id
stringlengths 1
7
| url
stringlengths 31
408
| title
stringlengths 1
239
| text
stringlengths 1
297k
|
|---|---|---|---|
784 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Cywilizacja | Cywilizacja | Cywilizacja – poziom rozwoju społeczeństwa w danym okresie historycznym, który charakteryzuje się określonym poziomem kultury materialnej, stopniem opanowania środowiska naturalnego i nagromadzeniem instytucji społecznych. Stanowi ona najwyższy poziom organizacji społeczeństw, z którymi jednostki identyfikują się. W skład cywilizacji wchodzą mniejsze jednostki, np.: narody, wspólnoty pierwotne czy inne zbiorowości.
Za przejawy cywilizacji uznaje się:
zorganizowane życie miejskie
monumentalne obiekty sakralne
pismo
rozwinięty handel
pewien rodzaj organizacji zajmowanego terytorium.
Definicja samej cywilizacji, czy też określenie liczby cywilizacji, które istniały, bądź istnieją obecnie na Ziemi, jest sporna i różni się pomiędzy autorami.
Cywilizacja to trzeci i ostatni etap rozwoju ludzkości według Lewisa Morgana.
W propagandzie i publicystyce istnieją też takie pojęcia jak:
cywilizacja życia
cywilizacja śmierci
cywilizacja medialna.
Teorie cywilizacji
Feliks Koneczny
Według Feliksa Konecznego cywilizacja jest to „metoda ustroju życia zbiorowego”. Nie łączy on jej zatem z poziomem rozwoju, ale z zasadami określającymi całokształt współżycia społecznego i pojęciami abstrakcyjnymi, do jakich odwołuje się społeczność, uzasadniając te zasady. W obrębie tak określonych cywilizacji mogą powstawać różne kultury, będące odmianami cywilizacji. Podobnie jak później Samuel P. Huntington uważa on, że naturalnym stanem między cywilizacjami jest walka lub rywalizacja, jednak jej przyczyny widzi nie tylko w różnicach religijnych, ale w innym podejściu do wszystkich dziedzin życia. Koneczny wyróżnia 22 cywilizacje historyczne; współcześnie (czyli w pierwszej połowie XX wieku, bo wtedy Koneczny pisał swoje dzieła) istnieje według niego siedem z nich:
cywilizacja bramińska
cywilizacja żydowska
cywilizacja chińska
cywilizacja turańska
cywilizacja bizantyńska
cywilizacja łacińska (odpowiednik cywilizacji zachodniej),
cywilizacja arabska.
Samuel Huntington
W ujęciu Samuela Huntingtona wyróżnić możemy współcześnie dziewięć cywilizacji:
cywilizacja zachodnia
cywilizacja latynoamerykańska
cywilizacja prawosławna lub bizantyjska
cywilizacja afrykańska
cywilizacja islamska
cywilizacja hinduistyczna
cywilizacja buddyjska
cywilizacja chińska
cywilizacja japońska.
Różnice kulturowe między nimi, wynikające głównie z odmiennych religii, powodują ciągłe konflikty w miejscu, w którym się ze sobą stykają.
Cywilizacje pozaziemskie
Niektórzy naukowcy prowadzą także rozważania nad cywilizacjami w szerszej niż ziemska skali. Rosyjski naukowiec Nikołaj Kardaszow zaproponował podział cywilizacji według stopnia ich zaawansowania technologicznego (skala Kardaszowa).
Niemiecki astrofizyk i radioastronom Sebastian von Hoerner sugerował (w 1961), że średni czas trwania cywilizacji wynosi 6500 lat. Po tym czasie zanika ona według niego z przyczyn zewnętrznych (zagłada życia na planecie, zagłada jedynie istot rozumnych) lub wewnętrznych (degeneracja psychiczna lub fizyczna). Według niego na nadającej się do zamieszkania planecie (jedna na 3 miliony gwiazd) występuje następstwo gatunków technologicznych w dystansie czasowym rzędu setek milionów lat, a każda z nich „produkuje” średnio 4 gatunki technologiczne. Przy takich założeniach średnia odległość między cywilizacjami w naszej Galaktyce wynosi 1000 lat świetlnych.
Badania nad równaniem Drake'a prowadzone w 2010 roku przez włoskiego astronoma wskazują na prawdopodobne istnienie w Drodze Mlecznej 4590 cywilizacji, a przeciętna odległość między nimi ma wynosić 2670 lat świetlnych.
Zobacz też
kultura
państwo uniwersalne
paradoks Fermiego
równanie Drake’a
Przypisy
Socjologia kultury
Teoria i metodologia archeologii
Teorie cywilizacji
Etnologia i antropologia kulturowa |
188818 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Gorillaz | Gorillaz | Gorillaz – wirtualny zespół założony przez Damona Albarna i Jamie Hewletta w 1998 tworzący muzykę będącą połączeniem hip-hopu, rocka i innych gatunków muzycznych. Zespół cechuje nietypowy, wirtualny image. W rzeczywistości w zespole od strony muzycznej na stałe jest tylko Damon Albarn, który współpracuje z bardzo wieloma różnymi muzykami na potrzeby danego utworu. Przez wiele pierwszych lat członkowie nie pokazywali się osobiście, nawet na koncertach (z wyjątkiem pięciu występów w Manchesterze i Nowym Jorku) czy rozdaniach nagród, a zastępowali to wirtualnymi postaciami zespołu Gorillaz (2-D, Noodle, Murdoc oraz Russel). Obecnie Albarn otwarcie występuje osobiście na koncertach wraz z całym gronem współpracujących muzyków w składzie zależnym od granego utworu.
Historia
Zespół oficjalnie dzieli swoją historię na „fazy” .
Phase One: Celebrity Takedown
Gorillaz zadebiutował w 2000 minialbumem Tomorrow Comes Today. Wkrótce później otwarto stronę internetową www.gorillaz.com, która przedstawiała Kong Studios, czyli studio nagraniowe i zarazem dom członków Gorillaz. Zespół zdobył popularność wydając 5 marca 2001 singel Clint Eastwood. Wkrótce potem (26 marca 2001) ukazał się pierwszy album studyjny, zatytułowany Gorillaz. Promowały go jeszcze trzy single: 19/2000, Rock the House i Tomorrow Comes Today. Dwa ostatnie cieszyły się dużą popularnością w Wielkiej Brytanii, podczas gdy Clint Eastwood i 19/2000 odnosiły sukcesy w Stanach Zjednoczonych. Utwór 19/2000 został umieszczony na ścieżce dźwiękowej gry komputerowej FIFA 2002. Pod koniec roku 2001 zespół nagrał razem z D12 (bez udziału Eminema) piosenkę potępiającą ataki z 11 września 2001. Nosiła tytuł 911 i towarzyszył jej trzydziestosekundowy miniklip. W tym samym czasie wydano album G-Sides na rynku japońskim. Była to kompilacja stron B singli z pierwszego albumu (utwory, które nie zmieściły się na tamtym albumie). Niedługo potem odbył się pierwszy koncert Gorillaz – zespół pojawił się na Brit Awards 2002 jako animacje wyświetlane na wielkich ekranach. Wykonano utwór Clint Eastwood, przy którym rapował zespół Phi Life Cypher. W połowie 2002 roku grupa Spacemonkeyz wydała cover-album pierwszej płyty Gorillaz, pod nazwą Laika Come Home. Ukazał się też jeden singel Lil’ Dub Chefin’ (cover M1A1), do którego później nakręcono teledysk.
W listopadzie 2002 roku zespół wydał swoje pierwsze DVD zatytułowane Phase One: Celebrity Takedown. Znajdowały się tam wszystkie wideoklipy Gorillaz, jakie dotąd powstały: Clint Eastwood, 19/2000, Rock the House, Tomorrow Comes Today i ukryty klip Lil’ Dub Chefin’, a także krótkie kreskówki z udziałem zespołu zwane The Gorillaz Bites, dwa występy na żywo, film dokumentalny, który stworzyli Damon i Jammie, niedokończony teledysk do piosenki 5/4 i wiele różnych dodatków.
Phase Two: Slowboat To Hades
8 grudnia 2002 na oficjalnej stronie zespołu pojawił się nowy klip, który można było obejrzeć jedynie na tej witrynie. Był to jedyny nieoficjalny teledysk Gorillaz – Rock It. Ogłoszony został konkurs, którego zwycięzca miał pomóc w tworzeniu jednego z teledysków zespołu. Niedługo po tym została wydana druga promocyjna książeczka, 2005 Promo Booklet z dziełami Jamiego Hewletta. Nowy album, Demon Days, ukazał się w 2005. Pierwszym oficjalnie opublikowanym utworem został „Dirty Harry”, który ukazał się na winylowej płycie (12"), ale na pierwszy singel wybrano piosenkę Feel Good Inc.. Singel ten zadebiutował na dwudziestym drugim miejscu brytyjskich list przebojów już tydzień przed wydaniem Demon Days. Stało się tak, ponieważ płytę można było kupić tydzień przed premierą w sklepach internetowych. Po premierze albumu Feel Good Inc. awansował na drugie miejsce i utrzymał tę pozycję przez osiem następnych tygodni (nigdy wcześniej żaden singel zespołu nie uzyskał takiego wyniku). W tym samym czasie album Demon Days zdobył pierwsze miejsce, ale spadł na dwudzieste dziewiąte w czasie siedmiu tygodni. Podobnie było z pozostałymi dwoma singlami, które zaraz po swojej publikacji uzyskały pierwsze miejsca na światowych listach przebojów. Były to: Dare i Dirty Harry. Jamie Hewlett 6 listopada 2005 roku poinformował za pośrednictwem strony internetowej Gorillaz-Unofficial, że wydany zostanie czwarty singel – „El Mañana” (później ogłoszono, że będzie to podwójny singel – El Mañana/Kids With Guns). Zwycięzca wspomnianego konkursu miał pomóc przy produkcji teledysku El Mañana. 2 kwietnia 2006 roku album Demon Days uzyskał status pięciokrotnej platynowej płyty, osiągając w niecały rok sprzedaż w wielkości co najmniej egzemplarzy w samej Wielkiej Brytanii, bijąc tym samy rekord, ustanowiony przez album Parklife zespołu Blur (założonego przez Damona Albarna).
W listopadzie 2005 roku Gorillaz rozpoczął koncerty promujące album Demon Days. Pięć występów z rzędu w Manchester Opera House w dniach 1–5 listopada z okazji Manchester International Festival zostało zarejestrowanych, 27 marca wydano DVD Demon Days Live z zapisem wideo z tych koncertów. Zaraz po wydaniu DVD Gorillaz powtórzył serię koncertów, ale tym razem w Apollo Theatre, w Nowym Jorku. Odbyły się one w dniach 2–6 kwietnia 2006 roku. Te koncerty również były rejestrowane, lecz nie zostały wydane na DVD. Można je było obejrzeć w internecie.
30 października na rynku ukazało się trzecie DVD zespołu, Phase Two: Slowboat To Hades, formą przypominające Phase One: Celebrity Takedown. Następnie Gorillaz wydał nowy album, podobnie jak w wypadku G-Sides złożony z utworów, które nie znalazły się na albumie studyjnym. D-Sides jest albumem dwupłytowym, pierwszy dysk zawiera odrzucone utwory z sesji Demon Days, a drugi – remiksy utworów z tej sesji.
W roku 2005 w Lizbonie zespół zdobył nagrodę MTV Europe Music Awards 2005 dla najlepszego zespołu. Nominowany był dodatkowo w kategorii Najlepszy Wideoklip oraz Najlepsza Piosenka za Feel Good Inc.
Phase Three: Plastic Beach
14 stycznia 2009 roku Damon Albarn wystąpił gościnnie w roli DJ-a w BBC Radio 1, gdzie zaprezentował wersje demo utworów, które mogą ukazać się na nowym albumie, który miał być zatytułowany Carousel i wydany w marcu 2010 roku. Były to: Electric Shock, Broken oraz „Stylo”. Ostatecznie album wydano pod tytułem Plastic Beach, a jego premiera miała miejsce 8 marca 2010 roku. Podobnie jak w przypadku Demon Days, na albumie pojawili się liczni poboczni wykonawcy.
Obecność w kulturze popularnej
26 października 2006 roku na rynku brytyjskim pojawiła się książka autobiograficzna zatytułowana Rise of the Ogre. Została napisana przez Cass’a Browne’a oraz członków zespołu Gorillaz. Liczy 304 strony, została zilustrowana przez jednego z członków zespołu, Jamiego Hewletta.
We wrześniu 2007 rozpoczęła się produkcja do filmu dokumentalnego pod tytułem Bananaz, który przedstawia całą karierę zespołu Gorillaz. Po raz pierwszy zaprezentowany został na Berlin Film Festival 7 lutego 2008 roku. Światowa premiera filmu miała miejsce 20 kwietnia 2009 roku na łamach serwisu Babelgum.
Zespół i Polska
Zespół wystąpił pierwszy raz w Polsce 14 czerwca 2017 w Warszawie, następny występ w Polsce odbył się 18 czerwca w Katowicach w Międzynarodowym Centrum Kongresowym w ramach minitrasy koncertowej po Europie promującej album Humanz. W 2018 zespół wystąpił na Open’er Festival.
Skład
Damon Albarn
Jamie Hewlett
Wirtualni członkowie
2-D – wokal, keyboard
Noodle – gitara akustyczna
Murdoc Niccals – gitara basowa
Russel Hobbs – perkusja
Dyskografia
Albumy
Single
Wideografia
Teledyski
Przypisy
Linki zewnętrzne
Gorillaz.com
Brytyjskie zespoły rockowe
Brytyjskie zespoły hip-hopowe
Laureaci Europejskich Nagród Muzycznych MTV
Laureaci MTV Video Music Awards
Laureaci Nagrody Grammy
Zdobywcy platynowych płyt |
188820 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Multi%20Multi | Multi Multi | Multi Multi (do 14 czerwca 2009 Multi Lotek) – polska gra liczbowa, polegająca na wytypowaniu od 1 do 10 liczb oraz ustaleniu wybranej przez siebie wielokrotności (od 1 do 10 razy) stawki podstawowej zakładu. Wytypowane liczby są następnie porównywane z wylosowanymi przez maszynę losującą. Losowanie odbywa się dwa razy dziennie. Obydwa są prezentowane na stronie internetowej. Wieczorne losowania są również emitowane w TVP3.
Organizatorem gry jest Totalizator Sportowy.
Historia
Multi Lotek
Multi Lotek powstał jako odpowiednik Keno. Debiutował w Polsce 18 marca 1996. Jego wejście na rynek zbiegło się z rozpoczęciem nadawania losowań w Polsacie. Tego dnia wylosowano liczby: 4, 9, 10, 16, 21, 22, 23, 26, 27, 34, 35, 41, 42, 48, 62, 66, 68, 73, 76 i 78.
Wprowadzenie codziennej gry liczbowej było możliwe dzięki przejściu na system online. Przygotowania do nowej gry rozpoczęły się na początku 1995 roku. Wzorem innych krajów planowano pierwotnie nazywać ją – Keno. Zwyciężył jednak pomysł nadania nazwy odzwierciedlającej charakter gry. Padały pomysły Multilotto, MaxLotek. Ostatecznie jednak zwyciężyła nazwa Multi Lotek – oznaczająca „wiele lotków”, ponieważ składa się ona tak jakby z 10 różnych gier, w których można typować liczby z podanego zbioru. Grający sam decyduje, w której z nich chce uczestniczyć.
Wykorzystana została zachodnioniemiecka maszyna losująca typu HBS/RFN/1973 r., wcześniej używana w losowaniach Dużego Lotka, Super Lotka i Zakładów Specjalnych. Zestaw kul zakupiono w RFN od producenta maszyny. Początkowo kule miały następujące kolory: 1–9 – czerwony, 10–19 – zielony, 20–29 – złoty, 30–39 – niebieski, 40–49 – żółty, 50–59 – srebrny, 60–69 – biały, 70–79 – bordo, 80 – pomarańczowy. Wymiana maszyny losującej z tzw. łapą na nowe „urządzenie podciśnieniowe” produkcji amerykańskiej typu Smartplay Saturn oraz kul na jednolity żółty kolor nastąpiła 5 października 1997. Poprzedni model maszyny losującej został użyty jeszcze 1 października 2002.
Przez pierwszy rok losowania odbywały się tylko cztery razy w tygodniu: w poniedziałek, wtorek, czwartek i piątek. 19 września 1997 zainaugurowano losowania niedzielne, by od 18 marca 1999, po wprowadzeniu losowań środowych i sobotnich dać graczom możliwość gry codziennej, również w święta.
27 października 2006 nastąpiło podwyższenie stawki w Multi Lotku z 1,25 zł na 2,50 zł (2 zł + 25% dopłaty na sport i kulturę).
8 października 2007 dołączona została nowa opcja gry, nazwana Multi Lotek Plus. Liczba Plus miał być ostatnią liczbą w kolejności losowania. Dzięki temu maksymalna wygrana w Multi Lotka wynosiła 25 milionów złotych przy wybraniu opcji „Plus” i przy dziesięciokrotnej stawce. Opcja „Plus” kosztowała 5 zł. Pierwszą, historyczną liczbą Plus wylosowaną 8 października 2007 była 68.
8 marca 2008 doszło do awarii maszyny losującej, w wyniku której wylosowane kule wypadały z maszyny.
Multi Multi
15 czerwca 2009 w celu zwiększenia przychodów firmy zakończono loterie Multi Lotek oraz Multi Lotek Plus i wprowadzono na ich miejsce gry Multi Multi i Multi Multi Plus, których losowania odbywały się dwa razy dziennie o 14:00 i 22:00. Po raz pierwszy użyto w tym losowaniu nowej maszyny losującej Editec-WinTV Venus produkcji francuskiej. W dniu 24 października 2009 w wyniku awarii maszyny losującej, polegającej na niezablokowaniu urządzenia po wylosowaniu dwudziestu kul i wylosowaniu dodatkowej dwudziestej pierwszej kuli, została ona wycofana. W kolejnych losowaniach powrócono do poprzedniej używanej w Multi Lotku (Smartplay Saturn).
Od 15 czerwca 2009 wprowadzono możliwość oglądania losowań na żywo poprzez internet na stronie lotto.pl. Losowanie o 22:00 było również w dalszym ciągu transmitowane przez Polsat. Po przejęciu telewizyjnych transmisji losowań przez TVP Info w styczniu 2010 wieczorne losowania przesunięte zostały na 22:15. Do 30 kwietnia 2013 w telewizji transmitowane były tylko wieczorne losowania wtorkowe, czwartkowe i sobotnie. Od 1 maja 2013 wieczorne losowania transmitowane w TVP 3 codziennie o 22:00 .
Obecnie losowania gry liczbowej Multi Multi organizowane są dwa razy dziennie przez 7 dni w tygodniu o godzinie 14:00 i 22:00.
Od 15 lipca 2019 w Multi Multi można również zagrać online kupując zakłady na oficjalniej stronie internetowej.
Zasady gry w Multi Multi
W Multi Multi losowanych jest 20 z 80 liczb. Każdy gracz może wytypować od 1 do 10 liczb. Szansa na wygraną i jej wysokość zależą od tego, ile liczb się wybierze. Przy trafieniu 10 z 10 liczb, gracz otrzymuje wygraną powiększoną o Bonus, czyli kumulującą się kwotę, której wartość może sięgnąć nawet kilka milionów złotych. W Multi Multi można wybrać także opcję Plus, która dodatkowo powiększa wygraną. Plusem jest ostatnia z 20 wylosowanych liczb.
Totalizator Sportowy, w pewnych przypadkach (patrz § 16 regulaminu) dla trafionych 10/10, 9/9 i 8/8 liczb, może uchylić się od wypłaty pełnej kwoty wygranej.
Największe wygrane
Prawdopodobieństwo wygranej
Prawdopodobieństwo trafienia 10 z 10 liczb z Plusem wynosi 1:17 823 422, czyli jest mniejsze niż głównej wygranej Lotto.
Prawdopodobieństwo trafienia dokładnie k liczb można obliczyć według wzoru:
gdzie:
– liczba typowanych liczb,
– liczba trafionych liczb.
Prawdopodobieństwo trafienia dokładnie k liczb w tym plusa można obliczyć według wzoru:
gdzie:
– liczba typowanych liczb,
– liczba trafionych liczb,
– jest równe
Szanse na trafienie wszystkich 10 zwycięskich liczb wynoszą 1 do 8 911 711. Prawdopodobieństwo trafienia nagrody pocieszenia (gdy gracz typuje 1 z 20 wylosowanych liczb) wynosi 1 do 4.
Przypisy
Linki zewnętrzne
Totalizator Sportowy
Gry hazardowe
Gry liczbowe |
188827 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Jovan%20Cviji%C4%87 | Jovan Cvijić | Jovan Cvijić, cyr.: Јован Цвијић (ur. 11 października 1865 w Loznicy, zm. 16 stycznia 1927 w Belgradzie) – serbski geograf.
Początkowo studiował w Belgradzie, gdzie ukończył studia w roku 1888. Następnie studiował na uniwersytecie w Wiedniu, który ukończył w roku 1892, a gdzie rok później się doktoryzował.
Od marca 1893 roku został profesorem uniwersytetu w Belgradzie.
Całokształt jego pracy naukowej dał znaczący wkład przede wszystkim z zakresu geomorfologii, jego czołowym dziełem jest książka Półwysep Bałkański.
W latach 1921–1927 był przewodniczącym Królewskiej Serbskiej Akademii Nauk.
Jovan Cvijić był uczonym wielokrotnie wyróżnianym i wybieranym członkiem wielu towarzystw
naukowych, w tym honorowym członkiem Polskiego Towarzystwa Geograficznego.
Linki zewnętrzne
Muzeum Jovana Cvijicia
Absolwenci Uniwersytetu Belgradzkiego
Geografowie
Geomorfolodzy
Członkowie Serbskiej Akademii Nauk i Sztuk
Ludzie urodzeni w Loznicy
Urodzeni w 1865
Wykładowcy Uniwersytetu Belgradzkiego
Zmarli w 1927 |
188830 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Witold%20Milewski%20%281817%E2%80%931889%29 | Witold Milewski (1817–1889) | Witold Milewski (ur. 4 października 1817 w Poznaniu, zm. 19 kwietnia 1889 tamże) – polski doktor, matematyk, fizyk, pedagog.
Życiorys
Absolwent Gimnazjum św. Marii Magdaleny w Poznaniu (1837). Studiował matematykę, fizykę i nauki przyrodnicze w Berlinie. Tytuł doktora otrzymał po obronieniu rozprawy De ramis infinitis curvararum algebraicarum ordinis IV. Podczas studiów działał w Towarzystwie Akademików Polskich. W 1843, po zdaniu egzaminów nauczycielskich, podjął pracę w gimnazjum w Lesznie. W 1845 przeniósł się do Ostrowa, gdzie kierował nowo otwartym Królewskim Katolickim Gimnazjum do czasu przybycia dyrektora Roberta Engera. W 1847 otrzymał w ostrowskim gimnazjum tytuł Oberlehrer (Starszy Nauczyciel). Od 1850 był nauczycielem i inspektorem w macierzystym Gimnazjum św. Marii Magdaleny. Od 1853 był dyrektorem Gimnazjum w Trzemesznie.
W latach 1857–1873 był w Poznaniu radcą rządowym i szkolnym, a także królewskim komisarzem przy maturach. Będąc na tym ostatnim stanowisku bronił polskiego stanu posiadania w szkolnictwie wielkopolskim. Po zatargu z niemieckimi: radcą szkolnym i prezesem rejencji poznańskiej oraz po próbie przeniesienia w 1873 na niższe stanowisko w Minden w Westfalii podał się do dymisji i poświęcił pracy w Banku Przemysłowym i Towarzystwie Przyjaciół Nauk.
Po śmierci pochowany w Poznaniu.
Bibliografia
Jarosław Biernaczyk, Witold Milewski, w: Alma Mater Ostroviensis - Księga Pamięci - Non Omnis Moriar, tom X, Ostrów Wielkopolski 2003
Absolwenci szkół średnich w Poznaniu
Absolwenci uczelni w Berlinie
Członkowie Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk
Ludzie urodzeni w Poznaniu
Ludzie związani z Ostrowem Wielkopolskim
Ludzie związani z Trzemesznem
Pochowani w Poznaniu
Polscy matematycy XIX wieku
Polscy pedagodzy
Urodzeni w 1817
Zmarli w 1889 |
188831 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Wish%20You%20Were%20Here | Wish You Were Here | Wish You Were Here – album brytyjskiej grupy rockowej Pink Floyd. Nagrany pomiędzy styczniem a lipcem 1975, wydany 12 września tego samego roku.
Pierwszy album Pink Floyd wydany z nową wytwórnią płyt Columbia Records (wszędzie oprócz Europy, gdzie pozostali z EMI), z którą podpisali kontrakt na milion dolarów po spektakularnym sukcesie Dark Side of the Moon. Układ z Columbia Records dał zespołowi pełną kontrolę oraz pełne prawa autorskie do ich nagrań (każdy album Pink Floyd, począwszy od Wish You Were Here był zastrzeżony dla Pink Floyd Music Ltd, Pink Floyd (1987) Ltd lub dla poszczególnych członków zespołu).
Charakterystyka
Album jest w dużej mierze hołdem złożonym byłemu gitarzyście i autorowi większości tekstów z wcześniejszej działalności zespołu, Sydowi Barrettowi. Jego choroba psychiczna i niekonsekwentne postępowanie uniemożliwiały dalsze współtworzenie zespołu po albumie A Saucerful of Secrets.
W pierwszych planach Wish You Were Here miało zawierać trzy utwory, które zespół grał przez ostatnie dwa lata na koncertach: „Shine On”, „Gotta Be Crazy” i „Raving and Drooling”. „Shine On” przetrwało jako „Shine On You Crazy Diamond”, lecz Roger Waters postanowił nie nagrywać jeszcze pozostałych dwóch, które doczekały się zarejestrowania w studio pod nazwami „Dogs” i „Sheep” na albumie Animals. Ich miejsce Waters zastąpił utworami opisującymi obecny stan zespołu (utwór tytułowy) i karykaturującymi negatywne strony świata muzycznego („Welcome to the Machine” oraz „Have a Cigar”).
Podczas tworzenia albumu napięcie w zespole widocznie rosło. Poprzednia płyta, Dark Side of the Moon okazała się ogromnym sukcesem, wynosząc Pink Floyd w centrum uwagi świata muzycznego. Członkowie zespołu byli zaniepokojeni tak wysoko postawioną poprzeczką, zastanawiali się czy kiedykolwiek jeszcze nagrają równie dobry album. Zdenerwowany Waters wzmocnił swój nacisk na twórczość zespołu, co w połączeniu z jego narastającą presją i wrogością doprowadziło do rozłamu w zespole. Wish You Were Here okazał się ostatnim albumem, na którym w komponowaniu brał udział Richard Wright (do czasu The Division Bell z 1994) i właściwie ostatnim, podczas nagrywania którego cały zespół brał aktywny udział w jego tworzeniu.
W nagraniu utworu „Wish You Were Here” wziął udział, zaproszony przez zespół, znany skrzypek jazzowy Stéphane Grappelli, który dokonywał nagrań w innym studio w tym samym budynku. Jednak po końcowym miksowaniu jego gra była praktycznie niesłyszalna, więc zespół uznał, że podawanie go w składzie byłoby dla muzyka obraźliwe. Utwór z odnalezioną po latach ścieżką dźwiękową Grapellego pojawił się w specjalnej edycji płyty, która ukazała się w 2011.
Wizyta Barretta w studiu
Według książki Saucerful of Secrets: The Pink Floyd Odyssey, Syd Barrett pojawił się w studiu w środku sesji nagraniowej. Było to 5 czerwca 1975, kiedy nagrywane były chórki do „Shine On You Crazy Diamond”. Był to także dzień ślubu Davida Gilmoura z jego pierwszą żoną, Ginger. Barrett przybył do studia niezapowiedzianie, a przytył tak, że niektórzy go nie rozpoznali. Był także całkowicie ogolony, łącznie z brwiami (nawiązanie do takiego wyglądu miało miejsce w The Wall). Jerry Shirley wziął go za członka sekty Hare Krishna. Reszta była bliska płaczu: Waters wyznał później, że uronił łzy. Zagrali dla niego jakiś utwór (Mason powiedział, że nie pamięta jaki, jednak wspomina że mogło to być „Shine On You Crazy Diamond”). Kiedy skończyli, Syd siedział bez ruchu. Kiedy ktoś zaproponował, żeby zagrali to ponownie, Barrett zapytał jaki jest sens w graniu ponownie tego, co przed chwilą słyszeli. Zagrali mu również „Wish You Were Here” i zapytali, co o tym sądzi, na co odparł: „Brzmi trochę staro”. Zapytał jednocześnie, czy jest coś, co mógłby dla nich zrobić i oświadczył, że jeśli będzie potrzebny, jest pod ręką. Później tego samego dnia Phil Taylor, jeden z techników zespołu, widział Syda szukającego kogoś, kto podwiózłby go do domu. Unikając niezręcznej sytuacji, Taylor, by pozostać niezauważonym, schylił się w swoim samochodzie, gdy Syd przechodził obok. Nie wiadomo jak Barrett wrócił do domu. Przed tym wydarzeniem nie był widziany przez członków zespołu od 5 lat, nie był też widziany po tym wydarzeniu. Aby upamiętnić tę wizytę, Rick Wright cicho i delikatnie zagrał refren utworu „See Emily Play” w końcowych sekundach albumu.
W czerwcu 2006 w wywiadzie dla nowojorskiej stacji radiowej, krótko przed śmiercią Barretta, Gilmour wspomniał, że nie rozmawiał z nim od 1975 roku.
Opracowanie graficzne
Opakowanie pierwszego wydania winylowego miało być anonimowe, całe czarne. Nie podobało się to wytwórniom muzycznym, dodano więc nalepkę przedstawiającą nazwę zespołu i uścisk dwóch mechanicznych dłoni, a w tle zawierającą ilustracje czterech żywiołów. Pod tym niepozornym przykryciem znajdowała się właściwa okładka: uścisk dłoni płonącego człowieka na tle hal filmowych.
Osiągnięcia
W roku 1998 czytelnicy magazynu „Q” w głosowaniu na album wszech czasów umieścili Wish You Were Here na trzydziestym czwartym miejscu.
W 2003 album został sklasyfikowany na 209. miejscu listy 500 albumów wszech czasów magazynu Rolling Stone. Co ciekawe, dwadzieścia osiem lat wcześniej magazyn nie zostawił suchej nitki na tym albumie. Recenzent Ben Edmonds napisał w numerze z 6 października 1975: „Pasja jest wszystkim, czego Pink Floyd jest pozbawiony”.
Album w Polsce osiągnął certyfikat złotej płyty, a jego reedycja z 2011 – certyfikat platynowej płyty.
Lista utworów
W różnych reedycjach pierwszy i ostatni utwór są też traktowane jako Part I i Part II.
Twórcy
David Gilmour – śpiew, gitary, gitara hawajska, EMS Synthi AKS, dodatkowa gitara basowa, dodatkowe instrumenty klawiszowe
Roger Waters – śpiew, gitara basowa, dodatkowa gitara, VCS3
Richard Wright – organy Hammonda, fortepian, Pipe Organ, VCS3, fortepian elektryczny, clavinet D-6, śpiew
Nick Mason – perkusja, instrumenty perkusyjne, efekty
oraz
Roy Harper – śpiew („Have a Cigar”)
Dick Parry – saksofon („Shine on You Crazy Diamond”)
Venetta Fields – chórki („Shine on You Crazy Diamond”)
Carlena Williams – chórki („Shine on You Crazy Diamond”)
Stephane Grapelli – skrzypce („Wish You Were Here”)
Single
„Have a Cigar”/„Welcome To the Machine” – Columbia 3-10248; wydany 15 X 1975
„Wish You Were Here”
Przypisy
Linki zewnętrzne
Okładka
Albumy Pink Floyd
Albumy muzyczne wydane w roku 1975
Albumy koncepcyjne
Albumy Columbia Records
Albumy Harvest Records |
188834 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Fernand%20Braudel | Fernand Braudel | Fernand Braudel (ur. 24 sierpnia 1902 w Luméville-en-Ornois, zm. 27 listopada 1985 w Cluses) – francuski historyk czasów nowożytnych, przedstawiciel szkoły Annales.
Życiorys
Urodził się w Luméville-en-Ornois (Meuse). Jego ojciec był nauczycielem matematyki.
Fernand Braudel uczył się w liceum Voltaire’a w Paryżu, a następnie podjął studia historyczne na Sorbonie. Po ukończeniu studiów w roku 1923 pracował jako nauczyciel licealny w Algierze i Paryżu prowadząc równocześnie badania do doktoratu, który początkowo miał być poświęcony polityce śródziemnomorskiej Filipa II. Za namową Luciena Febvre’a ostatecznie tematem pracy uczynił nie Filipa II, a Morze Śródziemne. W latach 1935–1937 pełnił funkcję profesora na Uniwersytecie w São Paulo.
Podczas II wojny światowej znajdował się w niemieckich obozach jenieckich, w latach 1940–1941 w Oflagu XII B w Moguncji, następnie do końca wojny w Oflagu X-C w Lubece. W obozach napisał dzieło Morze Śródziemne i świat śródziemnomorski w epoce Filipa II (La Méditerranée et le Monde Méditerranéen a l’époque de Philippe II), które przyniosło mu światową sławę.
Po wojnie przejął obowiązki zamordowanego przez gestapo Marca Blocha w redakcji „Annales. Économies, Sociétés, Civilisations” (1946) i w Collège de France (1949). Po śmierci Luciena Febvre’a w roku 1956 objął kierownictwo sekcji VI École des hautes études en sciences sociales oraz „Annales. Économies, Sociétés, Civilisations” stając się bezdyskusyjnym przywódcą szkoły Annales i nauczycielem wszystkich jej późniejszych przedstawicieli.
W 1984 roku został wybrany na członka Akademii Francuskiej. Był członkiem zagranicznym PAN, a także doktorem honoris causa Uniwersytetu Warszawskiego.
Zmarł w swej rezydencji w Saint-Gervais-les-Bains.
Działalność naukowa
Braudel dążył w swych pracach do wyjścia poza ramy tradycyjnej historiografii i stworzenia „historii totalnej” opisującej nie tylko wydarzenia polityczne, ale także dzieje cywilizacji. W swych pracach łączył wiedzę z zakresu geografii historycznej, historii klimatu, historii kultury materialnej i życia codziennego, historii społecznej i gospodarczej oraz klasycznej historii politycznej, chętnie posługiwał się danymi ilościowymi i analizą statystyczną. Braudel podkreślał konieczność szerokiego wykorzystywania w badaniach historycznych osiągnięć nauk społecznych, zwłaszcza geografii, ekonomii, socjologii oraz historii sztuki.
Braudel jest też autorem koncepcji trzech czasów historii, w ramach której wyróżniał:
czas krótki, odnoszący się przede wszystkim do wydarzeń politycznych (tzw. historia „zdarzeniowa”)
czas cykliczny, dotyczący zwłaszcza cykli ekonomicznych
czas długiego trwania, charakterystyczny dla przemian struktur społecznych oraz dziejów cywilizacji, a więc taki, w którym przedmiot badań obserwowany jest z perspektywy długiej ilości czasu, nawet kilku stuleci
Bezpośrednio z koncepcją długiego i krótkiego trwania wiąże się kolejna teoria Braudela, dotycząca przestrzeni (koncepcja centrum i peryferiów). W trakcie badań nad kapitalizmem Braudel wprowadził i opisał w dziele Civilisation matérielle, économie et capitalisme dwie formy analizy systemu gospodarczego jako czynnika organizującego świat:
system gospodarki światowej (économie mondiale), w znaczeniu systemu globalnego,
system gospodarka – świat (économie – monde), w którym gospodarka części świata, organizując wyznaczoną przestrzeń oddziałuje na całość.
Braudel uważał, że wyniki badań historycznych będą wartościowe wówczas, gdy historyk określi miejsce człowieka w środowisku i przeanalizuje warunki jakie ono mu daje. Z tego względu przedstawiciel szkoły Annales podniósł rolę badania czynników geograficznych w życiu człowieka i włączył do swego warsztatu metody geografa przekształcając je dla potrzeb historyka. Braudel stwierdzał, że cywilizacje powstają na konkretnym skrzyżowaniu czasu i przestrzeni.
Braudel wywarł ogromny wpływ na myśl socjologiczną, głównie przez swojego ucznia Immanuela Wallersteina, który w Stanach Zjednoczonych założył szkołę braudelianizmu.
Często nazywany był, nawet przez swoich oponentów, „księciem historyków”. Francuski polityk i ekonomista Jacques Attali zgłosił Ferdynanda Braudela do Nagrody im. Nobla w dziedzinie ekonomii. Nagrody jednak tej nie otrzymał.
Wybrane prace
La Méditerranée et le Monde Méditerranéen a l’époque de Philippe II, 1949
Ecrits sur l’Histoire, 1969
Civilisation matérielle, économie et capitalisme, XVe-XVIIIe siecle, 1979
La Dynamique du Capitalisme, 1985
L’Identité de la France, 1986
Grammaire des civilisations, 1987
Le Modèle Italien, 1989
Publikacje w języku polskim
Morze Śródziemne i świat śródziemnomorski w epoce Filipa II, t. 1–2, przeł. t. 1: Tadeusz Mrówczyński i Maryna Ochab, t. 2: Marcin Król i Maria Kwiecińska; wstępem opatrzyli Bronisław Geremek, Witold Kula, Gdańsk: Wydawnictwo Morskie 1976–1977 (wyd. 2 Warszawa: „Książka i Wiedza” 2004).
Historia i trwanie, przeł. Bronisław Geremek, przedm. B. Geremek i Witold Kula, Warszawa: „Czytelnik” 1971 (wyd. 2 Warszawa: „Czytelnik” 1999).
(współautorzy: Filippo Coarelli, Maurice Aymard), Morze Śródziemne. Region i jego dzieje, przeł. Maria Boduszyńska-Borowikowa, Gdańsk: Wydawnictwo Morskie 1982.
Kultura materialna, gospodarka i kapitalizm XV-XVIII wiek, t. 1–3, przeł. Maryna Ochab i Piotr Graff, wstęp i red. nauk. Jacek Kochanowicz, Warszawa: Państwowe Instytut Wydawniczy 1992.
(współautor) Morze Śródziemne. Przestrzeń i historia. Ludzie i dziedzictwo, przeł. Maria Boduszyńska-Borowikowa, Barbara Kuchta, Adam Szymanowski, Warszawa: „Volumen” 1994.
Gramatyka cywilizacji, przeł. Hanna Igalson-Tygielska, wprow. Maurice Aymard, Warszawa: Oficyna Naukowa 2006.
Dynamika kapitalizmu, przeł. Bogdan Baran, Wydawnictwo Aletheia 2013.
Przypisy
Członkowie Akademii Francuskiej
Członkowie zagraniczni PAN
Francuscy historycy
Historycy gospodarczy
Doktorzy honoris causa Uniwersytetu Warszawskiego
Urodzeni w 1902
Zmarli w 1985
Annaliści |
188848 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Grzegorz%20U%C5%82amek | Grzegorz Ułamek | Grzegorz Artur Ułamek (ur. 26 marca 1973 w Pankach koło Częstochowy, zm. 7 lipca 2005 w Santa Severa) – polski duchowny katolicki, poeta, dziennikarz, działacz kulturalny, duszpasterz częstochowskiego środowiska kultury.
Po maturze w latach 1993-1999 studiował filozofię i teologię w Wyższym Seminarium Duchownym Archidiecezji Częstochowskiej. Święcenia kapłańskie otrzymał 22 maja 1999 z rąk abp. Stanisława Nowaka. Ukończył także studia dziennikarskie w Papieskiej Akademii Teologicznej w Krakowie (2000-2002), rozpoczął pracę nad doktoratem z socjologii na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim. Pracował w Zespole Szkół Muzycznych im. M. J. Żebrowskiego w Częstochowie, był współpracownikiem kilku czasopism (magazynu muzycznego „RUaH”, tygodnika „Niedziela”, „Drogi”, „Gazety Radomszczańskiej”, „Gazety Wyborczej”) oraz witryn internetowych („Okno na kulturę” i „RUaH”). Wydał pięć książek - Z tej strony słońca (1993), Pięć okien (2002), Stojąc na palcach (2002), Suplement wielkopostny (2003), Dla nas i całego świata (2003). Był nauczycielem religii w I Społecznego Liceum im. Zbigniewa Herberta STO w Częstochowie, w Zespole Szkół Muzycznych w Częstochowie oraz I Liceum Ogólnokształcącym im. Feliksa Fabianiego w Radomsku. Był duszpasterzem środowisk kulturalnych w Częstochowie, inicjatorem i organizatorem wielu imprez, m.in. Festiwalu „Exodus”,„Zaduszek Jazzowych”.
Zmarł tragicznie w trakcie kąpieli w Morzu Tyrreńskim w czasie pielgrzymki środowisk twórczych do Rzymu.
Przypisy
Duchowni archidiecezji częstochowskiej
Polscy teoretycy kultury
Urodzeni w 1973
Zmarli w 2005 |
188853 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Ciara | Ciara | Ciara Princess Wilson (z domu Harris, ur. 25 października 1985 w Austin w stanie Teksas) – amerykańska wokalistka, producentka, aktorka oraz modelka.
Dzieciństwo
Jest jedynym dzieckiem Carltona i Jackie Harris. Ponieważ jej ojciec służył w amerykańskim wojsku Ciara dorastała w bazach wojskowych Niemiec, Nowego Jorku, Utah, Kalifornii, Arizony oraz Nevady. Kiedy była nastolatką, jej rodzina osiedliła się w Atlancie. Zainspirowana występami Destiny’s Child i Janet Jackson, związała swoją przyszłość z muzyką, wskazując Michaela Jacksona i Janet za swoich idoli. Za swoje największe osiągnięcie zawodowe uważa nagranie piosenki wraz z Janet Jackson na jej krążek Discipline.
Kariera
2002–2003: Hearsay i kontrakt płytowy
Jako nastolatka, Ciara utworzyła wraz z dwiema koleżankami zespół Hearsay. Grupa nagrywała dema, jednak z czasem zespół rozpadł się. Mimo to Ciara była nadal zdeterminowana, by osiągnąć swój cel i podpisać kontrakt jako autorka tekstów. Pierwszym sukcesem była piosenka „Got Me Waiting” dla piosenkarki R&B Fantasii Barrino na jej debiutancki album Free Yourself. W czasie gdy pisała piosenki dla innych poznała Jazzeiego Pha, zwanego przez nią „muzyczną bratnią duszą”. W 2002 dwójka nagrała cztery dema piosenek, „1, 2 Step”, „Thug Style”, „Pick Up The Phone” oraz „Lookin' At You”, które znalazły się dwa lata później na jej debiutanckim albumie. Pierwsza piosenka została wydana jako drugi singiel i stała się hitem.
Po ukończeniu Riverdale High School w Riverdale w 2003, podpisała kontrakt z wytwórnią LaFace Records executive, by pod koniec roku całkowicie skupić się nad produkcją albumu. Na początku 2004 nagrała demo z producentem Seanem Garrettem. Niedługo po tym, demo zwróciło uwagę Lil Jona i stało się jej debiutanckim singlem. Raper stwierdził potem, że wiedział jak wielkim stanie się to hitem ze względu na podobieństwo do międzynarodowego hitu Ushera „Yeah!”.
2004–2005: Goodies
Debiutancki album Ciara wydała 28 września 2004 roku. Wraz z wydaniem krążka, została okrzyknięta „Princess or First Lady of Crunk&B”. Nad albumem pracowała wraz z kilkoma producentami i autorami tekstów, jak m.in. Jazze Pha, Lil Jon, Bangladesh, R. Kelly, Johntá Austin, Sean Garrett i Keri Hilson. Album zadebiutował na pozycji trzeciej na liście US Billboard 200, sprzedając 124 750 płyt w pierwszym tygodniu i zajmując wysokie miejsce na liście Top R&B/Hip-Hop Albums. Album na liście Billboard znajdował się przez siedemdziesiąt dwa tygodnie, uzyskując 10 października 2006 roku status trzykrotnej platyny (do czerwca 2010 sprzedanych zostało około 2,7 miliona egzemplarzy w USA).
Pierwszy singiel z krążka z Petey Pablo wydany został 8 czerwca 2004 roku. Krytycy jednogłośnie okrzyknęli go „hymnem lata” oraz jednym z najlepszych singli roku za taneczną melodię, bit oraz ironię „mądrego” tekstu. Piosenka dobrze radziła sobie na świecie, podbijając listy w Kanadzie, USA oraz Wielkiej Brytanii, oraz zajmując miejsca w pierwszej dziesiątce na innych listach i uzyskując platynowy certyfikat w USA. „1,2 Step” z Missy Elliott wybrany był jako drugi singiel. Podczas gdy piosenka wspinała się na listach w Kanadzie, była już w pierwszej dziesiątce w sześciu innych krajach, otrzymawszy status Platynowy lub Złoty w wielu regionach. Singiel był nominowany w kategorii „Best Rap/Sung Collaboration” na 48th Grammy Awards.
Po sukcesie „Goodies”, Ciara wydała 12 lipca 2005 roku DVD zatytułowane „Goodies: The Videos & More”, które zawiera remixy singli „1,2 Step” i „Oh” oraz nowe piosenki. Wydanie pokryło się platyną w USA. Otworzyła również trasę Harajuku Lovers Tour 2005 Gwen Stefani a w grudniu tego samego roku pojechała w trasę Holladay Jam Tour wraz z Chrisem Brownem i Bow Wow. Wystąpiła gościnnie w kawałku Missy Elliott „Lose Control” oraz „Like You” Bow Wowa, które znalazły się na pozycji trzeciej w Stanach Zjednoczonych. Podczas 48th Grammy Awards otrzymała cztery nominacje, wśród których otrzymała nagrodę za „Best Short Form Music Video” wraz z Missy Elliott za „Lose Control”.
2006–2007: Ciara: The Evolution
5 grudnia 2006 roku miała miejsce premiera drugiego krążka Ciary, Ciara: The Evolution. Artystka zapytana o tytuł albumu, mówi o nim jako „O czymś większym niż moja własna dojrzałość – jest o ewolucji muzyki, ewolucji tańca i ewolucji mody”. Na albumie znaleźć można wpływy Michaela Jacksona, Prince’a oraz Madonny. Ciara współpracowała z nowymi producentami, m.in. z takimi jak Rodney Jerkins, Pharrell, Bryan-Michael Cox, Will.I.Am., jak również kontynuowała pracę z Jazze Pha i Lil Jon, którzy pomagali jej na debiutanckim albumie.
Ciara: The Evolution stało się pierwszym albumem numer jeden na liście Billboard 200, oraz drugim na Top R&B/Hip-Hop Albums z wynikiem ponad 338 000 sprzedanych egzemplarzy w pierwszym tygodniu. Album otrzymał certyfikat platynowej płyty przez RIAA w Stanach Zjednoczonych, w ciągu pięciu tygodni od jego wydania, a łączna sprzedaż wynosiła 1,3 miliona według Nielsen SoundScan. Na świecie krążek sprzedał się w nakładzie ponad dwóch milionów egzemplarzy. Międzynarodowy singiel promujący album – „Get Up” z Chamillionaire dotarł na siódme miejsce w Stanach Zjednoczonych i pokrył się platyną. W Nowej Zelandii piosenka zdobyła piąte miejsce. Utwór został wykorzystany w filmie Step Up oraz umieszczony na oficjalnym soundtracku. Singiel promujący album w Stanach Zjednoczonych – „Promise” osiągnął pozycję jedenastą na liście Billboard Hot 100 i stał się trzecim numerem jeden na liście Hot R&B/Hip-Hop Songs. „Like a Boy” zostało wybrane na drugi singiel promujący krążek na świecie, i dotarł on do pierwszej dwudziestki w Wielkiej Brytanii, Finlandii, Francji, Irlandii, Szwecji, Szwajcarii, a także w Stanach Zjednoczonych.
W październiku 2006 roku, celem promocji albumu, Ciara wybrała się w krótką trasę koncertową po Stanach Zjednoczonych i Kanadzie, zatytułowaną The Evolution Tour, która obejmowała siedemnaście różnych klubów. W sierpniu 2007 była główną gwiazdą trasy Screamfest Tour 2007 razem z raperem T.I, Chrisem Brownem i Akonem, była również supportem trasy Rihanny Good Girl Gone Bad Tour w Wielkiej Brytanii. Wystąpiła gościnnie na singlu Field Mob „So What” i Tiffany Evans „Promise Ring”, ponadto zadebiutowała jako aktorka w filmie All You’ve Got wyprodukowanym przez MTV Films w maju 2006. Ciara stała się również twarzą linii odzieży Jaya-Z Rocawear i rzecznikiem kampanii kobiet zatytułowanym I Will Not Lose, który zadebiutował w maju 2007 roku.
2008–2009: Fantasy Ride
W październiku 2008 roku, Ciara została uhonorowana nagrodą Billboard „Woman Of The Year”, za sukcesy w branży muzycznej. Mimo iż jej trzeci album planowany był na wrzesień 2008 roku, ostatecznie został wydany w maju 2009 roku.
Album stał się pierwszym krążkiem Ciary, który dostał się do pierwszej dziesiątki w Wielkiej Brytanii i Kanadzie. W Stanach Zjednoczonych Fantasy Ride zadebiutował na miejscu trzecim listy Billboard 200, stając się trzecim albumem Ciary który znalazł się w pierwszej trójce. Sprzedaż wyniosła 193 000 egzemplarzy w pierwszym tygodniu (według Nielsen SoundScan).
Singlem promującym album był utwór „Never Ever” z Young Jeezym wydany w styczniu 2009 roku. Piosenka osiągnęła pozycję dziewiątą na US Hot R&B / Hip-Hop Songs. Drugi singiel, duet z Justinem Timberlakiem zatytułowany „Love Sex Magic”, stał się światowym hitem, osiągając pozycje w pierwszych dziesiątkach w dwudziestu krajach, w tym w USA, gdzie zadebiutował na miejscu dziesiątym listy Billboard Hot 100, jak również pokrył się platyną w Australii, a złotem w Nowej Zelandii. Piosenka otrzymała nominację do 52nd Grammy Awards w kategorii „Best Pop Collaboration with Vocals” oraz do 2009 MTV Video Music Awards za najlepszą choreografię w teledysku. „Work”, ostatni singiel, osiągnął umiarkowany sukces na rynkach międzynarodowych. W lipcu 2009 roku była gwiazdą trasy Jay-Z & Ciara Live razem z Jayem-Z. Przez osiem nocy supportowała również koncert Britney Spears podczas występów w Wielkiej Brytanii na prestiżowej londyńskiej O2 Arenie w ramach jej trasy promującej album „Circus”. Ciara pojawiła się również gościnnie na singlu Nelliego „Stepped on My J'z” promującego płytę Brass Knukles, a także na międzynarodowym hicie „Takin’ Back My Love” z Enrique Iglesiasem na jego płycie Greatest Hits.
2010–2011: Basic Instinct
W lutym 2010 roku raper Ludacris wypuścił remix swoje singla „How Low” z udziałem Ciary oraz rapera Pitbulla. W marcu 2010 piosenkarka pojawiła się gościnnie w teledysku Ushera i Nicki Minaj do singla „Lil Freak”. Czwarty studyjny album Ciary, zatytułowany Basic Instinct został wydany w grudniu 2010 roku. Ciara powiedziała dziennikarzowi magazyu Blues & Soul Peteo'wi Lewisowi, że album „jest tak naprawdę o zaufaniu jej instynktowi i powrocie do korzeni R&B/Urban, tam, gdzie zaczynała, czyli do czasów „Goodies” i „1,2 Step”. Krążek był produkowany przez Ciarę wraz z jej agentem Markiem Pittsem, jak również z duetem tekściarskim oraz producentami Trickim Stewartem i The-Dream, którzy współpracowali z artystką podczas tworzenia jej poprzedniego albumu. Basic Instinct zadebiutował na pozycji czterdziestej czwartej listy US Billboard 200, z łączną sprzedażą 37 000 egzemplarzy w pierwszym tygodniu. W związku z tym, krążek ten jest pierwszym albumem piosenkarki, który nie trafił do pierwszej trójki. Na liście US R&B / Hip-Hop Albums trafił na pozycję jedenastą, stając się najniżej notowanym krążkiem artystki w ciągu całej jej kariery aż do tej pory.
"Ride” z gościnnym udziałem Ludacrisa został wydany jako singiel 26 kwietnia 2010 roku. Piosenka dotarła do pozycji czterdzieści dwa na US Billboard Hot 100, trzeciej na US Hot R&B / Hip-Hop Songs, oraz siedemdziesiątej piątej na UK Singles Chart. Utwór stał się dwunastym singlem który osiągnął sukces na listach R&B/Hip-Hop Airplay i R&B/Hip-Hop Songs. Piosenka zdobyła nagrodę w kategorii „Best Performance Dance” podczas Soul Train Music Awards w 2010 roku. „Speechless” oraz „Gimmie Dat” zostały wydane jako drugi i trzeci singiel promujący album na jesień 2010 roku. Oba utwory nie trafiły na wysokie pozycje w notowaniach US R&B, a drugi osiągnął niewielki sukces na listach przebojów w Wielkiej Brytanii. W sierpniu 2011 udała się w podróż do Australii by wziąć udział w festiwalu Summerbeatz obok Flo Rida, Jaya Seana, Akona, Traviego McCoya i Ja Rule.
W lipcu 2011 Billboard ogłosił, że Ciara oraz producent oraz raper T-Pain udają się razem do studia, aby nagrać materiał na kolejny album piosenkarki. Para współpracowała wcześniej podczas nagrywania piosenki „Go Girl” w 2009 roku oraz gościnnie udzieliła się na albumie rapera Thr33 Ringz na utworze „Blowin’ Up”.
2011–2013: Ciara
W lutym 2011, po tym, jak w internecie ukazały się plotki związane z zakończeniem współpracy Ciary z Jive Records, piosenkarka wydała oficjalne oświadczenie na profilu na Facebooku, skarżąc się na niedostateczną promocję oraz pomoc finansową przez wytwórnię. Stwierdziła, że nie otrzymywała od nich wsparcia, a nawet zmuszona była zapłacić z własnej kieszeni za promocję swoich singli, jak np. „Gimmie Dat”. Frustracja, którą odczuwała podczas pracy nad trzecim i czwartym albumem doprowadziła ją do podjęcia decyzji o zwolnieniu z umowy. W maju tego samego roku, Ciara została usunięta z bazy danych wytwórni Jive Records. 12 lipca poinformowano, iż wokalistka na nowo połączyła siły z L.A. Reid podpisawszy kontrakt płytowy z jego wytwórnią Epic Records, co potwierdzone zostało we wrześniu 2011 roku.
W trakcie wywiadu dla Sway In The Morning w lutym 2012 roku, Ciara wyjawiła, iż nie będzie się spieszyć z nagrywaniem nowego albumu, twierdząc, że: „Chodzi tutaj o naprawdę dobrą atmosferę, i zdradzę ci, że idzie ona w dobrą stronę. Bardzo ważne jest dla mnie, aby nie spieszyć się z tym albumem, co jest równie ważne dla całego zespołu. To naprawdę, naprawdę dobra energia.”. Podczas sesji do piątego już albumu pracowała z mnóstwem tekściarzy oraz producentów, z czego wymienić można np. Hit-Boy, Soundz, Diane Warren, Tricky Stewart, oraz The Underdogs. Podczas jednej z rozmów, piosenkarka powiedziała: „Pracowałam z kilkoma osobami którzy są nowi, z czego jestem bardzo podekscytowana.” Wyjaśnia: „Jeśli chodzi o artystów, jeśli chodzi o pisarzy, jeśli chodzi o producentów, naprawdę chciałam przycisnąć. Sporo osiągnęliśmy pracując z mnóstwem ludzi, z którym wcześniej nie miałam do czynienia, co było naprawdę fajne.” W trakcie konferencji prasowej z MTV w maju 2012 roku, Ciara potwierdziła, iż nowy album nazywać się będzie One Woman Army, a pierwszym promującym go singlem została piosenka „Sweat”, która wyjdzie już niedługo. Utwór z gościnnym udziałem rapera 2 Chainz, zadebiutował w sieci 4 czerwca tego samego roku, a 19 czerwca trafić miał na portal iTunes, jednak z niewiadomych przyczyn w ostatniej chwili singiel tam nie trafił. 13 sierpnia 2012 roku piosenkarka ujawniła, że pierwszym singlem z nadchodzącego albumu będzie piosenka „Sorry”. Dokładnie miesiąc później, bo 13 września miała miejsce premiera utworu wraz z teledyskiem podczas programu 106 & Park stacji BET, jak również na kanale Vevo. W dniu urodzin piosenkarki, 25 października 2012 roku premierę miał teledysk do drugiego singla z płyty One Woman Army – piosenki Got Me Good, który odbył się na nowojorskim placu Times Square. W klipie kręconym na pustyni w Kalifornii Ciarze towarzyszą uczestniczki „America’s Best Dance Crew” z zespołu 8 Flavahz. Tego samego dnia wystąpiła w popularnym programie telewizyjnym Jimmy Kimmel Live! gdzie oprócz wykonania swoich najnowszych singli Got Me Good i Sorry, na żywo zaśpiewała również stare przeboje takie jak Goodies, 1,2 Step czy Like a Boy. Pojawiła się również w utworze Nicki Minaj „I'm Legit”, który znajdzie się na reedycji płyty Pink Friday: Roman Reloaded – The Re-Up. W 2012 miała także miejsce premiera filmu z udziałem piosenkarki, komedii zatytułowanej „That's My Boy” (w Polsce brzmiała ona Spadaj Tato), gdzie zagrała kelnerkę Brie.
1 marca 2013 roku Ciara zaskoczyła swoich fanów publikując okładkę najnowszego singla „Body Party” na profilu na Twitterze, poprzedzonym kilkoma cytatami z piosenki. Z premierą kawałka artystka zaczekała do poniedziałku 4 marca, gdzie najpierw wrzuciła do sieci filmik na którym wykonuje kawałek utworu acapella w hotelowej łazience w Paryżu na chwilę przed pojawieniem się na paryskim tygodniu mody, a kilka godzin później singiel oficjalnie miał swoją premierę za pośrednictwem strony Billboard.com. 15 kwietnia 2013 roku piosenkarka ujawniła tracklistę piątego albumu oraz zmieniła tytuł krążka z dotychczasowego One Woman Army na proste Ciara. Ze względu na słabe wyniki piewotnych singli, piosenki takie jak „Sweat”, „Sorry” czy „Got Me Good” nie zostały umieszczone na finalnej trackliście albumu. Nowy, oficjalny singiel „Body Party” wydany został w marcu 2013 roku i do tej pory zanotował numer 22 na liście Billboard Hot 100 oraz wysokie, drugie miejsce na amerykańskiej liście Billboardu „Hot R&B/Hip-Hop Songs”. Drugim singlem z płyty jest kawałek „I'm Out” wraz z Nicki Minaj. Album swoją premierę miał 9 lipca 2013 roku. Debiut zaliczył na miejscu drugim listy Billboard 200, w pierwszym tygodniu sprzedając się w liczbie 59,000 kopii w USA oraz drugie miejsce na liście Top R&B/Hip-Hop Albums. Krążek stał się czwartym dziełem Ciary, który zadebiutował w pierwszej trójce listy Billboard.
2014–obecnie: Jackie oraz siódmy studyjny album
We wrześniu 2013, producent Mike WiLL Made It wyjawił, iż Ciara rozpoczęła pracę nad swoim szóstym studyjnym albumem. W grudniu tego samego roku artystka potwierdziła, że jest w trakcie nagrywania materiału. Podczas wywiadu dla magazynu Rap-Up zdradziła, że rozpoczęcie prac nad szóstym albumem miało miejsce koło Święta Dziękczynienia w 2013 roku oraz, iż nowe utwory pojawią się w najbliższym czasie. Na początku lutego Ciara wykonała na żywo nową piosenkę zatytułowaną „Anytime” podczas koncertu Degree Women Grammys Celebration, następnie opublikowała wersję studyjną, wyprodukowaną przez Boi-1da oraz Katalyst, gościnnie pojawił się ówczesny narzeczony piosenkarki, Future. Po ogłoszeniu zaręczyn, Ciara podczas wywiadu w kwietniu 2014 roku zdradziła, iż jej nadchodzący krążek będzie inspirowany jej partnerem. Pierwsze dziecko piosenkarki, syn Future Zahir Wilburn urodził się 19 maja 2014 roku. Po udowodnieniu niewierności rapera, który nie dochowywał jej w trakcie trwania ich związku, para odwołała zaręczyny. Bardzo publiczne rozstanie spowodowało przesunięcie premiery nowego albumu Ciary na 2015 rok, w międzyczasie artystka „po cichu” nagrywała nowy materiał na zmianę z opieką nad synem.
"I Bet”, pierwszy singiel z płyty Jackie, wydany został 26 stycznia 2015 roku. W maju tego samego roku, Ciara wyruszyła po raz pierwszy od sześciu lat w samodzielną trasę koncertową. Trwająca miesiąc trasa Jackie Tour rozpoczęła się 3 maja w Chicago, zatrzymując się w takich miastach jak Nowy Jork, Boston, Nowy Orlean, Dallas czy Los Angeles. Pierwsza część trasy zakończyła się koncertem 31 maja w San Francisco. Album Jackie swoją premierę miał 1 maja 2015, promowany takimi singlami jak „I Bet” czy „Dance Like We're Making Love”. Krążek zadebiutował na miejscu 17 listy Billboard 200 ze sprzedażą łącznie 25,000 kopii, co jest jej najsłabszym wynikiem w karierze.
Ciara obecnie pracuje nad siódmym albumem studyjnym i zapowiedziała obranie przez nią zupełnie nowego kierunku muzycznego. 27 stycznia 2017 roku artystka ogłosiła podpisanie umowy wraz z wytwórnią Warner Bros. Records.
17 lipca 2018 roku Ciara wydała nowy singiel wraz z teledyskiem do piosenki „Level Up”. Utwór jest pierwszym singlem z nadchodzącej, siódmej płyty artystki.
Życie prywatne
W 2005 roku Ciara zaczęła spotykać się z raperem Bow Wowem, jednak w kwietniu 2006 roku ich związek zakończył się. Pomimo iż oboje nigdy nie wyjawili powodów rozstania, to nie powstrzymało to spekulacji o tym, jakoby raper zdradzał piosenkarkę.
Na początku 2013 pojawiło się mnóstwo plotek oraz doniesień o tym, że Ciara jest w związku z raperem Future’em, a do którego przyznał się sam zainteresowany w trakcie
jednego z wywiadów mówiąc, że są szczęśliwą parą. Od tamtej pory para często pokazuje się razem. W późniejszym czasie Ciara wytatuowała sobie na serdecznym palcu dużą literę „N”, która oznacza pierwszą literę imienia rapera, Nayvadius. 28 października 2013 roku poinformowała o swoich oświadczynach z Future’em, który podarował jej piętnastokaratowy diamentowy pierścionek. 14 stycznia 2014 roku w trakcie wywiadu dla amerykańskiego dziennika The View Ciara wyjawiła, iż razem z narzeczonym spodziewają się swojego pierwszego dziecka. 19 maja 2014 roku piosenkarka urodziła syna, któremu nadała imię Future Zahir Wilburn. Z powodu niewierności rapera para w sierpniu 2014 roku odwołała zaręczyny.
Na początku 2015 roku piosenkarka zaczęła spotykać się z rozgrywającym drużyny futbolowej Seattle Seahawks, Russellem Wilsonem. Para zaręczyła się podczas wakacji na Seszelach 11 marca 2016 roku. Pobrali się 6 lipca tego samego roku na zamku Peckforton w Cheshire, Anglii. W dniu swoich 31 urodzin Ciara ogłosiła, iż wraz z mężem spodziewają się pierwszego dziecka. 28 kwietnia 2017 roku na świat przyszła ich córka – Sienna Princess Wilson. W styczniu 2020 roku Ciara ogłosiła, że spodziewają się drugiego dziecka. 23 lipca 2020 roku na świat przyszedł ich syn – Win Harrison.
Styl muzyczny
Muzyka i głos
Wraz z debiutem jej pierwszego singla Goodies, Ciara została okrzyknięta Księżniczką Crunk&B, mimo iż sama piosenkarka nie przepada za tym tytułem. Allison Stewart z The Washington Post stwierdziła, że posiada ona „piskliwy, zręczny głos, zdolny do wyrażenia jedynie trzech uczuć: seksownego, hardego i smutnego, czyli wszystkich których piosenkarka R&B potrzebuje”.Randall Roberts z Los Angeles Times skomentował, że „Ciara jest najbardziej syntetyczna ze wszystkich div R&B w przeciągu ostatniej dekady. To elektroskłonnościowa wokalistka której instrumentalne podniebienie utworu ma ciężko preferowany, surowy bit 808, a zarazem posiada harde i uwodzicielskie linie”. Podczas recenzowania drugiego albumu wokalistki, The Evolution, Jody Rosen z Entertainment Weekly napisał: „Komfort Ciary z szalonymi bitami stawia ją obok Cassie, Amerie, Rihanna, oraz innych pseudo-Beyoncé. [Jej] głos jest przez cały czas lekki: szepcze, grucha, zawodzi i pospiesznie zwija synkopy godne samej Beyoncé. Trzeci album Ciary, Fantasy Ride ukazał piosenkarkę jak zmierza w kierunku muzyki new pop oraz dance. Bill Lamb z About.com komentując jej hit Love Sex Magic stwierdził, iż posiada ono „brzmienie retro-funkowej gitary” i że „utwór jedzie bitem, w którym jednocześnie słychać echa lat ’70 R&B oraz klasycznej Janet Jackson. Muzyka Harris jest zazwyczaj współczesnym R&B, jednak wplata ona w swoje piosenki również inne style muzyczne różnych gatunków, jak np. hip hop, crunk, rap, dance-pop, electro pop czy funk. Krytycy ocenili jej single Goodies, 1,2 Step, Get Up i Go Girl jako klubowe bangery.
Debiutancki album Ciary zawiera produkcje Jazzego Pha, który jest jej odkrywcą. Krytycy porównywali album do tragicznie zmarłej piosenkarki Aaliyah, oraz że ma jakość Destiny’s Child. Na drugim albumie, piosenkarka pracowała z jednym z współpracowników z pierwszego krążka, Lil Jonem przy utworze That's Right, samplując utwór Pretty Tony's „Fix It in the Mix”. zrobiła to samo z piosenkami innych artystów, jak np. Lyn Collins Think (About It) i Rob Base It Takes Two do Make It Last Forever, elektryczny rytm z lat ’80 Jive Rhythm Trax 122 BPM do C.R.U.S.H czy piosenkę Harold Melvin & the Blue Notes If You Don't Know Me by Now której refren został dodany do piosenki Never Ever.
Inspiracje
Ciara mówi, że oglądanie Janet Jackson oraz Destiny’s Child w telewizji kiedy nie było jej w szkole zainspirowało ją do rozpoczęcia kariery w przemyśle muzycznym, wskazując sławne rodzeństwo Michaela Jacksona oraz Janet Jackson jako swoich największych idoli. Mówi się, że piosenkarka osiągnęła, jak powiedziała, „szczyt swojej kariery” kiedy wraz ze swoją idolką nagrała jeden z kawałków na jej album Discipline z 2008 roku. Ciara skomentowała również, dlaczego wymieniając swoje inspiracje zawsze mówi Michael Jackson: „Zawsze kiedy ktoś pyta, co inspiruje mnie w tym co robię, mówię Michael. To jest dla mnie właśnie to. Jest dla mnie wszystkim. To on jest tak naprawdę powodem dlaczego. Zostanie przeze mnie zapamiętany w bardzo wielu rzeczach. Czuję, że najważniejsze dla mnie to przekazać mojej generacji jak ważna była jego muzyka”. Artystka za swoje inspiracje wskazuje również Aaliyah, TLC, SWV, Monica oraz Salt-N-Pepa.
Inne zajęcia
Modeling i Reklama
W 2009, Ciara podpisała wielomilionowy kontrakt z agencją modelek Wilhelmina Models, co zaowocowało pojawieniem się w wielu magazynach. Oprócz tego, była zainteresowana rozpoczęciem prac nad nową linią ubrań. W czerwcu 2008 była w trakcie rozmów z departamentem sklepów Steve & Barry's by stworzyć linię przystępnej odzieży, jednak plany nigdy nie doszły do skutku. 9 listopada 2009 roku ogłoszono, że Ciara będzie modelką w niemieckim wydaniu magazynu Vogue. W tym czasie zapowiedziano udział piosenkarki w ogromnej multimedialnej kampanii smartfonów LG Chocolate Touch firmy Verizon. W ramach promocji artystka nagrała reklamę, gdzie tańczy do swojego singla Work z 2009 roku. W marcu 2012 roku zostało oficjalnie potwierdzone oraz ogłoszone, że Ciara będzie przedstawicielką w nowej kampanii Adidas Originals. Reklamę nakręcono jeszcze tego samego miesiąca, w którym wystąpiła plejada gwiazd.
12 maja 2016 nawiązała współpracę z agencją modelek IMG, dla której pracuje m.in. Gigi Hadid. W październiku 2016 roku Ciara została ogłoszona nową światową ambasadorką kosmetyków marki Revlon, która uczestniczyć będzie w kampanii „Choose Love”, celebrując „miłość oraz wszystkie jej pozytywne aspekty i możliwości”.
Filantropia
We wrześniu 2008 roku Ciara pojawiła się w piosence Just Stand Up! razem z piętnastoma innymi wokalistkami, które tego samego miesiąca dzieliły scenę podczas występu na żywo na specjalnym telewizyjnym programie Stand Up to Cancer. Pieniądze ze sprzedaży singla zostały przekazane na rzecz fundacji. Program pomógł zebrać 100 milionów dolarów na walkę z rakiem. W 2009 piosenkarka została twarzą kampanii Dosomething.org Do Something 101, która pomogła zebrać niezbędne szkolne przybory dla osób w potrzebie zaczynających rok szkolny. Nakręciła również publiczne oświadczenie poparcia dla kampanii.
Dyskografia
Albumy studyjne
Goodies (2004)
The Evolution (2006)
Fantasy Ride (2009)
Basic Instinct (2010)
Ciara (2013)
Jackie (2015)
Beauty Marks (2019)
Filmografia
Trasy koncertowe
Własne
2006: The Evolution Tour
2007: Screamfest ’07 (z T.I.)
2009: Jay-Z & Ciara Live (z Jay-Z)
2015: Jackie Tour
Jako support
2005: Harajuku Lovers Tour 2005
2007: Good Girl Gone Bad Tour
2009: The Circus Starring: Britney Spears
Przypisy
Linki zewnętrzne
Amerykańskie soprany
Amerykańskie wokalistki hip-hopowe
Amerykańskie wokalistki popowe
Amerykańskie wokalistki rhythmandbluesowe
Zdobywcy platynowych płyt
Laureaci World Music Awards
Ludzie urodzeni w Austin
Urodzeni w 1985 |
188854 | https://pl.wikipedia.org/wiki/%28624%29%20Hektor | (624) Hektor | (624) Hektor – planetoida z grupy trojańczyków Jowisza obozu greckiego.
Odkrycie
Planetoida została odkryta 10 lutego 1907 roku w Landessternwarte Heidelberg-Königstuhl w Heidelbergu przez astronoma Augusta Kopffa. Nazwa pochodzi od mitologicznego wojownika Hektora, bohatera wojny trojańskiej zabitego przez Achillesa.
Orbita
Orbita (624) Hektora nachylona jest do płaszczyzny ekliptyki pod kątem 18,19°. Na jeden obieg wokół Słońca ciało to potrzebuje 11 lat i 350 dni, krążąc w średniej odległości 5,35 j.a. od Słońca. Mimośród orbity tej planetoidy to 0,024.
Jako trojańczyk Hektor poprzedza Jowisza w swej drodze wokół Słońca, pozostając zawsze 60° przed nim; znajduje się w punkcie libracji L4 Lagrange’a orbity największej planety Układu Słonecznego.
Właściwości fizyczne
(624) Hektor jest nieregularnym obiektem skalnym o rozmiarach ok. 363×207 km. Jego jasność absolutna to 7,49. Okres obrotu tej planetoidy wokół własnej osi to ok. 6 godzin i 55 minut. Na powierzchni tej planetoidy panuje średnia temperatura 122 K.
Satelita planetoidy
16 lipca 2006 odkryto, że planetoida ta posiada satelitę, który otrzymał prowizoryczne oznaczenie S/2006 (624) 1. Jest on dużo mniejszy od składnika głównego – jego wielkość to ok. 12 km. Obiega Hektora w czasie ok. 71 godzin w średniej odległości ok. 957 km.
Zobacz też
Lista planetoid 1–1000
lista planetoid
lista planetoid z księżycami
lista planetoid trojańskich Jowisza – obóz grecki
Przypisy
Bibliografia
Linki zewnętrzne
Informacje o układzie planetoidy
Nazwane planetoidy
Planetoidy klasy D
Trojańczycy (obóz grecki)
Obiekty astronomiczne odkryte w 1907 |
188857 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Scenka%20ogrodu%20z%20Roundhay | Scenka ogrodu z Roundhay | Scenka ogrodu z Roundhay – film krótkometrażowy z 1888 uznawany za pierwszy film w historii, a na pewno najstarszy zachowany.
Film został nakręcony przy Oakwood Grange Road na Roundhay w Leeds w hrabstwie West Yorkshire w Anglii przez Louisa Aimé Augustina Le Prince'a. Występują w nim Adolphe Le Prince (syn Le Prince'a), Sarah Whitley (teściowa Le Prince'a), panna Harriet Hartley i Joseph Whitley chodzący wkoło i śmiejący się.
Jako że pani Whitley zmarła w październiku 1888, film musiał powstać przed tą datą. Do dziś zachowały się jedynie kopie fotograficzne prawdopodobnie papierowej taśmy, na której był zarejestrowany. Film trwa około dwóch sekund, składa się z 20 klatek oraz jest odtwarzany z szybkością około 12 klatek na sekundę.
Zobacz też
Traffic Crossing Leeds Bridge
Przypisy
Linki zewnętrzne
Poprawiona jakość filmu (rozdzielczość, płynność, kolor, detale) za pomocą algorytmów sztucznej inteligencji
Brytyjskie filmy czarno-białe
Brytyjskie filmy krótkometrażowe
Brytyjskie filmy nieme
Brytyjskie filmy z 1888 roku |
188858 | https://pl.wikipedia.org/wiki/%28385571%29%20Otrera | (385571) Otrera | (385571) Otrera – planetoida z grupy trojańczyków Neptuna, odkryta w 2004 roku.
Nazwa planetoidy pochodzi od Otrerei, pierwszej królowej Amazonek w mitologii greckiej. Przed nadaniem jej nazwy nosiła oznaczenie tymczasowe 2004 UP10 i miała nadany stały numer 385571.
Orbita planetoidy
Planetoida ta krąży w średniej odległości ok. 30,13 j.a. od Słońca po lekko eliptycznej orbicie o mimośrodzie 0,027. Wykonuje jeden obieg wokół Słońca w ciągu ok. 165 lat. Orbita (385571) Otrera nachylona jest pod kątem 1,43° do płaszczyzny ekliptyki.
W swym ruchu orbitalnym planetoida ta znajduje się w punkcie libracji L4 układu Neptun – Słońce. Krążąc po zbliżonej do Neptuna orbicie, poprzedza go, znajdując się ok. 60° przed nim.
Właściwości fizyczne
Obiekt ma średnicę szacowaną na podstawie pomiarów jasności na ok. 77 km. Jego jasność absolutna to 8,8m.
Zobacz też
lista planetoid 385001–386000
lista ponumerowanych planetoid
lista planetoid trojańskich Neptuna
Przypisy
Linki zewnętrzne
Nazwane planetoidy
Obiekty astronomiczne odkryte w 2004
Trojańczycy Neptuna |
188860 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Tangram | Tangram | Tangram – chińska łamigłówka (układanka), znana od ok. 3000 lat. Składa się z siedmiu elementów w postaci figur geometrycznych (tan), powstałych przez rozcięcie kwadratu. Są nimi:
2 jednakowe duże trójkąty prostokątne,
1 średni trójkąt prostokątny,
2 jednakowe małe trójkąty prostokątne,
1 mały kwadrat,
1 mały równoległobok.
Na identycznej idei oparty jest też starogrecki stomachion, zawierający 14 elementów.
Cel łamigłówki
Celem jest odtworzenie położenia wszystkich siedmiu elementów tangramu w przedstawionym obrazku na podstawie jedynie kształtu jego konturów, a także wymyślanie własnych wzorów.
Reguły
w przypadku każdego obrazka należy wykorzystać wszystkie siedem elementów,
elementy nie mogą na siebie nachodzić,
element w kształcie równoległoboku można odwracać na drugą stronę.
Za pomocą tangramu można ułożyć tysiące obrazków: sylwetek ludzi i zwierząt, przedmiotów, figur geometrycznych.
Linki zewnętrzne
Tangram Program pozwala na układanie tangramu w 39 trybach oraz zawiera 18000 gotowych rozwiązań.
Układanki
Rozrywka matematyczna |
188861 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Projekt%20Rastko | Projekt Rastko | Projekt Rastko (serb. Пројекат Растко) – pozarządowe, przedsięwzięcie kulturalne non-profit o charakterze wydawniczym i edukacyjnym, które jest poświęcone serbskiej i związanej z Serbią literaturze i sztuce. Nazwa projektu, który powstał w 1997 r., pochodzi od Rastko Nemanicia.
Projekt Rastko jest największą slawistyczną biblioteką internetową i jedną z dziesięciu największych elektronicznych bibliotek w Europie oraz jedną z najważniejszych na świecie.
Projekt Rastko ma wsparcie Ministerstwa Kultury Republiki Serbii, miasta Belgradu oraz wielu innych instytucji. Wielu znanych autorów, publikuje swoje prace i książki w ramach Projektu Rastko, np. Milorad Pavić i Vladeta Jerotić. Projekt jest zdobywcą wielu prestiżowych nagród i wyróżnień.
Główne zadania projektu Rastko:
publikacje elektroniczne poświęcone serbskiej i związanej z Serbią literaturze i sztuce
naukowe i kulturalne konferencje i badania nt. panbałkańskiej integracji kulturalnej
dwustronne i wielostronne kontakty z krajami na Bałkanach i na świecie
tworzenie ośrodków regionalnych
szkolenie techniczne
W roku 2003 projekt Rastko posiadał następujące ośrodki regionalne:
Belgrad – główny projekt
Rumunia (Project Rastko-Timisoara, e-biblioteka spuścizny kulturalnej i związków kulturalnych Rumunii i Serbii)
Czarnogóra (Project Rastko-Cetinje, e-biblioteka spuścizny kulturalnej Czarnogóry)
Podprojekt związany z Kosowem (Project Rastko-Gracanica-Pec, e-biblioteka spuścizny kulturalnej Kosowa i Metohji)
Zatoka Kotorska (Project Rastko-Boka, e-biblioteka spuścizny kulturalnej regionu Zatoki Kotorskiej)
Węgry (Project Rastko-Budapest-Szent-Andrea, e-biblioteka spuścizny kulturalnej i związków kulturalnych Węgier i Serbii)
Ukraina (Project Rastko-Kiev-L'vov, e-biblioteka spuścizny kulturalnej i związków kulturalnych Ukrainy i Serbii)
Bułgaria (Project Rastko-Bulgaria, e-biblioteka spuścizny kulturalnej i związków kulturalnych Bułgarii i Serbii)
Bosnian Krajina (Project Rastko-Banja Luka, e-biblioteka spuścizny kulturalnej bośniackiej Krainy)
Albania (Project Rastko-Shkoder, e-biblioteka spuścizny kulturalnej i związków kulturalnych Albanii i Serbii)
Łużyce (Project Rastko-Lusatia, e-biblioteka spuścizny kulturalnej Łużyczan)
Polska (Project Rastko-Poland, e-biblioteka spuścizny kulturalnej i związków kulturalnych Polski i Serbii)
Kaszuby (Projekt Rastko-Kashubia, e-biblioteka spuścizny kulturalnej Kaszub)
Linki zewnętrzne
Oficjalna strona projektu
(kaszub.)
Polski ośrodek regionalny projektu
Kultura w Serbii
Biblioteki cyfrowe |
188863 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Remy%20Bonjasky | Remy Bonjasky | Remy Bonjasky (ur. 10 stycznia 1976 w Paramaribo) – holenderski kickbokser i zawodnik muay thai, trzykrotny mistrz K-1 World GP.
Dzieciństwo
Remy Bonjasky urodził się w 1976 roku w Paramaribo – stolicy byłej holenderskiej kolonii Surinamu. Jego słowiańsko brzmiące nazwisko jest w rzeczywistości zniekształceniem surinamskich słów bonyo na skin, co w wolnym tłumaczeniu znaczy "człowiek o wielkich kościach". W 1981 roku, mając 5 lat, wyjechał wraz z matką i rodzeństwem do Holandii, gdzie pracował jego ojciec.
Kariera sportowa
W Holandii rozpoczął sportową karierę, grając w juniorskich drużynach piłkarskich. W wieku 16 lat podczas jednego z meczów złamał nogę. Po długotrwałej rehabilitacji nie powrócił do dawnej formy i sprawności, co sprawiło, że zrezygnował z uprawiania piłki nożnej.
Kick-boxing / muay thai
W wieku 18 lat zapisał się do słynnego klubu Mejiro Gym w Amsterdamie, rozpoczynając treningi kick-boxingu i boksu tajskiego. Szybko odkryto w nim duży talent. Już po 6 miesiącach stoczył swoją pierwszą zawodową walkę, pokonując Valentijna Overeema (późniejszego zawodnika MMA i brata Alistaira). Kolejne wygrane walki i turnieje sprawiły, że Bonjasky został dostrzeżony przez K-1 – najbardziej prestiżową organizację kick-boxingu na świecie.
K-1
Na ringu K-1 World GP zadebiutował w 2001 roku, ale prawdziwa eksplozja jego talentu nastąpiła dopiero dwa lata później, gdy zwyciężył w turnieju K-1 World GP w Las Vegas. Tryumf ten dał mu przepustkę do walki eliminacyjnej o jedno z 8 miejsc w Finale World GP w Tokio. Zmierzył się w niej z faworyzowanym Bobem Sappem. Walka zakończyła się skandalem po tym, jak znany z brudnego stylu walki Sapp uderzył leżącego na deskach Holendra. Faul ten spowodował dyskwalifikację Amerykanina oraz awans Bonjasky’ego do finałów. W ćwierćfinale i półfinale Bonjasky wyeliminował odpowiednio Petera Grahama i Cyrila Abidi, obu nokautując już w pierwszych rundach. W finale spotkał się z faworytem gospodarzy, Musashim. Holender, dominując nad Japończykiem niemal w każdym elemencie walki, sięgnął po zwycięstwo przez jednogłośną decyzję sędziów. Tym samym stał się trzecim z kolei mistrzem K-1 WGP z Holandii (po Peterze Aertsie i Ernesto Hooscie).
Równie udany dla Bonjasky’ego był rok 2004, gdy zdominował on rywalizację w World GP, wygrywając siedem z ośmiu swoich walk (jedyna porażka z kończącym karierę Francisco Filho). W Finale K-1 WGP broniący tytułu Holender pokonał Ernesto Hoosta oraz eks-boksera Francois Bothę i o tytuł zmierzył się – w powtórce finału sprzed roku – z Musashim. Walka ta przeszła do historii K-1 jako najdłuższy (trzy regulaminowe rundy + dwie dogrywkowe), a zarazem najbardziej kontrowersyjny finał cyklu World GP. Już w pierwszej rundzie Holender posłał na deski Japończyka, a w dwóch kolejnych kontrolował przebieg walki, co zdaniem wielu obserwatorów i komentatorów wystarczało w zupełności do wyłonienia zwycięzcy. Jednak dwóch z trzech sędziów (wszyscy Japończycy) orzekło remis. Zgodnie z regulaminem została zarządzona dodatkowa runda. Bonjasky jeszcze bardziej zaznaczył w niej swoją przewagę, wypunktowując Musashiego, jednak ci sami dwaj sędziowie ponownie przyznali remis. Druga dodatkowa runda przyniosła w końcu rozstrzygnięcie – Bonjasky obronił tytuł jednogłośną decyzją. Wydarzenia te sprowadziły na K-1 falę krytyki i zarzuty nieobiektywności sędziów oraz sprowokowały w mediach dyskusję nad faworyzowaniem przez K-1 japońskich zawodników. Sam Bonjasky i jego trener dyplomatycznie stwierdzili, że sędziowanie było "dziwne". Producent K-1 Sadaharu Tanikawa obiecał, że zbada sprawę.
