id
stringlengths 1
7
| url
stringlengths 31
408
| title
stringlengths 1
239
| text
stringlengths 1
297k
|
|---|---|---|---|
187799 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Mediatravel | Mediatravel | Międzynarodowy Festiwal Odkrywców, Podróżników i Ludzi Aktywnych "Mediatravel" - festiwal powstały w 2001 r. w Łodzi, którego celem jest propagowanie idei odkrywania nowych miejsc i nowych kultur, przy jednoczesnym kształceniu umiejętności w dziedzinie filmu, fotografii, Internetu, plastyki i dziennikarstwa.
Festiwal Mediatravel w swej istocie nastawiony jest na poszanowanie odmienności, tak geograficznych, jak i kulturowych, stawiając sobie za cel nagradzanie twórców dziennikarstwa profesjonalnego i amatorskiego za publikacje tematyczne obejmujące właśnie ten szacunek. Obecnie Festiwal odbywa się corocznie i nagradza twórców-odkrywców statuetkami w następujących kategoriach: film, program telewizyjny, audycja radiowa, strona internetowa, artykuł w prasie, muzyka i fotografia.
Zobacz też
Festiwale i przeglądy w Łodzi
Linki zewnętrzne
Oficjalna strona festiwalu
Festiwale i przeglądy w Łodzi |
187807 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Another%20World | Another World | Another World (gra komputerowa) – gra komputerowa
Another World (singel) – singel duetu Sonique On Tomcraft
Another World (książka) – książka, której autorem jest Pat Barker
Another World (serial telewizyjny) – opera mydlana nadawana przez NBC od 1964 do 1999, w Polsce emitowana pod tytułem Inny świat
Another World (album Stana Getza) – album nagrany przez Stana Getza w 1978
Another World (album Briana Maya) – album solowy Briana Maya, wydany w 1998
Zobacz też
Different World
Inny świat |
249 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Adolf%20Hitler | Adolf Hitler | (wym. ; ur. 20 kwietnia 1889 w Braunau am Inn, zm. 30 kwietnia 1945 w Berlinie) – niemiecki polityk pochodzenia austriackiego, kanclerz Rzeszy od 30 stycznia 1933, Wódz i kanclerz Rzeszy (niem. Der Führer und Reichskanzler) od 2 sierpnia 1934 do śmierci; twórca i dyktator III Rzeszy, przywódca Narodowosocjalistycznej Niemieckiej Partii Robotników (NSDAP), ideolog narodowego socjalizmu; zbrodniarz wojenny, odpowiedzialny za zbrodnie przeciw ludzkości. Uznawany za osobiście odpowiedzialnego za politykę rasową III Rzeszy i śmierć milionów ludzi zabitych podczas jego rządów – w tym – za Holocaust i Porajmos.
Urodził się na obszarze ówczesnych Austro-Węgier i wychował się w pobliżu Linzu. W 1913 przeniósł się do Niemiec. W czasie I wojny światowej walczył na froncie zachodnim. W 1919 wstąpił do Niemieckiej Partii Robotników (DAP). W 1923 usiłował przejąć władzę w wyniku nieudanego zamachu stanu w Monachium i został pozbawiony wolności na pięć lat. Tam stworzył pierwszy tom Mein Kampf (Moja walka). W 1924 z pomocą charyzmatycznych przemówień i nazistowskiej propagandy atakował traktat wersalski oraz promował pangermanizm, antysemityzm i antykomunizm. Dzięki temu zyskał powszechne poparcie.
W listopadzie 1932 roku partia nazistowska miała najwięcej miejsc w niemieckim Reichstagu, ale nie miała większości. W rezultacie żadna partia nie była w stanie utworzyć większości parlamentarnej popierającej kandydata na kanclerza. Były kanclerz Franz von Papen i inni konserwatywni przywódcy przekonali prezydenta Paula von Hindenburga, by 30 stycznia 1933 mianował Hitlera na stanowisko kanclerza. Wkrótce potem rozpoczął się proces przekształcania Republiki Weimarskiej w III Rzeszę. Dążył do wyeliminowania Żydów z Niemiec i ustanowienia nowego ładu, aby przeciwdziałać temu, co uważał za niesprawiedliwość międzynarodowego porządku zdominowanego przez Wielką Brytanię i Francję po I wojnie światowej. Pierwsze sześć lat jego władzy zaowocowało szybkim ożywieniem gospodarczym po Wielkim kryzysie, zniesieniem ograniczeń nałożonych na Niemcy i aneksją terytoriów zamieszkanych przez miliony Niemców.
Poszukiwał Lebensraum (dosł. „przestrzeni życiowej”) dla narodu niemieckiego w Europie Wschodniej. Był ściśle zaangażowany w operacje wojskowe podczas wojny. Prowadzona pod jego przywództwem agresywna polityka zagraniczna oraz atak na Polskę 1 września 1939 roku doprowadziła do rozpoczęcia przez Niemcy II wojny światowej, w wyniku której zginęło ok. 50 milionów ludzi. W czerwcu 1941 roku zarządził inwazję na Związek Radziecki. Do końca 1941 roku siły niemieckie i państwa Osi zajęły większość Europy i Afryki Północnej. Po 1941 roku sytuacja ulegała odwróceniu, a w 1945 wojska alianckie pokonały wojska niemieckie. 29 kwietnia 1945 roku poślubił swoją wieloletnią kochankę Evę Braun w bunkrze Führera w Berlinie. Niecałe dwa dni później para popełniła samobójstwo, aby uniknąć schwytania przez sowiecką Armię Czerwoną. Ich zwłoki zostały spalone.
Życiorys
Drzewo genealogiczne
Rodzeństwo Adolfa Hitlera to:
Alois Hitler junior (1882–1956)
Angela Hitler (1883–1949)
Gustav Hitler (1885–1887)
Ida Hitler (1886–1888)
Otto Hitler (1887–1887)
Edmund Hitler (1894–1900)
Paula Hitler (1896–1960)
Wkrótce po narodzinach Adolfa rodzice przenieśli się do Leondingu w Górnej Austrii, gdzie w późniejszym czasie zostali pochowani. W 2012 ich grób został zlikwidowany bez ekshumacji szczątków z powodu traktowania go przez neonazistów jako miejsca kultu .
Wczesne lata
Urodził się w cesarsko-królewskich Austro-Węgrzech, w miejscowości Braunau am Inn, w rodzinie austriackiego urzędnika celnego. Od września 1900 do września 1904 uczęszczał do szkoły realnej w Linzu, którą musiał opuścić z powodu otrzymania promocji pod warunkiem zmiany szkoły. Przez następny rok – do jesieni 1905 – był uczniem szkoły w Steyr. W edukacji nie odnosił sukcesów i nie przystąpił do matury.
Jego pasją stała się wówczas sztuka, zwłaszcza malarstwo. Temat, jaki najczęściej preferował, to pejzaż górski lub miejski; techniką, jaką najczęściej się posługiwał, była akwarela. W latach 1907 i 1908 bezskutecznie próbował dostać się do Akademii Sztuk Pięknych w Wiedniu, aby studiować malarstwo. W tym czasie początkowo utrzymywał się z renty, spadku oraz dzięki hojności ciotki; w okresie późniejszym zarabiał na sprzedaży malowanych przez siebie pocztówek i akwarel. Pracował przejściowo jako pomocnik murarza. Po dwukrotnie niezdanym egzaminie na studia opuścił Wiedeń. Na podstawie jego datowanych prac można wyciągać wnioski, iż po tych niepowodzeniach nadal podejmował próby powrotu do malarstwa. Zaprojektował np. symbole NSDAP, w tym flagę. Jako kanclerz Rzeszy, wykorzystując projekt Josefa Ganza (niemiecko-żydowski inżynier, twórca prototypu auta o nazwie Maikaefer (chrabąszcz), redaktor magazynu „Motor-Kritik”, którego nazwisko wymazano z historii niemieckiej motoryzacji i Volkswagena), miał wpływ na projekt Volkswagena Garbusa, który nie był projektem Ferdinanda Porsche.W Wiedniu Hitler poznał wielonarodowe społeczeństwo, jakie zamieszkiwało Austro-Węgry. W czasie pobytu w stolicy znalazł się pod wpływem socjaldemokratycznej koncepcji partii masowej. Nawiązał kontakty z antysemicką organizacją Pangermańskich Nacjonalistów, której przewodził Georg Ritter von Schönerer, oraz stworzoną przez Karla Luegera rasistowską Partią Chrześcijańsko-Społeczną.
I wojna światowa
W 1913 wyjechał do Monachium, gdzie bezpośrednio po wybuchu I wojny światowej w 1914 wstąpił jako ochotnik do 6 Bawarskiej Dywizji Rezerwy, w składzie której walczył na froncie zachodnim. Hitler trafił na front w połowie października 1914, w listopadzie 1914 brał udział w bitwie pod Ypres, w 1915 walczył w rejonie Arras, w 1916 nad Sommą, a w 1917 znów pod Arras. W czasie wojny awansował do stopnia starszego szeregowego (Gefrajter). Został dwukrotnie odznaczony Krzyżem Żelaznym przez adiutanta regimentu Hugo Gutmanna. O zawieszeniu broni (Rozejm w Compiègne) dowiedział się w wojskowym szpitalu w Pasewalku, gdzie przebywał przez około pół roku po czasowym oślepieniu bojowym środkiem trującym. Źródłem ślepoty miała jednak być histeria Hitlera na wieść o klęsce Rzeszy, który kapitulację Niemiec uznał za zdradę. Dr Karl Kroner zeznał po II wojnie światowej, że Hitler całymi dniami wygłaszał do grupek chorych płomienne przemówienia, w których oskarżał o przegraną Żydów i marksistów. Został wypisany ze szpitala 19 listopada 1918.
Życie powojenne
Pojechał do objętego rewolucją Monachium, gdzie zamieszkał w schronisku dla bezdomnych przy Lothstrasse 29. W końcu listopada zgłosił się do swojego pułku i został skierowany do oddziału wartowniczego w obozie dla jeńców wojennych w Traunstein. Po rozwiązaniu obozu w Traunstein wrócił do Monachium, gdzie trzymał straż na dworcu kolejowym lub w magazynie sprawdzał filtry starych masek przeciwgazowych. Został przeniesiony do specjalnego oddziału Bayerische Reichswehr Gruppenkommando, utworzonego w maju 1919, którego zadaniem były inwigilacja oraz edukacja polityczna, mające na celu zapobiec ponownemu wybuchowi komunizmu w Niemczech. Został informatorem (V-Männer), którego zadaniem było obserwowanie partii politycznych.
