id
stringlengths 1
7
| url
stringlengths 31
408
| title
stringlengths 1
239
| text
stringlengths 1
297k
|
|---|---|---|---|
187901 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Adobe%20ImageReady | Adobe ImageReady | Adobe ImageReady – to wycofany z rozwoju program graficzny – edytor grafiki rastrowej firmy Adobe rozwijany w latach 1998 – 2007 jako samodzielne oprogramowanie, po 2007 jako część programu Photoshop i Fireworks.
Wersja 1.0 została wydana w lipcu 1998 roku. Począwszy od wersji 2.0, ImageReady był dołączony do programu Adobe Photoshop 5.5 i nie był już sprzedawany oddzielnie. Wersja ImageReady 7 została zmieniona na wersję Adobe Photoshop 7. Od wersji Photoshopa oznaczonej CS3 kod oprogramowania ImageReady został zintegrowany bezpośrednio z funkcją Zapisz dla Internetu i urządzeń a reszta jego funkcjonalności jako samodzielna aplikacja została zastąpiona przez Adobe Fireworks, począwszy od wersji CS3, od czasu przejęcia Macromedia przez Adobe w grudniu 2005 roku.
Był dostępny dla systemów Windows, Classic Mac OS i Mac OS X. ImageReady został zaprojektowany do tworzenia stron internetowych i ściśle współpracował z Photoshopem; Służył do optymalizacji i przygotowywania grafik, animacji na potrzeby www. Dzięki tej aplikacji w prosty sposób można było podzielić wcześniej przygotowaną (lub utworzoną w ImageReady) grafikę na mniejsze, umieszczone w tabelce (lub pozycjonowane za pomocą CSS) elementy, a następnie całość wyeksportować do formatu HTML.
Oprócz podstawowych funkcji programu tego typu, w ImageReady mógł generować serie obrazków, w których np.: niezmienne pozostaje tło – a zmienia się jedynie tekst.
W wersji 8.0 umożliwiał eksport animacji i grafik bezpośrednio do formatu Flash, przy czym przechowuje warstwy i dane wektorowe, umożliwiając dalszą edycję elementów po zaimportowaniu do Flasha.
Przypisy
Linki zewnętrzne
Oficjalna strona Adobe Systems
ImageReady
Edytory grafiki rastrowej |
397 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Architektura%20harwardzka | Architektura harwardzka | Architektura harwardzka – rodzaj architektury komputera. W odróżnieniu od architektury von Neumanna, pamięć danych programu jest oddzielona od pamięci rozkazów.
Podstawowa architektura komputerów zerowej generacji i początkowa komputerów pierwszej generacji.
Prostsza (w stosunku do architektury von Neumanna) budowa przekłada się na większą szybkość działania, ten typ architektury jest wykorzystywany w procesorach sygnałowych oraz przy dostępie procesora do pamięci cache.
Oddzielenie pamięci danych od pamięci rozkazów sprawia, że architektura harwardzka jest stosowana w mikrokomputerach jednoukładowych, w których dane programu są zapisane w nieulotnej pamięci ROM (EPROM/EEPROM), natomiast dla danych tymczasowych wykorzystana jest pamięć RAM (wewnętrzna lub zewnętrzna).
Zobacz też
zmodyfikowana architektura harwardzka
architektura von Neumanna
Przypisy
Architektura komputerów |
187902 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Marek%20Mint%C3%A1l | Marek Mintál | Marek Mintál (ur. 2 września 1977 w Żylinie) – słowacki piłkarz, który występował na pozycji napastnika.
Do Niemiec przeszedł z MŠK Žilina, z którą sięgnął w 2002 i 2003 roku po mistrzostwo Słowacji. W tych latach był również królem strzelców ligi, strzelając odpowiednio 20 i 21 goli. Tak dobra postawa zaowocowała transferem do Norymbergi latem 2003 roku. Nowy klub Mintála właśnie spadł z niemieckiej ekstraklasy, a on miał pomóc w powrocie do elity. Słowak szybko stał się gwiazdą zespołu i ulubieńcem kibiców. Już w swoim pierwszym sezonie strzelił 18 goli w drugoligowych rozgrywkach zostając królem strzelców i wprowadzając Norymbergę z powrotem do ekstraklasy. Pierwszy sezon Mintála w 1. Bundeslidze okazał się jeszcze lepszy. Po raz kolejny strzelił najwięcej bramek w lidze (24) i pomógł utrzymać się w pierwszej lidze ekipie z Bawarii.
W reprezentacji Słowacji zadebiutował 6 lutego 2002 roku i rozegrał 45 spotkań, strzelając przy tym czternaście goli. W 2009 r. zakończył karierę reprezentacyjną.
Linki zewnętrzne
Profil na www.footballdatabase.com
Słowaccy olimpijczycy
Reprezentanci Słowacji w piłce nożnej
Piłkarze MŠK Žilina
Piłkarze 1. FC Nürnberg
Piłkarze Hansy Rostock
Królowie strzelców Bundesligi
Ludzie urodzeni w Żylinie
Urodzeni w 1977
Uczestnicy Letnich Igrzysk Olimpijskich 2000 |
187903 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Keyword | Keyword | Keyword, słowo kluczowe, wyraz kluczowy – charakterystyczny ciąg znaków stosowany jako wyróżnik w dokumentach, wspomagający proces wyszukiwania informacji. W szczególności słowo kluczowe może być określeniem zawierającym kilka wyrazów języka, na przykład wynajem mieszkań.
Ze względu na zachowanie kompatybilności z przyjętym przez W3C nazewnictwem tagów w dokumentach HTML oraz nieformalne standardy w oprogramowaniu wyszukiwarek internetowych oraz katalogów stron w języku polskim, używa się pojęcia anglojęzycznego w zastosowaniu do tego określonego znaczenia.
Przykładowo, słowo kluczowe w dokumencie HTML jest ciągiem znaków umieszczanym w części nagłówkowej dokumentu i traktowanym jako metadane, na przykład:
Wpis ten informuje sieciowe programy indeksująco-wyszukiwawcze o słowach kluczowych dokumentu, zwracając przykładową wartość:
Keywords: (komputer, Internet, edytor, HTML)
Słowa kluczowe są umieszczane w specjalnie wydzielonej sekcji bazy danych wyszukiwarki, co zwiększa szansę znalezienia strony przez użytkowników sieci. Powinny one być także wyróżniane przez stosowanie odpowiednich znaczników nagłówkowych, na przykład:
<H1>Jaki komputer wybrać?</H1>
<H2>Co lepsze – laptop czy komputer stacjonarny?</H2>
To autor dokumentu decyduje, jakie są istotne elementy strony i w powyższym przykładzie wyróżnionymi słowami kluczowymi są komputer, laptop oraz komputer stacjonarny. Wybór słów kluczowych jest jednym z najważniejszych elementów, które decydują o widoczności strony w wyszukiwarce. Dla scharakteryzowania danej strony zazwyczaj wystarcza, jedno lub dwa słowa kluczowe, a rzadziej kilka lub kilkanaście określeń – generalnie wszystko zależy od konkretnego przypadku i celu, jaki chcemy osiągnąć.
Ważnym jest również, by nie powtarzać słów kluczowych w celu tak zwanego podbicia rankingu (np. free, free, free), gdyż wiele wyszukiwarek może to potraktować jako spam lub próbę oszustwa mechanizmu i wykluczyć całkowicie stronę z indeksu. Nie należy także używać szczególnie popularnych słów kluczowych, poszukiwanych przez internautów, jeśli strona w ogóle się z nimi nie wiąże, gdyż jest to postępowanie nieetyczne, a zaawansowane mechanizmy indeksujące mogą wykryć tę manipulację i postąpić w sposób jak wyżej.
Słowa kluczowe są używane również do opisu zawartości pozycji przy tworzeniu zbiorów plików muzycznych, płyt CD, e-booków, zdjęć cyfrowych, filmów, a nawet prac dyplomowych czy magisterskich. Następnie mogą być one wykorzystywane przez użytkowników podczas definiowania zapytań w mechanizmie wyszukiwania informacji. Typowym przykładem takiego zastosowania jest wyszukiwanie wiadomości w internetowych encyklopediach (np. Wikipedii) lub słownikach (np. Wikisłowniku).
Zobacz też
słowo kluczowe w informatyce
słowo kluczowe w informatologii
Przypisy
Pozycjonowanie stron
Znaczniki HTML |
398 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Biedrzeniec%20any%C5%BC | Biedrzeniec anyż | Biedrzeniec anyż (anyż, anyżek) (Pimpinella anisum L.) – gatunek jednorocznej rośliny z rodziny selerowatych. Pochodzi, najprawdopodobniej, ze wschodnich obszarów basenu Morza Śródziemnego. Jego przodkiem, jako rośliny uprawnej, jest biedrzeniec kretycki (Pimpinella cretica Poir), pochodzący z wyżyn Iranu. Współcześnie biedrzeniec anyż występuje wyłącznie w uprawie; nie jest znany ze stanowisk naturalnych. W Polsce jest uprawiany (rzadko) i czasami, przejściowo, dziczejący (efemerofit).
Morfologia
Łodyga Do 50 cm wysokości. Dęta (pusta w środku, w międzywęźlach), okrągła, płytko bruzdkowana. Rozgałęziona na 2/3 wysokości.
Liście Zmienne w zależności od umiejscowienia. Najniższe długoogonkowe, okrągławe, ząbkowane; środkowe również długoogonkowe, ale 3-5-sieczne, ząbkowane; górne liście siedzące, 2-3-krotnie pierzastosieczne lub niepodzielone.
Kwiaty Białe, płatki owłosione, odpadające, zebrane w płaskie baldachy, złożone z 5-10 szypułek; baldaszki 4-9-kwiatowe. Kwitnie w czerwcu i lipcu. Obcopylne, miododajne.
Owoc Rozłupnia jest jajowata lub gruszkowata o bokach lekko spłaszczonych, żółtawozielona lub zielonawoszara, 3–5 mm długa i do 3 mm szeroka. Zwieńczona jest stylopodium z dwoma krótkimi, odgiętymi ostrymi końcami. Rozłupki są na szczycie przyrośnięte do ośki i połączone z płaską płaszczyzną spojenia i wypukłą powierzchnią grzbietową. ta ostatnia pokryta jest krótkimi włoskami o brodaweczkowanym naskórku, widocznymi przy użyciu lupy. Każda rozłupka ma 5 pierwotnych, przebiegających podłużnie żeberek, w tym 3 grzbietowe i 2 boczne żeberka słabo wystające i jaśniejszej barwy.
Korzeń Cienki, palowy.
Zastosowanie
Roślina lecznicza
Najstarsze wzmianki o anyżu pochodzą z egipskiego papirusu Ebersa (1500 r. p.n.e.). W Polsce uprawiany jest od średniowiecza, kiedy to został sprowadzony przez benedyktynów.
Surowiec zielarski Owoc anyżu (Anisi fructus) – cała, wysuszona rozłupnia, często z małym fragmentem cienkiej, sztywnej, lekko zgiętej szypułki. Surowiec zawiera nie mniej niż 2 ml/kg olejku eterycznego anyżowego.
Działanie i zastosowanie Owoce działają wykrztuśnie (składnik syropów), rozkurczowo, moczo- i wiatropędnie, także pobudzają laktację. Działają także w niewielkim stopniu przeciwbakteryjnie. Olejek anyżowy jest środkiem smakowym i aromatycznym, wykorzystywanym w przemyśle spożywczym, perfumeryjnym i farmaceutycznym oraz spirytusowym (anyżówka). Działa: zewnętrznie odkażająco na skórę, toksycznie na pasożyty, odstraszająco na owady; wewnętrznie wykrztuśnie i rozkurczająco – do inhalacji, w pediatrii jako środek wiatropędny.
Roślina pastewna
Wytłoki anyżowe oraz słoma stanowią cenny dodatek paszowy dla bydła zwiększający jego laktację.
Roślina uprawna
Nasiona w kwietniu wysiewa się do gruntu, owoce zbiera się w końcu sierpnia. Osypują się. Nierównomierne dojrzewanie. Zbierany, gdy owoce głównych baldachów są twarde, szarobrunatne. Plon 1t/ha.
Zobacz też
anyż gwiazdkowy
Przypisy
Selerowate
Rośliny przyprawowe
Rośliny lecznicze |
399 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Arkusz%20wydawniczy | Arkusz wydawniczy | Arkusz wydawniczy – jednostka obliczeniowa stosowana w wydawnictwie w celu określenia objętości zawartości treściowej (tekstowej i graficznej) publikacji. Wchodzi w to zarówno wkład autora (lub tłumacza) czyli tzw. arkusz autorski, jak i cały pozostały materiał stworzony lub nadzorowany przez redakcję, o ile nie pochodzi od autora (wstęp, komentarze, recenzje, przedmowy, posłowia, motta, cytaty, indeksy, skorowidze, spis treści, bibliografie, tytuły i śródtytuły, przypisy, paginy, dwójka lub czwórka tytułowa książki (i ew. inne strony metrykalne), zawartość okładki i obwoluty, itp.
Arkusz wydawniczy (tak samo, jak arkusz autorski) wynosi:
40 000 znaków typograficznych prozy (ze spacjami), lub
700 linijek poezji, lub
800 wierszy obliczeniowych (po 50 znaków), lub
30 dm² powierzchni ilustracji (także zapisu nutowego, wzorów matematycznych, wzorów chemicznych, diagramów...)
W skład arkusza wydawniczego wchodzą również wszelkie powtórzenia zawartości. W przypadku napisów ozdobnych lub tworzących kompozycję graficzną należy je traktować jako ilustracje, a w przypadku zastosowania ich na okładce lub obwolucie jako ilustrację należy traktować całą powierzchnię papieru. Paginę zwykłą (bieżącą) leżącą samotnie w wierszu liczy się za pół wiersza, jednak jeśli leży w jednym wierszu z paginą żywą liczy się całość jako jeden wiersz. Obwoluta, okładka, strona tytułowa itp. jeśli zawierają tylko napisy w postaci zwykłego tekstu, to liczy się je ryczałtem po 500 znaków. Strony metrykalne (np. z kolofonem, stopką itp.) również liczy się ryczałtowo jako 500 znaków, o ile faktyczna objętość nie jest większa. Ogłoszenia tekstowo-graficzne liczy się jako ilustracje, również tak można traktować ogłoszenia tekstowe w tzw. ramce. Wakatów oraz dużych pustych miejsc w kolumnach opuszczonych i szpicowych nie uwzględnia się. Rozbicia tekstu (np. między akapitami, tytułami, rozdziałami) do trzech wierszy zwykłego tekstu liczy się jako wiersze teoretyczne, czyli takie, jakby były pełnymi wierszami wypełnionymi znakami. Ilustracje obłamane tekstem (o nieregularnym kształcie) liczy się jak ilustracje o powierzchni najmniejszego prostokąta, w którym taką ilustrację można pomieścić.
Arkusz wydawniczy służy do obliczania kosztu własnego książki (czasami także innych wydawnictw) oraz wyprowadzania innych wskaźników ekonomicznych (np. rozliczeń ze studiem DTP lub z drukarnią).
Zobacz też
arkusz drukarski
DTP |
187904 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Kyuss | Kyuss | Kyuss (IPA []) – amerykańska formacja muzyczna, uważana za pioniera stylu stoner rock. Grupa powstała w roku 1987 pod nazwą Katzenjammer. Przez cały czas działalności grupy grała w niej dwójka przyjaciół z Palm Desert w stanie Kalifornia, gitarzysta Joshua Homme, znany także z późniejszej gry w Queens of the Stone Age i wokalista John Garcia. Wkrótce do grupy dołączyli: basista Chris Cockrell (którego jednak szybko zastępuje Nick Oliveri) oraz grający na perkusji Brant Bjork.
Historia
Tuż przed wydaniem swojej pierwszej EP-ki projekt zmienia nazwę na Sons of Kyuss (nawiązanie do gry Dungeons and Dragons). Debiutancka płyta, zatytułowana Sons of Kyuss, ukazała się w 1990 roku.
Rok później utwory z pierwszego albumu uzupełnia kilka nowych, i tak powstaje pierwsze pełnometrażowe wydawnictwo — bardzo surowa w swoim brzmieniu Wretch (1991). Nazwa zespołu zostaje skrócona do wyrazu Kyuss.
W 1992 premierę ma drugi album Blues for the Red Sun. Płyta, promowana teledyskami do utworów „Green Machine” i „Thong Song” przysporzyła zespołowi wielu fanów. Na wspólne trasy koncertowe zaprasza ich między innymi: Metallica, Faith No More czy Nirvana. W dowód uznania Dave Grohl obiecał muzykom, że kupi dziesięć egzemplarzy albumu i rozda je przyjaciołom.
Dwa lata później wydana zostaje najbardziej znana płyta w dorobku artystów — opatrzona teledyskiem do piosenki „Demon Cleaner” Welcome to Sky Valley, (1994). Nazwa wydawnictwa pochodzi od niewielkiej osady niedaleko macierzystego Palm Desert, którego grupa nie opuszcza na stałe do końca działalności. Album, w porównaniu do poprzedniego jest zdecydowanie bardziej optymistyczny, jednak zachowuje to, co w Kyuss najważniejsze — sesje nagraniowe na pustyni (wykorzystujące podpięty nielegalnie prąd) tworzące brudne, lekko zabarwione bluesem brzmienie. Odnotować należy także fakt zmiany basisty — na krótko po wydaniu Blues for the Red Sun (1992), Nicka Oliveriego zastępuje zaprzyjaźniony z Toolem Scott Reeder.
Kolejna zmiana w składzie grupy następuje tuż przed wydaniem ostatniej w dorobku artystów płyty ...And the Circus Leaves Town (1995); tym razem na miejsce Branta Bjorka wszedł stary przyjaciel projektu, perkusista jazzowy Alfredo Hernandez. Muzyka z tego albumu jest jeszcze bardziej „słoneczna”, pełna życia i energii, jednak dalej nie porzuca swych korzeni. Grupa odbywa długą trasę koncertową promującą nowe wydawnictwo, gra min. w Niemczech oraz Włoszech. Do płyty powstaje również teledysk, wykorzystujący utwór „One Inch Man”.
W niecały rok później grupa rozpada się, a najbardziej prawdopodobną przyczyną tego zdarzenia jest konflikt pomiędzy Joshem Hommem a wokalistą Johnnym Garcią. Oficjalna wersja mówi jednak o zbyt dużej sławie, która odebrała muzykom radość z samotnego koncertowania na swojej ukochanej pustyni.
Po rozpadzie większa część grupy daje początek formacji Queens of the Stone Age (grali tam Nick Oliveri oraz Alfredo Hernandez,a Josh Homme gra nadal), która kontynuuje zapoczątkowany przez Kyuss nurt muzyczny, zwany desert rockiem bądź stoner rockiem, podobnie również Johnny Garcia zakładając zespół Unida. Pozostali członkowie grupy, w tym Scott Reeder nagrywają solowo albo zakończyli kariery.
Muzycy
John Garcia – śpiew (1988–1995)
Josh Homme – gitara (1988–1995)
Scott Reeder – gitara basowa (1992–1995)
Alfredo Hernández – perkusja (1995)
Chris Cockrell – gitara basowa (1988–1990)
Nick Oliveri – gitara (1988–1989), gitara basowa (1991–1992)
Brant Bjork – perkusja (1988–1994)
Dyskografia
Albumy
Sons of Kyuss (1990)
Wretch (1991)
Blues for the Red Sun (1992)
Welcome to Sky Valley (1994)
…And the Circus Leaves Town (1995)
Kompilacje
Kyuss/Queens of the Stone Age (1997)
Muchas Gracias: The Best of Kyuss (2000)
Single
„Thong Song” (1992, Blues for the Red Sun)
„Green Machine” (1993, Blues for the Red Sun)
„Demon Cleaner” (1994, Welcome to Sky Valley)
„Gardenia” (1995, Welcome to Sky Valley)
„One Inch Man” (1995, ...And the Circus Leaves Town)
„Shine!” (1996, Non-album single (split with Wool))
„Into the Void” (1996, Non-album single)
Teledyski
Thong Song (1992)
Green Machine (1992)
Demon Cleaner (1994)
One Inch Man (1995)
Przypisy
Amerykańskie zespoły rockowe
Amerykańskie zespoły stonerrockowe
Amerykańskie zespoły stonermetalowe
Amerykańskie zespoły metalu alternatywnego |
400 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Automatyczne%20dowodzenie%20twierdze%C5%84 | Automatyczne dowodzenie twierdzeń | Automatyczne dowodzenie twierdzeń (ang. automated theorem proving) – proces, w którym komputer rozstrzyga czy dane twierdzenie jest dowodliwe w jakiejś teorii, często przy okazji generując jego dowód. Twierdzenia te należą zwykle do rachunku zdań lub rachunku predykatów pierwszego rzędu.
Dla komputera wygodniejsze jest zwykle wnioskowanie w tył, choć czasem stosuje się też wnioskowanie w przód.
Przykładem twierdzenia, które zostało dowiedzione dopiero przez ATP jest "Algebry Robbinsa są boolowskie".
Automatyczne dowodzenie twierdzeń rachunku zdań
Chodzi o stwierdzenie czy dane twierdzenie jest tautologią, lub czy jest spełnialne. Oba przypadki są wzajemnie połączone: zaprzeczenie twierdzenia jest spełnialne wtedy i tylko wtedy, gdy twierdzenie to nie jest tautologią.
Twierdzenia rachunku zdań zawsze są rozstrzygalne – choćby metodą brute force, która polega na sprawdzeniu 2n kombinacji wartości prawda-fałsz dla n zmiennych zdaniowych występujących w twierdzeniu.
Istnieje wiele innych metod, które mają większą wydajność i generują bardziej czytelne dowody. Do najprostszych z nich należą sekwenty Gentzena, systemy Hilberta oraz dedukcja naturalna. W praktyce używa się zwykle metod bazowanych na procedurze Davisa-Putnama. Można też używać uproszczonych wersji metod dla rachunku predykatów pierwszego rzędu.
Problem spełnialności jest jednak w każdym systemie NP zupełny, zaś problem tautologii – CoNP zupełny.
Automatyczne dowodzenie twierdzeń rachunku predykatów
Dominujące metody to tableau, a przede wszystkim różne wersje rezolucji. W systemach z równością używa się też paramodulacji. Warto zaznaczyć, że "ogólny" język I rzędu jest nierozstrzygalny. W szczególności nie istnieje algorytm, który dla ogólnego języka I rzędu może określić, czy dane zdanie jest w nim prawdziwe, czy nie. Istnieją jednak "szczególne" języki I rzędu, które są rozstrzygalne. Przykładem rozstrzygalnego języka I rzędu może być arytmetyka liczb rzeczywistych, co udowodnił Alfred Tarski. Do weryfikacji zdań o liczbach rzeczywistych służy metoda eliminacji kwantyfikatorów.
Zobacz też
rachunek lambda
CADE
CASC
subsumpcja
unifikacja
term
indeksowanie termów
system wspomagający dowodzenie twierdzeń
system Mizar
Przypisy
Linki zewnętrzne |
187908 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Ulica%20Modrzejowska%20w%20Sosnowcu | Ulica Modrzejowska w Sosnowcu | Ulica Modrzejowska w Sosnowcu − deptak i główna ulica handlowa w ścisłym centrum Sosnowca. Rozciąga się od placu Stulecia aż do zbiegu ul. Stanisława Małachowskiego, ul. Ostrogórskiej, ul. 1 Maja i ul. H. Sienkiewicza. Ruch samochodowy jest na tej ulicy bardzo znikomy (jeżdżą po niej tylko samochody dostawcze z zaopatrzeniem i właściciele sklepów). Przeznaczona jest głównie dla pieszych.
Historia
Nazwa ulicy pochodzi od traktu w kierunku Modrzejowa - jednej z dzielnic Sosnowca. W roku 1881 było tam tylko pustkowie porośnięte trawą. Pod koniec XIX wieku na ulicy Modrzejowskiej w Sosnowcu zaczęli osiedlać się Żydzi. Budowali oni kamienice. W tamtym czasie ulica stała się ważnym punktem handlowo-usługowym. Kiedyś znajdowała się tam Hala Towarzystwa Rozwój.
Dziś ulica Modrzejowska jest miejskim deptakiem, na którym znajduje się wiele sklepów m.in. z odzieżą, czy z żywnością. Jest tam też słynne w Sosnowcu kino Helios. W 2018 roku przeszła modernizację.
Zobacz też
ulica Stefana Żeromskiego w Sosnowcu
Ulica 3 Maja w Sosnowcu
Ulica Stanisława Małachowskiego w Sosnowcu
Kategoria:Ulice i place w Sosnowcu
Przypisy
Linki zewnętrzne
Modrzejowska |
187910 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Plac%20Stulecia%20w%20Sosnowcu | Plac Stulecia w Sosnowcu | Plac Stulecia w Sosnowcu (wcześniej bez oficjalnej nazwy i nazywany potocznie Patelnią) − centralny punkt Sosnowca, znajdujący się na zbiegu ulic Modrzejowskiej, Warszawskiej i 3 Maja, naprzeciw dworca kolejowego połączony z nim tunelem podziemnym..
Po przebudowie oraz odrestaurowaniu okolicznych zabudowań plac jest miejscem spotkań sosnowiczan, a także atrakcją turystyczną. Usytuowane są przy nim jedne z najstarszych budowli miasta, zabytkowy dworzec kolejowy oraz pomnik Jana Kiepury.
Przypisy
Linki zewnętrzne
Stulecia |
401 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Andrea%20del%20Verrocchio | Andrea del Verrocchio | Andrea del Verrocchio, właśc. Andrea di Michele di Francesco de’ Cioni (ur. 1435 we Florencji, zm. 7 października 1488 w Wenecji) – włoski rzeźbiarz, malarz i złotnik renesansowy, przedstawiciel quattrocenta florenckiego.
Życiorys
Pochodził z rodziny złotników, sam zasłynął najbardziej z twórczości w brązie. Był uczniem Donatella, sam z kolei uczył jednego z największych humanistów odrodzenia, Leonarda da Vinci, którego autorstwa jest m.in. postać anioła w obrazie Verrocchia Chrzest Chrystusa (1473–1475, Galeria Uffizi we Florencji). Verrocchio pracował głównie dla Medyceuszów.
Twórczość
Jego najbardziej znane rzeźby z brązu to Putto z delfinem, Dawid i konny posąg Bartolomeo Colleoniego w Wenecji; jego prace z terakoty obejmują piękne popiersie portretowe Wawrzyńca Wspaniałego (National Gallery of Art, Waszyngton). W warsztacie Verrocchio powstało wiele obrazów, takich jak np. Madonna z Dzieciątkiem i dwoma aniołami (National Gallery w Londynie), ale żaden z zachowanych obrazów nie jest samodzielnym dziełem Verrocchia i nie wiadomo jaki był udział jego uczniów w ich namalowaniu. Pozostało natomiast wiele mistrzowskich rysunków piórkiem i kredą, które z pewnością wyszły spod jego ręki.
Główne dzieła
Rzeźby
Putto z delfinem (ok. 1480, brąz, Palazzo Vecchio)
Pomnik konny Bartolomeo Colleoniego w Wenecji (1481, ukończony po śmierci Verrocchia przez Alessandra Leopardiego w 1496)
nagrobek kardynała Niccolò Fortiguerri w katedrze w Pistoi (1476-1488)
Chrystus i niewierny Tomasz (1467–1483, brąz), z fasady florenckiego kościoła Orsanmichele
Dawid (1473–1475, brąz, Museo Nazionale del Bargello we Florencji)
nagrobki Piera i Giovanniego Medici w bazylice San Lorenzo we Florencji (1472)
Portret kobiety (Dama z kwiatami, 1475–1480, marmur, Museo Nazionale del Bargello we Florencji)
Obrazy
Chrzest Chrystusa (1473–1475, Galeria Uffizi we Florencji)
Św. Monika (Bazylika Santo Spirito we Florencji)
Tobiasz i Anioł (National Gallery w Londynie)
Przypisy
Malarze quattrocenta
Malarze szkoły florenckiej
Włoscy rzeźbiarze
Urodzeni w 1435
Zmarli w 1488
Ludzie urodzeni we Florencji |
187911 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Lutynia%20%28powiat%20pleszewski%29 | Lutynia (powiat pleszewski) | Lutynia – wieś (dawniej miasto) w Polsce położona w województwie wielkopolskim, w powiecie pleszewskim, w gminie Dobrzyca nad rzeką Lutynia.
Lutynia uzyskała lokację miejską przed 1458 rokiem, zdegradowana po 1505 roku.
Historia
Pierwsza wzmianka pochodzi z 1398 roku. Lutynia swoją nazwę wzięła bądź od luty, tzn. sroga, bądź od rzeki tu przepływającej, noszącej nazwę Lutyni. W 1458 Lutynia jest wspominana jako miasteczko.
Była majątkiem rodzinnym rodziny Lutyńskich, herbu Korab. Najdawniejsi znani właściciele to Korabici z Kwiatkowa - a z nich, znany w 1414, kasztelan Jerzy Biechowski oraz, znany w 1422 r., kasztelan śremski Jan.
W Lutyni około 1600 r. urodził się Ludwik Samuel Twardowski herbu Ogończyk, XVII-wieczny poeta, znany i ceniony na dworze Wazów.
Od XVI w. majątek był w posiadaniu rodziny Pabianowskich. Od XVII w. majątek zmienił właścicieli. Najpierw przeszedł w ręce Oborskich, następnie Twardowskich i Złotnickich. W 1802 Lutynię kupił Józef Otulski, w którego rękach była to końca XIX w. Kolejni właściciele to Mukułowscy, którzy sprzedali Lutynię po 20 latach od zakupu rodzinie Skoroszewskich.
W okresie Wielkiego Księstwa Poznańskiego (1815-1848) miejscowość należała do wsi większych w ówczesnym pruskim powiecie Krotoszyn w rejencji poznańskiej. Lutynia należała do okręgu koźmińskiego tego powiatu i stanowiła odrębny majątek, którego właścicielem była wówczas Józefina Bogdańska. Według spisu urzędowego z 1837 roku wieś liczyła 210 mieszkańców, którzy zamieszkiwali 19 dymów (domostw).
Przy drodze do wsi znajdował się przystanek rozebranego odcinka Krotoszyn - Pleszew Krotoszyńskiej Kolei Dojazdowej. Pociąg zakończył bieg 12 stycznia 1986 r. W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie kaliskim.
W Lutyni znajduje się kościół z początku XIX wieku. Działa tu także klub sportowy, a przez wieś przebiega żółty szlak turystyczny Pleszew – Lutynia – Dobrzyca o długości 18 km.
Przystanek kolei wąskotorowej
Przy drodze powiatowej Pleszew - Krotoszyn, między Dobrzycą a Fabianowem zlokalizowany był przystanek osobowy zlikwidowanej 12 stycznia 1986 roku linii Krotoszyńskiej Kolei Dojazdowej relacji Krotoszyn Wąskotorowy - Dobrzyca - Pleszew Wąskotorowy - Pleszew Miasto - Broniszewice. Odległość od przystanku do wsi wynosiła 3 km. Przystanek powstał z chwilą budowy linii relacji Dobrzyca - Pleszew Miasto w 1900 r. Pierwszy skład przejechał przez Lutynię 10 lipca 1900 r. Po likwidacji przez Polskie Koleje Państwowe KKD tory, peron i wiata zostały rozebrane.
Linki zewnętrzne
Zobacz też: Parafia Najświętszej Maryi Panny Wniebowziętej w Lutyni
Przypisy
Dawne miasta w województwie wielkopolskim
Miasta w Polsce lokowane w XV wieku |
402 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Alonso%20Cano | Alonso Cano | Alonso Cano (ochrz. 19 lutego 1601 w Grenadzie, zm. 3 września 1667 tamże) – hiszpański rzeźbiarz, malarz, architekt i rysownik okresu baroku, uznawany za jednego z najbardziej wszechstronnych artystów hiszpańskich XVII wieku.
Był uczniem malarza Francisca Pacheco i rzeźbiarza Juana Martíneza Montañésa. W 1614 wyjechał do Sewilli, gdzie w 1626 otrzymał tytuł mistrza. W 1637 przeniósł się do Madrytu, gdzie został nadwornym malarzem króla Filipa IV m.in. jako restaurator obrazów ze zbiorów królewskich. Oskarżony niesłusznie o zabójstwo żony, krótko przebywał w Walencji. W 1652 osiadł w Grenadzie, gdzie przyjął niższe święcenia kapłańskie.
Malował niemal wyłącznie obrazy o tematyce religijnej. Jego twórczość cechuje upodobanie do pięknych form, zimna paleta barw oraz subtelność, czułość, niekiedy słodycz. Jego ulubionym tematem był akt męski (stąd liczne sceny biczowania, ukrzyżowania, zdjęcia z krzyża itp.). W 1664 namalował cykl 7 monumentalnych obrazów do nisz chóru katedry w Grenadzie - Siedem radości z życia Marii. Pozostawał pod wpływem Paola Veronesego i Antoona van Dycka. Zaprojektował fasadę katedry w Grenadzie. Pochowany został w jej krypcie.
Jego uczniami byli rzeźbiarze: Pedro de Mena (1628-1688) i José de Mora (1642-1724).
Wybrane dzieła
Święty Franciszek Borgiasz - 1624, 186 x 120 cm, Muzeum Sztuk Pięknych w Sewilli
Portret duchownego - 1625-30, Hispanic Society, Nowy Jork
Św. Jan Ewangelista - 1635-37, 54 x 36 cm, Luwr, Paryż
Wizja św. Jana Ewangelisty - 1636-1637, 83 x 44 cm, Wallace Collection, Londyn
Zstąpienie do otchłani - ok. 1640, 169 x 121 cm, County Museum of Art, Los Angeles
Wizja św. Antoniego Padewskiego - ok. 1640, 39 x 29,5 cm, Gemaldegalerie, Berlin
Noli me tangere - ok. 1640, 141,5 x 109,5 cm, Muzeum Sztuk Pięknych w Budapeszcie
Ukrzyżowanie - ok. 1640, 265 x 173 cm, Ermitaż, Sankt Petersburg
Dwaj królowie hiszpańscy - 1639-1641, 165 x 227 cm, Prado, Madryt
Chrystus podtrzymywany przez anioła - ok. 1645, 137 x 100 cm, Prado, Madryt
Madonna z Dzieciątkiem - 1646, 162 x 107 cm, Prado, Madryt
Św. Izydor ratujący dziecko, które wpadło do studni (Cud ze studnią św. Izydora) - 1546-48, 216 x 149 cm, Prado, Madryt
Matka Boska ze śpiącym Dzieciątkiem - 1646-50, 162 x 107 cm, Prado, Madryt
Św. Jan Ewangelista na Patmos - 1646-1650, 218 x 153 cm, Muzeum Sztuk Pięknych w Budapeszcie
Wizja św. Antoniego - 1645-1652, 161 x 11 cm, Stara Pinakoteka, Monachium
Niepokalane Poczęcie 1653-1657, Museo de Bellas Artes, Granada
Św. Bernard i Maryja - 1656-1660, 267 x 185 cm, Prado, Madryt
Autoportret - 1645-1660, 58 x 43 cm, Ermitaż, Sankt Petersburg (domniemany)
Ukrzyżowanie 1650-1660, 241 x 150 cm, Akademia San Fernando, Madryt
Nawiedzenie 1660, 222 x 175 cm, Muzeum Goi w Castres
Zwiastowanie - 1660, 220 x 173 cm, Muzeum Goi w Castres
Św. Hieronim pokutujący - 1660, 177 x 209 cm, Prado, Madryt
Chrystus i Samarytanka - 165 x 205 cm, Akademia San Fernando
Król hiszpański - 165 x 125 cm, Prado, Madryt
Św. Paweł Apostoł - 212 x 111 cm, Galeria Drezdeńska
Bibliografia
Brigitte Hintzen-Bohlen, Andaluzja. Sztuka i architektura, Warszawa: h.f. ullmann, 2008, .
Leksykon malarstwa od A do Z, Warszawa: Muza S.A., 1992,
Sztuka świata, t. 12, Leksykon A-K, Warszawa: Arkady, 2009,
Stefano Zuffi, Wielki słownik malarzy, t. 1, Warszawa: HPS, 2006,
Hiszpańscy malarze barokowi
Hiszpańscy rzeźbiarze
Hiszpańscy architekci
Architekci barokowi
Rzeźbiarze barokowi
Urodzeni w 1601
Zmarli w 1667
Ludzie urodzeni w Grenadzie |
187926 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Antoni%20Alster | Antoni Alster | Antoni Alster, ps. „Antek, Hans, Komar, Sierpień, Sterowski, Tracz, Wit” (ur. 4 lutego 1903 w Rzeszowie jako Nachum Alster, zm. 29 września 1968 w Warszawie) – polski działacz komunistyczny, członek KPP, PPR oraz PZPR, oficer polityczny w Armii Polskiej w ZSRR, funkcjonariusz peerelowskich organów bezpieczeństwa, kierownik Wydziału Organizacyjnego KC PZPR, wiceminister spraw wewnętrznych, wiceminister gospodarki komunalnej, poseł do KRN, na Sejm Ustawodawczy oraz na Sejm PRL I kadencji.
Życiorys
Okres międzywojenny
Urodził się w Rzeszowie w rodzinie żydowskiej, jako syn Mojżesza Alstera, kupca, a wcześniej właściciela fabryki czekolady i Elki Dwojry z domu Finder. Po nauce rysunku i grafiki w szkole wieczorowej w Krakowie, od 1923 pracował w firmach prywatnych jako kreślarz-rysownik. Brał udział w wypadkach krakowskich 6 listopada tego roku. Następnie wyjechał do Sierszy Wodnej, gdzie pracował w kopalni węgla kamiennego „Wanda” jako palacz. Nawiązał kontakt z komórką KPP w kopalni. W lutym 1924 został aresztowany za rozpowszechnianie literatury komunistycznej i przez 7 miesięcy więziony w Krakowie.
Po zwolnieniu powrócił do Rzeszowa, gdzie pracował jako uczeń drukarski. Wstąpił wtedy do Komunistycznej Partii Polski. Został sekretarzem Komitetu Miejskiego tej partii w Rzeszowie. Następnie do rozwiązania tej partii przez Międzynarodówkę Komunistyczną w 1938 pełnił w niej szereg odpowiedzialnych funkcji i był między innymi sekretarzem Komitetów Okręgowych KPP w Krakowie (1925), Płocku (1928), ponownie w Krakowie (1929), Łodzi (1930), Warszawie (1931). Działał w Zagłębiu Dąbrowskim i na Górnym Śląsku. Jako delegat Górnego Śląska brał udział w VI Zjeździe KPP w 1932 w Mohylewie na Białorusi. Był zwolennikiem grupy „mniejszości” w KPP. Za działalność „wywrotową” był wielokrotnie więziony. Po kolejnym pobycie w więzieniu został skierowany do pracy w Komunistycznej Partii Zachodniej Ukrainy. Po krótkim pobycie w Pradze działał we Lwowie. Współorganizował demonstrację bezrobotnych we Lwowie w kwietniu 1936. W czerwcu tego samego roku został aresztowany i po dwuletnim śledztwie skazany na 9 lat więzienia. Karę odbywał w więzieniu we Lwowie, a następnie w Tarnowie, gdzie zastał go wybuch II wojny światowej.
II wojna światowa
Po agresji III Rzeszy na Polskę uwolniony, przedostał się do Lwowa i Tarnopola. Po agresji ZSRR na Polskę pozostał na terenie okupacji sowieckiej. Pracował w fabryce i działał w związkach zawodowych. Na początku 1941 został dyrektorem drukarni we Lwowie. Po ataku III Rzeszy na ZSRR ewakuowany na Kaukaz, skąd został skierowany do szkoły Międzynarodowej Szkoły Leninowskiej w Kusznarenkowie (Baszkiria). Uczył się w Szkole im. Lenina przy Międzynarodówce Komunistycznej w Moskwie. Był oficerem oświatowym, później politycznym w 1. Korpusie Polskich Sił Zbrojnych w ZSRR. Od sierpnia 1943 był zastępcą szefa wydziału oświatowego 2. Dywizji Piechoty, a od listopada tego roku szefem wydziału polityczno-wychowawczego. W maju 1944 został szefem polityczno-wychowawczym Polskiego Sztabu Partyzanckiego, utworzonego na wniosek tajnego Centralnego Biura Komunistów Polski przy Komitecie Centralnym WKP (b). Po zajęciu części ziem polskich przez wojska sowieckie, przeniósł się wraz ze Sztabem do Lublina. W sierpniu 1944 został kierownikiem Wydziału Wojskowego PPR.
Okres powojenny
W styczniu 1945 stanął na czele Pomorskiej Grupy Operacyjnej Polskiej Partii Robotniczej, której zlecono organizację struktur „władzy ludowej” w województwie pomorskim. 20 lutego tego samego roku na radzie aktywu społeczno-politycznego w Bydgoszczy wybrano tymczasowy Komitet Wojewódzki PPR i wyznaczono go na funkcję I sekretarza. W rzeczywistości stanowisko to pełnił Stanisław Kuryluk, desygnowany przez Komitet Centralny partii. Stanowisko I sekretarza Pomorskiego KW objął 23 czerwca 1945 po odwołaniu Kuryluka przez KC PPR. Równocześnie był pełnomocnikiem Rządu Tymczasowego RP przy Dowództwie 2. Frontu Białoruskiego. Wiosną tego roku działał też na terenie wyzwolonego Gdańska.
W marcu 1945 został delegowany przez PPR i Komisję Porozumiewawczą Stronnictw Politycznych do pomorskiej Wojewódzkiej Rady Narodowej w Bydgoszczy. Aktywnie pracował w niej od marca 1945 do maja 1947. Często zabierał głos w sprawach istotnych dla Pomorza. Ze szczególną uwagą traktował sprawę odbudowy gospodarczej po zniszczeniach i stratach wojennych, a także zagadnienie reformy rolnej. Opowiadał się za szybkim „odniemczeniem” ziem pomorskich. Od lipca 1945 do stycznia 1947 był posłem do Krajowej Rady Narodowej.
30 czerwca 1945 wszedł w skład Komisji Oświatowej w Bydgoszczy. Był delegatem na I Zjazd PPR w grudniu 1945, gdzie został wybrany na zastępcę członka KC. 6 maja 1946 został ponownie wybrany na stanowisko I sekretarza KW PPR w Bydgoszczy i pozostał na tym stanowisko do maja 1947.
Popierał tzw. grupę jednolitofrontową w pomorskiej organizacji Polskiej Partii Socjalistycznej, dążącą do rychłego połączenia z Polską Partią Robotniczą. Występował przeciwko działaczom PPS opowiadającym się za samodzielnością partii. Zwalczał kierownictwo Polskiego Stronnictwa Ludowego na Pomorzu. Od maja tego samego roku był zastępcą kierownika Wydziału Organizacyjnego KC PPR, następnie KC PZPR, a w latach 1952–1954 kierownikiem tego Wydziału. Od września 1948 wchodził w skład Sekretariatu KC PPR, a 3 czerwca 1948 został powołany przez plenum KC PPR na członka Biura Organizacyjnego Komitetu Centralnego. Na Kongresie Zjednoczeniowym PPR i PPS w grudniu 1948 został wybrany na członka KC PZPR. W skład KC wchodził do IV Zjazdu PZPR w 1964.
Od stycznia 1947, po sfałszowanych wyborach, poseł PPR na Sejm Ustawodawczy (pełnił mandat od 4 lutego 1947 do 4 sierpnia 1952) z okręgu nr 25 w Bydgoszczy. Następnie był posłem na Sejm PRL I kadencji (1952–1956). W latach 1954–1956 był I zastępcą (Władysława Dworakowskiego, następnie Edmunda Pszczółkowskiego) przewodniczącego Komitetu do Spraw Bezpieczeństwa Publicznego przy Radzie Ministrów.
W grudniu 1956 był podsekretarzem stanu (wiceministrem) w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych. Powierzono mu pieczę i nadzór nad Departamentem III (działalność antypaństwowa w kraju), Biurem Ewidencji Operacyjnej, komórką analiz. Był odpowiedzialny z ramienia kierownictwa MSW za sprawy Kościoła.
Był członkiem frakcji puławian w PZPR. Rywalizując z Mieczysławem Moczarem o pierwszeństwo w resorcie, przegrał walkę i musiał odejść z MSW (4 maja 1962). W latach 1962–1967 był wiceministrem gospodarki komunalnej. W 1968 przeszedł na rentę. Zmarł 29 września tego samego roku w Warszawie. Pochowany na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach (kwatera 32A-3-6).
Działalność pozapolityczna
Antoni Alster był utalentowanym grafikiem. Posługiwał się przeważnie techniką drzeworytniczą, tworzył także linoryty, suchą igłę i termografię. Pasjonowała go praca ludzka (drzeworyty: W celi, Przy łopacie). W 1926 jego prace zostały przyjęte na wystawę jesienną w warszawskiej Zachęcie. Potem nastąpiła 40-letnia przerwa w twórczości. Do grafiki powrócił w 1962. Pozostał wierny dawnej tematyce pracy ludzkiej, do której doszły zagadnienia wojny i zagłady (Żołnierz, Zamknięci w synagodze, Nary obozowe, Po bombardowaniu) oraz wydarzenia aktualne (Wietnam, Krzyk Afryki). Drogą eksperymentów rozwinął technikę, którą nazwał termografią. Jego prace wystawiano na 9 wystawach indywidualnych i wielu zbiorowych.
Odznaczenia
Order Sztandaru Pracy I klasy (dwukrotnie),
Order Krzyża Grunwaldu II klasy,
Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski.
Przypisy
Bibliografia
Stanisław Błażejewski, Janusz Kutta, Marek Romaniuk: Bydgoski Słownik Biograficzny. Tom VI. Bydgoszcz 2000. , s. 17–18.
Członkowie Komitetu Centralnego PZPR
Członkowie Komitetu do spraw Bezpieczeństwa Publicznego
Kierownicy wydziałów Komitetu Centralnego PZPR
Ludzie urodzeni w Rzeszowie
Odznaczeni Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (Polska Ludowa)
Odznaczeni Orderem Krzyża Grunwaldu II klasy
Odznaczeni Orderem Sztandaru Pracy I klasy
Pochowani na Powązkach-Cmentarzu Wojskowym w Warszawie
Politycy PPR
Polscy drzeworytnicy
Posłowie do Krajowej Rady Narodowej
Posłowie na Sejm Ustawodawczy (1947–1952)
Posłowie z okręgu Włocławek (PRL)
Radni Wojewódzkiej Rady Narodowej w Bydgoszczy
Sekretarze Komitetów Miejskich KPP
Uczestnicy zamieszek krakowskich 1923
Wiceministrowie i urzędnicy PRL
Więźniowie polityczni w II Rzeczypospolitej
Żydzi związani z Włocławkiem
Urodzeni w 1903
Zmarli w 1968 |
403 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Arytmetyka%20w%20rachunku%20lambda | Arytmetyka w rachunku lambda | Arytmetyka w rachunku lambda – rodzaj arytmetyki związanej z rachunkiem lambda, opierającej się na liczbach naturalnych Churcha.
Następnik
Funkcja następnika jest zdefiniowana następująco:
Procedura ta nie robi nic innego jak „dodaje” jeszcze jedno wywołanie funkcji do pewnej liczby, przez co staje się ona liczbą o jeden większą.
Dodawanie
Aby dodać dwie liczby naturalne Churcha i należy -krotnie zaaplikować funkcję następnika do liczby (lub na odwrót, dodawanie jest przemienne):
Z definicji liczb naturalnych Churcha wiemy, że wywołując funkcję pewnej liczby na dwóch argumentach – funkcji i zmiennej aplikujemy funkcję -krotnie do zmiennej
Mnożenie
Mnożenie w rachunku lambda zdefiniowane jest następująco:
Obliczając według tej funkcji iloczyn -krotnie powielamy term po czym podstawiając przy każdym -owym powieleniu, dostajemy wywołań – w sumie
Poprzednik
Poprzednikiem liczby nazywamy taką liczbę że następnikiem liczby jest (liczba nie ma poprzednika, przez co jest ona poprzednikiem siebie samej).
W zapisie matematycznym:
W rachunku lambda stworzenie takiej funkcji nie jest tak łatwe jak stworzenie funkcji następnika Do tego posługujemy się strukturami danych opisanymi w artykule rachunek lambda.
Tworzymy funkcję która z pary tworzy parę
Funkcja poprzednika liczby jest zdefiniowana jako -krotna aplikacja funkcji do pary a potem pobranie drugiego jej elementu:
Odejmowanie
Odejmowanie, podobnie jak w przypadku dodawania, jest zdefiniowane jako wielokrotna aplikacja funkcji poprzednika (w tym wypadku pamiętając o przemienności – odejmowanie przemienne nie jest):
Potęgowanie
Aby policzyć potęgę należy wykorzystać to, że jest naturalne. Wiadomo, że:
Tak więc na przykład w rachunku lambda będzie zapisane jako:
Widzimy, że jest to parokrotna aplikacja funkcji – można by posłużyć się podobnym algorytmem jak przy dodawaniu lub odejmowaniu, gdyby nie to, że jest funkcją dwuargumentową.
W takim wypadku możemy zdefiniować funkcję która pobiera parę i zwraca parę
Więc aplikując -krotnie funkcję do pary i zabierając jej pierwszy element otrzymamy
Rachunek lambda |
187928 | https://pl.wikipedia.org/wiki/W%C5%82adimir%20Arsienjew | Władimir Arsienjew | Władimir Kławdijewicz Arsienjew (; ur. w Petersburgu, zm. 4 września 1930 we Władywostoku) – rosyjski oficer, etnograf, badacz Dalekiego Wschodu, pisarz.
Życiorys
Urodził się w St. Petersburgu w wielodzietnej rodzinie. Jego ojciec pracował na kolei. W 1892 Władimir wstąpił do szkoły junkrów piechoty w St. Petersburgu. Jednym z wykładowców w szkole był brat znanego ówcześnie, rosyjskiego podróżnika Grigorija Grum-Grżimaiły, który zainteresował chłopca podróżami i geografią oraz skierował jego uwagę na Daleki Wschód. Po ukończeniu szkoły Arsienjew otrzymał przydział służbowy do Polski. Pierwsze lata służby wojskowej 1896-1900 spędził jako podporucznik w Łomży. Często odbywał wędrówki nad rzekami Biebrzą i Narwią. Od 1900 służył we Władywostoku. Od 1902 organizator ekspedycji naukowo-badawczych na rosyjski Daleki Wschód. Od 1909 członek Cesarskiego Towarzystwa Geograficznego. Zmarł na zapalenie płuc w czasie kolejnej swojej wyprawy naukowej nad dolny Amur w roku 1930.
Twórczość
Bazując na swoich notatkach podróżniczych, uprawiał pisarstwo krajoznawcze, reportaże z podróży, szkice. Debiutował cyklem reportaży Z dziennika podróży (1910-1912). Tematyka dalekowschodnia i podróże stanowią główny motyw jego kolejnych powieści: Po Kraju Ussuryjskim (1921), Dersu Uzała (1923), Na bezdrożach tajgi (1927) W górach Sichote-Aliń (1937). Pisarz harmonijnie połączył w nich informacje naukowe (geologia, etnografia) o rosyjskimi Dalekim Wschodzie z poetyckimi pejzażami, przygodami i opisem życia tubylców.
W 2007 rosyjskie wydawnictwo „Karski” po raz pierwszy opublikowało pełne wydanie wszystkich dzieł Arsienjewa.
Dersu Uzała
Jego najsławniejsze książki to Po Kraju Ussuryjskim (1921) i Dersu Uzała (1923) – barwna relacja z wypraw do Krainy Ussuryjskiej odbytych w latach 1902–1908. W trakcie pierwszej z tych wypraw Arsienjew poznał Dersu Uzałę, myśliwego z plemienia Nanajów (Goldów), który został jego przewodnikiem po tajdze i bliskim przyjacielem.
Książkę ekranizowano dwukrotnie: Dersu Uzała (1961), wersja radziecka w reżyserii Agasi Babajana (Агаси Бабаян) i Dersu Uzała (1975), bardziej znana wersja japońsko-rosyjska, którą wyreżyserował Akira Kurosawa. Film dostał liczne nagrody na festiwalach filmowych w ZSRR, USA (Oscar 1975) i innych krajach, a także znalazł się na watykańskiej liście najlepszych filmów w historii kina jako „wartościowy”.
W domu rodzinnym Arsienjewa we Władywostoku znajduje się poświęcone mu muzeum oraz jego pomnik. Imieniem Arsienjew nazwano nieduże miasto w Kraju Nadmorskim (gdzie też mieści się muzeum) i lodowiec.
Życie prywatne
Władimir Arsienjew umierając w wieku 57 lat pozostawił żonę Margeritę N. Arsienjewną. Została ona aresztowana w 1934 i w 1937 oskarżona o przynależność do podziemnej organizacji szpiegowsko-dywersyjnej, której przywódcą miał być jej zmarły mąż. 21 sierpnia 1938, po trwającej 10 minut rozprawie, sąd wojskowy skazał ją na śmierć. Wyrok został wykonany natychmiast. Córka z tego małżeństwa – Natalia, została aresztowana w kwietniu 1941 i zesłana do Gułagu.
Przypisy
Bibliografia
Linki zewnętrzne
(ros.)
Dersu Uzała
Absolwenci Władymirskiej Szkoły Wojskowej
Ludzie urodzeni w Petersburgu
Ludzie związani z Władywostokiem
Pisarze podróżnicy
Podróżnicy i odkrywcy XX wieku
Rosyjscy pisarze
Rosyjscy podróżnicy i odkrywcy
Urodzeni w 1872
Zmarli w 1930 |
404 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Antonim | Antonim | Antonim (z gr. „naprzeciw”, „imię, wyraz, tytuł”) – termin oznaczający przeciwieństwo, odwrotność znaczeniową wyrazu; antonimy to określenia przeciwstawne. Dyscyplina zajmująca się m.in. antonimami to leksykologia.
Przykłady antonimów:
ciepło – zimno,
gruby – chudy,
syty – głodny.
Termin „antonim” również ma swój antonim – jest nim „synonim”.
Rodzaje antonimów
Antonimy właściwe
Antonimy właściwe podlegają stopniowaniu np.:
młody – stary, młodszy – starszy;
mądry – głupi, mądrzejszy – głupszy.
Nie oznaczają niezależnych przeciwstawnych jakości, lecz służą jako leksykalny środek wyrażania stopniowania, np.:
wysoki – niższy – najniższy,
młody – starszy – najstarszy.
Antonimy komplementarne
Antonimy komplementarne to pary wyrazów, w których zaprzeczenie jednego powoduje stwierdzenie drugiego, np.:
On jest żonaty – On nie jest kawalerem.
Konwersje
Do antonimów zalicza się też tzw. konwersje, czyli pary wyrazowe typu:
kupić – sprzedać,
nauczyciel – uczeń
ożenić się – wyjść za mąż.
Przypisy
Semantyka
Leksykologia |
405 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Abraham%20Fornander | Abraham Fornander | Abraham Fornander (ur. 1812 w Szwecji, zm. 1887) – redaktor dziennika "The Polynesian", miłośnik Hawajów, inspektor Departamentu Szkolnictwa Królestwa Hawajskiego. Polinezyjski Oskar Kolberg, zebrał ogromne materiały dotyczące kultury rdzennych mieszkańców tych wysp. Zaprosił do współpracy naukowców pochodzenia hawajskiego i w ten sposób zdołał zgromadzić informacje, które do dziś są skarbnicą wiedzy o ludach polinezyjskich. Jego prace były w posiadaniu arystokratycznego rodu hawajskiego, a z czasem przeszły na własność Bishop Muzeum, głównego muzeum Hawajów.
Zobacz też
kultura hawajska
Fornander Abraham
Fornander Abraham
Fornander Abraham |
187929 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Parada%20Wolno%C5%9Bci | Parada Wolności | Parada Wolności – festiwal muzyki elektronicznej połączony z paradą uliczną organizowany w Łodzi w latach 1997–2002, reaktywowany w 2022.
Historia
Zaczątkiem Parady Wolności były imprezy z muzyką techno organizowane w latach 1996-1997 przez założycieli łódzkiego klubu New Alcatraz. Organizatorzy tych wydarzeń założyli wówczas firmę New Alctatraz Mega Party Organisation i wpadli na pomysł, by imprezom towarzyszyła uliczna, bezpłatna parada, wzorowana na berlińskiej Love Parade. Na ul. Piotrkowskiej i w jej okolicach rozstawiano efektownie przystrojone ciężarówki – platformy, z których didżeje grali muzykę elektroniczną. Po kilku godzinach pojazdy wraz z towarzyszącymi im słuchaczami przemieszczały się do łódzkiej Hali Sportowej, gdzie odbywało się biletowane Mega Party. Festiwal ten stał się największą imprezą techno w Polsce. Organizatorzy szacują, że na ulicach Łodzi tańczyło nawet 30-40 tys. osób.
W 2003 roku zapadła decyzja o zakończeniu działalności festiwalu. Głównym oponentem imprezy był prezydent Łodzi, Jerzy Kropiwnicki. Wniosek o organizację imprezy masowej zgłoszony wówczas do Urzędu Miasta został odrzucony przez Zarząd Dróg i Transportu, a następnie zablokowany przez prezydenta. Wywołało to głośną dyskusję w mediach, na skutek której Jerzy Kropiwnicki podjął decyzję o zorganizowaniu referendum na ten temat wśród mieszkańców Łodzi. W sierpniu 2003 r. mieszkańcy miasta opowiedzieli się przeciw zakazowi organizowania imprezy, organizatorzy Parady oświadczyli jednak, że i tak jest już za późno, aby się do niej przygotować.
W 2004 r. potencjalni organizatorzy imprezy po wysondowaniu szans na uzyskanie zgody na jej organizację zdecydowali się z niej zrezygnować. W 2005 r. podjęto próbę zorganizowania na ul. Piotrkowskiej imprezy o nazwie „Boat – City Festiwal” bez tradycyjnego przemarszu, na którą władze miasta wyraziły zgodę.
W 2022 roku udało się wznowić festiwal: impreza odbyła się 30 lipca 2022. Wydarzenie zostało połączone z obchodami 599. urodzin Łodzi.
Parada Wolności (edycje festiwalu)
Wykonawcy na Festiwalach w latach 1997–2002 (lista niepełna)
: MC s Magik, Rage, Andy C, Bad Company Veges & Fresh, Emcee Recordings, Music Vision, Dj Slipmatt, Dj Unity, Mc Ruff, Ratt Pack, Dj Sy
: Todd Bodine, And von S (Berlin), David Langhein (Hamburg)
: Lexus, Michel
: G-Force
: Samuel L. Session
: Gaetano Parisio
: DJ Naz-T, DJ Maxx Hardcore, MC Choice
:
Łódź: Rebus, DJ Tornado, DJ Kasper, DJ Dukee, DJ Pepe, DJ Mono, DJ Spin, Sonic Trip, Vasqes, Infinity, Nobis, Ex-Wookie, Base Club
Szczecin: Chris da Break
Gdynia: Dooda
Gdańsk: Drwal
Warszawa: DJ Jaco, Jacek Sienkiewicz
Zielona Góra: Maad
Kraków: MK Fever
Radiostacja: Bogusz jr, Gigi
Klub Ekwador Manieczki: DJ Kris, DJ V-Valdi, DJ Hazel, DJ Ceź (ob. Cez Are Kane), DJ Rachella, DJ Tiddey
Polish Hardcore Mailorder Truck: DJ Rob GSH (Austria/Polska), Mariano, CJ Warlock, Brainrider (Niemcy/Polska)
Dyskografia
Albumy
„Zakręcona Paczka”
1. Freak Bruthas – Heartless (4:29)
2. Bartes -Touch – Me (4:20)
3. Mechanix (2)- Higher (4:45)
4. Bartes – Cerata (3:43)
5. Shlafrock – Monica (2:58)
6. Bartes – Butterfly (3:23)
7. Bartes – Bzzzzzzz... (3:22)
8. DNA (24)-Delerium (9:02)
9. State Of Sound -I.F.J.4U (5:29)
10. Freak Bruthas – Scary (4:32)
„Zakręcona Paczka 2”
1. Mechanix – Parada Woloności '99 (3:42)
2. Ender – Kozmik Disco Girl (edit) (3:31)
3. Szczypek – Ekolencja (5:16)
4. Bartes – EZraj D3R (4:08)
5. Bartes – Trelemorele (4:55)
6. X-Ceed – Inflorescence (6:48)
7. X-Ceed – Manitou's Revange (5:27)
8. Ender – e.s.o.b. (6:38)
9. DJ DUKEE – Parada Wolności (New Alcatraz Underground) (4:27)
+ Special Bonus Tracks
10. Szczypek – Żbik 2039 (3:50)
11. Bartes – Ozzie Bee (5:48)
Zobacz też
W-Parade
Festiwale i przeglądy w Łodzi
Love Parade
Przypisy
Linki zewnętrzne
– oficjalna strona organizatorów (wersja zarchiwizowana, 2018 r.)
lodziana.pl parada wolności
ftb.pl pożegnanie z łódzką paradą wolności
J. Bożek, Rejwolucja łódzka, Dwutygodnik.com
B. Kluska, Technowulkan. Łódzkie Parady Wolności, Księży Młyn Dom Wydawniczy 2021
Festiwale i przeglądy w Łodzi
Festiwale muzyki elektronicznej w Polsce
Festiwale muzyki tanecznej w Polsce
Techno
Muzyka w Łodzi |
407 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Afrodyta | Afrodyta | Afrodyta (gr. Aphrodítē „wdzięk, urok”, łac. Venus) – w mitologii greckiej bogini miłości, piękna, kwiatów, pożądania i płodności. Najbardziej urodziwa z bogiń antycznych mitów.
Jej rzymską odpowiedniczką była Wenus (Wenera).
Pochodzenie i narodziny
Kwestia jej pochodzenia jest różnie przedstawiana w mitach. Według jednego z nich Afrodyta nie miała rodziców i pewnego dnia wyłoniła się z piany morskiej w pobliżu Cypru. Nieco inaczej przedstawiał to Hezjod, który w Teogonii pisał, że kiedy odcięte sierpem genitalia Uranosa (pokonanego przez Kronosa, gdy roztaczał się nad Gają jak niebo nad ziemią) wpadły do morza w pobliżu Cypru, woda otoczyła je białą pianą, z której następnie wyłoniła się przepiękna Afrodyta. Pływała po morzu w muszli, zatrzymując się u brzegów Kytery, a potem Cypru. Druga z tych wysp stała się jej ulubionym miejscem. Na jej brzegu oczekiwały już na nią Charyty: Eufrosyne, Aglaja i Talia, które odtąd zawsze towarzyszyły jej i służyły. Cypr stał się głównym miejscem kultu bogini.
Natomiast w innych mitach opisywana jest jako córka Uranosa i Hemery, zwanej Uranią. Według Homera była córką Zeusa i Diony.
Dalsze losy
Jej pierwszym kochankiem był Adonis. Była żoną Hefajstosa, ale epizod z Aresem świadczy, że nie była zbyt wierna (z tego związku zrodzili się Dejmos, Fobos, Harmonia, Eros i Anteros). Hefajstos ukrył w łożu pułapkę z mocnej, lecz niezauważalnej, metalowej sieci i schwytał w nią Afrodytę z Aresem. Potem wystawił ich na pośmiewisko przed innymi bogami na Olimpie.
W konkursie piękności między Herą, Ateną i Afrodytą, ta ostatnia obiecała Parysowi Helenę, żonę Menelaosa ze Sparty, za tytuł najpiękniejszej (jabłko niezgody), czym przyczyniła się do rozpętania wojny trojańskiej. W wojnie starała się sprzyjać Trojanom.
Atrybuty, przydomki
Jej atrybutami były: rydwan zaprzężony w gołębie, róża, jabłko oraz mirt. Czczona była zwłaszcza przez kobiety, które widziały w niej patronkę małżeństwa. Ze względu na jej związek z morzem była czczona przez żeglarzy i w miastach portowych.
Starożytni nadawali Afrodycie różne przydomki: Afrogeneja – zrodzona z piany morskiej, Anadyomene (Ἀναδυομένη) – wynurzająca się z fal morskich, Cypryda (Kipryda) – od Cypru; Afrodyta Acidalia, Cytherea (Κυθήρεια), Despina (Δέσποινα), Kypris (Κύπρις), Epitragidia, Skotia (Σκοτία), Basilis (Βασιλίς), Persephaessa (Περσεφάεσσα), Pandemos (Πάνδημος), Urania, Apatura itp.
Afrodyta w filozofii
Pauzaniasz w platońskim dialogu Uczta wykładał teorię, że istnieją dwie Afrodyty: Afrodyta niebiańska () i Afrodyta wszeteczna ().
Ikonografia
Symbole
Najbardziej znanym symbolem Afrodyty był gołąb, który pierwotnie był ważnym symbolem jej prekursora z Bliskiego Wschodu, Inanny-Isztar. (W rzeczywistości starożytne greckie słowo oznaczające „gołębicę”, peristerá, może pochodzić od Semickiego wyrażenia peraḥ Ištar, oznaczającego „ptak Isztar”).
Zobacz też
Afrodyzje – święta obchodzone na cześć bogini
Narodziny Wenus
Przypisy
Bibliografia
Grimal Pierre, Słownik mitologii greckiej i rzymskiej, Wrocław: Ossolineum, 1987.
Mała encyklopedia kultury antycznej, Warszawa: PWN, 1966.
Markowska Wanda, Mity Greków i Rzymian, Warszawa: Iskry, 1973.
Parandowski Jan, Mitologia, Warszawa: Czytelnik, 1975.
Bogowie olimpijscy
Greckie boginie
Bóstwa płodności
Bóstwa miłości |
187931 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Asa%20%28kr%C3%B3l%20Judy%29 | Asa (król Judy) | Asa (zm. ok. 870 p.n.e.) − król Judy z dynastii Dawida.
Życiorys
Syn Abiasza i wnuk Roboama, królów Judy. Po śmierci ojca został królem Judy. Jako daty panowania podaje się lata 911 p.n.e.-871 p.n.e., 911-870 p.n.e. i 911–870/869 p.n.e. Jako król zabiegał o przywrócenie monoteizmu i walczył z nierządem sakralnym. W czasie walki o kult JHWH pozbawił królewskiej godności swoją babkę Maakę. W polityce zagranicznej odniósł zwycięstwa nad izraelskim królem Baszą, zdobywając przy okazji szereg miast i odzyskując skarby świątynne. Odniósł też wielkie zwycięstwo, kiedy potężna armia etiopska pod dowództwem Zeracha zaatakowała Judę. W ostatnich latach życia cierpiał na chorobę nóg. Zmarł w Jerozolimie.
Po śmierci Asy w Judzie rządy objął jego syn Jozafat.
Przypisy
Bibliografia
Bosak P. Cz., Postacie Nowego Testamentu. Słownik-konkordancja, Poznań-Pelplin 1996, s. 60.
Linki zewnętrzne
Królowie Judy
Urodzeni w X wieku p.n.e.
Zmarli w IX wieku p.n.e. |
187932 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Jozafat%20%28kr%C3%B3l%20Judy%29 | Jozafat (król Judy) | Jozafat, Jehoszafat, ( Jehošaphat, „Jahwe jest Sędzią”; zm. ~848 p.n.e.) – król Judy z dynastii Dawida.
Syn Asy, króla Judy, i Azuby. Po śmierci ojca został królem Judy. Jako daty panowania podaje się lata 870–848 p.n.e., 870/869–848 p.n.e. i 871–847 p.n.e.
Rządy
W polityce zagranicznej odnosił szereg sukcesów. Sprzymierzył się z izraelskim królem Achabem, za co został skarcony przez Jehu - proroka Bożego. Ustanowił swojego namiestnika w Edomie. Wysłał także flotę do Tarszisz po złoto – ta jednak zatonęła, co zapowiedział proroczo Eliezer, syn Dodajasza z Mareszy.
W polityce wewnętrznej popierał monoteistyczną wiarę w Jahwe. Wygnał resztę uprawiających nierząd kultowy, usunął świątyńki wyżynne i Aszery. Zabezpieczył też kraj militarnie, zatroszczył się o nauczanie ludu Słowa Bożego, przeprowadził reformę sądownictwa, nawracał osobiście swój lud do Boga, modlił się z wiarą, a Bóg odpowiadał cudami.
Po śmierci Jozafata rządy objął jego syn Joram. Oprócz Jorama Jozafat miał jeszcze sześciu synów: Azariasza (I), Jechiela, Zachariasza, Azariasza (II), Mikaela i Szefatiasza.
Wymieniony w Ewangelii według Mateusza w rodowodzie Józefa z Nazaretu.
Przypisy
Królowie Judy
Zmarli w IX wieku p.n.e. |
187933 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Azuba | Azuba | Azuba (X/IX w. przed Chr.) – żona (ewentualnie konkubina) Asy, króla Judy. Matka jego syna i następcy Jozafata.
Na temat jej pochodzenia źródła biblijne podają tylko tyle, że była córką niejakiego Szilchiego.
Bibliografia
Pierwsza Księga Królewska 22,42
Druga Księga Kronik 20,31
Postacie Starego Testamentu
Starożytni Żydzi |
408 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Apollo%20%28mitologia%29 | Apollo (mitologia) | Apollo (gr. Apóllōn, zwany też Phoibos ‘Jaśniejący’, łac. Apollo) – w mitologii greckiej syn Zeusa i Leto. Urodził się na wyspie Delos i należy do dwunastu najważniejszych bogów Olimpu. Był bliźniaczym bratem Artemidy. Uważany za boga piękna, światła, życia, śmierci, zarazy, muzyki, wróżb, prawdy, prawa, porządku, patrona sztuki i poezji, przewodnika muz ( Apóllōn Mousēgétēs), natchnienia, lecznictwa i uzdrawiania, łucznictwa, kawalerów, a także wieszczek. Uważany był także za Apolla Epikuriosa, boga uzdrawiania i jako taki uratował mieszkańców Figalei przed epidemią dżumy, którzy z wdzięczności dla niego zbudowali świątynię Apollina w Bassaj. Jako bóg odwracający zło i przynoszący zbawienie, który otrzymał od Rzymian m.in. przydomek medicus („uzdrawiający, zdrowy”) i do dziś jest przywoływany w Przysiędze Hipokratesa. Odkąd Apollo został przydzielony do sztuki, od czasów starożytnych pojawiał się w poezji i sztukach pięknych. Jean de La Fontaine wykorzystał motyw Febusa i Boreasza w jednej ze swoich bajek z 1668. Innym przykładem z 1914 jest obraz Giorgio de Chirico Pieśń o miłości (Le chant d'amour). Przedstawia enigmatyczną kombinację popiersia Apolla przymocowanego do ściany domu i gumowej rękawicy. W tle dymiący pociąg. Swą siedzibę miał na szczycie góry Parnas w Delfach, skąd zsyłał natchnienie. Mury okalające dom Apollina okalały też miejsce słynnej wyroczni delfickiej.