Zwycięska passa Bonjasky’ego w finałach K-1 skończyła się w 2005 roku, gdy w półfinale World GP został znokautowany ciosami kolanami w korpus przez późniejszego mistrza, Semmy’ego Schilta.
W 2006 roku Bonjasky walczył na gali K-1 World GP w Amsterdamie przeciwko Francuzowi Jérôme Le Bannerowi. Walka ta dostarczyła krytykom poziomu i niezależności sędziowania w K-1 kolejnego argumentu. Sędziowie punktowi przyznali bowiem zwycięstwo Holendrowi, choć to Le Banner był lepszym zawodnikiem. Francuz złożył oficjalny protest, grożąc zerwaniem kontraktu i opuszczeniem K-1. W odpowiedzi władze organizacji zwołały komitet sędziowski, który ostatecznie przyznał rację Le Bannerowi, bezprecedensowo korygując punktację i zmieniając wynik walki.
Finał K-1 World Grand Prix 2006 był nieudany dla Bonjasky’ego. Choć wygrał on swój ćwierćfinałowy pojedynek ze Stefanem Leko, musiał się wycofać z turnieju. Podczas walki Niemiec dwukrotnie silnie kopnął go w krocze, co spowodowało przerwanie meczu i zarządzenie 15 minutowej pozaregulaminowej przerwy. Pomimo iż Bonjasky wciąż uskarżał się na silny ból, walkę dokończono i ostatecznie ogłoszono go zwycięzcą. Uraz był jednak na tyle bolesny, że Holender nie przystąpił do półfinału. Bonjasky zrewanżował się Leko rok później na gali eliminacyjnej Final 16 w Seulu, nokautując go w pierwszej rundzie "latającym kolanem". Następnie w ćwierćfinale Finału World GP 2007 pokonał Marokańczyka Badra Hari, ale później w półfinale uległ weteranowi K-1, Peterowi Aertsowi.
W 2008 roku Bonjasky awansował do Finału World GP, pokonując w Seulu przez decyzję większości Pawła Słowińskiego. W ćwierćfinale wygrał przez techniczny nokaut z Le Bannerem, a w półfinale znokautował "latającym kopnięciem" w żebra Gökhana Saki. W finałowej walce zmierzył się z Badrem Hari. Bonjasky zdołał zaliczyć w pierwszej rundzie nokdaun po lewym sierpowym w szczękę Marokańczyka. Hari rzucił się do odrabiania strat w drugiej rundzie, ale w jej trakcie sfaulował leżącego Holendra, uderzając go i kopiąc w głowę. Bonjasky otrzymał regulaminowe 5 minut na regenerację, ale po ich upływie oświadczył, że nie jest w stanie kontynuować walki. Pojedynek skończył się dyskwalifikacją Hariego i przyznaniem mistrzowskiego pasa Bonjasky’emu.
W następnym roku stracił mistrzostwo, przegrywając, podobnie jak w 2005 roku, w półfinale Finału World GP 2009 z Semmym Schiltem. Mimo że udało mu się w pierwszych sekundach walki posłać rywala na deski lewym sierpowym, wkrótce potem sam dwukrotnie zanotował nokdaun, przegrywając zgodnie z regulaminem przez automatyczny nokaut.
Problemy zdrowotne
Bonjasky cierpi na rozszczepienie siatkówki prawego oka. Pierwszą operację przeszedł w 2001 roku, a kolejne w 2003 i 2008. Na początku 2010 roku po jednym ze sparingów kontuzja odnowiła się. W sierpniu zawodnik przeszedł czwartą operację. Spowodowało to zawieszenie przez niego kariery i nieobecność na ringu w całym sezonie 2010.
Styl walki
Remy Bonjasky uznawany jest za jednego z najbardziej widowiskowo walczących zawodników, a zarazem za posiadacza najlepszych umiejętności defensywnych w K-1. Jego największymi atutami są: szczelna garda, walka w klinczu, ciosy kolanami oraz wysokie kopnięcia. Popisowymi technikami Bonjasky’ego są kopnięcie kolanem z wyskoku, czyli tzw. latające kolano (ang. flying knee) oraz kopnięcie okrężne z wyskoku, czyli tzw. latające kopnięcie (ang. flying kick), którymi znokautował m.in. Cyrila Abidi (2003), Vernona White’a (2003), Gary’ego Goodridge'a (2006), Stefana Leko (2007), Melvina Manhoefa (2008), czy Gökhana Saki (2008).
Tytuły
2008: Mistrzostwo K-1 World GP w Jokohamie
2004: Mistrzostwo K-1 World GP w Tokio
2003: Mistrzostwo K-1 World GP w Tokio
2003: K-1 World GP w Las Vegas
Mistrzostwo Świata WPKA w wadze superciężkiej
Mistrzostwo Europy IPMTF
Przypisy
Linki zewnętrzne
Oficjalna strona Remy'ego Bonjsaky'ego
Profil i lista walk na oficjalnej stronie K-1
Holenderscy kickbokserzy
Holenderscy zawodnicy formuły K-1
Surinamscy sportowcy
Urodzeni w 1976
Ludzie urodzeni w Paramaribo |
188866 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Sens%20%C5%BCycia%20wed%C5%82ug%20Monty%20Pythona | Sens życia według Monty Pythona | Sens życia według Monty Pythona (ang. – The Meaning of Life / Monty Python's The Meaning of Life) – brytyjska czarna komedia z 1983 roku w reżyserii Terry’ego Jonesa i Terry’ego GIlliama, pełnometrażowy film grupy Monty Pythona. Film składa się z serii komediowych skeczów dotyczących różnych etapów życia – od narodzin do śmierci.
Obsada
Graham Chapman – Ryba/Lekarz położnik/Harry Blackitt/Wymer/Hordern/Generał/Dr Livingstone/Drag queen/Eric/Prezes/Gość/Arthur Jarrett/Geoffrey/Tony Bennett
John Cleese – Ryba/Dr Spenser/Humphrey Williams/Sturridge/Ainsworth/Kelner/Ponury Żniwiarz (Pan Śmierć)
Terry Gilliam – Ryba/Walters/Zulus konferansjer/M'Lady Joeline/Pan Brown/Howard Katzenberg/Czyściciel okien
Eric Idle – Ryba/Śpiewak/Pan Moore/Pani Blackitt/Watson/Atkison/Perkins/Ofiara/Pani Hendy/Człowiek w różowej marynarce/Noel Coward/Gaston/Angela
Terry Jones – Ryba/Mamuśka z Yorkshire/Ksiądz/Biggs/Sierżant/Niezgrabny playboy/Pani Brown/Pan Creosote/Maria/Bert/Fiona Portland-Smyth/Marcin Luter (scena wycięta)
Michael Palin – Ryba/Pan Pycroft/Ojciec z Yorkshire/Kapelan/Carter/Spadger/Starszy Sierżant/Pakenham-Walsh/Prezenterka/Pan Marvin Hendy/Harry/Kapelan/Debbie Katzenberg/Czyściciel okien
Streszczenie
Film składa się z ciągu skeczy:
Karmazynowe Ubezpieczenia Ostateczne (The Crimson Permanent Assurance). W tej satyrze na globalizację podstarzali urzędnicy biura ubezpieczeniowego podnoszą bunt przeciwko swym surowym korporacyjnym przełożonym, zajmując ich budynek i zmieniając go w okręt piracki, szturmując i obracając w ruinę gigantów światowej finansjery w licznych wielkich miastach, po czym spadają z krawędzi świata.
Cud narodzin, część I jest satyrą na współczesną służbę zdrowia. Dwaj lekarze rozprawiają wyłącznie o technologii, ignorując pacjentkę, mąż nie może doświadczyć narodzin swojego dziecka.
Cud narodzin, część II jest satyrą na życie religijne. Film zestawia ze sobą życie katolickiej rodziny z Yorkshire – która ze względu na swoją sytuację materialną sprzedała swoje dzieci na eksperymenty medyczne, ponieważ katolicyzm nie uznaje sztucznej antykoncepcji – z pełnym surowości życiem anglikańskiego pastora i jego rodziny.
Dorastanie i nauka – grupa uczniów obserwuje, jak ich nauczyciel demonstruje ze swoją żoną techniki uprawiania seksu.
Walka – początkowo akcja przenosi się na front I wojny światowej, gdzie pod ostrzałem wroga żołnierze wręczają tort i prezenty swojemu dowódcy. Drugi fragment rozgrywa się podczas wojny zuluskiej w okresie brytyjskiego kolonializmu. Podczas intensywnych walk z Zulusami brytyjscy oficerowie zdają się nie zwracać uwagi na otaczającą ich rzeczywistość.
Wiek średni – w scenie w restauracji kelner informuje parę w średnim wieku, że filozofia to „próba skonstruowania realnej hipotezy wyjaśniającej sens życia”.
Jesień życia – w scenie tej gargantuicznych rozmiarów patron restauracji, Mr. Creosote, objada się do momentu, aż jego wnętrzności eksplodują.
Sens życia – wnętrzności Creosote’a zbiera Maria, sprzątaczka restauracji, która twierdzi, że „pracowała w gorszych miejscach”, w różnych placówkach instytucjonalnych – od Académie Française po Bibliotekę Kongresu.
Śmierć – w tej scenie Śmierć odwiedza brytyjską parę i ich amerykańskich gości, przy czym świeżo zmarłym zajmuje sporo czasu uświadomienie sobie tego, co dla widzów jest oczywiste. Nawet wtedy nie chcą w to uwierzyć i żądają od Śmierci wyjaśnienia, jak to się stało, że wszyscy umarli w tym samym czasie.
Film kończy czytany przez prezenterkę telewizyjną (z kartki, w szybkim tempie) „sens życia”: „Staraj się być miły dla ludzi. Unikaj jedzenia tłuszczu. Czytaj od czasu do czasu dobrą książkę. Spaceruj trochę i staraj się żyć w pokoju i harmonii z ludźmi wszystkich wyznań i narodów”.
Przypisy
Linki zewnętrzne
plakat filmu
Brytyjskie filmy komediowe
Brytyjskie filmy z 1983 roku
Filmy w reżyserii Terry’ego Gilliama
Filmy w reżyserii Terry’ego Jonesa
Filmy wytwórni Universal Pictures
Monty Python
Filmy nagrodzone Grand Prix Międzynarodowego Festiwalu Filmowego w Cannes |
188878 | https://pl.wikipedia.org/wiki/SZON | SZON | SZON (ros. ШОН – Школa особого назначения, Szkoła Osobogo Naznaczenija) - pl. Szkoła Specjalnego Przeznaczenia – szkoła radzieckiego cywilnego wywiadu zagranicznego (INO/INU/PGU), utworzona w 1938, po upadku ZSRR przemianowana na Akademię Wywiadu Zagranicznego Federacji Rosyjskiej (w 1994 roku).
Utworzenie
W latach 1920–1938 radziecki wywiad zagraniczny działał mimo braku specjalistycznej szkoły szpiegów. Agentów szkolono w zwykłych moskiewskich lokalach mieszkalnych należących kolejno do CzeKa OGPU i NKWD). Powodem utworzenia oficjalnej szkoły szpiegów prawdopodobnie był brak wyszkolonej kadry wywiadowczej, będący skutkiem krwawych czystek przeprowadzonych na rozkaz Józefa Stalina w szeregach doświadczonych kadr wywiadowczych.
"SZON" została utworzona rozkazem Ludowego Komisarza Spraw Wewnętrznych numer 00648 z 3 października 1938. Szkołę ukryto w środku lasu koło miejscowości Bałaszycha, piętnaście kilometrów na wschód od obwodnicy moskiewskiej.
Szkolenie
Program nauczania obejmował cztery godziny nauki języków obcych dziennie, dwie godziny wykładów z technik wywiadowczych oraz wykłady z dziejów partii komunistycznej, historii, dyplomacji, filozofii, religioznawstwa i malarstwa, wszystko po to, aby zapoznać kursantów z burżuazyjną kulturą Zachodu. Do regularnych zajęć należały wieczorki muzyczne, a instruktorzy z doświadczeniem życia na Zachodzie uczyli kursantów w przyspieszonym tempie burżuazyjnych manier, dyplomatycznej etykiety, modnego stylu ubierania się i generalnie dobrego smaku.
Nowa kadra
W ciągu pierwszych trzech lat (1938–1941) SZON kończyło rocznie do 120 słuchaczy, samych mężczyzn (z wyjątkiem czterech kobiet). Jednym z absolwentów pierwszego rocznika SZON był Paweł Michajłowicz Fitin, który wcześniej pracował w wydawnictwie rolniczym, a rok później, w maju 1939, był już szefem wywiadu zagranicznego (wówczas V Wydziału Głównego Zarządu Bezpieczeństwa Państwowego).
Zmiany
Nazwę szkoły zmieniono 5 czerwca 1943 na "Szkołę Wywiadu" (RASZ) Pierwszego Zarządu NKWD (wywiad zagraniczny). Wówczas także przedłużono program nauczania do dwóch lat. Do zakończenia II wojny światowej szkołę wywiadu ukończyło około 200 oficerów wywiadu zagranicznego. W latach zimnej wojny szkoła nosiła kolejno nazwy "Wyższa Szkoła Wywiadu" (kryptonim "Szkoła Nr 101"), "Instytut Czerwonego Sztandaru" oraz "Instytut im. Andropowa" (od nazwiska Jurija Andropowa, przewodniczącego KGB w latach 1967–1982).
Po upadku ZSRR w 1991 i utworzeniu Federacji Rosyjskiej w październiku 1994 szkołę przemianowano ponownie na Akademię Wywiadu Zagranicznego Federacji Rosyjskiej, w której szkolą się dzisiejsi funkcjonariusze Służby Wywiadu Zagranicznego.
Bibliografia
Christopher Andrew, Wasilij Mitrochin: Archiwum Mitrochina, Warszawskie Wydawnictwo Literackie MUZA SA, Warszawa 2001
Radzieckie służby specjalne |
188879 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Tucson | Tucson | Tucson () – miasto w hrabstwie Pima, w stanie Arizona w Stanach Zjednoczonych.
Liczba mieszkańców: 525,5 tys., obszar metropolitalny 1 023 320 (dane z lipca 2008). Jest drugim co do wielkości miastem w stanie, po Phoenix.
W Tucson znajduje się siedziba Uniwersytetu Arizony, jest to drugi pod względem wielkości pracodawca w mieście. Na przedmieściach Tucson znajduje się Park Narodowy Saguaro oraz Muzeum Pustyni Arizona-Sonora.
Na południowym wschodzie Tucson znajduje się baza lotnicza Davis-Monthan Air Force Base. Na terenie bazy znajduje się 309th Aerospace Maintenance and Regeneration Group (309. Grupa Utrzymywania i Konserwacji), w której przechowuje się ponad 4400 zakonserwowanych samolotów i śmigłowców. Jest to największe cmentarzysko wycofanych z aktywnej służby samolotów US Air Force, US Coast Guard, US Navy i US Marine Corps. Najciekawsze eksponaty są prezentowane w Pima Air and Space Museum.
W mieście rozwinął się przemysł lotniczy, metalowy, spożywczy oraz chemiczny.
Klimat
Lato w Tucson jest bardzo gorące, a zima umiarkowana. Jednak mimo, iż leży bardziej na południe od Phoenix, temperatury ze względu na wyższe położenie nad poziom morza są zawsze niższe.
Klimat w Tucson jest pustynny, według klasyfikacji Köppena jest to typ Bwh. Średnia temperatura roczna wynosi 20,8 °C, a rekord ciepła zanotowany w lipcu wyniósł 47,2 °C. Głównymi porami roku są lato i zima, a dodatkowo mniej znaczące: jesień, wiosna i pora monsunowa.
Miasta partnerskie
Kazachstan: Ałmaty
Meksyk: Ciudad Obregón, Guadalajara
Węgry: Pecz
Irlandia: Roscommon
Hiszpania: Segowia
Irak: Sulajmanijja
Tajwan: Taizhong
Grecja: Trikala
Zobacz też
Pima Air and Space Museum
Przypisy
Linki zewnętrzne
Strona internetowa University of Arizona
Tucson Vous Accueille
Miasta w stanie Arizona |
188880 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Armata%202-funtowa | Armata 2-funtowa | Armata dwufuntowa (ang. Royal Ordnance Quick Firing 2-pounder) to brytyjska armata przeciwpancerna kalibru 40 mm produkowana od 1936. W momencie jej powstania była to jedna z najlepszych armat przeciwpancernych na świecie, ale już pod koniec 1941 w związku ze wzrastającym opancerzeniem czołgów została zastąpiona przez armatę 6-funtową (57 mm). Nazwa pochodzi od przybliżonej masy wystrzeliwanych pocisków (od 2,1 do 2,6 funta (0,95 do 1,18 kg)).
Historia
Została zaprojektowana jako broń piechoty, ale okazało się, że jej laweta jest zbyt ciężka, aby używać armaty jako działa piechoty i w 1938 przeszła na uzbrojenie regimentów artylerii przeciwpancernej. Oryginalne łoże trójogonowe pozwalało na prowadzenie ognia w zakresie 360° w płaszczyźnie poziomej.
Armata była używana także w wielu czołgach i pojazdach opancerzonych produkcji brytyjskiej we wczesnym okresie II wojny światowej.
Podobnie jak późniejsze brytyjskie armaty 6- i 17-funtowe była konstrukcją bardzo udaną, w swojej klasie przewyższała podobne konstrukcje niemieckie (jak 3,7 cm PaK 36) czy radzieckie (jak armata 45 mm wz. 1937 (53-K)).
Użycie bojowe
Armaty 2-funtowe zostały wycofane z aktywnej służby frontowej w Afryce Północnej w 1942, kiedy zostały zastąpione przez armaty 6-funtowe, pozostały jednak na stanie armii do końca wojny.
Jako uzbrojenie samochodów pancernych pozostawała w służbie czynnej do końca wojny. Początkowo montowane ją między innymi w czołgach Tetrarch, seria Cruiser – Mk I, Mk II, Mk III, Mk IV, Convenanter oraz czołgach piechoty Matilda II, Valentine i wczesnych modelach Churchill.
Dużym problemem był brak amunicji odłamkowej do tego działa, gdyż zdecydowano, że armata ta miała zbyt mały kaliber aby mieszczący się w pocisku ładunek wybuchowy miał praktyczne znaczenie przy zastosowaniach przeciwpancernych. W czasie wojny okazało się jednak, iż w przypadku pojedynków artyleryjskich z armatami przeciwpancernymi nieprzyjaciela brak tego typu amunicji stawiał armaty 2-funtowe w wyraźnie gorszej pozycji.
Zdobyte przez Niemców w czasie kampanii we Francji w 1940 armaty dwufuntowe były następnie używane przez Wehrmacht i nosiły oznaczenia 4.0 cm Pak 192 (e) i 4.0 cm Pak 154 (b) (e – armaty brytyjskie, b – armaty belgijskie).
Zobacz też
Pom-pom – armata przeciwlotnicza o ciężarze pocisku 2 funty
Brytyjska broń artyleryjska II wojny światowej
Brytyjskie holowane działa przeciwpancerne |
188887 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Antoni%20Popiel | Antoni Popiel | Antoni Popiel herbu Sulima (ur. 13 czerwca 1865 w Szczakowej, zm. 7 lipca 1910 w Lubieniu) – polski rzeźbiarz, profesor Szkoły Politechnicznej we Lwowie; brat Tadeusza.
Życiorys
1882–1884 – studia w Szkole Sztuk Pięknych w Krakowie pod kierunkiem Izydora Jabłońskiego, Władysława Łuszczkiewicza i Walerego Gadomskiego.
1885–1888 – studia w Akademii Sztuk Pięknych w Wiedniu.
1888 – po podróży do Berlina i Florencji wrócił do kraju. Zamieszkał najpierw w Krakowie, następnie we Lwowie, obejmując posadę asystenta Leonarda Marconiego w katedrze rysunku i modelowania Politechniki Lwowskiej. Pozostał z nią związany do końca życia.
1895–1897 – pobyt we Florencji, gdzie wykonał m.in. posąg Justitia przeznaczony do westybulu Pałacu Sprawiedliwości we Lwowie (1896) oraz projekt pomnika Józefa Korzeniowskiego, który został następnie wzniesiony w Brodach na koszt artysty (1897–1898).
1898 – zwycięstwo w konkursie na pomnik Adama Mickiewicza we Lwowie. Pomnik, w formie wysokiej kolumny zwieńczonej zniczem Poezji, z figurami poety i unoszącego się nad nim Geniusza, uroczyście odsłonięto 30 października 1904.
po śmierci Leonarda Marconiego Antoni Popiel kontynuował prace nad pomnikiem Tadeusza Kościuszki dla Krakowa. Pomnik stanął na wzgórzu wawelskim w . W czasie II wojny światowej, w 1940, został zniszczony przez Niemców, zrekonstruowany zaś w 1960.
1900 – rzeźby dla budowanego Teatru Wielkiego we Lwowie – tympanon, kamienne kariatydy i posągi Muz na attyce gmachu.
1901–1904 – figury alegoryczne umieszczone po obu stronach wejścia głównego do lwowskiego Dworca Głównego.
popiersie Kornela Ujejskiego, odsłonięty 8 grudnia 1901; po II wojnie światowej pomnik przeniesiony do Szczecina.
1907 – udział w konkursie na pomnik Tadeusza Kościuszki w Waszyngtonie. Pomimo że projekt artysty odznaczono drugą nagrodą, na mocy decyzji prezydenta Theodore Roosevelta został zatwierdzony do realizacji. W związku z wyjazdem w październiku 1907 ustąpił ze stanowiska kierownika katedry rzeźby i ornamentyki na Politechnice Lwowskiej (zastąpiony przez Tadeusza Błotnickiego).
W listopadzie 2010 kopia pomnika Kościuszki została ustawiona na miejscu rozebranego w roku 1991 pomnika „Poległym w Służbie i Obronie Polski Ludowej” przed pałacem Lubomirskich na Osi Saskiej w Warszawie. Fundatorem była amerykańska grupa CitiGroup wspólnie z Urzędem M. St. Warszawy. Odlew pomnika został wykonany w Gliwickich Zakładach Urządzeń Technicznych. Pomnik odsłonięto 16 listopada 2010.
Antoni Popiel został pochowany na cmentarzu Łyczakowskim we Lwowie.
Przypisy
Linki zewnętrzne
Antoni Sulima Popiel
Piotr Marek Stański o pomniku Adama Mickiewicza we Lwowie
Ludzie urodzeni w Szczakowej
Ludzie związani z Jaworznem
Pochowani na Cmentarzu Łyczakowskim we Lwowie
Polscy rzeźbiarze
Antoni Popiel
Rzeźbiarze związani ze Lwowem
Urodzeni w 1865
Wykładowcy Politechniki Lwowskiej
Zmarli w 1910 |
188888 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Tymczasowa%20Narodowa%20Rada%20Polityczna | Tymczasowa Narodowa Rada Polityczna | Tymczasowa Narodowa Rada Polityczna (TNRP) – polityczny organ zwierzchni Narodowych Sił Zbrojnych.
Geneza i powstanie
Powstanie TNRP było związane z rozłamem w Narodowej Organizacji Wojskowej na tle scalenia z Armią Krajową, kiedy część NOW połączyła się ze Związkiem Jaszczurczym i innymi mniejszymi organizacjami o charakterze narodowym, tworząc NSZ.
W styczniu 1943 r. odbyło się zebranie zainteresowanych stron, na którym m.in. ogłoszono powstanie TNRP. W jej skład weszli zarówno przedstawiciele secesjonistów ze Stronnictwa Narodowego, jak też działacze Grupy „Szańca”.
Skład
TNRP liczyła ok. 40 członków. Na jej czele stało 8-osobowe Prezydium, jako organ wykonawczy, w składzie:
sekretarz generalny – Zbigniew Stypułkowski ps. „Zbyszek”, „Czemp”, „Sobota”, „Cze-ski”,
kierownik organizacyjno-wykonawczy – Otmar Wawrzkowicz ps. „Oleś”, „Kaczkowski”,
kierownik Wydziału Wojskowego – August Michałowski ps. „Roman”,
kierownik Wydziału Finansowego – Jerzy Olgierd Iłłakowicz ps. „Michał Zawisza”,
kierownik Wydziału Propagandowo-Politycznego – Jan Matłachowski ps. „Ostoja”,
kierownik Wydziału Służby Cywilnej – Tadeusz Salski ps. „Tadeusz” (do VII 1943 r., tj. wyjazdu do Londynu, a następnie Stanisław Kasznica ps. „Stanisław”, „Stanisław Wąsacz”,
kierownik Konsolidacji Obwodu Narodowego – prof. Karol Stojanowski ps. „Karol”, „Błażej” (do marca 1944 r.), a następnie prof. Seweryn Dziubałtowski ps. „Smardz”
członek Prezydium – Władysław Marcinkowski ps. „Jaxa”, „Władysław”, „Jaxa Szymkiewicz”.
Stanowisko przewodniczącego TNRP nigdy nie zostało obsadzone w celu zachowania równowagi ilościowej pomiędzy przedstawicielami obu grup politycznych (po 4 członków SN i Grupy „Szańca”).
Kompetencje
Do kompetencji TNRP należało:
prowadzenie działalności politycznej,
reprezentowanie NSZ w kontaktach z ZWZ-AK oraz innymi organizacjami konspiracyjnymi.
TNRP, niezależnie od pionu wojskowego – NSZ, utworzyła również własną cywilną strukturę administracyjną pod nazwą Służba Cywilna Narodu. Stanowiła ona alternatywę wobec Delegatury Rządu na Kraj, choć działalność obu struktur bardzo często pokrywała się.
Od pocz. 1944 r. TNRP przejęła także zwierzchnictwo nad Komendą Akcji Specjalnej.
Koniec działalności
W kwietniu 1944 r., w związku z rozłamem w NSZ na tle scalenia z AK, członkowie Grupy „Szańca” wystąpili z TNRP i powołali na jej miejsce samodzielną Radę Polityczną NSZ. Na przełomie lipca i sierpnia 1944 r. TNRP ostatecznie zakończyła działalność.
Narodowe Siły Zbrojne |
188891 | https://pl.wikipedia.org/wiki/M%C5%82oda%20Europa | Młoda Europa | Młoda Europa – międzynarodowa organizacja rewolucyjna (XIX w.)
Młoda Europa – polskie stowarzyszenie wolontariackie (XX w.)
Prąd neoromantyczny w Europie |
785 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Cz%C4%99stochowa | Częstochowa | Częstochowa – miasto na prawach powiatu w południowej Polsce, w województwie śląskim, siedziba powiatu częstochowskiego. W latach 1975–1998 stolica i siedziba władz województwa częstochowskiego. Częstochowa, pomimo tego że znajduje się w granicach województwa śląskiego, historycznie i kulturowo należy do Małopolski.
Ośrodek akademicki (5 uczelni) w tym dwie największe uczelnie publiczne w regionie o randze Politechniki i Uniwersytetu. Stale poszerzający swoją ofertę edukacyjną, przy czym nie bez znaczenia dla rangi regionu jest utworzenie w 2022 roku kierunku lekarskiego na Uniwersytecie Humanistyczno - Przyrodniczym im. Jana Długosza w Częstochowie.
Częstochowa jest centralnym miastem aglomeracji częstochowskiej, a także największym ośrodkiem gospodarczym, kulturalnym i administracyjnym w subregionie północnym województwa śląskiego.
Częstochowa jest położona w północnej części województwa śląskiego, nad rzeką Wartą, w trzech mezoregionach fizycznogeograficznych, należących do Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej i Wyżyny Woźnicko-Wieluńskiej. Według danych GUS z 31 grudnia 2020 r., miasto było zamieszkiwane przez 217 530 osób. Jest to 13. miasto w Polsce pod względem zajmowanej powierzchni i pod względem liczby ludności.
Stara Częstochowa, obecnie część Częstochowy, uzyskała lokację między 1370 i 1377 rokiem. Współczesna Częstochowa powstała z połączenia Starej Częstochowy z Częstochówką 19 sierpnia 1826 roku.
W mieście znajduje się bazylika jasnogórska oraz klasztor na Jasnej Górze z otoczonym szczególnym kultem w Polsce, czczonym jako cudowny wizerunek i narodowa relikwia, obrazem Matki Boskiej Częstochowskiej. Jest to główny polski ośrodek kultu maryjnego i pielgrzymowania.
Nazwa
Pierwsza wzmianka o Częstochowie pochodzi z 1220 roku, z dokumentu biskupa krakowskiego Iwona Odrowąża, w którym miejscowość wymieniona jest jako Czanstochowa. Nazwa była później notowana także w formach Chastochova (1250), Czanstochowa, Antiquo Czanstochowa, Noua Czanstochowa (1382), Czestochowa (1542), Czenstochow (1558), Częstochowa (1564), w Częstochowie (1658), w Częstochowey (1670), Częstochowa (1680), Częstochowa (1787), Częstochowa (1827), Częstochowa (1880).
Nazwa Częstochowa jest nazwą dzierżawczą utworzoną od nazwy osobowej Częstoch przyrostkiem dzierżawczym -owa, -ow. Oznaczała pierwotnie ‘własność Częstocha’. Imię Częstoch, które w formie Chestoch pojawia się już w gnieźnieńskiej bulli protekcyjnej papieża Innocentego II datowanej na 7 lipca 1136 roku i wystawionej w Pizie, jest skróceniem od staropolskich imion złożonych typu Częstobor, Częstomir, zawierających w sobie prasłowiański rdzeń *čęstъ ‘częsty’. Etymologia ludowa wywodzi nazwę miasta z wyrażenia często (się) chować. Nazwa Częstochowa miałaby powstać z powodu częstego chowania się widoku miasta wśród okolicznych wzgórz przed zbliżającymi się do miasta pielgrzymami. W wymowie gwarowej okolicznej ludności wiejskiej odnotowano brzmienie cy̨stoxova z widocznym zjawiskiem mazurzenia (č > c) i pochyloną wymową ę, które przechodzi w nosowe y — y̨.
Z zapisów historycznych wynika, że do ok. połowy XVI wieku nazwa miasta nie miała ustalonego rodzaju i występowała w dwóch formach: Częstochowa i Częstochow, dlatego współczesną formę miejscownika w Częstochowie można wyjaśnić jako rezultat pomieszania się dwóch paradygmatów odmiany, a nie tylko jako relikt odmiany niezłożonej (rzeczownikowej).
Ludność żydowska zamieszkująca miasto używała w języku jidisz nazwy Czenstochow (). W okresie zaborów w źródłach rosyjskich pojawiały się formy Czenstochowa, Czenstochow, rzadko Czenstochowo (). W języku niemieckim istnieje forma Tschenstochau, która używana była m.in. w czasie okupacji hitlerowskiej podczas drugiej wojny światowej.
Geografia
Częstochowa leży na styku trzech mezoregionów geograficznych — Wyżyny Częstochowskiej, zwanej potocznie Jurą, Obniżenia Górnej Warty oraz Wyżyny Wieluńskiej. Mezoregiony te należą do wspólnej podprowincji — Wyżyny Śląsko-Krakowskiej.
Powierzchnia
Obszar Częstochowy po utworzeniu miasta na początku XIX wieku wynosił 33,06 km² i nie zmieniał się do okresu międzywojennego, gdy w latach 1928 i 1930 przyłączono do miasta obszary o powierzchni 14,13 km². Powierzchnia miasta wynosiła wówczas 47,16 km². Ponowne rozszerzenie granic miało miejsce w 1952 roku, gdy przyłączono obszary o łącznej powierzchni 45,88 km², co dało powierzchnię 93,04 km². Od 1977 roku powierzchnia miasta wynosi 160 km².
Ukształtowanie terenu
W obrębie miasta dominują wysokości bezwzględne 250–270 m n.p.m. Na terenie miasta znajduje się kilka wzniesień o wysokościach od 280 do 300 metrów. Najwyższym wzgórzem jest Góra Ossona, która ma wysokość 316,7 m n.p.m. Inne wzgórza znajdujące się w granicach miasta to między innymi Jasna Góra, Błeszno, Prędziszów, Liszka, Góry Kawie, Parkitka. Najniżej położonym punktem jest miejsce nad rzeką Wartą na wschód od Mirowa — 236 m n.p.m.
Geologia
Terytorium miasta wchodzi w skład monokliny śląsko-krakowskiej, znajduje się na jej południowo-wschodnim krańcu, w pobliżu granicy z niecką nidziańską. Obszar miasta jest zróżnicowany geologicznie, wierzchnia część to osady polodowcowe: żwiry, piaski, gliny, zaś głębsza to wapienie z okresu górnej jury.
Rzeki
Demografia
Liczba mieszkańców (2012): 234 472.
Struktura demograficzna mieszkańców Częstochowy według danych z 31 grudnia 2012:
Powierzchnia Częstochowy: 159,71 km².
Wykres liczby ludności Częstochowy na przestrzeni dwóch ostatnich stuleci:
Największą populację Częstochowa odnotowała w 1993 r. — według danych GUS miasto miało 259 864 mieszkańców. W 2018 miasto liczyło 223 322 mieszkańców.
Piramida wieku mieszkańców Częstochowy w 2014 roku.
Klimat
Częstochowa leży w strefie klimatu umiarkowanego. Średnio na dobę przypadają 4 godziny z bezpośrednim promieniowaniem słonecznym. W przebiegu rocznym największe usłonecznienie obserwuje się w czerwcu, ze względu na największą długość dnia.
W Częstochowie niewiele jest dni bezwietrznych. Okresy ciszy w skali roku stanowią średnio 9,2%. Przeważają tu wiatry zachodnie — 18% i południowo-zachodnie — 18,2%. Jednocześnie osiągają one z tych kierunków największe prędkości — 2,2 m/s. Najrzadziej występują wiatry północne — 7,7% i północno-wschodnie — 7,4%.
Tereny zieleni
Łączna powierzchnia lasów w granicach Częstochowy wynosi 648,8 ha, ponadto powierzchnia parków i skwerów wynosi 155 ha.
Parki i skwery o powierzchni ponad 1 ha według wielkości:
Park Leśny Aniołów (Północ) — 69 ha
Park Lisiniec (Lisiniec) — 36 ha
Parki podjasnogórskie — (Podjasnogórska) — 11,6 ha
Promenada im.Czesława Niemena (Północ) — 7,8 ha
Park Tysiąclecia (Północ, Tysiąclecie) — 5,6 ha
Park Narutowicza (Zawodzie-Dąbie) — 3,8 ha
park przy ul. Fieldorfa (Północ) — 3,5 ha
Park Piastów (Stare Miasto) — 3,3 ha
skwer przy ul. Zagłoby (Sabinów) — 2 ha
Park Parkitka (Częstochówka-Parkitka) — 1,8 ha
Promenada Śródmiejska (Trzech Wieszczów) — 1,5 ha
skwer między al. Niepodległości i al. WP (Ostatni Grosz) — 1,4 ha
skwer między al. AK i ul. Kiedrzyńską (Tysiąclecie) — 1,4 ha
Skwer Solidarności (Śródmieście) — 1,3 ha
Skwer Kaliny Jędrusik (Tysiąclecie) — 1,2 ha
Park św. Barbary (Podjasnogórska) — 1,2 ha
Skwer Sokołów przy ul. Generała Kazimierza Pułaskiego (Trzech Wieszczów) — brak informacji o powierzchni
Skwer Lotników przy ul. Wojciecha Korfantego (Zawodzie-Dąbie) — brak informacji o powierzchni
Planowane:
park przy ul. Gajowej (Wrzosowiak) — 1,7 ha
Najwyższe budowle
Najwyższe budowle w Częstochowie:
wieża klasztoru na Jasnej Górze — 106,3 m
komin przy ul. Mirowskiej — 90 m
wieże archikatedry Świętej Rodziny — 80 m
maszt radiowy TON Błeszno Częstochowa w dzielnicy Wrzosowiak (dawniej Błeszno) — 71 m
wieża kościoła św. Antoniego Padewskiego w dzielnicy Ostatni Grosz — 50 m
biurowiec „Centrum” przy ul. Dekabrystów — 40 m (najwyższy biurowiec)
blok mieszkalny „Mrówkowiec” — 33 m
budynek przy ul. POW (tzw. pierwszy wieżowiec) — 26,34 m
Częstochowa w Małopolsce
Częstochowa leży w dawnej ziemi krakowskiej historycznej Małopolski, w XV wieku położona była w powiecie lelowskim w województwie krakowskim. W wyniku reformy administracyjnej z 1999 roku Częstochowa została przyłączona do województwa śląskiego. Częstochowa przed II wojną światową należała do województwa kieleckiego, stąd niektórzy lokalni politycy ubiegali się (wraz z Kielcami i Radomiem) o utworzenie województwa staropolskiego.
Częstochowa, chcąc podkreślić swoje historyczne i kulturowe związki z regionem małopolskim, przystąpiła w kwietniu 2007 do Stowarzyszenia Gmin i Powiatów Małopolski, skupiającego obszary należące historycznie do Małopolski, a w wyniku reform administracyjnych przyłączonych do innych województw. W tym samym roku miasto otrzymało tytuł Lidera Małopolski za rewaloryzację alei Najświętszej Maryi Panny. 23 sierpnia 2006 roku w krakowskich Sukiennicach wywieszony został herb Częstochowy. W 2008 roku, po raz kolejny, Częstochowa otrzymała tytuł Lidera Małopolski, tym razem za rewaloryzację parków podjasnogórskich.
Historia
Według legendy nazwa Częstochowa oznacza osadę założoną przez osobę o imieniu Częstoch, jednak pierwsza wzmianka o niej pochodzi z 1220 roku, z dokumentu biskupa krakowskiego Iwona Odrowąża. W pobliżu Częstochowy leżała wówczas druga wieś, Częstochówka. Kwestia daty nadania osadzie praw miejskich jest niejednoznaczna, ale określa się to zdarzenie na okres pomiędzy 1370 a 1377 rokiem. Częstochowa przeżyła dynamiczny rozwój w wieku XIV, któremu sprzyjało położenie na szlaku łączącym Małopolskę z Wielkopolską.
W latach 1370–1393 Częstochowa stanowiła lenno Władysława Opolczyka. W tym okresie ustaliło się określenie miasta Częstochowy nazwą Stara Częstochowa, a należącej do ufundowanego w 1382 r. klasztoru Jasna Góra wsi na wzgórzu Częstochówką. W okresie staropolskim miasto Stara Częstochowa wielokrotnie procesowało się z klasztorem jasnogórskim w sprawie łamania praw miejskich przez zakon i zagarniania zysków z handlu z pielgrzymami. Kolejny okres rozwoju nastąpił w XVI wieku w związku ze szczodrością króla Polski Zygmunta I, który nadał miastu liczne przywileje. W latach 1625–1630 region dotknięty został zarazą.
W 1587 roku wojsko pretendenta do korony królewskiej Maksymiliana III Habsburga złupiło miasto. Ze względu na peryferyjne położenie klasztoru jasnogórskiego królowie z dynastii Wazów zdecydowali obwarować go nowoczesnymi fortyfikacjami typu holenderskiego z bastionami.
Potop szwedzki
Po rozpoczęciu potopu szwedzkiego jasnogórscy paulini złożyli hołd poddaństwa królowi Szwecji, a jednocześnie zaczęli przygotowania do obrony klasztoru na wypadek ataku na klasztor.
18 listopada 1655 r. pod Jasną Górą znalazły się szwedzkie wojska, które zaczęły oblężenie klasztoru, które składało się głównie z drobnych potyczek i wymiany ognia artyleryjskiego. Kilkukrotnie przerywano też chaotyczne działania zbrojne z powodu rokowań, a polska załoga kilkukrotnie usiłowała zmusić przeora Augustyna Kordeckiego do poddania twierdzy przeciwnikowi. W nocy z 26 na 27 grudnia wojska szwedzkie ostatecznie wycofały się spod twierdzy.
W okresie potopu miasto zostało w znacznej części zniszczone i odbudowywało się długo i powoli. W 1665 roku miała tu miejsce bitwa pod Częstochową, część rokoszu Lubomirskiego. 27 lutego 1670 roku w klasztorze na Jasnej Górze odbył się ślub polskiego króla Michała z arcyksiężniczką Eleonorą.
29 lutego 1768 roku została zawiązana konfederacja barska. Konfederaci zajęli twierdzę Jasna Góra, kierował nimi Kazimierz Pułaski.
Okres po potopie był natomiast pomyślny dla Częstochówki, która dynamicznie rozwijała się i rozbudowywała. Będący właścicielem wsi klasztor intensywnie zabiegał o rozwój osady. W 1717 roku klasztor otrzymał przywilej nadający Częstochówce prawa miejskie jako Nowa Częstochowa. Nowe miasto zostało jednak zrujnowane w okresie konfederacji barskiej.
Po uchwaleniu Konstytucji 3 maja na miejsce sejmiku dla powiatów lelowskiego i ksiąskiego wyznaczono Starą Częstochowę.
Rozbiory Polski
Po II rozbiorze Polski obie miejscowości znalazły się w Prusach, po 1807 roku w granicach Księstwa Warszawskiego, a od 1815 roku w składzie Królestwa Polskiego.
Królestwo Polskie
Plan połączenia miast podjęto w 1823 roku, a jego opracowaniem zajął się inżynier wojewódzki Jan Bernhard, który w 1819 roku wytyczył Aleję Panny Maryi (obecnie Aleja Najświętszej Maryi Panny). Formalnie oba miasta zostały połączone w jedno 19 sierpnia 1826 roku. Po połączeniu obu miast Częstochowa pod względem liczby ludności wysunęła się na czwarte miejsce w Królestwie, po Warszawie, Lublinie i Kaliszu.
W okresie powstania styczniowego w okolicach miasta dochodziło do licznych potyczek oddziałów powstańczych z wojskami rosyjskimi.
Przemysł zaczął rozwijać się w Częstochowie na początku lat 70. XIX wieku. Pierwszym większym przedsiębiorcą w Częstochowie był Berek Kohn, który w 1869 r. uruchomił razem z Adolfem Oderfeldem drukarnię i zakład litograficzny. W 1897 r. w podczęstochowskim Rakowie Bernard Hantke uruchomił obecną Hutę Częstochowa.
W 1904 r. w Częstochowie zaczął tworzyć się ruch rewolucyjny. Po wybuchu rewolucji w styczniu 1905 r. robotnicy częstochowscy ogłosili w lutym strajk powszechny. W 1909 roku w mieście odbyła się Wielka Wystawa Rolniczo-Przemysłowa.
Wkrótce po wybuchu I wojny światowej Częstochowa została bez walk zajęta (3 sierpnia 1914) przez wojska niemieckie. W okresie okupacji sytuacja ludności miasta uległa gwałtownemu pogorszeniu, z miasta wyjechało ponad 20 000 robotników. Już 7 sierpnia 1914 r. dokonano mordów w dzielnicy podjasnogórskiej. W odróżnieniu od miasta Jasna Góra znalazła się od kwietnia 1915 r. pod okupacją katolickich Austro-Węgier.
II Rzeczpospolita
10 listopada 1918 r. rozpoczęto rozbrajanie stacjonujących w mieście wojsk niemieckich. 12 listopada 1918 roku przemaszerowały częstochowskimi Alejami trzy kompanie Wojska Polskiego pod dowództwem kpt. Ludwikowskiego.
27 maja 1919 r. doszło w mieście do pogromów Żydów, w wyniku których zginęło 7 osób.
W okresie powstań śląskich Częstochowa była głównym ośrodkiem pomocy dla powstańców. W mieście organizowano zbiórki pieniędzy i lekarstw oraz punkty werbunku ochotników. Po załamaniu się polskiej ofensywy na Kijów w 1920 roku Częstochowa musiała przez kilka miesięcy zakwaterować i wyżywić rząd ukraiński Semena Petlury wraz z dwoma tysiącami uchodźców. Podczas wojny polsko-bolszewickiej kilkuset ochotników z Częstochowy walczyło w obronie Warszawy.
W okresie dwudziestolecia międzywojennego trwał dalszy rozwój miasta, jednak lokalny przemysł podupadł i rozwijał się w znacznie wolniejszym tempie, co było skutkiem zniszczeń wojennych i załamania koniunktury. W tym czasie miasto zostało skanalizowane, uruchomiono komunikację miejską oraz wzniesiono wiele obiektów użyteczności publicznej (między innymi teatr, pocztę, liczne szkoły). W 1939 roku Częstochowa liczyła już 138 tys. mieszkańców, co plasowało ją na 8. miejscu pod względem największych miast Polski.
Od 1925 roku w Częstochowie mieściła się siedziba biskupstwa (od 1992 arcybiskupstwa).
W czerwcu 1937 roku doszło w mieście do rozruchów antyżydowskich. Przez tydzień plądrowano żydowskie sklepy.
II wojna światowa
Po wybuchu II wojny światowej Niemcy wkroczyli do miasta 3 września 1939 roku i już następnego dnia dokonali mordów, które do historii przeszły pod nazwą krwawego poniedziałku. W okresie okupacji miały miejsce represje wymierzone w elitę społeczną i ludność żydowską. W 1942 r. utworzona została dla coraz liczniej napływającej społeczności niemieckiej wydzielona dzielnica.
W 1941 r. została utworzona w Częstochowie dzielnica żydowska, którą rozpoczęto likwidować w 1942 r. wywożąc ludność do obozu zagłady w Treblince. Ludność pozostałą po tej akcji terroryzowano i mordowano w kilku kolejnych akcjach, m.in. 25 czerwca 1943 r, gdy ludność żydowska stawiła zbrojny opór.
W czasie wojny i bezpośrednio po niej w rejonie Częstochowy działały silne oddziały partyzanckie niepodległościowego podziemia. Po upadku powstania warszawskiego Częstochowa była stolicą Polskiego Państwa Podziemnego. 16 stycznia 1945 roku, po całodziennych walkach, Częstochowę opuścił garnizon niemiecki, a miasto zostało zajęte przez sowieckie oddziały mjra Siemiona Chochriakowa.
Okres powojenny
W okresie Polski Ludowej szybka rozbudowa huty, która zyskała imię Bolesława Bieruta, spowodowała dynamiczny rozwój miasta. Ponadto powstały Zakłady Przemysłu Bawełnianego im. Zygmunta Modzelewskiego, Zakłady Przemysłu Lniarskiego „Warta”, rozwinął się również przemysł metalowy, szklarski i chemiczny. Z inicjatywy prof. Jerzego Kołakowskiego powołana została Wyższa Szkoła Inżynierska w Częstochowie, obecna Politechnika Częstochowska.
Jan Paweł II odwiedził Częstochowę sześciokrotnie: w latach 1979, 1983, 1987, 1991, 1997 i 1999. 15 sierpnia 1991 odprawiona z jego udziałem msza św. (kończąca VI Światowe Dni Młodzieży) zgromadziła 1,5 mln wiernych, a papież od władz miasta otrzymał klucz do jego bram oraz tytuł honorowego obywatela. Częstochowa stała się pierwszym miastem na świecie, od którego przyjął takie wyróżnienie.
III RP
15 listopada 2009 w mieście odbyło się referendum w sprawie odwołania prezydenta Tadeusza Wrony. Prezydent został odwołany 39 284 głosami. Obecnie (2022) prezydentem miasta jest Krzysztof Matyjaszczyk, reprezentant SLD.
Gospodarka
Częstochowa jest drugim największym miastem województwa śląskiego zarówno pod względem liczby ludności jak i zajmowanej powierzchni. Jest ponadregionalnym ośrodkiem firm z branży motoryzacyjnej, hutnictwa i przetwórstwa metali, przetwórstwa szkła oraz IT. W mieście doskonale prosperują m.in. światowi giganci tacy jak ZF Group, Guardian Glass, Stoelze, Liberty Steel, TS Tech czy Brembo.
W 2008 r. ukończony został Częstochowski Park Przemysłowo-Technologiczny, który posiada zmodernizowane i nowocześnie zaaranżowane biura, magazyny i hale produkcyjne. W 2023 r. budżet Częstochowy wyniesie 1 mld 855,3 mln zł z czego 516,7 mln zł na inwestycje (niemal 28% ogółu wydatków).
Aktualnie szczególne znaczenie dla miasta ma pozyskiwanie inwestorów zainteresowanych prowadzeniem centrów usług dla zaplecza biznesowego (tzw. BPO – Business Process Outsourcing) jak i usług logistycznych czego dowodem są duże inwestycje Hillwood ( dwie lokalizacje: Hillwood Częstochowa - Zachód o powierzchni ponad 24 000 m2 oraz Hillwood Częstochowa - Miasto o powierzchni ponad 64 000 m2 ) i Panattoni - Panattoni Park Częstochowa o powierzchni ponad 30 000 m2. Ponadto pod Częstochową w miejscowości Libidza swoje centrum logistyczne ( o powierzchni ponad 40 000 m2 ) posiada sieć Polomarket. Znaczące w skali regionu centrum dystrybucyjne posiada w Częstochowie Stoelze Glass Group ( ponad 20 000 m2 ).
Częstochowa dzięki doskonałej lokalizacji i prowadzonym na szeroką skalę inwestycją w infrastrukturę drogową przyciąga inwestorów z branż do tej pory nieobecnych w mieście m.in. z branży wyrobów medycznych czego najlepszym przykładem jest budowa nowoczesnego zakładu produkcji zaawansowanych technologicznie produktów do leczenia ran Hartmann Manufacturing Polska w pobliżu węzła autostradowego "Jasna Góra" będącego częścią autostradowej obwodnicy Częstochowy.
Miasto daje możliwość dotarcia w ciągu 90 minut jazdy samochodem do terenów, które zamieszkuje 8,5 miliona osób. Tak ogromny rynek zasobów ludzkich sprawia, że swoje inwestycje lokuje tutaj również Przedsiębiorstwo Sprzętu Ochronnego MASKPOL S.A. wchodzące w skład Polskiej Grupy Zbrojeniowej SA.
Obecne są tutaj oddziały najbardziej rozpoznawalnych firm z branży IT takich jak X-KOM, Comarch, Assecco, ZF IT Center, SII Polska, K Dystrybucja (Kaspersky Lab), Computer Center i wiele innych.
Istotnym i znanym w całej Polsce inwestorem o charakterze globalnym jest firma Klimas Wkręt - Met, która w 4 lokalizacjach skupionych wokół Częstochowy prowadzi na ponad 80 000 m2 działalność produkcyjną z zakresu wytwarzania zamocowań budowlanych.
Według najnowszych danych liczba firma w Częstochowie ogółem kształtuje się na poziomie 20 121 podmiotów gospodarczych, których reprezentantem jest Regionalna Izba Przemysłowo-Handlowa w Częstochowie.
Głównym inicjatorem działań związanych z rozwojem i inwestycjami w gospodarce jest Agencja Rozwoju Regionalnego w Częstochowie. W 2011 r. w Częstochowie utworzono trzy klastry przemysłowe — Klaster Przetwórstwa Polimerów Plastosfera, Częstochowski Klaster Komunalny Aglomeracja oraz Regionalny Częstochowski Klaster Budownictwa i Infrastruktury „Budosfera”.
W Częstochowie nadal prowadzi działalność kilkudziesięciu producentów wózków dziecięcych.
Specjalne strefy ekonomiczne
W wyniku utworzenia w 2018 r Polskiej Strefy Inwestycji miasto znalazło się w strefie oddziaływania KSSE S.A. Oferta terenów inwestycyjnych w Częstochowie obejmuje obecnie trzy podstrefy:
KSSE "Kusięcka" o powierzchni całkowitej 13,2 ha gdzie działa już m.in. fabryka CGR POLAND Sp. z o.o..
KSSE "Korfantego" o powierzchni całkowitej 34,4 ha.
KSSE "Skorki I" najmłodsza i najszybciej rozwijająca się podstrefa w Częstochowie o powierzchni całkowitej 23,3 ha. Swoją działalność prowadzi tu m.in. ZF Electronics Plant and European Shared Services Center ( trzeci najnowszy zakład produkcyjny koncernu ZF w mieście produkujący kamery samochodowe).
Skorki II - 17,5 ha przy istniejącej ulicy Ekonomicznej - teren w przygotowaniu.
Częstochowskie "Centrum Obsługi Inwestora" prowadzi współdziałanie z Katowicką Specjalną Strefą Ekonomiczną SA jako instytucja wspierania gospodarki, która inicjuje zmiany organizacyjne usprawniających obsługę przedsiębiorców i inwestorów w Częstochowie.
Od 2014 roku w Częstochowie na terenach włączonych do stref ekonomicznych minimalne nakłady inwestycyjne wyniosły 1 miliard 700 milionów złotych.
Miejskie tereny inwestycyjne
Miasto Częstochowa w swojej ofercie posiada również własne atrakcyjne tereny przeznaczone dla inwestorów szukających miejsca pod rozpoczęcie działalności w miastach powyżej 200 tysięcy mieszkańców. Najważniejsze z nich to:
Rząsawska - 0,37 ha
Elanex - o powierzchni 8,9 ha na terenach dawnego zakładu przemysłowego Elanex.
Dom Księcia - o powierzchni 6670 m2
Barbary - o powierzchni 2,21 ha w sąsiedztwie drogi krajowej nr 46.
Przemysł
Częstochowa jest głównym ośrodkiem Częstochowskiego Okręgu Przemysłowego, trzeciego co do wielkości w województwie śląskim. Od średniowiecza rozwijał się tu przemysł metalowy, dzięki licznemu występowaniu rud żelaza. Do największych i najbardziej znanych zakładów przemysłowych na terenie miasta należą:
X-KOM - siedziba sieci sklepów komputerowych i główny sponsor klubu piłkarskiego Raków Częstochowa.
ISD Huta Częstochowa — jedna z największych hut stali w Polsce
ZF Automotive Systems Poland (dawniej TRW) — producent systemów bezpieczeństwa do samochodów
TS Tech Poland - działalność koncernu skupia się głównie wokół projektowania i produkcji siedzeń oraz innych elementów wnętrza samochodów.
Przedsiębiorstwo Sprzętu Ochronnego „Maskpol” SA - producent wyposażenia żołnierskiego.
DTR VMS Poland Sp. z o.o. - producent elementów gumowo-metalowych dla sektora motoryzacyjnego.
Wiko Klebetechnik - jest elementem międzynarodowej GLUETEC GROUP, pochodzącej z Niemiec, zajmującą się produkcją i dystrybucją chemii przemysłowej.
CSF Poland (grupa Cooper Standard; daw. Systemy Polimeryczne Barre Thomas Poland) — producent m.in. przewodów, systemów antywibracyjnych i uszczelek do samochodów
Brembo Poland - wytwórca elementów układów hamulcowych
CGR Polska - producent podzespołów motoryzacyjnych dla takich firm jak TRW, Faurecja.
Sila Poland - producent zintegrowanych systemów zmiany biegów.
Koksownia Częstochowa Nowa — czołowy producent koksu w kraju, wyodrębniony ze struktury Huty Częstochowa
Guardian Częstochowa — huta szkła
Stoelzle Częstochowa — huta szkła artystycznego i użytkowego
Odlewnia Żeliwa Wulkan — odlewnia żeliwa, najstarsza fabryka działająca na terenie miasta. Została założona w 1894 roku.
Metalplast-Częstochowa — czołowy producent zamków i okuć budowlanych. Założona w 1899 roku.
ViperPrint — jedna z największych drukarni internetowych w Polsce. Założona w 2002 roku.
Dospel — producent systemów wentylacji
Bud-Trans — zakres firmy obejmuje głównie prace związane z transportem nieczystości budowlanych, rozbiórki oraz prace porządkowe,
Polontex — producent głównie tkanin dekorowanych, zakład mieści się w budynku dawnej „Ceby”.
Handel
W mieście funkcjonują galerie handlowe, centra handlowe, hipermarkety oraz znaczna liczba supermarketów. Najważniejsze z nich to:
Galeria Jurajska, al. Wojska Polskiego 207
Galeria Al. NMP 49, al. Najświętszej Maryi Panny 49.
Centrum handlowe M1, ul. Kisielewskiego 8/16
Centrum handlowe Kwadraty, al. Wolności 4
DL Center Point Częstochowa, ul. Jagiellońska 1
Park handlowy Aniołów Park, ul. Drogowców 43
Centrum handlowe Jagiellończycy, ul. Brzozowa 2/8,
Dom Handlowy Centrum, al. Wolności 4
obszar handlowo-usługowy — węzeł DK1/DK46 (m.in. Castorama),
Centrum handlowe VENDO PARK (2020 r.),
Makro Cash&Carry, ul. Jagiellońska 38/40
OBI, ul. Generała Leopolda Okulickiego 16/18 oraz OBI przy ul. Kisielewskiego 8/16
Leroy Merlin, ul. Krakowska 7, Poczesna /k. Częstochowy
Centrum Handlowe Auchan Poczesna, ul. Krakowska 10 Poczesna /k. Częstochowy
Hipermarket Carrefour, ul. Drogowców 43
Agata Meble, ul. Drogowców 39
Centrum handlowe „Market na Czerwonym” i wiele mniejszych marketów i sklepów.
Początkowo w mieście mogło działać tylko 87 sklepów sprzedających alkohol. W 2001 roku limit podwyższono do 245, w 2009 roku do 440, w 2010 roku do 500, a w 2015 roku do 550.
Transport
Transport drogowy
Częstochowę przecina umożliwiająca transport samochodowy z największymi miastami Polski sieć dróg krajowych i Autostrad:
Autostrada A1 — fragment trasy europejskiej E75: Gdańsk — Grudziądz — Toruń — Włocławek — Łódź — Częstochowa — Pyrzowice — Gliwice — Żory — Gorzyczki — przebiegająca przez północne i zachodnie obrzeża miasta, tworząca zachodnią, autostradową obwodnicę.
droga krajowa nr 43: Wieluń — Rudniki — Kłobuck — Częstochowa
droga krajowa nr 46: Kłodzko — Nysa — Pakosławice — Jaczowice — Niemodlin — Karczów — Opole — Ozimek — Lubliniec — Blachownia — Częstochowa — Janów — Szczekociny
droga krajowa nr 91: Gdańsk — Tczew — Toruń — Włocławek — Kutno — Łódź — Piotrków Trybunalski — Kamieńsk — Radomsko — Kłomnice — Częstochowa — Podwarpie
Sieć uzupełniają drogi wojewódzkie:
droga wojewódzka nr 483: Łask — Szczerców — Nowa Brzeźnica — Częstochowa
droga wojewódzka nr 491: Działoszyn (Droga 42) — Łobodno — Częstochowa
droga wojewódzka nr 494: Bierdzany — Olesno — Wręczyca Wielka — Częstochowa
droga wojewódzka nr 786: Częstochowa — Św. Anna — Koniecpol — Włoszczowa — Łopuszno — Ruda Strawczyńska — Kielce
droga wojewódzka nr 908: Częstochowa — Tarnowskie Góry (Droga 78)
Transport kolejowy
Przez miasto przebiegają linie kolejowe nr 61 Lubliniec–Kielce (uruchomiana stopniowo w latach 1903–1911) oraz nr 1 Warszawa Centralna–Katowice wraz z odgałęzieniem (linia nr 146) do stacji Chorzew Siemkowice, które łączy miasto z magistralą węglową.
17 listopada 1846 r. Częstochowa uzyskała kolejowe połączenie z Warszawą (Kolej Warszawsko-Wiedeńska), w 1903 z Herbami, a w 1911 z Kielcami (Kolej Herbsko-Kielecka). Częstochowski węzeł kolejowy uzyskał obecny kształt w okresie II wojny światowej.
Pasażerski transport kolejowy obsługiwany jest przez stacje Częstochowa Gnaszyn, Częstochowa Raków, Częstochowa Stradom, Rząsawa, Częstochowa Aniołów oraz w największym stopniu przez nowoczesny — otwarty po przebudowie w 1996 roku — dworzec Częstochowa Osobowa (dawniej Częstochowa Główna) mieszczący się w samym centrum miasta, przy placu Rady Europy.
Komunikacja miejska
Częstochowa posiada jeden z dwóch najmłodszych systemów komunikacji tramwajowej na terenie Polski, który został uruchomiony w 1959 roku. Tramwaje poruszają się po torach o rozstawie szyn 1435 mm i sieci składającej się z 14,7 km. De facto jest to jedna trasa przebiegająca przez miasto z północy na południe z dwoma odgałęzieniami na jej południowym krańcu.
Organizatorem publicznego transportu zbiorowego w mieście Częstochowa i części gmin ościennych jest Miejski Zarząd Dróg i Transportu w Częstochowie. Na zlecenie MZDiT przewozy realizuje na wyłączność będąca własnością miasta spółka Miejskie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne w Częstochowie. Publiczna komunikacja obejmuje 3 linie tramwajowe, 24 autobusowe miejskie oraz 8 podmiejskich w gminach Blachownia, Konopiska, Mstów, Poczesna i Olsztyn. Nocną komunikację miejską tworzy codzienna linia autobusowa nr 80, kursująca wzdłuż sieci tramwajowej. 13 lipca 2007 r. MPK Częstochowa wprowadziło uniwersalny bilet elektroniczny.
Firma Bus Expres oferuje przewóz osób na trasie z centrum miasta do Blachowni.
Darmowy transport do hipermarketu Auchan zapewnia firma BK Bursiak, natomiast do hipermarketu Tesco zapewnia firma Kris-Tour. Przejazdy na terenie miasta oferuje także PKS Częstochowa, które obsługuje linie z dworca PKS do Kłobucka, Blachowni i innych okolicznych miejscowości, a także PKP — 5 przystanków w Częstochowie oferuje transport osobowy.
Komunikację z gminą Rędziny zapewnia GZK w Rędzinach liniami R, Rm oraz Rk do Dworca Głównego PKP.
Od 1 września 2021 roku Częstochowa jest skomunikowana z gminami powiatu ziemskiego komunikacją autobusową zorganizowaną przez Powiat Częstochowski.
Transport lotniczy
Najbliższym międzynarodowym lotniskiem jest regionalny port województwa śląskiego — Katowice Airport w Pyrzowicach. Znajduje się on około 40 km na południe od centrum Częstochowy.
Najbliższym czynnym lądowiskiem jest oddalone o 10 km od centrum miasta Lotnisko Częstochowa-Rudniki. Jest to obiekt powojskowy obecnie znajdujący się we własności prywatnej. Pełni funkcje sportowe — na części jego terenu operuje Aeroklub Częstochowski, a także jest miejscem organizacji wielu imprez plenerowych. Lotnisko nie jest przystosowane do obsługi dużych samolotów, istnieje możliwość lądowania tylko małych samolotów pasażerskich. Posiada zaniedbaną betonową drogę startową (2000 × 60 m). Wieloletnie zamierzenia włodarzy miasta przeistoczenia lotniska w pasażerskie lub towarowe dotychczas nie zaowocowały wsparciem finansowym z żadnego źródła, lub nawet uregulowaniem prawnym jego statusu po myśli samorządowców. Ostatni raz lotnisko zostało użyte przez linie lotnicze w 1983 — przez jeden sezon Polskie Linie Lotnicze LOT oferowały z niego połączenia.
Zabytki i turystyka
Częstochowa jest miastem powstałym w średniowieczu. Na przestrzeni wieków w mieście zostały zbudowane liczne budowle, mające obecnie charakter zabytków i atrakcji turystycznych. Do najważniejszych należą zabytkowe kamienice oraz sam układ urbanistyczny historycznych centrów Starej i Nowej Częstochowy oraz łączącej je Alei Najświętszej Maryi Panny. Największym i najczęściej odwiedzanym z częstochowskich zabytków jest zespół klasztorny na Jasnej Górze, a turystyka związana z klasztorem to głównie ruch pielgrzymkowy.
Atrakcje turystyczne
Aleja Najświętszej Maryi Panny — zespół zabytkowych kamienic
Tarasy widokowe na wieży jasnogórskiej
Parki podjasnogórskie i znajdujące się w nim ekspozycje Muzeum Częstochowskiego — Muzeum Górnictwa Rud Żelaza i inne
Ulica 7 Kamienic z XIX-wieczną zabudową
Ulica Wieluńska z XVIII i XIX-wieczną zabudową
Ratusz w Częstochowie — XIX-wieczny klasycystyczny
Stary Rynek — rynek Starego Miasta z kamienicami
Muzeum Produkcji Zapałek w Częstochowie — zabytkowa fabryka zapałek
Pałacyk Hantkego w Częstochowie — neobarokowa willa założyciela Huty Częstochowa Bernarda Hantkego
Pałacyk Brassów w Częstochowie — XIX-wieczny pałacyk austriackiego przedsiębiorcy Wilhelma Brassa
Pałacyk Mottego — willa dyrektora Przędzalni Czesankowej „Elanex” z 1909 r.
układ urbanistyczny Częstochówki (ul. Wieluńska, Rynek Wieluński, ul. św. Barbary)
Muzeum Historii Kolei (Dworzec Stradom)
Muzeum Haliny Poświatowskiej
Dom Władysława Biegańskiego
Muzeum Pontyfikatu Jana Pawła II
Miejska Galeria Sztuki
Złota Góra
Przełom Warty i Start spływu kajakowego „Mirowski przełom Warty”
Fontanna Dziewczynka z Gołębiami
Ławeczki pomnikowe w al. NMP: Haliny Poświatowskiej, Marka Perepeczki, Władysława Biegańskiego i Piotra Machalicy
Rezerwat archeologiczny kultury łużyczkiej
Zabytkowa lokomotywa przy dworcu głównym PKP
Zabytki sakralne
Jasna Góra — zespół klasztorny zakonu paulinów, największy i najbardziej znany zabytek Częstochowy
neogotycka archikatedra Świętej Rodziny — zbudowana w latach 1901–1927
Kościół św. Jakuba — umiejscowiony na placu Biegańskiego, będący pierwotnie cerkwią prawosławną
kościół św. Zygmunta — najstarszy w Częstochowie, na placu Daszyńskiego
Katedra Matki Boskiej Królowej Apostołów — kościół polskokatolicki przy ul. Jasnogórskiej
Cerkiew Częstochowskiej Ikony Matki Bożej przy ul. Kopernika
kościół ewangelicko-augsburski Wniebowstąpienia Pańskiego w Śródmieściu przy ulicy Kopernika
kościół św. Barbary w dzielnicy podjasnogórskiej
sanktuarium św. Józefa na Rakowie przy ul. Okrzei
kościół Najświętszego Imienia Maryi w alei NMP
kościół Pana Jezusa Konającego i kościół Podwyższenia Krzyża Świętego w Częstochówce
kaplica Przemienienia Pańskiego w centralnej części cmentarza Kule
kościół świętych Rocha i Sebastiana na cmentarzu św. Rocha
pałac biskupi
Zabytkiem o charakterze religijnym jest cmentarz żydowski w dzielnicy Zawodzie.
Szlaki turystyczne
Wycieczki po Częstochowie łączone są często ze zwiedzaniem Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej. W mieście rozpoczynają bieg następujące szlaki turystyczne:
Szlak Orlich Gniazd
Szlak Jury Wieluńskiej
Szlak Walk 7 Dywizji Piechoty
Częstochowa — Olsztyn im. Z. Łęskiego
Szlak Zabytków Techniki Województwa Śląskiego
Kultura
Częstochowa stanowi centrum kulturalne regionu, a także jest ważnym ośrodkiem kulturalnym w skali ogólnopolskiej i międzynarodowej. W mieście odbywa się wiele wydarzeń o charakterze lokalnym, ogólnopolskim i międzynarodowym.
Instytucje kulturalne
Na terenie Częstochowy działa wiele miejskich oraz niezależnych instytucji kulturalnych, których zaangażowana działalność tworzy różnorodną ofertę kulturalną miasta.
Muzea i galerie
Oprócz klasztoru jasnogórskiego działalność muzealną i wystawienniczą prowadzą również inne instytucje.
Muzeum Częstochowskie
Najstarsza instytucja muzealna. Do jej obiektów wystawienniczych należą:
Ratusz miejski — zabytkowy zespół budynków byłego ratusza, obecnie główna siedziba Muzeum
Rezerwat archeologiczny kultury łużyckiej w dzielnicy Raków — unikatowy rezerwat archeologiczny
Galeria Dobrej Sztuki w Częstochowie
Muzeum Górnictwa Rud Żelaza
Muzeum Haliny Poświatowskiej, częstochowskiej poetki
Inne
Inne instytucje wystawiennicze w mieście:
Miejska Galeria Sztuki — zajmuje się wystawianiem malarstwa, rzeźby, grafik i fotografii — kładąc szczególny nacisk na dzieła współczesne. Szczególnie znana jest wystawa prac Zdzisława Beksińskiego, która w 2006 przekształciła się w stałe Muzeum Zdzisława Beksińskiego
Muzeum Produkcji Zapałek — nieczynna fabryka posługującą się technologią z trzeciej dekady XX wieku (prywatne)
Muzeum Historii Kolei na dworcu Częstochowa Stradom (przejściowo zamknięte, prywatne)
Muzeum Archidiecezji Częstochowskiej
Muzeum Zdzisława Beksińskiego
Muzeum Wyobraźni — galeria i pracownia Tomasza Sętowskiego (prywatne)
Muzeum Pontyfikatu Jana Pawła II (prywatne)
Galeria Konduktorownia
Galeria Lonty Petry (prywatne)
rezerwat archeologiczny na Starym Rynku
Muzeum Kresowe
Filharmonia Częstochowska im. Bronisława Hubermana
Orkiestra filharmonii zainaugurowała działalność w 1945 roku, dając koncert w miejskim teatrze. W 1955, w miejscu zniszczonej przez okupujących Częstochowę Niemców Nowej Synagogi, rozpoczęto budowę gmachu filharmonii. Budowa zakończyła się w 1965 roku. W styczniu 1976 roku Państwowa Orkiestra Symfoniczna w Częstochowie otrzymała miano Filharmonii. 3 października 2012 roku otrzymała imię Bronisława Hubermana.
Teatr im. Adama Mickiewicza
Teatr w Częstochowie rozpoczął działalność w 1927 roku. W latach 20. XX wieku powstała obecna siedziba teatru — wybudowany specjalnie dla jego potrzeb gmach przy ulicy Kilińskiego. W 1949 roku teatr został upaństwowiony, a sześć lat później nadano mu imię Adama Mickiewicza.
Ośrodek Promocji Kultury Gaude Mater
Miejska instytucja kulturalna, która jest głównym organizatorem Międzynarodowego Festiwalu Muzyki Sakralnej „Gaude Mater” i Festiwalu im. Kaliny Jędrusik „Kalinowe Noce, Kalinowe Dni”.
Kina
W Częstochowie działają dwa kina wielosalowe należące do sieci Cinema City: Cinema City Wolność, otwarte w 2004 roku, oraz znajdujący się w Galerii Jurajskiej multipleks, uruchomiony w 2009 roku. W mieście działa także od 1991 kino studyjne Ośrodka Kultury Filmowej.
Muzyka
Na terenie Częstochowy działają liczne chóry żeńskie, męskie oraz mieszane. Najstarszym jest Chór Męski „Pochodnia” (dyr. Jarosław Łyczba). Do innych należą: Chór Filharmonii Częstochowskiej „Collegium Cantorum” (dyr. J.Siadlak), Jasnogórski Chór Chłopięco-Męski „Pueri Claromontani” (dyr. s. Maria Bujalska PDDM) oraz Chór Archikatedry pw. Św. Rodziny „Basilica Cantans” (dyr. Włodzimierz Krawczyński, obecnie Zygmunt Nitkiewicz). Chóry te zdobywały liczne nagrody na festiwalach krajowych oraz zagranicznych.
Festiwale muzyczne w Częstochowie
Międzynarodowy Festiwal Muzyki Sakralnej „Gaude Mater”
Jazz Spring Częstochowa
Frytka OFF
ReggaeON
Aleje tu się dzieje
HIP HOP Elements
Summer chill
Jasnogórski Konkurs Skrzypcowy
Edukacja kulturalna
W Częstochowie działa Zespół Szkół Plastycznych im. Jacka Malczewskiego, Jasnogórska Szkoła Muzyczna, Zespół Szkół Muzycznych im. Marcina Żebrowskiego. Na terenie miasta istnieje także kilka ognisk muzycznych dla dzieci i młodzieży oraz Społeczna Szkoła Baletowa.
Działalność prowadzi Młodzieżowy Dom Kultury oraz Regionalny Ośrodek Kultury, organizujący wiele cyklicznych imprez, m.in. Ogólnopolski Konkurs Poetycki im. Haliny Poświatowskiej. Poetka ta urodziła się i wychowała w Częstochowie. W jej domu rodzinnym jest zorganizowane skromne muzeum, które gromadzi eksponaty związane z życiem Poświatowskiej.
Media
Prasa
W Częstochowie wydawane są następujące dzienniki:
„Gazeta Wyborcza” — od 1991 wydawana z lokalnym dodatkiem
„Dziennik Zachodni” — znajduje się tu terenowy oddział tej gazety
„Życie Częstochowy i Powiatu” — kontynuacja „Życia Częstochowy”, ukazującej się od 1947 gazety, dla której pierwowzorem było „Życie Warszawy”
Tygodniki:
„7 Dni”
„Gazeta Częstochowska” — od 1956
„Niedziela” — ogólnopolski tygodnik katolicki
Wydawanych jest również kilka innych pism m.in.: kwartalniki kulturalne „Aleje 3”, „Bulion”, miesięcznik „Puls Regionu” oraz rocznik „Ziemia Częstochowska”.
Radio
Radiostacje lokalne:
Radio Jasna Góra — stacja radiowa działająca przy klasztorze na Jasnej Górze
Radio Fiat — katolicka stacja radiowa należąca do Archidiecezji częstochowskiej
Radio Jura — stacja radiowa o charakterze lokalnym, uruchomiona przez Radio 90 FM, które 14 lipca 2010 roku otrzymało koncesję na nadawanie w Częstochowie
Twoja Polska Stacja — stacja radiowa o charakterze lokalnym, prezentująca muzykę polską i wiedzę o tej muzyce. Właścicielem jest Agencja Reklamowa Radio Park, która koncesję na nadawanie otrzymała 13 lipca 2017 roku, a 7 września 2018 r. rozpoczęła nadawanie
Studia lokalne w Częstochowie posiadają:
Polskie Radio Katowice
Radio Złote Przeboje
RMF Classic
RMF Maxxx — emitująca w tzw. rozszczepieniach lokalnych wiadomości z Częstochowy, w 2006 zastąpiła istniejące od 1995 miejscowe Radio Fon.
W latach 1995–2001 w mieście lokalną redakcję posiadało radio RMF FM.
Telewizja
Mieszkańcy dzielnicy Tysiąclecie i Północ mają dostęp do miejskiej TV Orion. W mieście istnieją ponadto lokalne redakcje TVP3 Katowice, NTL i TVSilesia.
Internet
„Częstochowski Portal Sportowy” — portal informujący o wydarzeniach sportowych z Częstochowy i okolic
„wczestochowie.pl” — portal informujący o wydarzeniach z Częstochowy i okolic
„CzestochowaForum.pl” — niezależne i niekomercyjne, największe forum, z bieżącymi informacjami o Częstochowie
W mieście działa kilka lokalnych portali. Pracuje tu także kilku dziennikarzy gazet internetowych.
Ochrona zdrowia
Pierwszy szpital w Częstochowie sięga historią do 1834 roku, gdy Rada Miasta przeznaczyła grunt pod jego budowę. Wkrótce potem został zbudowany szpital św. Benedykta, w 1854 r. przemianowany na szpital Najświętszej Maryi Panny. Przez lata zatrudniony był w nim jeden lekarz, pierwszym był Walenty Józef Siekaczyński. Dopiero dr Władysław Biegański sprowadził do niego specjalistów różnych dziedzin medycyny, poczynając w 1883 roku od sprowadzenia chirurga dra Władysława Wrześniowskiego.
Na początku XX wieku w Częstochowie powstał szpital izraelicki przy ul. Mirowskiej (budynki wykorzystywane do XXI wieku). W czasie I wojny światowej przy ul. Wieluńskiej powstał szpital weneryczny, a przy Waszyngtona szpital zakaźny (przeniesiony z czasem na ul. Dąbrowskiego). W okresie II RP otwarto nowoczesny szpital Kasy Chorych przy ul. Mickiewicza (budynki wykorzystywane do XXI wieku). W czasie II wojny światowej na szpital przebudowano budynki przy ul. Kordeckiego i przy ul. Bony. Szpital w Alejach zlikwidowano w końcu lat 1950., a w 1966 lub 1969 r. budynek rozebrano i rozpoczęto w tym miejscu budowę domu towarowego. W 1961 roku zbudowano szpital w dzielnicy Tysiąclecie (później wojewódzki), a w 1988 roku uruchomiono szpital w dzielnicy Parkitka (również wojewódzki).
W 2000 roku szpitale przy ul. Bony, Mirowskiej i Mickiewicza połączony w Zespół Szpitali Miejskich, a w 2004 roku przekształcono je w Miejski Szpital Zespolony. W 2009 roku szpital na Tysiącleciu włączono do szpitala na Parkitce.
Szpitale publiczne
Wojewódzki Szpital Specjalistyczny im. Najświętszej Maryi Panny w Częstochowie (ul. Nowobialska, ul. PCK, al. Pokoju)
Miejski Szpital Zespolony w Częstochowie (ul. Bony, ul. Mickiewicza, ul. Mirowska)
Szpital im. R. Weigla w Blachowni k. Częstochowy
Oświata
W Częstochowie działa 45 przedszkoli, w tym 6 niepublicznych i 2 przedszkola integracyjne. Funkcjonuje tu również 50 szkół podstawowych, w tym 3 niepubliczne, 5 specjalnych i 3 prowadzące oddziały integracyjne. Część z placówek kształcenia podstawowego jest prowadzonych przez duchowieństwo katolickie.
Działa tu 36 szkół ponadgimnazjalnych w tym 12 policealnych, 10 liceów ogólnokształcących i kilkanaście zespołów szkół o różnorodnych profilach, w tym Centralna Szkoła Państwowej Straży Pożarnej.
Wśród uczelni, których w mieście działa 8, największymi są: Politechnika Częstochowska, Uniwersytet Humanistyczno-Przyrodniczy im. Jana Długosza, Akademia Polonijna oraz Wyższa Szkoła Zarządzania.
Oświata w ujęciu historycznym
Po utworzeniu Częstochowy w początkach XIX wieku szkolnictwo stało w mieście na niskim poziomie. W dotychczas istniejących miastach Starej i Nowej Częstochowy działało po jednej szkole elementarnej, a każda z nich prowadzona była przez jednego nauczyciela. Zaraz po upadku powstania listopadowego działały oprócz tych dwóch szkół trzy prywatne pensje. W 1835 r. została założona niedzielna szkoła rzemieślnicza, która jednak cieszyła się niewielkim zainteresowaniem. W 1861 r. działały w mieście już cztery szkoły elementarne, jedna męska szkoła czteroklasowa i jedna pensja żeńska. Szkoły mieściły się w prywatnych domach, nauczyciele utrzymywali się ze składek i niewielkiej dotacji miejskiej.
Szkolnictwo średnie zostało utworzone w mieście dopiero w 1862 roku, gdy powołano szkołę powiatową specjalną, przekształconą później w pięcioklasowe progimnazjum, a od 1867 r. działającą jako czteroklasowe gimnazjum filologiczne. Siedzibą szkoły był budynek poklasztorny w III Alei, obecnie działa w nim liceum im. Sienkiewicza. Natomiast pierwsze prywatne szkoły średnie powstały w 1871 i 1891 r.
W 1906 r. otwarte zostało polskie gimnazjum. W następnym roku istniało 7 szkół średnich i 13 szkół powszechnych, a także szkoły zawodowe i żydowskie.
W 1918 roku w mieście nie było ani jednego budynku o przeznaczeniu typowo szkolnym, a szkoły powszechne mieściły się w lokalach wynajętych, które nie spełniały norm. W celu poprawy sytuacji w oświacie w latach 1924–1936 Zarząd Miasta wybudował w mieście kosztem 2,5 mln zł sześć budynków (przy ul. Chłopickiego, Narutowicza, Olsztyńskiej, Waszyngtona, w parku Narutowicza, na Ostatnim Groszu i Stradomiu), a w latach 1937–1939 kolejne dwie kosztem prawie 0,5 mln zł. Z powodu braku czasu, a następnie wybuchu wojny, nie zrealizowano kolejnych sześciu.
W 1919 roku do 14 szkół powszechnych uczęszczało ok. 7.000 uczniów, co stanowiło połowę znajdujących się w wieku szkolnym. W 1936 roku istniały w mieście 34 szkoły powszechne, w tym 21 publicznych, do których uczęszczało ok. 15.000 uczniów, tj. ok. 87% dzieci. W szkołach publicznych istniały 303 klasy, które odbywały zajęcia w 193 salach. Pomimo niedoboru sal część zajęć uczniowie musieli odbywać w innych budynkach, często oddalonych od siebie.
W tym czasie istniało 8 średnich szkół powszechnych, z czego 3 publiczne, oraz 16 szkół zawodowych. Ponadto w latach 1935–1936 funkcjonował w mieście Uniwersytet Powszechny, mający 160 słuchaczy.
W okresie okupacji hitlerowskiej szkolnictwo średnie zostało zlikwidowane, a powszechne znacząco ograniczone. Dodatkowo część budynków szkolnych zajętych zostało na potrzeby koszar. W późniejszym okresie okupacji część nauczycieli aresztowano i umieszczono w obozach koncentracyjnych, a wyposażenie większości szkół uległo zniszczeniu.
Po wyzwoleniu miasta spod okupacji rozpoczęto odbudowę szkolnictwa. W 1945 roku uruchomiono 17 państwowych szkół podstawowych i 3 religijne; te ostatnie zlikwidowano w 1949 i 1953 roku. Spośród tych 17 szkół tylko 10 dysponowało budynkami o przeznaczeniu szkolnym. W 1947 roku istniały już 24 szkoły podstawowe, w 1948/49 30, w 1956/57 33, a w 1960/61 36. W 1952 roku zbudowano też pierwszy po wojnie budynek o przeznaczeniu typowo szkolnym. W roku 1956/57 obowiązek szkolny realizowało w sumie 99,3% dzieci.
Sport
Najbardziej znane kluby sportowe działające (obecnie lub dawniej) w Częstochowie to: klub siatkarski AZS Częstochowa (sześciokrotny mistrz Polski), klub żużlowy Włókniarz Częstochowa (czterokrotny mistrz Polski) i klub piłkarski Raków Częstochowa (dwukrotny wicemistrz Polski, zdobywca Pucharu Polski i Superpucharu Polski). Inne kluby działające w mieście to między innymi: Budowlani Częstochowa (lekkoatletyka), Norwid Częstochowa, Eco-Team AZS Stoelzle Częstochowa (oba siatkówka mężczyzn), Częstochowianka Częstochowa (siatkówka kobiet), Skra Częstochowa (piłka nożna mężczyzn i kobiet), Gol Częstochowa (piłka nożna kobiet). Przy uczelniach wyższych działają kluby AZS UJD Częstochowa i AZS Politechnika Częstochowska.
Głównymi obiektami sportowymi w Częstochowie są:
Arena Częstochowa — stadion żużlowy w dzielnicy Zawodzie-Dąbie z trybunami na 16 850 osób.
Hala Sportowa Częstochowa — hala sportowo-widowiskowa oddana do użytku w 2012 roku. Trybuny liczą 7100 miejsc siedzących, z czego około 5900 miejsc znajduje się na trybunach stałych. W obiekcie rozgrywano między innymi mecze siatkarskiej Ligi Światowej 2015 oraz turniej finałowy siatkarskich Klubowych Mistrzostw Świata 2018.
Hala Polonia — hala sportowo-widowiskowa położona w dzielnicy Tysiąclecie dysponująca 1165 stacjonarnymi miejscami siedzącymi oraz 440. miejscami na trybunach rozkładanych.
Miejski Stadion Piłkarski „Raków” — miejski stadion piłkarski, z trybunami na 5500 osób.
Miejski Stadion Lekkoatletyczny w Częstochowie — stadion lekkoatletyczny posiadający zadaszoną trybunę z 894. miejscami siedzącymi.
Administracja
Częstochowa jest miastem na prawach powiatu. Mieszkańcy Częstochowy wybierają do swojej rady miasta 28 radnych. Organem wykonawczym władz jest prezydent miasta. Siedzibą władz miasta jest Urząd Miasta Częstochowa przy ul. Śląskiej 11/13. Miasto jest siedzibą wielu urzędów i instytucji o znaczeniu regionalnym. Znajduje się tu m.in.: starostwo powiatu częstochowskiego ziemskiego.
Mieszkańcy Częstochowy wybierają posłów w okręgu 28, a senatorów w okręgu 69.
Podział administracyjny miasta
Obszar Częstochowy podzielony jest na 20 jednostek pomocniczych miasta zwanych dzielnicami. Mieszkańcy każdej jednostki pomocniczej wybierają radę dzielnicy, która jest jej organem uchwałodawczym. Organem wykonawczym dzielnicy jest zarząd, a na jego czele stoi przewodniczący, który reprezentuje dzielnicę na zewnątrz.