Po powrocie został wybrany „mężem zaufania” swojego oddziału. Najprawdopodobniej 16 lutego wziął udział w demonstracji Rewolucyjnej Rady Robotniczej (Revolutionärer Arbeiterrat), domagającej się proklamowania republiki rad. Mógł także należeć do 25 żołnierzy oddelegowanych z oddziału na pogrzeb Kurta Eisnera. W kwietniu 1919 roku, po proklamacji Bawarskiej Republiki Rad, został wybrany do rady żołnierskiej swojego oddziału. W czerwcu 1919 roku, po obaleniu komunistów, zgłosił się do Reichswehry, gdzie uzyskał stanowisko informatora, po czym został skierowany do infiltracji Niemieckiej Partii Robotniczej (DAP).
Mimo braków w formalnym wykształceniu Hitler cenił wiedzę przydatną w sprawowaniu władzy. Dużo czytał, miał sporą prywatną bibliotekę. Często otrzymywał książki w prezencie od swoich współpracowników i podwładnych. Czytając książki, robił notatki na marginesach. Po II wojnie światowej nie przykładano dużej wagi do określenia wpływu czytanych przez niego lektur na głoszoną i realizowaną politykę.
Hitler nosił duże wąsy, jak wielu ówczesnych mężczyzn. Pod koniec XIX wieku w USA stał się modny drobny wąs, w kontraście do standardowych, bardzo obfitych wąsów. Nowy styl spopularyzowali w Niemczech przyjeżdżający tam Amerykanie. Niemcy nosili obfite wąsy w stylu „kajzerowskim”, na końcach podkręcone do góry. Nowy styl był uważany za nowoczesny i młodzieńczy. Hitler trwale zmniejszył swoje wąsy ok. 1918, jednak później taki styl nie był już uznawany za modny.
Mierzył 165 cm wzrostu.
Działalność polityczna
Działalność w NSDAP
Na początku kariery, ukrywając się przed policją, używał pseudonimu Wilk. Działalność polityczną rozpoczął jako agitator Reichswehry. Podczas swych wystąpień wskazywał na winnych klęski Niemiec w I wojnie światowej oraz rewolucji listopadowej 1918, którymi jego zdaniem byli Żydzi, komuniści, socjaldemokraci i liberałowie – na fali frustracji społecznej spowodowanej klęską wojenną, zyskał tym sobie grupy zwolenników.
16 września 1919 roku w Monachium, mając trzydzieści lat, wstąpił do niewielkiej Niemieckiej Partii Robotników (niem. Deutsche Arbeiterpartei, DAP), której nazwę w następnym roku zmieniono na NSDAP. 29 lipca 1921 został jej przewodniczącym z tytułem wodza (niem. Führer) oraz z niemalże dyktatorską władzą. W tym samym roku zreorganizował partyjne bojówki, tworząc 4 listopada 1921 „Oddziały Szturmowe” SA (niem. Sturmabteilung) – zajmujące się później m.in. mordowaniem przeciwników politycznych, walką z opozycją i pogromami Żydów. Z partyjnego pisma Völkischer Beobachter, które NSDAP nabyła w grudniu 1920, uczynił ogólnokrajowy dziennik (od 8 lutego 1923), który przez następne 25 lat stanowił jeden z filarów propagandy nazistowskiej. Z powodu zakłócania porządku publicznego, od 27 czerwca do 27 lipca 1922 po raz pierwszy przebywał w więzieniu.
Po nieudanym puczu monachijskim 8 listopada 1923 (inaczej pucz piwiarniany) został 1 kwietnia 1924 skazany na pięć lat więzienia, z możliwością zwolnienia warunkowego po sześciu miesiącach i osadzony w więzieniu w Landsbergu (1924). Napisał tam książkę Mein Kampf (Moja walka), w której sformułował program ruchu nazistowskiego. Książka ta stała się swoistą „biblią” narodowych socjalistów, do 1939 została przetłumaczona na 11 języków, a jej nakład osiągnął 5 mln egzemplarzy. Jej tezy powtórzył w Das zweite Buch, książce nieopublikowanej za jego życia, a odnalezionej przez historyków w latach dziewięćdziesiątych.
Po przedterminowym zwolnieniu z więzienia (20 grudnia 1924) skupił wokół siebie grono ambitnych i bezwzględnych współpracowników, reaktywując działalność partyjną NSDAP. W lutym 1925 kupił za 20 tys. marek samochód Mercedes. 7 kwietnia 1925 Hitler zrzekł się austriackiego obywatelstwa, ale dopiero 26 lutego 1932 uzyskał niemieckie. Momentem kluczowym dla jego partii był kryzys gospodarczy w 1929 r. Wówczas bowiem wyborcy zwrócili się w stronę dwóch skrajnych partii – komunistów i narodowych socjalistów.
Jego partia po wyborach we wrześniu 1930 otrzymała 107 mandatów do Reichstagu i stała się najpierw drugą, a potem pierwszą frakcją w parlamencie (po utworzeniu w 1931 sojuszu z niemieckimi ugrupowaniami prawicowymi, tzw. frontu harzburskiego).
Zwycięstwo wyborcze ułatwił znacznie fakt pozyskania w 1929 r. przez nazistów niemieckiego przemysłowca Alfreda Hugenberga, który przez wiele następnych lat wspierał ich finansowo – dzięki temu NSDAP mogła zorganizować zakrojoną na szeroką skalę kampanię propagandową i zapewnić sobie stałe źródło funduszy na bieżącą działalność.
W styczniu 1932 Hitler i inni działacze nazistowscy spotkali się w Düsseldorfie z grupą 300 przemysłowców niemieckich, zaniepokojonych ekspansją komunistów niemieckich. Nazistom i Hitlerowi, jako gwarantującym interesy wielkiego przemysłu, przyrzeczono znaczną pomoc finansową, dzięki której mogli przygotować się do wyborów w marcu 1932 i zorganizować kampanię przedwyborczą. Podczas spotkania, Friedrich Thyssen, prezes koncernu stalowego Thyssen AG, powiedział iż: tylko duch narodowosocjalistyczny i duch jego przywódcy mogą zmienić losy kraju. Hitlera wsparły także inne największe niemieckie koncerny, tylko w latach 1933–1934 koncern chemiczny IG Farben (oskarżony po wojnie w procesach norymberskich o zbrodnie wojenne), przekazał nazistom kwotę ok. 8 mln reichsmarek, a koncern stalowy Friedrich Krupp AG 12 mln do 1939 r.
W 1932 r. przegrał wybory prezydenckie, otrzymując 36,8 procent głosów (ok. 13,4 mln wyborców), przy wysokiej frekwencji wyborczej. 30 stycznia 1933 w południe ówczesny prezydent Rzeszy – Paul von Hindenburg powierzył Hitlerowi tekę kanclerza (premiera) Rzeszy. Następnie Hitler, dzięki rozporządzeniu prezydenta Rzeszy wydanym po pożarze budynku Reichstagu, zastraszając przeciwników politycznych i opozycję doprowadził do uchwalenia przez Reichstag (parlament niemiecki) Ustawy w Celu Pomocy Narodowi i Państwu w Potrzebie (niem. Gesetz zur Behebung der Not von Volk und Reich), zwanej w niemieckiej historiografii ustawą o pełnomocnictwach (Ermächtigungsgesetz). Zaowocowało to przejęciem pełnej władzy w ten sposób, że wspomnianą ustawą parlament przekazywał rządowi Rzeszy kierowanemu przez Hitlera swą moc ustawodawczą. 5 marca 1933 w wyborach do Reichstagu NSDAP, będące w koalicji z Niemiecką Narodową Partią Ludową (niem. Deutschnationale Volkspartei, DNVP), wygrało wybory parlamentarne z wynikiem 43,9% głosów (288 na 444 miejsc w parlamencie). Kampania poprzedzająca wybory odbyła się przy szeregu naruszeń: zamknięto 20 gazet i rozpędzano wiece katolickiej Niemieckiej Partii Centrum, aresztowano Ernsta Thälmanna i 4000 kolejnych działaczy Komunistycznej Partii Niemiec, szereg działaczy Socjaldemokratycznej Partii Niemiec zmuszono do działania w podziemiu. Prawidłowość samego procesu głosowania monitorowana była w samych Prusach przez 50 tys. funkcjonariuszy SS, SA i Stahlhelmu.
Socjotechnika
Hitler starannie planował wszystkie wystąpienia publiczne stosując metody inżynierii społecznej – wychodził z założenia, iż odpowiednia oprawa przemówień aspirującego do roli przywódcy narodu charyzmatycznego oratora jest kluczowa do osiągnięcia sukcesu politycznego, pozwoli bowiem na kontrolowanie woli odbiorcy i ukierunkowanie jego emocji w stronę bezkrytycznego uwielbienia lidera politycznego i partii. W celu osiągnięcia pożądanych efektów godzinami ćwiczył przed lustrem gestykulację i mimikę, jednocześnie zlecając fotografom wykonywanie zdjęć podczas tych prób, które później bezustannie analizował pod kątem prawidłowości zastosowanych póz. Większość oratorskich gestów przejął od monachijskiego komika, Weissa Ferdla, a inne triki aktorskie m.in. od niemieckiego aktora Fritza Langa. Przed każdym wystąpieniem osobiście sprawdzał akustykę hal, a swoich przemówień zwykle uczył się na pamięć.
Początkowo Hitler przybrał pozę szalonego i słabo kontrolującego emocje fanatycznego oratora, w rzeczywistości jednak wszystkie występy były starannie opracowane przez doradców, a „szaleństwo” prezentowane tłumom na pokaz. W późniejszym okresie, zwłaszcza po zdobyciu władzy, wizerunek ten zmienił się – przemówienia nabrały cech wystąpień natchnionego lidera religijnego, osłabła też znacznie polityczna treść przekazu, który przemienił się niemalże w filozoficzne rozważania bez merytorycznej zawartości.
Pierwowzorem wystąpień politycznych Hitlera stała się opera Richarda Wagnera, Parsifal, decydujące dla jego wyboru życiowego miało też być obejrzenie innej opery Wagnera pt. Rienzi. Referując stosunek Hitlera do muzyki, Danuta Gwizdalanka pisze:
Z twórczością Richarda Wagnera zetknął się w wieku 12 lat. Zaprowadzono go wtedy na przedstawienie Lohengrina, które wprawiło go w niewysłowiony zachwyt. Parę lat później jeszcze większe wrażenie wywarła na Hitlerze opera Rienzi. Bohaterem jej libretta jest średniowieczny trybun ludowy, który pragnie wskrzesić dawną świetność Rzymu. Po zobaczeniu Rienziego na scenie opery w Linzu Hitler wpadł w takie uniesienie, że po przedstawieniu długo roztaczał przed towarzyszącym mu tego wieczora przyjacielem wizję swojego posłannictwa wobec narodu niemieckiego. „Wtedy to się narodziło”, powiedział trzydzieści lat później wspominając ów wieczór i przypisując Wagnerowi „ojcostwo” swojej „misji dziejowej”.