Apollo był najprzystojniejszym męskim bogiem spośród greckich bóstw. Smukły, o złotych lokach, onieśmielał spojrzeniem swoich średnio niebieskawych oczu.
Był zazdrosny i zawistny, np. zacięcie konkurował z Marsjaszem, frygijskim satyrem flecistą, o miano najlepszego muzyka. Nawet kiedy ten przyznał mu pierwszeństwo, Apollo skrępował mu ręce i nogi, przywiązał do drzewa i obdarł żywcem ze skóry.
Kiedy Zeus raził piorunem Asklepiosa (syna Apollina), ten w zemście zabił kilku cyklopów z kuźni Hefajstosa. Za to morderstwo Apollo musiał przez dziewięć lat służyć jako parobek u króla Admeta w Tesalii.
Domeny i atrybuty
W rzeczywistości bóstwo o szerokich, często sprzecznych kompetencjach. Pierwotnie androgyniczny (śladem tego bliźniacza para Apollo-Artemida) bóg gwałtownej śmierci – Grecy wywodzili jego imię od (apóllymi) „niszczę, zabijam”, ale por. też IE. *abol (<*obol-) „jabłko” (symbol – źródło wiedzy). Bóg jednocześnie solarny i chtoniczny. Zabijając węża-smoka Pytona – syna Gai nasłanego na matkę Apollina i Artemidy przez zazdrosną Herę (w innej wersji mity ofiarą Apollo był Delfyne, będący hipostazą pierwotnej Magna Mater) – strzegącego bramy do tajemnej wiedzy ukrytej pod ziemią, zyskał wizjonerskie zdolności i przejął władzę nad wyrocznią w Delfach (gr. delfys „macica”). Zabójstwo Pytona, podobnie jak zabójstwo Wrytry przez Indrę, było wielkim, bohaterskim czynem, ale i przekleństwem, z którego należało się oczyścić. Ustanowił więc igrzyska pytyjskie, zszedł też do podziemia. Stał się przekaźnikiem Zeusowych wyroków, szczególnie w sprawie obrzędów oczyszczenia po zbrodni zabójstwa. Oddalał (apotropaios) i oczyszczał (katharsios) od zła (zbrodni mordu), które sam wywołał.
Łuk i lira, którymi posługuje się Apollo, mogą być interpretowane jako narzędzia przeciwstawne (mordu i oczyszczenia). Może być to również w rzeczywistości jedno, najbardziej pierwotne, instrumentum – symbol władzy nad życiem i śmiercią oraz wiedzy (zarówno jako instrument muzyczny – przygrywający podczas szamańskiego obrzędu, jak i łuk miotający strzały, na których szaman podróżuje w zaświaty).
Apollinowi był także poświęcony wawrzyn szlachetny, który nałożył na głowę po przybyciu do doliny Tempe i obmyciu się z krwi przelanej po zabiciu Pytona.
M. Eliade stwierdza, że krwawa mitologia apollińska odbija proces przenikania kultu Apollina do Grecji i przejmowanie przezeń atrybutów bóstw przedindoeuropejskich (o charakterze rolniczym, tellurycznym i tradycji jeszcze megalitycznej – delficki omfalos). Istnieje też hipoteza (na gruncie irańskim co prawda) o powstawaniu tego typu mitów w wyniku syntezy dwu oddzielnych nurtów życia religijnego (żeńskiego: rolniczo-przydomowego i męskiego: nomadycznego lub półnomadyczno-wojowniczego) w obrębie jednej wspólnoty plemiennej. Mimo degradacji i asymilacji atrybutów Bogini Ziemi, przepowiednie nadal głosiła kapłanka Pytia (w poważniejszych sprawach stosująca maneisa, szał poetycki, stan profetycznej ekstazy znany z innych religii indoeuropejskich i obrzęd zstępowania do podziemi, ad uterum), której przekaz tłumaczył prorok. Z czasem ta złowróżbna strona bóstwa zostaje oswojona, Apollo coraz bardziej staje się bogiem porządku i prawa – harmonii świata.
Dwa kierunki, z których wywodzono Apollina to: północny – eurazjatycki, oraz wschodni – małoazjatycki. Pierwszy poparty jest mitem o corocznych (zimowych) podróżach Apollina do rodzinnej ziemi (Hyperborei). Podczas jego nieobecności w Delfach miał rządzić Dionizos. Za drugim kierunkiem przemawia lokalizacja największych ośrodków jego kultu (Azja Mniejsza) i inskrypcja hetycka z imieniem Apulúnas „bóg bram”.
Kochanki i kochankowie w mitologii
Apollo nie miał żony ani szczęścia w miłości. Boginie, nimfy i kobiety śmiertelne, które do niego wzdychały nigdy nie mogły zatrzymać go dłużej przy sobie. Te natomiast które darzył afektem, nie odpowiadały na jego zaloty.
Apollo był zakochany w Dafne, córce Gai i Penejosa. Dziewczyna jednak odrzucała jego zaloty. Apollo postanowił zdobyć Dafne za wszelką cenę. Ścigał ją tak długo, aż dziewczyna straciła siły. Dziewczyna poprosiła wtedy ojca – boga rzeki – o pomoc. Penejos spełnił prośbę córki. Dafne zmieniła się w krzak wawrzynu szlachetnego. Apollo załamał się po metamorfozie swej wybranki. Z gałęzi drzewa uplótł wieniec, który odtąd ozdabiał jego głowę.
Apollo zakochał się też w pięknej nimfie Kastalii, córce rzecznego boga Acheloosa i zabiegał o jej względy. Nimfa nie mogąc sobie poradzić z natarczywością zalotów Apollina rzuciła się do źródła bijącego ze skał Parnasu. Apollin uświęcił to miejsce, nazywając źródło jej imieniem. Woda z tego źródła zsyłała moc natchnienia na każdego, kto się jej napił.
Na życzenie Apolla Artemida przebiła strzałą z łuku ukochaną Apollina Koronis, która zakochawszy się w śmiertelniku Ischysie wzgardziła miłością Apolla.
Synem Apollina i Koronis był Asklepios, mający władzę nad życiem (jego hipostazami były chtoniczne w swym charakterze: wąż i pies). Z muzą Kaliope miał synów Orfeusza i Linosa a z Talią Korybantów (boskich tancerzy). Z Kyrene miał syna Aristajosa, a z Ftyją - Dorosa. Hamadriada Dryope zrodziła mu syna Amfissosa - późniejszego założyciela miasta Ojta, w którym wzniósł świątynie ku czci Apolla, a kapłanką w niej została Dryope. Pewnego dnia Dryope zniknęła bez śladu, a obok posągu Apollina wyrosła topola.
Kochanką Apollina była też Kreuza, córka ateńskiego króla Erechteusza (prześladowcy Heraklidów), która urodziła mu syna Iona – mitycznego protoplastę Jonów, ludu helleńskiego. Obawiając się gniewu ojca, Kreuza oddała synka na wychowanie Pytii.
Był również zakochany w Hiacyncie i Kyparissosie. Miłość z Hiacyntem skończyła się fatalnie. Podczas rzutów dyskiem przypadkowy podmuch zniósł dysk, który zabił oblubieńca Apollina.
Przypisy
Bogowie olimpijscy
Bóstwa solarne w mitologii greckiej
Bóstwa sztuk |
410 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Akcent | Akcent | akcent – sposób wymowy (artykulacji, intonacji)
akcent wyrazowy
akcent zdaniowy
akcent muzyczny
akcent diakrytyczny
Akcent – polski zespół muzyczny
Akcent – rumuński zespół muzyczny
Akcent – czasopismo literacko-artystyczne
Zobacz też
Akcenty |
412 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Audiatur%20et%20altera%20pars | Audiatur et altera pars | Audiatur et altera pars, znana też jako Audi alteram partem (łac. należy wysłuchać drugiej strony) – podstawowa zasada w prawie procesowym rzymskim. Mówi ona: Niechaj druga strona też zostanie wysłuchana. W szerszym rozumieniu oznacza zakaz wydawania wyroku bez wysłuchania wszystkich argumentów za i przeciw. W przypadku postępowania karnego daje stronie oskarżonej szansę na skuteczną obronę. Z zasady tej można też wywnioskować, że sędzia nie powinien wydawać bezwzględnego wyroku, jeśli argumenty stron go nie przekonały. Zasada ta leży także u podstaw wprowadzenia instytucji sprostowania i odpowiedzi prasowej.
Zobacz też: sentencje łacińskie w Wikisłowniku
Przypisy
Łacińskie zwroty i paremie prawnicze |
414 | https://pl.wikipedia.org/wiki/ALICE%20%28sztuczna%20inteligencja%29 | ALICE (sztuczna inteligencja) | ALICE (Artificial Linguistic Internet Computer Entity) – program komputerowy starający się naśladować ludzką konwersację i jednocześnie projekt Open Source mający na celu jego doskonalenie. ALICE nie zdołał jeszcze całkowicie spełnić testu Turinga, ale trzykrotnie wygrał oparte na tym teście zawody o Nagrodę Loebnera.
ALICE został zainspirowany programem ELIZA, lecz jest oparty na innych założeniach matematycznych i ogólnym podejściu do problemu. Stara się on wykorzystywać modele matematyczne, heurystyki naturalnej konwersacji.
ALICE to akronim od Artificial Linguistic Internet Computer Entity, w którym to projekcie uczestniczy ok. 300 programistów i tysiące wolontariuszy testujących ALICE przez Internet. Projekt ALICE ruszył w 1995 roku. Program jest rozwijany w języku Java, choć istnieją też źródła w C++. Program w obu wersjach językowych wykorzystuje specjalnie opracowaną dla niego aplikację XML o nazwie AIML.
Pomysłodawcą projektu ALICE był haker Richard Wallace.
Zobacz też
chatbot
Bibliografia
Linki zewnętrzne
Strona projektu ALICE
ALICE
Wolne i otwarte oprogramowanie |
415 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Algorytm%20min-max | Algorytm min-max | Minimax (czasami minmax) – metoda minimalizowania maksymalnych możliwych strat. Alternatywnie można je traktować jako maksymalizację minimalnego zysku (maximin). Wywodzi się to z teorii gry o sumie zerowej, obejmujących oba przypadki, zarówno ten, gdzie gracze wykonują ruchy naprzemiennie, jak i ten, gdzie wykonują ruchy jednocześnie. Zostało to również rozszerzone na bardziej skomplikowane gry i ogólne podejmowanie decyzji w obecności niepewności.
Teoria Minimax
Teoria minimax:
Dla każdej dwuosobowej gry o sumie zerowej istnieje wartość V i mieszana strategia dla każdego gracza, takie, że (a) – biorąc pod uwagę strategię gracza drugiego, najlepszą możliwą spłatą dla gracza pierwszego jest V, i (b) – biorąc pod uwagę strategię gracza pierwszego, najlepszą możliwą spłatą dla gracza drugiego jest -V.
Odpowiednia strategia gracza 1. gwarantuje mu spłatę V niezależnie od strategii gracza 2. i podobnie gracz 2. może zagwarantować sobie spłatę -V. Nazwa Minimax pojawiła się, ponieważ każdy gracz minimalizuje maksymalną możliwą spłatę dla drugiego – ponieważ gra jest grą o sumie zerowej, także maksymalizuje swoją minimalną spłatę.
Twierdzenie to zostało ustanowione w XX wieku przez Johna von Neumanna, którego powiedzenie jest cytowane „Jak do tej pory widzę, nie mogłoby być żadnej teorii gier… bez tej teorii… Myślałem, że nic nie było warte publikowania, aż Teoria Minimax została udowodniona”.
Opis algorytmu
Posiadając funkcję S oceniającą wartość stanu gry w dowolnym momencie (gracz min chce ten stan zminimalizować, a gracz max zmaksymalizować), obliczamy drzewo wszystkich możliwych stanów w grze do pewnej głębokości(ograniczonej zazwyczaj przez naszą moc obliczeniową). Zakładając, że rozgałęzienie drzewa stanów jest stałe i wynosi b(czyli na każdy ruch można odpowiedzieć b innymi), a głębokość d (tyle ruchów do przodu symulujemy algorytmem minmax), to mamy stanów końcowych, dla których obliczamy wartość stanu gry funkcją S. Zaczynamy przeglądanie od stanów końcowych, symulując optymalne wybory dla obu graczy, tak aby na głębokości d(w liściach drzewa) była dla nich optymalna liczba S (stan gry po wykonaniu d ruchów). Tak więc gracz min zawsze wybiera ruch, który prowadzi do mniejszej wartości końcowej, a gracz max – przeciwnie. Po przeprowadzeniu tej symulacji gracz, który znajduje się w korzeniu drzewa (aktualnie wykonujący ruch), ma pewność, że jego ruch jest optymalny w kontekście informacji o stanie gry z przeprowadzonej symulacji algorytmem minimax na głębokość d (tzn. maksymalizuje minimalny zysk).
Algorytm służy do wybrania optymalnego ruchu w danym momencie, dlatego po ruchu przeciwnika musimy przeprowadzić symulację ponownie. Większa głębokość d symulacji prowadzi do lepszych ruchów. Optymalizacja algorytmu z odcięciami alfa-beta pozwala, w optymalnym przypadku, zmniejszyć ilość rozpatrywanych stanów do ~ co w efekcie pozwala nam symulować ruchy prawie dwa razy głębiej.
Aby osiągnąć optymalne wyniki minimaxem, ważne jest posiadanie dobrej funkcji oceny stanu gry S. Optymalnej funkcji S zazwyczaj nie znamy, bo w takim wypadku gra byłaby już rozwiązana (znalibyśmy optymalną strategię jak np. w kółko i krzyżyk), dlatego stosuje się różne heurystyki, zazwyczaj wyrażone jako liniowy wielomian od parametrów stanu gry.
Minimax w kryterium statystycznej teorii decyzji
W klasycznej statystycznej teorii decyzji estymator używany jest do oszacowania parameteru Zakłada się również funkcję ryzyka zwykle określoną jako integralną z utratą funkcji. W tym kontekście jest nazwana minimax, jeśli spełnia ona
Alternatywnym kryterium w decyzji ramowej jest estymator Bayesa w obecności wcześniejszej dystrybucji Estymator jest Bayesowski, jeśli minimalizuje średnie ryzyko
Przypisy
Linki zewnętrzne
A visualization applet
Play a betting-and-bluffing game against a mixed minimax strategy
The Dictionary of Algorithms and Data Structures entry for minimax
CLISP minimax – game.
Teoria decyzji
Algorytmy |
416 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Algorytm%20alfa-beta | Algorytm alfa-beta | Algorytm Alfa-Beta – algorytm przeszukujący, redukujący liczbę węzłów, które muszą być rozwiązywane w drzewach przeszukujących przez algorytm min-max. Jest to przeszukiwanie wykorzystywane w grach dwuosobowych, takich jak kółko i krzyżyk, szachy, go. Warunkiem stopu jest znalezienie przynajmniej jednego rozwiązania czyniącego obecnie badaną opcję ruchu gorszą od poprzednio zbadanych opcji. Wybranie takiej opcji ruchu nie przyniosłoby korzyści graczowi ruszającemu się, dlatego też nie ma potrzeby przeszukiwać dalej gałęzi drzewa tej opcji. Ta technika pozwala zaoszczędzić czas poszukiwania bez zmiany wyniku działania algorytmu.
Poprawiony min-max
Korzyść płynąca z algorytmu alfa-beta leży w fakcie, że niektóre gałęzie drzewa przeszukiwania mogą zostać odcięte. Czas przeszukiwania ograniczony zostaje do przeszukania najbardziej obiecujących poddrzew, w związku z czym możemy zejść głębiej w tym samym czasie. Tak samo jak klasyczny min-max, algorytm należy do algorytmów wykorzystujących metody podziału i ograniczeń (branch and bound). Współczynnik rozgałęzienia jest dwukrotnie mniejszy niż w metodzie min-max. Algorytm staje się wydajniejszy, gdy węzły rozwiązywane są układane w porządku optymalnym lub jemu bliskim.
Ze średnim albo stałym współczynnikiem rozgałęzienia b i głębokością d maksymalna liczba rozwiązanych węzłów (kiedy porządkowanie ruchów jest przypadkiem pesymistycznym) wynosi O(b*b*...*b) = O(bd) i jest taki sam jak w przypadku min-max. Jeśli porządek wykonywania ruchów jest optymalny, czyli najlepsze ruchy są przeszukiwane jako pierwsze, liczba przeszukiwanych pozycji wyniesie O(b*1*b*1*...*b) dla nieparzystej głębokości i odpowiednio O (b*1*b*1*...*1), gdy głębokość będzie parzysta lub W późniejszych przypadkach efektywny współczynnik rozgałęzienia jest redukowany do pierwiastka lub przeszukiwanie może odbywać się dwukrotnie głębiej. b*1*b*1*... bierze się stąd, że wszystkie pierwsze ruchy gracza muszą zostać sprawdzone w celu znalezienia ruchu najlepszego, ale dla każdego kolejnego tylko najlepszy ruch gracza jest potrzebny, aby odrzucić wszystkie ruchy poza pierwszym, najlepszym ruchem – alfa-beta dba o to, że żaden inny ruch drugiego gracza nie musi być brany pod uwagę. Jeśli b=40 (szachy) i głębokość wynosi 12, współczynnik pomiędzy optymalnym i pesymistycznym przypadkiem współczynnika jest bliski 406.
Normalnie w trakcie wykonywania algorytmu alfa-beta poddrzewa są tymczasowo zdominowane przez przewagę pierwszego gracza (kiedy ruchy gracza są dobre i w każdym wyszukiwaniu głębokość jest odpowiednia, ale każda odpowiedź drugiego gracza jest nastawiona na odparcie ataku) lub vice versa. Ta przewaga może się wiele razy powtórzyć w trakcie poszukiwań, jeśli porządek ruchów jest niewłaściwy – za każdym razem prowadząc do marnotrawstwa. Jako że liczba pozycji zmniejsza się wykładniczo dla każdego ruchu początkowego, warto zastanowić się nad sortowaniem pierwszych ruchów. Zastosowanie sortowania na każdej głębokości wykładniczo zredukuje liczbę przeszukiwanych pozycji, ale sortowanie wszystkich pozycji na głębokości bliższej korzeniowi jest relatywnie tańsze z powodu ich niewielkiej liczby. W praktyce porządkowanie ruchów jest określane przez wyniki wcześniejszych mniejszych poszukiwań, takich jak iteracyjne pogłębianie.
Algorytm utrzymuje dwie wartości alfa i beta, które reprezentują minimalny wynik gracza MAX i maksymalny wynik gracza MIN. Początkowo alfa jest -nieskończonością, a beta +nieskończonością. W miarę postępowania rekursji przedział (alfa; beta) staje się mniejszy i kiedy beta staje się mniejsze niż alfa, oznacza to, że obecna pozycja nie może być wynikiem najlepszej gry przez obu graczy i wskutek tego nie ma potrzeby przeszukiwania głębiej.
Usprawnienia heurystyczne
Dalsza poprawa może zostać osiągnięta bez utraty skuteczności poprzez użycie porządku heurystycznego do przeszukiwania drzew, które zostają odcięte wcześnie. Na przykład w szachach ruchy, które biją pionki, mogą być sprawdzone przed innymi albo ruchy punktowane wysoko w poprzednich analizach mogą być sprawdzane przed innymi. Inną często stosowaną i tanią metodą heurystyczną jest sprawdzenie na początku ruchów, które spowodowały beta-odcięcie na tej samej głębokości. Idea ta może zostać zgeneralizowana jako refutation tables.
Przeszukiwanie może stać się nawet szybsze poprzez rozważanie wąskiego okna przeszukiwania, bazowanego na doświadczeniu. Jest to znane jako aspiration search. W przypadku ekstremalnym przeszukiwanie jest wykonywane z alfa = beta techniką zwaną zero-window search, null-window search, lub scout search. Jest to użyteczne dla wygrywających/przegrywających przeszukiwań w pobliżu końca gry, gdzie najwęższe okno i proste rozwiązania przegrywające/wygrywające mogą prowadzić do zakończenia rozgrywki. Jeśli aspiration search się nie uda, powinno się wykryć, czy przyczyną była za duża alfa / za mała beta. Da to informację o tym, czy wartości okna mogą być użyteczne w poszukiwaniu rozwiązania na nowo.
Inne algorytmy
Bardziej zaawansowane algorytmy, nawet szybsze w obliczaniu dokładnej wartości min-max, są znane jako Negascout i MTD-f.
Ponieważ min-max i jego warianty są rozwinięciem przeszukiwania w głąb, zazwyczaj w parze z alfa-beta używa się iteracyjnego pogłębiania – po to, aby dobry ruch został zwrócony, nawet gdy algorytm został przerwany, zanim zakończył swoje działanie. Inną przewagą używania metod przeszukiwania iteracyjnego jest to, że na niskich głębokościach dają one wskazówki do porządkowania ruchów, które mogą być pomocne w odcinaniu gałęzi dla większych głębokości znacznie wcześniej, niż byłoby to możliwe w przypadku innych algorytmów.
Algorytmy takie jak SSS* z drugiej strony używają strategii best-first strategy.
Pseudokod
Pseudokod algorytmu alfa-beta:
funkcja minimax(węzeł, głębokość)
zwróć alfabeta(węzeł, głębokość, -∞, +∞)
funkcja alfabeta(węzeł, głębokość, α, β)
jeżeli węzeł jest końcowy lub głębokość = 0
zwróć wartość heurystyczną węzła
jeżeli przeciwnik ma zagrać w węźle
dla każdego potomka węzła
β := min(β, alfabeta(potomek, głębokość-1, α, β))
jeżeli α≥β
przerwij przeszukiwanie {odcinamy gałąź Alfa}
zwróć β
w przeciwnym przypadku {my mamy zagrać w węźle}
dla każdego potomka węzła
α := max(α, alfabeta(potomek, głębokość-1, α, β))
jeżeli α≥β
przerwij przeszukiwanie {odcinamy gałąź Beta}
zwróć α
Przypisy
Linki zewnętrzne
Alfa-beta |
417 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Alfred%20Nobel | Alfred Nobel | Alfred Bernhard Nobel (ur. 21 października 1833 w Sztokholmie, zm. 10 grudnia 1896 w San Remo) – szwedzki chemik, inżynier, przemysłowiec, wynalazca m.in. dynamitu, fundator Nagrody Nobla.
Życiorys
Był synem Immanuela Nobla i Karoliny Ahlsell. Para pobrała się w 1827 i miała ośmioro dzieci, z których wieku dorosłego dożyli tylko Alfred i jego trzech braci.
Ojciec Nobla, inżynier i wynalazca, po niepowodzeniach biznesowych przeniósł się w 1837 do Sankt Petersburga. Odniósłszy tam sukces na polu produkcji materiałów wybuchowych i maszyn, w 1842 ściągnął tam swoją rodzinę. Alfred pobierał tam nauki u prywatnych nauczycieli. W wieku 16 lat biegle władał językami angielskim, francuskim, niemieckim i rosyjskim.
W 1850 udał się do Paryża, gdzie spędził rok studiując chemię; następnie przeniósł się do Stanów Zjednoczonych, gdzie przez cztery lata pracował pod kierunkiem Johna Ericssona. Po powrocie do stolicy Rosji podjął pracę w należącej do ojca fabryce wytwarzającej sprzęt wojskowy na potrzeby wojny krymskiej. Gdy w 1856 wojna dobiegła końca, fabryka miała trudności z przestawieniem się na produkcję pokojową i zbankrutowała w 1859. Alfred powrócił wtedy wraz z rodzicami do Szwecji. Bracia Alfreda, Robert i Ludvig, pozostali w Rosji, by ratować rodzinny biznes; zarobili majątek dzięki eksploatacji pól naftowych w rejonie Baku.
Alfred zaczął eksperymenty z materiałami wybuchowymi i w 1862 otworzył fabrykę nitrogliceryny, szukając sposobu bezpiecznej detonacji tej substancji. W 1863 wynalazł detonator, urządzenie składające się z drewnianej wtyczki zawierającej niewielki ładunek czarnego prochu, umieszczanej w metalowym pojemniku z ładunkiem nitrogliceryny. Dwa lata później udoskonalił detonator poprzez zastosowanie piorunianu rtęci.
W 1864, w eksplozji w fabryce Alfreda, zginął jego młodszy brat Emil i kilka innych osób. Niezrażony tym Alfred otworzył szereg nowych fabryk nitrogliceryny. Odkrył, że substancja ta jest pochłaniana przez ziemię okrzemkową, a detonacja powstałej w ten sposób mieszanki jest znacznie bezpieczniejsza i łatwiejsza niż samej nitrogliceryny. Umożliwiło mu to wynalezienie dynamitu (1867). Nowy środek szybko znalazł zastosowanie w budownictwie, przynosząc Noblowi światową sławę.
W latach 70. i 80. Nobel stworzył w Europie sieć fabryk dynamitu. Kontynuował też eksperymenty z materiałami wybuchowymi; w 1875 wynalazł żelatynę wybuchową, a w 1887 balistyt.
Poza badaniami nad materiałami wybuchowymi, Nobel pracował również m.in. nad bateriami, żarówkami, telefonem, fonografem, tworzywami sztucznymi, farbami i lakierami oraz kamieniami syntetycznymi. Zarejestrował 355 patentów.
Fakt, iż Nobel – z przekonania pacyfista – zawdzięczał swoją fortunę „narzędziom śmierci”, był dla niego wielkim problemem natury moralnej. W testamencie, spisanym w Paryżu 27 listopada 1895, Nobel ofiarował swój majątek (ponad 30 mln koron szwedzkich) na stworzenie funduszu, z którego dochody miały być dzielone w formie 5 nagród przyznawanych za osiągnięcia w dziedzinie fizyki, chemii, fizjologii lub medycyny, literatury oraz na polu zbliżenia między narodami, rozbrojenia i krzewienia idei pokojowych. Nagrody jego imienia wręczane są co roku 10 grudnia, w rocznicę śmierci. Pochowano go na cmentarzu Norra begravningsplatsen.
Alfred Nobel zmarł na atak serca 10 grudnia 1896 roku w swoim domu w San Remo. Kłopoty z egzekucją testamentu sprawiły, że nagrody po raz pierwszy przyznano dopiero w 1901 roku, w piątą rocznicę śmierci fundatora. Rok wcześniej wykonawcy testamentu Nobla - dwaj młodzi inżynierowie Ragnar Sohlman i Rudolf Liljeqvist - powołali Fundację Nobla, która miała administrować pieniędzmi. W przeprowadzeniu woli wynalazcy wspierał ich bratanek Alfreda – Emanuel Nobel.
Życie prywatne
Alfred Nobel nigdy się nie ożenił i nie pozostawił potomstwa. Przez wiele lat utrzymywał przyjaźń z austriacką działaczką pacyfistyczną Berthą von Suttner, laureatką Pokojowej Nagrody Nobla za rok 1905.
Przypisy
Bibliografia
Ludzie urodzeni w Sztokholmie
Nagroda Nobla
Pochowani na Norra begravningsplatsen
Szwedzcy chemicy
Szwedzcy filantropi
Szwedzcy wynalazcy
Urodzeni w 1833
Zmarli w 1896
Ludzie upamiętnieni nazwami nagród
Ludzie upamiętnieni nazwami pierwiastków chemicznych |
187934 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Pow%C3%B3d%C5%BA%20tysi%C4%85clecia | Powódź tysiąclecia | Powódź tysiąclecia – potoczna nazwa powodzi, która nawiedziła w lipcu 1997 roku południową i zachodnią Polskę, Czechy, wschodnie Niemcy (Łużyce), północno-zachodnią Słowację oraz wschodnią Austrię, doprowadzając na terenie Czech, Niemiec i Polski do śmierci 114 osób oraz szkód materialnych w wymiarze blisko 4,5 miliarda dolarów amerykańskich. Na terenie Polski zginęło 56 osób, a szkody oszacowano na ok. 3,5 miliarda dolarów. Wylały wówczas wody dorzeczy rzek Bóbr, Bystrzyca, Kaczawa, Kwisa, Mała Panew, Nysa Kłodzka, Nysa Łużycka, Odra, Olza, Oława, Osobłoga, Prudnik, Skora, Szprotawa, Ślęza, Widawa i Złoty Potok, a także górnej Wisły i Łaby.
Przyczyny
Powódź w 1997 roku została spowodowana przez dwie następujące po sobie fale obfitych opadów, których źródłem była sytuacja meteorologiczna określana jako Vb. Podczas niej utworzył się nad północnymi Włochami niż wywołany napływem chłodnego powietrza z Europy Zachodniej. Niż ten przesuwał się na północny wschód, kierując się nad Bałkany. Układ ten wywołał napływ mas gorącego powietrza pochodzenia morskiego znad morza Czarnego i Śródziemnego na północ. Zetknięcie się ciepłego wilgotnego powietrza z chłodnym znad Bałtyku spowodowało obfite opady na granicy obu mas powietrza. Od 4 do 8 lipca 1997 na obszarze między Wrocławiem, Katowicami i Brnem zanotowano opady powyżej 200 mm, a na części ponad 300 mm; największe opady zanotowano na Pradziadzie – 455 mm i w Raciborzu – 244 mm. Na czeskiej stacji Lysá hora w Beskidach Morawsko–Śląskich spadło od rana 4 lipca do rana 9 lipca, 586 mm, z tego 510 mm w ciągu 72 godzin. W obszarze, na którym wystąpiła powódź (od Polski do Austrii) w ciągu kilku dni spadła miesięczna ilość opadów, a w górach nawet dwumiesięczna.
Dwa tygodnie później, od 18 do 22 lipca, Czechy znalazły się w zasięgu niskiego ciśnienia z centrum nad Włochami. Niż ten spowodował długotrwałe opady głównie w Karkonoszach i w Górach Izerskich. W okresie od 18 do 21 lipca na Pradziada spadło 139 mm opadów, Wieluń – 116 mm, a na Częstochowę – 115 mm, co również jest równoważne sumie miesięcznych opadów w tych miejscach. W ciągu całego lipca suma opadów przekraczała średnią miesięczną trzy- lub czterokrotnie, a w górach nawet pięciokrotnie.
Przebieg wydarzeń podczas powodzi
Dwie fale opadów
W dniach 3–10 lipca 1997 na obszarze południowej Polski, Czech i Austrii wystąpiły obfite opady deszczu. Opady w Sudetach Wschodnich oraz południowej części Śląska objęły dorzecze Odry i spowodowały, że już 6 lipca pierwsze wsie i miasteczka zostały zalane przez Nysę Kłodzką, Odrę, Prudnik i Złoty Potok. Pierwszymi zalanymi polskimi miastami były Prudnik i Głuchołazy, które w dniu następnym (7 lipca) odwiedził ówczesny premier Włodzimierz Cimoszewicz. W dniu tym powódź objęła zlewnię górnej Odry (w okolicach Chałupek i Olzy). W Prudniku woda wdarła się na teren licznych zakładów przemysłowych, w tym ZPB „Frotex”, PZO „Primus“ i Spółdzielni „Pionier”, a z miasta i okolicznych wsi ewakuowano 192 osoby. 8 lipca w pobliżu Wodzisławia Śląskiego i Raciborza przepływ na Odrze wynosił około 3500 m³/s. Woda rozlała się na odcinku od Chałupek aż do Raciborza.
Lokalnie opady przekroczyły 500 mm, tj. 3-4 razy przewyższyły średnie sumy miesięczne. Od Chałupek do ujścia Nysy Kłodzkiej zabrakło podziałki na łatach wodowskazowych. Pod wodą znalazło się Kłodzko, gdzie w wyniku podmycia przez Nysę Kłodzką zawaliły się cztery kilkusetletnie kamienice. 7 lipca woda doszła też do Krapkowic, przez które fala kulminacyjna przeszła 10 lipca przy stanie wody na Odrze 1032 cm, a sama powódź trwała do 28 lipca.
6 lipca wieczorem ogłoszono w Opolu stan przeciwpowodziowy. 10 lipca 1997 roku Odra zalała lewobrzeżne Opole (m.in. prawie całą dzielnicę Zaodrze, częściowo dzielnice Szczepanowice i Półwieś oraz wyspy Pasieka i Bolko), Racibórz (m.in. dworzec PKP, Poczta, dzielnice Ostróg i Płonia i część śródmieścia; w ciągu dwóch dni woda podniosła się tam o ponad trzy metry, przy czym nie wiadomo o ile dokładnie, bo wodowskaz w Raciborzu-Miedoni został zalany całkowicie i nastąpiła przerwa w odczytach).
Dwa dni później zalana została duża część Wrocławia (m.in. stacja uzdatniania wody, archiwum sądowe, wysypisko śmieci na Maślicach), Rybnik (woda spowodowała osunięcie się skarpy, na której było blisko 300 grobów).
Następnie Odra zalała część Głogowa oraz pobliskie miejscowości. Najbardziej ucierpiała dzielnica Ostrów Tumski. Linia kolejowa na trasie Głogów–Wrocław była całkowicie zalana, tworząc miejscami kilkumetrowej głębokości kanał wodny. Pociągi na tej trasie były odwołane. Na terenie Ostrowa Tumskiego w Głogowie woda sięgała do 1,5 metra wysokości zalewając praktycznie całą wyspę i podtapiając most Tolerancji oraz most na Starej Odrze w Głogowie. Pobliskie miejscowości również ucierpiały m.in. Serby, Sobczyce, Kotla, Głogówko, Grodziec Mały. Wyjazd z Głogowa w kierunku Leszna i Poznania był praktycznie niemożliwy z powodu podtopienia mostu oraz drogi.
Druga fala opadów wystąpiła pomiędzy 18 a 22 lipca. Spowodowały one wezbrania jeszcze większe od tych z pierwszych dni miesiąca. Ocenia się, że przepływy maksymalne były w niektórych miejscach bliskie przepływom, jakie statystycznie mogą się zdarzyć z prawdopodobieństwem 0,1% (jest to tzw. woda tysiącletnia). Maksymalne dotychczas zanotowane poziomy wody zostały na górnej Odrze przekroczone na odcinku długości ponad 500 km, licząc od granicy państwa z Czechami. Na dolnym odcinku druga fala wywołała na przykład 27 lipca w Słubicach i Frankfurcie nad Odrą wezbranie do poziomu 657 cm, o kilkadziesiąt centymetrów więcej niż fala pierwsza (17 lipca – 620 cm) i więcej od najwyższego tam zanotowanego do tej pory (w listopadzie 1930 roku – 635 cm).
Opole
Do Opola fala kulminacyjna przyszła 10 lipca 1997 roku. Stan alarmowy ogłoszono 6 lipca a dwa dni później po czwartej nad ranem woda wdarła się do Opola, a jej stan podniósł się do 590 centymetrów. Jako pierwsze zalane zostały dzielnice na południu Opola. Przerwany został wał w dzielnicy Metalchem, co skutkowało zalaniem wielu znajdujących się tam fabryk. Następnie fala dotarła na wyspy: Bolko i Pasieka. Tam zalanych zostało wiele ważnych dla miasta instytucji, m.in. sztuczne lodowisko Toropol wraz z hotelem, Państwowa Szkoła Muzyczna I i II stopnia im. Fryderyka Chopina razem z należącą do niej bursą, konsulat Republiki Federalnej Niemiec, siedziby: rozgłośni Radia Opole i dziennika „Nowa Trybuna Opolska”, która na czas powodzi przeniosła się do sali sprzedażowej sklepu komputerowego, przedszkole i gimnazjum, amfiteatr, zoo, a także Wojewódzka Biblioteka Publiczna i Instytut Śląski. Najbardziej dotknięte powodzią zostały dzielnice Wyspa Pasieka, Wyspa Bolko i Zaodrze Bliższe, gdzie zalane zostało 100% zabudowy.
Zintensyfikowane działania mające na celu zabezpieczenie miasta sprawiły, że woda nie zalała Starego Miasta, znajdującego się w bezpośrednim sąsiedztwie Młynówki. Według wielu świadków na terenie Opola miały miejsce dwie akcje wysadzania wałów. Pierwszy wał miał zostać wysadzony w okolicach Winowa, a następnie wał na tzw. bliskim Zaodrzu, przez co zostało zalane całe Zaodrze, ale przed zalaniem uratowano Stare Miasto i centrum. Ze względu na bardzo gwałtowny przybór wody nie ewakuowano mieszkańców Zaodrza. Ci przez wiele godzin koczowali na dachach i balkonach wieżowców czekając na ratunek. W centrum miasta zorganizowano punkt pomocy, gdzie zbierali się ludzie poszkodowani w powodzi; często ich jedynym ocalałym majątkiem były ubrania, które mieli na sobie. W trakcie akcji ratunkowej zwracano szczególnie uwagę na obszary w okolicach zalanych nekropolii, tak jak miało to miejsce przy ul. Wrocławskiej i Metalchemie.
Wrocław
Największe straty w dorzeczu górnej Odry zanotowano w powiatach wodzisławskim i raciborskim oraz opolskim. Jeszcze dwa dni przed powodzią lokalne wydanie Gazety Wyborczej informowało: We Wrocławiu nie grozi nam powódź, ale (...) pojedyncze piwnice mogą być podtopione. Do Wrocławia najwyższa fala powodziowa zaczęła docierać 12 lipca, w sobotę, w godzinach południowych. Fakt, że mieszkańcy miasta wiedzieli już z prasy, radia i telewizji, jakie szkody wyrządziła Odra w Raciborzu i Opolu, oraz że dla większości z nich był to dzień wolny od pracy, znacząco wpłynął na ich mobilizację i zdolność do samoorganizacji w działaniach wobec zbliżającego się zagrożenia. Już w poprzedzający czwartek (10 lipca) prezydent miasta Bogdan Zdrojewski, zaalarmowany sytuacją w Opolu, zaapelował do mieszkańców Wrocławia, by zaczęli gromadzić zapasy wody pitnej, a do dyrektorów największych instytucji w mieście – by podjęli stosowne działania przygotowawcze na wypadek powodzi. W czwartek i w piątek rozważano możliwość obniżenia wysokości zbliżającej się do Wrocławia fali powodziowej przez przerwanie wałów w Jeszkowicach i Łanach. Sprzeciw dużej grupy zgromadzonych mieszkańców tych wsi oraz Kamieńca Wrocławskiego, szczególnie w Łanach, uniemożliwił jednak rozlanie wody po tamtejszych polach i zabudowaniach mieszkalnych, choć prace przygotowawcze i gromadzenie ładunków wybuchowych przez saperów już trwało. Wały były zabezpieczone kordonem policji, ale okoliczni mieszkańcy 11 lipca w nocy zebrali się by bronić wsi przed zalaniem. Nie pomogła nawet interwencja wojewody wrocławskiego. Tego samego dnia prezydent Zdrojewski wydał zarządzenie o ewakuacji mieszkańców osiedli graniczących z Wrocławiem od północy i wschodu. Większość mieszkańców odmówiła jednak i została w domach.
11 lipca przystąpiono do budowy szalunków w mieście. Akcję koordynował komitet przeciwpowodziowy, a praca odbywała się w systemie zmianowym. Według szacunków Urzędu Miasta ułożono we Wrocławiu od 300 do 480 tysięcy worków z piaskiem. Część worków sprowadzono nawet drogą lotniczą, m.in. aż z Gdańska. Napełniane były piaskiem nie tylko przywożonym w tym celu ze żwirowni, istniało powszechne przyzwolenie na wykorzystywanie piasku zgromadzonego do remontów ulic w różnych częściach miasta. Brano także ziemię z trawników. Worki w najbardziej zagrożonych zalaniem punktach miasta układali głównie – zwłaszcza w pierwszych godzinach zagrożenia – gromadzący się spontanicznie wolontariusze, na ogół kierujący się w odpowiednie miejsca własnym rozeznaniem topografii najbliższej okolicy, często także w reakcji na komunikaty podawane w radiu i telewizji. Później trafiały w te miejsca także zorganizowane grupy żołnierzy i strażaków z całego kraju.
12 lipca ok. godz. 6:00 mieszkańców osiedla Księże Małe zaalarmowali policjanci, ogłaszając przez megafony konieczność natychmiastowej ewakuacji w obliczu nadchodzącej z północnego wschodu (dorzecze rzeki Oławy) fali powodziowej. Znaczna większość mieszkańców pozostała jednak w domach i podjęła przygotowania do odparcia fali powodziowej. W tym celu wykorzystywano każde dostępne źródło piasku, np. całkowicie opróżniono wszystkie okoliczne piaskownice. Właściciele samochodów od samego rana starali się wywieźć swoje pojazdy i zaparkować je w innych częściach miasta, niektórzy desperacko poszukiwali jakichkolwiek wzniesień w okolicy, by uchronić pojazdy przed zniszczeniem. Około godz. 13:00 woda przelała się przez ul. Opolską i wdarła na osiedle, w przeciągu godziny osiągając wysokość 180 cm. Zalane zostały m.in. ulice Katowicka, Chorzowska, Bytomska, Tarnogórska, Głubczycka. Przez następne kilka dni żywność i woda były dostarczane przez wojskowe śmigłowce Mi-17, a produkty żywnościowe były zrzucane na dachy budynków lub spuszczane na linach.
W sobotę 12 lipca woda wtargnęła do centrum miasta prawdopodobnie przez Żabią Groblę i ul. Traugutta. Następnie przez ul. Kościuszki i ul. Komuny Paryskiej dotarła do fosy miejskiej rozlewając się na okoliczne osiedla, nocą docierając na południu do ul. Piłsudskiego i Dworca Głównego, a na zachodzie płynąc w stronę ul. Legnickiej i osiedla Szczepin. W ten sposób północna część miasta została całkowicie odcięta od południowej. Dopiero w poniedziałek 14 lipca w godzinach popołudniowych udało się wysiłkiem mieszkańców zatamować wodę przy Żabiej Grobli. Ucierpiały również osiedla Zalesie i Zacisze znajdujące się pomiędzy kanałem powodziowym, a starym korytem Odry. Przed zalaniem ochroniono Sępolno i Biskupin. Udało się uratować również wrocławski ogród zoologiczny, powódź dotknęła dopiero co odremontowany przed Kongresem Eucharystycznym Ogród Japoński. Woda wdarła się na osiedla, które wybudowano na terenach zalewowych: Kowale, Maślice, Księże Małe, Księże Wielkie, Rakowiec, osiedle Widawa, Pracze Odrzańskie.
Szczególnie zniszczone zostało osiedle Kozanów, gdzie woda sięgała miejscami pierwszego piętra. Osiedle to, zostało wzniesione na polderach zalewowych, wobec zwlekania z decyzją przerwania wałów powodziowych i zalania działek rekreacyjnych, sytuacja tam w pewnym momencie stała się krytyczna. Podobnie do pierwszego piętra sięgała woda na Rakowcu (tzw. Trójkąt Bermudzki), a znajdujące się tam kamienice sprzed II wojny światowej, nierzadko z drewnianymi stropami, ucierpiały tak bardzo, że wiele z nich trzeba było zburzyć (kilka z nich zawaliło się samych; nikt przy tym nie ucierpiał). Na Szczepinie woda utrzymywała się wyjątkowo długo z racji ukształtowania terenu.
Dorzecze Wisły
W dorzeczu Wisły do największych strat doszło w rejonie podgórskim, w początkowym biegu Wisły, Sanu i ich dopływów. Powódź dosięgła też m.in. Krakowa, gdzie zalane zostały obszary przyległe do rzeki.
Dużą rolę odegrał fakt wypełnienia (przyjęcia fali powodziowej) w górnym biegu Dunajca przez nowo oddany Zbiornik Czorsztyński, co spłaszczyło przebieg fali powodziowej na Dunajcu, a później w Wiśle.
Fala powodziowa przeszła przez kolejne nadwiślańskie miejscowości, przerywając wały w gminach Łubnice i Połaniec (w Połańcu zagrożona podtopieniem była Elektrownia Połaniec) oraz przez Warszawę, gdzie doszło do podtopień w rejonie Wału Miedzeszyńskiego, a dzień wcześniej w rejonie Maciejowic. Sytuacja alarmowa wystąpiła też w miejscowościach zlokalizowanych na terenie zalewowym, jak w Łomiankach. Wysoki poziom wody był też zagrożeniem dla tamy we Włocławku oraz części starówki w Toruniu.
Działania państwa w obliczu klęski żywiołowej
Pomimo dramatycznej sytuacji już 6 i 7 lipca w zlewni Nysy Kłodzkiej (Kłodzko, Głuchołazy), Złotego Potoku (Prudnik, Łąka Prudnicka) górnej Odry (Wodzisław Śląski, Racibórz) w kraju początkowo nie spodziewano się, że fala powodziowa i zniszczenia będą tak ogromne. Sytuacja zmieniła się dopiero po zalaniu Opola i bezpośrednim zagrożeniu Wrocławia.
Rząd i premier Włodzimierz Cimoszewicz byli krytykowani w związku z działaniami w zakresie przeciwdziałania skutkom powodzi. Wiele kontrowersji wzbudziła wypowiedź premiera Cimoszewicza podczas jego pobytu w Jarnołtówku koło Prudnika na temat braku ubezpieczeń u poszkodowanych, w której stwierdził, że ludzie, którzy się nie ubezpieczyli, są sami sobie winni. Premier uznał ją później za niefortunną i publicznie przeprosił ofiary powodzi urażone jego sformułowaniem: to jest kolejny przypadek, kiedy potwierdza się, że trzeba być przezornym i trzeba się ubezpieczać, a ta prawda jest ciągle mało powszechna. Później rząd uruchomił rezerwę budżetową w celu pomocy powodzianom.
Prezydent Aleksander Kwaśniewski ogłosił w Polsce jednodniową żałobę narodową 18 lipca. Zawieszone zostały wszystkie imprezy, flagi państwowe w gmachach publicznych zostały opuszczone i przepasane kirem, a stacje radiowe emitowały spokojniejszą muzykę.
27 sierpnia 1997 uchwalono ustawę o stosowaniu szczególnych rozwiązań podatkowych w związku z likwidacją skutków powodzi, która miała miejsce w lipcu 1997 r.
Kalendarium
3–6 lipca: intensywne opady na terenie całej Polski a szczególnie w Sudetach Południowych – do ok. 500 mm
7 lipca: wylew Nysy Kłodzkiej; Prudnika, Złotego Potoku i Osobłogi w powiecie prudnickim; Odry w powiecie wodzisławskim i raciborskim
8 lipca: wylew Odry w Raciborzu
9 lipca: wylew Odry w Koźlu, jedynym niezalanym miejscem był kozielski rynek
10 lipca: wylew Odry w Opolu, Krapkowicach, Dobrzeniu Wielkim
12 lipca: fale z Odry i Nysy Kłodzkiej docierają do Wrocławia
18–20 lipca: druga fala opadów
Media
Telewizja
Lokalna wrocławska telewizja TeDe, której redakcja i nadajnik znajdowały się w niezagrożonej przez powódź południowej dzielnicy miasta, w wieżowcu Poltegor Centre, w sobotę 12 lipca – w dniu, kiedy woda wlała się na ulice miasta – przerwała nadawanie normalnego programu, i rozpoczęła trwającą pięć dób nieprzerwaną akcję informacyjno-koordynacyjną, w której od 13 lipca brał bezpośredni udział także prezydent miasta Bogdan Zdrojewski, a od 14 lipca wojewoda Janusz Zaleski. W studiu telewizyjnym urządzony został sztab antykryzysowy, a w holu budynku na parterze rozpoczęto gromadzenie darów napływających z całego kraju dla powodzian. Tam także zgłaszali się wolontariusze gotowi nieść pomoc potrzebującym. Wobec faktu, że w znacznej części miasta nie działały telefony stacjonarne, a telefonia komórkowa była przeciążona i niewydolna – akcja telewizyjna realizowana przez TeDe była źródłem informacji dla lokalnych społeczności. Za pośrednictwem TeDe dysponowane były transporty worków z piaskiem potrzebnych do obrony zagrożonych odcinków umocnień, tą samą drogą zgłaszano zapotrzebowanie na ludzi do umacniania wałów, a także kierowano zaopatrzenie w wodę, chleb, lekarstwa i wszelkie dary napływające dla powodzian. Redakcja TeDe gotowa była podjąć ponownie swoją akcję, jeszcze w obliczu zagrożenia drugą falą powodziową w tydzień po pierwszej, ale okazała się ona znacznie słabsza, toteż 28 lipca TeDe wróciła do swojej normalnej ramówki.
Antena 1: Widziałam Marii Wiernikowskiej
TVP1: Powódź Magdy Olszewskiej
Więcej w opracowaniu Media w czasie powodzi KRRiT
Radio i prasa
Podobną rolę odgrywała lokalna rozgłośnia radiowa – wówczas Polskie Radio Wrocław, przekazując komunikaty o zagrożonych odcinkach, koniecznej pomocy etc.
RMF FM przekształcił swoją akcję Inwazja mocy w Inwazję pomocy. Reporterzy stacji relacjonowali na bieżąco sytuację na południu, a sprzęt, którym dysponowali – dwa wozy opancerzone, sanitarka i helikopter – został zaangażowany w czynny udział w akcji ratowniczej. Jeszcze w pierwszym tygodniu powodzi radio zorganizowało zbiórkę i przewiezienie darów mieszkańców Krakowa dla powodzian w liczbie 150 ciężarówek. Codziennie przez okres całych wakacji, zamiast rozdawać nagrodę konkursie w wysokości 5000 zł, przekazywano tę kwotę najbardziej potrzebującym rodzinom. Z licytacji przedmiotów przekazanych przez artystów i polityków, RMF przekazał dla powodzian 300 tys. złotych.
Dziennikarze wodzisławskiej stacji Radio 90 FM nieśli pomoc ludziom z mniejszych miejscowości koło Wodzisławia, Raciborza i Cieszyna. W ówczesnej siedzibie rozgłośni w Wodzisławiu-Kokoszycach znajdował się punkt zbiorczy pomocy dla powodzian. Radio 90 FM wysłało dwa konwoje do odciętego przez wielką wodę Raciborza. Za działalność w czasie powodzi Radio 90 FM zostało odznaczone przez WOPR.
Krótkofalowcy wykorzystując własny sprzęt, przekazywali informacje na terenach objętych powodzią. Organizowali łączność dla sztabów kryzysowych przekazując niezbędne informacje o aktualnej sytuacji, w wielu miejscach dotkniętych przez żywioł, a także wiadomości od rodzin poszkodowanych i o samych poszkodowanych w wyniku powodzi. Brak zasilania w wielu miejscowościach uniemożliwiał pracę przekaźników telefonii komórkowej, woda skutecznie wyłączyła całą infrastrukturę telefoniczną na zalanych rejonach. W pierwszych dniach akcji ratunkowej, organizowana przez nich łączność stanowiła istotne źródło informacji o sytuacji z zalanych terenów.
Powódź najboleśniej dotknęła dwie spośród czterech wychodzących wówczas we Wrocławiu gazet codziennych: Słowo Polskie i Wieczór Wrocławia. Zalana została zarówno ulica Podwale, na której mieściły się wówczas siedziby ich redakcji, jak i osiedle Swojczyce, gdzie pod wodą znalazła się ich drukarnia. Spowodowało to kilkudniową przerwę w ich ukazywaniu się, dopóki nie przeniesiono ich druku do jednej z niedotkniętych kataklizmem drukarni w Opolu. Powódź dotknęła także redakcje Gazety Wrocławskiej i dolnośląskiej Gazety Wyborczej, ale obie te gazety miały swoje drukarnie w miejscowościach poza Wrocławiem, toteż pomimo zakłóceń tak w redagowaniu, jak i w dystrybucji gazet, przerw w ich ukazywaniu się nie było.
W Opolu zalana została siedziba Nowej Trybuny Opolskiej na Wyspie Pasieka oraz znajdująca się nieopodal drukarnia.
Seriale
Powódź tysiąclecia była inspiracją dla twórców filmowych. Do tamtych wydarzeń nawiązuje serial Rojst ’97 w reżyserii Jana Holoubka.
W 2022 roku na Netfliksie pojawił się serial Wielka woda, którego akcja dzieje się we Wrocławiu, w lipcu 1997 roku, kiedy do stolicy Dolnego Śląska zbliża się fala powodziowa.
Akcje charytatywne
Serc Pospolite Ruszenie
Ruch Wychodzenia z Bezdomności Markot wraz z Dyrekcją Generalną Polskich Kolei Państwowych zorganizował akcję Serc Pospolite Ruszenie.
Telewidzowie-Powodzianom
Dla uczczenia pamięci ofiar powodzi zespół Hey dedykował piosenkę pt. „Moja i twoja nadzieja”. Utwór ukazał się na specjalnej płycie-cegiełce. Dochód ze sprzedaży tej płyty zasilił fundusz „Telewidzowie-Powodzianom”. W nagraniu udział wzięli Maryla Rodowicz, Katarzyna Nosowska, Edyta Bartosiewicz, Czesław Niemen, Grzegorz Markowski i Natalia Kukulska, Renata Dąbkowska-Kloc, Patrycja Kosiarkiewicz, Nora Niemen, Joanna Prykowska i Anna Świątczak.
Punktem kulminacyjnym akcji był koncert, który 19 lipca 1997 odbył się przed gmachem Telewizji Polskiej. W trakcie trwania koncertu i dzień później dokonywano zbiórki pieniędzy poprzez audiotele oraz dzięki wpłatom z kart kredytowych.
Zespół Ich Troje także zaangażował się w pomoc powodzianom. Przekazał na ten cel 60 tysięcy złotych, m. in na zakup szczepionek na żółtaczkę.
Odbywały się również koncerty disco polo dla powodzian organizowane przez telewizję Polsat.
Zespoły disco polo Boys i Classic zaśpiewały dla powodzian piosenkę „Pomóżmy im”.
Pomoc powodzianom
Pomoc powodzianom prowadzona była też spontanicznie bez udziału mediów. Na wieść o powodzi, z północy kraju ruszyły konwoje – często prywatnych – samochodów jadących np. z wodą pitną do Wrocławia czy Opola. W wielu miejscach w Polsce prowadzone również były zbiórki najpotrzebniejszych artykułów – np. w Warszawie na Placu Bankowym. Pomoc napływała także spoza granic kraju.
Pamięć o powodzi
We Wrocławiu wmurowano pamiątkowe tablice: przy ul. Romualda Traugutta, na Mostach Młyńskich, a w ciągu Mostów Uniwersyteckich wzniesiono pomnik Powodzianka. Powódź tysiąclecia upamiętnia również krzyż z zaznaczonym poziomem wody, ustawiony nad Odrą przy Moście Trzebnickim.
W Opolu na gmachu Radia Opole widnieje tablica pamiątkowa z pokazaną linią wody (ok. 2,4 m)
Także w Opolu na pl. Sebastiana pozostał nieremontowany pomnik przy kościele św. Sebastiana, na którym do dziś widnieje ślad po poziomie wody w tym miejscu.
Przy nowo wybudowanych wrotach przeciwpowodziowych na Młynówce przy deptaku Baldego, została zamontowana pamiątkowa tablica z zaznaczonym poziomem wody.
W ogrodzie kawiarni Radiowa na Wyspie Pasieka została ustawiona rzeźba Dama Pasieczna symbolizująca solidarność mieszkańców Opola w trakcie powodzi.
W Krapkowicach w 10 rocznicę powodzi ogłoszono i rozstrzygnięto konkurs na pomnik upamiętniający to wydarzenie.
W Nowej Soli w 10 rocznicę powodzi odsłonięto pomnik „powodzianina”
W Legnicy przy moście na rzece Kaczawa, przy zbiegu ulic Wrocławskiej i Jordana ustawiono pomnik, będący wyrazem wdzięczności mieszkańcom miasta, którzy uratowali miasto przed żywiołem.
Powódź w Czechach
Na terenie Czech powódź trwająca w dniach 5–16 lipca 1997 roku kosztowała życie 50 osób. Zniszczonych zostało 2151 domów, 26 mostów. Zniszczenia wywołane przez powódź na kilka dni całkowicie wstrzymały ruch na kilku ważnych węzłach kolejowych na wschodzie kraju. Ucierpiały między innymi miasta Ołomuniec, Opawa, Ostrawa, Otrokovice, Przerów. Całkowite straty oceniane były na 63 miliardy ówczesnych koron.
Najtragiczniejszy przebieg powódź miała w miejscowości Troubky leżącej przy ujściu rzeki Beczwy do Morawy. Zginęło tam 9 osób, zniszczonych zostało 150 domów.
Bilans
Powódź w 1997 roku była wyjątkowa w historii Polski – w dorzeczu górnej Odry fala powodziowa przekroczyła o 2–3 m najwyższe notowane dotąd stany wód. W dorzeczu Wisły powódź miała łagodniejszy przebieg wobec niższych opadów i mniejszego przyboru wód. Dodatkowo w dorzeczu Odry problem nasilił się dlatego, że rzeki są tu w znacznej mierze uregulowane, a niedrożność ich koryt, zły stan techniczny urządzeń hydrotechnicznych i m.in. powojenna zabudowa polderów pogorszyły sytuację.
Bilans powodzi to 56 ofiar śmiertelnych i straty materialne szacowane na około 12 mld złotych. W wyniku powodzi dach nad głową straciło 7000 ludzi, a około 40 tys. straciło dorobek swojego życia. Straty z tytułu zniszczenia majątku poniosło 9000 firm. Woda zniszczyła lub uszkodziła 680 000 mieszkań, 843 szkoły, z których 100 uległo całkowitemu zniszczeniu, 4000 mostów, w tym zerwanych ok. 45, 14 400 km dróg, 2000 km torów kolejowych, 613 km wałów przeciwpowodziowych i 665 835 ha ziemi, czyli ponad 2% powierzchni kraju.
Zobacz też
Powódź w Europie Środkowej (2010)
Powódź w Holandii (1953)
Uwagi
Przypisy
Bibliografia
Linki zewnętrzne
„Dorzecze Odry. Powódź 1997” – opracowanie Międzynarodowej Komisji Ochrony Odry przed Zanieczyszczeniem, Wrocław 1999
Ocena przyczyn lipcowej powodzi
Powódź w Polsce – strona internetowa z okresu powodzi
(ang.)
Powódź tysiąclecia – Wrocław i Opole w Notacjach SF Kronika na stronie KronikaRP
Powódź tysiąclecia – Wrocławw Notacjach SF Kronika na stronie KronikaRP
Powódź tysiąclecia – Kłodzko po powodzi w Notacjach SF Kronika na stronie KronikaRP
Katastrofy w Polsce po 1989
Katastrofy ekologiczne w Polsce
Hasła kanonu polskiej Wikipedii
Historia Wrocławia po 1945
Historia Opola
Katastrofy w Czechach |
418 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Asertywno%C5%9B%C4%87 | Asertywność | Asertywność – posiadanie i wyrażanie własnego zdania oraz bezpośrednie wyrażanie emocji i postaw w granicach nie naruszających praw i psychicznego terytorium innych osób oraz własnych, bez zachowań agresywnych, a także obrona własnych praw w sytuacjach społecznych. Jest to umiejętność nabyta.
Asertywność to:
umiejętność wyrażania opinii, krytyki, potrzeb, życzeń, poczucia winy,
umiejętność odmawiania w sposób nieuległy i nieraniący innych,
umiejętność przyjmowania krytyki, ocen i pochwał,
autentyczność,
elastyczność zachowania,
świadomość siebie (wad, zalet, opinii),
empatia,
stanowczość,
umiejętność samooceny.
Osoba asertywna ma jasno określony cel i potrafi kontrolować własne emocje, nie poddaje się łatwo manipulacjom i naciskom emocjonalnym innych osób.
Osoba asertywna posiada umiejętność określania własnych oczekiwań i uczenia innych, jak chce być traktowana.
Asertywność nie oznacza ignorowania emocji i dążeń innych ludzi, lecz raczej zdolność do realizacji założonych celów mimo negatywnych nacisków otoczenia, racjonalną dbałość o własne interesy z uwzględnieniem interesów innych. Asertywność to obok empatii podstawowa umiejętność wchodząca w skład inteligencji emocjonalnej.
Diagnozy zachowań nieasertywnych dokonuje się na podstawie zablokowanych w autoprezentacji sfer komunikacji – blokady mówienia nie, wyrażania i przyjmowania opinii i krytyki, kontaktu z autorytetem i tłumem (trema), radzenia sobie z poczuciem winy.
Zachowanie asertywne
Zachowanie asertywne polega na uznawaniu, że jest się tak samo ważnym, jak inni, na reprezentowaniu własnych interesów z uwzględnieniem interesów drugiej osoby. Zachowanie asertywne oznacza korzystanie z osobistych praw bez naruszania praw innych.
Charakteryzuje postawę akceptacji siebie, szacunku do siebie i innych.
Postawa asertywna towarzyszy ludziom, którzy mają adekwatny do rzeczywistości obraz własnej osoby. Stawiają sobie realistyczne cele, dzięki czemu w pełni wykorzystują swoje możliwości, a jednocześnie nie podejmują zbyt trudnych zadań, co ich chroni przed rozczarowaniem i krytyką otoczenia.
Człowiek asertywny swobodnie ujawnia innym siebie, wyraża otwarcie swoje myśli, uczucia, pragnienia. Czyni to w sposób uczciwy, bezpośredni, śmiało, bez paraliżującego lęku, akceptuje swoje ograniczenia, niezależnie od tego, czy w danej sytuacji udało mu się odnieść sukces, czy też nie. Potrafi odpowiedzieć nie, zażądać czegoś, co mu się należy, nie lęka się nadmiernie oceny, krytyki, odrzucenia. Pozwala sobie na błędy i potknięcia, dostrzegając swoje sukcesy i mocne strony. Gdy jest w centrum zainteresowania uwagi, potrafi działać bez niszczącego lęku. Akceptuje zmiany w sobie i innych. Potrafi się porozumieć z innymi, potrafi też dochodzić swych praw i egzekwować je.
Zobacz też
trening asertywności
Przypisy |
187936 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Beyond%20Final%20Fantasy | Beyond Final Fantasy | Beyond Final Fantasy – dokument wydany na DVD, dodawany za darmo wyłącznie do europejskiej (PAL) wersji gry Final Fantasy X.
Płyta zawiera wywiady z twórcami gry Final Fantasy X – producentem Yoshinorim Kitase, projektantem postaci Tetsuyą Nomurą, „Event Directorem” Motomu Toriyamą, reżyserem walk Toshiro Tsuchidą, scenarzystą Kazushige Nojimą, kompozytorem Nobuo Uematsu i producentem wykonawczym Hironobu Sakaguchim – oraz aktorami, którzy w angielskiej wersji językowej użyczyli głosów dwóm głównym bohaterom tej gry – Tidusowi i Yunie.
Oprócz wywiadów twórcy zamieścili na płycie profil piosenkarki Rikki, wykonującej specjalnie skomponowaną na potrzeby gry piosenkę „Suteki da ne”, teledysk do tejże piosenki, galerię rysunków stworzonych przy produkcji gry, autorstwa Tetsui Nomury i Yoshitaki Amano, krótki film Final Fantasy History oraz zwiastuny do filmu Final Fantasy: The Spirits Within oraz gier Kingdom Hearts i Final Fantasy X.
Dane techniczne
Format: DVD
Premiera: 31 maja 2002
Czas trwania: 1h 20 min
Kraj: Japonia
Produkcja: Square
Wersje językowe na płycie: angielska, niemiecka, hiszpańska, francuska, włoska,
Ten dysk DVD można odtwarzać w zwykłych odtwarzaczach, nie tylko na PlayStation 2
Film nie był dodawany do wersji Platinum gry Final Fantasy X
Zawartość
wywiady z twórcami
filmik Final Fantasy History
teledysk „Suteki da ne”
5 zwiastunów
galeria
Obsada
Yoshinori Kitase – on sam (Producent)
Tetsuya Nomura – on sam (Projekt postaci)
Yusuke Naora – on sam (Art director – World)
Takayoshi Nakazatp – on sam (Reżyser – Mapa)
Toshiro Tsuchida – on sam (Reżyser – Walka)
Shintaro Takai – on sam (Art director – Battle)
Motomu Toriyama – on sam (Reżyser – Event)
Takashi Katano – on sam (Główny programista – Event)
Kazushige Nojima – on sam (Scenariusz)
Chiharu Minekawa – ona sama (Supervising sound editor)
Nobuo Uematsu – on sam (Producent dźwięku & Muzyka)
Hironobu Sakaguchi – on sam (Producent wykonawczy)
James Arnold Taylor – on sam (Tidus – aktor głosowy)
Hedy Burress – ona sama (Yuna – aktorka głosowa)
Rikki – ona sama (wykonwczyni Suteki da ne)
Japońskie filmy dokumentalne |
420 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Amfifilowo%C5%9B%C4%87 | Amfifilowość | Amfifilowość, amfipatyczność – właściwość niektórych związków chemicznych, polegająca na jednoczesnym wykazywaniu właściwości hydrofilowych (liofilowych) i hydrofobowych (liofobowych).
Związki amfifilowe są zwykle długimi cząsteczkami, które na jednym końcu posiadają grupy rozpuszczalne w jednym rozpuszczalniku, a na drugim grupy rozpuszczalne w drugim rozpuszczalniku. Powoduje to, że na granicy faz (w punkcie styku tych dwóch rozpuszczalników lub na powierzchni jednego z nich) cząsteczki takie samorzutnie tworzą monowarstwy, a w obrębie objętości jednego z rozpuszczalników tworzą sferyczne agregaty, w których jeden koniec cząsteczek (ten rozpuszczalny) jest skierowany na zewnątrz, a drugi do środka sfery. Agregaty te nazywają się micelami.
Większość związków amfifilowych stosowanych w praktyce ma końce hydrofobowe („nie lubiące wody”) i hydrofilowe („lubiące wodę”), ale zjawisko to nie ogranicza się tylko do układów, w których znajduje się woda.
Zjawisko amfifilowości jest bardzo ważne biologicznie i technologicznie.
W biologii dzięki temu zjawisku lipidy tworzą błony komórkowe, a także możliwe są niektóre przemiany enzymatyczne.
W technologii dzięki temu zjawisku można tworzyć stabilne emulsje, które są później wykorzystywane jako farby, kosmetyki, oraz lateksy. W technologii zjawisko to ma także duże znaczenie w środkach czystości, gdyż na powstawaniu emulsji mydło-tłuszcz oparte jest działanie większości tych produktów.
Zjawisko amfifilowości jest też odpowiedzialne za powstawanie liotropowych (rozpuszczalnikowych) faz ciekłokrystalicznych.
Przypisy
Właściwości chemiczne |
187937 | https://pl.wikipedia.org/wiki/The%20Longest%20Journey%3A%20Najd%C5%82u%C5%BCsza%20podr%C3%B3%C5%BC | The Longest Journey: Najdłuższa podróż | The Longest Journey: Najdłuższa podróż (no: Den lengste reisen) – komputerowa gra przygodowa typu wskaż i kliknij, wydana na platformę Microsoft Windows przez norweską firmę Funcom w 1999 roku. Sukces produkcji sprawił, że wkrótce dystrybucja rozszerzyła się na kraje Europy i Ameryki Północnej. W 2004 roku strona Adventure Gamers umieściła ją na jedenastym miejscu na liście 20 gier przygodowych wszech czasów. Pierwotnie gra została napisana w języku angielskim, jednakże angielska wersja nie była pierwszym wydaniem.
Gra składa się z 13 rozdziałów oraz prologu i epilogu. Postaci w grze są w pełni trójwymiarowe, zaś tła są dwuwymiarowymi teksturami. Co pewien czas, rozgrywka jest przerywana prerenderowanymi filmami, które łącznie trwają ponad 20 minut.
W kwietniu 2006 roku został wydany sequel: Dreamfall: The Longest Journey, a 21 października 2014 roku ukazał się pierwszy odcinek gry Dreamfall Chapters ufundowanej w serwisie Kickstarter.
Fabuła
Grę osadzono w rzeczywistości, w której Ziemia przed tysiącami lat została podzielona na dwa równoległe światy – magiczną Arkadię i technologiczny Stark. Historia rozpoczyna się w roku 2099. Główną bohaterką jest osiemnastoletnia April Ryan, studentka Akademii Sztuk Pięknych w Newport w USA, którą od dłuższego czasu nękają bardzo plastyczne koszmary. Wkrótce dziewczyna odkrywa istnienie bliźniaczej Arkadii i zostaje postawiona przed trudnym wyborem w obliczu zbliżającej się zagłady obu światów. Może zignorować nowo nabytą wiedzę, lub podjąć najdłuższą podróż swojego życia.
Postacie
The Longest Journey posiada gamę ponad 50 różnych postaci, które gracz będzie miał okazję poznać i wejść z nimi w interakcję. Sama April Ryan, według założeń twórców, jest bohaterką niezwykle „żywą”, ze szczegółową charakterystyką i ciekawie skomponowaną przeszłością. Zarówno osobisty dziennik dziewczyny, jak i rozmowy poboczne, niezwiązane z główną fabułą gry, pozwalają na dogłębniejsze poznanie Najdłuższej podróży, w której większość bohaterów posiada własną osobowość i krótką, interesującą historię.
Bliźniacze światy
Stark
Stark to świat nauki i logiki. Kraina siostra Arkadii, lecz także jej całkowite przeciwieństwo, rządzone przez bezwzględne prawa fizyki i matematycznych wyliczeń. Właśnie w Stark rozpoczyna się historia The Longest Journey, poznawana oczami osiemnastoletniej April Ryan, zamieszkująca Newport w USA.
Newport – Jedno z największych miast na Ziemi, mieszczące się w USA. Jest tyle niebezpieczne, co atrakcyjne. April ma okazję poznać jego zarówno złą, jak i dobrą stronę. Zwiedzić dzielnice biedoty i bogaczy.
