament utwierdza chrzest i równocześnie umacnia łaskę chrzcielną”.
Sakrament bierzmowania udziela „daru Ducha Świętego”. Od czasu wyodrębniania się rytu bierzmowania od chrztu dyskusyjną jednak pozostaje kwestia, w jakim sensie udzielany jest Duch Święty bierzmowanemu, skoro już przez chrzest jest on świątynią Ducha Świętego. Kwestia ta była poruszana przez teologów już we wczesnym średniowieczu i wówczas utarło się przekonanie, że w bierzmowaniu udzielanych jest siedem darów Ducha Świętego. Ojcowie Kościoła w IV/V w. udzielenia tych darów upatrywali już we chrzcie, np. św. Ambroży z Mediolanu zwracał się do ochrzczonego: „Otrzymałeś pieczęć Ducha Świętego, Ducha mądrości i rozumu etc.” (De mysteriis VII, 42); św. Augustyn z Hippony głosił: „Oto Duch Święty siedmioraki, którego wzywa się także nad ochrzczonymi” (Sermo 249, 3), wówczas jednak nie było jeszcze osobnych rytów, lecz oba te sakramenty stanowiły jedną całość. Po ich oddzieleniu na Zachodzie, w modlitwie epikletycznej odmawianej przez biskupa bezpośrednio przed namaszczeniem bierzmowanego, zawarto stwierdzenie o udzielaniu też siedmiu darów (sakramentarze do VIII wieku), która niemal niezmieniona, jest też obecna w nowym obrządku rzymskim:
Jednakże św. Grzegorz Wielki jeszcze w VIII wieku, a zatem już po wyodrębnieniu się bierzmowania, omawiając szczegółowo siedem darów Ducha Świętego, ich „obecność w duszy chrześcijanina” łączył ze „stanem dziecięctwa Bożego”, który jest skutkiem chrztu (Moralia I, 27n). Kwestia rozumienia sensu otrzymywania Ducha Świętego po chrzcie, napotykała bowiem na trudność rozdzielenia darów Ducha Świętego od Jego Osoby. Już św. Augustyn zwracał uwagę, iż „Dar Ducha Świętego nie jest niczym innym, jak samym Duchem Świętym”, ale „Dar, jakim jest Duch Święty i który jest dany wspólnie wszystkim członkom Chrystusowym, dzieli się na mnóstwo darów przeznaczonych dla każdego” (O Trójcy Świętej XV, XIX). Św. Tomasz z Akwinu streścił to nauczanie wyjaśniając, że „Dar stanowi imię własne Ducha Świętego, o ile w Bogu oznacza Osobę” (Suma Teologiczna I, 39, 2) oraz że „w błędzie są ci, którzy twierdzą, że nie Duch Święty, ale Jego dary są nam dane” (Suma Teologiczna I, 43, 3).
Dlatego w nauczaniu Kościoła od średniowiecza mówi się też ogólnie o otrzymywaniu przez bierzmowanie „pełni Ducha”, lub „pełni daru/darów Ducha”. Akwinata np. stwierdził jedynie, iż „sakrament ów daje pełność Ducha Świętego dla wzmożenia sił duchowych, co przysługuje wiekowi dojrzałemu”, zaś dary Ducha Świętego łączył już ze chrztem. Podobnie Katechizm Rzymski, obowiązujący przez cztery wieki po Soborze trydenckim, w rozdziale o bierzmowaniu wyjaśnia za św. Milcjadesem, iż „przy źródle Chrztu dawa Duch Święty zupełność, aby człowiek był niewinnym, a przy bierzmowaniu daje doskonałość, aby łaski mógł dostąpić”.
Konstytucja dogmatyczna o Kościele Soboru watykańskiego II z 1964 roku stwierdza, że „Wierni, przez chrzest wcieleni do Kościoła [...] Przez sakrament bierzmowania jeszcze ściślej wiążą się z Kościołem, otrzymują szczególną moc Ducha Świętego” (Lumen Gentium 11). Jednak Paweł VI w Konstytucji Apostolskiej o sakramencie bierzmowania z 1971 roku, oświadczając na wstępie: „postanowiliśmy poddać rewizji także to, co należy do samej istoty bierzmowania, przez który wierni otrzymują Ducha Świętego jako dar”, powołując się w przypisie na tenże punkt Konstytucji o Kościele, stwierdza inaczej: „Odrodzeni na chrzcie, przez sakrament bierzmowania otrzymują, jako niewysłowiony Dar, samego Ducha Świętego, który ich umacnia w szczególny sposób”.
Ta ciągła kontrowersja w rozumieniu bierzmowania, pomiędzy otrzymaniem samego Ducha Świętego, a otrzymaniem darów Ducha Świętego, jest też widoczna w praktyce katechetycznej. Na przykład w Polsce bp Kazimierz Romaniuk w swym Podręczniku dla przystępujących do sakramentu bierzmowania, skupił się wyłącznie na siedmiu darach Ducha Świętego, omawiając je wszechstronnie, zaś bp Wacław Świerzawski w analogicznej publikacji Sakrament bierzmowania i obrzęd wtajemniczenia dorosłych pominął je całkowicie, nawet ich nie wymieniając, choć pisze wiele o roli Ducha Świętego w życiu wierzących.
W świetle nauczania Doktorów Kościoła, jak nie można mówić o udzielaniu samych darów, tak nie można też mówić w sensie ścisłym o udzielaniu samego Ducha Świętego w bierzmowaniu, skoro już mieszka on w wierzącym. Św. Tomasz z Akwinu rozwiązuje tę kwestię, rozważając możliwość kolejnego otrzymania Ducha Świętego przez kogoś, w kim już jest obecny poprzez sakrament chrztu, dając wyjaśnienie, iż nowe „posłannictwo niewidzialne Ducha Świętego”, które może być wielokrotne, sprawia że „Osoba Boska istnieje w kimś w jakiś nowy sposób”, udzielając też nowych darów (Suma Teologiczna I, 43, 3 i 6).
Podobnie w tradycji wschodniej, która - w przeciwieństwie do augustyńskiej tradycji zachodniej - dokonuje wyraźnego rozróżnienia pomiędzy istotą Boga a niestworzonymi Boskimi energiami, upatruje w bierzmowaniu nowy sposób działania (gr. ενέργεια) Ducha Świętego we wierzącym. Mikołaj Kabazylas pisał, iż „przez bierzmowanie ochrzczony otrzymuje od Ducha Świętego energię potrzebną do spowodowania, by łaska otrzymana w czasie chrztu przyniosła owoce, siłę do aktywnego rozwijania otrzymanych przezeń duchowych darów”. Według niego bierzmowani nie tylko „uczestniczą w darach Ducha Świętego”, ale otrzymują także nowe dary i charyzmaty, które sprawia Duch Święty, udzielając każdemu tak, jak chce (1 Kor 12,11).
Udzielanie bierzmowania
Kościoły katolickie
W Kościele łacińskim bierzmowanie stanowi drugi spośród sakramentów chrześcijańskiego wtajemniczenia. Udzielany jest przez biskupa (w szczególnych sytuacjach nadzwyczajnym szafarzem tego sakramentu może być zwyczajny kapłan), po dojściu kandydata „do używania rozumu” (około 7. roku życia, ale najczęściej znacznie później, w wieku „młodzieńczym”, czyli między 14. a 18. rokiem życia), a więc już po przyjęciu Pierwszej Komunii świętej. Zwykle dorośli neofici otrzymują bierzmowanie bezpośrednio po sakramencie chrztu, a przed przyjęciem pierwszej Komunii świętej. Katolickie Kościoły wschodnie nazywają ten sakrament «namaszczeniem krzyżmem». Udziela go kapłan dziecku bezpośrednio po sakramencie chrztu, a udział biskupa przejawia się w tym, że to on wcześniej dokonywał poświęcenia krzyżma. Zgodnie z Katechizmem Kościoła Katolickiego: „Przez sakrament bierzmowania [ochrzczeni] jeszcze doskonalej wiążą się z Kościołem i obdarzani są szczególną mocą Ducha Świętego, i w ten sposób jeszcze bardziej są zobowiązani, jako prawdziwi świadkowie Chrystusa, do szerzenia wiary słowem i uczynkiem oraz do jej obrony” (KK 11; KKK 1285).
„Zgodnie z tradycją, w Katolickich Kościołach wschodnich chryzmacji udziela prezbiter albo łącznie z chrztem, albo oddzielnie” (cyt. za „Kodeksem kanonów Kościołów wschodnich”, kanon 694). Jeśli idzie o czas udzielania chryzmacji, przyjęło się udzielać jej łącznie z chrztem, kanon 695 mówi wręcz o takiej powinności. Wyjątki od takiej sytuacji możliwe są tylko z poważnych przyczyn, jednak w takim wypadku należy starać się o jak najszybsze jej udzielenie („Kodeks kanonów Kościołów wschodnich”, kanon 695).
W kościołach starokatolickich bierzmowanie także jest uznawane za sakrament. Z kolei Polski Narodowy Kościół Katolicki uznaje, że chrzest i bierzmowanie są jednym sakramentem.
Prawosławie
Prawosławie zachowało praktykę zbliżoną do norm Kościoła pierwotnego – kapłan udziela chrztu i chryzmacji łącznie, ale ze świadomością, że stanowią dwa odrębne sakramenty. W starożytnych normach trzy sakramenty: chrzest, bierzmowanie–chryzmacja i Eucharystia były bowiem rozumiane jako nierozłączne sakramenty inicjacji chrześcijańskiej. Obecna praktyka Kościoła prawosławnego wiąże się z udzielaniem chrztu poza liturgią, zaś sakrament Eucharystii jest udzielany w znacznym odstępie czasu od dwóch wcześniejszych sakramentów.
W praktyce liturgicznej współczesnych Kościołów prawosławnych miro, wonny olejek, przygotowywane jest wyłącznie pod nadzorem zwierzchnika odpowiedniej Cerkwi autokefalicznej. Poświęcenie mira przysługuje wyłącznie biskupom i jest dokonywane nie częściej niż raz w roku − w Wielkim Tygodniu. Miro powstaje z wielu składników, co ma symbolizować różnorodność i bogactwo darów Ducha Świętego. Następnie rozsyłane do poszczególnych parafii. W ten sposób każdy, kto poprzez chrzest i bierzmowanie włączany jest do danej Cerkwi, otrzymuje symboliczne błogosławieństwo jej najwyższego hierarchy.
Ojcowie Cerkwi podkreślali, że sakrament ten jest niezbędny dla każdego ochrzczonego i z tego powodu porównywali miropomazanije do światła, ciepła i powietrza, które są niezbędne do życia.
Kwestia odmienności tradycji Kościoła katolickiego i Prawosławia
W latach 80. XX wieku zainicjowane zostały rozmowy teologiczne między Kościołem katolickim a Kościołem prawosławnym. Międzynarodowa Komisja mieszana do dialogu teologicznego między Kościołem katolickim a Kościołem prawosławnym, podczas trzeciej Sesji plenarnej („Wiara, Sakramenty i jedność Kościoła” – Kreta, 1984) poruszyła sprawę różnic w praktykowaniu sakramentów inicjacji chrześcijańskiej. Dyskusję kontynuowano na IV Sesji plenarnej, która odbyła się w 1987 roku w Bari i obejmowała ten sam zakres problemowy. Zwieńczeniem tych obrad było przyjęcie długo omawianego dokumentu: „Wiara, sakramenty i jedność Kościoła”, który osadzając tematykę w kontekście eklezjalno-wspólnotowym, podkreślił wzajemną relację wszystkich sakramentów inicjacyjnych. W zakresie istniejących rozbieżnych praktyk liturgicznych, Członkowie Komisji znaleźli wsparcie w decyzjach Soboru focjańskiego (879–880), które oparte były na konsensusie i zasadzie wzajemnego poszanowania prawa do zachowywania odmiennych tradycji w łonie chrześcijaństwa. Uzgodniony dokument wyraża akceptację, że w obrębie Kościoła mogą występować rozbieżności w zakresie praktyki: „Każda stolica otrzymała od tradycji pewne stare zwyczaje. Na ich temat nie powinno się zawzięcie dyskutować, ani kłócić. Kościół rzymski zachowuje właściwe sobie zwyczaje i dobrze, że tak czyni. Z drugiej strony Kościół Konstantynopolitański także zachowuje pewne zwyczaje sobie właściwe ...”.
Anglikanizm
Kościół anglikański, jakkolwiek związany jest z tradycją protestancką, jednak w dużym stopniu zachował z katolicyzmem więź teologiczną. Wyrazem tego jest między innymi fakt zaliczania bierzmowania do sakramentów. Doktrynalna definicja wyznania anglikańskiego („39 artykułów”) nie uznaje jednak bierzmowania, pokuty, małżeństwa, święcenia, ostatniego namaszczenia, za „sakramenty Ewangelii” i stwierdza, że: „nie posiadają takiej natury sakramentu jak chrzest czy Wieczerza Pańska, ponieważ nie posiadają widocznego znaku ani obrządku poleconego przez Boga”. „Encyklopedia katolicka” wyraża opinię, że fakt zachowania przez biskupa uprawnienia do udzielania tego sakramentu w Kościele anglikańskim, pozwala na ocenę tego rytu jako bliskiego katolickiemu pojmowaniu tego sakramentu.
Nazwa
Aż do początków V wieku bierzmowanie nie miało odrębnej nazwy. Było traktowane jako jeden z elementów inicjacyjnych. Ryty, które poprzedzały udział w Eucharystii, ówczesna tradycja nazywała chrztem. Informacje na ten temat przynoszą pisma Hipolita Rzymskiego. Ten element inicjacji chrześcijańskiej zyskiwał nazwy, które albo wynikały z fragmentów jego liturgii, albo nawiązywały do jego skutków.
Nazwy nawiązujące do liturgii
„Manus impositio”
Gest wkładania rąk był w wydarzeniach biblijnych opisywany jako symbol przekazywania błogosławieństw, szczególnych uprawnień i mocy. Gest ten był wykonywany także przez Jezusa (por. Mk 10, 13–16; Mt 19, 13–15). Najstarsza tradycja chrześcijańska wiąże uzyskiwanie przez ochrzczonych daru Ducha Świętego z włożeniem na nich rąk przez Apostołów. Dzieje Apostolskie (Dz. 8, 4–17) przynoszą opis działalności diakona Filipa w Samarii, na skutek której wielu Samarytan zostało ochrzczonych. Ale dopiero dzięki późniejszemu „włożeniu rąk” przez Piotra i Jana neofici otrzymywali Ducha Świętego. Autor Listu do Hebrajczyków opisując (Hbr 6, 1b–2) fundamentalne elementy wiary chrześcijańskiej wylicza, że należą do nich: „pokuta za uczynki martwe i [wyznanie] wiary w Boga, nauka o chrztach i nakładaniu rąk, o powstaniu z martwych i sądzie wiecznym”. Owo „manus impositio” (włożenie rąk) było opisywane przez Tertuliana, Cypriana z Kartaginy i Augustyna jako ryt potrzebny dla otrzymania Ducha Świętego. Synod w Elwirze (lata 300/306) ustalił, że nowoochrzczeni mają być przedstawieni biskupowi, by ich „udoskonalił przez włożenie rąk”.
„Signaculum” i „consignare”
Innymi słowami używanymi na określenie sakramentu bierzmowania, było „signaculum”, obsignatio (z greckiego: σφραγίς (sphragis)) – „pieczęć” – a później także określało znak wyciśnięty przez pieczęć, oraz czasownik „consignare” wyrażający czynność naznaczania, pieczętowania.
Słowo signaculum występuje także w Biblii, ale w znaczeniu przenośnym: „On to wycisnął na nas pieczęć i zostawił zadatek Ducha w sercach naszych” (2 Kor 1, 22). W takim samym znaczeniu używa tego terminu św. Ambroży. 23-krotnie określenie sphragis – „pieczęć” pojawia się w Apokalipsie. W znaczeniu zapieczętowania (uczynienia ukrytym przed niepowołanymi) oraz w znaczeniu „opieczętowana” znakiem własności Boga. „Pieczęć”, w kontekście chrzcielnym, zostało w Nowym Testamencie użyte trzykrotnie – a każdym razem tylko w pismach św. Pawła (2 Kor 1,22; Ef 1,14; Ef 4,30) – na ogłoszenie, że Bóg opieczętował swoich wybranych, pieczęcią, którą jest Duch święty. Paweł niejednokrotnie utożsamiał dar ducha z chrztem (1 Kor 6,11; 1 Kor 12,13).
Dopiero w liście papieża Korneliusza do antypapieża Nowacjana consignatio użyte jest już wyraźnie na określenie sakramentu bierzmowania. Od IV wieku consignare stanowi już jednym z podstawowych terminów na jego określenie. Potwierdzają to zapisy Innocentego I i papieża Gelazego. Sakramentarz gelazjański słowem tym określa cały obrzęd sakramentu bierzmowania i opisuje ryt jako krótki, złączony z liturgią chrzcielną w ramach Wigilii Paschalnej.
„Chrisma” – „chrismatio”
Rytem, który od początku był związany z bierzmowaniem, było namaszczenie. W sposób naturalny przyjęte zostało greckie określenie – χρῖσμα (xpisma) „chrisma”, które pochodzi od słowa χρίω (xpioo) jako „coś czym się namaszcza” (łac. unguentum). Zwyczajowo słowo chrisma przyjęło jednak znaczenie rzeczownika unctio (łac.: namaszczenie). Na Zachodzie funkcjonowało początkowo namaszczenie pochrzcielne, ale nie miało ono jeszcze znaczenia przekazywania neoficie Ducha Świętego. Tradycja Apostolska Hipolita Rzymskiego opisuje dwie czynności namaszczenia. Jedno było dokonywane przez prezbitera, a drugie przez biskupa. W Kościele zachodnim namaszczano jedynie czoło, a w Kościołach wschodnich także i inne części ciała neofity. (Cyryl Jerozolimski odnosił się do tego rytu w trzeciej katechezie mistagogicznej, i wskazywał, że po chrzcie namaszcza się czoło, uszy, nos i piersi bierzmowanego). Zdaniem Bernarda Botte OSB, historyka liturgiki, dyrektora Institut Supérieur de Liturgie w Paryżu, ten drugi ryt namaszczenia po chrzcie stał się signatio in fronte krzyżmem, czyli rzymskim rytem bierzmowania. Określenie chrismatis sacramentum dla sakramentu bierzmowania można odnaleźć w pracach Augustyna, Pacjana z Barcelony i papieża Leona I, a od końca IV wieku na Zachodzie chrisma stanowi określenie dla oleju używanego do namaszczania – zarówno chrzcielnego, jak i tego podczas bierzmowania.
Nazwy odwołujące się do skutków bierzmowania
„Consummare” – „consummatio”, „perficere” – „perfictio”
W opiniach Ojców Kościoła bierzmowanie stanowiło udoskonalenie i dopełnienie chrztu (perfectio baptismi), więc używali określeń „perfectio” lub „consummatio”.
Confirmare – confirmatio
W swych katechezach do katechumenów „De sacramentis” biskup Mediolanu Ambroży zaczął używać słowa „confirmare”. Jest to najstarszy znany przykład określenia sakramentu bierzmowania tym słowem. Biskup użył tego określenia za św. Pawłem, który w Drugim Liście do Koryntian 1,21 mówił: „Tym zaś, który umacnia nas (łac. confirmat nos) wespół z wami w Chrystusie i który nas namaścił, jest Bóg.” „Confirmare” jako techniczne określenie rytu namaszczenia czoła krzyżmem pojawiło się w dokumentach pierwszego synodu w Orange w 441 roku. Opat Faust z Riez terminem „confirmatio” określał włożenie rąk na neofitów. W VII wieku rzymskie księgi liturgiczne „Ordo Romanus XI” określają już ryt jako „confirmare”, a nie „consignare”. Beda Czcigodny (VII–VIII w.) zapisał, że namaszczenie czoła bierzmowanego z włożeniem ręki przez biskupa nazywa się „confirmatio”. Rozpowszechnienie terminu zawdzięczamy Faustowi z Riez, którego homilia zawierająca oznaczenie została zawarta w zbiorze pism, który poprzez publikację w „Dekrecie Gracjana” została umieszczona w pracy Piotra Lombarda, a przez to rozpowszechniona świecie nauki średniowiecza.
Nazwy polskojęzyczne
Słownik etymologiczny języka polskiego Aleksandra Brücknera wywodzi słowo „bierzmować” jako zapożyczenia z czeskiego birzmowati, z dawnego niemieckiego firmōn, firmen i z łacińskich firmare i confirmare. Wpływ języka czeskiego jest widoczny w zamianie niemieckiego f na b. Zdaniem Brücknera, polscy wyznawcy religii innych od dominującego katolicyzmu przyczynili się do wiązanie określenia „bierzmowanie” z belką podtrzymującą całą konstrukcję dachową, nazywaną bierwionem lub bierzmem. Formę tę mieli przejąć także katolicy. Na przestrzeni wieków polska nazwa ewoluowała – od byrzwowanye i byrzwnowanie (XV w.) przez birzmowanie (XVI w.). „Słownik polszczyzny XVI wieku” odnotowuje historyczne wersje stosowanych w piśmiennictwie określeń: bierzmowanie, byrzmowánye, birzmowanie, bierznowanie, birznowanie, i wskazuje, że synonimem jest „potwierdzanie”. Marginalia NT Biblia Jakuba Wujka zawierają przypis: «Przetoż nie tylko bierzmowánie iákoſmy wyżſzey przypomnieli/ále y kápłáńſtwo [...] rąk wkłádániem ieſt názwáne». Słownik podaje także określenie metonimiczne: „sprawowaniu krzyżma” („...roſkazał iáki obycżay ſpráwowánia Krzyzmá być miał.”). Zgodnie z „Kodeksem kanonów Kościołów wschodnich”, polskie Katolickie Kościoły wschodnie stosują nazwę chryzmacja.
Cerkiew prawosławna używa określenia zgodnego z terminologią teologii bizantyńskiej – chryzmacja, oraz terminu „miropomazanie” (cs. i ) i „pomazanie”. To ostatnie określenie objaśnia „Katechizm: podręcznik do nauki religii prawosławnej” (1938): „«Pomazuję» po grecku chrio, stąd słowo Chrystos oznacza «Pomazaniec», t. j. ten, na którym spoczywa przez święte pomazanie Duch Święty”.
Rozwój historyczny
Źródła biblijne
Zapowiedź i przygotowanie tego co stało się praktyką w Kościele, który znamy z Dziejów Apostolskich, można dostrzec w księgach Starego Testamentu. Zapowiadały one wylanie Ducha Świętego w czasach mesjańskich.
Zapowiedzi biblijne Starego Testamentu
Proroctwo z Księgi Izajasza (Iz 11,1–2) wspomina o „Duchu Pańskim”, który ma spocząć na Mesjaszu. W Księdze Joela (Jl 3, 1–2), oraz w Księdze Ezechiela (Ez 36, 24–27) odnaleźć można zapowiedź „tchnięcia Ducha” na cały lud wiernych.
Praktyka nowotestamentalna
Nowy Testament przynosi powtórzenie owej zapowiedzi podczas Ostatniej Wieczerzy (J 14,16–17) i spełnienie w dniu Pięćdziesiątnicy (Dz 2, 1–4).
Trzy teksty Nowego Testamentu dają pewność, że nałożenie rąk w celu przekazywania Ducha – wykonywanego po kąpieli wodnej i jako uzupełnienie tej kąpieli – istniało już w najwcześniejszych czasach apostolskich: Dz 8, 4–20 oraz 19, 1–7, a także List do Hebrajczyków 6, 1–6. W dwóch fragmentach z Dziejów ukazani są osobni szafarze do tych dwóch działań: chrztu i udzielania Ducha Świętego. W Dziejach Apostolskich 8 widać to na pierwszy rzut oka: daru Ducha nie udzielił diakon, ale apostołowie, którzy przekazali go poprzez gest nałożenia rąk. Więź nałożenia rąk z modlitwą o zstąpienie Ducha jest w tym fragmencie szczególnie wyraźnie widoczna. W Dziejach Apostolskich 19 chrzest uczniów jest ukazany dość ogólnie, bez informacji o szafarzu. Sądząc jednak po tym, co Paweł Apostoł pisał w 1 Kor 1,17 to nie mógł być on sam, ponieważ z zasady pozostawiał chrzczenie innym. Potem jednak wyraźnie jest powiedziane, że to Święty Paweł nałożył ręce. Oba te fragmenty przypisują nałożeniu rąk funkcję przekazania Ducha Świętego. Dar Ducha nie dokonał się wcześniej w czasie zwykłego wykonania kąpieli chrzcielnej.
Piotr Skarga w jednym z kazań dowodził, że Nowy Testament wskazuje na dwustopniowy akt włączenia chrześcijanina do Kościoła. Pierwszym etapem miał być chrzest, a drugim „włożenie rąk” (por. Dz 8, 14–17).
W nauczaniu Apostoła Pawła
Nie jest możliwe wyodrębnienie w nauczaniu Pawła z Tarsu poszczególnych etapów w procesie wewnętrznym wtajemniczenia chrześcijańskiego. Dla Apostoła, stanie się chrześcijaninem i otrzymanie Ducha jest czymś jednym, jak świadczy o tym zdanie z Listu do Rzymian: „Jeżeli zaś kto nie ma Ducha Chrystusowego, ten do Niego nie należy” (Rz 8,9).
Jednym z bardziej wyrazistych obrazów użytych przez Apostoła dla opisania daru Ducha otrzymanego przez ochrzczonych jest wyrażenie: „Wszyscyśmy też zostali napojeni jednym Duchem” (1 Kor 12,13). Wielu współczesnych egzegetów, m.in. Bisping, Belser, Cornely, Prat, Gutjahr, Sickenberger, Huby, widzi w tym wyrażeniu bezpośrednie nawiązanie do bierzmowania. Według Rudolfa Schnackenburga:
gramatycznie, czasownik w czasie przeszłym (aoryst) sugeruje obrzęd, który jest przeszłością, analogiczny i równoległy do chrztu;
sam chrzest nie może być brany pod uwagę, ponieważ został wymieniony tuż przedtem, w pierwszej części zdania: „wszyscyśmy bowiem w jednym Duchu zostali ochrzczeni”;
werset opisuje tworzenie Ciała Chrystusa; po wcieleniu danej osoby w Chrystusa Duch Święty przychodzi, aby wlać nowe życie w świeżo ochrzczonego i dokończyć dzieła wcielenia;
fakt, że już w Starym Testamencie użyty był obraz napojenia, nawodnienia do ukazania wylania Ducha (por. Iz 29,10 /Septuaginta/; Ez 17, 7; 32,6; por. 1 Kor 3, 6–8) jest również ważnym argumentem.
Inny tekst Pawłowy z 2. Listu do Koryntian zbiera trzy figury-obrazy stosowane przez Apostoła do opisania przyjęcia Ducha: „namaszczenie”, „pieczęć” i „zadatek Ducha”. Zdanie zaczyna się od słowa umacnia, po łacinie confirmat (gr. Βεβαιων), co może być odpowiednikiem polskiego bierzmuje:
Użyte przez św. Pawła słowo namaścił odnosi się w Nowym Testamencie najpierw do Chrystusa. On jest pierwszym namaszczonym, jak ukazuje to np. Ewangelia Łukasza 4,18 oraz Dzieje Apostolskie 4,27 i 10,38, a także List do Hebrajczyków 1,9. Chrześcijanin przez chrzest upodabnia się do Chrystusa i zostaje namaszczony Duchem jak Mistrz. Pawłowe obrazy „namaszczenia” czy „pieczęci” nie mówią wprost o „liturgii” sakramentu w pierwszych wspólnotach Kościoła. Nie można z nich wnioskować, że stosowano już wtedy np. obrzęd namaszczania olejem. Niemniej, obrazy te znajdują się u początków wypracowanych niedługo później kościelnych terminów i rytów używanych m.in. do sakramentu bierzmowania. W listach Pawła na próżno szukać oddzielnego sakramentu Ducha Świętego obok chrztu. Pole widzenia Apostoła jest zdominowane przez obecność i pełnię Ducha Bożego, którego wylanie jest ze chrztem najściślej związane. Stanowi jedną z nim całość, nie jest jakimś odrębnym wydarzeniem-sakramentem. Paweł nie mógłby sobie wyobrazić wydzielenia ze chrztu tego umocnienia Duchem Świętym, „napojenia” nim – które później zostanie nazwane bierzmowaniem.
Pierwsze wieki
W pierwszych wiekach bierzmowanie nie miało własnej nazwy. Było udzielane niejako wewnątrz obrzędu chrztu, który był jednym z dwóch rytów kończących inicjację chrześcijańską. W tym okresie, gdy mowa jest o rytach inicjacji, wymienia się jedynie chrzest i Eucharystię. Chrzest był rozumiany zgodnie z nauczaniem biblijnym, jako zawierający obydwa elementy: „chrzest z wody” i „chrzest z Ducha Świętego” (por. Dz 1,5–8) – stanowił inicjację do Eucharystii. Z tego powodu najstarsze dokumenty chrześcijańskie nie zawierają wzmianek mówiących o udzielaniu bierzmowania (confirmatio), ale jedynie spis czynności pomiędzy chrztem a Eucharystią, z których dopiero później wyłoniono odrębny sakrament, rozumiany obecnie jako bierzmowanie. Przyjęcie łączne rytów-sakramentów wtajemniczenia, czyli chrztu i eucharystii, miało miejsce podczas Wigilii Paschalnej. Do rytów tych dopuszczano głównie dorosłych kandydatów. By móc do nich przystąpić, katechumeni musieli dać świadectwo swego głębokiego nawrócenia i przyjęcia zasad życia chrześcijańskiego. Przemiana życia dokonywała się podczas katechumenatu, który był czasem dogłębnej formacji doktrynalnej, moralnej i duchowej. Liturgię prowadził biskup, w towarzystwie prezbiterów i diakonów. Kandydaci, określani jako electi, czyli wybrani, po liturgii słowa, byli prowadzeni najpierw do baptysterium. Tam zdejmowali ubrania jako symbol zrzucenia dawnego człowieka (por. Kol 3,9; Ef 4,22). Następnie namaszczano całe ich ciała olejem katechumenów, mającym moc egzorcyzmują diabła. Następowało wyrzeczenie się diabła i błogosławieństwo wody chrzcielnej, które zawierało też motywy ezgorcyzmujące. Namaszczonych chrzczono przez zanurzenie, lub przez polanie wodą. Przy czym formuła trynitarnego wyznania wiary była jednocześnie formułą chrzcielną. Zaraz po wyjściu katechumenów z wody, biskup wkładał na nich ręce i wznosił modlitwę o dar Ducha Świętego, namaszczając ich czoła olejem krzyżma – czyli wykonywał ryt identyfikowany obecnie jako bierzmowanie. Porządek ten zachowywany był z pewnymi różnicami w większości kościołów. Znaczna różnica występowała w Patriarchacie Antiochii, jak świadczą o tym m.in. Homilie Teodora z Mopsuestii, a także Didascalia Apostolorum. Tam, od początku, namaszczenie katechumenów na czołach olejem, który Jan Chryzostom nazywa „duchowym olejem” (gr. myron pneumatikon), dokonywano przed zanurzeniem w wodzie, a nawet jeszcze przed namaszczeniem egzorcyzmującym. Syryjskie Didaskalia, dokument z początku III w., pouczały biskupa następująco:
Po chrzcie i otrzymaniu Ducha Świętego neofici przystępowali do ostatniej części inicjacji polegającej na udziale w Eucharystii.
Dzieci dorosłych chrześcijan także przystępowały do tych trzech rytów, ale nie dokonywały wyznania Credo, a były przyjmowane do społeczności w wierze rodziców i zgromadzenia lokalnego Kościoła, którzy byli gwarantami ich wychowania w duchu wiary. Najstarsze pisemne potwierdzenia chrztu dzieci pochodzą z początku III wieku i znane są z pism Tertuliana, Cypriana z Kartaginy i Hipolita Rzymskiego.
Jean Daniélou wywodzi ryt naznaczania na czole znakiem krzyża od fragmentu z Apokalipsy opisującego oznaczania (opieczętowywania) sług Boga na czołach, a także z tekstu Księgi Ezechiela w którym znajduje się opis znaczenia czół mieszkańców Jerozolimy znakiem Tau. Cyprian z Kartaginy wiązał ów znak z symbolem krzyża na którym umarł Jezus i pisał o „znamieniu Pańskim”.
Kolejność rytów inicjacyjnych była stała: chrzest–bierzmowanie–Eucharystia i wyjątkowo mogła być zmieniana w szczególnych sytuacjach. Do takich sytuacji należało dokonanie chrztu u chorego albo wówczas, gdy liturgii nie mógł przewodniczyć biskup, na przykład ze względu na odległość danego zgromadzenia od siedziby biskupa. Wówczas consignatio (bierzmowanie) było udzielane przez biskupa w późniejszym terminie. „Ordo XI” z VII wieku napominało, by bierzmowanie nie było przekładane na później.
Na przełomie II i III wieku Tertulian pisał w dziele De baptismo (20, 1.5) o trzech obrzędach chrzcielnych: namaszczeniu olejem, naznaczeniu czoła krzyżem i nałożeniu ręki. Pierwszy z nich jest interpretowany jako ryt bierzmowania. Opisy obrzędu bierzmowania zawarte w tekstach Tertuliana (De baptismo) i Cypriana z Kartaginy (List 73) nie różnią się od opisu biblijnego.
„Tradycja apostolska” z III w. przypisywana Hipolitowi Rzymskiemu opisuje ryt namaszczenia jako jeden z elementów inicjacji i nazywa chrztem wszystko to, co poprzedza udział w sakramencie Eucharystii. Po opisie i wyliczeniu rytów inicjacyjnych (obmycie wodą, włożenie rąk przez biskupa, namaszczenie olejem, udział w Eucharystii) autor zapisał bowiem: «To bowiem przekazaliśmy wam krótko o chrzcie świętym i ofierze świętej» (Haec autem tradidimus vobis in brevi de baptismo (βάπτισμα) sancto et oblatione (προσφορά) sancta...). Trzeba jednak uwzględnić fakt, że ryt namaszczenia nie jest właściwy tylko sakramentowi bierzmowania, ale jest spotykany w innych obrzędach chrześcijańskich. Między innymi w obrzędzie chrztu – consignatio (naznaczenie znakiem krzyża) lub chrisma, unctio (namaszczenie) – lub przy pojednaniu heretyków, manus impositio.
Oddzielenie rytu bierzmowania od chrztu
Zastrzeżenie możliwości udzielania bierzmowania tylko przez biskupa (V/VI w.) doprowadziło w zachodnim chrześcijaństwie do rozdzielenia rytu bierzmowania od rytu chrztu. W Rzymie do IX wieku, a w innych regionach do XII wieku bierzmowanie było udzielane przez biskupa bezpośrednio po chrzcie, lub podczas najbliższej wizyty biskupa – bierzmowania udzielano także niemowlętom. Od IV w. coraz częściej zdarzało się, że bierzmowania udzielano odrębnie, a nie razem ze chrztem. Wraz z dynamicznym wzrostem ilości gmin chrześcijańskich, na wsiach chrztu udzielali prezbiterzy i diakoni, zaś nowoochrzczeni czekali na wizytę biskupa, by otrzymać bierzmowanie, lub udawali się do siedziby biskupa. Praktykę tę w 382 opisywał Hieronim: „Taki jest zwyczaj kościołów, że biskup wyjeżdża, ażeby wzywając Ducha Świętego włożyć ręce na tych, którzy z dala od miast większych ochrzczeni byli przez kapłanów i diakonów”. Od X/XI w. odległość czasowa między narodzeniem, a chrztem dziecka ulegała skracaniu – sukcesywnie do 30, 15 i 8 dni (w XIV w.). Od rodziców ochrzczonych domagano się, by w jak najkrótszym czasie po chrzcie umożliwili swoim dzieciom sakrament bierzmowania.
Do XII wieku panował zwyczaj, by nowo ochrzczonym udzielać Eucharystii. Ze względu na fakt, że rytuał chrztu był wówczas znacznie rozbudowany, elementy bierzmowania – które nie było traktowane jako odrębny sakrament – były znacznie zredukowane. Sprowadzały się do modlitwy podczas wkładania rąk, formuły sakramentalnej, a czasem także namaszczenia czoła. Sobór w Orange (441) przyniósł, między innymi, techniczne określenie namaszczania czoła krzyżmem – „confirmare”.
Im większe jednak było dane biskupstwo, tym dłużej musieli czekać nowo ochrzczeni przez prezbitera chrześcijanie na wizytę wyświęconego biskupa, by mógł im udzielić bierzmowania. Równocześnie naruszana była klasyczna kolejność sakramentów wtajemniczenia (chrzest–bierzmowanie–Eucharystia). Zwyczaje, wyjątkowo rozległej, miejsko-rzymskiej gminy chrześcijańskiej były niewłaściwie przyjmowane w innych regionach Kościoła zachodniego. Przyswajane zmiany podbudowywano także od strony teologicznej. Homilia na Zesłanie Ducha św. żyjącego w V wieku Fausta z Riez wskazywała już na nowe znacznie rytu bierzmowania: ochrzczony jest „jak żołnierz, który już został wprawdzie odznaczony, ale nie ma jeszcze broni. Duch Święty daje w chrzcie łaskę niewinności, w bierzmowaniu zaś wzrost łaski, duchową broń do walki moralnej”. Także Tomasz z Akwinu przedstawiał już bierzmowanie nie jako istotny do zbawienia chrześcijanina element jego inicjacji, ale jako ryt chrześcijańskiego umocnienia (Suma teologiczna, III, 65, 4 72, 1–3). Na Zachodzie bierzmowanie zaczęło więc być traktowane jako sakrament świadomej decyzji, więc wiek dopuszczenia do jego przyjęcia był przesuwany, a od kandydatów wymagano dogłębnego przygotowania katechetycznego. Na Zachodzie chrześcijaństwa bierzmowanie stało się „bez jakiegokolwiek umotywowania w tradycji swego rodzaju liturgicznym «obwieszczeniem dojrzałości młodego chrześcijanina»”. Od XIII w., wraz z podkreślaniem charakteru bierzmowania jako sakramentu umocnienie do walki ze złem, wiek przystępujących do bierzmowania przesunięto na siódmy rok życia (Synod w Kolonii 1280).
Średniowiecze
Zachowane rzymskie źródła liturgiczne z okresu do VII wieku (Sakramentarz gelazjański, Sakramentarz gregoriański („hadriański”) i Ordo romanus XI) zgodnie przedstawiają bierzmowanie jako bardzo krótki ryt, w skład którego wchodziła: modlitwa epikletyczna «Deus omnipotens» (w wersji gelazjańskiej) lub «Omnipotens sempiterne Deus» (w wersji gregoriańskiej), namaszczeniem czoła bierzmowanego za pomocą krzyżma z wypowiedzeniem formuły „Signum Christi in vitam aeternam” lub „In nomine Patris et Filii et Spiritus Sancti”, a na końcu wezwaniem do przekazania «znaku pokoju». Ryt był nieodłącznie związany z liturgią chrzcielną sprawowaną w ramach Wigilii Paschalnej.
Wraz z przyjęciem przez Franków pod koniec VIII wieku rzymskiej liturgii w obrzęd bierzmowania podlegał wyraźnemu rozwojowi. W czasie tzw. „renesansu karolińskiego” do rzymskich ksiąg liturgicznych włączano elementy z Galii i Germanii. Jak dokumentują sakramentarze i pontyfikały rzymsko-germańskie i rzymsko-frankońskie, do X wieku ryt był wzbogacany nowymi elementami sukcesywnie odłączany od wyjściowego kontekstu liturgii chrzcielnej. Zachowywano jednak świadomość pierwotnego charakteru łącznej celebracji obu rytów w ramach Wigilii Paschalnej. Sukcesywnie, aż do XII i XIII wieku związek rytuału chrztu i bierzmowania ulegał rozluźnieniu. Łączność tych sakramentów została zachowana głównie w liturgii papieskiej. Do XIII wieku księgi liturgiczne ujmowały łącznie liturgię trzech sakramentów inicjacyjnych, udzielanych zazwyczaj podczas Wigilii Paschalnej.
Przypisywana Alkuinowi Instrukcja „Primo Panagus” z 789 zawierała objaśnienia dotyczące dostosowania liturgii rzymskiej do chrztu dzieci, udzielane w kraju Franków przez misjonarzy. Instrukcja opisywała kolejność sakramentów inicjacyjnych: chrzest, Eucharystia, bierzmowanie. Taka kolejność wynikała z faktu udzielania bierzmowania przez biskupa, co było możliwe dopiero jakiś czas po chrzcie. Równocześnie Alukin wraz z Hrabanem Maurem udokumentowali fakt udzielania bierzmowania w pierwszą niedzielę po Wielkanocy, czyli w osiem dni po chrzcie.
W średniowieczu nastąpiło definitywne zerwanie jedności i łączności sakramentów: chrztu, bierzmowania i Eucharystii. W tej epoce chrzest był udzielny wyłącznie dwa razy w ciągu roku: w czasie liturgii Paschalnej i w święto Zesłania Ducha Świętego, a sakramentu bierzmowania mógł udzielać tylko biskup. Owa zmiana pastoralna miała wpływ na teologię bierzmowania. Zaczęło być traktowane głównie jako „przekazywanie ochrzczonym darów Ducha Świętego”, w celu dodania im odwagi do wyznawania wiary i jej obrony. Konsekwencją zmiany było także przesunięcie wieku kandydatów, tak by byli lepiej przygotowani do jego przyjęcia, oraz traktowania bierzmowania jako znaku dojrzałości chrześcijańskiej, która miała zobowiązywać do dawania świadectwa o wierze. XII-wieczny zbiór praw kanonicznych „Dekret Gracjana” zalecał już bierzmowanie starszych dzieci. Według tych zaleceń, kandydat powinien on być „perfecta aetatis”, czyli mieć ukończone 7 lat, co w rozumieniu kanonicznym oznaczało dorosłość. Praktyka bierzmowania osób wchodzących dopiero w dojrzałość rozpowszechniła się w XIV–XV wieku. Synod w Kolonii (1536) i synod w Mediolanie (1565) wprowadziły zakaz bierzmowania kandydatów, którzy nie osiągnęli siódmego roku życia.
W XIII w. w katolickim obrzędzie wprowadzony został (prawdopodobnie przez Durandusa, biskupa Mende) gest wymierzenia przez szafarza bierzmowanemu lekkiego policzka. Znaczenie tego elementu nie jest jasne i jest różnie interpretowane. Sam Durandus widział w tym geście odniesienie do elementu ceremonii benedictio novi militis – gestu policzka wymierzonego kandydatowi na rycerza, jaki był mu wymierzany przy pasowaniu na rycerza. Z kolei zdaniem benedyktyńskiego historyka i liturgisty Ildefonsa Herwegena gest ten był związany z germańskimi zwyczajami, zgodnie z którymi młodzieńcowi wchodzącemu w wiek dorosły, wymierzano policzek, który miał symbolizować wejście w dojrzałość. Prawdopodobnym jest inne wyjaśnienie, które wiąże ów gest z pierwotnym znakiem pocałunku pokoju, którego biskup udzielał po bierzmowaniu dorosłego kandydata. Jednak podczas bierzmowania dzieci szafarz za pomocą gestu głaskania policzka zastępował znak pocałunku pokoju i wypowiadał słowa: Pax tecum („Pokój tobie”).
W średniowieczu ustaliła się w Kościele katolickim liczba siedmiu sakramentów, a bierzmowanie było już wyliczane jako drugi w kolejności po chrzcie. Zerwanie związku trzech sakramentów wprowadziła zmianę w praktyce pastoralnej – bierzmowania udzielano już po przyjęciu Eucharystii (czyli po I Komunii św.) – mimo iż dokumenty Kościoła i katechizmy wskazywały na stosowaną do tego czasu kolejność. Zdarzało się jednak, że wierni nigdy nie otrzymywali bierzmowania i umierali bez tego sakramentu. Z tego powodu synody kierowały do rodziców napomnienia, by doprowadzali do bierzmowania dzieci w jak najkrótszym możliwym czasie po ich chrzcie. Miało to następować w rok, trzy lub pięć lat po chrzcie. „Pontyfikał Duranda” z lat 1293–1295 zawierał opis obrzędu bierzmowania udzielanego odrębnie od chrztu. Zgodnie z nim, jednym z celów wizytacji biskupa było udzielanie sakramentu bierzmowania.
O bierzmowaniu jako odrębnym sakramencie wspomina Tomasz z Akwinu. W „Summa theologiae” (Chrzest i bierzmowanie, t. 27) opisuje szczegółowo poszczególne elementy i je analizuje. Zwraca uwagę, że dwóch sakramentów może udzielać tylko biskup – bierzmowania i kapłaństwa. Stąd uważa, że są one ważniejsze od innych.
Przez pierwsze tysiąc lat chrześcijaństwa bezpośrednio po chrzcie i bierzmowaniu udzielano neofitom – zarówno dorosłym, jak i dzieciom – Eucharystii. Praktyka taka była wspólna dla Wschodu i Zachodu. Potwierdzenie zawierają prace Cypriana z Kartaginy i Augustyna, „Konstytucje apostolskie”, późniejszy „Sakramentarz gelazjański”, a także księgi „Ordines Romani” z okresu od wieku VII do schyłku średniowiecza. Zgodnie z „Ordines Romani” zaraz po chrzcie i bierzmowaniu dzieci udzielano im także Eucharystii. Komunia święta dzieci zaczęła zanikać na Zachodzie dopiero w XII i XIII wieku. Powodem były wątpliwości, czy Eucharystii można udzielać także osobom, które jeszcze nie mają wystarczającej świadomości i nie korzystają w wystarczającym stopniu z rozumu. Rozważano także, czy istnieje obowiązek udzielania Komunii świętej dzieciom. Wśród zachodnich autorytetów, także Tomasz z Akwinu uważał, że „nie należy udzielać Komunii św. dzieciom zaraz po urodzeniu. [...] Lecz z chwilą, kiedy w dzieciach budzi się świadomość, tak że mogą świadomie przyjąć ten sakrament, wolno im udzielić Komunii św.” („Summa theologiae”, III, 80).
Na przestrzeni lat synody ponawiały zastrzeżenie, by do Komunii św. mogły przystępować wyłącznie osoby, które otrzymały wcześniej bierzmowanie. Zakaz ten utrzymywał pierwotną kolejność udzielanych sakramentów inicjacyjnych: chrzest–bierzmowanie–Eucharystia.
22 listopada 1439, podczas obrad Soboru florenckiego promulgowana została bulla papieża Eugeniusza IV o unii z Ormianami „Exsultate Deo”. Bulla potwierdzała, że materią jest krzyżmo sporządzone „z oliwy oznaczającej czystość sumienia” i „z balsamu oznaczającego woń dobrej reputacji”, pobłogosławione przez biskupa. Dokument precyzował słowa formuły wypowiadanej przy udzielaniu sakramentu „Znaczę cię znakiem krzyża i utwierdzam cię krzyżmem zbawienia, w imię Ojca i Syna, i Ducha Świętego”. Bulla potwierdzała też zasadę, że bierzmowania może udzielać jedynie biskup, który występuje jako następca apostołów. Wykazywała, że już po chrzcie który udzielał w Samarii (diakon) Filip, neofitów odwiedzili apostołowie Piotr i Jan i „wkładali na nich ręce, a oni otrzymywali Ducha Świętego” (Dz. 8, 14–17).
Reformacja
Zasadnicza krytyka struktury sakramentów ze strony zwolenników reformacji (głównie waldensów, katarów, zwolenników poglądów teologicznych Johna Wycliffa i Jana Husa) doprowadziła do redukcji ich liczby. W kościołach protestanckich z liczby siedmiu pozostały tylko dwa, jako jedyne poświadczone przez ustanowienie w Nowym Testamencie: chrzest i Komunia Święta (Wieczerza Pańska). Głównym powodem wyłączenia rytu bierzmowania był brak jego biblijnego poświadczenia, oraz pogląd, że ten rytuał miał charakter wyłącznie uzupełniający w stosunku do chrztu. Wola zanegowania bierzmowania w jego rzymskokatolickim rozumieniu łączyła reformatorów. Mimo iż Marcin Luter i Jan Kalwin zgadzali się z wagą świadomego wyznawania wiary przez wchodzącego w dorosłość chrześcijanina, nie uznawali jednak potrzeby organizowania w tym celu odrębnego aktu. W kościołach ewangelickich odpowiednikiem rytu inicjacyjnego jest konfirmacja. Konfirmacja nie jest traktowana jako sakrament, ale publiczne wyznanie wiary i złożenie ślubowania wierności Bogu i Kościołowi.
Czasy najnowsze
Kodeks prawa kanonicznego z 1917 Kościoła łacińskiego stanowił, że sakrament bierzmowania jest odkładany do osiągnięcia przez kandydata siódmego roku życia. Wcześniejsze udzielenie sakramentu było możliwe jedynie wyjątkowo, gdyby dziecko znajdowało się w zagrożeniu śmiercią, lub gdyby szafarz uznał, że jest to niezbędne ze względu na ważną i słuszną przyczynę. Instrukcja Kongregacji Sakramentów z 30 czerwca 1932 zawierała zalecenie pouczania wiernych, że praktyka takiego ustalania wieku bierzmowanych wynika z powszechnego prawa Kościoła łacińskiego. Instrukcja precyzowała, że dzieci powinny przystępować do tego sakramentu jeszcze przed swoją pierwszą komunią świętą. W latach 60. XX wieku do bierzmowania dopuszczano dzieci, które ukończyły 10.–12. rok życia i przyjęły już pierwszą komunię.
Reforma Soboru watykańskiego II
Kościół katolicki zaczął na nowo podkreślać związek bierzmowania z chrztem i Eucharystią, jako łącznymi sakramentami inicjacyjnymi, po II wojnie światowej w wyniku studiów przeprowadzanych w ramach ruchu liturgicznego. Zwrócono też uwagę na rolę biskupa „jako znaku jedności Kościoła, w którym ochrzczony już żyje, ale przez jego posługę zostaje w pełni do niego włączony”. Do pierwotnego rozumienia jedności sakramentów wtajemniczenia chrześcijańskiego Kościół katolicki powrócił pełniej dopiero po Soborze Watykańskim II. Zagadnienia z zakresu bierzmowania zgłaszane przez kościoły lokalne w fazie przygotowań do soboru w niewielkim stopniu dotyczyły kwestii teologicznych i liturgicznych. Komisja Przygotowawcza Soboru przyjęła 118 propozycji i pytań dotyczących bierzmowania, ale większość z nich dotyczyła problemu wieku kandydatów, wieku szafarza, czy czasu trwania obrzędu.
Reformę liturgii sakramentu bierzmowania zaczęły wyznaczać dopiero kluczowe dokumenty soborowe:
Konstytucja o liturgii – Sacrosanctum concilium z 4 grudnia 1963,
Konstytucja duszpasterska o Kościele w świecie współczesnym – Gaudium et spes z 7 grudnia 1965,
Dekret o działalności misyjnej Kościoła – Ad gentes divinitus z 18 listopada 1965,
Dekret o apostolstwie świeckich – Apostolicam actuositatem z 18 listopada 1965.