W 1923 Hitler odwiedził Bayreuth i wkrótce stał się częstym oraz nadzwyczaj serdecznie przyjmowanym gościem rodziny Wagnerów.
(...) 22 lipca 1924 roku, kiedy po dziesięciu latach przerwy w Bayreuth zainaugurowano kolejny festiwal oper Wagnera, stał się on wydarzeniem politycznym. W centrum uwagi znalazł się Hitler, który niedawno opuścił więzienie, Wagnera obwołano jednym z ojców duchowych narodowego socjalizmu, a przedstawienie Śpiewaków norymberskich przeobraziło się w nacjonalistyczną demonstrację.
Hitler uważał, iż muzyka nieodłącznie wiąże się z polityką i w połączeniu z innymi elementami tworzy skuteczną broń propagandową umożliwiającą pozyskanie poparcia mas społecznych. Strategia ta umożliwiła Hitlerowi opanowanie niemieckiego społeczeństwa i uzyskanie niemalże całkowitego i bezkrytycznego poparcia dla planów ekspansji militarnej w Europie i dyskryminacji mniejszości etnicznych, wynikającej ze zbrodniczych planów praktycznej realizacji nazistowskiej teorii rasowej.
W 1932, w związku z dwiema turami wyborów prezydenckich, dwukrotnymi wyborami do Reichstagu oraz licznymi wyborami do parlamentów krajowych, Hitler w ciągu 4 wielkich podróży lotniczych przebył samolotem niemal 50 tys. km i przemawiał na około 200 wiecach.
Kwestie religijne
Hitler urodził się i dorastał w rodzinie katolickiej, ale niezbyt pobożnej. W roku szkolnym 1897–1898 uczęszczał jako dziecko do szkoły przy zakonie benedyktynów, gdzie był prymusem w swojej klasie, otrzymując 12 najwyższych ocen na końcu roku. Został bierzmowany 22 maja 1904, śpiewał także w chórze prowadzonym przez zakonników. Po opuszczeniu domu rodzinnego nigdy nie uczęszczał na msze, ani też nie przyjmował katolickich sakramentów. Istnieją jednak fotografie, świadczące o tym, że Hitler nie zerwał więzi z Kościołem katolickim (m.in. Hitler wychodzący z kościoła w Wilhelmshaven). W publicznych wystąpieniach, zwłaszcza w początkowym okresie działalności, Hitler często pozytywnie wypowiadał się o chrześcijańskiej kulturze Niemiec. Jako polityk często podkreślał swoje przywiązanie do wiary i również media przedstawiały go jako zdeklarowanego katolika.
Według niektórych źródeł, prywatnie odnosił się do religii z niechęcią, aż po wrogość. Christa Schroeder, sekretarka Hitlera, wspomniała w swych wydanych po latach pamiętnikach: „Hitler nie był przywiązany do Kościoła. Uważał religię chrześcijańską za przeżytek, obłudny wynalazek służący do uzależniania ludzi”. Nicolaus von Below, adiutant Hitlera, napisał o postawie religijnej Hitlera w swych wydanych po latach wspomnieniach: „Nigdy nie zauważyłem u niego żadnych oznak pobożności (...)”. Wspominał także, że Hitler wygłaszał publicznie „pogróżki pod adresem Kościołów”. Inny autor twierdzi, że Hitler „bez opanowania dawał się ponosić nienawiści do Żydów, księży, socjaldemokratów, Habsburgów”. Istnienie u Hitlera planu rozprawienia się z chrześcijaństwem potwierdza Werner Maser, który przytacza jego słowa na ten temat. Stwierdził on mianowicie, że jeśli chodzi o Kościół katolicki, to pewnego dnia trzeba będzie „wytrzebić go siłą”. Traktował go jako konkurenta, ale jednocześnie realną siłę, z którą tymczasowo należy się liczyć – stały za nim bowiem znaczące warstwy niemieckiego społeczeństwa. Plany Hitlera dotyczące rozprawienia się z religią potwierdza również były dygnitarz hitlerowski, Hermann Rauschning, który wspominał pewną wypowiedź Hitlera na temat Kościoła i masonerii. Hitler miał powiedzieć: „Teraz my jesteśmy najsilniejsi i dlatego usuniemy jednych i drugich, zarówno Kościół, jak i masonerię”. Pomimo przytoczonych wypowiedzi, Hitler usilnie starał się o poparcie chrześcijan, a w szczególności niemieckich katolików. W tym celu podejmował przyjazne gesty względem Watykanu oraz zawiązał przejściowe sojusze z umiarkowanymi politykami konserwatywnymi, reprezentującymi stronnictwa katolickie.
Jeszcze inni autorzy przywołują wypowiedzi Hitlera (w tym prywatne), w których mówił on, że jest katolikiem i w pozytywnym kontekście odwoływał się do postaci Jezusa Chrystusa. Wielokrotnie mówił również, że jest osobą wierzącą w Boga. W 1933 roku publicznie potępił ateizm. W trakcie jego rządów doprowadzono do delegalizacji ruchów ateistycznych i wolnomyślicielskich, a działalność tego typu została zakazana. Jedną ze zdelegalizowanych organizacji była skupiającą pół miliona członków Niemiecka Liga Wolnomyślicielska. Hitler chwalił się potem całkowitym „wytępieniem” ruchu ateistycznego.
Problematyczne jest określenie, co Hitler rozumiał pod pojęciem opatrzności, przykładowo w Mein Kampf twierdził, że misją powierzoną przez Boga Niemcom jest wzrost naszej rasy i naszego narodu. Allan Bullock uważał, że Hitler odwoływał się do Opatrzności w celach propagandowych, by uzyskać poparcie, Longerich Peter uważa, że pewnym jest, że odwołania do opatrzności służyły w walce z wpływami Kościoła, a nie realnej wiary. Niektórzy współpracownicy Hitlera określali go jako ateistę, przykładowo Otto Strasser ateizm Hitlera podał jako powód odejścia z NSDAP: „Jesteśmy Chrześcijanami: bez Chrześcijaństwa Europa jest stracona. Hitler jest ateistą”. Ian Kershaw stwierdził, że Hitlera można nazwać ateistą, zaś inny historyk Jeffrey Burton Russell wprost nazywa Hitlera ateistą.
Istnieje wiele wypowiedzi Hitlera w których używa terminu Opatrzność, bowiem wolał ten termin od słowa Bóg. Jego bóg ma wiele cech wspólnych z cechami boga chrześcijańskiego. Hitler zaś dzięki swoim szczególnym stosunkom z nieustannie przywoływaną w przemówieniach Opatrznością gra role niewiele różniąca się od roli nowego mesjasza, który został powołany przez Boga na wodza (Führera) narodu niemieckiego. To co stoi w sprzeczności z prawami natury nie może pochodzić od Boga – twierdził Hitler.
Jednym z mistrzów życia duchowego był dla Hitlera Schopenhauer, który uważał, że chrześcijaństwo jako światopogląd nie jest tworem Objawienia, lecz zostało zmontowane z koncepcji starożytnych religii pogańskich, indyjskich, egipskich i wschodnich, zwłaszcza buddyzmu. Jeden z biografów dyktatora, były dygnitarz hitlerowski, w swych wspomnieniach opisał stosunek Hitlera do Opatrzności: „Gdzie jednak jest Bóg, o którym wielokrotnie wspomina w swoich tyradach Hitler, nazywając go Opatrznością i Wszechmogącym? Bóg to człowiek piękny, człowiek boski, (...). Bóg to sam Hitler”. Ponadto Hitler wierzył w idee Arthura de Gobineau, mówiące o międzyrasowej walce o przetrwanie. Gobineau opisał rasę aryjską jako tę, którą Opatrzność wybrała do niesienia pochodni cywilizacji. W koncepcji Hitlera Żydzi byli wrogami wszelkiej cywilizacji.
Publicznie, kwestie religijne traktował w sposób instrumentalny, użyteczny dla swej polityki. Chwalił chrześcijańskie dziedzictwo, niemiecką kulturę chrześcijańską i wiarę w Jezusa Chrystusa. Jednocześnie w swoich przemówieniach i publikacjach podkreślał, że chrześcijaństwo jest jego główną motywacją do antysemityzmu. Oznajmił też, że: „Jako chrześcijanin nie mam powinności do bycia oszukiwanym, ale mam powinność do bycia wojownikiem o prawdę i sprawiedliwość”. Mało tego, Hitler uznawał, że sam Jezus Chrystus był antysemitą. Dowodem na takie przekonania Jezusa miał być fragment z Jana 8:44, w którym miał on powiedzieć Żydom, że ich ojciec jest diabłem. Hitler jako teoretyk niemieckiego faszyzmu zaadaptował do swoich celów część elementów teologii chrześcijańskiej, które naziści wykorzystywali w realizacji bieżących celów politycznych. Wódz III Rzeszy w jednym z wystąpień przyznał, że wiece nazistów były inspirowane rytuałami katolickimi, które obserwował w dzieciństwie.
Co więcej, na potrzeby nazizmu został stworzony specjalnie spreparowany system wierzeń, oparty na terminologii chrześcijańskiej – tzw. „pozytywne chrześcijaństwo”. Został on oczyszczony z wszelkich obiekcji, jakie Hitler wysuwał wobec chrześcijaństwa, a Jezus przedstawiany był w nim jako bojownik antyżydowski. W SS promowany był ideał Niemca wierzącego w Boga, ale oderwanego od konkretnego wyznania. Hitler często wyrażał się w duchu darwinizmu: „Wyższa rasa podporządkowuje sobie niższą rasę... prawo, które widzimy w naturze, i które możemy uważać za jedyne wyobrażalne prawo.”; „Wyzwoliłem Niemcy od głupich i poniżających mitów sumienia i moralności... Wyszkolimy młodych ludzi, przed którymi świat będzie drżał. Chcę młodych ludzi zdolnych do przemocy – władczych, nieustępliwych i okrutnych.”.
Spośród wyznań chrześcijańskich Hitler faworyzował protestantyzm, który jest najbardziej otwarty na reinterpretację. W odróżnieniu od niektórych prominentów nazistowskich nie skłaniał się ku wierzeniom ezoterycznym, neopogaństwu i okultyzmowi. Wyśmiał je w „Mein Kampf”. Wyrażał uznanie dla islamskiej tradycji militarnej. W prywatnej rozmowie z osobą zaufaną miał wyrazić opinię:
Religia mahometańska pasowałaby do nas dużo bardziej niż chrześcijaństwo. Dlaczego musiało to być chrześcijaństwo z jego potulnością i słabością...”.