Mała Wenecja – Przez mieszkańców nazywana „pępkiem świata”, lub „wioską skazańców”. Niegdyś była to dzielnica przemysłowa, jednak po zamknięciu większości fabryk i otwarciu Akademii Sztuk Pięknych, u progu XX wieku, przez Mery Sam – działaczkę, którą zamordowali najemnicy Korporacji – stała się atrakcyjnym miejscem dla wielu młodych ludzi i została przebudowana na miastecko akademickie. Mimo iż stanowi część miasta-molocha Newport, to sprawia wrażenie, jakby było odrębną jednostką. Znajduje się tutaj wiele, wciąż czynnych kanałów, stąd nazwa „Mała Wenecja”.
Dom Graniczny – Dom studencki, osadzony w Małej Wenecji, w którym mieszka April Ryan. Podobnie jak większość tamtejszych budynków, był kiedyś fabryką. Właścicielkami są angielka Fiona i jej partnerka Mickey, których pragnieniem było stworzyć miejsce, które biedni studenci, mogliby nazwać domem. Genezę nazwy, tłumaczy Fiona, w rozdziale „Półcień”. Według kobiety, „Dom Graniczny” mieści się na granicy „dwóch światów”: nowoczesnego Newport i należącej pod ASP Małej Wenecji.
Fringe Cafe – Kawiarnia studencka w Małej Wenecji, w której pracują April oraz jej przyjaciele. Jest to główne miejsce spotkań młodzieży akademickiej.
Arkadia
Arkadia to fantastyczna kraina, gdzie magia i starożytne tajemnice należą do codzienności jej mieszkańców, a nauka nie ma prawa, ani możliwości rozwinąć się na takim samym poziomie jak w Stark.
Mimo iż w Arkadii każdy lud posiada własny dialekt, to istnieje też magiczny język zwany Naven, czyli „wspólnomowa”. Aby rozbudzić w sobie jej znajomość, wystarczy posłuchać jak ktoś inny się nią posługuje.
Wewnątrz świata Arkadii znajdują się poszczególne królestwa, które pośrednio, lub bezpośrednio poznajemy w trakcie Najdłuższej podróży. Do najważniejszych należą: Ayrede, Ziema Tyrenów, Ge’en, Bakshe’va i Corsan.
Ayrede, to zjednoczony kraj, z prosperującym portowym miastem Marcurią, który rozciąga się od Równin Nehrah na północy i ciągnie aż do Wielkiego Morza na południu.
Na północ Ayrede, za Górami Granicznymi, żyją Venarowie – tajemniczy lud, który czas postrzega w niezrozumiały dla ludzi sposób, dlatego też ich kontakt z innymi krajami jest niemal znikomy. Mieszkańcy Ayrede nazywają te ziemie po prostu Północnymi Krainami.
Na zachód od Ayrede żyje nacja Tyrenów, sojusznicy Awangardy i wróg Zjednoczonego Królestwa.
Na wschód Ayrede leży Corasan, które jest ojczyzną Zatoki Ognia. Ayrede stanowi, więc ścianę oddzielającą dwie potęgi Arkadii.
Na południu, po drugiej stronie Morza Pieśni, znajdują się Południowe krainy, a w nich leży ogromna pustynia zwana Bakshe'va. Jej nazwa wywodzi się od wspaniałego imperium ze stolicą Changa'griel, które kiedyś się tam znajdowało.
Na dnie Morza Pieśni, blisko Królestwa Ge’en, (które znajduje się na zachód od kraju Tyrenów), żyją syreny zwane Maerum. W ich pobliżu leży wyspa Alezja, na której osiedlili się dalecy kuzyni Maurem – latający Alatieni, oraz plemię Stickmen.
Gdzieś w morzach Arkadii swoje miejsce posiadają również tajemniczy Ludzie Mroku, których żywe miasto płynie wraz z prądem oceanicznym zmieniając stale swoje położenie.
O grze
GameSpot określił The Longest Journey mianem „jednej z najlepszych gier przygodowych roku” ceniąc w niej złożoność i ciekawą historię. Według twórcy, Ragnara Tørnquista, sekretem sukcesu jest to, że miała to być początkowo gra platformowa. Prace rozpoczęto w 1996 roku, bazując na niewielkim nakładzie ludzkim, w stosunku do zaawansowania projektu. Pojawiające się więc problemy miały głównie charakter techniczny, a cała historia nie uległa większym zmianom, co prowadziło do opóźnień. Pierwotnie bowiem przewidywano, że prace potrwają około osiemnastu miesięcy. Główne zagrożenie dla projektu stanowił też budżet, który zdecydowanie przekroczono.
Głównym celem zespołu było stworzenie dojrzałej, wyjątkowej opowieści, z postaciami, z którymi gracz mógłby się utożsamiać. Przy pisaniu scenariusza Rangar Tornquist inspirował się pracami takich autorów jak Neil Gaiman, Joss Whedon, czy Jane Jensen, natomiast autorytetami dla gatunku gier przygodowych były firmy LucasArts i Sierra. Ostatecznie, choć sam pomysł nie był rewolucyjny, to wcześniejsze gry nie posiadły podobnego The Longest Journey klimatu.
Technikalia
Grafika w grze jest dokładnie wykonana, a połączenie postaci trójwymiarowych z dwuwymiarowym tłem jest częstym zabiegiem wykonywanym przez twórców gier tego typu, np. Syberii.
W polskiej wersji językowej udział wzięły gwiazdy polskiego ekranu, m.in. Edyta Olszówka w roli April, Jarosław Boberek czy Grażyna Wolszczak. Gra wzbudziła spore kontrowersje z powodu niecenzuralnego języka – stąd ograniczenie wiekowe: M (Mature) według ESRB oraz – zależnie od wydania – 12+ lub 16+ według PEGI. Gra posiada własne silniki: graficzny "Randy" i dźwiękowy "Sandy". Przejście całej gry zajmuje średnio ponad 40 godzin.
Marketing i dystrybucja
The Longest Journey było wyjątkowo czasochłonnym projektem jak na czasy, w których powstawał. Po wydaniu go w krajach skandynawskich pojawiły się liczne opóźnienia w dystrybucji na resztę świata. Główny problem polegał na znalezieniu wydawców, zwłaszcza w Ameryce Północnej, gdzie nikt nie wierzył w powodzenie przedsięwzięcia związanego z grą przygodową. Miało to jednak swoje dobre strony, gdyż zespół zyskał czas na dopracowanie gry. Dodano nowe dialogi i animacje. Gra szybko zyskała status kultowej. Spopularyzowała się zwłaszcza w Europie. W połowie 2002 roku sprzedano w sumie 450 000 kopii.
Soundtrack
Oryginalny soundtrack skomponowali Bjrn Arve Lagim i Tor Linlkken.
Został on udostępniony w dwóch wersjach. Pierwsza w oficjalnej publikacji internetowej na serwerze FTP Funcom, zawierającej 36 utworów, które w sumie stanowią 72 minuty muzyki oraz wydanie CD do nabycia z magazynu Funcom, lecz uszczuplone o sześć utworów. Druga wersja pojawiła się na wydaniu płytowym, gdzie znajduje się jednak utwór niedostępny na stronie internetowej, zmienione są też nazwy i kolejność utworów.
Wydanie specjalne
27 stycznia 2006 roku wydano niemiecką edycję specjalną The Longest Journey z okazji publikacji sequela Dreamfall: The Longest Journey. Było to możliwe dzięki pieniężnemu wsparciu dtp entertainment ówcześnie ANAKONDA. Edycję tę wydano na pojedynczym DVD i została usprawniona, by była kompatybilna z Windows XP. Poprawiono modele postaci, ogólną grafikę i wprowadzono antyaliasing. Dodano także solucję gry, trailer Dreamfall oraz tapetę na pulpit.
Polski dubbing
Edyta Olszówka – April Ryan
Jarosław Boberek – Kruk, Zack, Policjant z Grendel Avenue
Krzysztof Gosztyła – Cortez
Rafał Królikowski – Charlie
Agata Piotrowska – Emma, młoda Alatienka
Stanisław Brudny – Minstrum Yerin, Sęczak, Stary Banda
Jacek Braciak – Warren Hughes, Roper Klacks, Marcus, Majtek
Ewa Telega – Sierżant, Mama, Żerlica
Grzegorz Wons – Burns Flipper, Lorhan
Kinga Ilgner – Sa’ena (alatieńskie dziecko), Mickey
Włodzimierz Press – Gordon Halloway, Chłopak
Maciej Wojdyła – Brian Westhouse (Człowiek Na Kołach)
Grażyna Wolszczak – Fiona, Tun Luiec
Andrzej Mastalerz – Adrian, Isam (alatieński strażnik), Recepcjonista Gerold Rosenberg
Monika Świtaj – Oberżystka Benrime Salmin, Reporterka Lucinda Cartyle, Przedstawicielka kolonii, Dziewczyna
Mieczysław Gajda – Sprzedawca map
Andrzej Gawroński – Sierżant Frank Minelli, Stanley, Umber Ianos, Drzewiak
Elżbieta Kijowska-Rozen – Biała Smoczyca, Królowa Maerum, Bezpłatny Informacyjny Terminal
Aleksandra Koncewicz – Lady Alvane, Gawędziarka
Andrzej Kozioł – Q’aman, Alatieński strażnik zamkowy
Julian Mere – Vestrum Tobias Grensret, Pradawny Smok, Duch Drzewa
Józef Mika – Ben-Bandu, Bandu-Uta, George (chudy monter)
Marek Obertyn – Kapitan Horatio Nebevay, Freddie Melon, Tata April, Policjant przy windzie
Andrzej Precigs – Jacob McAllen, Gracz w trzy kubki, Policjant aktor, Duch Charliego, Strażnicy na stacji kosmicznej
Marek Prusakiewicz – Emisariusz Ludzi Mroku, Policjant gej, Wierzbiak
Krzysztof Strużycki – Abnaxus, Gruby monter
Andrzej Tomecki – Ojciec Raul, Stary Alatien, Agent Awangardy
Przypisy
Linki zewnętrzne
Oficjalna strona gry
1999 w grach komputerowych
Gry na platformę Windows
Gry na platformę iOS
Gry typu wskaż i kliknij
Gry komputerowe wyprodukowane w Norwegii |
187938 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Saturator | Saturator | Saturator – aparat lub urządzenie do saturacji, czyli nasycania cieczy gazem. Stosowany jest w różnych dziedzinach przemysłu, także w medycynie (na przykład do nasycania wody dwutlenkiem węgla w celu przygotowania kąpieli kwasowęglowych).
Saturacja w PRL
W Polsce saturator najczęściej kojarzony jest z saturatorem wózkowym do produkcji wody sodowej (przez nasycanie wody dwutlenkiem węgla), popularnym elementem krajobrazu ulicznego w czasach PRL-u, obecnie zaliczanym do ówczesnego folkloru. Te „punkty handlu detalicznego” oferowały albo „czystą” wodę sodową albo z domieszką syropu owocowego. Saturator z oprzyrządowaniem składał się z:
wózka na dwóch kołach motorowerowych, z aparatem do saturacji i szafką
butli ze sprężonym gazem (najczęściej dużej, przemysłowej)
słojów z dozownikiem na syrop o sztucznym aromacie owocowym (standardowo dwóch, na dwa gatunki syropu – zwykle malinowy i cytrynowy)
węży do podłączenia wody
kilku szklanek.
Dodatkowe wyposażenie takiego urządzenia mogły stanowić:
parasol (markiza chroniąca sprzedawcę od słońca)
łańcuch z kłódką (zabezpieczenie przeciw kradzieży).
Największym producentem saturatorów w latach 50. był Związek Radziecki. Zderzając się z niedostatkiem towarów w sklepach, Polacy składali „amatorskie” saturatory wózkowe: koła na przykład brano z motoroweru „Komar”, a kurki z kaloryferów. W wyniku dużego zapotrzebowania saturatory zaczęto produkować w Spółdzielni Mechaników w Warszawie oraz w poznańskiej fabryce Pofamia. Były one też produkowane m.in. przez fabrykę Domgos z Rudy Śląskiej.
Oprócz mobilności cechą wyróżniającą saturatory wózkowe były szklanki wielorazowego użytku, płukane pobieżnie metodą natryskową, przez co serwowany przez sprzedawcę napój bywał nazywany „gruźliczanką”. Ten „punkt sprzedaży detalicznej” obsługiwany był przez pojedynczą osobę, pracownika przedsiębiorstwa będącego właścicielem urządzenia lub przez jego dzierżawcę (pracującego na własny rachunek). Sprzedawczynie (były to zwykle kobiety) nazywano czasem „kacarkami” – gdyż często obsługiwały klientów cierpiących na kaca. Kolejną charakterystyczną cechą wózków saturacyjnych było źródło pochodzenia wody: miejska sieć wodociągowa (podłączano je gumowymi wężami do ulicznych hydrantów).
Istniały też samoobsługowe saturatory stacjonarne, usytuowane w przeważnie w sanatoriach lub domach wczasowych, w tak zwanych pijalniach wody sodowej. Napój otrzymywało się po wrzuceniu monet lub żetonów. Czasami (samoobsługowe saturatory uliczne) szklanki mocowano na specjalnych łańcuchach lub linkach w celu zabezpieczenia naczyń przed kradzieżą.
W Polsce najczęściej używany był opisany wyżej zestaw przewoźny. W warunkach domowych wodę sodową robiło się w syfonach.
Mimo że w okresie PRL dostępne były różne rodzaje wód mineralnych i innych napojów chłodzących (oranżada), a już od lat siedemdziesiątych na rynku polskim pojawiła się Coca-Cola i Pepsi-Cola, to jednak z powodu ilościowych braków tych napojów w sklepach praktycznie do czasów przełomu gospodarczego w 1990 roku można było jeszcze spotkać liczne wózki z wodą sodową. Ostatni saturator w Polsce wyparty został przez tanią wodę gazowaną w jednorazowych butelkach PET około 1995 roku.
W 2007 roku zdecydowano o powrocie saturatorów wózkowych do Łodzi. Pierwszy pojawił się pod koniec sierpnia przy skrzyżowaniu ul. Tuwima i ul. Piotrkowskiej. W 2008 saturatory pojawiły się w kolejnych kilku miejscach miasta. Na punkty nałożono obowiązek używania wyłącznie kubków jednorazowych. W nowoczesnych wózkach woda pobierana jest z miejskiej sieci wodociągowej, następnie karbonizowana, filtrowana i chłodzona za pomocą agregatu. Saturatory, promując wodę z sieci wodociągowych, powróciły też m.in. na ulice Białegostoku, Częstochowy, Dąbrowy Górniczej, Legnicy, Poznania, Sosnowca i Katowic.
Saturator w polskiej kulturze
Saturator doczekał się upamiętnienia w utworze kabaretu Wały Jagiellońskie pt. Saturator (w wykonaniu Rudiego Schuberta).
Saturator model WS 4 (kanciasty) z 1974 roku pojawia się na drugim planie w serialu Zmiennicy.
Pierwsze utwory rapera Adama Ostrowskiego zostały umieszczone na EP o nazwie Saturator.
Wodę z saturatora w czasach PRL sprzedawał Ferdynand Kiepski, główny bohater serialu komediowego Świat według Kiepskich. W traktujących o tym odcinkach najczęściej pojawia się saturator model SW2. Według opowieści Ferdka, jedną z osób którą osobiście poczęstował wodą z sokiem z tego urządzenia, był Edward Gierek.
Przypisy
Linki zewnętrzne
Życie codzienne w PRL
Urządzenia
Historia techniki
Obiekty gastronomiczne |
421 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Arystoteles | Arystoteles | Arystoteles (gr. , Aristotelēs, ur. 384 p.n.e., zm. 322 p.n.e.) – filozof, jeden z trzech – obok Sokratesa i Platona – najsławniejszych filozofów starożytnej Grecji. Nazywany też Stagirytą (od miejsca urodzenia) lub po prostu Filozofem (w tekstach średniowiecznych i nowożytnych).
Był twórcą odmiennego od platonizmu i równie spójnego systemu filozoficznego, który bardzo silnie wpłynął na filozofię i naukę europejską. Zapoczątkował nurt filozoficzny nazywany arystotelizmem, który miał wiele postaci w różnych epokach. Chrześcijańska odmiana arystotelizmu zwana tomizmem powstała w XIII wieku i jest do dziś uważana za oficjalną filozofię Kościoła katolickiego. Założyciel szkoły filozoficznej w ogrodach Lykeionu (od nazwy sąsiadującej z nimi świątyni Apollina Likejosa) – stąd wzięło się później słowo „liceum”.
Oprócz filozofii Arystoteles położył ogromne zasługi w rozwoju logiki i nauk przyrodniczych, szczególnie astronomii, fizyki i biologii. Zbyt rygorystyczna akceptacja tych teorii przez przedstawicieli filozofii scholastycznej stała się jedną z przyczyn opóźnienia rozwoju tych nauk w Europie. Choć ostatecznie wiele jego teorii naukowych okazało się błędnych, to znacząco przyczyniły się one do poszukiwania nowych hipotez.
Życie
Arystoteles urodził się w roku 384 p.n.e. w Stagirze, greckiej kolonii leżącej na Półwyspie Chalcydyckim. Stagira została założona przez osadników z Andros i Chalkis, mówiących różnymi dialektami jońskimi. Na początku IV wieku miasto i okolice zamieszkiwała jeszcze w zwartych skupiskach ludność przedgrecka, głównie tracka. W historiografii podejmowano próby wykazania, że Arystoteles pochodził ze zhellenizowanej rodziny niegreckiej. Tłumaczyłoby to pewne cechy jego charakteru oraz niektóre poglądy i decyzje polityczne. Tezy tej nie udało się udowodnić w sposób przekonujący. Sam Arystoteles posługiwał się wariantem dialektu jońskiego języka greckiego.
Faestis, matka Arystotelesa, pochodziła z Chalkis. Stagiryta schronił się u rodziny matki pod koniec życia, gdy uciekł do Chaliks przed wrogami. Ojciec Arystotelesa, lekarz Nikomach, nosił przydomek Asklepiad. Nie jest jasne, czy było to określenie rodu, z którego się wywodził, czy też nazwa organizacji lekarzy, do której być może należał. Ród Asklepiadów wymieniany został w pochodzących z Mesenii źródłach, spisanych w VIII i VII wieku. Nikomach pracował jako nadworny lekarz macedońskiego króla Amyntasa II. Arystoteles spędził zapewne kilka lat swojego dzieciństwa w stolicy Macedonii Pelli. Galen twierdził, że w rodzinach Asklepiadów szkolono synów w przeprowadzaniu sekcji zwłok oraz operacji chirurgicznych. Zainteresowanie naukami przyrodniczymi, przede wszystkim biologią, Arystoteles wyniósł prawdopodobnie z domu rodzinnego.
Rodzice osierocili Arystotelesa, gdy był jeszcze chłopcem. Dokładne daty ich śmierci nie są znane. Opiekę nad przyszłym filozofem przejął krewny, Proksenos z Atarneus w Azji Mniejszej. Z nową rodziną Stagiryta związany był emocjonalnie do końca życia. Po śmierci Proksenosa, Arystoteles adoptował syna swojego dawnego opiekuna, Nikanora. Dziękował także rodzinie Proksenosa w testamencie.
W wieku 17 lat Arystoteles został wysłany do Aten, aby odebrać wykształcenie w Akademii Platońskiej. W Akademii Arystoteles spędził w sumie 20 lat, w czasie których najpierw był studentem, potem asystentem Platona i w końcu samodzielnym wykładowcą. Po śmierci Platona (348/7 r. p.n.e.) był naturalnym pretendentem do objęcia scholarchatu Akademii – jednak inni członkowie Akademii zdecydowali się wybrać Speuzypa, siostrzeńca Platona, ze względu na dużą rozbieżność wypracowanego przez Arystotelesa systemu filozoficznego z systemem Platona.
Arystoteles, razem z drugim studentem Akademii Ksenokratesem, opuścili Akademię i udali się do kolonii Assos w Troadzie w rodzinnej Azji Mniejszej. Razem z nim, oraz z dwoma miejscowymi akademikami, Erastosem i Koriskosem, doradcami władcy kolonii Hermiasa, założył swoją szkołę filozoficzną. Także ów władca stał się słuchaczem szkoły i przyjacielem Arystotelesa. Dał mu za żonę swoją przybraną córkę Pytias. Innym słuchaczem w Assos był Teofrast z Eresos – najwybitniejszy uczeń Stagiryty. Filozof spędził w tym mieście trzy lata, napisał prawdopodobnie dialog O filozofii, składający się z trzech ksiąg, w którym poddał krytyce naukę Platona o ideach. W 345/4 r. p.n.e. przeprawił się do Mitylene, głównego miasta wyspy Lesbos. Przebywał tam do czasu, kiedy w 342/3 r. p.n.e. Filip II Macedoński powierzył mu wychowanie swego syna, późniejszego twórcy imperium macedońskiego Aleksandra III Macedońskiego. Pełnił tę funkcję przez niespełna trzy lata. W tym czasie Persowie podstępnie pojmali Hermiasa, sprzymierzeńca Filipa przeciw nim, który mimo tortur pozostał wierny Filipowi i poniósł śmierć na krzyżu. Arystoteles napisał hymn na cześć jego bohaterskiej śmierci. Po 340 p.n.e. Arystoteles przebywał razem z Teofrastem głównie w swym rodzinnym mieście Atarneus po czym, po trzynastu latach nieobecności, wrócił do Aten.
W Atenach założył własną, konkurencyjną do Akademii szkołę filozoficzną zwaną Liceum (gr. Lykeion, łac. Lyceum), która była wspierana przez Aleksandra Macedońskiego i wkrótce przyćmiła Akademię. Uczniowie tej szkoły byli pierwszymi arystotelikami. Nazywano ich też perypatetykami od greckiego słowa περιπατητικός (peripatetikós) oznaczającego przechadzanie się, jako że w ten sposób prowadzone były w szkole dyskusje i nauczanie. Aleksander do końca życia regularnie wymieniał listy z Arystotelesem, a także przysyłał egzotyczne okazy fauny i flory z odległych krajów do dużego ogrodu szkoły. Liceum obejmowało bowiem duży ogród z przyległymi budynkami, gdzie mieściły się sale wykładowe, i bibliotekę. Stosunki z władcą macedońskim ostygły, kiedy, wbrew radom Arystotelesa, Aleksander Wielki zaczął traktować podbitych Persów na równi ze zwycięskimi Macedończykami, a zwłaszcza kiedy, za przykładem królów perskich zażądał dla siebie czci boskiej (proskynesis).
Po śmierci żony Pytias, z którą miał córkę, nazwaną po matce Pytias, Arystoteles związał się z Herpyllis, z którą miał syna Nikomachosa, nazwanego tak od imienia ojca Arystotelesa.
Po śmierci Aleksandra w Babilonie, po powstaniu anty-macedońskim (wojna lamijska 323–322 p.n.e.), i upadku pro-macedońskiego rządu w Atenach, Arystoteles musiał uciekać z miasta oskarżony o bezbożność. Pretekstem do oskarżenia był hymn, który ułożył na cześć śmierci Hermiasa. Przeniósł się wtedy do miasta Chalkis na wyspie Eubea, gdzie po niespełna roku zmarł. W Atenach pozostał Teofrast, który kierował szkołą Liceum przez następne 37 lat.
Poglądy filozoficzne
Podział nauk
Arystoteles dokonał trychotomicznego podziału nauk:
teoretyczne – których celem jest formułowanie wiedzy dla niej samej (metafizyka, fizyka i matematyka)
praktyczne – których celem jest formułowanie wiedzy dla osiągnięcia doskonałości moralnej (etyka, polityka)
pojetyczne (wytwórcze, od gr. poiesis) – których celem jest formułowanie wiedzy, za pomocą której można wytwarzać określone przedmioty.
W opinii Arystotelesa, nauki teoretyczne są najbardziej wartościowe, a tym samym najwyżej usytuowane w hierarchii, ze względu na fakt, że opisują wiedzę dla samej wiedzy. Wśród nauk teoretycznych, największą wartość reprezentuje metafizyka, która dąży do zaspokojenia tylko i wyłącznie ludzkiej potrzeby czystego poznania.
Zerwanie z Platonem i koncepcja niezapisanego umysłu
Arystoteles krytykował idealizm obiektywny Platona przede wszystkim za to, że koncepcja ta separuje konkretne przedmioty zmysłowe od stanowiących ich źródło idei. Krytykę podjął najpierw jeszcze będąc studentem mistrza w księdze I Metafizyki (990 a 33 – 993 a 10). Następnie kontynuował już stojąc na czele swojej, rywalizującej z Akademią szkoły filozoficznej. Zapis tej krytyki znajduje się w ks. XIII Metafizyki (1078 b 30 n).
Osobiste doświadczenia z nauczaniem i leczeniem małych dzieci przekonały Arystotelesa, co do błędności Platońskiej teorii anamnezy. Polegała ona na odkrywaniu „ukrytej pamięci” idealnego świata dzięki dialektycznym dyskursom. Zdaniem Arystotelesa, ludzie nie posiadają takiej ukrytej pamięci, lecz cała ich wiedza pochodzi z doczesnego doświadczenia. Na poparcie swego stanowiska przywoływał fakt, że wprawny sofista potrafi przekonać niedoświadczonego ucznia niemal do wszystkiego.
Arystoteles stwierdził, że dużo rozsądniejsze jest przyjęcie, że ludzie rodzą się z niezapisanym umysłem, który zapełnia się myślami na skutek codziennych doświadczeń życiowych. Myśli jednak żyją później własnym życiem i część ludzkich rozumowań ulega rozmaitym wypaczeniom i dziwactwom.
Przyjmując to założenie Arystoteles doszedł do wniosku, że aby uporządkować ludzkie myśli i wykazać które z nich są adekwatne do rzeczywistości, a które nie, należy stworzyć naukę o samym myśleniu jako takim. Naukę tę nazwał logiką.
Logika
Zdaniem Arystotelesa celem nauki jest wyprowadzenie ( apodeiksis) stanu faktycznego z jego przyczyn. Ten proces ma dwie możliwe formy: wnioskowanie o szczególnych przypadkach ze znanej ogólnej reguły (dedukcja) i wnioskowanie o ogólnej regule ze znanych poszczególnych przypadków (indukcja). Poprawności wnioskowania miała natomiast służyć logika jako metoda porządkowania myślenia, jego formy, a nie treści (logika formalna). Arystoteles stworzył zupełny system tak zwanej teorii sylogizmu, która obecnie stanowi część klasycznego rachunku predykatów. Sam Arystoteles na oznaczenie tego, co dziś zwiemy logiką używał terminu analityka, rezerwując nazwę logika dla dialektyki, czyli sztuki prowadzenia dyskusji.
Pojęcia i kategorie
Podstawowym elementem logiki arystotelesowskiej jest pojęcie, które odpowiada istniejącej w świecie rzeczywistym kategorii (rodzajowi). Pojęcie wprowadza definicja ( horismos) wskazująca nadrzędny rodzaj oraz różnicę gatunkową. Np. w definicji człowieka jako „istoty rozumnej” – „istota” jest nazwą nadrzędnej kategorii, a „rozumna” określa właściwość, która wyróżnia człowieka spośród innych istot.
Sądy i wnioskowanie
Pojęcia są powiązane w zdania, czyli sądy, którym można przypisać prawdziwość lub fałsz. Sąd nie może być zarazem prawdziwy i fałszywy (zasada sprzeczności). Arystoteles przedstawił reguły wnioskowania, jako związku między różnymi sądami a szczególnie teorię sylogizmów – związku dwóch zdań z trzecim.
Dowodzenie
Arystoteles rozgraniczył rozumowania na oparte na wnioskowaniu logicznym z przyjętych założeń rozumowanie dedukcyjne oraz na oparte na obserwowanych danych rozumowanie indukcyjne. Arystoteles sformułował trzy podstawowe zasady poprawnego formułowania i dowodzenia twierdzeń.
Zasady „naukowego myślenia”
wychodzenie z jak najmniejszej liczby założeń pierwotnych (nazwane później brzytwą Ockhama), które znajduje się poprzez myślenie indukcyjne;
tworzenie w oparciu o te założenia ścisłej teorii poprzez myślenie dedukcyjne;
ostateczna weryfikacja teorii poprzez konfrontację wniosków z niej wynikających z faktami.
Metafizyka
Metafizyka, jako dyscyplina najdoskonalsza, usytuowana na szczycie hierarchii nauk, zajmuje się badaniem:
przyczyn i zasad rzeczywistości,
bytu jako bytu,
substancji,
boga i tego, co transcendentne.
Nazwa metafizyka prawdopodobnie nie pochodzi od samego Arystotelesa, lecz od filozofa perypatetyckiego Andronikosa z Rodos, który wydał i uporządkował pisma mistrza. 14 pism, dotyczących ogólnych zasad, umieścił po pismach fizycznych (gr.) metà tà physiká. Za tym, że porządek przyjęty przez Andronikosa był czysto zewnętrzny, pozafilozoficzny, opowiedzieli się następujący uczeni: Eduard Zeller, Paul Hämmerlin, William David Ross, Werner Jaeger. Arystoteles używał określeń „filozofia pierwsza”, w odróżnieniu od fizyki, czyli „filozofii drugiej”, lub „teologia”, z racji tego, że przedmiotowi metafizyki przypisywane są cechy boskie. Pierwsza wzmianka o tytule metà tà physiká wystąpiła u Mikołaja z Damaszku (64 r. przed. Chr.), widnieje też w katalogach Anonima z Menage oraz Ptolemeusza. Według teorii M.H. Reinera, tytuł Metafizyka był inspirowany przez samego Arystotelesa i był już używany przez pierwszą generację uczniów Liceum. Mógł je stworzyć jego uczeń Eudemos z Rodos. Według Moraux dzieła metafizyczne w pierwotnym układzie występowały po pismach matematycznych, a nie fizycznych i nazwa miałaby znaczenie filozoficzne. Według interpretacji odwołującej się do perspektywy platońskiej, przedrostek metà odnosi się do hierarchii bytów: wskazuje na to, co ponad przyrodą (gr.) υπερ φύσιν – hyper fysin lub επεκεινα των φυσικων – epekeina ton fysikon. Interpretacja ta przypisywana Herenniuszowi, była powszechna w średniowieczu. Dla Tomasza z Akwinu metafizyka dotyczy rzeczy poza-fizycznych (łac.) transphysica i ma ten sam przedmiot co teologia, tzn. traktuje o rzeczach boskich, różni się tylko sposobem poznania.
Forma i materia
Arystoteles odrzucił platoński dualizm rzeczy materialnych i idei. Uważał on, że idee „nie przyczyniają się też w żaden sposób do poznawania innych rzeczy [...] ani do wyjaśniania ich istnienia, bo nie znajdują się w poszczególnych rzeczach, które w nich uczestniczą [...]”. Jego zdaniem istota rzeczy (substancja, ousia) zawiera się w niej samej.
W miejsce dualizmu platońskiego powstał jednak inny: materii i formy. Forma była odpowiednikiem idei platońskiej, lecz nie jako osobny, niezależny byt, a jako coś nadające kształt i postać materii – tworzywu. Relację między formą a materią można więc sobie wyobrazić jak relację między naczyniem a wodą, albo palcami garncarza a gliną. Pogląd ten, zwany hilemorfizmem, został następnie przejęty przez średniowieczny tomizm.
Formy w zasadzie nie mogą istnieć bez materii, a z drugiej strony sama materia bez form nie posiadałaby kształtu, koloru, ruchu i innych cech; byłaby czystym chaosem. Tak więc znany nam z doświadczenia świat jest nierozerwalną kombinacją materii i idei-form. Stosunek formy i materii (entelechia) określa cechy danej rzeczy, a w przypadku istot żywych określa ich celowy charakter.
Arystoteles przyczynił się do rozwoju teorii atomistycznej twierdząc, że cała materia składa się z tych samych ciągłych substancji pierwotnych.
Hierarchia bytów
Koncepcja ta dobrze pasowała do ontologicznego wytłumaczenia zjawiska występowania hierarchiczności bytów. Hierarchiczność taką zauważał Arystoteles zwłaszcza w świecie ożywionym, gdzie istnieje ciąg stworzeń od najprostszych do najbardziej złożonych. Arystoteles tłumaczył tę hierarchię stopniem udziału formy i materii w danym jednostkowym bycie. Czym w danym bycie jest więcej formy (jest ona bardziej złożona) a mniej materii, tym zajmuje on wyższe miejsce w hierarchii. I tak: byty nieożywione takie jak np. kamień zawierają w sobie bardzo dużo materii i mają przy tym bardzo prostą i nieruchomą formę. Rośliny mają bardziej złożoną formę, która podlega powolnym zmianom. Zwierzęta mają jeszcze bardziej złożoną formę, która daje im możliwość ruchu i reagowania na zmiany. Wreszcie ludzie posiadają bardzo złożoną formę zwaną duszą, która posiada unikatową cechę bycia świadomym o samej sobie.
Z połączenia tych ontologicznych założeń powstała teoria czterech przyczyn, jakie muszą być spełnione do zaistnienia danej rzeczy:
przyczyna materialna (causa materialis) – rzecz powstaje z materii;
przyczyna formalna (causa formalis) – powstaje przez ukształtowanie materii przez formy;
przyczyna sprawcza (causa efficiens) – powstanie rzeczy musi być określone przez czynnik działający uprzednio;
przyczyna celowa (causa finalis) – powstanie rzeczy musi służyć pewnemu celowi.
Arystoteles, rozważając pierwszą przyczynę (sprawczą) ruchu (primus motor), postulował istnienie ducha, który poruszałby światem, tak jak dusza porusza ciałem. Jako ostateczne źródło ruchu byłby nieruchomy (nieruchomy poruszyciel). Duch ten został utożsamiony z bogiem, ale, w odróżnieniu od istot znanych z wierzeń religijnych, nie jest on czynnikiem aktywnym – nie ingeruje w dzieje świata. Jego zdolność poruszania wynika raczej z tego, że rzeczy, kierowane tęsknotą, dążą do niego jako do czystej formy.
Koncepcja teleologiczna, głosząca, że każdy rozwój dokonuje się stosownie do założonego celu, była istotnym elementem arystotelesowskiej fizyki i biologii.
Filozofia przyrody
Arystoteles był odnowicielem starożytnej filozofii przyrody, zaniedbanej przez sofistów, Sokratesa i Platona. Wypracowana przez niego pojęciowość miała ogromny wpływ na późniejszych filozofów i badaczy przyrody, aż do powstania nowożytnego przyrodoznawstwa. W Corpus Aristotelicum zebrano 27 pism filozoficznoprzyrodniczych, obejmujących zagadnienia kosmologiczne, fizyczne, biologiczne i psychologiczne (dla części z nich atrybucja jest wątpliwa). Podstawowym pismem filozoficznoprzyrodniczym Stagiryty jest Fizyka.
Ruch
Wszelkie realne rzeczy składają się z dwóch momentów: potencji (możności) i aktu. Materia jest tylko potencjalnością (możnością), która musi być skonkretyzowana przez akt. Koncepcja ta stała się podstawą Arystotelejskiej nauki o ruchu i zmianie, pozwalając przezwyciężyć tezy eleatów o niemożliwości ruchu. Arystoteles, korzystając również ze swojej teorii kategorii, wskazał, że ruch dotyczy różnych kategorii w różnym stopniu. Część z kategorii danego bytu nie podlega ruchowi czy zmianie, lecz jest własnościami lub rodzajami ruchu (kategorie czasu, działania, doznawania). Ruch dotyczy więc kategorii substancji (powstawanie i ginięcie), miejsca (przemieszczenie), jakości (zmiana jakościowa) i ilości (przyrost i ubytek). Zmiana jest tu pojęciem ogólnym, a ruch rodzajem zmiany odnoszonym do kategorii miejsca. Aby dokonać zmiany konieczny jest akt płynący z zewnątrz, który skonkretyzuje możność tkwiącą w danej rzeczy.
Z pojęciem ruchu, ściśle związana jest też Arystotelejska definicja czasu. „Czas jest [...] ilością ruchu ze względu na «przed» i «po»”. Czas nie istnieje bez zmiany, i podobnie jak ona ma charakter ciągły. Koncepcja ta wymaga istnienia duszy, postrzegającej zachodzącą zmianę. W oparciu o nią, swoją koncepcję czasu wypracuje Augustyn z Hippony.
Przestrzeń
Arystotelejskie ujęcie miejsca i przestrzeni było niezwykle wpływową koncepcją, aż do czasów renesansu. Miejsce definiowane jest jako „bezpośrednia i nieruchoma granica ciała otaczającego”. Oznacza to, że miejsce jest pewną rzeczywistością. Próżnia jest niemożliwa, jest bowiem nie-bytem. Ruch ciał oznacza więc przesuwanie jednych rodzajów rzeczy (np. powietrza) i zastępowanie ich innymi (np. poruszanym ciałem). Jedno ciało zastępuje inne ciało, a pomiędzy nimi nie ma żadnych przerw. Poglądami tymi Arystoteles przeciwstawiał się atomizmowi i mechanicyzmowi.
Arystoteles wprowadza również pojęcie miejsca naturalnego, czyli miejsca do którego w sposób naturalny dążą ciała (np. przy swobodnym opadaniu). Kierunki góra i dół nie mają charakteru relatywnego. Do góry dążą wszystkie lekkie substancje (np. ogień). Ku dołowi dążą natomiast rzeczy zawierające element ziemi, nadający ciężar. Ruch trwa, dopóty ciała osiągną swoje miejsce naturalne.
Kosmologia
Wszechświat dzieli się na podksiężycowy i nadksiężycowy (niebiański), mające odmienne charakterystyki. W świecie podksiężycowym, zachodzą wszystkie rodzaje zmiany, a dominuje powstawanie i ginięcie. W świecie nadksiężycowym zachodzi natomiast jedynie ruch kolisty (nie zachodzi powstawanie i ginięcie, zmiana jakościowa, wzrost czy ubytek). Niebo jest niezmienne, w przeciwieństwie do rzeczywistości ziemskiej.
Odmienność obu sfer spowodowana jest ich konstrukcją. Świat podksiężycowy składa się z czterech żywiołów, tworzących materię. Elementy ciężkie (ziemia i woda), dążą ku dołowi, natomiast elementy lekkie (powietrze i ogień) ku górze. Świat nadksiężycowy składa się z piątego elementu, wprowadzonego przez Platona, a przez Arystotelesa nazwanego eterem. Eter nie powstaje i nie ginie (stąd niezmienność tego świata), porusza się natomiast ruchem kolistym (nie ma miejsca naturalnego).
Biologia
Arystoteles jest uważany za pierwszego systematycznego badacza życia. Jego studia na temat powstawania i funkcjonowania istot żywych, stanowią pierwszy tak systematyczny i ugruntowany empirycznie wykład, i aż do XVI w. nie zostały prześcignięte. Wraz z Teofrastem (który zajmował się głównie botaniką) uznawany jest za twórcę biologii. Dzieła biologiczne obejmują 1/4 Corpus Aristotelicum. Najważniejszymi traktatami są O częściach zwierząt i Historia animalium.
Biologia Arystotelesa miała charakter witalistyczny. Zakładała, że tym, co odróżnia istoty żywe od reszty rzeczywistości jest ucieleśniona dusza. Stanowi ona formę życia organicznego, nadaje mu jedność i celowość. Każda z podstawowych kategorii istot żywych, miała przez nią nadany inny cel naturalny (entelechia),
Arystoteles wyróżniał trzy części duszy, odpowiadające różnym poziomom organizacji życia:
dusza wegetatywna wiąże się z odżywianiem i rośnięciem; stanowi formę roślin, zwierząt i ludzi;
dusza zmysłowa czyni zdolnym do postrzegania i poruszania się; stanowi formę u zwierząt i ludzi;
dusza rozumna ( nous) występujący wyłącznie u ludzi, najdoskonalszą z form; jedyną, która posiadła zdolność rozumienia świata zewnętrznego i świadomość samej siebie. Dusza rozumna dzieli się na
rozum bierny, receptywny
rozum czynny, który, nie będąc powiązany z ciałem (stanowiąc czystą formę), jest nieśmiertelny.
Etyka
Dobro jako wartość indywidualna, a nie absolutna
Etyka Arystotelesa wynikała w dużym stopniu z jego teorii bytu, ale także była wypracowana na drodze praktycznych obserwacji. Rozumiał on dobro i cnotę (Areté) jako dążenie do doskonalenia swojej formy, czyli duszy. Gdy dusza osiągnie optymalną, przeznaczoną dla danej jednostki postać, to wtedy jednostka ta osiągnie trwałe szczęście i cnotę (eudajmonia).
Dusze ludzkie są niepowtarzalne, dlatego to, co jest dobre dla jednego człowieka, niekoniecznie musi być dobre dla drugiego. Dobro zatem jest pojęciem subiektywnym i zależy od mnóstwa różnych czynników. Próba uszczęśliwiania wszystkich poprzez tworzenie idealnego państwa jest więc mrzonką, która w istocie może tylko wszystkich unieszczęśliwić (było to sprzeczne z poglądami Platona).
Nakazy moralne i żądze
Arystoteles nie zgadzał się też ze zrównywaniem dobra z wiedzą o ideach. Jego osobiste doświadczenia z Akademii Platońskiej przekonały go, że nawet najmądrzejsi filozofowie nie są wolni od zwykłych ludzkich namiętności, a nawet zdarza się, że podlegają im silniej. Zgodnie ze swoją teorią duszy, Arystoteles twierdził, że każdy człowiek trwa w naturalnym konflikcie żądz cielesnych i racjonalnej oceny sytuacji, dostarczanej mu przez rozumną część jego duszy. Z tego powodu cnota to stały proces przezwyciężania i kontrolowania żądz, wymagający stałego wysiłku, a nie coś co na trwałe można posiąść przez proste nabywanie wiedzy. Moralność to zatem podążanie za nakazami rozumu, które mogą być albo wpojone przez wychowanie albo uzyskane na skutek własnych przemyśleń, co dla samej moralności jako takiej ma drugorzędne znaczenie. Stąd człowiek mądry, ale o słabej woli bywa często mniej cnotliwy od człowieka niewykształconego, ale o silnej woli.
Cnoty
Arystoteles jest jednym z najważniejszych przedstawicieli etyki cnót, a jego koncepcje pozostają wpływowe do dnia dzisiejszego. W swoich pracach szczegółowo przeanalizował wiele cnót, opisał relacje pomiędzy nimi i dokonał ich podziału. Podzieli cnoty na: cnoty dianoetyczne (intelektualne), które są skutkiem doświadczenia oraz cnoty etyczne (moralne), które są skutkiem przyzwyczajenia.
Z cnót intelektualnych najważniejsze są dwie: rozsądek ( phronesis) i mądrość ( sophia).
Rozsądek dotyczy ludzkich spraw, dba o zapewnienie człowiekowi zarówno dóbr duchowych, jak i cielesnych. Przedmiotem i polem działania rozsądku są rzeczy zmienne i przemijające.
Mądrość jest najwyższą z rodzajów wiedzy. Zajmuje się bytami wiecznymi i niezmiennymi.
Cnoty etyczne mieszczą się w tzw. „złotym środku”, między dwiema wadami (nadmiarem i niedostatkiem). Np. odwaga mieści się między zuchwalstwem i tchórzostwem. Taką cnotą jest też taktowny dowcip znajdujący się między błazeństwem a nieokrzesaniem. Żadna z cnót nie jest wrodzona, z natury jesteśmy tylko zdolni do ich nabywania, a rozwijamy je dzięki przyzwyczajeniu.
Z cnót etycznych najwyższa jest sprawiedliwość, którą dzielił na rozdzielającą (słuszny podział dóbr) i wyrównującą (kompensację krzywd); podstawą jednak jest konstytuująca ludzką wspólnotę przyjaźń. Postawa moralna ( hexis) powstaje zatem nie w wyniku samego rozumienia, ale praktyki życia i moralności otoczenia. Nie bez znaczenia jest ćwiczenie, przyzwyczajenie i uczenie się.
Teoria złotego środka
Arystoteles uważał, że zbyt skrajne czy rygorystyczne podejście do moralności oraz całkowite ignorowanie żądz cielesnych ma zwykle fatalne rezultaty, gdyż żądze te są sposobem, w jaki ciało komunikuje silnie zależnej od niego duszy swoje potrzeby.
Według Arystotelesa w swoim postępowaniu człowiek powinien kierować się „złotym środkiem”, który jest określany przez jego rozum, gdyż jest to droga do osiągnięcia szczęścia, najwyższego dobra, które jest naszym celem ostatecznym.
Wynika z tego, iż człowiek powinien podążać drogą „złotego środka” – nie ignorować żądz, ale też nie może się im podporządkowywać, nie może im ulegać. Jego działanie ma być umiarkowane, ale ma jednocześnie przynosić mu przyjemność. Żądze muszą zostać zaspokojone, ale w sposób umożliwiający harmonijny rozwój także rozumnej części duszy, która to dusza powinna oprócz nabywania wiedzy kultywować również umiejętności panowania nad żądzami, poprzez silną wolę, odwagę i rozsądek.
Według Arystotelesa nie w każdym postępowaniu można odnaleźć „złoty środek”, do takich czynów zalicza: cudzołóstwo, kradzież, morderstwo – tutaj nie ma średniej miary, są to czyny niegodziwe.
Zdaniem Arystotelesa jednostki w swoim życiu rozciągnięte są między dwoma niemożliwymi do osiągnięcia przeciwnościami: nadludzką cnotą upodabniającą do bóstwa a jego przeciwieństwem – upodabniającym do zwierząt bestialstwem.
Filozofia społeczna i polityczna
Teoria państwa
Z etyki wynikała teoria państwa. W tej dziedzinie Arystoteles twierdził, że państwo jest naturalną formą społeczeństwa („człowiek jest z natury stworzony do życia w państwie”). Tak samo jak każda forma, państwo powinno więc być dobrze dopasowane do społeczeństwa i warunków w których żyje. Oznaczało to w praktyce, że różne formy państwa są dobre dla różnych społeczeństw. Jedne społeczeństwa wymagają monarchii, inne zaś dobrze funkcjonują w warunkach demokracji. Arystoteles rozróżniał w zależności od konstelacji przyjaźni i sprawiedliwości następujące ustroje:
Ich główną wartością jest wolność, na mocy której obywatele mogli uczestniczyć w życiu politycznym.
Jednak pierwotniejsze od państwa są rodziny (wspólnoty domowe), z połączenia których powstaje gmina, a dopiero z połączenia gmin – państwo. Arystoteles opowiadał się wbrew Platonowi za poszanowaniem własności prywatnej, uważał także za usprawiedliwioną instytucję niewolnictwa.
Większość form rządzenia powstaje zwykle na drodze historycznego rozwoju i te naturalne formy są zwykle najlepsze dla danego społeczeństwa. Podobnie najlepiej przystosowanymi do rządzenia ludźmi są ci, którzy w naturalny sposób znaleźli się na stanowiskach (przez wolę wyborców albo z urodzenia), a nie filozofowie-teoretycy. To czy dane państwo jest dobrze czy źle rządzone zależy często nie od formy rządów, lecz od jakości przymiotów ludzi u władzy.
Zadaniem filozofa jest więc tylko edukowanie i doradzanie rządzącym oraz proponowanie im dokonywania drobnych, powolnych zmian w strukturze państwa. Dobra edukacja jest bardzo ważna dla osób rządzących, gdyż umożliwia im obiektywną ocenę sytuacji, ale oprócz edukacji formalnej rządzące osoby muszą rozwijać cnoty „złotego środka”, a więc silną wolę, odwagę i rozsądek. Cnoty te są często ważniejsze dla rządzących od formalnej wiedzy, którą można na bieżąco uzyskiwać od doradców-filozofów. Sami filozofowie są zwykle niezbyt dobrze przygotowani do sprawowania władzy, gdyż całe życie koncentrują się na nabywaniu wiedzy i dysputach, a nie na kultywowaniu cnót niezbędnych przy rządzeniu.
Prawo natury
Prawo natury służyć ma osiągnięciu cnoty, a więc naturalnego celu jednostki. Arystotelesowska koncepcja prawa natury ma więc charakter ściśle etyczny. Ponieważ cnota utożsamiana jest tutaj ze szczęściem, konsekwencją naruszenia prawa naturalnego, jest pozbawienie się szczęścia.
Szczegółowe treści prawa natury wynikają z ludzkiej zdolności oceniania, przede wszystkim rozróżniania sprawiedliwości od niesprawiedliwości i dobra od zła. Treścią prawa natury są te oceny, które są wspólne różnym ludziom. Z tego poglądu wynika arystotelesowskie poparcie dla niewolnictwa, jako instytucji zgodnej z prawem naturalnym. Zgodne z naturą jest, aby jednostki obdarzone większym rozumem i mniejszą siłą fizyczną, władali nad jednostkami o większej sile i mniejszym rozumie. Do tej pierwszej grupy Arystoteles zalicza Greków, a do drugiej barbarzyńców.
Ponieważ człowiek jest z natury istotą społeczną, także państwo i stanowione przez nie prawo znajdują oparcie w naturze ludzkiej (mają służyć realizacji szczęścia). Prawo stanowione opiera się na prawie naturalnym (a także na prawie zwyczajowym), jednak w istotny sposób różni się od niego. Jest prawem spisanym i trzeba się go uczyć, a więc nie jest dane w bezpośredni sposób wszystkim istotom rozumnym. Prawo stanowione nie jest też prawem powszechnym, lecz obowiązuje jedynie obywateli konkretnego polis, w konkretnym czasie. Oba rodzaje prawa są jednak niezbędne dla realizacji naturalnych celów jednostki. Przestrzeganie prawa naturalnego prowadzi do naturalnej sprawiedliwości, która wraz ze sprawiedliwością stanowioną składa się na sprawiedliwość polityczną.
Myśl społeczna
Zdaniem Arystotelesa człowiek jest zwierzęciem politycznym ( zoon politikon) – jest stworzony do życia w państwie. Za człowieka Arystoteles uważał wyłącznie mężczyznę, kobieta nie będąc w pełni człowiekiem nie mogła zajmować się polityką.
Życie społeczne opiera się na najbardziej trwałej strukturze, jaką jest małżeństwo (więź pomiędzy kobietą a mężczyzną). Małżeństwo tworzy rodzinę, która nie jest w stanie zaspokoić swoich potrzeb, a zatem łączy się w kolonie rodzin (gminę wiejską), a następnie w polis (państwo), które jest wspólnotą pełną, samowystarczalną. W ten sposób Arystoteles tworzy schemat genezy państwa:
małżeństwo > rodzina > gmina wiejska > polis
Retoryka
Arystoteles włączył retorykę do nauk produktywnych. Retoryka dąży do określonego celu i najważniejsza jest w niej skuteczność. Jest też ściśle związana z logiką, tzn. stosowane argumenty muszą być logiczne. Ważny jest status społeczny mówcy i etos mówcy. Rodzaj wypowiedzi należy dostosować do słuchacza (wiek, płeć słuchacza). III księga Retoryki dotyczy problemu kompozycyjnego, jawności, poprawności, szczerości, adekwatności. Filozof jest przekonany, że jeżeli mówca darzy szacunkiem audytorium, to autorytet mówcy będzie rósł.
Dzieła Arystotelesa
Przypisy
Bibliografia
Linki zewnętrzne
Dzieła Arystotelesa w bibliotece Polona
[dostęp 2021-10-24].
Biolodzy starożytnej Grecji
Filozofowie starożytnej Grecji
Filozofowie matematyki
Fizycy starożytnej Grecji
Logicy starożytnej Grecji
Perypatetycy
Polihistorzy
Etycy
Filozofowie Akademii
Filozofowie prawa
Starożytni myśliciele polityczni
Teoretycy retoryki
Ludzie upamiętnieni nazwami doktryn filozoficznych
Osoby upamiętnione nazwami kraterów na Księżycu
Ludzie upamiętnieni nazwami uniwersytetów
Urodzeni w IV wieku p.n.e.
Zmarli w IV wieku p.n.e. |
187942 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Kromo%C5%82%C3%B3w | Kromołów | Kromołów – dzielnica Zawiercia, położona na wschód od centrum miasta, do 1977 roku oddzielna miejscowość (prawa miejskie do 1870 roku).
Położenie geograficzne
Kromołów położony w jurze na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej u źródeł rzeki Warty, z których jedno bije przy samym rynku.
Nazwa
Miejscowość ma metrykę średniowieczną i istniała już w XII wieku. Wymieniona w 1193 Cromolau, 1250 Cromolou z kopii z XV i XVI wieku, 1326 Chromow, 1327 Chromolow, 1440 Cromelow, 1454 Cromolowo.
Nazwa wywodzi się od nazwy osobowej Kromoła.
Historia
Osada Kromołów powstała w XII wieku, a pierwszymi właścicielami tych ziem byli Kromołowscy herbu Gryf. Po raz pierwszy wymieniona została w spisanej w języku łacińskim bulli papieża Celestyna III z 1193 roku adresowanej do księcia polskiego Kazimierza Sprawiedliwego, według której karczma znajdująca się w miejscowości „thaberna in Cromolau” należała do klasztoru kanoników regularnych na Piasku we Wrocławiu.
Kromołów otrzymał prawa miejskie w XIV wieku. Nastąpiło to przed 1388, ale konkretna data nie jest znana ponieważ nie zachował się do czasów dzisiejszych akt lokacyjny. W czasach Jana Długosza klasztor miał w Kromołowie 1 łan ziemi, 1 zagrodnika i prawo patronatu nad kościołem parafialnym, a sam Kromołów był uważany za miasto.
W 1425 roku miejscowość wymieniona została jako suburbium czyli przedmieście Zawiercia. Właścicielem miasta był wówczas Stanisław Kromołowski, będący również rajcą lelowskim. On i jego syn Stanisław przyczynili się do znacznego ożywienia gospodarczego miasta, kiedy to Kromołów zyskał rangę kupiecką i handlową; po śmierci ojca syn zwrócił się również do króla polskiego Zygmunta I Starego z prośbą o wyrażenie zgody na urządzenie targów w Kromołowie. Król wydał przywilej targowy 24 lutego 1519 roku. Następnie Kromołów przeszedł w ręce Bonerów. W XVI wieku miasto położone było w powiecie lelowskim województwa krakowskiego w Koronie Królestwa Polskiego i było własnością wojewody krakowskiego Mikołaja Firleja. W okresie Reformacji duża część katolików przeszła na kalwinizm, a ok. 1583 kościół był w rękach arian.
Po unii lubelskiej zawartej w 1569 miejscowość leżała w województwie krakowskim w Rzeczypospolitej Obojga Narodów. W 1629 roku właścicielem miasta był Mikołaj Firlej.
W XVII i XVIII wieku przebiegał tędy szlak przemarszu wojsk idących na wojnę, tędy przejeżdżał król Jan Kazimierz i jego następca Michał Korybut Wiśniowiecki. U Stanisława Warszyckiego (kolejnego dziedzica Kromołowa) przez dwa miesiące gościła wdowa po Jeremim Wiśniowieckim. W 1651 kościół został zamieniony na zbór ariański. Wspomniany Stanisław w 1699 obwarował Kromołów umocnieniami obronnymi oraz fosą, a także postawił nowy murowany dworek, spełniający rolę fortyfikacji. Wydarzenia z lat 1655-1660 znane jako „potop szwedzki” przyniosły mieszkańcom znaczne straty. Dwa dni załoga odpierała bezskutecznie atak. Miasto zostało spalone. Drugi atak miał miejsce w 1702, kiedy kromołowianie odczuli skutki pobytu w miejscowości oddziału generała Dancera. Przez miejscowość przeciągały również oddziały hetmana Jana Sobieskiego, skierowane przeciw rokoszanom Jana Lubomirskiego. Powtórnie mieli okazję zobaczyć hetmana już jako króla Jana III Sobieskiego, kiedy po odpoczynku we Włodowicach 26 lipca 1683 wiódł swe rycerstwo na odsiecz Wiednia. Z okresu wojen szwedzkich miasto wyszło zubożałe oraz wyludnione, o czym świadczą spisy poborowe dla województwa krakowskiego: 83 rodziny mieszczańskie, 5 zagród chłopskich, 2 młyny i 6 rzemieślników. W 1790 r. miasto zniszczył kolejny pożar.
Jednym z większych zaszczytów był pochówek w kościele. Nie każdy mógł go dostąpić, tylko najbardziej zasłużeni dla wiary katolickiej. Należał do nich Albert Woysza (prepozyt chełmiński, kanonik płocki i sekretarz króla Władysława IV). Kromołowianie uczestniczyli we wszystkich powstaniach w okresie zaboru rosyjskiego, dlatego za pomoc w sprzyjanie powstańcom odebrano miastu prawa miejskie (1867 – 1870), oznaczało to zarazem straty gospodarcze i finansowe.
W 1925 roku parafia kromołowska i dekanat zawierciański zostały włączone do diecezji częstochowskiej.
Podczas II wojny światowej w Kromołowie drukowano tajną gazetkę „Płomień”. W lipcu 1941 r. hitlerowcy postawili na rynku szubienicę, na której stracili 5 osób w odwecie za zabicie niemieckiego żandarma.
W okresie powojennym miejscowość była siedzibą gromady i liczyła 26 km² powierzchni. Zamieszkiwało ją 3000 mieszkańców i miała charakter rolniczy. 86% ludności utrzymywało się z produkcji rolnej.
W latach 1973-1977 miejscowość była siedzibą gminy Kromołów. 1 lutego 1977 wieś Kromołów została włączona do miasta Zawiercie jako jedna z jego dzielnic.
Gospodarka
Historycznie Kromołów słynął z tkactwa i sukiennictwa, których tradycje sięgały jeszcze czasów Firlejów i Warszyckich, a także garncarstwa. W 1838 w mieście pracowało 55 tkaczy, 72 sukienników oraz 19 garncarzy. Później powstały niewielkie manufaktury siwego sukna. Około roku 1860 w miejscowości funkcjonowało 12 małych fabryk produkujących tkaniny bawełniane.
Obiekty zabytkowe i sakralne
Kościół parafialny z XVI wieku pod wezwaniem św. Mikołaja, rozbudowany w 1867
Kaplica z 1803 pod wezwaniem św. Jana Nepomucena postawiona nad wypływającym w tym miejscu głównym źródłem Warty. Drugie z głównych źródeł wypływa 300 m dalej w pobliżu szkoły.
średniowieczny czworoboczny rynek oraz charakterystyczny dla tamtych czasów układ ulic
Cmentarz żydowski z macewami z XVIII i XIX w.
Inne zabytkowe cmentarze
Liczne drewniane domy z końca XIX wieku
Kapliczki z XIX wieku
Edukacja
Już od XV wieku notowano w miejscowości istnienie szkoły parafialnej. W 1422 zanotowano Piotra rektora szkoły kromołowskiej. Kolejne notatki o miejscowych nauczycielach pochodzą z lat 1513, 1529 kiedy wspomniano bakałarza Wojciecha z Bydgoszczy. Kolejny nauczyciel odnotowany został w roku 1539.
Obecnie na terenie dzielnicy działa Szkoła Podstawowa nr 13 w Zawierciu (ul. Filaretów).
Sport
W Kromołowie od 1946 działa klub piłkarski LKS Źródło Kromołów, który w sezonie 2017/2018 rozgrywa swoje mecze w Klasie A, grupa: Sosnowiec. Największym sukcesem klubu, było zajęcie 3. miejsca w IV lidze, grupa: śląska I (2004/2005).
Zobacz też
Bzów
Przypisy
Bibliografia
Linki zewnętrzne
Kromołów w Słowniku historyczno-geograficznym województwa krakowskiego w średniowieczu (online)
Oficjalna strona internetowa Źródła Kromołów
Dawne miasta w województwie śląskim
Kromołów
Dzielnice i osiedla Zawiercia
Prywatne miasta Firlejów herbu Lewart
Prywatne miasta szlacheckie I Rzeczypospolitej (województwo krakowskie)
Miasta w Polsce lokowane w XIV wieku |
187947 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Hubert%20Beckhaus | Hubert Beckhaus | Hubert Beckhaus (ur. 3 stycznia 1839 w Stadtlohn w Westfalii, zm. 8 stycznia 1900 w Ostrowie) – doktor, niemiecki hellenista, latynista, pedagog.
Życiorys
Ukończył studia filologiczne na uniwersytecie w Berlinie. Tytuł doktora filozofii otrzymał na tej samej uczelni w roku 1863. W tym samym roku zdał egzamin nauczycielski. W latach 1864–1873 pracował jako nauczyciel w szkołach w Rogoźnie, gdzie też otrzymał tytuł Oberlehrer (Starszy Nauczyciel).
Od 1873 roku do śmierci w roku 1900 pełnił funkcję dyrektora Królewskiego Gimnazjum w Ostrowie. Pełnił swoją funkcję w czasie Kulturkampfu mimo to zasłynął z niezwykle wyrozumiałego stosunku do działalności narodowej uczących się w gimnazjum Polaków. Jego najbliższym przyjacielem był znany z chronienia konspirujących uczniów ksiądz Wincenty Głębocki. Uchodził też za jednego z najlepszych pedagogów – był dyrektorem przez 27 lat i w tym czasie nie było ani jednego przypadku niezdania egzaminu maturalnego. Apologeta wychowania klasycznego.
W latach 1875-1900 uczył też w ostrowskiej Miejskiej Wyższej Szkole dla Dziewcząt przyczyniając się znacznie do jej rozwoju.
Cieszył się wielkim szacunkiem w Ostrowie. Odznaczony Orderem Czerwonego Orła i (w 1895) Orderem Domu Hohenzollernów. W 1898 otrzymał Honorowe Obywatelstwo Miasta Ostrowa. Już po śmierci został uhonorowany w Ostrowie ulicą oraz obeliskiem (odrestaurowany, stoi dziś w Parku Karola Marcinkowskiego).
Wybrane publikacje
Geibel als Verkündiger der deutschen Einheit durch Kaiser Wilhelm, 1888.
Shakespeares Mackbeth und die Schillersche Bearbeitung, 1889.
Zu Schillers Jungfrau von Orleans, 1890.
Zu Schillers Wallenstein, 1892.
Opublikował także:
Zur Geschichte des Gymnasiums zu Ostrowo 1895 (o początkach Królewskiego Gimnazjum w Ostrowie),
Die ideale Bedeutung des Gymnasiums 1896 (tekst wygłoszony w 1895 roku na uroczystościach rocznicowych Królewskiego Gimnazjum w Ostrowie).
Bibliografia
Jarosław Biernaczyk, Hubert Beckhaus, w: Alma Mater Ostroviensis – Księga Pamięci – Non Omnis Moriar, tom X, Ostrów Wielkopolski 2003.
Absolwenci Uniwersytetu Humboldtów w Berlinie
Ludzie związani z Ostrowem Wielkopolskim
Ludzie związani z Rogoźnem
Niemieccy pedagodzy
Odznaczeni Orderem Orła Czerwonego
Pochowani na Starym Cmentarzu w Ostrowie Wielkopolskim
Zmarli w 1900
Urodzeni w 1839 |
187948 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Lucio%20Costa | Lucio Costa | Lúcio Marçal Ferreira Ribeiro Lima Costa (ur. 27 lutego 1902 w Toulonie, zm. 13 czerwca 1998 w Rio de Janeiro) – brazylijski architekt i urbanista modernistyczny. Jeden z twórców nowoczesnej architektury w Ameryce Południowej.
Życiorys
Po ukończeniu szkoły w Anglii i Montreux w 1916 studiował do 1924 architekturę na Akademii Sztuk Pięknych (Escola Nacional de Belas Artes) w Rio de Janeiro. W 1930 założył wspólne biuro z rosyjskim architektem Grigorijem Warszawszczykiem i został dziekanem Akademii. Stworzył i zaprojektował: Gmach Ministerstwa Oświaty i Zdrowia w Rio de Janeiro (1937–1943), pawilon brytyjski na wystawie w Nowym Jorku (1939, wraz z Oscarem Niemeyerem), bloki mieszkalne w Parku imienia E. Guinle w Rio de Janeiro, liczne wille (1948–1954), współpraca przy budowie gmachu UNESCO w Paryżu (1954–1958).
Lucio Costa jest najbardziej znany jako autor planu miasta Brasilia, na który wygrał konkurs w 1957. Wraz z Niemeyerem opracował plan rozwoju miasta Brasilia.
Twórczość Costy odznacza się harmonijnym łączeniem cech typowych dla dawnej architektury brazylijskiej z nowoczesnością.
Przypisy
Bibliografia
Wielka Encyklopedia Powszechna, PWN 1962–1969
Brazylijscy architekci
Urodzeni w 1902
Zmarli w 1998
Odznaczeni Orderem Zasługi Kulturalnej (Brazylia)
Ludzie urodzeni w Tulonie |
423 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Atropina | Atropina | Atropina () – organiczny związek chemiczny z grupy alkaloidów tropanowych, ester 3-hydroksytropanu i kwasu 3-hydroksy-2-fenylopropanowego. Antagonista pozazwojowych receptorów muskarynowych M1-M2. Nie wykazuje istotnego działania na pozostałe receptory muskarynowe. Stosowana jako lek rozkurczowy i środek rozszerzający źrenice. Jest racematem składającym się z dwóch enancjomerów różniących się konfiguracją przy atomie 2 grupy fenylopropanianowej; enancjomer 2S to hioscyjamina (L-atropina), wykazująca silniejsze działanie niż racemat.
Występuje naturalnie w wielu roślinach rodziny psiankowatych (Solanaceae), m.in.: pokrzyku wilczej jagodzie (Atropa belladonna), bieluniu dziędzierzawie (Datura stramonium) czy lulku czarnym (Hyoscyamus niger).
Wpływ na organizm
Atropina poraża zakończenia przywspółczulnego układu nerwowego, blokując receptory muskarynowe, co skutkuje obniżeniem wydzielania gruczołowego oraz rozkurczem mięśni gładkich przewodu pokarmowego, oskrzeli i układu moczowego. Poraża akomodację oka i rozszerza źrenice, przyspiesza tętno. W małych dawkach pobudza ponadto korę mózgową, a także działa negatywnie na układ pozapiramidowy i ośrodek wymiotny. W dużych dawkach wywołuje natomiast tzw. śpiączkę atropinową (dawna metoda leczenia chorób psychicznych).
Zatrucie atropiną charakteryzuje się szeregiem poniższych objawów:
zaczerwienienie twarzy – wskutek poszerzenia naczyń skóry właściwej,
bardzo rozszerzone źrenice, upośledzenie ostrości wzroku, zaburzenia akomodacji, światłowstręt, wzrost ciśnienia śródgałkowego u chorych na jaskrę z zamkniętym kątem przesączania,
suchość śluzówek (kserostomia) z towarzyszącą jej utratą smaku oraz suchość skóry,
trudności w przełykaniu spowodowane utrudnionym formowaniem kęsów przy zmniejszonym wydzielaniu śliny,
przyspieszona akcja serca,
zatrzymanie moczu,
porażenie perystaltyki jelita,
hipertermia – w dużych dawkach atropiny, wskutek zahamowania wydzielania potu,
stany pobudzenia, omamy i drgawki kloniczne, głęboka utrata przytomności wraz z zejściem śmiertelnym w wyniku ośrodkowego porażenia oddechu.
Zapamiętanie wyglądu osoby zatrutej atropiną ułatwia mnemotechnika:
Czerwony jak burak, rozpalony jak piec, suchy jak pieprz, ślepy jak nietoperz, niespokojny jak tygrys w klatce.
Leczenie ostrego zespołu antycholinergicznego polega na zapobieżeniu dalszego wchłaniania substancji, leczeniu objawowym oraz zastosowaniu benzodiazepin oraz fizostygminy. Ważne jest zabezpieczenie pobudzonego chorego przed urazem.
Zastosowanie
W lecznictwie atropina używana jest zazwyczaj w postaci siarczanu. Atropina w związku z hamowaniem skurczu oskrzeli i wydzielania z dróg oddechowych oraz blokowaniem odruchów z nerwu błędnego jest używana w premedykacji przed znieczuleniem ogólnym.
Atropina stosowana jest do przywracania prawidłowej pracy serca przy bradykardii. Do 2010 r. podawano ją także w ramach akcji resuscytacyjnej w rozkojarzeniu elektromechanicznym oraz asystolii, jednak według najnowszych wytycznych nie jest zalecana do stosowania przy zatrzymaniu krążenia. Typową dawką dożylną jest 0,5 mg (pod kontrolą EKG do maksymalnie 3 mg). Dawki mniejsze niż 0,5 mg mogą paradoksalnie pogłębić bradykardię. Atropina nie powinna być podawana pacjentom po przeszczepie serca, ponieważ może wywołać zaawansowany blok serca lub zatrzymanie zatokowe.
Znajduje zastosowanie w leczeniu stanów spastycznych przewodu pokarmowego, dróg żółciowych i moczowodów, w tym w spastycznych zaparciach, skurczu odźwiernika, kolce żółciowej i kolce nerkowej.
W okulistyce używa się atropiny w długotrwałym rozszerzeniu źrenicy w zapaleniu tęczówki i ciała rzęskowego w celu zapobieżeniu zrostom. Jest używana również jako lek rozszerzający źrenice w celach diagnostycznych. Nie powinna być stosowana u osób prowadzących pojazdy mechaniczne.
Jest odtrutką w przypadku zatruć spowodowanych inhibitorami acetylocholinoesterazy, do których należą niektóre związki fosforoorganiczne, wśród nich fosforoorganiczne pestycydy i bojowe środki trujące, takie jak soman, sarin, tabun i VX, a także niektóre pestycydy karbaminianowe.
Przypisy
Bibliografia
Alkaloidy
Antagonisty muskarynowe
ATC-A03
ATC-S01
Leki z listy leków podstawowych Światowej Organizacji Zdrowia
Delirianty
Estry
Odtrutki
Toksyny
Tropany
Oneirogeny |
187955 | https://pl.wikipedia.org/wiki/1%20Warszawska%20Dywizja%20Kawalerii | 1 Warszawska Dywizja Kawalerii | 1 Warszawska Dywizja Kawalerii (1 DK) – związek taktyczny kawalerii ludowego Wojska Polskiego
Formowanie
Dywizję sformowano na podstawie rozkazów organizacyjnych Naczelnego Dowódcy Wojska Polskiego nr 0116/Org. z 7 maja 1945 roku oraz 0122/org. z 15 maja 1945 roku na bazie 1 Warszawskiej Samodzielnej Brygady Kawalerii. Oprócz jednostek 1 Warszawskiej Samodzielnej Brygady Kawalerii, w skład dywizji wszedł nowo utworzony 1 pułk ułanów oraz zaczęto formowanie 5 pułku ułanów, którego jednak nie ukończono. Ponadto powiększono jednostki artylerii dywizyjnej. Dywizję sformowano w Koszalinie, Trzebiatowie i Sławnie. Jej stan etatowy wynosił 6,6 tys. żołnierzy. Formowanie zakończono w czerwcu 1945 r. Dywizja weszła w skład 2 Armii WP. Jednostka nie uczestniczyła w działaniach bojowych. Była ostatnią w historii Polski dużą jednostką kawalerii. Bezpośrednio po wojnie dywizja stacjonowała w Gorzowie Wielkopolskim.