Dzielnice Częstochowy:
W rejestrze TERYT wyróżnionych jest 47 integralnych części miasta. Są to:
Współpraca międzynarodowa samorządu
Władze
Prezydent
Od 10 grudnia 2010 roku prezydentem Częstochowy jest Krzysztof Matyjaszczyk.
Rada Miasta
Od IV kadencji (2002-2006) Rada Miasta Częstochowy składa się z 28 członków (wcześniej 50). Od roku 2018 kadencja jest pięcioletnia. Obecnie (kadencja 2018-2023) zasiadają w niej przedstawiciele SLD (12), PiS (8), lokalnego ugrupowania Wspólnie dla Częstochowy (5) i KO (3). Koalicję w radzie utworzyło SLD — KO — WdCz.
W roli organu doradczo-konsultacyjnego funkcjonuje Młodzieżowa Rada Miasta (najstarsza w Polsce — od 1990 r.) oraz Miejska Rada Seniorów.
Wspólnoty wyznaniowe
Kościół rzymskokatolicki: katedra, klasztor na Jasnej Górze, liczne klasztory i parafie
Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny: cerkiew Częstochowskiej Ikony Matki Bożej (parafialna)
Kościoły starokatolickie:
Kościół Polskokatolicki w RP: katedra Matki Boskiej Królowej Apostołów (świątynia diecezjalna i parafialna)
Kościół Starokatolicki Mariawitów, wierni należą do parafii Matki Boskiej Nieustającej Pomocy w Starczy
Kościoły protestanckie:
Kościół Adwentystów Dnia Siódmego: zbór w Częstochowie
Kościół Boży w Polsce: Kościół Pełnej Ewangelii w Częstochowie, Kościół Boży „Eden” w Częstochowie
Kościół Chrześcijan Baptystów: zbór „Studnia”
Kościół Chrześcijan Wiary Ewangelicznej: Wspólnota Chrześcijan w Częstochowie
Kościół Chrześcijański „Słowo Wiary”: zbór w Częstochowie
Kościół Chwały: Kościół Chwały w Częstochowie
Kościół Ewangelicko-Augsburski w RP: parafia w Częstochowie
Kościół Wolnych Chrześcijan: zbór w Częstochowie
Kościół Zielonoświątkowy w RP: zbór „Shoreline”, zbór OdNowa
Mesjańskie Zbory Boże (Dnia Siódmego): punkt misyjny w Częstochowie (podległy zborowi w Bytomiu)
Świadkowie Jehowy: 7 zborów (w tym grupy ukraińskojęzyczna i rosyjskojęzyczna), 2 Sale Królestwa
Związki buddystów:
Buddyjski Związek Diamentowej Drogi Linii Karma Kagyu: ośrodek w Częstochowie
Wspólnota żydowska
Cmentarze
Cmentarz katolicki przy kościele św. Zygmunta w Częstochowie
Cmentarz ewangelicko-augsburski w Częstochowie
Cmentarz Komunalny w Częstochowie
Cmentarz Kule w Częstochowie
Cmentarz prawosławny przy cerkwi Świętych Cyryla i Metodego w Częstochowie
Cmentarz prawosławny w Częstochowie
Cmentarz Rakowski w Częstochowie
Cmentarz św. Rocha w Częstochowie
Cmentarz żydowski w Częstochowie
Osoby związane z Częstochową
Odznaczenia
Order Odrodzenia Polski II klasy (1979)
Przypisy
Linki zewnętrzne
Oficjalna strona miasta Częstochowy
Portal Miejskiego Systemu Informacji Turystycznej
Częstochowa wczoraj i dziś
Miasta na prawach powiatu
Miasta w Polsce lokowane w XIV wieku
Miasta w województwie śląskim |
789 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Ca%C5%82ka%20oznaczona | Całka oznaczona | Całka oznaczona – synonim nazwy „całka Riemanna” albo ogólniej: określenie odnoszące się do tych pojęć całki, dla których zachodzi pewna wersja wzoru Newtona-Leibniza, jak na przykład:
całka niewłaściwa (Riemanna),
całka po konturze na płaszczyźnie zespolonej,
całka z dystrybucji,
całka z formy różniczkowej spełniającej założenia twierdzenia Stokesa.
Pojęcie całki oznaczonej mógł był wprowadzić Pierre Simon de Laplace w 1782 roku. Używał go później m.in. Augustin Louis Cauchy.
Zobacz też
całka nieoznaczona
całka Lebesgue’a
Przypisy
oznaczona |
188892 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Star%20Wars%3A%20Knights%20of%20the%20Old%20Republic%20II%20%E2%80%93%20The%20Sith%20Lords | Star Wars: Knights of the Old Republic II – The Sith Lords | Star Wars: Knights of the Old Republic II – The Sith Lords – komputerowa gra fabularna osadzona w świecie Gwiezdnych wojen, stworzona przez Obsidian Entertainment i wydana przez LucasArts 6 grudnia 2004 na Xboxa oraz 8 lutego 2005 na komputery osobiste. Jest kontynuacją gry Star Wars: Knights of the Old Republic.
Redakcja serwisu Gry-Online w 2014 roku przyznała Star Wars: Knights of the Old Republic II – The Sith Lords 50. miejsce na liście najlepszych gier cRPG wszech czasów.
Fabuła
Wprowadzenie
Fabuła gry rozgrywa się ok. 4 tys. lat BBY. Gracz wciela się w Wygnaną Jedi, postać wykluczoną z Zakonu Jedi za przyłączenie się do Dartha Revana i Dartha Malaka i udział w wojnach mandaloriańskich.
Po zwycięstwie nad Mandalorianami na Malachorze, siły Revana przestają służyć Republice. Wygnana jako jedyna powraca, by stanąć przed Radą Jedi i odpowiedzieć za swoje postępowanie. W wyniku tego spotkania, jak również w wyniku traumy wojennej, udaje się na dobrowolne wygnanie.
W tym czasie, na skutek walk pomiędzy dowodzonymi przez Revana a następnie Malaka Sithami a Jedi (tzw. wojna domowa Jedi), Zakon zostaje niemal całkowicie zniszczony.
Sithowie wierzą, że postać gracza jest ostatnim pozostałym przy życiu Jedi.
Fabuła gry
Gra rozpoczyna się na stacji górniczej – planetoidzie Peragus II, gdzie po ataku trafia zniszczony statek Mroczny Jastrząb. Z załogi ocalały jedynie dwie osoby: Wygnana Jedi – postać gracza, która cierpi na zaniki pamięci – oraz Kreia, a także robot T3-M4. Po przybyciu na planetę gracz odkrywa, iż niemal cała załoga Peragus II została zamordowana, prawdopodobnie przez droidy, które ktoś przeprogramował tak, by zabijały ludzi. Jedynym ocalałym jest uwięziony pilot Atton Rand, który po uwolnieniu pomaga Wygnanej w wydostaniu się z Peragusa II. W czasie, gdy postać gracza stara się dostać do statku, na którego pokładzie będzie mogła opuścić planetę, na Peragus II pojawia się okręt zdominowany przez Sithów. Wtedy to po raz pierwszy gracz musi zmierzyć się z Zabójcami Sith, również wtedy poznaje jednego z głównych przeciwników w grze – Dartha Siona. W pojedynku z nim Kreia traci rękę. Postać gracza również odczuwa tę stratę, co prowadzi do odkrycia specyficznej więzi Mocy między Kreią i Wygnaną – pozwalającej im między innymi na ułatwiony kontakt telepatyczny oraz współdzielenie efektów niektórych mocy działających na jedną z osób.
Podczas ucieczki na pokładzie Mrocznego Jastrzębia (ang. Ebon Hawk) postać gracza ratuje się skokiem w nadprzestrzeń przed ogromnym wybuchem, niszczącym całą planetę.
Po dotarciu na planetę Telos, cała drużyna zostaje zatrzymana i oskarżona o zniszczenie Peragus II. Na Telos głównym zadaniem gracza jest odnalezienie statku, na pokładzie którego będzie w stanie opuścić stację. W trakcie poszukiwań odnajduje dawnego podwładnego z okresu wojen mandaloriańskich – Bao-Dura, a także Jedi Atris, ukrywającą się w przekonaniu, że jest ostatnią żyjącą Jedi. Podczas pobytu w kryjówce Atris postać gracza odnajduje swojego robota – T3-M4, któremu udało się zdobyć nagranie z chwili, kiedy główna bohaterka została wykluczona z Zakonu Jedi. Droid przechowuje również listę mistrzów Jedi, którzy być może wciąż pozostali przy życiu, rozproszeni po planetach galaktyki.
W trakcie gry gracz swoim postępowaniem opowiada się za Jasną lub Ciemną Stroną Mocy, wpływając tym samym na niektóre elementy fabuły. Staje też przed wyborem klasy prestiżowej: będzie mógł zostać Mistrzem Jedi, Klucznikiem lub Szermierzem (Jasna Strona) lub Lordem Sithów, Zabójcą, czy też Niszczycielem (Ciemna Strona).
Postacie występujące w grze
Postacie tworzące drużynę:
Wygnana Jedi – postać gracza.
Kreia - kobieta, rycerz Jedi. Główna bohaterka spotyka ją na początku gry na planetoidzie Peragus II. Przez większość gry towarzyszy Wygnanej Jedi będąc jej mentorem wprowadzającym ją w nieznane wcześniej przez Wygnaną tajniki mocy.
Visas Marr – przedstawicielka rasy Miraluka pochodząca z planety Katarr. Uważana za Mroczną Jedi, była uczennicą Lorda Sithów, Dartha Nihilusa, odpowiedzialnego za zniszczenie jej rodzinnej planety. W walce posługiwała się mieczem świetlnym.W grze główna bohaterka spotyka ją na pokładzie Mrocznego Jastrzębia, dokąd dzięki Mocy trafiła w pogoni za Wygnaną Jedi (na statku pojawia się przy zbliżeniu gracza za bardzo do którejś strony Mocy). Początkowo Visas spróbuje zabić postać gracza, jednak gdy zostanie pokonana, ofiaruje jej swoje życie i przyłącza się do drużyny. W zależności, jaką ścieżką będzie gracz kroczył – Visas może niechętnie służyć z obowiązku lub nawet zakochać się w głównym bohaterze (w przypadku wybrania przez gracza postaci męskiej – wersja niekanoniczna).
Atton Rand – człowiek, mężczyzna. Przyłączył się do Revana podczas wojen mandaloriańskich. Trwał przy Revanie kiedy obrócił się przeciwko Republice. Pomagał on Revanowi łapać Jedi, aż do czasu kiedy pewna Jedi pokazała mu moc. Uciekł on wtedy na Nar Shaddaa i zapomniał o mocy.
Bao-Dur – Brał czynny udział w wojnach mandaloriańskich. Wziął udział między innymi w bitwie o Malachor V, w czasie której stracił rękę. Następnie pracował podczas rekultywacji Telos, gdzie napotkała go Wygnana Jedi. Był świetnym mechanikiem. Zbudował zdalniaka, który służył mu przez wiele lat. Należał do rasy Zabrak (tej samej co Darth Maul).
Handmaiden – należy do wojowniczej rasy Echani. Handmaiden na początku gry nie podaje swego prawdziwego imienia, uważając je za mało istotne, gdyż dla Echani najważniejszą miarą była umiejętność walki. Jednakże po konfrontacji gracza z Atris na Telos wyjawia mu, że jej imię brzmi Brianna. Ukrywa się wraz z wieloma innymi wojowniczkami Echani oraz mistrzynią Jedi Atris na biegunie polarnym planety Telos, w tajemnej Akademii Jedi przed dwoma Lordami Sithów – Darth Nihilusem i Darth Sionem, którzy polują i zabijają Jedi i ich wszelkich zwolenników.Jeżeli w grze gracz wybierze mężczyznę jako głównego bohatera, wówczas Handmaiden zakradnie się na pokład Mrocznego Jastrzębia i wyruszy z nim i resztą drużyny na poszukiwanie pozostałych Mistrzów Jedi.Ma białe włosy i niebieskie oczy. Głos podłożyła jej Grey DeLisle.
Disciple – człowiek, mężczyzna. Dołącza do drużyny gracza tylko podczas gry postacią płci żeńskiej. Wygnana spotyka go w ruinach świątyni Jedi na Dantooine. Przedstawia się on jako historyk lecz jest on także adeptem Jedi (uczył się w akademii).
G0-T0 – droid – przywódca lokalnego Kantoru na Nar Shadaa. Jest on pewnego rodzaju patriotą. Pojmuje wygnańca w celu prośby o naprawienie galaktyki i ustabilizowanie jej.
Hanharr – Wookiee rasy męskiej. Pojawia się podczas gry po Ciemnej Stronie. Ma on dług życia do Miry, która uratowała go od śmierci. Ciągle próbuje ją zabić.
Mira – łowczyni nagród. Do głównej bohaterki gry może dołączyć, gdy ta znajduje się po jasnej stronie Mocy. Kobieta pracowała na własną rękę jako łowczyni nagród. Przeszukiwała terytoria Republiki i Zewnętrznych Rubieży w poszukiwaniu ofiar i kredytów. Napędzana chęcią zdobycia gotówki, była jednak daleka zabijaniu swoich kontraktów. W przeszłości zabijała tylko we własnej obronie – i nawet wtedy robiła to niechętnie.Wyglądała na łatwą do pokonania, ale tak naprawdę była zaopatrzona w broń specyficzną dla łowców nagród, podobną do tej, jaką używał Boba Fett w filmach. Jest ona mandalorianką i straciła rodzinę podczas wojen mandaloriańskich. Miała czerwone włosy i brązowe oczy. Głosu postaci użyczyła Emily Berry.
Przypisy
Gry na platformę Windows
Gry na platformę macOS
Gry na platformę Linux
Gry na platformę Xbox
Gry na platformę iOS
Gry na platformę Android
2004 w grach komputerowych
Komputerowe gry fabularne
Gry komputerowe osadzone w świecie Gwiezdnych wojen
Gry komputerowe z otwartym światem
Gry wydane przez LucasArts
Gry komputerowe wyprodukowane w Stanach Zjednoczonych
Egranizacje |
188897 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Pingwin%20Pik-Pok | Pingwin Pik-Pok | Pingwin Pik-Pok – bohater książki Adama Bahdaja pt. Mały pingwin Pik-Pok (wyd. 1969) i zrealizowanego w Se-ma-forze animowanego serialu lalkowego o tym samym tytule. Bohaterem jest pingwinek, który ma dość siedzenia na Wyspie Śniegowych Burz i postanawia zwiedzić świat. Serial realizowano w latach 1988–1992 i miał 26 odcinków. Projektantem postaci oraz opiekunem artystycznym serii był Tadeusz Wilkosz. Narratorem i interpretatorem dialogów w serii jest Joanna Stasiewicz. Pik-Pok pojawił się również w spektaklu telewizyjnym Przygody Pingwina Pik-Poka z 1982 w reż. Włodzimierza Fełenczaka.
23 września 2010 odsłonięto pomnik Pik-Poka będący częścią szlaku turystycznego Łódź Bajkowa. Odsłonięcie zainaugurowało rozpoczęcie pierwszego Se-Ma-For Film Festival. 5 listopada 2010, Urząd Miasta Łodzi emitował monetę kolekcjonerską (żeton) z wizerunkiem Pik-Poka według projektu Pawła Wojtczaka w ramach serii Dukaty Bajkowe.
Lalki (kukiełki) Pingwina Pik-Poka znajdują się między innymi w ekspozycji Muzeum Dobranocek w Rzeszowie.
Przypisy
Fikcyjne zwierzęta
Postacie z polskich utworów literackich
Postacie z utworów literackich dla dzieci i młodzieży
Postacie z filmów animowanych
Postacie z filmów dla dzieci i młodzieży
Postacie z polskich seriali telewizyjnych |
188899 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Judenrampe | Judenrampe | Judenrampe (z niem. rampa żydowska) – rampa kolejowa położona ok. kilometra na południe od dworca w Oświęcimiu. W ramach kompleksu obozowego Auschwitz-Birkenau służyła do rozładunku wagonów (najczęściej towarowych), w których niemieccy naziści zwozili z całej okupowanej Europy transporty więźniów – głównie Żydów.
Rampa jest usytuowana w połowie drogi między obozami Auschwitz i Birkenau, jednak ten pierwszy obóz posiadał własną rampę, mniejszą i bliższą, zwaną czasem Polakenrampe. Judenrampe służyła prawie wyłącznie potrzebom obozu zagłady Birkenau, do którego prowadziła z niej droga. Selekcja przybyłych ofiar na dwie grupy (wysyłanych do wycieńczającej pracy i wysyłanych do natychmiastowej zagłady) odbywała się bezpośrednio na Judenrampie. Na niej dzielono rodziny, rabowano ich dobytek, a lekarze SS (m.in. Josef Mengele) wybierali ofiary swych eksperymentów medycznych.
W 1944 roku, wobec zbliżających się planów wymordowania setek tysięcy Żydów węgierskich naziści wybudowali nową bocznicę i nową rampę na terenie samego obozu Birkenau. Jej koniec zbiegał się z wrotami do dwóch największych komór gazowych (tzw. krematorium II i III). Wówczas Judenrampe była używana w mniejszym zakresie.
Po wojnie opuszczona rampa zarosła krzakami i niszczała. W roku 2004, dzięki pomocy Fundacji Shoah z Paryża i we współpracy z gminą Brzezinka, rampa została odrestaurowana. Na torach postawiono dwa autentyczne wagony z lat wojny. Uroczyste otwarcie odnowionej rampy odbyło się w 60. rocznicę wyzwolenia obozu, 27 stycznia 2005 w obecności m.in. prezydenta Francji Jacques’a Chiraca.
Auschwitz-Birkenau |
188904 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Kl%C3%A9berson | Kléberson | Kléberson, właśc. José Kléberson Pereira (ur. 19 czerwca 1979 w Uraí, Brazylia) – brazylijski pomocnik, piłkarz reprezentacji Brazylii z którą w 2002 roku zdobył Mistrzostwo Świata.
Kléberson przeszedł do Manchesteru United w sierpniu 2003 roku z Athletico Paranaense i stał się pierwszym Brazylijczykiem w historii klubu z Old Trafford.
8 sierpnia 2005 odszedł z Manchesteru United do tureckiego klubu Beşiktaş JK, a w styczniu 2008 roku podpisał kontrakt z CR Flamengo. W 2011 roku był wypożyczony do Athletico Paranaense. W 2012 roku przeszedł do EC Bahia. W 2013 roku został z niej wypożyczony do Philadelphia Union. W latach 2014–2015 grał w Indy Eleven, a w 2016 trafił do Fort Lauderdale Strikers, gdzie w tym samym roku zakończył karierę.
Bibliografia
Reprezentanci Brazylii w piłce nożnej
Urodzeni w 1979
Piłkarze Athletico Paranaense
Piłkarze Manchesteru United
Piłkarze Beşiktaşu JK
Piłkarze CR Flamengo
Piłkarze EC Bahia
Piłkarze Philadelphia Union
Piłkarze Fort Lauderdale Strikers
Uczestnicy Copa América 2004
Uczestnicy Mistrzostw Świata w Piłce Nożnej 2002
Uczestnicy Mistrzostw Świata w Piłce Nożnej 2010
Uczestnicy Pucharu Konfederacji w piłce nożnej 2003
Uczestnicy Pucharu Konfederacji w piłce nożnej 2009
Mistrzowie Świata w Piłce Nożnej
Zdobywcy Copa América
Zdobywcy Pucharu Konfederacji w piłce nożnej |
188911 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Kawodrza%20Dolna | Kawodrza Dolna | Kawodrza Dolna – osiedle w Częstochowie należące do dzielnicy Gnaszyn-Kawodrza.
Historia
Osada Krowodrza została założona przez braci Leonarda i Kanimira w 1356 i ulokowana w dąbrowie należącej do Grabówki nad rzeką Rybną, oraz częściowo w granicach kolonii Świętej Barbary. Wieś została przekazana w 1382 roku Paulinom z Jasnej Góry przez Władysława Opolczyka. W tym okresie w jej skład wchodziło wówczas sześć łanów kmiecych. Każdy z kmieci płacił po pół kopy (30 groszy) czynszu i był zobowiązany przepracować kilka dni w roku na polach klasztornych. Nazwa osady wskazuje na jej rolniczy charakter oraz główne zajęcie mieszkańców - hodowlę bydła domowego (krów).
W latach 1808–1810 została zmieniona nazwa osady na Kawodrza. W 1813 roku wojska rosyjskie spustoszyły wieś. Według skargi włościan zasiewy (zostały) zupełnie zajeżdżone, wytratowane, ziemniaki wszystkie wytargane, ptactwo wybite, łąki wypasione, mieszkańcy pobici i rozpędzeni. W 1818 roku pośród szkół elementarnych działających na terenie miasta, pod numerem szóstym wymieniona jest szkoła w Kawodrzy (obecnie Szkoła Podstawowa nr 46 im. Stefana Żeromskiego) do której uczęszczały również dzieci z wsi Gnaszyn, Łojki, Wielki Bór, Lisiniec, Kawodrza Górna i Stradom.
W 1827 roku w osadzie było 51 domów oraz 389 mieszkańców. Znajdował się: młyn, do którego należało 90 mórg ziemi, zamieszkiwany przez 7 osób; karczma z 4 mieszkańcami oraz liczne warsztaty rzemieślnicze (szewc, stolarz, kowal, garncarz).
W Kawodrzy Górnej znajdowała się kopalnia rud żelaza „Barbara”, a w Kawodrzy Dolnej dwie kopalnie odkrywkowe gliny, cegielnie: „Kawodrza” Antoniego Księżyka oraz „BIDA” przy ul. Szamotowej.
Gromadę Kawodrza Dolna z siedzibą GRN w Kawodrzy Dolnej utworzono – jako jedną z 8759 gromad na obszarze Polski – w powiecie częstochowskim w woj. stalinogrodzkim, na mocy uchwały nr 17/54 WRN w Stalinogrodzie z dnia 5 października 1954. W skład jednostki weszły obszary dotychczasowych gromad Kawodrza Dolna, Kawodrza Górna i Wielki Bór ze zniesionej gminy Gnaszyn Dolny.
31 grudnia 1961 gromadę zniesiono, a jej obszar włączono do gromady Gnaszyn Dolny
Kalendarium
1356 – założenie osady Krowodrza
1382 – przekazanie osady na własność klasztoru jasnogórskiego
1808–1810 – zmiana nazwy na Kawodrza
1813 - spustoszenie wsi przez wojsko rosyjskie
1818 – wzmianka o szkole elementarnej w Kawodrzy
1855 – powstanie Jednoklasowej Szkoły Powszechnej w Kawodrzy Dolnej w budynku przy obecnej ul. Łukowej
1902 – budowa linii kolejowej, wąskotorowej (trasa Herby–Częstochowa)
1908 – pożar szkoły i kilku gospodarstw w wyniku zaprószenia iskrą z lokomotywy
1911 – przebudowa linii kolejowej na szerokotorową. Poświęcenie kapliczki
1 września 1965 – otwarcie nowej szkoły podstawowej (obecnie Szkoła Podstawowa nr 46 im. Stefana Żeromskiego) przy ul. Szamotowej
12 czerwca 1997 – erygowanie parafii pod wezwaniem św. Jana Sarkandra w Kawodrzy Dolnej
19 października 1997 – poświęcenie tymczasowej kaplicy, placu budowy domu parafialnego i kościoła
sierpień 1998 – rozpoczęcie budowy domu parafialnego
26 października 1999 – uroczyste poświęcenie domu parafialnego
Parafia Kościoła Rzymskokatolickiego
Parafia św. Jana Sarkandra powstała w 1997 roku. Kościół parafialny znajduje się przy ulicy Cegielnianej.
Obiekty
Kaplica przy ul. Głównej
Kościół św. Jana Sarkandra
Remiza OSP przy ul. Głównej
Szkoła Podstawowa nr 46 im. Stefana Żeromskiego przy ul. Szamotowej
Komunikacja
Przez miejscowość biegną:
Linia kolejowa nr 61 (najbliższe przystanki: Częstochowa Gnaszyn, Częstochowa Stradom).
Linie autobusowe komunikacji miejskiej realizowane przez Miejskie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne w Częstochowie
Linie autobusowe do Blachowni i do Aleksandrii przez Gnaszyn (są to linie podmiejskie, realizowane przez PKS Częstochowa).
Bibliografia
ks. Stefan Mizera, Udział Klasztoru Jasnogórskiego w przemianach gospodarczo-społecznych XIX wiecznej Częstochowy (1815-1865), „Studia Claromontana”
Dzielnice i osiedla Częstochowy |
188912 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Wyspa%20Bananowa | Wyspa Bananowa | Wyspa Bananowa (Brazylia) – największa śródlądowa wyspa w Brazylii.
Wyspa Bananowa (Egipt) – wyspa w Luksorze (Egipt).
Zobacz też
Banana Islands – wyspy w Sierra Leone
Wyspa Bananowa (Asjut) – wyspa na Nilu, w Asjut w Egipcie |
791 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Ca%C5%82ka%20Riemanna | Całka Riemanna | Całka Riemanna – konstrukcja analizy matematycznej przedstawiona przez niemieckiego matematyka Bernharda Riemanna w 1854 roku w jego pracy habilitacyjnej na Uniwersytecie w Getyndze pt. Über die Darstellbarkeit einer Funktion durch eine trigonometrische Reihe („O reprezentowalności funkcji przez szereg trygonometryczny”) jako pierwsza ścisła definicja całki. Istnieje również całkowicie równoważna całce Riemanna konstrukcja całki Darboux, pochodząca od francuskiego matematyka Gastona Darboux, który wprowadził ją w swojej pracy z 1870 roku zatytułowanej Sur les équations aux dérivées partielles du second ordre („O równaniach różniczkowych cząstkowych drugiego rzędu”) i uzasadnił jej równoważność z całką Riemanna w 1875 roku w pracy pt. Mémoire sur la theorie des fonctions discontinues („Rozprawa o teorii funkcji nieciągłych”).
Głównymi zaletami całki Riemanna są intuicyjność, klarowność definicji i stosunkowa łatwość wprowadzenia wystarczające częstokroć do większości zastosowań praktycznych; konstrukcja Darboux wymaga nieco mniejszej liczby pojęć niezbędnych do jej przeprowadzenia, przez co stanowi atrakcyjną alternatywę dla konstrukcji Riemanna. Do zasadniczych wad tych całek należy względnie mała ilość funkcji całkowalnych, czy konieczność zbieżności jednostajnej ciągu funkcji przy zamianie operatorów granicy i całki, co znacząco zawęża zakres zastosowań teoretycznych. Istnieje wiele uogólnień tego pojęcia mających na celu pokonanie różnorakich jego ograniczeń.
W swej interpretacji geometrycznej na płaszczyźnie całka to operator przypisujący danej rzeczywistej funkcji ograniczonej określonej na przedziale (rzeczywistym) pewną liczbę rzeczywistą, którą można rozumieć jako pole powierzchni między jej wykresem a osią odciętych (pole zorientowane: jego znak zależy od znaku wartości funkcji) – istnienie i wartość tej liczby jest równoważne istnieniu i wartości tzw. miary Jordana wspomnianego obszaru (zob. Związek z miarą Jordana). Sama całka Riemanna, podobnie jak miara Jordana, uogólnia się wprost na przestrzenie euklidesowe dowolnego wymiaru, co opisano w osobnej sekcji.
Konstrukcje
Podział przedziału
Podziałem przedziału nazywa się każdy (ściśle) rosnący ciąg skończony elementów nazywanych punktami podziału tego przedziału, w którym pierwszy i ostatni wyraz ciągu wskazują odpowiednio początek i koniec przedziału, tzn. W każdym z podprzedziałów podziału można wyróżnić jeden element, nazywany punktem pośrednim: podział z punktami pośrednimi przedziału można zdefiniować jako ciąg skończony dla którego oraz dla Każda para „sąsiednich” punktów podziału wyznacza podprzedział o długości dla
Podział rozdrabnia (lub zagęszcza) podział jeżeli podział jest podciągiem podziału tzn. dla każdego można wybrać tak, że Podobnie definiuje się rozdrobnienie (bądź zagęszczenie) podziału przez podział z jedynym zastrzeżeniem, by tak stare, jak i nowe punkty pośrednie należały do nowych podprzedziałów; tzn. dla każdego można było tak wybrać by oraz
Równoważnie zamiast rozdrobnień (zagęszczeń) podziałów można rozpatrywać tzw. „ciągi normalne” podziałów. Średnicą podziału nazywa się największą długość przedziału, Ciąg podziałów nazywa się normalnym, jeżeli dla
Całka Darboux
Niech dana będzie funkcja ograniczona Kresy dolny i górny funkcji w danym podprzedziale podziału przedziału oznaczane będą odpowiednio symbolami
różnicę tych liczb
nazywa się oscylacją funkcji na przedziale
Odpowiednio sumą dolną i górną (Darboux) nazywa się liczby
Wielkości te umożliwiają zdefiniowanie całki dolnej i górnej (Darboux) funkcji jako odpowiednio
oraz
O funkcji mówi się, że jest całkowalna w sensie Darboux lub krótko D-całkowalną, jeżeli wówczas tę wspólną wartość całki dolnej i górnej Darboux nazywa się po prostu całką Darboux.
Całka Riemanna
Niech dana będzie funkcja ograniczona Sumą częściową (Riemanna) nazywa się liczbę
Funkcję nazywa się całkowalną w sensie Riemanna lub krótko R-całkowalną, jeśli dla dowolnego ciągu normalnego podziałów przedziału istnieje (niezależna od wyboru punktów pośrednich) granica
nazywana wtedy całką Riemanna tej funkcji. Równoważnie: jeżeli istnieje taka liczba że dla dowolnej liczby rzeczywistej istnieje taka liczba rzeczywista że dla dowolnego podziału o średnicy bądź też w języku rozdrobnień: że dla dowolnej liczby rzeczywistej istnieje taki podział przedziału że dla każdego podziału rozdrabniającego zachodzi
Funkcję nazywa się wtedy całkowalną w sensie Riemanna (R-całkowalną), a liczbę jej całką Riemanna.
Równoważność
Jeżeli jest rozdrobnieniem to oraz Jeżeli są dwoma podziałami przedziału to istnieją ich rozdrobnienia (podział złożony z punktów i ), mamy więc skąd
Sumy Riemanna funkcji zawsze leżą między odpowiadającymi im dolnymi i górnymi sumami Darboux, tzn. dla podziału z punktami pośrednimi i odpowiadającego mu podziału bez punktów pośrednich odcinka zachodzi
więcej, są to kresy dolne i górne wartości odpowiadającej podziałowi z dowolnymi punktami pośrednimi.
Stąd jeżeli całka Darboux istnieje, tzn. to istnieje również tak więc
dla dowolnego podziału pociąga całkowalność w sensie Riemanna. Nietrudno zauważyć, że istnieje podział z punktami pośrednimi, dla którego całka Riemanna ma wartość dowolnie bliską górnej i dolnej całce Darboux, co oznacza że z istnienia całki Riemanna wynika istnienie całki Darboux.
Oznaczenia
Symbol całki powstał z minuskuły ſ (tzw. „długiego s”) używanej przez Gottfrieda Leibniza w łacińskim słowie summa, oznaczającym sumę, które pisał on ſumma. Dla funkcji całki Darboux górną i dolną oznacza się zwykle odpowiednio symbolami
zaś samą całkę Darboux oraz całkę Riemanna dodając przed nimi pierwszą literę nazwiska w nawiasie,
Ze względu na równoważność tych konstrukcji zwykle mówi się wyłącznie o całce Riemanna, przy czym zwykle pomija się oznaczenie literowe, jeżeli nie prowadzi to do nieporozumień:
Własności
Niech dla dowolnej funkcji R-całkowalnej gdzie będą dane jej kresy dolny i górny oraz kres górny wartości bezwzględnej:
Wówczas
skąd też
zaś dla funkcji spełniającej dla wszystkich zachodzi
Całka Riemanna jest operatorem liniowym na przestrzeni funkcji całkowalnych w sensie Riemanna: jeżeli są R-całkowalne oraz to funkcja również jest całkowalna w sensie Riemanna i zachodzi
Podstawowe twierdzenie rachunku całkowego
Jeśli jest całkowalna w sensie Riemanna, to jest ona całkowalna na dla dowolnego a funkcja dana wzorem
jest ciągła na i różniczkowalna w każdym punkcie ciągłości funkcji
Twierdzenie Newtona-Leibniza
Jeśli jest ciągła, a jest jej dowolną funkcją pierwotną, to zachodzi wzór Newtona-Leibniza,
Charakteryzacja funkcji całkowalnych
Z równoważności konstrukcji funkcja jest całkowalna w sensie Riemanna wtedy i tylko wtedy, gdy jest całkowalna w sensie Darboux; w tej części artykułu funkcje całkowalne na jeden z tych dwóch sposobów będą nazywane po prostu funkcjami całkowalnymi. Niech dana będzie funkcja Każda funkcja ciągła jest całkowalna; podobnie, gdy jest monotoniczna.
Dokładnego wskazania klasy funkcji całkowalnych można dokonać za pomocą teorii miary; niemniej funkcje te można opisać, definiując pojęcie nieodwołujące się do ogólnej teorii: zbiór nazywa się zaniedbywalnym wtedy i tylko wtedy, gdy można pokryć go (co najwyżej) przeliczalną liczbą dowolnie krótkich odcinków, tzn. dla każdego istnieje (co najwyżej) przeliczalny ciąg przedziałów spełniający oraz Przykładami takich zbiorów są np. punkt, tj. zbiór jednoelementowy, dowolne zbiory skończone lub przeliczalne; kontrprzykładami są odcinek, czyli przedział, bądź dowolny niepusty zbiór otwarty.
Twierdzenie: Funkcja ograniczona określona na przedziale domkniętym jest całkowalna wtedy i tylko wtedy, gdy jest prawie wszędzie ciągła, tzn. zbiór jej nieciągłości jest zaniedbywalny.
Zatem jest ona tym bardziej całkowalna, gdy ma (co najwyżej) przeliczalny zbiór nieciągłości; w szczególności, gdy jest ciągła (zob. wyżej). Wprost stąd wynika, że wartość bezwzględna funkcji całkowalnej jest również całkowalna. Podobnie (określony punktowo) iloczyn dwóch funkcji całkowalnych również jest funkcją całkowalną. Jeżeli ciąg funkcji całkowalnych jest jednostajnie zbieżny do funkcji to jest ona całkowalna oraz
Całka wielokrotna
Związek z miarą Jordana
Uogólnienia
Jako pierwsza formalnie zdefiniowana, całka Riemanna jest prototypem wszystkich innych całek, choć konstrukcje wielu z nich są daleko bardziej ogólne, niż przedstawione wyżej; niemniej zwykle wymaga się, by dane uogólnienie całki dawało dla funkcji całkowalnej w sensie Riemanna/Darboux ten sam wynik, co całka Riemanna/Darboux nazywana dalej po prostu całką Riemanna. Pełniejszą listę całek można znaleźć w osobnym artykule.
Całka Riemanna-Stieltjesa
Zastąpienie w definicji całki Riemanna końców podprzedziałów danego podziału za pomocą ich obrazów w pewnej funkcji prowadzi do uogólnienia znanego jako całka Riemanna-Stieltjesa; dla dość szerokiej klasy funkcji jest ona równa całce Riemanna, jednak w ogólności może dawać ona różne od niej wyniki. Wykazuje ona duży związek z całkowaniem przez podstawienie znajdując zastosowanie w rachunku prawdopodobieństwa (zbudowanym w oparciu o tę całkę).
Całki Lebesgue’a, Daniella-Stone’a, Lebesgue’a-Stieltjesa
Ważnym uogólnieniem całki Riemanna jest całka Lebesgue’a, która jest równoważna z tzw. całką Daniella-Stone’a: funkcja całkowalna w sensie Riemanna jest też całkowalna w sensie Lebesgue’a (Daniella-Stone’a), a ponadto wartości obu całek wtedy są równe. Przykładem funkcji, która jest całkowalna w sensie Lebesgue’a (Daniella-Stone’a), a nie jest całkowalna w sensie Riemanna jest funkcja Dirichleta. Dalszym uogólnieniem, łączącym w sobie zalety całki Lebesgue’a i Riemanna-Stieltjesa, jest całka Lebesgue’a-Stieltjesa nazywana również całką Lebesgue’a-Radona lub po prostu całką Radona.
Całka niewłaściwa
W każdej z powyższych konstrukcji problematyczne bywa całkowanie funkcji na przedziale otwartym, w szczególności gdy funkcja jest nieograniczona przy jednym z jego końców. Mówiąc o całce niewłaściwej, definiowanej jako granica całek określonych na przedziale domkniętym, którego jeden koniec dąży do końca przedziału otwartego, ma się zwykle na myśli uogólnienie całki Riemanna. Niemniej możliwe jest analogiczne uogólnienie całki Lebesgue’a. Rozpatrywanie całki niewłaściwej dla opisanej niżej całki Henstocka-Kurzweila nie ma sensu, gdyż standardowa wersja tej całki daje ten sam wynik, o czym mówi twierdzenie Hake'a. Oddzielnym zagadnieniem całki niewłaściwe są tzw. przedziały niewłaściwe, tzn. których końce nie muszą być liczbami rzeczywistymi.
Całka Henstocka-Kurzweila
Całka Henstocka-Kurzweila znana również jako całka Denjoy, czy Perrona (albo Denjoy-Perrona) jest pewnym uogólnieniem całki Riemanna o konstrukcji znacząco od niej nieodbiegającej. W ogólności teoria Henstocka-Kurzweila umożliwia całkowanie wszystkich funkcji całkowalnych w sensie Lebesgue’a oraz funkcji całkowalnych w sposób niewłaściwy w sensie Riemanna, co uważane jest za jej główną zaletę. Istnieje drobna modyfikacja całki Henstocka-Kurzweila, znana jako całka McShane’a, która jest równoważna konstrukcji Lebesgue’a – ma ona tym samym wszystkie jej zalety, a jej definicja nie wymaga przy tym ogólnego aparatu teorii miary.
Uwagi
Linki zewnętrzne
Riemanna |
188913 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Choroby%20autoimmunologiczne | Choroby autoimmunologiczne | Choroby autoimmunologiczne, choroby autoimmunizacyjne – grupa chorób, w których układ immunologiczny (odpornościowy) organizmu niszczy własne komórki i tkanki. U podłoża chorób autoimmunologicznych leży proces nazywany autoimmunizacją.
Choroby autoimmunologiczne spowodowane są błędami w uzyskiwaniu kompetencji przez limfocyty w narządach limfatycznych. Przez barierę szpikową przechodzą limfocyty nieposiadające właściwych antygenów zgodności tkankowej. Efektem takiej dysfunkcji jest atakowanie własnych komórek, uznawanych przez układ odpornościowy za ciała obce.
Przykłady chorób autoimmunologicznych
Przykładowe choroby autoimmunologiczne (autoimmunizacyjne):
choroby układowe tkanki łącznej: toczeń rumieniowaty układowy, twardzina, układowe zapalenia naczyń, reumatoidalne zapalenie stawów, reaktywne zapalenie stawów, zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa, łuszczycowe zapalenie stawów, zespół Sjögrena
nieswoiste zapalenia jelit: wrzodziejące zapalenie jelita grubego, choroba Crohna
choroby tarczycy: zapalenie tarczycy Hashimoto, choroba Gravesa-Basedowa
choroby nadnerczy: choroba Addisona
choroby neurologiczne: miastenia, stwardnienie rozsiane, ostre rozsiane zapalenie mózgu i rdzenia
choroby skóry: bielactwo nabyte (podejrzewane), łuszczyca, łysienie plackowate
niedokrwistość Addisona-Biermera
sarkoidoza
cukrzyca typu 1 (insulinozależna)
Zobacz też
reakcja autoimmunologiczna
Przypisy |
188914 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Siepraw%20%28gmina%29 | Siepraw (gmina) | Siepraw – gmina wiejska w województwie małopolskim, w powiecie myślenickim, na Pogórzu Wielickim w zlewni rzek Raby i Skawinki. Gmina położona jest częściowo nad Zalewem Dobczyckim. W latach 1975–1998 gmina położona była w województwie krakowskim.
Siedziba gminy to Siepraw. Według danych z 31 grudnia 2014 gminę zamieszkiwało 8566 osób. W jej skład wchodzą 4 wioski: Czechówka, Łyczanka, Siepraw, Zakliczyn. Siepraw to miejsce narodzin Błogosławionej Anieli Salawy. Znajdują się tu trzy kościoły, w tym jeden drewniany pw. św. Marcina.
Struktura powierzchni
Według danych z roku 2002 gmina Siepraw ma obszar 31,92 km², w tym:
użytki rolne: 69%
użytki leśne: 13%.
Gmina stanowi 4,74% powierzchni powiatu.
Demografia
Dane z 30 czerwca 2004:
Piramida wieku mieszkańców gminy Siepraw w 2014 roku.
Sołectwa
Czechówka, Łyczanka, Siepraw (sołectwa:Siepraw I, Siepraw II i Siepraw III), Zakliczyn.
Pozostałe miejscowości
Przysiółki Sieprawia: Brzeg, Grabie, Granice, Kawęciny, Leńcze, Łany, Łysa Góra Druga, Łysa Góra Pierwsza, Madejki, Pasternik, Psiara, Wieś Druga, Wieś Pierwsza, Wiśnicz, Zagórze, Załyczanka, Zarusinki.
Sąsiednie gminy
Dobczyce, Mogilany, Myślenice, Świątniki Górne, Wieliczka
Miasta partnerskie
W 2007 roku gmina Siepraw nawiązała partnerską współpracę z gminą Spiŝský Štvrtok na Słowacji.
Przypisy
Linki zewnętrzne
Oficjalny Portal Mapowy Gminy Siepraw |
793 | https://pl.wikipedia.org/wiki/COBOL | COBOL | COBOL (akronim od ang. common business-oriented language) – wysokopoziomowy język programowania stworzony i używany do tworzenia aplikacji biznesowych. COBOL jest językiem imperatywnym, proceduralnym, oraz od 2002 roku, obiektowym.
Język ten w znacznym stopniu nadal używany jest w aplikacjach systemów typu mainframe, wymagających przetwarzania danych na wielką skalę, zarówno w trybie wsadowym, jak i online. Typowymi obszarami zastosowania są bankowość, ubezpieczenia, służba zdrowia, transport, jak również systemy rządowe i militarne.
W ostatnich latach zauważalny jest stopniowy spadek znaczenia COBOL-a w tworzeniu nowych aplikacji. Większość wykonywanych prac programistycznych związana jest z utrzymaniem i rozwojem aplikacji istniejących. Z uwagi na jego malejącą popularność oraz mniejszą podaż programistów COBOL-a, część programów migrowana jest na nowe platformy, przepisywana na nowsze języki bądź zastępowana nowymi pakietami oprogramowania. Niemniej COBOL nadal odgrywa znaczącą rolę w obszarze aplikacji biznesowych na świecie.
COBOL zaprojektowany został w 1960 roku przez CODASYL i częściowo oparty był na wcześniejszym języku programowania stworzonym przez Grace Hopper, popularnie nazywaną „babcią COBOL-a”. Jego powstanie było skutkiem prób stworzenia przez Departament Obrony USA przenośnego języka programowania wykorzystywanego do przetwarzania danych. Powstał jako rozwiązanie tymczasowe, ale Departament Obrony USA wymusił na producentach komputerów jego stosowanie i przez to w krótkim czasie język został rozpowszechniony.
COBOL ustandaryzowano w 1968 roku i od tego czasu był ulepszany cztery razy. Rozszerzenia dotyczyły wsparcia programowania obiektowego oraz strukturalnego. Obecnym standardem jest ISO/IEC1989:2014.
Składnia COBOL-a opiera się na języku angielskim i została zaprojektowana tak, aby kod był czytelny oraz łatwy w dokumentowaniu (samodokumentujący się). Język jest rozbudowany pod względem składniowym i używa ponad 300 zarezerwowanych wyrazów.
Współczesne języki programowania korzystają ze zwięzłej składni, np. y = x natomiast COBOL posiada składnię zbliżoną do języka angielskiego, w tym przypadku: MOVE x TO y Kod w COBOL-u podzielony jest na cztery działy (ang. division) (identification, environment, data oraz procedure), posiadające hierarchiczną strukturę sekcji, paragrafów, zdań i instrukcji.
Kiedy tworzono COBOL akademicy i teoretycy informatyki nie wykazywali zainteresowania rozwojem aplikacji biznesowych, w związku z czym nie uczestniczyli w jego kreacji. Został on zaprojektowany jako język przetwarzania danych gospodarczych, przez co później był krytykowany przez środowiska akademickie.
Historia
W późnych latach 50., użytkownicy i wytwórcy komputerów zaczęli niepokoić się rosnącymi kosztami tworzenia oprogramowania. Przeprowadzona w 1959 roku ankieta wykazała, że przy jakiejkolwiek instalacji przetwarzania danych koszt programowania wynosi przeciętnie 800 000 USD, a przetłumaczenie istniejącego oprogramowania, które umożliwiłoby uruchomienie kodu na nowym sprzęcie, kosztowałoby kolejne 600 000 USD. Ta sama ankieta zasugerowała, że jeśli wykorzystany zostałby język zorientowany biznesowo, konwersja byłaby tańsza i szybsza. Program stworzenia takiego języka został w 1959 roku zorganizowany i zasponsorowany przez Departament Obrony Stanów Zjednoczonych.
Pierwsza definicja COBOL-a stworzona została w 1960 roku przez komitet CODASYL (ang. Conference on Data Systems Languages). Za rozwój kolejnych standardów odpowiedzialny był American National Standards Institute (ANSI), który to wyprodukował kolejno trzy standardy: ANS 68, ANS 74 oraz ANS 85. Odpowiedzialność za rozwój następnych standardów spoczęła na ISO. ISO 2002 – pierwszy standard wyprodukowany przez to ciało – zdefiniował pierwszą zorientowaną obiektowo wersję COBOL-a.
Poszczególne standardy wprowadziły następujące udoskonalenia do języka
COBOL ANS 68 – rozwiązał problem niekompatybilności pomiędzy różnymi wersjami COBOL-a
COBOL ANS 74 – wprowadził komendę CALL oraz możliwość użycia zewnętrznych podprogramów
COBOL ANS 85 – wprowadził programowanie strukturalne oraz wewnętrzne podprogramy
COBOL ISO 2002 – wprowadził programowanie zorientowane obiektowo
COBOL 2014
Właściwości
Składnia
COBOL posiada składnię podobną do języka angielskiego. Używana jest ona do opisywania niemal wszystkiego w programie. Na przykład warunek może zostać wyrażony: x IS GREATER THAN ylub bardziej zwięźle: x GREATER ylub jeszcze bardziej:x > yBardziej złożone warunki mogą być „skrócone” poprzez usunięcie powtarzalnych wyrażeń I zmiennych, np.: a > b AND a > c OR a = dMoże zostać skrócone do:a > b AND c OR = dW konsekwencji rozbudowanej składni COBOL posiada ponad 300 słów kluczowych (zarezerwowanych).
Każdy program w COBOL-u zawiera cztery podstawowe elementy leksykalne: słowa, literały, symbole (ang. picture character-strings, zobacz: PICTURE clause) oraz separatory. Słowa zawierać mogą słowa zarezerwowane oraz identyfikatory zdefiniowane przez użytkownika. Mogą mieć długość do 31 znaków oraz zawierać litery, cyfry, myślniki i podkreślenia. Literały to cyfry (np. 12) oraz ciągi znaków (np. 'Hello!'). Separatory zawierają spacje, przecinki oraz średniki.
Podstawowym elementem strukturyzującym program w COBOL-u jest dywizja. W każdym programie wyróżniamy 4 dywizje: identification, environment, data oraz procedure. Dywizja identification określna nazwę oraz element źródłowy. W dywizji tej wyspecyfikowane są również klasy i interfejsy. Dywizja environment określa wszystkie elementy programu, które zależą od systemu, na którym działają, takie jak pliki i zestawy znaków. Dywizja data służy do deklaracji zmiennych i parametrów. Dywizja procedure zawiera polecenia. Każda dywizja jest podzielona na sekcje, które składają się z paragrafów.
Krytyka i obrona
Krytycy COBOLa zarzucają mu brak struktury. Zarzut ten odnosi się przede wszystkim do tak zwanego kodu spaghetti, przyczyną powstania którego jest z kolei wykorzystywanie komendy GO TO (komenda ta używana jest do przechodzenia po programie w przód i wstecz, w sposób który sprawia, że logika programu staje się trudna do zrozumienia). Aktualnie GO TO w dużej mierze zastępowane jest komendą PERFORM oraz procedurami, których zastosowanie znacząco niweluje ten zarzut.
Krytyce poddawana jest również zbyt rozbudowana i szczegółowa składnia. Zwolennicy twierdzą jednak, że pozwala ona na samodokumentowanie się kodu, co ułatwia jego utrzymanie. Z założenia COBOL miał być również łatwy do opanowania, a jednocześnie czytelny dla osób bez zaplecza technicznego np. menedżerów.
Kolejnym zarzutem jest izolacja wspólnoty COBOLa od reszty społeczności informatycznej. W 2013 sondaż Micro Focus wykazał, że 20% pracowników naukowych uczelni oraz 55% studentów uważało COBOLa za język przestarzały lub martwy. Ten sam sondaż wykazał jednak również, że tylko 25% kadry nauczało programowania w COBOL-u, mimo iż aż 60% uważało, że powinni go uczyć. Tymczasem w 2003 roku COBOL obecny był w 80% systemów informatycznych w Stanach Zjednoczonych, w takim samym stopniu, jak C++ i Java.
COBOL, a dokładniej jego struktury danych, w znacznym stopniu wpłynął na inne języki programowania takie jak PL/I czy Pascal. Jawne definiowanie struktur poprzedziło rozwój systemów zarządzania bazami danych i do dziś uważane jest przez wielu praktyków za wygodne i efektywne podejście do definiowania typów zmiennych.
Zastosowanie języka COBOL
COBOL jest językiem programowania z ponad 50 letnią historią. Aktualnie wielu postrzega go jako zaszłość, bez realnego znaczenia dla współczesnego świata. W rzeczywistości pomimo swojego wieku COBOL odgrywał bardzo istotną, jeśli nie dominującą, rolę w świecie biznesu.
Programy napisane w COBOL-u nadal używane są na całym świecie, w instytucjach rządowych oraz biznesowych i działają na licznych systemach operacyjnych takich jak z/OS, VME, Unix, OpenVMS oraz Windows. W 1997 Grupa Gartner wydała raport, który wykazał, że 80% światowego biznesu działało na COBOL-u, przy prawie 200 mld linii kodu i 5 miliardami linii pisanymi rocznie. Stworzona w 1996/7 Java nie zdołała przyćmić pozycji COBOL-a.
W wydanym w 2005 roku raporcie Gary Barnett zaznaczył, że „COBOL pozostaje najpowszechniej stosowanym językiem programowania w dużych przedsiębiorstwach, odpowiadając za 75% wykonywanych transakcji komputerowych” oraz „90% wszystkich transakcji finansowych. W 2006 i 2012, ankiety Computerworld wykazały natomiast, że ponad 60% organizacji wykorzystuje COBOL-a bardziej niż C++ i Visual Basic .NET oraz że dla połowy z nich COBOL używany jest w większości wewnętrznych systemów.
Pomimo szerokiego wykorzystania, nadal wywierana jest presja, aby zastąpić istniejący kod COBOL bardziej nowoczesną alternatywą. Spowodowane jest to przede wszystkich wysokimi kosztami utrzymania, przestarzałym sprzętem i oprogramowaniem oraz konieczność integracji z bardziej nowoczesnym oprogramowaniem, jak również niedoborem programistów COBOL. Niestety większość prób modernizacji, które zawierają w sobie wymianę kodu napisanego w COBOL-u kończy się niepowodzeniem.
Program „Hello world” w języku COBOL
IDENTIFICATION DIVISION.
PROGRAM-ID. HELLO-WORLD.
PROCEDURE DIVISION.
DISPLAY 'Hello, World!'.
STOP RUN.
Zobacz też
Grace Hopper
Algek
PICTURE clause
Przypisy
Języki programowania |
188916 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Puchar%20Interkontynentalny%20w%20pi%C5%82ce%20no%C5%BCnej | Puchar Interkontynentalny w piłce nożnej | Puchar Interkontynentalny (ang. Intercontinental Cup), znany również jako Toyota Cup, to coroczny turniej piłkarski rozgrywany w latach 1960-2004. Był zwyczajowo starciem pomiędzy triumfatorem najbardziej prestiżowych europejskich rozgrywek klubowych Pucharu Europy Mistrzów Krajowych (od 1993 roku Ligi Mistrzów) a zwycięzcą ich południowoamerykańskiego odpowiednika Copa Libertadores. Początkowo miał formę dwumeczu, który od 1980 roku zastąpiono pojedynczym spotkaniem, rozgrywanym na neutralnym terenie. Pierwszym zdobywcą trofeum był Real Madryt, który pokonał CA Peñarol w dwumeczu 5:1. W roku 2004 odbyła się ostatnia edycja turnieju pod nazwą Puchar Interkontynentalny, w którym zwyciężyło FC Porto pokonując w rzutach karnych 8:7 kolumbijskie Once Caldas. Od 2005 roku turniej rozgrywany jest na nowych zasadach i pod nową nazwą Klubowe Mistrzostwa Świata FIFA (ang. FIFA Club World Cup). W dniu 27 października 2017 r. FIFA ogłosiła, że wszyscy zwycięzcy pucharu międzykontynentalnego są uważani za mistrzów świata.
Historia
W 1955 roku UEFA zainicjowała nowy międzynarodowy turniej klubowy o nazwie European Champion Clubs' Cup, czyli Puchar Europy Mistrzów Klubowych (z czasem zaczęła funkcjonować nazwa skrócona European Cup, czyli Puchar Europy). Rozgrywki te były poprzednikiem dzisiejszej Ligi Mistrzów (UEFA Champions League). W 1960 roku w Ameryce Południowej powstał odpowiednik europejskiego turnieju, który otrzymał nazwę Copa Libertadores de América, czyli Puchar Wyzwolicieli Ameryki, funkcjonujący pod skróconą nazwą Copa Libertadores (Puchar Wyzwolicieli). Nazwa jest hołdem dla Wyzwolicieli, będącymi bohaterami południowoamerykańskich wojen o niepodległość.
Pierwsza edycja Copa Libertadores zakończyła się 19 czerwca 1960 roku, natomiast już 3 lipca tego roku doszło do rywalizacji pomiędzy CA Peñarol z Urugwaju a Realem Madryt, który wygrał Puchar Europy Mistrzów Klubowych. Zwycięsko z tej rywalizacji wyszedł klub z Europy. W ten sposób powstał kolejny turniej klubowy pod nazwą The European/South American Cup, w wolnym tłumaczeniu Puchar Europejsko-Południowoamerykański, funkcjonujący również pod nazwą Puchar Międzykontynentalny lub Puchar Interkontynentalny (Intercontinental Cup). W dużym skrócie Puchar Interkontynentalny był rywalizacją pomiędzy najlepszym klubem strefy UEFA a najlepszym klubem strefy CONMEBOL. W latach 1960-1979 rywalizacja ta miała postać dwumeczu rozgrywanego na stadionach jednego z finalistów turnieju.
W 1980 roku oficjalnym sponsorem turnieju została Toyota, która ufundowała dodatkowo drugie trofeum Toyota Cup (Puchar Toyoty), przez co cały turniej również tak zaczęto nazywać (Puchar Interkontynentalny wręczano kapitanowi zwycięskiej drużyny a Puchar Toyoty wręczano wicekapitanowi). Wraz z objęciem patronatu przez Toyotę rozgrywki przeniesiono do Japonii oraz zrezygnowano z rozgrywania dwumeczu na rzecz jednego meczu finałowego. W latach 1980-2001 mecz ten przeprowadzano na Stadionie Narodowym w Tokio a w latach 2002-2004 na Stadionie Międzynarodowym w Jokohamie. W 2004 roku Puchar Toyoty odbył się po raz ostatni.
Od początku istnienia Puchar Interkontynentalny odbywał się bez udziału FIFA, która rywalizowała z UEFA o kontrolę nad turniejami międzynarodowymi. W związku z tym w 2000 roku FIFA postanowiła zorganizować własny turniej wyłaniający najlepszą klubową drużynę świata. W tym roku w Brazylii odbyły się Klubowe Mistrzostwa Świata FIFA (FIFA Club World Championship). Uczestnikami miały być najlepsze kluby poszczególnych kontynentów. Drugie Klubowe Mistrzostwa Świata miały się odbyć w Hiszpanii w 2001 roku, jednak z powodu finansowych problemów partnera FIFA i sponsora turnieju firmy ISL drugie mistrzostwa nie odbyły się w roku 2001 ani w kolejnych latach.
Skłoniło to władze FIFA do kompromisu polegającego na połączeniu obu turniejów, Pucharu Toyoty i Klubowych Mistrzostw Świata w jeden nowy, który przyjął nazwę FIFA Club World Championship Toyota Cup (Klubowe Mistrzostwa Świata FIFA - Puchar Toyoty). Premierowa edycja odbyła się w 2005 roku. FIFA ufundowała nowe trofeum dla zwycięzcy, a mecze tradycyjnie odbywały się w Japonii, z finałem na Stadionie Międzynarodowym w Jokohamie. W turnieju uczestniczyło sześć klubów, każdy z nich był zwycięzcą rozgrywek o miano najlepszej drużyny na swoim kontynencie, tj.: zwycięzca europejskiej Ligi Mistrzów (UEFA Chamions League), zwycięzca południowoamerykańskiego Pucharu Wyzwolicieli (Copa Libertadores), zwycięzca afrykańskiej Ligi Mistrzów (CAF Champions League), zwycięzca azjatyckiej Ligi Mistrzów (AFC Champions League), zwycięzca Ligi Mistrzów Oceanii (OFC Champions League) oraz zwycięzca północnoamerykańskiej Ligi Mistrzów (CONCACAF Champions League). W 2006 roku nazwę rozgrywek zmieniono na FIFA Club World Cup (Klubowy Puchar Świata FIFA).
Mecze o Puchar Interkontynentalny
Puchar Interkontynentalny
1960: CA Peñarol - Real Madryt 0:0, 1:5(0:4)
1961: SL Benfica - CA Peñarol 1:0(0:0), 0:5(0:4), 1:2(1:2)
1962: Santos FC - SL Benfica 3:2(1:0), 5:2(2:0)
1963: A.C. Milan - Santos FC 4:2(2:0), 2:4(2:0), 0:1(0:1)
1964: CA Independiente - Inter Mediolan 1:0(0:0), 0:2(0:2), 0:1(0:0, 0:0, 0:0), po dogrywce
1965: Inter Mediolan - CA Independiente 3:0(2:0), 0:0
1966: CA Peñarol - Real Madryt 2:0, 2:0(2:0)
1967: Celtic F.C. - Racing Club Buenos Aires 1:0, 1:2, 0:1
1968: Estudiantes de La Plata - Manchester United 1:0(1:0), 1:1(1:0)
1969: A.C. Milan - Estudiantes de La Plata 3:0, 1:2
1970: Estudiantes de La Plata - Feyenoord 2:2, 0:1
1971: Panathinaikos AO - Club Nacional de Football 1:1, 1:2
1972: CA Independiente - AFC Ajax 1:1(0:1), 0:3
1973: Juventus F.C. - CA Independiente 0:1
1974: CA Independiente - Atlético Madryt 1:0(1:0), 0:2(0:1)
1975: mecz się nie odbył
1976: Bayern Monachium - Cruzeiro EC 2:0, 0:0
1977: Boca Juniors - Borussia Mönchengladbach 2:2(1:2), 3:0(3:0)
1978: mecz się nie odbył
1979: Malmö FF - Club Olimpia 0:1, 1:2
1980: Club Nacional de Football - Nottingham Forest F.C. 1:0(1:0)
1981: CR Flamengo - Liverpool F.C. 3:0
1982: CA Peñarol - Aston Villa 2:0(1:0)
1983: Gremio Porto Alegre - Hamburger SV 2:1 (1:0, 1:1, 2:1), po dogrywce
1984: CA Independiente - Liverpool F.C. 1:0(1:0)
1985: Juventus F.C. - Argentinos Juniors 2:2(0:0, 2:2, 2:2), po dogrywce, karne: 4:2
1986: River Plate - Steaua Bukareszt 1:0(1:0)
1987: FC Porto - CA Peñarol 2:1 (1:0, 1:1, 1:1), po dogrywce
1988: Club Nacional de Football - PSV Eindhoven 2:2(1:0, 1:1, 1:2), po dogrywce, karne: 7:6
1989: A.C. Milan - Atlético Nacional 1:0 (0:0, 0:0, 0:0), po dogrywce
1990: A.C. Milan - Club Olimpia 3:0(1:0)
1991: FK Crvena zvezda Belgrad - CSD Colo-Colo 3:0(1:0)
1992: São Paulo FC - FC Barcelona 2:1(1:1)
1993: São Paulo FC - A.C. Milan 3:2(1:0) (początkowo zamiast Milanu miał grać Olympique Marsylia, ale został wykluczony z powodu ustawiania meczów, jego miejsce zajął finalista Ligi Mistrzów)
1994: CA Vélez Sarsfield - A.C. Milan 2:0(0:0)
1995: AFC Ajax - Gremio Porto Alegre 0:0, po dogrywce, karne: 4:3
1996: Juventus F.C. - River Plate 1:0(0:0)
1997: Borussia Dortmund - Cruzeiro EC 2:0(1:0)
1998: Real Madryt - CR Vasco da Gama 2:1(1:0)
1999: Manchester United - SE Palmeiras 1:0(1:0)
2000: Club Atlético Boca Juniors - Real Madryt 2:1(2:1)
2001: Bayern Monachium - Boca Juniors 1:0(0:0, 0:0, 0:0), po dogrywce
2002: Real Madryt - Club Olimpia 2:0(1:0)
2003: Boca Juniors - AC Milan 1:1(1:1, 1:1, 1:1), po dogrywce, karne: 3:1
2004: FC Porto - Once Caldas 0:0, po dogrywce, karne: 8:7
Statystyki
Według drużyn
Według kraju
Według kontynentu
Zawodnik turnieju/meczu
Od roku 1980
Przypisy
Linki zewnętrzne
Oficjalna strona turnieju
RSSSF
Międzynarodowe rozgrywki klubowe w piłce nożnej |
794 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Chile | Chile | Chile (, ), oficjalnie Republika Chile (, wym. , ) – państwo w Ameryce Południowej, w południowo-zachodniej części kontynentu. Zajmuje powierzchnię 756 102 km², a zamieszkane jest przez 18 549 457 osób (szac. 2023).
Terytorium Chile rozciąga się wąskim pasem na długości około 4300 km, pomiędzy łańcuchem górskim Andów na wschodzie a wybrzeżem Oceanu Spokojnego na zachodzie. Znaczna część kraju jest górzysta. Obejmuje ono także nizinną Dolinę Środkowochilijską, a na północy – pustynię Atakama. Do Chile należy część archipelagu Ziemi Ognistej, wraz z przylądkiem Horn (najbardziej na południe wysunięty punkt obu Ameryk), a także kilka wysp i archipelagów na otwartych wodach Oceanu Spokojnego, m.in. Wyspa Wielkanocna i Juan Fernández. Na wschodzie państwo ma długą granicę lądową z Argentyną, na północy graniczy z Boliwią i Peru. Położony w regionie aktywnym tektonicznie, kraj okresowo nawiedzany jest przez trzęsienia ziemi (w tym największe dotychczas odnotowane na Ziemi w 1960 roku) i tsunami.
Chile jest republiką z systemem prezydenckim. Stolicą i największym miastem kraju jest Santiago. Gospodarka w większej części opiera się na sektorze usługowym, choć znaczącą rolę odgrywa także przemysł i górnictwo. W 2021 roku Chile było 4. co do wielkości gospodarką w Ameryce Południowej; jednocześnie miało najwyższy na kontynencie wskaźnik realnego PKB per capita (25,4 tys. USD/mieszk.). Walutą jest peso chilijskie.
Około 3/4 ludności Chile stanowią Metysi. Pozostali mieszkańcy to w większości osoby pochodzenia europejskiego oraz Mapucze. Językiem urzędowym oraz ojczystym dla zdecydowanej większości mieszkańców jest język hiszpański. W kraju dominuje religia chrześcijańska, a największą grupę wyznaniową stanowią katolicy (60% społeczeństwa).
Terytorium Chile zamieszkane było przez ludność autochtoniczną przez kilka tysięcy lat. Północna część kraju w XV wieku znalazła się pod panowaniem Inków. W latach 1541–1810 Chile stanowiło część hiszpańskiego imperium kolonialnego, administrowane jako kapitania generalna Chile. Wojna o niepodległość Chile rozpoczęta w 1810 roku zaowocowała ogłoszeniem niepodległości w 1818 roku. Granice kraju kształtowały się przez większą część XIX wieku, m.in. za sprawą zwycięskiej wojny o saletrę przeciw Boliwii i Peru (1879–1883). W 1973 roku w kraju miał miejsce wojskowy zamach stanu, w wyniku którego obalony został demokratycznie wybrany marksistowski rząd Salvadora Allende, a władzę objęła junta pod przywództwem Augusto Pinocheta. Władza demokratyczna przywrócona została po wyborach przeprowadzonych w 1989 roku. Obecnie Chile należy do najstabilniejszych politycznie państw w Ameryce Południowej.
Geografia
Chile położone jest w południowo-zachodniej części Ameryki Południowej i rozciąga się wąskim pasem wzdłuż wybrzeża o długości 4,3 tys. km. Najdalej na północ wysunięty punkt Chile to styk granic Chile, Peru i Boliwii (17°30′S), a na południe przylądek Horn (55°59′S). Rozciągłość równoleżnikowa kraju w najszerszym miejscu wynosi zaledwie 468 km, a w najwęższym 90 km.
Wybrzeże w północnej i środkowej części państwa ma słabo rozwiniętą linię brzegową, natomiast południowa część – bardzo dobrze. Do Chile należą liczne wyspy przybrzeżne i wyspy na otwartym oceanie (ok. 3 tys.): Juan Fernández, Wyspa Wielkanocna (jedna z najbardziej oddalonych od innych lądów zamieszkana wyspa na świecie), Sala y Gómez, San Ambrosio, San Félix, Chiloé, Campana, Santa Inés, Chonos.
Powierzchnia całkowita kraju: km², z czego km² stanowi ląd, pozostałe km² – wody śródlądowe.
Chile uważa, że ma prawo do części Antarktydy o powierzchni km² (Chilijskie Terytorium Antarktyczne). Jest to teren sporny z Argentyną.
Najwyższy punkt: Ojos del Salado, 6885 m n.p.m.
Najniższy punkt: Ocean Spokojny, 0 m
Całkowita granica lądowa: 6339 km, długość granicy morskiej: 6435 km.
Długość granic z sąsiadującymi państwami:
Argentyna 5308 km,
Boliwia 860 km,
Peru 171 km
Chile posiada jeden z pięciu ekoregionów śródziemnomorskich na świecie; jego umiarkowane zimy i suche, gorące lata zapewniają idealne warunki dla rolnictwa i innych rodzajów działalności produkcyjnej.
Klimat
Region północny (od granicy z Peru do 31°S) charakteryzuje klimat zwrotnikowy wybitnie suchy. Zaznacza się wyraźny wpływ zimnego Prądu Peruwiańskiego. Na pustyni Atakama są miejsca, gdzie deszcz nie spadł od ponad 400 lat. Jedynym źródłem wody są tam mgły i rosy.
W regionie środkowym (31–42°S) panuje klimat podzwrotnikowy morski. Opady dominują w porze zimowej (od maja do lipca). Najcieplejszym miesiącem jest styczeń, najchłodniejszym lipiec.
Na południe od 42°S panuje klimat umiarkowany morski z bardzo wysokimi sumami opadów (1000–3000 mm rocznie, a w rejonie Cieśniny Magellana ok. 5100 mm). Mniejsze opady są na wschodnich stokach Andów Patagońskich.
Najdalej na południe wysunięte krańce Chile znajdują się w strefie klimatu subpolarnego.
Sieć rzeczna
Chile ma bardzo słabo rozwiniętą sieć rzeczną. Jedynym wyjątkiem jest rzeka Loa (440 km) uchodząca do Oceanu Spokojnego, którą wykorzystuje się do irygacji oraz w energetyce.
Najlepiej rozwiniętą sieć rzeczną ma region środkowy, gdzie występują m.in. krótkie rzeki Biobío (380 km) czy Rapel (240 km). Najkrótsze rzeki występują w regionie południowym, ale to one wykorzystywane są w energetyce, ponieważ mają bardzo duże przepływy wody, np. rzeka Baker ma średni przepływ 1500 m³/s.
Gleby
Na północy Chile występują głównie gleby inicjalne i czerwonobure gleby pustynne. W regionach zasolonych (Salar de Atacama) wykształciły się solończaki. Żyzne gleby aluwialne powstały na równinach stożków napływowych wymagają one jednak nawadniania. W Andach występują głównie gleby górskie, ale także gleby stepowe powstałe z popiołów wulkanicznych, zawierające dużo próchnicy. Najżyźniejsze gleby są w środkowej części kraju – na obszarach górskich brązowe, szarobrązowe oraz czerwonobrązowe i niekiedy cynamonowe. Dla południowej części Chile charakterystyczna jest obecność gleb torfiastych, brunatnych, lokalnie zbielicowanych i kwaśnych gleb leśnych.
Flora
Najuboższa pod względem roślinności jest północ kraju. Brak stałych rzek powoduje, że dominują formacje pustynne i półpustynne. W miejscach występowania mgieł pojawiają się kwitnące na żółto i liliowo szczawiki. Znacznie bogatszy jest świat roślinny w środkowym regionie Chile, gdzie przeważa flora śródziemnomorska. W jej skład wchodzą wiecznie zielone krzewy mattoral i espinales oraz rośliny laurowe. Występuje również jubea (palma miodowa; Jubaea chilensis) oraz święte drzewo Indian Mapuczów – canelo (Drimys winteri). W Dolinie Środkowochilijskiej powyżej 1200 m pojawia się cedrzyniec kalifornijski (Calocedrus decurrens), a jeszcze wyżej karłowate buki: Nothofagus antarctica (zwany ñire) i Nothofagus pumilio (zwane lenga). Na obszarach zasobnych w wodę rosną bambusy Chusquea quila, araukarie i Nothofagus. W południowej części Chile do wysokości 500–600 m rosną wiecznie zielone krzewy i drzewa, m.in. lasy waldiwijskie, w strefie 500–1000 m n.p.m. – Nothofagus antarctica i Nothofagus pumilio. Dla wysokości 1000–1200 m charakterystyczne są ficroje cyprysowate oraz buki. Na wysokości 1300–1800 m dominuje berberys, powyżej rozciąga się piętro łąk.
Fauna
Obszar Chile należy do zoogeograficznej Krainy Neotropikalnej (Region Chilijsko-Patagoński). Na skalistych wybrzeżach kontynentu i wysp żyją liczne gatunki ptaków. W zaroślach trzciny i kamyszu spotkać można pancerniki – są to pancernik włochaty (Chaetophractus villosus) i pancernik mały (Zaedyus pichiy), żółwie i jaszczury oraz pumę i lisa argentyńskiego (Lycalopex griseus) W lasach górskich występują: dzikie koty pampasowe (Oncifelis colocolo). W Andach żyją także lamy i guanako, a w Patagonii nandu. Niezwykle charakterystycznymi dla Chile gryzoniami są – żyjące głównie w półpustynnym, pokrytym zaroślami ekosystemie zwanym matorral – koszatniczki i szynszyle – szynszyla duża (Lagidium peruanum) i szynszyla mała (Chinchilla lanigera). Występuje również grizon patagoński (Lyncodon patagonicus).
Do endemicznych gatunków ptaków należą: cęgosterek chilijski lub brzęczek chilijski (Eulidia yarrellii), krasnogonka długodzioba (Enicognathus leptorhynchus), turko kasztanowaty (Pteroptochos castaneus), turko wąsaty (Pteroptochos megapodius), krytonos białogardły (Scelorchilus albicollis), krytonosek chilijski (Scytalopus fuscus), turniówek rdzaworzytny (Ochetorhynchus melanurus), trzęsiogon pacyficzny (Cinclodes nigrofumosus), ostrogonek duży (Aphrastura masafuerae), koszykarek ciemnosterny (Pseudasthenes humicola), czuprynek wyspowy (Anairetes fernandezianus) oraz przedrzeźniacz chilijski (Mimus thenca). Z pozostałych ptaków występują np. łabędź czarnoszyi (Cygnus melanocoryphus), sępnik różowogłowy (Cathartes aura) i kondor wielki (Vultur gryphus).
Wybrane parki narodowe
Rapa Nui (Wyspa Wielkanocna)
Lauca
Park Narodowy Bernardo O’Higgins
Chiloé
Park Narodowy Llullaillaco
Torres del Paine
Pumalin
Historia
Najstarsze stanowiska archeologiczne (Tagua Tagua, Quereo) wskazują na zamieszkanie obszarów Chile 12 tys. lat temu. Przed przybyciem Hiszpanów tereny obecnego Chile były zamieszkane przez Indian – na północy Ajmarowie, Atacamo i Diaguici, na wybrzeżu Changos, na południu Araukanie, Huillche i Picunche, zaś w Patagonii Chonos.
Około VII–VIII w. obszary północnego Chile objęte były wpływami kultury Tiahuanaco, a w początkach XVI w. zostały włączone do Imperium Inków. W pierwszej połowie XVI w. tereny aż do rzeki Biobío zostały opanowane przez Hiszpanów i włączone do wicekrólestwa Peru. Obszary bardziej na południe pozostały we władaniu Araukanów, którzy utrzymali niezależność do drugiej połowy XIX w. Zapoczątkowany w drugiej połowie XVIII w. wśród Kreolów chilijskich ruch separatystyczny doprowadził do proklamowania w 1818 r. niepodległej republiki z B. O’Higginsem na czele. W 1881 roku, na mocy traktatu z Buenos Aires (1881 rok), do Chile przyłączono zachodnią Patagonię. Natomiast w 1884 roku, dzięki zwycięstwu nad Peru i Boliwią w wojnie o saletrę, państwo zaanektowało całe boliwijskie wybrzeże oraz najdalej na południe wysuniętą nadmorską prowincję Peru z miastami Arica i Iquique.
Kryzys spowodowany I wojną światową położył kres gospodarczej stabilizacji Chile. U progu XX wieku chilijska gospodarka stała się systemem ochrony rządzącej oligarchii. W latach 20. starał się to zmienić reformatorski prezydent Arturo Alessandri Palma z Partii Liberalnej, co uniemożliwiła mu konserwatywna większość parlamentarna. W 1924 roku doszło do przewrotu wojskowego pod dowództwem generała Luisa Altamirano. Pucz zapoczątkował okres niestabilności politycznej, który trwał do 1932 roku, w trakcie którego autorytarną władzę sprawował szereg prezydentów. Najskuteczniejszym z nich okazał się Carlos Ibáñez del Campo, który utrzymał władzę przez sześć lat. Mimo autorytarnego charakteru rządów, Chile udało się uniknąć represyjnych metod i korupcji spotykanej w innych krajach Ameryki Łacińskiej. Wraz z porażką reform liberałów, oraz zamachem stanu licznie powstawać zaczęły bardzo popularne ruchy marksistowskie. W 1932 roku na krótko powołana została Socjalistyczna Republika Chile z Marmaduke Grove Vallejo na czele, lecz lewicowy rząd wojskowych nie przetrwał nawet roku i upadł na skutek intrygi politycznej. Po upadku lewicowego rządu wojskowego rozpoczęła się era rządów demokratycznych. Władzę początkowo przejęli liberałowie, a w 1938 rząd utworzyła koalicja socjaldemokratów, radykałów (chilijskich liberałów) i komunistów – Front Ludowy, reprezentująca głównie interesy klasy średniej. W 1939 roku doszło do nieudanego puczu zorganizowanego przez nieliczny faszystowski Narodowosocjalistyczny Ruch Chile. W czasie II wojny światowej Chile zachowało status neutralny, w 1943 roku, zerwało stosunki dyplomatyczne z Państwami Osi. Następnie w 1945 przystąpiło do ONZ. Rządy Frontu Ludowego przetrwały do 1952 roku. Na przełomie lat 50. i 60. silnie uwidoczniły się tendencje do przeprowadzenia reform społecznych i gospodarczych, co umożliwiło w 1964 r. przejęcie władzy chrześcijańskim demokratom, głoszącym hasła „rewolucji w wolności”. Reformy jednak zostały uznane przez lewicę za niewystarczające, przez co spotkały się z silną lewicową opozycją. W 1970 roku władzę przejęła koalicja partii lewicowych Jedność Ludowa.
W 1970 w wyborach prezydenckich, pomimo wsparcia finansowego kandydatów prawicy ze strony krajowych i zagranicznych koncernów, zwyciężył kandydat centrolewicowej koalicji Jedność Ludowa, Salvador Allende Gossens, który przystąpił do realizacji programu chilijskiej drogi do socjalizmu. Przeprowadził on szereg radykalnych reform, m.in. wywłaszczając amerykańskich właścicieli kopalń miedzi. Uformowano rząd składający się z socjaldemokratów, odłamu chadecji, liberałów i komunistów, a więc partii tworzonych w pewnej mierze przez klasę średnią. Po pierwszym roku rządów centrolewicy osiągnięto wzrost gospodarczy, ograniczono inflację i bezrobocie, wzrosła redystrybucja dochodów i konsumpcji. Znacznie zwiększyły się wynagrodzenia, zmniejszono podatki i wprowadzono bezpłatną dystrybucję niektórych produktów pierwszej potrzeby. Po raz pierwszy do państwowego systemu ubezpieczeń pracy włączono takie grupy jak inwalidzi czy osoby starsze. Najbiedniejsi skorzystali z wdrażanego przez rząd programu rozprowadzenia darmowej żywności wśród potrzebujących. Zamrożono czynsze i ceny, znacjonalizowano przemysł miedziowy (będący własnością USA), obniżono wiek wyborczy do lat 18 i uruchomiono program reformy rolnej. W ramach pomocy dla przedsiębiorstw, w celu wspierania małych przedsiębiorców zwolniono z podatków kapitałowych najmniejsze przedsiębiorstwa. Rząd głosił amnestię dla więźniów politycznych, a także wprowadził większe prawa dla społeczności indiańskich. Jeszcze przed dojściem centrolewicy do władzy powstały terrorystyczne organizacje skrajnej prawicy. 22 października 1970 członkowie takiej grupy dokonali zamachu na dowódcę armii, Rene Schneidera. Zamach miał nie dopuścić do władzy kandydata centrolewicy. Interwencja USA, które finansowało akcje opozycji, tj. strajki i konflikt wewnętrzny, a także inne czynniki doprowadziły do wewnętrznego chaosu i pogorszenia się sytuacji gospodarczej Chile.
W 1973 jednostki wojskowe z gen. Augusto Pinochetem na czele, w wyniku zamachu stanu ustanowiły rządy junty wojskowej, wprowadzając radykalną politykę ekonomiczną (zasady wolnego rynku) i zwalczając wewnętrzną opozycję (ofiarami terroru padły tysiące osób). Kryzysy i narastający chaos sprowokowały w kraju wybuch walk partyzanckich. Narastający w latach 80. sprzeciw wobec rządów junty zmusił Pinocheta do zorganizowania w 1988 narodowego referendum, które odrzuciło jego kandydaturę na kolejną kadencję prezydencką. W wyborach prezydenckich w 1989 r. zwyciężył polityk chadecki Patricio Aylwin (Azócar), który przywrócił rządy cywilne. Pinochet zachował (do 1997) stanowisko głównodowodzącego sił zbrojnych, z prawem wyznaczenia następcy. Kolejne wybory, w 1993 roku, wygrał ponownie kandydat chadecki – E. Frei Ruitz-Tagle. 17 października 1998 r.
Pinochet został zatrzymany w Wielkiej Brytanii na wniosek władz hiszpańskich, które wystąpiły o jego ekstradycję.
27 lutego 2010 Chile nawiedziło silne trzęsienie ziemi o magnitudzie 8,8 stopnia w skali Richtera.
Demografia
Chile jest szóstym co do liczebności państwem Ameryki Południowej (16,9 mln mieszkańców). Gęstość zaludnienia wynosi 21,7 osób na km². Współczynnik przyrostu naturalnego kształtuje się w okolicach 1,2%.
Grupy etniczno-rasowe
W 2009 r. Chile miało około mieszkańców. 52,7% Chilijczyków stanowili biali, 39,3% metysi – a więc potomkowie Indian i białych – a 8% Indianie. Większość ludności indiańskiej stanowili Araukanie. Na duży udział białych w populacji miały wpływ kolejne fale imigrantów, do kraju przybywali m.in. Hiszpanie, Włosi, Irlandczycy, Francuzi, Grecy, Niemcy, Anglicy, Szkoci, Chorwaci, Żydzi. Pewien procent Chilijczyków to biali pochodzenia pozaeuropejskiego, około 500 tysięcy Chilijczyków stanowią osoby pochodzenia palestyńskiego. Badania genetycznie wskazują ponadto, że szacunkowo 6,3% Chilijczyków miało wśród przodków ludzi rasy czarnej.
Odmiennym etnicznie i rasowo regionem jest Wyspa Wielkanocna, gdzie Polinezyjczycy stanowią 70% mieszkańców.
Języki
Dominuje język hiszpański, niemniej nie jest on językiem ojczystym dla 2 mln mieszkańców kraju. W Chile ludność lokalnie posługuje się językiem mapudungun, językiem keczua, językiem rapanui oraz kilkoma innymi. Część Chilijczyków pochodzenia niemieckiego posługuje się na co dzień językiem niemieckim.
Religia
W 1999 roku uchwalono Ustawę o Swobodzie Kultu, która pozwoliła różnym grupom religijnym (w tym kościołom ewangelikalnym) uzyskać osobowość prawną na mocy prawa publicznego.
Według szacunków Krajowego Biura ds. Wyznań (ONAR) z 2018 r. 60% populacji identyfikuje się jako katolicy, a około 18% jako ewangelikalni. Według badania przeprowadzonego przez Pew Research Center w 2014 roku, odsetek niewierzących wynosi 16%, co czyni Chile drugim po Urugwaju najbardziej świeckim krajem Ameryki Łacińskiej. Rosnący brak zainteresowania religią tłumaczony jest urbanizacją (z 42,6% w 1950 r. do 89% w 2010 r.) i wynikającym z niej wzrostem gospodarczym.
Większość ewangelikalnych i protestantów w Chile to zielonoświątkowcy. Istnieje także ponad 100 tys. członków Kościoła Adwentystów Dnia Siódmego, oraz wiele mniejszych ugrupowań protestanckich.
Kościół Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich (mormoni) twierdzi, że posiada ponad 600 tys. wyznawców (3,2% populacji), co jest najwyższym odsetkiem w krajach Ameryki Południowej.
Edukacja
Chile cechuje wysoki poziom edukacji i jeden z najniższych na kontynencie wskaźnik analfabetyzmu (4% ludności powyżej 15 roku życia). Nauka w szkołach podstawowych trwa 8 lat, jest obowiązkowa i bezpłatna.
Polityka
Ustrój polityczny
Chile jest republiką. Konstytucję uchwalono ostatecznie 11 marca 1981 (ze zmianami 1989, 1991, 1997, 1999, 2000, 2003 i 2005) a pierwsza jej wersja została opracowana 11 września 1980 roku. Głową państwa jest prezydent, wybierany w wyborach powszechnych na 4-letnią kadencję (bez prawa do natychmiastowej reelekcji). Obecnie prezydentem jest Gabriel Boric. Prezydent mianuje członków rządu, którego jest szefem, ma prawo wprowadzić stan wyjątkowy na 20 dni, mianuje kilku senatorów, jest przewodniczącym Krajowej Rady Bezpieczeństwa, ma inicjatywę ustawodawczą. Poprawka z 1989 do konstytucji pozbawiła prezydenta prawa rozwiązania parlamentu. Rozszerzyła także skład Krajowej Rady Bezpieczeństwa o 1 członka – kontrolera generalnego. Władzę ustawodawczą sprawuje 2-izbowy Kongres Narodowy: Izba Deputowanych (Cámara de Diputados), wybierana w wyborach powszechnych na 4 lata, oraz Senat, o kadencji 8-letniej (co 4 lata połowa składu ulega odnowieniu), w większości wybierany w wyborach powszechnych i bezpośrednich, częściowo mianowany przez prezydenta, Sąd Najwyższy i Krajową Radę Bezpieczeństwa (senatorami są dożywotnio wszyscy byli prezydenci). Władzę wykonawczą sprawuje prezydent i odpowiedzialny przed nim rząd.