Okres po dojściu do władzy
30 stycznia 1933, dzięki poparciu sfer konserwatywnych, większości generalicji i czołowych przedstawicieli przemysłu i finansjery, został kanclerzem (powołany na to stanowisko przez Paula von Hindenburga), i stanął na czele koalicyjnego rządu. Poparcia specjalnym pełnomocnictwom dla jego gabinetu udzieliła chadecka Partia Centrum. 27 lutego 1933 spłonął Reichstag. Hitler – przy biernej postawie prezydenta Hindenburga, rozwiązał parlament i wykorzystał pożar do rozprawy z komunistami i uchwalenia 28 lutego 1933 ustawy O ochronie narodu i państwa (niem. Zum Schutz von Volk und Staat), faktycznie zawieszającej prawa obywatelskie i konstytucję Republiki Weimarskiej. 23 marca 1933 przyjęto kolejne prawo, Ustawę o pełnomocnictwach (niem. Ermächtigungsgesetz), oznaczające w praktyce przekazanie Hitlerowi pełni władzy, gdyż ta ustawa konstytucyjna dawała prawo rządowi Hitlera do uchwalania ustaw (bez zgody Reichstagu). 5 maja Hitler doprowadził do rozbicia Wolnych Związków Zawodowych. „Skoncentrowane” finansowanie partii w znacznym stopniu przejęła utworzona w tym celu 1 czerwca przez wielkich przemysłowców Fundacja Gospodarki Niemiec Adolfa Hitlera (niem. Adolf-Hitler-Spende der deutschen Wirtschaft).
Faktyczny monopol polityczny NSDAP został ostatecznie potwierdzony przyjęciem 14 lipca 1933 Ustawy o zapobieganiu tworzenia nowych partii (niem. Gesetz gegen die Neubildung von Parteien), na mocy której zakazano działalności wszystkich, poza NSDAP, partii politycznych. Władza Hitlera ugruntowała się na dobre po przeprowadzonych 12 listopada wyborach parlamentarnych, w których partia nazistowska zdobyła 92,2% głosów.
Wobec spadku wpływów wyborczych NSDAP, rozprawił się z opozycją, tworząc dla określonych grup ludności (Żydzi, homoseksualiści, niektórzy księża, Cyganie, Świadkowie Jehowy, szeroko rozumiani antyhitlerowcy oraz komuniści i socjaldemokraci) obozy koncentracyjne. Pierwszy z nich powstał w Dachau, 22 marca 1933. Później, w czasie wojny, obozy te zapełniły się także więźniami z terenów okupowanych.
Po śmierci Hindenburga 2 sierpnia 1934 nie przeprowadził nowych wyborów prezydenckich, uznając, że urząd prezydenta został zawieszony. Na mocy przyjętej dzień wcześniej, 1 sierpnia 1934 Ustawy o Naczelniku Rzeszy Niemieckiej (niem. Gesetz über das Staatsoberhaupt des Deutschen Reiches), połączył urzędy prezydenta i kanclerza, przejmując ich kompetencje jako Wódz i Kanclerz Rzeszy (niem. Der Führer und Reichskanzler) oraz został wodzem naczelnym Reichswehry.
Po uzyskaniu pełni władzy podjął działania w polityce zagranicznej Niemiec, zmierzające do uspokojenia opinii światowej. W tym celu zastosował zarówno gesty pojednawcze i propagandowe, mające na celu ukazanie pokojowego stylu sprawowania władzy. W maju 1933 wygłosił w Reichstagu wielką przemowę pokojową, w tym samym miesiącu przedłużył porozumienie z ZSRR (tzw. Układ w Rapallo z 1922). Pragnąc zaprezentować się jako zwolennik Kościoła, doprowadził w lipcu 1933 do podpisania konkordatu z Watykanem – w cztery lata później, 15 marca 1937, papież Pius XI potępił nazizm w encyklice „Mit brennender Sorge” (pol. z palącą troską). W styczniu 1934 doprowadził do podpisania pomiędzy Polską i Niemcami układu o niestosowaniu przemocy (tzw. układ o nieagresji), proponując jednocześnie podobne porozumienia dwustronne z Francją i Czechosłowacją – w tym czasie prowadził już niejawne przygotowania do następnej wojny. Nie chcąc być związanym zobowiązaniami międzynarodowymi, w październiku 1933 podjął decyzję o wystąpieniu Niemiec z Ligi Narodów.
W 1934 bezwzględnie rozprawił się z opozycją w łonie SA oraz innymi przeciwnikami politycznymi. Podczas tzw. nocy długich noży z 29 na 30 czerwca zamordowano około 400 osób, oskarżonych potem o przygotowywanie zamachu stanu, w tym najbardziej zagrażającego hitlerowskim planom hegemonii politycznej Ernsta Röhma i poprzedniego kanclerza Kurta von Schleichera.
Od chwili objęcia władzy w 1933, Hitler pogłębiał nazyfikację struktur państwowych i totalitarną kontrolę nad jednostką. W tym celu zaczął przeprowadzać uniformizację, tzw. „ujednolicenie” (niem. Gleichschaltung) wszystkich dziedzin życia społecznego, politycznego i kulturalnego. W związku z tym procesem Hitler m.in. zlikwidował autonomię krajów związkowych Niemiec, wprowadził też nowy podział administracyjny kraju na okręgi (niem. Gau), gdzie władzę sprawowali miejscowi namiestnicy NSDAP. Proces unifikacji zgodnej z doktryną narodowego socjalizmu obejmował także związki wyznaniowe, nad którymi naziści próbowali zacieśniać kontrolę państwa – głównie dotyczyło to dominujących w Niemczech wyznań protestantyzmu i katolicyzmu. Różna sytuacja tych kościołów spowodowała, iż zastosowano wobec nich odmienne środki nacisku. Ujednolicenie objęło w różnym stopniu sferę kultury i życia społecznego – m.in. 30 stycznia 1937 Hitler zakazał przyjmowania przez Niemców Nagrody Nobla ustanawiając jej nazistowską wersję – „Niemiecką Nagrodę Narodową w Dziedzinie Nauki i Sztuki”. Jako pierwszy został nią wyróżniony przez Hitlera niemiecki konstruktor Ferdinand Porsche.
W drugiej połowie lat 30. Hitler doprowadził do podpisania szeregu sojuszy międzynarodowych umacniających reżim nazistowski, 25 listopada 1936 doszło do podpisania paktu antykominternowskiego wymierzonego w komunistyczny Komintern, choć rzeczywisty charakter tego porozumienia miał cechy sojuszu polityczno-gospodarczego państw aspirujących do władzy nad światem. Kolejnym porozumieniem był zawarty 22 maja 1939 pakt stalowy i jego rozszerzenie z 27 września 1940, pakt berliński – od tego momentu jego sygnatariusze, Niemcy, Włochy i Japonia tworzyły faktyczny sojusz zwany państwami osi, działający w latach 1940–1945.
W okresie 1934–1937 przeprowadzili szereg prywatyzacji, sprywatyzowali m.in. firmy kolejowe, stoczniowe, hutnicze, górnicze, banki czy municypalne zakłady użyteczności publicznej. Chociaż naziści prywatyzowali własność publiczną i usługi jednocześnie zwiększali kontrolę państwa nad gospodarką.
Adolf Hitler otrzymał tytuł Człowieka Roku 1938 tygodnika „Time”.
Polityka zagraniczna w latach 30.
Hitler rozpoczął politykę zbrojeń i „pokojowych podbojów”. 16 marca 1935 wprowadził powszechny obowiązek służby wojskowej w nowo utworzonych siłach zbrojnych – Wehrmachcie. 7 marca 1936 zerwał traktat lokarneński remilitaryzując Nadrenię. 12 marca 1938 doprowadził do przyłączenia Austrii do Niemiec (Anschluss). Pozorując działania pokojowe, 18 września 1938 na zjeździe NSDAP w Norymberdze, potwierdził uznanie granic z Polską i Francją za ostateczne. Uległe wobec jego żądań Francja i Wielka Brytania udzieliły zgody 29 września 1938, na mocy postanowień układu monachijskiego, na zajęcie Kraju Sudetów w październiku 1938. W konsekwencji spowodowało to w 1939 rozbiór Czechosłowacji i utworzenie przez Hitlera 16 marca 1939 protektoratu Czech i Moraw. W tydzień później, 22 marca 1939, Hitler zmusił Litwę do przekazania Niemcom okręgu Kłajpedy.
W marcu 1939 rozkazał ostateczne opracowanie planów agresji na Polskę, znanych jako Fall Weiss. Wcześniej, w lutym 1939, przejął osobiście dowództwo nad niemieckimi siłami zbrojnymi. 11 kwietnia zaakceptował plan „Fall Weiss”, 28 kwietnia 1939 Hitler wygłosił słynne przemówienie w Reichstagu, w którym otwarcie ogłosił plany uzyskania przez Niemcy „przestrzeni życiowej” na wschodzie (niem. Lebensraum), nazwał twórców systemu wersalskiego „podżegaczami wojennymi”, ogłosił jednostronne anulowanie niemiecko-brytyjskiego układu morskiego z 1935, powtórzył „ostateczne” żądania wobec państwa polskiego (m.in. sprawa tzw. korytarza gdańskiego) – oraz iż polsko-niemiecki pakt o nieagresji z 1934 stracił swoją moc, gdyż rzekomo został „jednostronnie pogwałcony przez Polskę i wobec tego nieobowiązujący”, mimo iż jeszcze 4 stycznia 1939 w Berlinie, w rozmowie z polskim ministrem spraw zagranicznych Józefem Beckiem, zaproponował przedłużenie paktu o 25 lat, uzależniając to jednak od zgody Polski na budowę eksterytorialnej autostrady z niemieckiego Pomorza na zachodzie do Prus Wschodnich, przebiegającej przez polskie ziemie.
Hitler przez cały 1939 zgłaszał pretensje do Gdańska, domagając się likwidacji polskich uprawnień do tego miasta gwarantowanych przez Ligę Narodów. 7 lipca adiutantem Hitlera został kpt. marynarki Albrecht, który zastąpił kpt. Widemanna. 23 sierpnia 1939 z jego inicjatywy podpisano układ ze Związkiem Radzieckim, znany jako pakt Ribbentrop-Mołotow. Był to faktyczny wstęp do II wojny światowej. Wykonując założenia paktu, 1 września 1939 wojska niemieckie zaatakowały Polskę wkraczając na jej terytorium bez wcześniejszego wypowiedzenia wojny. Działania te zgodnie z przewidywaniami Hitlera nie pociągnęły za sobą reakcji zbrojnej Francji i Wielkiej Brytanii. Kraje te poprzestały na wypowiedzeniu 3 września wojny III Rzeszy, ograniczając się do pozorowanej demonstracji siły w strefach przygranicznych, rozpoczynając okres tzw. dziwnej wojny.