We wrześniu 1945 roku 1 Dywizję Kawalerii włączono do OW Pomorze. Wkrótce, w związku z przejściem WP na stopę pokojową, dywizję przeformowano na etaty pokojowe o ogólnym stanie 4,3 tys. żołnierzy. Na początku 1946 r. przeprowadzono kolejną reorganizację, w wyniku której liczba żołnierzy została zmniejszona do 3,7 tys. W listopadzie 1946 r. dywizję wyłączono z OW Pomorze i podporządkowano dowódcy OW Warszawa zmieniając jej miejsce dyslokacji na Garwolin.
Dywizja została rozwiązana rozkazem Naczelnego Dowódcy WP nr 28/Org. z 27 stycznia 1947 roku. Z jej oddziałów wydzielono tylko 100 kawalerzystów tworząc z nich Szwadron Reprezentacyjny Prezydenta RP, który włączono do 4 Samodzielnego Baonu Ochrony Sztabu Generalnego WP dowodzonego przez mjr Bolesława Romanowskiego i stacjonującego w Warszawie. W połowie 1948 r. szwadron ten został też rozformowany.
Za walki podczas wojny, historyczny sztandar dywizji został odznaczony Orderem Krzyża Grunwaldu III klasy
Struktura organizacyjna dywizji
Struktura organizacyjna dywizji latem 1945 roku
dowództwo 1 Warszawskiej Dywizji Kawalerii według etatu K 3/1 o stanie 138 ludzi
1 pułk ułanów według etatu K 3/2 o stanie 1165 ludzi
2 pułk ułanów według etatu K 3/2 o stanie 1165 ludzi
3 pułk ułanów według etatu K 3/2 o stanie 1165 ludzi
5 pułk ułanów według etatu K 3/2 o stanie 1165 ludzi
57 pułk artylerii konnej według etatu K 3/3 o stanie 634 ludzi
10 samodzielny szwadron łączności według etatu K 3/4 o stanie 85 ludzi
12 samodzielny szwadron saperów według etatu K 3/5 o stanie 117 ludzi
4 samodzielny dywizjon artylerii przeciwlotniczej według etatu K 3/6 o stanie 249 ludzi
samodzielny pluton obrony chemicznej według etatu K 3/7 o stanie 32 ludzi
7 transport żywnościowy według etatu K 3/8 o stanie 57 ludzi
samodzielny pluton podwozu i zaopatrzenia w materiały pędne według etatu K 3/9 o stanie 11 ludzi
6 samodzielny szwadron sanitarny według etatu K 3/10 o stanie 51 ludzi
5 ambulans weterynaryjny według etatu K 3/11 o stanie 24 ludzi
4 samodzielny park artylerii według etatu K 3/12 o stanie 142 ludzi
warsztat rymarsko-szewski według etatu K 3/13 o stanie 21 ludzi
samodzielny pluton Oddziału Informacji według etatu K 3/14 o stanie 18 ludzi
2977 wojskowa stacja pocztowa według etatu K 3/15 (poczta polowa nr 83412)
1950 polowa kasa Banku Państwowego według etatu K 3/16 o stanie 3 ludzi
Oddział Informacji 1 Warszawskiej Dywizji Kawalerii według etatu K 3/17 o stanie 24 ludzi
Stan etatowy liczył 6273 żołnierzy i 6558 koni. Na wyposażeniu dywizji miały być 134 pojazdy.
W czerwcu 1945 roku w Koszalinie został sformowany Dywizjon Szkolny.
We wrześniu 1945 roku dywizja została przeformowana na etaty pokojowe Nr 3/20 – 3/31. Stan etatowy został zmniejszony do 4362 żołnierzy.
W wyniku reorganizacji zostały rozformowane:
5 pułk ułanów
4 samodzielny dywizjon artylerii przeciwlotniczej
samodzielny pluton obrony chemicznej
6 samodzielny szwadron sanitarny
4 samodzielny park artylerii
2977 wojskowa stacja pocztowa
1950 polowa kasa Banku Państwowego
w skład dywizji włączono:
5 dywizjon artylerii przeciwpancernej
ze składu dywizji wyłączono:
Oddział Informacji 1 Warszawskiej Dywizji Kawalerii
W lutym 1946 roku dywizja została przeniesiona na etaty Nr 3/40 – 3/47. Wówczas rozformowano 7 transport żywnościowy i samodzielny pluton podwozu i zaopatrzenia w materiały pędne. W ich miejsce, w etacie dowództwa 1 DK została utworzona kompania transportowo-gospodarcza.
Struktura organizacyjna i dyslokacja dywizji jesienią 1946 roku
Dowództwo 1 Warszawskiej Dywizji Kawalerii w Legionowie, według etatu K 3/40
1 pułk ułanów w Garwolinie, według etatu K 3/41
2 pułk ułanów w Ciechanowie, według etatu K 3/41
3 pułk ułanów w Przasnyszu, według etatu K 3/41
57 pułk artylerii konnej w Mińsku Mazowieckim, według etatu K 3/42
5 dywizjon artylerii przeciwpancernej w Przasnyszu, według etatu K 3/43
dywizjon szkolny w Płocku
10 samodzielny szwadron łączności w Legionowie
12 samodzielny szwadron saperów w Legionowie
szwadron zapasowy w Płocku
5 ambulans weterynaryjny
warsztat rymarsko-szewski
Dowództwo dywizji
Dowódcy dywizji:
płk Aleksander Dawidziuk (cz.p.o. 8 V – 14 VI 1945)
gen. bryg. Mikołaj Prus-Więckowski (15 VI – 18 IX 1945)
płk Mikołaj Pichowicz (p.o. 18 IX – 28 X 1945)
płk dypl. / gen. bryg. Władimir Radziwanowicz (28 października 1945 – 31 sierpnia 1946)
płk Ludomir Wysocki (31 VII – 17 X 1946)
płk dypl. / gen. bryg. Ksawery Floryanowicz (17 X 1946 – 1947)
Zastępca dowódcy dywizji ds. polityczno-wychowawczych
ppłk / płk Stanisław Arkuszewski (12 V 1945 – 1947)
Zastępca dowódcy dywizji ds. liniowych
płk Ludomir Wysocki (3 VI 1945 – 1947)
Szefowie sztabu:
mjr Leon Lisowski (18 IX 1945 – 17 VI 1946)
ppłk / płk Żelisław Zawadzki (17 VI 1946 – 1947)
Sztandar, proporczyki, nazwa wyróżniająca i odznaczenia
Sztandar został przejęty od 1 Warszawskiej Samodzielnej Brygady Kawalerii. Na przełomie 1945 i 1946 został częściowo przehaftowany przez te same zakonnice z Lublina, które w 1944 sztandar wykonały. Na obu stronach płatu, we wszystkich narożnikach, starą nazwę jednostki zastąpiono nową. Z prawej strony bławatu na ramionach krzyża dohaftowano napisy: 8 V 1944 r., Trościaniec, Warszawa, Berlin.
Sztandar ten, jako dywizyjny, na mocy rozkazu Naczelnego Dowódcy WP nr 127 z 8 maja 1946 został udekorowany Orderem Krzyża Grunwaldu III klasy. W pierwszą rocznicę zakończenia II wojny światowej dokonano uroczystego poświęcenia go przed frontem jednostki. Po przesunięciu dywizji w rejon Warszawy sztandar był przechowywany w 1 Pułku Ułanów w Garwolinie. Po rozformowaniu 1 WDK sztandar przekazano Szwadronowi Reprezentacyjnemu Prezydenta RP, a po rozwiązaniu i tej jednostki ppłk Hałas, por. Okoń i ppor. Serba przekazali go w czerwcu 1948 do Muzeum WP w Warszawie.
Proporczyki sztabu brygady i służb były czerwono-jasnoniebieskie.
Dywizja przejęła od 1 Samodzielnej Brygady Kawalerii nazwę wyróżniającą Warszawska.
Uwagi
Przypisy
Bibliografia
1 Warszawska Dywizja Kawalerii
Wojsko w Garwolinie
Jednostki odznaczone Orderem Krzyża Grunwaldu
Jednostki o nazwie wyróżniającej Warszawska
Kawaleria ludowego Wojska Polskiego
Polskie dywizje kawalerii
Związki taktyczne Pomorskiego Okręgu Wojskowego |
187957 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Suomenlinna | Suomenlinna | Suomenlinna (z fin. "Twierdza Fińska"; szw. Sveaborg – "Twierdza Szwedzka") – twierdza w Helsinkach, położona na grupie sześciu wysp niedaleko brzegu. Dawniej miała za zadanie bronić Helsinek od strony morza. Obecnie utraciła walory militarne, posiada jednak wielkie znaczenie kulturowe jako zabytek historyczny i atrakcja turystyczna. W 1991 r. została wpisana na listę światowego dziedzictwa UNESCO.
Wyspy te mają ok. 800 mieszkańców. Znajduje się na nich również muzeum wojskowe (jednym z eksponatów jest "Vesikko" – okręt podwodny z okresu II wojny światowej), morska szkoła wojskowa oraz wiele restauracji i kawiarni dla turystów.
Do Suomenlinny można dotrzeć promem z rynku głównego (Kauppatori).
Bibliografia
Oficjalna strona
Wyspy Helsinek
Fortyfikacje w Finlandii
Obiekty z listy dziedzictwa UNESCO w Finlandii
Twierdze
Dzielnice Helsinek
Zabytki Helsinek |
424 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Ateny | Ateny | Ateny (nowogr. Αθήνα, Athī́na (trl.), Atina (trb.); st.gr. , Athēnai; łac. Athenae) – stolica i największe miasto Grecji, jeden z najważniejszych ośrodków turystycznych Europy z zabytkami kultury antycznej i zarazem dziesiąty co do wielkości zespół miejski w Unii Europejskiej na poziomie 3,5 mln mieszkańców (cała metropolia ma blisko 4 miliony mieszkańców).
Położenie
Ateny położone są w administracji zdecentralizowanej Attyka, w regionie Attyka, w jednostce regionalnej Ateny-Sektor Centralny, w gminie Ateny.
Ludność
Centrum administracyjne – gmina Ateny w 2021 roku liczyła 637 798 mieszkańców na powierzchni 39 km². Strefa miejska Aten (ang. Urban Zone) ma 4 mln mieszkańców według danych Eurostatu. Zespół miejski – tzw. Wielkie Ateny liczy 3 475 000 mieszkańców będąc dziesiątym co do wielkości zespołem miejskim w Unii Europejskiej. Cała metropolia miejska Aten (obszar metropolitalny) ma prawie 4 miliony mieszkańców, według różnych źródeł: według Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju – 3,9 mln; według World Gazetteer – 3 781 274; według Europejskiego Urzędu Statystycznego (Eurostat) – 3 822 843. Według danych ostatniego, greckiego spisu powszechnego (2021) metropolia Aten i Pireusu liczy 3 041 131 mieszkańców.
Przyjmuje się, że Ateny zamieszkuje także ponad milion cudzoziemców, przeważnie niezameldowanych. Według danych Ministerstwa Oświaty, 38% dzieci szkolnych, uczących się w gminie Ateny, nie posiada greckich korzeni rodzinnych. Na podstawie nowego prawa imigracyjnego, dzieci cudzoziemców, urodzone w Grecji i uczęszczające do greckich szkół, od 2010 roku mogą ubiegać się o greckie obywatelstwo.
Geografia
Za teren Aten ich mieszkańcy uznają całą szczelnie zabudowaną równinę, rozciągającą się pomiędzy Zatoką Sarońską Morza Egejskiego a czterema górami i częściowo także na ich zboczach. Są to wzgórza:
Egaleo (wysokość 359 i 414 m n.p.m.) od południowego zachodu,
Parnita (1423 m n.p.m.) od strony zachodu i północnego zachodu,
Hymet (1026 m n.p.m.) od wschodu,
Pentelejkon (1108 m n.p.m.) od północy. Przedmieścia, przelewające się już także poza te granice, w mowie potocznej uważane są za oddzielne miejscowości.
- Sporo jest mniejszych wzgórz, a pośrodku ścisłej miejskiej zabudowy, prócz Akropolu, wynurzają się z betonu także dwa rozległe, zielone wzgórza. Są to:
Turkowunia (Τουρκοβούνια, 277 m n.p.m.), stanowiące zespół wzgórz, przecięty trasą kołową, z nieużytkowanym już kamieniołomem, od strony zachodniej objęty parkiem.
Likawitos (Λυκαβητός, 227 m n.p.m.) – dla Greków jeden z symboli Aten. „Wielki głaz, upuszczony przez boginię Atenę”. Szczególnie popularny, z uwagi na bezpośrednią bliskość historycznego centrum miasta i ze znakomitymi widokami na nie. Stanowiący rozległy park, z amfiteatrem, fortem artyleryjskim, średniowiecznym kościółkiem św. Jerzego, powstałym w miejscu znacznie starszej świątyni, z rozległym parkingiem i bufetem turystycznym pod szczytem. Dostępny także, naziemną kolejką linową, dowożącą także gości ekskluzywnej restauracji.
Ateny zbudowano na twardym, lecz aktywnym sejsmicznie górotworze skał osadowych, przedzielonym trzema uskokami tektonicznymi, toteż od lat 30. XX wieku w budownictwie obowiązują technologie antysejsmiczne. Po ostatnim silnym trzęsieniu ziemi, które miało miejsce w 1999 r., przepisy te zaostrzono, obejmując nimi także remonty starszych budynków. Dodatkową przeszkodę geologiczną oraz pułapkę prawną i ekonomiczną stanowią dla budownictwa powszechnie odkrywane w trakcie prac budowlanych fundamenty kolejnych, nieznanych wcześniej budowli starożytnych.
Klimat
Ateny znajdują się w strefie klimatu subtropikalnego typu śródziemnomorskiego, z łagodnymi zimami i długimi ciepłymi, częściowo gorącymi latami.
Historia
Sąsiadujące z akropolem Wzgórze Muz oraz Pnyks w ogromnej części pokryte są śladami rozległego osadnictwa z okresu neolitu.
Zalążkiem Aten historycznych była warownia z okresu mykeńskiego (połowa II tysiąclecia p.n.e.) na wzgórzu Akropolis; później wokół niego, na sąsiadujących wzgórzach powstało rozległe miasto z agorą, areopagiem (miejscem sądów), szeregiem świątyń i gmachów użyteczności publicznej. Akropolis przekształciło się w miejsce kultu (akropol ateński). W 480 roku p.n.e. miasto zniszczyli Persowie, odbudowę Temistokles rozpoczął od wzniesienia nowych murów. Szczególny rozkwit przypadł na okres przywództwa Peryklesa (443-429 p.n.e.). Zmodernizowano wtedy Akropolis i połączono Ateny z Pireusem i z Faleronem, tzw. Długimi Murami. Powstała tak obwarowana przestrzeń, w trójkącie pomiędzy tymi miejscowościami, w razie wojny zapewnić miała osłonę także ludności prowincji, mogąc pomieścić nawet do miliona osób. Zakładano, że zaopatrzenie zapewni oblężonym silna flota wojenna. Fortyfikacja pełniła swą funkcję w trakcie II wojny peloponeskiej. Stłoczenie dużej liczby ludności, bez uprzedniego zabezpieczenia warunków sanitarnych, doprowadziło wtedy do wybuchu epidemii, w 431 p.n.e.
W okresie starożytności Ateny były państwem-miastem (polis) o ustroju demokracji bezpośredniej, jednym z najważniejszych w starożytnej Grecji. Ateny, liczące w tamtych czasach ok. 100 tys. mieszkańców, stały się centrum umysłowym Hellady, promieniującym na ówczesny świat (m.in. Fidiasz, Sokrates, Platon, Arystoteles) oraz silnym ośrodkiem politycznym (Ateński Związek Morski). W roku 338 p.n.e. nastąpiła utrata niepodległości na rzecz Macedonii, później władców hellenistycznych, a wreszcie – Rzymu. Po zdobyciu i złupieniu miasta przez Sullę (86 p.n.e.) wyraźnie utraciły na znaczeniu, choć nadal otaczane opieką, m.in. przez Hadriana (łuk, dokończenie Olimpiejonu). Ateny zostały spustoszone m.in. przez Herulów i Wizygotów. Sprowadzone do drugorzędnej roli przez panujących od 1458 Turków. 26 września 1687, po kilku dniach intensywnego ostrzału, precyzyjnie wycelowany, kolejny z wielu pocisków Wenecjan przebija wreszcie gruby strop tureckiego magazynu amunicji urządzonego w Partenonie na Akropolu, niszcząc ten obiekt. W 1834 król Grecji, Otton Bawarski przeniósł stolicę z Nafplionu do liczących wtedy około 6 tysięcy mieszkańców Aten, rozpoczęła się budowa Pałacu Królewskiego (w okolicy placu Syntagma, dziś budynek parlamentu). Budowę ukończono w 1838. W 1896 miały miejsce pierwsze igrzyska olimpijskie ery nowożytnej. W 1935 roku wybudowano synagogę Beit Szalom, największą bóżnicę w mieście.
Od 1941 do 1944 miasto znajdowało się pod okupacją niemiecką. 12 października 1944 do Aten wkroczyły oddziały brytyjskie. Od 3 grudnia 1944 do 12 stycznia 1945, z przerwami na negocjacje i święta Bożego Narodzenia, trwały w Atenach walki pomiędzy oddziałami brytyjskimi, siłami królewskimi i byłymi formacjami hitlerowskimi z jednej strony a zgrupowaniem greckich, lewicowych, republikańskich partyzantów ELAS i greckimi komunistami z drugiej strony. W trakcie tych starć brytyjskie lotnictwo wojskowe i marynarka wojenna bombardowały Ateny i Pireus, interweniowały też brytyjskie czołgi. Według różnych szacunków zginęło wtedy od 4 do 12 tysięcy osób. Jedna z głównych ulic, łącząca plac Omonia ze Stadionem Panatenajskim, wkrótce otrzymała imię Winstona Churchilla. Obecnie ponownie jest to ulica Stadiou. Analogicznie, ulica Roosvelta dziś ponownie jest to ulica Akadimias.
Zabytki
Do najważniejszych zabytków Aten należą:
Zespół architektoniczny Akropolu:
Propyleje,
Erechtejon,
Apteros – Świątynia Nike,
Partenon,
Muzeum Akropolu;
Odeon Herodosa Attyka;
Teatr Dionizosa;
Zespół budynków publicznych starożytnej Agory Greckiej:
Zrekonstruowana stoa Attalosa, mieszcząca Muzeum Agory,
Tezejon,
Kościół Świętych Apostołów (Solaki),
Areopag;
Forum rzymskie:
Wieża Wiatrów,
Pozostałości biblioteki Hadriana,
dawny meczet Fethiye Tzami – Meczet Zdobywców;
Łuk Hadriana;
Świątynia Zeusa Olimpijskiego;
marmurowy stadion Kallimarmaro (Panathinaiko), wybudowany około 330 p.n.e. i odrestaurowany w roku 1896, miejsce pierwszych Igrzysk Olimpijskich ery nowożytnej, odbytych tu w roku 1896;
cmentarz Keramejkos;
kościoły bizantyńskie, w tym Panagia Gorgoepikoos i Kapnikarea;
malownicza dzielnica Plaka, powstała w okresie panowania tureckiego;
Zappeion;
Budynek Parlamentu i Grób Nieznanego Żołnierza;
Dom Heinricha Schliemanna, w którym obecnie mieści się siedziba Muzeum Numizmatycznego;
Akademia Ateńska;
Politechnika Ateńska;
Biblioteka Narodowa w Atenach.
Popularne trasy spacerowe, wzdłuż ważnych zabytków:
na sąsiednie do Akropolu wzgórze Filopapposa, miejsce najstarszego odkrytego, rozległego osadnictwa z ery neolitycznej i punkt widokowy na Akropol. Stąd bardzo dobrze widoczny jest Odeon Herodesa Attyka;
przez Plakę (lub wokół wzgórza Akropolu) na plac Syntagma (cogodzinne zmiany warty przy Grobie Nieznanego Żołnierza) obok gmachu Parlamentu;
na wzgórze i zabytkowy fort Likawitos, stanowiące znakomity punkt widokowy na zespół Akropolu oraz Wielkie Ateny, z przeciwnej strony niż wzgórze Filopapposa;
od strony Plaki, na wzgórze Areopagu (tuż przy wejściu na Akropol).
Muzea Ateńskie
W Wielkich Atenach funkcjonuje ponad 80 placówek muzealnych. Do najważniejszych należą:
Narodowe Muzeum Archeologiczne, zaliczane do 10 najważniejszych muzeów świata;
awangardowy obiekt, oddany do użytku w 2009 roku – nowe Muzeum Akropolu (zlokalizowany poza obrębem wzgórza);
Muzeum Bizantyńskie;
Muzeum Benakisa (podarowana narodowi, prywatna kolekcja dzieł sztuki starożytnej, bizantyńskiej oraz Wschodu).
Gospodarka
Siedziba banków, towarzystw ubezpieczeniowych i licznych firm żeglugowych. Rozwinięty, różnorodny przemysł Aten dostarcza ok. 70% przem. produkcji krajowej. W aglomeracji Aten szczególnie rozbudowane są obiekty obsługi ruchu turystycznego, infrastruktura portowa i obsługa handlu hurtowego, przemysły stoczniowy i petrochemiczny, z licznymi terminalami naftowymi i gazoportami, produkcja wyposażenia hotelarskiego i gastronomii. Działają też duże fabryki branży AGD (spółka Bosch-Siemens-Pitsios), bardzo liczne zakłady przetwórstwa spożywczego, branża skórzano-obuwnicza, odzieżowa, chemiczna, farmaceutyczna i meblarska. Ważny węzeł komunikacyjny (lotnisko międzynarodowe, porty, autostrady, linie kolejowe).
W 2017 roku Ateny były 47 najczęściej odwiedzanym miastem na świecie i 17 w Europie z 4,9 milionem turystów w ciągu roku.
Transport
Komunikacja miejska
Miasto ma trzy linie metra oznaczone kolorami, aktualnie o długości 73 km, systematycznie rozbudowywane o nowe odcinki i stacje. Linia niebieska dociera na lotnisko. Na obszarze całych Wielkich Aten funkcjonuje gęsta sieć autobusowa i trolejbusowa oraz kilka linii nowoczesnych szybkich tramwajów. Aglomerację przecina nowoczesna kolej podmiejska „Proastiakos”, wzdłuż jednej z autostrad, docierając także na główne lotnisko. Miasto przecięte jest dwiema autostradami oraz opasane trzema ich odgałęzieniami (obwodnicami zewnętrznych dzielnic).
Publiczna komunikacja międzymiastowa
Opiera się głównie na - zawsze bardzo ruchliwych - dworcach autobusowych uspołecznionej firmy transportowej KTEL, zlokalizowanych w pobliżu autostrad oraz na licznych liniach promowych, korzystających z portów w Pireusie i Rafinie. Ateńczycy często korzystają też z linii lotniczych.
Transport lotniczy
Międzynarodowy port lotniczy Ateny – Eleftherios Venizelos położony jest około 20 km na wschód od centrum miasta i obsługuje około 15 mln (2014) pasażerów rocznie.
Połączenia kolejowe
Do niedawna były bardzo słabo wykorzystywane. Ulega to zmianie, dzięki inwestycjom. Toteż dobry, europejski standard osiągnęły pociągi Intercity, łączące Ateny z Salonikami, a dalej jadące już nieco wolniej, korzystające ze stacji Larissas. Nowoczesne jest też połączenie podmiejskie „Proastiakos”, docierające na półwysep Peloponez, a docelowo do Patry, prosto z lotniska międzynarodowego Eleftherios Venizelos, lub ze stacji Peloponissou. Obie ateńskie stacje kolejowe (Larissas i Peloponissou) położone są obok siebie, dojazd metrem.
Sport
W Atenach swoją siedzibę mają kluby piłkarskie Panathinaikos AO, AEK Ateny, Panionios GSS, klub siatkarski Panathinaikos VC oraz koszykarski Panathinaikos BC.
Mit o pochodzeniu nazwy miasta
Bogowie olimpijscy podzielić chcieli między siebie wszystkie miasta i regiony na Ziemi, aby wyznaczyć okolice, w których mieliby doznawać szczególnego kultu. Bogini Atena i król mórz, Posejdon, pokłócili się o Ateny, gdyż było to wielkie, najważniejsze chyba miasto w całej Helladzie. Sami mieszkańcy miasta zbudowanego wokół skały Akropol zaproponowali „zawody”. Miasto zostanie nazwane imieniem tego boga, który podaruje im najbardziej przydatny prezent. Posejdon rzucił trójzębem o kamień i ze szczeliny wytrysnęło źródełko. Dar ten nie wzbudził zachwytu mieszkańców, jako że woda w źródełku była słona. Atena włócznią swą dotknęła wolnej przestrzeni tuż obok źródełka. W tym miejscu wyrosło pierwsze drzewko oliwne. Prezent bogini zyskał o wiele większą przychylność ludzi, zatem miasto na jej cześć nazwano Atenami. Decyzja mieszkańców ściągnęła jednak na nich niechęć Posejdona. Przez tysiąclecia Ateńczycy cierpieć musieli następnie dotkliwe niedobory wody. Jej marnotrawstwo surowo karały prawa Solona i Pizystrata. Cesarz Hadrian wyposażał miasto w liczne akwedukty i około 25 km kolejnych tuneli rozprowadzających wodę, pod zabudową miasta – część z nich użytkowano jeszcze do lat 50. XX wieku. Dopiero jednak wybudowanie w latach 1926–1929 maratońskiego zbiornika wodnego, z towarzyszącym mu 13-kilometrowym tunelem-wodociągiem, w stronę Aten oddaliło klęski suszy, neutralizując tym samym klątwę boga Posejdona.
Podział administracyjny
Podział administracyjny Aten
Od strony administracyjnej Ateny właściwe podzielone są na siedem dzielnic, które nie posiadają nazw, a tylko numery. Każda z tych dzielnic utrzymuje samodzielnie infrastrukturę komunalną i zarządza swoim obszarem. Niemniej Ateny zachowały również powszechnie używany podział na dzielnice historyczne mające swoje własne nazwy. Tego podziału używa się w przybliżeniu również jako oddzielnych okręgów wyborczych. Faktycznie granice te obejmują jedynie odpowiednik polskiego określenia "gmina Centrum".
Podział administracyjny aglomeracji
.
Miasta partnerskie
Athens, Stany Zjednoczone
Barcelona, Hiszpania
Bejrut, Liban
Belgrad, Serbia
Betlejem, Izrael
Bukareszt, Rumunia
Cali, Kolumbia
Chicago, Stany Zjednoczone
Cuzco, Peru
Erywań, Armenia
Los Angeles, Stany Zjednoczone
Lublana, Słowenia
Montreal, Kanada
Moskwa, Rosja
Nikozja, Cypr
Neapol, Włochy
Paryż, Francja
Pekin, Chiny
Seul, Korea Południowa
Stambuł, Turcja
Tirana, Albania
Waszyngton, Stany Zjednoczone
Zobacz też
Eksarchia
Kipseli
Plaka - historyczna część Aten, usytuowana u stóp Akropolu
Przypisy
Bibliografia
Festiwal w Atenach, Henryk Musielak,. Ruch Muzyczny nr 1/1962 (1-15 stycznia 1962 r.)
Ateny i okolice, Wydawnictwo Berlitz, wyd.1997, edycja polska, .
Linki zewnętrzne
strona informacyjna o Atenach
Stolice państw w Europie
Miejscowości olimpijskie, gospodarze igrzysk letnich
Miasta w Regionie Attyka |
426 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Ajschylos | Ajschylos | Ajschylos, Aischylos z Eleusis, Eschyl (gr. Aischýlos), (ur. 525 p.n.e. w Eleusis, zm. 456 p.n.e. na Sycylii) – jeden z najwybitniejszych (obok Sofoklesa i Eurypidesa) tragików ateńskich, powszechnie uważany za rzeczywistego twórcę tragedii greckiej. Wprowadził na scenę drugiego aktora, przyczynił się do rozwoju dialogu i akcji scenicznej, ograniczył rolę chóru, wprowadził do tragedii akcję dziejącą się poza sceną.
Życiorys
Ajschylos był synem Euforiona, pochodził z zamożnej, prawdopodobnie arystokratycznej rodziny, lecz swoją sympatią obdarzył demokrację ateńską. Dość wcześnie rozpoczął działalność dramatopisarską. Jego debiut dramatyczny przypadł zapewne na rok 500 p.n.e. Po ukończeniu 25 roku życia (w okresie 70 Olimpiady w latach 499–496 p.n.e.) rywalizował podobno w konkursie tragicznym z Pratinasem i Choirilosem, a pierwsze zwycięstwo odniósł w roku 484 p.n.e. Pierwsza tragedia, która zachowała się do naszych czasów, czyli Persowie, została wystawiona dopiero w roku 472 p.n.e. W sumie 13 razy zdobywał doroczną nagrodę ateńskich igrzysk teatralnych. W wieku 35 lat, w roku 490 p.n.e. walczył jako hoplita przeciwko Persom w bitwie pod Maratonem (w tej bitwie bohatersko zginął jego brat, Kynegeiros). Najprawdopodobniej brał również udział w bitwie u przylądka Artemizjon, następującej po niej bitwie pod Salaminą (480 p.n.e.) i w bitwie pod Platejami (479 p.n.e.).
Około roku 476 p.n.e. na zaproszenie tyrana Syrakuz, Hierona I, wyjechał na Sycylię na uroczystości związane z założeniem miasta Etna. Podobno Ajschylos wystawił tam swój dramat Etnijki. Drugą, a jak przypuszczają niektórzy badacze – trzecią podróż na Sycylię poeta odbył pod sam koniec życia. Wyjazd ten łączono z faktem, że Ajschylos w jednej ze swoich sztuk ujawnił pewne tajemnice misteriów co uwikłało go w proces, zakończony jego uniewinnieniem. Źródła starożytne wskazują jeszcze inne powody wyjazdu tragika w tę ostatnią podróż: jednym z nich miało być wygnanie z Aten, spowodowane rzekomo zawaleniem się trybun podczas agonu tragediowego, w którym wystawiano jego sztuki; innym – porażka poniesiona w konkursie na elegię sławiącą poległych w bitwie pod Maratonem; lub wreszcie – zwycięstwo Sofoklesa nad Ajschylosem w agonie około roku 468 p.n.e.
Poeta najprawdopodobniej zmarł około roku 456 p.n.e. w sycylijskim mieście Gela. Według legendy zginął, gdy orłosęp brodaty zrzucił na jego łysą głowę żółwia, sądząc, że to kamień, na którym można rozłupać skorupę. Zgodnie z Pliniuszem Starszym, Ajschylos starał się jak najczęściej przebywać na zewnątrz budynków w związku z obawą wywołaną przepowiednią, że umrze zabity przez spadający przedmiot.
Teatr Ajschylosa
Ajschylos uchodzi za twórcę tragedii greckiej, lecz pierwsze z ocalałych jego dzieł wystawiano już wtedy, gdy teatr ateński znajdował się na drugim etapie swego rozwoju, czyli wtedy, gdy widowiska realizowano nie na agorze, ale w przestrzeni teatralnej, powstałej w świętym okręgu Dionizosa, tj. przy świątyni Dionizosa we wschodniej części południowego zbocza akropolis w Atenach.
Zgodnie z ustaleniami Roberta Chodkowskiego w ewolucji greckiego teatru klasycznego należy wyodrębnić cztery podstawowe okresy:
Okres pierwszy obejmuje epokę Pizystrata i jego synów, to znaczy czasy, w których orchestra znajdowała się jeszcze na agorze.
Okres drugi obejmuje czasy Ajschylosa, a także pierwszy etap działalności Sofoklesa, kiedy orchestrę i widownię przeniesiono do świętego okręgu Dionizosa.
Okres trzeci przypada na czas wojny peloponeskiej i pokoju Nikiasza.
Okres czwarty to koniec wieku IV p.n.e. Wówczas powstaje tzw. teatr Likurga.
Pierwsze z ocalałych dzieł Ajschylosa nie potrzebowały specjalnego budynku jako tła dla akcji dramatycznej. Aktorzy wykorzystywali odrębną przestrzeń namiotu lub budki, gdzie zakładano kostiumy. Pierwszy zachowany utwór Ajschylosa, który wymagał budynku jako tła dla akcji dramatycznej to Oresteja. Istnieje prawdopodobieństwo, że pomysłodawcą takiego drewnianego budynku z trzema drzwiami w ścianie frontowej był Ajschylos. Budynek wznoszono na stycznej do okręgu orchestry. Środkowe drzwi mogły wyobrażać wejście do pałacu królewskiego bądź świątyni. Budynek wykorzystywali też aktorzy jako przestrzeń przygotowań do gry. Zachodzi przypuszczenie, że takie rozwiązanie sceniczne zastosowano między rokiem 467 p.n.e., kiedy wystawiono Siedmiu przeciw Tebom, a rokiem 458 p.n.e., czyli rokiem wystawienia Orestei.
Kostium i maska
Tradycja przypisuje Ajschylosowi wynalazek kostiumu tragicznego. Bardziej prawdopodobne jest jednak to, że Ajschylos wykorzystywał tylko kostiumy bardziej okazałe od tych, które zakładali aktorzy, występujący w spektaklach jego poprzedników. Teksty utworów dramatycznych zawierają szczątkowe informacje o kostiumach postaci. W tragediach Ajschylosa jedynie w dwóch przypadkach zamieszczono takie informacje, tj. w Choeforach, gdzie mowa o tym, że Elektra nosi czarne szaty oraz w Agamemnonie, w którym wskazuje się na szaty Kasandry. W teatrze Ajschylosa kolor stroju sygnalizował rangę/pozycję osoby, która strój ten nosiła, jak również wyrażał jej nastrój, np. czarna narzutka w szatach Elektry w Choeforach była znakiem żałoby bohaterki.
Istotnym elementem kostiumu antycznego aktora była maska. Robert Chodkowski zaznacza, że przed Ajschylosem maski były wykorzystywane już przez Tespisa, tyle tylko że były to maski niemalowane o dość groteskowym wyglądzie. „Ajschylos jako pierwszy posłużył się maską malowaną i nadał jej charakter wzbudzający grozę. Maski wyrabiano z płótna lnianego i gipsu, nadając im odpowiednią formę i wygląd przez pozostawienie otworów na oczy i usta oraz przez odpowiednie malowanie. Włosy i broda były doklejane”. W przedstawieniach posługiwano się także koturnami (tj. specjalnym obuwiem) i onkosem (tj. wysoką fryzurą), ale nie ma dowodów na to, że były one używane w teatrze Ajschylosa.
Ajschylejska tragedia
Zgodnie z przekazami Arystotelesa Ajschylosa należy traktować jako twórcę, który nadał tragedii greckiej jej realny kształt. Jeżeli dokonać zestawienia osiągnięć Frynichosa z osiągnięciami Ajschylosa, to okaże się, że ewolucja tragedii-kantaty w tragedię jako formę dramatyczną i dzieło teatralne dokonała się za sprawą Ajschylosa. Poeta wprowadził tragiczny patos, zastosował elementy dramatyczne, które były konsekwencją bezpośredniego przedstawiania akcji na scenie, a także myślał o tragedii jak o koherentnym dziele, mającym swój właściwy kształt w przestrzeni teatralnej. Poeta także jako pierwszy wprowadził do tragedii tematy religijno-moralne.
Na tragedię Ajschylosa wpłynęła twórczość Homera. Poeta zawdzięcza również sporo poetom lirycznym, zaś pieśni jego chórów można traktować jako formę kontynuacji „liryki chóralnej tworzonej w dialekcie doryckim”. Wskazuje się na oddziaływanie na Ajschylosa takich poetów, jak Archiloch czy Anakreont. Ajschylos nie pozostał także obojętny na ferment naukowy jego epoki. Robert Chodkowski zaznacza, że do niektórych fragmentów Prometeusza i Eumenid przeniknęła terminologia medyczna, do Agamemnona słownictwo geometrii, a w Orestei można znaleźć terminy prawnicze.
Charakterystyka twórczości
Ajschylos – tak jak inni twórcy jego epoki – tematykę swoich utworów zakotwiczał w mitologii greckiej. Nie oznacza to, że ukazując postaci mitologiczne i naznaczone uniwersalnością, nie odnosił się do współczesnych mu wydarzeń społeczno-politycznych. Przeciwnie – odpowiednio dobrane mity dramatyzował w taki sposób, aby można było wypełniać je aktualnymi odniesieniami i aby widzowie mogli wyciągnąć z nich nauki, kształtując własną moralność. Swoją rolę tragediopisarza traktował bowiem jako rolę wychowawcy społeczeństwa, nauczyciela, uwrażliwiającego na cnoty obywatelskie.
W swych utworach tragediopisarz wzniósł się na wyżyny prawdziwej poezji. Jego tragedie rozgrywane są zawsze w kręgu największych problemów moralnych i religijnych. Tworzył potężne postacie, zdolne udźwignąć ciężar reprezentowanych przez siebie idei. Bohaterów Ajschylosa cechuje niemal posągowość. Uderzająca w tragediach Ajschylosa jest również majestatyczność i dostojeństwo stylu, prostota i liryczność języka, sceny pełne dramatycznego napięcia i prawdziwego tragizmu. Cechami dystynktywnymi jego twórczości są bezpośredniość i konkretność, zmysłowość, profetyczny ton, surowa prostota, wzniosłość wypowiedzi i przedstawienia, dominacja obrazu i brak skłonności do analizy.
Należy zwrócić uwagę na stosunek Ajschylosa jako artysty i myśliciela do własnej epoki. W jego tragediach odbiło się także wiele ważnych problemów formowania się fundamentów demokracji ateńskiej. Ajschylos osadzając swoje utwory w świecie historii lub mitu, wypowiadał się językiem sztuki w wielu doniosłych zagadnieniach swoich czasów, wykazywał wyraźną sympatię dla demokracji ateńskiej, a nie akceptował tyranii i wszelkich form despotyzmu.
Ajschylejska idea etyczno-religijna
Ajschylos należał do ludzi obdarzonych głęboką i refleksyjną wiarą w wyższą siłę, kierującą losami ludzkimi. Uważał, że religia – o ile jest właściwie i refleksyjnie pojmowana – stanowi istotny czynnik kształtowania moralności (cnót) społeczeństwa. O ile Homer ukazywał bogów, będących odpowiednikami egoistycznych i interesownych ludzi, o tyle Ajschylos widział w nich transcendentne siły, warunkujące porządek w świecie, który dla człowieka jest praktycznie niepojmowalny.
Ajschylejski model rzeczywistości jest zatem podporządkowany ideom etyczno-religijnym. To one rzutują na kompozycję tragedii, na układ zdarzeń dramatycznych, konstrukcję postaci i kształt obrazów dramatycznych. Model ten opiera się na przekonaniu, że światem rządzi boska sprawiedliwość, zaś kluczowymi bóstwami, które ją stanowią są Zeus, Mojry oraz Dike. Sprawiedliwość boska i ludzka pozostają tutaj w ścisłej zależności. Obie opierają się wierze w ład, który może zapanować tylko poprzez cierpienie.
W utworach poety dobrzy władcy mają boski majestat. Natomiast kara, która dotyka złych władców, jest niejako dwuaspektowa: jeżeli źli władcy sprzeciwiają się bogom, to ponoszą karę i kara ta dosięga także ich lud. Jeżeli zaś źli władcy dokonują przestępstw wobec ludu, to również wywołują gniew bogów. Królowie ponoszą bowiem odpowiedzialność za swój lud, ale i lud jest pewnym „przedłużeniem” królów. W dziele Ajschylosa „obraza bogów i obraza ludu to jakby dwa oblicza tej samej zbrodni”.
Można uznać, że Ajschylos występuje jako kontynuator myśli Homera, w dziele którego los – w jednym przypadku – przeciwstawia się bogom, a innym razem jest utożsamiany z wolą Zeusa. Ponadto podnosi się, że Ajschylos – podobnie jak Hezjod i Solon – koncentruje się na kwestiach relacji między Zeusem i Dike, co pozostaje w związku z ajschylejską koncepcją umoralniającej funkcji Zeusa i religii, z konstruktywnym stosunkiem do porządku społeczno-politycznego, z racjonalistycznym traktowaniem zarówno rzeczywistości, jak i etyki i religii.
Solon i Ajschylos wskazują bowiem na związek moralny między winą, jaka jest efektem nadmiaru powodzenia czy bogactwa, a karą, którą zsyłają obrażone bóstwa. Solon podkreśla, że nadmierne bogactwo, czyli olbos powoduje przesyt, to znaczy koros. Natomiast koros jest podstawą pychy, a więc hybris w człowieku, który nie posiada mądrości, jaka wynika z myślenia w kategoriach umiaru. Klęska, tj. ate człowieka pysznego jest skutkiem jego własnej winy. Przykładem takiego myślenia w twórczości Ajschylosa jest Agamemnon, w którym Chór mówi, że „bezbożny czyn rodzi nowe czyny bezbożne” (tłum. Stefan Srebrny).
W zestawieniu z dziełem Solona tragedia Ajschylosa jest nastawiona na działanie dydaktyczno-wychowawcze. W przypadku utworów tragika kara i cierpienie są nauczycielami mądrości, bo tylko w ten sposób człowiek zyskuje świadomość reguł i ładu ustanowionego przez Zeusa w oparciu o Dike. Maria Maślanka-Soro zauważa, że „Zeus Ajschylosa nie tylko stoi na straży praw Dike i nie tylko jest symbolem kary za przekroczenie kodeksu moralnego, ale że zsyła na człowieka >zbawienne< cierpienie, a owa myśl urasta w formułę zajmującą istotne miejsce i pełniącą ważną funkcję w strukturze jego tragedii”.
Tendencje monoteistyczne
W tragediach Ajschylosa bóstwem centralnym jest Zeus. Jest on bóstwem wszechmocnym, którego wola jest nieuchronna, a jego postanowienia są nieugięte. Zarazem jest on jedynym bóstwem, mogącym być postrzeganym w perspektywie autentycznej wolności. Jedyne ograniczenie niesie konieczność, która jest utożsamiana z Mojrą. Zeus jest zatem bogiem najwyższym, „uosobieniem najwyższej władzy boskiej”, kierującym wszystkimi sprawami, dbającym o ład świata, uczącym ludzi właściwego postępowania i sprawiedliwości. Na tych ludzi, którzy nie chcą podporządkować się ogólnie panującym regułom, Zeus zsyła cierpienia, aby nauczyć ich mądrości. Tym samym Ajschylosa można traktować jako wyraziciela idei monoteizmu.
Tragizm w dziele Ajschylosa
W świecie przedstawionym Ajschylosa każdy wybór i czyn człowieka jest naznaczony tragizmem. Jeśli człowiek dopuszcza się krwawego występku, to nie ma możliwości, aby wiedza o nim pozostała tylko w kręgu osobistym lub rodzinnym. Każdy krwawy czyn dokonany w tym świecie otwiera przestrzeń sakralną, gdzie czyn ten rozlicza się w kategoriach winy i kary.
Ajschylos na współczesnych scenach polskich
Jedyne dzieło Ajschylosa, które zwraca uwagę współczesnych polskich reżyserów teatralnych, to Oresteja. 25 lutego 2007 roku w Narodowym Starym Teatrze im. Heleny Modrzejewskiej w Krakowie zaprezentowano Oresteję w reżyserii Jana Klaty. W spektaklu wystąpili Anna Dymna jako Klitajmestra, Jerzy Grałek jako Agamemnon, Małgorzata Gałkowska jako Kassandra, Juliusz Chrząstowski jako Ajgistos, Anna Radwan-Gancarczyk jako Elektra, Joanna Kulig jako Tejsifone. Spektakl otwiera scena katastroficzna, będąca ogólną aluzją do Zamachu z 11 września 2001 roku. Jednak odniesienie to należy traktować nie jako wypowiedź polityczną, ale jako wypowiedź historiozoficzną. W przedstawieniu stworzono przestrzeń zuniwersalizowaną, to znaczy ani antyczną, ani współczesną, pomimo licznych aluzji do współczesnego życia społecznego, politycznego i kulturalnego. Wykorzystano elementy kultury masowej, operowano konwencjami popkultury, ukazując greckich bogów jako celebrytów i przeszczepiając np. reguły reality shows. Chór przedstawiono jako „gromadę w garniturach”, zaś Erynie wystylizowano na girlsband. Przedstawienie Jana Klaty zinterpretowano jako ostrzeżenie przed zagrożeniami i upadkiem współczesnej cywilizacji.
14 kwietnia 2012 roku w Teatrze Narodowym w Warszawie odbyła się premiera Orestei wyreżyserowanej przez Maję Kleczewską. W przedstawieniu udział wzięli m.in. Danuta Stenka jako Klitemnestra, Mirosław Konarowski jako Agamemnon, Wiktoria Gorodeckaja jako Kassandra i Kamilla Baar jako Elektra. Twórcy spektaklu nie sięgnęli po tragedię Ajschylosa, aby zaprezentować problemy współczesnych rodzin patologicznych. Zadawali pytania o to, co wzbudza pragnienie mordów i obserwowania śmierci innych. Krytyka podkreśliła, że autorzy dostarczyli tylko „hard core'u oprawionego w estetyczną ramę tańca, muzyki i formuły snu. Uprzystępniają obrazy makabryczne, karmią widzów estetycznymi scenami przemocy”. Zwracano także uwagę na muzykę skomponowaną przez Agatę Zubel, złożoną z szeptów, krzyków, zaśpiewów, jednogłosowych pieśni chóralnych i dźwięków elektronicznych. Dzięki sferze audialnej ujawniał się tragizm świata Ajschylosa, obnażała się negatywna strona duszy człowieka i małość jego losów, zdeterminowanych przez transcendentne fatum.
Spuścizna
Twórczość Ajschylosa obejmowała mniej więcej 90 utworów: około 70 tragedii i 20 dramatów satyrowych, jednak do naszych czasów z tego olbrzymiego dorobku w całości przetrwało zaledwie 7 sztuk, a oprócz tego tytuły utworów i różnej wielkości fragmenty.
Persowie (Persai) (wystawiono 472 p.n.e.)
Siedmiu przeciw Tebom (tekst) (Hepta epi Thebas) (wystawiono 467 p.n.e.)
Błagalnice (tekst) (Hiketides) (wystawiono 463 p.n.e.)
trylogia tragiczna Oresteja (wystawiono 458 p.n.e.)
Agamemnon
Ofiarnice (Choephoroi)
Eumenidy (Eumenides)
Prometeusz w okowach (Prometheus desmotes) (wystawiono 458 p.n.e.) – środkowa część trylogii tragicznej, w skład której wchodziły także niezachowane do dziś sztuki Prometeusz niosący ogień i Prometeusz wyzwolony
Zobacz też
Tespis
Sofokles
Eurypides
Arystofanes
Przypisy
Bibliografia
Linki zewnętrzne
Ajschylos – dzieła w bibliotece Polona
Greccy dramaturdzy
Pisarze i poeci starożytnej Grecji
Pisarze V wieku p.n.e.
Urodzeni w VI wieku p.n.e.
Zmarli w V wieku p.n.e. |
450 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Advocaat | Advocaat | Advocaat [wym. adwokat], adwokat – holenderski likier o dużej lepkości, którego głównymi składnikami są jajka, cukier i brandy. Trunek został wynaleziony przez Holendra Eugena Verpoortena w Heinsbergu (dzisiejsza Nadrenia Północna-Westfalia). Produkowany z brandy o niskiej mocy (15-25%), cukru lub miodu, żółtek jaj, śmietany (lub skondensowanego mleka) oraz aromatu waniliowego. Najbardziej znanymi producentami advocaatu są Bols, DeKuyper i Verpoorten.
Trunek
Sposób produkcji Advocaatu jest objęty tajemnicą handlową. Oryginalny Advocaat posiada „gładką” strukturę, która nie rozwarstwia się nawet przy długim przechowywaniu. Dobór składników powoduje, że nie posiada goryczki, nie jest przesadnie słodki, a pod słodyczą daje się wyczuć smak brandy. Zawartość alkoholu wynosi 17,5%.
Ajerkoniak
Sposobem domowym można wyprodukować ajerkoniak (niem. Eier – jajka), kremowy napój alkoholowy sporządzony z żółtek jaj utartych z cukrem i spirytusem lub wódką. Dodatki wanilii, kakao, czekolady, czy mleczka kokosowego powodują uzyskanie określonego smaku.
W Polsce ajerkoniak potocznie nazywany jest jajecznikiem. Firma Polmos produkuje likier o nazwie „Adwokat”. Jest on wytwarzany ze spirytusu, jajek i cukru, i jest aromatyzowany waniliną.
Pochodzenie nazwy
Według jednej z etymologii nazwa jest skrótem od holenderskiego wyrażenia advocaatenborrel (napój adwokatów). Podobno był to ulubiony napój holenderskich prawników, którzy odświeżali nim gardła zdarte długotrwałym przemawianiem w sądach. Według innej wersji nazwa pochodzi od jednego ze składników pierwotnej wersji advocaata, opracowanej w Surinamie i Recife – awokado.
Przypisy
Likiery
Potrawy z jaj
Kuchnia holenderska |
452 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Anna%20Mucha | Anna Mucha | Anna Maria Mucha (ur. 26 kwietnia 1980 w Warszawie) – polska aktorka, prezenterka i modelka.
Życiorys
W wieku dziewięciu lat zadebiutowała na dużym ekranie rolą Sabinki w filmie Andrzeja Wajdy Korczak. Następnie zagrała Karolinę Szymańską, główną bohaterkę Przeklętej Ameryki Krzysztofa Tchórzewskiego, Dankę Dresner w Liście Schindlera Stevena Spielberga i Kasię Bogdańską w Pannie Nikt Andrzeja Wajdy. Ukończyła Liceum im. Stefana Batorego w Warszawie i studiowała w Instytucie Stosowanych Nauk Społecznych Uniwersytetu Warszawskiego.
Zagrała w kilku spektaklach Teatru Telewizji. Wystąpiła w kilku filmach, m.in. Chłopaki nie płaczą i Młode wilki 1/2. Od 2003 gra Magdę Budzyńską z d. Marszałek w serialu TVP2 M jak miłość. W 2005 wystąpiła w teledysku do piosenki Kayah i Krzysztofa Kiljańskiego „Prócz ciebie nic”. W 2006 współprowadziła 31. Festiwal Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni, a jej kreacja i niewybredne komentarze wywołały wzburzenie środowiska – przed pokazem jednego z filmów wypowiedziała zdanie: Już nie będę przynudzać, bo na tym filmie i tak pośniecie, a przed emisją filmu Letnia miłość, będącego debiutem 38-letniego Piotra Uklańskiego, stwierdziła: Zaraz zobaczymy, czy lepiej debiutować późno, czy wcale. Organizator odsunął aktorkę od wydarzenia, tłumacząc, że prezentowana przez nią „formuła prowadzenia (...) nie pasuje do takiego wydarzenia, jakim jest festiwal”.
Pracowała w Radiu Bis oraz Radiostacji. Była reporterką programu Dzień dobry TVN, dla którego prowadziła cykl podróżniczy pt. Mucha nie siada. Od września 2007 do lipca 2008 przebywała w Nowym Jorku, gdzie uczęszczała na zajęcia z aktorstwa w Lee Strasberg Theatre and Film Institute. Jesienią 2008 uczestniczyła w czwartej edycji programu rozrywkowego Polsatu Jak oni śpiewają. Jesienią 2009 zwyciężyła w parze z Rafałem Maserakiem w finale 10. edycji programu rozrywkowego TVN Taniec z gwiazdami; nagrodę za zwycięstwo w programie, statuetkę Kryształowej Kuli, przekazała na rzecz Fundacji TVN „Nie jesteś sam”. W 2009 została ambasadorką Ogólnopolskich Spotkań Filmowych „Kameralne Lato” w Radomiu, a jej zdjęcia pojawiły się na okładce grudniowego wydania magazynu „Playboya”. W 2010 była jurorką w piątej edycji programu You Can Dance – Po prostu tańcz oraz zajęła 73. miejsce w rankingu „100 najcenniejszych gwiazd polskiego show-biznesu” sporządzonym przez „Forbes”.
W latach 2010–2011 grała bokserkę Monikę Milewską, główną bohaterkę serialu TVN Prosto w serce. W 2013 założyła Instytut „Kosmopolis” Fundację Nauki, Kultury i Edukacji. W 2015 wydała książkę pt. Toskania, że mucha nie siada. W 2019 była kapitanem jednej z drużyn w teleturnieju TVP2 To był rok!. W 2020 została jurorką w drugiej edycji programu rozrywkowego TVP2 Dance Dance Dance i została producentką spektaklu Przygoda z ogrodnikiem, w którym gra główną rolę, Dziką Cindy.
Życie prywatne
W latach 2003–2007 pozostawała w nieformalnym związku z dziennikarzem Kubą Wojewódzkim. Ze związku z Marcelem Sorą ma dwoje dzieci, córkę Stefanię (ur. 2011) i syna Teodora (ur. 2014). Od 2020 pozostaje w związku z aktorem Jakubem Wonsem.
Deklaruje się jako ateistka.
Filmografia
Teatr
Teatr Telewizji
1996: Małgosia
1997: Księga raju jako Eteł – siostra Szczyłka
1997: Szara róża jako Basia
2000: Pracownia krawiecka jako Marie
Polski dubbing
2008: Disco robaczki (tyt. oryg. Disco ormene) jako Muszka
2010: TV Superstars jako Anna Słodowa
2011: Roman barbarzyńca (tyt. oryg. Ronal barbaren) jako Ksenia
2015: Asteriks i Obeliks: Osiedle bogów (tyt. oryg. Astérix – Le Domaine des Dieux) jako Dulcia
Producent
2011: Wędrowcy. Wigilia 2010
2020: Przygoda z ogrodnikiem
Teledyski
2005: Krzysztof Kiljański i Kayah – „Prócz ciebie, nic”
2021: Poparzeni Kawą Trzy – „Kochać Cię” jako żona Ysego, Romka, Mariana, Piotrka i Wojtka
Nagrody i nominacje
2007: laureatka nagrody „Świry” w kategorii Wydarzenie roku na 31. Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni.
2010: nominacja do nagrody Viva! Najpiękniejsi w kategorii „Najpiękniejsza Polka”.
2010: nominacja w plebiscycie Kobieta Roku Glamour 2009.
2013: laureatka tytułu Kobieta Dekady „Glamour”.
Przypisy
Linki zewnętrzne
Dziennikarze Czwórki
Ludzie związani z Gimnazjum i Liceum im. Stefana Batorego w Warszawie
Osobowości telewizyjne związane z TVN
Polskie aktorki filmowe
Radni Warszawy
Urodzeni w 1980
Ludzie urodzeni w Warszawie |
455 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Algorytm%20rsync | Algorytm rsync | Algorytm rsync – algorytm będący podstawą działania protokołu i narzędzia transferu plików rsync. Algorytm znajduje różnice między dwoma plikami umieszczonymi na dwóch różnych komputerach (czy bardziej ogólnie: urządzeniach) połączonych łączem o niskiej przepustowości; różnice dane są jako lista poleceń, które opisują w jaki sposób przekształcić jeden plik w drugi, bez konieczności transmisji wszystkich danych.
Założenia algorytmu są następujące: jeden plik jest w pełni dostępny na pierwszym komputerze (A), natomiast informacje o drugim pliku, znajdującym się na innym komputerze (B), są częściowe.
Pierwszy etap algorytmu wykonywany jest na komputerze B. Synchronizowany plik jest dzielony na bloki o rozmiarze kilkuset bajtów-kilku kilobajtów. Dla każdego z nich liczone są wartości dwóch funkcji mieszających – słabej 32-bitowej (ozn. ) oraz mocniejszej, wymagającej więcej obliczeń, 128-bitowej MD5 (w sumie 20 bajtów na blok). Te dane są transmitowane do komputera A.
Natomiast na komputerze A, w pliku wyszukiwane są wszystkie wystąpienia bloków, przy czym ich pozycje mogą być dowolne; jeśli plik ma rozmiar bajtów, a blok bajtów, to sprawdzane jest bloków. Dla każdego rozpatrywanego bloku oblicza się wartość słabej 32-bitowej funkcji skrótu. Jeśli taki skrót został przesłany z komputera B, obliczany jest skrót MD5 i dopiero na jego podstawie określa się numer bloku.
Kluczowa dla wydajności wyszukiwania jest 32-bitowa funkcja mieszająca, o takiej własności, że znając i można łatwo wyliczyć Oprócz tego funkcja używana w praktycznej implementacji powoduje relatywnie małą ilość kolizji.
Ostatecznie na podstawie pozycji bloków wysyłane są albo dane niewystępujące na komputerze B, albo numery znalezionych bloków, co pozwala na odtworzenie wszystkich informacji z komputera A.
Zobacz też
algorytm Karpa-Rabina
diff
najdłuższy wspólny podciąg
Linki zewnętrzne
Opis algorytmu w języku angielskim
rsync |
459 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Arkusz%20kalkulacyjny | Arkusz kalkulacyjny | Arkusz kalkulacyjny – program komputerowy przedstawiający dane, głównie liczbowe, w postaci zestawu kolumn i wierszy, pozwalający na automatyczną obróbkę tych danych oraz na prezentację ich w różny sposób.
Najważniejszym narzędziem arkusza kalkulacyjnego są funkcje (matematyczne, statystyczne, daty i czasu, finansowe, bazodanowe, logiczne), za pomocą których wprowadzone do arkusza dane są automatycznie przetwarzane. Możliwe jest także tworzenie różnego rodzaju symulacji.
Za pomocą arkusza kalkulacyjnego można także wizualizować dane, prezentując je w postaci wykresów (kolumnowych, słupkowych, kołowych, liniowych, warstwowych itd.), które pozwalają łatwiej zorientować się we wzajemnych zależnościach i tendencjach.
W zaawansowanych arkuszach kalkulacyjnych dostępne są również języki makropoleceń i języki programowania, przetwarzanie danych.
Popularnym narzędziem są tabele przestawne pozwalające tworzyć rozmaite układy danych w oparciu o tabelę podstawową i wyświetlać te same dane co w tabeli podstawowej, ale odmiennie układając zakres i położenie wierszy i kolumn, co uwypukla zależności niewidoczne w pierwotnym układzie.
Pierwszą aplikacją tego rodzaju był VisiCalc. W środowisku Windows najbardziej znanym arkuszem kalkulacyjnym jest Microsoft Excel z pakietu Microsoft Office. Do najbardziej zaawansowanych produktów tej kategorii można także zaliczyć arkusze w pakietach biurowych WordPerfect Office (Quattro Pro) i OpenOffice.org (OpenOffice.org Calc).
Zobacz też
Gnumeric – arkusz kalkulacyjny dla środowiska GNOME
KSpread – nieco mniej zaawansowany program dla KDE
pakiet biurowy
Przypisy
Linki zewnętrzne
Artykuł o 25-leciu arkuszy kalkulacyjnych |
187966 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Scooby%20Doo | Scooby Doo | Scooby Doo (lub Scooby-Doo) – amerykańska franczyza medialna, obejmująca seriale i filmy dla dzieci, w większości animowane. Pierwszy serial, Scooby Doo, gdzie jesteś?, został stworzony w 1969 roku przez Joego Ruby’ego i Kena Spearsa dla studia Hanna-Barbera. Głównymi postaciami franczyzy są mówiący dog niemiecki Scooby Doo oraz czworo nastolatków: Fred Jones, Daphne Blake, Velma Dinkley i Kudłaty Rogers, a w niektórych programach (głównie w latach 80.) dodatkowo siostrzeniec Scooby’ego, Scrappy Doo. Bohaterowie rozwiązują zagadki kryminalne, związane z przestępcami przebranymi za duchy, rzadziej z udziałem zjawisk nadprzyrodzonych.
W związku z sukcesem Scooby Doo, gdzie jesteś? studia Hanna-Barbera (do 2001 roku) i Warner Bros. Animation (od 1998 roku) wyprodukowały serię jego spin-offów. Do 1973 roku seriale o Scoobym Doo były emitowane przez CBS, zaś w latach 1976–1991 przez ABC. Produkcja nowych seriali w ramach franczyzy rozpoczęła się po jedenastoletniej przerwie. Były one emitowane przez stacje: The WB (2002–2008), Cartoon Network (2010–2016) i Boomerang (od 2017 roku). Premiera czternastego i dotychczas ostatniego serialu o Scoobym Doo, Scooby Doo i… zgadnij kto?, odbyła się w 2019 roku.
Od roku 1979 roku produkowane są także filmy, wchodzące w skład franczyzy. Pięć pierwszych z nich powstało w latach 1979–1994 dla telewizji, a od 1998 kolejne filmy są wydawane w formacie direct-to-video. W latach 2002 i 2004 odbyły się premiery kinowych filmów aktorskich o Scoobym Doo, dystrybuowanych przez Warner Bros. Kolejne trzy filmy aktorskie (dwa telewizyjne i jeden direct-to-video) zostały wydane w latach 2009–2018, a w 2020 roku do kin trafił film animowany Scooby-Doo! Franczyza Scooby Doo obejmuje także komiksy, gry wideo i spektakle teatralne.
Historia
Geneza i powstanie
W 1968 roku organizacja konsumencka Action for Children’s Television (ACT) rozpoczęła protest wobec kreskówek emitowanych w sobotnie poranki, które oceniła jako przedstawiające nadmierną przemoc. Wskutek protestu zostały anulowane trzy seriale studia Hanna-Barbera: Kosmiczny Duch, The Herculoids oraz Birdman i Trio z galaktyki. Tymczasem stacja CBS emitowała kreskówkę The Archie Show o zespole muzycznym. Fred Silverman, dyrektor pasma dziennego CBS, zachęcony sukcesem serialu, poprosił Williama Hannę i Josepha Barberę o stworzenie innej kreskówki o zespole muzycznym, który między koncertami rozwiązywałby zagadki kryminalne. Sprecyzował, że ma na myśli mieszaninę elementów z The Archie Show, słuchowiska radiowego I Love a Mystery i sitcomu The Many Loves of Dobie Gillis.
Barbera zatytułował serial House of Mystery oraz zlecił stworzenie go producentom Joemu Ruby’emu i Kenowi Spearsowi, a także animatorowi Iwao Takamoto. Ci zmienili tytuł na Mysteries Five oraz rozwinęli koncepcję głównych bohaterów – zespołu The Mysteries Five, w skład którego wchodziłaby piątka przyjaciół: Geoff, Mike, Kelly, Linda, jej brat W.W. oraz grający na bongosach pies Too Much. The Mysteries Five mieli rozwiązywać zagadki z udziałem duchów, zombie i innych nadprzyrodzonych stworzeń. Początkowo Too Much miał być owczarkiem staroangielskim. Silverman odrzucił pomysł, więc Barbera zadecydował, że pies będzie dogiem niemieckim. Takamoto stworzył projekt psa ze zbyt pochylonymi nogami, podwójnym podbródkiem i pochylonym tyłem.
Po kolejnym przedstawieniu pomysłów Silvermanowi Ruby i Spears podjęli decyzję o zmniejszeniu liczby bohaterów ludzi z pięciu do czterech (zrezygnowano z Mike’a). Ich osobowości zostały zmienione na wzór głównych bohaterów The Many Loves of Dobie Gillis. Geoff zmienił imię na Ronnie, a potem na Fred, Kelly na Daphne, Linda na Velma, a W.W. na Kudłaty. Silverman ostatecznie zaakceptował projekt, ale zmienił jego tytuł na Who’s S-S-Scared?. Ostatecznie szef CBS, Frank Stanton, odrzucił serial po prezentacji pomysłów na zbliżający się sezon 1969–1970 w telewizji, argumentując, że jest zbyt straszny dla dzieci. Silverman, Ruby i Spears postanowili uczynić serial bardziej komediowym, ponadto porzucili pomysł, że bohaterowie będą tworzyć zespół muzyczny. Gdy Silverman leciał samolotem na kolejne spotkanie z przedstawicielami stacji, usłyszał piosenkę „Strangers in the Night” Franka Sinatry. Zainspirowany jego śpiewem „doo-be-doo-be-doo”, zmienił imię psa na Scooby Doo. Ostatecznie przedstawiciele CBS zaakceptowali serial, zatytułowany Scooby Doo, gdzie jesteś?.
Lata 1969–1979
13 września 1969 roku CBS wyemitował pierwszy odcinek Scooby Doo, gdzie jesteś?, zatytułowany „Noc w muzeum”. Obsadę dubbingową serialu tworzyli: Don Messick jako Scooby Doo, Casey Kasem jako Kudłaty, Frank Welker jako Fred, Indira Stefanianna jako Daphne i Nicole Jaffe jako Velma. Sposób mówienia Scooby’ego został wykształcony na wzór psa Astro z kreskówki Jetsonowie, któremu głosu również użyczał Messick. David Mook i Ben Raleigh napisali piosenkę do czołówki, którą zaśpiewał Larry Marks. Każdy odcinek został napisany według stałego schematu. Na początku bohaterowie przyjeżdżają na miejsce akcji Wehikułem Tajemnic – vanem, pokolorowanym psychodelicznymi kolorami w stylu Flower Power. Gdy okazuje się, że okolica jest terroryzowana przez ducha, potwora lub inne zjawiska nadprzyrodzone, Tajemnicza Spółka postanawia rozwiązać zagadkę. W tym celu przyjaciele poznają podejrzanych i zbierają poszlaki, by w końcu złapać potwora w pułapkę, najczęściej zaprojektowaną przez Freda. Okazuje się, że za potwora przebrany jest któryś z podejrzanych. Winowajca zostaje aresztowany, uprzednio mówiąc: „Wszystko by mi się udało, gdyby nie wy, wścibskie dzieciaki”.
Serial był emitowany w sobotnie poranki, w tym samym czasie, co kreskówka The Hardy Boys na ABC. Według statystyk firmy Nielsen Media Research, 65% telewizyjnej widowni w tym czasie antenowym oglądała Scooby Doo, gdzie jesteś?. Sukces serialu poskutkował przedłużeniem go na drugi sezon, emitowany jesienią 1970 roku. W związku z porzuceniem aktorstwa przez Stefaniannę, rolę Daphne przejęła Heather North. Piosenka w czołówce została nagrana na nowo, z wokalem Austina Robertsa. W scenach ucieczki przed potworem wykorzystano piosenki w stylu bubblegum pop, napisane na potrzeby serialu przez Danny’ego Janssena i Robertsa, również śpiewane przez drugiego z nich. Sukces Scooby’ego Doo zaowocował powstaniem kreskówek, w których ludzie i ich zwierzę lub maskotka rozwiązują zagadki kryminalne. Były to chociażby Josie i Kociaki (w 1970), The Funky Phantom (w 1971) czy The Amazing Chan and the Chan Clan (w 1972).
Jesienią 1972 roku, czyli po prawie dwóch latach od ostatniego odcinka Scooby Doo, gdzie jesteś?, CBS rozpoczął emisję jego kontynuacji, zatytułowanej Nowy Scooby Doo. Choć schemat fabuły pozostał taki sam, zmianom uległa forma. Odcinki wydłużono z około 20- do około 40-minutowych. W każdym odcinku pojawiali się goście specjalni – bohaterowie innych seriali, filmów bądź komiksów (na przykład rodzina Addamsów, Batman i Robin czy Josie i Kociaki) oraz znane osoby, dubbingowane przez siebie samych (na przykład Sonny & Cher, Don Knotts i Dick Van Dyke). Hoyt Curtin napisał nową piosenkę do czołówki. CBS wyemitował dwa sezony Nowego Scooby’ego Doo, po czym do 1976 roku puszczał powtórki Scooby Doo, gdzie jesteś?.
W 1975 roku Fred Silverman przeniósł się ze stacji CBS do konkurencyjnej ABC, obejmując pozycję prezesa. Zlecił studiu Hanna-Barbera produkcję nowych odcinków o Scoobym Doo. Jesienią 1976 roku w sobotnie poranki ABC emitował godzinny blok programowy The Scooby-Doo/Dynomutt Hour. Pierwsze pół godziny bloku stanowił odcinek ze Scoobym Doo w roli głównej, zaś drugie – z psem Dynomuttem. Po dwóch miesiącach blok wydłużono do półtorej godziny i zmieniono jego nazwę na Scooby-Doo/Dynomutt Show. W trzecie pół godziny transmitowana była powtórka Scooby Doo, gdzie jesteś?. Dodatkowo Tajemnicza Spółka wystąpiła gościnnie w trzech odcinkach poświęconych Dynomuttowi. Od 1976 roku Pat Stevens przejęła rolę Velmy.
Jesienią 1977 roku ABC emitował w sobotnie poranki dwugodzinny blok programowy Scooby’s All-Star Laff-A-Lympics. Emitowane w nim były kolejno: Kapitan Grotman i Aniołkolatki, Scooby Doo i drużyna gwiazd, nowy odcinek ze Scoobym w roli głównej (później zastąpiony przez powtórkę pewnego odcinka z zeszłego roku), powtórka Scooby Doo, gdzie jesteś? i The Blue Falcon & Dynomutt. Scooby Doo i drużyna gwiazd był crossoverem z udziałem 45 postaci z kreskówek studia Hanna-Barbera, zrealizowanym w formie parodii igrzysk olimpijskich i programu Battle of the Network Stars. W każdym odcinku trzy drużyny rywalizowały między sobą o złoty, srebrny i brązowy medal. Jedną z drużyn była The Scooby Doobies, dowodzona przez Scooby’ego. W jej skład wchodzili między innymi Kudłaty i wprowadzony w kilku odcinkach poświęconym Scooby’emu jego kuzyn, Scooby Dum. W Scoobym Doo i drużynie gwiazd nie pojawili się Fred, Daphne i Velma.