Partie polityczne
Niezależna Unia Demokratyczna (Unión Demócrata Independiente, UDI) – prawicowa
Chrześcijańsko-Demokratyczna Partia Chile (Partido Demócrata Cristiano) – centrowa
Odnowa Narodowa (Renovación Nacional) – centro-prawicowa
Partia dla Demokracji (Partido Por la Democracia, PPD) – centro-lewicowa
Socjalistyczna Partia Chile (Partido Socialista de Chile, PSCh) – lewicowa
Socjaldemokratyczna Partia Radykalna (Partido Radical Socialdemócrata) – centro-lewicowa
Komunistyczna Partia Chile (Partido Comunista de Chile) – skrajnie lewicowa
Regionalna Partia Niezależnych (Partido Regionalista de los Independientes) – centrowa
Partia Postępu (Chile) (Partido Progresista) – centro-lewicowa
Partia Humanistyczna (Chile) (Partido Humanista) – lewicowa
Podział terytorialny
15 regionów:
Antofagasta
Araukania
Arica y Parinacota
Aisén
Atacama
Biobío
Coquimbo
Libertador
Los Lagos
Los Ríos
Magallanes
Maule
Metropolitana (Santiago)
Tarapacá
Valparaíso
Chile rości sobie prawa do fragmentu Antarktydy (patrz mapka).
Siły zbrojne
Chile dysponuje trzema rodzajami sił zbrojnych: wojskami lądowymi, marynarką wojenną (Armada de Chile) oraz siłami powietrznymi. Uzbrojenie sił lądowych Chile składało się w 2014 roku z: 305 czołgów, 2346 opancerzonych pojazdów bojowych, 48 dział samobieżnych oraz 16 wieloprowadnicowych wyrzutni rakietowych. Marynarka wojenna Chile dysponowała w 2014 roku 14 okrętami obrony przybrzeża, 8 fregatami oraz czterema okrętami podwodnymi. Chilijskie siły powietrzne z kolei posiadały w 2014 roku uzbrojenie w postaci m.in. 43 myśliwców, 105 samolotów transportowych, 63 samolotów szkolno-bojowych oraz 86 śmigłowców.
Wojska chilijskie w 2014 roku liczyły 60,6 tys. żołnierzy zawodowych oraz 82 tys. rezerwistów. Według rankingu Global Firepower (2014) chilijskie siły zbrojne są 58. siłą militarną na świecie, z rocznym budżetem na cele obronne w wysokości 5,5 mld dolarów (USD).
Gospodarka
Chile jest jednym z najlepiej rozwiniętych gospodarczo krajów Ameryki Południowej, o produkcie krajowym brutto dolarów na mieszkańca (2008) i o wysokim średniorocznym tempie wzrostu produktu krajowego brutto – 7% w 1985–1989 (10,0% w 1989). Jest jednocześnie jednym z najmniej zadłużonych krajów Ameryki Południowej i 141. pod tym względem na świecie. W 2004 roku zadłużenie zagraniczne wynosiło 44,6 mld $.
Przemysł
Podstawą gospodarki jest przemysł (z dużym udziałem górnictwa) oraz rolnictwo. Wydobywa się rudy miedzi (1 miejsce na świecie, 30% światowego wydobycia m.in. w Chuquicamata, Potrerillos, El Teniente), cynku, molibdenu, żelaza, nitratyn (saletra chilijska 1. miejsce, głównie w północnym Chile), boraks, złoto, srebro, ropę naftową i gaz ziemny (południowe Chile i Ziemia Ognista), węgiel kamienny, węgiel brunatny.
Produkcja energii elektrycznej: 60,6 mld kWh (2007). Główne gałęzie przemysłu przetwórczego: spożywczy (mięsny, cukrowniczy, młynarski, winiarski), włókienniczy (zwłaszcza bawełniany, głównie w Tomé, Concepción, Valparaíso), chemiczny, hutnictwo miedzi (Chuquicamata, Potrerillos) i żelaza oraz rafinerie ropy naftowej, przemysł maszynowy, cementowy, papierniczy, skórzany.
Główne źródła zanieczyszczeń przemysłowych związane są z wytapianiem miedzi w Chuquicamata (22°32′S, 68°92′W), Potrerillos (26°43′S, 69°47′W), Noranda (23°98′S, 70°07′W) i w Paipote (27°42′S, 70°25′W).
Transport
Główne porty lotnicze mieszczą się w Santiago Port lotniczy Santiago de Chile oraz Arica (Aeropuerto Internacional Chacalluta), natomiast główne porty morskie w Valparaíso, Talcahuano, San Antonio i Antofagasta. W roku 2001 przeładunek portów wyniósł 52 mln ton. W Chile jest km dróg utwardzonych, 407 km autostrad (2001). Długość linii kolejowych wynosi 6585 km (2003). W Chile jest 1003 km ropociągów i 2625 km gazociągów (2004).
Literatura
Chilijczycy mają dwoje laureatów Literackiej Nagrody Nobla – Gabrielę Mistralę i Pablo Nerudę. Znanymi pisarzami są także Gonzalo Rojas, Concha Zardoya, Isabel Allende, Luis Sepúlveda, José Donoso i Roberto Bolaño.
Zobacz też
Tablice rejestracyjne w Chile
Uwagi
Przypisy
Bibliografia
– komplet, – Ameryka Południowa.
Państwa w Ameryce Południowej
Państwa członkowskie Unii Narodów Południowoamerykańskich
Państwa – założyciele Organizacji Narodów Zjednoczonych |
188917 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Quinton%20Fortune | Quinton Fortune | Quinton Fortune (ur. 21 maja 1977 w Kapsztadzie) – południowoafrykański piłkarz.
Życiorys
Quinton Fortune opuścił RPA w wieku 14 lat, aby spróbować szczęścia za granicą. Trafił do południowej Anglii, a konkretnie do Tottenham Hotspur. Jego pobyt juniorski nie przyniósł jednak przedłużenia kontraktu na profesjonalny. Wtedy przeniósł się do RCD Mallorca, a następnie do Atlético Madryt.
Tam zwrócił na siebie uwagę selekcjonera reprezentacji RPA i dostał szansę debiutu w meczu z Kenią we wrześniu 1996 roku. Następnym wielkim krokiem w karierze było powołanie na MŚ 1998 we Francji, gdzie Fortune rozegrał trzy spotkania.
Grając w pomocy, był porównywany do stylu gry Ryana Giggsa. 21 sierpnia 1999 roku przeszedł do Manchesteru United za 1,5 mln funtów. Quinton zdobył wielu fanów w pierwszym sezonie w United, pokazując swoje umiejętności w grze ofensywnej. Cztery gole dla „Czerwonych Diabłów” w sześciu występach to świetny wyczyn.
Na arenie międzynarodowej pomógł RPA w dojściu do półfinału Afrykańskiego Pucharu Narodów, gdzie jego drużyna została pokonana przez Nigerię.
"Quinny” został powołany na Mistrzostwa Świata 2002, gdzie był jedną z gwiazd RPA. Jego akcje stwarzały szanse snajperom, a on sam strzelił bramkę z rzutu karnego w końcówce zremisowanego meczu z Paragwajem. Porażka z Hiszpanią wykluczyła ich jednak z dalszej gry w turnieju.
Quinton otrzymał wiele pochwalnych opinii za swoją grę. Mówiło się nawet o jego transferze do Japonii lub Włoch.
Pokusy gry we Włoszech nie zadziałały na Fortune'a i niebawem podpisał nowy, 3-letni kontrakt z United. W kolejnym sezonie rozegrał tylko dziewięć spotkań, ponieważ złamał nogę w meczu przeciwko Liverpool F.C. rozgrywanym 1 grudnia 2002 roku. Zabrakło mu jednego występu, aby osiągnąć minimum pozwalające cieszyć się ze zdobytego mistrzostwa Anglii.
W pierwszej połowie sezonu 2003/2004 stał się podstawowym piłkarzem i grał regularnie w pierwszym składzie aż w 33 meczach. Znów jednak doznał kontuzji i dla niego sezon skończył się już w marcu. W sezonie 2006/2007 był piłkarzem Boltonu Wanderers. 6 października 2008 podpisał kontrakt z drużyną włoskiej Serie B - Brescią Calcio. Następnie trafił do AFC Tubize, z którym spadł z Eerste Klasse do Tweede klasse, po czym przeniósł się za darmo do Doncaster Rovers, w którym występował przez sezon.
Reprezentanci Południowej Afryki w piłce nożnej
Piłkarze RCD Mallorca
Piłkarze Atlético Madryt
Piłkarze Manchesteru United
Piłkarze Bolton Wanderers F.C.
Piłkarze Brescii Calcio
Piłkarze Doncaster Rovers F.C.
Uczestnicy Mistrzostw Świata w Piłce Nożnej 1998
Uczestnicy Mistrzostw Świata w Piłce Nożnej 2002
Uczestnicy Pucharu Narodów Afryki 1998
Uczestnicy Pucharu Narodów Afryki 2000
Uczestnicy Pucharu Narodów Afryki 2002
Urodzeni w 1977
Piłkarze AFC Tubize
Ludzie urodzeni w Kapsztadzie |
188919 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Animals | Animals | Animals – dziesiąty album studyjny brytyjskiej grupy rockowej Pink Floyd. Nagrany został między kwietniem a listopadem 1976, a wydany 23 stycznia 1977 w Wielkiej Brytanii i 2 lutego 1977 w Stanach Zjednoczonych. Pomimo tego, że nie odniósł takiego sukcesu komercyjnego, jak dwa poprzednie albumy grupy, czyli The Dark Side of the Moon oraz Wish You Were Here, jest jednym z najbardziej charakterystycznych wydań grupy i stanowi ważny element w dyskografii zespołu.
Animals jest jednym z albumów należących do tzw. klasycznego okresu twórczości Pink Floyd. W przeciwieństwie do poprzedniego dzieła grupy, sentymentalnego Wish You Were Here, charakteryzuje się chłodnym i surowym brzmieniem, przez co jest uważany za najbardziej rockowy album zespołu, tuż obok The Wall. Także w przeciwieństwie do innych dzieł zespołu z tamtego okresu, pomiędzy poszczególnymi utworami nie zastosowano efektu płynnego przejścia, nie pozbawiając jednak Animals spójnego charakteru.
W Polsce Animals uzyskał status złotej płyty.
Charakterystyka
Koncept na album ma swoją genezę w powieści George’a Orwella pod tytułem Folwark zwierzęcy, choć sam Waters zaprzecza, jakoby było to główną inspiracją do stworzenia płyty. Ludzie podzieleni są na trzy grupy – psy, świnie oraz owce i każdej z tych grup poświęcony jest na płycie jeden utwór.
Trzon Animals tworzą trzy długie, ponad 10-minutowe kompozycje, z których pierwszą jest „Dogs”. Długi, skomplikowany instrumentalnie utwór opowiada o żądnym pieniędzy i kariery pokoleniu menedżerów, którzy są tytułowymi „psami”. Dominują w nim długie i rzadko wcześniej spotykane tak agresywne jak na Davida Gilmoura partie gitarowe, które będą miały podobne brzmienie i charakter do tych, nagranych na późniejsze The Wall. Jest to także jedyny utwór na albumie, który jest podpisany nazwiskiem jednego z trójki pozostałych członków grupy, oprócz Watersa.
Kompozycja „Pigs (Three Different Ones)” opowiada o ludziach na wysokich szczeblach władzy, politykach i urzędnikach państwowych. Pod względem lirycznym jest to najostrzejsza piosenka na płycie, co odbiło się także w lekko sarkastycznym wokalu Watersa oraz równie agresywnym jak poprzednio solo gitarowym Gilmoura.
Ostatnią z trójki dłuższych utworów jest „Sheep”. Tytułowymi owcami są przeciętni obywatele, nękani przez wcześniej wspomniane psy oraz świnie. Najbardziej charakterystyczną cechą piosenki jest intro gitary basowej oraz zmodyfikowana, budząca dużo kontrowersji część Psalmu 23.
Album rozpoczyna się i kończy krótkim, niespełna 3-minutowym utworem „Pigs on the Wing”, podzielonym na dwie części. Utwór został w całości skomponowany i wykonany na gitarze akustycznej przez Rogera Watersa, który zadedykował go swojej żonie. Jest to jedna z niewielu piosenek miłosnych w całej dyskografii zespołu i jednocześnie najbardziej radosna ze wszystkich umieszczonych na albumie.
Prace nad Animals jeszcze bardziej wzmocniły dominację Rogera Watersa w grupie, który skomponował wszystkie utwory, oprócz jednego, stworzonego wraz z Davidem Gilmourem i już standardowo napisał wszystkie teksty. Nie można stwierdzić jednak, że jest to solowe dzieło Watersa. Album zapisał się bowiem w pamięci fanów jako jeden z najlepszych w całej karierze twórczej Davida Gilmoura, którego partie gitarowe w utworach „Dogs” oraz „Pigs (Three Different Ones)” są kluczowymi i najbardziej charakterystycznymi elementami płyty. Do ważnych cech brzmienia należą także rozbudowane partie na instrumenty klawiszowe skomponowane przez Richarda Wrighta oraz użycie Vocodera za pomocą którego stworzono odgłosy zwierząt.
Okładka
Okładka albumu przedstawia londyńską Elektrownię Battersea i unoszącą się nad nią różową świnię. Cztery kominy mogą być odbierane jako metafora czterech członków zespołu. Świnia natomiast, która stała się symbolem Pink Floyd, wzięła swoją genezę od angielskiego przysłowia „Dobrze, że świnie nie potrafią fruwać” (bo gdyby potrafiły to ludzie na dole żyliby w błocie). Można więc odczytać to jako problemy zbierające się nad ludźmi, które potrafią zniszczyć nawet tak potężny dorobek ludzki, jak symboliczna elektrownia przedstawiająca zespół. Może być także metaforą dla konfliktów wewnątrz grupy, które coraz bardziej dawały się we znaki podczas prac nad kolejnymi albumami.
Pierwotny projekt okładki stworzony przez Storma Thorgersona, który był autorem wielu projektów rysunkowych umieszczanych na albumach grupy, został kategorycznie odrzucony przez członków zespołu. Pomysł na zdjęcie na okładkę zaproponował Roger Waters. 12-metrowy, napełniony helem balon w kształcie różowej świni zaprojektował australijski artysta Jeffrey Shaw. Wyprodukowało go niemieckie przedsiębiorstwo Ballon Fabrik (dawniej produkujące sterowce konstrukcji Zeppelina). 2 grudnia 1976 ustawiono dmuchaną świnię na pozycji, wynajęty snajper miał za zadanie zestrzelić balon w przypadku zerwania się z uwięzi. Kapryśna pogoda spowalniała prace i postanowiono kontynuować sesję nazajutrz. Menedżer zespołu Steve O'Rourke odmówił zaangażowania strzelca w kolejnym dniu. Balon zerwał się z uwięzi i wkrótce zniknął z pola widzenia. Świnia przeleciała nad lotniskiem Heathrow, powodując panikę i odwołanie lotów, była też widziana przez lecących pilotów. Odnaleziono ją w Kent, gdzie zaczepiona linami została dostrzeżona przez farmera, który dawał wyrazy swojej wściekłości z powodu wystraszenia jego krów. Balon został przywieziony na miejsce sesji trzeciego dnia, jednak wcześniejsze fotografie elektrowni uznano za bardziej udane, w związku z czym obraz świni nałożono na nie
Lista utworów
Twórcy
David Gilmour – śpiew, gitara, gitara basowa (w Pigs (Three Different Ones) oraz Sheep)
Nick Mason – perkusja
Roger Waters – śpiew, gitara basowa (w Dogs), gitara akustyczna (w Pigs on the Wing, gitara rytmiczna w Sheep)
Richard Wright – instrumenty klawiszowe
Przypisy
Linki zewnętrzne
Okładka
Albumy Pink Floyd
Albumy koncepcyjne
Albumy EMI
Albumy muzyczne wydane w roku 1977
Albumy Columbia Records
Albumy Harvest Records |
188923 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Bielice%20%28gmina%29 | Bielice (gmina) | Bielice – gmina wiejska położona w województwie zachodniopomorskim, w północno-zachodniej części powiatu pyrzyckiego.
Siedzibą gminy są Bielice.
Gmina stanowi 11,6% powierzchni powiatu.
Miejsce w województwie (na 114 gmin):
powierzchnia 101.
ludność 110.
W gminie czynny jest urząd pocztowy: Bielice k. Pyrzyc (nr 74-202).
Położenie
Sąsiednie gminy:
Kozielice i Pyrzyce (powiat pyrzycki)
Banie, Gryfino i Stare Czarnowo (powiat gryfiński)
Do 31 grudnia 1998 gmina wchodziła w skład województwa szczecińskiego. W momencie utworzenia gminy wchodziła w skład "dużego" woj. szczecińskiego.
Demografia
Gminę zamieszkuje 7,1% ludności powiatu.
Piramida wieku mieszkańców gminy Bielice w 2014 roku.
Przyroda i turystyka
Gmina leży na równinach: Pyrzycko-Stargardzkiej i Wełtyńskiej. Przez gminę przepływa rzeka Bielica uchodząca do pobliskiego Jeziora Będogoszcz. Północno-wschodnia część przylega do Jeziora Będgoszcz. Przez wieś Babinek położoną w północnej części prowadzi czerwony szlak turystyczny "Przez Trawiastą Buczynę". Tereny leśne zajmują 7% powierzchni gminy, a użytki rolne 84%.
Komunikacja
Odległość z Bielic do stolicy powiatu, Pyrzyc wynosi 15 km.
Bielice (stacja Bielice Parsów) uzyskały połączenie kolejowe w 1898 po wybudowaniu linii kolejowej z Chwarstnicy do Pyrzyc. W 1996 linia Gryfino-Chwarstnica-Pyrzyce została zamknięta.
Zabytki
kościół w Babinie
kościół w Swochowie
kościół w Nowym Chrapowie
pałac w Swochowie
Samorząd
W 2016 r. wykonane wydatki budżetu gminy wynosiły 11,9 mln zł, a dochody budżetu 12,8 mln zł. Zobowiązania samorządu (dług publiczny) według stanu na koniec 2016 r. wynosiły 13,7 mln zł, co stanowiło 106,7% poziomu dochodów.
Każda z osobna wsi w gminie ma utworzone swoje własne sołectwo: Babin, Babinek, Będgoszcz, Bielice, Chabowo, Chabówko, Linie, Nowe Chrapowo, Nowe Linie, Parsów, Stare Chrapowo i Swochowo.
Miejscowości
Miejscowości gminy Bielice: Babin, Babinek, Będgoszcz, Bielice, Chabowo, Chabówko, Linie, Nowe Chrapowo, Nowe Linie, Parsów, Stare Chrapowo i Swochowo.
Przypisy |
188925 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Prefacja | Prefacja | Prefacja (łac. praefatio - przedmowa) – modlitwa dziękczynna, rozpoczynająca modlitwę eucharystyczną w rzymskiej tradycji liturgicznej, przede wszystkim w Kanonie rzymskim. Stąd przeszła do liturgii niektórych wyznań chrześcijańskich z nurtu reformacyjnego.
Nazwa
W dawnym języku łacińskim słowo praefari mogło być rozumiane w sensie „obwieszczania na głos”. Stąd prawdopodobnie zaczęto odnosić go najpierw do śpiewania Eucharystii, jako proklamacji wielkich dzieł Bożych objawionych w tajemnicach paschalnych i w dziele stworzenia. Równolegle na terenach Galii, w liturgii gallikańskiej termin praefatio odnosił się nie do części modlitwy eucharystycznej, lecz do pewnego rodzaju wstępnego komentarza słownego do celebracji, która miała właśnie nastąpić. Według Louisa Boyera, jedna nazwa dla tych dwóch różnych znaczeń mogła sprawić, w okresie, gdy kanon dotarł do regionów gallikańskich, że zaczęto dziękczynienie otwierające modlitwę eucharystyczną rozumieć jedynie jako zwykły wstęp. Od początku jednak, co potwierdza porównanie z rytem aleksandryjskim, prefacja jest pierwszą, integralną częścią kanonu rzymskiego.
Części
Prefacja składa się z czterech części:
I: Dialog Wstępny (dialog kapłana z wiernymi)
II: Formuła Otwierająca (Zaprawdę godne to i sprawiedliwe...)
III: Część Główna (wychwala czyny Boga - w każdej prefacji inna)
IV: Formuła Końcowa (prowadząca do aklamacji Święty, święty...)
Starodawność i znaczenie dialogu otwierającego
Dialog na początku prefacji rozpoczynającej Kanon rzymski jest jedną z najstarszych formuł liturgicznych. Pochodzi z liturgii żydowskiej. Trzeci wers „dzięki składajmy” ma swe korzenie w wezwaniu do dziękczynienia (dosł. eucharistía), które w trakcie żydowskiego sederu paschalnego przewodniczący kieruje do obecnych, zachęcając ich do włączenia się duchowo w uroczyste błogosławieństwo zwane birkat ha-mazon. Jest ono wygłaszane przy trzecim kielichu. W prefacji cały dialog brzmi następująco:
Pan z wami.
–I z duchem twoim.
W górę serca.
– Wznosimy je do Pana.
Dzięki składajmy Panu Bogu naszemu.
– Godne to i sprawiedliwe.
Prefacje w posoborowym Mszale rzymskim
W Mszale Rzymskim dla diecezji polskich znajdują się prefacje na niedziele i dni powszednie, a także na różne okresy roku liturgicznego i święta z nimi związane, np. prefacje na Okres Wielkanocny i poprzedzający ją Wielki Post oraz na Adwent i Okres Bożego Narodzenia. Są też prefacje na tzw. święta Pańskie błogosławiące Boga za tajemnice Najświętszej Trójcy, Ofiarowania Pańskiego, Zwiastowanie i Przemienienie Pańskie, prefacje o Najświętszej Eucharystii, Uroczystości Serca Pana Jezusa i Chrystusa Króla oraz o Krzyżu Świętym (14 września), prefacje na poświęcenie kościoła i o Duchu Świętym działającym w Kościele. Są także prefacje Maryjne i o świętych. Osobną grupę stanowią prefacje obrzędowe i w różnych potrzebach oraz za zmarłych.
Prefacje własne modlitw eucharystycznych
Ponadto w Mszale, w wyniku Reformy liturgicznej soboru watykańskiego II opublikowano prefacje nowych modlitw eucharystycznych. Według Louisa Bouyera, już pierwsze trzy nowo ułożone modlitwy eucharystyczne, mimo swej niedoskonałości, wraz ze skarbem prefacji przywróciły liturgii fragmenty „o wielkiej starodawności, cechujące się niezrównanym teologicznym i euchologicznym bogactwem”.
Przypisy
Bibliografia
Linki zewnętrzne
Prefacje w Mszale Rzymskim
Liturgia Eucharystyczna
Liturgia luterańska |
188929 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Hostia | Hostia | Hostia ( „ofiara”) – niekwaszony (przaśny) chleb, okrągły opłatek z mąki pszennej, nierzadko ozdabiany krzyżem lub motywami religijnymi, używany przy sprawowaniu mszy świętej.
Zgodnie z dogmatami wiary katolickiej od momentu konsekracji hostia staje się prawdziwym ciałem Chrystusa.
Zwyczaj używania chleba przaśnego w liturgii Kościoła Zachodniego sięga przełomu IX i X wieku. W pierwszym tysiącleciu w całym Kościele praktykowano sprawowanie Eucharystii na chlebie kwaszonym, używanym na co dzień. Użycie chleba niekwaszonego miało na celu wyraźniejsze przypomnienie Ostatniej Wieczerzy, w czasie której Jezus Chrystus użył żydowskiej macy. Ponadto chleb niekwaszony wydawał się bardziej godny z racji swojego białego koloru.
Kościoły Wschodnie po dziś dzień używają w liturgii chleba kwaszonego − prosfory.
Zobacz też
komunikant
postacie eucharystyczne
cud eucharystyczny
poznańska legenda o skradzionych hostiach
monstrancja
Przypisy
Bibliografia
Liturgia chrześcijańska
Pieczywo obrzędowe |
188932 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Sojuz%2040 | Sojuz 40 | Salut 6 EP-10 (kod wywoławczy «Днепр» - Dniepr) – dziesiąta krótkotrwała misja na Saluta 6. Szesnasty udany załogowy lot kosmiczny na tę stację.
Załoga
Start
Leonid Popow (2) – ZSRR
Dumitru Prunariu (1) – Rumunia
Dublerzy
Jurij Romanienko (3) – ZSRR
Dumitru Dediu (1) – Rumunia
Lądowanie
Leonid Popow (2) – ZSRR
Dumitru Prunariu (1) – Rumunia
Przebieg misji
Sojuz 40 to radziecka załogowa misja kosmiczna, będąca dziewiątą międzynarodową ekspedycją w ramach programu Interkosmos. Był to jednocześnie ostatni lot kapsuły Sojuz drugiej generacji. Na pokładzie znajdował się pierwszy kosmonauta z Rumunii. Dzień po starcie, 15 maja, nastąpiło połączenie Sojuza z kompleksem orbitalnym, na którym pracowała stała załoga w składzie Władimir Kowalonok i Wiktor Sawinych. W czasie wspólnego lotu kosmonauci obu załóg przeprowadzili 23 eksperymenty przygotowane przez naukowców ZSRR i Rumunii. Prunariu przeprowadził także badania pola magnetycznego Ziemi. Ostatniego dnia lotu wykonał również z orbity zdjęcia terytorium Rumunii. Kosmonauci przeprowadzili też próby systemu orientacji stacji. Sojuz 40 był ostatnią kapsułą Sojuz, która połączyła się ze stacją Salut 6
Zobacz też
Lista startów statków kosmicznych typu Sojuz
Program Salut
Program Sojuz
Linki zewnętrzne
Space Facts - Sojuz 40
Loty do Saluta 6
Interkosmos
Program Sojuz
Załogowe loty kosmiczne w 1981 |
188935 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Szafirek%20mi%C4%99kkolistny | Szafirek miękkolistny | Szafirek miękkolistny (Leopoldia comosa (L.) Parl.) – gatunek byliny z rodziny szparagowatych. W wykazie flory Polski wymieniony pod nazwą Muscari comosum (L.) Mill.
Rozmieszczenie geograficzne
Gatunek pochodzi z basenu Morza Śródziemnego, występuje w południowej Europie, północnej Afryce i na Bliskim Wschodzie. Zasięg obejmuje także obszary wokół Morza Czarnego. Roślina przed wiekami została sprowadzona do Europy Środkowej i tu spotykana jest jako archeofit. Przez Niemcy i Polskę biegnie północna granica zasięgu. Notowany był na Śląsku i Wyżynie Małopolskiej oraz na Roztoczu.
Morfologia
Łodyga Obły, dość gruby głąbik, wysokości od 30 do 60 cm
Liście Równowąskie, karbowane, o szorstkich brzegach i szerokości 0,5–1,5 centymetrów, długości 30–50 cm.
Kwiaty Zebrane w cylindryczne grono. Górne liliowe kwiaty są płonne, wyrastają na szypułkach 4-6 razy dłuższych od kwiatów płodnych i są gęsto skupione. Dolne kwiaty są płodne, w środku głąbika lekko przewisające, brudnopurpurowe, dolne poziomo odstające, zielonkawe.
Owoce Torebki, pękające nie wzdłuż przegród, a pomiędzy szwami.
Organ podziemny Cebula o średnicy do 4 cm.
Biologia i ekologia
Bylina, geofit. Kwitnie od maja do czerwca. Rośnie w murawach, na suchych i ubogich winnicach. Liczba chromosomów 2n = 18.
Zastosowanie
Roślina uprawna: uprawiany jako roślina ozdobna. Wśród uprawianych odmian jest 'Plumosum' (też jako 'Monstrosum'), u której wszystkie kwiaty są płone, o kolorze jasnolila, a głąbik osiąga ok. 20 cm wysokości.
Zagrożenia i ochrona
Roślina objęta jest w Polsce ochroną ścisłą.
Kategorie zagrożenia gatunku:
Kategoria zagrożenia w Polsce według Czerwonej listy roślin i grzybów Polski (2006): V (narażony na wyginięcie); 2016: EN (zagrożony).
Kategoria zagrożenia w Polsce według Polskiej Czerwonej Księgi Roślin (2001): CR (krytycznie zagrożony); 2014: EN (zagrożony).
W Polsce podano około 150 stanowisk tego gatunku, na większości z nich obecnie już nie występuje. W 2008 r. istniało już tylko kilkanaście stanowisk, m.in. na Dolnym Śląsku, w okolicach Wrocławia i Tomaszowa Lubelskiego.
Przypisy
Szparagowate
Rośliny chronione |
188937 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Sojuz%20T-5 | Sojuz T-5 | Sojuz T-5 - Salut 7 EO-1 – radziecka pierwsza załogowa misja kosmiczna na stację kosmiczną Salut 7. Kod wywoławczy „Эльбрус” - (Elbrus).
Załoga
Start
Anatolij Bieriezowoj (1) - ZSRR
Walentin Lebiediew (1) - ZSRR
Dublerzy
Władimir Titow (1) - ZSRR
Giennadij Striekałow (2) - ZSRR
Lądowanie
Leonid Popow (3) - ZSRR
Aleksandr Sieriebrow (1) - ZSRR
Swietłana Sawicka (1) - ZSRR
Przebieg misji
Start statku kosmicznego Sojuz T-5 nastąpił z kosmodromu Bajkonur 13 maja 1982. Dzień później pojazd połączył się ze stacją orbitalną Salut 7, która od kwietnia znajdowała się w kosmosie. Bieriezowoj i Lebiediew przeszli na jej pokład i rozpoczęli realizację programu lotu pierwszej stałej załogi nowej stacji orbitalnej. Podczas ponad 211-dniowego loty kosmonauci przyjęli dwie załogi odwiedzające: Sojuza T-6 (24.06-2.07) z radziecko-francuską ekipą: Władimir Dżanibekow, Aleksandr Sieriebrow oraz Jean-Loup Chrétien (Francja) oraz Sojuza T-7 (20.08-27.08) z Leonidem Popowem, Aleksandrem Sieriebrowem oraz Swietłaną Sawicką. Ci ostatni powrócili na Ziemię w Sojuzie T-5 pozostawiając swój statek stałej załodze Saluta. Poza tym do kompleksu orbitalnego przycumowały 4 statki towarowe typu Progress: Progress 13 (22.05 – 4.06), Progress 14 (12.07-11.08), Progress 15 (20.09-14.10) i Progress 16 (2.11-13.12). Kosmonauci przeprowadzili szereg eksperymentów i badań medycznych poświęconych problematyce wpływu długotrwałego lotu kosmicznego na organizm człowieka. 30 lipca Bieriezowoj i Lebiediew przez 2,5 godziny pracowali na zewnątrz stacji orbitalnej w celu zdemontowania różnych materiałów naukowych i zainstalowania nowych. Poza tym załoga wyrzuciła ze śluzy Saluta 26-kilogramowego amatorskiego satelitę - 17.5.82 - Iskra 2 oraz 18.11.82 - Iskra 3. Związek Radziecki ogłosił, że było to pierwsze w historii umieszczenie na orbicie satelity komunikacyjnego przez załogowy pojazd kosmiczny. Amerykanie wynieśli na orbitę dwa duże satelity geostacjonarne przy pomocy promu kosmicznego dopiero w listopadzie (misja STS-5), Kosmonauci powrócili na Ziemię 10 grudnia 1982 na pokładzie statku kosmicznego Sojuz T-7. Ich 7-miesięczny pobyt w kosmosie (211 dni) był wówczas nowym rekordem pobytu człowieka na orbicie.
Przypisy
Zobacz też
lista startów statków kosmicznych typu Sojuz
program Salut
program Sojuz
Linki zewnętrzne
Sojuz T-5 na stronie Spacefacts
Lot Sojuza T-5 do Saluta 7
Program Sojuz
Załogowe loty kosmiczne w 1982 |
188939 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Gemla | Gemla | Gemla – miejscowość (tätort) w południowej Szwecji, w regionie administracyjnym (län) Kronoberg (gmina Växjö).
Miejscowość jest położona w południowej części prowincji historycznej (landskap) Smalandia nad rzeką Helge å, ok. 10 km na zachód od centrum Växjö w kierunku Alvesty przy linii kolejowej Kust till kust-banan.
W 2010 Gemla liczyła 1342 mieszkańców.
Osoby związane z miejscowością
Gustav Larsson, kolarz szosowy i górski, medalista olimpijski
Przypisy
Miejscowości w gminie Växjö |
188940 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Pola%C5%84czyk | Polańczyk | Polańczyk – wieś wczasowo-uzdrowiskowa w Polsce położona w województwie podkarpackim, w powiecie leskim, w gminie Solina. Od 30 grudnia 1999 Polańczyk jest siedzibą władz gminy Solina (wcześniej siedzibą była Solina). Położony na zachodnim brzegu Jeziora Solińskiego.
Przy obwodnicy drogi wojewódzkiej nr 894 znajduje się rzymskokatolicki kościół parafialny w dawnej zabytkowej cerkwi.
Wieś prawa wołoskiego w latach 1551–1600, położona w ziemi sanockiej województwa ruskiego. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa krośnieńskiego.
Historia
Miejscowość wczasowo-uzdrowiskowa Polańczyk lokowano na prawie wołoskim w dobrach sobieńskich rodu Kmitów. Wieś istniała już w 1580 pod nazwą Polieszczańskie (od potoku Leszczyńskich). Wieś Poleszczańskie przypadła synowi siostry wojewody, Katarzyny Kmicianki (zamężnej za Andrzejem Stadnickim, kasztelanem sanockim) – Markowi Stadnickiemu (Jego brat Mikołaj Stadnicki otrzymał Myczków i Solinę). Nazwa tej miejscowości jest w orzeczeniu Królewskiego Trybunału Lubelskiego wydanego z 1655 w sprawie z powództwa Pobiedzińskich przeciw Stadnickim. Obecna nazwa przyjęła się pod koniec XVII wieku, kiedy właścicielami wsi byli Polańscy. Od 1674 nowym właścicielem wsi został Stanisław Zielonka herbu Jastrzębiec. Właścicielami ziemskimi byli tu również Hermanowscy, Gołębiowscy, Stadniccy, Balowie.
Pod koniec XVIII wieku cesarzowa Maria Teresa ofiarowała tutejszej parafii 8000 złotych reńskich. W dobie galicyjskiej właścicielami byli Karszniccy, Łempiccy, hr. Stanisław Ankwicz, hr. Sołtyk, Kazimierz Kuczkowski, Jan Indra, Ferdynand Wydra oraz Franciszek Cieśliński – ostatni właściciel wsi do 1945. W połowie XIX wieku właścicielami posiadłości tabularnej w Polańczyku byli Elżbieta Leszczyńska i inni współwłaściciele.
Po II wojnie światowej ze wsi wysiedlono ludność ukraińską i rusińską.
Po powstaniu Zalewu Solińskiego w latach 1961–1968 Polańczyk zmienił swoje oblicze. Na półwyspie położonym po wschodniej stronie Polańczyka otoczonym wodami jeziora zbudowano domy wczasowe i sanatoria.
Od 1974, na podstawie ustawy o uzdrowiskach, Polańczyk było uznane za miejscowość posiadającą warunki do prowadzenia lecznictwa uzdrowiskowego, dzięki czemu mogły być prowadzone tu zakłady lecznictwa. W 1999 miejscowość została uznana za uzdrowisko.
Uzdrowisko
W Polańczyku lecznictwo uzdrowiskowe rozpoczęto w 1974 natomiast status uzdrowiska posiada od 1999. Jest tu łącznie ponad 1200 miejsc dla kuracjuszy. W odwiertach występują wody wodorowęglanowo-chlorkowo-sodowo-bromkowe i jodkowe (nieeksploatowane). Polańczyk ma także bogatą bazę leczniczą. Leczy się tutaj m.in. choroby układu oddechowego i moczowego oraz choroby kobiece. Znajduje się tutaj wiele miejsc noclegowych i przystani żeglarskich. Miejscowość posiada dobrą bazę gastronomiczną.
Zabytki
murowana cerkiew pw. św. Paraskewii (obecnie kościół) z ikoną Matki Boskiej z Łopienki
cmentarz z murowaną kaplicą dworską z 1909 fundacji rodziny Cieślińskich
kamienna kapliczka z XIX w. położona nad Jeziorem Solińskim
Inne
W Polańczyku istnieje klub piłkarski LKS „Nelson” Polańczyk, który występuje w klasie „A” – okręg Krosno.
Przypisy
Linki zewnętrzne
Galerie zdjęć z Polańczyka
Wstydliwy pomnik
Uzdrowiska w Polsce
Wsie prawa wołoskiego I Rzeczypospolitej (województwo ruskie)
Wsie w powiecie leskim |
188942 | https://pl.wikipedia.org/wiki/V%C3%A4stervik | Västervik | Västervik − miasto i siedziba gminy Västervik w regionie Kalmar, leżące na wschodnim wybrzeżu Szwecji.
Po zamknięciu fabryki Electroluxa w mieście rozwija się turystyka i przemysł związany ze sportami wodnymi.
Turystyka i atrakcje
Co roku w lecie w ruinach zamku odbywa się Festiwal Muzyki Ludowej. W XVIII-wiecznym budynku Wimmerströmska gården zgromadzone są bibeloty i antyki (ponad 6 tys.), takie jak ceramika, meble, porcelana oraz wyroby rzemieślnicze.
Sport
W mieście funkcjonują klub żużlowy Västervik Speedway i klub hokeja na lodzie Västerviks IK.
Ludzie związani z miastem
Ellen Key
Björn Ulvaeus
Alice Babs
Gösta Bernard
Stefan Edberg
Przypisy
Bibliografia
Szwedzki Urząd Statystyczny SCB
Linki zewnętrzne
Strona dla turystów
Miejscowości w gminie Västervik
Miasta w regionie Kalmar
Västervik |
188944 | https://pl.wikipedia.org/wiki/%2838083%29%20Rhadamanthus | (38083) Rhadamanthus | (38083) Rhadamanthus – jedna z planetoid transneptunowych z pasa Kuipera, obiekt typu plutonek.
Odkrycie
Planetoida została odkryta 17 kwietnia 1999 w programie Deep Ecliptic Survey.
Nazwa obiektu pochodzi z mitologii greckiej od Radamantysa, syna Zeusa i Europy, a została zaproponowana przez E.K. Elliot. Przed jej nadaniem planetoida otrzymała oznaczenie tymczasowe (38083) 1999 HX11.
Orbita
Orbita (38083) Rhadamanthusa nachylona jest do płaszczyzny ekliptyki pod kątem 12,755°. Na jeden obieg wokół Słońca ciało to potrzebuje ok. 243 lata i 106 dni, krążąc w średniej odległości 38,97 j.a. od Słońca. Średnia prędkość orbitalna tej asteroidy to ok. 4,75 km/s.
Tak jak i inne plutonki, (38083) Rhadamanthus krąży wokół Słońca w rezonansie orbitalnym z Neptunem.
Właściwości fizyczne
Rhadamanthus ma średnicę szacowaną na 87–276 km. Jego albedo wynosi ok. 0,1, a jasność absolutna to 6,7. Średnia temperatura na jego powierzchni sięga ok. 44 K.
Zobacz też
lista planetoid 38001–39000
lista ponumerowanych planetoid
lista obiektów transneptunowych
Bibliografia
Linki zewnętrzne
Plutonki
Nazwane planetoidy
Obiekty astronomiczne odkryte w 1999 |
188946 | https://pl.wikipedia.org/wiki/RSC%20Anderlecht | RSC Anderlecht | Royal Sporting Club Anderlecht (oficjalny skrót RSCA) – belgijski klub piłkarski z siedzibą w mieście Anderlecht, założony 27 maja 1908, jako Sporting Club Anderlechtois.
Najbardziej utytułowany belgijski zespół futbolowy, zarówno na arenie krajowej (wielokrotny mistrz, zdobywca pucharu, superpucharu oraz pucharu ligi), jak i międzynarodowej (triumfator Pucharu Zdobywców Pucharów, Pucharu UEFA i Superpucharu Europy). W latach 70. i 80. czołowa piłkarska drużyna Europy.
Z uwagi na fakt, że Anderlecht wchodzi w skład aglomeracji brukselskiej, RSCA często w Polsce jest niepoprawnie nazywany Anderlechtem Bruksela (choć ani klub, ani UEFA nie używają takiej nazwy).
Historia
Chronologia nazw:
27.05.1908: SC Anderlechtois
1933: Royale SC Anderlechtois
1984: Royal SC Anderlecht
2002: RSC Anderlecht
27 maja 1908 roku w kawiarni Concordia przy rue d'Aumale w Anderlechcie grupa 13 miłośników futbolu założyła klub sportowy o nazwie Sporting Club Anderlechtois (SCA), na czele którego stanął Charles Roos.
Jako motto nowo powstałej organizacji obrano łacińską sentencję "mens sana in corpore sano" (pol. "W zdrowym ciele zdrowy duch"), a statutowymi barwami stały się kolory fioletowy i biały, które bez żadnych zmian przetrwały do dziś.
Herb klubowy stanowiła natomiast fioletowo-biała tarcza z wpisanymi w nią literami SCA (skrót ówczesnej nazwy), rokiem założenia – 1908 oraz wspomnianą wyżej łacińską maksymą. W dołu widniało godło miejscowości Anderlecht, zaś u góry dwie flagi belgijskie, symbolizujące symbiozę dwóch części kraju.
W swym pierwszym oficjalnym spotkaniu Sporting d'Anderlecht (synonim oficjalnej nazwy) pokonał zespół Institut Saint-Georges (Instytutu Świętego Jerzego) 11:8. 8 kwietnia 1909 klub został oficjalnie zarejestrowany, poprzez wstąpienie w szeregi l'Union Belge des Sociétés de Sports Athlétiques (UBSSA, obecnie KBVB - Belgijskiego Związku Piłki Nożnej). Dzięki temu drużyna piłkarska mogła przystąpić do regularnych rozgrywek, zaczynając zmagania od III ligi.
W 1911 obowiązki prezesa objął Theo Verbeeck, który – jak się później okazało – pełnił tę funkcję przez 40 kolejnych lat, co do dziś pozostaje absolutnym rekordem na świecie.
W 1913 zespół awansował do II ligi i zajął wysokie czwarte miejsce, zaś po 8 latach po raz pierwszy zakwalifikował się do ekstraklasy. Pomogło w tym nieco szczęście – sezon 1920/1921 SCA zakończył bowiem na 3 miejscu w II lidze (które nie dawało awansu), jednak Belgijski Związek Piłki Nożnej postanowił powiększyć najwyższą klasę rozgrywkową i w ten sposób Anderlecht mógł wystąpić w barażach, po zwycięstwie w których uzyskał promocję szczebel wyżej. Debiut w ekstraklasie nastąpił 16 kwietnia 1921. W debiutowym sezonie zajął końcowe 12.miejsce, ale w ciągu następnej dekady klub był w dolnej części klasyfikacji ligowej lub balansował pomiędzy dywizjami.
W 1933 klub otrzymał status królewski i przyjął nazwę Royale SC Anderlechtois. W 1947 po raz pierwszy zdobył tytuł mistrzowski. Odtąd klub nigdy nie był klasyfikowany poniżej szóstej pozycji, stał się jednym z czołowych drużyn piłkarskich Belgii i regularnie finiszował na pierwszym miejscu klasyfikacji. W okresie od 1963 do 1968 roku klub ustanowił rekord kraju, wygrywając pięć kolejnych mistrzostw. Klub stał się bazą dla reprezentacji kraju.
W 1984 klub zmienił nazwę na Royal SC Anderlecht, a w 2002 przyjął obecną formę RSC Anderlecht.
Sukcesy
Trofea międzynarodowe
Trofea krajowe
Brabant Division Two (D3):
mistrz (1x): 1913
Inne trofea
Toulon Tournament:
zdobywca (1x): 1967
Bruges Matins Trophy:
zdobywca (2x): 1985, 1988
finalista (1x): 1990
Stadion
Od 1917 roku klub rozgrywa swoje mecze domowe na stadionie Stade Constant Vanden Stock, który obecnie może pomieścić 26 361 widzów. W latach 1908-1916 grał na boisku De Scheut w gminie Anderlecht. W 1917 roku został wybudowany stadion piłkarski Anderlechtu, położony na granicy z parkiem miejskim Parc du Meir (później Astrid park). Szybko też zdobył przydomek Stade Émile Versé. Dopiero w 1983 roku rozpoczęto generalny remont stadionu, który był kierowany przez ówczesnego prezydenta klubu - Constanta Vandena Stocka i po renowacji stadion otrzymał nazwę ówczesną.
Dotychczasowi prezesi
Charles Roos (1908 – 1910)
Theo Verbeeck (1911 – 1951)
Albert Roosens (1951 – 1971)
Constant Vanden Stock (1971 – 1996)
Roger Vanden Stock (od 1996 – 2018)
Marc Coucke (2018 – 2020)
Wouter Vandenhaute (2020 – obecnie)
Władze Klubu
Piłkarze
Obecny skład
Stan na 6 grudnia 2021
(wypożyczony z Manchester City)
(wypożyczony z Bayern Monachium)
(kapitan)
Piłkarze na wypożyczeniu
Trenerzy
Sztab szkoleniowy
Sztab szkoleniowy i medyczny w sezonie 2021/2022
Sponsorzy
Sponsorzy techniczni i główni
Sponsorzy i partnerzy w sezonie 2021/2022
Zobacz też
RSC Anderlecht (piłka nożna kobiet)
Przypisy
Bibliografia
Oficjalna strona klubu
Kluby piłkarskie założone w 1908
Belgijskie kluby piłkarskie
Założyciele Europejskiego Stowarzyszenia Klubów
Zwycięzcy Pucharu UEFA i Ligi Europy
Zwycięzcy Pucharu Zdobywców Pucharów
Zwycięzcy Superpucharu Europy UEFA |
188950 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Andrea%20Gabrieli | Andrea Gabrieli | Andrea Gabrieli (ur. 1510 w Wenecji, zm. 30 sierpnia 1585 tamże) – włoski kompozytor i organista.
Prawdopodobnie był uczniem Adriana Willaerta. Od 1536 był chórzystą w weneckiej bazylice św. Marka, przez pewien czas (ok. 1550) śpiewał również w katedrze w Weronie. Starał się dwukrotnie o stanowisko organisty w bazylice św. Marka, lecz go nie uzyskał. Przed rokiem 1562 wyjechał do Niemiec podróżując w orszaku księcia Albrechta V Bawarskiego. Podczas podróży po Niemczech spotkał i zaprzyjaźnił się z Orlandem di Lasso, odwiedził liczne miasta (Norymbergę, Bamberg, Pragę, Würzburg, Frankfurt nad Menem); uczestniczył też w uroczystościach koronacji cesarza Maksymiliana II.
Tworzył głównie muzykę wokalną i wokalno-instrumentalną, pisaną w stylu polichóralnym, przeważnie religijną (msze, motety), oprócz tego pisał utwory instrumentalne (toccaty, ricercary na organy i inne instrumenty klawiszowe). Do jego najwybitniejszych uczniów należeli Giovanni Gabrieli (bratanek Andrei) oraz Hans Leo Hassler.
Przypisy
Włoscy kompozytorzy renesansu
Zmarli w 1585
Urodzeni w XVI wieku
Ludzie urodzeni w Wenecji |
188953 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Samochodzik | Samochodzik | Samochodzik – bardzo mały samochód, który z racji swoich niewielkich rozmiarów znajduje zastosowanie jedynie jako zabawka lub ozdobny model.
Samochodziki mają zazwyczaj rozmiary od kilku do kilkudziesięciu centymetrów.
Podział
Ze względu na sposób poruszania się dzielą się na:
samochodziki bez napędu własnego
samochodziki o napędzie sprężynowym (naciąganym lub nakręcanym)
samochodziki wykorzystujące energię elektryczną
samochodziki o napędzie parowym
Samochodziki nakręcane są wyposażone w mechanizm nakręcający, wykorzystujący zjawisko kumulacji energii w kole zamachowym za pomocą specjalnej korby. Po zwolnieniu blokady koła zamachowego wyzwolona energia jest przenoszona na zespół jezdny, wprawiając samochodzik w ruch. Powszechnie uważa się, że zastosowanie mechanizmu nakręcającego nie realizuje pełnej symulacji ruchu pojazdów kołowych z braku możliwości uzyskania stałej prędkości i występowania przyspieszeń o znacznych wartościach (zarówno dodatnich, jak i ujemnych).
W przeciwieństwie do samochodzików nakręcanych, samochodziki wyposażone w silniczki elektryczne mogą poruszać się przez dłuższy czas ze stałą prędkością w sposób dobrze odwzorowujący poruszanie się środków transportu. Niedogodnością tego rozwiązania jest konieczność wygospodarowania wewnątrz samochodzika odpowiednich rozmiarów pustej przestrzeni, przeznaczonej na baterie ogniw, które powinny pozostać niewidoczne dla postronnego obserwatora.
Samochodziki o napędzie parowym posiadają zabudowany w nadwoziu miniaturowy kocioł (leżący), palenisko oraz jednocylindrowy silnik parowy na parę nasyconą.
Szczególnym przypadkiem samochodzika jest resorak, którego od innych samochodzików odróżnia posiadanie sprężynkowego mechanizmu łączącego nadwozie z zespołem jezdnym.
Zobacz też
modelarstwo samochodowe
Zabawki
Samochody |
795 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Chorwacja | Chorwacja | Chorwacja, Republika Chorwacji (, ) – państwo leżące na pograniczu Europy Środkowej i Europy Południowej, nad Morzem Adriatyckim i graniczące od południa z Bośnią i Hercegowiną oraz Czarnogórą, od wschodu z Serbią oraz Węgrami i Słowenią od północy. Od południowego zachodu ma dostęp do Morza Adriatyckiego. Od 1 lipca 2013 należy do Unii Europejskiej jako 27. członek wspólnoty (wcześniej 28.). Od 1 stycznia 2023 w strefie euro i Schengen.
Historia
Do I wieku n.e. na terenie Chorwacji znajdowała się rzymska prowincja Iliria (łac. Illyricum). W I wieku n.e. została ona podzielona na dwie prowincje: Dalmację i Panonię.
Na początku VII wieku na tereny dzisiejszej Chorwacji przybyły plemiona Chorwatów. W 803 roku tereny Chorwacji Dalmatyńskiej zostały podbite i włączone do imperium Karola Wielkiego. Od VII do VIII wieku najeżdżały je plemiona Ostrogotów, Awarów i Słowian. W późniejszym czasie tereny Chorwacji stały się miejscem rywalizacji o wpływy: papiestwa, Wenecji i Węgier. W 925 powstało Królestwo Chorwacji.
W 1102 doszło do unii personalnej z Węgrami. Od XIV wieku i końca panowania Andegawenów na Węgrzech (1308–1395) nastąpił okres walk wewnętrznych. Po bitwie pod Mohaczem w 1526 Chorwacja dostała się pod panowanie Habsburgów. Część ziem znalazła się pod panowaniem Turków osmańskich, a stopniowy ich napór spowodował zajęcie praktycznie całego terytorium.
W XVIII wieku wpływy tureckie słabły, a w latach 1809–1813 Napoleon utworzył Prowincje Iliryjskie. W XIX wieku Chorwacja znalazła się w Cesarstwie Austriackim, a później w strefie wpływów Węgier (po 1867 w Krajach Korony Świętego Stefana, czyli węgierskiej części państwa). W części austriackiej pozostała Dalmacja, cieszyła się tam jednakże autonomią (własny sejm). Austriacy starali się wyzyskiwać konflikty węgiersko-chorwackie dla umocnienia dynastii habsburskiej (np. Chorwaci pomogli w stłumieniu powstania węgierskiego w 1848–1849).
W XIX wieku nasiliły się tendencje niepodległościowe. Po I wojnie światowej i rozpadzie Austro-Węgier w 1918 roku Chorwacja weszła w skład Królestwa SHS (Serbów, Chorwatów i Słoweńców), a w 1929 w skład Jugosławii.
W czasie II wojny światowej w roku 1941 faszystowskie ugrupowanie ustaszy na czele z Ante Paveliciem przejęło władzę, ogłosiło niepodległość i powstało Niepodległe Państwo Chorwackie (NDH). Terytorium Chorwacji sprzymierzonej wówczas z Niemcami obejmowało Chorwację właściwą (choć nie całą, część terytorium przyłączono do Włoch) oraz tereny dzisiejszej Bośni i Hercegowiny.
W maju 1945 NDH zostało zlikwidowane przez armię jugosłowiańską. Od 1945 po zakończeniu II wojny światowej Chorwacja została włączona do Jugosławii Josipa Broz-Tity (który sam był z pochodzenia Chorwatem).
W 1991 proklamowano niepodległość; rozpoczęła się wojna z Jugosławią (de facto z Serbią, wspomaganą przez oddziały czarnogórskie). W kwietniu 1992 do Chorwacji wkroczyły siły pokojowe ONZ. Konflikt rozwiązano po trzech latach (układ w Dayton). Na podstawie Rezolucji Rady Bezpieczeństwa ONZ nr 753 z 18 maja 1992 roku Chorwacja została członkiem ONZ.
Chorwacja rozpoczęła zabiegi o członkostwo w NATO.
Od początku lat 90. do śmierci w 1999 krajem w sposób autorytarny rządził Franjo Tuđman, przywódca nacjonalistycznej Chorwackiej Wspólnoty Demokratycznej (HDZ). W 2000 w wyborach wygrały siły umiarkowane i nastąpiła demokratyzacja kraju: prezydentem został Stjepan Mesić, dawny antykomunistyczny opozycjonista. Rząd utworzyła koalicja zreformowanych postkomunistów z ludowcami, chadekami i partią liberalną, a na jego czele stanął Ivica Račan. Gabinet zabiegał o zbliżenie Chorwacji do struktur europejskich.
W 2003 HDZ powróciła do władzy. Dwa lata później Chorwacja rozpoczęła negocjacje w sprawie przyjęcia do Unii Europejskiej. W 2009 kraj dołączył do NATO. W 2011 zakończyły się negocjacje akcesyjne do UE. Traktat akcesyjny podpisano 9 grudnia 2011. 22 stycznia 2012 66,27% Chorwatów opowiedziało się za członkostwem w UE. 1 lipca 2013 Chorwacja dołączyła do UE.
Do 31 grudnia 2022 roku walutą Chorwacji była kuna. 1 stycznia 2023 roku kraj przystąpił do strefy euro i strefy Schengen.
Geografia
Granice i punkty skrajne
Całkowita długość granicy lądowej: 2237 km.
Długość wybrzeża: 5835 km (łącznie z wyspami).
Długość granic z sąsiadującymi państwami:
Bośnia i Hercegowina – 956 km,
Słowenia – 600 km,
Węgry – 348 km,
Serbia – 314 km,
Czarnogóra – 19 km.
Najwyższy punkt: Troglaw 1913 m n.p.m. w paśmie Troglaw.
Najniższy punkt: Morze Adriatyckie 0 m.
Linia brzegowa Chorwacji
Chorwacja ma bardzo urozmaicone, wyjątkowe w skali świata wybrzeże. Ten typ, z licznymi podłużnymi wyspami ustawionymi równolegle do linii brzegowej, został nazwany dalmatyńskim od nazwy chorwackiego wybrzeża.
Parki narodowe
Park Narodowy Wysp Briońskich (Nacionalni Park Brijuni)
Park Narodowy Kornati (Nacionalni Park Kornati)
Park Narodowy Krka (Nacionalni Park Krka)
Park Narodowy Mljet (Nacionalni Park Mljet)
Park Narodowy Paklenica (Nacionalni Park Paklenica)
Park Narodowy Jezior Plitwickich (Nacionalni Park Plitvička jezera)
Park Narodowy Risnjak (Nacionalni Park Risnjak)
Park Narodowy Welebitu Północnego (Nacionalni Park Sjeverni Velebit)
Podział administracyjny Chorwacji
Chorwacja podzielona jest na 20 żupanii (chorw. županija) + 1 miasto wydzielone (Zagrzeb).
Ustrój polityczny
Chorwacja jest wielopartyjną republiką parlamentarną na podstawie konstytucji z 1990 roku (zmodyfikowanej w 1999 i 2001 roku), z silną pozycją parlamentu. Do 2000 roku pozostawała krajem autorytarnym.
Mimo że wśród Słowian Chorwaci cieszą się najstarszą tradycją państwowości, to Republika Chorwacji jest jednym z najmłodszych państw europejskich. Jej konstytucja została uchwalona 22 grudnia 1990 r., a państwo zostało uznane za samodzielne przez międzynarodową wspólnotę 15 stycznia 1992 r. System prawa został przystosowany do współczesnego ustawodawstwa europejskiego.
Chorwacja stała się krajem demokracji parlamentarnej, którego system polityczny opiera się na poszanowaniu praw człowieka, rządach prawa, równouprawnieniu wspólnot narodowych, nienaruszalności własności osobistej, sprawiedliwości społecznej i wielopartyjności.
W Chorwacji funkcjonuje 18-związkowy system partyjny. Do najbardziej liczących się partii politycznych należą Chorwacka Wspólnota Demokratyczna, Chorwacka Partia Socjalliberalna, Partia Socjaldemokratyczna oraz Partia Prawa.
Kraj administracyjnie dzieli się na 21 żupanii.
Głową państwa jest prezydent, wybierany w wyborach powszechnych na 5 lat, z prawem powoływania rządu, łącznie z premierem – szefem rządu.
Chorwacki model demokracji parlamentarnej opiera się na podziale władzy.
Władza ustawodawcza należy do jednoizbowego parlamentu – Zgromadzenia Chorwackiego (Saboru) – złożonego z różnej liczby członków (w zależności od ilości głosujących), wahającej się jednak od 100 do 160 deputowanych. Sabor działa na zasadzie sesyjności. Pierwsza sesja trwa od 15 stycznia do 30 lipca, druga od 15 września do 15 grudnia.
Każda sesja rozpoczyna się od odśpiewania hymnu Chorwacji „Nasza piękna Ojczyzno” (Lijepa naša domovino). Osiem dni przed rozpoczęciem obrad nowej sesji każdy z przedstawicieli Saboru otrzymuje od przewodniczącego zarys harmonogramu posiedzeń, który obejmuje wnioski parlamentarzystów i rządu oraz projekty aktów normatywnych, będących przedmiotem debat i głosowań na posiedzeniach plenarnych. Deputowani mają możliwość składania wniosków o uzupełnienie porządku obrad, zgłaszając projekty ustaw do czasu rozpoczęcia sesji. Przewodniczący Saboru ma obowiązek przedłożyć te propozycje na forum izby w terminie do 30 dni (wnioski o materii ustawowej) lub do 15 dni (wnioski w innych sprawach).
Pierwsze posiedzenie nowo wybranego parlamentu odbywa się nie później niż dwudziestego dnia od chwili ogłoszenia oficjalnych wyników wyborów. Członkowie Saboru wybierają wówczas następujące organy parlamentu: prezydium Saboru, w skład którego wchodzą przewodniczący i zastępcy przewodniczącego, sekretarza, komitety oraz komisje.
Każdy członek Saboru posiada immunitet formalny i immunitet materialny. Immunitet formalny chroni deputowanego przed zatrzymaniem przez organy ścigania (wyjątkiem jest tutaj ujęcie deputowanego na gorącym uczynku za czyny zagrożone karą pozbawienia wolności powyżej pięciu lat) oraz przed wszczęciem postępowania karnego za popełnione przestępstwa. Immunitet obejmuje także prawo odmowy zeznań w charakterze świadka we wszystkich rodzajach spraw sądowych. Immunitet materialny chroni deputowanego także po zakończeniu sprawowania mandatu przedstawicielskiego. Obejmuje sposób głosowania i treść wypowiedzi reprezentantów w trakcie posiedzeń plenarnych parlamentu oraz jego organów wewnętrznych.
W myśl regulaminu chorwackiego Saboru deputowani mają prawo tworzyć kluby parlamentarne na podstawie przynależności politycznej lub etnicznej. Klub parlamentarny może zostać utworzony przez: partię polityczną posiadającą co najmniej trzech deputowanych w parlamencie; co najmniej trzech przedstawicieli niezrzeszonych; deputowanych wybranych jako przedstawicieli mniejszości narodowych; dwie lub więcej partii politycznych, które mają co najmniej trzech deputowanych w parlamencie.
Władzę wykonawczą sprawuje rząd na czele którego stoi premier.
Siły zbrojne
Chorwacja dysponuje trzema rodzajami sił zbrojnych: wojskami lądowymi, marynarką wojenną oraz siłami powietrznymi. Uzbrojenie sił lądowych Chorwacji składało się w 2014 roku z: 92 czołgów, 763 opancerzonych pojazdów bojowych, 27 dział samobieżnych, 50 wieloprowadnicowych wyrzutni rakietowych oraz 60 zestawów artylerii holowanej. Marynarka wojenna Chorwacji dysponowała w 2014 roku 9 okrętami obrony przybrzeża oraz jednym okrętem obrony przeciwminowej.
Wojska chorwackie w 2014 roku liczyły 21,3 tys. żołnierzy zawodowych oraz 102,7 tys. rezerwistów. Według rankingu Global Firepower (2014) chorwackie siły zbrojne stanowią 46. siłę militarną na świecie, z rocznym budżetem na cele obronne w wysokości 958 mln dolarów (USD).
Demografia
Chorwację zamieszkuje prawie 4,5 mln mieszkańców (4 493 312 w 2007). Istnieje tendencja spadkowa spowodowana głównie emigracją zarobkową do krajów zachodnich, ujemnym przyrostem naturalnym oraz emigracją Serbów do rodzinnego kraju – Serbii. Znaczna większość mieszka w miastach (64%); na wsi mieszka 36%.
Struktura etniczna
Główne skupiska mniejszości narodowych znajdują się w następujących regionach:
Albańczycy – Zagrzeb, Istria;
Bośniacy – Zagrzeb, Istria, Primorje;
Czesi – zachodnia Slawonia (miasta Daruvar i Grubišno Polje oraz gmina Končanica), Moslavina (miasta Pakrac, Lipik);
Niemcy i Austriacy – Osijek, Zagrzeb
Polacy – Zagrzeb, Rijeka
Rusini – wschodnia Slawonia;
Serbowie – Slawonia (zwłaszcza wschodnia), Kordun, Banovina, Zagrzeb, Rijeka;
Słowacy – wschodnia i środkowa Slawonia (miasta Ilok i Našice);
Słoweńcy – Zagrzeb, Primorje, Istria;
Ukraińcy – Zagrzeb, żupania sisacko-moslawińska, żupania brodzko-posawska, żupania vukowarsko-srijemska;
Węgrzy – Baranja;
Włosi – zachodnia i południowa Istria, Rijeka, Cres, Lošinj, Moslavina.
Język
W tym samym spisie przy pytaniu o język ojczysty uzyskano następujące rezultaty:
chorwacki – 95,60%,
serbski – 1,23%,
włoski – 0,43%,
albański – 0,40%,
bośniacki – 0,39%
romski – 0,34%
węgierski – 0,24%,
słoweński – 0,22%,
serbsko-chorwacki – 0,18%
czeski – 0,15%
inny – 0,60%,
brak danych – 0,22%.
Językiem urzędowym państwa jest język chorwacki, jednak w gminach (općina) zamieszkanych co najmniej w 1/3 przez mniejszości, językami urzędowymi są również języki tych mniejszości. Obecnie status taki mają język serbski w 21 gminach, język węgierski w dwóch gminach, język włoski w dwóch gminach, język czeski w jednej gminie i język słowacki w jednej gminie:
Religia
Natomiast, jeśli chodzi o wyznania, wyniki spisu były następujące:
katolicy – 87,2%,
prawosławni – 5,59%,
muzułmanie – 3%,
protestanci – 1,13%, gł. luteranie, zielonoświątkowcy i kalwini
Świadkowie Jehowy – 0,12%,
żydzi – 0,05%,
pozostali – głównie ateiści
Największe miasta
Gospodarka
Gospodarka Chorwacji bazuje przede wszystkim na usługach oraz w mniejszym stopniu na przemyśle lekkim. W okresie letnim również turystyka staje się znaczącym źródłem przychodów państwa. Szacowany dochód PKB na jednego mieszkańca z zachowaniem parytetu siły nabywczej w 2006 roku wyniósł 13 400 $, co stanowiło ok. 50% średniego dochodu w Unii Europejskiej, w tym samym roku.
Chorwacja jest krajem post-socjalistycznym, przed rozpadem Jugosławii była drugą, po Słowenii, republiką pod względem rozwoju gospodarczego i poziomu życia mieszkańców. W późnych latach 80. rozpoczął się proces ekonomicznej transformacji i przestawienia gospodarki centralnie planowanej na wolnorynkową. Na początku procesu transformacji pozycja gospodarki chorwackiej, ze względu na jej wysoki poziom w stosunku do innych państw post-komunistycznych, była uprzywilejowana. Gospodarka kraju poważnie ucierpiała na skutek likwidacji przemysłu ciężkiego i znacznych zniszczeń wojennych, poważnym problemem była również utrata wolnego dostępu do rynków państw byłej Jugosławii.
Rolnictwo
Rolnictwo chorwackie jest stosunkowo dobrze rozwinięte, znajduje w nim zatrudnienie 2,7% ludności zawodowo czynnej, wytwarzając aż 8,2% krajowego PKB. Prawie 57% terytorium Chorwacji zajmują grunty orne, łąki i pastwiska. Daje to przeciętny wskaźnik 0,67 ha użytków rolnych na 1 mieszkańca. Najlepsze warunki dla rozwoju rolnictwa posiada Sławonia oraz Chorwacja właściwa. Produkuje się tam głównie pszenicę, kukurydzę, buraki cukrowe, słonecznik, len, konopie, tytoń, a także drzewa owocowe (śliwa). Prawie w całej Chorwacji popularna jest uprawa winorośli, przy czym najwyżej cenione są wina dalmackie. W Dalmacji i Istrii rozwija się również uprawa oliwek, figowców i drzew cytrusowych. Na obszarach nizinnych hoduje się bydło, trzodę chlewną i drób, w Górach Dynarskich także owce, kozy, osły i muły. Na wybrzeżu rozwija się rybołówstwo i przetwórstwo rybne (głównie sardynki i tuńczyki), u wybrzeży Półwyspu Istria prowadzi się hodowlę ostryg. Poważne znaczenie gospodarcze ma eksploatacja lasów, które zajmują ponad 1/3 powierzchni kraju.
Przemysł
Główną rolę w gospodarce Chorwacji odgrywa przemysł przetwórczy o zróżnicowanej strukturze gałęziowej, do najważniejszych gałęzi należą: hutnictwo żelaza (huta w Sisaku) i aluminium (huty w Lozovacu i Razine), przemysł stoczniowy (skupiony w dużych portach morskich jak Rijeka, Split i Pula), oraz chemiczny i petrochemiczny (włókna sztuczne, farmaceutyki, nawozy sztuczne, środki czystości i kosmetyki), skupiony w miastach Sisak, Osijek i Split. Duże znaczenie ma także przemysł maszynowy (m.in. fabryki obrabiarek w Zagrzebiu, maszyn rolniczych w Osijeku i urządzeń energetycznych w Karlovacu), elektrotechniczny, cementowy (Split, płw. Istria). Przemysł włókienniczy (tekstylny i odzieżowy), skórzany i obuwniczy, ulokowany w centralnej części kraju, w Karlovacu, Zagrzebiu i Osijeku, a także w porcie Zadar. Przemysł spożywczy, głównie winiarski, mięsny oraz przetwórstwa owocowo-warzywnego. W Zagrzebiu ponadto skupia się przemysł poligraficzny, elektroniczny i farmaceutyczny. Niezwykle istotne dla gospodarki chorwackiej jest wybrzeże Dalmacji. Rijeka odgrywa znaczącą rolę jako port tranzytowy dla towarów z Austrii i Węgier, zyskała również poważne znaczenie w świecie jako stocznia. Split, duży port morski, a także centrum produkcji tworzyw sztucznych.
Produkcja energii elektrycznej jest w znacznym stopniu oparta na wyzyskiwaniu hydroenergetycznych zasobów rzek górskich (m.in. kaskadowe hydroelektrownie na rzekach Cetina i Krka). W latach 70. wybudowano we współpracy ze Słowenią elektrownię atomową w Kršku, znajdującą się na terytorium Słowenii, około 20 km od granicy.
Kraj posiada niewielkie własne zasoby surowcowe, stosunkowo duże pokłady boksytów (duże pokłady boksytów występujące na półwyspie Istria i w Dalmacji dały podstawę rozwoju hutnictwa aluminium z centrum w Szybeniku), mniejsze miedzi, węgla brunatnego oraz złoża ropy naftowej i gazu ziemnego, nadto nieznaczne złoża manganu, cynku i ołowiu, azbestu oraz węgla kamiennego. Złoża ropy naftowej i gazu ziemnego odkryte w 1960 roku w pełni zaspokajają wewnętrzne potrzeby kraju, czyniąc Chorwację samowystarczalną pod względem energetycznym.
Turystyka
Do 1990 roku, kiedy to rozpadła się Jugosławia, ten dział gospodarki przynosił największą część dewizowych dochodów państwa. Turystyka skupiała się głównie na wybrzeżu dalmatyńskim i w Istrii, znajdowały się tam liczne uzdrowiska i kąpieliska morskie. Wewnątrz kraju ruch turystyczny był relatywnie niewielki. Konflikty zbrojne związane z rozpadem Jugosławii znacznie ograniczyły ruch turystyczny. Wojna domowa zdewastowała dużą część infrastruktury turystycznej, także zabytkowe miasta jak Pula, Split czy Dubrownik, pełne atrakcji turystycznych, uległy poważnym zniszczeniom. Od 1997 roku przemysł turystyczny jest powoli odbudowywany, a sama Chorwacja staje się coraz bardziej popularnym celem przyjazdów wśród turystów odwiedzających zabytkowe miejscowości.
Głównym celem przyjazdu turystów do Chorwacji jest wybrzeże Adriatyku i tutejsze nadmorskie kurorty. Wysoki sezon trwa tu od połowy czerwca do połowy września, chociaż pierwsi turyści przyjeżdżają już z początkiem maja. Miasta położone w głębi lądu – mimo iż często także są urokliwe – cieszą się niewielkim zainteresowaniem ze strony turystów. W nadmorskich miejscowościach dominują plaże żwirowe lub kamieniste. Popularne są także tzw. betonowe plaże, gdzie do morza schodzi się po drabinkach. W całej Chorwacji znajduje się zaledwie kilkanaście plaż piaszczystych. Kamieniste wybrzeże sprzyja czystości wody. Adriatyk ma tutaj wyjątkowo przejrzysty, turkusowy kolor. Plaże w miastach i wakacyjnych kurortach są zazwyczaj dobrze zagospodarowane i utrzymane w czystości. Popularnością cieszą się także urokliwe, nadmorskie zatoczki znajdujące się poza popularnymi kurortami.
Od lat sześćdziesiątych XX wieku Chorwacja jest popularnym celem wakacyjnych wyjazdów wśród naturystów. Pół wieku temu przyjeżdżało tu około 100 000 naturystów rocznie. W 2014 r. liczba ta sięgnęła 300 000. Chorwacja – wraz z Hiszpanią – szczyci się faktem, że posiada najwięcej w świecie plaż i kempingów naturystycznych. Tego typu obiekty zlokalizowane są głównie w regionie Istria, chociaż w dużej części nadmorskich kurortów wydzielono oficjalne plaże naturystyczne.
Obecnie turystyka jest znów ważnym i dochodowym działem gospodarki. Obywatele Unii Europejskiej mogą przekroczyć granicę i przebywać na terenie kraju do 90 dni bez posiadania paszportu, legitymując się jedynie dowodem osobistym. W 2016 roku kraj ten odwiedziło 13,809 mln turystów (8,9% więcej niż w roku poprzednim), generując dla niego przychody na poziomie 9,634 mld dolarów.
Kultura
W Chorwacji swój wpływ zaznaczają kultury zachodnioeuropejska, śródziemnomorska oraz słowiańska. Niewątpliwe piętno na zwyczajach panujących w tym kraju odcisnęły lata podporządkowania europejskim mocarstwom. Północna część Chorwacji jest bardzo zbliżona pod względem kulturowym do Polski oraz innych krajów Europy Środkowej. W części nadmorskiej swe wyraźne wpływy wywiera kultura śródziemnomorska. Tradycyjnie więc po południu przychodzi czas na sjestę, a życie zaczyna się wieczorem.
Język
Osobne artykuły: Język chorwacki, Język serbsko-chorwacki
Film
Osobny artykuł: Kinematografia chorwacka
Architektura
W Chorwacji można znaleźć obiekty związane z antyczną cywilizacją rzymską takie jak: Pałac Dioklecjana, ruiny rzymskie w Zadarze, ruiny starożytnego miasta Salony czy też miasto Pula, w którym znajdziemy: Forum, świątynie Augusta i Romy oraz amfiteatr. Później pojawiła się także architektura związana z Bizancjum, czego przykładem jest Bazylika Świętego Eufrazjana w Porecu.
Kolejnym okresem w Chorwacji są wieki ciemne, gdy dominowała architektura przedromańska. Zachowanymi do naszych czasów przykładami są: kościół św. Krzyża w Ninie, kościół Świętego Donata w Zadarze, kościół Świętej Trójcy w Splicie, kościół Świętego Dunata na wyspie Krk, oraz kościół Chrystusa Zbawiciela w Cetinie.
W XII wieku Chorwacja wpadła w zależność od Węgier oraz Wenecji. Początek tego okresu to czasy architektury romańskiej, reprezentowanej przez: katedrę Świętej Anastazji w Zadarze, katedrę w Splicie, katedrę Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Rab. Następnie zaczął pojawiać się gotyk, początkowo powstawały budowle romańsko-gotyckie, takie jak: katedra Świętego Wawrzyńca w Trogirze oraz kościół Franciszkanów w Puli. W Dalmacji pojawił się specyficzny rodzaj sztuki gotyckiej: gotyk wenecki, jest on reprezentowany przez Pałac Rektora i Pałac Sponza w Dubrowniku czy też Pałac Ćipiko w Trogirze. Wpływy kultury węgierskiej można znaleźć w Zagrzebiu w katedrze Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny oraz kościele Świętego Marka.
Kolejnym stylem architektonicznym jaki pojawił się w Chorwacji jest renesans. Stworzono wtedy katedrę w Szybeniku czy też Kaplicę św. Jana Trogirskiego.
Obiekty Unesco
W Chorwacji znajdują się następujące obiekty wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO:
Zespół bazylikalny Eufrazjana na Starym Mieście w Poreču,
Pałac Dioklecjana w Splicie,
Stare Miasto w Trogirze, wraz z Katedrą Trogirską,
Katedra św. Jakuba w Szybeniku,
Stare Miasto w Dubrowniku,
krajobraz kulturowy wyspy Hvar (Równina Starego Gradu),
Park Narodowy Jeziora Plitvickie (NP Plitvička Jezera).
Weneckie dzieła obronne z okresu XVI i XVII wieku: Forteca św. Mikołaja w Szybeniku, System obronny wraz z bramą lądową w Zadarze,
Wydarzenia kulturalne
Wydarzenia kulturalne w Chorwacji:
Letni Festiwal w Dubrowniku (Dubrovačke ljetne igre)
Splickie Lato (Splitsko Ljeto)
Letni festiwal w Zagrzebiu (Zagrebački Ljetni Festival)
Międzynarodowy Festiwal Dziecięcy w Szybeniku (Međunarodni Dječji Festival)
Wieczory Muzyczne w kościele św. Donata w Zadarze (Muzički Večeri u sv. Donata)
Festiwal Filmowy w Puli (Filmski Festival Pula)
Muzyczne i Kulturalne Lato na Istrii
Lato na wyspie Krk
Vinkovačka Jesen
Wieczory Barokowe w Varaždinie (Barokni Večeri)
Karnawał w Rijece
Lost Theory Festival (festiwal muzyki psychedelic trance)
Święta
Poniższa tabela przedstawia listę oficjalnych świąt oraz dni wolnych od pracy w Chorwacji przyjętych przez Zgromadzenie Chorwackie 18 listopada 2002 roku.
Krainy historyczne w Chorwacji
północne:
Međimurje
Hrvatsko zagorje
Prigorje
środkowe:
Kordun
Banovina
Žumberačko gorje
zachodnie:
Istria
Kvarner
Kvarnerić
Gorski Kotar
południowe:
Lika
Dalmacja
wschodnie:
Moslavina
Slawonia
Baranja
Srijem
Sport
Liczba osób czynnie uprawiających sport w Chorwacji przekracza 400 tysięcy. Niespełna 323 tysiące z nich (prawie 269 tysięcy mężczyzn i ponad 54 tysiące kobiet) jest członkami chorwackich związków sportowych, a prawie 24 tysiące bierze udział w oficjalnych międzynarodowych zawodach sportowych. Najpopularniejszą dyscypliną sportu jest piłka nożna – w Chorwackim Związku Piłki Nożnej zarejestrowanych jest ponad 118 tysięcy zawodników, co czyni go największym spośród wszystkich związków sportowych w Chorwacji. Do popularnych dyscyplin sportowych w tym kraju należą także piłka ręczna, koszykówka, tenis, narciarstwo alpejskie oraz lekkoatletyka, a także piłka wodna i kręgle.
Najstarsze zachowane informacje o zawodach sportowych na terenie dzisiejszej Chorwacji pochodzą z XVI wieku. Dotyczą one regat tradycyjnych chorwackich łodzi o nazwie falkuša, które w 1593 roku w liczbie 73 ścigały się na trasie z Komižy do Palagružy, będąc tym samym najstarszymi wyścigami drewnianych łodzi na świecie. Sport na terenie dzisiejszej Chorwacji zaczął się rozwijać od początku XX wieku. Mimo tego, iż Chorwacja nie była wówczas niepodległym państwem, w 1909 roku powstała Chorwacka Unia Sportowa. 2 lata wcześniej swój pierwszy mecz rozegrała reprezentacja Chorwacji w piłce nożnej. W kolejnych latach Chorwaci zaczęli odnosić pierwsze sukcesy międzynarodowe, reprezentując jednak barwy innych krajów. Chorwaci do czasu uzyskania niepodległości brali także udział w igrzyskach olimpijskich. Startowali w nich jednak jako reprezentanci Królestwa Serbów, Chorwatów i Słoweńców, a później Jugosławii, a zgodnie z przepisami Międzynarodowego Komitetu Olimpijskiego spadkobiercą ich rezultatów jest Serbia. W sumie do momentu uzyskania niepodległości chorwaccy sportowcy zdobyli 45 medali olimpijskich, w tym 15 złotych.
Nieco ponad miesiąc po ogłoszeniu przez Chorwację niepodległości, 10 września 1991 roku, powstał Chorwacki Komitet Olimpijski oraz 29 chorwackich związków sportowych. 2 dni po uznaniu tego kraju przez Wspólnotę Europejską za w pełni niepodległe i suwerenne państwo, 17 stycznia 1992 roku, Chorwacki Komitet Olimpijski został oficjalnie członkiem Międzynarodowego Komitetu Olimpijskiego, który zaprosił Chorwatów do udziału w Zimowych Igrzyskach Olimpijskich w 1992 roku, odbywających się w Albertville i Letnich Igrzyskach Olimpijskich w 1992 roku, odbywających się w Barcelonie. Pierwsze olimpijskie medale Chorwacja zdobyła podczas tych drugich zawodów. Od 1992 roku kraj ten bierze udział w każdych kolejnych igrzyskach olimpijskich. Dotychczas (sierpień 2012 roku) zdobył 21 medali letnich igrzysk (5 złotych) oraz 10 medali igrzysk zimowych (4 złote).
W 2018 roku na Mistrzostwach Świata w Rosji reprezentacja Chorwacji w piłce nożnej mężczyzn zdobyła wicemistrzostwo, a najlepszym zawodnikiem turnieju wybrany został chorwacki piłkarz Luka Modrić.
Uwagi
Przypisy
Linki zewnętrzne
Państwa członkowskie Unii Europejskiej
Państwa należące do NATO
Członkowie Organizacji Narodów Zjednoczonych |
797 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Cefalizacja | Cefalizacja | Cefalizacja (gr. kephalé – głowa) – proces ewolucyjny prowadzący w rozwoju osobniczym do rozrastania się przedniej części ciała i wyodrębnienia wyspecjalizowanego odcinka głowowego zawierającego otwór gębowy, narządy zmysłów i zwoje nerwowe. Występuje u wolno żyjących zwierząt dwubocznie symetrycznych, począwszy od wieloszczetów (Polychaeta) i płazińców (Platyhelminthes).
W entomologii cefalizacja oznacza proces zlewania się pierścieni przedniego odcinka ciała w jednolitą puszkę głowową. Związany jest z nią proces przekształcania przednich odnóży w narządy gębowe.
Zobacz też
acefalizacja
encefalizacja
współczynnik encefalizacji
Przypisy
Bibliografia
Ewolucja |
188956 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Helena%20Rakoczy | Helena Rakoczy | Helena Rakoczy z domu Krzynówek (ur. 23 grudnia 1921 w Krakowie, zm. 2 września 2014 tamże) – polska gimnastyczka, mistrzyni świata i medalistka olimpijska.
Życiorys
Urodziła się 23 grudnia 1921 w Krakowie. Jej rodzicami byli Wincenty Krzynówek i Anna Bieniek. Jej pierwszym klubem był krakowski Sokół. Z klubem była związana do wybuchu II wojny światowej. W 1937 na pierwszym zlocie sokołów zajęła 3 miejsce w dziesięcioboju będącym mieszanką konkurencji gimnastycznych i lekkoatletycznych. W okresie II wojny światowej jej kariera uległa zawieszeniu. W 1945 roku wznowiła treningi w reaktywowanym Sokole. W 1950 na mistrzostwach świata w Bazylei zdobyła 4 złote medale. W tym samym roku została odznaczona Orderem Sztandaru Pracy III klasy. W 1952 doznała kontuzji ścięgien i pęknięcia kości. Pomimo kontuzji wystartowała w igrzyskach olimpijskich w Helsinkach zajmując 7 miejsce w wieloboju indywidualnie i 8 miejsce drużynowo. Na mistrzostwach świata w Rzymie w 1954 zdobyła brązowe medale w wieloboju i ćwiczeniach na poręczach. W 1956 roku na igrzyskach olimpijskich w Melbourne zdobyła brązowy medal. Po zakończeniu kariery sportowej pracowała jako trener, m.in. z kadrą narodową. Przygotowywała kadrę do igrzysk olimpijskich w Rzymie, Tokio 1964 i Monachium 1972. W 1989 przeprowadziła się z Bronowic na osiedle Bieżanów.
Była żoną Władysława Rakoczego (zmarłego w 1999).
Na olimpiadach uzyskała następujące wyniki:
1952 – 43 m. – wielobój indywidualny, 70,74 pkt. (ćw. wolne – 18 m, równoważnia – 99 m., poręcze – 104 m., skok – 7 m.)
1952 – 8 m. – wielobój drużynowy, 483,72 pkt.
1956 – brązowa medalistka – ćwiczenia zespołowe z przyborem, 74,00 pkt.
1956 – 8 m. – wielobój indywidualny, 73,70 pkt. (ćw. wolne – 14 m., równoważnia – 16 m., poręcze – 5 m., skok – 7 m.)
1956 – 4 m. – wielobój drużynowy, 436,50 pkt.
W drużynie była 5. w 1950 i 6. w 1954.
Sześciokrotnie zdobywała także mistrzostwo Polski w wieloboju indywidualnym.
Reprezentowała Koronę Kraków i Wawel Kraków. Mierzy 166 cm, w trakcie kariery zawodniczej ważyła ok. 55 kg.
W 2004 została wpisana do Międzynarodowej Galerii Sław
Została pochowana na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie (kwatera XIB, rząd 16, miejsce 11).
Odznaczenia
Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (1998, za wybitne zasługi dla ruchu olimpijskiego, za działalność na rzecz rozwoju i propagowania kultury fizycznej, za wybitne osiągnięcia sportowe).
Order Sztandaru Pracy II klasy (1950, za zasługi położone w dziedzinie kultury fizycznej)
Przypisy
Linki zewnętrzne
Gimnastycy i gimnastyczki Korony Kraków
Gimnastycy i gimnastyczki Wawelu Kraków
Ludzie urodzeni w Krakowie
Medaliści Letnich Igrzysk Olimpijskich 1956
Odznaczeni Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski
Odznaczeni Orderem Sztandaru Pracy II klasy
Pochowani na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie
Polskie gimnastyczki sportowe
Polscy gimnastycy i gimnastyczki na letnich igrzyskach olimpijskich
Polscy olimpijczycy (Helsinki 1952)
Polscy olimpijczycy (Melbourne 1956)
Polscy medaliści olimpijscy
Polscy trenerzy gimnastyczni
Sportowcy Roku Przeglądu Sportowego
Urodzeni w 1921
Zmarli w 2014 |
188959 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Suhl | Suhl | Suhl – miasto na prawach powiatu w Niemczech, w kraju związkowym Turyngia, w dolinie Lasu Turyńskiego, liczy 36 955 mieszkańców (31 grudnia 2018), posiada 450-letnią historię.