Sytuacja Żydów i „Ostateczne rozwiązanie kwestii żydowskiej”
Na terenach kontrolowanych przez państwo Adolfa Hitlera odbyła się akcja planowej zagłady Żydów w terminologii nazistowskiej zwana ostatecznym rozwiązaniem kwestii żydowskiej (niem. Endlösung der Judenfrage), która jako całość prześladowań i eksterminacji tego narodu określana jest mianem Holocaust. W wyniku tej polityki wymordowano 5,5-6 milionów Żydów. Doprowadził do podpisania dyskryminujących Żydów ustaw norymberskich 15 września 1935, czego dalekim skutkiem były masowe pogromy mniejszości żydowskiej w Niemczech, określane jako noc kryształowa (niem. Kristallnacht) z 9 i 10 listopada 1938.
Polityka rasowa, eksterminacje i germanizacja
Oprócz Żydów, Hitler dążył do usunięcia również Cyganów (zob. Porajmos), jako tzw. podludzi (niem. Untermenschen), a także izolacji i wyniszczenia niemieckich homoseksualistów (zob. Sytuacja homoseksualistów w III Rzeszy). Do zbrodni nazistowskich, do których zachęcał i które aprobował Hitler, należą także akcje mordowania ludzi z różnych względów uznanych przez niemiecką eugenikę za „bezwartościowych”, przeprowadzane m.in. pod kryptonimem Akcja T4. Wszczął programy masowych mordów np. na osobach nieuleczalnie chorych, chorych psychicznie, niedorozwiniętych, kalekich. Planowano usunąć około 51 milionów Słowian zamieszkujących Europę Środkowo-Wschodnią poprzez eksterminacje czy przesiedlenia na wschód, głównie na Syberię (zgodnie z tak zwanym Generalnym Planem Wschodnim, niem. Generalplan Ost). Zakładano też germanizację elementów określanych przez pseudonaukowe wytyczne niemieckiej teorii rasowej jako „wartościowe rasowo”.
Plan ten składał się z dwóch części, tzw. Mały Plan (niem. Kleine Planung), który przewidywał wymordowanie całej polskiej elity i inteligencji – został w większości zrealizowany na terytorium Polski (zob. Intelligenzaktion). Natomiast druga część, tzw. Duży Plan (niem. Grosse Planung), został zapoczątkowany wielką akcją przesiedleńczą na Zamojszczyźnie, jednak wskutek sprzeciwu polskiego ruchu oporu, podczas powstania zamojskiego, nie został zrealizowany do końca – tym samym główne plany przesiedleńcze przesunięto na okres powojenny. Istniały różne wersje Generalnego Planu Wschodniego, np. jedna z nich przewidywała realizację projektu autorstwa nazistowskiego architekta Huberta Grossa, który opracował plany zburzenia 95% powierzchni zabudowanej Warszawy i wybudowanie w tym miejscu tzw. „Nowego niemieckiego miasta Warszawa” (niem. Die neue deutsche Stadt Warschau) oraz włączenie do niego Planu Pabsta – w miejscu Zamku Królewskiego w Warszawie zamierzano wybudować nazistowską Halę Ludową (niem. Volkshalle). Plany niemieckie odnośnie do Warszawy (m.in. grabież dzieł sztuki i zniszczenie Zamku Królewskiego) Hitler zaaprobował osobiście 4 października 1939 w Berlinie.
Kolejnym elementem planu była zinstytucjonalizowana akcja rabunku dzieci (w jej ramach także akcja specjalna Heuaktion, podczas której pochwycono dzieci i młodzież także z terytorium dzisiejszej Białorusi i Ukrainy), praktycznie realizowana na wschodnich terytoriach okupowanych wobec różnych narodów, największe straty poniosła Polska. Trudne szacunki liczebne wywózek polskich dzieci, opracowane na podstawie ocalałych archiwów niemieckich i zeznań funkcjonariuszy jednego z głównych wykonawców akcji rabunku dzieci, towarzystwa Lebensborn mówią o dziesiątkach tysięcy, zwłaszcza małych dzieci i niemowląt. Historycy zajmujący się tym tematem oceniają liczbę dzieci poddanych przymusowym przesiedleniom i germanizacji w ramach programu rabunku dzieci na ok. 200 000.
Okres końcowy
W wyniku działań wojennych przez pewien czas znaczna część Europy znalazła się pod panowaniem niemieckim. W 1941 zdecydował się na uderzenie na ZSRR – niemiecka armia przystąpiła do realizacji planu Barbarossa. Po przegranej bitwie pod Moskwą (grudzień 1941) przejął osobiste dowództwo nad kampanią wschodnią i w efekcie kierowania się względami ideologicznymi bardziej niż militarnymi doprowadził do klęski armii niemieckiej w wojnie z ZSRR.
W latach 1943–1944 skoncentrowane uderzenia alianckie odebrały III Rzeszy inicjatywę na wszystkich frontach. Po rozpoczętym przez aliantów 6 czerwca 1944 lądowaniu w Normandii, Hitler nie mógł się zdecydować na konkretny wariant obrony, nie odpowiadał mu zarówno plan Erwina Rommla, jak i Gerda von Rundstedta. W konsekwencji armia niemiecka utraciła szansę na skuteczną obronę Normandii, a 17 czerwca 1944 Hitler oskarżył generałów i Wehrmacht o tchórzostwo.
Do końca wojny liczył na skonstruowanie przez naukowców niemieckich, a następnie wprowadzenie do masowej produkcji „cudownej broni” (niem. Wunderwaffe), która pozwoliłaby mu zmienić losy wojny – wiązał duże nadzieje z pociskami rakietowymi V1 i V2, jednak jego oczekiwania w tej mierze nie sprawdziły się, gdyż „Wunderwaffe” pojawiły się zbyt późno i w zbyt małej liczbie. W obliczu zbliżającej się klęski Niemiec 20 lipca 1944 grupa spiskowców z Clausem von Stauffenbergiem na czele dokonała w Wilczym Szańcu nieudanego zamachu na życie Hitlera.
W 1945, wobec nieuchronnej klęski III Rzeszy, Adolf Hitler pozbawił przywilejów i stanowisk przywódców nazistowskich, których uważał za zaufanych (Himmlera i Göringa) – za próbę porozumienia się z aliantami. 29 kwietnia 1945 w swoim testamencie politycznym Hitler pozbawił Himmlera członkostwa w NSDAP. Göring został uznany przez Hitlera za zdrajcę, gdy 23 kwietnia 1945 zadeklarował gotowość zastąpienia Hitlera i podjęcia negocjacji z aliantami – z polecenia Hitlera został pozbawiony wszystkich stopni wojskowych, wyrzucony z partii nazistowskiej, a następnie aresztowany przez SS 25 kwietnia 1945. Hitler wydał również 27 kwietnia 1945 rozkaz zamordowania Göringa, jego żony i córki – jednak oficer SS Bernhard Frank, który polecenie otrzymał, wykorzystując wojenne zamieszanie odmówił jego wykonania.
Śmierć
29 kwietnia 1945 roku, dzień przed popełnieniem samobójstwa, dyktator w obecności świadków oraz Waltera Wagnera – notariusza i zarazem radnego dzielnicy Pankow zawarł cywilny związek małżeński z Evą Braun.
30 kwietnia 1945, podczas oblężenia Berlina, Hitler wraz z poślubioną dzień wcześniej Evą Braun popełnił samobójstwo. Powszechnie przyjmuje się, że uczynił to strzelając z pistoletu w skroń i jednocześnie rozgryzając fiolkę z cyjankiem (niektórzy, głównie sowieccy historycy utrzymują, iż w rzeczywistości został zastrzelony przez swoich adiutantów lub straż przyboczną), w podziemnym schronie pod gmachem Starej Kancelarii Rzeszy w Berlinie (wcześniej zarządzając w celu zbadania skuteczności trucizny, otrucie swojego psa – Blondi). Miał wtedy 56 lat.
Zwłoki dyktatora i jego małżonki zostały spalone przez esesmanów ze straży przybocznej. Informacje o okolicznościach śmierci i fakt bezspornej identyfikacji odnalezionych w Berlinie przez Rosjan zwłok obojga został na wiele lat utajniony, gdyż prawda nie odpowiadała wersji głoszonej przez oficjalną propagandę.
W latach 1946–1949 NKWD prowadziło przesłuchania Ottona Günschego – zastępcy osobistego adiutanta Hitlera oraz Heinza Lingego – ordynansa Hitlera i innych świadków ostatnich chwil w bunkrze pod Kancelarią Rzeszy. Ich zeznania wyjaśniające okoliczności samobójstwa i spalenia zwłok, zostały utajnione i zamknięte w osobistym archiwum Stalina. Po raz pierwszy dostęp do materiałów śledztwa umożliwił Komisji Ideologicznej Komitetu Centralnego KPZR Chruszczow w 1959, ale dopiero po otwarciu archiwum partyjnego w 1991 stały się dostępne dla historyków.
Było to powodem powstania hipotez mówiących, że w rzeczywistości Hitler uciekł z oblężonego Berlina i wyjechał do Argentyny. Przeciwko ich prawdziwości świadczył między innymi fatalny stan psychiczny i fizyczny Hitlera (m.in. w styczniu 1945 stwierdzono u niego chorobę Parkinsona).
Spalone szczątki byłego przywódcy III Rzeszy zostały pogrzebane we wschodnich Niemczech przez agentów KGB, a w 1970 ostatecznie spalone. W 1993 w byłych archiwach radzieckich znaleziono dwa fragmenty czaszki, mające należeć do Hitlera.
9 czerwca 2006 w miejscu gdzie był schron Führera odsłonięto tablicę informującą zarówno o budowli, jak i o fakcie popełnienia w tym miejscu samobójstwa przez Hitlera.
Seksualność
Adolf Hitler stworzył swój publiczny wizerunek jako Wodza żyjącego w abstynencji seksualnej, bez rodziny, w całkowitym poświęceniu swojej misji politycznej i narodowi niemieckiemu. Jego trwający 14 lat związek z Evą Braun był stale ukrywany przed opinią publiczną i wszystkich oprócz jego najbliższego kręgu.