Jesienią 1978 w sobotnie poranki na ABC pojawił się półtoragodzinny blok Scooby’s All-Stars. Składy się na niego kolejno: dwa odcinki Kapitana Grotmana i Aniołkolatek, odcinek drugiego sezonu Scooby’ego Doo i drużyny gwiazd oraz odcinek poświęcony Scooby’emu. Nowe odcinki skupione wokół Scooby’ego emitowano pod tytułem Scooby Doo, gdzie jesteś? (na późniejszych wydaniach DVD odcinki te traktowane są jako trzeci sezon oryginalnego serialu z 1969 roku). Odcinki z trzech sezonów (z lat 1976–1978) zostały w emisjach powtórkowych połączone w jednolity serial, zatytułowany po prostu Scooby Doo. Odcinki o Dynomutcie złączono w powtórkach w kreskówkę Dynomutt, Dog Wonder.
W 1979 roku ABC podjęło decyzję o wprowadzeniu do Tajemniczej Spółki nowego członka, co miało na celu podniesienie słabnącej oglądalności seriali o Scoobym Doo. Joseph Barbera i Mark Evanier stworzyli postać niskiego siostrzeńca Scooby’ego, Scrappy’ego Doo, a Lennie Weinrib otrzymał angaż do jego dubbingu. Kolejny serial z franczyzy, Scooby i Scrappy Doo, pojawił się w ABC jesienią 1979 roku. Pomiędzy jego odcinkami ABC wyemitował specjalny godzinny film Scooby Doo podbija Hollywood, w którym Scooby jest telewizyjną gwiazdą sobotnich poranków, ale pragnie zyskać swoje show w wieczornym paśmie. Tymczasem na kilka ostatnich odcinków Scooby’ego i Scrappy’ego Doo nastąpiła zmiana w obsadzie – Marla Frumkin przejęła rolę Velmy. Wprowadzenie Scrappy’ego wpłynęło na wzrost oglądalności, równocześnie skupiając większą uwagę na bohaterach psach, co poskutkowało w przyszłości zmniejszeniem roli postaci ludzi.
Lata 1980–1981
W 1980 roku ABC podjęło kolejne kroki, mające na celu „odświeżenie” formatu. Jesienią rozpoczęła się emisja nowego serialu, również zatytułowanego Scooby i Scrappy Doo. Nie pojawili się w nim Fred, Daphne i Velma, tym samym Tajemnicza Spółka została ograniczona do Scooby’ego, Scrappy’ego i Kudłatego. Tym razem potwory były prawdziwe, to znaczy nie przebierali się za nie złoczyńcy. Każdy odcinek składał się z trzech odrębnych, siedmiominutowych segmentów. Ze względu na brak porozumienia w sprawie gaży Weinriba, dubbingujący nieprzerwanie Scooby’ego Don Messick otrzymał dodatkowo rolę Scrappy’ego. Pierwsze dwa sezony z lat 1980–1981 emitowano w bloku The Richie Rich/Scooby-Doo Show, wraz z serialem Richie Rich. Trzeci sezon z 1982 roku był z kolei częścią bloku The Scooby & Scrappy-Doo/Puppy Hour, wraz z The Puppy’s Further Adventures. W trzecim sezonie trzeci segment każdego odcinka emitowano pod tytułem Scrappy i Yabba Doo, a jego bohaterami byli Scrappy Doo i brat Scooby’ego, Yabba Doo, dubbingowany przez Dona Messicka (w tych segmentach nie pojawiali się Scooby i Kudłaty).
W 1980 roku ABC rozpoczęło powtórki wszystkich wcześniejszych seriali o Scoobym w różnych blokach programowych (Scooby-Doo Classics, Scary Scooby Funnies, The Best of Scooby-Doo i Scooby’s Mystery Funhouse), obecnych na antenie do 1986 roku. Tymczasem w 1983 roku Scooby i Scrappy Doo został zastąpiony kolejnym serialem, zatytułowanym Nowy Scooby i Scrappy Doo. Trzyosobowa Tajemnicza Spółka została powiększona o Daphne, odcinki w większości dzieliły się na dwa 11-minutowe segmenty, a potwory znów były przebranymi złoczyńcami. Bohaterowie działali pod przykrywką jako reporterzy młodzieżowej gazety. W 1984 foku pojawił się drugi sezon, na potrzeby którego zmieniono tytuł na Nowe przygody Scooby’ego. Fred i Velma pojawili się gościnnie w kilku jego odcinkach.
Kolejną odsłoną franczyzy był serial 13 demonów Scooby Doo z 1985 roku. Niczym miniserial, stanowi on zamkniętą całość, a odcinki są połączone fabularnie. W pierwszym z nich Scooby przypadkowo otwiera w Himalajach kufer z trzynastoma najpotężniejszymi demonami na Ziemi. W pozostałych odcinkach bohater wraz ze Scrappym, Kudłatym, Daphne oraz nową postacią, Flim Flamem (dubbingowanym przez Susan Blu), wyruszają w podróż po świecie, by znaleźć wszystkie demony i umieścić je ponownie w kufrze. Współpracuje z nimi czarodziej Vincent Van Ghoul, stworzony na wzór Vincenta Price’a i dubbingowany przez niego.
Scooby Doo był nieobecny na antenie ABC przez półtora roku. W latach 1987–1988 w różnych stacjach telewizyjnych została wyemitowana seria Hanna-Barbera Superstars 10, obejmująca dziesięć pełnometrażowych filmów animowanych na podstawie kreskówek studia Hanna-Barbera. Trzy z nich skupiały się na Scoobym, Scrappym i Kudłatym: Scooby Doo i bracia Boo, Scooby Doo: Szkoła upiorów i Scooby-Doo i oporny wilkołak. Przebrani złoczyńcy ponownie zostali w nich zastąpieni przez rzeczywiste potwory.
Jesienią 1988 roku na ABC zadebiutował serial Szczeniak zwany Scooby Doo, zrealizowany w formie prequela wobec wcześniejszych odsłon. Kilkuletni członkowie Tajemniczej Spółki, uczęszczający do szkoły podstawowej, rozwiązują zagadki na terenie miasta Coolsville, które zamieszkują. W kreskówce nie pojawia się Scrappy Doo, z kolei Fred i Velma znów są głównymi postaciami. Tym samym Tajemnicza Spółka po dziesięciu latach powróciła do pierwotnego, pięcioosobowego składu. Don Messick i Casey Kasem wciąż dubbingowali Scooby’ego i Kudłatego, z kolei w role młodszych Freda, Daphne i Velmy wcielili się kolejno: Carl Steven, Kellie Martin i Christina Lange.
Lata 1990–1999
Emisja Szczeniaka zwanego Scooby Doo zakończyła się w 1991 roku po czterech sezonach. Był to ostatni związany ze Scoobym program wyemitowany premierowo przez ABC. W tym samym roku studio Hanna-Barbera zostało wykupione przez spółkę Turner Broadcasting, co zaowocowało emisją powtórek programów o Scoobym w należących do niej stacjach: TBS, TNT oraz skierowanej do dzieci Cartoon Network. Pierwszym serialem z franczyzy, który pojawił się w Cartoon Network, był Szczeniak zwany Scooby Doo w 1993 roku. W 1994 roku TBS wyemitował premierowo film pełnometrażowy Scooby Doo i baśnie z tysiąca i jednej nocy ze Scoobym i Kudłatym jako głównymi postaciami. Wraz z wygaśnięciem praw TBS i TNT do uniwersum Scooby’ego, od 1998 roku wyłączność na nie zyskał Cartoon Network, a od 2000 roku dodatkowo nowo utworzona siostrzana stacja dla dzieci, Boomerang.
Cartoon Network przywrócił Scooby’emu Doo dawną popularność, co poskutkowało wznowieniem produkcji poświęconych mu programów. Jako że w 1996 roku Time Warner połączył się z Turner Broadcasting, tworzeniem nowych odsłon uniwersum Scooby Doo zajęły się wspólnie studia Hanna-Barbera i Warner Bros. Animation. W latach 1999–2000 ukazały się cztery filmy: Scooby Doo na Wyspie Zombie, Scooby Doo i duch czarownicy, Scooby Doo i najeźdźcy z kosmosu oraz Scooby Doo i cyberpościg, które zaprezentowały mroczniejszy, bardziej horrorowy styl. Wrogami Tajemniczej Spółki znów byli nie przebrani złoczyńcy, ale siły nadprzyrodzone. Z głównej obsady powrócił jedynie Frank Welker, wcielający się we Freda. Don Messick zmarł w 1997 roku, z kolei Casey Kasem, zwolennik weganizmu, stracił zainteresowanie rolą Kudłatego po użyczeniu mu głosu do reklamy restauracji Burger King w 1995 roku. Rolę Scooby’ego przejął Scott Innes, zaś Kudłatego Billy West. B.J. Ward otrzymała angaż jako Velma, zaś Mary Kay Bergman jako Daphne. Już po pierwszym z tych filmów Innes, wciąż dubbingujący Scooby’ego, przejął od Westa także rolę Kudłatego.
Lata 2000–2009
Po śmierci Mary Kay Bergman w 1999 roku rolę Daphne, począwszy od Scooby Doo i cyberpościgu (2000), przejęła Grey DeLisle. Ten sam film był ostatnim wyprodukowanym przez studio Hanna-Barbera. Po śmierci Williama Hanny w 2001 roku wytwórnia została wchłonięta przez Warner Bros. Animation, który od tej pory jest jedynym producentem programów o Scoobym.
W czerwcu 2002 roku na ekrany kin wszedł pełnometrażowy film aktorski Scooby-Doo, wyprodukowany przez Warner Bros. Była to pierwsza kinowa odsłona Scooby’ego i pierwszy poświęcony mu program nieanimowany. Film został wyreżyserowany przez Raję Gosnella, a w główne role wcielili się: Freddie Prinze Jr. jako Fred, Sarah Michelle Gellar jako Daphne, Linda Cardellini jako Velma i Matthew Lillard jako Kudłaty. W rolach drugoplanowych wystąpili Rowan Atkinson i Isla Fisher, zaś wygenerowanemu w CGI Scooby’emu głosu użyczył Neil Fanning. Film przedstawia rozpad Tajemniczej Spółki, a następnie jej ponowne spotkanie na Wyspie Strachów. Jej właściciel, Emile Mondavarious (Atkinson), zaprasza całą piątkę (nie informując ich, że zaprosił także pozostałych), by zbadali serię paranormalnych zdarzeń. W filmie pojawia się dubbingowany przez Scotta Innesa Scrappy Doo, pełniący funkcję czarnego charakteru. Mimo słabych recenzji, film odniósł sukces komercyjny, przynosząc 275 miliony dolarów amerykańskich dochodu. W 2017 roku scenarzysta James Gunn zdradził, że film został nakręcony z myślą o dorosłych widzach, jednak pod naciskiem Warner Bros. dokonano ponownego montażu w celu uczynienia go produkcją familijną oraz ocenzurowano za pomocą CGI dekolty Daphne i Velmy.
Na fali sukcesu filmów i powtórek na Cartoon Network, w 2002 roku Warner Bros. Animation rozpoczął produkcję pierwszego od jedenastu lat serialu z franczyzy. Co nowego u Scooby’ego? zadebiutował we wrześniu tego samego roku w bloku programowym Kids’ WB stacji The WB i trwał trzy sezony. Jego pierwotna emisja w The WB zakończyła się w 2005 roku, dodatkowo ostatni odcinek został premierowo wydany na DVD w 2006 roku. Serial został zrealizowany zgodnie z formułą Scooby Doo, gdzie jesteś?, choć fabuła jest osadzona w XXI wieku. Frank Welker, który od 1969 roku dubbingował Freda, przejął także rolę Scooby’ego. W zamian za uczynienie Kudłatego wegetarianinem Casey Kasem zgodził się ponownie użyczać mu głosu, z kolei Mindy Cohn została obsadzona jako Velma.
Od 2003 roku Warner Bros. Animation wznowił produkcję filmów animowanych direct-to-video poświęconych Tajemniczej Spółce, tworzonych równolegle do seriali. Od tego roku ukazuje się co najmniej jeden film rocznie. W dwóch pierwszych, Scooby Doo i legenda wampira oraz Scooby Doo i meksykański potwór, w role Daphne i Velmy wcieliły się kolejno Heather North i Nicole Jaffe, które dubbingowały je wiele lat wcześniej (North do 1985, a Jaffe do 1973 roku). Od kolejnych filmów do obsady powróciły wciąż pracujące nad Co nowego u Scooby’ego? Grey DeLisle i Mindy Cohn.
W marcu 2004 roku na ekrany kin trafił drugi film aktorski z franczyzy, Scooby-Doo 2: Potwory na gigancie. Jego akcja rozgrywa się w Coolsville, gdzie zostaje otwarte Muzeum Kryminologii ze strojami potworów zdemaskowanych w przeszłości przez Tajemniczą Spółkę (pochodzących z pierwszych seriali). Gdy Zamaskowany Człowiek porywa przebrania i je ożywia, mieszkańcy miasta wierzą, że winnymi jest sama Tajemnicza Spółka. Raja Gosnell ponownie wyreżyserował film, a do obsady powróciła cała główna piątka ze Scooby Doo sprzed dwóch lat. Ponownie jak w przypadku poprzedniego filmu, recenzje były głównie negatywne, ponadto film przyniósł mniejszy dochód (181 milionów dolarów).
Kolejny serial z uniwersum, składający się z dwóch sezonów Kudłaty i Scooby Doo na tropie, był emitowany w latach 2006–2008 w bloku Kids’ WB, przeniesionym do stacji The CW. Postacie zostały w nim narysowane w zupełnie nowy sposób. Kudłaty i Scooby pozostali głównymi bohaterami, a Fred, Daphne i Velma pojawili się tylko gościnnie w dwóch odcinkach. Akcja rozgrywa się w wyposażonej w nowoczesną technologię domu, który Kudłaty otrzymał w spadku po zaginionym wuju Albercie. Docent Phibes usiłuje przejąć technologię, przed czym powstrzymują go Kudłaty i Scooby. Scott Menville przejął w serialu rolę Kudłatego, choć Casey Kasem pozostał w obsadzie jako Albert, ponadto wciąż dubbingował Kudłatego w filmach. Kudłaty i Scooby Doo na tropie był ostatnim serialem, nad którym pracował Joseph Barbera przed śmiercią w 2006 roku.
13 września 2009 roku, w 40. rocznicę pierwszego odcinka Scooby Doo, gdzie jesteś?, Cartoon Network wyemitował premierowo film aktorski Scooby-Doo: Strachy i patałachy. Tajemnicza Spółka usiłuje w nim wyjaśnić zagadkę duchów, straszących w ich liceum. W główne role wcielili się: Robbie Amell jako Fred, Kate Melton jako Daphne, Hayley Kiyoko jako Velma i Nick Palatas jako Kudłaty, a Frank Welker użyczył głosu Scooby’emu.
Lata 2010–2019
W 2010 roku Matthew Lillard przejął od Caseya Kasema rolę Kudłatego (wcześniej wcielił się w niego w obu filmach kinowych). W tym samym roku na Cartoon Network zadebiutowała kreskówka Scooby Doo i Brygada Detektywów, w której fabuła ponownie skupia się na pięcioosobowej Tajemniczej Spółce, zamieszkującej rodzinny Kryształowy Zdrój. Bohaterowie rozwiązują zagadki związane z duchami, a równolegle badają sprawę zaginionej przed laty Brygady Detektywów. Postacie ponownie zostały narysowane w nowy sposób, ponadto zmianie uległy ich charaktery i relacje – Daphne jest zakochana we Fredzie, a Velma i Kudłaty potajemnie się spotykają. Serial zakończył się w 2013 roku po dwóch sezonach. Casey Kasem wystąpił w nim gościnnie w kilku odcinkach jako ojciec Kudłatego i była to jego ostatnia rola w uniwersum Scooby’ego przed śmiercią w 2014 roku.
W październiku 2010 roku Cartoon Network wyemitował kolejny film aktorski, Scooby-Doo: Klątwa potwora z głębin jeziora. Ponownie wystąpiła w nim cała główna obsada z filmu sprzed roku. W latach 2012–2015 poza filmami pełnometrażowymi Warner Bros. Animations wyprodukował też kilka filmów krótkometrażowych, wydawanych na DVD w zestawach ze starszymi odcinkami. W 2013 roku został wydany film Scooby-Doo! Wyprawa po mapę skarbów, zrealizowany przy pomocy kukieł. W latach 2015–2018 emitowany był kolejny serial animowany, Wyluzuj, Scooby Doo!, który formą powrócił do pierwotnej formuły ze Scooby Doo, gdzie jesteś?, równocześnie po raz kolejny prezentując nowy sposób rysowania głównych postaci. Część odcinków została premierowo wyemitowana przez Cartoon Network, część przez Boomerang, a część zadebiutowała w serwisie VoD Boomerangu. Kate Micucci przejęła począwszy od niego rolę Velmy.
W latach 2015–2017 powstały trzy filmy direct-to-video o Tajemniczej Spółce, zrealizowane przy użyciu klocków Lego. W 2018 roku ukazał się piąty film aktorski osadzony w uniwersum, Daphne i Velma, skupiony tylko na tych dwóch bohaterkach. Po premierze na festiwalu został wydany w formacie direct-to-video. W 2019 roku produkcje dotyczące Scooby’ego nawiązywały do starszych odsłon. W lutym ukazał się film Scooby-Doo! i klątwa trzynastego ducha, zrealizowany jako kontynuacja serialu 13 demonów Scooby Doo (1985). W czerwcu w serwisie VOD Boomerangu zadebiutował kolejny serial animowany, Scooby Doo i… zgadnij kto?, w którym – na wzór Nowego Scooby Doo – występują gościnnie postacie z innych tekstów kultury oraz znane osoby, dubbingowane przez siebie samych. W lipcu z kolei odbyła się premiera filmu Scooby-Doo! Powrót na Wyspę Zombie – kontynuacji Scooby Doo na Wyspie Zombie (1998).
Od roku 2020
W 2020 roku odbyła się premiera filmu animowanego Scooby-Doo! w reżyserii Tony’ego Cervone’ego. Został on stworzony z myślą o dystrybucji kinowej, jednak ze względu na pandemię COVID-19 ukazał się w Stanach Zjednoczonych w usługach wideo na życzenie. W niektórych krajach, między innymi Polsce, był jednak emitowany w kinach. Głównym postaciom głosów użyczyli: Frank Welker jako Scooby Doo, Zac Efron jako Fred, Gina Rodriguez jako Velma, Will Forte jako Kudłaty i Amanda Seyfried jako Daphne. W filmie pojawiły się też postacie z innych seriali Hanny-Barbery, z którymi przed laty Scooby Doo był emitowany w blokach programowych: Dynomutt, Dog Wonder oraz Kapitan Grotman i Aniołkolatki. Bohaterowie połączyli siły przeciwko głównemu antagoniście, Dickowi Dastardly’emu z Odlotowych wyścigów oraz Dastardly’ego i Muttleya.
W 2021 roku platforma HBO Max przejęła od Boomerangu pierwszeństwo dystrybucji nowych odcinków Scooby Doo i… zgadnij kto?. W październiku 2021 na antenie The CW odbyła się premiera programu specjalnego Scooby-Doo, Where Are You Now!, przedstawiającego fikcyjne spotkanie głównych bohaterów w celu wspominania rozwiązywanych zagadek. Został on zrealizowany poprzez połączenie filmu aktorskiego i animacji. W fazie produkcji są dwa seriale animowane z franczyzy dla platformy HBO Max. Pierwszy, dedykowany dorosłym serial pod tytułem Velma, poświęcony jest życiu Velmy przed poznaniem pozostałych postaci franczyzy. Bohaterce głosu użycza Mindy Kaling. Drugim jest zapowiedziany na 2024 serial Scooby-Doo! And the Mystery Pups, adresowany dla dzieci w wieku przedszkolnym i produkowany dla Cartoonito – bloku programowego stacji Cartoon Network i HBO Max. Jego akcja dzieje się w obozie nad jeziorem, gdzie Kudłaty i Scooby pracują jako opiekunowie. Ponadto platforma HBO Max zapowiedziała na 2022 premierę specjalnego bożonarodzeniowego programu animowanego Scoob!: Holiday Haunt, realizowanego jako prequel filmu Scooby-Doo! (2020). W sierpniu 2022, gdy program był w 95% ukończony, zarząd Warner Bros. Discovery podjął decyzję o anulowaniu planu jego wydania.
Postacie drugoplanowe
Yabba Doo – postać z serialu Scooby i Scrappy Doo z sezonu trzeciego, kuzyn Scooby’ego. Biały w czarne łatki. Ma sterczącą sierść, czerwoną apaszkę i brązowy kapelusz szeryfa. Jego powiedzonkiem jest Yippity-Yabbity-Doo, ponieważ Yabba-Dabba-Doo zostało wcześniej zajęte przez Freda Flintstona.
Vincent Van Ghoul – czarodziej z serialu 13 demonów Scooby Doo. Jest przyjacielem Flim-Flama i pomaga piątce przyjaciół w rozwiązaniu zagadek. Nie rozstaje się ze swoją czarodziejską kulą. W Scooby Doo i Brygada Detektywów jest aktorem, a Scooby i Kudłaty oglądają horrory z jego udziałem.
Scooby Dum – kuzyn Scooby’ego występujący czasami w serialu Scooby Doo. Biały w czarne łatki. Nosi czerwoną obrożę i czerwoną czapkę. W przeciwieństwie do kuzyna, marzy o tym, by zostać detektywem.
Flim-Flam – nastolatek, bohater z serialu 13 demonów Scooby Doo. Pomagał Scooby’emu, Kudłatemu, Daphne i Scrappy’emu złapać demony. Flim-Flam kradł i handlował skradzionymi rzeczami.
Scooby Dee – kuzynka, a zarazem obiekt westchnień Scooby’ego i Scooby-Duma. Gwiazda filmowa, zdobywczyni Oscara. Wystąpiła w serialu Scooby Doo (odc. O upiorze, który grał w horrorze).
Scrappy Doo – siostrzeniec Scooby’ego wielkości decymetra, który jest, na nieszczęście, o stokroć od niego śmielszy. Chcąc zgrywać bohatera ciągle chce się bić z potworem z danej części odcinka mówiąc „No, chodź tu do mnie!!”, lub próbuje go zwalczyć bądź zastawić pułapkę mówiąc „Puppy Power!” (dosł. „Szczenięca moc!”) według dubbingu na TV4 oznaczające „Super Szczeniak!”.
Mama i Tata Doo – rodzice Scooby’ego. Wystąpili w serialach: Nowy Scooby i Scrappy Doo oraz Szczeniak zwany Scooby Doo.
Ruby Doo – siostra Scooby’ego, matka Scrappy’ego. Wystąpiła w serialach: Scooby i Scrappy Doo oraz Szczeniak zwany Scooby Doo.
Skippy Doo – rodzice Scooby’ego. Wystąpił w serialu Szczeniak zwany Scooby Doo.
Howdy Doo – rodzice Scooby’ego. Wystąpił w serialu Szczeniak zwany Scooby Doo.
Dooby Doo – kuzyn Scooby’ego, wystąpił w serialu Nowy Scooby i Scrappy Doo (odc. Wiele hałasu o Dooby Doo). Piosenkarz mieszkający w Nowym Jorku. Jako jeden z nielicznych członków rodziny Doo, ma włosy. Sierść ma kolorystycznie identyczną do Scooby’ego. Ubrany jest w niebieską kamizelkę i czarny pas, na szyi nosi drogą, diamentowę obrożę. Jest miły, ale troszeczkę fajtłapowaty. Postać Dooby’ego nawiązuje do Elvisa Presleya.
Dixie Doo – kuzynka Scooby’ego. Wystąpiła w serialu Nowy Scooby i Scrappy Doo (odc. Łódź Scooby). Ma włosy spięte w kucyk.
Hex Girls (pl. Eko-wiedźmy, Czarownice lub Czaderki z trumienki) – zespół rockowy składający się z trzech dziewczyn: Dusk, Luny i Thorn. Tajemnicza Spółka spotyka je po raz pierwszy w filmie Scooby Doo i duch czarownicy, gdzie grają koncert w swoim rodzinnym mieście, Oakhaven. Pojawiły się także w filmie Scooby Doo i legenda wampira jako uczestniczki festiwalu rockowego, w jednym odcinku serialu Co nowego u Scooby’ego?, w którym to kręciły teledysk w starym zamku w Transylwanii oraz w kilku odcinkach serialu Scooby Doo i Brygada Detektywów.
Angela Dynamit – DJ-ka radiowa z, przyjaciółka Tajemniczej Spółki. Później okazało się, że jej prawdziwe imię to Cassidy Williams i należała ona niegdyś do poprzedniej brygady detektywów.
Szeryf Bronson Stone – szeryf w serialu Scooby Doo i Brygada Detektywów. Nie lubi, gdy brygada rozwiązuje zagadki, bo uważa, że to on powinien łapać przestępców. Jest z wzajemnością zakochany w burmistrz Janet Nettles.
Janet Nettles – burmistrz w serialu Scooby Doo i Brygada Detektywów. Jest z wzajemnością zakochana w szeryfie.
Filmografia
Seriale animowane
Obsada
Media
Czasopisma
Pierwszym polskim czasopismem związanym ze Scoobym było Scooby-Doo poznaje tajemnice świata! wydawane w latach 2004–2006 przez De Agostini. Od 2006 jest też wydawany Scooby-Doo Magazyn wydawnictwa Media Service Zawada.
Komiksy i książki
Kilka wydawnictw w Polsce wydaje książki i komiksy o Scooby Doo. Nakładem wydawnictwa Media Service Zawada ukazują się serie Superkomiks Scooby-Doo (każdy tom zawiera kilka komiksów) oraz Scooby-Doo Czytamy razem ułatwiająca naukę czytania. Wydawnictwo Siedmioróg wydało książki z bajkami o Scoobym: Scooby-Doo: Skarbnica smakowitych opowieści, Nowe przygody Tajemniczej Spółki i Scooby-Doo Twój najlepszy przyjaciel. Od 2007 roku ukazują się serie książek Scooby-Doo Tajemnice, Scooby-Doo i Ty oraz malowanki. Lista książek:
Scooby-Doo: Tajemnice
Autor: James Gelsey
Scooby-Doo! i szaman (upiór: szaman)
Scooby-Doo! i fałszywa wróżka (upiór: wróżka)
Scooby-Doo! i nawiedzony zamek (upiór: duch Warda Montgomery’ego)
Scooby-Doo! i klątwa mściwej mumii (upiór: mumia)
Scooby-Doo! i śnieżny potwór (upiór: śnieżny potwór)
Scooby-Doo! i zatopiony statek (upiór: pirat)
Scooby-Doo! i klątwa wilkołaka (upiór: wilkołak)
Scooby-Doo! i wampir (upiór: wampir)
Scooby-Doo! i potwór z wesołego miasteczka (upiór: potwór z wesołego miasteczka)
Scooby-Doo! i przebojowy duch (upiór: przebojowy duch)
Scooby-Doo! i skarb Zombie (upiór: Zombie)
Scooby-Doo! i koszmarny mecz (upiór: duch sędziego)
Scooby-Doo! i upiorny generał (upiór: upiorny generał)
Scooby-Doo! i uciekający robot (upiór: robot)
Scooby-Doo! i Frankenstein (upiór: Frankenstein)
Scooby-Doo! i Mistrz w masce (upiór: sztukmistrz)
Scooby-Doo! i Potwór z Doliny Szczęścia (upiór: Potwór z Doliny Szczęścia)
Scooby-Doo! i szalony jaskiniowiec (upiór: jaskiniowiec)
Scooby-Doo! i szaleńcze rodeo (upiór: klaun)
Scooby-Doo! i upiór ze Sklepu z Zabawkami (upiór: lalka Calico Carly)
Scooby-Doo! i straszliwy goryl (upiór: biały goryl)
Scooby-Doo! i szalejący wiking (upiór: wiking)
Scooby-Doo! i upiorny Strach na wróble (upiór: Strach na wróble)
Scooby Doo i Ty
Tracej West: Na tropie Wielkiej Stopy (upiór: Wielka Stopa)
James Gelsey: Na tropie Potwora z Telewizora (upiór: Potwór z telewizora)
James Gelsey: Na tropie Świecącego Kosmity (upiór: kosmita)
Vicki Erwin: Na tropie Upiornego Psa (upiór: Upiorny Pies)
Jesse Leon McCann: Na tropie Zaginionego Drwala (upiór: drwal)
Jenny Markas: Na tropie Potwora z Ciasta (upiór: Potwór z ciasta)
Jenny Markas: Na tropie Podskakującego Lwa (upiór: lew)
James Gelsey: Na tropie Wędrującej Wiedźmy (upiór: wiedźma)
James Gelsey: Na tropie Purpurowego Rycerza (upiór: rycerz)
Jesse Leon McCann: Na tropie Naftowego demona (upiór: Demon z ropy naftowej)
Tracey West: Na tropie Upiornej Cindy (upiór: Opętana lalka)
Vicki Erwin: Na tropie Upiora z teatru (upiór: Upiór teatralny)
James Gelsey: Na tropie Doktora Jenkinsa i Pana Hyde’a (upiór: Upiór Hyde)
Jenny Markas: Na tropie Przerażającego pterodaktyla (upiór: Pterodaktyl)
Jenny Markas: Na tropie Henry’ego bez głowy (upiór: Henry bez głowy)
Jesse Leon McCann: Na tropie Leśnych upiorów (upiór: Leśne potwory)
James Gelsey: Na tropie Wściekłego aligatora (upiór: Aligator)
Jenny Markas: Na tropie Straszliwego mutanta (upiór: Mechaniczny pies)
Tracey West: Na tropie Ducha zapaśnika (upiór: Duch zapaśnika)
James Gelsey: Na tropie Potwora z Morskich wodorostów (upiór: Potwór z morskich wodorostów)
Vicki Erwin: Na tropie Pajęczej intrygi (upiór: Wielki pająk)
Inne artykuły związane z serialem
„Scooby Chrupki” (ang. Scooby Snacks) – ulubiony przysmak Kudłatego i Scooby’ego.
Gry komputerowe
Polskie:
Scooby Doo: Strachy na lachy
Scooby Doo: Miasto duchów
Scooby Doo: Piramidalna zagadka
Scooby Doo: Muzealna draka z powodu robaka
Scooby Doo: Terror kamiennego smoka
Scooby Doo: Akcja! Kamera! Zamęt
Scooby Doo 2: Potwory na gigancie (na podstawie filmu)
Scooby Doo i pierwsze strachy
Scooby Doo i nawiedzone bagno
Amerykańskie:
Scooby-Doo
Scooby-Doo Mystery
Scooby Doo: Mystery of the Fun Park Phantom
Scooby-Doo: Classic Creep Capers
Scooby-Doo and the Cyber Chase
Scooby-Doo! Night of 100 Frights
Scooby-Doo! Mystery Mayhem
Scooby-Doo! Unmasked
Scooby-Doo! Mystery Adventures
Scooby-Doo 2: Monsters Unleashed
DVD
Na płytach DVD wydano w Polsce seriale Scooby Doo, gdzie jesteś?, Nowy Scooby Doo (jako Największe zagadki Scooby Doo), 13 demonów Scooby Doo (jako 13 duchów Scooby Doo) Szczeniak zwany Scooby Doo, Co nowego u Scooby’ego oraz Kudłaty i Scooby Doo na tropie, a także wszystkie filmy. Dystrybutorem został Warner Bros. Home Video/Galapagos.
Dawniej Polskie Nagrania wydawały na kasetach video Scooby’ego i Scrappy’ego Doo (wersje pierwszą) z własnym dubbingiem.
Przypisy
Franczyzy (media)
Serie filmowe |
187967 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Alfons-Jordan | Alfons-Jordan | Alfons-Jordan, Alfons I z Tuluzy (ur. 1103, zm. 1148) - hrabia Tuluzy 1112–1148, hrabia Trypolisu 1105–1109.
Był synem Rajmunda z Tuluzy i jego trzeciej żony Elwiry Kastylijskiej. Urodził się na zamku Mont-Pelerin na terenie obecnego Libanu i został ochrzczony w Jordanie (stąd jego drugie imię). Jego ojciec zmarł w 1105, gdy Alfons miał 2 lata, więc opiekę nad nim przejął kuzyn William. W 1109 został zabrany do Europy. Jego brat Bertrand przekazał mu hrabstwo Rouergue. W 1112 po śmierci brata odziedziczył również Tuluzę.
W 1125 poślubił Fajdiwę, córkę Rajmunda, pana Posquières i Uzès. Para miała razem co najmniej troje dzieci:
Rajmunda V (1134-1194), hrabiego Tuluzy,
Alfonsa (wspomnianego w źródłach w 1155 i 1177),
Fajdiwę (zm. 1154), od 1151 żonę Humberta III Błogosławionego, hrabiego Sabaudii.
W pierwszej połowie lat 40. XII wieku działał na terenie hrabstwa, być może za cichym przyzwoleniem Alfonsa-Jordana, znany herezjarcha Piotr Mnich. Spowodowało to przybycie w 1145 do Tuluzy samego Bernarda z Clairvaux. Alfons-Jordan brał udział w drugiej wyprawy krzyżowej i podczas drogi do Ziemi Świętej narobił sobie licznych wrogów. Zmarł otruty prawdopodobnie przez królową Melisandę lub Eleonorę Akwitańską. Zmarł w Cezarei, a swojemu najstarszemu synowi i następcy zostawił państwo obejmujące obszar całej obecnej południowej Francji.
Władcy Trypolisu
Władcy Tuluzy
Uczestnicy drugiej wyprawy krzyżowej
Urodzeni w 1103
Zmarli w 1148 |
187968 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Magnificat | Magnificat | Magnificat – kantyk śpiewany w czasie nieszporów. Nazwa pochodzi od jego pierwszego słowa w języku łacińskim: Magnificat anima mea Dominum (Wielbi dusza moja Pana). Jest to radosna pieśń dziękczynna, oparta na tekstach ze Starego Testamentu, którą według Ewangelii św. Łukasza (1, 46-55) wypowiedziała (lub zaśpiewała) Maryja podczas spotkania ze świętą Elżbietą, krótko po Zwiastowaniu.
Tekst
Magnificat jest mozaiką tekstów ze Starego Testamentu, zwłaszcza z hymnu Anny (1 Sm 2, 1-10).
Greka:
Μεγαλύνει ἡ ψυχή μου τὸν Κύριον
καὶ ἠγαλλίασεν τὸ πνεῦμά μου ἐπὶ τῷ Θεῷ τῷ σωτῆρί μου,
ὅτι ἐπέβλεψεν ἐπὶ τὴν ταπείνωσιν τῆς δούλης αυτοῦ.
ἰδού γὰρ ἀπὸ τοῦ νῦν μακαριοῦσίν με πᾶσαι αἱ γενεαί,
ὅτι ἐποίησέν μοι μεγάλα ὁ δυνατός,
καὶ ἅγιον τὸ ὄνομα αὐτοῦ,
καὶ τὸ ἔλεος αὐτοῦ εἰς γενεὰς καὶ γενεὰς
τοῖς φοβουμένοῖς αυτόν.
Ἐποίησεν κράτος ἐν βραχίονι αὐτοῦ,
διεσκόρπισεν ὑπερηφάνους διανοίᾳ καρδίας αὐτῶν·
καθεῖλεν δυνάστας ἀπὸ θρόνων
καὶ ὕψωσεν ταπεινούς,
πεινῶντας ἐνέπλησεν ἀγαθῶν
καὶ πλουτοῦντας ἐξαπέστειλεν κενούς.
ἀντελάβετο Ἰσραὴλ παιδὸς αὐτοῦ,
μνησθῆναι ἐλέους,
καθὼς ἐλάλησεν πρὸς τοὺς πατέρας ἡμῶν
τῷ Αβραὰμ καὶ τῷ σπέρματι αὐτοῦ εἰς τὸν αἰῶνα.
Łacina (oficjalna wersja Kościoła katolickiego od 1979):
Magnificat anima mea Dominum,
et exsultavit spiritus meus in Deo salvatore meo,
quia respexit humilitatem ancillae suae.
Ecce enim ex hoc beatam me dicent omnes generationes,
quia fecit mihi magna,
qui potens est,
et sanctum nomen eius,
et misericordia eius in progenies et progenies
timentibus eum.
Fecit potentiam in brachio suo,
dispersit superbos mente cordis sui;
deposuit potentes de sede
et exaltavit humiles;
esurientes implevit bonis
et divites dimisit inanes.
Suscepit Israel puerum suum,
recordatus misericordiae suae,
sicut locutus est ad patres nostros,
Abraham et semini eius in saecula.
(W starszych wersjach może być in Deo salutari meo zamiast in Deo salvatore meo oraz a progenie in progenies zamiast in progenies et progenies.)
Polski (tłumaczenie Franciszka Karpińskiego):
Uwielbiaj, duszo moja, sławę Pana mego,
Chwal Boga Stworzyciela tak bardzo dobrego.
Bóg mój, zbawienie moje, jedyna otucha,
Bóg mi rozkoszą serca i weselem ducha.
Bo mile przyjąć raczył Swej sługi pokorę,
Łaskawym okiem wejrzał na Dawida córę.
Przeto wszystkie narody, co ziemię osiędą,
Odtąd błogosławioną mnie nazywać będą.
Bo wielkimi darami uczczonam od Tego,
Którego moc przedziwna, święte Imię Jego.
Którzy się Pana boją, szczęśliwi na wieki,
Bo z nimi miłosierdzie z rodu w ród daleki.
Na cały świat pokazał moc Swych ramion świętych,
Rozproszył dumne myśli głów pychą nadętych.
Wyniosłych złożył z tronu, znikczemnił wielmożne,
Wywyższył, uwielmożnił w pokorę zamożne.
Głodnych nasycił hojnie i w dobra spanoszył,
Bogaczów z torbą puścił i nędznie rozproszył.
Przyjął do łaski sługę Izraela cnego,
Wspomniał nań, użyczył mu miłosierdzia Swego.
Wypełnił, co był przyrzekł niegdyś ojcom naszym:
Abrahamowi z potomstwem jego, wiecznym czasem.
Wszyscy śpiewajmy Bogu w Trójcy Jedynemu,
Chwała Ojcu, Synowi, Duchowi Świętemu.
Jak była na początku, tak zawsze niech będzie,
Teraz i na wiek wieków niechaj słynie wszędzie.
Magnificat w muzyce
Tekst Magnificat był setki razy opracowywany muzycznie przez kompozytorów różnych epok, zarówno w ramach całego cyklu nieszpornego, jak i jako samodzielny utwór, między innymi przez następujących twórców:
Guillaume Dufay – trzykrotnie;
Marc-Antoine Charpentier – Magnificat na 3 głosy (pozycja H.73 z katalogu dzieł Charpentiera) i Magnificat na 4 głosy (H.80);
Mikołaj z Radomia – jednokrotnie;
Jerzy Liban z Legnicy – ośmiokrotnie;
Mikołaj Zieleński – jednokrotnie (w Offertoria totius anni);
Claudio Monteverdi – w ramach Nieszporów z 1610 r.;
Adam Michna z Otradovic – Magnificant I. toni (1654);
Antonio Vivaldi – dwukrotnie, "Magnificat" g-moll RV 610 i 611, z tego dzieło o numerze katalogowym 610 posiada trzy wersje, z których najwcześniejszą jest RV 610b, skomponowana ok. roku 1715 dla zespołu Ospedale della Pieta;
Johann Sebastian Bach – Magnificat D-dur BWV 243 (wersja pierwotna w tonacji Es-dur: BWV 243a);
Carl Philipp Emanuel Bach;
Wolfgang Amadeus Mozart – trzykrotnie (Dixit et Magnificat KV 193, Nieszpory KV 321, Nieszpory KV 339);
Krzysztof Penderecki;
Wojciech Kilar;
Józef Zeidler – Vesperae ex D;
John Rutter;
Girolamo Cavazzoni – czterokrotnie (primi toni, quarti toni, sexti toni, octavi toni);
Marco Frisina.
Posłuchaj
Przypisy
Bibliografia
"Magnificat", The New Grove Dictionary of Music and Musicians, London, Macmillan, 2001.
Linki zewnętrzne
Przykładowy akompaniament dla wykonania chorałowego - Tonus VIII G in Liber usualis p.212
Nuty Magnificat Girolamo Cavazzoniego w portalu International Music Score Library Project (IMSLP)
Magnificat w bibliotece portalu International Music Score Library Project
Modlitwy chrześcijańskie
Maryja
Formy liturgiczne
Pieśni (formy muzyczne)
Wydarzenia opisane w Ewangeliach |
187974 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Miko%C5%82aj%20Grabowski | Mikołaj Grabowski | Mikołaj Aleksander Grabowski (ur. 5 grudnia 1946 w Chrzanowie) – polski reżyser teatralny, dyrektor teatrów, aktor filmowy, teatralny i telewizyjny, pedagog, profesor sztuk teatralnych.
Życiorys
W okresie nauki w szkole średniej udzielał się w domu kultury w Wadowicach, a także w szkolnym teatrze, w którym występował m.in. w roli Edmunda w Ciotuni Aleksandra Fredry. Za drugim podejściem został przyjęty na studia aktorskie na Akademii Sztuk Teatralnych im. Stanisława Wyspiańskiego w Krakowie; po niezdaniu pierwszych egzaminów przez rok był laborantem w Zakładach Chemicznych „Alwernia”. W 1969 został absolwentem studiów aktorskich, a w 1977 również reżyserskich na krakowskiej AST. W 1968 dołączył do zespołu MW2, z którym występował m.in. we Francji.
W 1969 rozpoczął jako asystent pracę w PWST w Krakowie. W latach 1998–2008 był dziekanem Wydziału Reżyserii na tej uczelni. W 1994 otrzymał tytuł profesora sztuk teatralnych. Na macierzystej uczelni doszedł do stanowiska profesora zwyczajnego.
Występował w Teatrze im. Juliusza Słowackiego w Krakowie (1969–1977). Po ukończeniu studiów reżyserskich pracował w Teatrze im. Cypriana Kamila Norwida w Jeleniej Górze (1977–1979), a następnie w Teatrze im. Stefana Jaracza w Łodzi (1979–1981).
W latach 1981–1982 jako dyrektor naczelny i artystyczny kierował Teatrem Polskim w Poznaniu. W 1982 przeniósł się do Krakowa, obejmując stanowisko dyrektora naczelnego i artystycznego Teatru im. Juliusza Słowackiego, które zajmował do października 1985. W następnych latach reżyserował w Teatrze Ludowym w Krakowie-Nowej Hucie, Teatrze im. Stefana Jaracza w Łodzi, Pantheater Kampnagel w Hamburgu oraz Teatrze im. Juliusza Słowackiego. W 1987 zaczął współpracować z Teatrem STU w Krakowie, w 1997 (wspólnie z Krzysztofem Jasińskim) został jego dyrektorem artystycznym. Wyreżyserował wiele nagradzanych spektakli teatralnych oraz telewizyjnych, m.in. Opis obyczajów Jędrzeja Kitowicza w Teatrze STU (1990), Trans-Atlantyk Witolda Gombrowicza w Teatrze im. Stefana Jaracza, Teatrze im. Juliusza Słowackiego i Teatrze Telewizji, Prorok Ilja Tadeusza Słobodzianka w Teatrze Nowym w Łodzi.
W latach 1999–2002 był dyrektorem naczelnym i artystycznym Teatru Nowego w Łodzi, w 2002 objął funkcję dyrektora artystycznego Starego Teatru im. Heleny Modrzejewskiej w Krakowie, a w następnym roku został także dyrektorem naczelnym tej placówki; urzędowanie zakończył w 2012.
Zagrał w takich produkcjach filmowych jak Kariera Nikosia Dyzmy, Pręgi czy Karol. Człowiek, który został papieżem.
W wyborach parlamentarnych w 2005 bez powodzenia kandydował na senatora z okręgu krakowskiego, reprezentując Partię Demokratyczną – demokraci.pl, do której należał.
Życie prywatne
Wychowywał się w Alwerni z dwójką braci: starszym Wiktorem i młodszym Andrzejem, który także został aktorem.
Żonaty z aktorką Iwoną Bielską, z którą zamieszkał w Rudnie. Jego pierwsze małżeństwo zakończyło się rozwodem. Ma syna.
Filmografia
1968: Stawka większa niż życie – żołnierz niemiecki
1976: Ocalić miasto
1995: Szabla od komendanta – Diabeł
1998: Billboard – inspektor policji
2002: Kariera Nikosia Dyzmy – Roman Graczyk, szef Głównego Urzędu Ceł
2004: Pręgi – doktor Sobański
2005: Karol. Człowiek, który został papieżem – generał rosyjski
2006: Jan Paweł II – kardynał Joseph Ratzinger
2008: Mała wielka miłość – Bogdan Malczyk, ojciec Joanny
2008: Trzeci oficer – inspektor Marian Zajdler
2009: 39 i pół – profesor Machnicki
2011: Uwikłanie – kapitan Mamcarz
2021: Chyłka. Oskarżenie – prokurator Marian Skopiński
Odznaczenia i wyróżnienia
Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (2005)
Złoty Krzyż Zasługi (1998)
Srebrny Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” (2005)
Nagroda im. Konrada Swinarskiego (1981) – przyznawana przez redakcję miesięcznika „Teatr” („za samodzielne i oryginalne dokonania artystyczne ostatnich dwóch lat, a zwłaszcza za zrealizowanie w Teatrze im. Stefana Jaracza w Łodzi: Kwartetu Bogusława Schaeffera, Pamiątek Soplicy Henryka Rzewuskiego, Trans-Atlantyku Witolda Gombrowicza”)
Nagroda Miasta Krakowa (2012)
Nagroda Specjalna im. Konrada Swinarskiego (2012) – przyznawana przez redakcję miesięcznika „Teatr”
Przypisy
Bibliografia
. [dostęp 2021-12-07].
Linki zewnętrzne
. [dostęp 2015-04-08].
. [dostęp 2015-04-08].
Absolwenci Akademii Sztuk Teatralnych im. Stanisława Wyspiańskiego w Krakowie
Aktorzy filmowi związani z Łodzią
Aktorzy teatralni związani z Łodzią
Dyrektorzy teatrów w Łodzi
Dyrektorzy Teatru Polskiego w Poznaniu
Laureaci Nagrody Miasta Krakowa
Laureaci nagrody specjalnej im. Konrada Swinarskiego
Odznaczeni Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (III Rzeczpospolita)
Odznaczeni Srebrnym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”
Odznaczeni Złotym Krzyżem Zasługi (III Rzeczpospolita)
Politycy Partii Demokratycznej – demokraci.pl
Polscy aktorzy filmowi
Polscy aktorzy telewizyjni
Polscy aktorzy teatralni
Polscy reżyserzy teatralni
Reżyserzy teatralni związani z Łodzią
Wykładowcy Akademii Sztuk Teatralnych im. Stanisława Wyspiańskiego w Krakowie
Ludzie urodzeni w Chrzanowie
Urodzeni w 1946 |
187976 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Jerzy%20Koenig | Jerzy Koenig | Jerzy Koenig (ur. 21 listopada 1931 w Łodzi, zm. 11 lipca 2008 w Warszawie) – polski krytyk teatralny, publicysta, rusycysta.
Życiorys
W młodości uczył się w Gimnazjum im. Stefana Żeromskiego w Łodzi. Po zdanej maturze w 1951 rozpoczął studiował filolofię rosyjską na Uniwersytecie Łódzkim, tytuł magistra uzyskał na Uniwersytecie Warszawskim w 1955.
Jako krytyk teatralny współpracował z tygodnikiem Współczesność, Tygodnikiem Kulturalnym. W latach 1968-1972 był redaktorem naczelnym „Teatru”. Współpracował z miesięcznikiem „Dialog”.
W latach 1961-1962 był kierownikiem literackim Teatru Narodowego, a w 1972-1981 – Teatru Dramatycznego w Warszawie. W latach 1982-1996 był szefem Teatru Telewizji. W 1998 objął stanowisko kierownika literackiego Starego Teatru im. Heleny Modrzejewskiej w Krakowie, jako współpracownik dyrektora artystycznego tego teatru Jerzego Bińczyckiego – po jego nagłej śmierci, w latach 1998-2002 pełnił funkcję dyrektora artystycznego Starego Teatru.
Wykładowca Akademii Teatralnej im. Aleksandra Zelwerowicza (do 1996 – Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej). W 1975 został dziekanem Wydziału Wiedzy o Teatrze PWST, który zorganizował wspólnie z ówczesnym rektorem Tadeuszem Łomnickim. Pełnił tę funkcję do 1981. Wrócił na stanowisko dziekana w latach 1993-1996. Na WWoT prowadził wykłady Rosjanie, na których omawiał historię teatru i dramatu rosyjskiego, oraz zajęcia Teatr dzisiejszy.
Tłumacz z języka rosyjskiego, m.in. pism Wsiewołoda Meyerholda, sztuk Ignatija Dworieckiego (Człowiek znikąd), Aleksandra Gelmana (Protokół z pewnego zebrania, Ławeczka) i języka niemieckiego (Topdogs Ursa Widmera).
Był członkiem wielu gremiów: Rady Teatru Ministerstwa Kultury i Sztuki (1990-1992), Rady Artystycznej Związku Pracodawców Unia Polskich Teatrów (od 2006). W 1969 był członkiem Komisji Nagród Ministerstwa Kultury i Sztuki. W latach 2002-2005 wchodził w skład kapituły Nagrody Prezydenta RP za Twórczość dla Dzieci i Młodzieży „Sztuka Młodym”.
Jerzy Koenig zmarł 11 lipca 2008 w Warszawie i został pochowany 18 lipca na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie (kwatera C29-tuje-2).
Od października 2008 roku Wydział Wiedzy o Teatrze Akademii Teatralnej w Warszawie przyznaje absolwentom Nagrodę im. Jerzego Koeniga za osiągnięcia w ciągu 3 lat od ukończenia studiów.
Publikacje
Wydał tom tekstów Rekolekcje teatralne (KAW, 1979). Był autorem wyboru dwutomowej Antologii dramatu (PIW, 1976). W serii Teorie Współczesnego Teatru wydał pisma Wsiewołoda Meyerholda i Aleksandra Tairowa. W 2014 roku Instytut Książki we współpracy z miesięcznikiem „Teatr” wydał Kto ma mieć pomysły? Szkice i felietony teatralne z lat 1978–2008 jako pierwszy tom serii miesięcznika „Teatr” – Teatr. Krytycy.
Nagrody i odznaczenia
Był laureatem Superwiktora (1993) i Ludwika – nagrody krakowskiego środowiska teatralnego (2001). W 2003 został Kawalerem Krzyża Oficerskiego Orderu Odrodzenia Polski.
Przypisy
Bibliografia
Andrzej Tadeusz Kijowski, Opis obyczajów w 15-leciu międzysojuszniczym 1989-2004, Warszawa 2010, t.III, rozdz. XV Teatr to miejsce spotkania; Paradoks o Ogródkach.
Polscy teoretycy kultury
Polscy krytycy teatralni
Polscy redaktorzy naczelni
Polscy tłumacze literatury rosyjskojęzycznej
Polscy tłumacze literatury niemieckojęzycznej
Prorektorzy uczelni w Polsce
Osobowości telewizyjne związane z TVP
Wykładowcy Akademii Teatralnej im. Aleksandra Zelwerowicza
Odznaczeni Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (III Rzeczpospolita)
Pochowani na Powązkach-Cmentarzu Wojskowym w Warszawie
Urodzeni w 1931
Zmarli w 2008
Ludzie urodzeni w Łodzi |
187978 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Ma%C5%82op%C5%82ytkowo%C5%9B%C4%87 | Małopłytkowość | Małopłytkowość (łac. thrombocytopenia) – objaw chorobowy polegający na niedoborze płytek krwi.
Przyjmuje się, że 30 000 płytek/μl wystarcza do utrzymania prawidłowej hemostazy (przy normie od 200 000/μl do 300 000/μl).
Nie ma bezpośredniej zależności między liczbą płytek krwi a nasileniem krwawień. Jeżeli ich liczba nie spada poniżej 30 000/μl, a występuje jawna skaza krwotoczna, należy poszukiwać dodatkowych przyczyn krwawień. Jednocześnie małopłytkowość jest najczęstszą ze skaz krwotocznych.
Przyczyny
Przyczyną małopłytkowości może być
zmniejszone wytwarzanie płytek
nadmierne niszczenie płytek
przyczyny złożone lub nie do końca wyjaśnione
Podział ze względu na etiologię
Zmniejszone wytwarzanie płytek
Wrodzone hipoplazje szpiku
Wrodzony brak trombopoetyny
Wrodzone dziedziczne trombopenie
wrodzona amegakariocytowa trombocytopenia (CAMT)
zespół TAR
niedokrwistość Fanconiego
zespół Bernarda-Souliera
anomalia Maya-Hegglina
zespół szarych płytek
zespół Alporta
Wrodzona białaczka
Wrodzona siatkowica
Różyczka noworodków
Związana z leczeniem matki tiazydami
Aplazja megakariocytowa
Niedokrwistość aplastyczna
Uszkodzenie szpiku przez promieniowanie jonizujące
Uszkodzenie szpiku przez substancje toksyczne (np. alkohol)
Uszkodzenie szpiku przez leki mielotoksyczne
Białaczki, szpiczak, histiocytoza (w mechanizmie wyparcia)
Rozległe przerzuty nowotworowe do szpiku (w mechanizmie wyparcia)
Niedobór witaminy B12 i kwasu foliowego
Mielofibroza
Niewydolność nerek
Zakażenia wirusowe
Nadmierne niszczenie płytek
Wrodzona alloimmunologiczna małopłytkowość noworodków
W przebiegu wcześniactwa
W przebiegu choroby hemolitycznej noworodków
Wrodzone w przebiegu gestozy u matki
Przy występowaniu naczyniaków olbrzymich lub naczyniaków jamistych
Wrodzone defekty płytek skracające czas życia
Samoistna plamica płytkowa
Polekowe
Potransfuzyjne
W przebiegu niedokrwistości hemolitycznych
W przebiegu chorób rozrostowych
Po stosowaniu surowicy antylimfocytowej
Sekwestracja w powiększonej śledzionie
Przyczyny złożone
W przebiegu zakażeń
DIC
Po obfitych krwotokach
Przy krążeniu pozaustrojowym
Po masywnych przetoczeniach krwi
Rozległe oparzenia
Plamica małopłytkowa zakrzepowa
Zespół hemolityczno-mocznicowy
Nocna napadowa hemoglobinuria
Porfiria
Małopłytkowość cykliczna
Obraz kliniczny
Niezależnie od przyczyn, małopłytkowość przebiega podobnie i jest charakterystyczna. Nagle i bez urazów mogą pojawić się wybroczyny w skórze i w błonach śluzowych. Najwięcej będzie ich widać na kończynach i na tułowiu. Pojawią się też pierścieniowate wylewy w miejscach nakłuć, podbiegnięcia krwawe oraz nawracające krwawienia z dziąseł, nosa, przewodu pokarmowego. Może występować krwiomocz. Pojawiać się mogą krwotoki z dróg rodnych. Wystąpić mogą krwawienia do ośrodkowego układu nerwowego (bardzo groźne, mogą być przyczyną śmierci).
Małopłytkowość noworodków
Małopłytkowość dotyka kilku procent noworodków, a jej odsetek wśród pacjentów trafiających do oddziałów intensywnej terapii dla niemowląt jest znaczny. Zwykle problem ma łagodny przebieg i ustępuje bez konsekwencji. Większość przypadków małopłytkowości obejmuje wcześniaki, które ucierpiały na skutek niewydolności łożyska i/lub niedotlenienia. Pozostałe powody, tj. alloimmunologiczne, genetyczne, autoagresyjne, hemolityczne, infekcyjne, DIC i inne, stanowią mniejszość przypadków.
Małopłytkowość pojawiająca się po 72 godzinach od narodzin jest często wynikiem toczącej się sepsy lub martwiczego zapalenia jelit (NEC). W przypadku infekcji pomocne mogą okazać się badania PCR, które można wykonać stosunkowo szybko i w panelach; pozwalają one również wykryć geny oporności na określone antybiotyki. Patogenami posocznicy mogą być wirusy, bakterie i grzyby, np. CMV, wirus różyczki, HIV, Staphylococcus sp., Enterococcus sp., Streptococcus agalactiae (GBS), Streptococcus viridans, Listeria monocytogenes, Escherichia coli, Haemophilus influenzae, Klebsiella pneumoniae, Pseudomonas aeruginosa, Yersinia enterocolitica, Borrelia burgdorferi, Candida sp., Toxoplasma gondii. Stopień małopłytkowości może być skorelowany z rodzajem patogenu; silniejsze objawy występują przy infekcji grzybiczej oraz bakteriami gram ujemnymi. Do zakażenia noworodka może dojść w czasie porodu lub przed nim, ale także za pośrednictwem mleka matki bądź przy transfuzji.
Potencjalne zastosowanie wspomagające leczenie małopłytkowości, szczególnie w przypadku sepsy lub NEC, może mieć interleukina 11.
Przypisy
Bibliografia
Choroby wewnętrzne tom 2 pod redakcją Franciszka Kokota
Diagnostyka internistyczna pod redakcją Jana Tatonia, Anny Czech
Hematologia
Objawy chorobowe |
187979 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Wilhelm%20von%20Leeb | Wilhelm von Leeb | Wilhelm Joseph Franz Freiherr Ritter von Leeb (ur. 5 września 1876 w Landsbergu, zm. 29 kwietnia 1956 w Hohenschwangau) – feldmarszałek III Rzeszy.
Do wybuchu II wojny światowej
Od 1895 r. był oficerem bawarskiej armii, służąc w 4 pułku artylerii w Augsburgu, a następnie służył w Reichswehrze. W 1900 r. wyjechał do Chin jako członek korpusu ekspedycyjnego. Po powrocie wstąpił do Akademii Wojskowej w Monachium.
Był uczestnikiem I wojny światowej; walczył w 1915 r. w Serbii, zaś w 1916 z Brusiłowem (tereny Rumunii). Później został przeniesiony do Chemin de Dames. W roku 1915 został nobilitowany, z jednoczesnym nadaniem tytułu „Ritter”. W 1925 r. otrzymał stopień pułkownika i został mianowany dowódcą 7 pułku artylerii. Od 1927 r. był dowódcą artylerii V OW w Stuttgarcie, zaś w 1929 r. już dowódcą artylerii VII OW w Monachium. W latach 1930–1938 był dowódcą 7 dywizji piechoty (bawarskiej) i 2 Grupy armijnej (z siedzibą w Kassel). Od 1 października 1933 r. był odpowiedzialnym za Gruppenkomando 2, zaś od 1 stycznia 1934 r. był już w stopniu generała artylerii. Napisał wówczas kilka książek z zakresu strategii defensywnej.
W październiku 1938 r. został mianowany dowódcą 12 Armii. W tym też roku jego wojska okupowały Kraj Sudetów. 1 listopada otrzymał awans na generała pułkownika.
Lata 1939–1942
Od 26 sierpnia 1939 do maja 1941 r. był dowódcą Grupy Armii „C” na froncie zachodnim. 14 czerwca 1940 r. wojska Leeba przełamały linię Maginota w pobliżu miasta Colmar w Alzacji. 19 lipca 1940 r. został mianowany feldmarszałkiem. Od 1941 r. był dowódcą Grupy Armii „Nord”.
30 lipca Hitler wydał operacyjną dyrektywę nr 34, która nakazywała zdobycie Leningradu, oraz połączenie się wojsk niemieckich z wojskami fińskimi. Do natarcia na miasto Leeb utworzył trzy zgrupowania uderzeniowe: północne, składające się z pięciu dywizji, południowe w składzie siedmiu dywizji, oraz zgrupowanie 5 dywizji 18 Armii, w Estonii, które uderzeniami z trzech kierunków miały zdobyć miasto Leningrad. Zatem następnego dnia jego wojsko ruszyło do ataku. Równocześnie od północy atak na kierunku leningradzkim przeprowadziła Armia Fińska, przedostając się przez Przesmyk Karelski. Odcinek ten był broniony przez 23 Armię. 6 sierpnia Wehrmacht zajął Starą Russę, 7 sierpnia wojska niemieckie przełamały opór 8 Armii i doszły do Zatoki Fińskiej. 15 sierpnia padł Nowogród, a XLII Korpus Armii Czerwonej został okrążony w rejonie Ługi. Po przecięciu magistrali kolejowej Leningrad – Moskwa oddziały von Leeba 25 sierpnia natarły na Tosno, Budogoszcz, Tichwin (na południowy wschód od Leningradu), 29 sierpnia podeszły, pod miasto Kolpino, 30 – zdobyły stację kolejową Mga, a także w okolicach miejscowości Odradnoje dotarli do Newy i zaczęły przygotowywać się do forsowania rzeki. 5 września z rozkazu Hitlera Grupa Armii „Nord” przypuściła kolejny atak mający na celu połączenie się oddziałów niemieckich z fińskimi. 8 września wojska niemieckie zajęły Szlisselburg i wyszły nad jezioro Ładoga. W tym też dniu rozpoczęła się blokada Leningradu, trwająca 900 dni. Generalny szturm na miasto przypuszczono 17 września, a brało w nim udział 16 dywizji wspieranych bronią pancerną i lotnictwem. 7 października 1941 r. Leeb otrzymał tajną dyrektywę od Sztabu Generalnego, mówiącą o nieprzyjmowaniu kapitulacji. Spodziewano się bowiem, że Rosjanie pozostawią w mieście miny. Ostatnim sukcesem Wehrmachtu było zajęcie Aleksandrówki, końcowego przystanku leningradzkiej linii trolejbusowej. Niemiecka Grupa Armii „Nord” po dotarciu do Leningradu, rozciągnęła swój front na długości 600 km. wzdłuż łuku biegnącego od Zatoki Koporskiej do Wielkich Łuków, rzeki Wołchow i skrawka południowego brzegu Ładogi. 8 listopada wojsko Leeba zdobyło Tichwin, dzięki czemu niemieckie oddziały mogły kontrolować linie zaopatrzeniowe, którymi dowożono zapasy do miasta. 5 grudnia Armia Czerwona odbiło miasto. Działania bojowe na bezpośrednich przedpolach Leningradu zimą 1941/42 roku przybrały typowe formy wojny pozycyjnej i miały znaczenie lokalne.
Lata 1942–1945
Po niepowodzeniach i wysokich stratach pod Leningradem 16 stycznia 1942 roku Leeb został zwolniony ze służby. 2 maja 1945 r. został aresztowany w swojej rodzinnej posiadłości Hohenschwangau przez amerykańską żandarmerię.
Lata powojenne
28 listopada 1948 r. był sądzony przez Międzynarodowy Trybunał Wojskowy w procesie wyższego dowództwa i został skazany na 3 lata więzienia, ale zwolniony zaraz po ogłoszeniu wyroku. Zmarł w zamku Hohenschwangau w 1956 r.
Odznaczenia
Krzyż Rycerski (24 czerwca 1940)
Krzyż Żelazny I Klasy (12 marca 1915)
Krzyż Żelazny II Klasy (16 października 1914)
Krzyż Honorowy
Medal Pamiątkowy 1 października 1938 z okuciem Zamek Praga
Odznaka za 25-letnią Służbę w Heer
Order Domowy Hohenzollernów
Order Zasługi Wojskowej (Bawaria)
Order Maksymiliana Józefa (Bawaria)
Krzyż Hanzeatycki Hamburski
Medal Wojenny (Turcja)
Publikacje von Leeba
Die Abwehr, Berlin 1938
Die Technik in der Organisation des Heeres „Wehrwissenschaftliche Rundschau”, 1955
Linki zewnętrzne
Feldmarszałkowie III Rzeszy
Oficerowie Armii Cesarstwa Niemieckiego
Generałowie Reichswehry
Uczestnicy walk na froncie wschodnim w II wojnie światowej
Uczestnicy I wojny światowej (Cesarstwo Niemieckie)
Uczestnicy kampanii wrześniowej (strona niemiecka)
Uczestnicy kampanii francuskiej 1940 (strona niemiecka)
Odznaczeni Krzyżem Żelaznym
Odznaczeni Krzyżem Rycerskim
Odznaczeni Orderem Hohenzollernów
Odznaczeni Orderem Zasługi Wojskowej (Bawaria)
Odznaczeni Orderem Korony Wirtemberskiej
Urodzeni w 1876
Zmarli w 1956
Ludzie urodzeni w Landsberg am Lech |
460 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Aparat%20fotograficzny | Aparat fotograficzny | Aparat fotograficzny (potocznie aparat) – urządzenie służące do wykonywania zdjęć fotograficznych. Pierwowzorem aparatu fotograficznego była camera obscura.
Klasyczny aparat fotograficzny jest urządzeniem przystosowanym do naświetlania materiału światłoczułego, umieszczanego we wnętrzu aparatu w postaci zwiniętej błony, wymiennej kasety z błonami ciętymi lub też kliszy szklanej. Obecnie aparaty fotograficzne na błony małoobrazkowe zostały prawie całkowicie wyparte przez aparaty cyfrowe, gdzie elementem światłoczułym jest matryca z elementami fotoelektrycznymi.
Najważniejsze etapy rozwoju
ok. 1020 – pierwszy naukowy opis ciemni optycznej (Alhazen z Basry) – camera obscura
1550 – zastąpienie otworu pojedynczą soczewką skupiającą (Girolamo Cardano)
1569 – opisanie zasady działania przysłony (Daniello Barbaro)
1887–1889 – wprowadzenie błony zwojowej (H. Goodwin, G. Eastman)
1925 – aparat małoobrazkowy na błonę 35 mm Leica (O. Barnack)
1929 – lustrzanka dwuobiektywowa Rolleiflex (Rollei Werke, Franke und Heidecke)
1936 – lustrzanka jednoobiektywowa małoobrazkowa (Exakta)
1947 – pryzmat pentagonalny
1965 – automatyzacja ekspozycji (Konica Auto-Reflex)
1977 – automatyzacja nastawiania ostrości
Podstawowe części składowe aparatu klasycznego
obiektyw fotograficzny
migawka ze spustem
przysłona fotograficzna
wizjer
korpus światłoszczelny
układ celowniczy
mechanizm do przesuwu i wymiany błony fotograficznej
elementy dodatkowe:
gniazdo synchronizacji lampy błyskowej
lampa błyskowa
dalmierz
światłomierz
samowyzwalacz
Podział aparatów fotograficznych
Ze względu na przeznaczenie:
amatorskie (ang. entry level)
zaawansowane (ang. midrange)
profesjonalne
Ze względu na rodzaj materiału światłoczułego:
klasyczne – błędne nazywane analogowymi (zob. też fotografia tradycyjna)
cyfrowe
Ze względu na budowę:
aparat przeziernikowy
aparat skrzynkowy
aparat mieszkowy
aparat dalmierzowy
lustrzanka
lustrzanka jednoobiektywowa
lustrzanka dwuobiektywowa
aparat studyjny
lotniczy aparat fotograficzny
Ze względu na rozmiar klatki filmu:
małoobrazkowe – 24×36 mm
aparat średnioformatowy – 4,5×6, 6×6, 6×9 (6×7, 6×8) cm
aparat wielkoformatowy – od 4×5 cala wzwyż
Ze względu na rodzaj sterowania:
ręczne (manualne)
z automatycznym ustawianiem ostrości
automatyczne
Producenci aparatów fotograficznych
Królestwo Polskie
FOS
Polscy producenci
okres międzywojenny:
produkowane przez zakłady Kamera Polska:
mieszkowe: Druh, Lena, Ostrowid, Widok
skrzynkowe: Boleś, Filma, Filma-2
licencyjne: Korona, SIDA-OPTIKA
po II wojnie światowej produkowane przez Warszawskie Zakłady Fotooptyczne: Alfa, Ami, Druh, Fenix, Start
Zagraniczni producenci
Zobacz też
aparat kompaktowy
lustrzanka cyfrowa
cyfrowa lustrzanka pełnoklatkowa
bezlusterkowiec
SLT
Przypisy
Linki zewnętrzne |
461 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Brudnopis | Brudnopis | Brudnopis, brulion – rodzaj notesu służący do zapisywania notatek „na brudno”, czyli w sposób nieoficjalny; również tekst napisany „na brudno”.
Notatki takie są przeznaczone tylko dla piszącego, więc nie są one zbyt rozbudowane. Często charakteryzują się prostym stylem. Niekiedy brudnopis jest stosowany do zapisywania tekstów przed ich przepisaniem „na czysto”. Bywa czasem zbiorem prostych rysunków i szkiców.
Najczęściej spotyka się bruliony 60, 86 i 96-kartkowe.
Zobacz też
Zeszyt
Przypisy
Artykuły piśmienne |
187983 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Leonid%20Szebarszyn | Leonid Szebarszyn | Leonid Władimirowicz Szebarszyn (ros. Леонид Владимирович Шебаршин, ur. 24 marca 1935, zm. 30 marca 2012 w Moskwie) - radziecki polityk, funkcjonariusz radzieckich służb specjalnych Komitetu Bezpieczeństwa Państwowego.
W Komitecie Bezpieczeństwa Państwowego ZSRR od 1960 roku, służył m.in. od 1958 do 1962 i ponownie od 1966 do 1968 w Pakistanie. W 1979, po upadku szacha i powrocie Chomeiniego do Iranu, został przeniesiony do specjalnego wydziału oficerów KBP służących w teherańskiej rezydenturze.
W 1988 zastąpił na stanowisku szefa I Zarządu Głównego KGB (wywiad zagraniczny) generała armii Władimira Kriuczkowa, trzy lata później (1991), zastąpił ponownie Kriuczkowa – tym razem jako pełniący obowiązki przewodniczącego KGB ZSRR. Wkrótce odszedł z KGB, a na stanowisku przewodniczącego tej instytucji zastąpił go Władimir Bakatin, który niebawem rozwiązał KGB.
30 marca 2012 zastrzelił się w swoim mieszkaniu w Moskwie.
Odznaczenia
Order Czerwonego Sztandaru (1981)
Order Czerwonej Gwiazdy (1970)
Medal „Za zasługi bojowe” (1967)
Medal 100-lecia urodzin Lenina
Medal jubileuszowy „50 lat Sił Zbrojnych ZSRR”
Medal jubileuszowy „60 lat Sił Zbrojnych ZSRR”
Medal „Za nienaganną służbę” I klasy
Medal Za Nienaganną Służbę II klasy
Medal Za Nienaganną Służbę III klasy
Odznaka „Honorowy Funkcjonariusz Bezpieczeństwa” (1972)
Linki zewnętrzne
https://web.archive.org/web/20120502131841/http://svr.gov.ru/history/sheb.htm (ros.)
https://www.peoples.ru/family/wife/izajukova/index.html (ros.)