1 stycznia 2019 do miasta przyłączono gminy Schmiedefeld am Rennsteig oraz Gehlberg, które stały się jego dzielnicami.
Historia
Suhl otrzymało prawa miejskie w 1527. W 1583 zostało częścią Elektoratu Saksonii. W 1590 miał miejsce pierwszy wielki pożar miasta, a w 1634 miasto zostało zniszczone wskutek działań wojny trzydziestoletniej. W latach 1657–1718 przynależało do księstwa Saksonii-Zeitz. W czasie III wojny północnej w 1702 na polecenie Augusta II Mocnego do miasta wkroczyły wojska saskie i skonfiskowały kilkaset sztuk broni palnej, która miała być sprzedana wrogiej Szwecji. Po wygaśnięciu linii książąt na Zeitz, Suhl w latach 1718–1763 znajdowało się we władaniu elektorów saskich i zarazem królów Polski Augusta II i Augusta III. Z tego okresu pochodzą dwie główne świątynie miasta: kościół św. Krzyża i kościół Mariacki (kościół św. Krzyża nawet zdobi godło Polski). W 1753 miał miejsce kolejny pożar miasta.
Od 1806 część Królestwa Saksonii, a od 1815 eksklawa Prus, wraz z którymi w 1871 znalazło się w granicach Niemiec. W połowie XIX w. żydowscy bracia Simson założyli w Suhl fabrykę broni palnej, a u schyłku XIX w. firma zaczęła produkować motocykle. W 1882 miasto uzyskało połączenie kolejowe. W 1936 do miasta przyłączono miejscowość Heinrichs, a w 1938 Goldlauter.
U schyłku II wojny światowej 3 kwietnia 1945 do miasta wkroczyły wojska amerykańskie, a 1 lipca miasto znalazło się w radzieckiej strefie okupacyjnej.
Zabytki
Kościół św. Krzyża z lat 1731–1739, z fasadą ozdobioną kartuszem z połączonym herbem Polski, Wettynów i hrabstwa Henneberg, barokowy
Kościół Mariacki z lat 1757–1761, rokokowy
Kaplica św. Krzyża, gotycka
Dom Słodowy z 1663 r., współcześnie siedziba Muzeum Broni
Czerwony Ratusz z pocz. XX w., neobarokowy
Kościół św. Ulryka z lat 1452–1503 w dzielnicy Heinrichs
Ratusz z 1657 r. w Heinrichs
Domy z XVII w. w Heinrichs
Gmach poczty z 1887 r.
z l. 1911–12 – willa żydowskiej rodziny fabrykanckiej Simsonów
, sięgający XIX w.
Demografia
Zmiany populacji miasta od 1525 do 2016 roku:
Najwyższą populację miasto osiągnęło w 1988, liczyło wówczas 56 345 mieszkańców.
Gospodarka
Region Suhl-Zella-Mehlis jest centrum gospodarczym i handlowym południowej Turyngii. Mają tu swoją siedzibę Izba Przemysłowo-Handlowa Południowej Turyngii (IHK) i Izba Rzemieślnicza Południowej Turyngii (HK).
Izba Przemysłowo-Handlowa Południowej Turyngii (IHK) angażuje się jako rzecznik gospodarczy regionu naprzeciw polityce, zarządzaniu, nauce, którego celem jest dokonywanie wspólnych gospodarczych interesów na terenie działalności izby. W obrębie Izby Przemysłowo- Handlowej Południowej Turyngii pracuje 7000 sklepów detalicznych i więcej niż 1100 dużych przedsiębiorstw handlowych.
Przemysł kształtuje rozwój gospodarczy w Południowej Turyngii. W porównaniu do wszystkich krajów związkowych Turyngia leży na zajmującym szczeblu przemysłowym i ze wszystkich nowych krajów związkowych przed Hamburgiem i Szlezwikiem-Holsztynem.
W mieście rozwinął się przemysł precyzyjny, elektrotechniczny, maszynowy oraz zabawkarski.
Kultura
Turyńska Filharmonia Gotha (Thüringen Philharmonie Gotha) – filharmonia jest najważniejszym obiektem kultury w mieście. Jest siedzibą orkiestry i filharmonii. Włącza się w różnorodne wydarzenia kulturalne w mieście: przeglądy tańca, wystawy, teatr. Odbywa się tutaj też coroczny festiwal kabaretowy, który oferuje mieszkańcom i turystom rozrywkę.
Congress Centrum Suhl (CCS) – wzbogaca kulturalną ofertę w mieście i południowej części Turyngii od swojego otwarcia w roku 1995 z bogatą paletą organizacyjną. Od koncertów rockowych, ludowych wieczorów przez klasyczną muzykę do najwyżej tytułowanych od Turyńskiej Filharmonii Gotha do show telewizyjnych.
kino – nowe, z siedmioma salami, w centrum miasta.
Turystyka
Muzeum Broni (Waffenmuseum Suhl) – specjalizowało się w dziedzinie strzelania z broni palnej. W 1971 odbyły się w mieście Europejskie Mistrzostwa w Strzelaniu z Broni, natomiast w 1986 roku odbyły się Mistrzostwa w Strzelaniu z Broni z udziałem Mistrzów Świata w tej dziedzinie. W powiązaniu z tym wydarzeniem zostało wydane szerokie rozporządzenie o rekonstrukcji i nadaniu kształtu nowej wystawie
ogród zoologiczny – znajduje się w parku. Można podziwiać nie tylko zwierzęta domowe, ale również zwierzęta egzotyczne żyjące w ciepłych krajach np. niedźwiedzie
Sport
VfB 91 Suhl – klub piłki siatkowej kobiet
Miasta partnerskie
Bègles, Francja
Czeskie Budziejowice, Czechy
Kaluga, Rosja,
Lahti, Finlandia
Leszno, Polska
Smolan, Bułgaria
Würzburg, Bawaria
Przypisy
Miasta w Turyngii |
188964 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Sleeping%20with%20Ghosts | Sleeping with Ghosts | Sleeping With Ghosts – czwarta płyta brytyjskiego zespołu Placebo, wydana w roku 2003.
We wrześniu 2003 została wydana specjalna edycja tej płyty, zawierająca dodatkowy nośnik z coverami.
Lista utworów
CD1 (Sleeping with Ghosts)
„Bulletproof Cupid” – 2:22
„English Summer Rain” – 4:01
„This Picture” – 3:34
„Sleeping with Ghosts” – 4:38
„The Bitter End” – 3:10
„Something Rotten” – 5:28
„Plasticine” – 3:26
„Special Needs” – 4:25
„I'll Be Yours” – 3:32
„Second Sight” – 2:49
„Protect Me From What I Want” – 3:15
z udziałem Simona Breeda (harmonijka)
„Centrefolds” – 5:02
CD2 (Placebo Covers)
„Running Up That Hill” (Kate Bush)
„Where Is My Mind” (Pixies)
„Bigmouth Strikes Again” (The Smiths)
„Johnny and Mary” (Robert Palmer)
„20th Century Boy” (T. Rex)
„The Ballad of Melody Nelson” (Serge Gainsbourg)
„Holocaust” (Alex Chilton)
„I Feel You” (Depeche Mode)
„Daddy Cool” (Boney M)
„Jackie” (Sinéad O’Connor)
Przypisy
Linki zewnętrzne
okładka w zasobach anglojęzycznej wersji Wikipedii
Albumy Placebo
Albumy muzyczne wydane w roku 2003
Albumy Virgin Records
Albumy wyprodukowane przez Jima Abbissa |
798 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Ciep%C5%82o%20w%C5%82a%C5%9Bciwe | Ciepło właściwe | Ciepło właściwe – ciepło potrzebne do zmiany temperatury ciała w jednostkowej masie o jedną jednostkę
gdzie:
– dostarczone ciepło,
– masa ciała,
– różnica temperatur.
To samo ciepło właściwe można zdefiniować również dla chłodzenia. W układzie SI jednostką ciepła właściwego jest dżul przez kilogram i przez kelwin:
Ciepło właściwe jest wielkością charakterystyczną dla danej substancji w danej temperaturze (jest stałą materiałową). Może zależeć od temperatury, dlatego precyzyjniejszy jest wzór zapisany w postaci różniczkowej
Ciepło właściwe gazów
Gaz charakteryzuje się ściśliwością, czyli zmianą np. ciśnienia podczas zmiany objętości naczynia, w którym zamknięta jest rozpatrywana ilość gazu. Ściśliwość gazów powoduje, że inną ilość ciepła należy dostarczyć ogrzewając gaz o 1 °C przy niezmiennym ciśnieniu, a inną – przy niezmiennej objętości. W pierwszym przypadku, występuje ekspansja, czyli wzrost objętości. Można to interpretować jako rozprężanie gazu, co powoduje jego ochłodzenie, czyli należy dostarczyć więcej ciepła, aby uzyskać przyrost temperatury o 1 °C. Jeśli gaz jest ogrzewany przy niezmiennej objętości, to następuje „jakby-sprężanie” gazu, gdyż gaz podczas ogrzewania dąży do zwiększenia objętości. Z rozważań tych wynika, że ciepło właściwe przemiany realizowanej przy stałym ciśnieniu (przemiana izobaryczna) będzie zawsze większe, niż ciepło właściwe przemiany realizowanej przy stałej objętości (przemiana izochoryczna).
Stosunek obu tych ciepeł jest wykładnikiem adiabaty
Ciepło właściwe gazów doskonałych nie zależy od temperatury. Jeśli więc ogrzewany jest 1 kg gazu o 1 °C od temperatury 0 °C do 1 °C, to należy dostarczyć tyle samo ciepła, co podczas ogrzewania od 100 °C do 101 °C. W przypadku gazów rzeczywistych ciepło właściwe (zarówno jak i ) jest zależne od temperatury. Rośnie ono wraz z temperaturą, a więc ogrzewając gaz od 100 °C do 101 °C należy dostarczyć więcej ciepła, niż ogrzewając tę samą ilość gazu od 0 °C do 1 °C. Zmiana ta komplikuje nieco obliczenia, ponieważ nie można zastosować stałej wartości ciepła właściwego do obliczeń. W takim przypadku należy wykorzystać tzw. średnie ciepło właściwe (ciepło przemiany od temperatury do temperatury ), określone zależnościami:
gdzie: i – średnie ciepła właściwe podczas ogrzewania gazu od temperatury 0 °C do Ich zależność od temperatury dla danego gazu można znaleźć w literaturze.
Ciepło właściwe molowe
Ciepło właściwe molowe, lub krócej – ciepło molowe, definiuje wzór:
gdzie:
– molowe ciepło właściwe (J /mol K),
– liczność (ilość substancji w molach),
– ciepło dostarczane do układu,
lub przy założeniu niezależności ciepła molowego od temperatury
By odróżnić ciepło właściwe molowe od ciepła właściwego oznacza się je wielką literą
Posługiwanie się ciepłem właściwym molowym jest wygodne, bo dla wielu substancji ma ono taką samą lub podobną wartość.
W przypadku gazów ciepło właściwe zależy od rodzaju przemiany, dlatego wprowadzono pojęcie ciepła właściwego przy stałym ciśnieniu (ciepło właściwe przemiany izobarycznej) i przy stałej objętości (ciepło właściwe przemiany izochorycznej). i używa się w obliczeniach zależnie od tego, czy dana przemiana zachodzi przy stałym ciśnieniu czy przy stałej objętości gazu.
Dla gazu doskonałego zachodzi zależność między molowymi ciepłami właściwymi:
gdzie: to uniwersalna stała gazowa.
Klasyczna teoria ciepła właściwego określa, że energia kinetyczna na jeden stopień swobody (zasada ekwipartycji energii) jednej cząsteczki wynosi zatem energia jednego mola gazu doskonałego, która jest sumą energii kinetycznej cząsteczek wyraża się wzorem:
gdzie:
– liczba stopni swobody cząsteczki,
– liczba cząsteczek w molu (liczba Avogadra),
– stała Boltzmanna.
Dla:
jednoatomowego gazu dlatego
dwuatomowego gazu dlatego
Wyznaczone doświadczalnie ciepło molowe przy stałej objętości, dla:
gazów szlachetnych ma wartość 12,5 J/(mol·K),
azotu ma wartość 20,8 J/(mol·K),
tlenu ma wartość 20,9 J/(mol·K),
wodoru ma wartość 20,3 J/(mol·K).
W niskich temperaturach i pod dużym ciśnieniem ciepło właściwe zmniejsza się.
W przypadku ciał stałych ciepło właściwe w niskich temperaturach zależy od trzeciej potęgi temperatury. Ta zależność może być wyprowadzona z modelu Debye’a. Pierwszym historycznie modelem był model Einsteina.
Wartości
Ciepła właściwe ciał stałych i cieczy
Ciepła molowe gazów
Ciepła właściwe niektórych innych substancji
Zobacz też
proces termodynamiczny
równanie Clapeyrona (stan gazu doskonałego)
równanie stanu
Uwagi
Przypisy
Bibliografia
Literatura dodatkowa
Wielkości termodynamiczne
Termochemia
Fizyka budowli
ca:Calor específica |
799 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Ciep%C5%82o | Ciepło | Ciepło w fizyce – jeden z dwóch, obok pracy, sposobów przekazywania energii wewnętrznej układowi termodynamicznemu. Jest to przekazywanie energii chaotycznego ruchu cząstek (atomów, cząsteczek, jonów).
Ciepło oznacza również ilość energii wewnętrznej przekazywanej w procesie cieplnym. Aby uniknąć nieporozumień, dla odróżnienia ciepła jako zjawiska fizycznego od ciepła jako wielkości fizycznej można używać określenia wymiana cieplna lub cieplny przepływ energii na określenie procesu, a ilość ciepła na wielkość fizyczną określającą zmianę energii wewnętrznej wywołaną tym zjawiskiem.
Ciepło (jako wielkość fizyczna) określa ilość energii wewnętrznej wymienianej między ciałami, które nie znajdują się w równowadze termicznej (czyli mają różne temperatury). Taka wymiana energii wewnętrznej może wywoływać zmianę temperatur ciał pozostających w kontakcie termicznym (ogrzewanie, schładzanie). Temperatura ciała może pozostać stała, jeżeli ulega ono przejściu fazowemu. Przykładem jest pobranie ciepła przez lód powodujące jego topnienie lub oddawanie ciepła przez wodę powodujące jej krzepnięcie. Oba procesy zachodzą bez zmiany temperatury. Przepływ ciepła wywołuje w otoczeniu zmianę chaotycznego ruchu cząsteczek. Przepływ energii wywołujący uporządkowany ruch cząsteczek w otoczeniu jest pracą.
Jednostką ciepła w układzie SI jest dżul (J). Tradycyjnie we wzorach fizycznych ciepło oznacza się literą Q.
W innych układach jednostek ciepło wyrażane jest przez kalorie, ergi.
Sens fizyczny ciepła
W termodynamice klasycznej ciepłem jest zmiana energii wewnętrznej układu niepowodująca wykonania pracy makroskopowej.
Zgodnie z I zasadą termodynamiki w układzie zamkniętym ciepło dopływające do układu zmienia energię wewnętrzną lub powoduje wykonanie pracy przez układ:
gdzie:
– praca wykonana przez układ nad otoczeniem.
Przepływ energii będący ciepłem zmienia entropię układu. Dla procesów zachodzących w stałej temperaturze zmianę entropii określa poniższy wzór, przy czym równość zachodzi dla procesów odwracalnych, a nierówność dla procesów nieodwracalnych:
Niewielką zmianę entropii wywołaną przepływem ciepła opisuje wzór:
Ciepło jest formą zmiany energii układu zależną od drogi procesu. Ilość ciepła nie jest jednoznacznie określona stanem początkowym i końcowym układu, a zależy od sposobu (drogi) przeprowadzenia procesu, dlatego ciepło jest funkcją procesu.
W termodynamice statystycznej zmiana energii układu jest wynikiem oddziaływań cząsteczek biorących udział w danym procesie. Jeżeli ruchy cząsteczek są uporządkowane to z makroskopowego punktu widzenia zmianę energii uznaje się za pracę, a gdy nieuporządkowane, to za ciepło (cieplny przepływ energii).
Z mikroskopowego punktu widzenia energia wewnętrzna jest sumą energii kinetycznej chaotycznego ruchu jego cząstek oraz energii wzajemnego oddziaływania na siebie tych cząstek. Przepływ energii w wyniku nieuporządkowanego ruchu cząsteczek jest ciepłem (cieplnym przepływem energii). Gdy zmiana energii wynika z uporządkowanego ruchu cząsteczek, to z makroskopowego punktu widzenia zmiana energii jest pracą.
Sposoby cieplnego przepływu energii
Transport ciepła (cieplny przepływ energii) może zachodzić poprzez:
Przewodzenie ciepła – bezpośredni kontakt układów, wymiana energii odbywa się w wyniku oddziaływania cząsteczek ciał;
Konwekcję – przenoszenie energii w cieczach i gazach nie na skutek ruchu pojedynczych cząsteczek, a w wyniku ruchu makroskopowych ilości substancji. Ruchy te występują na skutek różnicy gęstości substancji w różnych temperaturach (np. w polu grawitacyjnym planety ciepłe masy wody lub gazów unoszone są do góry, a chłodne masy opadają, ponieważ mają większą gęstość w pewnym zakresie temperatur), ruch płynu może być też wywołany inną przyczyną;
Promieniowanie cieplne – ruch drgający (przyspieszenie) ładunku elektrycznego w drgających cząsteczkach wywołuje promieniowanie elektromagnetyczne, zwane w tej sytuacji promieniowaniem termicznym (potocznie cieplnym), które może być pochłonięte przez inne ciało. Potocznie sądzi się, że za zjawisko transportu ciepła odpowiada promieniowanie podczerwone, podczas gdy dotyczy ono wszystkich długości promieniowania elektromagnetycznego, a jego zakres zależy od temperatury promieniującego ciała. Błąd ten wynika stąd, że ciała w temperaturze pokojowej maksimum energii wypromieniowują właśnie w podczerwieni.
Terminologia fizyczna a język potoczny
W języku codziennym przez ciepło rozumie się temperaturę otoczenia na poziomie optimum termicznego (komfort cieplny). Takie znaczenie słowa „ciepło” może być źródłem nieporozumień. Wynika to z faktu, że w języku potocznym termin ten określa stan ciała, a w terminologii fizycznej – wielkość związaną ze zmianą energii wewnętrznej. Stwierdzenie, że coś jest „cieplejsze” oznacza w języku fizyki, że ma wyższą temperaturę. Nieporozumienia mają też sens historyczny. Sam termin „ciepło” związany jest z hipotetycznym fluidem „cieplikiem”, który – podobnie jak eter – nie istnieje.
Zobacz też
ciepło właściwe
energia termiczna
Przypisy
Bibliografia
Linki zewnętrzne
O używaniu pojęcia ciepło
Energia
Wielkości termodynamiczne |
188965 | https://pl.wikipedia.org/wiki/%2819521%29%20Chaos | (19521) Chaos | (19521) Chaos – planetoida, obiekt transneptunowy z pasa Kuipera, obiekt typu cubewano.
Odkrycie
Planetoida ta została odkryta 19 listopada 1998 roku w projekcie Deep Ecliptic Survey. Otrzymała ona najpierw oznaczenie prowizoryczne 1998 WH24.
Nazwa tej planetoidy pochodzi od pojęcia „chaos” z mitologii greckiej, odnoszącego się do pierwotnego stanu istnienia.
Orbita
Orbita (19521) Chaosa nachylona jest do płaszczyzny ekliptyki pod kątem 12,06°. Na jeden obieg wokół Słońca ciało to potrzebuje ok. 309 lat, krążąc w średniej odległości 45,72 au od Słońca.
Właściwości fizyczne
Chaos ma średnicę szacowaną na ok. 600 km. Jego jasność absolutna jest równa 4,8m.
Zobacz też
lista planetoid 19001–20000
lista ponumerowanych planetoid
lista obiektów transneptunowych
Przypisy
Linki zewnętrzne
Cubewana
Nazwane planetoidy
Obiekty astronomiczne odkryte w 1998 |
188967 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Black%20Market%20Music | Black Market Music | Black Market Music – trzecia płyta brytyjskiego zespołu Placebo, wydana 9 października 2000 roku.
Lista utworów
„Taste in Men” – 4:15
produkcja: Placebo, Dare Mason i Paul Corkett
z udziałem Severe'a Lorena (śpiew)
„Days Before You Came” – 2:33
„Special K” – 3:52
z udziałem Severe'a Lorena (śpiew)
„Spite & Malice” – 3:37
z udziałem Justina Warfielda (śpiew)
„Passive Aggressive” – 5:24
„Black-Eyed” – 3:48
„Blue American” – 3:31
„Slave to the Wage” – 4:06
zawiera sampel z „Texas Never Whispers” zespołu Pavement
„Commercial for Levi” – 2:20
„Haemoglobin” – 3:46
„Narcoleptic” – 4:22
„Peeping Tom” – 14:10
z udziałem Billa Lloyda (bas)
zawiera ukryty utwór „Black Market Blood"
Inne
Wersja płyty wydana w USA zawiera dodatkowe utwory:
„Without You I’m Nothing” (wraz z Davidem Bowie)
„I Feel You” (cover Depeche Mode)
Przypisy
Linki zewnętrzne
Okładka
Albumy Placebo
Albumy muzyczne wydane w roku 2000
Albumy Virgin Records |
188972 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Emmanuel%20Le%20Roy%20Ladurie | Emmanuel Le Roy Ladurie | Emmanuel Le Roy Ladurie (urodzony 19 lipca 1929 roku w Moutiers-en-Cinglais w departamencie Calvados) – francuski historyk czasów nowożytnych.
Życiorys
Le Roy Ladurie należy do przedstawicieli trzeciego pokolenia badaczy tworzących szkołę Annales. Profesor Collège de France, członek redakcji pisma Annales. Économies, Sociétés, Civilisations.
Jego początkowe prace poświęcone chłopom Langwedocji i historii klimatu wpisywały się w koncepcję “historii totalnej” Fernande Braudela. Z czasem jednak Le Roy Ladurie skierował swe zainteresowania ku mikrohistorii stając się jednym z twórców tej dyscypliny.
W latach 1945-1956 był członkiem Francuskiej Partii Komunistycznej, wystąpił z niej po inwazji wojsk radzieckich na Węgry.
Najważniejsze prace
Les paysans de Languedoc, 1966
Histoire du climat depuis l'an mil, 1967
Montaillou, village occitan, 1975
Le territoire de l'historien, 1973-1978
Le Carnaval de Romans : de la Chandeleur au mercredi des Cendres (1579–1580), 1979
L'argent, l'amour et la mort en pays d'oc, 1980
La sorcière de Jasmin, 1980
Parmi les historiens, 1983-1994
Le siècle des Platter, 1997
L'Historien, le chiffre et le texte, 1997
Saint-Simon ou le système de la Cour, 1997
Tłumaczenia prac na j. polski
Montaillou. Wioska heretyków 1294 - 1324, tłum. Ewa Dorota Żółkiewska, Warszawa 1988, Państwowy Instytut Wydawniczy (Montaillou, village occitan 1975) (Drugie wydanie: Wydawnictwo Vesper, Czerwoniak 2014)
Zobacz też
mikrohistoria
Linki zewnętrzne
Zdjęcie Emmanuel'a Le Roy Ladurie
Recenzja z Montaillou. Wioska heretyków
Członkowie Francuskiej Partii Komunistycznej
Francuscy historycy
Absolwenci École normale supérieure w Paryżu
Annaliści
Członkowie zagraniczni PAN
Doktorzy honoris causa Uniwersytetu Keiō
Urodzeni w 1929 |
188979 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Tournament | Tournament | Tournament – tryb rozgrywki w grach komputerowych typu first-person shooter, w którym gracze walczą jeden na jednego w kilku rundach. Każdy walczy z każdym, za wygraną (osiągnięcie jako pierwszy ustalonej liczby fragów w danym pojedynku) otrzymuje się +1 punkt. Kto ma najwięcej punktów, wygrywa cały turniej.
W niektórych grach (jak Star Wars Jedi Knight: Jedi Academy czy Star Wars Jedi Knight II: Jedi Outcast) tryb ten nazywa się duel (ang. pojedynek). W grze Jedi Academy został także wprowadzony tryb power duel, gdzie walki odbywają się w trybie dwóch na jednego; gracz samotny jest nieco silniejszy od dwóch pozostałych (zazwyczaj posiada więcej punktów życia).
Sport elektroniczny
Terminologia gier komputerowych
Tryby rozgrywki w grach komputerowych |
800 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Czes%C5%82aw%20Mi%C5%82osz | Czesław Miłosz | {{Szlachcic infobox
|imię =
|wszystkie imiona =
|imię oryginalne =
|grafika = nie
|opis grafiki =
|herb = POL COA Lubicz.svg
|opis herbu = Lubicz
|tytuł =
|dynastia =
|rodzina = Miłoszowie herbu Lubicz
|data urodzenia =
|miejsce urodzenia =
|data śmierci =
|miejsce śmierci =
|ojciec = Aleksander Miłosz
|matka = Weronika Kunat
|mąż =
|żona = Janina DłuskaCarol Thigpen
|dzieci = AntoniPiotr
|rodzeństwo =
|faksymile = nie
|opis faksymile =
|odznaczenia =
|commons =
}}
Czesław Miłosz (ur. 30 czerwca 1911 w Szetejniach, zm. 14 sierpnia 2004 w Krakowie) – polski poeta, prozaik, eseista, historyk literatury, tłumacz, dyplomata; w latach 1951–1993 przebywał na emigracji, do 1960 we Francji, następnie w Stanach Zjednoczonych; w Polsce do 1980 obłożony cenzurą; laureat Nagrody Nobla w dziedzinie literatury (1980); profesor Uniwersytetu Kalifornijskiego w Berkeley; pochowany w Krypcie Zasłużonych na Skałce; brat Andrzeja Miłosza. Uznawany za najwybitniejszego polskiego poetę XX wieku.
Przed II wojną światową Czesław Miłosz był poetą katastroficznym, uderzającym w ton wizyjny stylizacją na głos starotestamentowych proroków. Od innych twórców formacji Żagary odróżniał go kult klasycystycznych rygorów. Po wojnie jego poezja stała się bardziej intelektualna; wiązała się z ambicjami odbudowania trwałych wartości europejskiej kultury, sumienia i wiary. Literaturę pojmował wówczas jako drogę do ocalenia po klęsce poczucia człowieczeństwa. W latach 70. zaczęła w niej dominować tematyka religijna i kontemplacyjna. Jego książki zostały przetłumaczone na 44 języki.
Życiorys
Dzieciństwo i młodość
Czesław Miłosz był synem Aleksandra Miłosza, inżyniera dróg i mostów, i Weroniki Miłoszowej z Kunatów. Urodził się w Szetejniach, dziedzicznym majątku matki położonym nad Niewiażą, w powiecie kowieńskim guberni kowieńskiej Imperium Rosyjskiego, w parafii Opitołoki, gdzie został ochrzczony w kościele Przemienienia Pańskiego w Świętobrości. Rodzina Miłoszów, pieczętująca się herbem Lubicz, należała do starego szlacheckiego rodu.
Wielkie Księstwo Litewskie, na którego dawnych terenach Miłosz się wychował, wraz ze swą wielokulturową i tolerancyjną atmosferą, wywarło decydujący wpływ na twórczość poety, a on sam często odwoływał się do wspomnień z dzieciństwa (Dolina Issy). Inspirację stanowiło dla niego zarówno spokojne życie na wsi, jak i szalone podróże z ojcem. Ogromny wpływ na poetę wywarły także wydarzenia historyczne, których był świadkiem: rewolucja październikowa i wojna polsko-bolszewicka. 19 września 1917 urodził się jego młodszy brat, Andrzej Miłosz, późniejszy reżyser dokumentalista, publicysta i tłumacz.
Miłosz ukończył w 1929 I Gimnazjum Męskie im. Króla Zygmunta Augusta w Wilnie. Studiował na Uniwersytecie Stefana Batorego w Wilnie, najpierw polonistykę na Wydziale Humanistycznym, po krótkim czasie przeniósł się na Wydział Nauk Społecznych, by studiować prawo. Tytuł magistra prawa uzyskał w 1934. W lecie 1931 oraz w 1934/35 odwiedził w Paryżu krewnego Oskara Miłosza. Zadebiutował w 1930 na łamach uniwersyteckiego pisma „Alma Mater Vilnensis” wierszami Kompozycja i Podróż. Był członkiem głośnego w Wilnie Akademickiego Klubu Włóczęgów Wileńskich (AKWW). Ponieważ organizacja ta była programowo apolityczna, jego przyjaciółmi w tamtym czasie byli: komunizujący Teodor Bujnicki, Stefan Jędrychowski, Henryk Chmielewski, przywódca wileńskich narodowców Kazimierz Hałaburda, a także Paweł Jasienica czy znany podróżnik i założyciel AKWW Wacław Korabiewicz. Po wyjściu z AKWW razem z lewicującymi kolegami założył Klub Intelektualistów.
Był członkiem grupy poetów Żagary i współtwórcą pisma o tej samej nazwie. Pracował w Polskim Radiu Wilno.
II wojna światowa
Po wybuchu II wojny światowej Miłosz udał się na południe kraju. Gdy 17 września ZSRR zaatakował Polskę poeta znajdował się już w Rumunii. Wojska ZSRR zajęły Wilno, a potem przekazały je Litwinom. Miłosz powrócił do rodzinnego miasta, przyjmując obywatelstwo litewskie. Jednak już 14 czerwca 1940 ZSRR wkroczyło na teren Litwy i rozpoczęła się sowiecka okupacja. Poetą bardzo wstrząsnęły te wydarzenia, co miało odzwierciedlenie w jego poezji. Opuścił Wilno i przeniósł się do okupowanej przez Niemców Warszawy, gdzie pracował jako woźny w Bibliotece Uniwersyteckiej. Uczestniczył w podziemnym życiu literackim, pod pseudonimem Jan Syruć opublikował w 1940 r. tom Wiersze. Po upadku powstania warszawskiego Miłosz znalazł schronienie najpierw w Janisławicach, później w majątku Jerzego Turowicza w Goszycach. W styczniu 1945 roku zamieszkał w Krakowie. Brat Andrzej Miłosz, przebywający w czasie okupacji w Wilnie, także czynnie działał w podziemiu polskim. W 1943 roku Andrzej przemycił do Warszawy ukrytych w ciężarówce Seweryna Trossa i jego żonę. Czesław przyjął Trossów, znalazł im kryjówkę i wsparł finansowo. Pomógł także Żydówkom, Felicji Wołkomińskiej, jej siostrze i bratowej, które zbiegły z Warszawy w przededniu powstania w getcie. Trossowie zginęli w powstaniu warszawskim. Wołkomińska przeżyła i w 1957 roku wyemigrowała do Izraela. Za pomoc udzieloną rodzinie Trossów i Wołkomińskich Czesław i Andrzej Miłoszowie zostali uhonorowani przez Instytut Jad Waszem tytułem Sprawiedliwych wśród Narodów Świata (25 lipca 1989 roku).
Okres powojenny
Podjął m.in. pracę w dyplomacji komunistycznego rządu Polski w Stanach Zjednoczonych oraz Paryżu, jako attaché kulturalny. W 1951 poprosił o azyl polityczny we Francji, kiedy w trakcie pobytu w Paryżu zdecydował się pojechać do redaktora „Kultury”, Jerzego Giedroycia, prosząc o ukrycie, i zabezpieczenie jego rzeczy do czasu, gdy otrzyma azyl polityczny. Obawiano się bowiem porwania, lub innej formy sabotażu ze strony polskich komunistów. Miłosz mieszkał przez pewien czas w Maisons-Laffitte, co doprowadziło do jego wieloletniej współpracy z tym pismem. Było to jednak powodem skandalu w części polskiej emigracji – przeciwko przyjęciu Miłosza protestowała m.in. redakcja „Wiadomości” Mieczysława Grydzewskiego. Dwa lata później Instytut Literacki Giedroycia wydał Zniewolony umysł (1953) – esej skierowany do polskiej emigracji, mający wyrazić mechanizm myślenia człowieka w demokracjach ludowych. Józef Mackiewicz nazwał ją w londyńskim tygodniku „Wiadomości” „wielkim odpompatycznieniem myśli emigracyjnej”, jak podaje Witold Gombrowicz. W następnych latach Instytut Literacki wydał większość dzieł Miłosza, a sam Jerzy Giedroyc przedstawił jego kandydaturę do Nagrody Nobla.
W 1960 Miłosz przeprowadził się do Stanów Zjednoczonych, gdzie wykładał literaturę słowiańską na Uniwersytecie Kalifornijskim w Berkeley. Za granicą tworzył głównie poezję, bardzo różnorodną, choć największe uznanie zyskały jego wiersze polityczne (m.in. Który skrzywdziłeś). W PRL oficjalnie uznany za zdrajcę i renegata, został uroczyście potępiony przez Związek Literatów Polskich oraz niektórych autorów (Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego, Kazimierza Brandysa, Jarosława Iwaszkiewicza i Antoniego Słonimskiego). Do 1980 istniał zapis cenzorski, nie tylko zakazujący publikacji jego utworów, ale nawet wymieniania jego nazwiska (w sytuacjach koniecznych używano np. eufemizmu autor „Ocalenia”; pod nazwiskiem publikowano dokonane przezeń tłumaczenia, m.in. w antologii Poeci języka angielskiego [1969–1974]). Książki Miłosza były drukowane w podziemiu, przemycane z zagranicy, a dla nielicznych dostępne w działach prohibitów bibliotek uniwersyteckich. Miłosza odrzucała również część polskiej emigracji, zarzucająca mu początkowe poparcie dla komunistycznych przemian w Polsce i bolszewizm.
Stosunek władz i środowiska emigracyjnego do Miłosza zaczął się zmieniać po 1980 r., kiedy poeta otrzymał literacką nagrodę Nobla za całokształt twórczości. Rok później przyjechał do kraju, gdzie jego utwory zostały już oficjalnie wydane (choć część z nich ocenzurowano, a część mogła się nadal ukazywać tylko w wydaniach podziemnych). Stały się one natchnieniem dla rozwijającej się opozycji politycznej. W 1981 roku udzielił gościnnych wykładów na Uniwersytecie Harvarda, poświęconych poglądom Miłosza na rolę poezji w świecie.
W 1993 r. poeta definitywnie przeprowadził się do Polski, gdzie jako miejsce pobytu wybrał Kraków, jak twierdził „najbardziej zbliżony do Wilna”; zamieszkał na Stradomiu, w domu przy ul. Wojciecha Bogusławskiego 6, w którym mieszkał do końca życia i w którym zmarł.
Miłosz zmarł 14 sierpnia 2004 w Krakowie, przeżywszy 93 lata. Został pochowany 27 sierpnia 2004 w Krypcie Zasłużonych na Skałce.
Życie osobiste
Pierwszą żoną Czesława Miłosza została w 1944 Janina z domu Dłuska, primo voto Cękalska. Poślubiła go w styczniu 1944 w Warszawie. Po zakończeniu II wojny światowej wyjechała wraz z mężem do Stanów Zjednoczonych, gdzie mieszkała do końca życia. Po jej śmierci Czesław Miłosz napisał wiersz Na pożegnanie mojej żony Janiny.
Mieli dwóch synów: Anthony’ego (ur. 1947) i Piotra (ur. 1951). Drugą żoną Czesława Miłosza została w 1992 amerykańska historyczka Carol Thigpen-Miłosz. Miłosz przeżył również drugą żonę.
Inicjację seksualną przeżył w wieku 15 lub 16 lat, podczas wakacji w Krasnogrudzie, z urodziwą mężatką Ireną, która nudząc się na letnisku spędzała z nim dużo czasu, a wieczorami uczyła tańczyć tango. W okresie studiów romansował m.in. ze studentką polonistyki Klementyną Sołonowicz (później matką Daniela Olbrychskiego), Tolą (którą poznał podczas wakacji przygotowując się do jesiennej sesji poprawkowej), Niką Kłosowską (starszą o dwa lata mężatką, z której powodu gospodyni wypowiedziała mu mieszkanie) oraz studentką Wileńskiego Studium Teatralnego Ireną Górską (później matką aktorów Macieja i Damiana Damięckich).
W okresie paryskim ważną rolę w życiu poety odegrała Jeanne Hersch, obywatelka Szwajcarii polskiego pochodzenia, filozofka, później profesorka Uniwersytetu Genewskiego. Stała się dla niego ważną partnerką intelektualną, z którą prowadził dysputy światopoglądowe i literackie. Zainspirowała go do napisania powieści na konkurs ogłoszony przez Europejską Fundację Kulturalną. („Zdobycie władzy”), którą przetłumaczyła na język francuski. Miłosz wyprowadził się z siedziby paryskiej „Kultury” i zamieszkał z nią w jednym z paryskich hoteli. Zastanawiał się nawet nad porzuceniem Janki i dzieci. Burzliwy związek z zaborczą Jeanne szybko uległ jednak rozpadowi. Miłosz sprowadził żonę z dziećmi do Francji i zaaprobował postawione przez nią warunki. Ich wieloletni związek usankcjonował ślub kościelny w polskim kościele Notre Dame de l’Assomption przy ul. Saint Honoré w Paryżu, zawarty 13 stycznia 1956 r.
Drugą wielką miłością Miłosza była tajemnicza „Ewa”, dziennikarka z Polski, która jesienią 1979 r. w Berkeley przeprowadziła z nim serię wywiadów. Zafascynowany młodszą od siebie o 31 lat dziewczyną, zaproponował jej posadę asystentki. Owocem tego związku był wydany w 1984 r. tom Nieobjęta ziemia, który jak wyznał poeta powstał „całkowicie pod znakiem Ewy”, gdyż dzięki niej nastąpiło u niego „jakieś otwarcie na wymiar osobisty ludzkich spraw”. Konstanty Jeleński namawiał nawet przyjaciela na rozwód, ale Miłosz okazał się „absolutnie niezdolny do opuszczenia schorowanej żony”. Związek trwał trzy lata. Partnerka nie zgodziła się na ujawnienie swoich personaliów, choć zdaniem biografów, miłośnicy twórczości poety bez trudu zidentyfikują jej osobę. Zafascynowana jego twórczością opracowywała i redagowała zbiory wierszy poety, tłumaczyła jego utwory na język angielski i wydała o nim książkę.
Poezja
Wiersze Czesława Miłosza są intelektualne, a metafory, jakich używa – sugestywne. Jego twórczość z lat 30., przed II wojną światową jest przesycona katastrofizmem. Dominuje w niej rozmach, metaforyczność, rytmiczność, wizje apokalipsy.
Wiersze pisane podczas wojny nie mają już w sobie tyle patosu. Są znacznie mniej ozdobne. Poeta stawia na komunikatywność wiersza – na zrozumiałość zawartych w nim treści filozoficznych i intelektualnych. Część z tych wierszy poświęca Miłosz okupowanej Warszawie (Miasto, Błądząc), w której spędził prawie cały okres wojny. W twórczości Miłosza przypadającej na okres wojny da się również zauważyć świadome odchodzenie od tematyki wojennej. Znajdziemy wiersze opisujące zwykłe piękno świata, który – mogłoby się wydawać – nigdy nie zaznał wojny. Tak jest w wierszu Piosenka pasterska czy w cyklu Świat (poema naiwne) z 1943 r.
Wprowadził do literatury polskiej nowy gatunek literacki – traktat poetycki (traktat-poemat), który, zdaniem poety, był wymierzony przeciwko nowoczesności rozumianej jako zawężenie i rozszerzał „pojemność” poezji. W zamieszczonym w tomie Światło dzienne Traktacie moralnym piętnuje zanik wartości, krytykuje brak moralności i wskazuje na to, co jego zdaniem należałoby zmienić w ludzkiej mentalności. W 1957 r. napisał Traktat poetycki, ukazujący historię poezji polskiej XX w. W tomie Druga przestrzeń (2002 r.) znalazł się Traktat teologiczny, w którym Miłosz rozważa problem tajemnicy wiary. Wiele utworów Miłosza z późnego okresu twórczości jest przykładem pisarstwa sylwicznego, komponowanego na pograniczu wypowiedzi poetyckiej, eseistycznej i prozatorskiej.
Oprócz wielu tomów poezji Czesław Miłosz wydał kilkanaście zbiorów esejów. Najgłośniejszy z nich, tłumaczony na wiele języków Zniewolony umysł – do dziś uważany jest za wybitną próbę naukowej analizy działania propagandy komunistycznej. Inne ważne zbiory to przede wszystkim Ziemia Ulro, Ogród nauk, Widzenia nad zatoka San Francisco.
Miłosz po zerwaniu swoich związków z komunistycznymi władzami wyrażał w swej twórczości niechęć i krytykę w stosunku do PRL, często piętnował polski nacjonalizm, krytykował tradycyjny polski katolicyzm – określając go ciemnogrodem.
Wszystkie jego utwory objęte były w 1951 roku zapisem cenzury w Polsce, podlegały natychmiastowemu wycofaniu z bibliotek.
Pseudonimy
Naliczono 28 pseudonimów i inicjałów, którymi Miłosz sygnował swoje dzieła: A.L.-wicz, Adrian Zieliński, Aron Pirmas, B.B. Kózka, Bogusław Grodek z Londynu, C.M., czmi, CZMI, czmił, Dr. Adrian Zieliński, Edward Żuliński, J.M., Jan, Jan M. Nowak, Jan Syruć, K., Ks. J. Robak, L. (m), m., M.C., M.K., milcz, N., n.m., Stefan Kunce, Zygmunt Kornaga, Żagarysta.
Poglądy
Filozofia
Miłosz był dobrze oczytany w europejskiej tradycji intelektualnej, a jego utwory często podejmowały dialog z dziełami wybitnych filozofów czy były nimi inspirowane. Wśród filozofów, których wpływ jest najwyraźniejszy można wymienić Heraklita z Efezu (np. cykl Dla Heraklita z tomu Kroniki), Augustyna z Hippony (wielokrotnie wspominany w esejach i wierszach), Jacquesa Maritaina (przełożył w 1942 Drogami klęski) czy Martina Heideggera.
Używki
Czesław Miłosz uważał alkohol i tytoń za niebezpieczne narkotyki. Z trudem po latach odstawił tytoń, alkoholu używał umiarkowanie. Jego zdaniem, w porównaniu z nimi, marihuana jest środkiem dość niewinnym, a zawziętość, z jaką w latach 60. XX wieku zwalczały ją władze Stanów Zjednoczonych, miała cechy obsesyjne. Psychodeliki według poety mogły stanowić zapowiedź masowych, demokratycznych środków przeciwko nudzie. Miłosz uważał psychodeliki za substancje o ogromnym i nieobliczalnym znaczeniu społecznym, porównywalnym z bronią jądrową i podróżami międzyplanetarnymi, i ich upowszechnienie się mogło, jego zdaniem, otworzyć nową erę ludzkości. Nie ma jednak przesłanek świadczących o tym, by poeta kiedykolwiek próbował psychodelików.
Utwory
Poezje
Poemat o czasie zastygłym, Wilno 1933
Trzy zimy, Wilno – Warszawa 1936
Wiersze, Warszawa 1940
Ocalenie, Warszawa 1945
Światło dzienne, Paryż 1953
Traktat poetycki, Paryż 1957
Król Popiel i inne wiersze, Paryż 1962
Gucio zaczarowany, Paryż 1965
Miasto bez imienia, Paryż 1969
Gdzie wschodzi słońce i kędy zapada, Paryż 1974
Hymn o Perle, Paryż 1982
Nieobjęta ziemia, Paryż 1984
Kroniki, Paryż 1987
Dalsze okolice, Kraków 1991
Na brzegu rzeki, Kraków 1994
To, Kraków 2000
Druga przestrzeń, Kraków 2002
Orfeusz i Eurydyka, Kraków 2002
Wiersze ostatnie, Warszawa 2006
Wybory wierszy
Wiersze, Londyn 1967
Gdzie wschodzi słońce i kędy zapada i inne wiersze, Kraków 1980
Wiersze wybrane, Warszawa 1980
Moja wierna mowo, Toruń 1981
Pięć wierszy, Lublin 1981
Poezje wybrane, Warszawa 1981
Poezje, t. 1-3, Paryż 1981
Poezje, Warszawa 1981
„W mojej ojczyźnie…”, Warszawa 1981
Wybór utworów, Warszawa 1981
„Tak mało” i inne wiersze, Kraśnik 1982
Traktat moralny. Traktat poetycki, Warszawa 1982
Wiersze, t. 1-2, Kraków 1987
Poematy, Wrocław 1989
Wiersze wybrane, Kraków 1990
Czas wyniesiony, Suwałki 1991
Wiersze, t. 1-3, Kraków 1993
Wiersze wybrane, Warszawa 1996
Antologia osobista. Wiersze, poematy, przekłady, Kraków 1998
Poezje wybrane. Selected poems, Kraków 1998
To, co pisałem. Wiersze, Warszawa 1998
Poezje, Kraków 1999
Wiersze, t. 1-5, Kraków 2001–2009
Esse, Warszawa 2001
Wiersze pół-perskie, Kraków 2001
Jasności promieniste i inne wiersze. Pierwodruki (1984-2005), Paryż 2005
Co dobre? Wspomnienia, okruchy, smaki, Lublin 2006
Człowiek wielopiętrowy. Wybór wierszy, Warszawa 2007
Wiersze i ćwiczenia, Warszawa 2008
Jak powinno być w niebie. Wiersze wybrane, Kraków 2010
Poezje, Kraków 2011
Wiersze; Świat. Poema naiwne; Głosy biednych ludzi, t. 1-4, Warszawa 2011
Wiersze wszystkie, Kraków 2011
Czesław Miłosz. Antologia, Warszawa 2012
Poezje wybrane, Wrocław 2013
Wybory wierszy w językach obcych
Selected poems, New York: The Seabury Press, 1973 (ang.)
Bells in winter, New York: The Ecco Press, 1978 (ang.)
Fyra dikter, Uppsala: Brombergs Bokförlag, 1980 (szwedz.)
Möte. Dikter, Uppsala: Brombergs Bokförlag, 1980 (szwedz.)
Enfant d’Europe et autres poèmes, Lausanne: Editions l Age d’Homme, 1980 (fr.)
Zeichen im Dunkel. Poesie und Poetik, Frankfurt am Mai: Suhrkamp, 1980 (niem.)
I løsildens aera, Oslo: Aschehoug, 1981 (norw.)
Il Castigo della speranza. 20 poesie, Milano: All’Insegna del Pesce d’Oro, 1981 (wł.)
Il Poeta ricorda. 24 poesie, Milano: Libri Scheiwiller, 1981 (wł.)
Udvalgte digte, Københaven: Borgen, 1981 (duń.)
Vezarah ha-shemesh u-va ha-shemesh ve-shirim aherim, Tel Awiw: Schocken Publishing House, 1981 (hebr.)
Poètičeskij traktat, Ann Arbor: Ardis Publishers, 1982 (ros.)
Spasenje. Izabrane pjesme, Sarajevo: IRO Veselin Masleša, 1982 (serb.)
Selected poems, New York: The Ecco Press, 1982 (ang.)
Poesie, Milano: Adelphi Edizioni, 1983 (wł.)
Antología poética, México: Universidad Nacional Autónoma de México. Dirección General de Difusión Cultural, 1984 (hiszp.)
Poèmes. 1934-1982, Paris: Lineau Ascor 1984 (fr.)
Poeams, Barcelona: Tusquets, 1984 (hiszp.)
The Separate Notebooks, New York: Whitney Museum of America, 1985 (ang.)
Versos Polacos, Lisboa: Universidade de Lisboa. Faculdade de Letras, 1985 (portug.)
La mia Europa. Poesie, Torino: Unione Tipografico-Editrice Torinese, 1986 (wł.)
Unattainable earth, New York: The Ecco Press, 1986 (ang.)
The collected poems. 1931-1987, London: Viking, 1988 (ang.)
Terre inépuisable, Paris: Poèsie Fayard, 1988 (fr.)
Kohav ha-lana, Tel Awiw: Am Oved, 1989 (hebr.)
Chronike, Vršac: Knijževna Opština Vršac, 1989 (serb.)
Samlade dikter 1931-1987, Stockholm: Bromberg, 1990 (szwedz.)
Gedichte 1933-1981, Frankfurt am Main: Suhrkamp, 1992, 1995 (niem.)
Hymnus o perle, Praga: Mladá Fronta 1992 (czes.)
Tak malo i drugie stihotvoreniâ 1934-1990, Moskva: Vahazar, 1993 (ros.)
Quatro poetas poloneses: Czesław Miłosz, Tadeusz Różewicz, Wisława Szymborska, Zbigniew Herbert, Curitiba: Governo do Paraná. Sacretaria de Estado da Cultura, 1994 (portug.)
Facing the river. New poems, Manchester: Carcanet, 1995 (ang.)
Traktáty a přednášky ve verších, Ołomuniec: Votobia, 1996 (czes.)
Rinktiniai eilėraščiai, Vilnius: Baltos Iankos, 1997 (litew.)
Gabe, Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1998 (niem.)
Selected poems, Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1998 (ang.)
Così poco, Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1999 (wł.)
Vibranì poeziï, L’vìv: Kamenâr, 2000 (ukr.)
A treatise on poetry, New York: The Ecco Press, 2001 (ang.)
Madih al-tair, Damaszek: Dār al Māda, 2001 (arab.)
Mir. Naivnye poemy, Sankt-Petersburg: Institut Jadernej Fiziki RAN, 2001 (ros.)
Pameistrys, Vilnius: Baltos Lankos; [Sejny]: Pogranicze, 2002 (litew.)
Tai, Vilnius: Strofa, 2002 (litew.)
Èto, Moskva: OGI, 2003 (ros.)
Gedichten, Amsterdam/Antwerpen: Uitgeverij Atlas, 2003 (hol.)
Não mais, Brasília: Editora UnB, 2003 (port.)
To, Praga/Litomyšl: Paseka, 2003 (czes.)
Traité de théologie, Le Chambon-sur-Lingnon: Cheyne, 2003 (fr.)
Det. Orfeus och Eurydike, Stockholm: Bromberg, 2004 (szwedz.)
Khula Ghar, Nowe Delhi: Vani Prakashan, 2004 (hindi)
Second Space, New York: Ecco / HarperCollins, 2004 (ang.)
Ìnšaga kanca s’vetu nâ budze: vybranyâ tvory, Wrocław: Kolegium Europy Wschodniej im. Jana Nowaka-Jeziorańskiego, 2006 (białor.)
Drugi prostor. Najnovije pjesme. Izbor, Sarajevo; Zagreb: Naklada Zoro, 2008 (chorw.)
Svět. Prosté básně, Zblov: Opus, 2008 (czes.)
Na de dood stond ik midden in het leven. Kopstukken van de naoorlogse Poolse poëzie, Leuven: Uitgeverij P, 2008 (hol.)
Zvonovi pozimi. Izbrane pesmi, Ljubljana: Študentska založba, 2008 (słoweń.)
Ahogy elkészül a világ. Versek, Bratislava: Vydavatel’stvo AB-ART, 2009 (węg.)
Qyteti pa emer, Tirane: Poeteka, 2009 (albań.)
New and collected poems. 1931-2001, New York: HarperCollins Publishers, 2001 (ang.)
Vtoroe prostranstvo. Orfej i Èvridika, Sankt-Peterburg: Izdatel’skaâ Gruppa „Azbuka-klassika”, 2010 (ros.)
Na brega na rekata. Izbrani stihove i poemi, Sofiâ: Izdatelstvo „Balkani”, 2011 (bułg.)
Poesie e frammenti italiani, Venezia: Incroci di civiltà, 2011 (wł.)
Poslední básně, Praha: Triáda, 2011 (czes.)
Rinktiniai eilėraščiai, Vilnius: Baltos lankos, 2011 (litew.)
Teeäärne koerake, Tartu: Hendrik Lindepuu Kirjastus, 2011 (estoń.)
Vyratavanne. Vybranyâ veršy ì paèmy, Mìnsk: Logvìnaŭ, 2011 (białor.)
Izbrannoe, Sankt-Peterburg: Azbuka, 2012 (ros.)
Od sončnega vzhoda do njegovega zahoda, Ljubljana: Književno društvo Hiša poezije, 2012 (słoweń.)
Poesía escogida, Lima: Embajada de la República de Polonia en Lima, 2012 (hiszp.)
Tova, Sofiâ: Suela Norma, 2012 (bułg.)
Éschata poiīmata, Athīna: Mementum, 2013 (grec.)
Posledne pesme, Kralevo: Novela, 2013 (serb.)
Traité de poésie; L’apprenti. Avec des commentaires de l’auteur, Paris: Honoré Champion Éditeur, 2013 (fr.)
Valitud luuletused, Tartu: Hendrik Lindepuu Kirjastus, 2013 (estoń.)
Tie gaiteņi. Dzejas izlase, Jūrmala: Daugava, 2014 (łot.)
To, Kordiky: Skalná ruža, 2014 (słowac.)
Traktater på vers, Umeå: h:ström – Text & Kultur, 2016 (szwedz. i pol.)
Eseje
Zniewolony umysł, Paryż 1953
Kontynenty, Paryż 1958
Rodzinna Europa, Paryż 1958
Człowiek wśród skorpionów, Paryż 1962
Historia literatury polskiej, Nowy Jork 1969 (ang.), Kraków 1993 (pol.)
Widzenia nad Zatoką San Francisco, Paryż 1969
Prywatne obowiązki, Paryż 1972
Ziemia Ulro, Paryż 1977
Ogród nauk, Paryż 1979
Świadectwo poezji. Sześć wykładów o dotkliwościach naszego wieku, Paryż 1983
Zaczynając od moich ulic, Paryż 1985
Metafizyczna pauza, Kraków 1989
Rok myśliwego, Paryż 1990
Szukanie ojczyzny, Kraków 1992
Jakiegoż to gościa mieliśmy. O Annie Świrszczyńskiej, Kraków 1996
Legendy nowoczesności, Kraków 1996
Abecadło Miłosza, Kraków 1997
Piesek przydrożny, Kraków 1997
Życie na wyspach, Kraków 1997
Inne abecadło, Kraków 1998
Wyprawa w dwudziestolecie, Kraków 1999
Wielkie pokuszenie; Bieliński i jednorożec, Toruń 2002
Przygody młodego umysłu, Kraków 2003
O podróżach w czasie, Kraków 2004
Spiżarnia literacka, Kraków 2011
Traktat o życiu. Myśli wybrane. Kraków 2014
Powieści
Dolina Issy, Paryż 1955
Zdobycie władzy, Paryż 1953 (fr.), 1955 (pol.)
Góry Parnasu, Warszawa 2012
Korespondencja
Czesław Miłosz, Melchior Wańkowicz, Korespondencja 1951-1956, Warszawa 1986
Thomas Merton, Czesław Miłosz, Listy, Kraków 1991
Zygmunt Hertz, Listy do Czesława Miłosza 1952-1979, Paryż 1992
Czesław Miłosz, Witold Gombrowicz, Korespondencja, „Teksty Drugie” 1992, nr 1-2
Zaraz po wojnie. Korespondencja z pisarzami 1945-1950, Kraków 1998
Czesław Miłosz, „Mój wileński opiekun”. Listy do Manfreda Kridla (1946-1955), Toruń 2005
Zbigniew Herbert, Czesław Miłosz, Korespondencja, Warszawa 2006
Czesław Miłosz, Listy do rodziny, „Kwartalnik Artystyczny” 2008, nr 3
Jerzy Giedroyc, Czesław Miłosz, Listy 1952-1963, Warszawa 2008
Czesław Miłosz, Ola Watowa, Listy o tym, co najważniejsze, Warszawa 2009
Jerzy Giedroyc, Czesław Miłosz, Listy 1964-1974, Warszawa 2011
Czesław Miłosz, Jarosław Iwaszkiewicz, Portret podwójny, Warszawa 2011
Czesław Miłosz, Konstanty Jeleński, Korespondencja, Warszawa 2011
Jerzy Andrzejewski, Czesław Miłosz, Listy 1944-1981, Warszawa 2011
Karl Dedecius, Dedecius – Miłosz. Listy 1958-2000, Łódź – Dresden 2011
Artur Międzyrzecki, Julia Hartwig, Czesław Miłosz, Korespondencja, Kraków 2012
Rozmowy
Aleksander Fiut, Rozmowy z Czesławem Miłoszem, Kraków 1981
Czesława Miłosza autoportret przekorny, Kraków 1988
Renata Gorczyńska, Podróżny świata. Rozmowy z Czesławem Miłoszem. Komentarze, New York 1983; Kraków 1992
Aleksander Wat, Mój wiek. Pamiętnik mówiony, t. 1-2, Londyn 1977
Czesław Miłosz, Aleksander Fiut, „Autoportret przekorny”. Rozmowy, Kraków 2003
Rozmowy polskie 1979–1998, Kraków 2006
Rozmowy polskie 1999-2004, Kraków 2010
Rozmowy zagraniczne 1979–2003, Kraków 2013
Przekłady na język polski
Jacques Maritain, Drogami klęski, Warszawa 1942
Jeanne Hersch, Polityka i rzeczywistość, Paryż 1955
Raymond Aron, Koniec wieku ideologii, Paryż 1956
Daniel Bell, Praca i jej gorycze, Paryż 1957
Simone Weil, Wybór pism, Paryż 1958
Kultura masowa, Paryż 1959
Węgry, Paryż 1959
Księga Eklezjasty, Paryż 1977
Ewangelia według Marka, Paryż 1977, Poznań 1981
Księga Hioba, Paryż 1980, Lublin 1981, Kraków 1998
Księga Psalmów, Paryż 1979, Lublin 1982, Kraków 1998
Mowa wiązana, Warszawa 1986, Olsztyn 1989
9 psalmów, Warszawa 1987
Thomas Stearns Eliot, Jałowa ziemia, Kraków 1989
Haiku, Kraków 1992
Oskar Miłosz, Storge, Kraków 1993
William Szekspir, Jak wam się podoba, Warszawa 1999
Wypisy z ksiąg użytecznych, Kraków 1994, 2000
Apokalipsa, Paryż 1984, Kraków 1998
Księga Mądrości, Paryż 1989, Kraków 1998
Księgi pięciu megilot, Paryż 1982, Kraków 1998
Denise Levertov, Żółty tulipan, Kraków 1999.
Księgi biblijne, Kraków 2003
William Butler Yeats, Odjazd do Bizancjum; Wieża, Kraków 2004
Przekłady poetyckie, Kraków 2005
Przekłady poetyckie wszystkie, Kraków 2015
Przekłady na język angielski
Postwar Polish Poetry. An anthology, New York: Doubleday & Company, 1965
Zbigniew Herbert, Selected Poems, Harmondsworth: Penguin Books, 1968; Manchester: Carcanet; Dublin: Raven, 1985.
Aleksander Wat, Mediterraneun Poems, Ann Arbor: Ardis, 1977
Anna Swir (Świrszczyńska), Happy as a Dog’s Tail, San Diego: Harcourt Brace Jovanovich, 1985
Aleksander Wat, With the Skin, New York: The Ecco Press, 1989
Anna Swir (Świrszczyńska), Talking to My Body, Washington, Port Townsend: Copper Canyon Press, 1996
Przedmowy
Węgry, Paryż 1960
Anthologie de la poésie polonaise, Paris 1965
Anthologie de la poésie polonaise 1400-1980, Lauzanne 1981
Jan Krok-Paszkowski, Portrait of Poland, London 1982
Stanisław Vincenz, Po stronie dialogu, t. 1, Warszawa 1983
Pierre Kende, Rozważania o historii Węgier, Warszawa 1985
Adam Michnik, Letters from prison and other Essays, Berkeley 1985
Wiktor Sukiennicki, East Central Europe During World War I, New York 1985
Adam Zagajewski, Tremor, New York 1985
Les confins de l’ancienne Pologne. Ukraine – Lituanie – Biélorussie XVIe-XXe siècles, Lille 1988
The Polish Renaissance in its European Context, Indianapolis 1988
Josif Brodski, 82 wiersze i poematy, Kraków 1989
Zofia Urbanowska, Gucio zaczarowany. Powieść dla młodych dzieci, Wrocław 1989
Aleksander Wat, Lucifer Unemployed, Evaston 1989, 1990
Grażyna Strumiłło-Miłosz, Znad Świtezi w głąb tajgi. Rozmowy z moja matką, Olsztyn 1990
Józef Czechowicz, Przez kresy, Kraków 1994
A Book of Luminous Things. A International Anthology of Poetry, London 1996
Josif Brodski, Poezje wybrane, Kraków 1996
Charles Merrill, Podróż albo Rzeź niewiniątek, Kraków 1996
Juliusz Słowacki, Godzina myśli, Kraków 1996
Józef Czechowicz, Wiersze, Warszawa 1997
Anna Świrszczyńska, Poezja, Warszawa 1997
Charles Baudelaire, Malarz życia nowoczesnego, Gdańsk 1998
Adam Mickevič, Pan Tadeuš, Sankt Petersburg 1998
Denise Levertov, Żółty tulipan, Kraków 1999
Julian Tuwim, Bal w operze, Kraków 1999
Bogumił Andrzejewski, Podróż do krajów legendarnych, Warszawa 2000
Bohdan Osadczuk, Ukraina, Polska, świat. Wybór reportaży i artykułów, Sejny 2000
Jarosław Iwaszkiewicz, Noc na polu, Kraków 2001
Wisława Szymborska, Miracle Fair, London 2001
Jane Hirshfield, Uważność, Kraków 2002
Kultura masowa, Kraków 2002
Andrzej Szczeklik, Katharsis. O uzdrowicielskiej mocy natury i sztuki, Kraków 2002
Signe Toksvig, Emanuel Swedenborg. Uczony i mistyk, Kraków 2002
Iza Chruślińska, Była raz Kultura… Rozmowy z Zofią Hertz, Lublin – Warszawa 2003
Aleksander Hertz, Żydzi w kulturze polskiej, Kraków 2003
Daniel Kac, Wilno Jerozolimą było, Sejny 2003
Halina Micińska-Kenarowa, Długi wdzięczności, Warszawa 2003
Lewe Szestow, Kierkegaard i filozofia egzystencjalna, Kety 2003
Thomas Stearns Eliot, Ziemia jałowa, Kraków 2004
Pisarze o Ameryce. 15 głosów, [b. m.], 2004
William Butler Yeats, Odjazd do Bizancjum. Wieża, Kraków 2004
Dyskografia
Miłosz czyta Mickiewicza. Miłosz czyta Miłosza, Warszawa: Accord, 1996 (CD)
Głos poety: Czesław Miłosz i inni czytają swoje wiersze, „Zeszyty Literackie” 2002, nr 4 (CD)
Miłosz czyta Mickiewicza, [w:] Adam Mickiewicz, Ballady i romanse, Kraków 2004 (CD)
Dzieła zebrane
Edycja przygotowana wspólnie przez Wydawnictwo Literackie i Wydawnictwo Znak, opatrzona przypisami i bibliografią, konsultowana z pisarzem, który wiele tomów przejrzał, skorygował i poprzedził „Przypisami po latach”. Stanowi wzorcowe, najbardziej godne zaufania wydanie wszystkich dzieł pisarza.
Kontynenty, Kraków: Znak, 1999
Zdobycie władzy, Kraków: Znak, 1999
Zniewolony umysł, Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1999
Człowiek wśród skorpionów. Studium o Stanisławie Brzozowskim, Kraków: Znak, 2000
Dolina Issy, Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2000
Widzenia nad Zatoką San Francisco, Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2000
Wypisy z ksiąg użytecznych, Kraków: Znak, 2000
Ziemia Ulro, Kraków; Znak, 2000
Abecadło, Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2001
Prywatne obowiązki, Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2001
Rodzinna Europa, Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2001
Rok myśliwego, Kraków: Znak, 2001
Szukanie ojczyzny, Kraków: Znak, 2001
Wiersze, t. 1, Kraków: Znak, 2001
Wiersze, t. 2, Kraków: Znak, 2002
„Podróżny świata”. Rozmowy, Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2002
Autoportret przekorny, Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2003
Księgi biblijne, Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2003
Przygody młodego umysłu. Publicystyka i proza 1931-1939, Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2003
Wiersze, t. 3, Kraków: Znak, 2003
Świadectwo poezji. Sześć wykładów o dotkliwościach naszego wieku, Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2004
Wiersze, t. 4, Kraków: Znak, 2004
Przekłady poetyckie, Kraków: Znak, 2005
Rozmowy polskie 1979–1998, Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2006
Zaczynając od moich ulic, Kraków: Znak, 2006
Zaraz po wojnie. Korespondencja z pisarzami 1945-1950, Kraków: Znak, 2007
Legendy nowoczesności, Kraków: Znak, 2009
Wiersze, t. 5, Kraków: Znak, 2009
O podróżach w czasie, Kraków: Znak, 2010
Rozmowy polskie 1999-2004, Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2010 [wywiady]
Piesek przydrożny, Kraków: Znak, 2011
Spiżarnia literacka, Kraków: Znak, 2011
Jakiegoś to gościa mieliśmy. O Annie Świrszczyńskiej, Kraków: Znak, 2012
Ogród nauk, Kraków: Znak, 2013
Ziemia Ulro, Kraków: Znak, 2013
Życie na wyspach, Kraków: Znak, 2014
Nagrody, tytuły, odznaczenia
1934 Nagroda literacka im. Filomatów Związku Zawodowego Literatów Polskich w Wilnie za debiut poetycki Poemat o czasie zastygłym
1938 Nagroda literacka czasopisma „Pion” za nowelę Obrachunki
1945 Nagroda Ministerstwa Kultury i Sztuki za całokształt twórczości
1953 Prix Littéraire Européen za powieść Zdobycie władzy
1957 Nagroda miesięcznika „Kultura”
1957 Nagroda Związku Pisarzy Polskich na Obczyźnie
1967 Nagroda Literacka im. Mariana Kistera, przyznawana w Nowym Jorku przez Roy Publishers za najlepszy przekład poetycki z polskiego na angielski i z angielskiego na polski
1968 Nagroda Fundacji im. A. Jurzykowskiego w Nowym Jorku za twórczość literacką
1974 Nagroda Polskiego PEN Clubu za wybitne osiągnięcia w dziedzinie przekładu poezji polskiej na angielski
1976 Nagroda Gauggenheima (Guggenheim Fellowship) za twórczość poetycką i przekładową
1977 Doktorat honoris causa (Doctor of Letters) Michigan State University w Ann Arbor
1978 Neustadt International Prize for Literature (tzw. “mały Nobel”) przyznawana przez Uniwersytet Oklahomy
1978 Nagroda Berkeley Citation, równoznaczna z doktoratem honorowym Uniwersytetu Kalifornijskiego, najwyższe odznaczenie Uniwersytetu Kalifornijskiego
1979 Nagroda literacka im. Zygmunta Hertza za tłumaczenie „Księgi Psalmów”
1980 (9 X) Nagroda Nobla w dziedzinie literatury za całokształt twórczości (…który z bezkompromisową przenikliwością opisuje zagrożoną egzystencję w świecie pełnym silnych konfliktów.”)
1981 (8 VI) Legitymacja związkowa Związku Literatów Polskich, z którego szeregów został usunięty po 1951 r.
1981 Doktorat honoris causa KUL, Medal „Czesław Miłosz Poeta Polski – Laureat Nagrody Nobla 1980”
1981 Doktorat honoris causa Uniwersytetu Nowojorskiego
1982 Członek Amerykańskiej Akademii Sztuk i Nauk w Cambridge (Massachuesetts); oraz Academy of Arts and Letters w Nowym Jorku
1983 Medal i dyplom za osiągnięcia i wkład w kulturę amerykańską, przyznawany i wręczany przez prezydenta USA Ronalda Reagana
1985 Doktorat honoris causa Uniwersytetu Brandeisa w Waltham (Massachusetts)
1986 Nagroda literacka „Solidarności”, przyznawana przez pracowników polskich wydawnictw niezależnych
1986 Członek zagraniczny Serbskiej Akademii Nauk i Sztuk
1987 Honorowy przewodniczący międzynarodowego stowarzyszenia Les Amis de [Oscar] Milosz z siedzibą w Paryżu
1989 Medal „Sprawiedliwy wśród Narodów Świata”, za pomoc udzieloną rodzinom żydowskim w czasie II wojny światowej (wraz z bratem Andrzejem)
1989 Doktorat honoris causa Uniwersytetu Harvarda
1989 Doktorat honoris causa Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie
1989 National Medal of Arts, przyznawany przez National Endowment for the Arts w Waszyngtonie
1990 Członek Polskiej Akademii Umiejętności; Tytuł honorowego obywatela Kiejdan
1992 (28 V) Doktorat honoris causa Uniwersytetu Witolda Wielkiego w Kownie oraz honorowe obywatelstwo Litwy
1992 Doktorat honoris causa Uniwersytetu w Bolonii i La Sapienza Rzymie
1993 Włoska nagroda literacka Grinzane Cavour w kategorii Premio Internazionale
1993 (6 XI) Honorowe obywatelstwo Stołecznego Królewskiego Miasta Krakowa w uznaniu zasług dla kultury polskiej
1994 (10 VI) Order Orła Białego
1995 Order Wielkiego Księcia Litewskiego Giedymina II stopnia za zasługi dla Litwy
1996 Nagroda Krakowska Książka Miesiąca za Legendy nowoczesności; Nagroda Diamentowy Mikrofon przyznawana przez Polskie Radio
1998 Nagroda Literacka „Nike” za rok 1997, za tom Piesek przydrożny
2000 Nagroda miesięcznika „Odra” za tom poezji To („wybitne, przejmujące prawdą refleksji i olśniewające urodą języka liryczne dzieło”) oraz Śląski Wawrzyn Literacki za ten sam zbiór wierszy
2001 Tytuł honorowego obywatela miasta Wilna
2001 (21 VI) Medal 600-lecia Odnowienia Akademii Krakowskiej
2002 Nagroda Obojga Narodów, przyznawana przez Zgromadzenie Poselskie Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej i Sejmu Republiki Litewskiej (wraz z Tomasem Venclovą)
2002 Honorowy członek The Lithuanian’s Writers Union (Związek Pisarzy Litewskich).
Upamiętnienie
Poeta Janusz Szuber zadedykował Czesławowi Miłoszowi wiersz pt. Pianie kogutów, wydany w tomikach poezji pt. Biedronka na śniegu z 2000 i pt. Pianie kogutów z 2008 oraz napisał wiersze pt. Czesławowi Miłoszowi z urodzinowym pokłonem, opublikowany w tomiku poezji pt. Las w lustrach / Forest in the Mirrors z 2001, pt. Miłosz, opublikowany w tomiku poezji pt. Czerteż z 2006 i pt. Na marginesie „Wierszy ostatnich” Czesława Miłosza, opublikowany w tomiku poezji pt. Wpis do ksiąg wieczystych z 2009.
W 2010 Sejm Rzeczypospolitej Polskiej ustanowił rok 2011 Rokiem Czesława Miłosza. Na program obchodów 100. rocznicy urodzin pisarza złożyły się nowe wydania książkowe, konferencje, dyskusje i wystawy, organizowane w Polsce i za granicą – od Krasnojarska przez Wilno, Krasnogrudę, Kraków, Paryż po Nowy Jork i San Francisco. Jego najważniejszym punktem był II. Festiwal Miłosza, który odbył się w Krakowie w dniach od 9 do 15 maja 2011.
12 sierpnia 2011 Narodowy Bank Polski wprowadził do obiegu monety upamiętniające Czesława Miłosza, o nominałach: 200 złotych wykonana stemplem lustrzanym w złocie; 10 złotych wykonana stemplem lustrzanym w srebrze; 2 złote wykonaną stemplem zwykłym ze stopu Nordic Gold.
Od 2014 roku Czesław Miłosz jest patronem ulicy na wrocławskim Kleczkowie. Imieniem Miłosza nazwano w 2016 ulicę w częstochowskiej dzielnicy Kiedrzyn, a w 2017 ulicę w Katowicach, w dzielnicy Brynów (zastąpił dotychczasowego patrona – Brunona Jasieńskiego). Od 2018 r. imię Czesława Miłosza nosi ulica w Łodzi na osiedlu Sikawa.
Przy wejściu do kawiarni Nowa Prowincja w Krakowie od marca 2014 znajduje się Domofon poezji, na którym można odtworzyć nagranie poety czytającego własny wiersz.
28. Międzynarodowy Festiwal Poezji „Maj nad Wilią” 2021 – w odsłonie jesiennej – odbywający się od 27 września do 1 października w Wilnie, został poświęcony pamięci Czesława Miłosza (110. rocznica urodzin) oraz 100-leciu urodzin Tymoteusza Karpowicza, poetów pochodzących z Litwy, w twórczości których są obecne Litwa i Wilno.
Zobacz też
literatura
literatura polska – okres międzywojenny
literatura polska – II wojna światowa
polska literatura współczesna
Przypisy
Bibliografia
Bożena Chrząstowska, Poezje Czesława Miłosza, wyd. 3, Warszawa: WSIP, 1998 (Biblioteka Analiz Literackich), .
Agnieszka Kosińska, Jacek Błach, Kamil Kasperek, Czesław Miłosz. Bibliografia druków zwartych, Kraków: Krakowskie Towarzystwo Edukacyjne – Oficyna Wydawnicza AFM; Warszawa: Instytut Dokumentacji i Studiów nad Literatura Polską. Oddział Muzeum Literatury im. Adama Mickiewicza, 2009, , .
Zdzisław Łapiński, Wstęp, [w:] Czesław Miłosz, Poezje wybrane, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 2013 (Biblioteka Narodowa. Seria 1; nr 320), .
Andrzej Zawada, Miłosz, Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie, 1966 (A to Polska Właśnie), .
Linki zewnętrzne
Oficjalne
Oficjalna strona internetowa Czesława Miłosza prowadzona przez Społeczny Instytut Wydawniczy „Znak”
Biografie, wspomnienia, fotografie
Czesław Miłosz 1911-2004 – Kalendarium życia („Gazeta.pl”)
Mój Miłosz- wspomnienia o Nobliście, m.in. Seamusa Heaneya i Marii Janion
Genealogia Czesława Miłosza w: M.J. Minakowski, Genealogia potomków Sejmu Wielkiego
numer czasopisma Postscriptum Polonistyczne (1 (7)/ 2001) poświęcony Czesławowi Miłoszowi
Bibliografie
(artykuły z czasopism w układzie chronologicznym, tytułowym)
Tłumaczenia na języki obce
Bibliografia podmiotowo-przedmiotowa
Polskie wydawnictwa niezależne 1976–1989. Druki zwarte: Miłosz
Artykuły polemiczne
Błotne kąpiele artykuł nt. wybiórczych cytatów z Miłosza w twórczości Waldemara Łysiaka i Jerzego R. Nowaka
– esej Jacka Trznadla
Józef Olejniczak: Miłosz. Północ – Południe (intuicje i fragmenty). „Fabrica Litterarum Polono-Italica” 2022 nr 1 (4)
Sara Quondamatteo: „Wśród zniszczenia”. Miłosz i odzyskanie poezji jako mitopoezji. „Fabrica Litterarum Polono-Italica” 2022 nr 1 (4)
Absolwenci Wydziału Prawa Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie
Autorzy objęci zapisem cenzury w Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej
Biografie kanonu polskiej Wikipedii
Członkowie Polskiej Akademii Umiejętności
Członkowie Serbskiej Akademii Nauk i Sztuk
Członkowie Stowarzyszenia Pisarzy Polskich
Doktorzy honoris causa Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II
Doktorzy honoris causa Uniwersytetu Jagiellońskiego
Doktorzy honoris causa Uniwersytetu Witolda Wielkiego
Honorowi obywatele Krakowa
Honorowi obywatele Sopotu
Honorowi obywatele Wilna
Laureaci Nagrody Literackiej im. Zygmunta Hertza
Laureaci Nagrody Literackiej miesięcznika „Kultura”
Laureaci Nagrody Nike
Laureaci Nagrody Związku Pisarzy Polskich na Obczyźnie
Ludzie związani z paryską „Kulturą”
Czesław
Nobliści – literatura
Odznaczeni National Medal of Arts
Odznaczeni Orderem Orła Białego (III Rzeczpospolita)
Pisarze związani z Berkeley
Pisarze związani z Krakowem
Pisarze związani z Paryżem
Pisarze związani z Wilnem
Pisarze objęci zakazem publikacji w Polsce Ludowej
Pochowani w Krypcie Zasłużonych na Skałce w Krakowie
Polacy odznaczeni Orderem Wielkiego Księcia Giedymina
Polscy eseiści
Polscy pisarze dwudziestolecia międzywojennego
Polscy pisarze emigracyjni
Polscy poeci emigracyjni
Polscy poeci XX wieku
Polscy poeci XXI wieku
Polscy prozaicy XX wieku
Polscy prozaicy XXI wieku
Polscy scenarzyści XX wieku
Polscy Sprawiedliwi wśród Narodów Świata
Polscy tłumacze Biblii
Polscy tłumacze literatury angielskojęzycznej
Polska emigracja polityczna w Stanach Zjednoczonych 1939–1989
Polska emigracja polityczna we Francji 1939–1989
Przedstawiciele dyplomatyczni Polski Ludowej w Stanach Zjednoczonych
Przedstawiciele dyplomatyczni Polski Ludowej we Francji
Publicyści Przeglądu Powszechnego
Urodzeni w 1911
Wykładowcy Uniwersytetu Harvarda
Wykładowcy Uniwersytetu Kalifornijskiego w Berkeley
Zmarli w 2004 |
188980 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Kerygmat | Kerygmat | Kerygmat (z gr. κήρυγμα [kḗrygma] – ogłoszenie, proklamacja, κηρύσσειν [kēryssein] – głosić, przepowiadać, obwieszczać przez publicznego posłańca, pełnienie funkcji herolda) – w teologii chrześcijańskiej głoszenie Słowa Bożego, a w ujęciu biblijno-teologicznym pojęcie określa publiczne i uroczyste ogłaszanie dzieła zbawienia przez Boga i objawienia go w ukrzyżowanym i zmartwychwstałym Chrystusie. Proklamacja jest połączona z wezwaniem do nawrócenia i chrztu. W sensie szerszym termin „kerygmat” określa treść głoszenia, zaś równocześnie, jak również – w sensie ścisłym – czynność publicznego, uroczystego głoszenia.
Etymologia i rodzina wyrazów
Termin kerygmat wywodzi się od greckich słów: κήρυγμα [kḗrygma], oznaczającego „ogłoszenie”, „proklamacja” oraz κηρύσσει [kēryssein] – „głosić”, „przepowiadać”, „obwieszczać przez publicznego posłańca”, „pełnienie funkcji herolda”. W literaturze greckiej częściej można było spotkać formę κῆρυξ [keryks] – „herold” „ten, który obwieszcza”, natomiast w języku biblijnym, a szczególnie nowotestamentowym, najczęściej pojawiała się forma kēryssein. W Nowym Testamencie spotykany jest także czasownik κηρύσσω [kérussó], oznaczającego „obwieszczać”, „ogłaszać”. Podstawę słowotwórczą terminu stanowi rdzeń keryk-. Związek terminu zarówno z greckim czasownikiem, jak i rzeczownikiem sprawia, że kerygmat określa zarówno treść oraz czynność głoszenia, jak i pełnienie funkcji herolda, publicznego posłańca, ogłaszanie, przepowiadanie. Głoszenie, ogłaszanie czy też przepowiadanie Słowa Bożego określane jest biblijnie „kerygmą”, zaś treść przepowiadania „kerygmatem”, ale współczesna egzegeza określa terminem „kerygmat” równocześnie treść, jak również czynność głoszenia.
Kḗrygma
Poza dwoma wzmiankami do osoby proroka Jonasza (Mt 12,41; Łk 11,32) rzeczownik kḗrygma nie występuje w ewangeliach kanonicznych, jeden raz obecny jest w Dziejach Apostolskich (Dz 10, 42). W listach św. Pawła użyty został sześciokrotnie: w informacji o głoszeniu nowiny o Jezusie (Tt 1,3) i zmartwychwstaniu (1 Kor 15,14), a także o „mocy Bożej”, jaka towarzyszyła owemu głoszeniu (1 Kor 1,21; 2, 4; 2Tm 4,17). U Hipolita Rzymskiego znaczenie rzeczownika kḗrygma zostało rozszerzone o znaczenia: wyrok, ogłoszenie, proklamacja, zaś Orygenes nadawał terminowi znaczenie głoszenia kazania, głoszenia Ewangelii. Klemens Aleksandryjski określał tak radosne okrzyki, aplauz, oklaski, brawa, jednak w literaturze patrystycznej termin ten najczęściej był używany dla określenia treści apostolskiego przekazu.
Kēryssein
W Nowym Testamencie czasownik kēryssein występuje najczęściej w ewangeliach synoptycznych, a także w Listach św. Pawła. Słowo to jest tam używane na określenie czynności przepowiadania Dobrej Nowiny przez apostołów i uczniów – nie w znaczeniu zapowiadania czegoś co ma się wydarzyć, ale jako ogłoszenie, obwieszczenie tego, co zapowiadały wcześniej proroctwa Starego Testamentu. W całym Nowym Testamencie zostało użyte 60 razy. Z kolei w Septuagincie termin kēryssein został użyty tylko 34-krotnie i służył oddaniu znaczenia sześciu hebrajskich słów, wśród nich określenia opisującego działalność herolda (Rdz 41,43; Est 6,9.11; Dn 3,4; 5,29; 2 Krn 24,9; 2 Krl 10,20).
Keryks
Rzeczownik keryks występuje w Nowym Testamencie tylko trzy razy (1 Tm 2,7; 2 Tm 1,11; 2 P 2,5). W 1. Liście do Tymoteusza Paweł określa siebie jako „głosiciel i apostoł” (κῆρυξ καὶ ἀπόστολος) oraz „nauczyciel narodów” (διδάσκαλος ἐθνῶν ἐν πίστει καὶ ἀληθείᾳ). Autor wskazuje więc, na swoją funkcję (herold), fakt posłania do wykonywania funkcji (apostoł) oraz kompetencje, co łączy funkcję z istotą przekazu. W 2. Liście do Tymoteusza Paweł określa siebie jako herolda-głosiciela (keryksa), którego zadaniem jest głoszenie Ewangelii. Z kolei 2. List Piotra wspomina o Noem, który jako „herold sprawiedliwości” (Νῶε δικαιοσύνης κήρυκα) został uratowany przez Boga. Autor listu wskazuje, że keryksem jest osoba, która realizuje zasady moralne oraz je głosi.
Klemens Rzymski, biskup Rzymu w końcu I wieku, w liście do gminy chrześcijańskiej w Koryncie napisał: „Paweł (...) stał się heroldem Pana na Wschodzie i na Zachodzie, pozyskał też za swoją wierność szlachetną sławę”. Termin keryks był przez Klemensa I i Bazylego Wielkiego odnoszony także do postaci Jana Chrzciciela. Klemens używał tego terminu szerzej – w odniesieniu do proroków w Starym i Apostołów w Nowym Testamencie.
W pierwotnym Kościele „głoszenie” było otaczane szczególną troską. Świadczy o tym 32-krotne użycie w Nowym Testamencie czasowników: εὐαγγελίζω [euaggelízō] oznaczającego „ogłaszać Dobrą Nowinę”, „ewangelizować”, oraz μαρτυρέω [martureó] określającego „świadczenie”, „bycie świadkiem” (Jezusa).
Termin „kerygmat” w języku polskim
Polskojęzyczny termin „kerygmat” został zapożyczony z greki. Występuje jako rzeczownik rodzaju nijakiego „należący do spółgłoskowej deklinacji trzeciej o temacie zakończonym na dentalne -t, które zgodnie z fonetycznymi prawami w języku greckim w mianowniku liczby pojedynczej odpadło”. W polskiej formie owo -t na końcu słowa (pochodzące z dopełniacza) zachowało się, na tej samej zasadzie jak greckie δόγμα, -ατος zostało w języku polskim zapożyczone – za pośrednictwem łaciny – w formie „dogmat”.
Termin nie jest w języku polskim zakorzeniony. Starsze i historyczne słowniki języka polskiego go nie wymieniają. Nie występuje także w „Encyklopedii kościelnej” ks. Michała Nowodworskiego z końca XIX wieku. W „Słowniku kościelnym łacińsko-polskim” (1948) Władysława A. Jougana wymieniony został – jako zapożyczony z greki – termin kerygma, (-atis). Słownik wskazywał na dwa znaczenia: okrzyk, rozkaz oraz ogłoszenie, kazanie. W 1954 Władysław Miziołek opublikował pracę „Egzystencjonalne rozumienie kerygmatu chrześcijańskiego u R. Bultmanna a dogmat”. Szersze wyjaśnienie używanego w literaturze patrystycznej terminu „kerygmat” we współczesnym polskojęzycznym piśmiennictwie można odnaleźć w publikacji Franciszka Drączkowskiego „Kerygmat pisemny w teorii i praktyce Klemensa Aleksandryjskiego” z 1979. W 1987 Stanisław Urbańczyk zauważał, że – w konsekwencji przemian posoborowych – zawarte w tytule jego publikacji, zapożyczone z greki terminy („Charyzmat, kerygmat i homilia”) zaczęły częściej zajmować miejsce używanych wcześniej przez Kościół katolicki polskie określenia: dar Ducha świętego, nauczanie i kazanie.