11 października 1964 z grona członków i konsultorów „Rady dla wykonania Konstytucji o świętej liturgii” (łac. Consilium ad exsequendam Constitutionem de Sacra Liturgia) wyłoniony został „Zespół ds Studiów XX, nad t.1 Księgi pontyfikalnej” (Coetus a Studiis XX, De I libro Pontificalis), który rozpoczął prace nad przygotowaniem nowej księgi liturgii sakramentu bierzmowania. Jego relatorem był Bernard Botte OSB, a sekretarzem Bruno Kleinheyer.
Po Soborze watykańskim II
W Kościele katolickim jedność sakramentów inicjacji chrześcijańskiej znalazła swój wyraz w rytuale pt. „Obrzędy chrztu dzieci” (1969). Istotną rolę w opracowaniu odrębnego pontyfikału poświęconego bierzmowaniu odegrała powołana przez papieża Pawła VI Święta Kongregacja Kultu Bożego (8 V 1969).
Wydany w 1973 przez papieża Pawła VI Pontyfikał Rzymski przekazał na ręce Konferencji Biskupów lokalnych kościołów prawo do ustalenia na swoim terytorium wyższego od wymaganego wcześniejszymi instrukcjami wieku kandydata do bierzmowania. Kodeks prawa kanonicznego z 1983 potwierdził ustalenia soborowe. Tym samym kandydaci do sakramentu bierzmowania powinni być w „wieku rozeznania” (czyli około siódmego roku życia) – chyba że występuje zagrożenie życia lub w opinii występuje inna poważna przyczyna. Konferencja Episkopatu Polski 16 stycznia 1975 roku wydała „Instrukcję duszpasterską dotyczącą sakramentu bierzmowania”, w której skorzystała z uprawnienia posoborowego i ustaliła, że w polskich diecezjach należy udzielać sakramentu młodzieży w wieku 14–15 lat. Podobne decyzje podjęło wiele Konferencji Biskupów na całym świecie.
Nowy Obrzęd Bierzmowania
Pierwotna redakcja „Ordo Confirmationis” (1971) określiła istotne elementy odnowionego obrzędu bierzmowania. Miał on być sprawowany podczas mszy świętej. Po liturgii Słowa następuje przedstawienie kandydatów, homilia wygłoszona przez przewodniczącego oraz odnowienie przyrzeczeń chrzcielnych. Na sam obrzęd bierzmowania składa się gest nałożenia rąk na bierzmowanych – jest to starożytny, biblijny gest udzielania Ducha Świętego – oraz namaszczenie krzyżmem świętym z wygłoszeniem formuły „N. przyjmij znamię Daru Ducha Świętego”. „Obrzędy chrześcijańskiego wtajemniczenia dorosłych” z 1972 roku wprowadziły zasadę, że bierzmowania dorosłych neofitów dokonuje się bezpośrednio po chrzcie, po czym udzielana jest im I Komunia (Eucharystia).
Synod o Eucharystii i Bierzmowaniu
Rzymski Synod Biskupów na temat Eucharystii odbyty w 2005 r. wezwał do zweryfikowania czy we „wspólnotach chrześcijańskich wystarczająco rozpoznaje się ścisłą więź pomiędzy Chrztem, Bierzmowaniem i Eucharystią”, przypominając, że „jesteśmy ochrzczeni i bierzmowani jako przyporządkowani do Eucharystii” (Sacramentum Caritatis 17). Benedykt XVI podkreślił, że różnice co do udzielania sakramentu bierzmowania między kościołami Wschodu i Zachodu „nie są natury dogmatycznej, lecz mają charakter duszpasterski”. Papież wezwał konferencje biskupów do zweryfikowania skuteczności „aktualnego toku wtajemniczenia” (Sacramentum Caritatis 18). W praktyce może to oznaczać powrót do pierwotnej kolejności, czyli do udzielania bierzmowania przed Pierwszą Komunią. Praktykę tę w swej diecezji próbował wprowadzić biskup diecezji Fargo w Północnej Dakocie Samuel J. Aquila, od 2012 arcybiskup metropolita Denver.
Sakrament „pożegnania z Kościołem”
Bierzmowanie bywa niekiedy określane mianem sakramentu „pożegnania z Kościołem” . Badania przeprowadzone wśród gimnazjalistów przystępujących do bierzmowania wskazały, że sakrament postrzegany był przez nich jako zabieg magiczny i zdesakralizowany, nie związany z chrztem i eucharystią. Zdaniem niektórych duszpasterzy bierzmowanie w praktyce poprzedza odejście od wspólnoty chrześcijańskiej.
Uwagi
Przypisy
Bibliografia
Sakramenty
Charytologia |
188284 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Kimiko%20Date | Kimiko Date | – japońska tenisistka, występująca na światowych kortach od 1989 do 2017 roku, półfinalistka Australian Open 1994, French Open 1995 i Wimbledonu 1996 w grze pojedynczej, półfinalistka Mistrzostw WTA 1994 w grze pojedynczej, klasyfikowana w rankingu WTA na 4. miejscu w grze pojedynczej (1995) i na 28. miejscu w grze podwójnej (2015), mistrzyni igrzysk azjatyckich 1994 w grze pojedynczej, reprezentantka Japonii w Pucharze Federacji, Pucharze Hopmana i na letnich igrzyskach olimpijskich. Tenisistka praworęczna z oburęcznym backhandem, naturalnie leworęczna. Jest najstarszą osobą w erze open, która dotarła do trzeciej rundy Wimbledonu. Dokonała tego w 2013 roku, w wieku 42 lat.
Życie prywatne
1 grudnia 2001 poślubiła w Tokio niemieckiego kierowcą rajdowego, Michaela Krumma i odtąd używała oficjalnie podwójnego nazwiska Date-Krumm. Poza japońskim, posiada obywatelstwo niemieckie i szwedzkie.
27 września 2016 para ogłosiła swój rozwód, za porozumieniem stron. Tenisistka powróciła do nazwiska panieńskiego w 2017 roku.
Kariera tenisowa
Kimiko Date rozpoczęła treningi tenisowe w wieku siedmiu lat. Naturalnie leworęczna, została nauczona gry prawą ręką. W grudniu 1987 zadebiutowała w juniorskich rozgrywkach Międzynarodowej Federacji Tenisowej, dochodząc do półfinału deblowego Orange Bowl na Florydzie. W czerwcu 1988 doszła do trzeciej rundy Wimbledonu, pokonana przez Orawan Thampensri.
Status profesjonalnej tenisistki otrzymała w marcu 1989.
Gra pojedyncza
W listopadzie 1988 roku wygrała pierwszy kobiecy turniej ITF w Kioto, ogrywając w finale najwyżej rozstawioną rodaczkę Mayę Kidowaki. Tą samą zawodniczkę pokonała tydzień później w finale w Matsuyama. 21 listopada po raz pierwszy została sklasyfikowana w rankingu WTA. W zawodach WTA Tour zadebiutowała w kwietniu 1989 w Tokio. Przeszła tam eliminacje, a następnie doszła do trzeciej rundy, odprawiona przez Kumiko Okamoto. Swój pierwszy profesjonalny mecz wygrała z Mayą Kidowaki 6:1, 6:0. Wiosną wygrała trzy z rzędu imprezy ITF: w Sutton, Lee on Sol i Queens, a w efekcie zapewniła sobie miejsce w gronie dwustu najlepszych tenisistek globu. Tym sposobem dostała się do głównej drabinki swojego pierwszego turnieju wielkoszlemowego – French Open 1989. Przeszła eliminacje i w pierwszej rundzie pokonała Michelle Casati, by potem przegrać z Niemką Martiną Pawlik. Wkrótce wystąpiła w zmaganiach w Birmingham, kończąc je dopiero po ćwierćfinałowym meczu z Ziną Garrison (5 WTA). Ta sama zawodniczka wyeliminowała ją w pierwszej rundzie Wimbledonu dwa tygodnie później.
Rok 1990 rozpoczęła od awansu do ćwierćfinału w Brisbane, który przegrała z Racher McQuillan, ale wynik ten zapewnił jej wejście do czołowej setki rankingu WTA. W trzeciej rundzie Australian Open ograła rozstawioną z jedenastym numerem Pam Shriver, ale w następnym starciu uległa Helenie Sukovej. Do tamtej pory był to jej najlepszy rezultat wielkoszlemowy.
Przełomowym wydarzeniem w jej karierze okazał się turniej w Los Angeles latem 1991 roku. Wystartowała w nim jako zawodniczka numer 112 listy WTA i przeszła eliminacje. Już w pierwszej rundzie odprawiła rozstawioną z piątym numerem Leilę Meschi, a w kolejnej Yayuk Basuki (39 WTA). Następnie okazała się lepsza od Jo Durie i trzeciej tenisistki świata, Gabrieli Sabatini. W finale musiała uznać wyższość Moniki Seles. Tym sposobem awansowała na 32. miejsce w rankingu WTA, według notowań z 12 sierpnia.
Sabatini zrewanżowała się Date w styczniu 1992 w półfinale w Tokio. Japonka jedną rundę wcześniej odnotowała jednak przekonujące zwycięstwo nad Arantxą Sánchez Vicario (5 WTA). Tydzień później zameldowała się w półfinale w Osace, wyeliminowana przez Helenę Sukovą. Swój pierwszy tytuł WTA w karierze zdobyła w kwietniu, triumfując w Tokio. W dwóch ostatnich meczach pokonała najwyżej rozstawione zawodniczki w drabince tamtych zawodów – Amy Frazier (18 WTA) i Sabine Appelmans (22 WTA). Awansowała na siedemnaste miejsce listy światowej. We French Open doszła do czwartej rundy, zatrzymana przez Sanchez Vicario. Latem po raz pierwszy wzięła udział w letnich igrzyskach olimpijskich, w Barcelonie.
W lutym 1993 awansowała do finału w Osace, wygrywając z Magdaleną Maleewą i Laurą Arraya, a ulegając w meczu o puchar Janie Novotnej. Kolejny ważny rezultat przyniósł jej turniej w Miami, gdzie znalazła się w półfinale, eliminując po drodze Mary Joe Fernández. Drugi tytuł WTA wywalczyła w kwietniu przed własną publicznością w Tokio. W finale oddała cztery gemy Holenderce Stephanie Rottier. Jesienią dostała się do pierwszego wielkoszlemowego ćwierćfinału. Dokonała tego na nowojorskich kortach Flushing Meadows. W trzeciej rundzie ograła Anke Huber (10 WTA), w czwartej Janę Novotną, a w ćwierćfinale po zaciętym pojedynku okazała się słabsza od Manueli Maleewej. Na zakończenie sezonu przedostała się do finału w Tokio, dodając do swojej kolekcji zwycięstw wiktorię nad Lindsay Davenport i Julie Halard.
W styczniu 1994 wygrała trzeci turniej WTA, tym razem w Sydney. Pokonała tam najwyżej rozstawioną Conchitę Martínez w ćwierćfinale, potem Patty Fendick w półfinale i Mary Joe Fernandez w finale. Wynik ten zapewnił jej awans na 9. miejsce w rankingu WTA. Na wyżej notowaną rywalkę trafiła dopiero w ćwierćfinale Australian Open – była nią Martinez, Date triumfowała po trzech setach walki. W półfinale nie znalazła jednak sposobu na dominującą w rozgrywkach Steffi Graf. Był to dla Japonki pierwszy półfinał wielkoszlemowy w karierze. Kolejny turniej WTA wygrała wiosną w Tokio po finale z Amy Frazier.
Latem awansowała do półfinału w Montrealu i ćwierćfinału US Open (obydwa przegrała z Sanchez Vicario). Zakwalifikowała się do Mistrzostw WTA i tam w jednej czwartej finału wyeliminowała Martinez po tie-breaku trzeciego seta, by potem ulec Sabatini. Została pierwszą Japonką w historii, która została sklasyfikowana w czołowej dziesiątce rankingu WTA (kilka lat później dokonała tego samego Ai Sugiyama).
Jako ósma zawodniczka świata doszła do półfinału w Sydney w styczniu 1995, gdzie skreczowała w pojedynku z Lindsay Davenport. W lutym wygrała zmagania w Tokio, eliminując kolejno Conchitę Martinez, Ivę Majoli i rewanżując się Amerykance Davenport. Wiosną awansowała do finału w Miami. Do jednej drugiej finału dostała się bez większych problemów, dopiero tam po trzech setach i dwóch tie-breakach odprawiła Sabatini. Puchar oddała jednak w ręce wiceliderki światowych klasyfikacji, Steffi Graf. W kwietniu znalazła się jeszcze w finale Japan Open. W maju przegrała finał w Strasburgu z Davenport, ale odgryzła się Amerykance w czwartej rundzie French Open. Lindsay zdołała wówczas ugrać zaledwie siedem gemów. Tymczasem Date w ćwierćfinałowym pojedynku nie dała szans Majoli, ale w walce o miejsce w finale nie dała rady numerowi jeden listy WTA, Sanchez Vicario. Na kortach trawiastych osiągnęła ćwierćfinały w Eastbourne i Wimbledonie. W Mistrzostwach WTA pokonała Novotną, ale została wyeliminowana przez Huber. 13 listopada awansowała na najwyższe w karierze, 4. miejsce w rankingu singlistek. Wówczas została najwyżej notowaną Azjatką w tej klasyfikacji w historii; jej rekord wyrównała dopiero w 2011 roku Chinka Li Na.
W styczniu 1996 doszła do półfinału w Sydney, pokonana 2:6, 6:4, 5:7 przez Davenport. W marcu po raz pierwszy w karierze zawędrowała do półfinału w Indian Wells, a dwa tygodnie później zagrała także w ćwierćfinale w Miami. W kwietniu wygrała zmagania w Tokio, pokonując w jednej drugiej finału swoją rodaczkę Sugiyamę. W kwietniowych rozgrywkach o Puchar Federacji po raz pierwszy w życiu wygrała ze Steffi Graf, wynikiem 7:6(7), 3:6, 12:10. Osiągnęła czwartą rundę French Open, a potem półfinał Wimbledonu – najlepszy jej rezultat na kortach All England Tennis Club i trzeci wielkoszlemowy półfinał w karierze. Okazała się słabsza właśnie od Graf, po trzech setach gry. W lipcu doszła do ćwierćfinału letnich igrzysk olimpijskich w Atlancie. W sierpniu została mistrzynią zawodów w San Diego po finale z Vicario. We wcześniejszych fazach ograła Sabatini i Martinez. Po porażce w półfinale w Tokio z Monicą Seles ogłosiła, że planuje zakończenie kariery sportowej. Wystąpiła w Mistrzostwach WTA, gdzie najpierw wygrała z Seles, która poddała pojedynek, a potem uległa 1:6, 2:6 Martinie Hingis i faktycznie przeszła na sportową emeryturę. 23 grudnia jej nazwisko zostało zdjęte z tenisowych klasyfikacji (zajmowała wówczas ósme miejsce), a w czołowej dziesiątce rankingu WTA spędziła 149 tygodni.
6 kwietnia 2008, prawie dwanaście lat po ogłoszeniu swojej decyzji, poinformowała, że planuje wznowienie tenisowej kariery. Miała wówczas trzydzieści siedem lat. Date, która w czasie przerwy w występach wyszła za mąż za niemieckiego kierowcę rajdowego Michaela Krumma, wystartowała w eliminacjach zawodów ITF w Gifu. Kwalifikacje przeszła i trafiła do drabinki głównej, gdzie w pierwszej rundzie pokonała rozstawioną z numerem piątym rodaczkę Rikę Fujiwarę 2:6, 6:4, 6:4. W ćwierćfinale zwyciężyła turniejową jedynkę, Aiko Nakamurę. Zawodniczka sprawiła sensację, pokonując następnie Melanie South i Tamarine Tanasugarn i zdobywając swój pierwszy zawodowy tytuł po kilkunastoletniej przerwie.
Po wygraniu kilku kolejnych zmagań ITF spróbowała swoich sił w kwalifikacjach do turnieju WTA w Tokio, jako zawodniczka numer 251 w rankingu. Ograła Casey Dellacqua (48 WTA), ale przegrała z Aleksandrą Wozniak (41 WTA). Tydzień później organizatorzy zawodów w stolicy Japonii przyznali jej dziką kartę, ale w pierwszym oficjalnym meczu po powrocie Japonka zdobyła tylko cztery gemy w konfrontacji z Szachar Pe’er.
W styczniu 2009 przeszła eliminacje do wielkoszlemowego Australian Open, w turnieju głównym przegrała z Kaią Kanepi 4:6, 6:4, 6:8. Po kilku miesiącach słabszych startów wzięła udział w zmaganiach w Seulu. Od drugiej rundy grała wyłącznie z wyżej notowanymi od niej tenisistkami, Alisą Klejbanową, Danielą Hantuchovą, Mariją Kirilenko i Anabel Mediną Garrigues. Pokonała je wszystkie i sięgnęła po swoje ósme trofeum. W wieku 38 lat, 11 miesięcy i 30 dni została drugą najstarszą w historii zwyciężczynią turnieju WTA (rekord należy do Billie Jean King, w momencie wiktorii w Birmingham w 1983 liczyła sobie 39 lat, 7 miesięcy i 23 dni). Ponadto tenisistka ustanowiła rekord w najdłuższej przerwie pomiędzy zdobyciem dwóch tytułów WTA, wynoszącą 13 lat i 1 miesiąc (poprzednio była najlepsza w 1996 w San Diego). Została sklasyfikowana na 100. miejscu w rankingu singlowym. W kończącej sezon imprezie na Bali zaszła do półfinału, pokonana przez najwyżej rozstawioną Marion Bartoli.
W styczniu 2010 weszła do ćwierćfinału w Auckland, gdzie przegrała z Yaniną Wickmayer. W pierwszej rundzie French Open wygrała z dziewiątą na świecie Dinarą Safiną. Awansowała do ćwierćfinału w Seulu, a potem do kolejnego finału w Osace. W tym drugim turnieju wygrała z Samanthą Stosur (8 WTA), Szachar Pe’er (13 WTA), a okazała się słabsza od Tamarine Tanasugarn. Był to najstarszy znany finał w historii kobiecego tenisa, obie jego uczestniczki liczyły bowiem razem 73 lata. W Tokio wygrała z Mariją Szarapową, a na Bali z Danielą Hantuchovą i Li Na.
Po słabszych wynikach w pierwszej części 2011 roku awansowała do ćwierćfinału w ’s-Hertogenbosch, gdzie nie sprostała Rominie Oprandi. Na koniec sezonu wystąpiła w trzech z rzędu finałach turniejów ITF, ale wypadła z grona stu najlepszych zawodniczek globu. W listopadzie 2012 doszła do finału WTA w Pune, przegrywając tam z Eliną Switoliną. W międzyczasie regularnie wygrywała zmagania w rozgrywkach Międzynarodowej Federacji Tenisowej.
W styczniu 2013 awansowała do drugiej rundy turnieju w Sydney po przejściu eliminacji, ale przegrała tam z Agnieszką Radwańską (4 WTA). Tydzień później wygrała swój pierwszy mecz w Australian Open od 1996 roku, pokonując rozstawioną z dwunastym numerem Nadieżdę Pietrową 6:2, 6:0 i została najstarszą kobietą w dziejach, która w Melbourne wygrała mecz w drabince głównej. Rekord poprawiła dwa dni później, eliminując Szachar Pe’er 6:2, 7:5. W trzecim pojedynku musiała jednak uznać wyższość Bojany Jovanovski, której uległa wynikiem 2:6, 6:7(3). Na Wimbledonie osiągnęła trzecią rundę, w której uległa dopiero najwyżej rozstawionej Serenie Williams.
Finały turniejów WTA
Gra pojedyncza 16 (8-8)
Gra podwójna 10 (6-4)
Przypisy
Bibliografia
Japońskie tenisistki
Japońscy olimpijczycy
Medaliści Igrzysk Azjatyckich 2010
Sportowcy związani z Kioto
Ludzie urodzeni w Kioto
Urodzeni w 1970 |
188286 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Na%20dobre%20i%20na%20z%C5%82e | Na dobre i na złe | Na dobre i na złe – polski serial medyczno-obyczajowy emitowany na antenie TVP2 od 7 listopada 1999, przedstawiający losy personelu i pacjentów szpitala w fikcyjnym podwarszawskim miasteczku Leśna Góra. Jest to najdłuższy w historii polskiej telewizji serial cotygodniowy i drugi serial (po Klanie) pod względem liczby lat nieprzerwanej produkcji.
Fabuła
Początkowo akcja serialu skupiona była wokół postaci trojga lekarzy: Zosi Stankiewicz (Małgorzata Foremniak), Jakuba Burskiego (Artur Żmijewski) i Brunona Walickiego (Krzysztof Pieczyński) – trójki przyjaciół ze studiów, którzy po latach spotkali się ponownie, mając pracować razem w jednym szpitalu. Z czasem losy tych trzech bohaterów zaczęły rozwijać się równocześnie z perypetiami innych postaci (lekarzy, pielęgniarek, pozostałych pracowników leśnogórskiego szpitala).
Trzema ważnymi postaciami, które występowały w serialu również od samego początku, byli prof. Tadeusz Zybert (Marian Opania), wówczas dyrektor medyczny szpitala, jego córka Monika (Jolanta Fraszyńska) i siostra oddziałowa Danuta Dębska (Daria Trafankowska). Po kilku latach do serialu dołączyli także: Małgorzata „Meg” Donovan (Maja Ostaszewska) i Andrzej Stankiewicz (Michał Grudziński), siostra i ojciec Zosi. Pojawiła się też kolejna dwójka lekarzy, których losy wyszczególniono: dr Witek Latoszek (Bartosz Opania) i stażystka Lena Starska (Anita Sokołowska), mający po czasie stać się także drugą po Zosi i Jakubie serialową parą.
Z czasem na pierwszy plan wysunęła się trójka młodych lekarzy rezydentów: Wiktoria Consalida (Katarzyna Dąbrowska), Przemysław Zapała (Marcin Rogacewicz) oraz Agata Woźnicka (Emilia Komarnicka-Klynstra).
Oprócz fabuły opartej na życiu pracowników placówki medycznej integralną częścią każdego odcinka serialu są wątki związane z pacjentami leśnogórskiego szpitala.
Emisja w telewizji
Uwaga: tabela zawiera daty odnoszące się wyłącznie do pierwszej emisji telewizyjnej; w niniejszej sekcji nie uwzględniono powtórek, ewentualnych prapremier w serwisach internetowych (np. TVP VOD) itp.
Pierwszy odcinek serialu, który wyemitowano 7 listopada 1999, obejrzało 5,53 mln widzów. Najwyższe wyniki oglądalności serial osiągał w latach 2001–2005; w tym okresie widownia poszczególnych odcinków wielokrotnie zbliżała się do poziomu 10 mln osób bądź nawet go przekraczała.
Nagrody i wyróżnienia
Medal „Bene Meritus” Polskiego Towarzystwa Lekarskiego
2000: Nagroda Niptel
2000: Telekamery 2000 – IV miejsce w kategorii serial
2001: Telekamery 2001 – w kategorii najlepszy serial
2002: Telekamery 2002 – w kategorii najlepszy serial
2003: Telekamery 2003 – w kategorii najlepszy serial
2004: Telekamery 2004 – Złota Telekamera
2011: Nagroda specjalna Ogólnopolskiego Systemu Ochrony Zdrowia w kategorii „promocja zdrowia i profilaktyka”
2011: Tytuł „Aktywny w walce z depresją” Stowarzyszenia Aktywnie Przeciwko Depresji
Uwagi
Przypisy
Linki zewnętrzne
Strona serialu i odcinki od 501 po obecne w portalu TVP VOD
Polskie telewizyjne seriale obyczajowe
Filmy w reżyserii Macieja Pieprzycy
Filmy w reżyserii Macieja Dejczera
Filmy w reżyserii Ryszarda Zatorskiego
Filmy w reżyserii Wojciecha Wójcika
Filmy w reżyserii Waldemara Szarka
Filmy w reżyserii Radosława Piwowarskiego
Filmy w reżyserii Jerzego Łukaszewicza
Filmy w reżyserii Piotra Wereśniaka
Filmy w reżyserii Janusza Dymka
Filmy w reżyserii Teresy Kotlarczyk
Filmy w reżyserii Mariusza Malca
Seriale telewizyjne emitowane od 1999 |
551 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Berlin | Berlin | Berlin – stolica, największe miasto Niemiec i zarazem kraj związkowy. Zajmuje powierzchnię ok. 892 km² i zamieszkuje go ponad 3,8 mln osób. Jest największym miastem w Unii Europejskiej pod względem liczby mieszkańców.
Berlin jest podzielony na dwanaście okręgów administracyjnych (Bezirk). Przez przestrzeń miejską przepływają m.in. rzeki Sprewa i Hawela, a ponadto znajduje się wiele jezior i zatok, w tym największe Müggelsee.
Pierwsza wzmianka o mieście pochodzi z 1237 r. Berlin pełnił rolę historycznej stolicy Brandenburgii, Królestwa Prus, Związku Północnoniemieckiego, Cesarstwa Niemieckiego, Republiki Weimarskiej i III Rzeszy. Po 1945 r. wschodnia część miasta była stolicą Niemieckiej Republiki Demokratycznej (Berlin, Hauptstadt der DDR), natomiast pozostała tworzyła Berlin Zachodni – otoczoną murem (okres 1961-89) enklawę na terenie NRD. Po Zjednoczeniu Niemiec 1990 roku Berlin został stolicą całych Niemiec. Berlin jest siedzibą Prezydenta RFN (od 1994 r.), Kanclerza RFN (od 2001 r.), Bundestagu (od 1999 r.) i Bundesratu (od 2000 r.).
Berlin jest jedną z ważniejszych w Europie metropolii globalnych, ponadto ważnym węzłem komunikacyjnym Niemiec i Europy, zarówno kolejowym, lotniczym i drogowym. Ważny ośrodek naukowy, kulturalny i artystyczny (m.in. Europejska Akademia Filmowa i Museumsinsel).
Toponimia
Językoznawcy wywodzą nazwę Berlin od prasłowiańskiego *brl, oznaczającego bagno lub moczary, i podają znaczenie nazwy jako miasto na bagnach. Według hipotezy Reinholda Trautmanna Berlin jest zniekształconą nazwą Bralin (za czym przemawia m.in. zapis w dokumencie z 1215 nazwy miejscowości jako Braline) i pochodzi od nazwy osobowej Bral, czyli skróconej formy słowiańskiego imienia złożonego Bratosław.
Geografia
Berlin leży we wschodniej części Niemiec. Berlin znajduje się między płaskowyżami Barnim i Teltow. Leży około 90 km od granicy z Polską.
Największa długość miasta w kierunku wschodnio-zachodnim wynosi około 45 km, największa długość w kierunku północno-południowym wynosi około 38 km. Najwyższe wzniesienie ma wysokość 115,4 m n.p.m., natomiast najniższy punkt leży na wysokości 34 m n.p.m.
Wody
Miasto położone jest nad rzekami Sprewą i Hawelą oraz ich dopływami. Sprewa w dzielnicy Spandau wpada do Haweli, prawego dopływu Łaby. Berlińskie dopływy Sprewy to Panke, Dahme, Wuhle i Erpe. Hawela płynie przez miasto korytem polodowcowym przypominającym jeziora. Bocznymi odnogami Haweli są jeziora Tegeler See i Große Wansee. Do Haweli wpływają strumienie: Tegeler Fließ oraz Bäke. Największym jeziorem na terenie miasta jest jezioro Große Müggelsee położone w dzielnicy Treptow-Köpenick. Obszar wód chronionych w mieście to 212 km² co stanowi prawie jedną czwartą całkowitej powierzchni miasta.
Klimat
Miasto znajduje się w umiarkowanej strefie klimatycznej. Przeciętna temperatura roczna wynosi +9,1 °C, średnia roczna ilość opadów wynosi 581 mm. Najcieplejszymi miesiącami są lipiec (+14,3 °C) i sierpień (+14,1 °C), a najzimniejszy jest styczeń (–1,9 °C) i luty (–1,5 °C). Dokładną statystykę zawiera poniższa tabela:
Historia
Najstarsze osadnictwo i pierwsze grody
Około 120 r. p.n.e. wzdłuż Sprewy musiały wędrować plemiona Cymbrów, Teutonów i Ambronów, podążających następnie przez dzisiejsze Czechy i Węgry do Italii i Galii.
U progu nowej ery obszar ten był zamieszkały przez plemiona zwane Varni i Semnones. Mogli stać się oni później częścią związku zwanego Alamanami. W połowie V w. n.e. mieszkali tam Swebowie (czyli późniejsi Szwabowie, którzy przenieśli się na obszar dzisiejszej Badenii-Wirtembergii).
Przemieszczali się i osiedlali także Sasi na obszarze między Sprewą i Odrą. Następnie pojawili się tam słowiańscy Lucice. Sprewianie założyli tam gród Kopanica, który później stał się dzielnicą Berlina – Köpenick. Nie wiemy, czy zepchnęli oni wszystkich mieszkańców na zachód, czy osiedlali się obok tych, którzy zdecydowali się nie wędrować, tylko pozostać na ziemi.
Gdy na teren dzisiejszego Berlina dotarli wojowie Karola Wielkiego, zamieszkiwany był on przez zachodniosłowiański związek plemienny określający się jako Hawelanie.
W okresie następnym obszar ten ze względu na dobre połączenia rzeczne był infiltrowany przez wikingów.
W pierwszej połowie XII wieku do okolic dzisiejszego Berlina granicę polskich wpływów przesunął książę Polski Bolesław III Krzywousty. Jeszcze w XII wieku istniało na tym obszarze słowiańskie Księstwo Kopanickie, które w latach 50. XII wieku było lennem Polski. Jego stolicą była Kopanica – Köpenick, od 1920 dzielnica Berlina.
Panowanie brandenburskie
Najwcześniej w drugiej połowie XII wieku obszar znalazł się w granicach Marchii Brandenburskiej, rządzonej przez Albrechta Niedźwiedzia. Około 1200 był już poddany pełnej kolonizacji niemieckiej, głównie z Saksonii oraz terenów dzisiejszej Holandii.
Miasto Cölln (słowiańskie Kolno), położona na wyspie na Sprewie część podwójnego osiedla Berlin-Cölln, zostało po raz pierwszy wspomniane w 1237, zaś Berlin, położony na prawym (północnym) brzegu rzeki, w 1244. Przez Berlin-Cölln przebiegała trasa Via Imperii, łącząca Szczecin z Rzymem. W 1307 zbudowano wspólny ratusz dla obu miast.
W latach 1373–1415 wraz z Marchią Brandenburską (unia personalna z Krajami Korony Czeskiej w latach 1373–1378) miejscowość znajdowała się we władaniu dynastii Luksemburgów. W 1380 r. pożar zniszczył centrum miasta. Dwa lata po objęciu marchii przez Hohenzollernów przeniesiono stolicę z Brandenburga nad Havelą do Berlina.
W latach 1443–1451 wzniesiono zamek. Od 1451 r. Berlin był rezydencją brandenburskich margrabiów i elektorów. W trakcie wojny pomiędzy Brandenburgią a śląskim księstwem głogowskim w 1477 lub 1478 r. pod Berlin dotarł najazd piastowskiego księcia Jana II Szalonego. W XVII wieku Berlin został rozbudowany o kilka przedmieść. W pierwszej połowie XVII w. miasto odwiedził późniejszy król Polski, Jan Sobieski. Wojna trzydziestoletnia (1618-1648) spowodowała zmniejszenie liczby mieszkańców z 14 000 do 8000 osób. W 1650 rozpoczęto budowę Twierdzy Berlin. W 1685 r. elektor Fryderyk Wilhelm I zezwolił na osiedlanie się w Brandenburgii francuskim hugenotom. Migracja Francuzów odbywała się czterema falami: w latach 1686/87, 1695, 1697/98 i 1700. W 1700 roku Francuzi stanowili już ok. 30% populacji miasta. Inni imigranci przybywali m.in. z Polski i Monarchii Habsburgów. W 1688 r. zostało połączonych pięć sąsiadujących ze sobą miast, tworząc Wielki Berlin liczący 56 000 mieszkańców (w tym 20 000 pierwotnego Berlina).
Stolica Królestwa Prus
W 1701 r. Berlin został stolicą nowo utworzonego Królestwa Prus. W latach 1701–1705 hugenoci wybudowali Katedrę Francuską. W 1708 r. wzniesiono Katedrę Niemiecką. W 1709 r. zjednoczono miasta i gminy Berlin, Cölln, Friedrichswerder, Dorotheenstadt i Friedrichstadt w jedno miasto Berlin. Wkrótce powstały dalsze przedmieścia. W 1742 r. otwarto Królewski Teatr Dworski. W połowie wieku miasto liczyło ponad 100 000 mieszkańców. W 1760 roku Berlin był przez kilka dni okupowany przez wojska rosyjskie. W latach 1747–1773 w protestanckim Berlinie wybudowano katolicki kościół św. Jadwigi. W 1774 r. świątynię konsekrował Ignacy Krasicki, który został w niej pochowany w 1801 roku. W latach 1788–1791 wzniesiono Bramę Brandenburską, będącą obecnie jednym z symboli miasta. W 1800 r. Berlin był największym miastem (co najmniej 170 000 mieszkańców) krajów niemieckich po Wiedniu. W 1806 r. został zajęty przez Napoleona. W latach 1816–1821 stolica rejencji berlińskiej w prowincji Brandenburgia, a w latach 1822–1875 rejencji poczdamskiej w tej samej prowincji.
W XIX wieku w Berlinie funkcjonowały rozmaite organizacje polskie: w 1818 r. powstały studencki Związek Przyjacielski oraz Stowarzyszenie Polskie, w 1819 r. Związek Polski, w 1869 r. Towarzystwo Naukowe Akademików Polskich w Berlinie. W latach 1837–1840 w Berlinie nauki u Carla Friedricha Rungenhagena pobierał Stanisław Moniuszko. W 1847 r. miał tu miejsce tzw. proces berliński przeciwko 254 Polakom, oskarżonym o przygotowanie powstania wielkopolskiego z 1846 roku. W kolejnym roku miastem wstrząsnęły niemieckie wystąpienia rewolucyjne. W 1861 obszar miasta został ponownie rozszerzony, gdy włączono miejscowości Wedding, Moabit oraz przedmieścia po stronie Tempelhofu i Schönebergu. W 1863 r. w więzieniu Moabit za pomoc powstańcom styczniowym byli więzieni przez Prusaków Wojciech Kętrzyński i Maksymilian Jackowski. W 1864 r. w Berlinie odbył się kolejny proces berliński, tym razem przeciwko 149 osobom, związanym z powstaniem styczniowym.
W granicach Niemiec
W 1871 r. miasto zostało stolicą zjednoczonych Niemiec – jako cesarstwa. Stołeczną funkcję zachował do dziś, będąc następnie stolicą Republiki Weimarskiej, III Rzeszy, Niemieckiej Republiki Demokratycznej oraz Republiki Federalnej Niemiec. Po 1874 r., po śmierci hrabiego Atanazego Raczyńskiego, niemiecki rząd zakupił Pałac Raczyńskich, w latach 1884–1894 wznosząc w jego miejscu gmach parlamentu. W 1875 r. w dawnym Pałacu Radziwiłłów umieszczono Kancelarię Rzeszy.
Na przełomie XIX i XX wieku Berlin był znaczącym ośrodkiem polskiej prasy, kultury, sportu i nauki. Tu mieszkali i tworzyli m.in. malarz Wojciech Kossak, pisarz Stanisław Przybyszewski, kompozytorzy Feliks Nowowiejski, Mieczysław Karłowicz i Leopold Godowski. W 1891 roku w Berlinie powstała Gazeta Robotnicza, a w 1897 Dziennik Berliński. W 1895 r. powstało Polskie Towarzystwo Szkolne „Oświata”. W Berlinie została założona w 1905 r. przez Grzegorza Fitelberga, Ludomira Różyckiego i Apolinarego Szeluto, a następnie miała siedzibę Spółka Nakładowa Młodych Kompozytorów Polskich. W 1911 r. założono Polski Klub Sportowy Berlin, rozwiązany przez niemieckie władze w 1939 r. i reaktywowany w Berlinie Wschodnim w latach 1948–1951.
Po I wojnie światowej w 1918 ogłoszono w Berlinie republikę. W 1920 r. na podstawie tzw. Ustawy o Dużym Berlinie ponownie znacznie rozszerzono obszar miasta, przyłączając kilka miast i kilkadziesiąt wsi. Berlin osiągnął wówczas około 4 mln mieszkańców.
27 sierpnia 1922 do sądu w Berlinie wpłynął wniosek o rejestrację Związku Polaków w Niemczech. 3 grudnia 1922 sąd zatwierdził statut i odbyło się pierwsze Walne Zebranie Związku, na którym Stanisław Sierakowski został wybrany pierwszym jego prezesem. 14 stycznia 1922 ukonstytuowała się 2. dzielnica Związku Polaków w Niemczech. Swoim zasięgiem obejmowała teren Berlina i Ziemi Połabskiej. Od 1924 roku w Berlinie Stanisław Sierakowski wydawał gazetę Kulturwehr dla obrony praw autochtonicznych mniejszości narodowych ówczesnych Niemiec: Polaków, Serbołużyczan, Fryzów, Duńczyków i Litwinów. 6 marca 1938 do Berlina przyjechało ok. 5000 Polaków z całej Rzeszy na I Kongres Polaków w Niemczech.
W 1930 r. Berlin został siedzibą katolickiej diecezji berlińskiej.
Po przejęciu władzy przez nazistów w 1933 r. Berlin stał się stolicą III Rzeszy. W 1936 r. odbyły się w Berlinie igrzyska olimpijskie. Planowano znaczną rozbudowę miasta na stolicę świata (tzw. plan Germania Alberta Speera), czemu przeszkodziła klęska Niemiec w II wojnie światowej. W czasie alianckich bombardowań i walk o zdobycie Berlina przez wojska radzieckie i polskie znaczne obszary zabudowy zostały dosłownie zmiecione z powierzchni ziemi. Berlin został zniszczony w 40% i w 10% jego infrastruktura podziemna. Dzielnica Mitte została zniszczona w 70%. W czasie wojny w Berlinie byli więzieni m.in. Wincenty Witos, Stefan Rowecki, Zdzisław Maszewski i Juliusz Bursche.
Po II wojnie światowej Berlin został podzielony przez aliantów na 4 sektory okupacyjne. Stąd też przed ponownym zjednoczeniem Niemiec miasto było podzielone na część wschodnią, stanowiącą sektor radziecki i od 1949 r. stolicę NRD (Berlin, Hauptstadt der DDR), i część zachodnią (Berlin Zachodni), będącą specjalnym obszarem administrowanym przez aliantów ze statusem zbliżonym do wolnego miasta (błędem jest stwierdzenie, że Berlin Zachodni należał do RFN) powstałą z francuskiego, brytyjskiego i amerykańskiego sektora okupacyjnego. W latach 1948–1949 Sowieci wprowadzili blokadę Berlina Zachodniego, na co alianci zachodni odpowiedzieli uruchomieniem mostu powietrznego z zaopatrzeniem. W latach 1961–1989 Berlin Zachodni był otoczony murem, którego zburzenie w 1989 r. stanowi symbol zjednoczenia dwóch części miasta oraz dwóch państw niemieckich.
Decyzją Bundestagu, od 1991 Berlin jest stolicą zjednoczonych Niemiec. Od 1999 r. w Berlinie swoje siedziby mają parlament i rząd.
Demografia
W końcu 2015 Berlin zamieszkiwało 621 tys. cudzoziemców z ponad 190 krajów, w tym 54 951 Polaków.
Religia
Archidiecezja berlińska (niem.: Erzbistum Berlin) – katolicka archidiecezja niemiecka położona w północno-wschodniej części kraju, obejmująca swoim zasięgiem terytoria trzech landów: Berlin, część Brandenburgii, Meklemburgii-Pomorza Przedniego. Siedziba arcybiskupa znajduje się w katedrze św. Jadwigi w Berlinie. Katolicką patronką Berlina jest polska święta Jadwiga Śląska.
Ewangelicki Kościół Berlin-Brandenburg-Śląsk Górne Łużyce (EKBO) z siedzibą w Berlinie jest jednym z 20 Kościołów członkowskich Kościoła Ewangelickiego w Niemczech (EKD). W 2017 roku Berlin otrzymał honorowy tytuł „Miasto Reformacji Europy”, przyznany przez Wspólnotę Kościołów Ewangelickich w Europie.
Spośród około 3,8 miliona berlińczyków pod koniec 2020 roku: 13,9% było protestantami, 8,1% katolikami, a 78% należało do innych wyznań i religii lub do żadnego z nich. W roku 2019 14,4% populacji stanowili protestanci, a 8,3% katolicy. Z kolei 7–9% mieszkańców to wyznawcy religii traktowanych przez wyznawców za islamskie (2018 r.). Społeczność żydowska w Berlinie liczyła w 2017 roku około 10 000 członków.
Z kolei spis z 2011 r. wskazał, że 21,6% populacji Berlina należało do Kościoła Ewangelickiego, 9,6% do Kościoła Katolickiego, 1,5% do Kościoła Prawosławnego i 0,7% do Wolnego Kościoła Ewangelickiego. We wschodniej części miasta, które należały do byłej NRD, odsetek osób związanych z chrześcijaństwem jest szczególnie niski.
Struktura etniczna
Populacja 2020:
Administracja
Miasto podzielone jest na 12 okręgów administracyjnych (niem. Bezirk), które dzielą się na 97 dzielnic (niem. Ortsteil, czyli części miasta). Podział ten istnieje od 1 stycznia 2001, kiedy to w wyniku reformy administracyjnej zmniejszono liczbę okręgów administracyjnych z 23 do 12 w celu obniżenia kosztów. Każdy okręg ma oddzielny samorząd i prawa zbliżone do praw miejskich.
Współpraca
W ramach Partnerstwa-Odra Berlin razem z landami Brandenburgia, Meklemburgia-Pomorze Przednie i Saksonia współpracuje z zachodnimi województwami Polski: dolnośląskim, lubuskim, wielkopolskim i zachodniopomorskim oraz z pięcioma największymi miastami Polski zachodniej: z Poznaniem, Szczecinem, Wrocławiem, Gorzowem Wielkopolskim i Zieloną Górą.
Gospodarka
Berlin jest ważnym ośrodkiem gospodarczym z rozwiniętym przemysłem, głównie elektrotechnicznym i elektronicznym (m.in. Siemens, AEG), maszynowym, środków transportu precyzyjnym, spożywczym, poligraficznym i odzieżowym. W Berlinie działa 167 057 przedsiębiorstw (2019).
Pomiędzy 1993 a 2012 rokiem w prywatne ręce trafiła prawie połowa miejskich zasobów mieszkaniowych, a liczba lokali socjalnych zmalała z 370 tys. do około 150 tys. Działania te wraz z deregulacją polityki czynszowej doprowadziły do gentryfikacji najatrakcyjniejszych dzielnic miasta.
W 2019 r. wartość PKB wytworzonego w Berlinie wyniosła 157 mld euro.
Najwięksi pracodawcy
2020:
Deutsche Bahn
Charité
Vivantes
Berliner Verkehrsbetriebe
Siemens
Edeka
Mercedes-Benz Group
Deutsche Post DHL
Deutsche Telekom
Zalando
Targi
Miasto stanowi ważny ośrodek handlowy, organizujący międzynarodowe targi i wystawy o znaczeniu nie tylko niemieckim, europejskim, ale cały szereg z nich (międzynarodowe targi kolejnictwa InnoTrans, Berlin Fashion Week, Internationale Tourismus-Börse (Międzynarodowa Giełda Turystyczna), IFA (Międzynarodowa Wystawa Radiowa), Venus Berlin, ILA (Międzynarodowa Wystawa Lotniczo-Kosmiczna), Internationale Grüne Woche Berlin (Międzynarodowy Berliński Zielony Tydzień)) – światowym. Prym wśród organizatorów pełni Messe Berlin.
Turystyka
W 2017 r. Berlin odwiedziło ok. 34,1 mln turystów, w tym 13,5 mln turystów zagranicznych. Najpopularniejszą trasą turystyczną w Berlinie jest szlak Muru Berlińskiego (Berliner Mauerweg). Liczy ok. 160 kilometrów długości, z czego ok. 50 kilometrów prowadzi przez obszar miejski Berlina, w tym ścisłe centrum, a pozostała część przez tereny podmiejskie i leśne. Pierwsza wersja trasy powstała w 1990 roku przygotowana przez Powszechny Niemiecki Klub Rowerowy (Allgemeiner Deutscher Fahrrad-Club, ADFC) z myślą o turystach pieszych i rowerowych. Przez Berlin prowadzą dwa szlaki rowerowe sieci EuroVelo – Szlak Stolic nr 2 i Szlak Słońca nr 7.
Wydawca
Springer Nature
Walter de Gruyter
Suhrkamp Verlag
Aufbau-Verlag
Reprodukt
Axel Springer SE
BMG Rights Management
Berliner Verlag (Berliner Zeitung)
Urbanistyka
Zabytki
Brama Brandenburska – symbol miasta, neoklasyczna brama ze słynną kwadrygą bogini Zwycięstwa na szczycie.
Reichstag / Bundestag
Mur Berliński – pozostałości dawnych umocnień rozdzielających Berlin Zachodni od NRD. Zachowało się m.in. dawne przejście graniczne, czyli tzw. Check point Charlie.
Siegessäule – kolumna zwycięstwa
Ewangelicki Kościół Pamięci cesarza Wilhelma I – zbudowany w XIX wieku, zniszczony w czasie II wojny światowej. Ruinę połączono z nowoczesną świątynią.
Ratusz – nazywany „czerwonym”, reprezentuje styl neorenesansowy.
Pałac Charlottenburg
Zamek w Berlinie – rezydencja władców Niemiec z 1443 roku, zniszczona w 1945 i 1950, odbudowana w latach 2013–2020.
Nowa Synagoga – wybudowana w 1866 roku, zniszczona w 1943, odbudowana w latach 1988–1995, obecnie mieści Centrum Judaicum.
Pałac Bellevue – XVIII-wieczny, od 2006 roku odbywają się tu ceremonie państwowe.
Parki i ogrody
Britzer Garten
Gärten der Welt
Pawia Wyspa
Berliński Ogród Botaniczny
Ogród Zoologiczny w Berlinie
Transport
Miasto stanowi węzeł transportu drogowego, kolejowego, lotniczego oraz wodnego.
Transport drogowy
Autostrada A10 (Berliner Ring) – zewnętrzna obwodnica autostradowa Berlina
Autostrada A100 (Stadtring) – wewnętrzna obwodnica autostradowa Berlina
Autostrada A102 – lokalna
Autostrada A103 – lokalna
Autostrada A104 – lokalna
Autostrada A105 – lokalna
Autostrada A111 – lokalna, łącznik obwodnicy A10
Autostrada A113 – lokalna, łącznik obwodnicy A10
Autostrada A114 – lokalna, łącznik obwodnicy A10
Autostrada A115 – lokalna, łącznik obwodnicy A10 (AVUS)
Autostrada A117 – lokalna
Transport kolejowy
Kolej z Berlina do Poczdamu była drugą na terenie Niemiec i została uruchomiona w 1838, biegnąc z obecnego placu Poczdamskiego przez Steglitz, Zehlendorf i Novawes do Poczdamu.
W XIX wieku w Berlinie powstało 9 dworców czołowych kolei dalekobieżnych. Z czasem poszczególne koleje połączono ze sobą – najpierw linią przetokową, zastąpioną później przez linię pierścieniową (zwaną Ring lub Psią Głową) i linią średnicową wschód-zachód na estakadzie. Od lat 60. XIX w. kursowały w Berlinie pociągi podmiejskie i regionalne, z biegiem czasu otrzymywały własne tory, zaś od 1924 zostały przekształcone w elektryczną kolej miejską S-Bahn. Dla S-Bahn zbudowano w latach 1934–1939 tunel północ-południe.
W latach 50. w związku ze spadkiem dalekobieżnego ruchu kolejowego zamknięto wszystkie dworce czołowe Berlina. W maju 2006 otwarto nowy centralny dworzec, na skrzyżowaniu linii wschód-zachód i drugiego tunelu północ-południe, pod nazwą Berlin Hauptbahnhof, podczas budowy zwanego też nazwą Berlin Hauptbahnhof-Lehrter Bahnhof na pamiątkę istniejącego tam wcześniej dworca Lehrter Bahnhof.
Główne dworce dalekobieżne Berlina:
Berlin-Gesundbrunnen (otwarty 28 maja 2006)
Berlin Hauptbahnhof (dawniej Berlin Hauptbahnhof-Lehrter Bahnhof, Berlin Lehrter Stadtbahnhof, otwarty 28 maja 2006)
Berlin-Lichtenberg
Berlin Ostbahnhof (za czasów NRD przez pewien czas Berlin Hauptbahnhof)
Berlin Südkreuz (dawniej Berlin Papestraße, otwarty 28 maja 2006)
Berlin-Wannsee (niewielkie znaczenie transportowe)
Berlin-Spandau (połączenia w kierunku zachodnim)
Berlin Zoologischer Garten (od 28 maja 2006 tylko pociągi dalekobieżne prywatnego przewoźnika Connex)
Największe dworce regionalne: Berlin-Charlottenburg, Berlin Friedrichstraße, Berlin Alexanderplatz, Berlin Potsdamer Platz
Metro berlińskie (U-Bahn Berlin) ma długość 155,4 km i 175 stacje (2021). Najdłuższą linią jest 32-kilometrowa U7, najkrótszą jest natomiast linia U4 licząca 5 stacji. W godzinach szczytu pociągi kursują w odstępach od 2 do 5 minut, a poza szczytem co 7 do 15 minut. Ponadto od 2003 roku metro kursuje w noce z piątku na sobotę i z soboty na niedzielę. Punktualność metra w Berlinie wynosi 98,7% (2016).
Transport lotniczy
Berlin od 31 października 2020 obsługiwany jest przez lotnisko Berlin Brandenburg. Lotnisko Berlin Brandenburg, powstałe obok byłego portu lotniczego Berlin-Schönefeld, zastąpiło trzy berlińskie porty lotnicze: Tempelhof (zamknięty w 2008 roku), Tegel (zamknięty w 2020 roku) i Schönefeld.
Transport wodny
Łączna długość dróg wodnych w granicach miasta wynosi 182 km, a w jego otulinie około 400 km.
Berlin leży w centrum wschodniego obszaru niemieckich federalnych dróg wodnych. Zbiegają się tu trzy główne drogi wodne: kanał Odra-Sprewa, kanał Odra-Hawela oraz kanał Hawela-Łaba. Największe znaczenie ma kanał Hawela-Łaba który łączy się z poprzez Mittelland Kanal z Renem a poprzez Łabę z Hamburgiem.
Kanał Odra-Sprewa łączy Berlin poprzez Górną Odrę z Górnym Ślaskiem, kanał Odra-Hawela łączy się z Dolną Odrą i stanowi drogę wodną do portów w Szczecinie i Świnoujściu.
Miasto ma trzy porty śródlądowe: Port Neuköln, Port Südhafen w dzielnicy Spandau oraz największy port – Port Westhafen w dzielnicy Moabit.
Kultura
Berlin, w porównaniu z innymi stolicami europejskimi, posiada bardzo dużą liczbę zabytków. Prócz tego znaleźć tu można wiele muzeów i innych instytucji kultury.