Przypisy
Odznaczeni Medalem 100-lecia urodzin Lenina
Odznaczeni Medalem „Za nienaganną służbę”
Odznaczeni Orderem Czerwonego Sztandaru
Odznaczeni Orderem Czerwonej Gwiazdy
Przewodniczący KGB
Urodzeni w 1935
Zmarli w 2012
Rosyjscy samobójcy
Pochowani na Cmentarzu Trojekurowskim w Moskwie |
187984 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Andrij%20Melnyk | Andrij Melnyk | Andrij Atanasowycz Melnyk (; ur. 12 grudnia 1890 w Woli Jakubowej w gminie Dobrowlany powiatu drohobyckiego, zm. 1 listopada 1964 w Clervaux) – ukraiński wojskowy i polityk. Oficer Legionu Ukraińskich Strzelców Siczowych, pułkownik Armii Ukraińskiej Republiki Ludowej, działacz nacjonalistyczny, przewodniczący Organizacji Ukraińskich Nacjonalistów (OUN) (1938-1940), zaś po rozłamie w roku 1940 – frakcji melnykowców (OUN-M), od 1947 dożywotni przewodniczący OUN-M.
Życiorys
Urodził się w rodzinie greckokatolickiego organisty (diaka). Z wykształcenia był inżynierem leśnikiem. Podczas I wojny światowej dowódca sotni Legionu Ukraińskich Strzelców Siczowych. W latach 1916–1917 w niewoli rosyjskiej, przebywał w obozie jenieckim w Carycynie. Po rewolucji lutowej i obaleniu caratu uciekł z niewoli i wraz z Jewhenem Konowalcem współtworzył korpus Strzelców Siczowych. W armii Ukraińskiej Republiki Ludowej otrzymał stopień pułkownika. Naczelnik sztabu frontowego armii URL.
W końcu 1919 internowany wraz z formacją Strzelców Siczowych w obozie w Równem, po umowie warszawskiej zwolniony. W latach 1920–1921 rewizor misji wojskowej Ukraińskiej Republiki Ludowej w Pradze. W Czechosłowacji ukończył studia leśnicze uzyskując tytuł inżyniera leśnika. Jeden ze współzałożycieli Ukraińskiej Organizacji Wojskowej (UWO).
W 1922 r. powrócił do Galicji, w latach 1923–1924 pełnił funkcję krajowego komendanta UWO. 10 kwietnia 1924 aresztowany przez policję, 28 marca 1925 skazany przez sąd na cztery lata ciężkiego więzienia. Po uwolnieniu w 1928 (w wyniku starań prezydenta URL na uchodźstwie Andrija Liwyckiego) pracował jako leśnik w dobrach Andrzeja Szeptyckiego, jednocześnie prowadził nielegalną działalność polityczną. W 1929 uczestniczył w powstaniu Organizacji Ukraińskich Nacjonalistów, od 1934 był członkiem Senatu OUN, później przewodniczącym Senatu OUN.
W latach 1933–1938 przewodniczący Głównej Rady Akcji Katolickiej Młodzieży Orły, przewodniczący organizacji ukraińskich kombatantów Молода Громада.
Po zamordowaniu w maju 1938 Jewhena Konowalca przez agenta NKWD Pawła Sudopłatowa, został przewodniczącym Prowodu Ukraińskich Nacjonalistów (prowidnykiem OUN). Jego funkcja została zatwierdzona przez II Wielki Zbór Ukraińskich Nacjonalistów w Rzymie w sierpniu 1939. W związku z objęciem funkcji wyjechał w 1938 zagranicę.
W 1940 r. radykalni członkowie OUN ze Stepanem Banderą na czele dokonali w niej rozłamu. Dwie powstałe frakcje OUN znane były popularnie jako OUN-B (banderowcy) i OUN-M (melnykowcy).
Andrij Melnyk od 1939 był uznawany przez Abwehrę za agenta pod pseudonimem Konsul I. OUN (a następnie OUN-M, której był przywódcą) została użyta do przeprowadzania działań dywersyjnych po planowanym niemieckim ataku na ZSRR. Abwehra finansowała działalność UWO od wczesnych lat 20.
Na przełomie lat 1943/1944 został aresztowany przez Gestapo i osadzony w obozie koncentracyjnym Sachsenhausen w oddziale dla więźniów specjalnych tzw. Zellenbau (przebywali tam również m.in. pierwszy dowódca Armii Krajowej Stefan Rowecki, kanclerz Austrii Kurt Schuschnigg, czy premier Francji Édouard Daladier, a od września 1941 aresztowani przywódcy OUN(B) – Stepan Bandera i Jarosław Stećko) za próbę nawiązania kontaktu z aliantami. Niemcy chcieli również wymusić w ten sposób większe zaangażowanie Ukraińców w wojnie z ZSRR, bez konieczności koncesji politycznych z własnej strony. Andrij Melnyk uwolniony został wraz z Banderą i Stećką we wrześniu 1944, w związku ze zmianą polityki III Rzeszy wobec tzw. wojsk ochotniczych (Freiwillige) i koniecznością ustępstw w obliczu zbliżającej się klęski militarnej Niemiec.
Od grudnia 1944 Melnyk uczestniczył w negocjacjach, w wyniku których 17 marca 1945 powstał Ukraiński Komitet Narodowy.
Po wojnie mieszkał w Luksemburgu i RFN. W 1947 r. na III Wielkim Zborze Ukraińskich Nacjonalistów (melnykowców) wybrany dożywotnim przewodniczącym OUN-M. Zmarł w wieku 74 lat.
Szwagier Jewhena Konowalca (żony obu były siostrami, córkami Stepana Fedaka).
Przypisy
Bibliografia, literatura, linki
Мельник Андрій w: Енциклопедія історії України: Т. 6. Редкол.: В. А. Смолій (голова) та ін. НАН України. Інститут історії України. – Київ 2009, Wyd. «Наукова думка». .
Roman Wysocki, Organizacja Ukraińskich Nacjonalistów w Polsce w latach 1929–1939, Lublin 2003
Ryszard Torzecki, Polacy i Ukraińcy: Sprawa ukraińska w czasie II wojny światowej na terenie II Rzeczypospolitej Warszawa PWN, 1993
Ryszard Torzecki, Kwestia ukraińska w polityce III Rzeszy, 1933-1945, Warszawa, KiW 1972
Ryszard Torzecki, Kwestia ukraińska w Polsce w latach 1923–1929 Kraków, Wydawnictwo Literackie, 1989
Biogram Andrija Melnyka w Encyclopedia of Ukraine
Członkowie Organizacji Ukraińskich Nacjonalistów
Ukraińscy politycy
Ukraińcy współpracujący z III Rzeszą
Członkowie Ukraińskiej Organizacji Wojskowej
Urodzeni w 1890
Zmarli w 1964
Oficerowie Armii Ukraińskiej Republiki Ludowej
Żołnierze Ukraińskich Strzelców Siczowych
Internowani w II Rzeczypospolitej
Żołnierze austro-węgierscy w niewoli rosyjskiej w czasie I wojny światowej |
187986 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Muszyna%20%28gmina%29 | Muszyna (gmina) | Muszyna – gmina miejsko-wiejska w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie nowosądeckim. W latach 1975–1998 gmina administracyjnie należała do województwa nowosądeckiego. Siedzibą gminy jest Muszyna.
Sąsiaduje z gminami Krynica-Zdrój, Łabowa, gmina Piwniczna-Zdrój oraz ze Słowacją.
Geografia
Gmina położona jest na pograniczu polsko-słowackim, w dolinie Popradu i dwóch jej dopływów – potoków Szczawnik i Muszynka. Północną granicę gminy wyznacza pasmo Jaworzyny. Zajmuje obszar 141,99 km², w tym: użytki rolne 33%, użytki leśne 62%. Stanowi to 9,16% powierzchni powiatu.
Sołectwa
Andrzejówka, Dubne, Jastrzębik, Leluchów, Milik, Powroźnik, Szczawnik, Wojkowa, Złockie, Żegiestów oraz miasto Muszyna.
Historia
Pierwsza wzmianka o Muszynie pochodzi z 1209 roku, kiedy to król węgierski Andrzej II nadał jednemu ze swoich dworzan prawo pobierania ceł. W 1288 roku Muszyna wraz z okolicami przeszła we władanie biskupów krakowskich. Ziemie te zwane były odtąd „kluczem muszyńskim”, a w jego skład wchodziły dwa miasteczka i trzydzieści pięć wsi. Około roku 1364]Muszyna została lokowana na prawie magdeburskim przez Kazimierza Wielkiego. W roku 1772 zaborca austriacki dokonał kasacji klucza muszyńskiego. W latach 1768–1772 w okolicy Muszyny miały miejsce walki konfederatów barskich z wojskami rosyjskimi. W XIX wieku odkryto lecznicze znaczenie źródeł wód mineralnych występujących w Muszynie i prowadzono badania ich składu. W 1928 roku Muszynę zaliczono do miejscowości o znaczeniu klimatycznym, a w 1930 roku nadano jej status uzdrowiska. W czasie II wojny światowej w gminie działały organizacje podziemne, siatka kurierska i prowadzone było tajne nauczanie.
Demografia
Piramida wieku mieszkańców gminy Muszyna w 2014 roku.
Zabytki
Zabytki Muszyny.
Dawne połemkowskie cerkwie grekokatatolickie w Andrzejówce, Miliku, Dubnem, Leluchowie, Jastrzębiku, Szczawniku, Złockiem, Żegiestowie, Wojkowej oraz najstarsza z XVII wieku w Powroźniku.
Baszta w Muszynie w tym momencie remontowana jest to ślad po biskupim państwie Muszyńskim.
Turystyka
Najbardziej rozpowszechnioną dyscypliną sportów zimowych na terenie gminy jest narciarstwo. Wyciągi narciarskie funkcjonują w Powroźniku, Złockiem, Szczawniku i Jastrzębiku, narciarskie trasy biegowe w Złockiem.
Latem korzystać można z pieszych i rowerowych szlaków turystycznych, kąpielisk oraz przejażdżek konnych zarówno bryczkami jak i wierzchem oznakowanymi szlakami. Na terenie gminy znajdują się też korty tenisowe, boiska, kryte baseny oraz miasteczko wodne.
Uzdrowisko
Głównym bogactwem naturalnym Gminy Muszyna są zasoby leczniczych wód mineralnych, które wykorzystywane są do kuracji pitnej, kąpieli i aerozoterapii w ośrodkach sanatoryjnych. W skład gminy wchodzą trzy uzdrowiska; Muszyna, Złockie, Żegiestów. W Złockiem istnieje 10 naturalnych ujęć wody mineralnej. Miejscowe zdroje to szczawy wodorowęglanowo-sodowo-magnezowe, żelaziste z dużą ilością wolnego dwutlenku węgla.
Ochrona przyrody
Na terenie gminy istnieją rezerwaty przyrody:
Las Lipowy Obrożyska
Hajnik
Rezerwat „Żebracze”
Wspólnoty religijne
Kościół rzymskokatolicki: 6 parafii
Świadkowie Jehowy: zbór
Przypisy |
467 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Biologia%20molekularna | Biologia molekularna | Biologia molekularna – nauka podstawowa zajmująca się biologią na poziomie molekularnym. Bada, w jaki sposób funkcjonowanie organizmów żywych uwarunkowane jest właściwościami budujących je cząsteczek, a zwłaszcza biopolimerów, jakimi są kwasy nukleinowe i białka. Zazębia się ona z takimi dziedzinami wiedzy jak genetyka, biochemia, biofizyka czy cytologia.
William Astbury w „Nature” opisał, że biologia molekularna:
... jest szczególnie zainteresowana formami biologicznych cząsteczek, ich trójwymiarową strukturą, genezą i ich funkcjonowaniem.
Techniki biologii molekularnej
Metody analizy.
Genomu:
Izolacja i oczyszczanie DNA,
Izolacja i oczyszczanie plazmidowego DNA,
Amplifikacja DNA PCR,
Amplifikacja DNA metodą PCR in situ,
Elektroforeza żelowa,
Analiza wyznakowanych fluorescencyjnie fragmentów STR,
Analiza polimorfizmu typu SNP,
Sekwencjonowanie DNA,
Sekwencjonowanie genomowe,
Analiza mikromacierzy SNP,
Analiza restrykcyjna fragmentów DNA,
Hybrydyzacja kwasów nukleinowych w tym metodą Hybrydyzacja kwasów nukleinowych,
Tworzenie bibliotek genomowych
Transkryptomu:
Izolacja i oczyszczanie RNA,
Izolacja i oczyszczanie miRNA,
Izolacja i oczyszczanie piRNA (biologia),
Odwrotna transkrypcja RNA do cDNA,
Amplifikacja cDNA metodą Real time PCR,
Amplifikacja cDNA metodą RACE PCR,
Analiza ekspresji genów metodą mikromacierzy,
Proteomu:
Izolacja i oczyszczanie białek,
Sekwencjonowanie białka,
Mikromacierz białkowa,
Metody immunohistochemiczne
Metody mikroskopowe w tym analiza proteomu z wykorzystaniem mikrodysekcji laserowej
Metabolomu:
Analiza biochemiczna metabolitów metodą spektrometrii masowej,
Analiza biochemiczna metabolitów metodą spektrometrii masowej,
Spektroskopia EPR,
Spektroskopia NMR,
Spektroskopia UV-VIS,
Analiza chemiczna płynów ustrojowych, wydzielin i wydalin w diagnostyce laboratoryjnej,
Metody syntezy in vitro:
Synteza genów,
Synteza oligonukleotydów z wykorzystaniem syntetyzera DNA/RNA,
Synteza białek z wykorzystaniem syntetyzera białek,
Synteza białek rekombinowanych w systemach in vitro (lizatów kiełków pszenicy, erytrocytów króliczych),
Metody biosyntezy in vivo:
Inżynieria genetyczna:
Przecinanie DNA z wykorzystaniem enzymów restrykcyjnych,
Łączenie fragmentów DNA z wykorzystaniem ligaz,
Wprowadzanie do genomu insertów DNA z wykorzystaniem transpozaz,
DNA i tworzenie konstruktów genetycznych,
Biosynteza białek rekombinowanych tj.: Rekombinowana insulina, erytropoetyna, rekombinowane enzymy i inne,
Biosynteza białek rekombinowanych,
Tworzenie szczepionek opartych o białka rekombinowane,
Tworzenie szczepionek genetycznych,
Tworzenie organizmów genetycznie modyfikowanych - GMO
Transformacja bakterii z wykorzystaniem:
plazmidowych konstruktów genetycznych,
kosmidowych konstruktów genetycznych,
bakteriofagów,
Transfekcja komórek eukariotycznych z wykorzystaniem:
chlorku wapnia,
liposomów,
strzelby genowej,
wirusów tj.: lentiwirusów, retrowirusów, adenowirusów,
Metody mikromanipulacji in vivo na poziomie molekularnym:
Mikromanipulacje z wykorzystaniem mikroskopii laserowej i szczypiec optycznych,
Wprowadzanie i usuwanie wybranych organelli komórkowych,
Wprowadzanie całego chromosomu do komórek za pomocą szczypiec optycznych,
Metody wykorzystywane w zapłodnieniu in vitro,
Metody terapii genowej w medycynie molekularnej.
Zobacz też
biotechnologia
biomedycyna
medycyna molekularna
biologia medyczna
genetyka molekularna.
Przypisy
Linki zewnętrzne |
187988 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Stanis%C5%82aw%20Nizi%C5%84ski | Stanisław Niziński | Stanisław Niziński (ur. 16 kwietnia 1848 w Pleszewie, zm. 5 grudnia 1932 w Buku) – kanonik honorowy Kapituły Metropolitarnej w Poznaniu, dziekan dekanatu bukowskiego, radca duchowny, proboszcz dobrzycki w latach 1897–1903 i bukowski w latach 1906–1932, oficer rezerwy, działacz niepodległościowy i społeczny.
Życiorys
Urodził się w rodzinie rolnika Józafata i Józefy z Bielawskich. Ukończył szkołę elementarną, następnie podjął naukę w Królewskim Katolickim Gimnazjum w Ostrowie, z którego w 1863 r. został wydalony. Naukę kontynuował w Gimnazjum w Śremie. Następnie wstąpił do seminarium duchownego w Poznaniu, lecz z powodu Kulturkampfu zmuszony był przerwać studia w Poznaniu. Ukończył je w Pradze czeskiej i tam z rąk biskupa Karola F. Pruchy otrzymał święcenia kapłańskie 20 kwietnia 1875 r.
Po powrocie na ziemie polskie otrzymał skierowanie do pracy w parafii św. Marcina w Poznaniu jako wikariusz. Ścigany przez władze pruskie za działalność niepodległościową musiał ukrywać się w gościnnych dworach wielkopolskich, zwłaszcza u Niegolewskich i Trzcińskich, gdzie pełnił m.in. funkcję nauczyciela domowego.
Na krótko został kapelanem przy kościele Pana Jezusa w Poznaniu, po czym 1886 r. otrzymał probostwo w Gninie, w dekanacie grodziskim, skąd 1 października 1897 r. został przeniesiony do Dobrzycy gdzie objął probostwo w kościele św. Tekli
Zainicjował powstanie Żywego Różańca, Towarzystwa Robotników, Kółka Rolniczego oraz Towarzystwa Przemysłowego dla kupców i rzemieślników. W roku 1898 założył Bank Ludowy. Zorganizował nauczanie języka polskiego.
W kościele parafialnym przeprowadził drobne remonty. Naprawiono i pozłocono naczynia liturgiczne. Ogrodzono murem cmentarz katolicki oddzielając go od luterańskiego.
Już w 1897 r. czyli z chwilą objęcia parafii zainicjował zbiórkę pieniędzy na budowę, nowego murowanego kościoła w Dobrzycy. W ciągu 6 lat pracy w dobrzyckiej parafii zebrał fundusz na budowę, opuszczając parafię pozostawił w kasie fundusz budowlany w wysokości 5 800 mk.
W 1906 r. został proboszczem parafii św. Stanisława Biskupa i Męczennika w Buku, gdzie pracował kolejne 27 lat. Rozwinął tam szeroką działalność duszpasterską i społeczną. Odnowił Farę, kościółek św. Krzyża, rozbudował probostwo, wybudował nowe mieszkanie dla wikariuszy, odnowił stary szpital i sprowadził w 1917 r. siostry Szarytki. Był fundatorem Domu Katolickiego, współzałożycielem Banku Ludowego i „Rolnika”.
Władza kościelna w uznaniu zasług w 1913 r.u mianowała go radcą duchownym, a w roku 1918 dziekanem dekanatu bukowskiego. W 1925 r., z okazji złotego jubileuszu kapłaństwa, otrzymał tytuł Kanonika Honorowego Kapituły Metropolitarnej w Poznaniu z rąk ks. kardynała Edmunda Dalbora. W tym samym roku Rada Miejska nadała mu tytuł Honorowego Obywatela Miasta.
Zmarł w Buku, w 58. roku kapłaństwa. Pochowany został w rodzinnym grobowcu obok swojej matki na cmentarzu św. Rocha w Buku.
Ordery i odznaczenia
Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (10 listopada 1928)
Przypisy
Bibliografia
Balcer K., Organy Kościoła w Dobrzycy [w:] Notatki dobrzyckie nr 8, luty 1994, Dobrzyca 1994.
Śniatała S., Dobrzyca – monografija historyczna, [w:] Notatki dobrzyckie nr 25, grudzień 2002, Dobrzyca 2002.
Absolwenci Liceum Ogólnokształcącego im. gen. Józefa Wybickiego w Śremie
Honorowi obywatele Buku
Kanonicy poznańskiej kapituły katedralnej
Ludzie urodzeni w Pleszewie
Ludzie związani z Dobrzycą
Ludzie związani z Ostrowem Wielkopolskim
Odznaczeni Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (II Rzeczpospolita)
Urodzeni w 1848
Zmarli w 1932 |
187991 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Semtex | Semtex | Semtex – kruszący materiał wybuchowy ogólnego zastosowania o konsystencji plasteliny (plastyczny materiał wybuchowy), potocznie nazywany czeskim plastikiem. Stanowi mieszaninę na bazie pentrytu, zbliżoną do C4, ale jest bardziej podatny na inicjację ze względu na wrażliwość na uderzenie. Początkowo był produkowany przez zakłady Semtin (później VCHZ Synthesia, obecnie Explosia) w Czechosłowacji (obecnie Czechy) w Pardubicach.
Prędkość detonacji semteksu waha się pomiędzy 8020–8200 m/s.
Semtex jest często wykorzystywany przez terrorystów do produkcji trudno wykrywalnych ładunków wybuchowych. Od 1991 roku do semteksu dodawane są wysoko lotne substancje umożliwiające jego wykrycie za pomocą analizatora gazowego.
Linki zewnętrzne
Brief history of plastic explosive Semtex – explosia.cz
Kruszące materiały wybuchowe
Mieszaniny wybuchowe |
468 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Behawioryzm | Behawioryzm | Behawioryzm (ang. behavior lub behaviour – zachowanie) – filozofia nauki o zachowaniu ludzi oraz zwierząt. W podejściu tym uznaje się istotną rolę:
środowiska jako czynnika, który kontroluje zachowania organizmów
indywidualnej historii uczenia się poprzez konsekwencje (historia wzmocnień). Według tego podejścia zachowanie jest odpowiedzią na stymulację środowiska, a przyczyną zachowania są jego przeszłe konsekwencje (środowisko jest dla organizmu informacją, czy w danej sytuacji konkretne zachowanie będzie wzmacniane czy nie).
W badaniach w tym nurcie główne znaczenia przypisuje się procesom warunkowania sprawczego (bodziec różnicujący – zachowanie – konsekwencje), zastępczego (poprzez modela), ale również klasycznego (bodziec – reakcja) wraz z czynnikami wpływającymi na ich skuteczność (operacje motywujące, operacje znoszące itp.).
Behawioryzm rozwinął się na początku XX wieku. Powstał w sprzeciwie do tradycyjnych form psychologii, które przypisywały duże znaczenie badaniu i znaczeniu stanów wewnętrznych (np. psychoanaliza). Łączy w sobie elementy filozofii, metodologii i psychologii. Do powstania tego nurtu w dużej mierze przyczyniły się: teoria ewolucji Darwina, eksperymenty Pawłowa nad warunkowaniem klasycznym oraz odkrycie prawa efektu przez Edwarda Thorndike’a. Wszystkie te odkrycia zmieniły spojrzenie naukowców na zachowanie i jego przyczyny oraz pokazały, jak duże znaczenie ma środowisko dla funkcjonowania organizmów żywych.
Za osobę, która rozpoczęła nurt behawioryzmu, uważa się Johna B. Watsona, który w 1913 roku opublikował pracę „Psychology as the Behaviorist Views It" nazywaną manifestem behawiorystycznym. Watson uważał, że zachowanie przyjmuje postać S-R, czyli bodziec–reakcja. Za cel psychologii uznał on w swojej pracy przewidywanie i kontrolę zachowania. Sprzeciwiał się badaniu metodami introspekcyjnymi, a tym samym nakazywał ignorowanie stanów wewnętrznych w badaniach naukowych. Jedyną obiektywnie mierzoną zmienną, według Watsona, mogło być zachowanie. Chciał on, aby psychologia stała się nauką podobną do innych nauk przyrodniczych (takich jak fizyka czy chemia). Uważał, że w tym celu potrzebne było posługiwanie się podobnymi do tych nauk wyjaśnieniami i metodologią.
Filozofia behawioryzmu
Behawioryzm łączy w sobie kilka doktryn, czy kierunków filozoficznych, które nadają mu specyficzne cechy:
Fizykalizm
W behawioryzmie pojęcia psychologiczne powinny być sprowadzane do pojęć fizycznych, czyli takich które dają się obiektywnie mierzyć (jak na przykład tempo reakcji, liczba reakcji, czas).
Funkcjonalizm
W behawioryzmie pojęcie przyczyny zachowania zastępuje funkcja zachowania. Ustala się następstwa i współwystępowanie zdarzeń, a nie ich przyczynowość. Ważne jest, aby odpowiedzieć na pytania „Jak?” dane zachowanie wygląda oraz „Po co?” ktoś lub coś się w nie angażuje.
Pragmatyzm
W badaniach należy zajmować się sprawami o znaczeniu praktycznym, które są istotne społecznie.
Empiryzm
Behawioryzm uznaje czynniki zewnętrzne, czyli środowisko jako czynnik kreujący organizm.
Pozytywizm
Behawioryści uznają wiedzę naukową za podstawową. Przywiązują również dużą dbałość do metodologii badań.
Wersje behawioryzmu
Można wyróżnić kilka wersji behawioryzmu:
Klasyczny behawioryzm zaproponowany przez Watsona. Zakładał zaprzestanie badania stanów mentalnych w psychologii. Jedynym źródłem wiedzy miały stać się badania nad zachowaniem, gdyż tylko ono mogło być mierzone w obiektywny sposób.
Metodologiczny behawioryzm Hulla i Tolmana. W tym nurcie możliwe było już badanie stanów wewnętrznych i zachowania. Warunkiem prowadzenia tego typu badań było jednak definiowanie stanów mentalnych w taki sposób, aby można je było obiektywnie zmierzyć.
Radykalny behawioryzm Skinnera i teleologiczny behawioryzm Rachlina. W tych ujęciach zachowania publiczne oraz prywatne (stany wewnętrzne) mają taki sam charakter. Według tych nurtów środowisko w taki sam sposób kontroluje oba rodzaje zachowania (prywatne oraz publiczne).
Nieporozumienia związane z behawioryzmem
Behawioryzm nie neguje wpływu genetycznego na zachowanie organizmów. Wręcz przeciwnie, początki tego nurtu należy wiązać z teorią ewolucji Darwina. Behawioryści uznają znaczenie genów w zachowaniu organizmów, jednak sami nie zajmują się badaniem tych czynników.
Filozofia ta również nie przeczy istnieniu stanów wewnętrznych (emocji, myślenia) u ludzi. To podejście sprzeciwia się jedynie tworzeniu hipotetycznych konstruktów służących do wyjaśniania zachowań organizmów (jak na przykład uwaga, pamięć robocza lub zapamiętywanie). Behawioryści uważają, że niewłaściwe jest używanie zdarzeń mentalnych do wyjaśniania zdarzeń behawioralnych (czyli zachowań). Według behawiorystów tego typu wyjaśnienia są pseudowyjaśnieniami, których nie można obiektywnie zbadać, gdyż wnioskuje się o nich jedynie pośrednio (np. poprzez wydłużenie czasu reakcji). W behawioryzmie opis zachowania jest równoznaczny z wyjaśnieniem zachowania.
Behawioryzm wyjaśnia również złożone zachowania ludzi jak na przykład język (zachowania werbalne). Behawiorystyczną teorię języka rozwinął Burrhus Skinner w książce Verbal Behavior. Uważał on, że język jest również zachowaniem sprawczym, które podlega prawom uczenia się. Wyróżnia go jedynie rodzaj wzmocnienia, które otrzymuje się za pośrednictwem słuchacza. Książka Skinnera dała początek terapii mowy u dzieci z autyzmem oraz innymi zaburzeniami rozwojowymi. Terapię tę nazywa się metodą zachowań werbalnych i kładzie się w niej nacisk na pragmatykę języka, aby był on jak najbardziej funkcjonalny dla tych osób.
Przedstawiciele behawioryzmu
Iwan Pawłow – warunkowanie reaktywne
Edward Thorndike – warunkowanie instrumentalne
Burrhus Skinner – warunkowanie sprawcze
John Watson – warunkowanie reaktywne
Clark Hull – teoria integrująca warunkowanie reaktywne i warunkowanie instrumentalne.
Inne znaczenia
Pojęcie behawioryzmu funkcjonuje również w informatyce, gdzie termin behawioryzm obiektu oznacza opis zachowania się obiektu (zbiór jego funkcji), a także w teorii literatury, gdzie oznacza odrzucenie introspekcji i przedstawianie tylko zachowań i dialogów bohaterów.
Zobacz też
warunkowanie instrumentalne
warunkowanie klasyczne
behawioryzm poznawczy
behawioryzm metodologiczny
Bibliografia
Barbera, M.L. (2017). Metoda zachowań werbalnych. Jak uczyć dzieci z autyzmem i innymi zaburzeniami rozwojowymi. Warszawa: Fundacja Scolaris.
Bąbel, P., Suchowierska, M. i Ostaszewski, P. (2010). Analiza zachowania od A do Z. Gdańska: GWP.
Skinner, B.F. (1957). Verbal Behavior.
Skinner, B.F. (1971/1978). Poza wolnością i godnością. Warszawa: PIW.
Skinner, B.F. (2013). Behawioryzm. Sopot: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Suchowierska, M., Ostaszewski, P. i Bąbel, P. (2012). Terapia behawioralna dzieci z autyzmem. Teoria, badania i praktyka stosowanej analizy zachowania. Sopot: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Watson, J. B. (1913). Psychology as the behaviorist views it. Psychological Review, 20, 158-177.
Linki zewnętrzne
Teoria Konektywizmu – Publikacja na Portalu Edukacja Internet Dialog |
469 | https://pl.wikipedia.org/wiki/BeOS | BeOS | BeOS – system operacyjny opracowany przez firmę Be Inc. Zaprojektowany do zastosowań multimedialnych. Do obsługi multimediów zastosowano nowoczesne rozwiązania takie jak; obsługę wielowątkowości, obsługę wielozadaniowości czy 64-bitowy system plików Be File System.
Wielowątkowe jądro zaprojektowane w architekturze mikrojądra. Zgodny z interfejsem POSIX (posiada także własne API: obiektowe, zorganizowane w klasy, opracowane dla języka C++). Oferuje bezpośredni dostęp do grafiki (omijając swój system graficzny). BeOS wykorzystywał biblioteki OpenGL do sprzętowej akceleracji grafiki.
Domyślną powłoką tekstową jest Bash, a funkcję powłoki graficznej w systemie graficznym (GUI) pełni program Tracker. Brak typowego trybu tekstowego – aplikacje tekstowe działają w okienku.
BeOS mógł być uruchamiany również w środowisku Microsoft Windows, dzięki specjalnej wersji używającej wirtualnego środowiska startowego.
Historia wersji
Współczesne odpowiedniki
W 2001 prawa autorskie do BeOS-a zostały odsprzedane przez Be Inc. za kwotę 11 milionów dolarów firmie Palm, znanemu producentowi komputerów kieszonkowych. W związku z brakiem zainteresowania rozwojem tego systemu ze strony Palma, społeczność entuzjastów próbowała wymóc na firmie przekazanie kodu źródłowego. Nieupublicznienie kodu źródłowego przez Palm doprowadziło do prób stworzenia otwartego odpowiednika tego systemu.
Są one prowadzone w ramach projektu:
Haiku (dawniej OpenBeOS) – projekt bazujący na jądrze NewOS-a. Z założenia jego pierwsza wersja ma być w 100% zgodna z wersją R5. Jest on najbardziej zaawansowanym i jedynym rozwijanym projektem mającym za cel stworzenie następcy systemu BeOS.
I dawniej w ramach:
BlueEyedOS – projekt oparty na jądrze Linux, ma umożliwiać uruchamianie zarówno programów BeOS-owych, jak i linuksowych.
Zeta, będąca komercyjnym produktem firmy YellowTAB, bazującym na kodzie BeOS dano/exp. System był rozpowszechniany nielegalnie, obecnie nie jest już rozwijany.
PhosphurOS – nielegalna wersja systemu bazująca na wyciekłym z firmy Be, Inc. kodzie projektu „Exp/Dano”.
Zobacz też
BeBox
BeIA
Przypisy
Linki zewnętrzne
http://www.beosnews.com/
http://www.blueeyedos.com/
http://www.haiku-os.org/
https://web.archive.org/web/20160109185947/http://haiku-os.pl/ http://haiku-os.pl/
http://www.beincorporated.com/
https://web.archive.org/web/20190516165603/http://www.bebits.com/
Systemy operacyjne |
471 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Barwy%20proste | Barwy proste | Barwy proste (monochromatyczne, widmowe) - barwy otrzymane przez rozszczepienie światła białego.
Barwa prosta to wrażenie wzrokowe wywołane falą elektromagnetyczną o konkretnej długości z przedziału fal widzialnych czyli ok. 380 nm - ok. 770 nm (podaje się tutaj różne podobne zakresy, normy nigdy nie będzie, bo nie można sztywno określić granic fizjologicznych ludzkiego wzroku). W rzeczywistości dobrze widzialne barwy to jeszcze węższy zakres (400-700). Tylko z barw prostych składa się tęcza, załamanie światła w krysztale, odbicie w płytce kompaktowej, a nawet w dostatecznie cienkiej plamie oleju samochodowego na kałuży. Barwami prostymi (trzema konkretnymi wybranymi barwami prostymi) świeci kolorowy kineskop, jeśli przyjrzymy mu się z bliska (jednak u różnych producentów bywają to odmienne barwy). W naturze barwy proste są rzadkością.
Barwy proste to stopniowo zmieniające się barwy od fioletu poprzez indygo, niebieski, zielony, żółty, pomarańczowy, czerwony aż do purpury. Zakłada się, że skrajna purpura jest takim samym kolorem jak skrajny fiolet. Ponieważ jednak pojęcie samego koloru jest pojęciem nienaukowym (wynika jedynie z psychicznych, indywidualnych wrażeń każdego człowieka), to konkretne barwy proste określa się wyłącznie podając ich długość. Barwy proste są nierozszczepialne i stanowią w postaci mieszanin wszystkie pozostałe kolory widziane przez człowieka. Te pozostałe barwy to barwy złożone.
Zobacz też
barwy czyste
barwy podstawowe
barwy złożone
teoria koloru
Teoria koloru |
472 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Barwy%20achromatyczne | Barwy achromatyczne | Barwy achromatyczne (barwy niekolorowe) – wszystkie barwy nieposiadające dominanty barwnej, a więc: biały, czarny oraz wszystkie stopnie szarości.
Każda barwa achromatyczna to zrównoważona mieszanina widzialnych fal elektromagnetycznych wywołująca u obserwatora, w bieżących warunkach obserwacji, wrażenie psychiczne braku odcienia któregokolwiek z kolorów (przy czym teoretycznie barwę czarną należy traktować jako w ogóle brak jakichkolwiek fal). Dla utworzenia szarości lub bieli wystarczą trzy dowolne (jeżeli uwzględnić odejmowanie barw A - B = C ⇔ A = C + B) barwy proste zmieszane w odpowiednich proporcjach. Dla wielu barw prostych istnieje też określona barwa prosta, która zmieszana z początkową w odpowiednich proporcjach, da barwę achromatyczną. Jest to szczególny przypadek barw dopełniających. Zarówno w przypadku addytywnego mieszania barw RGB, jak i mieszania subtraktywnego CMY wszystkie 3 barwy składowe muszą mieć taką samą wartość. Barwy te znajdują się na głównej przekątnej sześcianu RGB/CMY, czyli na odcinku łączącym wierzchołki reprezentujące barwę czarną i białą, a więc o współrzędnych {(0, 0, 0), (100%, 100%, 100%)}. W przypadku przestrzeni barw HSL/HSB/HSV składowa S (nasycenie koloru, ang. Saturation) musi mieć wartość 0, zaś składowe H (odcień, barwa, ang. Hue) i L/B (jasność, ang. Lightness, Brightness) mogą przyjmować dowolną wartość, składowa H z przedziału od 0 do 2π, natomiast składowa L/B - z przedziału od 0 do 100%. Barwy te znajdują się na odcinku stożka HSL/HSB/HSV reprezentującym jego wysokość, a więc łączącym środek jego podstawy z wierzchołkiem.
Zobacz też
achromatyzm
barwy chromatyczne
teoria koloru
Teoria koloru |
473 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Barwy%20chromatyczne | Barwy chromatyczne | Barwy chromatyczne (barwy kolorowe) – posiadają cechy jakościowe, określony odcień i ton barwny). Wszystkie kolory w których można wyróżnić odcień, będący dominantą barwy. Są to wszystkie kolory prócz czerni, bieli i wszystkich szarości (które nazywamy barwami achromatycznymi). Barwy, w których dominuje promieniowanie widzialne o długości fal elektromagnetycznych od 380 nm do około 780 nm (czerwień - purpura).
Dla światła białego (barwa biała) wszystkie składowe RGB mają jednakowe maksymalne wartości , a dla barwy chromatycznej zarówno w przypadku addytywnego mieszania barw RGB, jak i mieszania subtraktywnego CMY przynajmniej jedna z trzech barw składowych musi mieć wartość inną od wartości pozostałych dwóch.
Na przykład barwę (238,156,124) możemy przedstawić jako sumę dwóch barw: barwy (124,124,124), która reprezentuje udział światła białego oraz barwy (114,32,0). Dla dowolnej barwy możemy zapisać:
(R,G,B) = (R-m,G-m,B-m) + (m,m,m), gdzie m=min(R,G,B)
Pierwszy składnik w powyższym równaniu nazywamy składnikiem chromatycznym barwy, drugi achromatycznym. Wszystkie barwy, w których można wyróżnić pierwszy składnik nazywane są
barwami chromatycznymi. Wszystkie barwy posiadające tylko drugi składnik, nazywamy barwami
achromatycznymi
Barwy chromatyczne znajdują się na całym obszarze sześcianu RGB/CMY, z wyjątkiem głównej przekątnej (odcinka łączącego wierzchołki reprezentujące barwę czarną i białą, a więc o współrzędnych {(0, 0, 0), (100%, 100%, 100%)}). W przypadku przestrzeni barw HSL i HSV składowe S i L/V muszą mieć wartość większą od 0, zaś składowa H może przyjmować dowolną wartość z przedziału od 0 do 2π. Barwy te znajdują się na całym obszarze stożka HSL/HSV, z wyjątkiem odcinka reprezentującym jego wysokość, a więc łączącym środek jego podstawy z wierzchołkiem.
Przypisy
Teoria koloru |
474 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Barwy%20z%C5%82o%C5%BCone | Barwy złożone | Barwy złożone – barwy składające się z mieszaniny barw prostych w dowolnych proporcjach, czyli z mieszaniny fal elektromagnetycznych o różnych długościach z zakresu promieniowania widzialnego. Jest to, w odróżnieniu od barw prostych, pozostała, przeważająca liczba istniejących kolorów. Wiele różnych kombinacji barw prostych może dać wrażenie tej samej barwy w naturze, czyli wiele różnych barw złożonych ma ten sam wygląd. Różnice mogą pojawić się dopiero po zmianie oświetlenia.
Teoria koloru |
475 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Bryt | Bryt | Bryt – pas materiału (kiedyś płótno), z którego po zespoleniu (kiedyś zszyciu) powstają żagle. W żaglach prostokątnych bryty biegną prostopadle i równolegle do lików, w żaglach skośnych najczęściej prostopadle lub równolegle do tylnego liku.
Brytom można również nadawać specjalne kształty w celu nadania żaglom pożądanego profilu:
pas lub klin materiału na spódnicę, czapkę (np. rogatywkę) itp.
w DTP pojedynczy element papieru lub folii, który po połączeniu z innymi tworzy plakat wielkoformatowy.
Ożaglowanie
Elementy ubioru |
476 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Bit | Bit | Bit (z ang., kawałek, także skrót od , czyli cyfra dwójkowa) – najmniejsza ilość informacji potrzebna do określenia, który z dwóch równie prawdopodobnych stanów przyjął układ. Jednostka logiczna.
Jest to również najmniejsza jednostka informacji używana w odniesieniu do sprzętu komputerowego, a oznaczana jest za pomocą „b”. Często mylnie używa się podstawowych przedrostków z układu SI (o mnożniku 1000), podczas gdy powinny być stosowane przedrostki binarne (mnożnik 1024). Należy więc zachować ostrożność przy interpretacji treści.
Bit przyjmuje jedną z dwóch wartości, które zwykle określa się jako 0 (zero) i 1 (jeden), choć można przyjąć dowolną inną parę wartości, np. prawda i fałsz, tak lub nie czy -1 i +1. W pierwszym przypadku bit jest tożsamy z cyfrą w systemie dwójkowym.
Binarny sposób zapisu informacji związany jest z tym, że komputer jako urządzenie cyfrowe rozpoznać może dwa stany napięciowe:
0 – zerowe lub bardzo niskie (mniej niż 10% wartości wysokiego)
1 – wysokie napięcie (np. 5V).
Z tego względu obliczenia wykonywane przez procesor opierają się na binarnym (dwójkowym) systemie liczbowym.
We wczesnej historii komputeryzacji istniały komputery opierające się na dziesiętnym systemie liczenia, lecz okazał się on mało efektywny w praktyce. Powstał także jeden komputer liczący w systemie trójkowym.
Szybkość transmisji danych i przepustowość kanału transmisji mierzy się w bitach na sekundę (bps, b/s, bit/s), kilobitach na sekundę (kb/s), megabitach na sekundę (Mb/s) czy w gigabitach na sekundę (Gb/s).
Jednostki pokrewne
Szanon (Sh, ang. shannon) jest używany jako jednostka ilości informacji i czasem odróżniany od bitu traktowanego jako jednostka ilości miejsca zajętego przez tę informację (jeśli informacja zajmuje 1000 bitów, ale da się skompresować bezstratnie do 500, to ma 500 szanonów).
Nat jest jednostką ilości informacji mierzonej przez logarytm naturalny ilości możliwości (1 nat = log2(e) bitów, 1 bit = ln(2) natów).
Ban lub hartlej (alternatywna nazwa; ang. hartley) jest jednostką mierzącą ilość informacji ilością cyfr dziesiętnych potrzebnych do zapisania informacji (z ułamkami, więc 1 ban = ln(10) natów = log2(10) bitów).
Bajt jest minimalną ilością adresowalnej pamięci w komputerze, zwykle jest równy oktetowi (8 bitów).
Jako słowo może być określony rozmiar rejestru uniwersalnego procesora, lub szerokość magistrali danych (uwaga: komputer może mieć wiele magistrali o różnych szerokościach – wtedy określa się słowo dla wskazanej magistrali); z zasady jest wielokrotnością bajta.
Zobacz też
przedrostek dwójkowy
Bit Error Rate
bit parzystości
bit znaku
kubit
trit
Przypisy
Teoria informacji
Jednostki informacji |
477 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Bajt%20%28ujednoznacznienie%29 | Bajt (ujednoznacznienie) | bajt – jednostka informacji
Bajt kwantowy jednostka informacji kwantowej
bajt (architektura)
bajt (literatura)
Byte (miesięcznik)
Osady i osiedla arabskie zaczynające się od „Bajt” |
479 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Buchta%20%28%C5%BCegluga%29 | Buchta (żegluga) | Buchta – zwój liny zwinięty (zbuchtowany) i związany (przewiązany) specjalnie w taki sposób, aby można było z tej liny od razu skorzystać (rozwinąć) bez ryzyka splątania.
Grubsze liny buchtuje się na pokładzie statku w różnego rodzaju kształty (często ozdobne), mniejsze zwija się i wiesza w ten sposób, aby jednym prostym ruchem można je było rozwiązać i użyć.
Staranne buchtowanie lin ma bardzo duże znaczenie, szczególnie na żaglowcach, jachtach, łodziach motorowych, gdyż zdarza się wiele sytuacji, w których natychmiastowe skorzystanie z liny jest niezbędne dla bezpieczeństwa statku, np. podczas wykonywania nagłych manewrów (sztorm, uniknięcie kolizji itp.).
Manewry i czynności przy jachcie |
480 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Buchtowanie | Buchtowanie | buchtowanie – sposób zwinięcia lin w taki sposób, aby można było z tej liny od razu skorzystać (rozwinąć) bez ryzyka splątania.
buchtowanie – rozorywanie przez dzika miejsc, w których poszukuje ukrytego w glebie pożywienia. |
188001 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Grupa%20Lotos | Grupa Lotos | Grupa Lotos S.A. – byłe polskie przedsiębiorstwo stanowiące jednostkę dominującą dla grupy kapitałowej skupiającej kilkanaście spółek produkcyjnych, handlowych oraz usługowych, głównie z branży poszukiwań, wydobycia oraz przetwórstwa ropy naftowej i dystrybucji produktów ropopochodnych (paliw, olejów, asfaltów, smarów, parafin itp.). Najważniejszą jej częścią jest rafineria ropy naftowej zlokalizowana w Gdańsku-Rudnikach, nad Martwą Wisłą – była największym przedsiębiorstwem na Pomorzu i drugą pod względem przerobu rafinerią w Polsce.
Charakterystyka
Spółką matką grupy kapitałowej była spółka Grupa Lotos S.A., co powoduje, że dla uniknięcia nieporozumień używa się czasem nazw Grupa Lotos S.A. (dla spółki) i Grupa Kapitałowa Lotos (dla grupy kapitałowej).
Od 2005 r. spółka publiczna notowana na warszawskiej Giełdzie Papierów Wartościowych. Głównym akcjonariuszem przedsiębiorstwa jest Skarb Państwa (53,19%). Od 2005 r. wchodzi w skład indeksu WIG20, a od 2009 r. – Respect Index.
W 2007 r. w światowym raporcie naftowym Solomona Grupa Lotos zajęła 2. pozycję pośród 106 rafinerii z Europy, Północnej Afryki i Bliskiego Wschodu pod względem wykorzystania mocy przerobowych. 6. miejsce w efektywności energetycznej i 9. pod względem stopy zwrotu z inwestycji, będąc jednocześnie pod tym względem liderem spośród 18 rafinerii regionu Europy Centralnej i Południowej. Zysk netto za 2006 r. dla akcjonariuszy jednostki dominującej w Grupie Lotos wyniósł niemal 680 mln zł.
W 2012 r. spółka zajęła drugie miejsca w rankingach: dziennika „Rzeczpospolita” i tygodnika „Polityka”, a także szóste miejsce w rankingu Coface wśród 500. największych firm Europy Środkowo-Wschodniej. Ogólne przychody przedsiębiorstwa w roku 2012 przekroczyły 33,5 mld złotych, przychody ze sprzedaży wyniosły ponad 33,1 mld złotych. W roku 2014 spółka zanotowała prawie 1,5 mld złotych straty, czego główną przyczyną był duży spadek cen ropy w IV kwartale tego roku.
Rafineria zmieniała kilkakrotnie nazwę. Została utworzona jako Rafineria Nafty Gdańsk (początkowo z dodatkiem w budowie), następnie zmieniła nazwę na Gdańskie Zakłady Rafineryjne. Do 2003 r. zakład działał pod nazwą Rafineria Gdańska S.A., a od czerwca 2003 Grupa Lotos S.A., do której zostały przyłączone rafinerie południowe: Czechowice, Jasło i Glimar (w Gorlicach) oraz Petrobaltic – spółka zajmująca się poszukiwaniem i wydobyciem ropy naftowej.
Wraz z powstaniem marki LOTOS, prywatyzacji Rafinerii Gdańskiej i zależnych od niej spółek, na początku XXI wieku pojawiła się idea połączenia rafinerii z koncernem PKN Orlen. Wówczas takiej propozycji sprzeciwiało się wiele osób związanych z Rafinerią Gdańską, a nawet politycy jak np. Bogdan Borusewicz czy ówczesny prezydent miasta Gdańska Paweł Adamowicz. Ostatecznie, ze względu na strategiczne znaczenie rafinerii dla gospodarki Gdańska oraz Pomorza, zdecydowano się na to, by nie włączać Rafinerii Gdańskiej do koncernu PKN Orlen. Od tamtego czasu Rafineria Gdańska rozwinęła się, stając się jedną z najnowocześniejszych rafinerii w Europie, jednocześnie poszerzając swoje portfolio o nowe rafinerie oraz spółki m.in. Petrobaltic. Po zmianie rządu w 2015 roku na nowo pojawiła się idea włączenia Grupy Lotos do PKN Orlen. Taką możliwość uzasadniano faktem, że po przejęciu przez PKN Orlen Lotosu oraz PGNiG można będzie stworzyć wielki koncern multi energetyczny, zdolny do konkurencji na rynkach światowych. Na początku 2018 roku rozpoczął się proces fuzji Grupy Lotos z PKN Orlen. 14 lipca 2020 roku Komisja Europejska udzieliła zgody na fuzję obu przedsiębiorstw pod warunkiem sprzedaży 30 proc. udziałów rafinerii Lotos (wraz z prawem do połowy jej produkcji w zakresie ropy naftowej i benzyny) i 80 proc. stacji tej sieci (389 stacji benzynowych) oraz dziewięć składów paliw. Oznacza to wyłączenie ze struktur grupy spółek Lotos Paliwa, Lotos Infrastruktura, Lotos Terminale, RCEkoenergia, Lotos Biopaliwa, Lotos-Air BP Polska, a także południowych oddziałów spółki Lotos Asfalt. Wobec braku realizacji tych warunków, Orlen wystąpił o możliwość ich realizacji do 14 listopada 2021, a następnie do 14 stycznia 2022, na co Komisja Europejska przystała. 10 stycznia 2022 zarząd Orlenu podjął decyzję o warunkowej sprzedaży między innymi 417 stacji paliw Lotosu koncernowi MOL oraz 30% udziałów w gdańskiej rafinerii wydzielonej do dedykowanej koncernowi spółki Saudi Aramco (bez ograniczeń w zakresie dalszej sprzedaży przez Aramco nabytych udziałów oraz bez prawa pierwokupu dla Orlenu). 1 sierpnia 2022 nastąpiło przejęcie Grupy Lotos przez PKN Orlen i połączenie obu spółek.
W 2015 r. wartość marki Lotos była szacowana na około 1,5 mld zł.
Wycena Solomona dokonana w 2020 r. opiewała na 4,9 mld dolarów, czyli ok. 21,7 mld zł.
Historia
Kalendarium
1971
5 maja – decyzja Prezydium Rady Ministrów (nr 47/71) o budowie rafinerii w Gdańsku
1972
1 marca – powołanie przedsiębiorstwa Rafineria Nafty „Gdańsk” w budowie
17 kwietnia – pierwszy wpis w dzienniku budowy, czyli początek budowy rafinerii
1975
22 lipca – pierwsza dostawa ropy Zakum z ZEA do Portu Północnego tankowcem Kasprowy Wierch
12 grudnia – pierwsze produkty rafinerii – najpierw benzyna, a kilka godzin później nafta i oleje napędowe
1976
1 lipca – zmiana nazwy zakładu na Gdańskie Zakłady Rafineryjne
1977
październik – ruszyła produkcja olejów silnikowych
1980
uruchomienie produkcji asfaltów przemysłowych
czerwiec – uruchomienie produkcji paliwa lotniczego
1988
uruchomienie produkcji paliwa lotniczego JET A1
1990
sierpień – uruchomienie produkcji oleju mineralnego Lotos, od którego powstała później nazwa całej Grupy Kapitałowej
1991
18 września – Gdańskie Zakłady Rafineryjne stały się spółką akcyjną o nazwie Rafineria Gdańska S.A.
1992
kwiecień – uruchomienie pierwszej własnej stacji paliw w Redzie
1996
wprowadzenie systemu zapewnienia jakości i otrzymanie certyfikatu ISO 9002
1997
zwiększenie mocy przerobowych rafinerii z 2,8 do 3,5 mln ton ropy rocznie
1999
zwiększenie zdolności przerobowych rafinerii z 3,5 do 4,5 mln ton ropy rocznie
16 grudnia – wdrożenie systemu zarządzania środowiskiem ISO 14001
2003
styczeń – rozpoczęcie działalności spółek Lotos Oil i Lotos Kolej
marzec – uzyskanie certyfikatu Zintegrowanego Systemu Zarządzania
3 maja – ugaszenie pożaru zbiornika benzyny. Spłonęło 19 tysięcy metrów sześciennych (19 mln l)benzyny bezołowiowej. Zginęły 3 osoby, a straty wyniosły ponad 12 mln zł. Akcja strażaków trwała kilkanaście godzin i wymagała tzw. ataku pianowego, czyli pokrycia płonącego zbiornika ogromną ilością piany.
2 czerwca – zmiana firmy na Grupa Lotos S.A.
czerwiec – rozpoczęcie działalności spółki Lotos Serwis
lipiec – rozpoczęcie działalności spółki Lotos Lab
2004
marzec – rozpoczęcie działalności spółki Lotos Straż
kwiecień – rozpoczęcie działalności spółki Lotos Asfalt
czerwiec – otwarcie w gdańskiej marinie pierwszej pływającej stacji Lotos
2005
luty – Rząd RP zaakceptował zakup przez Grupę Lotos akcji trzech rafinerii południowych i Petrobalticu
maj – zwiększenie zdolności przerobowych rafinerii z 4,5 do 6 mln ton ropy rocznie
9 czerwca – debiut Grupy Lotos na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie
wrzesień – dołączenie Grupy Lotos do indeksu WIG20
grudzień – przejęcie stacji Esso i Slovnaftu w Polsce
2006
styczeń – powstanie spółek Lotos Czechowice i Lotos Jasło;
2007
9 sierpnia – oficjalne rozpoczęcie rozbudowy rafinerii w ramach Programu 10+ (wcześniej nazywanego Program Kompleksowego Rozwoju Technicznego)
wrzesień – powstanie spółki poszukiwawczo-wydobywczej Lotos Exploration and Production Norge AS
październik – wprowadzenie na rynek paliw premium Lotos Dynamic
2008
luty – uruchomienie programu premiowego Lotos Navigator
maj – otwarcie fabryki biokomponentu FAME w Czechowicach-Dziedzicach
czerwiec – ogłoszenie Strategii Społecznej Odpowiedzialności Grupy Lotos i wydanie pierwszego Raportu CSR
2009
czerwiec – otwarcie przez Lotos Tank bazy paliwowej w gdańskim porcie lotniczym im. Lecha Wałęsy; otwarcie przez Lotos Asfalt fabryki pap w Jaśle
2010
luty – zwiększenie zdolności przerobowych rafinerii z 6 do 10,5 mln ton ropy rocznie
2011
styczeń – przejęcie litewskiej spółki wydobywczej AB Geonafta;
28 marca – zakończenie budowy Programu 10+
13 lipca – otwarcie pierwszych stacji paliw segmentu ekonomicznego Lotos Optima
2012
12 lipca – uruchomienie w gdańskiej rafinerii instalacji do produkcji ksylenów
wrzesień – całkowite przejście gdańskiej rafinerii na zasilanie gazem ziemnym
listopad – przejęcie pełnej kontroli nad litewską spółką wydobywcza Manifoldas
grudzień – wejście Lotos Tank na Lotnisko Chopina w Warszawie
2018
27 lutego – podpisanie listu intencyjnego, rozpoczynającego proces fuzji z PKN Orlen
2020
14 lipca – Komisja Europejska udzieliła zgody na fuzję z Orlenem pod warunkiem sprzedaży 30 proc. udziałów rafinerii Lotos (wraz z prawem do połowy jej produkcji w zakresie ropy naftowej innemu podmiotowi)
2022
19 lipca – Rada Ministrów wydała zgodę na połączenie Grupy Lotos i PKN Orlen
29 lipca – Notowania Grupy Lotos na GPW zostały zawieszone
1 sierpnia – rejestracja fuzji Grupy Lotos S.A. z PKN Orlen S.A. w rejestrze KRS w Sądzie Rejonowym dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi, przeniesienie majątku Grupy Lotos do Orlenu, ukończenie fuzji i tym samy przejęcie Grupy Lotos przez PKN Orlen
Nazwa
Od 1973 zakład nazywał się Rafineria Nafty „Gdańsk”. W 1976 nazwę zmieniono na Gdańskie Zakłady Rafineryjne. 1 października 1991 Gdańskie Zakłady Rafineryjne stały się spółką akcyjną o nazwie Rafineria Gdańska S.A. 2 czerwca 2003 nastąpiła zmiana nazwy na Grupa Lotos S.A. (marketingowo wyraz Lotos zazwyczaj zapisywany jest wielkimi literami). W latach 2021–2022 wydzielono aktywa rafineryjne z Grupy Lotos do spółki Lotos Asfalt, przekształconej następnie w nową spółkę Rafineria Gdańska Sp. z o.o.
Lokalizacja
Decyzja podjęta w latach 70. XX wieku o lokalizacji rafinerii w Gdańsku, czy szerzej w Trójmieście, opierała się na założeniu, że w tym regionie nastąpi wzrost zapotrzebowania na produkty naftowe. Uznano również, że z tego miejsca będzie można tanio transportować produkty naftowe po kraju. Brano pod uwagę także zalety związane z dostępem do morza. Analizy z końca lat 60. dotyczące lokalizacji zakładu wskazywały na pięć możliwych wariantów.
W czerwcu 1971 Wojewódzka Rada Narodowa w Gdańsku wskazała dwie lokalizacje rafinerii. Ministerstwo Przemysłu Chemicznego wspólnie z Komisją Planowania przy Radzie wybrały ostatecznie Płonię Małą – teren na wschód od Gdańska, między Martwą Wisłą a kanałem Rozwójki. Lokalizacja miała swoje zalety. Bliskość Martwej Wisły i Motławy zapewniały rafinerii odpowiednie zasoby wody. Zakład miał możliwość połączenia z Portem Północnym, z uwagi na stosunkowo niewielką odległość (około 7 km w linii prostej). Za atut uznać można było także pobliską istniejącą infrastrukturę miejską, drogową i kolejową, tutejsze wyższe uczelnie.
Obecnie główny zakład produkcyjny Grupy Lotos S.A. znajduje się granicach administracyjnych miasta Gdańska. W międzyczasie doszło do przyłączenia zakładów w Jaśle, Czechowicach-Dziedzicach oraz Gargždai (Litwa).
Działalność
Struktura organizacyjna
W chwili przejęcia przez PKN Orlen w skład grupy kapitałowej Lotos wchodzą następujące spółki:
Grupa Lotos S.A. – koncern naftowy zajmujący się wydobyciem i przerobem ropy naftowej oraz sprzedażą hurtową i detaliczną produktów naftowych
Lotos Paliwa Sp. z o.o.- założona w 1996 roku spółka Lotos Paliwa zarządza siecią ponad 500 stacji paliw w całym kraju
Lotos Oil Sp. z o.o. – produkcja i dystrybucja środków smarnych: olejów samochodowych, przemysłowych i smarów, olejów bazowych, a także kosmetyków i chemii samochodowej
Rafineria Gdańska Sp. z o.o. – operator aktywów rafineryjnych w Gdańsku, spółka powstała w wyniku przekształcenia Lotos Asfalt, utworzonej w 2004 roku spółki specjalizującej się w produkcji i handlu asfaltami oraz emulsjami drogowymi
Lotos Terminale S.A. – spółka pełni funkcję ośrodka biznesowego zajmującego się profesjonalną działalnością związaną z magazynowaniem i dystrybucją paliw na terenie całego kraju.
AB Lotos Geonafta – głównym przedmiotem działalności AB Lotos Geonafta są poszukiwania, wydobycie oraz produkcja ropy naftowej. Spółka jest obecnie liderem rynku produkcji ropy na Litwie.
Lotos Petrobaltic S.A. – główną działalnością jest poszukiwanie oraz wydobycie węglowodorów
Lotos Infrastruktura S.A. – spółka została przekształcona z Rafinerii Jasło i w obecnej formie prawnej funkcjonuje od 1996 roku
Lotos Exploration & Production Norge AS – działalność w dziedzinie poszukiwań i wydobycia węglowodorów na norweskim szelfie kontynentalnym
Lotos Kolej Sp. z o.o. – podstawowym jej zadaniem jest kompleksowa obsługa kolejowa spółek wchodzących w skład Grupy Lotos oraz wykonywanie usług transportowych, taborowych dla klientów zewnętrznych
Lotos Lab Sp. z o.o. – świadczy usługi w zakresie badań produktów naftowych, wód, ścieków oraz środowiska pracy
Lotos Ochrona Sp. z o.o. – spółka świadczy usługi w zakresie ochrony osób i mienia na rzecz Grupy Lotos i spółek zależnych w zakresie przestrzegania wymogów bezpieczeństwa na powierzonym terenie
Lotos Straż Sp. z o.o. – jednostka ochrony przeciwpożarowej, świadcząca usługi na terenie Grupy Lotos
Lotos Serwis Sp. z o.o. – realizowanie usług z zakresu utrzymania ruchu, obsługi urządzeń i instalacji, wykonawstwa remontów oraz diagnostyczno-pomiarowych
Lotos-Air BP Polska Sp. z o.o. – przedmiotem działalności Lotos-Air BP Polska jest sprzedaż paliwa lotniczego Jet-A1 oraz tankowanie paliwem lotniczym statków powietrznych w: Porcie Lotniczym im. Lecha Wałęsy w Gdańsku, Międzynarodowym Porcie Lotniczym im. Fryderyka Chopina w Warszawie, Międzynarodowym Porcie Lotniczym Katowice w Pyrzowicach, Porcie Lotniczym w Lublinie oraz w Porcie Lotniczym Ławica im. Henryka Wieniawskiego w Poznaniu.
Bazy paliw
Gdańsk – autonalewak Grupy LOTOS S.A.
Łęgajny – Falco
Koszalin – Ki
Rejowiec – OLPP
Koluszki – OLPP
Piotrków
Skarżysko Kościelne – OLPP
Emilianów – OLPP
Kawice – OLPP
Radzionków – IVG
Czechowice – LOTOS Czechowice
Rypin
Jasło – LOTOS Jasło
Łętownia – MAANTE
Nowa Wieś Wielka – OLPP
Boronów – OLPP
Strzemieszyce – OLPP
Wola Rzędzińska – OLPP
Modlin – POL-OIL
Władysławowo – Energobaltic
Program 10+
Program 10+ to strategiczne zadanie inwestycyjne realizowane przez Grupę Lotos w ramach rozwoju należącej do koncernu rafinerii w Gdańsku. Programu 10+ zakończono w marcu 2011 r., a związane z nim wydatki inwestycyjne zamknęły się w kwocie 1,428 mld euro. Pod względem skali i wartości było to największe przedsięwzięcie realizowane w polskiej gospodarce w latach 2000–2010.
W ramach Programu 10+ w rafinerii w Gdańsku powstał szereg nowych zaawansowanych technologicznie instalacji.
Wybrane korzyści Programu 10+:
zwiększenie nominalnych mocy przerobowych rafinerii w Gdańsku o 75% i pogłębienie przerobu surowca o 23%,
zwiększenie uzysku produktów wysokomarżowych – zwłaszcza oleju napędowego i paliwa lotniczego (wzrost z 2,5 do 5,5 mln t/r), dzięki czemu zwiększyła się konkurencyjność gdańskiej rafinerii w Europie,
możliwość przerobu różnorodnych gatunków ropy naftowej, dzięki budowie nowego zintegrowanego ciągu instalacji destylacji ropy naftowej, co przekłada się na zwiększenie konkurencyjności spółki,
wzrost przychodów koncernu jeszcze w okresie realizacji inwestycji, wzrost przychodów (2006: 12,8 mld zł, 2011: 29,2 mld zł)
wzmocnienie pozycji Grupy Lotos na hurtowym i detalicznym rynku paliw (2006: 26,5%, 2011: 33,5%)
w dobie kryzysu lat 2008–2009 był największym placem budowy w kraju i zapewniał pracę ok. 3500 zewnętrznych pracowników,
wprowadzone wysokie standardy BHP przełożyły się na znaczne zmniejszenie liczby wypadków, których wskaźnik był niższy nawet niż średnia dla placów budowy w Europie Zachodniej uważanej powszechnie za dość bezpieczne – wskaźnik LTIF (ang. Lost-Time Injury Frequency) 1,76, przy założeniu <2,6
Szefowie
Rafineria Nafty „Gdańsk”
1 marca 1972–1 lipca 1976 – dyrektor naczelny Andrzej Woroniecki
Gdańskie Zakłady Rafineryjne
1 lipca 1976–września 1980 – dyrektor naczelny Andrzej Woroniecki
1980–grudzień 1981 – dyrektor naczelny Ferdynand Niśkiewicz
grudzień 1981–1983 – dyrektor naczelny Wiesław Kosut
1983–1989 – dyrektor naczelny Marek Pawełczyk
1989–18 września 1991 – dyrektor naczelny Włodzimierz Dyrka
Rafineria Gdańska S.A.
18 września 1991–2000 – prezes zarządu Włodzimierz Dyrka
2000–2002 – prezes zarządu Wojciech Żurawik
12 marca 2002–2 czerwca 2003 – prezes zarządu Paweł Olechnowicz
Grupa LOTOS S.A
2 czerwca 2003–13 kwietnia 2016 – prezes zarządu Paweł Olechnowicz
13 maja 2016–9 listopada 2016 – prezes zarządu Robert Pietryszyn (od 13 kwietnia 2016 jako p.o.)
12 stycznia 2017–19 marca 2018 – prezes zarządu Marcin Jastrzębski (od 9 listopada 2016 jako p.o.)
22 maja 2018–6 grudnia 2019 – prezes zarządu dr Mateusz Aleksander Bonca (od 19 marca 2018 jako p.o.)
6 grudnia 2019–30 stycznia 2020 – p.o. prezesa zarządu Jarosław Adam Wittstock
30 stycznia 2020–11 listopada 2020 – Paweł Jan Majewski
7 grudnia 2020–1 sierpnia 2022 – Zofia Paryła (od 12 listopada 2020 jako p.o.)
Rafineria Gdańska Sp. z o.o.
Adrian Szkudlarski
Struktura własnościowa
Ważną datą w historii rafinerii gdańskiej było przekształcenie przedsiębiorstwa w spółkę akcyjną. Po jej utworzeniu 1 października 1991 wszystkie akcje należały do polskiego Skarbu Państwa. W drugiej połowie lat 90., aby zarządzać procesem restrukturyzacji w przemyśle naftowym rząd powołał spółkę o nazwie Nafta Polska. Zdecydowano wówczas, że trafi do niej 75% akcji Rafinerii Gdańskiej. W wyniku transakcji rafineria w Gdańsku utraciła status jednoosobowej spółki Skarbu Państwa, ale pozostała w rękach rządu. W 1998 r. rząd zgodził się na bezpłatne przekazanie 14,98% akcji pracownikom i emerytom Rafinerii Gdańskiej S.A. Przekształcenie rafinerii w spółkę akcyjną i przekazanie części akcji pracownikom nie oznaczało pełnej prywatyzacji. Skarb Państwa – głównie przez państwową spółkę Nafta Polska – zachował większość akcji, co oznaczało, że rząd nadal ma decydujący wpływ na spółkę. W latach 90. kolejne rządy wracały do kwestii pełnej prywatyzacji. Bardzo zaawansowane działania podjęto w 1998 i 2003 r. Prywatyzacja tak dużej spółki, która dodatkowo stanowi znaczący element systemu bezpieczeństwa energetycznego Polski, nie była łatwym zadaniem.
Kluczowym wydarzeniem dla spółki było wejście na Giełdę Papierów Wartościowych w Warszawie. W marcu 2002 rząd zaaprobował sprzedaż akcji spółki i tym samym podwyższenie jej kapitału w drodze oferty publicznej. Skarb Państwa zachował jednak pełną kontrolę nad spółką. Dzień debiutu na warszawskim parkiecie nadszedł 9 czerwca 2005. Wejście na giełdę przyniosło znaczne korzyści. Grupa Lotos uzyskała z oferty ponad miliard złotych. Zdobyte pieniądze przeznaczyła między innymi na zakup akcji pakietów większościowych rafinerii południowych oraz Petrobalticu, choć większość środków przeznaczono na cele rozwojowe. Rosła kapitalizacja spółki. Do połowy 2011 r. zwiększyła się do niemal 6 mld zł.
Lata 2003–2010 to okres budowy nowej Grupy Kapitałowej Lotos wokół jej zakładu produkcyjnego w Gdańsku i jego konsolidacji z rafineriami na południu kraju oraz spółką poszukiwawczo-wydobywczą Petrobaltic. W lipcu 2009 Nafta Polska przekazała z powrotem akcje Grupy Lotos do Skarbu Państwa. Ostatnim etapem zmian własnościowych była sprzedaż kolejnych 10,8% wszystkich akcji spółki na giełdzie przez Skarb Państwa, który pozostawił sobie 53,19% akcji.
Sponsoring
Sportowy
Grand Prix Sopot - Gdynia - Górskie Samochodowe Mistrzostwa Polski
Kia Lotos Race – wyścigi samochodowe (hist.)
Lotos Rally Team – zespół rajdów samochodowych – na polskich trasach reprezentuje go mistrz Polski 2010, 2011, 2012 i 2013 oraz mistrz Europy 2015, 2016 i 2017 Kajetan Kajetanowicz pilotowany przez Jarosława Barana
Polski Związek Narciarski – w tym turniej dla najmłodszych skoczków Lotos Cup
Polski Związek Piłki Nożnej
Tour de Pologne – wieloetapowy szosowy wyścig kolarski
Agnieszka Radwańska – tenis
Lotos PKH Gdańsk – hokej na lodzie (od 2019)
Wieloletni sponsor klubu żużlowego Wybrzeże Gdańsk
Instytucje kultury
Muzeum Narodowe w Gdańsku
Teatr Atelier im. Agnieszki Osieckiej w Sopocie
Wydarzenia kulturalne
Lotos Jazz Festival – Bielska Zadymka Jazzowa – festiwal poświęcony muzyce jazzowej, uznawany za jeden z najlepszych krajowych festiwali poświęconych temu gatunkowi muzyki
Festiwal Polskiego Radia i Telewizji Polskiej „Dwa Teatry” – otwarty dla publiczności i połączony z konkursem przegląd najlepszych słuchowisk radiowych oraz spektakli teatru telewizji
Siesta Festival – organizowany w Gdańsku, prezentuje twórczość wybitnych światowych muzyków z kręgu tzw. różnorodnej muzyki kultur świata
Bonifikaty
Od 2005 firma udziela bonifikaty na zakup paliwa oraz innych towarów i usług duchownym katolickim. Ze zniżek korzystają także działacze związków zawodowych.