Zakres władzy i odpowiedzialności
Otwarte pozostaje pytanie czy tylko Hitler jest odpowiedzialny za całe zło, jakie wydarzyło się w okresie III Rzeszy. Głośny spór toczy się pomiędzy dwoma grupami naukowców: tzw. intencjonalistami (Hannah Arendt, Eberhard Jäckel, Alan Bullock, Karl Dietrich Bracher czy Klaus Hildebrand), którzy wskazywali, że wszystko co działo się w Rzeszy, nie mogło mieć miejsca bez wiedzy Hitlera oraz tzw. funkcjonalistami (Martin Broszat, Hans Mommsen, Uwe Dietrich Adam), którzy zwracają też uwagę na ważki element rywalizacji o wpływy i ścierania się różnorakich koncepcji w ramach reżimu nazistowskiego oraz na charakter władzy Hitlera. Polski historyk, badacz ideologii nazistowskiej, Wojciech Wichert, podkreśla znaczenie cech charakterologicznych Hitlera: „nie był z natury człowiekiem usystematyzowanym i zahartowanym w ciężkiej pracy; cechowało go pospolite lenistwo i brak punktualności. Adolf Hitler, w odróżnieniu od innych liderów politycznych tamtego czasu, poświęcał niewiele czasu na roztrząsanie arkanów wewnętrznej polityki, które przekazywał z reguły swoim współpracownikom, albo w ogóle nie zaprzątały one jego głowy. Zamiast zajmowania się pilnymi sprawami bieżącymi, Hitler przebywał w swoim ulubionym Obersalzbergu, w posiadłości Berghof”.
Gabinet Hitlera
Rząd Hitlera istniał od zagarnięcia władzy 30 stycznia 1933 aż do jego śmierci 30 kwietnia 1945 (łącznie 12 lat i 3 miesiące).
Dziedzictwo
Międzynarodowy Trybunał Wojskowy w Norymberdze uznał cztery organizacje powołane przez Hitlera (NSDAP, SS, SD i Gestapo) za przestępcze.
Artykuł 6 statutu Trybunału zaliczył do zbrodni hitlerowskich:
Zbrodnie przeciw pokojowi: ściślej – planowanie, przygotowanie, rozpoczęcie i prowadzenie wojny napastniczej, albo wojny gwałcącej traktaty, umowy i porozumienia międzynarodowe, lub udział w planie, którego celem jest dokonanie wymienionych czynów;
Zbrodnie wojenne: złamanie prawa wojennego, w tym złe traktowanie i deportacje do niewolniczych obozów ludności z terytoriów okupowanych, morderstwa i złe traktowanie jeńców wojennych, plądrowanie publicznej i prywatnej własności, niszczenie miast i wsi, dewastacja nie podyktowana względami strategicznymi;
Zbrodnie przeciw ludzkości: morderstwa, niewolniczą eksploatację i inne nieludzkie czyny popełniane przeciw cywilom przed i w trakcie wojny.
W wielu krajach głoszenie poglądów politycznych zbliżonych do faszyzmu/hitleryzmu jest zakazane z mocy prawa. W Polsce regulują to:
Kodeks karny (Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. z późniejszymi zmianami): „Art. 256: Kto publicznie propaguje faszystowski lub inny totalitarny ustrój państwa lub nawołuje do nienawiści na tle różnic narodowościowych, etnicznych, rasowych, wyznaniowych albo ze względu na bezwyznaniowość, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.”
Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 28 marca 2002, I KZP 5/02 (OSNKW 2002/5-6/32): „Propagowanie, w rozumieniu art. 256 k.k., oznacza każde zachowanie polegające na publicznym prezentowaniu faszystowskiego lub innego totalitarnego ustroju państwa, w zamiarze przekonania do niego.”
Konstytucja RP: „Art. 13: Zakazane jest istnienie partii politycznych i innych organizacji odwołujących się w swoich programach do totalitarnych metod i praktyk działania nazizmu, faszyzmu i komunizmu, a także tych, których program lub działalność zakłada lub dopuszcza nienawiść rasową i narodowościową, stosowanie przemocy w celu zdobycia władzy lub wpływu na politykę państwa albo przewiduje utajnienie struktur i członkostwa.”
Odznaczenia
Poniższa lista przyznanych odznaczeń jest niepełna.
Krzyż Żelazny (1914) I Klasy
Krzyż Żelazny (1914) II Klasy
Czarna Odznaka za Rany (1918)
Złota Odznaka za Rany (po ataku 20 lipca 1944)
Goldenes Ehrenzeichen der NSDAP
Wielki Kawaler Orderu Imperialnego Czerwonych Strzał – Hiszpania (Franco), 1937
Odznaka tytułu honorowego Caporale d’Onore della Milizia (MVSN) – Włochy, 1938
Kordzik honorowy MVSN – Włochy, 1938
Order Zasługi Wojskowej (Bawaria)
Order Krwi (III Rzesza)
Medal Pamiątkowy 1 października 1938 z okuciem Zamek Praga, 1938
Medal Pamiątkowy za Powrót Kłajpedy, 1939
Medal Muru Wschodniego
Krzyż Honorowy (III Rzesza)
Order Zasługi Orła Niemieckiego
Order Słonia
Kultura masowa
Hitlera przedstawiono między innymi w filmach:
Dyktator – film w reżyserii Charlesa Chaplina z 1940, w którym odgrywa on także główną rolę parodiując postać Hitlera (w filmie Chaplin występuje jako Hynkel i jednocześnie wciela się w postać żydowskiego fryzjera). Swastyka zastąpiona została przez dwa symbole iks. W III Rzeszy dystrybucja tego filmu została zakazana, a w powojennych Niemczech jego pierwsza projekcja odbyła się w 1998.
Hitler i nazistowskie Niemcy zostali sparodiowani w amerykańskim krótkometrażowym filmie animowanym produkcji Walt Disney Company z Kaczorem Donaldem w roli głównej pt. Der Fuehrer's Face z 1943 roku.
Hitler – Ostatnie 10 dni – dramat wojenny w kooperacji włosko-brytyjskiej z 1973. Wyreżyserowany przez Ennio De Conciniego. Akcja rozgrywa się w ostatnich dniach wojny w berlińskim bunkrze. Obraz przedstawia charakter dyktatora dążącego do panowania nad światem i to do ostatnich sekund swojego życia. Usiłuje przy tym odpowiedzieć na pytanie czy był zwykłym człowiekiem spełniającym swój obowiązek wobec kraju czy politykiem, którym zawładnęły jego własne wizje. Rolę Hitlera odtwarza Alec Guinness.
Hitler: Narodziny zła – miniserial produkcji kanadyjskiej i amerykańskiej z 2003, który pokazuje jak Adolf Hitler doszedł do władzy po pierwszej wojnie światowej. Film skupia się na tym, jak rozgoryczone, rozdarte politycznie i ekonomicznie niemieckie społeczeństwo pomogło wspiąć się Hitlerowi na szczyt. „Hitler: Narodziny Zła” pokazuje również jak nienawiść do Żydów stała się centrum jego poselstwa politycznego w Niemczech i znalazła szeroki oddźwięk wśród narodu niemieckiego.
Upadek – produkcji niemieckiej z 2004, ukazujący ostatnie dni z życia Hitlera, które spędził w swoim berlińskim bunkrze. Rolę Hitlera zagrał Bruno Ganz.
Adolf H. – Ja wam pokażę – wyreżyserowana przez Daniego Levy’ego komedia wojenna z 2007. Był pierwszym w Niemczech filmem tego gatunku traktującym o Hitlerze. Film jest spojrzeniem na sylwetkę wodza III Rzeszy poprzez pryzmat czarnego humoru i satyry. Jego postać została ukazana jako nieudacznik i ignorant. Wywołało to kontrowersje w Niemczech, gdyż film odstawał od dotychczasowej konwencji ukazywania Hitlera w kinematografii, a jego rolę odtworzył Helge Schneider.
Aluzje do osoby Adolfa Hitlera stanowią motyw przewodni piosenki kabaretowej Ten wąsik ze słowami Mariana Hemara. W tekście zwraca się uwagę na podobieństwo zachodzące między przywódcą III Rzeszy a postacią głównego bohatera filmów Charliego Chaplina. Piosenka była wykonywana przez Ludwika Sempolińskiego w rewii Orzeł czy Rzeszka, wystawianej od 31 maja do sierpnia 1939 przez teatrzyk Ali-Baba w Warszawie. Występy te wywołały interwencję ambasadora Niemiec, a wykonawca podobnie jak i autor tekstu byli podczas II wojny światowej poszukiwani przez Gestapo w całej okupowanej Europie.
Hitler ukazany w karykaturalnym świetle pojawia się również w komedii Juliusza Machulskiego pt. AmbaSSada. W filmie tym Hitler grany jest przez Roberta Więckiewicza.
Zobacz też
Führerhauptquartier
pociąg Amerika
zamachy na Hitlera
Jean-Marie Loret
Hideki Tōjō – nazywany „Hitlerem Dalekiego Wschodu”
Uwagi
Przypisy
Bibliografia
Publikacje
Publikacje uzupełniające
Prasa i periodyki
Linki zewnętrzne
Wojciech Wichert: Chaos i przyzwolenie. Polikratyczna struktura reżimu hitlerowskiego do 1939 r., „Histmag.org”, 20 czerwca 2009.
Wojciech Wichert: Prawnopolityczna zasada supremacji woli wodza w systemie ustrojowym III Rzeszy, „Histmag.org”, 13 kwietnia 2009.
Strona o Wilczym Szańcu, miejscu zamachu na Hitlera
Filmy o Adolfie Hitlerze w serwisie filmweb.pl
Niemieccy zbrodniarze wojenni w okresie II wojny światowej
Politycy NSDAP
Austriaccy naziści
Kanclerze Niemiec
Przywódcy totalitarni
Osoby odpowiedzialne za ludobójstwo
Honorowi obywatele Gdańska (przed 1945)
Honorowi obywatele Gorzowa Wielkopolskiego
Honorowi obywatele Wrocławia (przed 1945)
Honorowi obywatele Szczecina
Honorowi obywatele Wałbrzycha
Honorowi obywatele Opola
Honorowi obywatele Bytomia
Ludzie roku tygodnika Time
Niemieccy malarze
Niemieccy samobójcy
Odznaczeni Krzyżem Żelaznym
Odznaczeni Orderem Imperialnym Jarzma i Strzał
Odznaczeni Orderem Zasługi Wojskowej (Bawaria)
Odznaczeni Orderem Krwi (III Rzesza)
Odznaczeni Krzyżem Honorowym (III Rzesza)
Odznaczeni Orderem Zasługi Orła Niemieckiego
Odznaczeni Orderem Słonia
Uczestnicy I wojny światowej (Cesarstwo Niemieckie)
Ludzie urodzeni w Braunau am Inn
Urodzeni w 1889
Zmarli w 1945
Ludzie upamiętnieni nazwami doktryn politycznych
Austriaccy malarze
Austriaccy samobójcy |
187808 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Another%20World%20%28gra%20komputerowa%29 | Another World (gra komputerowa) | Another World (ang. Inny świat; w Stanach Zjednoczonych wydany jako Out of This World) – komputerowa gra platformowa autorstwa Érica Chahiego, wydana w 1991 roku. Pierwotnie ukazała się na Amidze, później została przeniesiona na inne platformy. W Another World gracz wciela się w młodego naukowca, który wskutek nieudanego eksperymentu znalazł się w alternatywnym, futurystycznym świecie.