W Berlinie znajdują się 3 światowej klasy opery, które mogą pomieścić ponad 4400 widzów. Ponadto w Berlinie znajduje się ponad 150 teatrów i sal na każdy rodzaj imprezy.
Europejska Akademia Filmowa – współfinansowana przez Komisję Europejską inicjatywa europejskich reżyserów z siedzibą w Berlinie przyznająca od 1988, co roku Europejskie Nagrody Filmowe. Akademia aktywnie uczestniczy w przedsięwzięciach promujących europejską produkcje filmową.
Muzyka
Opery:
Deutsche Oper
Staatsoper Unter den Linden
Komische Oper
Neuköllner Oper
Orkiestry symfoniczne:
Berliner Philharmoniker (dyr. muz. sir Kiriłł Pietrienko)
Deutsches Symphonie-Orchester Berlin (dyr. muz. Robin Ticciati)
Staatskapelle Berlin (dyr. muz. Daniel Barenboim)
Rundfunk-Sinfonieorchester Berlin
Konzerthausorchester Berlin
Orchester Berliner Musikfreunde (amatorska)
Akademie für Alte Musik Berlin
Chóry:
Berliner Singakademie
RIAS Kammerchor
Philharmonischer Chor Berlin
Rundfunkchor Berlin
Studio-Chor Berlin
Dyskoteki (2019):
Watergate
Berghain
Tresor
Matrix
Klunkerkranich
SO36
Teatry
Schaubühne
Volksbühne
Deutsches Theater
Berliner Ensemble
Theater des Westens
Theater am Potsdamer Platz
Friedrichstadt-Palast
Muzea
Wyspa Muzeów: Muzeum Pergamońskie (Zbiory Sztuki Starożytnej, Muzeum Azji Przedniej, Muzeum Sztuki Islamskiej), Stare Muzeum (Muzeum Egipskie i Antikensammlung), Muzeum im. Bodego, Nowe Muzeum, Stara Galeria Narodowa
Muzeum Żydowskie – zbiory poświęcone historii Żydów w słynnym budynku Dawida Libeskinda.
Muzeum Historii Naturalnej w Berlinie
Niemieckie Muzeum Techniki
Nowa Galeria Narodowa (niem. Neue Nationalgalerie)
Hamburger Bahnhof
Futurium
Niemieckie Muzeum Szpiegów
Kuchnia
Currywurst – tradycyjna niemiecka kiełbaska wieprzowa, grillowana i doprawiona znaczną ilością curry. Pokrojona w plasterki lub serwowana w całości. Niekiedy dodaje się do niej sos pomidorowy również doprawiony curry. Podaje się ją w towarzystwie frytek lub bułeczek na papierowych tackach.
Berliner Pfannkuchen – pączek podawany w czasie podwieczorku, zrobiony ze słodkiego ciasta drożdżowego, smażony na głębokim oleju. Nadziewany dżemem lub marmoladą. Tradycyjnie pojawia się na stołach w Sylwestra oraz w czasie karnawału.
Berliński Hackbraten, jest specjalnością z mielonego mięsa suto doprawionego czosnkiem, w wersji czosnkowej są tu również niemieckie Bratkartoffeln.
Döner kebab: W Niemczech döner kebab spopularyzowany został przez tureckich imigrantów w Berlinie na początku lat 70. XX wieku. To tam danie rozwinęło się ze swojej pierwotnej formy w charakterystyczną kanapkę z obfitą sałatką, warzywami i sosami, sprzedawanymi w dużych porcjach po przystępnych cenach.
Kaufhaus des Westens – luksusowy dom towarowy w Berlinie w dzielnicy Schöneberg. Jest drugim na świecie sprzedawcą żywności w jednym miejscu po tokijskim domu handlowym Takashimaya.
Festiwale
W Berlinie od 1989 do 2006 r. odbywała się (z przerwami w latach 2004–2005) największa na świecie impreza techno – Love Parade.
Międzynarodowy Festiwal Filmowy w Berlinie (Berlinale) – jeden z najbardziej prestiżowych międzynarodowych festiwali filmowych w Europie i na świecie. Odbywa się corocznie w lutym. Pierwszy festiwal odbył się w 1951.
Internationales Literaturfestival Berlin
Karneval der Kulturen
Lollapalooza
Jarmark świąteczny na Gendarmenmarkt
Oświata
W Berlinie jest 40 szkół wyższych, które mają około 200 000 studentów (2021). Najważniejsze z nich to:
Wolny Uniwersytet Berliński (Freie Universität Berlin) – około 35 000 studentów
Uniwersytet Humboldtów w Berlinie (Humboldt-Universität zu Berlin) – około 35 000 studentów
Uniwersytet Techniczny w Berlinie (Technische Universität Berlin) – około 30 000 studentów
Berliński Uniwersytet Sztuk Pięknych (Universität der Künste Berlin) – około 4500 studentów
Charité (Charité – Universitätsmedizin Berlin) – około 9000 studentów
Wyższa Szkoła Techniki i Gospodarki w Berlinie (Hochschule für Technik und Wirtschaft Berlin) – około 14 000 studentów
Berliner Hochschule für Technik – około 13 000 studentów
Hochschule für Wirtschaft und Recht Berlin – około 11 000 studentów
European School of Management and Technology
Biblioteka Państwowa w Berlinie
Rada Europejskiego Instytutu Technologii i Innowacji (EIT) 16 grudnia 2009 wyznaczyła centra pierwszych trzech węzłów wiedzy i innowacji. Uczelnie z Berlina będą brać udział w pracach węzła informatycznego i węzła klimatycznego.
Badania naukowe
Towarzystwo Maxa Plancka
Leibniz-Gemeinschaft
Międzynarodowa Unia Matematyczna
TU9 German Universities of Technology e. V.
Berlińsko-Brandenburska Akademia Nauk
Max-Delbrück-Centrum für Molekulare Medizin
Robert Koch-Institut
Sport
Kluby sportowe
Piłka nożna – Hertha BSC, 1. FC Union Berlin, FC Viktoria 1889 Berlin
Hokej na lodzie – Eisbären Berlin
Koszykówka – ALBA Berlin
Piłka ręczna – Füchse Berlin
Siatkówka – Berlin Recycling Volleys
Piłka wodna – Wasserfreunde Spandau 04
Lekkoatletyka – SCC Berlin
Imprezy sportowe
W 1936 Berlin był gospodarzem Letnich Igrzysk Olimpijskich.
9 lipca 2006 na stadionie Olympiastadion Berlin odbył się Finał Mistrzostw Świata w Piłce nożnej pomiędzy Włochami a Francją.
W Berlinie odbywa się Maraton Berliński, który ze względu na wyniki w nim osiągane jest uznawany za „najszybszy” maraton świata. W 2009 miasto gościło lekkoatletyczne mistrzostwa świata.
Pierwszy sezon Formuły E składał się z jedenastu wyścigów, rozgrywanych w dziesięciu różnych miastach-gospodarzach.
Przestępczość
W 2013 roku na terenie Berlina popełniono łącznie ponad 503 tys. przestępstw. Dość niebezpiecznym rejonem jest centralny kiez Regierungsviertel (dzielnica Mitte). To tutaj dochodziło najczęściej (w przeliczeniu na 1000 mieszk.) do kradzieży rowerów (w całym mieście zgłoszono ponad 26,5 tys. takich zdarzeń) oraz uszkodzeń mienia (w całym Berlinie – 43,5 tys.). W tym samym rejonie dochodziło także najczęściej do kradzieży w ogóle (w całym Berlinie – ponad 226 tys.). Samochody w stolicy Niemiec w roku 2013 kradzione były łącznie ponad 6,6 tys. razy, najczęściej w dzielnicy Halensee. Podpaleń odnotowano 973. Do uszkodzeń ciała dochodziło najczęściej w rejonie Kurfürstendamm (w całym Berlinie – 52,1 tys.). Naruszenia prawa związane z narkotykami odnotowano 13,3 tys. razy (najczęściej w kiezie Schillerpromenade oraz Südliche Luisenstadt). Policja odnotowała ponadto 11,5 tys. włamań do mieszkań i domów (najczęściej w dzielnicy Grunewald).
Urodzeni w Berlinie
Maria Bińczyk – polska i niemiecka łyżwiarka figurowa
Daniel Chmielewski – polski autor komiksów i rysownik
Witold Conti – polski aktor
Max Delbrück – amerykański genetyk, mikrobiolog, biofizyk pochodzenia niemieckiego
Ludwik Geyer – polski przemysłowiec
Stefan Glon – polski pięściarz
Edwin Herbert – polski poeta i prozaik
Franciszek Kęsy – polski salezjanin, błogosławiony Kościoła rzymskokatolickiego
Henryk Klejne – polski kompozytor i pianista
Roman Maciejewski – polski kompozytor
Zygmunt Maciejewski – polski aktor
Witold Majchrzycki – polski pięściarz
Jan Maliński – polski pilot myśliwski
Władysław Menka – polski pięściarz
Gwidon Miklaszewski – polski rysownik-humorysta
Paweł Nowacki – polski automatyk i elektrotechnik
Jan Banaś – polski piłkarz, reprezentant Polski, mistrz Polski
Jan Nowak-Jeziorański – polski polityk, politolog, dziennikarz
Witold Ostrowski – polski działacz społeczny
Antoni Pospieszalski – polski dziennikarz, eseista i filozof, cichociemny
Vincent Rabiega – polski piłkarz
Antoni Albrecht Wilhelm Radziwiłł – polski filantrop
Ferdynand Radziwiłł – polski polityk
Janusz Franciszek Radziwiłł – polski polityk konserwatywny
Jerzy Fryderyk Radziwiłł – ordynat na Nieświeżu
Karol Mikołaj Radziwiłł – rotmistrz kawalerii Wojska Polskiego
Michał Radziwiłł Rudy – ordynat na Przygodzicach
Stanisław Wilhelm Radziwiłł – rotmistrz kawalerii Wojska Polskiego
Wilhelm Radziwiłł – ordynat na Nieświeżu, Polak-generał pruski
Eliza Radziwiłłówna – polska szlachcianka
Ewa Smal – polska montażystka filmowa
Bernard Szczęsny – polski żołnierz podziemia, burmistrz Wejherowa
Zbigniew Tilgner – polski lekkoatleta
Paul Tremo – kuchmistrz na dworze króla Polski Stanisława Augusta Poniatowskiego
Przypisy
Linki zewnętrzne
oficjalna strona Berlina
Berlin Stadt Panoramen (galeria zdjęć)
BerlinTravel – Przewodnik po Berlinie
najstarszy polskojęzyczny serwis o Berlinie
Miasta w Niemczech
Stolice państw w Europie
Miejscowości olimpijskie, gospodarze igrzysk letnich
Kraje związkowe Niemiec |
188298 | https://pl.wikipedia.org/wiki/202%20Batalion%20Schutzmannschaft | 202 Batalion Schutzmannschaft | 202 Batalion Schutzmannschaft (Schutzmannschafts-Bataillon 202) – kolaboracyjna jednostka zmilitaryzowanej policji, podległa dowództwu niemieckiemu, składająca się z Polaków pochodzących z Generalnego Gubernatorstwa, operująca na terenie GG, południowej części Komisariatu Rzeszy Wschód i w zachodniej części Komisariatu Rzeszy Ukraina. W niemieckiej nomenklaturze figurowała jako batalion Schutzmannschaften nr 202.
Geneza
Z Polaków oraz Ukraińców i Białorusinów z obywatelstwem polskim formowano również skoszarowane jednostki niemieckiej policji pomocniczej. Na Kresach Wschodnich, które weszły w skład Komisariatu Rzeszy Ukraina, w jednostkach tych służyli przede wszystkim Ukraińcy. Sytuacja zmieniła się wiosną 1943 roku, gdy duża część policjantów ukraińskich zdezerterowała, by zasilić oddziały Ukraińskiej Powstańczej Armii. Wtedy składy wybrakowanych posterunków i kompanii został uzupełniony w dużej części przez Polaków. Tak było np. w batalionach nr 102 w Krzemieńcu, nr 103 w Maciejowie (tu też znajdowało się centrum szkolenia batalionów policyjnych), nr 104 w Kobryniu czy w batalionie w Sarnach. Zresztą batalion z Maciejowa przeszedł w niemal pełnym składzie na stronę Armii Krajowej i został włączony do 27 Wołyńskiej Dywizji Piechoty AK. Ale wszystkie te jednostki nie były nigdy określane jako polskie. Jedynym wyjątkiem jest tu batalion Schutzmannschaften nr 202.
Niektóre ustalenia
Umundurowanie: w okresie szkolenia mundury polskich i litewskich formacji policyjnych oraz mundury radzieckie, po zaprzysiężeniu kombinowane mundury niemieckie Schuma (odznaki Schupo, mundury wojskowe i policyjne polskie i litewskie, krój przerabiano na styl mundurów niemieckich, np. kołnierze, system stopni jak w policji polskiej przy zmianie terminologii na wojskową, hełmy niemieckie i czeskie). Broń czeska, polska, radziecka, później wymieniana na niemieckie karabiny Mauser model 98k oraz pistolety maszynowe MP 38 i MP 41.
Historia
Pierwsze próby organizacji w 1942
Historia jednostki sięga marca 1942 roku. Niemieckie dowództwo policyjne postanowiło wówczas rozpocząć formowanie batalionów policyjnych z mieszkańców Generalnego Gubernatorstwa. Głównym powodem takiego kroku był coraz bardziej rozwijająca się partyzantka polska na terenach Gubernatorstwa oraz potrzeba skierowania formowanych tu jednostek do wspomożenia zwalczania partyzantki radzieckiej na terenach dawnych polskich Kresów Wschodnich.
Na początku maja 1942 kapitan policji porządkowej Felsinger ze sztabu Dowódcy Policji Porządkowej (Kommandeur der Ordnungspolizei – KdO) na dystrykt warszawski przekazał dowódcy Polskiej Policji Pomocniczej w Warszawie podpułkownikowi Aleksandrowi Reszczyńskiemu rozkaz dotyczący utworzenia batalionu Schutzmannschaften w GG. Batalion miał się składać z Polaków i być przeznaczony do walki z „bandytyzmem” (to jest z partyzantką radziecką) na „nowych terenach wschodnich”. Przyjmowani mieli być kandydaci w wieku 20–30 lat, najlepiej po przeszkoleniu wojskowym. Komendy gminne i powiatowe PP powinny przeprowadzić akcję werbunkową, jednakże bez ogłaszania jej w prasie czy przez plakaty. Podania ochotników miały być składane za pośrednictwem komendanta „granatowej policji” odpowiedniego szczebla do komendanta niemieckiej policji porządkowej do 30 maja 1943.
Przeprowadzony w ten sposób werbunek nie dał jednak spodziewanych wyników. Zgłosiło się dwóch kandydatów. Podpułkownik Reszczyński polecił wówczas przymusowe odkomenderowanie części polskich policjantów, w tym zwłaszcza kadry oficerskiej i podoficerskiej. Kandydaci wyznaczeni spośród szeregowych starali się uniknąć odkomenderowania. Najpopularniejsze stało się zgłaszanie różnych chorób, które miały uniemożliwiać służbę o charakterze wojskowym. Zarządzono więc badania lekarskie, które niemal wszystkich stających przed komisją medyczną uznawały za zdrowych. Protesty, czasami nawet w ostrej formie (jeden z policjantów chciał zastrzelić lekarza i podpułkownika Reszczyńskiego), na nic się nie zdały. Jednakże nadal brakowało ludzi do stanu etatowego. Wówczas to, w celu wspomożenia akcji werbunkowej, zamieszczono w prasie ogłoszenia następującej treści: „Wolne posady. Mężczyźni zdrowi, w wieku od 20–30 lat, mogą zgłaszać się o przyjęcie do Policji Polskiej pod następującym adresem...” Tu następował adres punktu werbunkowego, np. w Krakowie była to ulica Michałowskiego (Luxemburgerstrasse) 8–10. Takiej treści ogłoszenie ukazało się np. w gadzinowym „Gońcu Krakowskim” z 18 maja 1942.
Każdy wstępujący w odpowiedzi na ogłoszenie do „granatowej policji” musiał podpisać deklarację następującej treści:
W wypadku, gdyby moje przyjęcie do polskiej (względnie ukraińskiej) Policji w Generalnym Gubernatorstwie nie mogło z powodu braku wolnych miejsc nastąpić, zgadzam się także na zatrudnienie mnie w polskiej Policji (Schutzmannschaften) na zajętych wschodnich obszarach (także d. obszarach rosyjskich).
Wówczas trafiał do oddziału uzupełnień, którym dowodził sierżant policji Jan Klewek, a od listopada 1942 starszy sierżant policji Józef Jarmiński. Tam otrzymywał do podpisania następującą deklarację:
Zobowiązuję się do pełnienia służby w Schutzmannschaft (w Policji). Zobowiązuję się do bezwzględnego wykonywania rozkazów wydanych mi przez moich przełożonych niemieckich i przełożonych ze Schutzmannschaft. Przyrzekam być posłusznym, wiernym i odważnym.
1943
Oddział uzupełnień wysyłał szeregowych na poligon Waffen-SS w Dębicy. Tam byli oni przydzielani do jednej z trzech kompanii liniowych batalionu lub kompanii sztabowej. Obsada kadrowa batalionu została ustalona w połowie czerwca 1943. Dowódcą został major policji Antoni Ignacy Kowalski, a dowódcami kompanii:
1. – kapitan Walery Sauermann
2. – podporucznik Jan Nowak z dystryktu radomskiego
3. – podporucznik Witold Obrębski z Komendy Powiatowej Garwolin
Niemieckim oficerem nadzorującym (deutscher Aufsichtsoffizier – DAO) został kapitan policji porządkowej Tschnadel.
Już w okresie rekruckim zaczęły się pierwsze dezercje i bójki z ukraińskimi rekrutami Waffen-SS, którzy odbywali wstępne przeszkolenie na tym samym poligonie. Być może to spowodowało zmianę dowódcy batalionu. W sierpniu 1943 został nim major policji Kazimierz Mięsowicz. W sierpniu również batalion złożył przysięgę według roty ustalonej dla Schutzmannschaften:
Jako przynależny do Schutzmannschaftu przysięgam być wiernym, dzielnym i posłusznym i moje obowiązki służbowe, szczególnie w walce przeciwko niszczącemu narody bolszewizmowi, sumiennie wykonywać. Dla tej przysięgi jestem gotów moje życie położyć. Tak mi Boże dopomóż.
W październiku 1942 roku nastąpiła kolejna zmiana dowództwa. Batalion objął awansowany na majora Walery Sauermann, a dowództwo drugiej kompanii podporucznik Jan Grzegorzek. Nowym niemieckim oficerem nadzorującym został kapitan policji porządkowej Weidlich. 15 listopada liczący ponad 500 ludzi batalion otrzymał numer porządkowy i nazwę Schutzmannschafts Bataillon 202. Jednak pod koniec 1942 polska kadra, nawet volksdeutsche jak Sauermann czy Nowak, została odsunięta od dowodzenia batalionem. Nowym dowódcą batalionu został dotychczasowy DAO kapitan Weidlich, a kompanii m.in. porucznik policji porządkowej Kurt Hoffmann i kapitan policji porządkowej Klisten.
Działania na Białorusi
W połowie stycznia 1943 roku batalion wyjechał na wschód do Borysowa na Białorusi i 28 tegoż miesiąca objął służbę na zapleczu Grupy Armii „Środek”. Jego zadaniem była ochrona linii zaopatrzeniowych (drogowych i kolejowych), walka z radzieckimi grupami desantowymi i partyzantami. 30 marca 1943 batalion został podporządkowany jednostce Dirlewangera i przeznaczony do operacji przeciwpartyzanckiej „Lenz–Süd”, która zaczynała się 1 kwietnia. Batalion, któremu przydzielono drużynę SD, został skierowany w okolice Słobódki.
Po trzech dniach działań batalion skierowano z powrotem do Borysowa, gdzie miał oczekiwać na dalsze rozkazy. Dowodzący akcją pułkownik żandarmerii Walter Schimana polecił wyznaczyć 202 batalion do drugiej części operacji „Lenz–Nord”. Batalion podporządkowano 2 Pułkowi Policji SS (dowódca: podpułkownik policji porządkowej Hans Griep) i rzucono do ochrony drogi Borysów–Zembin i mostu w Gajnie na Berezynie.
Działania na Wołyniu
Podczas działań batalion stracił około 40 ludzi – zabitych, ciężko rannych i zaginionych. 3 maja został skierowany do Łucka, a następnie do Kostopola na Wołyniu. 21 sierpnia wyznaczono mu nowy obszar działania: Kostopol–Janowa Dolina–Horochów. Batalion liczył wówczas, po otrzymaniu uzupełnień, 13 oficerów, 20 podoficerów i 550 szeregowych. W przydzielonym sobie rejonie członkowie batalionu napotkali na działania ukraińskie skierowane przeciwko Polakom.
Batalion obsadzał m.in. posterunki w Bystryczach, Bereźnie, Janowej Dolinie, Kostopolu, Stepaniu, Dzierżanówce.
Policjanci batalionu nie pozostali obojętni na tę sytuację. Wstrząśnięci obrazem mordowanych współrodaków, stawali w ich obronie – często wbrew woli ich niemieckich dowódców. Polskie patrole policyjne prowadziły również samorzutne działania odwetowe, atakując wioski ukraińskie.
W listopadzie 1943 ponad połowa batalionu zdezerterowała. Najprawdopodobniej przyłączyli się oni do polskiej samoobrony na terenie Wołynia. Wyszkoleni, uzbrojeni i z doświadczeniem bojowym, stali się cennym nabytkiem dla Polaków broniących się przed Ukraińską Powstańczą Armią. Kilku z policjantów zdołało nawet powrócić w rodzinne strony, choć zdawali sobie sprawę, że za dezercję niemieckie prawo wojenne karało śmiercią.
Wycofanie z Wołynia
Pod koniec stycznia 1944 batalion został wycofany z Wołynia i przeniesiony do Lwowa. Liczył wówczas dwu oficerów, czterech podoficerów i 200 szeregowych. Stamtąd wyruszył 4 lutego do Drusenheim koło Stuttgartu, gdzie został zakwaterowany w koszarach policji, gdzie oczekiwał na dalsze decyzje co do swego losu. Zanim zapadły, zasięgnięto opinii Najwyższego Dowódcy SS i Policji na Ukrainie SS–Obergruppenführera Hansa Adolfa Prützmanna. Stwierdził on, że w działaniach bojowych 202 batalion spisywał się dobrze. Prowadził ciężkie walki, aż do dużego wyczerpania, co potwierdza fakt, że Polacy otrzymali niemieckie odznaczenia bojowe. Jednocześnie Prützmann zalecił odwołanie ze stanowiska dowódcy batalionu kapitana policji ochronnej Weidlicha, gdyż w jego opinii był on za miękki.
Z rozkazu Reichsführera–SS 8 maja 1944 batalion został rozformowany. Jednak, chociaż wszystkich żołnierzy i oficerów batalionu uznano za zhańbionych, postanowiono jeszcze wykorzystać polskich policjantów. Zostali oni poddani indywidualnej ocenie i po jej pozytywnym przejściu i wyrażeniu woli dalszej służby skierowani do Częstochowy. Na teren dystryktu radomskiego reszta batalionu (ponad 150 ludzi) przybyła w połowie czerwca 1944. Zostali oni podzieleni na grupy bojowe (operacyjne) i poprzydzielani do umocnionych punktów żandarmerii.
Gdy walki przeniosły się na lewy brzeg Wisły resztki batalionu w sile około 80–100 ludzi zostały najprawdopodobniej wcielone do Polskiej Policji Pomocniczej. Jego żołnierze mieli pełnić funkcje żandarmerii, jednakże wskutek rozpadu tej formacji (spowodowanej zajmowaniem terenów GG przez wojska polskie i sowieckie oraz formalnym rozwiązaniem „granatowej policji” dekretem PKWN z 27 lipca 1944 roku) w batalionie szerzyła się dezercja. Batalion przestał istnieć na początku sierpnia 1944 roku.
Powojenne procesy
Powojenne sądy Polski Ludowej, przed którymi stawali policjanci z 202 Batalionu, jako okoliczność łagodzącą potraktowały fakt, iż zostali oszukani przez Niemców, większość z ochotników w chwili werbunku sądziła bowiem, iż wstępuje w szeregi Policji Państwowej. Jako okoliczność łagodzącą potraktowano także fakt, iż większość z nich zachowywała się „przyzwoicie” i ostatecznie zdezerterowała z podporządkowanej Niemcom formacji. W tej sytuacji wyroki, jak na ówczesne czasy, nie były zbyt wysokie – wynosiły od 2 do 3 lat więzienia na podstawie art. 91 § 2 KKWP.
Zobacz też
Batalion Policyjny nr 107
Ukraińskie bataliony Schutzmannschaft
Przypisy
Bibliografia
Miesięcznik „Oblicza historii” numer 07 – 02/2005.
Głos Kresowian: Zbrodnia w Malinie (cz. 1)
Grzegorz Motyka, Marek Wierzbicki: Polski policjant na Wołyniu (Kwartalnik Historyczny KARTA nr 24, 1998).
Grzegorz Fedorowski: Leśne ognie, Warszawa 1963.
Bataliony Schutzmannschaft |
188300 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Pos%C5%82owie%20na%20Sejm%20Polskiej%20Rzeczypospolitej%20Ludowej%20VII%20kadencji | Posłowie na Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej VII kadencji | Posłowie na Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej VII kadencji zostali wybrani podczas wyborów parlamentarnych, które odbyły się w dniu 21 marca 1976.
Pierwsze posiedzenie odbyło się 25 marca 1976, a ostatnie, 29. – 18 lutego 1980. Kadencja Sejmu trwała od 21 marca 1976 do 21 marca 1980.
Kluby i koła na pierwszym posiedzeniu Sejmu VII kadencji i stan na koniec kadencji.
Prezydium Sejmu VII kadencji
Przynależność klubowa
Stan na koniec kadencji
Posłowie VII kadencji zrzeszeni byli w następujących klubach i kołach poselskich:
Klub Poselski Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej – 263 posłów, przewodniczący klubu Edward Babiuch,
Klub Poselski Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego – 111 posłów, przewodniczący klubu Zdzisław Tomal,
Klub Poselski Stronnictwa Demokratycznego – 34 posłów, przewodniczący klubu Piotr Stefański,
Koło Poselskie PAX – 4 posłów, przewodniczący koła Jan Waleczek,
Koło Poselskie Znak – 4 posłów, przewodniczący koła Janusz Zabłocki,
Koło Posłów Chrześcijańskiego Stowarzyszenia Społecznego – 2 posłów, przewodniczący koła Kazimierz Morawski,
Posłowie bezpartyjni – 36 posłów.
Posłowie, których mandat wygasł w trakcie VII kadencji (21 posłów)
Zobacz też
Wybory parlamentarne w Polsce w 1976 roku
Uwagi
Przypisy
Bibliografia
7 |
552 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Buenos%20Aires | Buenos Aires | Buenos Aires – stolica Argentyny, największe miasto tego kraju i jedno z największych w Ameryce Południowej.
Miasto znajduje się we wschodniej części kraju, na prawym brzegu estuarium La Plata.
Dane ogólne
Miasto Buenos Aires (Ciudad de Buenos Aires), nazywane także zgodnie z konstytucją od 1996 roku Autonomicznym Miastem Buenos Aires (Ciudad Autónoma de Buenos Aires), jest stolicą Republiki Argentyny. Nieformalnie używa się także nazwy „Dystrykt federalny”.
Licząc cały obszar aglomeracji (Wielkie Buenos Aires), jest drugim co do wielkości miastem w Ameryce Południowej i jednym z największych kompleksów miejskich na świecie.
Sektorem przynoszącym największe wpływy, są usługi, dające 73% produktu brutto. Na drugim miejscu znajduje się przemysł, który w 2004 roku wygenerował 20% produktu brutto (20,308 mln $).
Centrum finansowe, handlowe, naukowe i kulturalne kraju. Liczne instytucje naukowe, biblioteki, 3 uniwersytety (najstarszy zał. w 1821 r., także prywatny Uniwersytet Austral). Stare zabytkowe centrum otaczają nowoczesne arterie komunikacyjne, luksusowe osiedla pośród parków i lasów. Na północy i zachodzie – wielkie skupiska dzielnic biedoty (villas miserias), w których żyje blisko 800 tys. osób. Liczne muzea, galerie chętnie odwiedzane przez turystów; teatr z największą widownią na świecie – El Teatro Colon (blisko 3,5 tys. miejsc).
Historia
Pierwsza osada na miejscu dzisiejszego Buenos Aires została założona w 1536 roku przez hiszpańską ekspedycję poszukującą złota prowadzoną przez Pedro de Mendozę. W wyniku ataków ludności tubylczej miasto zostało opuszczone w 1541 roku, a potem założone ponownie w 1580 r. przez Juana de Garaya pod nazwą Ciudad de La Santísima Trinidad y Puerto de Santa María del Buen Ayre, czyli Miasto Przenajświętszej Trójcy i Port Maryi Panny Pomyślnego Wiatru. Było stolicą kolonii hiszpańskiej od 1617 r. Od 1776 r. stolica wicekrólestwa La Platy, a później stolicą Republiki Argentyny od 1826 r.
Większość mieszkańców używa języka hiszpańskiego (patrz niżej Języki) i jest wyznania rzymskokatolickiego. Jest tu jedno z największych skupisk polonijnych w całej Ameryce Południowej.
Zabytki
W tętniącym życiem mieście znajduje się jedna z najbardziej ruchliwych i szerokich (200 m.) ulic na świecie – Avenida 9 Julio. W 1936 roku wzniesiono przy niej 70-metrowy obelisk, upamiętniający pierwszą nieudaną próbę założenia miasta. Równie ważna jest Avenida de Mayo, która z przylegającymi do niej ulicami (Calle Lavalle i Calle Florida) oraz dzielnicą Santa Fe tworzy Microcentro. Na Calle Florida odbywa się pół-legalna wymiana waluty. W Argentynie cały proceder nazywa się „market azul” czyli niebieski rynek. Zapoczątkowany został przez kryzys ekonomiczny w Argentynie na początku XXI wieku.
katedra z XVIII wieku
gmach opery z XIX wieku (jeden z największych na świecie)
Plaza de Mayo
ogród botaniczny
Geografia
Granice miasta determinują: od wschodu i północnego wschodu rzeka La Plata, od południa i południowego wschodu municipio Riachuelo, a od północnego zachodu, zachodu i południowego zachodu autostrada A001.
Prawie całe Buenos Aires znajduje się na Pampie.
Klimat
Klimat w Buenos Aires charakteryzuje się dużym zachmurzeniem i wilgotnością powietrza. Rozważając okres od 1960-1990 roku (wykorzystywany zwykle do określania klimatu), średnia roczna temperatura wynosi 17,6 °C, a suma opadów wynosi 1147 mm. W XX wieku temperatury w mieście wzrosły, co jest spowodowane tzw. zjawiskiem „wyspy ciepła”. Obecnie są większe o 2 °C od temperatur notowanych w regionach mniej zurbanizowanych, położonych poza miastem. Wzrost dotyczy przede wszystkim temperatur nocnych, co może utrudniać odpoczynek mieszkańcom Buenos Aires.
Najwięcej dni pochmurnych jest zimą, natomiast największe opady są charakterystyczne dla lata. Wynika to z występowania bardzo intensywnych burz, w trakcie których spadają duże ilości deszczu. Zimą opady są mniej intensywne, jednak trwają dłużej. Lata są gorące, ze średnią temperaturą wynoszącą 24,5 °C. Wysoka wilgotność może powodować uczucie duszności. Zimy przebiegają łagodnie, zwykle z temperaturą około 11 °C. Mgły występują kilka dni w roku.
Wiatry
Buenos Aires jest pod wpływem wiatrów - el pampero i la sudestada. Pierwszy wieje z południa, jest chłodny, występuje od czerwca do października. Zwykle wieje od kilku godzin do kilku dni. Niesie duże ilości pyłu. W rejonie Buenos Aires pojawia się średnio w roku 12 razy. Często zaczyna się od burzy, po której następuje podmuch zimnego i suchego powietrza. Sudestada wieje z południowego wschodu, zwykle wiosną i jesienią. Jest wiatrem silnym, niosącym wilgotne powietrze. Czasami jest przyczyną powodzi w niżej położonych terenach, np. w dzielnicy La Boca.
Przemysł
Różnorodny przemysł dostarcza około 55% produkcji krajowej. Główne gałęzie: samochodowy, maszynowy, elektrotechniczny, chemiczny, włókienniczy, spożywczy (słynne rzeźnie frigorificos).
Transport
Wielki port morski przy estuarium La Platy, gdzie rzeki Parana i Urugwaj wspólnie uchodzą do Oceanu Atlantyckiego. Międzynarodowy port lotniczy Ezeiza. W mieście funkcjonuje sześć linii metra. Wielki węzeł kolejowy (skrzyżowanie aż 37 linii kolejowych, stacje m.in.: Buenos Aires Constitución) oraz drogowy. W Buenos Aires znajduje się najszersza ulica na świecie Avenida 9 Julio (200 m szerokości).
Sport
W aglomeracji Buenos Aires, jak i w samym mieście, działa ogromna liczba dużych i małych klubów piłkarskich. Największe z nich to:
W Buenos Aires, w latach 1986-1987 odbywał się kobiecy turniej tenisowy cyklu WTA, WTA Argentine Open.
Demografia
Według ostatniego spisu powszechnego przeprowadzonego w listopadzie 2001 roku przez Narodowy Instytut Statystyki i Spisów Powszechnych, Buenos Aires zamieszkuje 2 776 138 mieszkańców, z czego 54,7% to kobiety, a 45,3% mężczyźni. Gęstość zaludnienia wynosi 13.679,6 osób/km². Uważa się jednak, że w spisie tym popełniono błędy i w rzeczywistości w 2001 roku Buenos Aires zamieszkiwało 2 995 805 mieszkańców.
Na początku XXI wieku, z powodu starzenia się rdzennej społeczności Buenos Aires, emigracji i zmian demograficznych spowodowanych między innymi kryzysem ekonomicznym, 40% mieszkańców miasta stanowili migranci (głównie z północnych części Argentyny i innych krajów). Szacuje się, że 316 739 mieszkańców urodziło się poza Argentyną.
Języki
Język rioplatense
Lunfardo
Cocoliche (do 1950)
Belgranodeutsch
Polonia
Głos Polski
Orzeł Biały (El Aguila Blanca)
Biblioteka Polska im. Ignacego Domeyki
Centrum Pamięci Bohaterów Polskich w Argentynie
Dom Polski
Fundacja im. Jana Kobylańskiego
Instytut Kultury Argentyńsko-Polskiej
Klub Polski w Argentynie
Koło 5 Kresowej Dywizji Piechoty w Argentynie
Koło Armii Krajowej
Kościół Polski Matki Bożej z Gwadalupe
Krąg Starszoharcerski „Wędrownych Zniczy"
Polska Macierz Szkolna w Argentynie
Polskie Stowarzyszenie Absolwentów (PSA)
Stowarzyszenie Inżynierów i Techników Polskich (SITP)
Stowarzyszenie „Ognisko Polskie"
Stowarzyszenie Studentów i Absolwentów Polskich w Argentynie (SSAPA)
Towarzystwo Byłych Więźniów Politycznych Obozów Sowieckich
Towarzystwo Demokratyczne Polskie
Zespół tańca i pieśni ludowych „Nasz Balet"
Zgromadzenie Kawalerów Orderu Wojennego Virtuti Militari
Związek Harcerstwa Polskiego. Okręg w Argentynie
Związek Inwalidów Wojennych im. gen. J. Hallera
Związek Polaków w Argentynie (UPRA)
Związek Polskich Kombatantów w Argentynie
Związek Tobrukczyków i Karpatczyków.
Ludzie urodzeni w Buenos Aires
Sergio Aguero (1988) – piłkarz
Roberto Arlt (1900–1942) – pisarz, nowelista, autor powieści i sztuk teatralnych, dziennikarz
Mailen Auroux (1988) – tenisistka
Daniel Barenboim (1942) – dyrygent i pianista
Jorge Mario Bergoglio (17 grudnia 1936) – arcybiskup Buenos Aires, Prymas Argentyny, (od 13.03.2013) papież Franciszek
Jorge Luis Borges (1899–1986) – pisarz, poeta i eseista
Tatiana Búa (1990) – tenisistka
Adolfo Bioy Casares (1941–1999) – pisarz
Mariana Díaz-Oliva (1976) – tenisistka
Gisela Dulko (1985) – tenisistka
Soledad Esperón (1985) – tenisistka
Adolfo Pérez Esquivel (1931) – architekt i rzeźbiarz (pokojowej nagrody Nobla)
Bernardo Alberto Houssay (1887–1971) – fizjolog, laureat Nagrody Nobla
Florencia Labat (1971) – tenisistka
Carlos Saavedra Lamas (1878–1959) – naukowiec, prawnik i polityk, laureat Pokojowej Nagrody Nobla
Luis Federico Leloir (1906–1987) – lekarz i biochemik, laureat Nagrody Nobla
Maksyma (królowa Niderlandów) – królowa Holandii
Gabriela Sabatini (1970) – tenisistka
Martina Stoessel (21 marca 1997) – aktorka, gra główną rolę w serialu „Violetta"
Miasta partnerskie
Ateny (Grecja)
Belgrad (Serbia)
Berlin (Niemcy)
Bilbao (Hiszpania)
Bogotá (Kolumbia)
Brasília (Brazylia)
Damaszek (Syria)
Erywań (Armenia)
Kadyks (Hiszpania)
Kair (Egipt)
Kijów (Ukraina)
Lima (Peru)
Lizbona (Portugalia)
Madryt (Hiszpania)
Montevideo (Urugwaj)
Moskwa (Rosja)
Cagliari (Włochy)
Ferrara (Włochy)
Neapol (Włochy)
Mediolan (Włochy)
Rzym (Włochy)
Osaka (Japonia)
Ottawa (Kanada)
Oviedo (Hiszpania)
Pekin (Chiny)
Porto Alegre (Brazylia)
Praga (Czechy)
Rio de Janeiro (Brazylia)
Rotterdam (Holandia)
Santiago (Chile)
Santo Domingo (Dominikana)
São Paulo (Brazylia)
Seul (Korea Południowa)
Sewilla (Hiszpania)
Tel Awiw-Jafa (Izrael)
Tuluza (Francja)
Paryż (Francja)
Vigo (Hiszpania)
Warszawa (Polska)
Reykjavík (Islandia)
Nowy Jork (Stany Zjednoczone)
Miami (Stany Zjednoczone)
Przypisy
Bibliografia
Rajmund Mydel (red.), Jerzy Groch (red.), Przeglądowy Atlas Świata, Ameryka Południowa, Popularna Encyklopedia Powszechna, Wyd. Fogra Oficyna Wydawnicza, Kraków 1999, – komplet, – Ameryka Południowa.
Linki zewnętrzne
Oficjalna strona miasta
Stolice państw w Ameryce Południowej
Miasta w prowincji Buenos Aires |
553 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Bulletin%20board%20system | Bulletin board system | Bulletin board system, BBS – usługa komputerowa polegająca na udostępnianiu na maszynie jego właściciela miejsca, gdzie można umieszczać i czytać ogłoszenia, obsługiwać własną skrzynkę pocztową, dokonywać transferu plików itp.
Charakterystyka
„Klasyczny” BBS to komputer osobisty zaopatrzony w stosowne oprogramowanie i oczekujący na połączenie z nim poprzez łącze modemowe z jednej lub nawet wielu linii publicznej sieci telefonicznej. Znając numer telefonu do danego BBS-a, można było podłączyć się do niego („wdzwonić”) i korzystać z jego zasobów – przede wszystkim z lokalnej poczty elektronicznej, grup ogłoszeniowo-dyskusyjnych, udostępnianej bazy plików, a w niektórych bardziej zaawansowanych BBS-ach była także możliwość zdalnego uruchomienia programu (np. baza danych, gra komputerowa, telekonferencja), z którego można było korzystać w pojedynkę lub z innymi aktualnie połączonymi użytkownikami, a nawet z samym administratorem BBS-a.
Większość BBS-ów posiadała możliwość komunikowania się z innymi BBS-ami, co umożliwiało wymianę poczty i plików w skali świata. Cechą specyficzną działalności BBS-ów był fakt, że nie były one na stałe połączone z innymi komputerami (aż do czasu rozpowszechnienia się sieci pakietowych i Internetu), a wymiana danych między nimi opierała się na automatycznym, cyklicznym nawiązywaniu połączeń pomiędzy węzłami i wymianie danych.
Historia
BBS-y powstały i rozpowszechniły się pod koniec lat 70. w Stanach Zjednoczonych. Pierwszym z nich był powstały 18 lutego 1978 roku Chicago Bulletin Board Systems (CBBS). CBBS założyli Ward Christensen i Randy Suess. Dysponowali oni 300-bodowym modemem Hayesa, podłączonym do komputera z magistralą S-100 i procesorem Z-80. Był to pierwszy wdzwaniany BBS. Podobnie jak CBBS, większość BBS-ów powstawała prywatnym sumptem entuzjastów komputerów oraz krótkofalarstwa. Na bazie części z nich w 1982 roku powstała sieć Fidonet, w ramach której wymieniano ogłoszenia z grup dyskusyjnych na wzór Usenetu. Niektóre grupy Fidonetowe zostały później włączone do struktury Usenetu. Niektóre BBS-y powstawały też przy firmach komputerowych i redakcjach czasopism komputerowych.
Obecnie w związku z ogólną dostępnością Internetu w większości cywilizowanych państw świata modemowe BBS-y są praktycznie w zaniku. Istnieją jednak strony WWW, które „symulują” działanie starych BBS-ów.
Amatorskie BBS były często „wylęgarnią” przyszłych internetowych „guru”. Sysopi zazwyczaj działali równocześnie w rodzącej się sieci Internet na uczelniach.
BBS w Polsce
Pierwsze BBS-y w Polsce zaczęły powstawać pod koniec lat 80. i ich rozwój trwał do czasu udostępnienia przez Telekomunikację Polska SA numeru dostępowego do Internetu. W szczytowym okresie rozwoju w każdym większym mieście w Polsce istniało po kilka, kilkanaście BBS-ów. Odbywały się zloty oraz regularne spotkania w „Zielonej Gęsi” przy Polu Mokotowskim w Warszawie. Wśród dawnych sysopów znajdziemy dziś wielu znanych dziennikarzy, pracowników dużych agencji PR zajmujących się rynkiem IT, czy administratorów i menedżerów w dużych firmach dostarczających łącza sieciowe.
Najbardziej znane BBS-y w Polsce lat 90. to:
Zobacz też
Fidonet
Linki zewnętrzne
Największy spis działających obecnie BBS-ów
Duży spis działających kiedyś BBS-ów
Poland – Electronic Contacts, lista węzłów z polskimi BBS-ami z roku 1995] |
554 | https://pl.wikipedia.org/wiki/BITNET | BITNET | BITNET – zapoczątkowana w 1981 ogólnoświatowa sieć rozległa, w pewnym sensie konkurencyjna do Internetu. Nazwa sieci pochodzi od angielskiego hasła Because It's There Network, szerzej znanego w formie Because It's Time Network.
Zasięg terytorialny
Sieć BITNET była oparta na serwerach IBM działających pod kontrolą systemu operacyjnego o nazwie VM a łączność była oparta na łączach stałych z protokołem COM. Sieć ta bywa więc nazywana też VM/COM. Sieć ta została zapoczątkowana przez porozumienie IBM z grupą uniwersytetów z amerykańskiego wschodniego wybrzeża. Dwa pierwsze połączone tą siecią serwery znajdowały się na Uniwersytecie Yale i City University of New York.
Europejska odnoga tej sieci, zwana EARN, została stworzona w 1985, również na zasadzie porozumienia IBM z grupą uniwersytetów z Europy Zachodniej. Sieć ta rozrosła się następnie do około 1000 serwerów rozsianych w Stanach Zjednoczonych oraz 300 w Europie. Do końca lat 80. tempo rozwoju sieci BITNET było zbliżone do tempa rozwoju Arpanetu/Internetu, jednak w latach 90. nastąpił gwałtowny rozwój Internetu, który praktycznie wchłonął wszystkie zasoby Bitnetu.
Sieć ta zawędrowała także do Polski. Pierwszych połączeń dokonywano jeszcze pod koniec lat 80. Od 1987 roku łączyli się naukowcy z wydziału Fizyki Uniwersytetu Warszawskiego z CERN-em, oraz Centrum Astronomii im. Mikołaja Kopernika z Danią. Było to połączenie terminalowe, poprzez telefon. Pierwszym jej serwerem był PLEARN, działający w Centrum Komputerowym Uniwersytetu Warszawskiego. Serwer ten został uruchomiony 17 lipca 1990 roku o godzinie 14:02. Polska została wówczas podłączona jako pierwszy kraj Europy Środkowej, Dokonał tego Tadeusz Węgrzynowski (Dyrektor CIUW w latach 1990-2000), oddelegowany do Uniwersytetu w Kopenhadze. Serwer zamknięto definitywnie (mimo protestu jego zatwardziałych użytkowników) w 2000 roku. Listserwer PLEARN-u był miejscem gdzie powstały pierwsze listy dyskusyjne w Polsce oraz pierwsze czasopisma elektroniczne – Pigułki oraz Wiesci.
Zalety i wady
Zalety BITNET-u
Zaletą (i w pewnym sensie wadą) sieci BITNET była jej zwarta i silnie scentralizowana struktura, która zapewniała wysokie bezpieczeństwo i szybkość działania, ale jednocześnie powodowała dużą hermetyczność tej sieci. W sieci tej obowiązywał całkowity zakaz działalności politycznej i handlowej, wszyscy jej użytkownicy byli pieczołowicie rejestrowani, tak że niemożliwe było zachowanie w niej anonimowości i bardzo szczegółowo przestrzegano w tej sieci sztywnej netykiety. Jej użytkownikami byli praktycznie wyłącznie pracownicy i w mniejszym stopniu studenci uczelni wyższych.
Najsilniejszą stroną BITNET-u był system poczty elektronicznej działającej w tej sieci, a zwłaszcza koncepcja listserwerów, zaadaptowana później również w Internecie. Zwarty i bardzo skuteczny system listerwerów zapewniał obsługę kilku tysięcy grup mailowych. W ramach tej sieci funkcjonowały też pierwsze na świecie czasopisma rozsyłane drogą elektroniczną z DargonZine na czele.
Bardzo przydatną, a nieobecną w Internecie usługą BITNET-u była także usługa o nazwie sendfile, pozwalająca przesłać innemu użytkownikowi BITNET-u dowolny plik. Przesyłanie odbywało się w sposób funkcjonalnie zbliżony do poczty elektronicznej, ale przy użyciu innego protokołu, otrzymane pliki gromadzone były w odrębnej od poczty skrzynce odbiorczej, a do ich odczytania i zapisu na dysku użytkownika służył specjalny program kliencki, odrębny od klienta poczty.
Wady BITNET-u
Najsłabszą stroną tej sieci była jej stała zależność od jednego producenta sprzętu, IBM, oraz ograniczenia protokołu COM uniemożliwiające przyłączenie do tej sieci więcej niż 16256 serwerów, choć ta liczba nigdy nie została w praktyce osiągnięta.
Inną poważną wadą tej sieci była niemożność zaimplementowania w systemie VM protokołu TCP/IP. Połączenie z Internetem było co prawda możliwe przez specjalne serwery bramkujące, ale umożliwiały one tylko przesył poczty bez możliwości korzystania z jakichkolwiek usług interaktywnych oferowanych przez Internet.
Protokół TCP/IP był zaimplementowany w systemie VM/SP już w latach 70. XX wieku i był aktywnie wykorzystywany w sieci BITNET. Implementacja protokołu TCPIP w VM zawierała większość usług. Węzeł BITNET-u na Uniwersytecie Warszawskim miał uruchomiony i działający protokół TCPIP (natywnie na VM)
Sieć BITNET nie była siecią "jednego producenta". W BITNET-cie funkcjonowały węzły oparte o komputery PDP i CDC
Przypisy
Sieci rozległe
Historia informatyki |
555 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Brumaire | Brumaire | Brumaire (z fr. brume = 'gęsta mgła') – drugi miesiąc we francuskim kalendarzu rewolucyjnym, drugi miesiąc jesienny. Zaczynał się 22, 23 lub 24 października i trwał do 20, 21 lub 22 listopada.
Po brumaire następował miesiąc frimaire.
Zobacz też
„Brumaire” – francuski okręt podwodny z okresu I wojny światowej
Okręty podwodne typu Brumaire – typ francuskich okrętów podwodnych z okresu I wojny światowej
18 brumaire’a Ludwika Bonaparte – pamflet polityczny napisany przez Karola Marksa
Przypisy
Francuski kalendarz rewolucyjny
Miesiące |
557 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Bertrand%20Russell | Bertrand Russell | Bertrand Arthur William Russell, 3. hrabia Russell (ur. 18 maja 1872 w Ravenscroft, Walia, zm. 2 lutego 1970 w Penrhyndeudraeth, Walia) – brytyjski filozof, logik, matematyk, działacz społeczny i eseista. Zainicjował w 1954 roku kampanię pokojową Pugwash.
Jest uważany za twórcę filozofii analitycznej razem ze swoim poprzednikiem Gottlobem Frege, współpracownikiem G.E. Moore’em oraz uczniem Ludwigiem Wittgensteinem. Uznaje się go za jednego z najlepszych logików dwudziestego wieku. Jego prace miały znaczący wpływ w matematyce, logice, teorii mnogości, lingwistyce, sztucznej inteligencji, kognitywistyce, informatyce oraz filozofii, w szczególności filozofii języka, epistemologii oraz metafizyce.
W 1950 r. otrzymał nagrodę Nobla w dziedzinie literatury „w uznaniu jego różnorakich i znaczących pism, w których bronił ideałów humanitarnych i wolności myśli”, chociaż sam utrzymywał, że nagrodę otrzymał za książkę „Małżeństwo i moralność” (), w której opowiedział się za „wolną miłością” i swobodą seksualną.
Był socjalistą, a także agnostykiem (chociaż w celach pragmatycznych określał się ateistą) i otwarcie krytykował chrześcijaństwo np. w sławnym eseju Dlaczego nie jestem chrześcijaninem. Za swój pacyfizm trafił do więzienia podczas I wojny światowej. Aferą zakończyło się jego wyrzucenie z Trinity College (Cambridge), co sprawiło, że został przywrócony, jednak później sam zrezygnował. Jego przyjęciu jako wykładowcy filozofii na City College of New York towarzyszyło medialne oburzenie, a nowojorski biskup Kościoła Episkopalnego wytoczył przeciwko niemu postępowanie sądowe, co skończyło się – w Sądzie Najwyższym stanu Nowy Jork (New York Supreme Court) – niekorzystnym dla Russella wyrokiem. Sędzia na podstawie napisanych przez Russella książek orzekł, iż jest on „moralnie niezdatny do nauczania filozofii”. Zareagował na to Albert Einstein, który w obronie Russella napisał „wspaniałe osobowości zawsze napotykały na brutalną opozycję miernych umysłów”. Pomimo tych skandali, Russell w 1949 roku otrzymał brytyjski Order Zasługi, a w 1950 nagrodę Nobla w dziedzinie literatury. Laureat Medalu Sylvestera za rok 1934.