Zobacz też
Naftoport
Rurociąg „Przyjaźń”
Przypisy
Linki zewnętrzne
Grupa Lotos
Spółki grupy kapitałowej Grupy Lotos
Raport Roczny Grupy Lotos
Z Archiwum Telewizji Gdańsk, odc. 18: Historia gdańskiej rafinerii
Nieistniejące przedsiębiorstwa w Gdańsku
Lotos, Grupa
Polskie przedsiębiorstwa naftowe i gazowe
Polskie przedsiębiorstwa chemiczne
Rudniki (Gdańsk)
Byłe przedsiębiorstwa w Polsce |
481 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Baza%20danych | Baza danych | Baza danych – zbiór danych zapisanych zgodnie z określonymi regułami.
W węższym znaczeniu obejmuje dane cyfrowe gromadzone zgodnie z zasadami przyjętymi dla danego programu komputerowego specjalizowanego do gromadzenia i przetwarzania tych danych. Program taki (często pakiet programów) nazywany jest „systemem zarządzania bazą danych” (ang. database management system, DBMS).
W ustawie z 27 lipca 2001 r. o ochronie baz danych to pojęcie zostało zdefiniowane jako zbiór danych lub jakichkolwiek innych materiałów i elementów zgromadzonych według określonej systematyki lub metody, indywidualnie dostępnych w jakikolwiek sposób, w tym środkami elektronicznymi, wymagający istotnego, co do jakości lub ilości, nakładu inwestycyjnego w celu sporządzenia, weryfikacji lub prezentacji jego zawartości.
Programy do obsługi bazy danych operują głównie na danych tekstowych i liczbowych, lecz większość współczesnych systemów umożliwia przechowywanie danych cyfrowych różnego typu: dane o nieokreślonej strukturze, grafika, muzyka, obiekty itp.
Historia
Najwcześniejsze znane użycie terminu baza danych miało miejsce w listopadzie 1963, kiedy odbyło się sympozjum pod nazwą „Development and Management of a Computer-Centered Data Base”, sponsorowane przez System Development Corporation. Termin ten stał się powszechnie używany w Europie we wczesnych latach siedemdziesiątych XX wieku.
Pierwszy system zarządzania bazami danych został opracowany w latach sześćdziesiątych XX wieku. Pionierem był Charles Bachman. Wczesne opracowania Bachmana pokazywały, że jego celem było bardziej efektywne użycie nowych urządzeń bezpośredniego dostępu do składowanych danych, które wtedy zaczynały być dostępne. Jak dotąd, przetwarzanie danych było oparte na kartach dziurkowanych i taśmach magnetycznych. Oznaczało to szeregowy dostęp do danych, co pociągało za sobą użycie innych algorytmów niż dla dostępu swobodnego.
Powstały wtedy dwa kluczowe modele danych: sieciowy, opracowany przez CODASYL na bazie idei Bachmana i (być może niezależnie) hierarchiczny, użyty w systemie opracowanym przez North American Rockwell i później adoptowany przez IBM jako kamień milowy dla IMS. W tym czasie, oprócz CODASYL IDMS i IMS, powstały także inne bazy danych. Dwie warte wzmianki to: PICK i MUMPS, które były opracowane wcześniej jako systemy operacyjne z wbudowanymi bazami danych, a potem językami programowania i bazami danych do stosowania w systemach opieki zdrowotnej.
W 1970 E.F. Codd zaproponował relacyjny model danych. Krytykował on istniejące modele danych za mieszanie abstrakcyjnego opisu struktury informacyjnej z opisami mechanizmów fizycznego dostępu. Jednak przez dłuższy czas model relacyjny pozostawał tylko w sferze rozważań akademickich. Podczas gdy produkty CODASYL (IDMS) i IBM (IMS) były uważane za praktyczne rozwiązania wymagające tylko dostępnych wówczas technologii, to model relacyjny musiał poczekać na odpowiedni poziom rozwoju oprogramowania i sprzętu. Jednym z pierwszych implementacji modelu relacyjnego były: Ingres Michaela Stonebrakera z Berkeley i System R z IBM. Oba były prototypami badawczymi, ogłoszonymi w roku 1976. Pierwsze komercyjne rozwiązania, Oracle i DB2 nie były dostępne aż do roku około 1980. Natomiast pierwszym udanym produktem tego typu dla mikrokomputerów był dBASE dla systemów operacyjnych CP/M i PC-DOS/MS-DOS.
W latach osiemdziesiątych XX wieku aktywność badaczy skupiała się na rozproszonych bazach danych i maszynach bazodanowych (ang. database machines), ale te wysiłki nie miały większego odzwierciedlenia w ofertach rynkowych. Inną ważną ideą był funkcyjny model danych, ale oprócz specjalnych zastosowań w genetyce, biologii molekularnej i wykrywaniu nadużyć finansowych, także nie miały szerszych zastosowań.
W latach dziewięćdziesiątych uwaga badaczy przesunęła się w kierunku obiektowych baz danych. Stosowano je z powodzeniem tam gdzie konieczna była obsługa bardziej skomplikowanych danych niż dane, którym mogły podołać relacyjne bazy danych. Przykładem były: przestrzenne bazy danych (ang. spatial databases), dane inżynieryjne i dane multimedialne. Część z tych idei została zaadaptowana przez producentów relacyjnych baz danych. Lata 90. były też okresem rozprzestrzeniania się baz danych Open Source, takich jak PostgreSQL i MySQL.
Pierwsze lata XXI wieku są okresem dużego zainteresowania bazami danych XML. W tym czasie, podobnie jak to było w przypadku obiektowych baz danych, powstało sporo nowych firm-producentów tych baz, ale kluczowe ich elementy są wbudowywane także w istniejące relacyjne bazy danych. Celem baz danych XML jest usunięcie tradycyjnego podziału na dokumenty i dane, pozwalając na trzymanie wszystkich zasobów informacyjnych organizacji w jednym miejscu, obojętnie czy te dane są wysoce ustrukturalizowane czy nie.
Budowa bazy danych
Sposób organizacji danych w bazach danych jest różny. Wiele typów baz danych organizuje dane w formie tabel zawierających rekordy podzielone na pola, w których są przechowywane informacje poszczególnych kategorii. Na przykład w książce adresowej każdy rekord to zbiór informacji na temat jednej osoby. Składa się on z kilku pól przechowujących takie informacje, jak: imię, nazwisko, adres, numer telefonu itp. W każdym polu zapisywane są dane oddzielonej kategorii. Dzięki temu komputerowe bazy danych umożliwiają szybkie sortowanie rekordów według poszczególnych kategorii lub wyszukiwanie informacji w obrębie tylko wybranych pól.
Rodzaje baz danych
Bazy danych można podzielić według struktur organizacji danych, których używają:
Bazy proste:
kartotekowe
hierarchiczne
Bazy złożone:
relacyjne
obiektowe
relacyjno-obiektowe
strumieniowe
temporalne
nierelacyjne (NoSQL)
Z wymienionych struktur, w praktyce zdecydowanie najczęściej używane są bazy relacyjne.
Bazy kartotekowe
W bazach kartotekowych każda tablica danych jest samodzielnym dokumentem i nie może współpracować z innymi tablicami. Z baz tego typu korzystają liczne programy typu: książka telefoniczna, książka kucharska, spisy książek, kaset i inne. Wspólną cechą tych baz jest ich zastosowanie w jednym wybranym celu.
Sieciowe bazy danych
Model historyczny, pozwalał tylko na związki binarne; wiele do jeden.
Hierarchiczne bazy danych
Przykładem hierarchicznej bazy danych jest opracowana przez IBM baza IMS (ang. Information Management System).
Bazy relacyjne
W bazach relacyjnych wiele tabel danych może współpracować ze sobą (są między sobą powiązane). Bazy relacyjne posiadają wewnętrzne języki programowania, wykorzystujące zwykle SQL do operowania na danych, za pomocą których tworzone są zaawansowane funkcje obsługi danych. Relacyjne bazy danych (jak również przeznaczony dla nich standard SQL) oparte są na kilku prostych zasadach:
Wszystkie wartości danych oparte są na prostych typach danych.
Wszystkie dane w bazie relacyjnej przedstawiane są w formie dwuwymiarowych tabel (w matematycznym żargonie noszących nazwę „relacji”). Każda tabela zawiera zero lub więcej wierszy (w tymże żargonie – „krotki”) i jedną lub więcej kolumn („atrybutów”). Na każdy wiersz składają się jednakowo ułożone kolumny wypełnione wartościami, które z kolei w każdym wierszu mogą być inne.
Po wprowadzeniu danych do bazy, możliwe jest porównywanie wartości z różnych kolumn, zazwyczaj również z różnych tabel, i scalanie wierszy, gdy pochodzące z nich wartości są zgodne. Umożliwia to wiązanie danych i wykonywanie stosunkowo złożonych operacji w granicach całej bazy danych.
Wszystkie operacje wykonywane są w oparciu o algebrę relacji, bez względu na położenie wiersza tabeli. Nie można więc zapytać o wiersze, gdzie (x=3) bez wiersza pierwszego, trzeciego i piątego. Wiersze w relacyjnej bazie danych przechowywane są w porządku zupełnie dowolnym – nie musi on odzwierciedlać ani kolejności ich wprowadzania, ani kolejności ich przechowywania.
Z braku możliwości identyfikacji wiersza przez jego pozycję pojawia się potrzeba obecności jednej lub więcej kolumn niepowtarzalnych w granicach całej tabeli, pozwalających odnaleźć konkretny wiersz. Kolumny te określa się jako „klucz podstawowy” (ang. primary key) tabeli.
Bazy obiektowe
W bazach obiektowych dane przechowywane są w strukturach obiektowych (zdefiniowanych jako klasy). Koncepcje akademickie dotyczące baz obiektowych były najbardziej popularne w latach 90. Współcześnie popularność tego tematu zmalała, choć prace badawcze nad nimi nadal trwają, a na rynku pojawiły się obiektowe SZBD (np. Versant, db4o, LoXiM). Prace nad obiektowymi bazami danych ponowiło międzynarodowe konsorcjum OMG.
Bazy relacyjno-obiektowe
Bazy relacyjno-obiektowe pozwalają na manipulowanie danymi jako zestawem obiektów, posiadają jednak bazę relacyjną jako wewnętrzny mechanizm przechowywania danych.
Strumieniowa baza danych
Nierelacyjne bazy danych
Pod pojęciem bazy nierelacyjnej (NoSQL database) najczęściej rozumie się przechowywanie danych w formie listy par obiektów klucz-wartość, w których nie występują powiązania relacyjne między przechowywanymi obiektami. W bazie NoSQL najczęściej nie ma wymagania aby obiekty były jednorodne pod względem struktury. Niekiedy pojęcie to używane jest szerzej, do określenia wszelkich struktur danych (niekoniecznie o postaci klucz-wartość) w których nie występują tabele i relacje.
Temporalne bazy danych
Jest odmianą bazy relacyjnej, w której każdy rekord posiada stempel czasowy, określający czas w jakim wartość jest prawdziwa. Posiada także operatory algebry relacyjnej, które pozwalają operować na danych temporalnych (wyciągać historię).
Zobacz też
Operacyjna baza danych
Analityczna baza danych
Lista systemów zarządzania relacyjnymi bazami danych
Przypisy
Linki zewnętrzne
Bazy danych (materiały dydaktyczne MIMUW na studia informatyczne I stopnia)
Zaawansowane systemy baz danych (materiały dydaktyczne MIMUW na studia informatyczne II stopnia) |
489 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Barwy%20podstawowe | Barwy podstawowe | Barwy podstawowe – minimalne zestawy kolorów, które łączone umożliwiają uzyskanie dowolnych kolorów z podanego zakresu. W przypadku ludzi, układy te są oparte na trzech kolorach. Do addytywnego składania barw stosowanych np. w wyświetlaczach, zwykle używane są barwy czerwona, zielona i niebieska lub czerwona, żółta i niebieska. Dla subtraktywnego mieszania kolorów, jak mieszanie pigmentów lub barwników, zwykle wykorzystywane są magenta, cyjan i żółty.
Ogólnie przyjętym jest, że trzy podstawowe kolory to: czerwony, niebieski i żółty, które są uwarunkowane historycznie w sztuce i architekturze.
Jeśli zachodzi mieszanie światła emitowanego, wówczas zachodzi zjawisko syntezy addytywnej. W oparciu o syntezę addytywną mieszania barw pracują monitory oraz inne wyświetlacze kolorowe, emitując wiązki świateł Red (czerwony), Green (zielony), Blue (niebieski) (RGB). Czarny ekran to wynik braku emisji światła, a biały to wynik złożenia świateł R, G, B z jednakową jasnością.
Jeśli natomiast zachodzi mieszanie barw światła odbitego (np. wydruk na papierze lub zestaw filtrów szklanych), wówczas występuje zjawisko syntezy subtraktywnej. W takim przypadku przyjmuje się najczęściej, że trzy podstawowe kolory to magenta (fioletoworóżowy), cyjan (błękitny) i żółty. Zjawisko to wykorzystuje się m.in. do druku na białym papierze. Farba drukowa, pokrywając papier, tworzy transparentny filtr, a niepochłonięte długości fal świetlnych docierają do oka, wywołując wrażenia określonej barwy.
Przypisy
Teoria koloru |
188002 | https://pl.wikipedia.org/wiki/RenderWare | RenderWare | RenderWare (RW) – silnik graficzny stworzony przez Criterion Software dla gier komputerowych i konsolowych.
Opis
RenderWare jest silnikiem graficznym API renderującym grafikę 3D używanym w grach komputerowych, programach Active Worlds i niektórych edytorach VRML. RW jest rozwijany przez firmę Criterion Software (która niegdyś była całkowicie podległa firmie Canon, a teraz jej właścicielem jest Electronic Arts).
Języki programowania takie jak VRML korzystają z oprogramowania RW, Direct3D, OpenGL, etc., aby wyświetlać grafikę 3D.
RenderWare 2.x, z drugiej strony, miał swój własny renderujący język skryptów RWX. RenderWare 3+ odrzucił wsparcie dla RWX i zamiast niego skupił się na wzorcowym binarnym formacie plików (który wcześniejsze wersje RenderWare zawierały w różnym formacie), czyniąc skrypty RWX niekompatybilne z RW3+.
Wraz z nadejściem RW4, Criterion chce ponownie odrzucić wsparcie dla plików typu BSP oraz DFF, a zatem jeszcze raz zmienić wzorcowe ogólnoświatowe formaty.
RenderWare jest dostępny do użycia w aplikacjach na komputerach PC z systemem Windows oraz konsolach takich jak PlayStation 2, PlayStation Portable, GameCube i Xbox.
Koniec RenderWare
W roku 2004 firmę Criterion Software wykupiła firma EA. Początkowo zakładano rozwój i sprzedaż RenderWare, jednakże w roku 2006 zamknięto główny oddział zajmujący się tym silnikiem i wycofano RenderWare z rynku. W tej chwili firma Criterion Software została przemianowana na oddział EA tworzący gry pod nazwą Criterion Games i wydający serię gier Burnout.
Gry używające silnika RenderWare
Renderware jest powszechnie używany przez przemysł gier komputerowych. W skład gier używających RW wchodzą między innymi:
Black
Bleach: Erabareshi Tamashii
Broken Sword 3
Bully
Burnout 2: Point of Impact
Burnout 3: Takedown
Burnout Revenge
Burnout: Paradise
Crackdown
Ducati World Championship
Grand Theft Auto III
Grand Theft Auto: Vice City
Grand Theft Auto: San Andreas
Grand Theft Auto: Vice City Stories
Grand Theft Auto: Liberty City Stories
Kelly Slater's Pro Surfer
kill.switch
The Movies
Mall Tycoon 2
Manhunt
NBA Ballers
Need for Speed: Undercover
ObsCure
ObsCure II
Rayman Revolution
Skoki Narciarskie 2005
Sonic Heroes
Super-Bikes: Riding Challenge
Tony Hawk’s Pro Skater 3
Total Overdose: A Gunslinger's Tale in Mexico
Without Warning
Linki zewnętrzne
Oficjalna strona Criterion Software
Silniki graficzne |
490 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Barwy%20dope%C5%82niaj%C4%85ce | Barwy dopełniające | Barwy dopełniające – pary barw, które połączone ze sobą w równych proporcjach dają (w zależności od metody łączenia) – czerń, biel lub szarość. Barwy dopełniające to pary barw dopełniające się do achromatyczności. Zazwyczaj są przedstawiane jako barwy leżące naprzeciwko siebie na kole barw.
w addytywnej metodzie łączenia barw – barwy dopełniające dają biel (nakładanie świateł, zastosowanie w monitorach i telewizorach kolorowych)
w subtraktywnej metodzie łączenia barw – barwy dopełniające dają czerń (nakładanie kolorowych transparentnych filtrów) lub szarość o jasności równoważnej barwom dopełniającym (mieszanie barw).
Przykłady par barw dopełniających w przestrzeni RGB
czerwona i błękitna (cyjanowa)
niebieska i żółta
zielona i fioletoworóżowa (magenta)
Przykłady par barw dopełniających w przestrzeni RYB
zielona i czerwona
fioletowa i żółta
niebieska i pomarańczowa
Przypisy
Bibliografia
Teoria koloru |
188006 | https://pl.wikipedia.org/wiki/K%C4%85ty%20Bystrzyckie | Kąty Bystrzyckie | Kąty Bystrzyckie (niem. Winkeldorf) – wieś w Polsce położona w województwie dolnośląskim, w powiecie kłodzkim, w gminie Lądek-Zdrój, w dolinie wśród pasma Krowiarek.
Położenie
Kąty Bystrzyckie to mała wieś leżąca we wschodniej części Krowiarek, na wysokości około 490-610 m n.p.m.
Podział administracyjny
W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa wałbrzyskiego.
Historia
Wieś jest wzmiankowana jako Winkeldorf w dokumencie króla Jana Luksemburskiego z roku 1346. Była to wtedy duża osada z własnym kościołem i parafią. W roku 1417 było tu wolne sędziostwo, a na przełomie XV i XVI wieku w okolicy funkcjonowała kopalnia, w której eksploatowano złoża rudy żelaza. Po wybuchu wojny trzydziestoletniej we wsi, w której mieszkali w większości protestanci, wybuchły rozruchy związane z przymusowym wprowadzeniem katolicyzmu. Zamieszki te zostały krwawo stłumione przez armię cesarską. W XVI i XVII wieku Kąty Bystrzyckie były małą, rolniczą wsią liczącą od 11 do 21 kmieci. W drugiej połowie XVII wieku i w pierwszej połowie następnego stulecia wieś zachowała charakter rolniczy, a rzemiosło reprezentowane było bardzo skromnie. Przed rokiem 1789 utworzono tu szkołę katolicką. Do połowy XIX wieku wieś podzielona była na dwie części: większą, położoną wyżej, dominialną z kościołem filialnym i szkołą, oraz mniejszą, położoną u wylotu doliny, z sędziostwem, młynem i gorzelnią, zwaną Kłodno (niem. Neustift). W drugiej połowie XIX wieku obie części zostały scalone. Największą liczbę ludności, 350 osób, odnotowano w Kątach w 1857 roku.
Kultura i edukacja
Od 1997 roku we wsi działa Mała Akademia Sztuki „Kąty Siedem i Pół”, założona przez malarkę Ewę Konikowską. Jest to prywatna szkoła artystyczna dla dzieci, stawiająca sobie za cel uwrażliwienie młodych mieszkańców okolic na piękno i wartości kulturowe ziemi kłodzkiej.
Od 2003 roku w XIX-wiecznych zabudowaniach gospodarczych rozpoczął działalność skansen „Gottwaldówka”, w którym wyeksponowano kolekcję dawnych koronek, oraz grafiki niemieckiego malarza Ericha Fuchsa przedstawiające kulturę ludową i rzemiosło Sudetów.
W Kątach Bystrzyckich prowadzi też działalność „Kuźnia Alchemiczna”. Placówka zajmuje się działalnością edukacyjną i wystawienniczą z zakresu geologii, organizuje warsztaty (nauka płukania złota i samodzielnego poszukiwania minerałów). Można tam też kupić okazy minerałów obrabiane we własnej szlifierni.
Zabytki
Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisany jest:
kościół filialny pw. św. Katarzyny Aleksandryjskiej z 1541 roku, przebudowany w XVIII wieku.
Szlaki turystyczne
Przez Kąty Bystrzyckie przechodzi czerwony Główny Szlak Sudecki z Lądka Zdroju na Przełęcz Puchaczówkę.
Przypisy
Bibliografia
Słownik geografii turystycznej Sudetów. Marek Staffa (redakcja). T. 16: Masyw Śnieżnika i Góry Bialskie. Warszawa: Wydawnictwo PTTK „Kraj”, 1993, .
Krowiarki
Kąty Bystrzyckie |
491 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Barwa%20czarna | Barwa czarna | Barwa czarna – najciemniejsza z barw. W teorii oznacza całkowity brak światła widzialnego odbijanego przez ciało przy oświetleniu dowolnym światłem widzialnym. W praktyce miejsce tak ciemne, że poprzez kontrast z resztą otoczenia nie można określić jego barwy z powodu niedoboru światła z tego kierunku.
Praktycznie ciała doskonale czarne, czyli pochłaniające 100% padającego na nie światła, prawie nie występują, a jedną z najciemniejszych substancji spotykanych w warunkach naturalnych na Ziemi jest smoła lub sadza.
Historia i symbolika
Jest kolorem konserwatywnym i doskonale współgra z niemal każdą barwą. Czerń można nazwać "niezrozumianym kolorem", gdyż niemal w każdej kulturze ma inne, często odległe znaczenie.
W Chinach czerń jest kolorem małych chłopców i szczęścia, w kulturze starożytnego Egiptu oraz Indian – kolorem życia, kojarzy się go z życiodajnym mułem Nilu, ziemią i jej rolą dla człowieka, zaś w kulturze amerykańskiej i europejskiej ma wiele znaczeń, na czele ze śmiercią.
Do dnia dzisiejszego w kręgu kultury europejskiej kojarzony z religijnością, żałobą i śmiercią, czarny zyskał wielką symbolikę w XX wieku. Stał się kolorem elegancji, luksusu, wyrafinowania i szykowności, np. czarna marynarka stanowi typowy ubiór na wszelkich uroczystościach. Jest kolorem nowoczesności i tradycji zarazem. Obydwie te cechy spina w całość kojarzenie czerni z dobrym smakiem.
Pozostałe istotne cechy symbolizowane przez czerń to: tajemniczość, skojarzenie z władzą, dostojnością oraz powagą. Generalnie jest kojarzona bardziej z obszarami miejskimi niż wsią.
Bez czarnego trudno jest uzyskać atmosferę tajemniczości, dramatyzmu, czy formalności. Barwa ta użyta w mniejszych ilościach przy zestawieniu z innymi kolorami sprawia, że te stają się jaśniejsze. Czerń w większych ilościach daje optyczne złudzenie pomniejszania.
Czerń np. pod postacią czarnej kartki powoduje u ludzi złudzenie, że barwy i figury na niej są jaśniejsze i większe. Kwadrat koloru czerwonego będzie się wydawał jaśniejszy i większy na czarnej kartce, niż ten sam kwadrat na kartce białej – jest to zjawisko kontrastu równoległego.
Czerń w sztuce europejskiej i teologii chrześcijańskiej
W historii kultury europejskiej czerń, jako przeciwieństwo światła, symbolizowała wartości negatywne. Teologia uznała ją za barwę grzechu i braku wiary. Równocześnie jednak przypisano jej znaczenia przeciwne – pokorę i wyrzeczenie (dlatego sutanny mają czarny kolor). W liturgii, gdzie oznacza żałobę i smutek, może być zastąpiona przez fiolet. Malarze, raczej niechętni wobec czerni, przedstawiali diabła w ciemnych odcieniach fioletu czy błękitu, mimo że symbolika nakazywała użycie koloru czarnego.
Najczęściej używaną czernią w malarstwie olejnym jest czerń z kości, tzn. kostna, w ujęciu chemicznym składająca się z węgla i związków potasowo wapniowych, powstałych z wyprażenia kości. Najbardziej ceniona jest czerń z kości słoniowej. Z różnych względów malarze używają czerni szwedzkiej, stanowiącej niskiej jakości wypalony węgiel. Czerń szwedzka nazywana jest sadzą, kopciem, chińską. Chemicznie jest to czysty węgiel.
Rodzaje czerni używanych w malarstwie:
czerń mineralna
czerń manganowa
czerń ilmenitowa
grafit
czerń z kości
czerń z winorośli
czerń hiszpańska
czerń szwedzka
czerń acetylenowa
tusz
Znaczenie i symbolika
Urzędy i powaga
Black Watch (ang. czarna straż) – część Królewskiego Pułku Szkocji w Armii Brytyjskiej.
W kulturze japońskiej kolor czarny (kuro) jest symbolem szlachetności, wieku i doświadczenia w przeciwieństwie do koloru białego (shiro) oznaczającego młodość i naiwność. Czarny pas jest pochodzącym z Japonii oznaczeniem posiadania mistrzowskich umiejętności w sztukach walki, natomiast biały pas jest oznaczeniem najniższym rangą, przed którym stoją wszystkie inne (jednak do zdobycia białego pasa też potrzebne jest pewne doświadczenie).
Czarny jest kolorem kalifów z arabskiej dynastii Abbasydów, przez co flagi wielu krajów arabskich posiadają tę barwę.
Jednostki do opanowywania zamieszek w Kraju Basków (Ertzaintza) w Hiszpanii znane są po ich jednolitym kolorze umundurowania, jako "beltzak" (czarni).
Okultyzm
W okultyzmie czerń jest kolorem zniszczenia, nocy, wyciszenia i rozpaczy. Nie ma żadnej symboliki związanej bezpośrednio z człowiekiem – nie jest kolorem żadnej z czakr, nie ma także ludzi z czarną aurą.
Subkultury
Czarny ubiór jest charakterystyczny dla fanów muzyki gotyckiej i heavy metalowej. Czarne elementy stroju stosują także przedstawiciele grup subkulturowych emo i punk.
Związki frazeologiczne związane z czernią
czarna polewka,
czarna owca
czarna dziura
czarny rynek
czarny charakter
Niektóre kamienie o kolorze czarnym
czarny turmalin
czarny onyks
hematyt
Zobacz też
DTP
lista kolorów w języku polskim
Przypisy
Bibliografia
Maria Rzepińska, Historia koloru w dziejach malarstwa europejskiego, Wydawnictwo Arkady, Warszawa 1989
Teoria koloru |
492 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Benzoesan%20sodu | Benzoesan sodu | Benzoesan sodu, E211, – organiczny związek chemiczny, sól sodowa kwasu benzoesowego, stosowana jako konserwant żywności. Na skalę przemysłową uzyskuje się go syntetycznie. Ma właściwości bakteriostatyczne i fungistatyczne, hamuje rozwój drożdży, pleśni, bakterii masłowych, octowych oraz w mniejszym stopniu mlekowych. Obecność dwutlenku siarki, dwutlenku węgla, soli kuchennej, cukru spożywczego, kwasu sorbowego (lub jego soli) zwiększa jego aktywność.
Występowanie
W postaci anionu benzoesanowego występuje głównie w jagodach borówki czarnej, a także w niewielkich ilościach w jagodach żurawiny, grzybach, cynamonie, goździkach oraz niektórych produktach mlecznych (efekt fermentacji bakteryjnej).
Właściwości biologiczne
W organizmie dobrze się wchłania z przewodu pokarmowego. W wątrobie tworzy kwas hipurowy, przez połączenie z glicyną. Kwas ten w ciągu 12 godzin jest całkowicie wydalany z moczem (do 97% może być wydalony w ciągu 4 godzin).
Zastosowanie
Spożywcze
Benzoesan sodu jest szeroko stosowany w przemyśle spożywczym jako środek do konserwacji żywności o symbolu E211 według nomenklatury Unii Europejskiej. Pełni również rolę solubilizatora, na przykład w połączeniu z kofeiną w preparacie Coffeini et Natrii benzoas.
Stosuje się go do konserwacji, między innymi:
przetworów owocowych (dopuszczalna zawartość: 0,5 grama na kilogram produktu)
przetworów warzywnych, różnych sałatek (< 1 g/kg), koncentratu pomidorowego (1,5 g/kg – dotyczy półproduktu)
konserw rybnych, ryb (< 1 g/kg), krewetek gotowanych (< 2 g/kg)
napojów gazowanych (< 0,15 g/l)
margaryny.
Używany jest także jako konserwant: przecierów, dżemów, soków owocowych, sosów, marynat, majonezów, serów oraz jako ekstrakt słodowy w piekarnictwie.
Medyczne
Działa słabo wykrztuśnie i odkażająco. Podrażnia śluzówkę przewodu pokarmowego, przez co zwiększa rozpuszczalność niektórych związków (np. kofeiny). Podrażnia, zarówno bezpośrednio, jak i odruchowo, błonę śluzową oskrzeli, dzięki czemu zwiększa wydzielanie oskrzelowych gruczołów błonowych. Stosuje się go przy stanach zapalnych i rozstrzeniu oskrzeli oraz przy zapaleniach jamy ustnej pochodzenia bakteryjnego. Jest także składnikiem zapobiegającym korozji w płynach do przechowywania narzędzi chirurgicznych. Niekiedy stosuje się go również jako składnik odkażający różnej postaci leków.
Jest składnikiem pomocniczych środków diagnostycznych przy badaniach wątroby oraz past do zębów.
W pirotechnice
Benzoesan sodu ma dość szerokie zastosowanie w pirotechnice amatorskiej, jak i komercyjnej. Wykonuje się z niego mieszaninę świszczącą (potocznie świszczała lub SSA). Jest dobrym żółtym barwnikiem płomienia (dzięki zawartości sodu), który spalając się wytwarza duże ilości gazów.
Zagrożenia
W badaniu The International Programme on Chemical Safety nie stwierdzono szkodliwego wpływu dziennych dawek 647–825 mg benzoesanu sodu na kilogram masy ciała człowieka. Substancja ta nie kumuluje się w organizmie i jest łatwo z niego wydalana w moczu.
Duże dawki benzoesanu sodu działają drażniąco na śluzówkę żołądka, dlatego spożycie zawierających go produktów może u osób nadwrażliwych (np. chorych na chorobę wrzodową) powodować dolegliwości bólowe. W połączeniu z witaminą C (E300) może przekształcić się w rakotwórczy benzen, co ma znaczenie szczególnie w przypadku napojów gazowanych, w których stosuje się jednocześnie obie te substancje. Ciepło i naświetlenie to czynniki przyspieszające formowanie się benzenu. Według badań z lat 2005–2007 w zdecydowanej większości napojów poziom benzenu był poniżej progu wykrywalności lub znacznie poniżej dozwolonego limitu 5 ppb.
W bezpośrednim kontakcie może wywołać podrażnienia skóry, oczu, śluzówki nosa, a nawet wstrząs anafilaktyczny.
Przypisy
Antyseptyki
Konserwanty
Organiczne sole sodu
Sole kwasu benzoesowego |
188008 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Polski%20Koncern%20Naftowy%20Orlen | Polski Koncern Naftowy Orlen | Polski Koncern Naftowy Orlen Spółka Akcyjna (skrót PKN Orlen lub PKN Orlen S.A.) – polski koncern wielobranżowy, operujący na rynkach biopaliw, gazownictwa (poszukiwania i wydobycie, logistyka i dystrybucja oraz sprzedaż hurtowa i detaliczna gazu ziemnego), energii elektrycznej i cieplnej, petrochemii, prasowym, produkcji nawozów sztucznych, poszukiwań, wydobycia i przerobu ropy naftowej oraz sprzedaży detalicznej. W grupie kapitałowej w 2022 roku zatrudnionych było około 65 tysięcy pracowników. W roku 2022 w zakresie przychodów koncern sytuował się na 155. pozycji na świecie. W 2022 roku nastąpiło znaczące zwiększenie skali działalności koncernu w wyniku przejęcia przez połączenie ze spółkami Grupa LOTOS oraz Polskie Górnictwo Naftowe i Gazownictwo. Zrealizowane przejęcia wpisują się w strategiczną politykę koncernu, dążącego do budowy dużej, zdywersyfikowanej w zakresie źródeł przychodów organizacji, rozwijającej w szczególności niskoemisyjne i zeroemisyjne źródła energii elektrycznej, podobnie jak inne duże podmioty europejskie i globalne, operujące pierwotnie głównie na rynku oil&gas. Spółka deklaruje osiągnięcie neutralności emisyjnej do 2050 roku.
Koncern posiada cztery rafinerie ropy naftowej: w Płocku, w Litvínovie i Kralupach nad Vltavou na terenie Czech oraz w Możejkach na Litwie. Zakłady produkcyjne w Płocku i Litvínovie są zintegrowane z kompleksami petrochemicznymi, w których z wsadów pochodzących z produkcji rafineryjnej m.in. w procesie krakingu parowego produkowane są produkty petrochemiczne, takie jak etylen i propylen (jak również powstałe w wyniku w procesie polimeryzacji polietylen i polipropylen), związki aromatyczne (benzen, toluen, paraksylen, ortoksylen), czy aceton, fenol, PTA i polichlorek winylu (PCW). Od 2022 spółka posiada także 70% udziałów w zarządzającej rafinerią ropy naftowej w Gdańsku spółce joint venture z Aramco Overseas Company B.V. Łączne moce przerobowe rafinerii w 2020 roku wyniosły 35,2 mln ton ropy naftowej rocznie (16,3 mln t w Polsce, 8,7 mln t w Czechach i 10,2 mln t na Litwie). W ramach spółki ORLEN Południe realizowana jest działalność produkcyjna m.in. w zakresie biopaliw i różnych chemikaliów w zakładach produkcyjnych w Jedliczu i Trzebini, w których na niewielką skalę realizowany jest także przerób ropy naftowej (poniżej 0,3 mln ton surowca rocznie). W 2021 roku spółka posiadała ponad 2900 stacji paliw w Polsce, Niemczech, Czechach i Słowacji, a w ramach grupy kapitałowej 3,3 GW zainstalowanej mocy elektrycznej i 6,2 GW zainstalowanej mocy cieplnej.
Spółka jest notowana na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie. W październiku 2017 roku akcje spółki osiągnęły dotychczasową maksymalną wartość 128 złotych za sztukę. W 2021 roku spółka osiągnęła rekordowy zysk netto w wysokości 11,2 mld zł, natomiast w roku 2022 agencja ratingowa Moody's Investors Service przyznała koncernowi najwyższą dotychczasową ocenę ratingu na poziomie A3 z perspektywą stabilną.
Historia
W lipcu 1944 r. utworzona została instytucja, której zadaniem było zabezpieczenie infrastruktury naftowej zniszczonej w wyniku długotrwałych działań wojennych oraz okupacyjnych i rozpoczęcie działalności dystrybucyjnej. W październiku tego samego roku utworzono organizację której nadano nazwę Polski Monopol Naftowy, po czym jeszcze tego samego miesiąca została ona zmieniona na Państwowe Biuro Sprzedaży Produktów Naftowych. 3 grudnia 1945 roku utworzone zostało przedsiębiorstwo pod nazwą „Centrala Produktów Przemysłowych” i od tamtej pory przedsiębiorstwo funkcjonowało pod tą nazwą. W roku 1945 nazwę zmieniono na Centralny Zarząd Obrotu Produktami Naftowymi „CPN”. W roku 1958 przedsiębiorstwo powróciło do wcześniejszej firmy, którą połączono ze skrótem „CPN” – Centrala Produktów Naftowych „CPN”, a w grudniu 1995 roku zostało przekształcone w jednoosobową spółkę Skarbu Państwa.
1 lipca 1993 roku przedsiębiorstwo Mazowieckie Zakłady Rafineryjne i Petrochemiczne przekształcono w spółkę akcyjną Petrochemia Płock S.A.
W maju 1998 r. Rada Ministrów podjęła decyzję o utworzeniu koncernu naftowego. Miał on powstać w wyniku połączenia Centrali Produktów Naftowych CPN SA oraz Petrochemii Płock SA. Działania dotyczące utworzenia nowego podmiotu zostały sformalizowane 7 września 1999, kiedy to przyjął nazwę Polski Koncern Naftowy SA. 3 kwietnia 2000 Nadzwyczajne Walne Zgromadzenie Akcjonariuszy podjęło decyzję o nadaniu spółce nazwy handlowej Orlen.
Początkiem 2018 roku podpisano list intencyjny rozpoczynający proces wchłonięcia Grupy Lotos przez PKN Orlen.
W styczniu 2019 Orlen poinformował, że wchodzi na rynek słowacki i otwiera stacje paliw pod marką Benzina.
14 lipca 2020 roku spółka PKN Orlen SA i skarb państwa reprezentowany przez Ministerstwo Aktywów Państwowych podpisały list intencyjny w sprawie przejęcia przez PKN ORLEN grupy Polskie Górnictwo Naftowe i Gazownictwo (PGNiG).
3 listopada 2020 spółka poinformowała, że zgodnie z podpisaną w czerwcu umową do końca 2020 roku PKN Orlen ma stać się większościowym akcjonariuszem Ruchu, z pakietem 65 proc. udziałów. Celem inwestycji jest wzmocnienie segmentu detalicznego Grupy Orlen.
7 grudnia 2020 PKN Orlen ogłosił podpisanie umowy przedwstępnej na nabycie całości akcji spółki Polska Press, będącej m.in. wydawcą 20 dzienników regionalnych i serwisów internetowych od niemieckiego holdingu Verlagsgruppe Passau. 5 lutego 2021 nieostateczną zgodę na transakcję wydał Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumenta (UOKiK), jednak decyzją SOKiK z dnia 8 kwietnia 2021 r. przejęcie grupy Polska Press zostało wstrzymane. Pomimo tego 1 marca 2021 doszło do podpisania umowy kupna spółki Polska Press pomiędzy Verlagsgruppe Passau. i PKN Orlen S.A.. 15 września 2021 roku przejęcie Polska Press zostało wpisane do KRS.
W marcu 2021 roku PKN Orlen wykupił 100 proc. udziałów spółki transportowej OTP – jednego z największych przewoźników paliw w Polsce.
16 marca 2022 roku PKN Orlen uzyskał warunkową zgodę Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumenta (UOKiK) na fuzję z Polskim Górnictwem Naftowym i Gazownictwem (PGNiG). Warunkiem UOKiK-u jest oddanie przez PGNiG kontroli nad spółką Gas Storage Poland niezależnemu inwestorowi w ciągu 12 miesięcy od połączenia ze spółką PKN Orlenem. 26 września 2022 roku Rada Ministrów wydała zgodę na połączenie PGNiG i PKN Orlen SA. 10 października 2022 roku Walne Nadzwyczajne Zgromadzenie akcjonariuszy spółki PGNiG SA zdecydowało o fuzji PKN Orlen z PGNiG. 2 listopada 2022 roku nastąpiło przejęcie PGNiG przez PKN Orlen i połączenie obu spółek.
19 lipca 2022 Rada Ministrów wydała zgodę na połączenie Grupy Lotos i PKN Orlen. 1 sierpnia 2022 PKN Orlen sfinalizował formalne przejęcie Grupy Lotos.
Rozwój elektroenergetyki
W latach 2011–2018 PKN Orlen zwiększył istotnie potencjał produkcji energii elektrycznej przez budowę dwóch elektrociepłowni gazowo-parowych zlokalizowanych w Płocku oraz we Włocławku. Bloki te zwiększyły mocy wytwórcze koncernu do 1,5 GWe. Blok gazowo-parowego we Włocławku ma moc 463 MWe. Całkowity koszt inwestycji szacowany jest na około 1,4 mld zł. Wykonawcą projektu było konsorcjum General Electric i SNC Lavalin. Moc nowego bloku w Płocku to 596 MWe. Głównym wykonawcą przedsięwzięcia jest konsorcjum firm grupy Siemens. Koszt inwestycji to około 1,65 mld zł.
Od 2020 roku PKN ORLEN posiada większościowy pakiet udziałów w spółce ENERGA (90,92% w 2022 roku) i dąży do wykupu pozostałych inwestorów mniejszościowych w akcjonariacie. ENERGA realizuje od 2022 roku projekty budowy elektrociepłowni gazowo-parowych w Grudziądzu (563 MWe) i Ostrołęce (745 MWe). Budowa bloku CCGT w Ostrołęce rozpoczęła się w marcu 2022, a szacunkowy koszt inwestycji wynosi 2,5 mld zł. Z kolei prace nad budową bloku CCGT w Grudziądzu zainicjowano w czerwcu 2022 (szacunkowy koszt inwestycji wynosi 2 mld zł). Analizowana jest także budowa elektrociepłowni gazowo-parowej w Gdańsku (ok. 450 MWe), jednak w trzecim kwartale 2022 PKN ORLEN i ENERGA nie podjęły ostatecznej decyzji w sprawie realizacji projektu, która uzależniona jest od podpisania umowy o świadczenie usług w ramach rynku mocy.
Przejęcie przez połączenie PKN ORLEN i PGNiG przewidywane w czwartym kwartale 2022 oznacza, że w skład grupy kapitałowej wejdzie także spółka PGNiG Termika, dysponująca aktywami wytwórczymi o 1,0 GWe mocy zainstalowanej. Spółka planuje budowę morskich elektrowni wiatrowych, w tym pierwszej w joint venture z kanadyjską spółką Northland Power w ramach projektu Baltic Power, a w przyszłości także małych i mikro reaktorów jądrowych (SMR, MMR).
Surowce i produkty procesów
Pozyskiwane surowce odnawialne to woda, powietrze, estry oraz bioetanol, zaś nieodnawialne to ropa naftowa, gaz ziemny oraz surowce pochodzące z grupy tzw. chemikaliów pomocniczych.
Produkty powstające w procesie rafinacji to:
produkty paliwowe: benzyny, oleje napędowe lekkie i ciężkie, oleje opałowe, paliwa lotnicze
produkty rafineryjne: benzyny lekkie, średnie i ciężkie
produkty petrochemiczne: etylen, propylen, paraksylen, kwas tereftalowy, fenol, aceton, benzen, butadien, tlenek etylenu i glikole
poliolefiny: polietylen, polipropylen, polichlorek winylu, nawozy i inne (woski, siarka, gips) oraz asfalty, bazy olejowe i nawozy.
W 2015 r. ze sprzedaży olejów napędowych koncern uzyskał przychody w wysokości 37 093 mln zł, a sprzedaży benzyn 21 674 mln zł. Te paliwa okazały się być najbardziej dochodowe. Dane dotyczące przychodów z poszczególnych typów paliw zestawiono w tabeli.
Segmenty działalności
Downstream
W tym segmencie koncern prowadzi działalność związaną z rafinacją i przerobem surowców oraz ze wszystkimi kwestiami towarzyszącymi wydobyciu. Podzielony jest na produkcję, sprzedaż, energetykę, logistykę, źródła zaopatrzenia.
Produkcja
Spółka posiada rafinerie w Polsce, Czechach oraz na Litwie. W 2020 roku zdolności w zakresie przerobu ropy naftowej wyniosły 35,2 mln ton surowca rocznie (Płock - 16,3 mln ton, Mažeikiai - 10,2 mln ton, Litvinov - 5,4 mln ton, Kralupy nad Vltavou - 3,3 mln ton).
Od 2022 roku PKN ORLEN posiada także 70% udziałów w spółce Rafineria Gdańska, dawniej LOTOS Asfalt (joint venture z Aramco Overseas Company B.V.), zarządzającej rafinerią w Gdańsku o zdolności do przerobu 10,5 mln ton ropy naftowej rocznie, będącą wcześniej własnością Grupy LOTOS, przejętej przez PKN ORLEN w wyniku połączenia obu spółek.
Rafineria w Płocku
Zakład produkcyjny PKN Orlen w Płocku o mocach przerobowych 16,3 mln t/rok jest jednym z największych i najnowocześniejszych zakładów wydobywających surowce petrochemiczne na terenie Europy Środkowo-Wschodniej. Obiekt sklasyfikowany został jako Super-Site. Proces produkcyjny przebiega z wykorzystaniem Instalacji Olefin, o mocach wytwórczych około 700 tys. ton etylenu i około 380 tys. ton propylenu. Modernizacja obiektu rozpoczęła się w 2002 r. i jej wykonawca była firma ABB Lummus. Koszt modernizacji wyniósł 245 mln euro.
Rafinerie w Trzebini oraz Jedliczu
Rafinerie w Trzebini oraz Jedliczu, zlokalizowane na południu Polski w 2015 r. zostały połączone i funkcjonują jako Orlen Południe. Głównym obszarem działania rafinerii są usługi związane z magazynowaniem i dystrybucją paliw, produkcją biokomponentów, baz olejowych, olejów opałowych, a także regeneracją olejów przepracowanych.
Sprzedaż
W dział sprzedaży wchodzi hurt rafineryjny i hurt petrochemiczny. Rynki polski, litewski oraz czeski są rynkami macierzystymi. W 2015 r. hurtowa sprzedaż produktów rafineryjnych prowadzona była z krajami: na terenie Polski, Czech, Niemiec, Słowacji, Węgier, Litwy, Łotwy, Estonii, Finlandii i Ukrainy oraz drogą morską do terminali przeładunkowych Europy Zachodniej. W 2015 r. udziały rynkowe utrzymały się na poziomie 59,5% dzięki sprzedaży benzyny i oleju napędowego przez Grupę Orlen na rynku polskim. Swój sukces na rynku sprzedaży zawdzięcza też bogatemu portfolio produktów rafineryjnych, m.in. benzyny, olej napędowy, paliwo lotnicze, olej opałowy lekki i ciężki oraz szeroką gamę produktów i półproduktów pozapaliwowych.
Logistyka
Orlen wykorzystuje sieć uzupełniających się elementów infrastruktury: terminali paliw, lądowych i morskich baz przeładunkowych, sieci rurociągów surowcowych. W roku 2015 logistyka produktów w Grupie Orlen była realizowana za pomocą rurociągów, transportem kolejowym oraz cysternami samochodowymi. W 2015 r. łączna długość wykorzystywanych sieci wyniosła 3753 km, z czego długość sieci w Polsce wyniosła 1880 km, w Czechach 1774 km, zaś na Litwie 91 km. Łączna długość wykorzystywanych rurociągów surowcowych wyniosła 1695 km, zaś rurociągów produkcyjnych 2058 km. W Polsce niemal 53% środków transportu stanowią rurociągi, 26% transportu odbywa się drogą kolejową, zaś 21% cysternami.
Koncern ma obecnie dostęp do dwóch terminali w Gdańsku i Butyndze.
Terminal naftowy PERN w Gdańsku
Prace przy budowie terminalu naftowego rozpoczęły się 21 lutego 2014 roku. Wartość inwestycji to około 412 mln zł, pojemność magazynowa obiektu 375 tys. m³. I etap budowy: budowa sześciu zbiorników na ropę naftową o pojemności 62,5 tys. m³ każdy (łącznie 375 tys. m³.), wraz z infrastrukturą niezbędną do ich obsługi. Realizacja pozwoli na przeładunek, magazynowanie i inne usługi związane z ropą naftową.
II etap budowy: budowa zbiorników o pojemności 325 tys. m³, które będą służyły do magazynowania produktów ropopochodnych, chemikaliów, paliwa lotniczego JET oraz biokomponentów dodawanych do paliw.
Terminal naftowy SPM Buoy w Butyndze (Litwa)
Terminal w Butyndze oddany został do użytku w 1999 roku i jest połączony z rafinerią w Możejkach rurociągiem o długości 91,5 km.
Rocznie obiekt pozwala na przyjęcie do 12 mln ton ropy.
Bazy paliw
PKN ORLEN bezpośrednio i pośrednio jest właścicielem Podziemnego Magazynu Ropy i Paliw "Góra" oraz następujących terminali paliw:
Bolesławiec (woj. dolnośląskie), planowany do zbycia wobec warunków KE w zakresie przejęcia Grupy Lotos
Gdańsk (woj. pomorskie), planowany do zbycia wobec warunków KE w zakresie przejęcia Grupy Lotos
Gutkowo (woj. warmińsko-mazurskie), planowany do zbycia wobec warunków KE w zakresie przejęcia Grupy Lotos
Lublin (woj. lubelskie)
Małaszewicze (woj. lubelskie)
Mościska (woj. mazowieckie)
Nowa Sól (woj. lubuskie)
Olszanica [Kraków] (woj. małopolskie)
Ostrów Wielkopolski (woj. wielkopolskie)
Płock (woj. mazowieckie)
Sokółka (woj. podlaskie)
Szczecin (woj. zachodniopomorskie), planowany do zbycia wobec warunków KE w zakresie przejęcia Grupy Lotos
Świnoujście (woj. zachodniopomorskie)
Trzebinia (woj. małopolskie)
Widełka (woj. podkarpackie)
Wrocław (woj. dolnośląskie)
Żurawica (woj. podkarpackie)
W ramach systemu logistycznego PKN ORLEN w 2021 roku wykorzystywane były także wybrane bazy paliw należące do innych podmiotów: PERN (Boronów, Dębogórze, Emilianów, Koluszki, Nowa Wieś Wielka, Rejowiec), Grupy Lotos (Gdańsk) oraz TanQuid (Radzionków).
Nabywcą terminali paliw zbywanych w ramach warunków KE w zakresie przejęcia Grupy Lotos będzie spółka Unimot, która będzie także nabywcą zbywanych terminali paliw Grupy Lotos z wyłączeniem terminala paliw w Gdańsku (Czechowice-Dziedzice, Jasło, Piotrków Trybunalski, Poznań, Rypin). Tym samym PKN ORLEN po przekształceniach nadal będzie dysponować terminalem paliw w lokalizacji Gdańsk.
Źródła zaopatrzenia
Ropa naftowa
Dostawy surowca realizowane są głównie rurociągiem „Przyjaźń” z Rosji oraz drogą morską rurociągiem Pomorskim. Grupa Orlen Lietuva jest zaopatrywana w surowiec przez terminal w Butyndze. W grupie Unipetrol główne kierunki zaopatrzenia w surowiec stanowią południowy odcinek rurociągu „Przyjaźń” dla rafinerii w Litvínovie oraz rurociągi TAL i IKL dla rafinerii w Kralupach. Rafineria w Litvínovie jest też zaopatrywana przez rurociągi TAL i IKL.
PKN Orlen zapewnia ropę naftową do rafinerii w Płocku oraz trzech rafinerii z Grupy Orlen zlokalizowanych odpowiednio w Litvínovie i Kralupach w Czechach oraz w Możejkach na Litwie. Zakupy gazu ziemnego opierają się na długoterminowym kontrakcie pomiędzy PKN Orlen i PGNiG oraz na umowach z dostawcami alternatywnymi. Ponadto Grupa Orlen realizuje szereg projektów poszukiwawczo-wydobywczych w celu pozyskania własnych źródeł gazu i ropy naftowej.
Gaz ziemny
Zakupy gazu ziemnego opierają się na długoterminowym kontrakcie pomiędzy PKN Orlen i PGNiG oraz na umowach z dostawcami alternatywnymi. Ponadto realizowany jest również szereg projektów poszukiwawczo-wydobywczych w celu pozyskania własnych źródeł gazu i ropy naftowej.
Działalność wydobywcza
Działalność w Polsce
Działania w zakresie rozpoznawania oraz eksploatacji gazu ziemnego oraz ropy naftowej są prowadzone na terenie 8 województw: pomorskiego, kujawsko-pomorskiego, mazowieckiego, wielkopolskiego, łódzkiego, lubelskiego, podkarpackiego i małopolskiego. Wydobycie gazu ziemnego odbywa się we współpracy z PGNiG. Zasoby (potwierdzone lub prawdopodobne) 2P posiadane przez Grupę Orlen w Polsce wyniosły na koniec 2015 roku 8,2 mln baryłek ekwiwalentu ropy naftowej (MM BOE). Liczba koncesji wniosła 15, zaś liczba odwiertów 14. W 2015 r. koncern prowadził prace, samodzielnie lub z partnerem, na obszarze 29 koncesji.
Działalność w Kanadzie
Działalność wydobywcza prowadzona jest w prowincji Alberta, przy zastosowaniu technik odwiertów horyzontalnych oraz szczelinowania hydraulicznego.
W 2015 roku rozpoczęto 16 takich operacji. W efekcie uzyskano średnią produkcję w 4 kwartale 2015 roku na poziomie ponad 7,3 tys. baryłek ekwiwalentu ropy dziennie (MBOE/D), z czego 45% stanowiły węglowodory ciekłe (ropa oraz kondensat).
Struktura grupy kapitałowej PKN ORLEN
Spółki zależne grupy kapitałowej PKN ORLEN:
ANWIL S.A.
Baltic Power Sp. z o.o. (51,41%)
Basell ORLEN Polyolefins Sp. z o.o. (50,00%)
Dewon PSA (36,38%)
ENERGA S.A. (90,92%)
Exalo Drilling S.A.
GAS-TRADING S.A. (43,41% oraz udział pośredni 36,17%)
Gas Storage Poland Sp. z o.o.
Grupa Azoty Polyolefins (17,30%)
GEOFIZYKA Kraków S.A. (w likwidacji w upadłości likwidacyjnej)
GEOFIZYKA Toruń S.A.
IKS SOLINO S.A.
LLC "Karpatgazvydobuannya" (85,00%)
Kopalnia Soli Lubień Sp. z o.o.
LOTOS Gaz S.A. (w likwidacji)
LOTOS Green H2 Sp. z o.o.
LOTOS Infrastruktura S.A.
LOTOS Kolej Sp. z o.o.
LOTOS Lab Sp. z o.o.
LOTOS Ochrona Sp. z o.o.
LOTOS Oil Sp. z o.o.
LOTOS Petrobaltic S.A. (99,99%)
LOTOS Serwis Sp. z o.o.
LOTOS Straż Sp. z o.o.
LOTOS SPV 3 Sp. z o.o.
LOTOS SPV 4 Sp. z o.o.
LOTOS SPV 5 Sp. z o.o.
LOTOS SPV 6 Sp. z o.o.
LOTOS Terminale S.A.
LOTOS Upstream Sp. z o.o.
ORLEN Administracja Sp. z o.o.
ORLEN Asfalt Sp. z o.o.
ORLEN Aviation Sp. z o.o.
AB ORLEN Baltics Retail
ORLEN Budonaft Sp. z o.o.
ORLEN Capital AB
ORLEN Centrum Serwisowe Sp. z o.o.
ORLEN Centrum Usług Korporacyjnych Sp. z o.o.
ORLEN Deutschland GmbH
ORLEN EKO Sp. z o.o.
ORLEN Energia Sp. z o.o.
ORLEN Holding Malta Limited
ORLEN International Trading (Suzhou) Co., Ltd.
ORLEN KolTrans S.A.
ORLEN Laboratorium S.A.
AB ORLEN Lietuva
ORLEN Neptun I Sp. z o.o.
ORLEN Neptun II Sp. z o.o.
ORLEN Neptun III Sp. z o.o.
ORLEN Neptun IV Sp. z o.o.
ORLEN Neptun V Sp. z o.o.
ORLEN Neptun VI Sp. z o.o.
ORLEN Neptun VII Sp. z o.o.
ORLEN Neptun VIII Sp. z o.o.
ORLEN Neptun IX Sp. z o.o.
ORLEN Neptun X Sp. z o.o.
ORLEN Neptun XI Sp. z o.o.
ORLEN Ochrona Sp. z o.o.
ORLEN OIL Sp. z o.o.
ORLEN Olefiny Sp. z o.o.
ORLEN Paliwa Sp. z o.o.
ORLEN Południe S.A.
ORLEN Projekt S.A.
ORLEN Serwis S.A.
ORLEN Synthos Green Energy Sp. z o.o. (50,00%)
ORLEN Trading Switzerland GmbH
ORLEN Transport Sp. z o.o.
ORLEN Unipetrol a.s.
ORLEN Upstream Sp. z o.o.
ORLEN Usługi Finansowe Sp. z o.o.
ORLEN VC Sp. z o.o.
ORLEN Wind 3 Sp. z o.o.
PFK GASKON S.A. (45,94%)
PGNiG BioEvolution Sp. z o.o.
PGNiG GAZOPROJEKT S.A. (95,17%)
PGNiG Obrót Detaliczny Sp. z o.o.
PGNiG Serwis Sp. z o.o.
PGNiG SPV 6 Sp. z o.o.
PGNiG SPV 9 Sp. z o.o.
PGNiG SPV 10 Sp. z o.o.
PGNiG Supply & Trading GmbH
PGNiG Technologie S.A.
PGNiG TERMIKA S.A.
PGNiG Upstream North Africa B.V.
PGNiG Upstream Norway AS
PGNiG Upstream Polska Sp. z o.o.
PGNiG Ventures Sp. z o.o.
Płocki Park Przemysłowo-Technologiczny Sp. z o.o. (50,00%)
Polska Press Sp. z o.o.
Polska Spółka Gazownictwa Sp. z o.o.
Polski Gaz Towarzystwo Ubezpieczeń Wzajemnych
Rafineria Gdańska Sp. z o.o. (70,00%)
RUCH S.A. (65,00%)
Ship - Service S.A. (60,86%, w likwidacji)
SGT EUROPOL GAZ S.A. (48,00% oraz udział pośredni 3,18%)
Sigma Bis S.A. (66,00%)
SOLGEN Sp. z o.o. (60,00%)
UNI-BITUMEN Sp. z o.o.
ZWUG INTERGAZ Sp. z o.o. (38,30%)
Dotychczasowi prezesi Zarządu
Andrzej Modrzejewski – od 16 kwietnia 1999 do 8 lutego 2002 (do 6 września 1999 jako prezes Zarządu Petrochemii Płock SA)
Zbigniew Wróbel – od 8 lutego 2002 do 28 lipca 2004
Jacek Walczykowski – od 28 lipca do 16 sierpnia 2004
Igor Chalupec – od 21 września 2004 do 18 stycznia 2007
Piotr Kownacki – od 18 stycznia 2007 do 28 lutego 2008
Wojciech Heydel – od 30 kwietnia do 18 września 2008
Dariusz Jacek Krawiec – od 18 września 2008 do 16 grudnia 2015
Wojciech Jasiński – od 16 grudnia 2015 do 5 lutego 2018
Daniel Obajtek – od 5 lutego 2018
Władze spółki
Zarząd
Daniel Obajtek – Prezes Zarządu i Dyrektor Generalny od 5 lutego 2018
Józef Węgrecki – członek Zarządu ds. operacyjnych od 23 marca 2018 (od 5 lutego 2018 członek Rady Nadzorczej oddelegowany do czasowego wykonywania czynności członka Zarządu ds. inwestycji i zakupów)
Patrycja Klarecka – członek Zarządu ds. sprzedaży detalicznej od 24 czerwca 2018
Armen Konrad Artwich – członek Zarządu ds. korporacyjnych od 1 września 2018
Michał Róg – członek Zarządu ds. handlu hurtowego i międzynarodowego od 1 września 2018
Janusz Szewczak – członek Zarządu ds. finansowych od 3 lutego 2020
Adam Burak – członek Zarządu ds. komunikacji i marketingu od 3 lutego 2020
Piotr Sabat – członek Zarządu ds. rozwoju od 1 marca 2022
Krzysztof Nowicki – członek Zarządu ds. produkcji i optymalizacji od 1 września 2022
Robert Perkowski – członek Zarządu ds. wydobycia od 3 listopada 2022
Iwona Waksmundzka-Olejniczak – członek Zarządu ds. strategii i zrównoważonego rozwoju od 3 listopada 2022
Rada Nadzorcza
Wojciech Jasiński – przewodniczący Rady Nadzorczej Spółki
Andrzej Szumański – wiceprzewodniczący Rady Nadzorczej Spółki
Anna Wójcik – sekretarz Rady Nadzorczej Spółki
Barbara Jarzembowska – niezależny członek Rady Nadzorczej Spółki
Andrzej Kapała – niezależny członek Rady Nadzorczej Spółki
Michał Klimaszewski – niezależny członek Rady Nadzorczej Spółki
Roman Kusz – niezależny członek Rady Nadzorczej Spółki
Jadwiga Lesisz – członek Rady Nadzorczej Spółki
Anna Sakowicz-Kacz – niezależny członek Rady Nadzorczej Spółki
Janina Goss – członek Rady Nadzorczej Spółki
Orlen Team
W 2002 spółka stworzyła specjalny zespół rajdowy pod nazwą Orlen Team. W skład ekipy weszli trzej motocykliści Jacek Czachor, Marek Dąbrowski i Jakub Przygoński oraz kierowca rajdowy Szymon Ruta i jego pilot.
Historia projektu:
przełom 1999 i 2000 – Jacek Czachor i Marek Dąbrowski – pierwszy start w Rajdzie Dakar 2000 (pierwsi polscy motocykliści, którzy go ukończyli).
czerwiec 2002 – powstanie zespołu w obecnej formule (2 motocyklistów + załoga samochodowa Komornicki/Marton) – starty Mistrzostwach Świata FIM i Pucharze Świata FIA w rajdach terenowych oraz Rajdzie Dakar.
wrzesień 2004 – dotychczasową załogę samochodową zastąpił K. Hołowczyc i J.M. Fortin. Marek Dąbrowski był drugim wicemistrzem świata w 2004 oraz pierwszym Polakiem w historii Rajdu Dakar, który ukończył zawody w pierwszej dziesiątce. Jacek Czachor zdobył tytuł wicemistrza świata 2004 i 10 miejsce podczas Dakar 2007 (etapowe miejsca w pierwszej trójce).
Dakar 2009 – Krzysztof Hołowczyc 5 miejsce, debiutujący Jakub Przygoński 11 miejsce, Jacek Czachor 20 miejsce, Marek Dąbrowski wycofał się z powodu ciężkiej kontuzji.
Kontrowersje
Z PKN Orlen związana była tak zwana afera Orlenu (2004), a z nią prace poświęconej jej sejmowej komisji śledczej.
W 2002 należąca do PKN Orlen rafineria w Trzebini zamieszana była w aferę paliwową.
23 czerwca 2014 tygodnik „Wprost” opublikował w ramach badań afery podsłuchowej rozmowę ze stycznia 2014 ówczesnego prezesa PKN Orlen Dariusza Jacka Krawca z ówczesnymi politykami ministrem skarbu państwa Włodzimierzem Karpińskim i sekretarzem stanu w tym resorcie Zdzisławem Gawlikiem o cenach paliwa i manipulowaniu nimi przez koncern w celu wygrania wyborów parlamentarnych w 2011 roku przez Platformę Obywatelską. Według Dariusza Jacka Krawca ówczesny premier RP Donald Tusk po wygranych wyborach miał powiedzieć, że "Teraz to paliwo może być nawet i po 7 zł".
7 grudnia 2020 grupa PKN Orlen poinformowała o podpisaniu umowy przedwstępnej na przejęcie grupy Polska Press. Decyzja ta spotkała się z uznaniem ze strony środowisk popierających partię Prawo i Sprawiedliwość, jednocześnie wywołując oburzenie i zdecydowaną krytykę ze strony części dziennikarzy, środowisk opozycyjnych i centrystycznych.
RPO Adam Bodnar wypowiedział się krytycznie podkreślając zagrożenia dla wolności słowa poprzez fakt przejęcia Polska Press przez spółkę państwową zaznaczając, że „Konstytucyjna zasada wolności prasy wyklucza zaś jej prawne podporządkowanie władzom politycznym – choćby pośrednie” oraz „Inaczej wolna prasa, której cechą jest krytycyzm wobec władzy, może się przekształcić w zależne od niej biuletyny informacyjne i propagandowe. A koncentracja w jednym koncernie druku prasy, jej wydawania i kolportażu to próba powrotu do niechlubnych tradycji RSW „Prasa-Książka-Ruch” z PRL”.
Na 11 czerwca 2022 zaplanowano ogólnopolską akcję Blokujemy Orlen w 130 miastach, ale odbyła się ona w 51.
Uwagi
Przypisy
Linki zewnętrzne
Polskie przedsiębiorstwa chemiczne
Polskie przedsiębiorstwa naftowe i gazowe
Przedsiębiorstwa w Płocku
Spółki notowane na GPW w Warszawie
Odznaczeni Wielkim Orderem Świętego Zygmunta
Hasła kanonu polskiej Wikipedii |
188009 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Lutynia%20%28powiat%20k%C5%82odzki%29 | Lutynia (powiat kłodzki) | Lutynia (niem. Leuthen) – wieś w Polsce położona w województwie dolnośląskim, w powiecie kłodzkim, w gminie Lądek-Zdrój.
Położenie
Zasadnicza część miejscowość rozciąga się jest wzdłuż doliny potoku Luta, nieliczne domy położone są wzdłuż przebiegającej południowym zboczem Granicznej Drogi Królewskiej prowadzącej do Przełęczy lądeckiej i Travnej w Czechach, na wysokości około 520–580 m n.p.m. Do Lutyni należy też dawna miejscowość Ułęże.
Podział administracyjny
W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa wałbrzyskiego.
Historia
Pierwsze wzmianki o Lutyni pochodzą z 1346 roku, wieś miała wtedy nazwę Lutein i należała do państwa karpieńskiego. Miejscowość rozwijała się szybko ponieważ była położona na szlaku handlowym. Dwukrotnie (w XVI i na początku XIX wieku) rozpoczynano tutaj wydobycie rud ołowiu i srebra, lecz złoża okazały się zbyt małe do eksploatacji. W czasie trwania wojny trzydziestoletniej mieszkańcy Lutyni brali udział w krwawo stłumionych buntach na tle religijnym. W roku 1641 wieś została kupiona przez radcę cesarskiego Jana Zygmunta Hoffmana, ówczesnego właściciela uzdrowiska w Lądku. Od 1736 roku należała do miasta, a jej rozwój zapewniali kuracjusze, którzy podczas spacerów zatrzymywali się w miejscowej gospodzie. Przed 1786 rokiem miejscowość otrzymała kaplicę modlitewną, a w 1830 roku uruchomiono tu szkołę. Lutynia mimo sprzyjających warunków w XIX wieku nie rozwinęła się, ale stała się obok swego przysiółku Ułęże wsią turystyczną, związaną z Lądkiem. W 1908 roku zamieszkiwało Lutynię 248 osób, najwięcej w porównaniu z innymi latami. W 1978 roku były tu 22 gospodarstwa rolne, w 1988 roku ich liczba spadła do 14. Obecnie Lutynia to niewielka wieś rolnicza.
Demografia
Jest to najmniejsza miejscowość gminy Lądek-Zdrój. Według Narodowego Spisu Powszechnego w marcu 2011 roku posiadała 51 mieszkańców.
Zabytki i atrakcje
Kościół pw. św. Jana Nepomucena wzniesiony około 1784 r.
Ruiny kopalni ołowiu i srebra Nowy Filip
Bazaltowe Słupy
Czarne Urwisko
Szwedzkie Szańce
Studnia z 1906 roku, ulokowana w centrum wsi
Pensjonat Geo Vita z aleją drzew zasadzonych przez wybitnych naukowców związanych z gazownictwem (w tym dwóch laureatów nagrody Nobla), aktorów i sportowców
Ciekawostki
W Lutyni kręcono sceny do polsko-czechosłowackiego filmu o Werwolfie Zagłada Poziomkowego Dworu
W czasie okupacji, w jednej z nieistniejących już chałup mieściła się głęboko zakonspirowana placówka wywiadu Armii Krajowej. Zajmowała się ona zbieraniem wiadomości i przerzucaniem ludzi (głównie narodowości żydowskiej) na teren Czech. Placówkę prowadziło małżeństwo Józefa i Elżbiety Matejczyków – powstańców śląskich, którzy na te tereny przenieśli się jeszcze przed wojną.
W Lutyni znajdowało się przejście małego ruchu granicznego i na szlaku turystycznym Lutynia – Travná, które funkcjonowało do 21 grudnia 2007 roku.
Przypisy
Bibliografia
Słownik geografii turystycznej Sudetów. Marek Staffa (redakcja). T. 17: Góry Złote. Wrocław: Wydawnictwo I-BiS, 1993, . |
188010 | https://pl.wikipedia.org/wiki/1%20Warszawska%20Samodzielna%20Brygada%20Kawalerii | 1 Warszawska Samodzielna Brygada Kawalerii | 1 Warszawska Samodzielna Brygada Kawalerii – jednostka kawalerii ludowego Wojska Polskiego.
Utworzona w ZSRR w 1944 roku jako 1 Samodzielna Brygada Kawalerii. Był to jedyny związek taktyczny kawalerii polskiej sformowany po kampanii wrześniowej.
Formowanie i zmiany organizacyjne
Brygadę formowano od marca do maja 1944 roku w Trościańcu na południowy wschód od Sum (Ukraińska SRR) według etatu 06/450 radzieckiej samodzielnej brygady kawalerii. Stan brygady wynosił 3025 żołnierzy, a po zmianach – 3500. Rozkazem nr 38 z 8 maja 1944 roku została włączona w skład 1 Armii Polskiej w ZSRR. Od 6 sierpnia 1944 do końca II wojny światowej działała w składzie 1 Armii Wojska Polskiego.
Żołnierze rekrutowali się przede wszystkim z kawalerzystów polskich – uczestników walk we wrześniu 1939 roku. Ok. 75% stanowili żołnierze 19 pułku Ułanów Wołyńskich i 21 pułku Ułanów Nadwiślańskich, a pozostali z 6 pułku Ułanów Kaniowskich, 9 pułku Ułanów Małopolskich, 12 pułku Ułanów Podolskich, 14 pułku Ułanów Jazłowieckich, 23 pułku Ułanów Grodzieńskich, 2 pułku strzelców konnych i 3 Pułku Strzelców Konnych im. Hetmana Stefana Czarnieckiego i inni, także spoza jednostek kawalerii.
Były jednak braki w kadrze oficerskiej. Stanowiska oficerów starszych obsadzono głównie kawalerzystami z Armii Czerwonej polskiego pochodzenia, natomiast na stanowiska oficerów młodszych promowano podoficerów. Po wkroczeniu do kraju brygada została uzupełniona poborowymi z terenów Wołynia i Podola głównie z okolic Tarnopola i Równego oraz grupą partyzantów 27 Wołyńskiej Dywizji Piechoty.
Poszczególne pododdziały zaprzysiężono w Dobrzyńcu 4, 6 i 13 października 1944 roku.
Struktura organizacyjna
Dowództwo i sztab,
2 pułk ułanów,
3 pułk ułanów,
4 dywizjon artylerii konnej
dywizjon szkolny,
8 bateria przeciwlotnicza,
12 szwadron saperów,
służby:
4 park amunicyjny,
5 ambulans weterynaryjny,
6 szwadron medyczno-sanitarny,
7 kolumna taborowa,
9 szwadron zabezpieczenia technicznego,
10 szwadron łączności,
Wojskowa Stacja Pocztowa nr 2977.