Eksplikacja terminu
Kerygmat stanowi w teologii chrześcijańskiej podstawę orędzia ewangelicznego i odwołuje się szczególnie do opisywanego w Nowym Testamencie przepowiadania Dobrej Nowiny przez apostołów. Przesłanie owego ogłaszania dotyczyło osoby Jezusa Chrystusa, który był posłany przez Boga, głosił przyjście Królestwa Bożego, w nim wypełniały się proroctwa zawarte w Starym Testamencie, a On umarł, został pogrzebany i zmartwychwstał, po czym został wyniesiony na prawicę Boga w Niebie. Proklamacja jest połączona z wezwaniem do nawrócenia i chrztu. W sensie szerszym termin „kerygmat” określa treść głoszenia, zaś równocześnie, jak również – w sensie ścisłym – czynność publicznego, uroczystego głoszenia.
Kerygmat w Biblii i pismach patrystycznych
Kerygmat Jezusa
Rozgłaszanie „Dobrej Nowiny o Miłości Bożej” miało wzór i początek w kerygmacie Jezusa, który głosił przesłanie o królewskim panowaniu Boga (Βασιλεία τοῦ Θεοῦ [basileia tou theu]). Fraza „Królestwo Boże” pojawia się w Nowym Testamencie 122 razy, w tym 99-krotnie we wszystkich trzech ewangeliach synoptycznych, a 90 w wypowiedziach Jezusa, który po raz pierwszy, wysyłając uczniów w pierwszą podróż misyjną (Mt 10, 1–16), nakazuje, by głosili/wykrzyczeli [Krissete!] kerygmat (πορευόμενοι δὲ κηρύσσετε λέγοντες ὅτι Ἤγγικεν ἡ βασιλεία τῶν οὐρανῶν (Mt 10,7) – w tłumaczeniu BT: „Idźcie i głoście: Bliskie już jest królestwo niebieskie”. W innych opisach ewangelicznych znalazły się frazy mówiące o tym, że Jezus „chodził po Galilei i głosił (krisseon) Ewangelię Bożą”(Mk 1, 14).
Kościół apostolski
Apostołowie zaczęli głosić kerygmat już w dniu święta Pięćdziesiątnicy, podczas którego, zgodnie z biblijnym przekazem, nastąpiło zesłanie na nich Ducha Świętego. Byli świadkami Paschy Chrystusa, mówili o śmierci i zmartwychwstaniu Jezusa jako o wydarzeniu zbawczym.
Do najważniejszych przykładów kerygmatu w Dziejach Apostolskich należała przemowa Piotra w dniu Pięćdziesiątnicy, czyli bezpośrednio po zesłaniu Ducha Świętego (Dz 2, 14–36) – w której mówca głosił, że proroctwo Dawida wypełniło się w zmartwychwstaniu Chrystusa i stawiał za świadków pozostałych apostołów („My wszyscy jesteśmy tego świadkami” (Dz 2, 32)) – oraz mowa, jaką do Żydów i Greków wygłosił w Antiochii Pizydyjskiej Paweł z Tarsu (Dz 13, 16–41), jak też przemowa z okazji chrztu pogańskiego setnika Korneliusza.
Jak wskazał Raniero Cantalamessa, głoszenie kerygmatu przez apostołów było nierozdzielnie związane z celebracją Wielkanocy-Paschy chrześcijańskiej oraz Eucharystii, będących pamiątką śmierci Pana (por. 1 Kor 11,26). Najwcześniejsza wzmianka o tej własnej passze chrześcijan pochodzi z 1 Listu do Koryntian. Około 20 lat od wydarzeń historycznych Paweł mówił o tym, że Chrystus został ofiarowany jako nasza Pascha (1 Kor 5,7). Apostołowie przepowiadali, że to, co zapowiadała Pascha żydowska, spełniło się w Jezusie, w Jego przejściu ze śmierci do życia. Było to najwyższe spełnienie doświadczenia związanego z Wyjściem:
Według Cantalamessy w okresie pomiędzy zredagowaniem Ewangelii synoptycznych i Ewangelii Jana można dostrzec proces rozwoju i dojrzewania kerygmatu. Tym, co stymulowało ten proces, było nauczanie obiecanego przez Jezusa Ducha Świętego oraz doświadczenie życia liturgicznego wspólnot Kościoła.
Ojcowie Kościoła
Klemens Aleksandryjski w swoim dziele „Stromateis” wprowadzał i realizował formę kerygmatu pisemnego, a w swojej „Historii kościelnej” kontynuował ją Euzebiusz z Cezarei. Dla Grzegorza z Nazjanzu głoszeniem kerygmatu mogło być także żmudne, cierpliwe przepisywanie świętych ksiąg.
W pismach patrystycznych termin kḗrygma był używany zarówno dla:
określenia treści:
„treści apostolskiego przekazu” (szeroko używany) – w takim znaczeniu występuje w apokryficznym Pasterzu Hermasa, w pismach Grzegorza z Nyssy („Oratio catechetica”), Hipolita Rzymskiego („Refutatio omnium haeresium sive philos ophumena”), Orygenesa („Commentatorii in Joannem”) i Epifaniusza z Salaminy („Panarion”);
„apostolskiej tradycji wiary” – u Klemensa Aleksandryjskiego (wspomniane już „Stromateis”), Ireneusza z Lyonu („Adversus haereses”), Orygenesa („De principiis”), Euzebiusza z Cezarei (wspomniana „Historia Ecclesiastica”) oraz u Grzegorza z Nyssy („Contra Eunomium”);
„treści wszelkiego przepowiadania”, „materii”, „doktryny” – w tych znaczeniach u: Metodego z Olimpu („Symposium seu convivium virginum”) i Grzegorza z Nazjanzu („Carminum libri duo”);
określenia czynności:
„wyroku”, „ogłoszenia”, „proklamacji” – u Euzebiusza z Cezarei („De ecclesiastica theologia”) oraz u Hipolita Rzymskiego („Refutatio omnium haeresium sive philosophumena”);
„głoszenia Ewangelii” (lub kazania) – między innymi u Metodego z Olimpu („De resurrectione mortuorum”) i Orygenensa („Commentarii in Joannem”);
„oklasków”, „radosnych okrzyków”, „braw” – u Klemensa Aleksandryjskiego w znaczeniu triumfalnych okrzyków (kerýgmaton) anielskich.
Ojcowie Kościoła wyróżniali także „kerygmat czynu”, którym mogło być zarówno proste życie zgodne z wiarą chrześcijańską, jak i męczeństwo czy życie monastyczne. Z tego powodu mnichów nazywano często „milczącymi keryksami”, a Grzegorz z Nazjanzu formę rozgłaszania wiary widział także w męczeństwie.
Nowożytność
Katecheza kerygmatyczna i teologia kerygmatyczna
Praktyka katechezy kerygmatycznej jako głoszenia wtajemniczającego w wiarę została zapomniana wraz z zanikiem katechumenatu w VIII i IX wieku. W jej miejsce pojawiła się praktyka uczenia dzieci w domach „katechizmu”. Mówił o tym Tomasz z Akwinu w swej Sumie teologicznej (STh III q71 a1). Z czasem, zwłaszcza w wyniku rozwoju sztuki drukarskiej w XV wieku, pojawiły się podręczniki, spisane zbiory prawd wiary w formie książkowej.
Mimo akcentowania przez reformację w XVI wieku wagi głoszonego przekazu o zbawieniu w gronie protestantów i katolików mnożyły się podręczniki zwane katechizmami (np. Katechizm Rzymski o charakterze kontrreformacyjnym czy Mały katechizm Marcina Lutra). Naturalistyczne i moralizatorskie ujęcie katechezy z czasów oświecenia spowodowało powstanie na przełomie XVIII i XIX wieku w gronie pastoralistów obszarów języka niemieckiego związanych ze szkołą tybińską (Johann Michael Sailer, Bernhard Overberg, Johann Baptist Hirscher) idei przywrócenia katechezie jej pierwotnego, biblijnego ujęcia. W konsekwencji rozwijała się katecheza kerygmatyczna, której podstawę stanowiło Objawienie Boże. W stosunkowo krótkim czasie nurt ten został osłabiony przez odnawiającą się scholastykę, ale ożywający przed wojną światową ruch biblijny i liturgiczny pozwolił na powrót idei katechezy kerygmatycznej z początku XIX wieku, a także do głoszenia apostolskiego. Teologia kerygmatyczna zyskała ożywienie w 1892 r. wraz z publikacją dzieła niemieckiego teologa Martina Kählera („Der sogenannte historische Jesus und der geschichtliche, biblische Christus”), w którym autor skonfrontował historyczny relatywizm z apostolskim nauczaniem: »Prawdziwy Chrystus to Chrystus proklamowany, a proklamowany Chrystus to Chrystus wiary«. Po I wojnie światowej w Niemczech i Szwajcarii rozwijała się teologia dialektyczna, nurt teologii protestanckiej w łonie którego krytyce podlegał historyzm i psychologizm teologii liberalnej.
Kolejnymi dwoma istotnymi impulsami były: encyklika „Divino afflante Spiritu” papieża Piusa XII, która otwierała pole do rozwoju egzegezy i katechezy, oraz publikacja w 1936 roku książki Josefa Andreasa Jungmanna „Die Frohbotschaft und unsere Glaubensverkündigung”, w której autor postulował postawienie treści wyżej niż metody w katechezie.
W 1938 roku Karl Barth, jeden z najpłodniejszych teologów protestanckich XX w., wydał niewielką książkę „Ewangelia i kształcenie”, w której dowodził, iż źródła pedagogiki chrześcijańskiej nie mogą stanowić teorie pedagogiczne, ale przekaz biblijny. W sposób typowy dla tradycji protestanckiej Barth radykalnie rozdzielił religię i wiarę. Po II wojnie światowej uznanie zdobywała nowa koncepcja edukacji religijnej zwana „nauczaniem ewangelickim” (lub „instruktarzem ewangelickim”), wpisującym się w nurt tradycji kerygmatycznej. W latach 50. XX wieku niemiecka szkoła teologów protestanckich rozwijała się w kierunku teorii kształcenia opartej na hermeneutyce egzystencjalnej. Należący do znaczących reprezentantów tego nurtu Rudolf Bultmann, jeden z najbardziej wpływowych teologów ewangelickich XX wieku, był twórcą idei egzystencjalnego rozumienia kerygmatu chrześcijańskiego. Wraz z Barthem byli filarami protestanckiej teologii kerygmatycznej XX wieku.
Kerygmat w nauczaniu kościołów chrześcijańskich
Kerygmat był i jest wspólnym nauczaniem chrześcijaństwa Wschodu i Zachodu. Kościół katolicki odnotowuję potrzebę „głoszenia i świadczenia” w licznych dokumentach soboru watykańskiego II: w „Dekrecie o pasterskich zadaniach biskupów w Kościele Christus Dominus” (3,5), w „Dekrecie o działalności misyjnej Kościoła Ad gentes divinitus” (13) i „Konstytucji duszpasterskiej o Kościele w świecie współczesnym Gaudium et spes” (44), a także w Adhortacji apostolskiej Pawła VI „O ewangelizacji w świecie współczesnym Evangelii nuntiandi” (3, 4, 26, 29, 63). Według papieża Franciszka kerygmat wyraża się w słowach: „Jezus Chrystus cię kocha, dał swoje życie, aby cię zbawić, a teraz jest żywy u twego boku codziennie, aby cię oświecić, umocnić i wyzwolić” (Adhortacja apostolska „Evangelii Gaudium”, 164).
Kerygmatowi poświęca wiele uwagi Cerkiew prawosławna i widzi w nim „zestaw pierwszych i zasadniczych – wspólnych – prawd chrześcijańskich” o Trójcy Świętej, a samo jego głoszenie zostało przekazane następcom apostołów, jako kontynuacja ich misji. Paul Evdokimov, jeden z najważniejszych XX-wiecznych rosyjskich prawosławnych teologów, uważał, że – obok wsłuchiwania się w głos świętych i ich doświadczenie Boga – kerygmat jest oczywistym, kluczowym elementem doktrynalnym teologii.
Świadkowie Jehowy dla oddania greckiego słowa kérygma przyjmują termin „głoszenie”, „ogłaszanie” i – zgodnie ze swoją doktryną – odnoszą go do ogłaszania lub do publicznego obwieszczania „Królestwa Bożego”.
„Interpretacja kerygmatyczna” w literaturoznawstwie
Sakralny wymiar literatury pięknej był przedmiotem badań wielu naukowców. Pod koniec lat 60. XX w. francuski filozof i egzegeta biblijny Paul Ricœur próbował znaleźć metodę na przełamanie „konfliktu interpretacji” między fenomenologią sacrum, a egzegezą kerygmatyczą („Le Conflit des interprétations. Essais d’herméneutique” (Paryż, 1969)). W Polsce ograniczenia metodologii strukturalnej diagnozował z perspektywy hermeneutycznej Ryszard Przybylski, historyk literatury polskiej, profesor Instytutu Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk („Współczesny humanista wobec antropologii chrześcijańskiej” („Znak”, 1980)). Na przełomie lat 70. i 80. XX w. filolog Marian Maciejewski z Katedry Literatury Oświecenia i Romantyzmu KUL zainicjował metodę interpretacji kerygmatycznej literatury. Przedstawił ją w 1991 w publikacji („«ażeby ciało powróciło w słowo». Próba kerygmatycznej interpretacji literatury”) poświęconej poezji Mickiewicza, Słowackiego, Norwida i Malczewskiego oraz gawędzie romantycznej. Maciejewski twierdził, że „...kerygmat obwieszczający zbawienie w Jezusie ukrzyżowanym, zmartwychwstałym i udzielającym za darmo swego ducha jako odpowiedzi Boga miłości na najgłębsze, destrukcyjne problemy egzystencjalne człowieka, na jego przekleństwo spowodowane uczestnictwem w zabójstwie Pana Chwały, jest owym kamieniem probierczym o jasno rozróżnialnych składnikach doktrynalnych zdolnych oświetlić każdy wymiar kondycji ludzkiej”, a oparcie na nim porównawczych badań literaturoznawczych daje możliwość uchwycenia „istotnie chrześcijańskiego wymiaru tekstu, oddzielając wyraźnie to, co tylko «religijne», od tego, co chrześcijańskie, uchylając «mgławicową» identyfikację religiologiczną”. Metoda bywa przez badaczy nazywana także krytyką kerygmatyczną lub hermeneutyką kerygmatyczną. Literaturoznawcy komentowali, że „dzięki maksymalnie pełnej interpretacji (w aspekcie poetyki historycznej) oraz zaangażowanej postawie czytelnika utworu (w aspekcie aksjologii) sztuka ujawnia osobowy, tożsamościowy kontekst macierzysty”. Wojciech Gutowski, profesor historii literatury polskiej, podejmując próbę klasyfikacji systematyzującej, zaliczył krytykę kerygmatyczną do postaw w obrębie hermeneutyki wyznaniowej.
Przypisy
Chrześcijaństwo |
801 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Chrze%C5%9Bcija%C5%84stwo | Chrześcijaństwo | Chrześcijaństwo (, ) – monoteistyczna religia objawiona, określana niekiedy jako „chrystianizm”. Jest oparta na nauczaniu Jezusa Chrystusa przekazanym w ewangeliach kanonicznych oraz treści pism religijnych składających się na Biblię. Chrześcijaństwo narodziło się w I wieku n.e. w Palestynie. Obecnie jest ono największą religią, skupiającą 32% ludności świata, z czego ponad połowa to katolicy, ponad jedna trzecia – protestanci, a większość pozostałych prawosławni.
Pierwotna doktryna
Zgodnie z najstarszymi Credo (IV w. n.e) Jezus jest współistotny z Bogiem judaizmu i nosi boski tytuł – Pan (Kyrios, Adonai), którego to rzeczownika żydzi i zdecydowana większość chrześcijan używają jako zamiennika imienia własnego samego Stwórcy.
Wyznawanie wiary w Jezusa, wyrażające się w uważaniu go za mesjasza i syna Bożego, wiary w jego odkupieńczą śmierć i zmartwychwstanie, jest dla chrześcijan podstawową drogą zbawienia (por. Rz 10,9).
Przekazywanie depozytu wiary chrześcijaństwo urzeczywistniało najpierw poprzez ustne przepowiadanie kerygmatu oraz przez pisma apostolskie, spisane za życia apostołów, czyli pierwszych dwunastu uczniów Jezusa, których wybrał jako nowych patriarchów Kościoła – Ludu Bożego Nowego Przymierza, na wzór 12 pokoleń Jakuba. Odczytywano je, razem z Biblią hebrajską (na początku głównie Proroków), na uroczystych zebraniach niedzielnych.
Po śmierci apostołów, w długim procesie rozeznawania, ustalono kanon pism apostolskich uznanych za autentyczne, a według niektórych wyznań (prawosławny i rzymsko-katolicki), dalszy przekaz wiary dokonuje się przez Tradycję – która wyjaśnia pisma Nowego Testamentu, i której podstawowe prawdy zostały sformułowane na pierwszych czterech soborach powszechnych chrześcijaństwa niepodzielonego.
Świętem, obchodzonym jako pierwsze w chrześcijaństwie i uznawanym za najważniejsze przez większość chrześcijan, jest Wielkanoc (Pascha), obchodzona w niedzielę na pamiątkę Zmartwychwstania Chrystusa – ukoronowania obiektywnego dzieła Zbawienia.
Nazwa i symbolika
Zgodnie z Dziejami Apostolskimi (11,26) „W Antiochii po raz pierwszy nazwano uczniów chrześcijanami” (gr. Χριστιανός). Określenie to pochodziło prawdopodobnie z kręgów pogańskich i miało początkowo negatywny wydźwięk. Z czasem zaczęło wyrażać odrębność wierzących w Jezusa Chrystusa (wcześniejsze terminy to „wierzący”, „uczniowie”).
Pierwsze użycie terminu chrześcijaństwo (gr. Χριστιανισμός) w tekście biblijnym odnotowano w Dziejach Apostolskich (Dz 26,28). Pojawia się ono również u Tertuliana, Grzegorza z Nyssy i u innych pisarzy wczesnochrześcijańskich.
Pierwotnie symbolem chrześcijaństwa, a właściwie znakiem rozpoznawczym była ryba, jako graficzne przedstawienie akrostychu ICHTYS (po grec. Ichtys oznacza rybę), w którym każda z jego pięciu liter początkuje najbardziej istotne określenia Boga Człowieka: Jesus ChristosTheu Hijos Sóter (Jezus, Chrystus, Syn Boga, Zbawiciel).
Dopiero w IV w. po Konstantynie Wielkim z chrześcijaństwem łączono symbol krzyża. Nawiązano w ten sposób do dwóch pierwszych liter greckich słowa Christos (Χ – chi i Ρ – ro), a następnie również do ukrzyżowania Jezusa.
Podstawy wiary
Chrześcijaństwo jest objawioną religią monoteistyczną, która bierze swój początek od Jezusa z Nazaretu. Według wiary chrześcijańskiej, Bóg objawiał się ludzkości stopniowo w historii Izraela i Kościoła. Proces ten swą pełnię osiągnął w Jezusie Chrystusie. Wraz z judaizmem chrześcijanie wyznają, że Bóg jest jeden i że jest Stwórcą świata widzialnego i niewidzialnego, duchowego, i jest transcendentny wobec niego. Człowiek jest koroną stworzenia, obrazem Boga, ukazującym umysł Twórcy. Jednak obecna egzystencja człowieka jest w konflikcie z pierwotnym zamiarem stwórczym Boga. Konflikt ten nie może być usunięty ludzkimi siłami, z powodu grzechu pierworodnego, który sprawił, że człowiek żyje w alienacji, łamiąc Prawo Boże i sprawiedliwość i jest poddany grzechowi i śmierci. Bóg odpowiedział na ten stan poprzez Wcielenie swego Syna, Słowo, które stało się ciałem (J 1, 14). Przynajmniej od soboru nicejskiego (325) częścią chrześcijańskiej ortodoksji jest wiara, że Jezus Chrystus jest odwiecznym Synem Bożym, równym co do istoty Bogu Ojcu, a zatem Bóg jest jeden w istocie, troisty w osobach (hipostazach): jako Bóg Ojciec, Syn Boży (Jezus) i Duch Święty. W ciągu wieków istnienia chrześcijaństwa kanon wiary był różnie definiowany przez teologów. Jednak absolutne minimum, którego już nie można zredukować, by nie wyjść poza chrześcijaństwo, jest wiara w to, że poprzez życie, śmierć i zmartwychwstanie Chrystusa Bóg przyniósł światu zbawienie.
Każda z osób Bożych ma tę samą, jedną boską istotę (naturę) i pozostaje we wzajemnej relacji osobowej na zasadzie pochodzeń: Bóg Ojciec stanowi zasadę pochodzenia dla Syna, a razem z nim (wspólnie – łac. filioque – w tradycji zachodniej, przez Syna – łac. per filium – w tradycji wschodniej) dla Ducha Świętego.
W III w. n.e. w łonie chrześcijaństwa w ramach dyskusji chrystologicznych pojawiła się nauka arianizmu, głosząca, że Jezus Chrystus, Syn Boży, nie jest równy Ojcu i jest jemu podporządkowany. Pogląd ten został przez autorytet apostolski Kościoła odrzucony jako herezja już na soborze w Nicei w 325 r., co zostało zapisane w symbolu nicejskim, a następnie potwierdzone przez sobór konstantynopolitański I (381 r.) w Nicejsko-konstantynopolitańskim wyznaniu wiary.
Jednorodzony Syn Ojca, który „stał się człowiekiem” w Jezusie Chrystusie, przez swą śmierć i zmartwychwstanie dokonał dzieła odkupienia człowieka i świata, dając ludziom, którzy wierzą, zbawienie i życie wieczne. Chrześcijanie oczekują powszechnego zmartwychwstania oraz sądu ostatecznego, na którym nastąpi podział na zbawionych i potępionych.
W najbardziej elementarnej postaci doktryna ta została wyrażona w symbolach wiary: nicejsko-konstantynopolitańskim, apostolskim i atanazjańskim. Wyznacznikiem wiary chrześcijańskiej są orzeczenia siedmiu soborów powszechnych, na których sformułowano podstawowe dogmaty: o boskości Syna Bożego (sobór nicejski I – 325 rok), o boskości Ducha Świętego (sobór konstantynopolitański I – 381 rok), o godności Marii jako „Theotokos, Matce Bożej” (sobór efeski – 431 rok) i o dwóch naturach Chrystusa (sobór chalcedoński – 451 rok). Ostatniego ze wspomnianych dogmatów nie przyjmują Kościoły tzw. monofizyckie.
Podstawowym przykazaniem etycznym chrześcijan oprócz przykazań Dekalogu jest przykazanie miłości Boga oraz bliźniego (w tym nieprzyjaciół). Miłość polega nie na akceptacji grzechu, ale nieżywieniu negatywnych uczuć względem źle czyniących, krzywdzących, nieszukaniu odwetu, ale pozostawieniu człowiekowi prawa do wyboru własnej drogi, do wolności, którą każdy powinien szanować, podobnie jak Bóg to czyni względem każdego człowieka.
W myśl nauczania, w żadnym wypadku nie oznacza to wspierania drugiego człowieka w czynieniu zła. Jeżeli jednak zechce czynić dobro, jest bratem, któremu chrześcijanin winien nieść podstawową pomoc w zależności od możliwości, nie zaniedbując własnego zbawienia.
To dobro każdy chrześcijanin ma mnożyć w codziennym życiu, w każdym miejscu, w każdym czasie, dając przykład życia uczciwego, mówiąc prawdę, na zło odpowiadając życzliwą stanowczością, pokonując własny lęk, słabość, doskonaląc się w dobroci i życzliwości, odcinając się odważnie od wszelkich złych zachowań, nawet gdyby to miało kosztować wiele.
Statystyki
Chrześcijaństwo jest obecnie najliczniej reprezentowaną religią na świecie.
Dziś istnieje już 41 tys. odłamów i wspólnot kościelnych. Liczbę tę zawyżają liczne niezależnie działające, choć sobie pokrewne wspólnoty protestanckie; często spotyka się z liczbą 21 nurtów (tradycji) protestanckich.
Bardzo trudno jest szacować dokładną liczebność wyznawców chrześcijaństwa, ponieważ wiele z odłamów prowadzi w różny sposób statystyki członkostwa, które często nie pokrywają się z liczbą praktykujących. Na przykład katolicyzm, gdzie się praktykuje chrzest niemowląt, uważa każdego ochrzczonego za swojego wyznawcę, nawet jeżeli został on członkiem innego wyznania bądź religii, a niekiedy nawet gdy dokonał oficjalnej apostazji. W Europie Północnej, gdzie wiele kościołów protestanckich jest wciąż religią państwową, lub zachował się zwyczaj płacenia podatku kościelnego praktykuje zaledwie kilka procent z nominalnych członków kościoła. W wielu krajach Ameryki Łacińskiej i Filipin obserwuje się też wzajemne podbieranie konwertytów i częste zmiany wyznań, co skutkuje bardzo niskim poziomem wierności nowemu odłamowi (na poziomie 20–30% w skali roku).
Nurty i denominacje
Według badań PEW Forum, z chrześcijaństwem identyfikuje się blisko 32% ludności świata (według raportu z 2011 r.). Według sprawozdania organizacji spośród blisko 2,2 miliarda chrześcijan wyróżnia się:
ok. 1,1 mld katolików (50,1% wszystkich chrześcijan i 15,9% światowej populacji),
ok. 800 mln protestantów (odpowiednio 36,7% i 11,6%), w tym:
ok. 279 mln zielonoświątkowcy
ok. 215 mln ewangelikalni
ok. 85 mln anglikanie
ok. 80 mln ewangelicy reformowani
ok. 77 mln luteranie
ok. 74 mln metodyści
ok. 72 mln baptyści (według danych samego kościoła około 100 mln)
ok. 21 mln adwentyści (99% adwentystów zrzesza Kościół Adwentystów Dnia Siódmego)
ok. 260 mln prawosławnych i wiernych kościołów orientalnych (odpowiednio 11,9% i 3,8%),
ok. 16,4 mln mormoni (głównie Kościół Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich i Społeczność Chrystusa) – 0,7%
ok. 8,7 mln Świadkowie Jehowy (0,4%)
ok. 2 mln Stowarzyszenie Chrześcijańskiej Nauki (0,1%)
wspólnoty chrześcijańskie niezarejestrowane
również różnego rodzaju sekty pochodzenia chrześcijańskiego.
Należy wziąć pod uwagę, że 305 mln chrześcijan należy do różnych ruchów charyzmatycznych wewnątrz swoich odłamów (np. ruch Odnowy w Duchu Świętym wewnątrz katolicyzmu), stąd często można spotkać wyższe wartości chrześcijan charyzmatycznych.
Najwięcej chrześcijan (36,8%) żyje w obu Amerykach, z tym że dystrybucja jest różna dla każdej grupy odłamów. Najwięcej chrześcijan żyje w Stanach Zjednoczonych (246,8 mln), Brazylii (175,8 mln) i Meksyku (107,8 mln). Krajami posiadającymi najliczniejszą mniejszość chrześcijańską są Chiny (67 mln), Indie (31,9 mln) i Indonezja (21,2 mln).
Ponad 12% populacji katolików mieszka w Brazylii (3/4 miejscowych chrześcijan). Polska jest ósmym na świecie i trzecim w Europie krajem pod względem populacji katolickiej. Katolicyzm jest najbardziej na świecie rozpowszechnionym odłamem chrześcijaństwa, obecnym przede wszystkim w Ameryce (47,5% wszystkich katolików), Europie (23,9%), Afryce Subsaharyjskiej (16,1%) i w niektórych krajach Azji (przede wszystkim Filipiny, Timor Wschodni i Liban, duże mniejszości także w Chinach, Wietnamie, Korei i Indonezji).
Jeden na pięciu protestantów mieszka w Stanach Zjednoczonych (blisko 160 mln), jeden na trzech w Afryce Subsaharyjskiej (najwięcej w Nigerii – 59,7 mln). Historycznie odłamy protestantyzmu dominują także w Europie Północnej. W Ameryce Łacińskiej i Azji można spotkać spore mniejszości protestanckie (największe w Chinach, Brazylii i Indiach).
Wyznawcy kościołów wschodnich dominują w Europie Wschodniej, północnej Azji, w Etiopii i są najliczniejszą grupą chrześcijan na Bliskim Wschodzie. Ponad 100 mln prawosławnych mieszka w Rosji. Krajem z największą populacją kościołów orientalnych jest Etiopia (36 mln). Jedynie jeszcze w Erytrei i Armenii kościoły orientalne są największą grupą religijną.
Według Międzynarodowego Biuletynu Badań Misyjnych (International Bullettin of Missionary Research) dziennie przybywa 80 tysięcy chrześcijan.
Kryteria przynależności
Pierwsze wieki
Historycznie, w ciągu pierwszych sześciu wieków istnienia chrześcijaństwa przekaz wiary był podstawowym kryterium przynależności. Czystość wiary, kerygmat, był strzeżony bardzo ściśle, jako wyraz jedności uczniów Chrystusa i kościołów lokalnych w całej «oikumene» – w całym Kościele powszechnym. Chrześcijanie przekazywali innym, swoim uczniom dokładnie to, co przejęli od tych, którzy im głosili wiarę. Tak rozumiał swoją misję apostolską św. Paweł:
Chrześcijaństwo rozumiało samo siebie jako wspólnotę wyznającą tę samą wiarę, jako Kościół mający następujące cechy: jedność, świętość, katolickość (powszechność) i apostolskość (Sukcesja apostolska) – ecclesia una, sancta, catholica, apostolica (Credo Nicejsko-konstantynopolitańskie, 381 r.).
W odniesieniu do osób i grup wyznających wiarę w sposób uznany przez Kościół za heterodoksalny stosowano anatemę, która oznaczała usunięcie z Kościoła, równoznaczne z utratą prawa do używania nazwy „chrześcijański” przez owe osoby czy wspólnoty.
Podstawowe prawdy dogmatyczne na temat tajemnicy Chrystusa i Osób Trójcy Świętej zostały zdefiniowane na pierwszych czterech soborach powszechnych: nicejskim I (325), konstantynopolitańskim I (381), efeskim (431) i chalcedońskim (451).
Sobory te, niektóre wyznania, które współcześnie zalicza się do chrześcijańskich, uznały za niechrześcijańskie, jako zaprzeczające jakiejś istotnej prawdzie wiary chrześcijańskiej. Arianie zostali wyłączeni z chrześcijaństwa przez sobór nicejski I, pelagianie przez synody w Kartaginie, a następnie razem z Nestorianami przez sobór efeski.
Konsekwencje Wielkiej schizmy i reformacji
W związku z podziałem chrześcijaństwa na prawosławie i katolicyzm, które w 1054 r. wzajemnie obłożyły się anatemami, a następnie wskutek rozbicia Kościoła katolickiego w czasie reformacji w XVI w., autorytet Magisterium Kościoła w obrębie całego chrześcijaństwa uległ dewaluacji. Odtąd poszczególne Kościoły i wspólnoty wyznaniowe strzegły własnej ortodoksji w ramach własnej jurysdykcji kościelnej.
Współcześnie wszystkie trzy wielkie nurty chrześcijaństwa: katolicyzm, prawosławie i tradycyjne wyznania protestanckie, jak luteranizm, kalwinizm i anglikanizm, przyjmują nauczanie chrystologiczne i trynitarne pierwszych czterech soborów powszechnych za wyznacznik przynależności do chrześcijaństwa. Chodzi przede wszystkim o wiarę w dwie natury Chrystusa: boską i ludzką, oraz o uznanie współistotności trzech Osób Boskich: Ojca, Syna i Ducha Świętego. Wiarę tę wyznaje się przy chrzcie.
Religioznawcy i eklezjolodzy stosują tu najczęściej następujące kryteria:
dogmatykę, czyli naukę danego Kościoła;
kryteria historyczne;
obrządek (który wiąże się z tradycją liturgiczną);
stosunek do innych Kościołów (pozostawanie w unii, w schizmie).
Związki wyznaniowe nie uznające soborów powszechnych
Wobec związków wyznaniowych, które nie uznają ustaleń soborów powszechnych, powyższe kryteria są niemożliwe do zastosowania.
Dotyczy to zwłaszcza powstałych w XIX w. z nurtu protestanckiego takich grup religijnych, jak mormoni oraz świadkowie Jehowy i inne wyznania wywodzące się z Badaczy Pisma Świętego. Uznają synostwo Boże Jezusa Chrystusa, lecz nie uznają dogmatu o Trójcy Świętej.
Nie wszystkie wyznania uznające się za chrześcijańskie mają ramy organizacyjne, czy choćby sprecyzowaną doktrynę, wobec czego ich klasyfikacja nie może być doskonała i w pełni obiektywna. Stosuje się podziały mające za kryterium stosunek danego wyznania do konkretnej kwestii teologicznej (typu „a – nie-a”, np. monofizytyzm – diofizytyzm, trynitaryzm – antytrynitaryzm itd.), ale żaden taki podział nie jest wyczerpujący, ponieważ pozostawia wiele wyznań, dla których dana kwestia jest obojętna. Istnieją również poglądy teologiczne, które wymykają się wszelkim klasyfikacjom, ponieważ zajmują pozycję całkowicie autonomiczną. Dlatego w klasyfikacji wyznań chrześcijańskich często stosowany jest podział oparty na tradycji.
Podobny problem odrzucenia klasycznych kryteriów przynależności do chrześcijaństwa występuje w nowych, synkretycznych ruchach religijnych, które też uważają się za chrześcijańskie.
Klasyfikacja wyznań chrześcijańskich
Chrześcijanie wierzą w jeden Kościół powszechny ustanowiony przez Jezusa, jako wspólnotę ludzi wierzących i dążących do zbawienia. Część z nich uważa, że owym kościołem jest zgromadzenie, do którego należą (chrześcijanie ekskluzywni), a inna część, że kościołem tym jest niewidzialna wspólnota ludzi połączonych wspólną wiarą, należących do różnych wyznań (chrześcijanie inkluzywni). W skrajnym ujęciu pierwsze podejście skłania do odmawiania innym wyznaniom prawa do nazywania się chrześcijańskimi oraz prozelityzmu – nakłaniania innowierców do przyjęcia swoich wyznawanych wartości i wynikających z nich zasad moralnych. Drugie skłania do prawidłowo pojmowanego ekumenizmu oraz dostrzegania w innych wyznaniach inspirujących wartości. Ponieważ w ramach chrześcijaństwa funkcjonuje wiele wyznań, te wewnętrzne podziały mogą być przez wiernych traktowane albo jako największa rana współczesnego chrześcijaństwa, albo jako jego bogactwo i wartość.
Klasyczny podział dzieli chrześcijaństwo na trzy główne odłamy:
katolicyzm – obejmujący przede wszystkim Kościół katolicki wraz z obrządkami – łacińskim, greckokatolickim i innymi wschodnimi, wyznania starokatolickie, w tym mariawityzm, oraz nurty tradycjonalistyczne i liberalne
Kościoły wschodnie – do której zaliczamy prawosławie w tym staroobrzędowcy oraz Kościoły orientalne i asyryjskie,
protestantyzm – szereg wyznań wywodzących się z XVI-wiecznej Reformacji, w tym luteranizm, kalwinizm, baptyzm, metodyzm, adwentyzm i pentekostalizm, a także protestancki nurt anglikanizmu. Do Kościołów protestanckich zalicza się też najstarsze z nich, jeszcze przedreformacyjne zbory waldensów i husytów, istniejące od czasów średniowiecznych myślicieli: Piotra Waldo i Jana Husa; od tego ostatniego wyłoniła się też Jednota bratři českých („bracia czescy”), która w czasach reformacji przyłączyła się do protestantyzmu.
Ponadto często wyróżnia się jeszcze:
anglikanizm (obejmujący m.in. Kościoły episkopalne) często wyróżnia się jako czwarty nurt chrześcijaństwa, „drogę środka” (via media) między katolicyzmem a protestantyzmem, będący w komunii zarówno kościołami starokatolickimi (nurt katolicki), jak i luterańskimi w ramach Wspólnoty Porvoo (nurt protestancki).
wyznania antytrynitarne – nie uznające doktryny o Trójcy Świętej.
niezarejestrowane wspólnoty żyjące na wzór pierwszych chrześcijan.
Ze względu na mnogość istniejących wyznań chrześcijańskich nie można mówić o jednolitym przywództwie wśród chrześcijan.
Inne wspólnoty wywodzące się z chrześcijaństwa
Na świecie istnieje również wiele religii wywodzących się historycznie z chrześcijaństwa (założycielami byli członkowie różnych kościołów chrześcijańskich), ale częściowo lub całkowicie odchodzących od podstawowych doktryn, właściwych chrześcijaństwu.
Przykładem może być antropozofia Rudolfa Steinera, przyjmująca reinkarnację. Z kolei w Stanach Zjednoczonych powstał Kościół Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich, którego wyznawcy nazywani są mormonami, gdyż obok Biblii uznają jeszcze Księgę Mormona – według wyznawców tej religii, będącą autorstwa Żydów, którzy wywędrowali z Jerozolimy do Ameryki w VI wieku przed Chrystusem.
Chrześcijaństwo a masoneria
Nauka chrześcijańska, w której Jezus Chrystus jest sprawcą zbawienia, jest nie do pogodzenia z deistyczną masońską koncepcją samozbawienia. Kościół katolicki, kościoły wschodnie i konserwatywne kościoły protestanckie mają do wolnomularstwa negatywny stosunek. W praktyce zakazy przynależności są często łamane. Wśród duchownych kościołów liberalnych zdarzają się masoni. Zarzuca się im chęć zatarcia różnic między chrześcijaństwem i innymi religiami, zniszczenia tradycyjnych kościołów. Istnieje pogląd, że mormonizm zrodził się z inspiracji masońskiej. Według jednej z legend masońskich sam Jezus miałby być masonem.
Prześladowania chrześcijan
Współcześnie w wielu krajach świata dochodzi do prześladowań chrześcijan z powodu wyznawanej przez nich wiary. Według raportu organizacji Pomoc Kościołowi w Potrzebie chrześcijanie są dyskryminowani w ponad 70 krajach świata. Według tego opracowania prześladowania dotyczą ok. 200 mln osób, zaś rocznie ginie ok. 170 tys. osób. Najtrudniejsze warunki panują w takich krajach jak: Afganistan, Erytrea, Chińska Republika Ludowa, Korea Północna, Mjanma, Pakistan, Nigeria, Sudan, Wietnam i Zimbabwe. Przedstawiciele organizacji Pomoc Kościołowi w Potrzebie twierdzą, że obecnie chrześcijaństwo jest najbardziej prześladowaną religią na świecie.
W 2011 roku – według agencji informacyjnej Idea oraz Dzieło Pomocy Prześladowanym Chrześcijanom „Open Doors” – na całym świecie jest prześladowanych 100 mln chrześcijan. Takie same dane podał w 2010 roku Frankfurter Allgemeine Zeitung dodając, że sytuacja chrześcijan jest najtrudniejsza w krajach takich jak: Iran, Arabia Saudyjska, Somalia, Malediwy, Afganistan, Jemen, Mauretania, Laos i Uzbekistan. Zjawisko spotkało się m.in. z odpowiedzią Unii Europejskiej w postaci rezolucji Parlamentu Europejskiego, która potępiła akty przemocy wobec wyznawców wszelkich religii.
W 2011 roku Obserwatorium Nietolerancji i Dyskryminacji Chrześcijan w Europie opublikowało raport na temat dyskryminacji chrześcijan w Europie w latach 2005–2010.
Tematyka współczesnych prześladowań poruszana jest w audycji Kirche in Not. W roku 2012 problem dyskryminacji i prześladowań chrześcijan dotyczył ok. 75 państw świata.
Kobiety w chrześcijaństwie
Podstawowa chrześcijańska wizja kobiety, jej ról w rodzinie, społeczeństwie i Kościele, podkreśla jej równość z mężczyzną w odniesieniu do godności ludzkiej i zbawienia. Według Biblii zarówno mężczyzna, jak i kobieta, zostali stworzeni na Boży obraz, mieli udział w relacji z Bogiem, a także współdzielili odpowiedzialność za dar życia i wychowywanie potomstwa oraz panowanie nad stworzeniem:A wreszcie rzekł Bóg: «Uczyńmy człowieka na Nasz obraz, podobnego Nam. Niech panuje nad rybami morskimi, nad ptactwem powietrznym, nad bydłem, nad ziemią i nad wszystkimi zwierzętami pełzającymi po ziemi!» Stworzył więc Bóg człowieka na swój obraz, na obraz Boży go stworzył: stworzył mężczyznę i niewiastę. Po czym Bóg im błogosławił, mówiąc do nich: «Bądźcie płodni i rozmnażajcie się, abyście zaludnili ziemię i uczynili ją sobie poddaną; abyście panowali nad rybami morskimi, nad ptactwem powietrznym i nad wszystkimi zwierzętami pełzającymi po ziemi
/Księga Rodzaju 1,26-28/
Oto rodowód potomków Adama. Gdy Bóg stworzył człowieka, na podobieństwo Boga stworzył go; stworzył mężczyznę i niewiastę, pobłogosławił ich i dał im nazwę "ludzie", wtedy gdy ich stworzył. /Księga Rodzaju 5, 1-2/
Nie ma już Żyda ani poganina, nie ma już niewolnika ani człowieka wolnego, nie ma już mężczyzny ani kobiety, wszyscy bowiem jesteście kimś jednym w Chrystusie Jezusie. /List do Galatów 3, 28/
Potem Pan Bóg rzekł: «Nie jest dobrze, żeby mężczyzna był sam, uczynię mu zatem odpowiednią dla niego pomoc». Ulepiwszy z gleby wszelkie zwierzęta lądowe i wszelkie ptaki powietrzne, Pan Bóg przyprowadził je do mężczyzny, aby przekonać się, jaką on da im nazwę. Każde jednak zwierzę, które określił mężczyzna, otrzymało nazwę "istota żywa"*. I tak mężczyzna dał nazwy wszelkiemu bydłu, ptakom powietrznym i wszelkiemu zwierzęciu polnemu, ale nie znalazła się pomoc odpowiednia dla mężczyzny /Księga Rodzaju 2, 18-20/Adam nie znajduje odpowiedniej pomocy w zwierzętach, staje się nią kobieta. Według R. Davida Freedmana etymologiczne tłumaczenie zwrotu z Rdz 2, 20 „pomoc odpowiednia” (hebr. ezer kenegdo) powinno brzmieć "moc/siła odpowiadająca" mężczyźnie, co uwypukla równość i stosowność kobiety, dzięki którym uśmierzy ona samotność mężczyzny. Jednocześnie chrześcijaństwo wskazuje oczywisty fakt, że obie płcie nie są identyczne. Różnice sprawiają możliwość wzajemnego uzupełniania się, komplementarności.
Przypisy
Bibliografia |
188981 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Fio%C5%82ek | Fiołek | Fiołek (Viola L.) – rodzaj roślin z rodziny fiołkowatych (Violaceae). Obejmuje około 525-600 gatunków, rosnących głównie w Europie (92 gatunki, w tym w Polsce 25), w Azji, Ameryce Północnej i Południowej, poza tym także w Australii. Większość gatunków rośnie w strefie klimatu umiarkowanego oraz na obszarach górskich. Zasiedlają bardzo zróżnicowane siedliska – lasy, łąki i mokradła, ale najczęściej murawy wysokogórskie i miejsca skaliste w górach. Liczne odmiany uprawne fiołków, określane jako fiołek ogrodowy lub bratek ogrodowy V. ×wittrockiana, są popularnymi jednorocznymi roślinami ozdobnymi. Powstały w wyniku zmieszania fiołka trójbarwnego V. tricolor i innych gatunków, zwłaszcza fiołka ałtajskiego V. altaica. Dodatkowo skrzyżowanie z pirenejskim fiołkiem rogatym V. cornuta pozwoliło uzyskać trwałe rośliny uprawne, o drobniejszych kwiatach, rozpowszechniające się w uprawie zwłaszcza od początku XXI wieku.
Morfologia
Pokrój Byliny, rzadziej rośliny roczne, wyjątkowo półkrzewy i niskie krzewy do 10 cm wysokości.
Liście Skrętoległe, pojedyncze, całobrzegie lub ząbkowane, z rozmaitymi przylistkami – od niepozornych, po okazałe, liściokształtne, często głęboko podzielone.
Kwiaty Pojedyncze, grzbieciste, wolnopłatkowe. Poza normalnymi kwiatami nierzadko powstają kwiaty klejstogamiczne – drobne, ze zredukowanym okwiatem, w których dochodzi do samozapylenia. Działek kielicha jest 5, są niezrośnięte, ale często mają różne przydatki. Także wolnych płatków jest pięć, ale są one zróżnicowane. Górna para płatków zwykle jest wzniesiona ku górze. Para bocznych płatków jest zwykle mniejsza. Dolny płatek jest największy, posiada ostrogę i silniejsze żyłkowanie. Barwa płatków jest zróżnicowana. Pręcików jest 5, dwa dolne z nich wykształcają ostrogi i produkują nektar. Zalążnia jest górna, z pojedynczą szyjką słupka.
Owoc Torebka; nasiona zwykle z elajosomem.
Systematyka
Pozycja systematyczna według APweb (aktualizowany system APG III z 2009)
Rodzaj sklasyfikowany do podrodziny Violoideae w obrębie rodziny fiołkowatych (Violaceae), prawdopodobnie siostrzanej dla męczennicowatych (Passifloraceae). Rodzina należy do obszernego rzędu malpigiowców (Malpighiales) i wraz z nim do kladu różowych w obrębie okrytonasiennych.
Pozycja systematyczna według systemu Reveala (1993–1999)
Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa Rosopsida Batsch, podklasa ukęślowe (Dilleniidae Takht. ex Reveal & Tahkt.), nadrząd Violanae R. Dahlgren ex Reveal, rząd fiołkowce (Violales Perleb), rodzina fiołkowate (Violaceae Batsch), podrodzina Violoideae Burnett, plemię Violeae DC., podplemię Violinae Kitt. in A. Rich., rodzaj fiołek (Viola L.).
Gatunki flory Polski
fiołek alpejski (Viola alpina Jacq.)
fiołek bagienny (Viola uliginosa Besser)
fiołek biały (Viola alba Besser)
fiołek bławatkowy (Viola cyanea Čelak.)
fiołek błotny (Viola palustris L.)
fiołek dacki (Viola dacica Borbás)
fiołek drobny (Viola pumila Chaix)
fiołek dwukwiatowy (Viola biflora L.)
fiołek Kitaibela (Viola kitaibeliana Roem. & Schult.) – efemerofit
fiołek kosmaty (Viola hirta L.)
fiołek leśny (Viola reichenbachiana Jord. ex Boreau)
fiołek mokradłowy (Viola persicifolia Schreb.)
fiołek pagórkowy (Viola collina Besser)
fiołek polny (Viola arvensis Murray)
fiołek przedziwny (Viola mirabilis L.)
fiołek psi (Viola canina L.)
fiołek Rivina (Viola riviniana Rchb.)
fiołek skalny (Viola rupestris F.W. Schmidt)
fiołek torfowy (Viola epipsila Ledeb.)
fiołek trójbarwny (Viola tricolor L. s.str.)
fiołek wonny (Viola odorata L.)
fiołek wyniosły (Viola elatior Fr.)
fiołek żółty (Viola lutea Huds.)
Gatunki uprawiane w Polsce
fiołek ałtajski (Viola altaica Kwe.-Gawl)
fiołek dłoniasty (Viola palmata L.)
fiołek jednokwiatowy (Viola uniflora L.)
fiołek kalaminowy (Viola lutea subsp. calaminaria (Ging.) Nauenb.)
fiołek kanadyjski (Viola canadensis L.)
fiołek kapturkowaty (Viola obliqua Aiton)
fiołek labradorski (Viola labradorica Schrank)
fiołek mandżurski (Viola mandshurica W.Beck.)
fiołek missouryjski (Viola missouriensis Greene)
fiołek motylkowaty (Viola papilionaceae Pursh)
fiołek nagi (Viola glabella Nutt.)
fiołek okrągłolistny (Viola rotundifolia Mischr.)
fiołek ogrodowy, bratek (Viola x wittrocckiana hort.)
fiołek palczasty (Viola dactyloides Roem. et Schult.)
fiołek pierwiosnkolistny (Viola primulifolia L.)
fiołek pierzasty (Viola pinnata L.)
fiołek powabny (Viola gracilis Sibth.)
fiołek rogaty (Viola cornuta L.)
fiołek senizyjski (Viola cenisis L.)
fiołek sierocy (Viola orphanidis Boiss.)
fiołek stopowaty (Viola pedata L.)
fiołek strzałkowaty (Viola sagittata Ait.)
fiołek transylwański (Viola jooi Janka)
fiołek wapieniolubny (Viola calcarata L.)
fiołek zgięty (Viola adunca Sm.)
Obecność w kulturze i symbolice
W powszechnej tradycji fiołek symbolizuje skromność, niewinność, cnotę, pokorę, wierność, stałość w uczuciach, szczerość, prawdę, tajemnicę, piękno, miłość, namiętność, aromat, wiosnę. Fiołek jest klasycznie uznawany za kwiat osób urodzonych w lutym według tradycji angielskiej.
Według mitologii greckiej wyrósł z krwi Ajaksa Wielkiego lub wykastrowanego Attisa albo powstał z oddechu Io. Był poświęcony Afrodycie i znienawidzony przez Persefonę. W starożytnej Grecji fiołki wieńczyły głowy biesiadników (sądzono, iż chronią od upicia się i migreny) i zdobiły tyrsy podczas uczt. W starożytnym Rzymie obchodzono święto ku czci duchów zmarłych, Violaria, kiedy to przystrajano groby fiołkami.
Fiołki stały się też symbolem miłości lesbijskiej. To skojarzenie wywodzi się z fragmentów wiersza Sappho o utraconej miłości, w którym opisuje ją słowami: „Blisko u mego boku kładziesz wokół siebie [wiele wieńców] fiołków i róż”. Pochodząca z 1926 r. jedna z pierwszych sztuk poświęconych związkowi lesbijek, La Prisonnière Édouarda Bourdeta, wykorzystała bukiet fiołków jako wyraz lesbijskiej miłości.
Zobacz też
Wiola
Wioleta (Wioletta)
Przypisy
Fiołkowate
Symbole LGBT |
188983 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Ernesto%20Zedillo%20Ponce%20de%20Le%C3%B3n | Ernesto Zedillo Ponce de León | Ernesto Zedillo Ponce de León (ur. 27 grudnia 1951 w Meksyku) – meksykański polityk, prezydent kraju w latach 1994-2000.
Życiorys
Wybory prezydenckie wygrał 21 sierpnia 1994 z ramienia Partii Rewolucyjno-Instytucjonalnej (Partio Revolucionario Institucional – PRI), rządzącej krajem nieprzerwanie od czasów rewolucji meksykańskiej. Zedillo objął urząd w grudniu 1994.
Jednym z pierwszych posunięć nowego rządu było dokonanie pod koniec 1994 roku drastycznej dewaluacji meksykańskiego peso. Zedillo w celu ratowania gospodarki ogłosił na dwa miesiące coś w rodzaju stanu wyjątkowego. Zamrożono płace i ceny, by zapobiec inflacji.
17 stycznia 1995 Zedillo i trzy główne partie opozycyjne podpisały pakt na rzecz reformy i demokratyzacji systemu politycznego kraju. Umowa przewidywała m.in. reformę prawa wyborczego oraz pozbawienie PRI przywilejów.
Gabinet nowego prezydenta podjął też zabiegi dyplomatyczne i militarne w celu rozwiązania konfliktu w stanie Chiapas. Jeszcze w czasie poprzednich rządów, 1 stycznia 1994 wybuchło tam powstanie Zapatystów. Zedillo ogłosił, że wśród małorolnych chłopów zostanie rozdzielonych 26 tys. ha gruntów odebranych wielkim obszarnikom, którzy zajęli nielegalnie tereny należące do Indian.
Stale dochodziło do starć pomiędzy siłami rządowymi a Zapatystowską Armią Wyzwolenia Narodowego (Ejército Zapatista de Liberación Nacional – ELZN). Zedillo zapowiedział zmianę polityki wobec Zapatystów, zarzucając im przede wszystkim brak gotowości do dialogu.
Rząd zerwał rozmowy z powstańcami i 9 lutego 1995 do stanu Chiapas wkroczyło 2500 żołnierzy. Aresztowano część przywódców powstania. Równocześnie Zedillo oznajmił, iż rząd nie chce rozwiązywać konfliktu siłą. 13 lutego 1995 Zedillo zażądał zwołania nadzwyczajnego posiedzenia Kongresu w celu uchwalenia ustawy o amnestii dla powstańców, którzy złożą broń i zobowiążą się do dochodzenia w przyszłości swych praw wyłącznie metodami politycznymi.
Zedillo został zastąpiony na fotelu prezydenckim przez Vicente Foxa, który 2 lipca 2000, dzięki reformom Zedillo, wygrał pierwsze w pełni demokratyczne wybory prezydenckie z ramienia Partii Akcji Narodowej.
Prezydenci Meksyku
Meksykańscy ekonomiści
Odznaczeni Orderem Gwiazdy Rumunii
Odznaczeni Orderem Izabeli Katolickiej
Odznaczeni Orderem Krzyża Ziemi Maryjnej
Odznaczeni Orderem św. Michała i św. Jerzego
Odznaczeni Orderem Zasługi (Węgry)
Odznaczeni Orderem Zasługi Republiki Włoskiej
Odznaczeni Wielkim Łańcuchem Orderu Infanta Henryka (Portugalia)
Absolwenci Uniwersytetu Yale
Urodzeni w 1951
Politycy Partii Rewolucyjno-Instytucjonalnej
Ludzie urodzeni w mieście Meksyk |
188984 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Sin%20City%3A%20Miasto%20grzechu | Sin City: Miasto grzechu | Sin City: Miasto grzechu (Sin City) – amerykański film kryminalny z 2005 roku, utrzymany w estetyce neo-noir, w reżyserii Roberta Rodrigueza i Franka Millera na podstawie powieści graficznych tego ostatniego.
Fabuła
Na film składają się trzy opowieści zaczerpnięte z powieści Millera. W Długim pożegnaniu (The Hard Goodbye) uliczny bandyta Marv (Mickey Rourke) desperacko poszukuje zabójcy prostytutki Goldie (Jaime King), docierając do najmroczniejszych krańców miasta. W Krwawej jatce (The Big Fat Kill) Dwight McCarthy (Clive Owen) sprzymierza się z bojówką obronną złożoną z kobiet pod przywództwem Gail (Rosario Dawson), które walczą ze skorumpowanymi policjantami, w tym ze szczególnie okrutnym Jackiem Boyem (Benicio del Toro). W segmencie Ten Żółty Drań (That Yellow Bastard) widz śledzi losy striptizerki Nancy (Jessica Alba), uratowanej niegdyś przed śmiercią przez detektywa Hartigana (Bruce Willis), który po latach próbuje ją ocalić przed pedofilem, a jednocześnie najbardziej wpływowym człowiekiem w mieście – Roarkiem (Powers Boothe) i jego synem (Nick Stahl).
Obsada
Klient ma zawsze rację
Josh Hartnett – Zabójca
Marley Shelton – Kobieta w Czerwonej Sukni
Długie pożegnanie
Mickey Rourke – Marv
Jaime King – Goldie/Wendy
Carla Gugino – Lucille
Elijah Wood – Kevin
Rutger Hauer – Kardynał Patrick Henry Roark
Jason Douglas – Płatny zabójca
Frank Miller – Ksiądz
Krwawa jatka
Clive Owen – Dwight McCarthy
Benicio del Toro – Jack „Jackie Boy” Rafferty
Rosario Dawson – Gail
Michael Clarke Duncan – Manute
Alexis Bledel – Becky
Devon Aoki – Miho
Brittany Murphy – Shellie
Patricia Vonne – Dallas
Tommy Flanagan – Brian
Nicky Katt – Stuka (epizod)
Ten Żółty Drań
Bruce Willis – John Hartigan
Jessica Alba – Nancy Callahan
Nick Stahl – Roark Junior / Żółty Drań
Powers Boothe – Senator Roark
Michael Madsen – Bob
Makenzie Vega – Młoda Nancy Callahan
Jude Ciccolella – Liebowitz
Rick Gomez – Klump
Nick Offerman – Shlubb
Mickey Rourke – Marv (epizod)
Elijah Wood – Kevin (epizod)
Carla Gugino Lucille (Tylko wydanie specjalne)
Odbiór
Sin City zasłynęło przede wszystkim stylizowaną oprawą graficzną, której kadry zostały bezpośrednio wyjęte z komiksów Millera. Swój udział w produkcji filmu miał Quentin Tarantino, który nakręcił jedną krótką scenę z utworu. Film Rodrigueza i Millera odniósł sukces artystyczny, zdobywając główną nagrodę techniczną za oprawę wizualną na Festiwalu Filmowym w Cannes oraz ósme miejsce w plebiscycie czasopisma „Cahiers du cinéma” za rok 2005. Miał również powodzenie w kinach, przy budżecie 40 milionów dolarów uzyskując przychody z dystrybucji kinowej w wysokości około 160 milionów dolarów. W 2014 roku Rodriguez i Miller nakręcili kolejny film osadzony w świecie komiksów Millera, Sin City 2: Damulka warta grzechu.
Przypisy
Linki zewnętrzne
strona oficjalna
Amerykańskie filmy akcji
Amerykańskie filmy kryminalne
Filmy w reżyserii Franka Millera
Filmy w reżyserii Roberta Rodrigueza
Filmy w reżyserii Quentina Tarantino
Amerykańskie filmy z 2005 roku
Filmowe adaptacje amerykańskich komiksów
Filmy wytwórni Dimension Films |
188986 | https://pl.wikipedia.org/wiki/The%20Final%20Cut | The Final Cut | The Final Cut – album brytyjskiej grupy rockowej Pink Floyd. Nagrany został w 1982 roku, a wydany 21 marca 1983 (w Wielkiej Brytanii) i 2 kwietnia 1983 (w Stanach Zjednoczonych).
Jest to ostatni album nagrany w składzie z Rogerem Watersem i był w jego zamyśle pożegnaniem Pink Floyd. Ze względu na absolutną dominację tego muzyka w zespole podczas prac nad albumem oraz faktyczną dezintegrację grupy (pozostali członkowie Pink Floyd pojawiają się nie we wszystkich utworach), przez wielu The Final Cut jest uważany za solowe osiągnięcie Watersa. W podtytule zawiera informację: A Requiem for a Post-War Dream by Roger Waters.
Charakterystyka albumu
The Final Cut – kolejny album Pink Floyd wydany w 1983, był w pewnym sensie kontynuacją The Wall. Roger Waters, bo jest to już praktycznie jego solowy album, skupia się na wątku autobiograficznym bólu po utracie ojca na wojnie. Jako że przygotowanie materiałów do płyty zbiegło się w czasie z wojną brytyjsko-argentyńską o Falklandy, muzyka nabrała nieoczekiwanej aktualności. Waters w swych tekstach użył bezpośrednich odniesień do współczesnych mu wydarzeń, zwłaszcza w Get Your Filthy Hands Off My Desert (zabieraj swoje parszywe łapska od mojej pustyni) mówiąc o zatopieniu argentyńskiego krążownika General Belgrano. Tak jak w The Wall wojna, utrata ojca, powojenne życie opisywane jest oczami dziecka, tak w Final Cut Waters widzi te i współczesne wydarzenia oczami człowieka dorosłego, pełnego życiowych doświadczeń. Płyta zawiera dedykację For Eric Fletcher Waters 1913–1944. Album ten początkowo miał nazywać się Spare Bricks i być ścieżką dźwiękową do filmu „Pink Floyd The Wall” (tytuł The Final Cut został zaczerpnięty ze sztuki Williama Szekspira „Juliusz Cezar”).
The Final Cut pogłębił dezintegrację grupy. Perkusista Nick Mason w ogóle zaczął tracić zainteresowanie muzyką. Richard Wright już oficjalnie był poza grupą i w pracach nad albumem nie uczestniczył. David Gilmour, dawniej obok Watersa druga podpora grupy, wspomina pracę z coraz bardziej nieprzystępnym i apodyktycznym Watersem jako niekończący się koszmar.
Lista utworów
Oryginalna płyta winylowa:
Strona pierwsza
Strona druga
Reedycja z 2004 (płyta CD)
Edycja wydana z okazji jubileuszu dwudziestolecia wydania albumu (w 2004 roku) zawiera jeszcze utwór When The Tigers Broke Free (po "One of the few"), który ukazał się wcześniej jedynie na składance Echoes:The Best of Pink Floyd. Utwór ten pierwotnie ukazał się na A stronie singla wydanego 26 lipca 1982 roku. Na stronie B znajdował się "Bring the Boys Back Home".
Twórcy
David Gilmour – gitara, śpiew (w Not Now John)
Nick Mason – perkusja
Roger Waters – śpiew, gitara basowa, gitara akustyczna
Andy Bown – organy Hammonda
Ray Cooper – instrumenty perkusyjne
Michael Kamen – instrumenty klawiszowe, aranżacje orkiestrowe
Andy Newmark – perkusja (w Two Suns in the Sunset)
Raphael Ravenscroft – saksofon
Przypisy
Albumy Pink Floyd
Albumy koncepcyjne
Albumy muzyczne wydane w roku 1983
Albumy Columbia Records
Albumy Harvest Records
Albumy EMI
Albumy wyprodukowane przez Jamesa Guthriego
Albumy wyprodukowane przez Rogera Watersa |
188987 | https://pl.wikipedia.org/wiki/J%C3%B3zef%20Wo%C5%BAniak | Józef Woźniak | Józef Woźniak (ur. 7 lutego 1913 w Hamburgu, zm. 28 lutego 1993 w Poznaniu) – kapelan Zakładu Psychiatrycznego w Owińskach, więzień KL Dachau, kapelan obozu polskiego przy Związku Polskim w Hamburgu, tłumacz, proboszcz i kustosz Sanktuarium Maryjnego w Tulcach w latach 1961–1984.
Życiorys
Syn Walentego i Teresy z domu Wieszczeczyńskiej. W 1920 wraz z rodzicami wrócił do Polski i zamieszkał w Ostrowie. Po maturze w ostrowskim Gimnazjum Męskim zdanej w 1933 roku, rozpoczął studia teologiczno-filozoficzne w Poznaniu i Gnieźnie. Święcenia kapłańskie otrzymał 3 czerwca 1939 roku z rąk ks. prymasa kardynała Augusta Hlonda.
Po święceniach skierowany został do pracy duszpasterskiej w Owińskach, gdzie został kapelanem przy Zakładzie Psychiatrycznym. Wkrótce po wkroczeniu wojsk hitlerowskich aresztowany, został zatrudniony w koszarach do najniższych posług.
7 października 1941 r. został aresztowany przez gestapo i przewieziony do Domu Żołnierza w Poznaniu, skąd okupanci przenieśli go do Fortu VII. 29 października 1941 r. przewieziony został do KL Dachau (numer obozowy 28-0960). Przebywał w obozie aż do wyzwolenia go przez armię amerykańską 29 kwietnia 1945. W obozie współdzielił niedolę wraz z ks. Marianem Żelazkiem, Juliuszem Zielińskim, bp Kazimierzem Majdańskim i bł. Michałem Kozalem – (ks. Woźniak był świadkiem w procesie beatyfikacyjnym bł. Michała Kozala).
We wrześniu 1945 r. został mianowany przez Ordynariusza dla Polaków w Niemczech, biskupa polowego Józefa Gawlinę, kapelanem obozu polskiego przy Związku Polskim w Hamburgu. Wikariusz generalny - ks. prałat Lubowiecki - powierzył mu opiekę duszpasterską nad chorymi Polakami w czterech szpitalach i więźniami w ośmiu więzieniach.
Ks. Woźniak sam tak opowiadał: Praca zwłaszcza wśród więźniów Polaków - była przykra. Skazany na karę śmierci przez Anglików za morderstwa popełnione w Niemczech na tle zemsty, miał prawo prosić, by 12 godzin przed wykonaniem wyroku był przy nim kapłan, który z nim jechał na plac egzekucji. Po egzekucji odwoziłem zwłoki na cmentarz w Ohlsdorf. Po kilku dniach odprowadzałem na miejsce wiecznego spoczynku. Z księgi zmarłych na cmentarzu w Ohlsdorf wyszukałem nazwiska Polaków, którzy zmarli w różnych okolicznościach w czasie wojennym. Znalazłem ok. tysiąc nazwisk. Dla sześciuset zdołałem ustawić betonowe krzyże z nazwiskiem, datą urodzenia i śmierci.
Do Polski powrócił 8 września 1946 r. Od października 1946 r. do 1 lipca 1947 r. był wikariuszem parafii Kolegiackiej w Środzie Wlkp. W latach 1947–1961 był proboszczem w Mącznikach i Bargowie, gdzie wyremontował zabudowania plebanii i kościoła po dewastacji zrobionej przez wojska radzieckie. Przede wszystkim drewniany zabytkowy kościół parafialny osadzono na betonowej podmurówce. Poza tym zelektryfikowano kościół i plebanie.
Od 1 lipca 1961 ks. Józef został proboszczem parafii Tulce i kustoszem tamtejszego Sanktuarium Maryjnego. Tutaj również wyremontował plebanię i kościół, przygotował obszerny dziedziniec, nowy ołtarz polowy, opłotował kościół i cmentarz grzebalny. W 1973 r. rozpoczął budowę kaplic w Robakowie, wsi należącej do tuleckiej parafii.
Wielką troską i serdecznością otaczał pielgrzymów zdążających zarówno do Tulec, jak i wyruszających z Poznańską Pieszą Pielgrzymką na Jasną Górę.
2 września 1979 r., dzięki staraniom ks. Woźniaka, cudowna figura Matki Bożej z Dzieciątkiem ukoronowana została przez abp Jerzego Strobę papieskimi koronami.
W dniach od 18 maja do 3 czerwca 1970 r. ks. Woźniak, jako były więzień KL Dachau wziął udział w pielgrzymce do obozu koncentracyjnego wraz z 220 księżmi obozowiczami 25-lecia ich uwolnienia.
Słabnące zdrowie, zwłaszcza po obozowych przejściach, skłoniły ks. Woźniaka, do złożenia prośby do księdza Arcybiskupa Jerzego Stroby o przeniesienie go na emeryturę. Z dniem 1 lipca 1984 r. opuścił tulecką parafię i zamieszkał w Domu Księży Emerytów na poznańskim Antoninku. Związany był z Dobrzycą, którą odwiedzał, ze względu na rodzinę, m.in. Zofię z Ciesiółków Dymną. Tu mieszkała część rodziny także urodzona w Hamburgu, w dzielnicy Wilhelmsburg, która w tym samym czasie co rodzice ks. Woźniaka powróciła do Polski, do Dobrzycy.
Do Tulec powrócił w czerwcu 1989 r. tu przeżyć uroczystość Złotych Godów Kapłaństwa.
Zmarł 28 lutego 1993 r. w Domu Księży Emerytów w Poznaniu Antoninku. Uroczystościom pogrzebowym w dniu 3 marca 1993 r. przewodniczył biskup Zdzisław Fortuniak. Zgodnie z ostatnią wolą ciało ks. Józefa Woźniaka spoczęło na tuleckim cmentarzy pośród wiernych.
Bibliografia
Raczkowski W. Nekrologi - ks. Józef Woźniak (1913-1993) [w] Miesięcznik Kościelny Archidiecezji Poznańskiej nr 6/1994, Poznań 1994
Tobolski B., Długo oczekiwany kościół, [w] Przewodnik Katolicki 26/2007, Poznań 2007
Kasprzycki M., Duchowieństwo Archidiecezji Poznańskiej w latach okupacji hitlerowskiej 1939-1945, Poznań 1983
Domagała J., Ci, którzy przeszli przez Dachau, Warszawa 1957
Spis duchowieństwa diecezjalnego w Polsce, Poznań–Warszawa 1975
Wielkopolscy Księża od XVIII do XX w. na stronie http://www.wtg-gniazdo.org/ksieza
Linki zewnętrzne
Strona domowa parafii Tulce [dostęp 2020-10-26]
Duchowni archidiecezji poznańskiej
Ludzie urodzeni w Hamburgu
Ludzie związani z Dobrzycą
Ludzie związani z Poznaniem
Ludzie związani z Gnieznem
Polscy duchowni katoliccy – ofiary represji Niemiec nazistowskich w Polsce 1939–1945
Prezbiterzy archidiecezji gnieźnieńskiej
Więźniowie KL Dachau
Więźniowie KL Posen
Urodzeni w 1913
Zmarli w 1993 |
188988 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Fio%C5%82ek%20rogaty | Fiołek rogaty | Fiołek rogaty (Viola cornuta L.) – gatunek rośliny z rodziny fiołkowatych. Występuje naturalnie w Pirenejach i masywie Corbières. Uprawiany jest w Europie Zachodniej, od początków XXI wieku także popularny w Polsce. W wyniku hodowli uzyskano szereg odmian ozdobnych (pochodzenia mieszańcowego) zwanych zbiorczo bratkami drobnokwiatowymi.
Morfologia
Pokrój Bylina o rozłożystym pokroju. Dorasta do 10–15 cm wysokości, tworzy kłącza.
Liście Blaszka liściowa ma nerkowaty kształt. Mierzy 2,5–4 cm długości oraz 1,5 cm szerokości, jest niemal całobrzega lub ząbkowana na brzegu, ma sercowatą nasadę i ostry wierzchołek. Ogonek liściowy jest nagi i ma 1,5–7 cm długości. Przylistki są duże, luźne, owalne i głęboko wcięte, osiągają 4–5 mm długości.
Kwiaty Pojedyncze, delikatnie pachnące, wyrastające z kątów pędów. Zapylają się, gdy są otwarte (w przeciwieństwie do wielu innych gatunków fiołka, które są samozapylane bez otwierania kwiatów). Są osadzone na długich szypułkach. Mają 5 zielonych działek kielicha o równowąskim kształcie i dorastających do 5 mm długości. Płatki są odwrotnie jajowato podługowate (znacznie dłuższe niż szerokie), mają żółtą barwę oraz 7–8 mm długości, dolny płatek posiada charakterystyczną, długą, cienką, smukłą, skierowaną ku górze ostrogę o długości 2 mm. Pręcików jest 5.
Owoce Torebki otwierające się trzema klapami. Nasiona są zazwyczaj z elajosomem.
Biologia i ekologia
Rośnie na łąkach, skarpach oraz terenach skalistych. Występuje na wysokości od 800 do 2300 m n.p.m. Kwitnie od marca do lipca, a czasem do końca października. Jest bardzo odporny na zimno (do -21° C). Nie jest bardzo podatny na choroby, nawet jeśli może być wrażliwy na szarą pleśń (wywoływana przez grzyby z rodzaju Botrytis) na zbyt wilgotnej glebie. nasion roznoszone są przez mrówki.
Zmienność
Istnieje bardzo wiele odmian ozdobnych – w szczególności pochodzenia mieszańcowego z fiołkiem powabnym (V. gracilis) i fiołkiem trójbarwnym (V. tricolor). Występują w szerokiej gamie kolorystycznej: białej, żółtej, niebieskiej i brązowej lub dwubarwne. Są uprawiane jako rośliny dwuletnie, podczas gdy gatunek typowy jest zazwyczaj wieloletni.
Wybrane kultywary:
'Endurio' – ma zwisające pędy, kwitnie od późnej zimy do lata
'Johnny Jump Up' – posiada bardzo dużo małych kwiatów w trzech barwach; fioletowej, fiołkoworóżowej i żółtej
'Mickey' – kwiaty o biało-niebieskiej barwie
'Molly Sanderson' – żółte kwiaty z czarnymi plamkami, dość wieloletnie
'Patiola' – posiada dość duże kwiaty w różnych kolorach
'Prince Henri' – kwiaty są fioletowe z żółtym gardłem
'Purple and Yellow' – kwiaty o żółto-fioletowej barwie
'Rocky' – o zwartym pokroju, kwiaty mają żółtą, niebieską lub fioletową z plamką pośrodku
'Valentine' – kwiaty o różowo-jasnofioletowej barwie
Zastosowanie
Roślina ozdobna. Od niedawna wprowadzony u nas do uprawy. W naszym klimacie jest uprawiany jako roślina dwuletnia. Ma kwiaty podobne do bratków, ale pachnące. Szczególnie nadaje się na rabaty, obwódki, do skrzynek balkonowych, jak również na kwiat cięty do małych bukietów, wieńców. Istnieją odmiany o kwiatach jedno i wielobarwnych, z połyskiem i matowe.
Uprawa
Podobnie, jak innych fiołków. Nasiona wysiewa się w końcu czerwca-początku lipca, pikuje do rozsadnika, a na stałe miejsce wysadza się na początku września, lub na wiosnę następnego roku. Wymaga gleb żyznych, lekko kwaśnych, stanowiska półcienistego lub słonecznego (w półcieniu dłużej kwitnie).
Przypisy
Fiołkowate
Ozdobne rośliny dwuletnie |
188990 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Kokna | Kokna | Kokna (Koczynka, Kokawka) – rzeka w województwie zachodniopomorskim, prawy dopływ Drawy. Długość 23,9 km, powierzchnia zlewni 142,4 km², przeciętny spadek 0,6‰.
Przebieg rzeki
Rzeka ma źródła w lesie za wsią Gawroniec. Następnie płynie przez jezioro Ostrowiec (Ostrowieckie) i jezioro Dołgie. Kilka km za jeziorem Dołgie do Kokny uchodzi rzeka Rakoń.
Kokna wpada do Drawy poniżej wypływu z obszaru Drawskiego Parku Krajobrazowego (147,8 km biegu Drawy, ok. 3,5 km za mostem w Rzęśnicy)
Jakość wód
W 2009 r. przeprowadzono badania jakości wód Kokny w punkcie 2,2 km od ujścia we wsi Darskowo. W ich wyniku oceniono elementy fizykochemiczne na II klasy, elementy biologiczne określono na II klasy, stan ekologiczny na dobry, a stan chemiczny na dobry. W ogólnej dwustopniowej ocenie stwierdzono dobry stan wód Kokny.
Turystyka
Od jeziora Ostrowiec, poprzez jezioro Dołgie prowadzi do ujścia szlak kajakowy o długości 12,5 km. Szlak jest uciążliwy przede wszystkim ze względu na niewielką głębokość rzeki oraz zarastające koryto wierzby, choć jeszcze w 1977 określany był jako "łatwy". Na jego przebycie w obydwie strony doświadczonemu kajakarzowi wystarczy 1 dzień. Po prawej stronie ujścia Kokny, już na Drawie, przy drewnianym mostku, znajduje się pole biwakowe. Dopływ Kokny – Rakoń jest również szlakiem kajakowym (od jeziora Siecino 10,7 km), jednak uciążliwym z uwagi na płycizny i zwalone pnie drzew.
Szlak kajakowy:
12,5 km - droga Drawsko Pomorskie – Połczyn-Zdrój (między wsiami Borne i Ostrowice), na północnym brzegu jeziora Ostrowiec
11,4 km - wypływ rzeki z jeziora (Kokna nosi na tym odcinku lokalną nazwę Racza). Nieco dalej most.
10,5 km – rzeka wpływa do jeziora Dołgie. Na końcu jeziora zarośnięty wypływ.
5,7 km - most drogowy (Gronowo)
4,3 km - do Kokny uchodzi Rakoń
3,1 km – rzeka rozwidla się. Należy płynąć lewą odnogą. Nieco dalej most.
0,0 km - ujście Kokny do Drawy.
Nazwa
W marcu 1949 roku wprowadzono urzędowo nazwę Kokawka, zastępując poprzednią niemiecką nazwę rzeki – Küchenfliess. W październiku 1949 r. wprowadzono urzędowo nazwę Kokna. W 2006 roku Komisja Nazw Miejscowości i Obiektów Fizjograficznych przedstawiła nazwę Kokna.
Zobacz też
Rzeki Polski
Przypisy
Bibliografia
Zygmunt Wrześniowski, Marek Sperski, 1974, Kajakiem po wodach Pomorza Zachodniego. Część południowa i zachodnia., Warszawa, Wyd. Sport i Turystyka, ss. 240-241
Rzeki w Polsce
Dorzecze Drawy (dopływu Noteci) |
188993 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Park%20Narodowy%20Urho%20Kekkonena | Park Narodowy Urho Kekkonena | Park Narodowy Urho Kekkonena (fiń. Urho Kekkosen kansallispuisto, lap. Urho Kekkonena álbmotmeahcci, szw. Urho Kekkonens nationalpark) – jeden z parków Finlandii utworzony w Laponii w 1983 roku. Został nazwany na cześć prezydenta i premiera Finlandii Urho Kekkonena. Powierzchnia Parku wynosi 2550 km² i jest to drugi co do wielkości park narodowy kraju.
Przypisy
Urho Kekkonen |
188994 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Roboty%20%28film%29 | Roboty (film) | Roboty (ang. Robots, 2005) – amerykański film animowany w reżyserii Chrisa Wedge’a i Carlosa Saldanhy, ze Studia Blue Sky.
Fabuła
Film opowiada o świecie zamieszkanym przez roboty społeczne. Głównym bohaterem jest Radek Dekiel – robot obdarzony talentem tworzenia wynalazków. W związku ze swą pasją, marzy o spotkaniu swojego idola – wielkiego wynalazcy, Spawalskiego. Wyrusza na poszukiwania. Po drodze spotyka go wiele ciekawych przygód, poznaje inne roboty społeczne, niektóre przyjaźnie do niego nastawione, inne nie.
Obsada
Ewan McGregor – Radek Dekiel
Robin Williams – Gwoździu
Mel Brooks – Spawalski
Jim Broadbent – Madame Frezer
Halle Berry – Cynka Cynkopulos
Drew Carey – Max Kolanko
Wersja polska
Opracowanie i udźwiękowienie wersji polskiej: Studio Sonica
Nagrania: MAFILM AUDIO BUDAPESZT
Reżyseria: Olga Sawicka
Dialogi polskie i teksty piosenek: Arkadiusz Borowik
Tłumaczenie: Arleta Walczak
Dźwięk i montaż: Gyorgy Fek, Jacek Osławski
Organizacja produkcji: Agnieszka Sokół
W polskim dubbingu wystąpili
Paweł Iwanicki – Radek Dekiel
Piotr Gąsowski – Gwoździu
Bohdan Łazuka – Madame Frezer
Joanna Trzepiecińska – Cynka Cynkopulos
Mariusz Max Kolonko – Max Kolanko
Marek Włodarczyk – Pan Dekiel
Wojciech Paszkowski – Brzeszczot
Paweł Sanakiewicz – Spawalski
Joanna Jędryka – Ciocia Bania
Agnieszka Fajlhauer – Hania
Jacek Rozenek – Jacek Młot
Michał Zieliński – Wkręt
Marcin Przybylski – Teks
Anna Apostolakis – Loretta
Mirosław Zbrojewicz – Diesel
oraz
Wit Apostolakis-Gluziński
Roman Szafrański
Modest Ruciński
Aleksander Czyż
Janusz Wituch
Maciej Gąsiorek
Przypisy
Linki zewnętrzne
Plakat filmu
Amerykańskie animowane filmy fantastycznonaukowe
Amerykańskie filmy familijne
Amerykańskie filmy komediowe
Amerykańskie filmy z 2005 roku
Filmy animowane z 2005 roku
Filmy o robotach
Filmy w reżyserii Carlosa Saldanhy
Filmy w reżyserii Chrisa Wedge’a
Filmy wytwórni 20th Century Fox
Studio Blue Sky
Filmy fantastyczne z 2005 roku
sv:Robotar |
803 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Chojn%C3%B3w | Chojnów | Chojnów (hist.: Honowo, Haynow, niem. Haynau, pol. hist. Hajnów) – miasto i gmina w Polsce, w województwie dolnośląskim, w powiecie legnickim. Położona w centralnej części Dolnego Śląska, na Równinie Chojnowskiej, nad rzeką Skorą.
Chojnów uzyskał lokację miejską przed 1241 rokiem. Pierwszy raz nazwany miastem (civitas) w 1272 roku. Na rozwój miasta przez lata wpływało położenie na trasie jednej z odnóg Via Regia, co czyniło z Chojnowa istotny węzeł komunikacyjny, którym pozostał po dziś dzień. Rozwój miasta zapoczątkowany w 1333 roku przerywały liczne wojny i epidemie przetaczające się przez Śląsk. Najbardziej dotkliwy dla Chojnowa okazał się najazd husytów w 1428 roku, w trakcie którego wymordowano niemal wszystkich mieszkańców.
W ciągu swojej historii miasto wielokrotnie zmieniało przynależność państwową. W momencie uzyskania praw miejskich Chojnów stanowił część księstwa legnickiego, będącym ówcześnie (podobnie jak większość księstw śląskich) lennem Królestwa Czech. W późniejszych latach Chojnów przechodził w ręce Habsburgów, a następnie Prus i Niemiec. Pod koniec II wojny światowej Chojnów wraz z większością Śląska na mocy ustaleń pomiędzy zwycięskimi mocarstwami przeszedł w ręce Polski. Zmiana ta wiązała się z opuszczeniem miasta przez dotychczasową ludność niemiecką i zasiedleniem go przez polskich osadników, pochodzących głównie z terenów kresów wschodnich.
Według danych z 30 czerwca 2015 roku, liczba mieszkańców Chojnowa wynosiła 13 631 osób, co czyniło go największym miastem powiatu legnickiego i 27. miastem województwa dolnośląskiego. Biorąc pod uwagę dane z 31 marca 2011 roku można zaobserwować systematyczne zmniejszanie się liczby mieszkańców Chojnowa, która wówczas wynosiła 14 367 osób. Powierzchnia gminy miejskiej wynosi zaledwie 5,32 km², co czyni z Chojnowa jedno z najmniejszych miast w województwie pod tym względem i zarazem powoduje wysoką gęstość zaludnienia – 2543 os./km² (pod tym względem Chojnów zajmuje 24. miejsce w całej Polsce).
Do niedawna Chojnów stanowił liczący się w regionie ośrodek gospodarczy, na który składał się m.in. przemysł maszynowy, papierniczy, spożywczy i odzieżowy. Współczesnym symbolem miasta stała się postać tkacza ze statuy na chojnowskim Rynku. Stanowi ona nawiązanie do tkackich tradycji Chojnowa tkacze obok sukienników stanowili filar średniowiecznego przemysłu w mieście.
W Chojnowie mieści się siedziba władz gminy wiejskiej Chojnów, będącej jedynym sąsiadem gminy miejskiej.
Nazwa
W spisanym po łacinie dokumencie średniowiecznym wydanym we Wrocławiu dnia 26 lutego 1253 roku, który sygnował książę śląski Henryk III Biały miejscowość wymieniona jest pod nazwą Honowo. W roku 1613 śląski regionalista i historyk Mikołaj Henel z Prudnika wymienił miejscowość w swoim dziele o geografii Śląska pt. Silesiographia podając jej łacińskie nazwy: Hainovia, Hanovia.
Pierwsze zapiski historyczne dotyczące Chojnowa pochodzą z 1272 r. (wspomniana wtedy jest po łacinie osada Haynow). W 1288 r. nazywane jest miastem (civitas) w dokumentach księcia Legnicy Henryka V Grubego. Jednak dopiero w 1333 r. miasto uzyskało prawa miejskie.
W pruskim urzędowym dokumencie z 1750 roku wydanym w języku polskim w Berlinie przez Fryderyka Wielkiego jako nazwa polska miasta jest wymieniona Haynan.
Polską nazwę Hajnów oraz niemiecką Hainau w książce „Krótki rys jeografii Szląska dla nauki początkowej” wydanej w Głogówku w 1847 wymienił śląski pisarz Józef Lompa. Słownik geograficzny Królestwa Polskiego wymienia dwie nazwy miejscowości – polską historyczną Hajnów oraz zgermanizowaną Haynau.
Symbole miasta
Najbardziej charakterystycznym znakiem wspólnoty samorządowej Chojnowa jest miejski herb. Przedstawia on w tarczy barwy błękitnej wieżę z trzema basztami koloru srebrnego o czerwonych trójkątnych dachach. Środkowa baszta ma dwa okna, a boczne jedno. Nad basztami srebrny księżyc po lewej (heraldycznie) stronie i złote słońce po prawej. W bramie orzeł dolnośląski na złotym tle.
Budowla znajdująca się na znaku nawiązuje niewątpliwie do budynku zamku książęcego, dominującego nad zabudową średniowiecznego Chojnowa. Wizerunek zamku z trzema basztami znalazł się w godle pierwszej pieczęci miasta Chojnowa, którą datuje się na końcówkę XIII wieku. Innym istotnym elementem miejskiej pieczęci jest herb z wizerunkiem orła heraldycznego Piastów dolnośląskich.