Życiorys
Bertrand Russell był najmłodszym z trojga dzieci 2. hrabiego Russell, wnuka księcia Bedford Johna Russella. Jego dziad, lord John Russell, 1. hrabia Russell, był za panowania królowej Wiktorii dwukrotnym premierem Wielkiej Brytanii. Rodzina Russell była jedną z najbardziej wpływowych i najszacowniejszych w Imperium, z tytułem książęcym i wielowiekową historią.
Gdy Bertrand miał dwa lata, zmarły jego matka i siostra, kiedy miał cztery – ojciec. Chłopca, razem z jego starszym bratem, oddano na wychowanie do babki, hrabiny Russell. Postarała się ona dla wnuków o najlepsze guwernantki i najlepszych nauczycieli domowych. Ci ostatni wszczepili małemu Bertrandowi zamiłowanie do matematyki. Dorastanie Russella było samotne i często rozważał samobójstwo. W swojej autobiografii zauważył, że jego największe zainteresowanie „przyrodą i książkami oraz (później) matematyką uchroniło go przed całkowitym przygnębieniem”. W latach 1890–1897 studiował w Trinity College University of Cambridge.
Dorobek
Bertrand Russell był współtwórcą i animatorem, wspólnie z Alfredem N. Whiteheadem, programu logicyzacji matematyki. W dziele Principia Mathematica podał sposób redukcji aksjomatów arytmetyki liczb naturalnych do języka logiki. Koncepcja ta została zrealizowana dzięki stworzeniu teorii typów co pozwalało uniknąć antynomii zbioru wszystkich zbiorów oraz klas samozwrotnych, będących wadą poprzednich prób tego typu (Frege).
Ceną była nierealistyczna komplikacja. Dlatego teoria typów nigdy się w matematyce nie przyjęła, choć cieszyła się sentymentem nielicznych logików. Teoria ta dała natomiast początek typom powszechnie używanym w dzisiejszych językach programowania.
Teoria typów unika paradoksów poprzez wprowadzenie i rygorystyczne separowanie różnych typów. Wymaga to definiowania tego samego obiektu matematycznego wielokrotnie, na różnych poziomach typów. W szczególności nie ma jednego zbioru liczb naturalnych, lecz potencjalnie nieskończenie wiele. Wprowadza się je za każdym razem, gdy ma się do czynienia z następnym poziomem i rodzajem typu. Logikom to nie przeszkadza, ale matematyk tak pracować praktycznie nie może.
Russell był także jednym z najwybitniejszych filozofów XX wieku. Największą sławę filozoficzną przyniosła mu teoria deskrypcji – wyłożona w roku 1905 w artykule „On Denoting” („O denotowaniu”). Należy ona do dzisiaj do kanonu współczesnej filozofii analitycznej. Ewolucję swoich poglądów filozoficznych Russell opisał w książce „Mój rozwój filozoficzny” – wydanej także w języku polskim.
Działalność pacyfistyczna
Był pacyfistą i przeciwstawiał się wszelkim działaniom wojennym, w związku z czym w okresie I wojny światowej został skazany na sześć miesięcy więzienia za opublikowanie artykułu sugerującego, że stacjonujące w Anglii oddziały amerykańskie były wykorzystywane do łamania strajków antywojennych. Powodem drugiego pobytu Russella w więzieniu w latach pięćdziesiątych XX w. było obywatelskie nieposłuszeństwo w ramach kampanii przeciwko nuklearnym zbrojeniom. Russell był trzykrotnym kandydatem w wyborach parlamentarnych: w 1907 roku jako kandydat Partii Liberalnej oraz w 1922 i 1923 z ramienia Partii Pracy.
Stworzył impulsywną teorię wojny, w której zakładał, że wojna ma swoje korzenie w impulsach ludzkich, które z kolei mogą przerodzić się w impulsy zbrojne, które nie ograniczają się do poszczególnych jednostek, lecz dotykają całe społeczeństwa (tworzy się tzw. gorączka wojenna). Zbiorowy impuls nie bierze pod uwagę racjonalnych czynników i przeciwwskazań co do prowadzenia wojny – impuls jest całkowicie irracjonalny.
Nie odróżniał wojen napastniczych i obronnych – były one dla niego jednakowo groźne i nieakceptowalne. Interesowały go natomiast skutki – sposoby usprawiedliwiania działań wojennych.
Wybrane dzieła
1896, German Social Democracy (Niemiecka socjaldemokracja).
1897, An Essay on the Foundations of Geometry (O podstawach geometrii)
1900, A Critical Exposition of the Philosophy of Leibniz (Krytyczne przedstawienie filozofii Leibniza)
1903, The Principles of Mathematics (Zasady matematyki)
1905, Denotowanie (On Denoting), wydanie polskie 1967 (w: Logika i język. Studia z semiotyki logicznej)
1910-1913, Principia Mathematica (z Alfredem N. Whiteheadem), 3 tomy
1912, Problemy filozofii (The Problems of Philosophy), wyd. pol. 1995, 2003, 2004, pod tytułem Zagadnienia filozofii 1913, 2002
1914, Nasza wiedza o świecie zewnętrznym jako pole badań dla metody naukowej w filozofii (Our Knowledge of the External World as a Field for Scientific Method in Philosophy), wyd. pol. 2000
1916, Przebudowa społeczna (Principles of Social Reconstruction), wyd. pol. 1932
1918, Drogi do wolności. Socjalizm, anarchizm i syndykalizm (Roads to Freedom: Socialism, Anarchism, and Syndicalism), wyd. pol. 1934, 1987
1918, Wstęp do filozofii matematyki (Introduction to Mathematical Philosophy), wyd. pol. 1958, 2003
1918, The Philosophy of Logical Atomism (Filozofia logicznego atomizmu)
1920, The Practice and Theory of Bolshevism (Praktyka i teoria bolszewizmu)
1921, The Analysis of Mind (Analiza myślenia)
1922, The Problem of China (Problem Chin)
1923, The ABC of Atoms (ABC atomów)
1925, ABC teorii względności (The ABC of Relativity), wyd. pol. 2000
1925, What I Believe (W co wierzę)
1926, O wychowaniu. Ze specjalnym uwzględnieniem wczesnego dzieciństwa (On Education, Especially in Early Childhood), wyd. pol. 1932
1927, The Analysis of Matter (Analiza materii)
1927, Zarys filozofii (An Outline of Philosophy), wyd. pol. 1939
1927, Dlaczego nie jestem chrześcijaninem (Why I Am Not a Christian), wyd. pol. 1962, 1981, 1984 (w: Religia i ja)
1928, Szkice sceptyczne (Sceptical Essays), wyd. pol. 1937, 1957, 1996
1929, Małżeństwo i moralność (Marriage and Morals), wyd. pol. 1931
1930, Podbój szczęścia (The Conquest of Happiness), wyd. pol. 1933
1931, Poglądy i widoki nauki współczesnej (The Scientific Outlook), wyd. pol. 1934
1932, Education and the Social Order (Wychowanie a ustrój społeczny), wyd. pol. 1933
1934, Wiek dziewiętnasty (Freedom and Organization, 1814–1914), wyd. pol. 1936, 2 tomy
1935, Pochwała próżniactwa (In Praise of Idleness), wyd. pol 1937
1938, Władza. Nowa analiza społeczna (Power: A New Social Analysis), wyd. pol. 2001
1940, An Inquiry into Meaning and Truth (Badania dotyczące znaczenia i prawdy), wyd. pol. 2011
1945, Dzieje filozofii Zachodu (A History of Western Philosophy), wyd. pol. 2000
1947, Philosophy and Politics (Filozofia i polityka)
1948, Human Knowledge: Its Scope and Limits (Wiedza ludzka: jej zasięg i ograniczenia)
1949, Władza i jednostka (Authority and Individual), wyd. pol. 1997
1950, Szkice niepopularne (Unpopular Essays), wyd. pol. 1997
1956, Portrety z pamięci. Wartość wolnej myśli (Portraits from Memory and Other Essays), wyd. pol. 1995
1959, Mój rozwój filozoficzny (My Philosophical Development), wyd. pol. 1971
1959, Mądrość Zachodu (Wisdom of the West), wyd. pol. 1995
1967, Zbrodnie wojenne w Wietnamie (War Crimes in Vietnam), wyd. pol. 1969
1967-1969, Autobiografia (The Autobiography of Bertrand Russell), 3 tomy, wyd. pol.: t. I 1971, 1996, t. II 1998, t. III 1999
Zobacz też
ewentyzm
antyteizm
antynomia Russella
czajniczek Russella
Poliamoria
Manifest Russella-Einsteina
Uwagi
Przypisy
Bibliografia
A. J. Ayer. Bertrand Russell, New York: Viking Press, 1972, reprint ed. London: University of Chicago Press, 1988: .
Ronald W. Clark. The Life of Bertrand Russell, London: Jonathan Cape, 1975 .
Ronald W. Clark. Bertrand Russell and His World, London: Thames & Hudson, 1981 .
John Lewis. Bertrand Russell: Philosopher and Humanist, London: Lawerence & Wishart, 1968
Ray Monk. Bertrand Russell: Mathematics: Dreams and Nightmares London: Phoenix, 1997 .
Ray Monk. Bertrand Russell: 1872–1920 The Spirit of Solitude Vol. I, New York: Routledge, 1997 .
Ray Monk. Bertrand Russell: 1921–1970 The Ghost of Madness Vol. II, New York: Routledge, 2001 .
George Santayana. ‘Bertrand Russell’, in Selected Writings of George Santayana, ed. Norman Henfrey, Cambridge: Cambridge University Press, I, 1968, s. 326–329
Katharine Tait. My father Bertrand Russell, New York: Thoemmes Press, 1975
David Wallechinsky & Wallace Irving. 1975–1981, „Famous Marriages Bertrand Russell & Alla Pearsall Smith Part 1" & „Part 3", on „Alys” Pearsall Smith, webpage content from The People’s Almanac, webpages: Part 1 & Part 3 (accessed 18 May 2014).
Alan Wood. Bertrand Russell The Passionate Sceptic London: George Allen & Unwin, 1957.
Linki zewnętrzne
Biografia z nobel.org
Bertrand Russell Society
Brytyjscy matematycy XIX wieku
Brytyjscy matematycy XX wieku
Brytyjscy logicy
Teoretycy mnogości
Brytyjscy filozofowie analityczni
Brytyjscy filozofowie matematyki
Brytyjscy eseiści
Absolwenci Trinity College (Cambridge)
Wykładowcy Uniwersytetu w Cambridge
Politycy Partii Pracy (Wielka Brytania)
Nobliści – literatura
Brytyjscy laureaci Medalu Sylvestera
Laureaci Nagrody Kalinga
Osoby upamiętnione nazwami paradoksów matematycznych
Urodzeni w 1872
Zmarli w 1970 |
558 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Blender%20%28program%29 | Blender (program) | Blender – wolne i otwarte oprogramowanie do modelowania i renderowania obrazów oraz animacji trójwymiarowych o niekonwencjonalnym interfejsie użytkownika. Umożliwia także tworzenie prezentacji interaktywnych (np. gier) na własnym silniku graficznym (istnieje osobny program pozwalający uruchamiać takie prezentacje).
Jego pierwotnym autorem jest przedsiębiorstwo NeoGeo, natomiast od 2002 jest rozwijany przez Blender Foundation. Od samego początku głównym programistą Blendera był Ton Roosendaal. Jest dostępny na różne platformy sprzętowe i programowe, m.in. Microsoft Windows, macOS i GNU/Linuksa, Solaris, IRIX, ZetaOS, MorphOS, AmigaOS 4 i Windows Mobile.
Licencja
Do 13 października 2002 program był dostępny za darmo do użytku prywatnego, jak też do zastosowań komercyjnych (Blender jest popularnym narzędziem do produkcji reklam telewizyjnych oraz gier komputerowych), opłaty pobierane były za pomoc techniczną. Był też dostępny w sprzedaży kompletny pakiet wraz z obszerną dokumentacją.
Od 13 października 2002 Blender jest programem wolnym rozprowadzanym na licencji GPL. „Uwolnienie” Blendera nastąpiło po odkupieniu przez Blender Foundation, za kwotę 100 000 euro, praw do programu od jego właścicieli (NaN holding). Nastąpiło to po ogłoszeniu upadłości przez przedsiębiorstwo NaN. Potrzebna suma została zgromadzona na drodze publicznej zbiórki w czasie zaledwie siedmiu tygodni.
Możliwości
Interfejs
Interfejs użytkownika bez zachodzących na siebie i blokujących się okien.
Elastyczny i w pełni konfigurowalny układ okien możliwy do zmiany w zależności od potrzeb.
Wielopoziomowe polecenie "cofnij".
Wygładzanie czcionek.
Możliwość tłumaczeń interfejsu programu.
Typy okien:
Podstawowe
3D manipulowania całymi obiektami (z 6-cioma trybami widoku, i dwoma typami odwzorowania przestrzeni)
3D edycji obiektów
Informacji o obiektach
Informacji o cechach obiektów
Ustawień użytkownika
Podstawowych funkcji programu
Dotyczących animacji
Edytor NLA (nieliniowej animacji)
Arkusz zdarzeń (Dope sheet)
Arkusz wykresów zdarzeń
Oś czasu (timeline)
Pomocnicze
Edytor logiczny
Edytor węzłów
Edytor pythona
Edytor tekstowy (do robienia notatek)
Edytor sekwencji wideo
Edytor clipów wideo
Edytor nakładania obrazów
Modelowanie
Szeroki zakres obiektów możliwych do utworzenia i późniejszej edycji:
Siatki
Powierzchnie NURBS
Krzywe Béziera
Obiekty typu meta
Fonty wektorowe (TrueType, PostScript, OpenType)
Narzędzie pozwalające na rzeźbienie siatki.
Podział siatek metodą Catmull-Clarka.
Funkcje boolowskie dla siatek.
Edycja siatek oparta na wierzchołkach, krawędziach i wielokątach (poligonach).
Wiele funkcji do edycji obiektów pozwalających uzyskać praktycznie dowolny kształt.
Obsługa skryptów Pythona, za pomocą których można dodać nowe narzędzia edycji.
BMesh- system pozwalający na tworzenie i edycję ścian o bardzo skomplikowanej budowie- np. o kilkunastu krawędziach
Animacja
Animacja oparta na szkielecie z wykorzystaniem prostej i odwrotnej kinematyki. Automatyczny skinning, interaktywne rysowanie wag bezpośrednio na obiekcie, ręczna edycja sposobu oddziaływania szkieletu na każdy wierzchołek oraz system "envelopes".
Mikser animacji nie-liniowej z automatycznym cyklem chodu wzdłuż krzywej.
System ograniczników animacji.
Możliwość animacji poszczególnych wierzchołków.
Edycja za pomocą kratownicy, pozwalająca łatwo animować nawet bardzo skomplikowane pod względem budowy obiekty.
System krzywych animacji, tzw. "IPO".
Obsługa tzw. "driven-keys", gdzie zmiana wartości jednego parametru (np. szerokości) powoduje automatyczną zmianę (proporcjonalną bądź nie) wartości innego (np. wysokości).
Możliwość kontrolowania wartości danych parametrów przy pomocy wyrażeń matematycznych (zapisanych w języku Python).
Możliwość wykorzystania plików dźwiękowych i ich edycji w celu odpowiedniej synchronizacji.
Skrypty Pythona dodające nowe możliwości w dziedzinie animacji.
Synchronizacja z przechwytywaniem ruchu.
Efekty specjalne
Dynamika bryły sztywnej.
Rozbudowany system cząstek (można go wykorzystać do tworzenia np. dymu, ognia, stada ptaków, trawy, włosów itd.).
System soft-body (symulacja ciał miękkich, np. ruchu mięśni).
Zaawansowany silnik fizyki umożliwiający tworzenie realistycznych symulacji.
Symulacja tkanin, włosów oraz płynów.
Rendering
wbudowany raytracing.
obsługa raytracera YafRay (do wersji 2.48)
wygładzanie, rozmycie ruchu, możliwość dodania różnych efektów przy pomocy sekwencera wideo
mapy środowiskowe, efekty „halo”, flary soczewkowe, mgła
rozmaite shadery
tzw. system nodes umożliwiający zaawansowane komponowanie materiałów i tekstur oraz uzyskiwanie dodatkowych efektów na renderze
wielofazowy rendering z obsługą różnej liczby rdzeni procesora
możliwość bezpośredniego malowania tekstur na modelach (projection painting)
renderowanie krawędzi dla uzyskania efektu ręcznego rysowania
tekstury proceduralne
ambient occlusion
radiosity – od wersji 2.50 nieobecne
Skrypty Pythona pozwalające na wykorzystanie innych rendererów niż wbudowany Blender Internal takich jak: Indigo, YafaRay, Luxrender, Sunflow, Renderman, V-ray (projekt we wczesnym stadium)
wnajnowszej wersji: efekty wolumeryczne.
motion tracking pozwalający na łączenie filmów wykonanych np. za pomocą kamery z animacjami – efekty zostały wykorzystane w filmie Tears of Steel
ustawienia kamery (np. kąt obiektywu, zasięg, ostrość itp.) oraz możliwość wybrania ustawień charakterystycznych dla jednego z popularnych modeli kamer
wsparcie CUDA i OpenMP
wbudowany renderer cycles
Pliki
Zapisywanie wszystkich danych sceny do jednego pliku .blend.
Format .blend obsługuje:
Kompresję
Cyfrowe podpisy
Kodowanie
Kompatybilność między różnymi wersjami blendera.
Może być użyty jako biblioteka [np. materiałów] dla innych plików .blend.
Obsługa różnorodnych formatów graficznych.
Oryginalny import/eksport formatów DXF, Inventor, VRML oraz kilkudziesięciu innych formatów plików.
Skrypty Pythona pozwalające na obsługę dodatkowych formatów
Możliwość utworzenia plików binarnych zawierających interaktywną zawartość 3D i umieszczenia na stronie internetowej (wymagana wtyczka do przeglądarki).
Blender Game Engine
Blender zawierał wbudowany silnik do tworzenia gier o nazwie , który został usunięty w wersji 2.8. Pasjonaci jednak kontynuowali prace nad silnikiem dostosowując kod pod najnowsze wersje programu.
Przypisy
Linki zewnętrzne
Oficjalna strona Blendera
Blender Wiki
Poradnik Blender
Oprogramowanie na licencji GNU GPL
Programy do grafiki 3D
Wolne oprogramowanie napisane w C |
559 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Pistolet%20Beretta%20M9 | Pistolet Beretta M9 | Beretta M9 – pistolet samopowtarzalny, licencyjna wersja pistoletu Beretta 92F.
Pod koniec lat 70. XX wieku przepisowym pistoletem US Army był M1911A1. Była to klasyczna konstrukcja, ale egzemplarze eksploatowane przez armię pochodziły z dostaw zrealizowanych przed rokiem 1946. Pojawiły się więc propozycje przyjęcia do uzbrojenia nowego pistoletu o standardowym kalibrze 9 mm NATO.
Była to kolejna próba wprowadzenia do uzbrojenia pistoletu tego kalibru do uzbrojenia US Armed Forces. Na przełomie lat 40. i 50. planowano przyjęcie do uzbrojenia pistoletu S&W Model 39, ale z pomysłu tego zrezygnowano z braku funduszy.
W drugiej połowie lat 70. US Air Force rozpoczęły badania pistoletów kalibru 9 mm które miały zastąpić użytkowane przez lotnictwo rewolwery kalibru .38 Special. W efekcie prób za najlepiej spełniający postawione wymagania uznano włoski pistolet Beretta 92 S-1. Do natychmiastowego wprowadzenia włoskiego pistoletu do uzbrojenia nie doszło, ponieważ już po zakończeniu prób pracę rozpoczęła zespół JSSAP (Joint Service Small Arms Program) który miał ustalić liczbę wzorów broni krótkiej niezbędnych do zaspokojenia potrzeb amerykańskich sił zbrojnych, oraz ustalić, czy nabój 9 mm NATO powinien zostać przyjęty do uzbrojenia. 5 czerwca 1980 JSSAP ogłosił wyniki swoich prac. Wynikało z nich że optymalnym rozwiązaniem będzie przyjęcie do uzbrojenia jednego wzoru pistoletu kalibru 9 mm dla wszystkich rodzajów sił zbrojnych.
W czerwcu 1981 ogłoszono warunki drugiego konkursu na pistolet, spełniający wymagania wszystkich wojsk. Nowy pistolet miał odtąd nosić oznaczenie PDW-XM9 (PDW – Personal Defence Weapon, osobista broń do samoobrony, X – model eksperymentalny, M9 – oznaczenie konstrukcji w nomenklaturze służby uzbrojenia). Lista wymagań miała ponad 50 punktów, które miały być uwzględnione w konstrukcji broni. W konkursie uczestniczyło kilkanaście firm, w tym Fabbrica d’Armi Pietro Beretta, Heckler & Koch, Colt’s Manufacturing Company, Smith & Wesson i SIG-Sauer. Próby przerwano w lutym 1982, gdy okazało się, że żaden z pistoletów nie spełnia wszystkich postulatów, z których część nawzajem się wykluczała.
Listę postulatów ograniczono i w listopadzie 1983 ponowiono próby. Uczestnicy konkursu, których pozostało ośmiu, dostarczyli po 30 sztuk pistoletów. Były to:
Beretta 92SB-F
SIG-Sauer P226
Steyr GB
Colt SSP
FN Browning BDA
HK P7M13
Walther P88
Smith & Wesson 459
Pierwszy odpadł Steyr GB. FN wycofała się jako druga, w jej ślady poszedł Colt. Zbyt częste usterki wyeliminowały Walthera, Hecklera & Kocha i S&W. Próby zakończyły Beretta i SIG-Sauer które osiągnęły bardzo zbliżony wynik. Obie firmy oferowały wykonanie kontraktu i dostarczenie 305 580 pistoletów w ciągu pięciu lat. Jednostkowa cena za pistolet była też niemal jednakowa, pistolet szwajcarski był nawet o dwa dolary tańszy i kosztował 176,50 $, ale Włosi oferowali tańsze części zamienne i ich oferta była w rezultacie niemal o trzy miliony dolarów tańsza, co zdecydowało o jej przyjęciu.
Przepisowym pistoletem US Army została Beretta. W Stanach Zjednoczonych znów zawrzało, rodzime firmy zbrojeniowe wszelkimi środkami, w tym poprzez zakulisowe naciski i nagonki prasowe, usiłowały wpłynąć na władze służby uzbrojenia, w końcu S&W, H&K i SIG-Sauer złożyły odwołanie od decyzji do Sądu Najwyższego, ale bezskutecznie. S&W podał wówczas do sądu Departament Obrony, oskarżając jego władze o nieuczciwość i stronnicze prowadzenie testów, również bezskutecznie. Lata protestów doprowadziły w końcu w roku 1988 do powtórzenia testu po serii wypadków z pistoletami Beretta. Nowy konkurs na pistolet XM10 zgromadził na starcie Berettę M92F, SIG-Sauera P226, Smith & Wessona 459 i nowego konkurenta, Rugera P85 firmy Sturm, Ruger.
W maju 1989 ogłoszono powtórzone zwycięstwo Beretty i podpisanie nowego kontraktu na kolejne 142 292 pistolety. Te, podobnie jak większość pistoletów z pierwszego kontraktu, pochodziły z amerykańskiej fabryki Beretta USA Corporation, w Accokeek w stanie Maryland, która powstała dla uśmierzenia protestów przeciw wyborowi zagranicznego pistoletu dla armii amerykańskiej.
W styczniu 2017 roku Pentagon rozstrzygnął konkurs na następcę pistoletu M9, który wygrał Sig Sauer P320. Sig Sauer Inc. otrzymał kontrakt na lata 2017-2027 o wartości 580 mln USD, przewidujący dostarczenie 280 tys. sztuk. Wśród pozostałych zgłoszonych konstrukcji były m.in. Glock 17 Gen4, Beretta APX, Smith & Wesson M&P, Sphinx SDP, CZ P-09 MHS.
Przypisy
Linki zewnętrzne
M9 na stronie producenta
Strona FAS.org poświęcona M9
M9
Pistolety samopowtarzalne Beretta |
188308 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Pos%C5%82owie%20na%20Sejm%20Polskiej%20Rzeczypospolitej%20Ludowej%20VI%20kadencji | Posłowie na Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej VI kadencji | Posłowie na Sejm Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej VI kadencji zostali wybrani podczas wyborów parlamentarnych, które odbyły się w dniu 19 marca 1972.
Pierwsze posiedzenie odbyło się 28 marca 1972, a ostatnie, 32. – 10 lutego 1976. Kadencja Sejmu trwała od 19 marca 1972 do 19 marca 1976.
Kluby i koła na pierwszym posiedzeniu Sejmu VI kadencji i stan na koniec kadencji.
Prezydium Sejmu VI kadencji
Przynależność klubowa
Stan na koniec kadencji
Posłowie VI kadencji zrzeszeni byli w następujących klubach i kołach poselskich:
Klub Poselski Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej – 257 posłów, przewodniczący klubu Edward Babiuch,
Klub Poselski Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego – 114 posłów, przewodniczący klubu Dyzma Gałaj,
Klub Poselski Stronnictwa Demokratycznego – 37 posłów, przewodniczący klubu Piotr Stefański,
Koło Poselskie PAX – 5 posłów, przewodniczący koła Bolesław Piasecki,
Koło Poselskie Znak – 5 posłów, przewodniczący koła Stanisław Stomma,
Koło Posłów Chrześcijańskiego Stowarzyszenia Społecznego – 2 posłów, przewodniczący koła Zygmunt Filipowicz,
Posłowie bezpartyjni – 37 posłów.
Posłowie, których mandat wygasł w trakcie VI kadencji (9 posłów)
Zobacz też
Wybory parlamentarne w Polsce w 1972 roku
Uwagi
Przypisy
Bibliografia
6 |
188311 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Mikrobus | Mikrobus | Mikrobus – autobus niewielkich rozmiarów, przeznaczony do przewozu na miejscach siedzących od 9 do 20 (17 według niektórych źródeł) pasażerów, nie licząc kierowcy. Mikrobusy, zwłaszcza starsze (na przykład polskie nysy), projektowane i wytwarzane były często z użyciem podzespołów (silników, układów napędowych, zawieszenia) samochodów osobowych. Większe pojazdy unifikowane są często z lekkimi samochodami ciężarowymi (dostawczymi).
Mikrobusy znajdują zastosowanie w mniejszych miejscowościach, gdzie panuje mały ruch, oraz w rejonach górskich. W tym drugim przypadku na ich korzyść przemawia to, że „pełnowymiarowymi” autobusami trudno jest wjechać pod wzniesienia; poza tym mikrobusy są krótsze i węższe, więc łatwiej mogą pokonywać ciasne zakręty i mijać się na wąskich drogach. Używane są także tam, gdzie na trasie znajduje się most o niewielkiej nośności, który mógłby nie wytrzymać ciężaru normalnego autobusu.
Mikrobusami nazywane bywają także pojazdy, które posiadają do 9 miejsc łącznie z kierowcą. Można je prowadzić na zwykłe prawo jazdy kategorii B (pojazd o liczbie miejsc do 9 wraz z kierowcą jest uważany przez kodeks drogowy za samochód osobowy). Jeżeli posiadają od 10 do 17 miejsc łącznie z kierowcą, trzeba mieć prawo jazdy kategorii D1 i ukończony kurs na przewóz osób; czas pracy kierowcy pojazdu do przewozu od 10 osób jest ponadto limitowany przy pomocy obowiązkowego tachografu. Jeżeli liczba miejsc łącznie z kierowcą przekracza 17, trzeba mieć prawo jazdy kategorii D i ukończony kurs na przewóz osób. Mikrobusy są często nazywane busami.
Zobacz też
van
Przypisy
Autobusy
cs:Mikrobus
es:Microbús |
188314 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Willa%20Caro | Willa Caro | Willa Caro − zabytkowa rezydencja mieszkalna przemysłowca Oscara Caro mieszcząca się w Gliwicach.
Informacje ogólne
Rezydencja znajduje się w centrum Gliwic przy ulicy Dolnych Wałów. Willa posiada niemal całkowicie zachowany wystrój wnętrz. Oprócz stałej wystawy muzealnej, obrazującej dziewiętnastowieczne wnętrza mieszkalne miejskich siedzib przemysłowców, w budynku znajduje się ekspozycja etnograficzna prezentująca kulturę ludową regionu gliwickiego. Ekspozycja ta stanowi uzupełnienie szlaku architektury drewnianej województwa śląskiego.
Przed budynkiem znajduje się na cokole rzeźba lwa czuwającego.
Historia
Willa została zbudowana na zamówienie śląskiego przemysłowca Oscara Caro w latach 1882–1885.
W latach 1991–2000 wykonano kapitalny remont budynku. Obecnie willa jest główną siedzibą Muzeum w Gliwicach.
Galeria
Willa Caro w Gliwicach
Linki zewnętrzne
Willa Caro na portalu Wirtualny Sztetl
Zobacz też
Muzeum w Gliwicach
Przypisy
Zabytki nieruchome w Gliwicach
Muzea w Gliwicach
Gliwice
Obiekty kulturalne w Gliwicach |
560 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Bro%C5%84%20palna | Broń palna | Broń palna – broń miotająca pociski energią gazów powstałych ze spalania ładunku miotającego. W zależności od rodzaju zastosowanego układu miotającego, dzieli się ona na broń lufową i broń rakietową.
Trzeci Protokół do Konwencji ONZ o międzynarodowej przestępczości zorganizowanej w art. 3a) jako broń palną określa każdą przenośną, wyposażoną w lufę broń, która miota, jest przeznaczona do miotania lub daje się łatwo przerobić tak, by miotać pocisk lub ładunek rażący w wyniku działania materiału wybuchowego.
Historia
Początek rozwoju broni palnej jest związany z wynalezieniem prochu czarnego w Chinach w IX wieku; wkrótce po wynalezieniu znalazł on zastosowania militarne. Za czasów dynastii Song był dość powszechne stosowany do wyrobu min, prostych granatów i bomb. Tam też stworzono pierwszą broń rakietową oraz palną.
Prototypem broni palnej jest lanca ognista z X w.: pojemnik z prochem i niewielkimi pociskami (odłamkami ceramiki, metalu, kamieniami itp.), umieszczony na kiju. Po podpaleniu służył jako rodzaj miotacza ognia, rażąc przeciwników kilkumetrowym jęzorem płomieni i rozpalonymi pociskami. Nie była to jednak broń palna w pełnym tego słowa znaczeniu, ponieważ pociski miały dużo mniejszą średnicę niż lufa, przez co ich prędkość wylotowa była bardzo mała, a zasięg broni też nieznaczny.
Następnym etapem rozwoju był tzw. eruptor, o metalowej lufie, ściślej dopasowanym pocisku, używający szybciej spalającego się prochu o zawartości saletry powyżej 70%. Zdolny był on wyrzucić pocisk nawet na kilkaset metrów (przynajmniej według ówczesnych opisów). Zwiększanie wytrzymałości luf, wygładzanie ich wnętrza by miały jednolicie równy przekrój i ściślejsze dopasowywanie pocisków doprowadziły do stworzenia broni palnej sensu stricto, której głównym czynnikiem rażącym jest wyrzucany ciśnieniem gazów prochowych, z wielką prędkością, pocisk. Do dziś, mimo upływu setek lat i rewolucyjnych zmian w technice i technologii, istota działania broni palnej jest w zasadzie taka sama.
Najstarsza znana broń palna, z lufą z brązu, też pochodzi z Chin, z Achengu niedaleko Harbinu i datowana jest na rok 1288 (dynastia Yuan). Z tego samego okresu znane są z ikonografii i znalezisk archeologicznych, wybuchowe granaty, których mongolscy wojownicy używali w czasie inwazji na Japonię.
Znajomość prochu czarnego dotarła do Europy Szlakiem Jedwabnym lub też za pośrednictwem wymiany handlowej z Bliskim Wschodem.
Niektórzy twierdzą, że „sekret alchemików” przywiózł do Wiednia Marco Polo ze swej słynnej wyprawy do Chin w latach 1271-1292. Inni twierdzą, że Europejczycy sami do niej doszli. W tym kontekście wymienia się zwłaszcza nazwiska Rogera Bacona i Bertholda Schwarza, mnicha z Freiburga, od którego nazwiska ("Czarny") autorzy niemieckojęzyczni wywodzą nazwę "czarny proch". Nazwa ta może jednak pochodzić także od koloru, jaki przybiera sama gotowa mieszanka 75% saletry potasowej, 10% siarki i 15% węgla drzewnego.
Pierwsze rodzaje broni palnej były bardzo prymitywne. Składała się na nie metalowa rura (lufa), zamknięta z jednej strony. W jej tylnej części w pobliżu wspomnianego zamknięcia wykonany był otwór, zwany otworem zapałowym. Do rury wsypywano przez otwór wlotowy pewną ilość prochu, czyli ładunek, który następnie ubijano. Potem umieszczano w lufie pocisk, początkowo kamienny, żelazny, a w końcu ołowiany. Pierwsze pociski miały kształt sferyczny, stąd do dziś w potocznym języku często mówi się o pocisku "kula". Po osadzeniu w lufie pocisku broń palna była gotowa do strzału. Czynność przygotowania takiej broni do strzału wymagała ubijania poszczególnych komponentów w lufie, tak by szczelnie wypełniały jej wnętrze, toteż nazywano ją „nabijaniem” broni. W dzisiejszych czasach termin ten także jest stosowany, choć już od dawna, co najmniej od czasu wprowadzenia broni odtylcowej, strzelec nie musi niczego ubijać. W broni wielostrzałowej termin ten oznacza bezpośrednie przygotowanie broni do strzału: wprowadzenie naboju do lufy broni uprzednio "załadowanej", to jest takiej, w której w magazynku znajdują się naboje, ale która nie jest przez to jeszcze gotowa do strzału.
Aby oddać strzał z tak przygotowanej broni, trzeba było doprowadzić do zapłonu prochu. W tym celu przez otwór zapałowy do ładunku prochowego doprowadzano ogień. Początkowo służyły do tego żarzące się kawałki drewna, rozżarzone pręty żelazne, tlący się lont, w późniejszych czasach pojawiły się zamki mechaniczne krzeszące iskry z krzemienia, a w końcu ich miejsce zajął zapłon chemiczny, w którym iskry powstawały w wyniku detonacji substancji chemicznych na skutek uderzenia kurkiem broni. Zapłon prochu w broni odprzodowej, aż do wynalezienia zapłonu chemicznego, następował w specjalnym wydrążeniu obok lufy, zwanym panewką. Ogień z palącego się na panewce prochu przechodził przez otwór zapałowy do głównego ładunku i powodował jego zapłon. Jeżeli otwór był niedrożny, strzał nie mógł paść, bo nie dochodziło do zapalenia prochu w lufie, spalał się tylko proch na panewce. Pamiątką tego jest frazeologizm „spalić na panewce”, oznaczający działanie nie przynoszące rezultatu.
W Europie po raz pierwszy odnotowano użycie broni palnej w 1331 roku podczas oblężenia miasta Cividale we Friuli. W Anglii po raz pierwszy notuje się broń palną w 1338 roku, a we Francji rok później. W Polsce pierwsza wzmianka o artylerii polskiej znajduje się w statutach Kazimierza Wielkiego z połowy XIV wieku.
Prawo dostępu do broni
Prawo do posiadania i używania broni jest przedmiotem debat publicznych i analiz naukowych. W większości krajów świata dostęp do broni dla osób cywilnych jest dozwolony, ale ograniczony prawnie i wymaga uzyskania urzędowego pozwolenia na broń. We wszystkich państwach posiadanie broni jest w jakiś sposób regulowane. Według przeglądu z 2011 r., jedynie w Stanach Zjednoczonych i Jemenie dostęp do broni jest traktowany jako obywatelskie prawo – w pozostałych krajach jest rozumiane jako przywilej.
Badania empiryczne
Badania zagadnienia dostępu do broni są często blokowane ze względów politycznych. Stany Zjednoczone przyjęły w 1996 r. tzw. poprawkę Dickeya, która zabraniała głównej instytucji epidemiologicznej CDC prowadzenia oficjalnych statystyk śmiertelności związanej z bronią. W latach 90. Rada Gospodarcza i Społeczna ONZ dążyła do zorganizowania międzynarodowej współpracy w realizacji takich statystyk i badań, jednak również zostały one zablokowane przez przedstawicieli USA.
Ze względu na niską dostępność danych, szczególnie longitudinalnych, dostępne analizy opierają się głównie na strategiach pośredniego wnioskowania statystycznego. Część badań została zdyskredytowana i powiązana z wpływem lobbystycznych think tanków. Metaanaliza Klecka z 2016 r. obejmująca dane z USA i biorąca pod uwagę różnorodne problemy metodologiczne występujące w tym obszarze konkluduje, że zwiększony dostęp do broni wiąże się z podwyższonym ryzykiem samobójstw, i ani nie przeciwdziała, ani nie podwyższa przestępczości w tym kraju. Częstość samobójstw traktuje się obecnie jako trafną zmienną towarzyszącą pomagającą oszacować rozpowszechnienie broni w danym obszarze. Istnieje pewna zgodność wyników badań na temat pozytywnego wpływu regulacji ograniczających dostęp do broni dla przestępców, osób skłonnych do przemocy, i osób ze skłonnościami samobójczymi. Międzynarodowy przegląd 130 badań z 10 krajów sugeruje, że w wielu regionach wprowadzenie ostrzejszych regulacji i ograniczanie dostępu do broni poskutkowało zmniejszeniem poziomu zabójstw i samobójstw, jednak jakość badań jest niewystarczająca aby potraktować te wnioski jako w pełni konkluzywne.
Zobacz też
artyleria
amunicja
broń strzelecka
puszkarstwo
rusznikarstwo
Przypisy
Bibliografia |
188315 | https://pl.wikipedia.org/wiki/MAME | MAME | MAME (ang. Multiple Arcade Machine Emulator) – emulator pozwalający na uruchomienie gier ze starych automatów do gry na współczesnych platformach sprzętowych. Twórcą emulatora jest Nicola Salmoria, a pierwszą wersję programu (0.1) stworzył w 1997 roku. Serwis Joystiq umieścił MAME na liście programów, które każdy gracz powinien posiadać.
Przypisy
Linki zewnętrzne
Strona internetowa projektu MAME
Emulacja gier komputerowych |
188316 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Booster | Booster | Booster (Booster pack) – dodatkowy zestaw kart do kolekcjonerskich gier karcianych (np. Magic: The Gathering) lub figurek w grach figurkowych (np. Mech Warrior, Mage Knight). Składa się zwykle z kilkunastu losowo dobranych elementów, wśród których najmniej jest elementów określanych jako rare (rzadkie), nieco więcej uncommons (niepospolite), zaś reszta to elementy commons (pospolite). Służy do rozszerzenia posiadanego zestawu, umożliwiając też wymianę niepasujących do zestawu danego gracza kart czy figurek z innymi graczami.
Boostery w poszczególnych grach
Magic: The Gathering – 16 kart w boosterze, w tym 1 rare, 3 uncommon, 10 common, 1 podstawowy ląd. W skład boostera wchodzi również token stwora lub karta z wyjaśnieniem zasad gry oraz może się pojawić losowo zamiast jednego commona karta foil (z metalicznym połyskiem). Począwszy od dodatku Shards of Alara, w 1 na 8 przypadków zamiast karty rare może być mythic rare (mitycznie rzadka). W sprzedaży znajdują się również boostery zawierające jedynie karty foil, różnią się one od zwykłych opakowaniem.
Lord of the Rings TCG – 11 kart w boosterze, w tym 1 rare, 3 uncommons i 7 commons.
Ctulhu CCG – 11 kart w boosterze, w tym 1 rare, 3 uncommons i 7 commons.
Duel Masters – 10 kart w boosterze, w tym 1 rare 4 uncommon i 5 common. Szansa na trafienia karty Very Rare jest raz na trzydzieści trzy karty. Trafienie karty Super Rare jest raz na pięćdziesiąt kart. Gdy karta holograficzna(Very Rare, Super Rare) znajdzie się w boosterze zastępuje ona jedną kartę uncommon.
Pokémon TCG – 10 kart w boosterze, w tym 1 rare, 1 "reverse holo", 3 uncommons, 5 commons. W późniejszych dodatkach jest 11 kart. Szansa na trafienie karty "rare holo" to 1:3, a na "holo EX/GX rare" 1:9
Yu-Gi-Oh! – 9 kart w boosterze, w tym 8 commons, 1 rare. Szansa natrafienie super rare wynosi 1:6, a ultra rare 1:12.
Veto! – 11 kart w boosterze, w tym 1 rarytas, 3 niepowszechne i 7 powszechnych.
Star Wars: Przeznaczenie - 5 kart w boosterze, w tym 1 karta z 1 kością, 1 uncommon i 3 common.
Kolekcjonerskie gry karciane |
562 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Biblioteka%20programistyczna | Biblioteka programistyczna | Biblioteka programistyczna – plik dostarczający podprogramy, dane oraz typy danych, które mogą zostać wykorzystane z poziomu kodu źródłowego programu. Użycie bibliotek to sposób na ponowne wykorzystanie tego samego kodu.
Dobór odpowiedniej biblioteki programistycznej może ułatwić zaimplementowanie niemalże dowolnego zadania. Pisanie programów jedynie za pomocą czystych elementów języka programowania jest czasochłonne, a czasami nawet niemożliwe.
Kategoryzacja
Ze względu na czas dołączania biblioteki do programu wyróżniamy biblioteki statyczne dołączane w czasie konsolidacji oraz biblioteki dynamiczne dołączane w czasie uruchamiania programu.
Biblioteki statyczne
Biblioteki statyczne () łączone są z programem w momencie konsolidacji (linkowania). W przypadku narzędzi dostarczonych przez Microsoft dla systemów z rodziny Windows pliki bibliotek mają zazwyczaj rozszerzenia .lib lub .obj, natomiast dla pakietów w systemach z rodziny Unix (np. GCC) i ich portach dla systemu Microsoftu (jakim jest np. MinGW) są to .a lub .o.
Biblioteki dynamiczne
Interfejs programistyczny aplikacji
Dla standaryzacji pracy z biblioteką programistyczną definiuje się dla niej z reguły interfejs programistyczny aplikacji (ang. application programming interface, API). Dzięki temu użytkownik biblioteki może się skupić na tym co biblioteka oferuje niż na tym jak jest to realizowane na różnych platformach.
API projektuje się jako standard komunikacji aplikacji z funkcjami biblioteki. Twórcy interfejsów programistycznych (np. Microsoft) kładą z zasady nacisk, by były proste w użyciu, jednoznaczne i dobrze udokumentowane. W cyklu życiowym biblioteki programistycznej interfejs jest elementem najbardziej trwałym, a konsekwencje każdej zmiany muszą być dokładnie przeanalizowane. Poszczególne biblioteki mogą mieć wiele implementacji, ale trzymać się standardowej struktury interfejsu (np. definicja „biblioteki standardowej języka C”, która jest właśnie definicją interfejsu API, a nie jedną konkretną biblioteką).
Dzięki dobrze zdefiniowanemu API możliwa ma być podmiana jednej biblioteki na inną bez potrzeby modyfikowania aplikacji. Przykładem tu może być biblioteka libjpeg, której API zostało wykorzystane w implementacji dużo szybszej biblioteki libjpeg-turbo. W efekcie biblioteka libjpeg-turbo zastąpiła bibliotekę libjpeg w wielu projektach które używają formatu JPG m.in. w przeglądarkach i programach graficznych jak również stała się domyślą biblioteką obsługi formatu JPG w nowych dystrybucjach systemu Linux i innych uniksopodobnych.
Bindingi
Biblioteki są bardzo często realizowane z użyciem jednego, źródłowego języka programowania. Interfejsy (API) do innych języków są tworzone za pomocą tzw. bindingów – czyli realizacji danej biblioteki programowania w innym języku. Główny kod bibliotek programistycznych jest realizowany w języku programowania najbardziej efektywnym obliczeniowo. Reszta języków definiuje jedynie warstwę interfejsu (API), specyficzną dla danego języka, obejmującą mechanizmy, które pozwalają skorzystać z możliwości biblioteki z poziomu innego języka programowania. Popularnym językiem, w którym pisana jest główna część bibliotek, jest język C, ze względu na szybkość działania oraz łatwość pisania wrapperów z C do innych języków.
Wrappery
Dostępne biblioteki mogą być napisane z użyciem stylu programowania lub paradygmatu programowania, który nie przystaje do tych obowiązujących w danym środowisku lub systemie operacyjnym. Żeby nie wymuszać na programistach nienaturalnego stylu programowania, a zarazem pozwolić na użycie możliwości biblioteki programistycznej, tworzy się biblioteki o zbliżonej funkcjonalności lecz o interfejsie przepisanym według prawideł i zasad docelowego środowiska. Wykorzystuje się w tym celu tzw. wrappery – fragmenty kodu, które odbierają wywołanie w języku danego programu, przetwarzają je na wywołanie języka biblioteki, wysyłają wywołanie do biblioteki i przetwarzają zwrócone wyniki na postać odpowiednią dla danego języka.
Historia
Za twórców koncepcji bibliotek uważani są Maurice Wilkes, David J. Wheeler i Stanley Gill, autorzy książki „The Preparation of Programs for an Electronic Digital Computer” z 1951.
Zobacz też
biblioteka
biblioteka statyczna
biblioteka uruchomieniowa
biblioteka współdzielona
biblioteka dołączana dynamicznie
Przypisy |
188317 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Marceli%20Baran | Marceli Baran | Marceli Baran (ur. 18 sierpnia 1921 w Pliczycy, woj.kieleckie, zm. 12 września 1983 w Gliwicach) – polski technik energetyk, profesor Politechniki Śląskiej i Warszawskiej, członek PAN.
Życiorys
Pochodził z rodziny chłopskiej, był synem Józefa i Katarzyny z Lassaków. Naukę na poziomie licealnym odbierał na tajnych kompletach w Końskich, walczył w szeregach Batalionów Chłopskich. Po wojnie w latach 1945–1950 studiował mechanikę na Politechnice Śląskiej. Pod koniec studiów pracował w Fabryce Związków Azotowych w Chorzowie oraz na Politechnice Śląskiej – jako asystent w Katedrze Kotłów i Siłowni Parowych; od 1956 był wykładowcą w tej katedrze. W 1962 obronił pracę doktorską Opory przepływowe żaluzji jako odpylaczy spalin kotłów rusztowych (promotor Zdzisław Ficki), w 1964 pracę habilitacyjną Wpływ parametrów konstrukcyjnych żaluzji na skuteczność żaluzjowego odpylacza spalin kotłowych; został w 1964 docentem w Katedrze Kotłów i Siłowni Parowych, rok później objął kierownictwo katedry. Nominację na profesora nadzwyczajnego otrzymał w 1971. W kolejnych latach zajmował wiele stanowisk na Politechnice – kierownika Zakładu Kotłów i Maszyn Cieplnych Instytutu Maszyn i Urządzeń Energetycznych (1971-1976), kierownika Zakładu Kotłów i Wytwornic Pary (1976-1983), dyrektora Instytutu Kotłów, Siłowni Cieplnych i Jądrowych (1980-1983); był również dziekanem Wydziału Mechaniczno-Energetycznego (1968-1971), a od 1982 profesorem zwyczajnym. W latach 1973-1978 przewodniczył Radzie Naukowej Instytutu Techniki Cieplnej w Łodzi. Na Politechnice Warszawskiej kierował Zakładem Maszyn i Urządzeń Energetycznych Instytutu Techniki Cieplnej (1978-1983).
Poza pracą naukowo-dydaktyczną był wieloletnim projektantem i konsultantem Biura Studiów i Projektów Energetycznych „Energoprojekt” w Gliwicach. Przewodniczył Radzie Techniczno-Ekonomicznej przy ministrze energetyki i energii atomowej (1980-1981) i Radzie Naukowo-Technicznej ds. Energetyki przy ministerstwie górnictwa i energetyki (1981-1983), a także był wiceprzewodniczącym Państwowej Rady ds. Gospodarki Paliwowo-Energetycznej. W 1979 został wybrany na członka korespondenta PAN, w latach 1981-1983 był zastępcą przewodniczącego Komitetu Problemów Energetyki PAN. Jako członek zespołu, który opracował zagadnienie problemowe „Samoczynne załączanie rezerw w elektrowniach cieplnych”, otrzymał w 1955 zbiorową nagrodę państwową III stopnia. Był odznaczony m.in. Krzyżem Kawalerskim i Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski, Medalem 10-lecia Polski Ludowej, Złotym Krzyżem Zasługi, złotą odznaką Zasłużonego dla Energetyki.
W pracy naukowej zajmował się energetyką cieplną, budową maszyn cieplnych, systemami i urządzeniami energetycznymi. Brał udział w projektowaniu elektrowni „Halemba”, „Blachownia”, „Łagisza”, „Kozienice”, „Opole”, „Turów”, „Stalowa Wola”, „Dolna Odra” i „Rybnik” oraz elektrociepłowni Mazowieckich Zakładów Rafineryjnych i Petrochemicznych w Płocku, Zakładów Azotowych w Puławach i huty „Katowice”. Uzyskał cztery patenty za prace optymalizacyjne z dziedziny gospodarki paliwowo-energetycznej. Publikował na łamach pisma „Archiwum Energetyki”, ogłosił łącznie około 80 prac, m.in.:
Aparatura pomiarowa i kontrolna (1954, redaktor)
Samoczynne załączenia rezerw w elektrowniach cieplnych (1955, redaktor)
Metody prognozowania dyspozycyjności urządzeń kotłowych w oparciu o teorię procesów stochastycznych Markowa (1973)
Metodyka obliczeń powierzchni konstrukcyjnej komór paleniskowych i powierzchni konwekcyjnych kotłów o funkcji charakterystycznej krajowych węgli (1975)
Przypisy
Bibliografia
Biogramy uczonych polskich, Część IV: Nauki techniczne, Wrocław 1988
Wykładowcy Politechniki Śląskiej
Członkowie korespondenci PAN
Polscy inżynierowie
Ludzie związani z energetyką
Żołnierze Batalionów Chłopskich
Urodzeni w 1921
Zmarli w 1983
Odznaczeni Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (Polska Ludowa)
Odznaczeni Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (Polska Ludowa)
Odznaczeni Medalem 10-lecia Polski Ludowej
Odznaczeni Złotym Krzyżem Zasługi (Polska Ludowa) |
188318 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Klasa%20Co-NP | Klasa Co-NP | Klasa Co-NP – klasa złożoności dopełniająca dla problemów decyzyjnych NP. Przykładowo dopełnieniem problemu typu „czy wszystkie elementy zbioru X spełniają warunek Y” jest „czy istnieje element zbioru X niespełniający warunku Y”.
Nie wiadomo czy dopełnienie każdego problemu NP jest NP. Wydaje się bowiem, że czasem łatwiej pokazywać kontrprzykłady (weryfikować negatywnie) niż udowodnić prawdziwość jakiegoś twierdzenia (weryfikować pozytywnie).
Wykazano, że jeżeli NP ≠ Co-NP, to P ≠ NP. Jednak implikacja w drugą stronę nie została udowodniona.