Stan etatowy: 3025 ludzi (302 oficerów, 693 podoficerów, 2 030 szeregowych), następnie 3 500 ludzi; 3 004 konie, 7 motocykli, 109 samochodów, 25 radiostacji, 429 pistoletów maszynowych, 2 427 karabinków, 60 karabinów maszynowych, 6 wielkokalibrowych karabinów maszynowych (DSzK), 48 rusznic przeciwpancernych, 24 moździerze 82 mm, 20 armat 76 mm, 6 armat przeciwlotniczych 37 mm wz. 1939 (61-K).
Dowództwo brygady
Dowódca brygady:
płk Władimir Radziwanowicz (12 kwietnia 1944 – 12 lutego 1945),
p.o. ppłk Konstanty Gryżewski (15 lutego – 2 marca 1945),
płk Aleksander Dawidziuk (3 marca – 1 maja 1945).
Zastępca dowódcy brygady ds. polityczno-wychowawczych:
rtm. (mjr, ppłk) Stanisław Arkuszewski (1 maja 1944 – do końca wojny).
Zastępca dowódcy brygady ds. liniowych:
vakat – do 8 kwietnia 1945,
ppłk Andrzej Lisowski (8 kwietnia 1944 – do końca wojny).
Szef sztabu:
ppłk Mikołaj Pichowicz (1 maja 1944 – 5 lutego 1945),
p.o. mjr Leonid Maksimow (5 lutego – 3 marca 1945),
ppłk Mikołaj Pichowicz (3 marca 1945 – do końca wojny).
Działania bojowe
Po ukończeniu szkolenia i otrzymaniu wyposażenia kawaleryjskiego, 1 Brygada osiągnęła gotowość bojową. Na początku lipca 1944 roku transportem kolejowym przewieziono brygadę z rejonu Sum na Wołyń w okolicę Kiwerc, gdzie skoncentrowała się w lasach w rejonie Onewa i Suska. 23 lipca opuściła rejon wyczekiwania i po forsownym marszu doszła do Chełma, gdzie pełniła służbę garnizonową i ochraniała PKWN. 15 sierpnia 1944 roku wzięła udział w defiladzie w Lublinie. Defilowała przed przewodniczącym Krajowej Rady Narodowej Bolesławem Bierutem.
Do walki brygada weszła po raz pierwszy we wrześniu 1944 roku na przyczółku warecko-magnuszewskim. Następnie wkroczyła na Pragę, gdzie w czasie forsowania Wisły prowadziła działania demonstracyjne w rejonie mostu Kierbedzia. Od października do grudnia Brygada znajdowała się na linii frontu w rejonie Glinianka - Kołbiel, a następnie Świdry Małe - Karczew.
Podczas radzieckiej ofensywy styczniowej 1945 roku jednostka wojskowa sforsowała Wisłę i wkroczyła do Warszawy od strony Służewca, po czym otrzymała rozkaz przejścia do Bydgoszczy. Następnie walczyła na Pomorzu wraz z oddziałami 1 Armii Wojska Polskiego, m.in. o Podgaje, Jastrowie, Wielboki, Sośnicę.
1 marca 1945 roku 1 Warszawska Samodzielna Brygada Kawalerii przeprowadziła ostatnią w historii jazdy polskiej szarżę kawaleryjską, na pozycje niemieckie we wsi Borujsko (Schönfeld), stanowiące część trzeciej linii umocnień Wału Pomorskiego. Wcześniejsze natarcia na Borujsko tego dnia – czołgi i oddziały 2 Warszawskiej Dywizji Piechoty – nie przynosiły powodzenia z uwagi na trudny podmokły teren i położenie wsi na wzniesieniu, na otwartym terenie. Do wsparcia kolejnego natarcia wyznaczono grupę bojową kawalerii w składzie dwóch szwadronów pod dowództwem podporucznika Zbigniewa Staraka. Grupa konna, po zaciętej walce, zdobyła Borujsko ze stratą w boju zaledwie 7 ułanów zabitych i 10 rannych.
Brygada wzięła następnie udział w walkach o Gryfice oraz dokonała uroczystych zaślubin Polski z morzem w Mrzeżynie. W kwietniu 1945 roku zajmowała pozycje obronne wzdłuż brzegów rzeki Dziwna i Zalewu Szczecińskiego. Po przekroczeniu Odry, warszawscy kawalerzyści rozpoczęli walki w Brandenburgii podchodząc do północnych przedmieść Berlina. W pierwszych dniach maja Warszawska Brygada przeszła w okolice Łaby, kończąc szlak bojowy w rejonie Wandlitz.
W dniu 15 maja 1945 rozkazem Naczelnego Dowódcy Wojska Polskiego przeformowano 1 Warszawską Samodzielną Brygadę Kawalerii na 1 Warszawską Dywizję Kawalerii, istniejącą do 1947 roku.
Symbole brygady
Sztandar
Sztandar został ufundowany przez społeczeństwo Lublina w lipcu 1944 roku i wręczony brygadzie na froncie. Wykonały go w Lublinie zakonnice wg wzoru sztandarów kawaleryjskich okresu międzywojennego z wizerunkiem krzyża Virtuti Militari. Po raz pierwszy na sztandar ten składało przysięgę uzupełnienie wcielone do brygady na Pradze.
Proporczyk na mundur
Proporczyki sztabu brygady i służb były czerwono-jasnoniebieskie.
Proporczyki na lance
Początkowo brygada lanc nie posiadała, jednakże rozkaz dowódcy 1 KPSZ w ZSRR nr 13 z 24 października 1943 roku przewidywał wyposażenie kawalerii w proporczyki na lance o barwach narodowych. Pierwsze lance sporządzono prowizorycznie. Po wkroczeniu na dawne tereny polskie uzyskano pewną liczbę lanc z okresu międzywojennego, które wożono jako oznaki poszczególnych szwadronów. Z czasem proporczyki o barwach narodowych zaczęto zastępować proporczykami o barwach pułków lub szwadronów specjalnych, na których zaznaczano numer szwadronu albo baterii. Proporce szwadronowe miały wygląd prostokąta z wycięciem, złożonego jakby z dwóch części: od strony wycięcia proporzec był dwukolorowy o barwach pułku.
Poszczególne szwadrony oznaczano barwami: 1 szwadron – czerwony, 2 szwadron – biały, 3 szwadron – żółty, 4 szwadron – niebieski, szwadron ckm – czarny. Dowództwo 1 SBK używało proporca w formie biało-czerwonego trójkąta, a po utworzeniu 1 WDK proporca złożonego od strony wycięcia z części biało-czerwonej, a od strony drzewca z kwadratu podzielonego na cztery pola oznaczające pułki. W górnym rzędzie: pole czerwone z cyfrą 1 oznaczało 1 puł, pole białe z cyfrą 2 – 2 puł; w dolnym rzędzie: pole żółte z cyfrą 3 – 3 puł, pole czarne bez cyfry – 57 pak.
Upamiętnienie
W 1967 przy ul. Wybrzeże Szczecińskie w Warszawie, w pobliżu mostu Poniatowskiego, odsłonięto głaz z wykutym napisem upamiętniający żołnierzy 1 Warszawskiej Brygady Kawalerii poległych w walkach o wyzwolenia Warszawy we wrześniu 1944 i styczniu 1945.
Nazwy wyróżniające i odznaczenia
Rozkazem dowódcy 1 Armii Wojska Polskiego nr 60 z 24 lutego 1945 roku i rozkazem Naczelnego Dowództwa Armii Czerwonej nr 011 z 19 lutego 1945 roku brygada otrzymała miano Warszawska.
Rozkazem Naczelnego Dowódcy Wojska Polskiego nr 127 z 8 maja 1946 roku została odznaczona Orderem Krzyża Grunwaldu III klasy.
Przypisy
Bibliografia
Brygady kawalerii polskiej
Kawaleria ludowego Wojska Polskiego
Jednostki o nazwie wyróżniającej Warszawska
Jednostki odznaczone Orderem Krzyża Grunwaldu
Związki taktyczne 1 Armii Wojska Polskiego |
188011 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Konrad%C3%B3w%20%28wojew%C3%B3dztwo%20dolno%C5%9Bl%C4%85skie%29 | Konradów (województwo dolnośląskie) | Konradów (niem. Konradswalde) – wieś w Polsce położona w województwie dolnośląskim, w powiecie kłodzkim, w gminie Lądek-Zdrój.
Położenie
Konradów to duża wieś łańcuchowa o długości około 3 km, leżąca w północnej części Krowiarek, rozciągnięta wzdłuż Konradki, na wysokości około 440–530 m n.p.m.
Podział administracyjny
W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa wałbrzyskiego.
Historia
Pierwsze wzmianki o Konradowie pochodzą z roku 1346, z dokumentu wydanego przez króla Jana Luksemburskiego. Wieś wchodziła wtedy w skład państwa karpieńskiego i została przekazana w lenno braciom von Glubos. W tym czasie istniał już tam kościół, a w roku 1384 zanotowano istnienie parafii. W 1416 roku wzmiankowano tu sędziostwo, które niewątpliwie powstało znacznie wcześniej. Po upadku państwa karpieńskiego wieś stała się królewszczyzną. Działała tu szkoła katolicka, wzmiankowana po raz pierwszy w 1789 roku. W roku 1840 miejscowość należała do największych wsi w regionie, były tu wtedy: dwór, szkoła, tartak, dwie olejarnie, browar, gorzelnia i aż siedem młynów wodnych. Od średniowiecza z przerwami aż do połowy XIX wieku w okolicy wsi prowadzono wydobycie rud żelaza. W XIX wieku Konradów nadal pozostawał dużą miejscowością, w związku z czym po 1885 roku stał się siedzibą urzędu stanu cywilnego. Największą liczbę ludności wsi odnotowano w 1857 roku (900 osób).
Zabytki
Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są:
kościół pw. Podwyższenia Krzyża, z XVII wieku, przebudowany w XIX wieku. Jest to budowla jednonawowa z półkolistym prezbiterium i wieżą zwieńczoną barokowym hełmem. Wewnątrz zachowało się wyposażenie z XVIII wieku, między innymi figury świętych autorstwa Michała Klahra. Poza tym jest tam też barokowa chrzcielnica, ambona i organy w tym samym stylu. Kościół jest otoczony murem, przy którym stoi kamienny krzyż ze sceną ukrzyżowania.
dwór, z końca XVIII wieku, przebudowany w XX wieku. Jest to trzynastoosiowa piętrowa budowla z portykiem i balkonem, wzniesiona na planie wydłużonego prostokąta. Budynek nakryty jest dachem czterospadowym i ma zachowany pilastrowy podziałem elewacji. Po roku 1945 w obiekcie funkcjonował ośrodek wczasowy, następnie były w nim mieszkania pracowników PGR-u, obecnie jest częściowo zamieszkały.
Inne zabytki:
liczne domy z XVIII i XIX wieku,
dwa kamienne mosty z XIX wieku, położone przy domach nr 13 i 74.
Zobacz też
Inne miejscowości o podobnej nazwie:
Konradowo
Konradów
Konradówka
Przypisy
Bibliografia
Słownik geografii turystycznej Sudetów. Marek Staffa (redakcja). T. 16: Masyw Śnieżnika i Góry Bialskie. Warszawa: Wydawnictwo PTTK „Kraj”, 1993, .
Krowiarki
Konradów |
188013 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Or%C5%82owiec | Orłowiec | Orłowiec (niem. Schönau bei Bad Landeck) – wieś w Polsce położona w województwie dolnośląskim, w powiecie kłodzkim, w gminie Lądek-Zdrój.
Podział administracyjny
W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa wałbrzyskiego.
Historia
Pierwsze wzmianki o Orłowcu pochodzą z 1346 roku. W XV wieku wieś przeszła na własność rodziny von Pannvitzów i należała do nich do wojny trzydziestoletniej. Szkołę katolicką wzmiankowano po raz pierwszy w 1789 roku, a wolne sędziostwo w roku 1830. W 1840 roku w miejscowości istniały dwa młyny wodne, wytwórnia potażu, browar i tartak. W XIX wieku rozwinął się nieco w Orłowcu lokalny przemysł, rzemiosło i handel. Wieś pozostawała średniej wielkości miejscowością, w której największą liczbę ludności odnotowano w 1867 roku (588 osób). W drugiej połowie XIX wieku Orłowiec stał się wsią turystyczną, gdyż wiodły przezeń szlaki na Jawornik Wielki i na Przełęcz Różaniec. W okresie międzywojennym wzniesiono w Orłowcu budynek straży granicznej. Po 1945 roku początkowo był niewielką wsią rolniczą, w następnych latach zaczęła odradzać się funkcja letniskowa. W 1978 roku było tu 27 gospodarstw rolnych, w 1988 roku ich liczba spadła do 16.
Demografia
Miejscowość liczy 71 mieszkańców (31.03.2011 r.).
Zabytki
Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są obiekty:
kościół filialny pw. św. Sebastiana, z około 1600 roku. Jest to budowla jednonawowa z prostokątnym prezbiterium i niską wieża nakrytą hełmem z latarnią. Skromne wyposażenie kościoła pochodzące z lat 1770-1780 utrzymane jest w stylu późnego baroku, jego autorstwo przypisywane jest Michaelowi Ingnatzowi Klahrowi.
dwór, nr 4, z 1787 roku
oficyna, nr 5, z XVIII wieku.
Turystyka
Przez Orłowiec przechodzi szlak turystyczny:
& czerwony Główny Szlak Sudecki z Lądka Zdroju do Złotego Stoku.
Osoby związane z Orłowcem
W miejscowości urodził się Franz Volkmer (1846-1930), nauczyciel, historyk-regionalista, dyrektor seminarium nauczycielskiego w Bystrzycy Kłodzkiej
Zobacz też
Byłe przejście graniczne Orłowiec-Bílá Voda (Růženec)
Przypisy
Bibliografia
Słownik geografii turystycznej Sudetów. Marek Staffa (redakcja). T. 17: Góry Złote. Wrocław: Wydawnictwo I-BiS, 1993, .
Orłowiec |
188015 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Skrzynka%20%28wojew%C3%B3dztwo%20dolno%C5%9Bl%C4%85skie%29 | Skrzynka (województwo dolnośląskie) | Skrzynka (niem. Heinzendorf) – wieś w Polsce położona w województwie dolnośląskim, w powiecie kłodzkim, w gminie Lądek-Zdrój.
Położenie
Skrzynka to długa wieś łańcuchowa leżąca w Górach Złotych, w dolinie Skrzynczany, na granicy z Doliny Białej Lądeckiej, na wysokości około 380-450 m n.p.m.
Podział administracyjny
W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie wałbrzyskim.
Historia
Skrzynka powstała w XIV wieku, w roku 1360 przeszła na własność rodziny von Pannvitzów. W okresie tym istniał już we wsi kościół parafialny i wolne sędziostwo. Po wybuchu wojny trzydziestoletniej okoliczni chłopi zbuntowali się przeciwko przymusowemu wprowadzeniu katolicyzmu i wywołali niewielkie powstanie, które zostało krwawo stłumione. Pod Skrzynką w 1622 roku miała miejsce jedna z potyczek, w której zginęło 129 chłopów. W 1840 roku we wsi było kilka młynów wodnych i wytwórni oleju, tartak, cegielnia, wapiennik oraz składy piwa z browarów w Trzebieszowicach i we Wrocławiu. W połowie XIX wieku zlikwidowano tutejszą parafię i włączono Skrzynkę w obręb parafii w Trzebieszowicach.
Po 1945 roku Skrzynka pozostała typową wsią rolniczą, w 1978 roku było tu 67 gospodarstw rolnych, w 1988 roku ich liczba spadła do 59.
Zabytki
Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisany jest:
kościół filialny pod wezwaniem św. Bartłomieja, wzniesiony w połowie XVIII wieku, z wykorzystaniem murów poprzedniej XVI-wiecznej świątyni. Jest to barokowa budowla jednonawowa z wielobocznym prezbiterium i masywną wieżą nakrytą cebulastym hełmem. We wnętrzu zachował się ołtarz z 1640 roku, pochodzący z poprzedniej świątyni, XVIII-wieczne rzeźby i ambona z początku XIX wieku.
Kultura
Od 1978 roku w miejscowości działa ludowy zespół folklorystyczny Skrzynczanki.
Osoby związane ze Skrzynką
W Skrzynce urodził się polski himalaista Wojciech Kurtyka.
Po 1945 roku w miejscowości osiedlił się pisarz Henryk Worcell.
Zobacz też
Skrzynka
Przypisy
Bibliografia
Słownik geografii turystycznej Sudetów. Marek Staffa (redakcja). T. 17: Góry Złote. Wrocław: Wydawnictwo I-BiS, 1993, .
*
Skrzynka (województwo dolnośląskie) |
188016 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Elida | Elida | Elida, również Eleia, Elea, (nowogr. a. , starogr. /dialekt attycki/ a. /dialekt dorycki/) inaczej Elis – dawny nomos i górzysta kraina historyczna w starożytnej Grecji położona w zachodniej części Półwyspu Peloponeskiego.
Do końca 2010 roku Elida była prefekturą w Republice Greckiej ze stolicą w Pirgos w regionie administracyjnym Grecja Zachodnia. Powierzchnia prefektury wynosiła 2618 km², zamieszkiwało ją ok. 198,8 tys. ludzi (stan z roku 2005).
Od północy Elida graniczy z dawną prefekturą Achaja (również region Grecja Zachodnia), od wschodu z Arkadią, od południa z Messenią (obydwie z regionu administracyjnego Peloponez), zaś od zachodu ogranicza ją Morze Jońskie. Przez Elidę płyną rzeki Penejos i Alfios, głównymi miastami krainy były w starożytności Elida, Pisa i Olimpia słynna z igrzysk panhelleńskich.
Elida zasłynęła w starożytności wprowadzając – by uhonorować swego syna Pyrrona – prawo zwalniające z podatków wszystkich filozofów.
Przypisy
Krainy historyczne Grecji
Elida, Nomos |
188017 | https://pl.wikipedia.org/wiki/St%C3%B3jk%C3%B3w | Stójków | Stójków (niem. Olbersdorf) – wieś w Polsce położona w województwie dolnośląskim, w powiecie kłodzkim, w gminie Lądek-Zdrój.
Położenie
Stójków to niewielka wieś leżąca nad Białą Lądecką, na granicy Krowiarek i Gór Złotych, na wysokości około 440–460 m n.p.m.
Podział administracyjny
W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa wałbrzyskiego.
Nazwa
Do 1 stycznia 2014 wieś nosiła urzędową nazwę Stojków.
Historia
Pierwsza wzmianka o Stójkowie pochodzi z 1346 roku. W 1423 było tu wolne sędziostwo. W roku 1840 w miejscowości były 23 domy, w tym: 2 młyny wodne, tartak, kuźnia i piekarnia.
W 1897 roku przez Stójków przeprowadzono linię kolejową do Stronia Śląskiego, lokując tu przystanek kolejowy Lądek Stójków. W jego okolicach od wiosny 1928 roku odbywały się pierwsze loty szybowcowe na ziemi kłodzkiej.
Po 1945 roku działał tu kamieniołom.
Zobacz też
Miejscowość o podobnej nazwie:
Stojkowo
Przypisy
Stójków |
188021 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Grzmi%C4%85ca%20%28gmina%29 | Grzmiąca (gmina) | Grzmiąca – gmina wiejska w Polsce położona we wschodniej części województwa zachodniopomorskiego, w powiecie szczecineckim. Siedzibą gminy jest wieś Grzmiąca. Leży na Równinie Białogardzkiej oraz pojezierzach: Bytowskim i Drawskim
Położenie
Gmina jest położona we wschodniej części województwa zachodniopomorskiego, w północno-zachodniej części powiatu szczecineckiego. Gmina leży na Równinie Białogardzkiej oraz pojezierzach: Bytowskim i Drawskim.
Sąsiednie gminy:
Barwice i Szczecinek (powiat szczecinecki)
Tychowo (powiat białogardzki)
Bobolice (powiat koszaliński)
Do 31 grudnia 1998 r. wchodziła w skład województwa koszalińskiego.
Gmina stanowi 11,6% powierzchni powiatu.
Demografia
Gminę zamieszkuje 6,5% ludności powiatu.
Piramida wieku mieszkańców gminy Grzmiąca w 2014 roku.
Przyroda i turystyka
Niemal całą granicę z gminą Barwice wyznacza rzeka Parsęta, przy której rośnie większość lasów znajdujących się w gminie. Rzeka jest dostępna dla kajaków od skrzyżowania z torami w kierunku Barwic do jej ujścia do Bałtyku. Tereny leśne zajmują 34% powierzchni gminy, a użytki rolne 57%.
Komunikacja
Przez gminę prowadzi tylko jedna droga wojewódzka nr 171 łącząca Grzmiącą z Bobolicami (17 km) i z Barwicami (14 km). Odległość z Grzmiącej do stolicy powiatu, Szczecinka wynosi 29 km.
Grzmiąca uzyskała połączenie kolejowe po wybudowaniu w 1878 r. odcinka linii kolejowej z Białogardu do Szczecinka (wcześniej powstał odcinek do Kołobrzegu), w 1879 r. przedłużoną do Poznania. W 1897 r. otwarto drugą linię do Bobolic, w 1903 r. wydłużoną do Polanowa. Także w 1903 r. powstał odcinek Połczyn-Zdrój – Grzmiąca. 6 lat wcześniej wybudowano fragment do Świdwina. W 1921 r. wydłużono linię Grzmiąca – Polanów do Korzybia. Cała ta linia została rozebrana w 1945 r. W 1988 r. linia Kołobrzeg – Poznań została zelektryfikowana. W 1996 r. zamknięto linię Świdwin – Połczyn-Zdrój, a 3 lata później jej ostatni fragment przez Barwice do Grzmiącej. Obecnie czynne są 4 stacje: Wielanowo, Grzmiąca, Iwin i Przeradz.
W gminie czynny jest 1 urząd pocztowy: Grzmiąca (nr 78-450).
Zabytki
Wieża ciśnień z XIX wieku przy dworcu kolejowym w Grzmiącej, kościół pow. NMP Królowej Polski w Grzmiącej z 1600 r., przebudowany po pożarze, kaplica na cmentarzu komunalnym z 1917 r., zniszczona lodownia z 1711 roku, owczarnia z 1864 r. i zabudowa elewatora z XIX w., pałac rodu von Glasenapp, obecnie siedziba Urzędu Gminy.
Oświata
Na terenie gminy działają 2 szkoły podstawowe (Iwin, Grzmiąca) oraz jedno przedszkole w Grzmiącej.
Administracja
W 2016 r. wykonane wydatki budżetu gminy wynosiły 18,9 mln zł, a dochody budżetu 19,3 mln zł. Zobowiązania samorządu (dług publiczny) według stanu na koniec 2016 r. wynosiły 6,3 mln zł, co stanowiło 32,8% poziomu dochodów.
Samorząd jest członkiem Związku Miast i Gmin Dorzecza Parsęty.
Sołectwa gminy Grzmiąca: Czechy, Godzisław, Grzmiąca, Iwin, Krosino, Lubogoszcz, Mieszałki, Nosibądy, Przeradz, Przystawy, Radomyśl, Radusz, Storkowo, Wielanowo i Wielawino.
Miejscowości
Wsie Czechy, Godzisław, Grzmiąca, Iwin, Kamionka, Krosino, Lubogoszcz, Mieszałki, Nosibądy, Przeradz, Przystawy, Radomyśl, Radusz, Sławno, Storkowo, Sucha, Wielanowo, Wielawino.
Osady Boleszkowice, Gdaniec, Glewo, Grzmiączka, Klepary, Kłośno, Owczary, Pustkowie, Radostowo, Równe, Strzeszyn, Świętno, Ubocze, Zwartowo, Żarnowo
Grzmiąca i sąsiednie miejscowości w opisie Ludwiga Wilhelma Brüggemanna z 1784 roku
Dobra szlacheckie powiatu szczecineckiego;
28. Grzmiąca – pokaźna wioska. 1 milę na północny wschód od Barwic, 2 mile, albo według dokonanych w roku 1752 pomiarów 6428 prętów, na północny wschód od Szczecinka, 2 mile na wschód od Połczyna i podobnie daleko na południowy zachód od Bobolic, w dolinie, blisko Parsęty, przy drodze z Bobolic do Barwic, posiada 3 folwarki, 2 młyny wodne, kaznodzieję, kościelnego, który jest równocześnie organistą, 15 gospodarzy, 25 chałupników (przyp. w oryginale kossäthen, czyli gospodarzy mających działki poniżej 3 ha), 2 zajazdy, 2 kuźnie, 1 osadnictwo kaznodziejskie, 2 dzierżawy w lesie Grzmiącej i w Głodowej (przyp. koło Bobolic)zapisane w bobolickim Synodzie nazwane Zemkenkathen, 96 kominów (domostw), kościół należący do synodu szczecineckiego, do którego przynależą wioski Lubogoszcz, Storkowo, Wielawino, Sucha, Mieszałki, Czechy, Kusowo i Biningsche Mühle (przyp. były młyn wodny nad Parsętą – Storkowo Młyn, obecnie Stacja Geoekologiczna UAM), urodzajna ziemia, dobre pastwiska i drzewostany, rybactwo na Parsęcie składające się z 3 udziałów. Wójt Gerd Wedig z Glassenappów posiadał lenno Grzmiąca (część b) oraz udziały w Lubogoszczy, w Storkowie i Wielawinie oraz dawne lenno Kleistów Mieszałki i pozostawił je swojemu najbliższemu spadkobiercy marszałkowi Kaspar Otto z Glassenappów. Ten odstąpił je 7 lipca 1742 swoim następcom, braciom Adamowi Kazimierzowi, Henrykowi Krzysztofowi i Pawłowi Wedig z Glassenappów. Ostatni po ugodzie z pierwszymi w dniach 4 lutego i 14 sierpnia 1743 r. przejął wszystkie. Po śmierci ojca radnego i sędziego Białogardu Ottona Kazimierza z Glassenappów przypadło mu również stare lenno Glassenapów Białowąs i Sulikowo. Po śmierci swojego kuzyna marszałka Kaspra Ottona z Glassenappów 6 października 1747 r. otrzymał również dzięki losowi lenno Glassenappów Krągłe i Suchą (część c) wraz z należącą do tego majątku owczarnią Janikow i kilkoma gospodarzami z Wielawina. Stare lenno Grzmiąca (część a), część Wielawina, Kusowo (część a), Lubogoszcz (część a), Storkowo (część b), Wruckenhütten (przyp. folwark istniejący do około 1860 r. w miejscu obecnego Trzebiechowa), Czechy (część a) i Sucha (część c) po śmierci Joachima Reinholda Glassenapp przeszły na jego synów, którzy 31 lipca 1734 r. pogodzili się w ten sposób, że Lubogoszcz (część a) wraz z kilkoma gospodarzami ze Storkowa i folwark Wruckenhütten przypadły Ernstowi Joachimowi Glassenapp, pozostałe dobra jego bratu, kapitanowi Leopoldowi Kazimierzowi Glassenapp. Ten ostatni w dniu 8 lutego 1748 r. kupił dobra, które przypadły bratu. Ponieważ w 1758 r. poległ pod Świdnicą dobra jego przypadły bratankowi, najbliższemu dziedzicowi Ottonowi Reinholdowi Glassenapp. Po jego śmierci poniesionej pod Torgau w roku 1760 dobra przypadły kapitanowi Kasprowi Ottonowi Glassenapp. Z wdową po nim, Kunegundą Zofią Agnieszką, rozprawił się 12 sierpnia 1769 r. i przejął dobra porucznik Joachim Reinhold Glassenapp. Po porozumieniu z 11 maja 1771 r. sprzedał je Pawłowi Wedig z Glassenapów. Grzmiąca wraz z kilkoma gospodarzami z Wielawina, Lubogoszczy (część b) wraz z kilkoma gospodarzami ze Storkowa, Suchej (część a), folwark w Zwartowie i Czechy (część b) były kiedyś lennem rodziny Lodenów. Po wygaśnięciu rodu otrzymał je pułkownik Fryderyk Kazimierz Bolzheim, a po jego śmierci porucznik Joachim Ewald Massow. Ten ostatni sprzedał je 18 października 1746 r. dyrektorowi sądowemu i tajnemu radcy finansowemu Fryderykowi Dreger, którego dzieci Fryderyk i Karolina Filipina po mężu Menzel przejęli je 26 sierpnia 1750. Po ugodzie 20 stycznia 1760 sprzedali je Pawłowi Wedig z Glassenappów. Po jego śmierci jego syn i 3 córki pogodzili się 17 lutego 1777 następująco: Grzmiąca (części a, b i c), Białowąs, Sulikowo, cała wieś Wielwino, Krągłe, Mieszałki, Sławno, Kamionka, Opatówek i Łozice przypadły kapitanowi Joachimowi Kazimierzowi Glassenapp, a po jego śmierci po ugodzie 1 marca 1782 jego synom Jerzemu Wedig i Henrykowi Frydrykowi, dobra Kusowo, Storkowo, Wruckenhuetten i Czechy kapitanowej z Kleistów na Smęcinie, Zofii Luizie z Glassenappów, a po jej śmierci jej dzieciom, Pawłowi Berndowi Augustowi, Jerzemu Joachimowi Wilhelmowi, Barbarze Jadwidze Magdalenie, Katarzynie Amalii Fryderyce, Karolinie Henriecie Zofii, Auguście Ulryce Filipinie i Juliannie Antoninie Joannie z Kleistów. Reskryptem z dnia 24 kwietnia 1780 Lubogoszcz (część, a i b) przypadła żonie kapitana Karola Fryderyka Ingersleben, Helenie Amalii z Glassenappów, cały majątek Sucha i folwark Zwartowo Małgorzacie Wilhelminie z Glassenappów.
Miasta partnerskie
Ahrensbök
Przypisy
Linki zewnętrzne
Polska Baza Kolejowa (stacja Grzmiąca)
Zdjęcie satelitarne gminy (TerraServer) |
188022 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Borne%20Sulinowo%20%28gmina%29 | Borne Sulinowo (gmina) | Borne Sulinowo (do końca 1994 gmina Silnowo) – gmina miejsko-wiejska w Polsce we wschodniej części województwa zachodniopomorskiego, w powiecie szczecineckim. Siedzibą gminy jest miasto Borne Sulinowo. Według danych z 31 grudnia 2016 r. gmina miała 9840 mieszkańców.
Miejsce w województwie (na 114 gmin):
powierzchnia 3., ludność 40.
Położenie
Gmina znajduje się we wschodniej części województwa zachodniopomorskiego, w południowej części powiatu szczecineckiego.
Według danych z 1 stycznia 2010 r. powierzchnia gminy wynosiła 484,47 km². Gmina stanowi 27,4% powierzchni powiatu.
Sąsiednie gminy:
Barwice i Szczecinek (powiat szczecinecki)
Czaplinek (powiat drawski)
w województwie wielkopolskim:
Jastrowie i Okonek (powiat złotowski)
Do 31 grudnia 1998 r. wchodziła w skład województwa koszalińskiego.
Demografia
Według danych z 31 grudnia 2016 r. gmina miała 9840 mieszkańców, co stanowiło 12,5% ludności powiatu. Gęstość zaludnienia wynosi 20,3 osoby na km².
Dane z 31 grudnia 2016 r.:
Piramida wieku mieszkańców gminy Borne Sulinowo w 2014 roku.
Miejscowości
Miasto Borne Sulinowo
Wsie Ciemino, Czochryń, Dąbrowica, Grzywnik, Jeleń, Jelonek, Jeziorna, Juchowo, Kiełpino, Komorze, Krągi, Kucharowo, Liszkowo, Łączno, Łubowo, Nobliny, Okole, Piława, Przyjezierze, Radacz, Rakowo, Silnowo, Starowice, Śmiadowo, Uniemino
Osady Ciemino Małe, Dąbie, Grabno, Kądzielna, Kłosówko, Kolanowo, Międzylesie, Obrąb, Osiczyn, Strzeszyn, Śmiadowo-Kolonia, Zamęcie
Osady leśne Brzeźno, Kłomino, Płytnica
Administracja
W 2016 r. wykonane wydatki budżetu gminy Borne Sulinowo wynosiły 39,8 mln zł, a dochody budżetu 39,5 mln zł. Zobowiązania samorządu (dług publiczny) według stanu na koniec 2016 r. wynosiły 18,3 mln zł, co stanowiło 46,2% poziomu dochodów.
Gmina Borne Sulinowo jest obszarem właściwości Sądu Rejonowego w Szczecinku. Sprawy z zakresu ubezpieczeń społecznych i sprawy gospodarcze są rozpatrywane Sąd Rejonowy w Koszalinie. Gmina jest obszarem właściwości Sądu Okręgowego w Koszalinie. Gmina (właśc. powiat szczecinecki) jest obszarem właściwości miejscowej Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Koszalinie.
Mieszkańcy gminy Borne Sulinowo wraz z mieszkańcami gmin: Barwice i Grzmiąca wybierają 6 z 19 radnych do Rady Powiatu Szczecineckiego, a radnych do Sejmiku Województwa Zachodniopomorskiego w okręgu nr 4. Posłów na Sejm wybierają z okręgu wyborczego nr 40, senatora z okręgu nr 100, a posłów do Parlamentu Europejskiego z okręgu nr 13.
Gmina Borne Sulinowo utworzyła 21 jednostek pomocniczych gminy (19 sołectw i 2 osiedla):
Miasto należy do Związku Miast i Gmin Dorzecza Parsęty.
Osiedla
Osiedle Nr 1 w Bornem Sulinowie, Osiedle Nr 2 w Bornem Sulinowie
Sołectwa sołectwo Ciemino, sołectwo Dąbie, sołectwo Jeleń, sołectwo Juchowo, sołectwo Kiełpino, sołectwo Komorze, sołectwo Krągi, sołectwo Kucharowo, sołectwo Liszkowo, sołectwo Łączno, sołectwo Łubowo, sołectwo Nobliny, sołectwo Piława, sołectwo Radacz, sołectwo Rakowo, sołectwo Silnowo, sołectwo Starowice, sołectwo Śmiadowo, sołectwo Uniemino
Przyroda i turystyka
Gmina leży na styku pojezierzy: Szczecineckiego i Drawskiego oraz Równiny Wałeckiej. Położone w zachodniej części Jezioro Komorze znajduje się w granicach Drawskiego Parku Krajobrazowego. Przez gminę prowadzą dwa szlaki kajakowe: z jeziora Pile przez jezioro Komorze do jeziora Drawsko oraz z Wałcza przez rzekę Piławę, jezioro Pile (nad którym położone jest Borne Sulinowo), jeziora: Ciemino i Radacz oraz kanały do jeziora Trzesiecko. Nad jeziorem Ciemino znajduje się rezerwat „Bagno Ciemino”. Przez gminę prowadzi zielony szlak turystyczny „Wzniesień Moreny Czołowej”.
Władze gminy pobierają opłatę miejscową od turystów na terenie miejscowości: Borne Sulinowo, Łubowo, Jeziorna, Silnowo, Kiełpino, Piława, Międzylesie, Okole, Radacz, Jeleń, Jelonek, Przyjezierze, Ciemino, Komorze, Rakowo.
Komunikacja
Przez gminę Borne Sulinowo prowadzi droga krajowa nr 20 ze Stargardu do Gdyni, łącząca Silnowo ze Szczecinkiem (20 km) i Czaplinkiem (20 km). Odległość z Bornego Sulinowa do siedziby władz powiatu, Szczecinka wynosi 20 km.
Łubowo uzyskało połączenie kolejowe w 1878 r. po połączeniu Czaplinka przez Szczecinek z miastem Czarne. W 1935 r. Łubowo połączono linią kolejową z Bornem Sulinowem. W 1975 r. linia Łubowo- Borne Sulinowo została zamknięta. Obecnie czynne są 2 stacje: Łubowo i Silnowo.
W gminie czynne są 3 urzędy pocztowe: Łubowo k. Szczecinka (nr 78-445), Silnowo (nr 78-446) i Borne Sulinowo (nr 78-449).
Historia
Gmina została utworzona w 1993 r. z gminy Silnowo i terenu byłego poligonu radzieckiego, do dziś większość południowej części jest niezamieszkana. Na obszarze gminy znajdują się także schrony w linii jez. Ciemino – jez. Pile – Borne Sulinowo – rzeka Piława, są to pozostałości Wału Pomorskiego.
Na terenie gminy (ok. 10 km na południe od Bornego Sulinowa) znajduje się też opuszczone miasto Kłomino.
Przypisy |
188023 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Budziboj | Budziboj | Budziboj – staropolskie imię męskie, złożone z członów Budzi- ("budzić") i -boj ("bicie, walka", a może pochodna od "bać się"). Mogło oznaczać "ten, który rozpoczyna bój" lub "ten, kto budzi strach".
Formy pochodne (zdrobniałe): Boj, Bojan, Bojank.
Budziboj imieniny obchodzi 5 września.
Męskie imiona słowiańskie |
188025 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Bia%C5%82y%20B%C3%B3r%20%28gmina%29 | Biały Bór (gmina) | Biały Bór – gmina miejsko-wiejska w Polsce położona w województwie zachodniopomorskim, w północno-wschodniej części powiatu szczecineckiego. Siedzibą gminy jest miasto Biały Bór. Według danych z 31 grudnia 2016 r. gmina miała 5302 mieszkańców. Natomiast według danych z 31 grudnia 2019 roku gminę zamieszkiwało 5249 osób.
Miejsce w województwie (na 114 gmin):
powierzchnia 25., ludność 74.
Położenie
Według danych z 1 stycznia 2009 powierzchnia gminy wynosi 269,93 km².
Gmina stanowi 15,3% powierzchni powiatu.
W latach 1975–1998 gmina położona była w województwie koszalińskim.
Sąsiednie gminy:
Szczecinek (powiat szczecinecki)
Bobolice i Polanów (powiat koszaliński)
w województwie pomorskim:
Miastko (powiat bytowski)
Koczała i Rzeczenica (powiat człuchowski)
Demografia
Według danych z 31 grudnia 2016 r. gmina miała 5302 mieszkańców, co stanowiło 6,8% ludności powiatu. Gęstość zaludnienia wynosi 19,6 osoby na km².
Dane z 31 grudnia 2016 r.:
W 2002 roku w powszechnym spisie ludności na 5280 mieszkańców gminy Biały Bór przeważająca większość zdeklarowała narodowość polską. Największą grupą obywateli polskich należącą do mniejszości narodowej lub etnicznej była mniejszość ukraińska, do której należało 560 osób, stanowiących 10,6% ogółu mieszkańców gminy.
Piramida wieku mieszkańców gminy Biały Bór w 2014 roku.
Przyroda i turystyka
Gmina leży na Pojezierzu Bytowskim oraz Równinie Charzykowskiej. Jest to najdalej na wschód położona gmina w województwie. Przez gminę przepływa rzeka Biała (dopływ Czernicy i Gwdy), która tworzy 3 duże jeziora: Cieszęcino, Łobez i Bielsko. W granicach gminy dwa rezerwaty przyrody wodno-florystyczne: „Jezioro Głębokie” i „Jezioro Iłowatka”, dwa pomnikowe głazy, w lesie, 3 km na zachód-północny zachód od Sępolna Wielkiego i 3 km na północny zachód od Sępolna Małego. W gminie znajduje się najwyżej położony obszar województwa. Przez gminę prowadzi znakowany zielony turystyczny Szlak Wzniesień Moreny Czołowej. Tereny leśne zajmują 49% powierzchni gminy, a użytki rolne 39%.
Na terenie gminy znajduje się najwyższy punkt województwa zachodniopomorskiego Góra Krajoznawców.
Komunikacja
Przez obszar gminy prowadzą drogi krajowe: droga krajowa nr 20 ze Stargardu do Gdyni, łącząca Biały Bór z Miastkiem (16 km) i ze Szczecinkiem (29 km) oraz droga krajowa nr 25 do Bobolic (18 km) i przez Rzeczenicę (25 km) do Człuchowa (45 km).
Biały Bór uzyskał połączenie kolejowe w 1878 r. po połączeniu Szczecinka ze Słupskiem przez Miastko oraz Korzybie. Linia ta jest niezelektryfikowana. Czynne są 2 stacje: Biały Bór i Drzonowo.
W gminie czynne są 2 urzędy pocztowe: Drzonowo (nr 78-421) i Biały Bór (nr 78-425).
Zabytki
neogotycki kościół św. Michała Archanioła z 1878 r. z zachowanym późnobarokowym ołtarzem głównym i amboną z 1731 r. (Biały Bór, Rynek)
kamień pamiątkowy poświęcony ofiarom I wojny światowej (plac Jana Pawła II, Biały Bór)
pomnik ofiar I wojny światowej (Biskupice, Kaliska, Sępolno Wielkie)
tablica pamiątkowa poświęcona porucznikowi Humelowi z IX Pułku Huzarii, który zginął w trakcie lotu balonem nad Morzem Północnym (cmentarz Sępolno Wielkie)
pomnik Tarasa Szewczenki – ukraińskiego poety i malarza, patrona szkoły ukraińskiej (Biały Bór, ul. Dworcowa)
pomnik poświęcony cesarzowi Fryderykowi III (park miejski w Białym Borze) – w tej chwili pozostał jedynie cokół
pomnik Bohaterów Armii Radzieckiej (park miejski Biały Bór)
rezerwat przyrody Jezioro Iłowatka – wodny, jezioro lobeliowe, oligotroficzne (Cybulin)
rezerwat przyrody Jezioro Głębokie (Linowo)
ścieżkę przyrodniczo – leśną wokół jeziora Łobez z pomnikiem K. Russa (niemiecki poeta i lekarz żyjący w Białym Borze), odcinek Wału Pomorskiego udostępniony do zwiedzania (Biały Bór)
dawny gmach sądu grodzkiego w stylu neogotyckim z 1878 r. (Biały Bór, ul. Sądowa)
plenerową wystawę rzeźb w drewnie – teren Białego Boru
cerkiew greckokatolicka (Narodzenia Przenajświętszej Bogurodzicy) autorstwa prof. Jerzego Nowosielskiego – perła architektury sakralnej (Biały Bór, ul. ks. Bazylego Hrynyka)
nowy kościół wyznania rzymskokatolickiego (Biały Bór, ul. Słupska)
plenery wykorzystane do nakręcenia filmowych scen batalistycznych („Pan Wołodyjowski”, „Mazepa”, „Karino”)
kościół wyznania rzymskokatolickiego w Stepieniu
kościół pw. św. Mikołaja w Kazimierzu z 1617 r.
grodzisko nizinne tzw. "majdan wklęsły" VIII-IX w., 300 m na zachód od wsi Kazimierz
Administracja i samorząd
W 2016 r. wykonane wydatki budżetu gminy Biały Bór wynosiły 24,7 mln zł, a dochody budżetu 25,3 mln zł. Zobowiązania samorządu (dług publiczny) według stanu na koniec 2016 r. wynosiły 16,2 mln zł, co stanowiło 64,2% poziomu dochodów.
Gmina Biały Bór jest obszarem właściwości Sądu Rejonowego w Szczecinku. Sprawy z zakresu ubezpieczeń społecznych i sprawy gospodarcze są rozpatrywane Sąd Rejonowy w Koszalinie. Gmina jest obszarem właściwości Sądu Okręgowego w Koszalinie. Gmina (właśc. powiat szczecinecki) jest obszarem właściwości miejscowej Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Koszalinie.
Mieszkańcy gminy Biały Bór z mieszkańcami gminy wiejskiej Szczecinek wybierają 3 z 19 radnych do Rady Powiatu Szczecineckiego, a radnych do Sejmiku Województwa Zachodniopomorskiego w okręgu nr 4. Posłów na Sejm wybierają z okręgu wyborczego nr 40, senatora z okręgu nr 100, a posłów do Parlamentu Europejskiego z okręgu nr 13.
Gmina Biały Bór utworzyła 17 sołectw (jednostek pomocniczych).
Sołectwa w gminie: Biała, Biały Dwór, Bielica, Biskupice, Brzeźnica, Dyminek, Drzonowo, Grabowo, Kaliska, Kazimierz, Kołtki, Przybrda, Sępolno Małe, Sępolno Wielkie, Stepień, Świerszczewo i Trzebiele.
Miejscowości
Wsie Biała, Bielica, Biskupice, Brzeźnica, Drzonowo, Dyminek, Grabowo, Kaliska, Kazimierz, Kołtki, Sępolno Małe, Sępolno Wielkie.
Osady Bagniewko, Białka, Biały Dwór, Borzęcino, Cybulin, Dalkowo, Dołgie, Donimierz, Gostkowo, Jawory, Kamienna, Kierzkowo, Koleśnik, Kosobudy, Linowo, Lubiesz, Łukowo, Miłkowo, Miłobądz, Pierzchowo, Ponikwa, Przybrda, Radzewo, Rosłonki, Rzyszczewko, Stepień, Stepno, Świerczewo, Świerszczewo, Trzebiele, Wodnik, Zduny.
Przypisy |
188027 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Szczecinek%20%28gmina%20wiejska%29 | Szczecinek (gmina wiejska) | Szczecinek – gmina wiejska w Polsce położona we wschodniej części województwa zachodniopomorskiego, w powiecie szczecineckim. Siedzibą gminy jest miasto Szczecinek.
Według danych z 31 grudnia 2016 r. gmina miała 9377 mieszkańców. Natomiast według danych z 31 grudnia 2019 roku gminę zamieszkiwało 9215 osób.
Zajmuje w województwie 2. miejsce pod względem powierzchni i 35. miejsce pod względem liczby ludności, na ogólną liczbę 114 gmin.
Gmina stanowi 28,9% powierzchni powiatu.
Położenie
Gmina jest położona we wschodniej części województwa zachodniopomorskiego, w środkowo-wschodniej części powiatu szczecineckiego.
Sąsiednie gminy:
Szczecinek (miejska), Barwice, Biały Bór, Borne Sulinowo i Grzmiąca (powiat szczecinecki)
Bobolice (powiat koszaliński)
w województwie pomorskim:
Czarne i Rzeczenica (powiat człuchowski)
w województwie wielkopolskim:
Okonek (powiat złotowski)
Do 31 grudnia 1998 r. wchodziła w skład województwa koszalińskiego.
Demografia
Według danych z 31 grudnia 2016 r. gmina miała 9377 mieszkańców, co stanowiło 12,0% ludności powiatu. Gęstość zaludnienia wynosiła 18,4 osoby na km².
Dane z 31 grudnia 2016 r.:
Piramida wieku mieszkańców gminy Szczecinek w 2014 roku.
Historia
1 stycznia 2010 część obszaru wsi Sitno, o powierzchni 1132,94 ha, weszła w skład miasta Szczecinek.
Przyroda i turystyka
Gmina leży na Pojezierzu Szczecineckim, w Dolinie Gwdy i na Równinie Charzykowskiej. W granicach gminy znajdują się 3 rezerwaty przyrody: Bagno Kusowo, Dęby Wilczkowskie i Jezioro Kiełpino. Na terenie tej czwartej co do wielkości gminy w Polsce znajdują się duże jeziora: Wielimie, Wierzchowo i Dołgie Jezioro, przez które przepływa rzeka Gwda i jej dopływ Dołga. Drugi duży szlak kajakowy stanowi jezioro Trzesiecko położone w granicach Szczecinka i kanałami łączące je z rzekami Piławą i Drawą. Przez gminę prowadzi wiele szlaków turystycznych pieszych i rowerowych. Tereny leśne zajmują 44% powierzchni gminy, a użytki rolne 38%.
Komunikacja
Przez gminę prowadzą dwie drogi krajowe: nr 11 z Kołobrzegu do Bytomia, łącząca siedzibę gminy, Szczecinek z Okonkiem (26 km) oraz przez Wierzchowo (19 km) z Bobolicami (31 km) i nr 20 ze Stargardu do Gdyni, przez Gwdę Małą (9 km) z Białym Borem (29 km) oraz przez Krągi (14 km, 6 km od Bornego Sulinowa) i Łubowo (29 km) z Czaplinkiem (40 km). Przez gminę prowadzą także drogi wojewódzkie nr 172 ze Szczecinka do Barwic (24 km) i nr 201 z Gwdy Małej do Czarnego (10 km).
Wszystkie linie kolejowe prowadzące przez Szczecinek zostały oddane do użytku w latach 1878–1879 i do dziś są czynne: w maju 1878 z Czarnego do Czaplinka (pozostała część Chojnice – Runowo Pomorskie od 1877 r.), w październiku 1878 przez Słupsk do Ustki, miesiąc później do Białogardu (dalsza część do Kołobrzegu w 1859 r.), a ostatnia linia do Poznania w maju 1879 r. Na przełomie lat 80. i 90. XX wieku zelektryfikowano linię Kołobrzeg-Szczecinek-Poznań. Obecnie w gminie czynnych jest 5 stacji: Dalęcino (w kier. Kołobrzegu), Turowo Pomorskie (w kier. Piły), Jelenino (w kier. Runowa Pom.), Żółtnica (w kier. Chojnic) i Gwda Mała (w kier. Słupska) oraz 3 stacje w granicach miasta Szczecinka.
W gminie czynne są 3 placówki Poczty Polskiej: Jelenino, Wierzchowo, Żółtnica. Gminę obsługują także placówki pocztowe w Szczecinku.
Administracja i samorząd
W 2016 r. wykonane wydatki budżetu gminy wiejskiej Szczecinek wynosiły 35 mln zł, a dochody budżetu 35,8 mln zł. Zobowiązania samorządu (dług publiczny) według stanu na koniec 2016 r. wynosiły 4,8 mln zł, co stanowiło 13,4% poziomu dochodów.
Gmina wiejska Szczecinek jest obszarem właściwości Sądu Rejonowego w Szczecinku. Sprawy z zakresu ubezpieczeń społecznych i sprawy gospodarcze są rozpatrywane Sąd Rejonowy w Koszalinie. Gmina jest obszarem właściwości Sądu Okręgowego w Koszalinie. Gmina (właśc. powiat szczecinecki) jest obszarem właściwości miejscowej Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Koszalinie.
Mieszkańcy gminy wiejskiej Szczecinek z mieszkańcami gminy Biały Bór wybierają 3 z 19 radnych do Rady Powiatu Szczecineckiego, a radnych do Sejmiku Województwa Zachodniopomorskiego w okręgu nr 4. Posłów na Sejm wybierają z okręgu wyborczego nr 40, senatora z okręgu nr 100, a posłów do Parlamentu Europejskiego z okręgu nr 13.
Gmina wiejska Szczecinek utworzyła 26 sołectw (jednostek pomocniczych).
Sołectwa gminy: Brzeźno, Dalęcino, Drawień, Drężno, Dziki, Gałowo, Grąbczyn, Gwda Mała, Gwda Wielka, Jelenino, Krągłe, Kusowo, Kwakowo, Marcelin, Mosina, Omulna, Parsęcko, Sitno, Spore, Stare Wierzchowo, Trzesieka, Turowo, Wierzchowo, Wilcze Laski, Wojnowo i Żółtnica.
Miejscowości
Brzeźno, Dalęcino, Drawień, Drężno, Dziki, Gałowo, Grąbczyn, Gwda Mała, Gwda Wielka, Jelenino, Krągłe, Kusowo, Kwakowo, Marcelin, Mosina, Omulna, Parsęcko, Sitno, Spore, Stare Wierzchowo, Trzesieka, Turowo, Wierzchowo, Wilcze Laski, Wojnowo, Żółtnica –
Białe, Brodźce, Buczek, Dalęcinko, Dąbrowa, Dębowo, Dębrzyna, Dobrogoszcz, Godzimierz, Gołębiewo, Grąbczyński Młyn, Grochowiska, Jadwiżyn, Janowo, Krasnobrzeg, Lipnica, Łabędź, Łączka, Łozinka, Łysa Góra, Malechowo, Miękowo, Mosinka, Myślęcin, Niedźwiady, Nizinne, Nowe Gonne, Opoczyska, Orawka, Orłowce, Parnica, Pietrzykowo, Płużyny, Siedlice, Sierszeniska, Skalno, Skotniki, Sławęcice, Smolniki, Spotkanie, Strzeżysław, Tarnina, Trzcinno, Trzebiechowo, Trzebujewo, Turowo, Wągrodno, Węglewo, Wielisławice, Zamęcie, Zielonowo.
Gminy partnerskie
Gellersen, (Niemcy)
Przypisy
Linki zewnętrzne
Polska Baza Kolejowa (stacja Szczecinek) |
188028 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Piast | Piast | Piast Chościskowic (, Pazt filius Chosisconisu), także Piast Kołodziej, Piast Oracz – legendarny protoplasta dynastii Piastów; ojciec Siemowita, mąż Rzepichy.
Kronika Galla Anonima
Według Galla Anonima był synem Chościska i ubogim oraczem spod Gniezna. Miał żonę Rzepichę i syna Siemowita.
Podczas uczty z okazji postrzyżyn synów księcia Popiela, dwóch tajemniczych pielgrzymów stara się wejść do miejsca, gdzie odbywa się wydarzenie. Zostają odpędzeni w krzywdzący sposób i dlatego decydują się ruszyć na podgrodzie, gdzie trafiają na dom oracza Piasta. Piast jest w trakcie przygotowań do postrzyżyn jedynego syna, jednak pełny współczucia na los wędrowców, zaprasza ich do swojej chaty. W pewnym momencie wędrowcy pytają o coś do picia, a gościnny Piast, choć ma tylko jedną beczkę piwa, którą szykował na ucztę z okazji postrzyżyn syna, otwiera ją i polewa strudzonym. Okazuje się, że za sprawą cudu piwo w beczce nie kończy się, gdyż piwo nalane podczas uczty na stole książęcym znika. Dodatkowo wędrowcy kazali Piastowi zabić prosiaka, którym za sprawą cudu napełniono 10 naczyń zwanych cebry. Piast, z powodu cudownej atmosfery i przeczucia, że dzieje się coś wielkiego, pyta wędrowców, czy mógłby zaprosić księcia z uwagi na to, że krzywdząco ich wcześniej odpędził. Wędrowcy jednak pozwalają i książę zaproszony przez Piasta (gdyż nie uważano wtedy za ujmę księciu zachodzić do chaty poddanego) dołącza do uczty. Nieznajomi postrzygli syna Piasta i nadali mu imię Siemowit. Według kronikarza tenże Siemowit urósł w zacności do tego stopnia, iż „król królów i książę książąt za powszechną zgodą ustanowił go księciem Polski, a Popiela wraz z potomstwem doszczętnie usunął z królestwa.”
Uważa się, iż historia ta ma za zadanie legitymować boskie prawo do tronu dynastii Piastów, gdyż wspomnianych owych „dwóch gości” kronikarz uważa za przybyłych z „woli Boga.” Cuda wykonane za ich sprawą przypisuje także działaniom tegoż Boga i zaświadcza, iż to oni dokonali postrzyżyn Siemowita. Potem Siemowit zostaje władcą z ramienia „króla królów i księcia książąt,” która to zwierzchność może być interpretowana jako Jezus.
Późniejsze podania
Opowieść o Piaście została powtórzona bez znaczących zmian przez Wincentego Kadłubka. Pierwsze poważniejsze dodatki do legendy przyniosła dopiero Kronika Dzierzwy z początku XIV wieku, według której tajemniczy goście Piasta mieli być aniołami bądź świętymi Janem i Pawłem.
Kronika wielkopolska przeniosła akcję całej legendy z Gniezna do Kruszwicy, jednocześnie następcą Popiela czyniąc nie Siemowita, a samego Piasta. Siemowit miał zostać księciem dopiero po śmierci ojca, Piast miałby być wybrany na księcia przez wiec na skutek ponownego pojawienia się tajemniczych gości z postrzyżyn, którzy dopiero wówczas dokonują cudownego rozmnożenia jadła. Kronika wywodzi również imię Piasta od określenia człowieka niskiego wzrostu, za to silnego ciałem i pięknego wyglądu. Historię tę powtórzył Jan Długosz, dodając, że Piast został wybrany na księcia w obliczu najazdu sąsiadów po śmierci Popiela, wydatował także błędnie te wydarzenia na 954 lub 964 rok. Długosz podaje także historię o umieszczeniu przez Piasta chłopskich sandałów w pałacu dla świadectwa niskiego stanu, z jakiego pochodzi władca, o jego pomyślnych rządach i przeniesieniu stolicy z Kruszwicy do Gniezna. Piast miał według kronikarza umrzeć w wieku 120 lat, nie doprowadzając jednak do odzyskania zwierzchnictwa nad krajami, którymi dawniej rządzili synowie Leszka III.
Marcin Bielski powtórzył wersję Długosza, uczynił jednak z Piasta bartnika lub kołodzieja i dodał drugą oprócz wiecu możnych historię jego elekcji. Księciem według ustaleń możnych miał zostać ten, który się do nich „najpierwej przewiezie przez to jezioro”, a los sprawił, że był to wracający ze swojej pasieki po drugiej stronie jeziora Piast. Bielski skorygował również datację Długosza na 842 rok i dodał informację iż Piast został księciem w wieku 70 lat, a panował lat 50.
Genealogia
Piast jako symbol
W okresie rozkwitu sarmatyzmu i demokracji szlacheckiej w Polsce Piast stał się synonimem swojskości i ideałów szlacheckiego życia na wsi. Szlachta odwoływała się do symbolu Piasta szczególnie często podczas elekcji, kiedy to nawoływano do wyboru „króla-Piasta” (czyli Polaka), przeciwstawianego cudzoziemskim kandydatom do tronu.
Symbol Piasta uległ dalszemu rozwojowi w następnych epokach. W okresie oświecenia upatrywano w nim ideału „poczciwego przodka”, pracującego dla państwa nie orężem ale ciężką pracą; jako ideał Piasta przedstawiany był Kazimierz Wielki. W okresie romantyzmu uczyniono z Piasta symbol polskości, starosłowiańskiego ideału cnoty i uosobienie idei demokratycznych. Do postaci Piasta-szczęśliwego chłopa powrócono w okresie Młodej Polski.
Postać Piasta była często wykorzystywana przez partie prawicowe i ludowe. Znalazł się on także w nazwie Polskiego Stronnictwa Ludowego.
Piast w literaturze
Postać Piasta opisana została w literaturze i pojawia się w wielu utworach takich jak:
Stara baśń (1876) – powieść historyczna Józefa Ignacego Kraszewskiego
Król Piast (1888) – powieść historyczna Józefa Ignacego Kraszewskiego
Za króla Piasta Polska wyrasta – wiersza Kornela Makuszyńskiego
Dagome iudex – Piast Kołodziej udziela pomocy głównemu bohaterowi (Dago-Piastunowi) luźno opartej na faktach historycznych powieści historycznej Zbigniewa Nienackiego (lub w innym wydaniu Historia Sekretna) przedstawiający życie Piastuna, podboje oraz zjednoczenie krain ówczesnych plemion.
Król-Duch – poemat Juliusza Słowackiego.
Piast w nauce historycznej
W XIX wieku przypuszczano, że Piast był majordomusem na dworze Popiela. Sądzono nawet za Tadeuszem Wojciechowskim, że imię „Piast” w rzeczywistości było określeniem pełnionej funkcji piastuna. Wskazywano tu na analogię do Pepina Krótkiego, majordoma, który w 751 roku przejął władzę w państwie Franków.
Późniejsi badacze, jak Kazimierz Ślaski i Henryk Łowmiański, dopatrywali się w podaniu o Piaście historii ilustrującej zrzucenie przez Polan zwierzchnictwa Goplan. Z kolei Jacek Banaszkiewicz w Podaniu o Piaście i Popielu (Warszawa 1986), tłumacząc całą historię w oparciu o system trójfunkcyjny Dumézila, uznał ją za przetworzenie mitu o zmianie rodu panującego, zaś Piast-oracz miałby być herosem symbolizującym trzecią funkcję społeczną.
Upamiętnienie
Piasta upamiętniono pomnikiem w Złotowie.
Piasta upamiętnia płaskorzeźba znajdująca się na fasadzie Zamku Piastów Śląskich w Brzegu opisana łacińskim podpisem „Piast. Crusvicen. Polo. Monarcha circa annum Do. DCCCXL., a quo reges Poloniae. et Silesia. duces orti.”
Przypisy
Bibliografia
Banaszkiewicz J., Podanie o Piaście i Popielu, Warszawa 1986.
Łowmiański H., Dynastia Piastów we wczesnym średniowieczu, [w:] Tymieniecki K. (pod red.), Początki państwa polskiego. Księga tysiąclecia, T. 1, Poznań 1962.
Łowmiański H., Początki Polski, T. 5, Warszawa 1973.
Spórna M., Wierzbicki P., Słownik władców polskich i pretendentów do tronu polskiego, Kraków 2003.
Strzelczyk J., Mity, podania i wierzenia dawnych Słowian, Poznań 2007.
Trawkowski S., Jak powstawała Polska, Warszawa 1969.
Jan Zachwatowicz, Architektura polska do połowy XIX wieku, Państwowe Wydawnictwa Techniczne, Warszawa 1952, s. 17, 207.
Hermann Kunz, „Das schloss der Piasten zum Briege (...)”, Verlag von Adolf Bander, Brieg 1885.
Linki zewnętrzne
Materiały związane z Piastem w bibliotece Polona
Piastowie
Legendarni władcy Polski
Prasłowianie
Hasła kanonu polskiej Wikipedii |
188031 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Sojuz%2036 | Sojuz 36 | Salut 6 EP-5 (kod wywoławczy «Орион» - Orion) – piąta krótkotrwała misja na Saluta 6 i zarazem dziewiąty udany załogowy lot kosmiczny na tę stację. Kubasow i Farkas powrócili na Ziemię na pokładzie statku Sojuz 37.
Załoga
Start
Walerij Kubasow (3) - ZSRR
Bertalan Farkas (1) - Węgry
Rezerwowa
Władimir Dżanibekow (2) - ZSRR
Béla Magyari (1) - Węgry
Lądowanie
Wiktor Gorbatko (3) - ZSRR
Phạm Tuân (1) - Wietnam
Załoga Sojuza 37
Przebieg misji
Na pokładzie Sojuz 36 znajdowała się lecąca w ramach programu Interkosmos radziecko-węgierska załoga w składzie: dowódca - Walerij Kubasow i inżynier-badacz - Bertalan Farkas, który został pierwszym węgierskim kosmonautą.
Pierwotnie misja miała mieć miejsce w czerwcu 1979 roku. Została jednak przełożona po awarii głównego silnika kapsuły Sojuz 33. Kosmonauci powrócili na pokładzie kapsuły Sojuz 35.
Eksperymenty
Węgierskie eksperymenty skupiały się na materiałoznawstwie, obserwacjach Ziemi i biologii. W sumie przeprowadzono 31 eksperymentów, nie licząc 5 doświadczeń bułgarskich. W eksperymencie „Motyl” zastosowali układ dozymetrów termoluminescencyjnych, które rozmieszczono w różnych punktach Saluta i na odzieży kosmonautów. Dozymetry te umożliwiły dokładną kontrolę dawek promieniowania jonizującego w poszczególnych częściach stacji i padających na załogę. Przyrząd „Balaton” służył do określania zdolności do pracy mierzący szybkość i dokładność reakcji kosmonautów oraz ich stabilność w przypadku natrafienia na trudności. Aparat „Diagnostyk” był wykorzystywany do szybkiej kontroli pracy serca, układu naczyniowego i oddechowego, wykonując zapisy elektroencefalograficzne i inne badania.
Kubasow i Farkas przywieźli przyrząd bułgarski „Spiektr-15”, który posłużył do przeprowadzenia doświadczeń geofizycznych „Gorizont”, „Kontrast”, „Atmosfera”, „Pannonia” i „Iluminator”.
Przypisy
Zobacz też
Lista startów statków kosmicznych typu Sojuz
Program Salut
Program Sojuz
Linki zewnętrzne
Sojuz 36 na stronie Spacefacts
Loty do Saluta 6
Interkosmos
Program Sojuz
Załogowe loty kosmiczne w 1980 |
188032 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Wisznice%20%28gmina%29 | Wisznice (gmina) | Wisznice (do 1928 gmina Horodyszcze) – gmina wiejska w województwie lubelskim, w powiecie bialskim. W latach 1975–1998 gmina położona była w województwie bialskopodlaskim.
Siedziba gminy to Wisznice.
Według danych z 30 czerwca 2004 gminę zamieszkiwało 5249 osób.
Struktura powierzchni
Według danych z roku 2002 gmina Wisznice ma obszar 173 km², w tym:
użytki rolne: 72%
użytki leśne: 21%
Gmina stanowi 6,28% powierzchni powiatu.
Demografia
Dane z 30 czerwca 2004:
Piramida wieku mieszkańców gminy Wisznice w 2014 roku.
Sołectwa
Curyn, Dołholiska, Dubica Dolna, Dubica Górna, Horodyszcze, Łyniew, Małgorzacin, Marylin, Polubicze Dworskie, Polubicze Wiejskie Drugie, Polubicze Wiejskie Pierwsze, Ratajewicze, Rowiny, Wisznice, Wisznice-Kolonia, Wygoda.
Przynależność administracyjna
Od 1795 teren gminy Wisznice znajdował się pod zaborem austriackim w cyrkule bialskim. Od 1804 roku w okręgu włodawskim w cyrkule włodawskim. Od 1810 w powiecie włodawskim w departamencie siedleckim. Od roku 1816 do 1844 teren gminy należą; do powiatu włodawskiego, który był częścią obwodu radzyńskiego województwa podlaskiego (do 1837) guberni podlaskiej (1837–1844). W latach 1844–1866 teren gminy był częścią okręgu włodawskiego w powiecie radzyńskim w guberni lubelskiej. 1 stycznia 1867 teren gminy został wyłączony z reaktywowanego powiatu włodawskiego w guberni siedleckiej w tym stanie dotrwał do 1912 roku gdy znalazł się w guberni chełmskiej. Po w latach 1918–1939 i 1944–1975 gmina była częścią powiatu włodawskiego woj. lubelskiego. Do 1999 r. wchodziła w skład woj. bialskopodlaskiego a od 1999 r. jest częścią powiatu bialskiego woj. lubelskiego.
Sąsiednie gminy
Jabłoń, Komarówka Podlaska, Łomazy, Milanów, Podedwórze, Rossosz, Sosnówka
Przypisy |
188033 | https://pl.wikipedia.org/wiki/S%C5%82awatycze%20%28gmina%29 | Sławatycze (gmina) | Sławatycze – gmina wiejska w województwie lubelskim, w powiecie bialskim. Na terenie gminy znajduje się przejście graniczne z Białorusią w Sławatyczach.
Siedzibą gminy są Sławatycze, mające najbardziej peryferyjne położenie względem miasta powiatowego w całym województwie lubelskim. Do Białej Podlaskiej ze Sławatycz jest 50 km (do Włodawy 25 km).
Według danych z 30 czerwca 2004 gminę zamieszkiwało 2608 osób.
Historia
Teren Gminy Sławatycze po III rozbiorze Polski w 1795 r. znalazł się w zaborze austriackim. Początkowo leżał on w cyrkule bialskim, a od 1804 r. w cyrkule włodawskim, który miał tymczasową siedzibę w Białej. Teren gminy wchodził w skład okręgu włodawskiego w cyrkule włodawskim. W 1809 r. teren gminy został przyłączany do Księstwa Warszawskiego i znalazł się w granicach departamentu siedleckiego i powiatu włodawskiego. Od roku 1816 do 1844 teren gminy należał do powiatu włodawskiego, który był częścią obwodu radzyńskiego województwa podlaskiego (do 1837, guberni podlaskiej (1837-1844). W latach 1844 -1866 teren gminy był częścią okręgu włodawskiego w powiecie radzyńskim w guberni lubelskiej. 1 stycznia 1867 teren gminy został wyłączony z reaktywowanego powiatu włodawskiego i włączony do powiatu bialskiego guberni siedleckiej.
do gminy przyłączono pozbawione praw miejskich Sławatycze, które przekształcono w osadę miejską. W 1912 roku gmina weszła w skład nowo utworzonej guberni chełmskiej.
W okresie międzywojennym gmina weszła w skład woj. lubelskiego. W 1921 roku liczyła 5813 mieszkańców (w tym 1868 w Sławatyczach) i składała się z 14 miejscowości: Boj, Dańce, Dołhobrody, Hanna, Holeszów folwark, Holeszów wieś, Janówka, Kużawka, Lack, Łydyny, Osięczuki, Patochy, Pawluki i Sławatycze. 1 stycznia 1923 gminę przyłączono do powiatu włodawskiego w tymże województwie. W 1933 roku siedzibę gminy przeniesiono do Hanny.
Po wojnie gmina zachowała przynależność administracyjną do powiatu włodawskiego aż do likwidacji powiatów w 1975 r. 1 lipca 1952 roku gmina składała się z 11 gromad: Dańce, Dołhobrody, Hanna, Holeszów, Holeszów kolonia, Janówka, Kuzawka, Lack, Pawluki, Sławatycze i Zaświatycze.
Jednostka została zniesiona 29 września 1954 roku wraz z reformą wprowadzającą gromady w miejsce gmin. Gminę reaktywowano 1 stycznia 1973 roku powiecie włodawskim w związku z kolejną reformą administracyjną, o mniejszej powierzchni na korzyść nowo utworzonej gminy Hanna. W latach 1975–1998 gmina położona była w województwie bialskopodlaskim. Od 1999 gmina ponownie należy do powiatu bialskiego w woj. lubelskim.
Struktura powierzchni
Według danych z roku 2002 gmina Sławatycze ma obszar 71,71 km², w tym:
użytki rolne: 83%
użytki leśne: 8%
Gmina stanowi 2,6% powierzchni powiatu.
Demografia
Dane z 30 czerwca 2004:
Piramida wieku mieszkańców gminy Sławatycze w 2014 roku.
Sołectwa
Jabłeczna, Krzywowólka, Krzywowólka-Kolonia, Liszna, Mościce Dolne, Nowosiółki, Parośla-Pniski, Sajówka, Sławatycze, Sławatycze-Kolonia, Terebiski, Zańków.
Miejscowość bez statusu sołectwa: Kuzawka-Kolonia
Sąsiednie gminy
Hanna, Kodeń, gmina Tuczna. Gmina sąsiaduje na Bugu z Białorusią: rejon brzeski (sielsowiet Domaczewo i sielsowiet Znamienka).
Przypisy
Linki zewnętrzne
Gminne Centrum Informacji w Sławatyczach |