Choć Éric Chahi należał do francuskiego studia Delphine Software, w rzeczywistości samodzielnie pracował nad grą. Muzykę do Another World stworzył Jean-François Freitas. Po wydaniu gra uzyskała jednoznacznie pozytywne oceny krytyków, którzy chwalili ją za oryginalność rozgrywki, kinową fabułę oraz oprawę audiowizualną. Another World ustanowił nowy kanon tworzenia gier w dziejach elektronicznej rozgrywki, nastawiony na zróżnicowane zadania stawiane przed graczem oraz rozbudowaną i pełną przygód akcję. W 2006 roku ukazała się reedycja gry pod nazwą Another World: 15th Anniversary Edition, z odświeżoną oprawą audiowizualną, a w 2011 roku – jubileuszowa wersja pod tytułem Another World – 20th Anniversary. W latach 90. XX wieku sprzedano ok. 1 miliona egzemplarzy gry.
Fabuła
W Another World gracz wciela się w młodego naukowca, profesora fizyki Lestera Chaykina. Akcja gry rozpoczyna się nocą, gdy Lester dojeżdża do swojej skomputeryzowanej kwatery. W jej wnętrzu rozpoczyna zaprogramowany eksperyment wywołany w celu badań nad przyśpieszaniem cząstek elementarnych. Jednak w trakcie jego aktywacji w zakład Lestera uderza piorun. Wskutek wyładowania Lester traci kontrolę nad eksperymentem i zostaje wchłonięty do innej rzeczywistości. Chaykin odnajduje się w futurystycznym świecie alternatywnym, w basenie zamieszkanym przez ośmiornicę. Po wypłynięciu z wody Lester idzie przed siebie. Niespodziewanie atakuje go bestia przypominająca lwa. Uciekając przed nią, naukowiec zostaje pochwycony przez humanoidalnych tubylców, którzy pozbawiają go przytomności.
Budzi się w klatce wraz z innym więźniem, przyjaźnie do niego nastawionym tubylcem. Obaj, rozbujawszy klatkę, powodują jej upadek i zabicie pobliskiego strażnika. Lester bierze pistolet laserowy zabitego i obaj więźniowie rozpoczynają ucieczkę. Obcy sojusznik ukrywa naukowca w kanalizacji. Ten rozpoczyna ucieczkę na własną rękę, wędrując przez ruiny miasta, jaskinię oraz tunele. W pogoń za nim udają się uzbrojeni strażnicy, a Lester znajduje się w ślepym zaułku. Jednak zostaje wyciągnięty przez swego przyjaciela na powierzchnię. Obaj stają nad przepaścią. Obcy sojusznik przerzuca Chaykina na drugą stronę, sam jednak nie daje rady tam wskoczyć. Lester znów zostaje sam, jednak uciekając przez arenę, spotyka ponownie swego przyjaciela. Dosiada czołgu, którym przedostaje się przez arenę, jednak w obliczu narastającego ostrzału wrogów wyposażonych w granaty katapultuje się.
Katapulta z Lesterem ląduje w łaźni. Ten kontynuuje ucieczkę wraz ze swoim sojusznikiem. Jednak celny strzał jednego z wrogich humanoidów powoduje rozkruszenie podestu pod nim. Spada w przepaść, zostaje wyciągnięty przez jednego ze strażników, który brutalnie go kopie. Lestera przed śmiercią ratuje przyjaciel, który wdaje się w bójkę ze strażnikiem. W tym czasie Chaykin ostatkiem sił dociera do włazu i otwierając go, zabija strażnika. Pod wrogim ostrzałem dostaje się do wyjścia.
Pod koniec gry wycieńczony Lester znajduje się na głazie. Przyjaciel zabiera go ze sobą i obaj odlatują na grzbiecie zwierzęcia przypominającego pterodaktyla.
Rozgrywka
Gracz wciela się w postać, która porusza się po dwuwymiarowej przestrzeni. Na ekranie nie ma żadnych dodatkowych wskaźników ułatwiających rozrywkę. Kierowana postać potrafi poruszać się w lewo lub w prawo, skakać i atakować wrogie cele znajdujące się na ziemi. W trakcie gry gracz zdobywa też pistolet laserowy, dzięki któremu może eliminować przeciwników znajdujących się na drodze. Pistolet nie tylko służy do oddawania strzałów w kierunku wroga, ale umożliwia także stworzenie osłony chroniącej gracza przed wrogim ostrzałem i – po dłuższym przytrzymaniu przycisku akcji – likwidację podobnych osłon stawianych przez przeciwników.
Śmierć kierowanej postaci oraz jej sojusznika oznacza koniec gry. W takim wypadku gra powraca do ostatniego punktu kontrolnego (miejsca automatycznego zapisania rozgrywki). Na starszych platformach, które nie obsługują punktów kontrolnych, przejście do określonego stanu gry jest możliwe poprzez wpisanie kodu dostępu.
Tworzenie
Twórca Another World, Éric Chahi, rozpoczął karierę projektanta gier komputerowych w 1983 roku, ale do czasu Another World tworzył głównie gry amatorskie. W 1989 roku otrzymał pracę twórcy grafik dla gry Future Wars, wyprodukowanej przez francuskie studio Delphine Software. Po sukcesie tej gry postanowił jednak stworzyć własne, niezależne dzieło.
Bezpośrednią inspiracją dla Chahiego stanowił port gry Dragon’s Lair na komputer Amiga. Twórcy tej gry zdołali zmieścić na dyskietce szczegółowe wówczas animacje przypominające kreskówkę, co było wtedy wysokim osiągnięciem technologicznym. Chahi zamierzał stworzyć grę o podobnej oprawie graficznej, ale w pełni opartą na wielokątach, co zapewniało mniejsze obciążenie sprzętu i rozwiązywało problem rozpikselowania tekstur. Ukończywszy program testujący przyjęte przez niego rozwiązanie, przekonał się, że użycie wielokątów jest najwłaściwszym rozwiązaniem pod względem płynności animacji. Najpierw Chahi napisał edytor grafiki opartej na wielokątach (czyli grafiki wektorowej), napisany w języku programowania asembler. Silnik gry natomiast został ukończony w grudniu 1989 roku. Animacje zostały wykonane przy użyciu rotoskopu, co nadawało płynność ruchom bohaterów.
Chahi starał się stworzyć fabułę, która miała wywołać w graczu doznania podobne do seansu w kinie. W tym stylu tworzona była sekwencja początkowa, a także zaskakujący graczy pierwszy moment interaktywny, w którym główny bohater gry znajduje się nagle w basenie z ośmiornicą. Twórca gry umieścił w niej pistolet laserowy w wyniku inspiracji filmem Gwiezdne wojny; inspirację stanowiły dla niego także gra Karateka Jordana Mechnera, komiksy oraz książki fantastycznonaukowe. Podczas kolejnego etapu pracy nad grą, od 1990 roku, Chahi wzbogacił grę o elementy urozmaicające rozgrywkę, takie jak łamigłówki czy współpraca z komputerowym sojusznikiem. W momencie zakończonych niepowodzeniem rozmów ze studiem Virgin Games zastanawiał się nawet nad przekształceniem Another World w grę przygodową typu „wskaż i kliknij”. Samotna praca nad Another World przyczyniła się do dodania grze klimatu odosobnienia i samotności w nieznanym świecie.
Publikacją gry zajęło się studio Delphine Software, dla którego Chahi pracował, nie ingerowało jednak w ogóle w samą grę – Éric Chahi w praktyce stworzył niemal jej całość własnoręcznie, natomiast ścieżkę dźwiękową wykonał jego przyjaciel, Jean-François Freitas. Natomiast z inicjatywy amerykańskiego wydawcy Another World, Interplay Entertainment, dokonano poprawek technicznych i usunięto luki w programie.
Wydanie gry
Another World został początkowo wydany w wersji na komputer Amiga, w listopadzie 1991 roku. Nie testowano jej należycie, w związku z czym zawierała mnóstwo błędów technicznych. Była też krótsza od późniejszych wersji. Port gry na platformę MS-DOS został wykonany przez Daniela Morais i rozszerzony o jeden poziom w stosunku do oryginalnej wersji. Jego premiera odbyła się 11 lutego 1992 roku.
Konsolowa edycja gry na platformy SNES (1 grudnia 1992) i Sega Mega Drive (4 maja 1994) pod naciskiem Interplay została ocenzurowana; usunięto z niej krew oraz scenę nagości (konkretnie wizję samic obcych w łaźni). Natomiast port na konsolę 3DO został wydany 24 czerwca 1994 roku i oferował poprawione tła. Wersja na komputery Macintosh ukazała się 2 lutego 1996 roku i oprócz obsługi wyższej rozdzielczości była identyczna z dostępną na MS-DOS-ie.
Grę nieoficjalnie przeniesiono także na konsole Game Boy Advance (autor – Cyril Corgordan) i GP32 (autor – Philippe Simons).
Reedycje
14 kwietnia 2006 roku, w 15. rocznicę publikacji Another World, została wydana na platformie Windows unowocześniona wersja gry z podtytułem 15th Anniversary Edition. Jej światowym wydawcą było przedsiębiorstwo Lexicon Entertainment. Nowe wydanie gry umożliwiło graczom wybór wyższej rozdzielczości (do 1280x800). Poprawiono też wygląd teł w grze i zremasterowano ścieżkę dźwiękową w niej występującą. Do pudełkowej wersji Another World: 15th Anniversary Edition dołączono 18-minutowy wywiad z twórcą gry oraz jego dziennik relacjonujący jej powstawanie. 22 września 2011 roku kolejna reedycja ukazała się na platformie iOS, pod nazwą Another World – 20th Anniversary. 16 marca 2012 roku wydano odnowioną wersję gry także na platformie Android. 19 czerwca 2014 roku wersja 20th Anniversary pojawiła się na konsolach Nintendo 3DS i Wii U, a 25 czerwca na PlayStation 3, PlayStation 4 i PlayStation Vita i Xbox One.
Odbiór gry
Another World odniósł międzynarodowy sukces, uzyskując w latach 90. XX wieku sprzedaż wynoszącą około miliona egzemplarzy. W 1993 roku Waldemar Nowak z pisma „Secret Service” nazwał dzieło francuskie „wydarzeniem ubiegłego [1992] roku”. Redaktorzy pisma „Top Secret”, Aleksy Uchański i Piotr Gawrysiak, określili Another World mianem najlepszej gry komputerowej, jaką widzieli w życiu.