Klasy złożoności |
188321 | https://pl.wikipedia.org/wiki/1903%20w%20filmie | 1903 w filmie |
Wydarzenia
Bankrutuje Towarzystwo Udziałowe Pleograf
Powstaje japońska wytwórnia filmowa Komatsu Shokai
Premiery
Napad na ekspres (USA, The Great Train Robbery) – reżyseria, scenariusz i zdjęcia: Edwin S. Porter, wykonawcy: George Barnes, Frank Hanaway, Max Aronson i Marie Murray.
Urodzili się
3 stycznia – Tadeusz Kubalski, aktor (zm. 1963)
18 stycznia – Werner Hinz, aktor (zm. 1985)
11 lutego – Rex Lease, aktor (zm. 1966)
16 lutego – Edgar Bergen, aktor (zm. 1978)
28 lutego – Vincente Minnelli, reżyser (zm. 1986)
26 kwietnia – Dorothy Sebastian, aktorka (zm. 1957)
3 maja – Bing Crosby – piosenkarz i aktor (zm. 1977)
8 maja – Fernandel, aktor (zm. 1971)
14 maja – Billie Dove, aktorka (zm. 1997)
25 maja – Binnie Barnes, aktorka (zm. 1998)
29 maja – Bob Hope, aktor (zm. 2003)
16 czerwca – Ona Munson, aktorka (zm. 1955)
18 czerwca – Jeanette MacDonald, piosenkarka, aktorka (zm. 1965)
25 czerwca – Anne Revere, aktorka (zm. 1990)
13 września – Claudette Colbert, aktorka (zm. 1996)
17 września – Dolores Costello, aktorka (zm. 1979)
7 listopada – Dean Jagger, aktor (zm. 1991)
10 grudnia – Una Merkel, aktorka (zm. 1986)
16 grudnia – Hardie Albright, aktor (zm. 1975)
21 grudnia – Maria Balcerkiewiczówna, aktorka (zm. 1975)
26 grudnia – Elisha Cook Jr., aktor (zm. 1995) |
563 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Boris%20Pasternak | Boris Pasternak | Boris Leonidowicz Pasternak (ros. Борис Леонидович Пастернак; ur. w Moskwie, zm. 30 maja 1960 w Pieriediełkinie) – rosyjski poeta i prozaik żydowskiego pochodzenia.
Laureat Nagrody Nobla w dziedzinie literatury za rok 1958, której przyznanie spotkało się z powszechnym aplauzem w kręgach literackich, ale dotkliwie skomplikowało niełatwą sytuację autora w totalitarnym państwie (nie akceptując systemu totalitarnego, znalazł się na marginesie oficjalnego życia kulturalnego). Nękany politycznymi naciskami był zmuszony odmówić jej przyjęcia.
Życiorys
Młodość
Jego ojciec, Leonid Pasternak, był żydowskim malarzem i profesorem w szkole malarstwa w Moskwie. Jego matka, Rosa Kaufman – pianistką koncertową.
Uprawiał intelektualną poezję refleksyjną, opartą na własnym systemie filozoficzno-estetycznym, tematycznie związaną z przyrodą i miłością. Syn znanego malarza i pianistki, odebrał staranne wykształcenie humanistyczne i muzyczne. Początkowo związany był z nurtem poezji futurystycznej (debiut w 1914 roku). Jego późniejsze wiersze nawiązywały do niemieckiego romantyzmu i rosyjskiego symbolizmu. W latach 20. opublikował poematy Porucznik Szmidt i Rok 1905.
Lata trzydzieste
Lata 30. XX w. to okres twórczego kryzysu poety sprzeciwiającego się komunistycznemu reżimowi. W 1936 z powodu swojej bezpartyjności padł ofiarą nagonki ze strony reżimowych krytyków literackich (prowadzonej m.in. na łamach Litieraturnaj Gaziety). W 1937 – w apogeum Wielkiej Czystki – jako jedyny nie podpisał się pod apelem pisarzy o rozstrzelanie „gadzin – zdrajców i szpiegów”. Udało mu się uniknąć aresztowania, mimo iż niektórzy represjonowani artyści (m.in. reżyser Wsiewołod Meyerhold) złożyli pod wpływem tortur obciążające go zeznania.
Lata powojenne
W latach powojennych Pasternak napisał swoją najsłynniejszą powieść, Doktor Żywago (ukończoną w 1954 roku), opowiadającą o przed- i porewolucyjnych losach inteligencji rosyjskiej. Opublikowana została pierwszy raz w 1957 poza granicami ZSRR, a oficjalne wydawnictwa radzieckie odmawiały jej druku. W 1958 Pasternak otrzymał literacką Nagrodę Nobla „za istotny wkład we współczesną poezję liryczną i podjęcie wielkiej tradycji prozy rosyjskiej”.
Przyznanie nagrody wywołało nagonkę władz komunistycznych ZSRR. Pasternaka usunięto ze Związku Pisarzy, postulowano jego deportację, publikowano napastliwe artykuły w prasie. Ze względu na to oraz pod namową swojej kochanki, Olgi Iwińskiej, obawiającej się represji, Pasternak zrzekł się nagrody. Odebrał nagrodę dopiero syn Jewgienij w 1989 roku.
Na motywach Doktora Żywago został nakręcony, nagrodzony Oscarami, film w reżyserii Davida Leana pod tym samym tytułem, a w 2002 roku powstał film telewizyjny Giacomo Campiottiego, nominowany do nagrody BAFTA.
Boris Pasternak dziś uważany jest za jednego z czołowych rosyjskich pisarzy dysydentów. Zajmował się również tłumaczeniami, m.in. utworów J. Słowackiego, a także poetów zachodnioeuropejskich (m.in. W. Szekspira i J.W. Goethego) i gruzińskich.
Odznaczenia
Medal „Za ofiarną pracę w Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej 1941–1945”
Medal „Za obronę Moskwy”
Wybrana twórczość
Powieści
1957 – Doktor Żywago (ros. Доктор Живаго)
Poematy
1924 – Wzniosła choroba (ros. Высокая болезнь)
1925 – Spektorski (ros. Спекторский) – powieść wierszem
1925-1926 – Rok 1905 (ros. Девятьсот пятый год)
1926-1927 – Lejtnant Szmidt (ros. Лейтенант Шмидт)
Zbiory wierszy
1913 – Lirika (ros. Лирика)
1914 – Bliźniak w chmurach (ros. Близнец в тучах)
1917 – Ponad barierami (ros. Поверх барьеров)
1922 – Życie – moja siostra (ros. Сестра моя – жизнь)
1923 – Tematy i wariacje (ros. Темы и вариации)
1932 – Powtórne narodziny (ros. Второе рождение)
1943 – W porannych pociągach (ros. На ранних поездах)
1945 – Przestwór ziemski (ros. Земной простор)
1956-1959 – Gdy się rozpogodzi (ros. Когда разгуляется)
Opowiadania
1918 – Linia Apellesa (ros. Апеллесова черта)
1922 – Dzieciństwo Luvers (ros. Детство Люверс)
1924 – Drogi napowietrzne (ros. Воздушные пути)
1931 – List żelazny
Listy z Tuły (ros. Письма из Тулы)
Dumny nędzarz (ros. Надменный нищий)
Ciocia Ola (ros. Тетя Оля)
Powiat na tyłach (ros. Уезд в тылу)
Ekranizacje
Przypisy
Bibliografia
Źródła w języku angielskim
Źródła w języku rosyjskim
Linki zewnętrzne
Ludzie urodzeni w Moskwie
Nobliści – literatura
Odznaczeni Medalem za Ofiarną Pracę w Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej 1941–1945
Pisarze rosyjskojęzyczni
Pisarze związani z Moskwą
Pochowani na Cmentarzu Pieriediełkińskim w Moskwie
Radzieccy poeci
Radzieccy prozaicy
Rosyjscy poeci XX wieku
Rosyjscy prozaicy XX wieku
Rosyjscy tłumacze
Tłumacze literatury ukraińskojęzycznej
Tołstojowcy
Urodzeni w 1890
Zmarli w 1960
Radzieccy Żydzi |
188324 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Jadwiga%20Grabowska-Hawrylak | Jadwiga Grabowska-Hawrylak | Jadwiga Grabowska-Hawrylak (ur. 29 października 1920 w Tarnawcach, zm. 4 czerwca 2018 we Wrocławiu) – architektka polskiego modernizmu, związana z Wrocławiem, członkini Stowarzyszenia Architektów Rzeczypospolitej Polskiej (1951). Brała udział w odbudowie wrocławskich zabytków, projektowała szkoły, osiedla, domy jednorodzinne, także centra handlowe, ośrodki wypoczynkowe i świątynie.
Była pierwszą kobietą, która uzyskała dyplom na Wydziale Architektury Politechniki Wrocławskiej (1950), a także pierwszą laureatką Honorowej Nagrody SARP (1974).
Życiorys
Pochodziła z rodziny nauczycielskiej, w dzieciństwie mieszkała w Przemyślu. Maturę zdała w 1939 r. Z polecenia ojca planowała rozpocząć naukę w Szkole Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, ale wybuch wojny temu przeszkodził. Okupację wraz z matką i rodzeństwem przeżyła pod Krosnem. Po wojnie wyjechała do Krakowa, by studiować na Akademii Sztuk Pięknych. Jednak już w listopadzie 1945 r. podjęła studia na Wydziale Architektury Politechniki Wrocławskiej. W ramach pracy dyplomowej przygotowała projekt zagospodarowania wnętrz secesyjnego budynku postawionego w 1904 r., w którym dawniej mieścił się dom handlowy braci Baraschów (dziś Spółdzielczy Dom Handlowy "Feniks"). Później działała również głównie we Wrocławiu.
W czasie zawodowej kariery pracowała na Politechnice Wrocławskiej (od 1947), w spółdzielni Arkady (1948–1951) a następnie w Biurze Projektowo-Badawczym Budownictwa Ogólnego Miastoprojekt – Wrocław (od 1951).
Jej pierwsze projekty także wiązały się z odbudową zniszczonych w czasie wojny historycznych obiektów, wśród nich były m.in. kamienice Rynek – Ratusz 7 i 8. (1954), które 13 lat po powstaniu umieszczono w rejestrze zabytków. Michał Duda pisze: "Jako uzasadnienie podano, że zaprojektowane przez Jadwigę Grabowską-Hawrylak budynki są przykładem barokowych kamienic mieszczańskich z przełomu XVI i XVII wieku (sic!)".
Była żoną prof. Henryka Hawrylaka, specjalisty w dziedzinie maszyn górniczych. Dwoje z trójki ich dzieci: Katarzyna Hawrylak-Brzezowska, (miejski konserwator zabytków we Wrocławiu; 1995–2017), i Maciej Hawrylak zostało architektami, w ślady Jadwigi Grabowskiej-Hawrylak poszło też czworo jej wnucząt. Była także matką profesora fizyki Pawła Hawrylaka.
Została pochowana na cmentarzu św. Wawrzyńca we Wrocławiu.
Główne dzieła
Wszystkie znajdują się we Wrocławiu.
osiedle Kołłątaja (1955–1958), współautorzy: Edmund Frąckiewicz, Maria Tawryczewska, Igor Tawryczewski, z nowatorskim budynkiem mieszkalnym zwanym mezonetowcem lub galeriowcem, z jedynymi w czasach PRL ekskluzywnymi dwupoziomowymi mieszkaniami typu mezoneta (1958–1960),
Dom Naukowca (1958–1960) – dom mieszkalny pracowników Politechniki Wrocławskiej, współautorzy: Edmund Frąckiewicz, Maria Tawryczewska, Igor Tawryczewski,
dom własny przy ul. Kochanowskiego (1978–1984), współautor Maciej Hawrylak, Nagroda Roku SARP (1984),
osiedle Gajowice (1960–1968), współautorzy: Edmund Frąckiewicz, Maria Tawryczewska, Igor Tawryczewski, Maria Kiełczewska, Witold Maciejewski, z dwiema szkołami przy ul. Grochowej (1962–1964),
szkoła podstawowa przy ul. Podwale (1957–1959),
osiedle Plac Grunwaldzki, tzw. „Manhattan” lub „bunkrowce” albo „sedesowce” (1967–1975), współautorzy: Zdzisław Kowalski, Włodzimierz Wasilewski, konsultacja: Jerzy Hryniewiecki. Nowatorskie, brutalistyczne osiedle bloków mieszkalnych, którego architekturę inspirowaną (co podkreśla autorka) twórczością Le Corbusiera, zaprojektowano rezygnując z kanciastych i typowych form. Uznawane za jedno z najlepszych, najbardziej wyrazistych, a zarazem najbardziej kontrowersyjnych dzieł architektury powojennej Polski. Na osiedlu zrealizowano takie rozwiązania architektoniczne jak tarasy widokowe na dachach płaskich wyposażone w świetlice z łazienkami (architekt planowała zazielenienie tarasów), szerokie zastosowanie klinkieru elewacyjnego i pawilony handlowe dopasowane stylem do budynków. W wywiadzie udzielonym „Dwutygodnikowi” (2012) Jadwiga Grabowska-Hawrylak podkreśliła, że nie wyobraża sobie remontu polegającego na ociepleniu bloków styropianem, ponieważ może to zniszczyć ich formę. Stwierdziła, że budynki powinny być ocieplone od wewnątrz specjalną technologią („Klimaplatten”) stosowaną przy remoncie zabytków w krajach Europy Zachodniej. Według niej, jedyna kolorystyka właściwa dla architektury modernistycznej to szlachetna biel, którą powinno się stosować podczas remontów.
kościół Odkupiciela Świata – pomnik Tysiąclecia Diecezji Wrocławskiej przy ul. Bałtyckiej, I nagroda w konkursie (1990), współautorzy: Maciej Hawrylak, Wojciech Brzezowski, Ewa Kubica-Hawrylak,
Obiekty zrealizowane poza Wrocławiem: szkoła podstawowa w Kamieńcu Ząbkowickim (1955–1960), szkoła zawodowa w Miliczu (1962–1966), zajazd w Zamościu (1984), współautor Maciej Hawrylak, dom jednorodzinny w Zielonej Górze (1995–1999), współautor Maciej Hawrylak.
Nagrody i wyróżnienia w konkursach architektury i urbanistycznych
ośrodek usługowy przy pl. Społecznym we Wrocławiu (1964)
ośrodek usługowy przy ul. K. Świerczewskiego (1971)
gmach Biura Projektów Budownictwa Komunalnego, Muzeum Poczty i zagospodarowanie rejonu Poczty Głównej między Podwalem a ul. Z. Krasińskiego (1971)
zespół hotelowo-usługowy przy pl. Dominikańskim (1972)
dzielnicę mieszkaniową w Katowicach Pd. (1979)
osiedle mieszkaniowe w Oleśnicy (1988).
Odznaczenia i wyróżnienia
Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (1989),
Srebrny Krzyż Zasługi, Złoty Krzyż Zasługi (1972),
odznaka Budowniczy Wrocławia,
odznaka Zasłużony dla Dolnego Śląska,
Srebrna Odznaka SARP (1972),
Honorowa Nagroda SARP (1974)
Nagroda Roku SARP (1984)
Galeria
Dom Naukowca
Mezonetowiec
Szkoła podstawowa nr 71
Manhattan
Kościół Odkupiciela Świata
Projekty niezrealizowane
Przypisy
Bibliografia
„Jadwiga Grabowska-Hawrylak”, katalog wystawy, Wrocław, 2000
„Rzeźba w prefabrykacie”, rozmowa z Jadwigą-Grabowską Hawrylak, rozm. Grzegorz Piątek, „Architektura-murator” 11/2006
Linki zewnętrzne
Realizacje Jadwigi Grabowskiej-Hawrylak we Wrocławiu
Fundacja pod patronatem Jadwigi Grabowskiej-Hawrylak
Absolwenci Wydziału Architektury Politechniki Wrocławskiej
Architekci związani z Wrocławiem
Polscy inżynierowie architekci
Laureaci Honorowej Nagrody SARP
Pochowani na cmentarzu św. Wawrzyńca we Wrocławiu
Urodzeni w 1920
Zmarli w 2018 |
188327 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Bia%C5%82ki | Białki | Białki – dukat lokalny Bielska-Białej
Białki – część wsi Gołąb w województwie lubelskim, w powiecie lubartowskim, w gminie Michów
Białki – wieś w województwie mazowieckim, w powiecie siedleckim, w gminie Siedlce
Białki – wieś w województwie mazowieckim, w powiecie wołomińskim, w gminie Tłuszcz
Białki – wieś w województwie podlaskim, w powiecie hajnowskim, w gminie Narew
Białki – wieś w województwie pomorskim, w powiecie kwidzyńskim, w gminie Sadlinki
Białki – przystanek kolejowy w Białkach w województwie pomorskim
Zobacz też
Białka
Białki Dolne
Białki Górne
Białki Siedleckie
Biełki |
188328 | https://pl.wikipedia.org/wiki/1904%20w%20filmie | 1904 w filmie |
Wydarzenia
20 stycznia – Filoteo Alberini otworzył w Rzymie pierwsze kino "Cinema Moderno". Turyński optyk Arturo Ambrosio nakręcił krótkie filmiki dokumentalne z manewrów wojskowych w Alpach i wyścigów samochodowych (pierwsze włoskie filmy).
30 kwietnia – Oskar Messter na wystawie światowej w St. Louis po raz pierwszy przedstawił międzynarodowej publiczności obrazy dźwiękowe (nakręcił w tym celu specjalnie kilka filmów w języku angielskim, m.in. The Whistling Bowery Boy).
George C. Hale na wystawie światowej w St. Louis po raz pierwszy zademonstrował atrakcję kinową Hale's Tours.
Urodzili się
10 stycznia – Ray Bolger, aktor, piosenkarz, tancerz (zm. 1987)
17 stycznia – Patsy Ruth Miller, aktorka (zm. 1995)
18 stycznia – Cary Grant, aktor (zm. 1986)
10 lutego – John Farrow, reżyser (zm. 1963)
1 marca – Glenn Miller, muzyk, aktor (zm. 1944)
3 marca – Mayo Methot, aktorka (zm. 1951)
23 marca – Joan Crawford, aktorka (zm. 1977)
14 kwietnia – John Gielgud, aktor (zm. 2000)
16 kwietnia – Fifi D'Orsay, aktorka (zm. 1983)
20 kwietnia – Bruce Cabot, aktor (zm. 1972)
17 maja – Jean Gabin, aktor (zm. 1976)
21 maja – Robert Montgomery, aktor (zm. 1981)
2 czerwca – Johnny Weissmuller, aktor (zm. 1984)
17 czerwca – Ralph Bellamy, aktor (zm. 1991)
18 czerwca – Keye Luke, aktor (zm. 1991)
26 czerwca – Peter Lorre, aktor (zm. 1964)
30 czerwca – Glenda Farrell, aktorka (zm. 1971)
10 lipca – Lili Damita, aktorka (zm. 1994)
25 sierpnia – Alice White, aktorka (zm. 1983)
1 września – Johnny Mack Brown, aktor (zm. 1974)
13 września – Gladys George, aktorka (zm. 1954)
29 września
Greer Garson, aktorka (zm. 1996)
Michał Waszyński, reżyser (zm. 1965)
20 października – Anna Neagle, aktorka (zm. 1986)
22 października – Constance Bennett, aktorka (zm. 1965)
1 listopada – Laura La Plante, aktorka (zm. 1996)
25 listopada
Jessie Royce Landis, aktorka (zm. 1972)
Helena Grossówna, aktorka (zm. 1994)
Zmarli
15 maja – Étienne-Jules Marey, francuski fizjolog i fotograf (ur. 1830) |
188331 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Kopalnia%20Guido | Kopalnia Guido | Kopalnia Guido (dawniej: Zabytkowa Kopalnia Węgla Kamiennego Guido) – dziś nieczynna kopalnia węgla kamiennego, udostępniona do zwiedzania. Wchodzi w skład Muzeum Górnictwa Węglowego w Zabrzu jako Kompleks Kopalnia Guido. Kompleks to dwie sąsiadujące ze sobą lokalizacje w Zabrzu: przy ul. 3 Maja 93 (Kopalnia Guido) oraz przy ul. 3 Maja 93a (Hostel Guido).
Historia Kopalni Guido
Kopalnia została założona przez hrabiego Guido Henckel von Donnersmarcka, który otrzymał nadanie górnicze 2 października 1855 roku, a założony obiekt otrzymał jego imię. Pole górnicze Kopalni Guido, o powierzchni 1,03 km2, rozciągało się na pograniczu ówczesnych wsi Dorotheendorf i Makoschau. Wcześniejsze wiercenia w tym rejonie sugerowały, że to pole górnicze będzie zasobne w złoża węgla, podobnie jak pobliska państwowa kopalnia Królowa Luiza (Königin Luise Grube). Hrabia Guido Henckel von Donnersmarck, budując nową kopalnię, miał nadzieję na pozyskanie węgla o właściwościach koksowych.
Pod koniec 1855 roku hrabia Guido nakazał rozpoczęcie drążenia pierwszego szybu, który otrzymał nazwę Barbara. Wkrótce napotkano w nim jednak kurzawkę i natrafiono na uskok tektoniczny, co w 1856 roku spowodowało, po zgłębieniu zaledwie 30 metrów, przerwanie drążenia szybu. Praktycznie równolegle podjęto drążenie szybu Concordia (częściej pojawiała się nazwa Kunstschacht, a ostatecznie otrzymał nazwę Guido), który w 1859 r. osiągnął głębokość 97 m.
W następnym roku został w nim oddany do eksploatacji pierwszy poziom wydobywczy na poziomie 80 metrów. Tu jednak prace również napotkały na trudności związane z zaburzeniami tektonicznymi, skutecznie utrudniającymi wydobycie. W 1862 r. na głębokości 117 m szyb Concordia przerwał warstwę wodonośną i prace zostały wstrzymane. W latach 60. XIX wieku Kopalnia Guido eksploatowała pokłady węgla na poziomie 80 metrów: pokład Reden (509) i Pochhammer (510). W tym czasie szyb Guido był zarówno szybem wydobywczym jak i odwadniającym podziemne wyrobiska. Aby zgromadzić kapitał inwestycyjny na jego odwodnienie i dalsze roboty górnicze Donnersmarck zawiązał spółkę z Górnośląskim Towarzystwem Kolejowym (Oberschlesische Eisenbahn Gesellschaft).
W 1870 roku przystąpiono do osuszenia szybu Kunstschacht (Guido), po czym podjęto jego dalsze zgłębianie do 170 m. W 1872 r. wznowione zostało wydobycie na poziomie 80 m, a urobek wyciągano zainstalowanym wyciągiem z maszyną parową. Tym samym szybem prowadzono również odwadnianie wyrobisk. Równocześnie trwały prace związane z drążeniem niezbędnego dla kopalni drugiego szybu, który na cześć nowego wspólnika Donnersmarck nazwał szybem Eisenbahn (Kolejowy). Uruchomiono go w 1880 r. Nad nim stanęła też prawdopodobnie wieża basztowa, a w jego sąsiedztwie usytuowano parową maszynę wyciągową w ceglanym budynku, kotłownię i administrację.
W 1885 r. wydobyto rekordową w historii kopalni ilość węgla: 313 tys. ton, jednak z powodu generalnie niskiej rentowności w 1887 roku hrabia Guido sprzedał kopalnię Państwowemu Górniczemu Skarbowi Pruskiemu (Königlich–Preussischer Bergfiskus) określanemu mianem Fiskus. Od tej chwili stanowiła ona własność państwową. Została włączona jako Pole Południowe do państwowej kopalni „Królowa Luiza”.
Pole Południowe Kopalni Królowa Luiza potrzebowało nowych inwestycji. Wobec tego pogłębiono szyb Guido do poziomu 320 metrów (tak naprawdę w bliskim sąsiedztwie szybu Guido wydrążono szybik, który połączył poziom 170 z kolejnym poziomem wydobywczym). Na początku lat 90. XIX wieku wydobycie węgla wyraźnie spadło ze względu na trudne warunki eksploatacyjne oraz na fakt, że pozyskiwany węgiel nie nadawał się do koksowania. W tym czasie zgłębiono szyb Kolejowy do głębokości 314 metrów (docelowo osiągnął 336,63 metra), a w 1901 r. zbudowano nad nim stalową wieżę wyciągową.
Na początku XX wieku wodę z wyrobisk Kopalni Guido wykorzystywano do pozyskiwania energii poprzez uruchomienie elektrowni wodnej pod ziemią.
W pierwszych latach XX w. na południe od kopalni „Guido” wybudowano nową kopalnię „Delbrück” („Delbrückgrube” – późniejsza kopalnia „Makoszowy”), wydobywającą węgiel koksujący. Obok niej powstała koksownia. W 1904 r. dokonano podziemnego połączenia wyrobisk obu kopalń, a w 1912 r. kopalnię „Guido” formalnie włączono do kopalni „Delbrück”. Odtąd wydobycie odbywało się w zasadzie szybami w Makoszowach, zaś szyb Guido stanowił główny zespół odwadniający dla całego rejonu.
W 1922 roku, po podziale Górnego Śląska, kopalnia Guido wraz z kopalnią Delbrück pozostały po stronie niemieckiej, wchodząc w skład państwowego koncernu „Preussag”. Jednak załoga kopalniana wówczas pochodzi z Makoszów, które po podziale Górnego Śląska zostały przydzielone Polsce.
Po wyeksploatowaniu złóż węgla dawna kopalnia „Guido” straciła na znaczeniu. W 1928 r. szyb Guido został unieruchomiony, a Kolejowy przestał pełnić funkcję szybu wydobywczego. Pozostał natomiast szybem zjazdowym dla załogi i materiałów. W jego sąsiedztwie powstał obszerny plac drzewny wraz z pojemnym zbiornikiem przeciwpożarowym (zasypanym dopiero na początku XXI w.). W latach 1927-1931 zmodernizowano zespół szybu Kolejowy, budując nowe nadszybie oraz instalując w przebudowanej maszynowni nową, elektryczną maszynę wyciągową koprodukcji AEG Berlin (układy elektryczne) oraz Preussische Bergwerks und Hütten Akt. Ges. Hüttenwerke Gleiwitz Malapana (układy mechaniczne).
Po II wojnie światowej obszar byłej Kopalni Guido wyszczególniony został jako „Ruch Guido”. Wybierano pozostałości po pokładach z grupy siodłowej i likwidowano filary ochronne. Redukowano liczbę załogi podziemnej w ruchu Guido. Szyb Guido utracił swoją funkcję wentylacyjną. W 1962 roku został unieruchomiony poprzez decyzję wydaną przez Okręgowy Urząd Górniczy w Gliwicach. W 1979 roku szyb ten został zasypany do poziomu 170 metrów. Natomiast szyb Kolejowy utracił funkcję szybu zjazdowego i aż do 1967 roku służył jedynie do opuszczania materiałów niezbędnych do pracy górników oraz drewna do budowy obudowy.
Obszar dawnej Kopalni Guido w 1967 roku został przekazany Zakładom Konstrukcyjno–Mechanicznym Przemysłu Węglowego. Utworzono na jej terenie Kopalnię Doświadczalną M-300, której głównym zadaniem było testowanie nowych maszyn i urządzeń górniczych. W trakcie działalności Kopalnia M-300 wybierała pozostałości pokładu 620 na poziomie 400 metrów. W 1975 roku dawne Pole Południowe Kopalni Królowa Luiza przeszło w ręce Centralnego Ośrodka Projektowo–Konstrukcyjnego KOMAG.
W 1982 roku została podpisana umowa między dyrektorem Kopalni Doświadczalnej M- 300 a Muzeum Górnictwa Węglowego w Zabrzu, które wówczas reprezentowała Krystyna Barszczewska. Zgodnie z zapisami umowy, część wyrobisk miała zostać przystosowana dla celów skansenu podziemnego.
W tym samym roku „na poziomie 170 utworzony został Skansen Górniczy Guido udostępniony do zwiedzania, wpisany następnie do rejestru zabytków. W 2000 r. na fali obniżania za wszelką cenę kosztów w przemyśle węglowym, przystąpiono do demontażu unikatowej, podziemnej kopalni, którą można było zwiedzać. Jednakże zaangażowanie wielu instytucji, przede wszystkim samorządu miejskiego Zabrza, Urzędu Marszałkowskiego Województwa Śląskiego i osób prywatnych doprowadziło do zatrzymania działań likwidatorskich i utworzenia w 2007 roku Zabytkowej Kopalni „Guido”, jako samodzielnej instytucji kultury Miasta Zabrze i Województwa Śląskiego”. W tym samym roku ponownie do użytku turystom został oddany poziom 170, natomiast rok później poziom 320. W lutym 2015 roku otwarty został podpoziom 355.
W kwietniu 2013 r. połączono Kopalnię „Guido” z Muzeum Górnictwa Węglowego w Zabrzu w jedną instytucję o nazwie Muzeum Górnictwa Węglowego w Zabrzu.
Oferta Kompleksu Kopalnia Guido
Zwiedzanie Kopalni Guido możliwe jest na dwóch poziomach 170, 320 i podpoziomie 355. Podczas zwiedzania można zobaczyć jak działa elektryczna maszyna wyciągowa z 1927 roku, zjechać do podziemi szolą (windą) górniczą. Trasy obejmują podziemne wyrobiska z czasów prowadzenia eksploatacji na Kopalni „Guido”. Prezentowane są podziemne stajnie, kaplica św. Barbary, która znajduje się 170 metrów pod powierzchnią ziemi, czy pracujące maszyny górnicze. Wycieczka na Guido to również przejazd podwieszaną kolejką elektryczną, czy spotkanie w podziemnym pubie położonym 320 metrów pod ziemią.
Mroki Kopalni to trasa w Kopalni „Guido”, która przebiega przez poziom 320 i 355 ze ścianą wydobywczą z końca XX wieku.
Górnicza Szychta to zwiedzanie Kopalni Guido w stroju sztygarskim i z pełnym ekwipunkiem górniczym i wykonywanie drobnych prac górniczych.
Strefa K8 – to nowoczesna strefa kultury, biznesu i rozrywki, zlokalizowana 320 metrów pod powierzchnią ziemi w Kopalni Guido. Tworzą ją cztery komory, które po rewitalizacji ze środków unijnych zyskały zupełnie nowe oblicze.
Hostel Guido
W ramach Kompleksu Kopalni Guido można także skorzystać z oferty Hostelu Guido. To nowoczesny obiekt noclegowo-konferencyjny, zlokalizowany blisko centrum miasta Zabrze, bezpośrednio przy Kopalni Guido. Obiekt oferuje 85 miejsc noclegowych w 24 pokojach dwu-, trzy-i czteroosobowych. Do dyspozycji gości jest duży parking oraz wspólna, dobrze wyposażona kuchnia.
Zobacz też
Skansen górniczy „Królowa Luiza”
Główna Kluczowa Sztolnia Dziedziczna
Przypisy
Bibliografia
Kopalnia Guido w Zabrzu. Fragment górnośląskiego górnictwa węglowego, praca zbiorowa pod red. E. Piątek, Pszczyna 2013
Linki zewnętrzne
Muzeum Górnictwa Węglowego w Zabrzu
Kopalnia Guido
Sztolnia Królowa Luiza
Szlak Zabytków Techniki
Europejski Szlak Dziedzictwa Przemysłowego
Muzea w Zabrzu
Podziemne trasy turystyczne w Polsce
Kopalnie węgla kamiennego w Polsce
Kopalnie w Zabrzu
Szlak Zabytków Techniki Województwa Śląskiego |
188333 | https://pl.wikipedia.org/wiki/1905%20w%20filmie | 1905 w filmie |
Wydarzenia
1 kwietnia – Edmond Benoit-Lévy wydał w Paryżu pierwszy numer czasopisma filmowego "Phono-Gazette".
19 czerwca – w Pittsburghu (USA) otwarto pierwszy "Nickelodeon" (pokaz filmowy kosztował 5 centów).
Premiery
Zagraniczne
Urodzili się
3 stycznia – Anna May Wong, aktorka (zm. 1961)
12 stycznia – Tex Ritter, aktor, piosenkarz (zm. 1974)
27 lutego – Franchot Tone, aktor (zm. 1968)
18 marca – Robert Donat, aktor (zm. 1958)
23 marca – Joan Crawford, aktorka (zm. 1977)
1 maja – Leila Hyams, aktorka (zm. 1977)
15 maja – Joseph Cotten, aktor (zm. 1994)
16 maja – Henry Fonda, aktor (zm. 1982)
18 maja – Władysław Hańcza, polski aktor (zm. 1977)
19 czerwca – Mildred Natwick, aktorka (zm. 1994)
20 czerwca – Lillian Hellman, scenarzystka (zm. 1984)
29 lipca – Clara Bow, aktorka (zm. 1965)
2 sierpnia – Myrna Loy, aktorka (zm. 1993)
18 września – Greta Garbo, aktorka (zm. 1990)
5 listopada – Joel McCrea, aktor (zm. 1990)
5 grudnia – Otto Preminger, reżyser, producent (zm. 1986)
6 grudnia – Boris Wołczek, radziecki reżyser, operator filmowy (zm. 1974)
24 grudnia – Howard Hughes, reżyser, producent (zm. 1976) |
188334 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Skansen%20G%C3%B3rniczy%20Kr%C3%B3lowa%20Luiza | Skansen Górniczy Królowa Luiza | Sztolnia Królowa Luiza – część Muzeum Górnictwa Węglowego w Zabrzu, zlokalizowana w Zabrzu przy ul. Wolności i ul. Maurycego Mochnackiego 12 (daw. Sienkiewicza 43) w budynkach dawnej Kopalni Królowa Luiza (1791–1998).
Historia
Na terenie założonej w 1791 r. kopalni węgla kamiennego, w jego skład wchodzą m.in. dawne wyrobiska Königin Luise Grube (Po II wojnie światowej i po zmianie państwowości Zabrza nazwano „Luizę” KWK „Zabrze”), współczesne chodniki i komory kopalni „Zabrze”. Obejmuje obiekty wzniesione w drugiej połowie XIX w. m.in. budynek maszynowni i nadszybia byłego szybu Carnall. Został udostępniony publiczności w grudniu 1993 r.
Nagrody i wyróżnienia
2019
Nagroda Dziedzictwa Europejskiego/Nagroda Europa Nostra 2019 dla Sztolni Królowa Luiza w Zabrzu;
Marka Śląskie dla Muzeum Górnictwa Węglowego w Zabrzu – Sztolnia Królowa Luiza w Zabrzu w kategorii Turystyka i Rozwój;
Wydarzenie Muzealne Roku Sybilla 2018 nagroda w kategorii konserwacja i ochrona dziedzictwa kultury dla Muzeum Górnictwa Węglowego w Zabrzu za projekt Konserwacja i rewitalizacja Głównej Kluczowej Sztolni Dziedzicznej;
Nagroda Marszałka Województwa Śląskiego za Wydarzenie Muzealne Roku 2018 w kategorii „Dokonania z zakresu konserwacji” dla Muzeum Górnictwa Węglowego w Zabrzu za przedsięwzięcie „Konserwacja i rewitalizacja Głównej Kluczowej Sztolni Dziedzicznej w Zabrzu”;
Nagroda Marszałka Województwa Śląskiego za Wydarzenie Muzealne Roku 2018 w kategorii „Publikacje książkowe” dla Muzeum Górnictwa Węglowego w Zabrzu za publikację „Kult Świętej Barbary wśród górników kopalń węgla kamiennego na Górnym Śląsku w XIX i XX wieku”.
2018
Kompleks Sztolnia Królowa Luiza w Zabrzu otrzymał certyfikat "Najlepszy Produkt Turystyczny 2018 roku". Wyróżnienie to przyznała Polska Organizacja Turystyczna podczas gali, która zorganizowana została w Warszawie.
Godło Turystyczny Produkt Roku 2018 dla Muzeum Górnictwa Węglowego w Zabrzu za Sztolnię Królowa Luiza przyznane przez Forum Biznesu;
I miejsce dla Muzeum Górnictwa Węglowego w Zabrzu w kategorii NOWA OFERTA TURYSTYCZNA TOURISM TRENDS AWARDS 2018 za Sztolnię Królowa Luiza;
Wyróżnienie dla Muzeum Górnictwa Węglowego w Zabrzu w konkursie Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego i Generalnego Konserwatora Zabytków ,,Zabytek Zadbany 2018” w kategorii architektura przemysłowa i budownictwo inżynieryjne; za konserwację cennego zabytku techniki górniczej, Głównej Kluczowej Sztolni Dziedzicznej, wraz z chodnikiem podstawowym w pokładzie 510, pozwalającą na zachowanie autentyzmu zabytkowej substancji i zabezpieczenie elementów oryginalnej infrastruktury technicznej. W wyniku przeprowadzonych prac udostępniono do zwiedzania unikatowy fragment dawnej kopalni.
Decyzja Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dnia 10 lipca 2018 r. – Barbórka górników węgla kamiennego na Górnym Śląsku została wpisana na Krajową listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego ;
Wyróżnienie dla Muzeum Górnictwa Węglowego w Zabrzu w konkursie na Wydarzenie Muzealne Roku Sybilla 2017, w kategorii projekty naukowo-badawcze, za projekt „Patronackie osiedla robotnicze w Zabrzu: Borsgiwerk, Zandka i kolonia Ballestrema w Rokitnicy 1863–2016”
Sztolnia Królowa Luiza – Podziemia Kopalni Królowa Luiza
Sztolnia Królowej Luizy to kompleks muzealny składający się z części nadziemnej i podziemnej składającej się z wyrobisk kopalni „Królowa Luiza” oraz Głównej Kluczowej Sztolni Dziedzicznej.
Na powierzchni znajdują się dawne budynki, w których mieścił się sprzęt i najnowocześniejsze rozwiązania techniczne niezbędne do wydobywania czarnego złota. W skład kompleksu wchodzi także Park12C o charakterze rozrywkowo-edukacyjnym, Tuż obok niego znajduje się Park Techniki Wojskowej , gdzie można obejrzeć prawdziwy, wojskowy sprzęt, w tym autentyczny czołg T72!
Trasa Wodna w Sztolni Królowa Luiza to fragment podziemnych wyrobisk przebywa się tu pieszo, a 1100 metrów to unikatowy, podziemny spływ łodziami.
W oryginalnych wyrobiskach dawnej Głównej Kluczowej Sztolni Dziedzicznej i jednocześnie najdłuższa tego typu podziemna trasa w górnictwie węglowym.
Kopalnia Królowa Luiza – podziemia
Podziemna trasa turystyczna obejmująca wyrobiska kopalniane na głębokości około 36 m.
Szyb Carnall
Zespół zabudowań powstałych wokół szybu Carnall dawnej Kopalni Królowa Luiza przy ul. Wolności 410 w Zabrzu. W skład zespołu zabudowań wchodzą: budynek maszynowni dawnego szybu „Carnall”, budynek dawnej maszynowni szybu „Prinz Schoenaich”, dawny budynek kompresorów i rozdzielni GKU, budynek dawnej łaźni łańcuszkowej i markowni; budynek dawnej skraplarni powietrza (warsztat elektryczny), budynek dawnego magazynu, budynek dawnej cechowni.
W maszynowni szybu Carnall znajduje się wciąż sprawna parowa maszyna wyciągowa wyprodukowana w 1915 r. w hucie Prinz Rudolf w Dülmen, o mocy 2 tys. koni mechanicznych, która pozwalała opuszczać windy z prędkością 10 m/s, W budynku nadszybia znajdują się warsztat szybowy i oddziałowa stacja ratownicza oraz ekspozycja urządzeń szybowych i łączności sygnalizacyjnej. Z platformy wieży szybowej (wys. 25 m) rozciąga się panorama Zabrza i sąsiednich miast.
Park 12 C
Park 12 C to miejsce łączące wymiar edukacyjny i rozrywkowy. Mieści się przy ulicy Maurycego Mochnackiego 12 (dawna Sienkiewicza 43), w Zabrzu nad dawną kopalnią szkoleniową. Park 12 C to interaktywna wystawa składająca się z urządzeń i wynalazków wykorzystujących siłę czterech żywiołów. W dalszej części parku 12C znajduje się także strefa rozrywkowa gwarantująca wypoczynek przy grillu.
W 2008 r. w skansenie nakręcono 301. odcinek serialu Święta wojna.
Zobacz też
Główna Kluczowa Sztolnia Dziedziczna
Przypisy
Linki zewnętrzne
Strona internetowa Muzeum Górnictwa Węglowego w Zabrzu
Historia górnictwa
Muzea w Zabrzu
Skanseny w Polsce |
188335 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Grzegorz%20Robaczyk | Grzegorz Robaczyk | Grzegorz Robaczyk (ur. 29 kwietnia 1958 w Krotoszynie) – kanonik, dziekan dekanatu gostyńskiego, pierwszy proboszcz parafii św. Kazimierza w Lesznie.
W 1984 roku ukończył studia na Papieskim Wydziale Teologicznym w Poznaniu z tytułem magistra teologii. Święcenia kapłańskie otrzymał z rąk arcybiskupa Jerzego Stroby w 23 maja 1985 w Poznaniu.
Od 1 lipca 1985 roku rozpoczął pracę w parafii pw. św. Wawrzyńca w Pniewach, gdzie był wikariuszem do 30 czerwca 1987 roku. Następnie, w okresie od 1 lipca 1987 do 30 czerwca 1989 roku pełnił posługę duszpasterską w parafii pw. św. Stanisława w Pniewach. Ostatnią parafią wikariuszowską była parafia pw. Wszystkich Świętych na poznańskiej Grobli, gdzie pełnił posługę kapłańską od 1 lipca 1989 do 30 czerwca 1993 roku.
Dekretem abp Jerzego Stroby, od 1 lipca 1993 roku został proboszczem parafii św. Kazimierza w Lesznie. W swojej pracy dyplomowej zajął się współczesną problematyką etyczną zawodu inżyniera. Podjął się zadania budowy nowej świątyni parafialnej. W okresie od 16 stycznia 1996 do 31 stycznia 2002 roku Grzegorz Robaczyk pełnił funkcję dziekana dekanatu leszczyńskiego.
22 grudnia 1999 roku abp Juliusz Paetz Metropolita Poznański mianował księdza dziekana Grzegorza Robaczyka Kanonikiem Honorowym Kapituły Kolegiackiej w Poznaniu. Dekretem abp Stanisława Gądeckiego z 6 stycznia 2005 Grzegorz Robaczyk został mianowany Kanonikiem Gremialnym Kapituły Kolegiackiej w Lesznie.
Zasiadał w Komisji ds. Duszpasterstwa Rodzin, która wchodziła w skład komisji synodalnej Archidiecezji poznańskiej.
Od 1 lipca 2018 jest proboszczem parafii św. Małgorzaty w Gostyniu.
Przypisy
Duchowni archidiecezji poznańskiej
Ludzie związani z Poznaniem
Urodzeni w 1958
Ludzie związani z Pniewami
Ludzie urodzeni w Krotoszynie |
188340 | https://pl.wikipedia.org/wiki/1906%20w%20filmie | 1906 w filmie |
Wydarzenia
21 marca – we Frankfurcie nad Menem powstało "Powszechne Towarzystwo Teatrów Kinematograficznych. Zjednoczenie Teatrów Obrazów Żywych i z Dźwiękiem" powołane do budowy kin. W 1909 przedsiębiorstwo przekształcono w "Projektions AG Union" (Pagu), pierwsze niemieckie towarzystwo akcyjne.
Premiery
Humorous Phases of Funny Faces – reż. James Stuart Blackton, jeden z pierwszych filmów animowanych
Historia gangu Kelly (The Story of the Kelly Gang), Australia – reż. J. Tait, N. Tait.
Urodzili się
14 stycznia – William Bendix, aktor (zm. 1964)
5 lutego – John Carradine, aktor (zm. 1988)
10 lutego – Lon Chaney Jr., aktor (zm. 1973)
21 lutego – Jeanne Aubert, francuska aktorka i piosenkarka, (zm. 1988)
26 lutego – Madeleine Carroll, aktorka (zm. 1987)
6 marca – Lou Costello, aktor (zm. 1959)
22 kwietnia – Eddie Albert, amerykański aktor (zm. 2005)
26 kwietnia – Renate Müller, aktorka (zm. 1937)
1 maja – Josephine Dunn, aktorka (zm. 1983)
3 maja – Mary Astor, aktorka (zm. 1987)
8 maja – Roberto Rossellini, reżyser (zm. 1977)
20 maja – Lyda Roberti, aktorka (zm. 1938)
21 maja – Lola Lane, aktorka (zm. 1981)
3 czerwca – Josephine Baker, tancerka, aktorka i piosenkarka (zm. 1975)
22 czerwca – Billy Wilder, reżyser (zm. 2002)
27 czerwca – Alberto Rabagliati, włoski piosenkarz i aktor (zm. 1974)
3 lipca:
George Sanders, aktor (zm. 1972)
Włodzimierz Boruński, polski aktor (zm. 1988)
29 lipca – Thelma Todd, aktorka (zm. 1935)
5 sierpnia:
John Huston, aktor, reżyser (zm. 1987)
Joan Hickson, aktorka (zm. 1998)
9 sierpnia – Dorothy Jordan, aktorka (zm. 1988)
18 sierpnia – Marcel Carné, francuski reżyser (zm. 1996)
30 sierpnia – Joan Blondell, aktorka (zm. 1979)
4 września – Dita Parlo, aktorka (zm. 1971)
11 września – Antoni Bohdziewicz, polski reżyser (zm. 1970)
6 października – Janet Gaynor, aktorka (zm. 1984)
2 listopada – Luchino Visconti, włoski reżyser (zm. 1976)
14 listopada – Louise Brooks, aktorka (zm. 1985)
25 grudnia – Lew Grade, producent (zm. 1998)
27 grudnia – Oscar Levant, kompozytor, pisarz, aktor (zm. 1972)
30 grudnia – Carol Reed, reżyser (zm. 1976) |
564 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Biblioteka | Biblioteka | Biblioteka (gr. bibliotheke; biblion – książka, thēkē – zbiornik) – instytucja kultury, która gromadzi, przechowuje i udostępnia materiały biblioteczne oraz informuje o materiałach bibliotecznych (swoich i obcych).
W praktyce funkcjonują biblioteki publiczne, biblioteki prywatne, biblioteki kościelne i inne opisane w dalszej części artykułu.
Ogólne zasady działania bibliotek publicznych określa Ustawa z czerwca 1997 z późniejszymi poprawkami. „Biblioteki i ich zbiory stanowią dobro narodowe oraz służą zachowaniu dziedzictwa narodowego. Biblioteki organizują i zapewniają dostęp do zasobów dorobku nauki i kultury polskiej oraz światowej”.
Materiały biblioteczne to zbiór dokumentów, które są gromadzone, przechowywane i udostępniane w bibliotekach. Klasyczne zbiory biblioteczne są mocno związane z nośnikami fizycznymi. Materiały dostępne w postaci cyfrowej są gromadzone i udostępniane w tzw. bibliotekach cyfrowych.
Zbiory biblioteczne
W bibliotekach gromadzone są dzieła zwielokrotnione dowolną techniką w celu rozpowszechnienia, a w szczególności:
piśmiennicze, jak:
książki,
broszury,
gazety,
czasopisma i inne wydawnictwa ciągłe,
druki ulotne,
afisze,
graficzne i graficzno-piśmiennicze, jak:
mapy,
plakaty,
plany,
wykresy,
tabele,
rysunki,
ilustracje,
nuty,
audiowizualne utrwalające dźwięk, obraz lub obraz i dźwięk, jak:
płyty,
taśmy,
kasety,
przeźrocza,
mikrofilmy,
mikrofisze,
audiobooki,
zapisane na informatycznych nośnikach danych,
oprogramowanie komputerowe.
Materiał biblioteczny ułożony jest według klasyfikacji bibliotecznej lub tzw. sygnatur („numerus currens”). W niektórych bibliotekach część zbiorów jest wyłączona z publicznego dostępu i materiały stamtąd jest wyszukiwany przez personel biblioteki po złożeniu zamówienia.
Oprócz samych zbiorów często równie istotnym źródłem informacji są ich katalogi.
Pierwotnie funkcję biblioteki pełniły przy okazji archiwa zawierające głównie korespondencję, zapiski transakcji i inwentarze.
Dzieje bibliotek
Przekazy źródłowe informują o istnieniu bibliotek już w trzecim tysiącleciu p.n.e. (np. biblioteki w Egipcie za czasów IV dynastii i w Chinach). W Mezopotamii w VII w. p.n.e. powstała Biblioteka Aszurbanipala zawierająca ponad 5000 dzieł na ponad 30 tys. tabliczkach klinowych. W starożytnej Grecji za najstarsze uchodziły biblioteki tyrana Polikratesa na wyspie Samos oraz Pizystrata w Atenach, które powstały w VI wieku p.n.e. Najsłynniejsze były jednak biblioteki w Aleksandrii – Biblioteka Aleksandryjska założona przez Ptolemeuszów oraz biblioteka Serapejon przy świątyni Serapisa. Największy zbiór dzieł chrześcijańskich w starożytności zawierała Biblioteka w Cezarei. W okresie helleńskim niektóre z bibliotek posiadały już charakter publiczny. Natomiast w średniowieczu rozwinęły się biblioteki klasztorne i kościelne (XIII–XIV wiek), a następnie uniwersyteckie. Podstawową funkcją tych pierwszych bibliotek było gromadzenie ksiąg, jak również ich wytwarzanie. Biblioteki dworskie (powstawały najczęściej na dworach królewskich) miały bardzo wąski społeczny zasięg.
Zmiany nastąpiły dopiero w XV–XVI w., kiedy rozpowszechnił się druk. W tym czasie powstały liczne biblioteki humanistów, królów, możnowładców, zaczęły powstawać biblioteki mieszczańskie. Okres reformacji bardzo wyraźnie natomiast wpłynął na rozwój bibliotek miejskich. W XVII–XVIII wieku niektóre biblioteki np. możnowładców stawały się bibliotekami publicznymi, były szerzej dostępne i ogólnonarodowe (b. fundacyjne). W Oświeceniu przy instytucjach naukowych zaczęły powstawać pierwsze biblioteki specjalne. Wraz z sekularyzacją zakonów księgozbiory, które się tam znajdowały, zasiliły biblioteki świeckie.
W XVIII–XIX wieku, kiedy nastąpił gwałtowny rozwój nauki, zaczęły powstawać biblioteki towarzystw naukowych. W XIX wieku i początku XX wraz z upowszechnieniem się nauki biblioteki uzyskały rangę instytucji społeczno-kulturalnych o charakterze publicznym. Biblioteki i ich funkcje stawały się coraz bardziej zróżnicowane. Powstały i rozwijały się biblioteki powszechne. Organizowano biblioteki narodowe, parlamentarne, władz i urzędów. Powstają nowe typy bibliotek specjalnych:
biblioteki dla niewidomych
biblioteki szpitalne
biblioteki dla dzieci
Gwałtowny rozwój nauki, techniki, szkolnictwa, wzrost produkcji wydawniczej – to wszystko spowodowało gwałtowny rozwój bibliotek i usług bibliotecznych. Wzrasta stan zbiorów i ich wykorzystanie. Rozwijają się biblioteki szkół wyższych-naukowe i fachowe. Działalność bibliotek w zakresie udostępniania i udzielania informacji rozszerza się, wprowadza się wypożyczanie międzybiblioteczne oraz wolny dostęp do magazynów.