Niemal identyczny wizerunek przedstawiają miejskie pieczęci z 1369 roku i 2 połowy XIV wieku oraz pieczęć wójta i ławników Chojnowa z XIV wieku. Całkowicie inaczej prezentuje się z kolei pieczęć burmistrza i rajców miasta z XIV wieku, gdzie charakterystyczne trzy wieże zastąpione zostały wizerunkiem pnia ściętego drzewa. Inny wizerunek napotykamy także na pieczęciach urzędujących na chojnowskim zamku sędziego i ławników dworskich z XIV i XV wieku – przedstawiają one orła piastowskiego.
Chojnów nigdy nie posiadał przywileju herbowego, czyli dokumentu, który oficjalnie ustalałby postać i barwy miejskiego znaku. Dokumentacji nie mają również barwy herbu, które odpowiadają jednak regułom kolorystyki heraldycznej.
Innym ważnym symbolem miasta jest flaga miejska. Jest nią prostokąt podzielony na dwa pasy o układzie poziomym: biały na górze, błękitny na dole. Na białym polu w lewym górnym rogu umieszczony został herb Chojnowa. Zgodnie z tradycją heraldyczną i weksylologiczną, barwy użyte na fladze nawiązują do herbu miejskiego.
Na co dzień flaga publicznie eksponowana jest na budynku Ratusza; okazyjnie wywieszana jest również przy głównych ulicach miasta z okazji świąt państwowych i imprez, takich jak np. Dni Chojnowa. W wielu przypadkach są to jednak uproszczone wersje flagi – odbiegające od oryginału brakiem herbu, wymiarami czy też innym odcieniem koloru błękitnego.
Od 2009 roku Chojnów w celach promocyjnych posługuje się także logiem. Głównym elementem znaku graficznego jest sylwetka zachodniej ściany kościoła farnego pw. św. Apostołów Piotra i Pawła (w tym wieża). Logo w zamierzeniu twórców ma promować miasto jako słoneczne, pełne zieleni oraz przyjazne dla turystów i inwestorów. Barwy loga – biały, błękitny i żółty nawiązują do kolorów jakie znaleźć możemy w miejskim herbie. Logo przed przyjęciem nie było publicznie konsultowane.
Geografia
Pod względem podziału Polski na jednostki fizycznogeograficzne Chojnów położony jest w obrębie makroregionu Niziny Śląsko-Łużyckiej. Miasto znajduje się w mezoregionie Równina Chojnowska, w centralnej części mikroregionu Wysoczyzna Chojnowska.
W aktualnym podziale administracyjnym kraju Chojnów położony jest w środkowo-zachodniej części województwa dolnośląskiego, w zachodniej części powiatu legnickiego. Przez miasto przepływa rzeka Skora, płynąca z zachodu na wschód, oraz rzeka Młynówka wypływająca w okolicach Muzeum Regionalnego i płynąca w kierunku zachodnim. Chojnów ma połączenie z większymi miastami kraju (drogowe i kolejowe) oraz znajdującą się 5 km na południe od Chojnowa Autostrada A4. Na południe od miasta znajduje się Równina Chojnowska, ciągnąca się od okolic Bolesławca do Jawora.
Według danych z 2002 r. Chojnów ma obszar 5,32 km², w tym:
użytki rolne: 41%
użytki leśne: 0%
Miasto stanowi 0,71% powierzchni powiatu.
Granice
Miasto graniczy jedynie z gminą wiejską Chojnów – jest enklawą na jej terenie.
Chojnów od zachodu graniczy z sołectwem Piotrowice–Konradówka, od północy z Jerzmanowicami i Białą, od północnego wschodu z Goliszowem, od wschodu z Michowem i od południa z Gołaczowem. Długość granicy pomiędzy gminami przekracza 13 kilometrów.
Do 1991 roku miasto i tereny wiejskie stanowiły jedną jednostkę podziału administracyjnego (gminę miejsko-wiejską). Rozdział nastąpił na skutek konfliktu pomiędzy przedstawicielami miasta i wsi zasiadającymi w Radzie Gminy. Jednym z efektów konfliktu była niezdolność do wyboru nowego burmistrza, co zakończyło się koniecznością powołania komisarza przez Prezesa Rady Ministrów. Podział na gminy nastąpił według granic pochodzących z lat 70. XX wieku, co do dzisiaj jest powodem wielu kuriozalnych sytuacji, takich jak np. granica przebiegająca przez środek hali produkcyjnej (która w latach 70. jeszcze nie istniała).
Chęć przyłączenia się do miasta publicznie wyrażają mieszkańcy dwóch osiedli, położonych w Białej oraz w Piotrowicach. W tym drugim przypadku mamy do czynienia z obszarem stanowiącym kontynuację osiedla znajdującego się w granicach miasta i zarazem znacznie oddalonym od zabudowy wiejskiej. W 2015 roku burmistrz Jan Serkies zgłosił pod głosowanie Rady Miejskiej projekt uchwały w sprawie przeprowadzenia konsultacji dotyczących przyłączenia części sołectw Biała i Piotrowice oraz terenu oczyszczalni ścieków w Goliszowie do miasta. W wyniku protestu przedstawicieli gminy wiejskiej projekt został jednak wycofany, a kilka miesięcy później mieszkańcy gminy wiejskiej w głosowaniu opowiedzieli się w większości (90,7%) przeciwko przyłączeniu tych rejonów w granice miasta (projekt poza zainteresowanymi sprawą osiedlami ma znikome poparcie). Wyniki konsultacji zostały jednogłośnie przyjęte przez Radę Gminy Chojnów.
Historia
Historia osadnictwa na terenie współczesnej ziemi chojnowskiej sięga okresu paleolitu. Wartym odnotowania jest fakt znalezienia w sąsiedniej Konradówce krzemiennego pięściaka liczącego ponad 100 000 lat. To narzędzie człowieka neandertalskiego jest jednym z najstarszych dowodów pobytu człowieka na Śląsku. W rejonie obecnego Chojnowa wystąpiło kilka większych skupisk pradziejowych i wczesnośredniowiecznych punktów osadniczych.
Istnienie osady Haynow, położonej na terenie współczesnego Chojnowa po raz pierwszy poświadczone zostało w źródłach z 1272 roku. Kolejna wzmianka o miejscowości pochodzi z 1288 roku. Wydany wówczas dokument księcia legnickiego Henryka V Brzuchatego, po raz pierwszy określa Chojnów mianem miasta (civitas). W 1291 roku osada przeszła pod panowanie księstwa głogowskiego, którego częścią pozostała do 1301 roku. Pierwszymi osobami związanymi bezpośrednio z Chojnowem, jakie pojawiają się w oficjalnych dokumentach są miejscowi kasztelani – Bronisław (pierwszy chojnowski kasztelan) oraz Otton von Zedlitz. Pełne prawa miejskie Chojnów otrzymał w 1333 roku. W tym samym roku pierwszym burmistrzem został Albertus de Ypra. Na szybki rozwój miasta w XIV wieku i na początku XV wieku wpływ miały liczne przywileje, m.in. prawo do eksploatacji złota, prawo do handlu solą, czy prawo składu. Warto również zaznaczyć, że jeszcze przed nadaniem praw miejskich w Chojnowie działał już cech tkaczy i funkcjonowała komora celna.
Potężnym ciosem dla rozwoju Chojnowa oraz wydarzeniem które do dzisiaj traktowane jest jako największa tragedia w dziejach miasta był najazd husytów, który miał miejsce 26 kwietnia 1428 roku. Klęska obrońców Chojnowa doprowadziła do rzezi mieszkańców. Wokół wydarzenia narosło wiele legend – ta najsłynniejsza dotyczy ocalenia 15 osób, którzy schronienie znaleźli w wieży budowanego wówczas kościoła, uprzednio rozbijając za sobą kamienne schody. To właśnie schody są do dzisiaj jednym z nielicznych istniejących śladów tamtych wydarzeń – brakujące stopnie zastąpiono nowymi, wykonanymi z drewna. Spalenie Chojnowa i śmierć prawie wszystkich mieszkańców doprowadziła do niemal całkowitego upadku miasta.
Odbudowa Chojnowa po części możliwa była dzięki księciu Rupertowi II, który na okres ośmiu lat zwolnił mieszczan ze wszelkich świadczeń. Jego następca – Ludwik III – zatwierdził wszystkie dotychczasowe miejskie przywileje. Kolejny kryzys w Chojnowie wiąże się z wielkim pożarem z 1503 roku, który strawił większą część miejskiej zabudowy. W tym samym roku papież Juliusz II zwolnił miasto ze wszystkich świadczeń z wyjątkiem dziesięciny, a król Czech Władysław II Jagiellończyk napomniał kupców podążających z Polski do Saksonii do korzystania z drogi przez Chojnów i Bolesławiec – miało to niewątpliwy wpływ w rozwój miasta. W 1526 roku Chojnów wraz z całymi Czechami przeszedł pod panowanie Habsburgów. XVI wiek przeszedł do historii Europy pod znakiem reformacji zapoczątkowanej przez Marcina Lutra. W 1523 roku nauki Lutra zostały uznane przez legnickiego księcia Fryderyka II. Rozwój nowego odłamu chrześcijaństwa na Śląsku doprowadził w 1535 roku do złożenia urzędu przez chojnowskiego proboszcza Mathiasa Funke. Jego miejsce zajął luterański pastor Henryk Bünau. Protestanci stanowili dominującą grupę religijną w Chojnowie aż do 1945 roku. XVI wiek w Chojnowie wiąże się także z postacią księcia Fryderyka III, który zapisał się w historii miasta z przebudowy gotyckiego zamku na renesansową rezydencję.
Chojnowska odnoga kupieckiego szlaku Via Regia ponownie zyskała na znaczeniu w 1580 roku, wówczas wydane zostało rozporządzenie cesarza rzymskiego Rudolfa II, nakazujące korzystanie przez wszystkich kupców podróżujących w kierunku Saksonii właśnie z tej drogi. Rozwój miasta zahamował jednak wielki pożar miasta z 1581 roku, w trakcie którego spłonął odbudowany dwa lata później ratusz. Ogromne zniszczenia miastu przyniosła przetaczająca się przez Śląsk w XVII wieku wojna trzydziestoletnia oraz wielki pożar w 1651 roku. Wojenna rywalizacja pomiędzy protestantami i katolikami o władzę nad cesarstwem doprowadziła do ponownego przekazania w 1653 roku kościoła parafialnego w ręce katolików. Spotkało się to z oporem mieszkańców i protestanckiej rady miejskiej – efektem sprzeciwu była odgórna wymiana składu rady na katolików. W 1707 roku chojnowski kościół powrócił w ręce protestantów, natomiast w 1740 roku miasto wraz z większością obszaru Ślaska przeszło pod panowanie pruskiego i protestanckiego państwa Hohenzollernów.
Pruska dominacja nad Chojnowem na krótki czas zakończyła się wraz z wkroczeniem w 1807 roku do miasta wojsk francuskich. Okres wojen napoleońskich to czas wyjątkowo burzliwy dla Chojnowa. Miejscowa ludność była wielokrotnie dręczona uciążliwymi kwaterunkami i rekwizycjami; miasto było narażone na przemarsze wojsk i kontrybucje związane ze stacjonowaniem armii w mieście. W okresie wojen Chojnów trzykrotnie odwiedzał Napoleon Bonaparte, w 1813 roku w mieście pojawiali się także król Fryderyk Wilhelm II oraz car Aleksander I. Istotnym wydarzeniem z tamtego okresu dla miasta była tzw. Bitwa pod Chojnowem, w której wojska napoleońskie starły się z armią pruską. Druga połowa XIX wieku przebiegła pod znakiem wzmożonego procesu industrializacji. Istotnym czynnikiem dla rozwoju miasta było poprowadzenie linii kolejowej łączącej Wrocław z Bolesławcem. Rozwój przemysłu przyczynił się do rozbudowy i zmiany sylwetki miasta. W okresie tym powstały między innymi: wodociągi, sieć gazowa, oświetlenie ulic, szpital, nowe szkoły czy też miejska kasa oszczędnościowa. Systematyczny rozwój zakłócały jednak wydarzenia takie jak: epidemia cholery w 1849 roku, katastrofa wieży ratusza w 1875 roku, czy też wielka powódź w 1888 roku. W 1867 uruchomiono gazownię miejską, a w 1912 elektrownię.
Niemiecką władzę w Chojnowie przerwała w 1945 operacja dolnośląska Armii Czerwonej, po przełamaniu obrony wojsk niemieckich 4 Armią Pancerną. Po walkach z oddziałami niemieckimi miasto zostało zdobyte 10 lutego 1945 przez wojska z 3 Gwardyjskiej Armii Pancernej oraz wojska 52 Armii należące do 1 Frontu Ukraińskiego.
W wyniku działań wojennych zniszczeniu uległo 30% miejskiej zabudowy. W rezultacie ustaleń między zwycięskimi mocarstwami, miasto przekazano Polsce. Ludność niemiecka została wysiedlona za Odrę i Nysę Łużycką, a do Chojnowa zaczęli napływać polscy osadnicy. Miasto przez krótki czas określano jako Gajewicko. Ostatecznie jednak w 1946 roku przyjęto historycznie bardziej uzasadnioną staropolską postać Hajnów czyli Chojnów. Pierwszym polskim burmistrzem Chojnowa został w maju 1945 roku Alfred Żydek. Wraz z zakończeniem wojny przystąpiono do tworzenia polskiej administracji i szkolnictwa, oraz odbudowy przemysłu.
Zabytki
Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są obiekty:
ośrodek historyczny miasta
kościół par. pw. Niepokalanego Poczęcia NMP („mały kościół”), zbudowany w l. 1909–1911, ul. Dąbrowskiego 17
kościół ewangelicki pw. Panny Marii, obecnie rzym.-kat. kościół par. pw. św. Piotra i Pawła („duży kościół”), Rynek 1, zbudowany w XIV w., XV w., 1659 r., 1857 r., największy kościół w mieście
zamek piastowski, obecnie Muzeum Regionalne, pl. Zamkowy, zbudowany w drugiej połowie XIII w., wielokrotnie przebudowywany: w XIV/XV w., 1546 r., k. XVIII w., poł. XX w.
pozostałości obwarowań miejskich, ul. Lubińska, z pierwszej poł. XIV-XVI, XX w.:
Baszta Tkaczy (Tkacka), zbudowana ok. 1400 r. stanowiła niegdyś część umocnień miejskich. W 1572 została rozbudowana, a w 1749 gruntownie odrestaurowana
fragmenty pierścienia murów miejskich, wzniesione w I poł. XIV w., po rozbiórce w XVIII i XIX w. zachowane jedynie fragmentarycznie
park-planty miejskie, z XIX w.
zespół dworca PKP, pl. Dworcowy, z 1908 r.:
dworzec kolejowy – wzniesiony w 1909 r., jedyny dworzec w mieście
budka zawiadowcy stacji
dwie nastawnie
dwa pomieszczenia zawiadowców na I peronie
dwie wiaty peronowe, drewn.
dawna plebania, ul. Głowackiego 1, z XVIII w., XIX w.
dom (przy murach obronnych), ul. Grottgera 1, z XVIII w.
pałac, ul. Piotrowicka 2 (d. Bolesławiecka 14), z 1739 r., pocz. XX w.; XVIII-wieczny budynek rezydencjonalny, wybudowany obok drogi na Piotrowice i Bolesławiec
dom – kamienica Schrama, Rynek 20 (d. 43), z 1544 r., k. XIX w.
dom, Rynek 29 (d.27), z 1768 r., k. XIX w.
dom, Rynek 31 (d.65), z XVIII w., k. XIX w.
d. plebania – dom parafialny, ul. Ściegiennego 4, z drugiej poł. XV w., 1717 r., 1820 r. najstarszy mieszkalny budynek miasta, z zachowanymi cennymi wnętrzami (wypis z księgi rejestru)
zespół cukrowni, z 1882 r., l. 1910–35:
produktownia
surownia
wieża wodna
turbinownia
magazyn cukru
willa dyrektora
inne zabytki
szereg budynków użyteczności publicznej z II poł. XIX w. i pierwszej poł. XX w.
osiedle mieszkaniowe z l. 1920–1924 projektu Ernsta Maya
Rynek
Chojnowski rynek jest rzadkim na Śląsku przykładem nieregularnego placu powstałego z rozszerzenia głównej drogi handlowej. Kształtem przypomina on rozciągnięty trójkąt o wymiarach 60x300 m (jeden z najdłuższych na Śląsku), na którego ostrym (wschodnim) końcu znajduje się kościół św. Piotra i Pawła, dominujący nad placem.
Place i skwery
Plac Konstytucji 3 maja – plac położony między ulicami Jarosława Dąbrowskiego, J. U. Niemcewicza i Tkacką
Plac Zamkowy – zlokalizowany w sąsiedztwie Rynku. Znajduje się przy nim Zamek oraz Urząd miasta, a od 2006 r. budynek biblioteki miejskiej.
Plac Dworcowy – położony przy dworcu PKP. Znajduje się na nim dworzec PKS, oraz postój taksówek.
Pomniki
Pomnik na Placu Dworcowym – wysoki pomnik z fontanną, górna część pomnika została usunięta po II wojnie światowej i jest przechowywana w ogrodzie koło zamku. Obecnie stoi tam tylko fontanna. Na ul. Chmielnej znajduje się obelisk poświęcony poległym na frontach, zamordowanych w obozach i łagrach oraz zesłańcom na Sybir.
Przyroda
W mieście znajdują się dwa parki:
Park Piastowski – największy w mieście, położony szycie i zboczach Wzgórza Chmielowego, w południowej części miasta między ulicami Jana Kilińskiego i Parkową. Założenie parkowe powstało w 1885 roku z inicjatywy burmistrza Richarda Müllera, według projektu Eduarda Petzolda. Na terenie parku zlokalizowana jest wzniesiona w 1915 roku wieża ciśnień.
Park Śródmiejski – drugi co do wielkości park w Chojnowie, który powstał w miejscu dawnych fortyfikacji miejskich. Położony jest on w centrum miasta nad Skorą.
Inne miejsca przyrodnicze:
Staw Miejski – położony jest w północnej części miasta niedaleko linii kolejowej. Obecnie jest zarządzany przez Polski Związek Wędkarski.
Morskie Oko – mały okrągły staw, położony w południowej części miasta wśród budynków mieszkaniowych. Powstał w miejscu kamieniołomu bazaltu, który używany był do budowy murów obronnych miasta pod koniec XIV w. Obecnie Morskie Oko zajmuje jedynie fragment pierwotnego wykopu.
Pomniki przyrody
Największe skupisko prawnie chronionych tworów przyrody w Chojnowie stanowi Park Śródmiejski, na terenie którego znajduje się 15 drzew uznanych za pomniki przyrody.
Jednym z najciekawszych drzew na terenie Parku Śródmiejskiego jest „Siedmiu Wspaniałych” – grupa siedmiu zrośniętych ze sobą grabów pospolitych, wznoszących się na wysokość 19 metrów. Obwody poszczególnych grabów mieszczą się w przedziale od 66 do 146 cm. Drzewo zostało uznane za jeden z najciekawszych pomników przyrody Dolnego Śląska w plebiscycie Radia Wrocław, organizowanym w 2016 roku.
Demografia
Dane z 30 czerwca 2004:
Piramida wieku mieszkańców Chojnowa w 2014 roku.
Religia
Od 1945 roku zdecydowaną większość wśród mieszkańców Chojnowa stanowią katolicy. Na terenie miasta funkcjonują dwie parafie kościoła rzymskokatolickiego – Świętych Apostołów Piotra i Pawła oraz Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny. Obydwie parafie podlegają Dekanatowi Chojnów, będącym jednostką organizacyjną diecezji legnickiej.
Chojnowskim parafiom podlegają dwie świątynie położone na terenie miasta, są to: Kościół Świętych Apostołów Piotra i Pawła oraz Kościół Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny.
Działalność religijną w Chojnowie prowadzą dwa Zbory Świadków Jehowy – Chojnów-Centrum, Chojnów-Południe – z Salą Królestwa.
Do 1945 roku najliczniejszą grupą wyznaniową byli ewangelicy. Według danych statystycznych z 1939 roku w Chojnowie zamieszkiwało 9389 ewangelików, co stanowiło ponad 84% populacji miasta. Protestanci dysponowali wówczas największą świątynią w mieście – Kościołem Maryi Panny na Rynku, który przeszedł w ich ręce w 1535 roku, dwanaście lat po przejściu na luteranizm księcia legnickiego Fryderyka II. Liczba katolików w 1939 roku przekraczała 10% populacji Chojnowa; dysponowali oni kościołem Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny, który po dziś dzień jest świątynią rzymskokatolicką.
Trzecim w kolejności wyznaniem wśród mieszkańców przedwojennego Chojnowa był judaizm. W 1939 roku Chojnów zamieszkiwało 14 Żydów – ich mała liczba była jednak związana z licznymi represjami ze strony władz niemieckich; sześć lat wcześniej w Chojnowie zameldowanych było 66 Żydów, natomiast w 1925 ich liczba przekraczała 90. Od 1893 roku na terenie miasta funkcjonowała synagoga, która została zniszczona podczas wydarzeń nocy kryształowej. Do dnia dzisiejszego zachowała się jedynie ściana frontowa budynku, który został zaadaptowany na potrzeby sąsiedniej szkoły na salę gimnastyczną. Grupa około 100 Żydów osiedliła się w Chojnowie po II wojnie światowej; niemal wszyscy z nich wkrótce jednak wyemigrowali do nowo powstałego Państwa Izrael.
Gospodarka
Gałęzie przemysłu dominujące w Chojnowie to: maszynowy, papierniczy, spożywczy i odzieżowy. W Chojnowie istnieje podstrefa Legnickiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej.
W mieście znajduje się targowisko, położone przy ulicy Grodzkiej, nad brzegiem Skory.
Na terenie miasta znajdują się markety sieci Biedronka, Lidl, InterMarche, Netto, PoloMarket oraz Mrówka.
Transport
Transport kolejowy
Linia kolejowa z Legnicy do Bolesławca przez Chojnów została zbudowana w 1845 r. Budynek obecnego dworca w Chojnowie wybudowano w 1909 r. Początkowo stacja nosiła nazwę Haynau, w 1945 r. Gajewicko, a potem już Chojnów. Obecnie dworzec kolejowy ma poczekalnię, dwie windy, dwa odrestaurowane perony oraz przejście podziemne, wyremontowane w latach 2006–2007.
Transport drogowy
Chojnów jest dobrze ulokowany pod względem komunikacji samochodowej, znajduje się 5 kilometrów od autostrady A4 (do węzła Chojnów prowadzi od miasta Droga wojewódzka nr 328). Przez Chojnów przebiega również Droga krajowa nr 94 (Korczowa – Kraków – Wrocław – Legnica – Zgorzelec). Miasto ma też obwodnicę na południu (ulica Parkowa), omijającą miasto.
Przewozy autobusowe
W mieście znajduje się jeden dworzec PKS przy pl. Dworcowym, ma siedem niezadaszonych peronów. Miasto ma też zajezdnię autobusową znajdującą się przy ul. Legnickiej, należącą do PKS Lubin. W Chojnowie nie ma komunikacji miejskiej. Częstym transportem do Legnicy są busy, których przystanki znajdują się na dworcu PKS.
Mosty i kładki
Na terenie miasta znajdują się cztery mosty i dwie kładki dla pieszych nad rzeką Skorą:
Most przy ul. Parkowej, znajduje się tuż przy zakręcie na ul. Złotoryjską, największy i najszerszy most nad Skorą, niedaleko znajduje się też most nad Młynówką.
Most przy ul. Złotoryjskiej, nieużywany i nieprzejezdny most. Znajduje się przy zakręcie na ul. Parkową. Niedługo będzie remontowany.
Most przy ul. Wolności (Biały Most), najstarszy most łączący Stare Miasto z Nowym Miastem. Dawniej drewniany, obecnie betonowy, pomalowany na biało.
Most przy ul. Legnickiej, położony jest niedaleko kładki dla pieszych przy ul. Brzozowej, na drodze prowadzącej do Legnicy.
Kładka dla pieszych przy ul. Grodzkiej, przejście łączące targowisko miejskie z okolicami Szkoły Podstawowej nr 4.
Kładka dla pieszych przy ul. Brzozowej wybudowana w 2014 r. – zastąpiła nieistniejący już „złamany most”.
Oprócz wyżej wymienionych w mieście jest jeden most nad rzeką Młynówką.
Opieka zdrowotna
Do 2000 r. w Chojnowie działał szpital na końcu ulicy Szpitalnej, który został wybudowany w XIX w.
Kultura
Placówki kulturalne
Miejską instytucją powołaną w celu prowadzenia usług dla ludności w zakresie kultury jest Miejski Ośrodek Kultury, Sportu i Rekreacji. Instytucja ta powstała w 2008 roku na bazie Miejskiego Ośrodka Kultury. Siedzibą MOKSiRu jest budynek Domu Kultury przy ulicy Stanisława Małachowskiego. Wśród statutowych zadań placówki znajduje się między innymi: organizacja imprez kulturalnych i rekreacyjnych integrujących społeczeństwo miasta, organizowanie różnych usług dla ludności w zakresie kultury, sportu i rekreacji czy też tworzenie warunków dla rozwoju amatorskiego ruchu w dziedzinie kultury, sportu i rekreacji.
Dużym impulsem dla rozwoju instytucji była gruntowna przebudowa Domu Kultury, która miała miejsce w 2015 roku. Aktualnie obiekt dysponuje między innymi klimatyzowaną sala widowiskowo-kinową z 194 miejscami siedzącymi, salą taneczną oraz licznymi pracowniami. Ponadto w obiekcie znajduje się sala fitness oraz kręgielnia. W 2016 roku Miejski Ośrodek Kultury, Sportu i Rekreacji reaktywował kino.
Miejską instytucją powołaną do gromadzenia, badania i opieki nad obiektami posiadającymi wartość historyczną i artystyczną jest Muzeum Regionalne, mieszczące się w budynkach Zamku Piastów legnicko-brzeskich oraz Baszty Tkaczy. Historia chojnowskiego muzealnictwa sięga 1906 roku, kiedy to rozpoczęto gromadzenie eksponatów i podjęto decyzję o utworzeniu muzeum, co ostatecznie nastąpiło w 1908 roku. Początkowo siedzibą instytucji była Baszta Tkaczy; w 1933 roku muzeum przeniosło się do zamku. Spośród osób zaangażowanych w tworzenie chojnowskiego muzeum należy wyróżnić chojnowskiego nauczyciela Oskara Kundta (kustosza muzeum w latach 1914–1943).
Ogromnym ciosem dla chojnowskiego muzealnictwa okazała się II wojna światowa. Przed rozpoczęciem działań wojennych lokalny zamek mógł pochwalić się ponad pięcioma tysiącami eksponatów, które po 1945 roku uległy niemal całkowitemu rozproszeniu. W 1957 roku zostało reaktywowane. Obecnie Muzeum Regionalne może pochwalić się ponad dwoma tysiącami eksponatów; wśród nich: militaria, numizmaty, medale, malarstwo, grafika, rysunki, meble, szkło, ceramika, wyroby ślusarskie i kowalskie, wyroby cynowe, dokumenty średniowieczne i nowożytne, chojnowskie akta budowlane, bogata kolekcja renesansowej kamieniarki. Za jeden z najcenniejszych zabytków chojnowskiego muzeum należą sgraffita, pochodzące z elewacji dworu Schellendorfów z Zagrodna.
Od 1949 roku w Chojnowie działa Miejska Biblioteka Publiczna. Przez większą część historii jej siedzibą był Dom Kapłana; w 2006 roku instytucja przeniosła się do Centrum Edukacyjnego przy placu Zamkowym. Biblioteka dzieli się na dwa działy – dla dzieci i młodzieży oraz dla dorosłych. W zbiorach biblioteki aktualnie znajduje się ponad 35 tysięcy woluminów. Przy miejskiej MBP działa Dyskusyjny Klub Książki oraz założona w 2007 roku Galeria Młodych, której celem jest rozwijanie twórczości mieszkańców Chojnowa.
Wydarzenia
Największą imprezą rozrywkową organizowaną w Chojnowie są coroczne Dni Chojnowa. Dwudniowa seria koncertów organizowana jest tradycyjnie w czerwcu na chojnowskim Rynku. Dawniej koncerty w ramach Dni Chojnowa gościły także w Parku Śródmiejskim, Parku Piastowskim, czy na terenach rekreacyjnych przy stadionie KS Chojnowianki. Od wielu lat wydarzenie rozpoczyna tzw. Barwny Korowód, w którym udział biorą mieszkańcy Chojnowa. Wśród gwiazd Dni Chojnowa znaleźli się m.in.: Halina Mlynkova, Robert Janowski, Pectus, happysad, Raz, Dwa, Trzy, Shakin' Dudi czy też Paweł Kukiz i Piersi.
Od 2002 roku Dniom Chojnowa towarzyszy Festiwal Tkactwa i Rękodzieła Artystycznego. Wydarzenie to rokrocznie jest okazją do zaprezentowania swoich pasji i zdolności przez lokalnych artystów. Kiermasz nawiązuje bezpośrednio do tkackich tradycji Chojnowa. Na miejscu oprócz wyrobów tkackich zakupić można także: ceramikę, biżuterię, wiklinę, szkło, malarstwo, miody i wyroby z wosku, czy też zioła.
Od 1999 roku Miejski Dom Kultury, a następnie Miejski Ośrodek Kultury, Sportu i Rekreacji jest organizatorem Ogólnopolskiego Turnieju Zespołów Tanecznych „Stonoga”, który odbywa się tradycyjnie w czerwcu w sali widowiskowej Domu Kultury. Impreza rokrocznie gromadzi zespoły taneczne z całej Polski (w głównej mierze są to jednak ekipy z terenu województwa dolnośląskiego i lubuskiego). Na liście triumfatorów turnieju zapisały się także ekipy z Chojnowa – Karambol oraz Brooklyn. Innymi znaczącymi w regionie imprezami organizowaną przez chojnowski MOKSiR są Ogólnopolski Konkurs Piosenki „Rozśpiewane Nutki” oraz Przegląd Teatralny „Silebia”.
Wśród imprez o charakterze lokalnym wartymi odnotowania są: konkurs piosenki przedszkolnej „Bambiniada” (odbywający się często w ramach Dni Chojnowa), jarmarki bożonarodzeniowe, koncerty noworoczne organizowane przez chojnowski chór Skoranta, koncerty z cyklu „Muzyka w Rynku”, festyny organizowane w ramach różnych świąt, Chojnowskie Dyktando, Chojnowska Jesień z Muzyką Dawną, czy koncerty lokalnych artystów organizowane w Domu Kultury. Dużą rolę w życiu kulturalnym Chojnowa pełnią wystawy czasowe organizowane przez Miejską Bibliotekę Publiczną, Muzeum Regionalne, czy też Miejski Ośrodek Kultury, Sportu i Rekreacji, w ramach których najczęściej prezentowane są dzieła chojnowskich twórców (którzy w przeważającej mierze zrzeszeni są w działającej przy MOKSiR Gildii Artystów Chojnowa).
Z imprez historycznych, które odbywały się w Chojnowie i okolicach do rangi kultowej urosły Młodzieżowe Spotkania Młodych. Kilkudniowy festiwal powstał dzięki zaangażowaniu osób związanych z Domem Kultury w Chojnowie. Początkowo koncerty odbywały się w pobliskich Rokitkach; ostatnia, największa edycja (w 1988 roku) odbyła się na Stadionie Miejskim w Chojnowie. MSM stanowiła w pewnym sensie alternatywę dla zawieszonego w stanie wojennym Festiwalu w Jarocinie. Jednym z zespołów, które na chojnowskim festiwalu stawiały swoje pierwsze kroki na scenie była warszawska grupa Closterkeller.
Media
Historia lokalnych mediów sięga 1833 roku. Wówczas w niedalekim Lwówku Śląskim wydrukowany został pierwszy numer tygodnika „Beiträge zur Unterhaltung und Aufheiterung”. Treść pisma skupiała się na życiu towarzyskim i społecznym mieszkańców miasta i regionu z całkowitym pominięciem tematów politycznych. Wydawcą i redaktorem tygodnika był kupiec Edward Fisher. Pismo po niecałym roku pracy zawiesiło działalność.
Kolejnym dziełem Edwarda Fishera był tygodnik „Haynauer Stadtblatt”. Jego pierwszy numer ukazał się 3 lipca 1839 roku. Początkowo tygodnik drukowany był w Legnicy, natomiast od 1845 w Chojnowie. Początki pisma przypadały na okres zaostrzonej cenzury w Prusach, przez co tygodnik nie publikował treści o tematyce politycznej. W 1859 roku gazeta wraz z drukarnią przeszły na własność współpracownika Fishera – C.O. Raupbacha. W ciągu kolejnych dziesięcioleci „Haynauer Stadtblatt” dało się poznać jako pismo reprezentujące polityczne stanowisko liberałów. Zmiana nastąpiła dopiero po przejęciu władzy w Niemczech przez NSDAP, kiedy to podobnie jak niemal wszystkie niemieckie gazety zaczęła służyć rządzącemu reżimowi. Pismo zawiesiło swoją działalność wraz z końcem niemieckiego panowania nad Chojnowem.
W 1992 roku ukazał się pierwszy numer „Gazety Chojnowskiej”, ówcześnie Miesięcznika Samorządu Terytorialnego w Chojnowie, pod redakcją Stanisława Horodeckiego. Przez lata pismo zmieniało częstotliwość wydawania, stając się tygodnikiem, a później dwutygodnikiem. Obecnie „Gazeta Chojnowska” jest jedynym pismem lokalnym wydawanym w formie drukowanej. Jako gazeta samorządu terytorialnego zajmuje się również promocją Chojnowa oraz inicjatyw Urzędu Miejskiego i podległych mu jednostek.
Wraz z rosnącą rolą sieci komputerowej, zadania lokalnych mediów zaczęły przejmować portale internetowe. Najstarszym z nich był e-informator – pierwszy regionalny portal miasta Chojnowa. E-informator został przekształcony w stronę chojnow.eu – oficjalny serwis internetowy miasta Chojnów. Na stronie znajdują się wszystkie informacje dotyczące miasta, a są to m.in. tematy inwestycji, szkolnictwa, promocji czy istotnych komunikatów. W 2019 roku portal chojnow.eu odwiedziło 116.650 osób, z tego 93% to były odwiedziny z Polski. Obok oficjalnej strony chojnow.eu funkcjonuje w Chojnowie Portal informacyjny miasta i gminy Chojnów – chojnow.pl, który przeobraził się w typowy portal informacyjny w 2011 roku, wcześniej pełniąc funkcję strony promującej miasto. Obecnie jest to jedno ze źródeł informacji w Chojnowie, nie będące w jakikolwiek sposób związane z samorządem terytorialnym.
Edukacja
Najstarszą istniejącą szkołą pierwszego etapu zorganizowanej edukacji w Chojnowie jest Szkoła Podstawowa nr 3. Historia placówki sięga 1962 roku; ówcześnie była to trzecia już szkoła podstawowa w mieście. Na pierwszego kierownika i organizatora placówki powołano Edmunda Borutę. Od początku istnienia szkoła mieści się w położonym w północnej części miasta dawnym budynku mieszkalnym i administracyjnym o charakterze willowym, zbudowanym na początku lat 80. XIX wieku, dla właściciela wytwórni rękawiczek Wirbla. Od roku szkolnego 1991/1992 szkoła nosi imię polskiej pisarki Marii Konopnickiej. Współcześnie placówka zatrudnia ponad 30 nauczycieli; w placówce uczy się ponad 300 uczniów, pochodzących w głównej mierze z północnej części miasta. Szkoła posiada 13 sal lekcyjnych, bibliotekę, czytelnię, dwie pracownie komputerowe, dwie małe sale gimnastyczne oraz świetlicę.
Drugą istniejącą współcześnie placówką pierwszego etapu edukacji jest Szkoła Podstawowa nr 4. Jej historia sięga 1986 roku; powstanie placówki związane było z budową w południowej części miasta nowego osiedla mieszkaniowego. Od początku istnienia do teraz jest to największa szkoła w Chojnowie. Pierwszym dyrektorem placówki został Andrzej Przybysz. Od 1991 roku szkoła nosi imię pedagoga Janusza Korczaka; w tym samym roku szkoła wzbogaciła się o dużą salę gimnastyczną i boiska sportowe, a w latach kolejnych o pracownie komputerowe. W 2010 roku przy szkole uruchomiono Basen Miejski. Obecnie do placówki uczęszcza ponad 650 uczniów, pochodzących w głównej mierze z południowej części miasta; szkoła zatrudnia ponad 50 nauczycieli.
W 1999 roku w ramach reformy szkolnictwa powołano do życia Gimnazjum nr 1 oraz Gimnazjum nr 2. Pierwsza z tych szkół powstała na bazie istniejącej wcześniej Szkoły Podstawowej nr 1 im. II Armii Wojska Polskiego. Placówka mieści się w tzw. budynku Petera Gadena, wybudowanym na potrzeby chojnowskiej szkoły katolickiej. Po II wojnie szkoły na potrzeby szkolnictwa zaadaptowano także sąsiedni budynek fundacji Augusta Peipego – obydwa gmachy połączone zostały ze sobą pasażem. W 2003 roku szkole nadano imię papieża Jana Pawła II. Współcześnie Gimnazjum nr 1 dysponuje 19 salami lekcyjnymi, salą gimnastyczną, boiskiem, biblioteką, czytelnią oraz pracownią komputerową. W placówce pod okiem 32 nauczycieli kształci się ponad 250 uczniów.
Drugie z gimnazjów powstało na bazie Liceum Ogólnokształcącego im. Mikołaja Kopernika i początkowo wspólnie ze szkołą średnią i nieistniejącą już Szkołą Podstawową nr 2 tworzyło Zespół Szkół Ogólnokształcących. Szkoła odziedziczyła po liceum patrona oraz budynek przy ulicy Stanisława Konarskiego. Obecnie Gimnazjum nr 2 jest największą tego typu szkołą w Chojnowie; w placówce uczy się ponad 300 uczniów pod okiem 35 nauczycieli. Placówka dysponuje salą gimnastyczną, boiskiem, biblioteką, czytelnią oraz pracownią komputerową.
Wszystkie szkoły średnie działające w Chojnowie od 2001 roku funkcjonują w ramach Powiatowego Zespołu Szkół, który powstał w wyniku połączenia Liceum Ogólnokształcącego im. Mikołaja Kopernika, Zespołu Szkół Rolniczych im. Władysława Szafera oraz Zespołu Szkół Zawodowych im. Henryka Mierzejewskiego. Wchodzące w skład zespołu Liceum Ogólnokształcące jest najstarszą istniejącą obecnie w Chojnowie placówką oświatową – jego historia sięga 1946 roku. Początkowo siedziba szkoły mieściła się w budynku przy ulicy Stanisława Konarskiego; obecnie jej siedzibą jest budynek przy ulicy Anny i Juliusza Poźniaków, nazwanej tak dla uczczenia dwójki nauczycieli współtworzących edukację w powojennym Chojnowie. Współcześnie obok Liceum Ogólnokształcącego w skład Powiatowego Zespołu Szkół wchodzą: Technikum dla młodzieży, Zasadnicza Szkoła Zawodowa oraz Centrum Kształcenia Ustawicznego. Zespół dysponuje trzema budynkami oraz m.in. największą w mieście halą sportową.
W 2006 roku na placu Zamkowym (w miejscu dawnej Szkoły Podstawowej nr 2) oddano do użytku Centrum Edukacyjne. Do obiektu przeniesiona została siedziba Miejskiej Biblioteki Publicznej. W miejscu tym działa ponadto Społeczne Ognisko Muzycznem, stanowiące placówkę kształcenia muzycznego.
W Chojnowie funkcjonują trzy publiczne placówki przedszkolne – są to: Przedszkole nr 1, Przedszkole nr 3 oraz otwarty w 2016 roku Żłobek Miejski, będący jednym z najnowocześniejszych tego typu obiektów na Dolnym Śląsku. W Chojnowie działają także dwa niepubliczne przedszkola.
Sport
Infrastruktura
Największy kompleks sportowy na terenie Chojnowa położony jest północnej części miasta, w sąsiedztwie Domu Kultury i składa się z: dwóch pełnowymiarowych boisk piłkarskich (z czego jedno jest częścią wielofunkcyjnego Stadionu Miejskiego), dwóch kortów tenisowych o nawierzchni ceglanej, boiska treningowego o sztucznej nawierzchni oraz plenerowej siłowni. Na stadionie swoje mecze rozgrywa lokalny klub piłkarski KS Chojnowianka. Obiekt w latach 2014–2015 roku przeszedł gruntowną przebudowę w ramach której stworzono bieżnię lekkoatletyczną z nawierzchnią poliuretanową. Trybuny Stadionu Miejskiego są w stanie pomieścić 575 osób.
W 2010 roku przy Szkole Podstawowej nr 4 otwarty został Basen Miejski. W skład obiektu wchodzą: główna niecka podzielona na 6 torów o łącznej szerokości 12.5 metra, niecka rekreacyjna z hydromasażem, gejzerem wodnym oraz sztuczną rzeką, dwie wanny jacuzzi, łaźnia rzymska oraz sauna fińska. W budynku szkoły funkcjonuje również sala do squasha.
Od 2015 roku jednym z centrów sportowych Chojnowa jest Dom Kultury, w którym znajdują się m.in.: kręgielnia oraz siłownia/sala fitness.
Na terenie miasta znajduje się także kilka siłowni plenerowych. Tego typu obiekty mieszą się w: Parku Piastowskim, kompleksie rekreacyjnym „Morskie Oko” oraz przy oddziale Powiatowego Zespołu Szkół na ulicy Wojska Polskiego.
Na terenie Parku Piastowskiego od 2008 roku działa kompleks sportowy, wybudowany w ramach programu rządowo-samorządowego Orlik 2012; w jego skład wchodzą: boisko piłkarskie o sztucznej nawierzchni (trawa) z oświetleniem oraz boisko o nawierzchni poliuretanowej. W 2015 roku przy boiskach powstał Street Workout Park, składający się z urządzeń do ćwiczeń siłowych. Sam Park Piastowski położony jest na zróżnicowanym wysokościowo terenie, co przyczynia się do uprawiania w tym miejscu m.in. biegów przełajowych czy kolarstwa górskiego. W 2016 roku przez park wytyczona została trasa biegowa.
Na infrastrukturę sportową w Chojnowie składają się także obiekty przyszkolne. Na terenie miasta działa kilka dużych sal gimnastycznych, największym tego typu obiektem, położonym przy ulicy Jana Matejki dysponuje Powiatowy Zespół Szkół. Większość szkół w mieście posiada wielofunkcyjne boiska o sztucznej nawierzchni. Największy tego typu obiekt znajduje się przy oddziale Powiatowego Zespołu Szkół na ulicy Wojska Polskiego i jest wyposażony w infrastrukturę lekkoatletyczną.
Drużyny sportowe
Jednym z najstarszych klubów sportowych w Chojnowie jest KS Chojnowianka, reprezentująca aktualnie miasto w rozgrywkach piłkarskich. Klub powstał 1946 roku. Drużyna w swoim dorobku ma m.in. występy na boiskach III ligi (obecna II liga), czy awans do 1/16 Pucharu Polski w sezonie 1971/1972. Aktualnie pierwsza drużyna Chojnowianki swoje mecze rozgrywa w klasie okręgowej. Klub prowadzi również zespoły młodzieżowe.
Od wielu lat w Chojnowie prężnie rozwija się boks. Miasto na arenie międzynarodowej reprezentuje klub Champion Chojnów Powiat Legnicki. Wśród wychowanków klubu znajdują się m.in. Kamil Mroczkowski – mistrz Polski w boksie oraz brązowy medalista juniorskich mistrzostw Europy oraz Łukasz Niemczyk – wicemistrz Polski w boksie, uczestnik mistrzostw Europy. Klub od kilku lat corocznie jest także organizatorem charytatywnych gal bokserskich.
W 2007 roku powstał Ludowy Międzyszkolny Klub Sportowy SFORA Chojnów, prowadzący treningi taekwondo. Klub jest zrzeszony w Polskim Związku Taekwondo Olimpijskiego; zawodnicy reprezentujący miasto Chojnów w tej dyscyplinie sportu mają na swoim koncie medale zmagań na arenie krajowej oraz zagranicznej.
Na arenie krajowej Chojnów reprezentują także kluby kolarskie – Uczniowski Klub Kolarski Sigo-Gim1, działający przy Gimnazjum nr 1 oraz Uczniowski Klub Kolarski Stowarzyszenie ORIENS Chojnów, funkcjonujący przy Gimnazjum nr 2.
Polityka i administracja
Samorząd terytorialny
Zgodnie z ustawą o samorządzie gminnym z 1990 roku, organem władzy wykonawczej w Chojnowie jest burmistrz miasta. Obecnie funkcję tę od pięciu kadencji pełni bezpartyjny polityk samorządowy Jan Serkies. Po raz pierwszy został wybrany na urząd burmistrza w 2002 roku z listy Komitetu Wyborczego Wyborców Chojnów Rodziną, pokonując w drugiej turze głosowania Bolesława Jakubiaka (osiągając 56,65% głosów). Do kolejnych wyborów w 2006, 2010 i 2014 roku startował reprezentując Komitet Wyborczy Wyborców Rozwój Chojnowa. Zarówno w 2006 jak i 2014 roku zwyciężył w głosowaniu już w pierwszej turze; podczas wyborów samorządowych w 2010 i 2018 roku Jan Serkies był jedynym kandydatem na urząd burmistrza.
Urząd ten w Chojnowie istnieje od 1333 roku. Pierwszym burmistrzem miasta był Albert (Albertus) de Ypra.
Organem władzy stanowiącej i kontrolnej w Chojnowie jest rada miejska. Zgodnie z ustawą o samorządzie gminnym liczy 15 osób (tak jak wszystkie gminy do 20 000 mieszkańców). Aktualnie w skład rady wchodzą: Danuta Barna, Krystyna Czapska, Krzysztof Grzech, Ryszard Kopacki, Mariusz Kowalczyk, Piotr Kulczyc, Barbara Kułacz, Marek Łukaszewski, Andrzej Matuszewski, Jerzy Poznar, Łukasz Ptak, Antoni Skalski, Jan Skowroński, Bona Szaban oraz Paulina Tarkowska-Bielak. Wszyscy radni wybrani zostali z list KWW Rozwój Chojnowa.
Obecnie funkcję przewodniczącego rady miejskiej pełni Jan Skowroński; wiceprzewodniczącą jest Barbara Kułacz.
Siedzibą zarówno burmistrza jak i rady miejskiej jest budynek przy Placu Zamkowym. W tym miejscu odbywają się także sesje Rady Miejskiej. Obiekt pełni funkcję ratusza od 1879 roku; wcześniejszy ratusz znajdował się w centralnej części chojnowskiego Rynku. W wyniku katastrofy zawalenia się wieży w 1875 roku zdecydowano się na rozbiórkę budynku i budowę nowego w innym miejscu.
Współpraca międzynarodowa
Miasta partnerskie Chojnowa:
Zobacz też
Cmentarz żydowski w Chojnowie
Przypisy
Bibliografia
Henryk Szoka. Opowieści o Chojnowie. Legnica 1987.
Dolnośląskie Towarzystwo Społeczno-Kulturalne, Towarzystwo Miłośników Chojnowa. Chojnów i okolice. Wrocław 1986.
Chronik der Stadt Haynau in Schlesien, Haynau 1869.
Linki zewnętrzne
Chojnów – oficjalny serwis internetowy miasta
Historia Żydów w Chojnowie w portalu Wirtualny Sztetl
Pierwszy Regionalny Interaktywny Portal miasta Chojnowa i okolic
Chojnów dawniej i dziś – strona poświęcona historii miasta.
Portal Informacyjny miasta Chojnów
Miasta w województwie dolnośląskim
Miasta w Polsce lokowane w XIII wieku |
804 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Chemiczna%20analiza%20jako%C5%9Bciowa | Chemiczna analiza jakościowa | Chemiczna analiza jakościowa – zespół technik umożliwiających poznanie składu chemicznego badanych mieszanin związków chemicznych. Zazwyczaj wykorzystuje się charakterystyczne reakcje chemiczne dla poszczególnych grup związków.
Chemiczną analizę jakościową można podzielić na:
chemiczną analizę jakościową związków nieorganicznych,
chemiczną analizę jakościową związków organicznych.
Zobacz też
chemiczna analiza ilościowa
Chemia analityczna |
805 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Ci%C5%9Bnienie | Ciśnienie | Ciśnienie – wielkość skalarna określona jako wartość siły działającej prostopadle do powierzchni, podzielona przez powierzchnię, na jaką ona działa, co przedstawia zależność:
gdzie:
– ciśnienie [Pa],
– składowa siły prostopadła do powierzchni [N],
– powierzchnia [m²].
W przypadku gazów w stanie ustalonym w spoczynku, ciśnienie jakie gaz wywiera na ścianki naczynia jest funkcją objętości, masy i temperatury i dlatego w termodynamice traktowane jest jako parametr stanu.
Uogólnieniem pojęcia ciśnienia jest naprężenie.
Do pomiaru ciśnienia służy manometr i barometr.
Przeliczanie jednostek
Ciśnienie względne i bezwzględne
Ciśnienie może być określone względem próżni – jako ciśnienie bezwzględne, czyli absolutne, lub względem ciśnienia w otoczeniu – nadciśnienie/podciśnienie, albo jako ciśnienie względne, jednak ten termin jest dwuznaczny.
W technice powszechnie mierzy się i podaje ciśnienie płynów względem ciśnienia atmosferycznego; nadciśnienie w tym znaczeniu określa się jako ciśnienie manometryczne.
Przykładowo, jeśli ciśnienie w pojemniku jest równe 0,3 MPa (nadciśnienie), to ciśnienie bezwzględne wynosi 0,3 MPa + 0,1 MPa = 0,4 MPa (0,1 MPa to ciśnienie atmosferyczne).
Przed upowszechnieniem układu SI ciśnienie manometryczne zaznaczano przez dodanie litery n po symbolu wymiaru ciśnienia. Dla odróżnienia, ciśnienie absolutne zaznaczało się przez dodanie litery a, tzn. w przytoczonym przykładzie ciśnienie byłoby podane jako 3 atn lub 4 ata (stosując przybliżenie 0,1 MPa = 1 at).
Spotykana w technice jednostka barg, bar(g) oznacza bar ciśnienia względnego.
Zobacz też
ciśnienie aerostatyczne
ciśnienie akustyczne
ciśnienie atmosferyczne
ciśnienie bezwzględne
ciśnienie całkowite
ciśnienie hydrostatyczne
ciśnienie krytyczne
ciśnienie promieniowania
ciśnienie sprężania
ciśnienie tętnicze
podciśnienie
ujemne ciśnienie
Przypisy
Wielkości dynamiczne
Wielkości termodynamiczne |
188996 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Without%20You%20I%E2%80%99m%20Nothing | Without You I’m Nothing | Without You I’m Nothing – drugi album studyjny brytyjskiego zespołu Placebo, wydany 12 października 1998 roku, zawierający między innymi utwory – „Without You I’m Nothing” i „Pure Morning”. Płytę nagrywano w Real World Studios należących do Petera Gabriela (Bath), oprócz utworu „Pure Morning” nagrywanego i miksowanego w Livingston Studios (Londyn). Resztę utworów miksowano w Whitfield Street (Londyn).
Lista utworów
„Pure Morning” – 4:14
„Brick Shithouse” – 3:18
„You Don’t Care About Us” – 3:58
„Ask For Answers” – 5:19
„Without You I’m Nothing” – 4:08
„Allergic (to Thoughts of Mother Earth)” – 3:49
„The Crawl” – 2:59
„Every You Every Me” – 3:33
„My Sweet Prince” – 5:45
„Summer’s Gone” – 3:05
„Scared of Girls” – 2:58
„Burger Queen” – 22:39
Ostatnia ścieżka zawiera ukryty utwór pt. „Evil Dildo” (od 14:46)
Autorem wszystkich tekstów jest Brian Molko, oprócz „Every You Every Me”, gdzie autorami słów są Brian Molko i Paul Campion.
Twórcy
Placebo:
Brian Molko
Stefan Olsdal
Steven Hewitt
produkcja i miksowanie:
Steve Osborne – produkcja
Adrian Bushby – inżynieria
Paul Corkett – dodatkowa inżynieria
Jacquie Turner – asystentka (inżyniera)
Jake Davies – asystent (miksowanie)
Phil Vinall – produkcja „Pure Morning”
Teo Miller – inżynieria „Pure Morning”
Phelan – programowanie
Chris Wyles – „radar” (w Bluestone)
Bunt Stafford-Clark – mastering (w Townhouse Studios w Londynie)
Linki zewnętrzne
Okładka
Albumy Placebo
Albumy muzyczne wydane w roku 1998 |
188997 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Tupac%20Yupanqui | Tupac Yupanqui | Tupac Inca Yupanqui (kecz. Inka Szlachetny Księgowy) – dziesiąty król Inków (Sapa Inka) w latach 1471-1493, syn króla Pachacuteca.
Pod jego wodzą armia Inków pokonała w 1466 roku sąsiednie imperium Chimu, miało to miejsce jeszcze za panowania jego ojca, Pachacuteca. Tupac rozszerzał granice swego imperium również po 1471 roku, gdy został 10 Sapa Incą kontynuując dzieło swego ojca i doprowadzając Imperium Inków do największego rozkwitu. W ciągu 15 lat podbił ziemię na południu aż do rzeki Maule, a później zajął tereny na północy i zachodzie. Zapoczątkował intensywną budowę dróg.
Wprowadził oficjalny nakaz ożenku Inki z własną siostrą, zapewne w celu łatwiejszego wyłonienia, wśród licznych dzieci, następcy tronu. Cesarzową u jego boku została politycznie wpływowa Mama Ocllo II - matka późniejszego cesarza Huayny Capaca, natomiast ulubioną małżonką władcy była Chuqiu Ocllo, która urodziła Capaca Guariego. Dwie z córek władcy - Cusi Rimay i Raura Ocllo - były kolejno głównymi żonami Huayny Capaca.
W latach 1450- 1485 Tupac Yupanqi zorganizował wyprawę dwudziestu tysięcy ludzi na tratwach z balsy, która przywiozła niewolników, złoto i srebro.
Jego syn Huayna Capac doszedł do władzy jako Sapa Inca w 1493 roku. Wcześniej musiał stoczyć walkę o władzę z przyrodnim bratem Capaciem Guarim, którego jego ojciec wyznaczył na następcę.
Bibliografia
Jan Szemiński i Mariusz Ziółkowski, Mity, rytuały i polityka Inków, PIW, Warszawa 2014.
Maria Rostworowska, Historia państwa Inków, Państwowy Instytut wydawniczy, 2007.
Władcy Inków |
188999 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Pachacutec | Pachacutec | Pachacutec, Pachacuti, Pachakutiq (kecz. Ten który zmienia świat, zm. w 1471 r.) – dziewiąty król Inków (Sapa Inka) od 1438 do 1471 roku, jeden z największych i najbardziej zasłużonych władców inkaskiego państwa, uznawany za twórcę jego imperialnej potęgi.
Urodzony jako Cusi Yupanqui, do władzy doszedł ponoć, gdy jego ojciec Viracocha i jego prawowity następca opuścili Cuzco zaatakowane przez wrogie plemię Chanca. Po obronieniu stolicy i przejęciu władzy przyjął imię Pachacútec Inka Yupanqui co tłumaczy się na Reformator Świata lub Zbawca Ziemi. Jako władca królestwa i wódz naczelny inkaskiej armii rozpoczął erę podboju obszarów między Limą i Jeziorem Titicaca, która w ciągu trzech pokoleń rozszerzyła państwo Inków z obszaru doliny Cuzco na znaczną część Andów, od dzisiejszego Ekwadoru po środkowe Chile. Jego żołnierze używali proc wykonanych z kamieni połączonych sznurkami, drewnianych dzid, mieczy i buzdyganów. W 1450 roku odbił krainę wokół jeziora Titicaca, a w 1463 roku rozpoczął wojnę przeciw tamtejszym plemionom Lupaca i Colla z grupy Ajmarów. W tymże roku przekazał dowodzenie wojskiem swemu synowi Topie (Tupac Yupanqui).
Za jego czasów państwo Inków zaczęło rywalizować z królestwem Chimú, by ostatecznie podporządkować je sobie. Zreformował stworzone przez siebie imperium Tahuantinsuyo (lub Tawantinsuyu, czyli „Cztery zjednoczone prowincje”), powołując czterech gubernatorów (apo) zarządzających poszczególnymi prowincjami (suyu). Dla zrównoważenia władzy oddzielił też dowództwo armii od kasty kapłanów. Przebudował znaczną część Cuzco, tworząc z miasta prawdziwą stolicę imperium, z dzielnicami dla szlachty i imigrantów z poszczególnych prowincji otaczającymi położone centralnie pałace władcy i jego świty. Na czasy jego panowania datuje się powstanie miasta Machu Picchu. Prawdopodobnie dziewiąty władca królestwa Inków przekazał władzę swojemu synowi o imieniu Tupac Yupanqui.
Przypisy
Władcy Inków
Zmarli w 1471 |
189008 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Szko%C5%82a%20chicagowska | Szkoła chicagowska | szkoła chicagowska – szkoła w architekturze
szkoła chicagowska – szkoła w socjologii
szkoła chicagowska – szkoła w ekonomii
szkoła chicagowska – szkoła w psychologii |
189009 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Al%20Capone | Al Capone | Alphonse Gabriel Capone (znany jako Al Capone, Scarface) (ur. 17 stycznia 1899 w Nowym Jorku, zm. 25 stycznia 1947 w Palm Island, Miami) – amerykański gangster pochodzenia włoskiego.
Życiorys
Wczesne lata
Był czwartym z dziewięciorga rodzeństwa. Jego rodzice byli emigrantami z Neapolu. Ojciec był fryzjerem, a matka pracowała jako szwaczka. Do Ameryki przybyli w 1894 roku i osiedlili się w Navy Yard, jednej z części Brooklynu. Kiedy Al miał czternaście lat, przeprowadzili się do Park Slope, także w obrębie Brooklynu. Tam poznał Mae Josephine Coughlin (z pochodzenia Irlandkę), z którą ożenił się kilka lat później. Al Capone został wyrzucony ze szkoły w szóstej klasie po tym, jak uderzył nauczycielkę (został spoliczkowany przez nią i jej oddał). Od tego czasu imał się różnych zajęć, pracował m.in. w sklepie ze słodyczami i w kręgielni.
Początki działalności przestępczej
Capone wcześnie rozpoczął działalność przestępczą. Jako nastolatek należał do dwóch gangów: Brooklyn Rippers oraz Forty Thieves Juniors. Później przystąpił do jednego z największych gangów – Five Points Gang, na którego czele stał Frankie Yale. Początkowo Capone pracował jako barman i ochroniarz w jednym z lokali Yale’a. Właśnie w tym okresie zaczęto na niego wołać „Scarface” (w swobodnym tłumaczeniu: Człowiek z blizną), co było spowodowane tym, że podczas bójki w barze, Frank Galuccio złapał nóż i pociął twarz Capone w trzech miejscach. Umiejętność posługiwania się nożem da mu w przyszłości posadę ochroniarza Ala.
30 grudnia 1918 roku ożenił się z Mae Josephine Coughlin. Krótko przed ślubem urodził im się syn Albert Francis „Sonny” Capone. Niedługo po ślubie para przeprowadziła się do Amityville na Long Island.
Capone cały czas pracował dla Yale’a. Przed przeprowadzką do Chicago prawdopodobnie dokonał co najmniej dwóch zabójstw. Z Nowego Jorku uciekł, aby uniknąć zemsty Williama Lovetta, szefa irlandzkiego gangu White Hand Gang. Ścigał on Capone za zranienie jednego z jego podwładnych. Capone był już wcześniej znany w Chicago, został tam bowiem poprzednio wysłany przez Yale’a, aby pomóc Jamesowi Colosimo w usunięciu grupy Black Hand, zajmującej się wymuszeniami i ściąganiem haraczy. Capone zaczął pracować dla Colosimo, a jego bezpośrednim przełożonym został Johnny Torrio, także pochodzący z Brooklynu.
Pobyt w Chicago
Torrio szybko poznał się na talentach Capone i powierzył mu prowadzenie restauracji Four Deuces. Capone był też odpowiedzialny za dużą część rynku przestępczego w Chicago, związanego z prostytucją i przemytem alkoholu (w USA panowała wówczas prohibicja). Po śmierci Colosimo (został zamordowany we foyer swojego własnego klubu nocnego 11 maja 1920 roku) Torrio został najbardziej wpływowym bossem w Chicago i uczynił Capone swoją prawą ręką.
W tym czasie Capone wraz z rodziną na dobre osiedli w Chicago i zamieszkali w dzielnicy South Side, w bungalowie z czerwonej cegły, który stał się pierwszym i głównym centrum dowodzenia Capone w przestępczym biznesie.
Przenosiny do Cicero
W maju 1923 roku po tym, jak wybory na burmistrza Chicago wygrał William Emmett Dever, władze podjęły bardziej zdecydowane działania przeciwko działalności przestępczej na terenie miasta. Capone musiał przenieść swoją kwaterę poza granice Chicago, do Cicero. Postanowił też opanować władze miasteczka. W 1924 roku odbyły się tam wybory na stanowisko burmistrza miasta. Kandydat popierany przez Capone wygrał z ogromną przewagą, głównie dzięki zastraszaniu wyborców. Kilka tygodni później nowy burmistrz niespodziewanie oświadczył, że wygoni gangstera z miasta. Capone spotkał się z nim i osobiście znokautował go na schodach prowadzących do ratusza.
Dalsza działalność w Chicago
W 1925 roku Torrio został ciężko ranny w zamachu, po którym przekazał swój przestępczy biznes Capone i powrócił do Włoch. Capone, głównie dzięki prohibicji, pomnażał swoją fortunę. Nielegalne browary i przedsiębiorstwa, zajmujące się głównie przemytem spirytusu, przynosiły mu zysk w wysokości około 10 milionów dolarów rocznie. Za pomocą tych funduszy korumpował lokalne władze i umacniał swoją pozycję w mieście. To pozwalało mu bez przeszkód prowadzić domy publiczne, kasyna i tajne bary w całym Chicago.
Sukcesy Capone zwróciły uwagę jego rywali, głównie z dzielnicy North Side. W latach 20. wiele razy podejmowali próby zabójstwa Ala – został postrzelony w restauracji, jego samochód oraz kolejne siedziby były kilkakrotnie ostrzeliwane. Nigdy jednak nie stała mu się większa krzywda.
W 1929 roku Capone wycofał się na Florydę, do Palm Island. Stało się to krótko po tzw. masakrze w Dniu Świętego Walentego (Saint Valentine’s Day massacre), podczas której ludzie Capone zabili siedmiu członków gangu jednego z jego głównych rywali, Bugsa Morana (on sam uniknął śmierci). Tak brzmi oficjalna wersja, nieoficjalnie mówi się, że masakry dokonało 5 prawdziwych policjantów, którzy zarekwirowali wcześniej gangowi Bugsa Morana 500 skrzynek alkoholu, a ten zamierzał wydać ich przełożonym, którzy "siedzieli" u niego w kieszeni.
Capone często starał się wybielić swój wizerunek. Pragnął uchodzić za lidera lokalnej społeczności. W tym celu stworzył program walki z krzywicą (kontynuowany długo po jego śmierci), w którym dzieci dostawały codziennie w szkole szklankę mleka. Podczas wielkiego kryzysu otworzył kilka jadłodajni dla biednych i bezdomnych. Te działania nie zmieniły jednak jego wizerunku.
Upadek
Capone prowadził swoje interesy poprzez podstawionych ludzi. Nawet prawo własności swojego domu przepisał wyłącznie na żonę. Jednocześnie publicznie obnosił się ze swoją fortuną. Władze federalne, nie mogły udowodnić mu innych przestępstw, oskarżyły go więc o unikanie płacenia podatków.
Capone ścigany był przez agenta federalnego, Eliota Nessa, i utworzoną przez niego grupę jedenastu agentów, z powodu nieprzekupności zwanych Nietykalnymi. Ujawniono również źródła nielegalnych dochodów Capone, a następnie oskarżono go o niepłacenie z tego tytułu podatków.
Jego proces odbył się w 1931 roku. Został uznany za winnego pięciu z dwudziestu dwóch zarzutów dotyczących unikania płacenia podatków. Sąd skazał go w sumie na jedenaście lat pozbawienia wolności. Musiał też zapłacić 80 tysięcy dolarów grzywny i kosztów procesu.
Więzienie
W maju 1932 roku został wysłany do Atlanty, do ciężkiego więzienia federalnego, w którym jednak uzyskał dla siebie pewne przywileje. Później został przeniesiony do Alcatraz, gdzie nie mógł liczyć na specjalne traktowanie. Capone był też odcięty od kontaktów ze światem zewnętrznym. Z tego powodu, a także z powodu zniesienia prohibicji, jego imperium zaczęło podupadać.
Od początku pobytu w Alcatraz Capone miał wielu wrogów wśród współwięźniów, głównie z powodu nierespektowania więziennych zwyczajów i odmowy udziału w buntach. Był często nękany, próbowano go nawet kilka razy zabić. Ostatni rok odbywania kary spędził w więziennym szpitalu, głównie z powodu syfilisu, którego nabawił się w młodości, a także psychicznego wyczerpania. Opuścił Alcatraz 6 stycznia 1939 roku i został umieszczony w więzieniu o złagodzonym rygorze w Kalifornii. 16 listopada 1939 roku został zwolniony z więzienia i powrócił do swojego domu w Palm Island na Florydzie.
Psychiczny upadek i śmierć
.
21 stycznia 1947 roku Capone doznał udaru mózgu. Trzy dni później zachorował na zapalenie płuc. Zmarł 25 stycznia 1947 roku. Został pochowany na cmentarzu Mount Olivet w Chicago, między grobami swojego ojca i brata. W marcu 1950 roku szczątki wszystkich trzech osób zostały przeniesione na cmentarz Mount Carmel w Hillside, leżącym na zachód od Chicago.
Zobacz też
Al Capone (film)
Nietykalni (film 1987)
Przypisy
Bibliografia
Luciano J. Iorzzo, Al Capone. A biography, Westport, Greenwood Press, Connecticut 2003, .
John Kolberg, Capone. The Life and Times of Al Capone, Da Capo Press, New York 2003, .
Fred D. Pasley, Al Capone: The Biography of a Self-Made Man, Garden City Publishing Co., Garden City, New York 2004, .
Carl Sifakis, The Mafia Encyclopedia, Da Capo Press, New York 2005, .
Linki zewnętrzne
Kompletne akta FBI dotyczące Ala Capone
Historia Al Capone film dokumentalny
Amerykanie pochodzenia włoskiego
Amerykańscy gangsterzy
Ludzie związani z Chicago
Ludzie urodzeni w Nowym Jorku
Urodzeni w 1899
Zmarli w 1947 |
189011 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Dom%20lataj%C4%85cych%20sztylet%C3%B3w | Dom latających sztyletów | Dom latających sztyletów (ang. House of Flying Daggers, chiń. 十面埋伏, shí miàn mái fú) – przygodowo-kostiumowy film fabularny z 2004 roku, który został wyprodukowany w kooperacji Chińskiej Republiki Ludowej i Hongkongu, w reżyserii Zhang Yimou.
Obsada
Zhang Ziyi jako Mei
Takeshi Kaneshiro jako Jin
Andy Lau jako Leo
Song Dandan jako Yee
Opis fabuły
Akcja filmu rozgrywa się w roku 859, chińska dynastia Tang chyli się ku upadkowi. Powstają buntownicze organizacje, dwóch kapitanów Leo i Jin, pragnie złapać przywódcę grupy "Domu latających sztyletów". Do celu ma ich doprowadzić nieświadoma niczego, niewidoma tancerka Mei – córka zmarłego przywódcy buntowników.
Nagrody
Film otrzymał nominację do Oscara w kategorii Najlepsze Zdjęcia. Zhang Ziyi za walkę ze strażnikami cesarza otrzymała nominację do MTV Movie Awards w kategorii Najlepsza Walka.
Bibliografia
Linki zewnętrzne
Oficjalna strona internetowa filmu Dom Latających Sztyletów
Informacje o filmie na stronie polskiego dystrybutora
Chińskie filmy przygodowe
Chińskie filmy z 2004 roku
Chińskie filmy zgłoszone do rywalizacji o Oscara w kategorii filmu nieanglojęzycznego
Chińskie melodramaty
Filmy wuxia
Filmy w reżyserii Zhanga Yimou
Hongkońskie filmy przygodowe
Hongkońskie filmy z 2004 roku
Hongkońskie melodramaty |
806 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Chemiczna%20analiza%20jako%C5%9Bciowa%20zwi%C4%85zk%C3%B3w%20nieorganicznych | Chemiczna analiza jakościowa związków nieorganicznych | Chemiczna analiza jakościowa związków nieorganicznych (zwana także klasyczną metodą analizy jakościowej) – dział analizy jakościowej zajmujący się rozdziałem i identyfikacją związków nieorganicznych za pomocą odczynników chemicznych. Najczęściej odnosi się do detekcji najpowszechniej występujących pierwiastków i jonów. Jej początków można się doszukać w I wieku naszej ery, kiedy Pliniusz Starszy opisał metodę identyfikacji srebra obok złota za pomocą wytrącenia chlorku srebra. Podstawy współczesnej analizy kationów zostały opracowane przez niemieckiego chemika Carla Freseniusa.
Analiza polega na wytrącaniu osadów i rozdzieleniu kationów lub anionów kolejnych grup za pomocą odczynników grupowych. Następnie identyfikuje się poszczególne składniki mieszaniny za pomocą odczynników selektywnych, charakterystycznych czy odczynników specyficznych. Jest to tak zwana analiza systematyczna. Istnieje także analiza wybiórcza, jednak z uwagi na niewielką ilość odczynników specyficznych jest bardzo ograniczona.
Kationy oraz aniony zostały podzielone na odpowiednio pięć i siedem grup analitycznych. Zależnie od autorów publikacji dotyczących analizy mogą się one różnić kolejnością, jednak zasada oznaczania pozostaje jednakowa.
Analiza kationów
I grupa kationów
Do pierwszej grupy należą jony: Ag+, Pb2+, Hg22+.
Chlorki tych kationów mają barwę białą, są trudno rozpuszczalne w wodzie i rozcieńczonych kwasach. Jedynie chlorek ołowiu(II) rozpuszcza się częściowo w wodzie. Z uwagi na możliwe zanieczyszczenie roztworu poddawanego dalszej analizie chlorkiem ołowiu, wytrąca się go także przy II grupie analitycznej. Jako odczynnik grupowy stosuje się 3 n kwas solny.
Oznaczanie srebra (Ag+)
Kwas solny (HCl) i rozpuszczalne chlorki (Cl−)
Jony Cl− wytrącają biały, serowaty osad chlorku srebra(I):
Ag+ + Cl− → AgCl↓
Powstały osad ciemnieje pod wpływem światła, nie jest rozpuszczalny w wodzie ani rozcieńczonych kwasach, jednak w stężonym kwasie solnym lub stężonych roztworach chlorków metali alkalicznych tworzy rozpuszczalne kompleksy:
AgCl + Cl− → AgCl2−
AgCl + 2Cl− → AgCl32−
AgCl + 3Cl− → AgCl43−
Chlorek srebra(I) jest także kompleksowany przez amoniak. Powstający chlorek diaminasrebra(I) jest rozpuszczalny w wodzie:
AgCl + 2NH3 → Ag(NH3)2+ + Cl−
Kompleks pod wpływem kwasu azotowego rozkłada się z odtworzeniem chlorku:
Ag(NH3)2+ + Cl− + 2H+ → AgCl↓ + 2NH4+
Utworzenie kompleksu pod wpływem amoniaku i rozłożenie go kwasem azotowym zachodzi tylko dla srebra w przeciwieństwie do innych jonów tej grupy.
AgCl reaguje także z tiosiarczanami, z utworzeniem rozpuszczalnego chlorku ditiosiarczanosrebra(I):
AgCl + 2S2O32− → Ag(S2O3)23− + Cl−
oraz z cyjankami, z którymi tworzy rozpuszczalny chlorek dicyjanosrebra(I):
AgCl + 2CN− → Ag(CN)2− + Cl−
Tiocyjaniany (SCN−)
Jony SCN− wytrącają biały osad rodanku srebra(I):
Ag+ + SCN− → AgSCN↓
osad jest rozpuszczalny w nadmiarze odczynnika. Nie rozpuszcza się w rozcieńczonym kwasie azotowym, rozpuszcza się w amoniaku:
AgSCN + SCN− → Ag(SCN)2−
AgSCN + 2NH3 → Ag(NH3)2+ + SCN−
Wodorotlenek sodu, potasu i amoniak (NaOH, KOH, NH3·H2O)
Jony hydroksylowe wytrącają brunatny osad tlenku srebra(I):
2Ag+ + 2OH− → 2AgOH → Ag2O↓ +H2O
Osad nie rozpuszcza się w nadmiarze ługów, jednak rozpuszcza się w amoniaku:
Ag2O + 4NH3 + H2O ⇌ 2Ag(NH3)2+ + 2OH−
Chromian potasu (K2CrO4)
Wytrąca czerwonobrunatny osad chromianu srebra(I), który jest nierozpuszczalny w kwasie octowym. Sól jest rozpuszczalna w rozcieńczonym kwasie azotowym oraz amoniaku:
2Ag+ + CrO42− → Ag2CrO4↓
Siarkowodór, rozpuszczalne siarczki lub AKT
Wytrącają z roztworu czarny osad siarczku srebra(I):
2Ag+ + S2− → Ag2S↓
Siarczek srebra rozpuszcza się w gorącym rozcieńczonym kwasie azotowym:
3Ag2S + 2NO3− + 8H+ → 6Ag+ + 2NO↑ + 3S↓ + 4H2O
oraz roztworach cyjanków:
Ag2S + 4CN− → 2[Ag(CN)2]− + S2−
Ditizon (0,002% roztwór w tetrachlorku węgla) (C18H12N4S)
Czuły odczynnik wykrywający jony Ag+. Roztwór w CCl4 przyjmuje zielony kolor przechodzący pod wpływem jonów srebra w żółtą barwę (kwasowe środowisko) lub fioletową barwę (zasadowe środowisko).
Formaldehyd (HCHO)
Aldehyd mrówkowy redukuje amoniakalne roztwory soli srebra do wolnego metalu z utworzeniem lustra srebrowego. Jony Hg22+ przeszkadzają reakcji ponieważ także mogą ulec redukcji.
Reduktory
Przykładowo hydrazyna, hydroksyloamina redukują jony srebra do wolnego metalu:
Ag+ + e → Ag0↓
Metale aktywniejsze od srebra wypierają je z soli:
2Ag+ + Zn0 → 2Ag0↓ + Zn2+
Oznaczanie ołowiu (Pb2+)
Kwas solny HCl i rozpuszczalne chlorki (Cl−)
Jony Cl− wytrącają biały, krystaliczny, opadający na dno probówki osad chlorku ołowiu(II):
Pb2+ + 2Cl− → PbCl2↓
w ciepłym i rozcieńczonym roztworze jonów Pb2+ osad nie strąci się. Osad jest rozpuszczalny w nadmiarze jonów Cl−, czego przyczyną jest powstawanie kompleksów, dlatego podczas strącania należy użyć rozcieńczonego odczynnika:
PbCl2 + Cl− → PbCl3−
PbCl2 + 2Cl− → PbCl42−
Rozcieńczanie roztworu kompleksów chlorkowych ołowiu powoduje ponowne wytrącenie soli.
Chlorek ołowiu(II) dobrze rozpuszcza się w gorącej wodzie, krystalizując podczas ochładzania w postaci igiełkowatych kryształów. Osad nie rozpuszcza się w wodzie amoniakalnej, jednak rozpuszcza się w roztworach alkaliów.
PbCl2 + 4OH− → Pb(OH)42− + 2Cl−
Chromian potasu i dichromian potasu (K2CrO4 i K2Cr2O7)
Wytrącają żółty osad chromianu ołowiu(II):
Pb2+ + CrO42− → PbCrO4↓
2Pb2+ + 2Cr2O72− + H2O → 2PbCrO4 + 2H+
Podczas reakcji z dichromianem powstaje mocny kwas, który częściowo rozpuszcza osad – reakcja z chromianem jest bardziej czuła. Osad nie rozpuszcza się w kwasie octowym i wodzie amoniakalnej, jednak rozpuszcza się w kwasie azotowym oraz ługach z utworzeniem tetrahydroksyołowianu(II):
PbCrO4 + 4 OH− → Pb(OH)42− + CrO42−
Siarkowodór, rozpuszczalne siarczki lub AKT (S2−)
Jony S2− wytrącają z roztworów czarny osad siarczku ołowiu(II). Jeśli w roztworze jest obecny kwas solny w dużym stężeniu, wytrąca się pomarańczowoczerwony osad dichlorku siarczku diołowiu(II), który podczas nasycania siarkowodorem i rozcieńczania roztworu przechodzi w PbS.
Pb2+ + S2− → PbS↓
Osad rozpuszcza się w kwasie azotowym z wydzieleniem siarki:
3PbS + 2NO3− + 8H+ → 3Pb2+ + 3S↓ + 2NO↑ + 4H2O
Wodorotlenek sodu, potasu i amoniak (NaOH, KOH, NH3·H2O)
Jony OH− wytrącają z roztworów biały osad amfoterycznego wodorotlenku ołowiu(II) Pb(OH)2:
Pb2+ + 2OH− → Pb(OH)2↓
Pb(OH)2 + 2OH− → Pb(OH)42−
osad rozpuszcza się w nadmierze ługów, a w amoniaku jest nierozpuszczalny.
Jodek potasu (KI)
Jony I− wytrącają żółty osad jodku ołowiu(II), który jest gorzej rozpuszczalny w gorącej wodzie niż chlorek, a po ochłodzeniu krystalizuje w postaci blaszek. Osad jest rozpuszczalny na gorąco w kwasie octowym.
Pb2+ + 2I− → PbI2↓
PbI2 jest rozpuszczalny w nadmiarze KI, tworząc tetrajodoołowian(II):
PbI2 + 2I− → PbI42−
Kwas siarkowy i rozpuszczalne siarczany (SO42−)
Jony SO42− wytrącają z roztworu biały osad siarczanu ołowiu(II):
Pb2+ + SO42− → PbSO4↓
osad rozpuszcza się w kwasie siarkowym, solnym i rozpuszczalnych octanach:
PbSO4 + CH3COO− → Pb(CH3COO)+ + SO42−
Jon Pb(CH3COO)+ jest trwały w obecności nadmiaru jonów CH3COO−.
Siarczan ołowiu(II) rozpuszcza się w gorących stężonych zasadach, tworząc ołowin:
PbSO4 + 4OH− → Pb(OH)42− + SO42−
Oznaczanie rtęci (Hg22+)
Kwas solny HCl i rozpuszczalne chlorki (Cl−)
Jony Cl− wytrącają z roztworów biały osad chlorku rtęci(I):
Hg22+ + 2Cl− → Hg2Cl2↓
Osad nie rozpuszcza się w gorącej wodzie i zimnych rozcieńczonych kwasach. Jest rozpuszczalny w nadmiarze jonów chlorkowych z utworzeniem anionu tetrachlorortęcianowego(II) i wydzieleniem wolnej rtęci:
Hg2Cl2 + 2Cl− ⇌ [HgCl4]2− + Hg↓
Hg2Cl2 jest rozpuszczalny w wodzie królewskiej. Reaguje z wodą amoniakalną z utworzeniem amidochlorku rtęci(II) (HgNH2Cl) i wolnej rtęci, pod wpływem której osad czernieje. Czernienie osadu Hg2Cl2 pod wpływem wody amoniakalnej oraz ługów jest charakterystyczne dla soli rtęci(I) w odróżnieniu od związków rtęci(II):
Hg2Cl2 + 2(NH3·H2O) → HgNH2Cl↓ + Hg0↓ + NH4+ + Cl− + H2O
Powstający osad jest rozpuszczalny w wodzie królewskiej:
3Hg + 2NO3− + 8H+ + 12Cl− → 3[HgCl4]2− + 2NO↑ + 4H2O
2HgNH2Cl + 6Cl− + 2NO3− + 4H+ → 2[HgCl4]2− + N2↑ + NO↑ + 4H2O
Siarkowodór, rozpuszczalne siarczki lub AKT (S2−)
Jony S2− wytrącają z roztworów czarny osad siarczku rtęci(II) i wolną rtęć:
Hg22+ + S2− → Hg2S → HgS↓ + Hg↓
Siarczek rtęci(II) słabo rozpuszcza się w wodzie, jednak reaguje z wodą królewską:
3HgS + 2NO3− + 8H+ + 12Cl− → 3[HgCl4]2− + 2NO↑ + 4H2O + 3S↓
Chromian potasu i dwuchromian potasu (K2CrO4 i K2Cr2O7)
Wytrącają na zimno z roztworów brunatny osad chromianu rtęci(I) Hg2CrO4, który podczas gotowania przechodzi w czerwoną formę krystaliczną:
Hg22+ + CrO42− → Hg2CrO4↓
Osad jest nierozpuszczalny w rozcieńczonym kwasie azotowym.
Wodorotlenek sodu i potasu (NaOH i KOH)
Jony hydroksylowe wytrącają z roztworów czarny osad tlenku rtęci(I), który przechodzi w tlenek rtęci(II) i wolny metal:
Hg22+ + 2OH− → Hg2O + H2O↓ → HgO↓ + Hg↓ + H2O
Osad nie jest rozpuszczalny w nadmiarze odczynnika, jednak rozpuszcza się w kwasie azotowym.
Jony Ag+ dają podobną reakcje.
Jodek potasu (KI)
Jony I− wytrącają z roztworów żółtawozielony osad jodku rtęci(I), Hg2I2:
Hg22+ + 2I− → Hg2I2↓
Osad rozpuszcza się w nadmiarze odczynnika z utworzeniem bezbarwnego kompleksu tetrajodortęciowego [HgI4]2− i wydzieleniem wolnej rtęci.
Amoniak (NH3·H2O)
Woda amoniakalna wytrąca szary/czarny osad składający się z białej soli aminortęciowej i rtęci metalicznej:
2Hg2(NO3)2 + 4(NH3·H2O) → OHg2NH2NO3↓ + 2Hg↓ + 3NH4NO3 + 3H2O
Analizę można przeprowadzać w obecności jonów Ag+ i Pb2+.
Chlorek cyny(II) (SnCl2)
Chlorek cyny(II) wytrąca z roztworów osad kalomelu, który następnie redukuje do wolnego metalu:
Hg22+ + 2Cl− → Hg2Cl2↓
Hg2Cl2 + Sn2+ → 2Hg↓ + [SnCl6]2−
Przykładowa analiza kationów I grupy analitycznej
Do 2 ml badanego roztworu dodaje się 3 n kwas solny, następnie po opadnięciu osadu sprawdza się całkowitość wytrącenia, ustawiając probówkę pod światło i dodając kroplę odczynnika wytrącającego. Jeśli pojawi się nowy osad w klarownej części roztworu, należy dodawać kroplami kwas, co jakiś czas sprawdzając całkowitość wytrącenia. Próbkę wiruje się, a powstały osad I zachowuje się. Jeśli ciecz może zawierać kationy następnych grup, zostawia się ją do dalszej analizy.
Osad I przemywa się rozcieńczonym kwasem solnym, dodaje 3 ml wody destylowanej i ogrzewa we wrzącej łaźni wodnej przez pięć minut. Próbkę wiruje się na gorąco i oddziela ciecz I od osadu II. Roztwór I bada się na obecność ołowiu:
roztwór oziębia się,
do próbki roztworu dodaje się roztwór chromianu potasu,
do próbki roztworu powoli dodaje się nadmiar roztworu jodku potasu,
próbkę roztworu poddaje się działaniu kwasu siarkowego.
Osad II poddaje się działaniu stężonego roztworu amoniaku w wodzie w ilości około 2 ml. Próbkę wiruje się. Jeśli powstał osad, oddziela się od niego ciecz II i bada na obecność rtęci – osad rozpuszcza się w 1 ml wody królewskiej a powstały roztwór odparowuje prawie do sucha (znajdujący się w roztworze sublimat może się ulotnić). Powstały osad rozpuszcza się w niewielkiej ilości wody destylowanej i dodaje się roztwór chlorku cyny(II).
Ciecz II bada się na obecność srebra – roztwór zakwasza się rozcieńczonym kwasem azotowym wobec uniwersalnego papierka wskaźnikowego.
II grupa kationów
Do drugiej grupy analitycznej kationów należą: Cd2+, Bi3+, Cu2+, As3+, As5+, Sb3+, Sb5+, Sn2+, Sn4+ oraz Hg2+.