Z rozwojem usług bibliotecznych wiąże się rozwój bibliotekarstwa.
Podstawowe zadania bibliotek
Gromadzenie, opracowywanie, przechowywanie i ochrona materiałów bibliotecznych;
Obsługa użytkowników, przede wszystkim:
udostępnianie zbiorów,
prowadzenie działalności informacyjnej, zwłaszcza informowanie o zbiorach własnych, innych bibliotek, muzeów i ośrodków informacji naukowej,
współdziałanie z archiwami w zakresie działalności informacyjnej,
prowadzenie działalności bibliograficznej, dokumentacyjnej, naukowo-badawczej, wydawniczej, edukacyjnej, popularyzatorskiej i instrukcyjno-metodycznej.
Typy bibliotek
Biblioteki dzieli się ze względu na sposób udostępniania zbiorów na:
prezencyjne – nie wypożyczające swoich zbiorów na zewnątrz, które są dostępne tylko w jej czytelni
biblioteki wypożyczające
Większość bibliotek ma w praktyce charakter mieszany – tzn. posiada zbiory, które można pożyczać i zbiory, które są dostępne wyłącznie w czytelni. Biblioteki przechowują też czasami zbiory, które nie są publicznie dostępne (np. stare druki, rękopisy lub materiały objęte klauzulą tajności).
Podział bibliotek według różnych kryteriów:
ze względu na charakter środowiska czytelniczego i formy wykonywanych usług
biblioteki publiczne
biblioteki naukowe
biblioteki branżowe (fachowe np. pedagogiczne, techniczne, lekarskie, rolnicże itp.)
biblioteki szkolne i uczelniane
biblioteki innych zbiorowości zamkniętych (garnizonowe, szpitalne, sanatoryjne, więzienne itp.)
biblioteki zakładowe
ze względu na zakres tematyczny księgozbioru
biblioteki ogólne
biblioteki specjalne
ze względu na metodę udostępniania
biblioteki prezencyjne
biblioteki wypożyczające
biblioteki zamknięte
ze względu na terytorialny zasięg działania
biblioteki międzynarodowe
biblioteki ogólnokrajowe (np. biblioteki narodowe, centralne, główne)
biblioteki regionalne
biblioteki lokalne
Pod względem formalno-prawnym biblioteki stanowią bądź instytucje samoistne, bądź niesamoistne.
zależnie od podmiotów tworzących, utrzymujących i finansujących wyróżniamy
biblioteki sektora publicznego - zorganizowana jako samodzielny podmiot (wyłącznie w przypadku bibliotek rządowych lub samorządowych) w formie publicznej instytucji kultury albo (w przypadku bibliotek pedagogicznych) publicznej placówki oświatowej, ewntualnie jako część (dział, oddział, komórka zakładowa) jakiejkolwiek instytucji publicznej, działająca w strukturach lub pod nadzorem:
instytucji administracji rządowej (biblioteki rządowe);
pozostałych instytucji centralnych takich jak NBP, Kancelaria SejmU lub Biuro RPO, a także sądów (biblioteki państwowe inne niż rządowe)
jednostek samorządu terytorialnego lub ich związków (biblioteki samorządowe);
uczelni publicznych, instytutów badawczych, PAN i jej instytutów naukowych, instytutów Sieci Łukasiewicz (biblioteki publicznych instytucji nauki i szkolnictwa wyższego)
przedsiębiorstw państwowych;
biblioteki z pogranicza sektorów publicznego i niepublicznego - należące do spółek, których akcje lub udziały (ich całość, większość lub pakiet kontrolny) pośrednio lub pośrednio należą do instytucji państwowych lub samorządowych;
biblioteki sektora niepublicznego
biblioteki przedsiębiorstw innych niż przedsiębiorstwa państwowe lub spółki handlowe, których całość, większość lub pakiet kontrolny udziałów lub akcji pośrednio lub pośrednio należy do instytucji państwowych lub samorządowych;
biblioteki uczelni niepublicznych
biblioteki społeczne
biblioteki kościelne
biblioteki prywatne osób fizycznych
Zadania poszczególnych rodzajów bibliotek
Zadania bibliotek dziecięco-młodzieżowych
wypełnianie wolnego czasu
wychowanie
rozwijanie zainteresowań
formy kulturalne (rozszerzania horyzontów, np. kultura regionu)
formy edukacyjne
przygotowanie do korzystania z innych bibliotek
Zadania bibliotek szkolnych
kształcąco-wychowawcze
opiekuńczo-wychowawcze (np. kształtowanie kultury czytelniczej)
kulturalno-rekreacyjne
Zadania bibliotek publicznych
zaspokajanie potrzeb czytelniczych, informacyjnych „nie wiesz? Zapytaj w bibliotece”
upowszechnienie czytelnictwa
kształtowanie kultury czytelniczej – co warto czytać?, jak poszukiwać?, jak czytać z korzyścią?
organizowanie form pracy kulturalnej, rozrywki i rekreacji
uzupełnienie działalności innych rodzajów bibliotek
popularyzacja zbiorów i usług w środowisku- stosowanie marketingu, promowanie swego działania
Zadania bibliotek fachowych
gromadzenie i udostępnianie materiałów bibliotecznych zgodnie z profilem zakładu pracy
działalność inf. W tym zakresie
badania potrzeb użytkowników, wychodzenie im naprzeciw
przysposobienie biblioteczne i informacyjne dla pracowników zakładu, np.: materiały ze szkoleń
prowadzenie doradztwa dokształcającego i doskonalenia pracowników
upowszechnienie czytelnictwa literatury fachowej z danego zakresu
współpraca z innymi bibliotekami
Zadania bibliotek naukowych
warsztat pracy naukowej i dydaktycznej
pomoc w kształceniu studentów, kadry naukowej
praca naukowo-badawcza w zakresie bibliologii, bibliotekoznawstwa i informacji naukowej
Zadania bibliotek narodowych
gromadzenie, archiwizowanie, przechowywanie poloników „dla potomności”
informowanie o zbiorach – publikowanie bibliografii, tworzenie systemu informowania o zbiorach
centralny ośrodek normalizacji – ustalanie przepisów normalizujących pracę bibliotek w całym kraju
aktywny udział w kreowaniu koncepcji i polityki bibliotecznej w kraju, tworzenie sieci bibliotek
Zadania bibliotek centralnych
gromadzą zbiory z jednej dziedziny lub jednolite pod względem formy, np. Centralna Biblioteka Rolnicza, Centralna Biblioteka dla Niewidomych
gromadzenie i udostępnianie zbiorów
ośrodek centralny sieci bibliotek danego typu – jednolity system informacyjny dla tych bibliotek(sieci)
współpraca z bibliotekami sieci i innymi placówkami
Zadania bibliotek specjalnych
Biblioteką specjalną jest biblioteka, która gromadzi, opracowuje i udostępnia dokumenty dotyczące wybranej dziedziny lub dziedzin wiedzy lub w określonej formie. Przykładami takiej bibliotek mogą być biblioteki instytutów naukowych, towarzystw, parlamentów oraz biblioteki teatralne, wojskowe, uczelniane, muzyczne etc.
zadania tak jak w innych
dokumentowanie, upowszechnianie działalności instytucji macierzystej
Zadania bibliotek głównych szkół wyższych
Biblioteki szkół wyższych są bibliotekami naukowymi o charakterze powszechnym.
zadania tak jak w innych
szkolenia pracowników zatrudnionych w sieci, studentów
dokumentowanie i upowszechnianie dorobku naukowego uczelni.
Biblioteki w Polsce
Działalność bibliotek w Polsce regulowały akty prawne z 1946, 1968, 1997.
Biblioteki publiczne
Bibliotekami publicznymi w Polsce są:
Biblioteka Narodowa
biblioteki samorządowe działające w formie instytucji kultury (jako samodzielna instytucja lub jako jej część)
Pojęcie biblioteki publicznej zdefiniowane jak wyżej należy odróżniać od znacznie szerszego terminu biblioteki sektora publicznego. Nie każda biblioteka samorządowa jest biblioteką publiczną - nie jest nią na przykład biblioteka pedagogiczna, będąca instytucją samorządową, ale działającą w formie placówki oświatowej. Podobnie, nie jest nią biblioteka działająca jako instytucja kultury inna niż samorządowa, z wyjątkiem Biblioteki Narodowej (np. Główna Biblioteka Lekarska im. Stanisława Konopki w Warszawie).
Biblioteka Narodowa
Wojewódzkie biblioteki publiczne
Wojewódzkie biblioteki publiczne znajdują się we wszystkich 18 miastach wojewódzkich. Do ich zadań należy – obok gromadzenia, opracowywania i udostępniania materiałów bibliotecznych – pełnienie funkcji ośrodka informacji biblioteczno-bibliograficznej, organizowanie obiegu wypożyczeń międzybibliotecznych oraz opracowywanie i publikowanie bibliografii regionalnych, a także innych materiałów informacyjnych o charakterze regionalnym; badanie stanu i stopnia zaspokojenia potrzeb użytkowników, analizowanie stanu, organizacji i rozmieszczenia bibliotek oraz formułowanie i przedstawianie organizatorom propozycji zmian w tym zakresie, udzielanie bibliotekom pomocy instrukcyjno-metodycznej i szkoleniowej oraz sprawowanie nadzoru merytorycznego, w zakresie realizacji przez powiatowe, miejskie, miejsko-gminne, gminne, lub (wyłącznie w Warszawie) dzielnicowe biblioteki publiczne zadań im wyznaczonych.
Biblioteka Śląska w Katowicach – ponad 2,6 mln jednostek
Książnica Pomorska im. Stanisława Staszica w Szczecinie – 1,7 mln
Biblioteka Publiczna m.st. Warszawy – Biblioteka Główna Województwa Mazowieckiego – ok. 1,5 mln
Książnica Podlaska im. Łukasza Górnickiego w Białymstoku – ponad 1,2 mln (2018)
Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna im. dra Witolda Bełzy w Bydgoszczy – 0,99 mln (2017)
Wojewódzka Biblioteka Publiczna – Książnica Kopernikańska w Toruniu – 0,84 mln (2018)
Wojewódzka Biblioteka Publiczna im. Marszałka Józefa Piłsudskiego w Łodzi – 0,82 mln
Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna im. Josepha Conrada-Korzeniowskiego w Gdańsku – 0,65 mln (2017)
Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna im. Cypriana Norwida w Zielonej Górze – 0,63 mln (2018)
Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna w Rzeszowie – 0,56 mln
Wojewódzka Biblioteka Publiczna w Krakowie – 0,54 mln (2016)
Wojewódzka Biblioteka Publiczna im. Hieronima Łopacińskiego w Lublinie – 0,48 (2011)
Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna im. Zbigniewa Herberta w Gorzowie Wielkopolskim – 0,43 mln (2009)
Wojewódzka Biblioteka Publiczna im. Witolda Gombrowicza w Kielcach – ponad 0,4 mln (2018) mln
Wojewódzka Biblioteka Publiczna im. Emilii Sukertowej-Biedrawiny w Olsztynie – 0,34 mln (2012)
Dolnośląska Biblioteka Publiczna im. Tadeusza Mikulskiego we Wrocławiu – 0,32 mln
Wojewódzka Biblioteka Publiczna im. Emanuela Smołki w Opolu – 0,24 mln
Wojewódzka Biblioteka Publiczna i Centrum Animacji Kultury w Poznaniu
Przykłady pozostałych bibliotek publicznych
Biblioteka Kraków - 1 282 482 woluminów (stan na koniec 2020 r.)
Biblioteka Raczyńskich w Poznaniu – 1,6 mln jednostek
Książnica Beskidzka – 0,65 mln
Miejska Biblioteka Publiczna w Lublinie - 0,68 mln jednostek bibliotecznych (2018)
Biblioteka Publiczna w Dzielnicy Wola m.st. Warszawy – 0,53 mln
Koszalińska Biblioteka Publiczna im. Joachima Lelewela – 0,47 mln jednostek bibliotecznych
Miejska Biblioteka Publiczna im. Józefa A. i Andrzeja S. Załuskich w Radomiu - 0,42 mln woluminów
Miejska Biblioteka Publiczna w Opolu – 0,36 mln jednostek bibliotecznych
Miejska Biblioteka Publiczna im. Adama Próchnika w Piotrkowie Trybunalskim – 0,33 mln jednostek bibliotecznych
Krośnieńska Biblioteka Publiczna (Krosno) – 0,32 mln jednostek bibliotecznych
Powiatowa i Miejska Biblioteka Publiczna im. Pantaleona Szumana w Pile - 0,3 mln woluminów
Miejska Biblioteka Publiczna im. Adama Asnyka w Kaliszu – ok. 0,3 mln (2005)
Miejska Biblioteka Publiczna im. Stanisława Grochowiaka w Lesznie – 0,22 mln
Biblioteka Publiczna w Dzielnicy Bemowo m.st. Warszawy – 0,19 mln jednostek bibliotecznych (książek i zbiorów specjalnych)
Miejska Biblioteka Publiczna im. Józefa Wybickiego w Sopocie - 0,18 mln woluminów
Biblioteka Publiczna im. Kazimiery Iłłakowiczówny w Trzciance – 0,13 mln jednostek bibliotecznych
Biblioteka Miejska im. Jana Kasprowicza w Inowrocławiu – 0,12 mln jednostek bibliotecznych
Miejska Biblioteka Publiczna w Kościanie – 0,11 mln jednostek bibliotecznych
Miejska Biblioteka Publiczna im. Stefana Michalskiego w Chodzieży – 0,1 mln jednostek bibliotecznych
Biblioteka Publiczna im. Edmunda Calliera w Szamotułach – 0,1 mln jednostek bibliotecznych
Miejska Biblioteka Publiczna w Koninie – 0,08 mln (2005)
Biblioteka Publiczna im. Stefana Rowińskiego w Ostrowie Wlkp. – 0,04 mln jednostek bibliotecznych
Biblioteka Publiczna Miasta i Gminy Wronki – 0,03 mln jednostek bibliotecznych
Biblioteka Publiczna Miasta Gniezna
Miejska Biblioteka Publiczna w Bytomiu
Miejska i Powiatowa Biblioteka Publiczna im. Józefa Ignacego Kraszewskiego w Bełchatowie
Powiatowa i Miejska Biblioteka Publiczna w Lwówku Śląskim
Inne biblioteki w Polsce
Biblioteki szkół wyższych
Biblioteka Jagiellońska – 8,121 mln jednostek bibliotecznych (stan na dzień 31 grudnia 2018 r.)
Biblioteka Uniwersytecka w Warszawie – 6,007 mln jednostek bibliotecznych
Biblioteka Uniwersytecka w Poznaniu – 4,8 mln woluminów
Biblioteka Uniwersytecka we Wrocławiu – 4,19 mln jednostek bibliotecznych (stan na 31 grudnia 2018 r.)
Biblioteka Uniwersytetu Łódzkiego – 3,33 mln woluminów (2018)
Biblioteka Uniwersytecka w Toruniu – 2,18 mln jednostek bibliotecznych
Biblioteka Główna Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej – 2,17 mln jednostek bibliotecznych
Biblioteka Główna Uniwersytetu Gdańskiego – 1,66 mln woluminów (stan na 31.12.2018)
Biblioteka Główna Politechniki Warszawskiej – 1,5 mln jednostek bibliotecznych
Biblioteka Główna Akademii Górniczo-Hutniczej – 1,34 mln jednostek bibliotecznych (stan na 30.06.2007)
Biblioteka Główna Politechniki Gdańskiej – 1,20 mln jednostek bibliotecznych
Biblioteka Uniwersytecka Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego – 1,15 mln jednostek bibliotecznych
Biblioteka Szkoły Głównej Handlowej – 1 mln woluminów
Biblioteka Uniwersytetu Śląskiego – 0,93 mln woluminów
Biblioteka Główna Uniwersytetu Opolskiego - 0,9 mln woluminów
Biblioteka Uniwersytecka w Olsztynie – 0,9 mln woluminów
Biblioteka Uniwersytecka w Zielonej Górze – 0,84 mln jednostek bibliotecznych
Biblioteka Główna i Ośrodek Informacji Naukowo-Technicznej Politechniki Wrocławskiej – 0,8 mln woluminów
Biblioteka Główna Politechniki Śląskiej 0,79 mln jednostek bibliotecznych (2003)
Biblioteka Główna Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu - 0,78 jednostek bibliotecznych (2012)
Biblioteka Główna Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy- 0,76 mln jednostek bibliotecznych (2011)
Biblioteka Uniwersytetu Rzeszowskiego – 0,7 mln jednostek bibliotecznych
Biblioteka Główna Uniwersytetu Szczecińskiego – 0,7 mln druków zwartych
Biblioteka Główna Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie – 0,672 mln jednostek bibliotecznych (2015)
Biblioteka Główna Politechniki Łódzkiej – 0,63 mln jednostek bibliotecznych
Biblioteka Główna Akademii Medycznej w Gdańsku – 0,606 mln jednostek bibliotecznych (stan na 31.12.2009)
Biblioteka Uniwersytecka w Białymstoku – 0,57 mln
Biblioteka Główna Uniwersytetu Technologiczno-Przyrodniczego w Bydgoszczy - 0,57 mln jednostek bibliotecznych
Biblioteka Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego – 0,55 mln woluminów
Biblioteka Główna Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie – 0,48 mln woluminów
Biblioteka Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu – 0,44 mln jednostek bibliotecznych
Biblioteka Główna Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie – 0,41 mln jednostek bibliotecznych
Biblioteka Główna Uniwersytetu Przyrodniczo-Humanistycznego w Siedlcach – 0,35 mln woluminów
Biblioteka Główna Uniwersytetu Techniczno-Przyrodniczego w Radomiu – 170.000 woluminów książek, 500 tytułów czasopism i 150.000 zbiorów specjalnych
Biblioteka Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu – 0,32 mln jednostek bibliotecznych
Biblioteka Główna Uniwersytetu Medycznego w Łodzi - 0,3 mln woluminów
Biblioteka Główna Akademii Techniczno-Humanistycznej w Bielsku-Białej – 0,134 mln jednostek bibliotecznych (stan na 2018)
Biblioteka Krakowskiej Akademii im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego - 0,13 mln jednostek bibliotecznych
Biblioteka Zamiejscowego Wydziału Kultury Fizycznej w Gorzowie Wielkopolskim – 0,07 mln jednostek bibliotecznych
Biblioteka Wyższej Szkoły Bankowej w Poznaniu – 0,05 mln woluminów
Biblioteka Wyższej Szkoły Kultury Społecznej i Medialnej w Toruniu – 0,04 mln woluminów
Biblioteka Akademii Górnośląskiej im. Wojciecha Korfantego w Katowicach – 64 tys. woluminów
Biblioteka Ateneum-Szkoły Wyższej w Gdańsku
Biblioteka Uniwersytetu SWPS – 88 tys. woluminów
Biblioteki centralne i główne
Biblioteka Sejmowa – 0,45 mln woluminów
Centralna Biblioteka Statystyczna w Warszawie – 0,45 mln jednostek bibliotecznych
Centralna Biblioteka Rolnicza w Warszawie – 0,43 mln woluminów
Centralna Biblioteka Geografii i Ochrony Środowiska PAN w Warszawie – 0,27
Centralna Biblioteka NBP w Warszawie
Centralna Biblioteka Policyjna w Legionowie
Centralna Biblioteka Polskiego Związku Niewidomych w Warszawie
Centralna Biblioteka Kultury Fizycznej Sportu i Turystyki AWF w Warszawie
Centralna Biblioteka Techniczna NOT w Warszawie
Centralna Biblioteka Wojskowa w Warszawie
Główna Biblioteka Komunikacyjna w Warszawie
Główna Biblioteka Lekarska im. Stanisława Konopki w Warszawie – 0,59 mln woluminów
Główna Biblioteka Pracy i Zabezpieczenia Społecznego w Warszawie
Biblioteki PAN i PAU
Biblioteka PAN Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Wrocławiu – 1,8 mln jednostek (2015)
Biblioteka Gdańska PAN – 0,80 mln jednostek bibliotecznych
Biblioteka Naukowa Polskiej Akademii Umiejętności i Polskiej Akademii Nauk w Krakowie – 0,73 mln wol. i jedn. inw. (stan na 2016)
Biblioteka Kórnicka – 0,4 mln woluminów (2017)
Centralna Biblioteka Geografii i Ochrony Środowiska PAN w Warszawie – 0,27
Biblioteki pedagogiczne
Pedagogiczna Biblioteka Wojewódzka w Gdańsku – 0,540 mln jednostek bibliotecznych
Pedagogiczna Biblioteka Wojewódzka w Łodzi – 0,35 mln woluminów
Książnica Pedagogiczna im. Alfonsa Parczewskiego w Kaliszu
Pedagogiczna Biblioteka Wojewódzka im. Józefa Lompy w Katowicach
Pedagogiczna Biblioteka Wojewódzka im. Hugona Kołłątaja w Krakowie
Biblioteka Pedagogiczna im. gen. bryg. prof. Elżbiety Zawackiej w Toruniu
Dolnośląska Biblioteka Pedagogiczna we Wrocławiu
Biblioteka Pedagogiczna Wojewódzkiego Ośrodka Metodycznego w Gorzowie Wielkopolskim
Pedagogiczna Biblioteka Wojewódzka im. Marii Grzegorzewskiej w Zielonej Górze
Biblioteka Pedagogiczna im. H. Radlińskiej Zachodniopomorskiego Centrum Doskonalenia Nauczycieli w Szczecinie
Inne biblioteki
Biblioteka Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk – 0,29 mln jednostek bibliotecznych
Biblioteka im. Zielińskich Towarzystwa Naukowego Płockiego – 0,23 mln woluminów
Biblioteka Katedralna w Gnieźnie – 0,05 mln jednostek bibliotecznych
Biblioteka Kapitulna we Wrocławiu – 0,3 mln jednostek bibliotecznych
Wybrane biblioteki na świecie
Biblioteka Aleksandryjska
Biblioteka Bodlejańska
Biblioteka Watykańska
Największe biblioteki na świecie
Biblioteka Brytyjska – około 150 mln dokumentów, w tym około 14 mln książek
Biblioteka Kongresu Stanów Zjednoczonych – około 147 mln dokumentów, w tym około 33 mln woluminów (książek i inkunabułów)
Chińska Biblioteka Narodowa – około 24 mln woluminów
Biblioteka Rosyjskiej Akademii Nauk – około 20,5 mln woluminów
Biblioteka Narodowa Kanady – około 18,8 mln woluminów
Niemiecka Biblioteka Narodowa – około 18,5 mln woluminów
Podstawy prawne funkcjonowania bibliotek w Polsce
Ustawa z dnia 27 czerwca 1997 roku o bibliotekach ()
Inne akty prawne
Zobacz też
katalog biblioteczny
katalog rozproszony
antykwariat, księgarnia, wydawnictwo
biały kruk, cymelia, wolumin
biblioteka (informatyka)
BiblioNETka
biblioteka cyfrowa
zbiory specjalne
egzemplarz obowiązkowy
Przypisy
Linki zewnętrzne
Elektroniczna Biblioteka (EBIB) – Platforma cyfrowa Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich |
565 | https://pl.wikipedia.org/wiki/GNU%20Binutils | GNU Binutils | Binutils – zestaw programów wydanych przez projekt GNU, służących do tworzenia i obróbki plików wykonywalnych. Składa się z:
asemblera
biblioteki obsługi różnych formatów plików z kodem
narzędzi do obróbki plików z kodem (np. objdump)
linkera
Binutils jest używany jako back-end przez GCC i wiele innych programów operujących na kodzie.
Przypisy
Linki zewnętrzne
Strona domowa GNU Binutils
Biblioteki programistyczne
GNU |
566 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Barwy%20pastelowe | Barwy pastelowe | Barwy pastelowe – barwy jasne, łagodne, spokojne, niekrzykliwe, niejaskrawe, nieintensywne, często zawierające dużą domieszkę bieli. W skład barw pastelowych wchodzą zarówno barwy czyste, jak i zmieszane.
Wśród malarzy za mistrzów barw pastelowych uważani są:
Jean-François Millet
Pierre Puvis de Chavannes
Adolph Menzel
Max Liebermann
Élisabeth Vigée-Lebrun
Ludwik Marteau
Leon Wyczółkowski – uważany za polskiego arcymistrza pastelu
Stanisław Wyspiański
Stanisław Ignacy Witkiewicz
Wacław Borowski
Kazimierz Mordasewicz
Olga Boznańska
Kazimierz Stabrowski
Jan Rembowski
Aleksander Orłowski
Władysław Ślewiński
Teodor Axentowicz
Zobacz też
akwarela
teoria koloru
Przypisy
Teoria koloru |
568 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Beno%C3%AEt%20Mandelbrot | Benoît Mandelbrot | Benoît B. Mandelbrot, imię przy narodzeniu: Benedykt (ur. 20 listopada 1924 w Warszawie, zm. 14 października 2010 w Cambridge, Massachusetts) – francuski i amerykański matematyk polsko-żydowskiego pochodzenia. Zajmował się szerokim zakresem problemów matematycznych, znany jest przede wszystkim jako ojciec geometrii fraktalnej, opisał zbiór Mandelbrota oraz wymyślił samo słowo „fraktal”.
Bratanek Szolema Mandelbrojta.
Życiorys
Urodził się w rodzinie litewskich Żydów mieszkających po I wojnie światowej w Polsce, jako syn lekarki i handlarza odzieżą. W latach 1924–1936 mieszkał w Polsce, a w latach 1936–1957 we Francji. Pracował w Centre national de la recherche scientifique w Paryżu, a następnie na Uniwersytecie w Lille. Od 1957 pracował w USA dla firmy IBM, miał zatem dostęp do najnowocześniejszych komputerów. Mandelbrot dotarł do prac dwóch francuskich matematyków: Gastona Julii i Pierre’a Fatou, którzy badali zachowanie się iteracji pewnych funkcji zespolonych. Wykorzystał do tego celu komputery. Uzyskane przez niego wykresy zostały nazwane fraktalami.
W 1993 został uhonorowany Nagrodą Wolfa w fizyce, a w 2003 został wyróżniony prestiżową Nagrodą Japońską. Otrzymał 16 tytułów doktora honoris causa oraz inne wyróżnienia, m.in. Medal im. Wacława Sierpińskiego.
Zmarł w hospicjum w Cambridge (Massachusetts) na raka trzustki.
Fraktale
Przypisy
Linki zewnętrzne
Francuscy matematycy XX wieku
Francuscy matematycy XXI wieku
Francuscy geometrzy
Francuscy laureaci Nagrody Wolfa w dziedzinie fizyki
Laureaci Nagrody Japońskiej
Laureaci medalu im. Wacława Sierpińskiego
Ludzie upamiętnieni nazwami fraktali
Naukowcy polskiego pochodzenia
Polscy Żydzi
Pracownicy IBM
Ludzie urodzeni w Warszawie
Urodzeni w 1924
Absolwenci École polytechnique
Absolwenci California Institute of Technology
Zmarli w 2010 |
569 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Bill%20Gates | Bill Gates | William „Bill” Henry Gates III (wym. ; ur. 28 października 1955 w Seattle) – amerykański informatyk, przedsiębiorca, filantrop oraz współzałożyciel, główny architekt oprogramowania i były prezes zarządu korporacji Microsoft, którego pozostaje indywidualnym udziałowcem z ponad 9 procentami akcji zwykłych.
Należy do najbardziej znanych przedsiębiorców okresu rewolucji informatycznej. Choć cieszy się powszechnym uznaniem, jego podejście do prowadzenia interesów jest krytykowane jako antykonkurencyjne, co w niektórych przypadkach znalazło potwierdzenie w wyrokach sądowych. Od czasu, kiedy zgromadził swoją fortunę, Gates zaangażował się w szereg przedsięwzięć filantropijnych, przeznaczając duże sumy pieniędzy na potrzeby organizacji dobroczynnych i programów badań naukowych poprzez założoną w 2000 fundację Billa i Melindy Gatesów.
W latach 1995–2007 zajmował pierwsze miejsce w corocznym rankingu magazynu Forbes (The World’s Billionaires). W 2007 szacunkowa wycena majątku Gatesa sięgała kwoty ponad 58 mld dolarów. W 2008 znalazł się na trzecim miejscu listy, w 2009 powrócił na pierwsze miejsce rankingu z majątkiem wyliczonym na ok. 40 mld dol., w latach 2010–2013 plasował się na drugim miejscu listy, a w 2014 ponownie wrócił na pierwszą pozycję, z majątkiem w wysokości 76 mld dol. W październiku 2019 po dwóch latach przerwy ponownie został najbogatszym człowiekiem na świecie, jego majątek wynosił 110 mld dol.
Życiorys
Urodził się w Seattle jako syn Williama Henry’ego Gatesa Juniora i Mary Maxwell Gatesów. Ojciec miał korzenie angielsko-niemieckie, a matka – szkockie. Jego rodzina była zamożna; ojciec był znanym prawnikiem, matka businesswoman, zasiadającą m.in. w zarządzie First Interstate Bank. Matka Billa zmarła w 1994, a ojciec – w 2020.
Ma jedną starszą siostrę, Kristi (Kristianne), i jedną młodszą, Libby. Własne imię nosił jako czwarty w rodzinie, lecz był znany jako William Gates III lub „Trey”, ponieważ jego ojciec używał przyrostka „II”. Niektóre źródła podają, że Maxwell założyła dla Gatesa fundusz inwestycyjny na kwotę 1 mln dol.
Biograf, który w 1993 przeprowadzał wywiady z Gatesem i jego rodzicami, nie znalazł na to żadnego potwierdzenia i uznał tę historię za jedną z wielu plotek na temat pochodzenia majątku Gatesa, sam Gates zaprzeczył temu w wywiadzie z 1994 i pośrednio, w jego własnej książce The Road Ahead z 1995.
W szkole podstawowej był wyróżniającym się uczniem, szczególnie w matematyce i innych naukach ścisłych. W wieku 13 lat rozpoczął naukę w Lakeside School, ekskluzywnym prywatnym liceum w Seattle. Kiedy był w ósmej klasie, matki uczniów z Lakeside za pieniądze uzyskane z urządzonej wyprzedaży staroci kupiły terminal ASR-33 i zarezerwowały czas dostępu do komputera należącego do General Electric. Gates zainteresował się programowaniem w BASICu na tym komputerze i aby móc poświęcić temu więcej czasu został zwolniony z zajęć matematyki. Gdy dofinansowanie Mothers Club wyczerpało się, Gates wraz z innymi uczniami zaczęli poszukiwać czasowego dostępu do innych systemów, m.in. na minikomputerach DEC PDP. Jednym z takich komputerów był PDP-10 należący do Computer Center Corporation (CCC), do którego uczniom Lakeside zabroniono dostępu, kiedy złapano ich na wykorzystywaniu błędów w systemie operacyjnym aby uzyskać bezpłatny czas komputerowy.
Pod koniec trwania zakazu uczniowie Lakeside (Gates, Paul Allen, Ric Weiland i Kent Evans) zaproponowali CCC, że będą wyszukiwać błędy w oprogramowaniu w zamian za bezpłatny dostęp do komputera. Zamiast korzystać z systemu przez zdalny terminal, Gates pracował w siedzibie CCC i sprawdzał kod źródłowy różnych programów, także napisanych w językach innych niż BASIC (były to m.in. Fortran, LISP i język maszynowy). Współpraca z CCC trwała do 1970, kiedy firma uległa likwidacji.
Rok później firma Information Sciences Inc. zatrudniła uczniów Lakeside do napisania w języku COBOL programu służącego do zarządzania listą płac. Prócz czasu komputerowego młodzież otrzymała honorarium autorskie. W wieku 14 lat Gates podjął się z Allenem nowego przedsięwzięcia o nazwie Traf-O-Data. Jego celem miało być stworzenie urządzenia do pomiaru ruchu ulicznego na bazie procesora Intel 8008. Gates zarobił na tym dolarów, jednak, gdy wydało się, że ma 14 lat, przedsięwzięcie straciło początkową dynamikę.
Działał w Związku Skautów Amerykańskich, gdzie osiągnął drugi najwyższy stopień Life Scout. Według niesprawdzonych informacji otrzymał 1590 punktów na 1600 możliwych na egzaminach SAT (średni wynik dla całego kraju oscyluje wokół 1000 punktów).
Jesienią 1973 zapisał się na Uniwersytet Harvarda z zamiarem otrzymania licencjatu umożliwiającego ubieganie się o przyjęcie na wydział prawa,
lecz wkrótce z tego planu zrezygnował. Podczas pobytu na Harvardzie poznał swojego przyszłego wspólnika, Stevena Ballmera, którego w 2000 mianował dyrektorem generalnym Microsoftu. W tym samym czasie był współautorem publikacji naukowej na temat algorytmów z informatykiem Christosem Papadimitriou.
Microsoft
BASIC
Po lekturze egzemplarza czasopisma Popular Electronics ze stycznia 1975, który przedstawiał na swoich łamach Altair 8800, Gates skontaktował się z firmą MITS, twórcą tego mikrokomputera i zawiadomił ich, że wraz z grupą znajomych pracuje nad interpreterem języka BASIC na tę platformę. W rzeczywistości, Gates i Allen nie posiadali mikrokomputera Altair i nie programowali na nim. Chcieli po prostu sprawdzić zainteresowanie firmy MITS tym tematem. Prezes firmy, Ed Roberts, w odpowiedzi zaprosił ich na próbną prezentację. W tej sytuacji w ciągu kilku tygodni stworzyli najpierw emulator Altaira, który uruchomili na minikomputerze, a potem napisali interpreter BASICa. Pokaz w siedzibie MITS w Albuquerque udał się, co poskutkowało podpisaniem przez programistów kontraktu z firmą na rozprowadzanie interpretera razem z mikrokomputerem pod nazwą Altair BASIC. Paul Allen został zatrudniony przez MITS, a Gates wziął urlop z Harvardu, aby z nim współpracować. Swoją powstałą w listopadzie spółkę osobową nazwali „Micro-soft” (kontaminacja angielskich słów microcomputer – mikrokomputer i software – oprogramowanie). W ciągu następnego roku łącznik zniknął z nazwy przedsiębiorstwa i 26 listopada 1976 r. nazwa „Microsoft” została zarejestrowana w Urzędzie Patentów i Znaków Towarowych USA.
BASIC Microsoftu był popularny wśród komputerowych pasjonatów, jednak Gates odkrył, że nieoficjalnie („piracko”) dystrybuowana była także jego wczesna kopia. W lutym 1976 roku Gates opublikował Open Letter to Hobbyists w newsletterze MITS, twierdząc, iż MITS nie może kontynuować produkcji, dystrybucji i utrzymywania wysokiej jakości swoich produktów bez pobierania za nich opłat. List wywołał krytyczne reakcje w środowisku programistów, jednak Gates pozostał w swym przekonaniu, iż twórcy oprogramowania powinni uzyskiwać zyski z jego sprzedaży. Pod koniec 1976 roku firma Microsoft uniezależniła się od MITS i w dalszym ciągu zajmowała się produkcją narzędzi programistycznych na różne systemy operacyjne.
W pierwszych latach istnienia Microsoftu wszyscy pracownicy mieli znaczny wpływ na działalność firmy. Gates zajmował się biznesową stroną działalności firmy, ale także nadal programował. Przez pierwsze pięć lat osobiście sprawdzał każdą linijkę kodu stworzoną przez firmę i często dokonywał w nim zmian, jeśli tylko uważał to za stosowne.
Partnerstwo z IBM
W 1980 IBM zwrócił się do Microsoftu z propozycją napisania interpretera BASICa dla planowanego komputera osobistego – IBM PC. Gdy przedstawiciele IBM wspomnieli, że poszukują także systemu operacyjnego, Gates skierował ich do firmy Digital Research (DRI), twórców szeroko stosowanego systemu operacyjnego CP/M. Negocjacje IBM z Digital Research przebiegały opornie i ostatecznie nie osiągnięto porozumienia licencyjnego. Przedstawiciel IBM Jack Sams wspomniał o tych trudnościach licencyjnych podczas następnego spotkania z Gatesem i polecił mu stworzenie akceptowalnego systemu operacyjnego. Gates postanowił wykorzystać 86-DOS, podobny do CP/M system operacyjny, stworzony przez Tima Patersona z firmy Seattle Computer Products i przeznaczony do sprzętu komputerowego podobnego do PC. Microsoft wykupił za 50 tys. dolarów prawa do 86-DOS-a i zaadaptował go do użycia na komputerach osobistych. Gotowy produkt, nazwany MS-DOS, firma dostarczyła do IBM. Umowa licencyjna zawarta przez przedsiębiorstwa dawała IBM prawo do sprzedaży i rozwijania systemu pod nazwą PC-DOS. Gates nalegał, by umowa pozostawiała przy Microsofcie prawa majątkowe do systemu MS-DOS, ponieważ sądził, że inni producenci sprzętu komputerowego będą kopiować system IBM-a. Tak się stało i sprzedaż MS-DOSu sprawiła, że Microsoft stał się jednym z głównych graczy w tym sektorze rynku.
Strategia i zarządzanie
Od założenia Microsoftu w 1975 do 2006 miał decydujący głos w strategii biznesowej firmy. Dążył do poszerzenia zestawu produktów Microsoftu, a gdy Microsoft zyskiwał dominującą pozycję Gates, zaciekle jej bronił. Wiele decyzji, które doprowadziły do oskarżeń o łamanie amerykańskiego prawa antymonopolowego w związku z praktykami biznesowymi Microsoftu, miało akceptację Gatesa. W sprawie sądowej z 1998 złożył zeznanie, które kilku dziennikarzy określiło jako wymijające. Kłócił się ze śledczym Davidem Boiesem o definicje słów, takich jak: konkurować, zainteresowany, pytać i my. BusinessWeek zrelacjonował:
Zeznania Gatesa były szeroko komentowane w prasie ze względu na wymijające odpowiedzi i tłumaczenie się brakiem pamięci. Później tłumaczył, że swoimi zeznaniami opierał się staraniom Boiesa, który miał błędnie odczytywać znaczenie jego wypowiedzi i działań. Pomimo zaprzeczeń Gatesa, sędzia orzekł, że Microsoft dopuścił się monopolizacji i niesprawiedliwej konkurencji, łamiąc tym samym ustawę Shermana.
Jako dyrektor, Gates regularnie spotykał się z wysokimi rangą kierownikami. Większość relacji z pierwszej ręki przedstawia go jako człowieka nieprzyjaznego, besztającego podwładnych za błędy dostrzeżone w ich strategiach biznesowych czy propozycje narażające długoterminowe interesy firmy na ryzyko. Według doniesień zwykł krzyczeć na pracowników nie pozwalając im kontynuować. Jego uwagi miały brzmieć „To najgłupsza rzecz, jaką kiedykolwiek słyszałem” i „Dlaczego po prostu nie zrezygnujesz i nie dołączysz do Korpusu Pokoju?” Gates jednak był także znany z wycofywania się ze swoich uwag, gdy spotykały się one ze szczerymi i bezpośrednimi odpowiedziami. Gdy podwładni zdawali się zwlekać, żartował: „Chcesz, bym zrobił to w weekend?”
Rola Gatesa w Microsofcie przez większość czasu była kierowniczo-wykonawcza. Jednakże na początku był aktywnym autorem oprogramowania. Oficjalnie nie znajdował się w zespole programistów od czasu prac nad TRS-80 Model 100, ale pisał kod aż do 1989.
15 czerwca 2006 ogłosił, że przez najbliższe dwa lata będzie stopniowo wycofywał się z pełnionej przez siebie funkcji, by móc poświęcać więcej czasu na działalność dobroczynną. Swoje dotychczasowe obowiązki podzielił między Raya Ozzie, któremu powierzył codzienne zarządzanie przedsiębiorstwem, i Craiga Mundie, który zajął się długofalową strategią Microsoftu. Jedną z ostatnich inicjatyw Gatesa przed ogłoszeniem swojego odejścia było stworzenie w Microsofcie grupy zajmującej się oprogramowaniem dla robotów.
Wizyta w Polsce
8 lutego 1996 Bill Gates jako prezes Microsoftu był w naszym kraju z jednodniowym pobytem.
Wystąpił na konferencji dla programistów zorganizowanej w PKiN. Był na lunchu z szefami firm komputerowych (Optimus, ABC Data, JTT, TCH Systems, ComputerLand, Techmex, Compaq, Digital). Spotkał się z przedstawicielami KGHM, TVP, NBP, BRE, PBK, BH, TP S.A.
Odbył konferencję prasową w hotelu Marriott. Udzielił wywiadów telewizyjnych dla Panoramy, Polsatu i programu "Oko w oko" (emisja 20 lutego). Miał krótkie wystąpienie podczas wizyty u prezydenta Aleksandra Kwaśniewskiego. Spotkał się z pracownikami Microsoftu sp. z o.o.
Życie osobiste
W 1987 na konferencji prasowej firmy Microsoft na Manhattanie poznał Melindę French. Ich ślub odbył się 1 stycznia 1994. Mają trójkę dzieci: Jennifer Katharine Gates (ur. 1996), Rory John Gates (ur. 1999) i Phoebe Adele Gates (ur. 2002). 3 maja 2021 po 27 latach małżeństwa i 34 latach związku rozstał się z żoną. Przyczyny rozstania nie zostały upublicznione, a para przyznaje, że będzie współpracować w pracy charytatywnej.
Posiadłość Gatesa to nowoczesny dom osłonięty ziemią zlokalizowany na zboczu wzgórza górującego nad Jeziorem Washington w Medinie w stanie Waszyngton. Zgodnie z opublikowanymi informacjami hrabstwa King w 2006 wartość domu i ziemi wynosiła 125 milionów dolarów, a roczny podatek – 991 tys. dol. Do Gatesów należy także Kodeks Leicester, napisany przez Leonarda da Vinci, zakupiony za 30,8 mln dol. na aukcji w 1994.
Adres e-mail Gatesa jest opublikowany, w 2004 przyszło na niego ok. 4 mln e-maili, z czego większość była spamem. Przedsiębiorca powiedział, że większość z tych e-maili „oferuje [mu] pomoc w wyjściu z długów lub w zostaniu bogatym, co mogłoby być śmieszne, gdyby nie było tak irytujące”.
Majątek i inwestycje
Gates był pierwszym na liście 400 najbogatszych Amerykanów Forbesa od 1993 do 2007 i pierwszym na liście miliarderów od 1995 do 2007, posiadając 58 mld dolarów amerykańskich. W 1999 majątek Gatesa przekroczył wartość 100 mld dol., w konsekwencji czego media zaczęły określać go jako „centymiliardera”. Od 2000 wartość nominalna jego udziałów w Microsofcie malała ze względu na ogólny spadek cen akcji spółki, spowodowany pęknięciem bańki internetowej i wielomiliardowymi darowiznami, jakie Gates przeznaczył na cele dobroczynne. W wywiadzie w maju 2006 Gates powiedział, że wolałby nie być najbogatszym człowiekiem na świecie, twierdząc, iż nie lubi związanej z tym zwróconej na niego uwagi.
Gates posiada kilka inwestycji poza Microsoftem, które w 2006 przyniosły mu zysk w wysokości 966 667 dol. W 1989 założył firmę Corbis zajmującą się grafiką. W 2004 został dyrektorem Berkshire Hathaway, zarządzanej przez jego wieloletniego przyjaciela Warrena Buffetta. Jest klientem Cascade Investment Group, przedsiębiorstwa zarządzania majątkiem.
Filantropia
W 2000 roku Gates założył wraz z żoną fundację Billa i Melindy Gatesów. Znaczny wpływ na to miała hojność i wielka filantropia Davida Rockefellera, z którym Gates spotkał się kilkanaście razy. Fundacja zapewnia środki na stypendia naukowe dla słabo reprezentowanych mniejszości, zapobieganie AIDS i innym chorobom powszechnym w krajach trzeciego świata oraz na inne dobroczynne cele. W 2000 roku fundacja wspomogła University of Cambridge kwotą 210 mln dolarów do wykorzystania w ramach projektu Gates Cambridge Scholarships. Fundacja podarowała też około 7 mld dolarów na różne cele. Według artykułu magazynu Forbes z 2004 roku, Gates przekazał w latach 2000–2004 na cele charytatywne ponad 29 mld dolarów. Jego darowizny są zwykle przytaczane jako wywołujące pokaźną zmianę w nastawieniu bogatych ludzi do filantropii, która zaczęła stawać się wśród nich normą.
19 czerwca 2006 roku ogłosił, że przejdzie na niepełnoetatowe stanowisko w Microsofcie, porzucając codzienne zarządzanie działaniami w lipcu 2008 roku, aby bardziej skoncentrować się na filantropii.
To Warren Buffett, według Gatesa, skłonił go do poświęcenia się działalności charytatywnej. Wkrótce potem Buffett ogłosił, że będzie wpłacał na rzecz Gates Foundation identyczne sumy jak Gates, do 1,5 mld dolarów na rok. Po tym oświadczeniu Buffeta, 25 czerwca 2006 roku, Gates podarował mu kopię Bogactwa narodów Adama Smitha.
24 stycznia 2008 roku Gates powiedział:
Gates mówił raczej o „kreatywnym” niż „nieograniczonym” lub leseferycznym kapitalizmie.
13 marca 2020 roku Microsoft ogłosił, że Gates opuścił także zarząd, aby skupić się na działalności charytatywnej.
W lipcu 2022 potwierdził zobowiązanie, które przyjął inicjując kampanię , ogłaszając na swym kanale w Twitterze że planuje przekazać "praktycznie cały swój majątek" fundacji i "opuścić listę najbogatszych ludzi świata".
Nagrody i uznanie
Według tygodnika Time Gates należy do 100 ludzi, którzy najbardziej wpłynęli na losy świata w XX wieku oraz jednym z 100 najbardziej wpływowych ludzi w latach 2004, 2005 i 2006. Time uznał także wspólnie Gatesa, jego żonę Melindę i wokalistę grupy U2 Bono za Ludzi Roku 2005 w uznaniu ich działalności humanitarnej (określając ich mianem „Miłosiernych Samarytan”). Gates znalazł się także na 8. pozycji na liście „bohaterów naszych czasów” stworzonej w 2006 przez tygodnik New Statesman.
W 1999 r. znalazł się na liście „Power list” The Sunday Times, został nazwany „CEO roku” przez Chief Executive Officers magazine w 1994, był pierwszy na liście „Top 50 Cyber Elite” magazynu Time w 1998, drugi na liście „Elite 100” magazynu Upside oraz był jednym ze 100 wpływowych ludzi w mediach (ang. „Top 100 influential people in media”) według The Guardian w 2001.
W 1996 został doktorem honoris causa breukeleńskiego Uniwersytetu Nyenrode, ponadto posiada ten tytuł z ramienia sztokholmskiego Królewskiego Instytutu Technicznego (od 2002), tokijskiego Uniwersytetu Waseda, Uniwersytetu Harwarda (od 2007) i Instytutu Karolinska (od 2008). Królowa Elżbieta II w 2005 nadała mu także tytuł Kawalera Komandora Orderu Imperium Brytyjskiego (KBE). Jego imieniem został także nazwany gatunek muchy Eristalis gatesi (Mucha Billa Gatesa).
Wygłaszał przemówienia programowe na targach Fall COMDEX w 1983, 1985, 1988, 1990, 1994 i co roku od 1996 do 2003.
4 maja 2006 wraz z żoną otrzymali Nagrodę Księcia Asturii w dziedzinie Międzynarodowej współpracy w akcie uznania dla ich ogólnoświatowego wpływu na działania dobroczynne. W listopadzie 2006 Gatesowie zostali odznaczeni meksykańskim Orderem Orła Azteckiego za ich międzynarodową filantropijną działalność w zakresie zdrowia i edukacji, w szczególności w ramach meksykańskiego programu „Un país de lectores”.
W listopadzie 2016 wraz z żoną zostali odznaczeni przez prezydenta Obamę Medalami Wolności.
Książki
Jest autorem książek:
„Droga ku przyszłości” (wraz z Nathanem Myhrvoldem i Peterem Rinerasonem), wydana w roku 1995,
„Biznes szybki j@k myśl” (wraz z Collinsem Hemingwayem), wydana w roku 1999,
„Jak ocalić świat od katastrofy klimatycznej. Rozwiązania, które już mamy, zmiany, jakich potrzebujemy”, wydana w roku 2021.
Pierwsze dwie pozycje omawiają obserwowane oczami doświadczonego informatyka i menedżera zmiany w technice (informatyce i pokrewnych) oraz jej rozwój, a także wpływ na kulturę. Szereg z przewidywań autorów – opisanych szczególnie w drugiej pozycji – zostało uznanych za bardzo trafne z perspektywy czasu (w szczególności dotyczące roli Internetu, urządzeń mobilnych, udoskonalanej interakcji człowiek-maszyna, a także sztucznej inteligencji).
Odwołania w kulturze
Film
W fabularyzowanym dokumencie z 1999 Piraci z Krzemowej Doliny Bill Gates jest jednym z głównych bohaterów. Jego rolę odtwarza Anthony Michael Hall.
W thrillerze konspiracja.com z 2001 występuje bohater oparty na postaci Billa Gatesa.
Film Nothing So Strange z 2002 bazuje na fikcyjnym wątku morderstwa Billa Gatesa w Los Angeles.
W animowanej komedii South Park: Bigger, Longer, Uncut Bill Gates zostaje zastrzelony przez generała po tym, jak podczas prezentacji ataku na Kanadę system operacyjny (Windows 98) się zawiesza. Z kolei w odcinku zatytułowanym A Song of Ass and Fire przejmuje on z powrotem stanowisko prezesa Microsoftu, zabijając Steve’a Ballmera.
W parodii The Onion Movie (pol. Wiadomości Bez Cenzury) gra go Michael Delaney, aktor nie odgrywa roli Billa Gatesa, ale Gilla Batesa. W jednej z części filmu parodiowana jest szybkość z jaką wchodzą na rynek kolejne wersje komputera (Bates 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8). W końcu Gill Bates zostaje zabity siekierą przez człowieka, który kilka razy kupował kolejne wersje PC.
W serialu Simpsonowie Bill Gates występował gościnnie w odcinku „Das Bus” w którym chciał kupić firmę Homera.
W jednym z odcinków serialu „Marvin Marvin” produkcji Nickelodeon został wspomniany Bill Gates. Dziadek Henry’ego – George na lotnisku znalazł walizkę założyciela Microsoftu, a potem powiedział o tym swojemu wnukowi Henry’emu.
Muzyka
Libreciści Jordan Allen-Dutton i Erik Weiner oraz kompozytor Hal Goldberg przygotowywali musical o Billu Gatesie i Stevie Jobsie zatytułowany Nerds://A Musical Software Satire. Prywatne przedstawienie odbyło się 30 lipca 2007.
Przypisy
Bibliografia
Linki zewnętrzne
Polski przekład powyższej biografii na stronie CentrumXP.pl
Bill & Melinda Gates Foundation
Profil na stronach rankingu najbogatszych magazynu Forbes
Bill Gates na stronie Forbes
Amerykańscy informatycy
Amerykańscy przedsiębiorcy
Amerykańscy filantropi
Odznaczeni Prezydenckim Medalem Wolności
Odznaczeni Krzyżem Wielkim Orderu Infanta Henryka (Portugalia)
Odznaczeni Orderem Imperium Brytyjskiego
Odznaczeni Orderem Orła Azteckiego
Ludzie roku tygodnika Time
Ludzie urodzeni w Seattle
Amerykańscy programiści
Doktorzy honoris causa Uniwersytetu Waseda
Amerykańscy miliarderzy
Kolekcjonerzy samochodów
Urodzeni w 1955
Amerykanie pochodzenia niemieckiego
Amerykanie pochodzenia brytyjskiego
Amerykanie pochodzenia szkockiego |
188343 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Syberia%20II | Syberia II | Syberia II – komputerowa gra przygodowa, która jest kontynuacją Syberii; stworzona oraz wydana przez firmę Microïds 29 marca 2004 na platformy Windows, Xbox i PlayStation 2.
Gra opowiada o prawniczce Kate Walker, która razem z Hansem Voralbergiem stara się spełnić jego marzenie – zobaczyć ostatnie na świecie mamuty, które (według legend) do dziś żyją na tajemniczej wyspie zwanej Syberią.
Gra została dobrze odebrana przez recenzentów, uzyskując 80% na serwisie Metacritic. Chwalono ją za ciekawą fabułę i wymagające zagadki do rozwiązania, wytknięto zaś zbyt proste dialogi między postaciami.
Fabuła
Syberia II kontynuuje przygody Kate Walker z pierwszej części, której retrospekcja jest dostępna w głównym menu. Prawniczka przyrzeka Hansowi Voralbergowi, że dowiezie go na mityczną Syberię. W podróży towarzyszy jej wysoce wyspecjalizowany automat – maszynista Oskar, spotyka też kilkunastu nowych bohaterów, m.in. rzezimieszków Iwana i Igora, pułkownika Emeliowa, dziewczynkę Malkę i zwierzaka imieniem Juki.
Rozgrywka
Syberia II jest grą typu wskaż i kliknij z widokiem trzecioosobowym. Podczas gry postać zbiera przedmioty, do których ma dostęp z okna ekwipunku, gdzie może też przeczytać zgromadzone dokumenty. Chodząc po lokacjach, gracz rozmawia z postaciami niezależnymi, a dzięki telefonowi może skontaktować się z niektórymi na dystans.
Autorzy wprowadzili możliwość sterowania postacią za pomocą klawiatury.
Zagadki są na nieco wyższym poziomie niż w poprzedniej grze – wymagają większego myślenia, kojarzenia faktów, znajdowania wyjścia z problemu i rozumienia powiązań między poszczególnymi częściami zagadki.
Tworzenie gry
Syberia II została zapowiedziana 14 października 2002. Gra miała wyjść w październiku 2003, ale jej wydanie zostało przełożone na kolejny rok. Wersja demonstracyjna wyszła 1 marca 2004 a gra poszła do tłoczni dzień później.
Silnik gry nie tylko wyświetla płatki śniegu i ślady stóp ale jest również o wiele wydajniejszy od oryginału. Postacie są bardziej szczegółowe, a ich animacje płynniejsze i bardziej naturalne.
Muzykę do gry stworzył kompozytor Inon Zur, odpowiedzialny także za oprawę dźwiękową do Icewind Dale II. Do jej stworzenia zainspirowała go intrygująca historia i piękne przerywniki filmowe.
Fabuła gry została w większości napisana podczas prac nad Syberią. Prace nad nią trwały krócej niż nad częścią pierwszą, mimo to czas potrzebny na przejście Syberii 2 jest porównywalny z ilością czasu, jaką zabrało ukończenie poprzedniczki.
Obsada głosowa – główne role
Odbiór gry
Gra spotkała się z pozytywnym odbiorem recenzentów, uzyskując średnią z ocen wynoszącą 80/100 punktów wg serwisu Metacritic. Redaktor Void z Gry-Online napisał, że Syberia II to „jedna z najlepszych gier przygodowych ostatnich czasów”. Juan Castro z IGN uważa, że pomimo tego że gra jest krótka, to „akcja przyciąga od pierwszych sekund”. Uwzględnił także „ponadprzeciętność wykonania oprawy graficznej i muzyki”.
Według recenzji GameSpy gra „nie udźwignęła wysokich standardów poprzedniczki” oraz „zamieniła postacie i scenariusz w rzeczy prostolinijne”. Podobnego zdania był Scott Osborne z GameSpot, który stwierdził, że „w grze brakuje magii z części pierwszej”.
Kompozytor muzyki do gry Inon Zur uważał, że gra „wytycza nowe standardy w dziedzinie tworzenia gier komputerowych”.
Kontynuacja
20 kwietnia 2017 wydano trzecią część serii. Firma Microïds postanowiła zmienić oprawę graficzną: zamiast ręcznie rysowanych teł grafika jest w pełni trójwymiarowa.
Przypisy
Linki zewnętrzne
Oficjalna strona gry
Wywiad z Benoîtem Sokalem na temat gry
Gry typu wskaż i kliknij
2004 w grach komputerowych
Gry na platformę Windows
Gry na platformę Xbox
Gry na platformę PlayStation 2
Gry na platformę OnLive
Gry komputerowe w konwencji steampunku |
188345 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Hymn%20Armenii | Hymn Armenii | Mer Hajrenik (, pol. „Nasza ojczyzna”) – hymn państwowy Armenii zatwierdzony 1 lipca 1991 roku. Tekst utworu został napisany przez poetę Mikaela Nalbandiana (1829–1866), a muzykę skomponował Barsegh Kanaczian (1885–1967).
Armenia
Symbole narodowe Armenii |
570 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Bed%C5%99ich%20Hrozn%C3%BD | Bedřich Hrozný | Bedřich Hrozný (ur. 6 maja 1879 w Lysej nad Łabą, zm. 12 grudnia 1952 w Pradze) – czeski orientalista i lingwista. Odczytał pismo starożytnych Hetytów. Jest uznawany za ojca nauki zajmującej się tym ludem, tj. hetytologii.
Dzieciństwo
Hrozný urodził się jako pierwsze z pięciorga dzieci ewangelickiego pastora. To przypuszczalnie atmosfera domu rodzinnego zainteresowała go ludami i językami biblijnymi. W młodości Hrozný nauczył się języków hebrajskiego oraz arabskiego. W szkole wyróżniał się także w łacinie i grece. Gdy po śmierci ojca (1896) wdowa z dziećmi przeniosła się do Kolína, Hrozný – będący wówczas w klasie maturalnej – trafił w gimnazjum na historyka nazwiskiem Justin Václav Prášek (1853–1924), który jako jeden z pionierów czeskiej orientalistyki zaopiekował się młodym, zapalonym orientalistą i wypożyczał mu swoje książki.
Studia i początki samodzielności
Studiował na Uniwersytecie Wiedeńskim, gdzie opanował kilka kolejnych języków, w tym akadyjski, aramejski, etiopski, sumeryjski, sanskryt. Nauczył się również czytać pismo klinowe. Pracę magisterską o południowoarabskich napisach naskalnych, powstałą pod opieką Davida H. Müllera, obronił w 1901 r. Przez pewien czas uzupełniał swe wykształcenie asyriologiczne na Uniwersytecie Berlińskim. Ocenia się, że Hrozný znał około 20 języków.
Po powrocie do Wiednia otrzymał (początkowo bezpłatną) posadę w bibliotece uniwersyteckiej. W 1904 r. wziął udział w wyprawie do Palestyny. Równocześnie pracował nad edycją tekstów klinowych – edycja ta stała się podstawą jego habilitacji w 1905 r.
Odczytanie tekstów hetyckich
W roku 1906 niedaleko miejscowości Hattusas (wówczas Boğazköy, dziś Boğazkale), położonej 150 km na północny wschód od Ankary, niemiecka ekspedycja kierowana przez Hugona Wincklera odnalazła bibliotekę władcy hetyckiego. Została ona zapisana pismem klinowym, które było już wtedy dobrze poznane (znane były fonetyczne wartości poszczególnych znaków). Jednakże język zapisany tym pismem nie był żadnym z dotąd poznanych. Po śmierci Wincklera Niemieckie Towarzystwo Orientalistyczne powierzyło wydawanie hetyckich tabliczek glinianych właśnie Hroznemu. Funkcja ta umożliwiła mu również wyjazdy do Stambułu, gdzie w muzeum kopiował oryginalne tabliczki, wówczas niedostępne w Europie. Poprzez porównywanie form gramatycznych i poszczególnych wyrazów Hrozný zdołał przetłumaczyć swoje pierwsze zdanie po hetycku: nu NINDA-an ezzatteni watar-ma ekutteni.
Hrozný wiedział, że ideogram ninda w języku sumeryjskim oznacza „chleb”. Założył, że sufiks an może być końcówką biernika - podobnie jak w niemieckim, w którym w bierniku dodaje się sufiks n. Dalej założył, że ezzatteni oznacza czynność dokonywaną zwykle z chlebem, przyjął, że może to być czasownik „jeść”. Przypuszczenie to wzmagał fakt podobieństwa fonetycznego tego słowa z niemieckim bezokolicznikiem essen, czy łacińskim bezokolicznikiem esse. Przyjmując, że chodzi tu o konstrukcję czasu przyszłego i liczbę mnogą, odczytał pierwszą część zdania jako chleb będziecie jeść. W drugiej części zdania rzuciło mu się w oczy słowo watar (lub waddar) zbliżone do angielskiego water czy niemieckiego wasser. Ponadto, w słowie ekutteni dopatrzył się podobieństwa do łacińskiego aqua (woda). Przyjmując, że to słowo również jest czasownikiem (miało identyczną końcówkę jak ezzatteni), odczytał je jako pić. Stąd całe zdanie przetłumaczył jako: teraz chleb będziecie jeść, wodę potem będziecie pić.
Podczas I wojny światowej Hrozný pełnił służbę wojskową w Wiedniu i szczęśliwie trafił na przełożonego – był nim porucznik Kammergruber – który do pracy naukowej Hroznego odnosił się z wielkim zrozumieniem, toteż jeszcze w czasie wojny Hrozný opublikował gramatykę dotąd nieznanego języka hetyckiego i wykazał, że należał on do rodziny indoeuropejskiej (Die Sprache der Hethither, ihr Bau und ihre Zugehörigkeit zum indogermanischen Sprachstamm. Ein Entzifferungsversuch, Lipsk 1917). Już po zakończeniu wojny wydał też transkrypcję i tłumaczenie tablic z Boğazköy (Hethitische Keilschrifte aus Boghazköi, Lipsk 1919).
Międzywojnie
Po zakończeniu wojny Hrozný przeprowadził się do Pragi. W 1919 r. uzyskał profesurę zwyczajną. W latach 1924–1925 prowadził wykopaliska na Bliskim Wschodzie. W roku 1925 odkrył kolejne tabliczki z pismem klinowym – są to księgi rachunkowe oraz umowy sporządzone przez asyryjskich kupców, zbiór tworzący całe archiwum złożone z tysiąca tabliczek.
Okres międzywojenny był dla Hroznego wypełniony bardzo intensywną pracą – naukową i popularyzatorską. Dużo podróżował z wykładami, współorganizował Instytut Orientalistyki w Pradze, propagował czasopismo „Archiv Orientální”. Podjął się jednocześnie próby odczytania pisma linearnego B i pisma protoindyjskiego – w obu wypadkach popełnił wszakże szereg błędów i nie odniósł sukcesu.
Schyłek życia
Na rok akademicki 1939/1940 Uniwersytet Karola w Pradze wybrał Hroznego na stanowisko rektora. W początkach wojny zaangażował się on w ratowanie studentów i pracowników, a także zbiorów i wyposażenia uniwersytetu, później wycofał się z życia publicznego. Był w tym czasie zresztą już poważnie chory. W 1944 r. przeszedł udar mózgu (co jednak nie przerwało, choć spowolniło jego prace naukowe). Już po wojnie, 12 listopada 1952 r. wybrano go na członka Czechosłowackiej Akademii Nauk. W równo miesiąc później już nie żył. Pogrzeb odbył się w kościele ewangelickim.
Zobacz też
język hetycki
Dalsza lektura
Dziurzyńska, E. et al. (ed.): Korespondencja Tadeusza Kowalskiego z Janem Rypką i Bedřichem Hroznym, Kraków 2007.
Czescy orientaliści
Czescy językoznawcy
Czescy archeolodzy
Zmarli w 1952
Urodzeni w 1879
Rektorzy uczelni w Czechach
Wykładowcy Uniwersytetu Karola
Absolwenci Uniwersytetu Wiedeńskiego |
188346 | https://pl.wikipedia.org/wiki/New%20York%20Stock%20Exchange | New York Stock Exchange | Nowojorska Giełda Papierów Wartościowych (ang. New York Stock Exchange, NYSE) – amerykańska giełda papierów wartościowych, założona w 1817 r. jako New York Stock & Exchange Board; największa giełda papierów wartościowych na świecie.
Jej siedziba mieści się w Nowym Jorku, pod adresem 11 Broad Street, na rogu Wall Street.
Obrót papierami wartościowymi odbywa się w całości elektronicznie.
Na giełdzie notowanych jest 1867 spółek (2015), w tym m.in. General Electric Co., General Motors Corp., Hewlett-Packard Co. czy International Business Machines Corporation.
Przeciętny dzienny obrót wynosi około 1,46 mld walorów o wartości 46,1 mld USD.
Kapitalizacja giełdy wynosi 16,61 biliona dolarów (2015).
Historia
24 października 1929 roku przeszedł do historii jako czarny czwartek i był pierwszym dniem gwałtownej wyprzedaży akcji na nowojorskiej giełdzie. Mimo próby uspokojenia sytuacji następnego dnia, 28 i 29 października DJIA stracił kolejno 12,82% i 11,73%. Krach z 1929 roku doprowadził do śledztwa komisji senackiej i szerokich zmian regulacyjnych.
Największy w historii indeksu dzienny procentowy spadek wartości indeksu Dow Jones Industrial Average zanotowano 19 października 1987 roku. Był to tzw. czarny poniedziałek. Tego dnia DJIA tracił 22,6% swojej wartości.
Największy dzienny punktowy spadek indeksu DJIA odnotowano 29 września 2008 roku w trakcie kryzysu finansowego.
Giełdę codziennie otwiera ktoś inny, m.in. politycy, celebryci lub gwiazdy show-biznesu.
Handel
Sesje NYSE odbywają się od poniedziałku do piątku (z wyjątkiem świąt federalnych) w godzinach 09:30–16:00 czasu wschodniego (15:30–22:00 czasu polskiego) i są jednymi z najkrótszych sesji giełdowych na świecie; NYSE umożliwia w tym czasie handel udziałami spółek publicznych.
Indeksy
NYSE Composite
Dow Jones Industrial Average (DJIA)
S&P 500
Przypisy
Linki zewnętrzne
M.A.Janus New York Stock Exchange
Strona domowa giełdy
Giełdy papierów wartościowych w Ameryce Północnej
Obiekty budowlane na Manhattanie |
571 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Bozon%20W | Bozon W | Bozon W (wuon) – cząstka elementarna pośrednicząca w oddziaływaniach słabych, wymieniana przez elektrony, neutrina i inne cząstki oddziałujące oddziaływaniem słabym podczas zderzeń. Cząstka ta występuje w dwóch podstawowych postaciach: cząstki W+ i jej antycząstki W−. Obie mają ten sam spin (równy 1) oraz masę, różnią się tylko ładunkiem elektrycznym.
energia spoczynkowa = 80,385 ± 0,015 GeV
czas połowicznego rozpadu – ok. 3 s
Bozony W przenoszą jeden z ładunków oddziaływania elektrosłabego, jakim jest słaby izospin. Jego wartość wynosi odpowiednio +1 i −1 dla bozonów W+ i W−. Bozony W są bozonami cechowania i generują podgrupę SU(2) oddziaływania elektrosłabego.
Rozpady radioaktywne
Najważniejszym zjawiskiem z udziałem bozonów W są rozpady beta. W procesie tym kwark dolny (d) zawarty w neutronie rozpada się na kwark górny (u) oraz właśnie bozon W, który z kolei rozpada się na parę: lepton – neutrino dla danego leptonu (dokładniej: W− rozpada się na lepton + antyneutrino a W+ na antylepton + neutrino). W miarę wzrostu energii leptonami tymi mogą być: elektron, mion, taon.
Bozony W tworzą się także w rozpadach ciężkich kwarków.
Bozon W0
W rzeczywistości istnieje dodatkowy stan bozonu W, jakim jest W0. Trójka stanów: [W+, W0, W−] tworzy tryplet ze względu na słaby izospin, podobnie jak np. piony [π+, π0, π−] tworzą tryplet silnego izospinu. Ponieważ bozon W ma 3 stany ze względu na izospin, więc może być nazwany "cząstką wektorową" izospinu. Lewoskrętny elektron i neutrino tworzyłyby razem "spinor", natomiast cząstki prawoskrętne byłyby "skalarami".
Z matematycznego punktu widzenia, bozon W0 jest superpozycją fotonu i bozonu Z. Gdyby w jakimś procesie powstała zatem cząstka W0, to zgodnie z probabilistyczną naturą mechaniki kwantowej istniałoby pewne prawdopodobieństwo zarejestrowania jej jako fotonu i pewne jako bozonu Z. Proporcje "zmieszania" bozonu Z i fotonu w bozonie W0 określa tzw. kąt Weinberga. W większości rozważań nie definiuje się bozonu W0, do opisu zjawisk wystarczają bozony Z i foton.
Oddziaływanie elektrosłabe i złamanie symetrii
Zupełnie równoważnie można traktować bozon W0 jako podstawowy, a foton i bozon Z jako jego superpozycje z bozonem B. Definiowanie bozonu W0 i B ma sens, kiedy rozważa się teorie wielkiej unifikacji, gdzie oddziaływanie elektromagnetyczne jest zunifikowane z oddziaływaniem słabym. Istnieje wtedy pierwotne symetryczne oddziaływanie elektrosłabe, niezmiennicze względem grupy cechowania SU(2)×U(1). Oddziaływanie elektromagnetyczne ma wtedy identyczną siłę jak oddziaływanie słabe, dlatego nie ma sensu ich odróżnianie. Nie ma także znaczenia ładunek elektryczny. Rozważania te prowadzi się przy założeniu, że bozony W i B nie mają masy.
Symetrię tę łamie bozon Higgsa, który oddziałuje z bozonami B i W, nadając im masy. Pewna kombinacja liniowa (superpozycja) bozonów W i B oddziałuje wtedy najsłabiej z polem Higgsa, a inna kombinacja – najmocniej. Tę pierwszą nazywa się właśnie fotonem a drugą – bozonem Z. Ze względu na słabe sprzęganie z polem Higgsa foton pozostaje cząstką bezmasową; bozon Z musi mieć wtedy największą możliwą masę z wszystkich kombinacji W i B. Im lżejszy bozon pośredniczący, tym mocniejsze oddziaływanie, które on przenosi, zatem oddziaływanie elektromagnetyczne przenoszone przez foton staje się bardzo silne, a oddziaływanie słabe przenoszone przez bozon Z – bardzo słabe.
Z pierwotnego zunifikowanego oddziaływania elektrosłabego powstają dwa oddziaływania: elektromagnetyczne i słabe. Pozostałość pierwotnej symetrii widać dzięki istnieniu naładowanych bozonów W+ i W−. Fakt, że jednocześnie przenoszą ładunek elektromagnetyczny i słaby, świadczy o bliskim pokrewieństwie tych oddziaływań.
Zobacz też
bozon Z (zeton)
bozony X i Y
Przypisy
Bozony
Odkrycia nagrodzone Nagrodą Nobla |
188347 | https://pl.wikipedia.org/wiki/1907%20w%20filmie | 1907 w filmie |
Wydarzenia
6 stycznia – w Düsseldorfie wyszedł pierwszy numer tygodnika "Der Kinematograph - Organ für die gesamte Projektionskunst" (czasopismo ukazywało się do 1934).
4 listopada – radni z Chicago zakazali scen obscenicznych i niemoralnych w filmach.
Premiery
Ben-Hur – reżyseria Sidney Olcott
Hotel, w którym straszy (The Haunted Hotel, USA) – reżyseria James Stuart Blackton, wykonawca Paul Panzer
Urodzili się
3 stycznia – Ray Milland, amerykański aktor (zm. 1986)
16 stycznia – Alexander Knox, aktor (zm. 1995)
20 stycznia – Barbara Stanwyck, aktorka (zm. 1990)
20 stycznia – Paula Wessely, aktorka (zm. 2000)
22 stycznia – Mary Dresselhuys, aktorka (zm. 2004)
15 lutego – Cesar Romero, aktor (zm. 1994)
22 lutego – Robert Young, aktor (zm. 1998)
11 marca – Jessie Matthews, aktorka, piosenkarka (zm. 1981)
19 marca – Kent Smith, aktor (zm. 1985)
3 kwietnia – Iron Eyes Cody, aktor (zm. 1999)
18 kwietnia – Miklós Rózsa, kompozytor muzyki filmowej (zm. 1995)
19 kwietnia – Lina Basquette, aktorka (zm. 1994)
29 kwietnia – Fred Zinnemann, reżyser (zm. 1997)
12 maja – Katharine Hepburn, aktorka (zm. 2003)
22 maja – Laurence Olivier, aktor (zm. 1989)
26 maja – John Wayne, aktor (zm. 1979)
4 czerwca – Rosalind Russell, aktorka (zm. 1976)
16 czerwca – Jack Albertson, aktor (zm. 1981)
24 czerwca – Martha Sleeper, aktorka (zm. 1987)
16 lipca – Barbara Stanwyck, aktorka (zm. 1990)
19 lipca – Isabel Jewell, aktorka (zm. 1972)
27 lipca – Ross Alexander, aktor (zm. 1937)
3 sierpnia – Adrienne Ames, aktorka (zm. 1947)
29 sierpnia – Lurene Tuttle, aktorka (zm. 1986)
15 września – Fay Wray, aktorka (zm. 2004)
29 września – Gene Autry, aktor (zm. 1998)
9 października – Jacques Tati, francuski aktor i reżyser (zm. 1982)
16 listopada – Burgess Meredith, amerykański aktor (zm. 1997)
21 grudnia – Zoja Fiodorowa, radziecka aktorka (zm. 1981)
22 grudnia – Peggy Ashcroft, aktorka (zm. 1991) |
572 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Bozony | Bozony | Bozony ( od nazwiska fizyka Satyendra Bose) – cząstki posiadające całkowity spin. Większość bozonów to cząstki złożone, jednakże 12 z nich (tak zwane bozony cechowania) są cząstkami elementarnymi, niezłożonymi z mniejszych cząstek (cząstki fundamentalne).
Właściwości bozonów
Każda cząstka jest bozonem lub fermionem, zależnie od posiadanego spinu – twierdzenie statystyki spinowej narzuca wynikającą z niego statystykę kwantową, która odróżnia fermiony od bozonów. Zgodnie z modelem standardowym fermiony są cząstkami elementarnymi „materii”, natomiast bozony przenoszą oddziaływania.
W związku ze spinem całkowitym (twierdzenie o związku spinu ze statystyką), nieoddziałujące bozony podlegają statystyce Bosego-Einsteina. Jedną z jej konsekwencji jest istnienie kondensatu Bosego-Einsteina, „piątego” stanu skupienia materii, w którym dowolna liczba bozonów może dzielić ten sam stan kwantowy.
Oddziaływania wirtualnych bozonów z rzeczywistymi fermionami nazywamy oddziaływaniami podstawowymi. Zachowanie pędu w tych oddziaływaniach objawia się matematycznie we wszystkich znanych siłach. Bozony uczestniczące w tych oddziaływaniach nazywamy bozonami cechowania. Są to:
dwa bozony W i jeden Z (oddziaływanie słabe)
osiem gluonów (oddziaływanie silne)
foton (oddziaływanie elektromagnetyczne)
hipotetyczny grawiton pośredniczący w grawitacji.
Cząstki złożone z kilku innych cząstek (tak jak protony lub neutrony) mogą być zarówno fermionami, jak i bozonami, zależnie od ich całkowitego spinu. Z tego powodu wiele jąder atomowych jest bozonami. Pomimo tego, że cząstki tworzące jądra, tj. proton, neutron, a także krążące wokół jądra elektrony, są fermionami, możliwe jest by jeden pierwiastek (na przykład hel) miał izotopy będące fermionami (np. 3He) i inne będące bozonami (np. 4He). (3He) jest złożony z jednego neutronu, dwóch protonów [PNP] i dwóch elektronów. Podobnie jądro(!) deuteru (2H), złożone z jednego protonu i jednego neutronu [NP] jest bozonem, podczas gdy jądro trytu (3H), które jest złożone z dwóch neutronów i jednego protonu [NPN] jest fermionem.
Różnica pomiędzy statystykami bozonów i fermionów istnieje wyłącznie przy dużych gęstościach – kiedy ich funkcje zachodzą na siebie. W niskich gęstościach, obydwie statystyki redukują się do statystyki Maxwella-Boltzmanna, więc zarówno bozony i fermiony zachowują się jak cząsteczki klasyczne.
Przykłady bozonów
każda cząstka o spinie całkowitym
jądra deuteru
atomy helu-4
atomy sodu-23
fotony, przenoszące oddziaływania elektromagnetyczne
bozony W i Z, przenoszące oddziaływania słabe
gluony
fonony
bozony Higgsa
Zobacz też
anyon
Przypisy |
574 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Box%20modeling | Box modeling | Box modeling (ang.) – rodzaj modelowania polegający na utworzeniu prostej bryły (np. sześcianu) i dzieleniu jej, formując pożądany kształt. Często używany w modelowaniu subdivision surfaces.
Programy wykorzystujące tę technikę:
LightWave 3D
POV-Ray
Blender
3D Studio Max
Maya
SOFTIMAGE|XSI
Zmodeler 3d
Cinema 4D
Rhinoceros 3D
Anim8or
Wings 3D
Przypisy
Zobacz też
grafika trójwymiarowa
Modelowanie (grafika komputerowa) |
575 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Bozon%20Z | Bozon Z | Bozon Z0 (zeton) – cząstka elementarna pośrednicząca w oddziaływaniach słabych, wymieniana przez np. elektrony czy neutrina i inne cząstki oddziałujące poprzez oddziaływanie słabe podczas zderzeń. Jest obojętny elektrycznie, jako bozon podlega statystyce Bosego-Einsteina. Jego istnienie przewidziała teoria oddziaływań słabych. Bozon Z jest równocześnie swoją antycząstką. Okres półtrwania wynosi 3,2 sekundy.
Masa (energia spoczynkowa) bozonu Z0 to 91,1876 ± 0,0021 GeV.
Zaproponowany został w modelu Weinberga-Salama (1968) jako wyjaśnienie zaobserwowanych procesów w doświadczeniu z wiązką neutrin w CERN-ie w 1963 roku.
Zobacz też
bozon W
bozony X i Y
Przypisy
Bozony
CERN
en:W and Z bosons#Z_bosons |
188348 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Antoni%20Kamie%C5%84ski | Antoni Kamieński | Antoni Kamieński (ur. 13 czerwca 1878 w Łodzi, zm. 1944?) – polski działacz państwowy, wojewoda łódzki, minister spraw wewnętrznych, inżynier metalurg.
Życiorys
Był synem Michała i Jadwigi z Jelczów. W 1896 ukończył Gimnazjum Filologiczne w Radomiu, po czym podjął studia – początkowo na Cesarskim Uniwersytecie Warszawskim, następnie na Wydziale Chemicznym Warszawskiego Instytutu Politechnicznego im. Cara Mikołaja II (późniejsza Politechnika Warszawska). W czasie studiów działał w Polskiej Partii Socjalistycznej, stowarzyszeniu akademickim „Zjednoczenie” zostając jego pierwszym prezesem oraz „Bratniaku”. Naraził się władzom udziałem w licznych demonstracjach i w 1899 został relegowany z Politechniki, z jednoczesnym zakazem kontynuowania studiów na terenie państwa rosyjskiego. Wyjechał do Austrii i ukończył studia na Wydziale Hutniczym Akademii Górniczej w Leoben z dyplomem inżyniera metalurga.
Po powrocie do kraju pracował w hutach na Górnym Śląsku, Śląsku Cieszyńskim i Morawach. Od 1914 pracował jako dyrektor Huty Stąporków. Po wybuchu I wojny światowej zaangażował się w legalne życie polityczno-społeczne. Był działaczem Wydziału Narodowego Radomskiego i Rady Narodowej powiatu koneckiego (1915–1917), członkiem Centralnego Komitetu Narodowego w Warszawie (VII 1916 – V 1917). Pod koniec wojny wszedł w skład Zarządu Głównego Komitetu Ratunkowego. Od 7 listopada 1918 był starostą powiatu koneckiego, a od 19 listopada 1919 do 1 marca 1922 pierwszym, po odzyskaniu przez Polskę niepodległości, wojewodą łódzkim. Był pełnomocnikiem Obywatelskiego Komitetu Wykonawczego Obrony Państwa i przewodniczącym Obywatelskiego Komitetu Obrony Państwa na województwo łódzkie w 1920 roku. Od 10 marca do 11 grudnia 1922 sprawował funkcję ministra spraw wewnętrznych. Później był dyrektorem Huty Fryderyk w Strzybnicy k. Tarnowskich Gór, prezesem Modrzejowskich Zakładów Górniczo-Hutniczych i sędzią handlowym.
Dokładna data oraz miejsce jego śmierci nie są nieznane. W okresie powstania warszawskiego przebywał w stolicy – pomagał między innymi w jadłodajni na Starym Mieście.
Od 30 listopada 1918 był mężem Stanisławy Gajewskiej.
Ordery i odznaczenia
Złoty Krzyż Zasługi (dwukrotnie: po raz drugi 11 listopada 1936)
Krzyż Wielki Orderu Korony Rumunii (Rumunia)
Przypisy
Bibliografia
Julian Samujło, Antoni Kamieński, [w:] Polski Słownik Biograficzny, tom XI. 1964–1965 (błędna data śmierci – 1924).
Absolwenci i studenci Cesarskiego Uniwersytetu Warszawskiego
Absolwenci Uniwersytetu Technicznego w Leoben
Członkowie Centralnego Komitetu Narodowego w Warszawie (1915–1917)
Członkowie Obywatelskiego Komitetu Wykonawczego Obrony Państwa
Ludzie urodzeni w Łodzi
Ludzie związani z Radomiem
Ministrowie spraw wewnętrznych II Rzeczypospolitej
Odznaczeni dwukrotnie Złotym Krzyżem Zasługi (II Rzeczpospolita)
Odznaczeni Orderem Korony Rumunii
Politycy okresu zaborów
Politycy Polskiej Partii Socjalistycznej
Polscy inżynierowie metalurdzy
Starostowie powiatowi II Rzeczypospolitej
Wojewodowie łódzcy (II Rzeczpospolita)
Urodzeni w 1878
Zmarli w XX wieku |
576 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Balet | Balet | Termin balet (z franc. ballet, a to z wł. balletto zdrobnienie od ballo „taniec”) ma kilka powiązanych z sobą znaczeń:
rodzaj widowiska teatralnego, w którym głównym środkiem wyrazu jest taniec, wykonywany przez tancerzy według choreografii z towarzyszeniem muzyki, na tle dekoracji;
zespół baletowy (na przykład balet Teatru Wielkiego, od 29 kwietnia 2009 roku Polski Balet Narodowy);
utwór muzyczny napisany specjalnie dla widowiska baletowego;
całokształt sztuki baletowej danej epoki lub kraju (na przykład: balet romantyczny, balet polski).
Historia baletu
Balet powstał z renesansowych maskarad karnawałowych i z triumfów, popularnych we Włoszech, które przerodziły się w widowiska dworskie, złożone z recytacji, śpiewu, muzyki, pantomimy i tańca. Od początku XV w. krystalizuje się specyficzny styl włoski, a jego najwybitniejszym przedstawicielem jest Domenico da Piacenza i jego dwaj uczniowie: Antonio Cornazzano i Guglielmo Ebreo. Ten ostatni wydał Rozprawę o sztuce tańca. W 1489 roku w Tortonie odbył się ślub księcia Mediolanu, Galeazzo Viscontiego z Izabellą Aragońską. Z tej okazji Bergonzio di Botta przygotował dla dworu uroczyste interludium oparte na temacie wyprawy Jazona i Argonautów po złote runo. Można uznać to przedstawienie za pierwsze widowisko baletowe.
Na temat tańca w średniowieczu zobacz: taniec w średniowieczu.
Na temat tańca w renesansie zobacz: taniec w renesansie.
Na dwór francuski balet zawitał dzięki Katarzynie Medycejskiej. Za pierwsze widowisko baletowe uznaje się wystawione przez nią w 1581 Ballet comique de la Reyne (Komiczny Balet Królowej). Przymiotnik „komiczny” oznaczał wówczas element dramatyczny, rozwijający jeden temat. Reżyserem widowiska był Baltazarino di Belgioioso.
Między XVI a XVII w. balet przybrał formę widowiska o treści mitologicznej, wykonywanego przez dworzan. W XVIII w. powstała opera baletowa, w której przeważały nad partiami śpiewanymi partie tańczone, wykonywane przez zawodowych tancerzy (Marie Camargo, G. i A. Vestris). Przełomową datą w kształtowaniu się baletu zawodowego był rok 1661, kiedy to Ludwik XIV założył Narodową Akademię Muzyki i Tańca. Oderwanie się baletu od opery nastąpiło głównie dzięki działalności J.G. Noverre’a, który w 2 połowie XVIII w. stworzył ballet d’action (balet z akcją). Inni reformatorzy działający we Włoszech (S. Viganò, C. Blasis) ukształtowali podstawy stylu romantycznego.
W 1832 choreograf Filippo Taglioni stworzył pierwszy balet romantyczny Sylfida. Głównym dziełem epoki stał się inny balet, Giselle. Dominował wtedy głównie taniec kobiecy. Za największe primabaleriny epoki uznano: Marię Taglioni, Carlottę Grisi i Fanny Elssler, a za największego tancerza i choreografa Julesa Perrota.
W drugiej połowie XIX wieku nowym centrum sztuki baletowej stała się Rosja. Marius Petipa stworzył tam nowy gatunek – balet-divertissement, klasyczny dziś typ baletu o numerowej budowie, do jakich należą m.in. w jego choreografii: Śpiąca królewna (1890) i Jezioro łabędzie (1895, częściowo, gdyż akty romantyczne, tj. II i IV, są autorstwa Lwa Iwanowa), oba z muzyką Piotra Czajkowskiego.
Przeciw zrutynizowaniu tańca baletowego wystąpiła na początku XX w. Isadora Duncan. Skostniałe schematy tradycyjnego baletu zreformował Michaił Fokin w swych choreografiach Ognistego ptaka i Pietruszki do muzyki I. Strawińskiego, wystawionych przez zespół Ballets Russes. Najwybitniejszymi tancerzami tamtej epoki byli: Matylda Krzesińska, Anna Pawłowa, Tamara Karsawina i Wacław Niżyński - także utalentowany choreograf. W drugiej połowie XX w. duże znaczenie dla rozwoju baletu współczesnego miała twórczość m.in.: G. Balanchine'a, F. Ashtona, J. Cranko, M. Béjarta, K. MacMillana, R. Petit czy J. Neumeiera.
Zobacz też
choreografowie,
balet polski,
balet w Rosji
interludium, intermedium, intermezzo,
libretto,
a solo,
metrum,
taniec klasyczny,
pas de deux, pas de quatre, pas de caractere,
Stanisław Moniuszko, Piotr Czajkowski, Marius Petipa, Domenico da Piacenza, Joanna Bruzdowicz.
Przypisy
Bibliografia
Arnold Haskel – Balet (PWM)
G.B.L. Wilson – A dictionary of Ballet (Penguin Books)
Janina Pudełek – Z historii baletu (C.O.M.U.K.)
Luigi Rossi – Storia del Balletto (Universale Cappelli)
Irena Turska – Przewodnik baletowy (PWN)
Mała encyklopedia muzyki – (PWN)
Il Baletto. repertorio del teatro di danza dal 1581 – red. Mario Pasi (Arnoldo Mondadori)
Linki zewnętrzne
Polski Balet Narodowy – Oficjalna strona internetowa
Physics of Dance
Balet terms dictionary
Balet Magazine
Formy sceniczne |
582 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Bud%C5%BCet | Budżet | Budżet (z , ze stfr. bougette) – zestawienie planowanych wpływów (cash flow in +) i wydatków (cash flow out -). Pojęć wpływy i wydatki, które są pojęciami finansowymi nie należy mylić z pojęciami przychody i koszty, które są pojęciami księgowymi, bowiem pojęcia finansowe oznaczają rzeczywiste przepływy pieniężne, które odbywają się przez kasę i rachunek bankowy, a pojęcia księgowe oznaczają tylko zapisy na kontach księgowych, które niekoniecznie muszą się pokrywać z rzeczywistymi przepływami pieniężnymi np. odpisy amortyzacyjne itp.
W przypadku budżetu można mówić o planie budżetu, czyli limicie finansowym na wydatki określonej jednostki, oraz o wykonaniu budżetu, czyli zrealizowanych wydatkach określonej jednostki. Różnice pomiędzy planem budżetu, a jego wykonaniem nazywa się odchyleniami. Wydatki budżetowe danej jednostki realizowane mogą być z jednego lub kilku źródeł finansowania.
Definicje budżetu:
Ilość określonego zasobu (np. czasu, wody, energii, roboczogodzin), która pozostaje do dyspozycji osoby albo organizacji, wtedy można mówić o budżecie rzeczowym.
Ilość określonego zasobu przeznaczona na określone działania, cel, bądź przedsięwzięcie, np. budżet kancelarii prezydenta, budżet gminy, budżet marketingowy, inwestycyjny, budżet na określony projekt, wtedy można mówić o budżecie celowym.
Budżet może dotyczyć dowolnej skali działalności – od budżetu domowego przez budżet przedsiębiorstwa do budżetu państwa.
Budżet pełniący rolę prognozy może wykazywać nadwyżkę wpływów nad wydatkami, może być zrównoważony (bilansować się) albo wykazywać deficyt.
Budżet pełniący rolę planu buduje się najczęściej opierając się na danych o wykonaniu budżetu w roku poprzednim (danych historycznych) i dopasowując wzajemnie sumę wpływów i wydatków. Szczególną metodą budowania budżetu jest tzw. zero budżetowania. W metodzie tej nie bierze się pod uwagę danych historycznych, a budżet powstaje całkowicie od zera, poprzez dodawanie kolejnych zadań bądź pozycji wydatków i jednoczesne określanie źródeł ich finansowania. Budżet można rozpatrywać w horyzoncie długoterminowym, wtedy można mówić o tzw. budżecie strategicznym lub w horyzoncie krótkoterminowym, wtedy można mówić o tzw. budżecie operacyjnym.
Budżet operacyjny, zazwyczaj roczny, zawiera informacje o zadaniach, które mają być sfinansowane oraz o koordynacji i harmonogramie wpływów i wydatków umożliwiającym realizację planu. Jednym z zadań wewnętrznej kontroli finansowej w przedsiębiorstwie (audytu) jest badanie odchyleń pomiędzy planem budżetowym a jego wykonaniem oraz analizowanie przyczyn odchyleń większych od zakładanych dopuszczalnych odchyleń progowych .
Zobacz też
budżet gminy
budżet państwa
budżet partycypacyjny
budżet samorządowy
budżet zadaniowy
asekuracja budżetu
controlling
deficyt budżetowy
kosztorys
saldo
Linki zewnętrzne
Prawo finansowe
Finanse publiczne |
584 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Bakszysz | Bakszysz | Bakszysz (od pers. بخشش, bachszesz) – rodzaj napiwku, a raczej coś w rodzaju zawoalowanej jałmużny, obyczaj związany z religią islamu nakazujący wiernym dzielenie się częścią swoich dochodów z biednymi, a żeby biednego nie urazić darowizną w postaci czystej jałmużny pretekstem może być nawet symboliczna pomoc, czy po prostu zwykła uprzejmość, którą się wynagradza właśnie bakszyszem.
Obecnie bakszysz przybrał rozmiary przemysłu żerowania na zagranicznych turystach, którzy proceder ten zamiast napiwku często określają jako zwykłą łapówkę, którą trzeba często ofiarować za rzeczy, których bezpłatna dostępność wydaje się dla turystów oczywista.
Pomoc społeczna
Społeczeństwo islamu |
188352 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Bohdan%20Cywi%C5%84ski | Bohdan Cywiński | Bohdan Hieronim Cywiński (ur. 19 lipca 1939 w Milanówku) – polski publicysta, historyk idei, opozycjonista i działacz społeczny, profesor nauk humanistycznych.
Jest ojcem historyka Piotra Cywińskiego oraz socjologa internetu i blogerki Marii Cywińskiej. Mieszka w Przerośli.
Życiorys
Absolwent VI Liceum Ogólnokształcącego im. Tadeusza Reytana w Warszawie (1956). Ukończył polonistykę na Uniwersytecie Warszawskim, studiując jednocześnie filozofię na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim, gdzie poznał się bliżej z Karolem Wojtyłą. Doktorat obronił z filozofii. W 1995 r. Wydział Nauk Humanistycznych KUL nadał mu stopień doktora habilitowanego na podstawie pracy pt. Ogniem próbowane t. II „… i was prześladować będą”. W 2011 uzyskał tytuł profesora nauk humanistycznych.
W latach 1962–1964 pracował w Instytucie Książki i Czytelnictwa Biblioteki Narodowej. Wcześnie związał się z warszawskim Klubem Inteligencji Katolickiej, publikował w miesięczniku „Więź”. W 1966 został członkiem redakcji miesięcznika „Znak”, a w 1973 jego redaktorem naczelnym. Z funkcji tej zrezygnował w 1977 pod wpływem presji swojego środowiska, gdy zdecydował się uczestniczyć w głodówce w kościele św. Marcina w Warszawie (1977).
Jako działacz opozycji był współtwórcą m.in. Uniwersytetu Latającego (1977) i Towarzystwa Kursów Naukowych (1978), którego był wykładowcą i rzecznikiem prasowym. 20 sierpnia 1980 roku podpisał apel 64 uczonych, pisarzy i publicystów do władz komunistycznych o podjęcie dialogu ze strajkującymi robotnikami. W sierpniu 1980 udał się do strajkujących robotników w Gdańsku. Został tam członkiem Komisji Ekspertów przy Prezydium Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego i współredaktorem dokumentów porozumienia sierpniowego. Jeden z inicjatorów tworzenia „Solidarności”, został zastępcą redaktora naczelnego „Tygodnika Solidarność”.
W latach 1981–1990 przebywał we Włoszech, Szwajcarii i Francji, gdzie organizował pomoc dla opozycji w kraju i wydawał kwartalnik polonijny pt. Widnokrąg. Odbierał z ramienia podziemnej Solidarności pokojową nagrodę Nobla Lecha Wałęsy. Po powrocie pracował w dzienniku „Rzeczpospolita”, wykładał na uniwersytetach w Warszawie, Wilnie, na Białorusi. Był profesorem na Wydziale Nauk Historycznych i Społecznych Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego oraz na Uniwersytecie Wileńskim.
W latach 2002–2004 zasiadał w Radzie Konsultacyjnej Centrum Monitoringu Wolności Prasy.
Był doradcą prezydenta RP Lecha Wałęsy oraz premiera Jana Olszewskiego. W wyborach do Parlamentu Europejskiego w 2004 był liderem listy Narodowego Komitetu Wyborczego Wyborców w okręgu warszawskim.
Odznaczenia i wyróżnienia
Postanowieniem prezydenta Lecha Kaczyńskiego z 14 czerwca 2006 za wybitne zasługi dla rozwoju niezależnego dziennikarstwa i wolnych mediów w Polsce, za działalność na rzecz przemian demokratycznych, za osiągnięcia w pracy w „Tygodniku Solidarność”, został odznaczony Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski, który otrzymał 19 czerwca tego samego roku podczas uroczystości związanych z 25 rocznicą powstania „Tygodnika Solidarność”.
W latach 2007–2010 zasiadał w Kapitule tego orderu.
W 2015 otrzymał wyróżnienie jury Nagrody im. Jerzego Giedroycia za książkę Szańce Kultur. Szkice z dziejów narodów Europy Wschodniej.
Publikacje
Autor ponad tysiąca artykułów oraz kilkunastu książek wśród których najważniejszą są Rodowody niepokornych (1971), która – ukazując postawy ideowe inteligencji wobec zaboru rosyjskiego na przełomie XIX i XX wieku – stała się ważną częścią formacji opozycji antykomunistycznej w Polsce.
Rodowody niepokornych, Warszawa 1971.
Zatruta humanistyka, Warszawa 1978 – poza cenzurą.
...Potęgą jest i basta, Warszawa 1981.
Ogniem próbowane, t. I: Warszawa 1982, t. II: Rzym-Lublin 1990.
Doświadczenia polskie, Paris 1984 – ukazały się w kilku językach.
Mój kawałek Europy, Warszawa 1994. .
Idzie o dobro wspólne... Opowieść o Franciszku Stefczyku, Warszawa 2005. .
Baśń niepodległa, czyli w stronę politologii kultury. Wykłady witebskie, Warszawa 2006. .
Szańce Kultur. Szkice z dziejów narodów Europy Wschodniej, Warszawa 2013. . .
Obok Orła znak Pogoni. Wokół powstania styczniowego na Litwie i Białorusi, Warszawa 2013. .
Przypisy
Bibliografia
Linki zewnętrzne
Blog Bohdana Cywińskiego
Bohdan Cywiński z Cywina h. Puchała w Wielkiej Genealogii Minakowskiego [dostęp z dnia: 2017-09-05]
Absolwenci Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II
Absolwenci VI Liceum Ogólnokształcącego im. Tadeusza Reytana w Warszawie
Absolwenci Wydziału Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego
Członkowie Kapituły Orderu Odrodzenia Polski (III Rzeczpospolita)
Działacze KIK
Polscy działacze społeczni
Polscy redaktorzy naczelni
Działacze opozycji w PRL
Laureaci Nagrody Fundacji im. Kościelskich
Ludzie urodzeni w Milanówku
Odznaczeni Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski (III Rzeczpospolita)
Polscy filozofowie XX wieku
Polscy filozofowie XXI wieku
Polscy historycy
Sygnatariusze Apelu 64
Wykładowcy Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego
Wykładowcy Uniwersytetu Wileńskiego
Wykładowcy uczelni na Białorusi
Urodzeni w 1939 |
188355 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Igor%20Demo | Igor Demo | Igor Demo (ur. 18 września 1975 w Nitrze) – słowacki piłkarz występujący na pozycji pomocnika.
Na Słowacji reprezentował barwy dwóch klubów: FC Nitra i Slovana Bratysława. W 1998 roku przeniósł się do holenderskiego PSV Eindhoven, a rok później został zawodnikiem występującej w Bundeslidze Borussii Mönchengladbach. W 2005 roku został zawodnikiem austriackiego Grazer AK, a w 2006 roku grał ponownie w zespole FC Nitra. W jego barwach zakończył karierę (latem 2006).
W reprezentacji Słowacji Demo rozegrał 24 mecze i strzelił 4 gole.
Bibliografia
Reprezentanci Słowacji w piłce nożnej
Piłkarze FC Nitra
Piłkarze Slovana Bratysława
Piłkarze PSV Eindhoven
Piłkarze Borussii Mönchengladbach
Piłkarze Grazer AK
Ludzie urodzeni w Nitrze
Urodzeni w 1975 |
188357 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Hymn%20Egiptu | Hymn Egiptu | بلادي بلادي بلادي (Biladii, biladii, biladii, pol. Moja Ojczyzno, Moja Ojczyzno, Moja Ojczyzno) – hymn państwowy Egiptu przyjęty w 1979 roku, napisany i skomponowany przez Sajjida Darwisza.
Tekst
Przypisy
Symbole narodowe Egiptu
Egipt |
188359 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Abrahamici | Abrahamici | Abrahamici, izraelici - grupa religijna zaistniała w Czechach, w okolicach Pardubic, ok. połowy XVIII wieku.
Członkowie tej denominacji pochodzili z chłopskich środowisk zarówno chrześcijańskich (katolickich i protestanckich), jak i żydowskich. Ich powstanie było pod pewnym wpływem idei reformatorskich, m.in. husyckich. Nazywano ich abrahamitami, gdyż deklarowali się być wyznawcami religii, którą wedle nich Abraham głosił przed przyjęciem nakazu obrzezania.
Abrahamici wierzyli w Boga, w nieśmiertelność duszy, potępienie lub docenienie dobrych uczynków w przyszłym życiu. Abrahamici odrzucali część Biblii, m.in. Prawo Mojżeszowe oraz istnienie grzechu pierworodnego. Ich chrzest, który praktykowali w miejsce obrzezania miał więc inne znaczenie od chrztu chrześcijańskiego. Odrzucali również naukę o Trójcy Świętej, a więc i boskość Jezusa.
Pod wpływem oskarżeń m.in. natury moralnej zostali, w wyniku odrzucenia przez nich warunków edyktu tolerancyjnego Józefa II (zmuszającego ich do przyłączenia się do dowolnego oficjalnego wyznania) - skazani na wygnanie. W roku 1782 ostatnia setka rodzin przeniosła się do Siedmiogrodu. Tam, po krótkim czasie wymarli bądź się zasymilowali.
Herezje wobec katolicyzmu
Historia chrześcijaństwa
Historia Czech
Judeochrześcijaństwo
Grupy religijne |
587 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Brainfuck | Brainfuck | Brainfuck – ezoteryczny język programowania stworzony w 1993 roku przez Urbana Müllera, znany ze swojego skrajnego minimalizmu. Język ten składa się z zaledwie ośmiu prostych komend oraz wskaźnika instrukcji. Pomimo tego, że jest on zupełny w sensie maszyny Turinga, nie został zaprojektowany do praktycznego użycia, a do zachęcania programistów do pisania prostych programów.
Nazwa języka brainfuck jest angielskim złożeniem składającym się z wyrazów brain (mózg) oraz fuck (pieprzyć) co na polski można tłumaczyć jako „mózgojeb”.
Budowa języka
Celem Müllera było stworzenie jak najmniejszego kompilatora. Oryginalny kompilator, napisany na Amigę, ma rozmiar 240 bajtów.
Jak sugeruje nazwa, programowanie w tym języku jest trudne. Bez względu na to w Brainfucku można zaimplementować dowolny algorytm, ponieważ język ten jest zupełny w sensie maszyny Turinga.
Język opiera się na prostym modelu maszyny, składającym się, oprócz programu, z tablicy bajtów (zazwyczaj 30000) zainicjowanych zerami oraz wskaźnika do tej tablicy, zainicjowanego tak, aby wskazywał na jej pierwszy element.
Instrukcje
Brainfuck zawiera 8 następujących jednoznakowych instrukcji:
Przy czym „bieżąca pozycja” oznacza element w tablicy wskazywany przez wskaźnik (w odpowiednikach w C, p oznacza wskaźnik).
Wszystkie inne znaki są ignorowane, co jest przydatne przy pisaniu komentarzy.
Przykłady
Hello World!
Następujący program drukuje napis „Hello World!” na ekranie i przechodzi do nowej linii:
++++++++++
[
>+++++++>++++++++++>+++>+<<<<-
] Na początek ustawiamy kilka przydatnych później wartości
>++. drukuje 'H'
>+. drukuje 'e'
+++++++. drukuje 'l'
. drukuje 'l'
+++. drukuje 'o'
>++. spacja
<<+++++++++++++++. drukuje 'W'
>. drukuje 'o'
+++. drukuje 'r'
------. drukuje 'l'
--------. drukuje 'd'
>+. drukuje '!'