Powyższe jony tworzą trudno rozpuszczalne w wodzie siarczki, dlatego jako odczynnika grupowego używa się siarkowodoru, siarczku amonu lub roztworu tioacetamidu (AKT). Użycie AKT jest wygodniejsze ze względu na mniejsze stężenie H2S w powietrzu wokół próbki oraz powstający gruboziarnisty osad. Strącanie przeprowadza się w kwasowym środowisku, w którym stężenie jonów siarczkowych jest wystarczające jedynie do wytrącenia jonów tylko II grupy (siarczki grupy III są lepiej rozpuszczalne i do wytrącenia wymagają wyższego stężenia jonów siarczkowych, które osiągalne jest dopiero w środowisku alkalicznym). Do osadu przechodzi podgrupa miedzi (II A), czyli Cu2+, Hg2+, Cd2+ i Bi3+. Natomiast podgrupa siarkosoli (II B) pozostaje w roztworze. Są to jony As3+, As5+, Sb3+, Sb5+, Sn2+ i Sn4+. Siarczki podgrupy II A to sole o charakterze zasadowym, nie rozpuszczają się w ługach i siarczku amonu. HgS w obecności siarczków litowców częściowo się rozpuszcza, czego efektem może być zanieczyszczenie podgrupy II B jonami HgS22−. Siarczki podgrupy II B to sole o charakterze amfoterycznym, rozpuszczające się w roztworach zasad.
Oznaczanie rtęci (Hg2+)
Siarkowodór (H2S)
Wytrąca z roztworu zawierającego jony Hg2+ początkowo biały, przechodzący w żółty, przez ceglasty do czarnego, osad siarczku rtęci HgS. Barwy osadu pochodzą od powstających soli podwójnych w różnych stosunkach. Osad jest rozpuszczalny w rozcieńczonym HNO3.
3Hg2+ + 6Cl− + 2S → HgCl2·2HgS↓ + 4Cl−
HgCl2·2HgS + S2− → 3HgS↓ + 2Cl−
3Hg2+ + 6Cl− + 3S2− + HgCl2·2HgS → 3HgS + 6Cl− + HgCl2·2HgS↓
Hg2+ + S2− → HgS↓
Siarczek rtęci(II) jest jednym z najtrudniej rozpuszczalnych związków (Ir = 1,4). Nie rozpuszcza się w rozcieńczonych kwasach siarkowym i solnym oraz gorącym azotowym. Łatwo rozpuszcza się natomiast w wodzie królewskiej:
3HgS + 12Cl− + 2NO3− + 8H+ → 3HgCl42− + 2NO↑ + 4H2O + 3S↓
HgS nie rozpuszcza się w siarczku i wielosiarczku amonowym, natomiast rozpuszcza się w stężonych roztworach siarczków alkalicznych lub mieszaninie siarczku amonu i zasady potasowej. Pozwala to na oddzielenie HgS od reszty siarczków podgrupy IIA:
HgS + Na2S → Na2HgS2
Powstająca sól podwójna jest trwała tylko w środowisku silnie alkalicznym. Podczas rozcieńczania zachodzi hydroliza z wydzieleniem siarkowodoru.
Wodorotlenek sodu lub potasu (NaOH lub KOH)
Jony wodorotlenowe wytrącają z roztworów zawierających jony Hg2+ żółty osad tlenku rtęci(II) HgO, który jest nierozpuszczalny w nadmiarze odczynnika, ale łatwo rozpuszczalny w rozcieńczonych kwasach.
Hg2+ + 2OH− → HgO↓ + H2O
Amoniak (NH3·H2O)
Amoniak wytrąca z roztworu sublimatu (HgCl2) biały osad aminochlorku rtęci(II).
Pod wpływem wody amoniakalnej na roztwór azotanu rtęci(II) powstaje biały osad azotanu aminotlenortęciowego:
2Hg2+ + NO3− + 4(NH3·H2O) → Hg2O(NH2)NO3↓ + 3NH4+ + 3H2O
Jodek potasu (KI)
Jony jodkowe wytrącają z roztworów zawierających jony Hg2+ czerwony osad jodku rtęci(II) HgI2, który jest rozpuszczalny w nadmiarze odczynnika z utworzeniem bezbarwnego kompleksu jonu jodortęciowego HgI42−:
Hg2+ + 2I− → HgI2↓ (czerwony)
HgI2 + 2I− → HgI42− (bezbarwny)
Jodek miedzi(I) (CuI)
W obecności jodku potasu wytrąca z roztworów soli rtęciowych pomarańczowoczerwony osad tetrajodortęcianu miedzi(I), który jest trwały w środowisku bardzo kwasowym:
Hg2+ + 2CuI + 2I− → Cu2[HgI4]↓
Chromian potasu (K2CrO4)
Jony chromianowe wytrącają z roztworów zawierających Hg2+ rozpuszczalny w kwasach czerwonobrunatny osad chromianu rtęci(II) HgCrO4:
Hg2+ + CrO42− → HgCrO4↓
Tiocyjanian potasu (KNCS)
Rodanek potasu wytrąca z roztworów Hg2+ biały osad rodanku rtęci(II), który jest rozpuszczalny w nadmiarze odczynnika z utworzeniem bezbarwnego kompleksu Hg(SCN)42−:
Hg2+ + 2SCN− → Hg(SCN)2↓
Hg(SCN)2 + 2SCN− → Hg(SCN)42−
Kompleks tetratiocyjaniortęciowy tworzy nierozpuszczalną sól cynkową, która w obecności jonów Co2+, Cu2+ lub Ni2+ charakterystycznie się barwi poprzez utworzenie kryształów mieszanych.
Difenylokarbazyd i difenylokarbazon
Są to selektywne odczynniki na jony Hg22+ i Hg2+, z którymi dają niebieskofioletowe zabarwienie. Barwa przechodzi podczas wytrząsania do eteru, chloroformu lub disiarczku węgla. Słabo zdysocjowane związki rtęci jak halogenopochodne, cyjanki czy rodanki nie reagują z tymi odczynnikami. Podobną barwną reakcje dają również jony chromianowe, które można zredukować do Cr3+ kwasem siarkawym.
Ditizon (difenylotiokarbazon)
Tworzy z solami rtęciowymi kompleks o zabarwieniu żółtopomarańczowym (I), a w środowisku słabo alkalicznym związek o barwie purpurowoczerwonym (II).
Chlorek cyny(II) (SnCl2)
Redukuje jony Hg2+, wytrącając kalomel. Przy nadmiarze odczynnika zachodzi redukcja chlorku do wolnej rtęci:
2Hg2+ + Sn2+ + 8Cl− → Hg2Cl2↓ + SnCl62−
Hg2Cl2 + Sn2+ + 4Cl− → 2Hg↓ + SnCl62−
Metale
Metale aktywniejsze niż rtęć (stojące w szeregu napięciowym przed rtęcią) wypierają ją z jej soli:
Cu0 + Hg2+ → Cu2+ + Hg0↓
Oznaczanie bizmutu (Bi3+)
Hydroliza soli bizmutu(III)
Najłatwiej hydrolizującą solą jest chlorek, następnie azotan i siarczan. W celu ułatwienia hydrolizy dodaje się stężony roztwór chlorku sodu i 1 n roztwór octanu sodu w celu zmniejszenia kwasowości. Wytrąca się biały, kłaczkowaty osad soli zasadowej:
BiCl3 + H2O ⇌ BiOCl↓ + 2HCl
Rozcieńczanie roztworu zawierającego Bi3+ powoduje wydzielanie się białego osadu soli bizmutylowych, które są produktem hydrolizy:
BiCl3 → BiOCl↓ (chlorek bizmutylu)
Bi(NO3)3 → BiONO3↓ (azotan bizmutylu)
Bi2(SO4)3 → (BiO)2SO4↓ (siarczan bizmutylu)
Osady nie rozpuszczają się w 2 n roztworach wodorotlenków alkalicznych w przeciwieństwie do hydrolizujących soli antymonu i cyny.
Sole bizmutylowe rozpuszczają się w rozcieńczonych kwasach mineralnych, a pod wypływem siarkowodoru przechodzą w siarczki:
2BiOCl + 3H2S → Bi2S3 + 2HCl + 2H2O
Siarkowodór (H2S)
Siarkowodór wytrąca ciemnobrunatny siarczek bizmutu(III) z roztworów zawierających jony Bi3+:
2Bi3+ + 3H2S → Bi2S3↓ + 6H+
Powstały osad nie rozpuszcza się w rozcieńczonych kwasach na zimno, w siarczku amonu i metali alkalicznych w przeciwieństwie do Sb2S3, SnS i SnS2. Jest rozpuszczalny w gorącym rozcieńczonym kwasie azotowym i w gorącym stężonym kwasie solnym:
Bi2S3 + 2NO3− + 8H+ → Bi3+ + 2NO↑ + 4H2O + 3S↓
wodorotlenek sodu, potasu i amoniak (NaOH, KOH, NH3·H2O)
Jony OH− wytrącają z roztworów zawierających jony Bi3+ osad białego wodorotlenku bizmutu(III), który nie rozpuszcza się w nadmiarze odczynników w przeciwieństwie do Pb(OH)2, Sb(OH)3, Sn(OH)2 (wodorotlenki rozpuszczalne w ługach) i Cu(OH)2, Cd(OH)2 (wodorotlenki rozpuszczalne w amoniaku). Wodorotlenek bizmutu(III) podczas ogrzewania przechodzi w BiO(OH).
Bi3+ + 3OH− → Bi(OH)3↓
Jodek potasu (KI)
Jodek potasu wytrąca z roztworów zawierających Bi3+ osad jodku bizmutu(III) o barwie brunatnoczarnej, który jest rozpuszczalny w nadmiarze odczynnika z utworzeniem soli kompleksowej tetrajodobizmutanu potasu o pomarańczowym kolorze:
Bi3+ + 3I− → BiI3↓
BiI3 + I− ⇌ BiI4−
Sól kompleksowa hydrolizuje podczas rozcieńczania wodą z utworzeniem osadu pomarańczowego jodku bizmutylu:
BiI4− + H2O ⇌ BiOI + 2H+ + 3I−
Obecność octanu sodu ułatwia powyższą hydrolizę.
Jodek bizmutylu łatwo rozpuszcza się w nadmiarze jodków z odtworzeniem tetrajodobizmutanu.
Trihydroksycynian(II) sodu Na[Sn(OH)3]
Przygotowanie odczynnika:
Do roztworu chlorku cyny(II) dodaje się rozcieńczony ług sodowy aż do rozpuszczenia początkowo powstałego białego osadu wodorotlenku cyny(II). Należy unikać nadmiaru ługu z uwagi na możliwą autooksydacje i wydzielenie wolnej cyny.
Trihydroksycynian(II) sodu redukuje jony Bi3+ do metalicznego bizmutu (redukcja zachodzi ze związkami rozpuszczalnymi, jak i osadami):
2Bi3+ + 3Sn(OH)3− + 9OH− → 2Bi0↓ + 3Sn(OH)62−
Wodorofosforan sodu (Na2HPO4)
Wytrąca biały osad fosforanu bizmutu, który nie jest rozpuszczalny w 0,2 n HNO3 w przeciwieństwie do reszty podgrupy IIA. Osad rozpuszcza się także w stężonym kwasie solnym.
Bi3+ + HPO42− → BiPO4 + H+
Chromian i dichromian potasu. (K2CrO4, K2Cr2O7)
Wytrącają ze słabo kwasowych roztworów żółty osad (BiO)2CrO4 i (BiO)2CrO7 rozpuszczalny w 0,2 n HNO3, nierozpuszczalny w 2 n roztworach ługów.
Heksacyjaninochromian(III) amonu lub potasu ((NH4)3[Cr(SCN)6] lub K3[Cr(SCN)6])
Wytrąca z roztworów zawierających jony Bi3+ ceglastoczerwony osad heksatiocyjanianochromianu(III) bizmutu:
Bi3+ + Cr(SCN)63− → Bi[Cr(SCN)6]↓
Podobna rekcja zachodzi wobec soli srebra, rtęci i ołowiu (przyjmują kolory od żółtego do różowoczerwonego).
Tiomocznik SC(NH2)2
W stężonym roztworze wraz z jonami Bi3+ daje intensywne żółte zabarwienie pochodzące od kompleksu o wzorze ogólnym Bi[SC(NH2)2]x3+, gdzie x jest zmienną zależną od stężenia składników oraz wartości pH roztworu. Antymon reaguje podobnie, jednak barwa jest mniej intensywna.
Azotan cynchoniny
W obecności KI w kwasowym środowisku daje z jonami Bi3+ pomarańczowoczerwony osad rozpuszczalny w etanolu, acetonie i cykloheksanonie. Reakcja jest czuła, jednak jony Hg22+ przeszkadzają jej.
Ditizon (difenylotiokarbazon)
Chloroformowy roztwór ditizonu o barwie zielonej zmienia kolor na pomarańczowy pod wpływem zakwaszonych roztworów soli bizmutu. Powstaje kompleks ditizonianu bizmutu(III).
Oznaczanie miedzi (Cu2+)
Barwa płomienia
Lotne sole miedzi zabarwiają płomień na zielono.
Siarkowodór (H2S)
Wytrąca z roztworów zawierających jony Cu2+ czarny osad siarczku miedzi(II). Reakcja zachodzi w środowisku obojętnym lub słabo kwasowym:
Cu2+ + H2S → CuSˇ + 2H+
Powstały osad nie jest rozpuszczalny w rozcieńczonych kwasach nieorganicznych, siarczkach alkalicznych (w przeciwieństwie do siarczku rtęci(II)), rozpuszcza się na gorąco w rozcieńczonym kwasie azotowym:
3CuS + 2NO3− + 8H+ → 3S↓ + 3Cu2+ + 2NO↑ +4H2O
Świeżo wytrącony (jeśli użyto do wytrącania AKT, należy użyć nadmiaru odczynnika oraz ogrzewać co najmniej 15 minut na łaźni wrzącej łaźni wodnej z uwagi na wstępnie zachodzącą redukcje Cu2+ do Cu+, późniejsze tworzenie związków kompleksowych miedzi, aby w ostatnim etapie powstała mieszanina CuS i Cu2S) siarczek miedzi(II) rozpuszcza się w roztworze cyjanku potasu z utworzeniem soli kompleksowej tetracyjanomiedzianu(I) potasu. CuS łatwo utlenia się na powietrzu do siarczanu.
Wodorotlenek sodu lub potasu (NaOH lub KOH)
Ługi wytrącają na zimno niebieski osad wodorotlenku miedzi(II), który jest słabo rozpuszczalny w 6 n roztworze wspomnianych alkaliów. Cu(OH)2 rozkłada się podczas ogrzewania z wydzieleniem ciemnoszarego tlenku miedzi(II).
Cu2+ + 2OH− → Cu(OH)2↓
Cu(OH)2 → CuO + H2O
Niektóre kwasy organiczne np. kwas winowy i cytrynowy, kompleksują wodorotlenek – powstaje roztwór o błękitnym zabarwieniu.
Heksacyjanożelazian(II) potasu K4[Fe(CN)6]
Reakcja z tym odczynnikiem jest jedną z czulszych metod detekcji jonów miedzi(II). W bardziej stężonych roztworach pojawia się czerwonobrunatny osad, a w przypadku małego stężenia roztwór zabarwia się na kolor od czerwonego do różowobrunatnego.
2Cu2+ + Fe(CN)64− → Cu2[Fe(CN)6]
Reakcje przeprowadza się w obojętnym lub lekko kwasowym środowisku.
Osad jest rozpuszczalny w wodzie amoniakalnej z utworzeniem niebieskiego roztworu, nie rozpuszcza się natomiast w rozcieńczonych kwasach nieorganicznych. Ług sodowy i potasowy rozkładają osad, a jony żelaza(III) przeszkadzają w analizie.
Oznaczanie kadmu (Cd2+)
Siarkowodór (H2S)
Jony siarczkowe wytrącają z roztworów jasnożółty osad siarczku kadmu:
Cd2+ + S2− → CdS↓
Jeśli są obecne w roztworze inne aniony, jest możliwe wytrącenie się osadu, którego kolor może być od pomarańczowego do czerwonobrunatnego. Jest to efektem tworzenia się soli podwójnych. Jeżeli roztwór zawiera chlorowodór w stężeniu większym niż 1 M jest możliwe niewytrącenie się siarczku z uwagi na tworzenie się bezbarwnego kompleksu tetrachlorokadmowego.
Siarczek kadmu rozpuszcza się na gorąco w rozcieńczonym kwasie azotowym:
3CdS + 2NO3− + 8H+ → 3Cd2+ + NO↑ + 4H2O + 3S0↓
Heksacyjanożelazian(II) potasu i heksacyjanożelazian(III) potasu (K4[Fe(CN)6] i K3[Fe(CN)6])
Wytrącają odpowiednio biały i pomarańczowożółty osad soli kompleksowych:
2Cd2+ + [Fe(CN)6]4− → Cd2[Fe(CN)6]↓
3Cd2+ + 2[Fe(CN)6]3− → Cd3[Fe(CN)6]2↓
Wodorotlenek sodu i wodorotlenek potasu (NaOH i KOH)
Wytrącają z roztworu biały, bezpostaciowy osad wodorotlenku kadmu(II):
Cd2+ + 2OH− → Cd(OH)2↓
Osad nie rozpuszcza się w nadmiarze odczynnika, jest natomiast rozpuszczalny w wodzie amoniakalnej z utworzeniem kompleksu tetraaminakadmowego(II):
Cd(OH)2 + 4(NH3·H2O) → Cd(NH3)42+ + 2OH− + 4H2O
Cyjanek potasu (KCN)
Wytrąca z roztworów jony kadmu biały osad cyjanku kadmu, który jest rozpuszczalny w nadmiarze odczynnika z utworzeniem kompleksu tetracyjanokadmowego(II):
Cd2+ + 2CN− → Cd(CN)2↓
Cd(CN)2 + 2CN− ⇌ Cd(CN)42−
Wodorofosforan sodu (Na2HPO4)
Wytrąca z roztworów zawierających jony kadmu biały osad Cd3(PO4)2, który rozpuszcza się w kwasach mineralnych i kwasie octowym.
p-Nitrofenylodiazoaminoazobenzen (kadion)
W alkalicznym środowisku wobec Cd(OH)2 kadion zmienia barwę z fioletowoczerwonej na różowoniebieską.
Oznaczanie arsenu (As3+)
Siarkowodór (H2S)
Jony S2− wytrącają z roztworów zawierających jony arsenu żółty osad siarczku.
2As3+ + 3S2− → As2S3↓
AsO43− + S2− + 8H+ → As3+ + S↓ + 4H2O
Osad nie rozpuszcza się w 12 M kwasie solnym, ale rozpuszcza się w stężonym kwasie azotowym oraz roztworach NaOH, KOH, wodzie amoniakalnej (NH4)2CO3 i (NH4)2S z utworzeniem siarkoarsenianów. Zakwaszenie siarkosoli wytrąca ponownie siarczki.
Azotan srebra (AgNO3)
Jony srebra wytrącają z obojętnych roztworów arsenianów osad arsenianu srebra o żółtej barwie. Osad rozpuszcza się w kwasach i wodzie amoniakalnej.
AsO2− + 3Ag+ + 3H2O ⇌ Ag3AsO3↓ + H+
Do zakwaszonej kwasem azotowym próbki wprowadza się AgNO3, następnie dodaje się amoniak tak aby ciecze nie zmieszały się. Jeśli próbka zawiera AsO2−, to na granicy faz powstanie żółty pierścień arseninu srebra.
Siarczan miedzi (CuSO4)
Wytrąca z roztworów zawierających As3+ żółtozielony osad wodoroarseninu miedzi.
Próba Marsha
Wodór in statu nascendi redukuje związki arsenu do arsenowodoru, który silnie ogrzany tworzy lustro arsenowe.
Wodny roztwór jodu
Roztwór jodu utlenia jony AsO33− do AsO43−, odbarwiając się:
AsO33− + I2 + H2O ⇌ AsO43− + 2I− +2H+
Powstały HI może redukować jony arsenianowe(V) do arsenianowych(III), dlatego należy dodać wodorowęglanu sodu, który zwiąże powstały kwas.
Oznaczanie arsenu (As5+)
Siarkowodór (H2S)
Siarkowodór wytrąca na zimno z zakwaszonych roztworów arsenianów żółty osad mieszaniny siarczków arsenu i wolnej siarki:
2AsO43− +5H2S + 6H+ → As2S5↓ + 8H2O
Jony S2− redukują As(V) do As(III):
AsO43− + S2− + 8H+ → As3+ +S↓ + 4H2O
Kationy As3+ reagują z jonami siarczkowymi, dając sól:
2As3+ + 3S2− → As2S3↓
Powstały osad siarczków nie jest rozpuszczany w 12 mol/L kwasie solnym, rozpuszcza się jednak w:
Stężonym ługu sodowym i potasowym oraz w wodzie amoniakalnej z utworzeniem siarkoarsenianów i tlenosiarkoarsenianów:
3As2S5 + 6OH− ⇌ AsS43− + AsO3S3− + 3H2O
Roztworze siarczku amonu – tworzy siakroarseniany:
As2S5 +S2− ⇌ 2AsS43−
Roztworze węglanu amonowego:
As2S5 + 3CO32− → AsS43− + 3CO2↑
Zakwaszenie siarkosoli i tlenosiarkosoli powoduje ponowne wytrącanie siarczku.
Stężony kwas azotowy:
3As2S5 + 4H2O + 40NO3− → 6AsO43− + 15SO42− + 8H+ + 40NO↑
Jodek potasu (KI)
Aniony I− w kwasowym środowisku dają brunatne zabarwienie z uwagi na utlenianie jodków do wolnego jodu:
AsO43− +2I− + 2H+ ⇌ AsO33− + I2 + H2O
Azotan srebra (AgNO3)
Jony Ag+ wytrącają w obojętnym środowisku czekoladowobrunatny osad arsenianu srebra:
AsO43− + 3Ag+ → Ag3AsO4↓
Powstały osad jest rozpuszczalny w roztworze amoniaku oraz w kwasie azotowym.
Mieszanina magnezowa (MgCl2 + NH3·H2O + NH3Cl)
Wytrąca z obojętnych lub amoniakalnych roztworów zawierających arseniany biały, krystaliczny osad arsenianu magnezowo-amonowego:
AsO43− + Mg2+ + NH4+ → MgNH4AsO4↓
Molibdenian amonowy ((NH4)2MoO4)
Wprowadzony w nadmiarze do próbki zawierającej arsenian i kwas azotowy wytrąca na gorąco żółty osad molibdenianoarsenianu amonu:
AsO43− + 3NH4+ + 12MoO42− + 24H+ → (NH4)3As(Mo3O10)4↓ + 12H2O
Podfosforyn sodu (NaH2PO2)
W silnie kwasowym środowisku redukuje związki arsenu do wolnego pierwiastka, który wytrąca się w postaci koloidalnej.
4As3+ + 3H2PO2− + 6H2O → 4As↓ + 3PO43− + 18H+
Próba Marsha
Wodór in statu nascendi redukuje związki arsenu do arsenowodoru, który silnie ogrzany tworzy lustro arsenowe.
Próba Gutzeita
Modyfikacja próby Marsha. Arsenowodór jest pochłaniany w roztworze związku, z którym reaguje i daje ciemną barwę.
Próba Bettendorfa
Związki arsenu redukuje się za pomocą SnCl2 w HCl. Roztwór zabarwia się na brunatno i powstaje czarny osad wolnego arsenu.
Rozdzielanie kationów II grupy w toku analizy chemicznej Po oddzieleniu II grupy dodać do roztworu ok. 15 kropel AKT. Probówkę zatkać korkiem z pipetką, umieścić ją we wrzącej łaźni wodnej i ogrzewać przez 15 minut (nie krócej). Zamiast roztworu AKT można użyć wody siarkowodorowej lub wytrącać bezpośrednio gazowym H2S. W tym przypadku roztwór ogrzewać (do temp. ok. 70 °C) i przepuszczać przez niego gazowy H2S przez co najmniej 3 minuty. Osad odwirować i po stwierdzeniu zupełności wytrącenia po dodatkowym zakwaszeniu, oddzielić od roztworu.
Rozdzielanie kationów podgrupy II B Roztwór po oddzieleniu podgrupy A może zawierać jony: AsO43−, SO42−, SbOS−, SbS2−, Sn(OH)62−, SnS32−, OH−. Roztwór zakwasić rozcieńczonym HCl wobec papierka lakmusowego, dodać 5–10 kropel AKT lub przepuścić H2S, ogrzewać przez parę minut i odwirować. Po sprawdzeniu całkowitości wytrącenia ciecz znad osadu wylać.
III grupa kationów
Trzecia grupa to Zn2+, Ni2+, Co2+, Mn2+, Fe2+, Fe3+, Al3+ oraz Cr3+.
Tworzą one siarczki nierozpuszczalne w wodzie, ale rozpuszczalne w kwasach. Podobnie jak w grupie II, odczynnikiem grupowym może być dowolne źródło anionów S2− w środowisku obojętnym lub słabo zasadowym. Często stosuje się tioacetamid.
Rozdzielanie kationów podgrupy III w toku analizy chemicznej Przed przystąpieniem do analizy III grupy należy stwierdzić stopień utlenienia ewentualnie obecnego kationu żelaza.
IV grupa kationów
Czwarta grupa to Ca2+, Sr2+ i Ba2+.
Tworzą one nierozpuszczalne w wodzie węglany. Odczynnikiem grupowym jest więc węglan amonu w środowisku buforu amonowego. Ponieważ węglany kationów grup I, II i III są również nierozpuszczalne, należy je najpierw oddzielić.
Bardziej specyficzną reakcją jest strącanie siarczanów.
Siarczany baru i strontu są bardzo słabo rozpuszczalne, a siarczan wapnia słabo, choć o rząd wielkości lepiej niż dwa pozostałe. Przewagą tej metody jest dobra rozpuszczalność kationów grup II i III. Wciąż jednak przeszkadzają kationy grupy I, w szczególności Pb2+.
Najłatwiej rozróżnić je metodą barwienia płomienia palnika, o ile w roztworze nie występują kationy grupy V:
Ca2+ barwi płomień na ceglastoczerwony
Sr2+ barwi płomień na karminowoczerwony
Ba2+ barwi płomień na żółtozielony
Węglan amonu (NH4)2CO3 i inne rozpuszczalne węglany Jony CO32− wytrącają z obojętnego lub zasadowego roztworu zawierającego jony Ba2+ biały osad węglanu baru BaCO3. Ogrzewanie i dłuższe odstanie sprzyja powstaniu grubokrystalicznego osadu:
Ba2+ + CO32− → BaCO3
BaCO3 łatwo roztwarza się w kwasie octowym i w rozcieńczonych kwasach mineralnych (do roztwarzania BaCO3 nie należy używać H2SO4, ponieważ wytrąciłby się trudno rozpuszczalny BaSO4):
BaCO3 + 2H+ → Ba2+ + CO2↑ + H2O
W obecności dużych ilości jonów NH4+, a przy małym stężeniu jonów Ba2+, osad węglanu baru może się nie powstać. Tłumaczy się to tym, że powstaje jon HCO3− i tym samym zmniejsza się stężenie jonu CO32−, wskutek czego iloczyn rozpuszczalności nie zostaje przekroczony:
NH4+ + CO32− → NH3 + HCO3−
BaCO3 jest nieznacznie rozpuszczalny w roztworach soli amonowych mocnych kwasów (np. NH4Cl).
Rozdzielanie kationów IV grupy w toku analizy chemicznej Do roztworu dodaje się 10 kropel 3 n H2SO4 i odparowuje w parowniczce porcelanowej prawie do sucha (w celu usunięcia HCl). Odparowywanie należy przeprowadzać na siatce izolacyjnej, na bardzo małym płomieniu palnika (w celu uniknięcia rozprysków), pod wyciągiem. Po ostygnięciu do pozostałości dodaje się 3–4 ml wody i całość przenosi do probówki wirówkowej. Parowniczkę przepłukuje się 3–5 kroplami 3 n H2SO4 i zawartość dołącza do całości. Odwirowuje się:
V grupa kationów
W skład tej grupy wchodzą Mg2+, Li+, Na+, K+ oraz NH4+, przy czym właściwości
Mg2+ odbiegają trochę od właściwości innych kationów tej grupy.
Kationy tej grupy nie tworzą prawie żadnych trudno rozpuszczalnych związków,
grupa ta nie ma więc żadnego odczynnika grupowego.
NH4+ w środowisku zasadowym wydziela charakterystyczny zapach amoniaku. Można też go wykryć za pomocą tzw. Odczynnika Nesslera, czyli mieszaniny soli kompleksowej K2[HgI4] i wodorotlenku KOH, strącając z roztworów soli amonu pomarańczowobrunatny osad. Pozostałe jony nie reagują z tym odczynnikiem.
Mg2+ z jonami OH− tworzy galaretowaty wodorotlenek magnezu, który jest rozpuszczalny w rozcieńczonych kwasach i roztworach soli amonowych, a nierozpuszczalny w nadmiarze odczynnika.
Węglan amonu (NH4)2CO3. Węglan amonu w pierwszej chwili nie wytrąca osadu z rozcieńczonych roztworów zawierających jony Mg2+. Osad może powstać po pewnym czasie lub po podgrzaniu, przy czym jednak wytrącanie nie jest całkowite ze względu na obecność jonów NH4+. W obecności nadmiaru jonów NH4+ (np. dodatek NH4Cl) osad w ogóle nie powstaje.
Wodorofosforan sodu Na2HPO4. Odczynnik ten wytrąca z obojętnych roztworów zawierających jony Mg2+ biały kłaczkowaty osad wodorofosforanu magnezu MgHPO4.
Li+ barwi płomień na intensywny wiśniowoczerwony.
Na+ barwi płomień na intensywny żółty.
Sześciohydroksyantymonian(V) potasu KSb(OH)6 wytrąca z obojętnych lub słabo zasadowych roztworów zawierających jony Na+ biały, krystaliczny osad sześciohydroksyantymonianu sodu Na[Sb(OH)6]:
Octan uranylowo-magnezowy Mg(UO2)3(CH3COO)8 wytrąca z obojętnych, ewentualnie zakwaszonych kwasem octowym, roztworów zawierających jony Na+ żółty, krystaliczny osad o wzorze .
Jony Mg2+ nie przeszkadzają.
K+ barwi płomień na słaby kolor różowofioletowy.
Można wykorzystać też wytrącanie z ClO4−, z którym K+, w przeciwieństwie do Li+ i Na+, tworzy biały osad.
winiany H2C4H4O6 i wodorowinian sodu NaHC4H4O6. Odczynniki te z obojętnych lub słabokwaśnych roztworów zawierających jony K+ wytrącają biały, krystaliczny osad wodorowinianu potasu KHC4H4O6:
Wodorowinian potasu rozpuszcza się w zasadach, kwasach mineralnych i w gorącej wodzie, a nawet w dużej ilości zimnej wody.
Bieg analizy V grupy kationów Do roztworu, po oddzieleniu IV grupy kationów, dodaje się 3 mol/l HNO3 do odczynu kwaśnego i ogrzewa się w celu rozłożenia pozostałego AKT. Wydzieloną siarkę odsącza się i roztwór bada się na obecność kationów V grupy.
Część roztworu zawierającego kationy V grupy bada się na obecność jonu NH4+: Do 3–4 kropel badanego roztworu dodaje się 4–5 kropel NaOH i ogrzewa. Zaniebieszczenie różowego papierka lakmusowego u wylotu probówki świadczy o obecności jonu NH4+. Jeżeli w badanym roztworze obecna jest nie tylko V grupa, to jon NH4+ należy wykryć przed przystąpieniem do analizy.
Drugą część roztworu bada się na obecność jonu Mg2+: Do badanego roztworu dodaje się Na2HPO4. Następnie dodaje się NH3∙H2O do odczynu zasadowego. Powstanie białego krystalicznego osadu MgNH4PO4 świadczy o obecności jonu Mg2+.
Trzecią część roztworu gotuje się z NaOH (jeżeli poprzednio stwierdzono obecność NH4+) aż do całkowitego usunięcia NH3. Następnie wykonuje się badania na obecność jonu K+ za pomocą charakterystycznych prób.
Czwartą część gotuje się z KOH i bada się na obecność jonu Na+. Jeżeli w próbie zawierającej tylko kationy V grupy nie stwierdzono obecności jonu NH4+, to próby na jon K+ można wykonywać bezpośrednio, bez wygotowywania z wodorotlenkiem, natomiast przed wykonaniem próby na jon Na+ z K[Sb(OH)6] należy oddzielić Mg2+, wytrącając Mg(OH)2 wodorotlenkiem potasu.
Wykrywanie anionów
Aniony zostały podzielone na 7 grup. Nie ma tu niestety prostych odczynników grupowych. Grupy zostały wydzielone w zależności od osadów powstających w reakcjach z kationami z IV grupy kationów (przede wszystkim Ba2+) oraz Ag+. Testy na konkretne aniony to zakwaszanie roztworu oraz odbarwianie MnO4−.
I grupa anionów
Pierwsza grupa anionów to Cl−, Br−, I−, CN−, SCN−, Fe(CN)63−, Fe(CN)64−, ClO−.
Aniony I grupy tworzą z Ag+ białe osady nierozpuszczalne w rozcieńczonym kwasie azotowym. Nie tworzą one osadu z Ba2+. W środowisku kwaśnym z roztworów zawierających CN− wydziela się HCN, silnie trujący gaz o charakterystycznym zapachu migdałów.
Fe3+ zabarwia roztwór zawierający SCN− na kolor krwistoczerwony, pochodzący od kompleksów Fe(SCN), n = 1–6.
Fe3+ wraz z Fe(CN)64− wytrąca niebieski osad Fe4[Fe(CN)6]3 (błękit pruski).
Fe2+ wraz z Fe(CN)63− wytrąca niebieski osad Fe4[Fe(CN)6]3 (błękit Turnbulla).
Jony Cl− są słabymi reduktorami; w reakcji z zakwaszonym roztworem KMnO4 na gorąco redukują go do Mn2+, co powoduje odbarwienie roztworu.
Jony Br− są silniejszymi reduktorami niż Cl− i odbarwiają zakwaszony roztwór KMnO4 na zimno. wykazuje właściwości redukujące w reakcji z zakwaszownym KMnO4. W środowisku gorącego, stężonego H2SO4 ulegają utlenieniu do Br2 przez K2Cr2O7. Nie są jednak w stanie zredukować jonów .
Jony I− to silny reduktor. Pod wpływem utleniają się do wolnego I2, co pozwala odróżnić je od bromków.
II grupa anionów
Druga grupa anionów to S2−, NO2− i CH3COO−.
Podobnie jak aniony grupy I, tworzą one osady z Ag+, nie tworzą natomiast osadów z Ba2+. Można je jednak odróżnić po tym, że osady z Ag+ rozpuszczają się w rozcieńczonym kwasie azotowym.
CH3COO− w środowisku kwaśnym wydziela charakterystyczny zapach octu i nie odbarwia MnO4−. Do wytrącenia osadu z Ag+ konieczny jest stężony roztwór, a osad rozpuszcza się na gorąco.
NO2− natomiast odbarwia MnO4− (utleniając się do NO3−) i wydziela w środowisku kwaśnym tlenki azotu.
NO2− można wykryć za pomocą próby obrączkowej.
w środowisku kwaśnym redukują NO2− do NO, same utleniając się do jodu pierwiastkowego:
W środowisku kwaśnym z roztworów zawierających siarczki wydziela się H2S, silnie trujący gaz o charakterystycznym zapachu zgniłych jaj.
III grupa anionów
Trzecia grupa anionów to SO32−, CO32−, C2O42−,
BO2−, BO33−, C4H4O62−.
Podobnie jak aniony II grupy tworzą z Ag+ osady rozpuszczalne w rozcieńczonym kwasie azotowym. W przeciwieństwie do nich tworzą białe osady z Ba2+.
Pod wpływem kwasów jony SO32− i CO32− rozkładają się do odpowiednio SO2 i CO2.
W środowisku kwaśnym CO32− bardzo intensywnie rozkłada się z wydzieleniem dwutlenku węgla, który zmętnia wodę wapienną.
Wydzielający się gaz nie ma zapachu. Ze względu na dużą intensywność rozkładu tworzą się bąbelki i może dojść nawet do powstania piany.
SO32− również rozkładają się w środowisku kwaśnym z wydzieleniem dwutlenku siarki, jednak zachodzi to znacznie wolniej. Dwutlenek siarki ma ostry, duszący zapach. SO32− odbarwia MnO4−, utleniając się do SO42−.
C4H4O62− z kationami K+ w lekko kwaśnym środowisku rozcieńczonego kwasu octowego wytrąca biały osad wodorowinianu potasowego .
C2O42− odbarwia MnO4- utleniając się do CO2.
IV grupa anionów
Czwarta grupa to PO43−, AsO43−, AsO33−, S2O32−, CrO42− oraz Cr2O72−.
Podobnie jak aniony III grupy tworzą one osady z Ag+ oraz Ba2+. Ich osady z Ba2+ są białe (z wyjątkiem CrO42−, który daje osad żółty) i rozpuszczalne w rozcieńczonym kwasie azotowym. Ich osady z Ag+ są barwne (Ag3PO4 jest żółty, Ag2CrO4 ma charakterystyczną bordową barwę, Ag2S2O3 jest biały, ale szybko żółknący, a następnie czerniejący, wskutek reakcji ).
Rozcieńczony diCrO42− w reakcji z H2O2 daje niebieskie zabarwienie pochodzące od CrO5, które szybko zanika. Po wytrząśnięciu z eterem CrO5 przechodzi do warstwy organicznej, w której jest stabilniejszy.
V grupa anionów
Piąta grupę stanowią NO3−, MnO4−, ClO3−, ClO4−.
Nie tworzą one prawie żadnych osadów. Przede wszystkim nie tworzą one osadów z Ag+ ani Ba2+. MnO4− można poznać po intensywnym fioletowym zabarwieniu, które znika po dodaniu reduktora. NO3− można wykryć za pomocą próby obrączkowej.
VI grupa anionów
Szóstą grupę tworzą SO42−, F−, SiF62−.
Tworzą one osady z Ba2+, nie tworzą natomiast osadów z Ag+. SO42−, w przeciwieństwie do F−, tworzy osad z Pb2+.
VII grupa anionów
Siódmą grupę anionów stanowią SiO32−, SiO44−, Si2O52−.
W środowisku kwaśnym tworzą one charakterystyczny żel krzemionkowy o galaretowatej konsystencji, przez co łatwo go rozpoznać. Tworzą też osady z Ag+ i Ba2+. SiO32− nie odbarwia MnO4−.
Zobacz też
reakcja charakterystyczna
chemiczna analiza jakościowa związków organicznych
chemiczna analiza ilościowa
Uwagi
Przypisy
Bibliografia
Chemia analityczna
Chemia nieorganiczna |
189019 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Premierzy%20Serbii | Premierzy Serbii |
Rząd powstańczy
Księstwo
Królestwo
Ludowa Republika Serbii/Socjalistyczna Republika Serbii w ramach Socjalistycznej Federalnej Republiki Jugosławii (1945-1990)
Republika Serbii w składzie Jugosławii/Serbii i Czarnogóry (1990-2006)
Republika Serbii (2006-)
Zobacz też
Premierzy Jugosławii
Prezydenci Serbii
Bibliografia
World Statesmen – Serbia
Polityka Serbii |
807 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Chlorki | Chlorki | Chlorki – ogólna nazwa związków chemicznych, soli kwasu solnego lub innych związków zawierających chlor.
W chemii nieorganicznej chlorkami nazywa się:
sole kwasu solnego;
pochodne kwasów, w których przynajmniej jedna grupa OH została zastąpiona przez atom chloru (chlorki kwasowe).
W chemii organicznej określenie chlorki obejmuje:
związki organiczne, będące solami (np. chlorki amin czwartorzędowych; sole kwasu solnego i amin niższego rzędu nazywa się chlorowodorkami)
związki zawierające atom chloru przyłączony bezpośrednio do atomu węgla. Spośród takich związków z ugrupowaniem C-Cl wyróżnić można reaktywne chlorki acylowe, np. chlorek acetylu oraz stosunkowo inertne chlorowe pochodne węglowodorów, np. chlorek winylu.
Większość soli chlorkowych jest dobrze rozpuszczalna w wodzie. Kationy, których chlorki są słabo rozpuszczalne, zostały wyodrębnione w I grupę kationów. Są to: AgCl, oraz .
W chemii analitycznej do oznaczania chlorku stosuje się metody: Mohra i Volharda.
Sole chlorkowe zawierają anion chlorkowy: . Jony te pełnią ważną funkcję w komórkach organizmów żywych. Działanie enterotoksyny (toksyny przecinkowca cholery) jest związane z zaburzeniem gospodarki jonu .
Najbardziej znaną nieorganiczną solą chlorkową jest chlorek sodu, główny składnik soli kuchennej. Jest on również najbardziej powszechną solą rozpuszczoną w oceanach. |
189025 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Konceptualizm | Konceptualizm | Konceptualizm – w średniowieczu stanowisko w sporze o uniwersalia, przeciwstawne realizmowi pojęciowemu, jedna z umiarkowanych postaci nominalizmu.
Konceptualiści utrzymywali, iż powszechniki nie posiadają realnego bytu, lecz są jedynie tworami ludzkiej wyobraźni. Przedmiotem pojęć ogólnych są zatem pewne stany psychiczne.
Główni przedstawiciele:
w filozofii średniowiecznej:
Jan z Salisbury
w filozofii nowożytnej:
Franciszek Suárez
R. Descartes
John Locke
Gottfried Wilhelm Leibniz.
Bibliografia
Kierunki filozoficzne
Ontologia
Filozofia matematyki |
808 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Computer%20to%20plate | Computer to plate | Computer to plate – jedna z dwóch podstawowych metod tworzenia formy drukowej. Drugą jest CtF (ang. Computer-to-Film), czyli metoda stykowa, analogowa. W obu przypadkach efektem końcowym jest forma drukowa. Różnica polega na technologii wykonania, a co za tym idzie – na czasie pracy i jakości efektu końcowego, tzn. wyższa jakość występuje w technologii CTP.
W przypadku CTP odpada dotychczasowy etap pośredni polegający na naświetlaniu błon (filmów poligraficznych), a dopiero potem wykorzystaniu tych błon (czasami dodatkowo po ich uprzednim montażu) do naświetlania form drukowych, gdyż CTP polega na bezpośrednim naświetlaniu form drukowych (płyt offsetowych lub fleksograficznych) z plików postscriptowych przy użyciu odpowiednich naświetlarek. Zaletą tej technologii jest maksymalna dokładność wszystkich parametrów – zarówno związanych z jakością plamki rastra (np. brak „podświetlenia” plamki, które towarzyszy naświetlaniu z formy kopiowej w CTF, możliwość reprodukcji mniejszych plamek niż w CtF), jak i montażu całości. Niewątpliwą zaletą jest również skrócenie całego cyklu przygotowania formy drukowej.
Naświetlanie form drukowych w procesie CTP odbywa się na specjalistycznych naświetlarkach. W technologii offsetowej istnieje również technologia alternatywna polegająca na wykorzystaniu dotychczasowych naświetlarek filmów z technologii CTF i naświetlaniu na nich specjalnych płyt z tworzyw sztucznych. Otrzymane formy drukowe nadają się jednak do niskich nakładów.
Technologia CTP jest technologią rozwijającą się, koszty wdrożenia ciągle ulegają obniżaniu zarówno od strony parku maszynowego, jak i materiałów eksploatacyjnych. Proces ten sprawia, że technologia stopniowo wkracza nie tylko do dużych, ale i średnich drukarń. Drukarnie, które nie wdrożyły własnej przygotowalni CTP korzystają z firm naświetlających usługowo, dzięki temu technika CTP zatacza jeszcze szersze kręgi. Dzięki obniżaniu się kosztów wdrożenia CTP i coraz szerszemu korzystaniu z tej technologii, technologia CTF jest w regresie.
Technologię CTP zaprezentowano po raz pierwszy już na targach Drupa w 1990 roku, wtedy była traktowana jako ciekawostka. Pierwsze instalacje CTP w Polsce to rok 1999.
Technologia CTP jest metodą uzyskania formy drukowej poza maszyną drukarską i nie zalicza się do tego terminu metody wykonywania formy drukowej bezpośrednio na maszynie drukarskiej, która to technologia nosi ogólną nazwę CtPress. Również stosowanie wobec CTP terminu druk cyfrowy jest niepoprawne.
CtP w offsecie
W technologii „od komputera do offsetowej formy drukowej”, czyli w CtP dla offsetu, wyróżnia się płyty:
z rysunkiem przyjmującym farbę, wykonanym metodą natryskową,
presensybilizowane, z rysunkiem wywoływanym po naświetleniu:
wymagające dalszej obróbki chemicznej po naświetlaniu
fotoczułe
termoczułe
bezprocesowe, czyli bez potrzeby dalszej obróbki chemicznej
termotopliwe
termopolimerowe
fotopolimerowe
termorozkładalne
Płyty CtP naświetlane są w naświetlarkach przeznaczonych do odpowiedniego rodzaju płyt, bo naświetlane są przy pomocy promieni laserowych o stosownych dla siebie długościach fal i mocach promienia laserowego.
Bibliografia
Herbert Czichon, Płyty offsetowe II generacji..., w: „Świat Druku”, 12/2010, s. 70-73.
DTP
Druk offsetowy |
809 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Computer%20to%20film | Computer to film | Computer to film – technologia tworzenia formy kopiowej na potrzeby poligrafii, która polega na naświetlaniu z komputera klisz na urządzeniu zwanym naświetlarką. W praktyce termin ten jest jednak stosowany w znaczeniu jednej z dwu podstawowych metod prowadzących do stworzenia formy drukowej w druku offsetowym. Drugą jest CtP (ang. Computer-to-Plate). W obu przypadkach efektem końcowym jest taka sama forma drukowa, tzw. blacha. Różnica polega na technologii wykonania, a co za tym idzie – na czasie pracy i jakości efektu końcowego. W praktycznych zastosowaniach CtF jest poprzednikiem CtP.
Technologia CtF polega na dodatkowym etapie pośrednim – wykonaniu klisz. Strony publikacji są naświetlane z plików postscriptowych na naświetlarce. Klisze (po wywołaniu) służą do stykowego kopiowania na kopioramie na formy drukowe – właśnie owe blachy, które na tym etapie procesu są jeszcze światłoczułe (tzw. presensybilizowane). Po wywołaniu blach można je zakładać na maszynę drukarską.
Na marginesie można dodać, że formy drukowe presensybilizowane utrzymują swoją światłoczułość nawet po ich wywołaniu – warstwą światłoczułą są fotopolimery i w zależności od tego, czy są pozytywowe czy negatywowe ich wytrzymałość pod wpływem światła zmniejsza się lub zwiększa.
Wady CtF: Fakt istnienia klisz wymusza dodatkową czynność zwaną montażem. Jest to montaż ręczny, a czynnik ludzki jest przyczyną niedokładności w pasowaniu kolejnych klisz (w przypadku druku barwnego składającego się z nakładania na siebie kolejnych kolorów podstawowych), jak również niedokładności spowodowanej montowaniem (przyklejaniem) wielu mniejszych klisz na jedną większą wspólną folię montażową (tzw. astralon) – o wielkości dopasowanej do zadrukowywanego arkusza. Ponadto klisze, jako materiał delikatny, z trudem utrzymują stabilność wymiarową oraz są podatne na zanieczyszczenia i uszkodzenia mechaniczne. Naświetlanie blach z klisz utrudnia również zapanowanie nad dokładnością punktu rastrowego (jego wielkość i kształt), co powoduje utrudnienia w zachowaniu wierności kolorystycznej.
Jednakże jedynie technologia CtF jest dostępna dla ciągle jeszcze wielkiej liczby małych drukarni, jak i większości drukarni średniej wielkości. Jest to spowodowane wciąż jeszcze dużymi kosztami uruchomienia tej nowej technologii. Koszty te są związane nie tylko z samymi urządzeniami, ale i pozyskaniem odpowiednio wykształconego i doświadczonego personelu do ich obsługi. Ponadto drukarnie dysponujące już technologią CtP z reguły nie świadczą usługowego wykonywania form drukowych na zewnątrz.
W druku offsetowym istnieją również metody tworzenia form drukowych bezpośrednio na maszynie drukarskiej, które noszą ogólną nazwę technologii CtPress.
Zobacz też
naświetlarka
CtP
CtPress
druk cyfrowy
DTP
Druk offsetowy |
810 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Chemia%20nieorganiczna | Chemia nieorganiczna | Chemia nieorganiczna () – chemia wszystkich związków niezaliczanych do organicznych, czyli nieorganicznych.
Kryteria podziału na chemię nieorganiczną i organiczną ewoluowały na przestrzeni czasu. Współcześnie według IUPAC przyjmuje się, że jest to chemia wszystkich związków, w których nie występuje wiązanie węgiel-wodór.
Na granicy chemii nieorganicznej i organicznej znajduje się chemia metaloorganiczna i chemia związków kompleksowych.
Zagadnienia chemii nieorganicznej
chemia fizyczna
chemiczna analiza jakościowa związków nieorganicznych
kinetyka reakcji chemicznych
mineralogia
reakcje utleniania-redukcji
właściwości i reakcje związków nieorganicznych, czyli:
pierwiastków w stanie czystym
kwasów
zasad
soli
związków kompleksowych
innych związków chemicznych niebędących związkami organicznymi |
812 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Chemia%20teoretyczna | Chemia teoretyczna | Chemia teoretyczna – dział chemii zaliczany do chemii fizycznej, zajmujący się zagadnieniami związanymi z wiedzą chemiczną od strony teoretycznej, czyli bez wykonywania eksperymentów w laboratorium. Nie znaczy to jednak, że chemia teoretyczna ignoruje wyniki eksperymentalne: zazwyczaj stara się z lepszym lub gorszym skutkiem wyjaśniać te wyniki i przewidywać efekty przyszłych eksperymentów.
W szczególności chemia teoretyczna zajmuje się następującymi zagadnieniami:
modelowaniem cząsteczek, czyli teoretycznym obliczaniem ich struktury elektronowej i przestrzennej
przewidywaniem przebiegu reakcji chemicznych i teoretycznym obliczaniem ich efektów energetycznych, a także ustalaniem, czy dana reakcja ma w ogóle szansę zajść, i w jakich warunkach będzie ewentualnie zachodziła
przewidywaniem właściwości chemicznych i fizycznych, a zwłaszcza aktywności biologicznej i katalitycznej związków chemicznych na podstawie ich struktury. Dotyczy to zarówno istniejących już związków, jak i związków, których jeszcze nie otrzymano.
Podstawą wszelkich obliczeń i rozwiązywania tego rodzaju problemów teoretycznych w chemii jest chemia kwantowa oraz termodynamika i kinetyka reakcji chemicznych. W obliczeniach tych dużą rolę odgrywa chemia obliczeniowa.
Linki zewnętrzne
Portal związany z modelowaniem molekularnym i chemią teoretyczną
Chemia fizyczna |
813 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Cimabue | Cimabue | Cimabue, właśc. Cenni di Pepo (ur. ok. 1240, zm. 1302 w Pizie) – włoski malarz i mozaicysta epoki gotyku.
Życiorys
Działał we Florencji, Rzymie, Pizie i Asyżu. Jego dzieła miały charakter wyłącznie religijny. Tworzył mozaiki, freski i obrazy (Ukrzyżowanie – Museo dell'Opera di Santa Croce, Florencja, Tronująca Madonna z aniołami – Galleria degli Uffizi, Florencja). Jego zasiadające na tronach Madonny w otoczeniu aniołów są jeszcze w pełni gotyckie, a jednak to on namalował po raz pierwszy od prawie tysiąca lat portret realistyczny – postać św. Franciszka z Asyżu, ubogo odzianego, o twarzy starego człowieka, dobrej, pooranej zmarszczkami, zniszczonej wiekiem. Jest to portret wyobrażony, jednakże świeckie ujęcie tematu zwyciężyło tu po raz pierwszy średniowieczną idealizację. Uczniem Cimabuego był Giotto di Bondone.
Dzieła
Krzyż z San Domenico w Arezzo – 1268-1271, tempera i złoto na desce 336 × 267 cm, San Domenico, Arezzo
Maestà di Santa Trinità – 1280 tempera na desce, Galeria Uffizi, Florencja
Krucyfiks – 1287-1288, tempera na płycie, 448 × 390 cm, Museo dell'Opera di Santa Croce, Florencja
Tronująca Madonna z dzieciątkiem i czterema aniołami – tempera na drewnie, Santa Maria dei Servi, Bolonia
Tronująca dziewica z aniołami lub Maestà – 1280, tempera na drewnie, Luwr, Paryż
Madonna Contini Bonacossi (Madonna na tronie z dzieciątkiem, św. Franciszkiem, św. Dominikiem i dwoma aniołami) – Galeria Uffizi, Florencja
Święty Franciszek – dzieło przypisywane, ok. 1290, tempera i złoto na desce 123 × 41 cm, Muzeum Konwentu Matki Bożej Anielskiej, Asyż
Przypisy
Linki zewnętrzne
Web Gallery of Art
Włoscy malarze gotyku
Malarze szkoły florenckiej
Urodzeni w 1240
Zmarli w 1302 |
816 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Chlor | Chlor | Chlor, Cl (, od chloros - „zielonożółty”) − pierwiastek chemiczny z grupy fluorowców, niemetal o liczbie atomowej 17.
Izotopy stabilne to 35Cl i 37Cl. Chlor jest toksycznym żółtozielonym gazem około dwa i pół razy cięższym od powietrza, o nieprzyjemnym, duszącym zapachu. Jest silnym utleniaczem, wybielaczem i środkiem dezynfekującym. Wchodzi w skład wielu powszechnie spotykanych soli oraz innych związków.
Właściwości
Wolny chlor występuje w postaci dwuatomowych cząsteczek Cl2. W związkach występuje na stopniach utlenienia od −I do VII.
Chlor jest bardzo aktywny chemicznie, chociaż mniej niż fluor. W obecności rozproszonego światła słonecznego łączy się z wodorem, tworząc chlorowodór. W pełnym świetle słonecznym ta reakcja przebiega wybuchowo.
Cl2 + H2 → 2HCl
Chlor łączy się bezpośrednio z większością pierwiastków, na skutek czego powstają chlorki.
W 1 litrze wody o temperaturze 25 °C rozpuszcza się 2,3 l chloru, tworząc tzw. wodę chlorową. Z wodą reaguje powoli, tworząc chlorowodór i kwas podchlorawy (HOCl):
Cl2 + H2O → HCl + HOCl
Chlorki należą do I grupy analitycznej anionów
Otrzymywanie
W laboratorium chlor można otrzymać przez utlenianie kwasu solnego silnym utleniaczem, np. ditlenkiem manganu MnO2 lub nadmanganianem potasu:
MnO2 + 4HCl → MnCl2 + Cl2↑ + 2H2O
2KMnO4 + 16HCl → 2KCl + 2MnCl2 + 5Cl2↑ + 8H2O
Na skalę przemysłową otrzymuje się go w wyniku elektrolizy wodnego roztworu chlorku sodu. Przy okazji otrzymuje się wodorotlenek sodu i wodór.
2 NaCl + 2 H2O → Cl2↑ + H2↑ + 2 NaOH
Zamiast wodnego roztworu stosuje się również stopiony chlorek sodu:
2NaCl → Cl2↑ + 2Na
Zastosowanie
Chlor używany jest w instalacjach do uzdatniania wody, na ostatnim etapie procesu, gdzie w reakcji gazowego chloru z wodą tworzy się, posiadający silne właściwości dezynfekujące, kwas podchlorawy oraz HCl. Produktem ubocznym powstającym podczas procesu chlorowania wody jest toksyczny dla ludzi chloroform, powstający w reakcji chloru ze związkami organicznymi występującymi w źle oczyszczonej wodzie. Do ogólnie pojętej dezynfekcji stosuje się wiele różnych związków chloru (przede wszystkim chloroaminy), szerokie zastosowanie znalazł także jako wybielacz (papieru, tkanin).
Chlor był stosowany jako gaz bojowy podczas I wojny światowej, ale został wyparty przez bardziej skuteczne środki.
Chlor jest szeroko stosowany do wyrobu wielu produktów używanych na co dzień – antyseptyków, barwników, pożywienia, środków owadobójczych, farb, produktów naftowych, tworzyw sztucznych, lekarstw, wyrobów włókienniczych, rozpuszczalników, itd.
W chemii organicznej używa się gazowego chloru jako utleniacza; czasami zamiast formy gazowej wykorzystuje się wodę chlorową. Chlor jest jednym z możliwych podstawników, zastępującego w związkach organicznych atom wodoru (np. chlorek winylu i produkowany z niego PCW, w produkcji gumy syntetycznej).
Inne zastosowania to produkcja chloranów, chloroformu, tetrachlorku węgla i ekstrakcja bromu.
Historia
W formie czystej chlor został otrzymany w 1774 przez Carla Wilhelma Scheele, który mylnie sądził, że jest to jakiś związek chemiczny, zawierający tlen. Otrzymał go w reakcji tlenku manganu(IV) MnO2 z kwasem solnym. Nazwę temu pierwiastkowi w 1810 roku nadał Humphry Davy, który stwierdził, że substancja otrzymana przez Sheelego jest pierwiastkiem. Polski chemik Jędrzej Śniadecki jako jeden z pierwszych postulował uznanie chloru za pierwiastek, tuż po jego odkryciu. Jako pierwszy polską nazwę – chlor – zaproponował Filip Walter. Proponowano też nazwy słoń, soleń i soliród.
W temperaturze <10 °C z wody chlorowej krystalizują żółtozielone hydraty, które pierwotnie uważano za stały chlor. Dopiero w roku 1823 Michael Faraday stwierdził, żółtozielone kryształy wytrącające się w temperaturze <10 °C z wody chlorowej nie są stałym chlorem, lecz hydratami i określił ich skład jako (obecnie wiadomo, że kryształy te są klatratami o zróżnicowanej zawartości wody; zwykle przypisuje im się skład ). 5 marca 1823 Faraday ogrzał hydrat chloru w zatopionej fiolce i uzyskał po raz pierwszy chlor w stanie ciekłym.
Występowanie
W przyrodzie chlor występuje w ilości 0,19% (wagowo), tylko w postaci jonu chlorkowego Cl−, który jest głównym anionem występującym w oceanach. Jony chlorkowe stanowią ok. 1,9% masy wszystkich oceanów. Jeszcze większa koncentracja chlorków występuje w wodach słonych jezior (w Morzu Martwym ok. 21%) i podziemnych złożach solanki.
Większość chlorków jest rozpuszczalna w wodzie, dlatego w większych ilościach w stanie stałym można je znaleźć tylko w suchym klimacie lub podziemnych złożach soli. Główne minerały zawierające chlor to halit (sól kamienna, NaCl), sylwin (chlorek potasu) i karnalit (uwodniony podwójny chlorek potasu i magnezu).
Związki
Wśród nieorganicznych związków chloru znajdują się kwas solny i 4 kwasy tlenowe oraz ich sole: chlorki i sole tlenowych kwasów chloru:
kwas solny (chlorowodorowy), HCl; sole chlorki (stopień utlenienia −I)
kwas podchlorawy, HClO; sole podchloryny (st. utl. I)
kwas chlorawy, HClO2; sole chloryny (st. utl. III)
kwas chlorowy, HClO3; sole chlorany (st. utl. V)
kwas nadchlorowy, HClO4; sole nadchlorany (st. utl. VII)
Z tlenem chlor tworzy 6 tlenków: Cl2O, Cl2O3, ClO2, Cl2O4 (ClOClO3), Cl2O6, Cl2O7.
Do organicznych związków chloru należą m.in. chloraminy, niektóre dioksyny, chlorowane węglowodory (np. czterochlorek węgla i chloroform).
Znaczenie biologiczne
Jest powszechny w przyrodzie i występuje w większości organizmów żywych. Chlor ma duże znaczenie biologiczne, należy do makroelementów. Jony chloru należą do głównych anionów w płynach organizmu, a kwas solny jest używany do aktywacji enzymów trawiennych przez wiele zwierząt (wydzielanych w żołądku). W organizmie człowieka o wadze 70 kg znajduje się około 95 g chloru.
Toksyczność
Gazowy chlor działa drażniąco na układ oddechowy i błony śluzowe, może prowadzić do obrzęku płuc, a w dużych stężeniach do śmierci. W powietrzu jest wyczuwalny przy stężeniu 3,5 ppm, stężenie śmiertelnie niebezpieczne to ponad 800 ppm. Z powodu tych właściwości był stosowany jako broń chemiczna w czasie I wojny światowej. Wartość średnia ważona dopuszczalna w długim przedziale czasu (8 godzin na dzień) nie powinna przekroczyć 0,7 mg/m3; NDSCh wynosi 1,5 mg/m3.
Trujące gazy (trichlorek azotu) mogą się wydzielać przy kontakcie wybielaczy zawierających chlor z moczem, a także z amoniakiem lub innymi produktami czyszczącymi.
Zobacz też
AOX
Uwagi
Przypisy
Chlor
Duszące bojowe środki trujące
Pierwiastki chemiczne
Leki z listy leków podstawowych Światowej Organizacji Zdrowia
Utleniacze |
818 | https://pl.wikipedia.org/wiki/CSS | CSS | Centralna Szkoła Strzelnicza – szkoła Wojska Polskiego funkcjonująca w latach 1922–1939 w Toruniu
kaskadowe arkusze stylów (ang. Cascading Style Sheets) – język służący do opisu formy prezentacji stron WWW
Counter-Strike: Source – taktyczny first-person shooter stworzony przez Valve na silniku graficznym Source
cross-site scripting – sposób ataku na serwis WWW polegający na osadzeniu w treści atakowanej strony kodu, który wyświetlony innym użytkownikom może doprowadzić do wykonania przez nich niepożądanych akcji
Content Scramble System – kontrowersyjny system szyfrowania zawartości płyt DVD
Catalina Sky Survey – amerykański program badawczy, w ramach którego poszukiwane są komety i planetoidy bliskie Ziemi, stanowiące dla niej zagrożenie
Cansei de Ser Sexy – brazylijski zespół wykonujący muzykę indie, electro i indietronica
Czechosłowacka Partia Socjalistyczna (czes. Československá Strana Socialistická) – czechosłowacka partia polityczna działająca w Czechach i na Morawach w latach 1948–1990 jako część składowa Bloku Demokratycznego i Frontu Narodowego
Skrót CSS jest również oznaczeniem okrętów Marynarki Wojennej Stanów Skonfederowanych (patrz lista okrętów Marynarki Wojennej Stanów Skonfederowanych). |
822 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Content%20Scramble%20System | Content Scramble System | Content Scramble System – system szyfrowania zawartości płyt DVD-Video. Jego celem jest ograniczenie niekontrolowanego przepływu płyt DVD pomiędzy rynkami, na które są wydawane. System opiera się o wykorzystanie zapisanych w odtwarzaczu kluczy kryptograficznych: urządzenie sprzedane w danym rejonie może odtworzyć tylko płyty przeznaczone dla tego obszaru geograficznego, a użytkownik może zmienić ustawienie regionu tylko skończoną liczbę razy w czasie życia urządzenia.
CSS jest przykładem użycia mechanizmów DRM do celów niezwiązanych z ochroną praw autorskich: jego podstawową funkcją jest ochrona modelu biznesowego, który zakłada wypuszczanie nośników w różnych terminach i w różnych cenach na sąsiadujących ze sobą rynkach. Dodatkowo, CSS służył do zagwarantowania, że odtwarzacze DVD-Video będą podlegały certyfikacji i licencjonowaniu, przez co możliwe było wymuszenie określonych rozwiązań technologicznych, jak np. przestrzeganie flagi niepozwalającej na przewinięcie ostrzeżeń oraz reklam nagranych na nośniku. Z tych powodów, oraz z racji tego, że mechanizm ograniczał możliwość swobodnej odsprzedaży samych odtwarzaczy, CSS postrzegany jest przez przeciwników DRM jako sztandarowy przypadek naruszenia praw konsumentów.
Ze względu na niski poziom bezpieczeństwa wykorzystanego algorytmu (niestandardowy 40-bitowy szyfr strumieniowy), algorytm ten został dość szybko złamany, co umożliwiło swobodne odczytywanie nośników za pomocą dowolnych urządzeń i oprogramowania. Autorem pierwszej implementacji dekodera CSS, o nazwie DeCSS, był m.in. Norweg Jon Johansen.
Zobacz też
DRM
DMCA
SSSCA
Przypisy
Bibliografia
Multimedia
Zarządzanie prawami cyfrowymi
Szyfry strumieniowe |
189026 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Pezet | Pezet | Paweł Kapliński, właściwie Jan Paweł Kapliński, znany jako Pezet (ur. 18 kwietnia 1980 w Warszawie) – polski raper i osobowość telewizyjna, a także przedsiębiorca. Członek duetu Płomień 81.
Kapliński występuje od 1998, początkowo wraz z zespołem Płomień 81, który założył ze szkolnym kolegą Marcinem Doneszem (znanym pod pseudonimem Onar). Pezet sprzedał w Polsce ponad 129 tys. płyt. Wraz z zespołem do 2005 nagrał trzy albumy zatytułowane Na zawsze będzie płonął (1999), Nasze dni (2000) i Historie z sąsiedztwa (2005). W 2002 nakładem T1-Teraz ukazał się pierwszy album solowy Pezeta Muzyka klasyczna.
Za album Muzyka poważna (2004), zrealizowany z Mikołajem „Noonem” Bugajakiem, otrzymał nominację do Nagrody Muzycznej „Fryderyk” w kategorii Album Roku Hip-hop/R&B. Kolejną nominację Kapliński otrzymał za solowy album Muzyka rozrywkowa (2007). Był prezenterem programu Rap Fura emitowanego przez stację telewizyjną Viva. Wystąpił również gościnnie w serialu telwizyjnym Kryminalni (TVN). Od 2013 roku na antenie stacji rbl.tv wraz z Rafałem Groblem prowadzi audycję Muzyka Nowoczesna.
Od 2010 roku prowadzi wytwórnię muzyczną Koka Beats. Jest także właścicielem marki odzieżowej Koka. W 2011 roku został sklasyfikowany na szczycie listy 30 najlepszych polskich raperów według magazynu „Machina”. Rok później znalazł się na 2. miejscu analogicznej listy opublikowanej przez serwis Porcys. Jego młodszy brat Michał również jest raperem i występuje pod pseudonimem Małolat.
Życiorys
1998–2002: Początki kariery, Muzyka klasyczna
Kapliński zainteresował się hip-hopem jako nastolatek. We wczesnej młodości nosił on przydomek PZU, co stanowiło akronim od „Paweł z Ursynowa”. Jednakże wkrótce potem pseudonim został skrócony do Pezet. Wraz ze szkolnym kolegą Onarem nagrał pierwszy utwór zatytułowany „Ursynów 99”. Kompozycja ta została wydana na kompilacji Enigma: 0-22 vol. 2. W 1998 roku wraz z Onarem założył grupę Płomień 81, której pierwszy człon powstał na podstawie pomysłu matki Onara, natomiast liczba „81” pochodziła od numeru szkoły podstawowej, gdzie spotykali się młodzi raperzy. Wkrótce potem Marcin Grabski, właściciel wytwórni Asfalt Records zaproponował realizację debiutanckiej wspólnej płyty Pezeta i Onara. 27 sierpnia 1999 roku został wydany album zatytułowany Na zawsze będzie płonął. Pochodzący z tego wydawnictwa utwór „Kim Jestem Pytasz” został następnie wydany na kompilacji Hip-hopowy raport z osiedla, co było wyróżnieniem dla twórców.
Również w 1999 roku Pezet wraz z Onarem zostali zaproszeni przez DJ-a 600V do udziału przy nagrywaniu albumu pt. Szejsetkilovolt. Raperzy wystąpili w utworze pt. „Mieszkam w mieście”. Na kompilacji wystąpił ponadto również Deus, późniejszy członek Płomień 81. W 2000 roku Pezet i Onar niezadowoleni z promocji debiutanckiego album zdecydowali się na podpisanie kontraktu z wytwórnią muzyczną R.R.X. 26 października tego samego roku został wydany drugi album pt. Nasze dni. W nagraniach wystąpili liczni goście m.in. Waco, Stasiak, Fenomen i młodszy brat Pezeta – Małolat. Wkrótce potem Onar i Pezet zdecydowali się na współpracę z innymi twórcami hip-hopowymi. Kapliński podjął współpracę z Eldoką i Dizkretem z którymi założył formację Obrońcy Tytułu, wraz z którą występował podczas festiwali freestyle’owych. Raperzy nagrali m.in. diss na rapera Tede zatytułowany „Gotów na bitwę”, który rozpoczął beef pomiędzy twórcami. Rozwiązanie konfliktu nastąpiło podczas koncertu Bitwa Płocka w 2001 roku, podczas której Obrońcy Tytułu wystąpili przeciwko formacji Gib Gibon Skład wspierającej Tedego, który ostatecznie został zwycięzcą konfrontacji.
2002–2007: Muzyka poważna
W 2002 roku Pezet wraz z producentem Mikołajem Bugajakiem znanym pod pseudonimem Noon nagrał album Muzyka klasyczna. Gościnnie na wydawnictwie wystąpili Ash, Małolat, Eldo, Fokus i Ten Typ Mes. Wydawnictwo ukazało się nakładem wytwórni T1-Teraz i sprzedało w nakładzie przekraczającym 20 tys. egzemplarzy. W ramach promocji zostały zrealizowane również teledyski do utworów „Re-fleksje”, „Seniorita” i „Bez twarzy”. Po sukcesie wydawnictwa muzycy przystąpili do prac nad kolejnym albumem. 22 kwietnia 2004 został wydany album Muzyka poważna. Wydawnictwo było początkowo zatytułowane „Dowód osobisty” jednakże tuż przed wydaniem tytuł uległ zmianie. Drugi album promowały teledyski do kompozycji „Nie jestem dawno”, „Szósty zmysł” i „W branży”, mimo to nie odniosła spodziewanego sukcesu. Kapliński w tekstach opowiadał o swoich przemyśleniach związanych z młodością, życiowych błędach oraz bliskich mu ludziach. Ponadto na płycie został wydany remiks utworu „Nie jestem dawno” zawierający bezprawnie wykorzystane sample z płyty Mania szybkości heavymetalowej grupy Fatum. Obie strony doszły do ugody mimo zapowiadanego pierwotnie przez muzyków Fatum procesu sądowego.
Również w 2004 roku Pezet wystąpił gościnnie na debiutanckiej płycie perkusisty zespołu T.Love – Sidneya Polaka zatytułowanej Sidney Polak. Raper wystąpił w kompozycjach „Otwieram wino” oraz „Radio WWA”. Następnie w czerwcu został wydany debiutancki album Onara pt. Osobiście. Na płycie ukazał się utwór „04 to już nie 95”, w którym gościnnie wystąpił Pezet. Ponowna współpraca z Onarem przyczyniła się do stworzenia przez nich trzeciego wydawnictwa Płomień 81. 15 października 2005 roku został wydany album Historie z sąsiedztwa. Jednakże na płycie zabrakło trzeciego członka Płomień 81, Deusa. W międzyczasie młodszy brat Pezeta – Małolat został aresztowany pod zarzutem handlu narkotykami. W ramach pomocy bratu, Pezet zorganizował szereg koncertów, którego pomogły w sfinansowaniu kosztów postępowania sądowego. W 2006 roku Pezet rozpoczął współpracę ze stacją telewizyjną Viva Polska, na antenie której prowadził program Rap Fura. Podczas rocznej emisji programu, gośćmi Kaplińskiego byli m.in. Pono, Pjus, Mes, Małolat, Sokół, Onar, Wdowa i Ero.
2007–2012: Muzyka rozrywkowa oraz Muzyka emocjonalna
15 października 2007 roku ukazał się debiut solowy Pezeta zatytułowany Muzyka rozrywkowa. Kompozycje na płycie zostały wyprodukowane przez takich twórców jak Szogun, Korzeń i Kociołek. W ramach promocji wydawnictwa zostały zrealizowane teledyski do utworów „Na tym osiedlu” z gościnnym udziałem Onara oraz „Noc i dzień” z udziałem Fame District i Małolata. Następnie w udzielonym wywiadzie Kapliński zaanonsował wydanie płyty wraz z bratem Małolatem. 2 czerwca 2009 roku został wydany drugi album Pezeta zatytułowany Muzyka emocjonalna. Wydawnictwo wydane w nakładzie 5000 egzemplarzy dostępne do nabycia jedynie za pośrednictwem specjalnie w tym celu stworzonej strony, która następnie przestała istnieć. Gościnnie na płycie wystąpili Małolat i Lilu. W wywiadzie 1 lutego 2010 Kapliński zapowiedział pierwszego gościa z nadchodzącej płyty, którą nagrywa wspólnie ze swoim bratem Małolatem. Gościem tym był włoski raper – Fabri Fibra.
2 października 2010 ukazał się wspólny album braci Kaplińskich pt. Dziś w moim mieście. Oprócz włoskiego muzyka, wystąpili także polscy artyści: grupa Molesta Ewenement, Grizzli z EastWest Rockers, VNM czy raper Małpa. Płyta zadebiutowała na 5. miejscu notowania OLiS. 19 sierpnia 2011 roku ukazał się singel „Co mam powiedzieć” zwiastujący kolejny solowy album Pezeta pt. Radio Pezet. Do piosenki powstał także teledysk zrealizowany przez zespół producencki 2 DajREKTORS. Drugi singel pt. „Noc jest dla mnie” z gościnnym udziałem Fokusa ukazał się 16 grudnia tego samego roku. Premiera wyprodukowanej w większości przez Sidneya Polaka płyty uległa wielomiesięcznemu opóźnieniu z niepodanych do publicznej wiadomości przyczyn. W międzyczasie, 5 lipca 2012 roku ukazał się pierwszy album koncertowy rapera pt. Live in 1500m2, ponownie zrealizowany wraz z udziałem Małolata. Na albumie znalazły się utwory z poprzedniej wspólnej płyty braci Kaplińskich, a także nagrania z solowego repertuaru Pezeta. Na płycie wystąpił tylko jeden gość – elbląski raper VNM. Album promowany był teledyskiem „Jestem sam”. 17 sierpnia odbyła się premiera trzeciego singla „Supergirl”, promującego ostatecznie zatytułowany album Radio Pezet. Produkcja Sidney Polak. Natomiast premiera trzeciej w katalogu Koka Beats płyty została wyznaczona na 4 września 2012 roku.
2012–2019: Radio Pezet oraz przerwa w karierze
Album zadebiutował na 2. miejscu OLiS i rozszedł się w ponad 15 000 kopii. Po premierze płyty Sidney Polak udzielił wywiadu dla radia Roxy FM, gdzie zarzucił raperowi brak profesjonalizmu, kłamstwa i niesłowność, głównie w kwestii warunków ich współpracy. Oznajmił również, że artysta zawalał sesje nagraniowe przez problemy z alkoholem, reklamowanie produktów w tekstach oraz zerwanie znajomości z Kamilem Bednarkiem przez obawę o opinie środowiska hip-hopowego. Pezet odparł wszystkie zarzuty, oznajmiając, że są one nieprawdziwe, nierzetelne i pomawiające, dodając, że Sidney chce zwrócić tylko na siebie uwagę. W 2013 Pezet udzielił wywiadu dla czasopisma „Przekrój”, gdzie wypowiedział się na temat swoich problemów zdrowotnych z kręgosłupem, artyście grozi kalectwo. W 2012 roku raper przez powody zdrowotne odwołał swoją trasę koncertową promującą najnowszą płytę. 7 maja 2013 roku wydaje singiel pt. „Ostatni Track” a media obiegły informacje o jego prawdopodobnym końcu kariery. Po trzech latach raper wrócił z utworem „Co jest ze mną nie tak”, nagrywając go wraz z Czarnym HIFI, promując film pt. „Kamper”. Następnie wrócił po 4 latach do koncertowania, występując na imprezie w Białymstoku. Pezet w wywiadzie dla Gazety Wyborczej zapowiedział, że wraz z Auerem pracuje nad nową płytą, która będzie jego ostatnim albumem w karierze. 13 grudnia 2016 roku raper wydaje pierwszy singiel z zapowiedzianej płyty pt. „Nie zobaczysz łez” początkowo tylko w serwisie Tidal, a 19 stycznia 2017 udostępniony do darmowego odsłuchu. Singiel rozszedł się w ponad 10 000 kopii zdobywając status złotej płyty, oraz dobił do 1. miejsca stacji Hip-hop.tv na platformie Eska TV. 5 lipca 2017 w ramach reedycji albumu Dziś w moim mieście powstał nowy utwór nagrany wraz z bratem rapera Małolatem pt. „Pragniesz”. 10 lipca 2017 w wywiadzie dla newonce.com raper poinformował, że pracę nad nowym albumem zostały wstrzymane. W czerwcu 2018 Pezet wystąpił na koncercie H&M Music, na którym został zaprezentowany nowy utwór pt. „Nauczysz się czekać” prawdopodobnie pochodzący z nadchodzącej płyty tego artysty.
Od 2019: Muzyka współczesna
13 czerwca 2019 roku ukazał się singiel pt. „Obrazy Pollocka” który zapowiedział album Muzyka współczesna z zaplanowaną premierą na 27 września 2019 roku. Wraz z klipem ruszyła przedsprzedaż płyty. Po zaplanowanej na 27 września premierze Muzyka Współczesna pokryła się platyną, po sprzedaniu ponad 30 tys. płyt. 19 grudnia odbył się, jak na tamten moment, jedyny planowy koncert z serii Muzyki współczesnej na Hali Torwar. Po wyprzedaniu wcześniej wymienionej hali Pezet podjął się trasy koncertowej Magenta Tour, jednak przez epidemię koronawirusa do skutku doszły jedynie koncerty w Katowicach (MCK Katowice) i Gdyni (Gdynia Arena). W 2020 roku Pezet powrócił wraz z Onarem jako Płomień 81.
Dyskografia
Albumy studyjne
Albumy kolaboracyjne
Albumy kompilacyjne
Albumy koncertowe
Single
Inne notowane lub certyfikowane utwory
Kompilacje różnych wykonawców
Gościnne występy
Teledyski
Nagrody i wyróżnienia
Zobacz też
Lenar Design
Uwagi
Przypisy
Polscy raperzy
Urodzeni w 1980
Muzycy związani z Warszawą
Polskie osobowości telewizyjne
Polscy przedsiębiorcy
Zdobywcy platynowych płyt
Ludzie urodzeni w Warszawie |
189037 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Parcon | Parcon | Parcon jest najstarszym czechosłowackim konwentem fanów fantastyki. Czechosłowackim dlatego, że po rozpadzie Czechosłowacji fandom tego państwa nie rozdzielił się.
Historia
Parcon odbywa się nieprzerwanie od 1982 roku. Pierwsze pięć odbyło się w Pardubicach nad Łabą - stąd nazwa.
Parcon 2010 połączony był z Euroconem i polskim Polconem w Cieszynie i Czeskim Cieszynie na granicy polsko-czeskiej. Parcon gościł już Eurocon wcześniej w 2002 roku w miejscowości Chotěboř.
Przypisy
Konwenty fantastyki
Kultura Czechosłowacji |
189043 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Definiowanie | Definiowanie | Definiowanie – czynność, którą podejmuje się w celu ustalenia, jakie znaczenie posiada w danym języku dane wyrażenie. Zabieg taki najczęściej znajduje zastosowanie w następujących czterech przypadkach:
jeśli dane wyrażenie językowe należy do słownika danego języka, ale nie znamy w ogóle jego znaczenia;
jeśli dane wyrażenie językowe należy do słownika danego języka, ale jego znaczenie nie jest jasne, tzn. nie potrafimy jednoznacznie wskazać zbioru desygnatów tego pojęcia, a zatem znamy tylko niektóre jego znaczenia i chcemy poznać jego pozostałe znaczenia;
jeśli dane wyrażenie językowe należy do słownika danego języka, znamy jego znaczenie, ale chcemy je zmienić;
jeśli dane wyrażenie językowe nie należy do słownika danego języka i chcemy je tam wprowadzić.
Realizacja jednego z wymienionych czterech zabiegów ma na celu sformułowanie wypowiedzi o określonym kształcie, w której informuje się o znaczeniu danego wyrażenia językowego drogą wskazania innego wyrażenia przynależącego do danego języka i posiadającego w danym języku to samo znaczenie co wyrażenie, którego znaczenia poszukujemy. Wypowiedź tego typu określana jest mianem definicji.
Bibliografia
Logika |
189051 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Ferdynand%20Marten | Ferdynand Marten | Ferdynand Marten (ur. 19 stycznia 1827 r. w Klukowie k. Złotowa - zm. 10 sierpnia 1900 r. w Ostrowie) – polski i niemiecki przyrodnik, matematyk, pedagog.
Życiorys
Absolwent Gimnazjum w Trzemesznie (1839-1847). Studiował prawo w Berlinie oraz matematykę i nauki przyrodnicze we Wrocławiu. Podczas studiów wrocławskich należał do Towarzystwa Literacko-Słowiańskiego. Egzamin nauczycielski zdał we Wrocławiu w 1852 roku. W latach 1852-1853 był stażystą w macierzystym gimnazjum w Trzemesznie. Później był nauczycielem pomocniczym w Gimnazjum św. Marii Magdaleny w Poznaniu oraz w Królewskim Katolickim Gimnazjum w Ostrowie. W tym ostatnim uzyskał w 1855 roku zatrudnienie etatowe, a następnie w 1869 tytuł Oberlehrer (Starszy Nauczyciel). Przeszedł na emeryturę w 1882 roku.
W 1869 opublikował rozprawę Die Rollinie und die Brennlinie durch Zurückwerfung. Wieloletnie prace florystyczne zostały uwieńczone wydaniem w 1873 roku rozprawy Flora ostroviensis. Autor zawarł w niej szczegółowe opisy (z miejscem występowania i porą kwitnienia) 881 gatunków roślin z Ostrowa i okolicy, a wszystko w trzech językach - polskim, niemieckim i łacińskim. Pracę tę przekazał Poznańskiemu Towarzystwu Przyjaciół Nauk. W rękopisach pozostawił także Rośliny Mickiewicza, zawierające wykaz roślin wymienianych w dziełach Adama Mickiewicza.
Bibliografia
Jarosław Biernaczyk, Ferdynand Marten, w: Alma Mater Ostroviensis - Księga Pamięci - Non Omnis Moriar, tom X, Ostrów Wielkopolski 2003
Marten, Ferdynand
Marten, Ferdynand
Marten, Ferdynand
Marten, Ferdynand
Marten, Ferdynand
Marten, Ferdynand
Marten, Ferdynand |
189054 | https://pl.wikipedia.org/wiki/%C5%81ab%C4%99dzki%20ob%C3%B3z%20NKWD | Łabędzki obóz NKWD | Łabędzki obóz NKWD – obóz przejściowy dla ludności miejscowej, prowadzony przez NKWD w Łabędach (obecnie dzielnica Gliwic) w 1945 roku.
Historia
Obóz został utworzony na początku lutego 1945 roku na terenie Dużego Osiedla (niem. Grosse Siedlung) w Łabędach koło Gliwic. Obejmował on domy mieszkalne w obrębie obecnych ulic: Wolności, Partyzantów, Wieniawskiego i Ks. Popiełuszki (była ul. Marksa). Mieszkańców tych domów wysiedlono a teren otoczono drutem kolczastym. Radzieckie władze Łabęd, poprzez ogłoszenia rozlepiane na murach, wezwały wszystkich mężczyzn w wieku od 17 do 50 lat do stawienia się do pracy przymusowej. Należało zabrać z sobą odzież, środki czystości i jedzenie na dwa tygodnie.
12 lutego 1945 roku setki mężczyzn z okolicy stawiły się na wezwanie. Zakwaterowano ich po kilkanaście osób w jednym pokoju. Codziennie wyruszali z obozu do pracy przy rozbiórce urządzeń w okolicznych zakładach przemysłowych oraz przy budowie torów kolejowych o szerokim rozstawie. Tory te zaczynały się na stacji kolejowej w pobliskich Pyskowicach i prowadziły na wschód.
Już na początku marca zaczęły z Pyskowic odjeżdżać pierwsze transporty więźniów w głąb ZSRR. Obóz zlikwidowano prawdopodobnie w połowie 1946 roku. Przeszło przez niego kilkadziesiąt tysięcy osób, również z dalszych terenów, np. z dzisiejszego województwa opolskiego. Dane te są szacunkowe, gdyż do tej pory nie ma opracowania na ten temat. Nieznana też jest na razie dokumentacja obozu. Wszystkie powyższe informacje pochodzą od osób internowanych w obozie i od innych bezpośrednich świadków.
Historia Gliwic
Obozy NKWD w Polsce
Łabędy (Gliwice) |