>. nowa linia
Dla względów czytelności kod programu został podzielony na kilka linii i zostały dodane komentarze. Brainfuck traktuje wszystkie znaki poza +-<>[],. jako komentarz. Równie dobrze powyższy program można by zapisać jako:
++++++++++[>+++++++>++++++++++>+++>+<<<<-]>++.>+.+++++++..+++.>++.<<+++++++++++++++.>.+++.------.--------.>+.>.
Trywialne
Czyszczenie komórki
[-]
Prosty program, który ustawia wartość w aktualnej komórce na 0. Mówiąc ściślej, tak długo dekrementuje wartość w aktualnej komórce, jak długo jest ona większa od 0.
Prosta pętla
,[.,]
Pętla, która pobiera z wejścia kolejne znaki i drukuje je na ekranie tak długo, aż wczytany zostanie znak końca pliku (EOF). W niektórych implementacjach znak EOF ma wartość -1, wtedy odpowiadający program wygląda następująco:
,+[-.,+]
Poruszanie wskaźnikiem
>,[.>,]
Ciekawsza wersja poprzedniego programu, tym razem dodatkowo zapisujemy wejście do kolejnych komórek.
Dodawanie
[->+<]
Powyższy kod dodaje wartość w aktualnej komórce do następnej komórki. Warto zauważyć, że zeruje to wartość w aktualnej komórce.
Wyrażenie warunkowe w pętli
,----------[----------------------.,----------]
Powyższy program pobiera wejście (małe litery alfabetu angielskiego) zakończone znakiem nowej linii (czyli wciśnięciem entera) i drukuje je, wcześniej zwiększając litery na wielkie.
Na początku wczytujemy pierwszy znak i odejmujemy od niego 10 (wartość znaku liczona jest w kodzie ASCII, znak nowej linii ma wartość ASCII 10). Gdyby wczytano znak nowej linii, program zakończyłby się, w innym wypadku odejmujemy od niego 22 (razem z poprzednimi 10 odjęliśmy już 32, czyli różnicę między odpowiednimi małymi i wielkimi literami), drukujemy na ekranie, po czym znowu wczytujemy znak, odejmujemy 10 i wracamy do początku pętli.
Kopiowanie wartości z komórki
(Jako że przykłady robią się coraz bardziej skomplikowane, przyjmijmy dla ułatwienia, że [0], [1], [2] i tak dalej odnoszą się do kolejnych komórek)
Powiedzmy, że chcemy skopiować wartość z [0] do [1]. Najprostszym sposobem jest intuicyjne:
[->+<]
Takie wywołanie ustawi wartość w [0] na 0. Aby odzyskać początkową wartość [0], możemy przekopiować [0] do [1] i [2] równocześnie, a następnie kopiując wartość z [2] do [0]. Program realizujący to zadanie wygląda tak:
[->+>+<<] kopiujemy z (0) do (1) i (2)
>>[-<<+>>]<< kopiujemy z (2) do (0)
Nietrywialne
Poniżej widać proste implementacje podstawowych operacji arytmetycznych. Są one bardzo uproszczone, tzn. wejściem są dwie cyfry, także wynik musi być cyfrą.
Dodawanie
,>++++++[<-------->-],[<+>-]<.
Program wczytuje dwie jednocyfrowe liczby i drukuje rezultat dodawania. Program zadziała poprawnie tylko wtedy, gdy rezultat jest cyfrą.
43
7
Wczytujemy do [0] pierwszą cyfrę i odejmujemy od niej 48 (kody ASCII dla cyfr 0-9 to 48-57). Odejmowanie to jest zrobione za pomocą prostej pętli: najpierw wstawiamy 6 do [1], a następnie tak długo, jak [1] jest różna od zera odejmujemy 8 od [0], i w końcu odejmujemy 1 od [1]. Następnie wczytujemy drugą cyfrę do [1]. Następna pętla [<+>-] dodaje drugą liczbę do pierwszej i zeruje [1]. Na końcu drukujemy wartość z [0].
Mnożenie
,>,>++++++++[<------<------>>-]
<<[>[>+>+<<-]>>[<<+>>-]<<<-]
>>>++++++[<++++++++>-]<.
Podobnie jak poprzednio, jednak tym razem mnożymy zamiast dodawać.
Pierwszą cyfrę przechowujemy w [0], drugą w [1]. Obie zmniejszamy o 48.
Tutaj zaczyna się pętla główna programu. Działamy według zasady: odejmij 1 od [0], po czym dodaj wartość z [1] do [2].
Na końcu dodajemy 48 do [2] i drukujemy rezultat na ekranie.
Dzielenie
,>,>++++++[-<--------<-------->>] przechowuje dwie cyfry w (0) i (1) od obu odejmujemy 48
<<[ powtarzaj dopóki dzielna jest niezerowa
>[->+>+<<] kopiuj dzielnik z (1) do (2) i (3) (1) się zeruje
>[-<<- odejmujemy 1 od dzielnej (0) i dzielnika (2) dopóki (2) nie jest 0
[>]>>>[<[>>>-<<<[-]]>>]<<] jeżeli dzielna jest zerem wyjdź z pętli
>>>+ dodaj jeden do ilorazu w (5)
<<[-<<+>>] kopiuj zapisany dzielnik z (3) do (1)
<<<] przesuń wskaźnik na (0) i powtórz pętlę
>[-]>>>>[-<<<<<+>>>>>] kopiuj iloraz z (5) do (0)
<<<<++++++[-<++++++++>]<. dodaj 48 i drukuj wynik
Po wczytaniu dwóch cyfr powyższy program oblicza ich iloraz (ignorując resztę) i drukuje go na ekranie.
Zobacz też
Brainfork, odmiana Brainfucka z wielowątkowością
Befunge
Whitespace
Malbolge
Uwagi
Przypisy
Linki zewnętrzne
Brainfuck w archiwum katalogu DMOZ
Ezoteryczne języki programowania |
188360 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Adopcjanizm | Adopcjanizm | Adopcjanizm – zróżnicowany zespół poglądów teologicznych głoszących, że Jezus był tylko adoptowanym, a nie naturalnym Synem Bożym, zbliżony do monarchianizmu, przez Kościół katolicki uznany za herezję. Po raz pierwszy wystąpił u ebionitów, następnie w teologii antiocheńskiej (np. u Pawła z Samosaty), w VIII-wiecznej Hiszpanii i na XII-wiecznym Zachodzie. W kolejnych wiekach pojawiły się jedynie poglądy wykazujące pewne podobieństwa do adopcjanizmu.
Rozumienie Chrystusa u adopcjanistów jest zróżnicowane – niektórzy widzieli go jako obdarzonego szczególną mocą i napełnionego Duchem Świętym proroka, inni uznawali go za ubóstwionego człowieka, na wzór grecko-rzymskiej apoteozy. Dlatego też wyróżnia się adopcjanizm ścisły i poglądy zbliżone do adopcjanizmu. Adopcjanizm ścisły rozumie Jezusa jako człowieka, który został usynowiony przez Boga i podlega mu. Pogląd taki, bliski monarchianizmowi, stoi w sprzeczności z nauczaniem trynitarnym – wyklucza bowiem synostwo Jezusa wewnątrz Trójcy Świętej.
Adopcjanizm judeochrześcijański
Wczesna forma adopcjanizmu wyznawana była w II wieku przez żydowskich chrześcijan osiadłych w Palestynie, na wschodnim brzegu Jordanu. Grupa ta uznawała Jezusa za wyjątkowego, wybranego przez Boga człowieka, cechującego się szczególną sprawiedliwością według norm Prawa. Chrzest Jezusa w Jordanie uznawała za moment, gdy został on adoptowany na Syna Bożego. Wspólnota uznawała napełnienie Jezusa Duchem Bożym, uzdalniającym go do czynienia cudów i nauczania prawdy Bożej, dobrowolną śmierć na krzyżu uznawaną jako ofiarę za grzechy świata znoszącą dotychczasowe ofiary, wskrzeszenie przez Boga i wstąpienie do nieba, gdzie Jezus obecnie panuje. Odrzucano natomiast boskość Jezusa, jego preegzystencję oraz narodzenie z dziewicy. Grupa ta podkreślała swój monoteizm, czemu, jak sądziła, przeczyło uznanie Jezusa za Boga. Wspólnota uznawała trwałe obowiązywanie całego starotestamentowego Prawa (z wyjątkiem ofiar zwierzęcych), od konwertytów z pogaństwa oczekując obrzezania oraz przestrzegania szabatu i przepisów koszerności. Według Barta D. Ehrmana grupa dysponowała pismem w języku hebrajskim, zbliżonym treścią do Ewangelii Mateusza, jednak z pominięciem dwóch pierwszych rozdziałów, którą uznawano za zawierającą naukę Jezusa. Pozostałych pism Nowego Testamentu wspólnota nie znała lub je odrzucała. W szczególności odrzucano autorytet Pawła z Tarsu, którego oskarżano o odrzucenie Prawa w związku z przyjściem Chrystusa, i związku z tym uważano za heretyka.
Typowymi przedstawicielami adopcjanizmu judeochrześcijańskiego byli ebionici. Ebion, który był gnostykiem, odrzucał bóstwo Chrystusa i głosił wraz ze swoimi zwolennikami adopcjanizm w sensie ścisłym. Uważał, że Jezus był tylko człowiekiem i stał się Synem Bożym dopiero w czasie chrztu. Ebionici posługiwali się własnymi pismami.
Bezpośrednio do teologii Ebiona nawiązał Fotyn z Sirmium, za co został ekskomunikowany przez Damazego I na synodzie w 382 roku. Ponadto Teodot Starszy głosił, że odchodząc od wiary w Chrystusa nie wypiera się Boga, jako że Chrystus jest jedynie człowiekiem obdarzonym szczególnymi łaskami. Teodot Młodszy uznawał wyższość Melchizedeka nad Chrystusem, głosząc, że Melchizedek jest pośrednikiem aniołów, a Chrystus pośrednikiem ludzi. Działający w Rzymie (III w.) Artemon łączył adopcjanizm z poglądami gnostyckimi.
Adopcjanizm antiocheński
Adopcjanizm antiocheński, wywodzący się z poglądów patriarchy Antiochii Pawła z Samosaty (260–272), stanowił połączenie właściwego adopcjanizmu reprezentowanego przez ebionitów z monarchianizmem. Pawła z Samosaty doprowadził również do zmiany formuły chrzcielnej odrzucając jej trynitarną formę. Z tego powodu Sobór nicejski I (325) uznał taki chrzest za nieważny. Po Pawle z Samosaty pojęciami adopcjanistycznymi posługiwali się późniejsi teolodzy antiocheńscy w polemice z rozumieniem Chrystusa występującym w apolinaryzmie – należeli do nich Nestoriusz, Teodor z Mopsuestii i Diodor z Tarsu.
Adopcjanizm hiszpański
Adopcjanizm hiszpański ("hispanicus error") istniejący w VIII w. wywołał jedną z najżywszych dysput teologicznych Zachodu tych czasów, a polemika z nim była jednym z impulsów do rozwoju późniejszej myśli średniowiecza. Jego głównym reprezentantami byli arcybiskup Toledo Elifand i biskup Urgel Feliks. Źródłem adopcjanizmu hiszpańskiego były prawdopodobnie błędy powstałe w polemice z poglądami Migecjusza.
Elifand na podstawie katolickiego nauczania o dwóch naturach istniejących w Chrystusie wyciągnął niezgodny z nim wniosek – sądził, że zrodzony z Maryi Chrystus nie jest zrodzonym Synem Bożym, ale Synem Bożym przez adopcję, na mocy łaski. Jednocześnie uważał, że Chrystus nie jest jedynym synem bożym, ale tylko pierworodnym spośród wielu adoptowanych. Feliks uznawał zaś Chrystusa za Boga jedynie z nazwy, posługując się formułą deus nuncupativus.
Elifand w liście do biskupów Galii pisał: Syn Boży odwiecznie zrodzony przez Ojca jest Synem nie na skutek adopcji, ale z natury (...). Lecz ten, który został utworzony z niewiasty, jest Synem Bożym na skutek adopcji, ale nie z natury.
Głównymi przeciwnikami adopcjanizmu hiszpańskiego byli Eteriusz z Osmy, Alkuin, Paulin z Akwilei, Bednedykt z Aniane i Agobard z Lyonu. Adopcjanizm hiszpański został potępiony przez papieża Hadriana I oraz wiele synodów – w Ratyzbonie (794), Frankfurcie nad Menem (794), Friuli (796), Rzymie (798) i Akwizgranie (799). Ferment, który zasiał w krystalizujących się strukturach kościelnych Galii spowodował, że w jego sprawie interweniował u papieża Karol Wielki.
Feliks z Urgel nawrócił się i resztę życia spędził przy Leidrandzie, prymasie Galii.
Adopcjanizm XII wieku
Pewne tendencje adopcjanistyczne, czasem określane jako neoadopcjanizm, pojawiły się w teologii Zachodu w XII wieku. Adopcjanizm XII wieku przypomina poglądy antiocheńskie, powstał na skutek ożywionych dyskusji chrystologicznych i prób ściślejszego ujęcia chrystologii w zgodzie z rozwijającą się dialektyką.
Głównym przejawem tendencji adopcjanistycznych w XII w. było kwestionowanie substancjalnego charakteru unii hipostatycznej oraz teoria assumptus homo Piotra Lombarda. Jako pierwszy w sposób nie do końca jasny, substancjalność unii hipostatycznej zakwestionował Abelard, choć pogląd ten pojawił się także u innych teologów jego czasów. Abelard zasadniczo przyjmował unię substancjalną Logosu i ludzkiej natury Chrystusa, wyjaśniał ją jednak błędną formułą "Bóg posiada człowieka" – zgodna z Magisterium formuła brzmiałaby "Bóg i człowiek". Abelard prawdopodobnie nie chciał świadomie głosić adopcjanizmu, a adopcjanistyczne wyrażenia jego teologii pochodzą z niedostatecznego opracowania filozoficznego zagadnienia unii hipostatycznej i całej chrystologii.
Teorię assumptus homo głosili Piotr Lombard i Jan z Kornwalii. Ujmowali oni wcielenie jako przyjęcie (assumptus) przez Logos człowieka złożonego i z ciała, i z duszy (homo quidam). Kwestionowanie substancjalności unii hipostatycznej w poglądach typu assumptus homo miało źródło w pragnieniu zachowania transcendencji Boga w rozumieniu wcielenia. Opierało się na teorii habitus – zdaniem adopcjanistów wyznających tę teorię natura ludzka przyjęta przez Chrystusa ma charakter przypadłości wobec natury boskiej. Pogląd ten wyjaśniano obrazowo porównując naturę ludzką Chrystusa do szaty, a boską do jej nosiciela.
Teorie adopcjanistyczne XII wieku nie zawsze są świadomymi wystąpieniami przeciw nauczaniu Kościoła, niejednokrotnie ich przyczyną jest brak precyzji filozoficzno-teologicznego aparatu pojęciowego. Poglądy Abelarda zostały potępione na synodzie w Sens (1141), a głównym oponentem był Bernard z Clairvaux, który wydał traktat Contra quaedam capitula errorum Abelardi. Naukę Abelarda podtrzymywał jego uczeń Robert z Melun.
Problem ten podjął również papież Aleksander III, który na synodzie w Sens (1164) i kolejnych wystąpił przeciw używaniu w chrystologii metaforycznych opisów i nie w pełni sprecyzowanych pojęć. Kilka lat później nastąpiło potępienie błędów adpopcjanistycznych w reskrypcie do arcybiskupa Sens Wilhelma z Szampanii (1170) oraz w reskryptach kierowanych do biskupów Tours, Bourges, Rouen i Reims.
Zobacz też
arianizm
doketyzm
nestorianizm
Przypisy
Bibliografia
Starożytne doktryny chrystologiczne |
588 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Baldur | Baldur | Baldur (również Baldr, Balder) – w mitologii nordyckiej syn Odyna i Frigg, małżonek bogini Nanny, ojciec Forsetiego; symbol dobra, piękna i mądrości.
Był ulubieńcem wszystkich bogów. W Asgardzie miał własny dwór zwany Breidablik.
Gdy Baldura zaczęły nękać sny o śmierci, zaniepokojona Frigg kazała złożyć przysięgę wszystkim istotom i rzeczom na świecie, że nie uczynią Baldurowi krzywdy. Zapomniała jednak poprosić o przysięgę jemiołę. Wykorzystał to Loki, który wręczył ślepemu bratu Baldura, Hodurowi, strzałę wykonaną z jemioły, którą ten cisnął w brata. W oswobodzeniu Baldura z mocy bogini śmierci Hel przeszkodził bogom Loki. Zostało przyrzeczone, że Baldur powróci do żywych, jeśli wszystko, co istnieje na świecie, zapłacze z powodu jego odejścia. Nie został wskrzeszony, gdyż olbrzymka Thökk, której postać przybrał Loki, nie przyłączyła się do żałoby.
Po Ragnaröku zmartwychwstanie wraz z Hödem i zapanuje nad światem.
Baldur w kulturze popularnej
Muzyka
Baldur jest głównym tematem płyty black metalowego zespołu Burzum. Jest mu poświęcony cały album pod nazwą: "Dauði Baldrs" (co oznacza "Śmierć Baldura" ).
"Baldur" to także tytuł debiutanckiego albumu islandzkiego zespołu viking/folk metalowego Skálmöld
Jedna z piosenek zespołu nordic folk Osi and the Jupiter nosi nazwę "Baldur"
Zespół Brothers of Metal nagrał piosenkę "Death of the God of Light" której tematem jest spisek Lokiego i śmierć Baldura.
Gry komputerowe
Imię Baldura zostało wykorzystane w tytule gry komputerowej Baldur’s Gate, która dała początek całej serii.
Baldur jest głównym bohaterem gry Too Human z 2007 roku, wydanej na wyłączność na konsolę Xbox 360. W grze występują także postacie innych nordyckich bogów, takie jak Loki, Hel czy Freja.
Postać Baldura została wykorzystana w grze God of War z 2018 roku.
Zobacz też
Balor
Przypisy
Bibliografia
Synowie Odyna
Bóstwa mądrości |
590 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Bobina%20%28poligrafia%29 | Bobina (poligrafia) | Bobina - bardzo wąski zwój, wstęga papieru (lub innego materiału) zwinięta w rolę o maksymalnej szerokości równej 1/4 średnicy. Może być na tulei.
Na bobinę jest nawijany papier np. do druku biletów, produkcji papierosów i kątowników tekturowych. Często nawijane na bobinę są nieuformowane druki, np. do późniejszego zrobienia z nich opakowań, lub zawierające etykiety do naklejenia na opakowania.
Przypisy
Zobacz też: Introligatorstwo
Papier
Poligrafia |
591 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Broszura | Broszura | Broszura (franc. brochure od broche – brosza, z wł. brocca dzban) – wydawnictwo zwarte, wyrób poligraficzny o małej objętości, maksymalnie 3 arkusze drukarskie (do 48 stron, dawniej od 4 do 64 stron) o treści informacyjnej, biznesowej lub propagandowej, adresowany do szerokiej publiczności. Jest to rodzaj druku łączonego.
W terminologii księgarskiej i bibliotekarskiej to publikacja licząca od 4 do 48 stron. Druk poniżej 4 stron jest ulotką.
Przypisy
Bibliotekoznawstwo
Propaganda
Gospodarka
Druki |
188361 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Akademia%20Rakowska | Akademia Rakowska | Akademia Rakowska (, także Szkoła lub Gimnazjum w Rakowie) – założona w 1602 roku szkoła średnia braci polskich, istniejąca w Rakowie do 1638 roku. Akademia ta nie była szkołą wyznaniową, kształcili się w niej oprócz braci polskich, także protestanci i katolicy. Została zamknięta na mocy wyroku sądu sejmowego z kwietnia 1638.
Historia
Została założona w 1602 w Rakowie przez Jakuba Sienieńskiego, posła sejmowego, uczestnika rokoszu sandomierskiego 1606–1609. Miała 5 klas, a także studium teologii, formalnie bez praw akademickich.
Znana była z wysokiego poziomu nauczania i tolerancji, przyciągała nie tylko młodzież braci polskich, ale także katolicką. Uczęszczali do niej również cudzoziemcy. Do grona pedagogów Akademii, którzy wprowadzili do polskiej metodyki metodę poglądową, należeli m.in.:
Jan Jerzy Szlichtyng (Schlichting), teolog braci polskich i biblista, autor komentarzy do Nowego Testamentu.
Jan Crell (Johannes Crell), teolog pochodzenia niemieckiego, jej rektor w latach 1616–1621.
Marcin Ruar, niemiecki myśliciel religijny działający w Polsce, ideolog braci polskich, od 1621–1622 jej rektor.
Joachim Stegmann, matematyk i myśliciel religijny pochodzenia niemieckiego, autor nowoczesnego podręcznika do matematyki.
Do powstania Akademii przyczynił się Wojciech z Kalisza.
W Akademii uczono języków: łacińskiego, polskiego, niemieckiego, włoskiego, francuskiego, logiki, etyki, retoryki, matematyki, zapoznawano z elementami prawoznawstwa, polityki i nauk przyrodniczych. Teologii uczono w języku polskim.
Dla Akademii pisali podręczniki: Jan Licinius (do nauki języków łacińskiego, niemieckiego i polskiego), Walenty Smalc (Katechizm), Jan Crell (Prima ethices elementa [Pierwsze elementy etyki]), Mathurin Cordier z Lozanny (nauka potocznej łaciny i zasad moralnych), Joachim Stegmann (nowatorski podręcznik matematyki i geometrii).
Akademią opiekowali się scholarchowie, m.in.: Jakub Sienieński, Andrzej Lubieniecki (zm. 1623), Hieronim Moskorzowski, Walenty Smalc, Piotr Stoiński, Stanisław Lubieniecki, Krzysztof Morsztyn, Adam Gosławski, Andrzej Wojdowski, Giovanni Battista Cetis, Jan Völkel, Salomon Paludius i inni.
Największy rozkwit Akademii Rakowskiej przypadał na lata 1616–1630, kiedy zwano ją sarmackimi Atenami. W tym czasie liczyła ponad 1000 uczniów, w tym wielu cudzoziemców.
Koniec Akademii przyniosła w 1638 sprawa rzekomego sprofanowania przydrożnego krzyża przez kilkunastu uczniów Akademii, którzy wyszli na wycieczkę pod opieką nauczyciela Salomona Paludiusa. Tę sprawę wykorzystali i nagłośnili: biskup krakowski Jakub Zadzik, wojewoda sandomierski Jerzy Ossoliński mianowany wówczas podkanclerzym i nuncjusz papieski Honorato Visconti. Doprowadzili oni do zamknięcia Akademii i zniszczenia wszystkich instytucji ariańskich w Rakowie na mocy wyroku sądu sejmowego z kwietnia 1638, mimo obrony ze strony posłów-innowierców. Wyrok zapadł w procesie skróconym tzw. sumarycznym, bez oparcia w obowiązującym prawie, co wzbudziło opór również posłów katolickich. Bowiem
należało wprzód proces sumaryczny wyraźną konstytucją sejmową utwierdzić, publikować, a dopiero wtedy sądzić. W przeciwnym razie łatwo by takim dekretem (wyrokiem) nakryć można każdego, co o sumarycznym procesie nie wiedząc, na zwyczajny się ubezpieczał. Tą samą siecią, którą arjanów chwytać chciano, można było i katolików umotać. Niedopuszczenie deputatów z Izby poselskiej było również pogwałceniem prawa, a zamienienie jej w delatora (oskarżyciela) publicznego było największą obrazą, jaką jej można było wyrządzić. Nareszcie oskarżono i ukarano wolnego obywatela nie tylko o samo wywrócenie krzyża, ale i o drukarnię, o szkołę i nabożeństwo, czego prawa nie wzbraniały, zaczem dekret ów był niejako nowem prawem i do rozpoznania wszystkich stanów należał. Takie bezprawne postępowanie ze strony ministra, [Ossolińskiego] który chcąc gorliwością katolicką biskupów zakasować, sumaryczny proces wprowadzał, co rozjątrzyło bardziej jeszcze szlachtę, a chociaż w czasie procesu nikt nie wystąpił w obronie Sienieńskiego, bojąc się posądzenia, że broni sekty, którą się wszystkie wyznania jednako brzydziły, to jednak wielu posłów na sejmiki sprawę tę wziąć postanowiło, aby na przyszłym sejmie albo taki sumaryczny proces zgodnie uchwalić i konstytucją opisać, albo wszelkie dekreta takiego procesu raz na zawsze skasować (...)
Rektorzy Akademii
od 1602 – Krzysztof Brockajus
1610–1616 – Paweł Krokier
w latach 1616–1627: Jan Crell, Marcin Ruar
1627-1632 Joachim Stegmann
1632-1634 Jerzy Nigrynus
1634-1638 Wawrzyniec Stegmann (ostatni rektor, w 1638 został wygnany z Rakowa)
Sławni absolwenci
Stanisław Lubieniecki, astronom
Jerzy Niemirycz, podkomorzy kijowski (1612–1659).
Samuel Przypkowski, pisarz i poeta
Krzysztof Szlichtyng, pastor i teolog
Andrzej Wiszowaty, poeta, teolog, filozof
Przypisy
Bibliografia
Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Tom IX (str. 508, hasło Raków), Warszawa, 1888
Stanisław Tync, Wyższa szkoła braci polskich w Rakowie. Zarys jej dziejów (1602–1638), w: „Studia nad arianizmem”, Warszawa 1959
L. Chmaj, Bracia Polscy – Ludzie, idee, wpływy. PWN, Warszawa 1957
Linki zewnętrzne
O Akademii.
Bracia polscy
Raków
Oświata I Rzeczypospolitej
Raków (powiat kielecki) |
592 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Bigowanie | Bigowanie | Bigowanie (niem. – zginanie) – proces introligatorski polegający na ułatwieniu zginania materiału w określonym i zamierzonym miejscu. Bigowanie oznacza wykonywanie na papierze lub kartonie specjalnych wgnieceń. Wgniecenia te mają za zadanie ułatwienie, a właściwie umożliwienie, odpowiedniego zgięcia kartonu lub kartki.
Podział
Pełny proces bigowania składa się z dwóch etapów:
Zmiana geometrii lub struktury materiału w miejscu bigowania:
Naruszenie struktury materiału sprowadza się do miejscowego zniszczenia połączeń materiału i następnie osłabienia wytrzymałości materiału w miejscu bigowania. Ten sposób realizowany jest poprzez proces rycowania lub perforowania. Rozróżnia się perforowanie odcinkowe oraz otworkowe. Ważną cechą powyższego procesu w bigowaniu jest znaczące osłabienie wytrzymałości materiału.
Zmiana geometrii materiału w miejscu bigowania. Do tej grupy procesów bigowania zaliczane są między innymi przegniatanie wypukłe (przegniatanie dwustronne) i wklęsłe (przegniatanie jednostronne) oraz wybicie.
Przegniatanie wypukłe polega na geometrycznym przemieszczeniu materiału w miejscu bigowania (w którym zachodzi zginanie), w którym skupia się moment zginający materiał.
Przeginanie wklęsłe ma miejsce w materiałach włóknistych, np. papier. Następuje zniszczenie części połączeń pomiędzy warstwami materiału, co znacznie zmniejsza sztywność materiału (odporność na zginanie). Zerwanie połączeń między warstwami w materiale włóknistym następuje w wyniku wytworzenia łuku o coraz to większym promieniu, a więc następuje wydłużanie względem poszczególnych warstw, które powoduje zerwanie połączeń między tymi warstwami.
Zerwane części połączeń w strukturze materiału. Wyróżnia się dwa rodzaje tego procesu:
Miejscowe sprasowanie struktury materiału, co powoduje zmniejszenie grubości materiału w tym samym miejscu, a więc zmniejszenie sztywności materiału.
Wybicie materiału stosowane jest w grubych wytworach papierniczych. Realizowane jest za pomocą rolek bigujących, a polega ono na przemieszczeniu względem siebie płaszczyzny materiału na odcinku miejsca bigowania.
Końcowym etapem bigowania jest zginanie, mające na celu zniszczenie części połączeń, aby zmniejszyć sztywność w miejscu zginania (w miejscu bigu).
Narzędzia
Bigowanie bez niszczenia struktury materiału wykonuje się przy pomocy noży bigujących o profilu ostrza zaokrąglonego – jest to płaska taśma stalowa, której promień zaokrąglenia wynosi połowę jej grubości.
Perforowanie z niszczeniem struktury materiału jest realizowane w przypadku perforowania otworkowego za pomocą listwy z igłami, a w przypadku odcinkowego przekrawania za pomocą noża o nieciągłym ostrzu.
Nadkrawanie polega na cięciu materiału za pomocą noża krążkowego listwy nożowej na niepełnej grubości materiału.
Dobór sposobu bigowania zależy od tego czy można dopuścić do zmiany wytrzymałości materiału.
Bigowania można dokonywać za pomocą:
noży bigujących umieszczonych w wykrojnikach dwu- lub wielozabiegowych,
listew perforujących,
układu rolek,
noży krążkowych,
noży przekrawających,
noży perforujących (noży odcinkowych).
Terminologia
Potocznie miejsca, w których dokonano jeden z powyżej omawianych procesów, nazywa się ogólnie bigiem, gdyż polska nazwa przegniatanie nie ujmuje pozostałych procesów ułatwiających zginanie materiału. Mankamentem terminu bigowanie jest to, że jest ono obce osobom spoza kręgu specjalistów zajmujących się tymi procesami. Ponieważ pozostałe sposoby bigowania posiadają nazwy własne i są one nazwami jednoznacznie określającymi ten proces tj. nadkrawanie, rycowanie lub perforowanie, dlatego proponowaną jak i funkcjonującą nazwą do pozostałych procesów są wyrazy: przegniatane jednostronne lub dwustronne.
Przypisy
Introligatorstwo
Postpress |
188362 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Ethan%20Allen | Ethan Allen | Ethan Allen (ur. w Lichfield w Connecticut, zm. 12 lutego 1789) – przywódca amerykański z czasów Republiki Vermontu oraz wojny o niepodległość Stanów Zjednoczonych, wsławiony zdobyciem Fortu Ticonderoga.
Życiorys
Urodził się w Litchfield (Connecticut), jako syn rolników Josepha Allena i Mary Baker. Allen przez krótki czas służył w wojsku podczas wojny pomiędzy Francuzami a Indianami. W 1762 r. rozpoczął eksploatację dobrze prosperującej kuźni żelaza w Salisbury (Connecticut). W tym samym roku (1762) poślubił Mary Brownson, z którą miał mieć 5 dzieci. Jego deizm i agresywne zachowanie osobiste zmusiły go do opuszczenia Salisbury w 1765 r., a następnie Northampton (Massachusetts) w 1767 roku.
Działalność
Był przeciwnikiem zasiedlania terenów Vermont przez osadników z Prowincji Nowy Jork. W tym celu zorganizował oddziały zbrojne, które przyjęły nazwę Green Mountain Boys. Był wolnomularzem.
Przypisy
Amerykańscy generałowie
Amerykańscy wolnomularze
Uczestnicy wojny o niepodległość Stanów Zjednoczonych
Urodzeni w 1738
Zmarli w 1789
Historia stanu Vermont |
188364 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Anomejczycy | Anomejczycy | Anomejczycy od imienia jednego z przywódców znani także jako eunomianie – skrajny odłam arian istniejący w IV wieku, którego członkami byli uczniowie Aecjusza i Eunomiusza. Nauczali, że Syn jest całkowicie różny (anomoios) od Ojca zarówno w swej istocie, jak i w całej reszcie. Anomejczycy ostatecznie głosili, że między Ojcem i Synem istnieje nie tylko różnica substancji, ale też że każda z tych osób ma odrębna wolę. Anomejczycy nie zgadzali się w swoich poglądach z semiarianami, którzy wprawdzie nie uznawali współistotności Ojca i Logosu, lecz twierdzili, że istnieje pewne podobieństwo między dwiema osobami Trójcy.
Kościół rzymski obciążył klątwą anomejczyków, zwalczali ich także semiarianie, czego skutkiem było kilka wzajemnych potępień na synodach w Konstantynopolu i w Antiochii. Anomejczycy zniknęli w 394 roku, po śmierci ich drugiego przywódcy, Eunomiusza.
Bibliografia
Starowieyski, Marek, Sobory Kościoła niepodzielonego, Tarnów 1994.
Przypisy
Arianizm
Antytrynitaryzm |
595 | https://pl.wikipedia.org/wiki/B%C3%B3g%20w%20judaizmie | Bóg w judaizmie | Bóg w judaizmie – pojmowanie Boga w judaizmie, mimo różnorodności składających się na niego tradycji, obecnych także w samej Biblii hebrajskiej, jest spójne i nieporównywalne z innymi wierzeniami (łac. sui generis). Aby poprawnie poznać żydowską koncepcję Boga, należy podejść do poszczególnych, różniących się czasem tradycji jako do elementów całości. Heterogeniczne elementy należy odczytywać w ramach jednolitej, spójnej kanonicznej doktryny, którą kierowali się ostateczni redaktorzy Biblii. Tradycja biblijna wyznaczyła kanon mówienia o Bogu w całym judaizmie na przestrzeni wieków: w literaturze hellenistycznej, talmudycznej, średniowiecznej żydowskiej filozofii Boga, kabale, współczesnej myśli filozoficznej.
Bóg według Biblii hebrajskiej
Księgi Biblii są zbiorem różnych tradycji i autorów, żyjących w różnych krajach w okresie trwającym ponad tysiąc lat. Są w niej fragmenty, które przedstawiają czystą monoteistyczną wizję Boga Izraela (np. Krl 19,12, Iz 40,18). Są też teksty przetworzone i oczyszczone na potrzeby natchnionego tekstu, w których odbijają się echem podania ludowe czy wręcz elementy mityczne (np. Rdz 2 oraz 3). Chociaż więc Biblia łączy w sobie refleksję i wierzenia wielu pokoleń, jednak można w niej dostrzec spójną, doskonale wypracowaną i kompletną biblijną koncepcję Boga. Można ją opisać poprzez omówienie następujących tematów:
Jeden i unikalny, niespotykany w innych wierzeniach.
Boski Stwórca
Bóg działający w historii
Bóg narodu Izraela
Boski prawodawca
Bóg a zło w świecie
Bóg a wolność człowieka
Bóg jako osoba w relacji z człowiekiem.
Jeden i unikalny, niespotykany w innych wierzeniach
W czasach gdy kształtowała się biblijna koncepcja, istnienie Boga – czy boskiego świata, jakkolwiek go rozumiano – nie budziło niczyich wątpliwości. Psalm 14,1 opisując postawę człowieka nie uznającego Boga: „Mówi głupi w swoim sercu: Nie ma Boga" – nie twierdzi, że człowiek ten jest ateistą, lecz jedynie, że nie uznaje moralnego autorytetu Boga. Zaraz potem bowiem psalm dodaje: „Zepsuci są, ohydne rzeczy popełniają, nikt nie czyni dobrze". Inne narody mogły nie znać Jahwe, nie negowały jednak Jego istnienia. Tak właśnie Księga Wyjścia przedstawia faraona w Egipcie: „Faraon odpowiedział: Kimże jest Pan, abym musiał usłuchać Jego rozkazu i wypuścić Izraela? Nie znam Pana i nie wypuszczę Izraela" (Wj 5,2). Idea powstała w Izraelu była całkowicie unikalna. Bóg jest jeden i nie ma innego (Pwt 6,4; Iz 45,21 oraz 46,9). Politeizm został jednoznacznie i radykalnie odrzucony (Wj 20,3-5). Bóg nie jest jednym z wielu w boskim panteonie. Nie dopuszczono nawet wizji dualistycznej, jaka panowała w religii Zoroastry, gdzie czczono dwie przeciwstawne sobie boskie istoty: Ormuzda i Ahrimana. Potępiane też było uzurpowanie sobie boskiej godności przez władców (por. Ez 28,2nn).
Również synkretyzm – łączenie wiary Izraela z wierzeniami innych religii – był zabroniony (Lb 25,2-3; Sdz 18), choć były przypadki rozpoznawania działania Boga poza Izraelem, jak w przypadku króla i kapłana Melchizedeka w Księdze Rodzaju 14,18-22. Są w Biblii wyrażenia zdające się mówić o innych bogach, jak np. z Księgi Wyjścia: „Któż jest pośród bogów równy Tobie, Panie?" (Wj 15,11). Były one jednak jedynie podkreśleniem nierzeczywistej wartości wierzeń innych narodów, i przekonaniem, że Bóg Izraela jest unikalny w swoich atrybutach (por. Iz 40,18). Nie można go przedstawić za pomocą obrazu, gdyż nie ma on na ziemi niczego do siebie podobnego (Wj 20,4; Pwt 4,35). Nie jest on nawet duchem. Gdy mowa o Boskim duchu, chodzi o jego energię, jak u Izajasza 40,13 czy u Zachariasza 4,6. Gdy psalm mówi o „synach bożych" ma na myśli anioły (por. Ps 29,1; 89,7), a nie boskie istoty istniejące na sposób politeistyczny.
Niewidzialność Boga odzwierciedlała Świątynia Jerozolimska. Chociaż Tora nakazywała postawienie cherubów w miejscu Świętym świętych – nie były one przedstawieniem Bóstwa, lecz jedynie Jego tronu (por. Ps 68,5[4]). Mimo niemożności przedstawienia Boga, nie był On dla Izraela filozoficzną abstrakcją. Ukazywał się w licznych teofaniach, objawiających jego potęgę i wszechmoc (por. Wj 19,18; 20,15-18; Hab 3,4nn; Hi 42,2). Dzięki swej mocy, był postrzegany jako walczący „wojownik" (Ps 24,8). Jest on też Wszechwiedzący, jedyny znający przyszłość (Iz 43,9). Jest, jako jedyny, Mądrością, która jest nieskończona i nie do przeniknięcia (por. Hi 28,23nn, Iz 40,28). I on też jest źródłem ludzkiej mądrości i talentów (Ps 36,10; Wj 28,3; 1Krl 3,12), zupełnie innej jakości niż pyszniąca się mądrość pogańska (Ez 28,3nn).
Jest Bóg także wszechobecny, ale nie na sposób panteistyczny, jak numen, mana czy orenda. Bóg jest transcendentny wobec przyrodzonej rzeczywistości. Jest poza czasem i przestrzenią, gdyż jest wieczny. On istniał przed światem i będzie wtedy gdy wszechświat się skończy, (por. Iz 40,6-8; 44,6; 90,2), gdyż to on sprawił, że świat zaczął istnieć, ustanowił prawa dla niego i nadał mu porządek (por. Jer 33,25). Jest jak skała, na której świat jest zbudowany (2 Sm 22,32). Podczas, gdy świat jest zmienny, Bóg jest niezmienny (por. Iz 41,4; Ml 3,6).
Judaistyczna teologia Boga
W teologii żydowskiej nie istnieje pojęcie dogmatu. Co do rozumienia znaczenia poszczególnych zapisów Tory na temat Boga trwają i trwać będą dysputy. Większość zgadza się jednak z ujętymi w XII w. przez Mojżesza Majmonidesa trzynastoma podstawowymi artykułami wiary:
(1) Bóg jest stworzycielem, (2) władcą całego stworzenia i (3) sprawcą wszystkiego,
(4) Bóg jest jedyny i (5) nic nie jest z nim w żadnej mierze porównywalne,
(6) Bóg objawił się człowiekowi sam, z własnej woli i (7) przez Mojżesza obwieścił ludziom swoje przykazania,
(8) słowa Proroków są prawdą,
(9) Bogu wiadome są wszystkie uczynki ludzi i (10) okazuje on dobro tym, którzy szanują jego przykazania, a (11) karze tych, którzy je łamią,
(12) w określonym czasie nadejdzie posłany od Boga Mesjasz, a
(13) umarli zmartwychwstaną.
Imiona Boga
Rozmaite imiona używane w ciągu historii trwania judaizmu w stosunku do Boskiej istoty – przynajmniej od czasu Mojżesza, a najprawdopodobniej już od Abrahama – odnoszą się do jednego i tego samego Bóstwa, mianowicie do Boga Izraela. Większość z imion Boga pojawiających się w życiu religijnym Żydów było używanych wcześniej przez plemiona kananejskie na określenie ich lokalnych pogańskich bogów. Uczeni tłumaczą to faktem, że po osiedleniu się na terenach Kanaanu, Żydzi przyswoili sobie miejscowy język kananejski (por. Iz 19,18).
Źródłem poznania imion Bożych używanych w Izraelu jest ogromna literatura judaizmu. W Biblii hebrajskiej, oprócz jedynego imienia własnego Boga – Jahwe i jego zamiennika Adonaj, spotykamy jeszcze imiona utworzone w powiązaniu z pierwotnym semickim słowem określającym bóstwo: el. W języku akadyjskim brzmiało ono ilu(m), kananejskim el lub il, a w arabskim, jako element imienia używanego przez ludzi, el. Samo El jako osobiste imię Boga występuje w Biblii bardzo rzadko, np. w Księdze Rodzaju 33,20: ʼElʽElohej Jisrael (El, Bóg Izraela /Jakuba/, por. Psalm 146[145],5). Znacznie częściej używane było imię Elohim, będące liczbą mnogą El – rozumiane jednak w Biblii jako odnoszące się do Boga w liczbie pojedynczej. Spotykamy natomiast pięć podstawowych imion, które są złożeniem El i dodatkowego określenia: ʼElʽElyon (Bóg Najwyższy), ʼElʽOlam (Bóg Wieczny), ʼEl Szaddaj (Bóg Wszechmocny), ʼEl Roʼi (Bóg Widzący), oraz ʼEl Berit (Bóg Przymierza). Poza tym Biblia obfituje w różne inne imiona Boga, będące wyrażeniami opisowymi np. „Stwórca nieba i ziemi" (Rdz 14,19 oraz 22) albo „Stwórca Izraela" (Iz 43,15 – być może trzeba to poprawniej odczytać jako „Mocny Izraela"; por. Iz 1,24).
Źródłem poznania imion Boga w judaizmie są też dzieła z okresu bliskiego początkowi naszej ery, zwane apokryfami.
Osobny rozdział stanowi literatura talmudyczna, wprowadzająca ścisłe zasady redukujące, w praktyce, okazje w których można wypowiadać imiona Boże. Literatura rabiniczna zaś wypracowała pewną liczbę nowych imion Boga, będących odniesieniami do Jego boskich atrybutów, np. Ha-Makom (dosł. „Miejsce," czyli, „Wszechobecny").
Źródłem imion Bożych jest też Kabała, która podkreślała szczególnie nieprzeniknioność Boga, używając imienia temira de-temirin („Ukryty nad ukrytymi").
Z kolei w teologiczno-filozoficznej myśli żydowskiej w średniowieczu podkreślano metafizyczną jedyność i jedność Boga. Żydowscy uczeni, jak Jehuda Halewi, Abraham ibn Daud, Majmonides, oraz Josef Albo skupiali się z tego powodu wokół biblijnych imion Jahwe oraz Elohim.
W nowożytnej myśli są dwa nurty. Jeden podkreśla metafizyczne znaczenie imion Bożych, jak np. Wieczny, Dusza Świata. Wśród tych myślicieli są oprócz Mendelssohna, który dał początek temu nurtowi, Solomon Formstecher, Samuel Hirsh, Nachman Krochmal, oraz Hermann Cohen. Drugi nurt, związany z Franzem Resenzweigiem i Martinem Buberem, postrzega imiona Boga w ich wymiarze religijnym i personalistycznym, dialogowym.
Zobacz też
synkretyzm religijny
Przypisy
Bibliografia
Judaizm |
188368 | https://pl.wikipedia.org/wiki/1908%20w%20filmie | 1908 w filmie |
Wydarzenia
5 maja – nowojorski sędzia Lacombe postanowił, że filmy są chronione przez prawo autorskie
22 października – Antoś po raz pierwszy w Warszawie – pierwszy dłuższy polski film fabularny
Premiery
polskie
Pruska kultura (wiosna 1908)
Antoś po raz pierwszy w Warszawie (22 października)
zagraniczne
Zabójstwo księcia Gwizjusza (L'Assassinat du Duc de Guise, Francja) – reżyseria: Charles Le Bargy, André Calmette, scenariusz: Henri Lavedan, wykonawcy: Charles Le Bargy, Albert Lambert, Gabrielle Robinne i Berthe Bovy.
Fantasmagorie (Lato 1908)
Urodzili się
1 stycznia – Stanisław Winczewski, aktor (zm. 1972)
10 stycznia:
Paul Henreid, aktor (zm. 1992)
Bernard Lee, aktor (zm. 1981)
11 stycznia – Lionel Stander, aktor (zm. 1994)
12 stycznia – Jean Delannoy, reżyser (zm. 2008)
16 stycznia – Ethel Merman, aktorka (zm. 1984)
4 lutego – Gwili Andre, aktorka (zm. 1959)
22 lutego – John Mills, aktor (zm. 2005)
5 marca – Rex Harrison, aktor (zm. 1990)
7 marca – Anna Magnani, aktorka (zm. 1973)
17 marca – Brigitte Helm, aktorka (zm. 1996)
20 marca – Michael Redgrave, aktor (zm. 1985)
2 kwietnia – Buddy Ebsen, aktor (zm. 2003)
5 kwietnia – Bette Davis, aktorka (zm. 1989)
15 kwietnia – Lita Grey, aktorka (zm. 1995)
30 kwietnia – Eve Arden, aktorka (zm. 1990)
20 maja – James Stewart, aktor (zm. 1997)
26 maja – Robert Morley, aktor (zm. 1992)
28 maja – Ian Fleming, pisarz (zm. 1964)
31 maja – Don Ameche, aktor (zm. 1993)
9 czerwca – Robert Cummings, aktor (zm. 1990)
1 lipca – Peg Entwistle, aktorka (zm. 1932)
12 lipca – Milton Berle, aktor (zm. 2002)
18 lipca – Lupe Vélez, aktorka (zm. 1944)
15 września – Penny Singleton, aktorka (zm. 2003)
5 października:
Joshua Logan, reżyser (zm. 1988)
6 października – Carole Lombard, aktorka (zm. 1942)
24 listopada – Aleksander Ford, polski reżyser (zm. 1980)
11 grudnia – Sally Eilers, aktorka (zm. 1978)
18 grudnia – Celia Johnson, aktorka (zm. 1982)
20 grudnia – Dennis Morgan, aktor, piosenkarz (zm. 1994)
25 grudnia – Helen Twelvetrees, aktorka (zm. 1958)
28 grudnia – Lew Ayres, aktor (zm. 1996)
29 grudnia – Claire Dodd, aktorka (zm. 1973) |
596 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Beatyfikacja | Beatyfikacja | Beatyfikacja ( „wyróżniać”) – akt kościelny wydawany przez Kościół katolicki, uznający osobę zmarłą za błogosławioną, zezwalający na publiczny kult, ale o charakterze lokalnym (np. w diecezji). Akt taki wydaje się po pozytywnym rozpatrzeniu procesu beatyfikacyjnego. We wczesnym średniowieczu beatyfikacji dokonywano spontanicznie, później wymagana była zgoda Synodu Biskupów i Stolicy Apostolskiej. Od roku 1515 (Dekret Leona X aprobujący kult Konrada z Piacenzy) beatyfikację może zatwierdzić tylko papież.
Przebieg procesu beatyfikacyjnego
Proces beatyfikacyjny może się rozpocząć najwcześniej 5 lat po śmierci kandydata (decyzją papieża okres ten może ulec skróceniu – tak było w przypadku procesu Matki Teresy z Kalkuty, Jana Pawła II i Łucji dos Santos). Przesłuchania świadków na temat życia osób otoczonych kultem prywatnym (w wypadku, gdy istnieje obawa, że nie będą mogli złożyć zeznań po wszczęciu procesu, np. ze względu na stan zdrowia czy wiek), może odbywać się przed formalnym otwarciem procesu „by nie zginęły dowody” (). Proces jest prowadzony przez Trybunał Beatyfikacyjny. Na jego czele stoi postulator, którego zadaniem jest udowodnienie m.in. heroiczności cnót kandydata (). Jawność postępowania ogranicza się do I sesji. W stosunku do dalszych wydarzeń członkowie Trybunału i świadkowie zobowiązani są do zachowania tajemnicy.
Dokumentacja zbierana jest na szczeblu lokalnym, w diecezji do której należał kandydat. Następnie wniosek o beatyfikację przekazany jest Stolicy Apostolskiej, gdzie rozpatruje go specjalna komisja. Kluczowymi momentami procesu są stwierdzenie heroiczności cnót Sługi Bożego oraz kanoniczne stwierdzenie, że za jego wstawiennictwem dokonał się co najmniej jeden cud. Brane są pod uwagę jedynie cuda, które miały miejsce po śmierci kandydata na ołtarze. Nieco inaczej przebiega proces męczenników, gdzie do beatyfikacji cud nie jest wymagany.
Obecnie proces beatyfikacyjny regulowany jest przez konstytucję apostolską Divinus Perfectionis Magister wydaną 25 stycznia 1983 roku przez papieża Jana Pawła II.
Zobacz też
kanonizacja
proces kanonizacyjny
święty
Przypisy
Błogosławieni katoliccy
Prawo kanoniczne
Hagiografia |
188369 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Hymn%20Maroka | Hymn Maroka | Al-Nashid al-Sharif (, ) – hymn państwowy Maroka ustanowiony w 1956 roku, po ogłoszeniu niepodległości tego państwa. Słowa do hymnu napisał Ali Squalli Houssaini, a muzykę skomponował Léo Morgan.
Oficjalne słowa arabskie
منبت الأحرار مشرق الأنوار
منتدى السؤدد وحماه
دمت منتداه
وحماه
عشت في الأوطان للعلى عنوان
ملء كل جنان * ذكرى كل لسان
بالروح بالجسد
هب فتاك
لبي نداك
في فمي وفي دمي
هواك ثار نور ونار
اخوتي هيا للعلى سعيا
نشهد الدنيا أنا هنا نحيا
بشعار
الله
الوطن الملك
Transkrypcja słów arabskich
Manbit al-ahrar masriq al-anwar
Muntada s-su'dudi wa-hima-h
Dumta muntada-h
Wa-hima-h
'Ishta fi l-autan lil'ula 'unwan
Mil'a kulli janan dikra kulli lisan
Bir-ruhi bil-jasadi
Habba fatak
Labba nidak
Fi fami wa-fi dami
Hawak tal nur wa-nar
Ihwati hayya lil-ula sa'ya
Nushidu d-dunya inna huna nahya
Bi-shi'ar
Allah al-watan al-malik
Maroko
Symbole narodowe Maroka |
188370 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Artemonici | Artemonici | Artemonianie – zwolennicy żyjącego w II wieku Artemona (Artemasa) uważający, że Jezus otrzymał boskość w chwili narodzin, a nazywanie go Bogiem jest błędne, gdyż Bóg nie ma początku. Utrzymywali także, że Pismo Święte zostało sfałszowane. Na temat sekty oraz jej założyciela zachowały się tylko skąpe informacje.
Artemonianie
Chrystologia |