Kristan Reed ze strony Eurogamer pisał, że Another World był jedną z pierwszych gier komputerowych, dla których można by użyć terminu „kinowa”. Zauważył, iż gra przyciągała graczy mrocznym klimatem, ludzkim bohaterem nieprzystającym do standardów występujących w czysto komercyjnych grach oraz imponującą jak na tamte czasy sekwencją wprowadzającą. Ostatecznie nazwał ją „jedną z najbardziej wizjonerskich i zapadających w pamięć gier wszech czasów”. Mateusz Gołębiowski ze strony Imperium Gier (części portalu Wirtualna Polska) określił Another World mianem ambitnego dzieła, w które się nie gra, ale wczuwa w jego atmosferę.
Lisa Karen Savignano ze strony AllGame chwaliła grę za znakomitą oprawę audiowizualną (w tym za wizję plastyczną przypominającą film interaktywny), aczkolwiek narzekała na zbyt wysoki poziom trudności. Przekonywała jednak, że scena końcowa gry jest powodem, dla którego warto ją przejść. Levi Buchanan z portalu IGN nazwał grę „kinowym arcydziełem”, które potrafiło wzbudzić w graczach poczucie empatii, strachu i zachwytu wizją plastyczną.
Reedycje
Another World: 15th Anniversary Edition na system operacyjny Windows uzyskała zróżnicowane opinie krytyków. Średnia ocen reedycji na Windows wynosi 73% według agregatora GameRankings. Kristan Reed z Eurogamera, przedtem przychylnie nastawiony do Another World, zmienił swą opinię po zagraniu w reedycję. Twierdził, że bardzo wysoki poziom trudności (w praktyce niezmieniony w stosunku do oryginalnej wersji), wespół z problematycznym sterowaniem i przestarzałą oprawą graficzną, skutecznie zniechęca do grania. Will Freeman ze strony VideoGamer.com również sceptycznie podszedł do nowej wersji, krytykując poziom trudności zmuszający do niepospolitej zręczności w obsłudze klawiatury, ale chwaląc zarazem stronę artystyczną gry. Polscy krytycy byli przychylniej nastawieni do gry. Piotr Szablata ze strony Imperium Gier wystawił Another World najwyższą ocenę, bardzo pozytywnie oceniając fabułę, klimat gry oraz poprawioną oprawę graficzną. Chwalił również bogate w dodatki wydanie pudełkowe polskiej wersji w dystrybucji IQ Publishing. Patryk Sawicki z „CD-Action” również zachęcał do kupna gry, choć przyznał, że nie jest ona dla osób kładących główny nacisk na oprawę graficzną.
Wersja jubileuszowa Another World na system operacyjny iOS, w odróżnieniu od edycji na Windows, spotkała się z pozytywnym odbiorem recenzentów. Średnia ocen Another World – 20th Anniversary wynosi 82%. Stephen Lambrechts z portalu IGN uznał grę za arcydzieło, twierdząc, że port gry na platformy Apple był dla niego pełnym sukcesem. Wskazywał na znaczącą poprawę oprawy graficznej w stosunku do oryginału. Zaznaczył też, że mimo wysokich wymagań stawianych graczowi gra szybko uzależnia. Christian Donlan z Eurogamera był bardziej sceptyczny. Twierdził, że gra może dzielić graczy na dwie grupy: tych, którzy będą się rozkoszować wspaniałą atmosferą Another World oraz tych, którzy będą sfrustrowani wysokim poziomem trudności.
Wpływ i kontynuacje
Another World miał zdaniem dziennikarza Bartłomieja Kluski znaczący wpływ na rozwój całej branży gier komputerowych. W odróżnieniu od gier współczesnych dziełu Chahi, które były proste, powtarzalne w akcji i pozbawione ambicji fabularnych, Another World oferował rozbudowaną historię, pełną zróżnicowanych etapów i zwrotów akcji. Ponadto była to jedna z pierwszych gier pozbawionych jakichkolwiek wskaźników oraz napisów. Piotr Mańkowski wskazywał na oryginalność tej produkcji względem innych gier komputerowych, zwracając uwagę na jej zbliżenie do sztuki filmowej. Zaliczył ją pod względem artystycznym do „jednej z najbardziej wyróżniających się gier” w historii. Tymon Smektała z pisma „CD-Action” umieścił Another World na liście „gier wiecznie żywych”, zaznaczając, że była to jedna z pierwszych gier całkowicie zrozumiałych dla graczy z całego świata, mimo że nie pada w niej ani jedno słowo. Adam Smith ze strony Rock, Paper, Shotgun opisał grę jako arcydzieło pod względem komunikacji wizualnej i ukazania przyjaźni, ukazujące pełen rozmachu świat za pomocą minimalistycznych środków; stworzony przez Chahiego towarzysz gracza został oceniony przez redaktora jako jeden z najlepszych w historii elektronicznej rozrywki.
Fenomen gry Another World przyczynił się do powstawania gier wzorujących się na niej pod względem sposobu rozgrywki. Delphine Software wyprodukowało gry dyskontujące popularność dzieła Chahi: Flashback (1992) i Fade to Black (1995). Pierwsza z nich niesłusznie uważana jest za nieoficjalną kontynuację Another World. Prawdziwy sequel gry ukazał się pod nazwą Heart of the Alien w 1994 roku i opowiadał oryginalną fabułę z punktu widzenia humanoidalnego przyjaciela Lestera. Początkowo projektantem gry był Éric Chahi, ale ze względu na coraz mniejszą władzę nad projektem zrezygnował z jej tworzenia. Heart of the Alien ukazało się jedynie na konsoli Sega CD i zostało niemal zapomniane.
Przypisy
Linki zewnętrzne
Oficjalna strona gry
1991 w grach komputerowych
Fantastycznonaukowe gry komputerowe
Gry na platformę 3DO
Gry na platformę Amiga
Gry na platformę Apple IIGS
Gry na platformę Atari ST
Gry na platformę DOS
Gry na platformę iOS
Gry na platformę Nintendo 3DS
Gry na platformę PlayStation 3
Gry na platformę PlayStation 4
Gry na platformę PlayStation Vita
Gry na platformę SNES
Gry na platformę Sega CD
Gry na platformę Sega Mega Drive/Sega Genesis
Gry na platformę Wii U
Gry na platformę Windows
Gry na platformę Xbox One
Gry wydane przez Interplay
Gry wyprodukowane przez Delphine Software
Platformowe gry komputerowe
Gry komputerowe wyprodukowane we Francji |
187821 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Marcel%20Szytenchelm | Marcel Szytenchelm | Marcel Romuald Szytenchelm – polski aktor, reżyser i animator kultury związany z Łodzią.
Życiorys
Jest absolwentem VIII Liceum Ogólnokształcącego im. Adama Asnyka w Łodzi. Powołał do życia (działające przy Widzewskich Domach Kultury) Studio Teatralne „Słup”, w którym pełni funkcje reżysera i dyrektora artystycznego. W 1990 ukończył kulturoznawstwo (specjalność: teatrologia) na Wydziale Nauk Społecznych Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu. W tym samym roku w Warszawie zdał egzamin dla aktorów dramatu oraz otrzymał najwyższą kategorię instruktorską „S” w dziedzinie teatru przyznawaną przez Ministerstwo Kultury i Sztuki. W 2000 w Warszawie zdał egzamin ZASP dla reżyserów dramatu.
Jako aktor znany głównie dzięki roli Mariana Koniuszki w serialu Stanisława Barei Zmiennicy (1986).
Zainicjował obchody Dnia Tuwima i Dnia Reymonta. Jest autorem lub współautorem pomników należących do Galerii Wielkich Łodzian na ulicy Piotrkowskiej:
2000: Fortepian Rubinsteina
2001: Kufer Reymonta – we współpracy z Robertem Sobocińskim
2002: Twórcy Łodzi Przemysłowej
2006: Fotel Jaracza – we współpracy z Jerzym Sobocińskim
2007: Pomnik Lampiarza
Jest również pomysłodawcą (1999) Ławeczki Tuwima.
Od 2014 roku nagrywa autorskie teledyski „Taxi Mariana” nawiązujące do serialu Zmiennicy, „Niemrawa Cyganeczka”, „Menela”, „Galaktyczny Reymont”, a także „Ulica palce lizać”.
Filmografia
1984: Alabama jako student
1985: Republika Ostrowska jako Obsada aktorska
1986: Zmiennicy jako Marian Koniuszko
1986: Republika nadziei jako uczeń
1986: Kryptonim „Turyści” jako syn Stańczaka (odc. 2)
1987: Ucieczka z miejsc ukochanych jako listonosz Szuścik (odc. 4 i 5)
1988: Pogranicze w ogniu jako Thomas, inwalida w Podgajach (odc. 3 i 4)
1988: Nowy Jork, czwarta rano jako strażak
1988: Amerykanka jako garbus, pracownik pana Kazia
1989: Powrót wabiszczura jako syn burmistrza
1989: Porno jako mężczyzna w przychodni wenerologicznej
1989: Kanclerz jako sługa Heidensteina
1989: Gdańsk 39 jako bojówkarz SA
1989: Bal na dworcu w Koluszkach jako młody pasażer na dworcu
1990: Zabić na końcu jako strajkujący robotnik
1990: Kanalia jako gach Tamary
1990: Dziewczyna z Mazur jako Kazik, majster w WZPRTV
1991: Skarga jako robotnik w kolejce do kasy
1991: Cynga jako chory na oddziale psychiatrycznym
1992: Kawalerskie życie na obczyźnie jako Obsada aktorska
1993: Dwa księżyce jako bagażowy
1993: C'est mon histoire jako pielęgniarz w zakładzie medycyny sądowej
1994–1995: Spółka rodzinna jako duch w nowym domu Derków
1995: Z piosenką na Belweder jako niezawodny reporter
1997: Księga wielkich życzeń jako recepcjonista sanatorium
1999: Tygrysy Europy jako hydraulik
1999: Torowisko jako uczestnik teleturnieju w tv
2000: Noc świętego Mikołaja jako Mikołaj
2000: Dom jako ksiądz na Oddziale Dializ (odc. 23)
2000: Człowiek wózków jako ordynator szpitala psychiatrycznego
2000: Bajland jako narzeczony
2001: Świat według Kiepskich jako asystent wodzireja (odc. 100)
2002: Na dobre i na złe jako Gustaw „Wąsik”, organizator walk bokserskich (odc. 98)
2004: Pierwsza miłość jako fotograf na ślubie i weselu Emilii Śmiałek i Andrzeja Pałkowskiego
2005: Rozmowa kwalifikacyjna jako członek komisji kwalifikacyjnej
2008: Jan z drzewa jako Janusz
2009: Świat według Kiepskich jako inteligent (odc. 309)
2010: Świat według Kiepskich jako Tadek (odc. 347)
2010: Świat według Kiepskich jako Franek (odc. 339)
2011: Świat według Kiepskich jako lodziarz (odc. 359)
2011: Pokaż, kotku, co masz w środku jako kierownik kostnicy
2012: Świat według Kiepskich jako fryzjer (odc. 389)
2012: Komisarz Alex jako sprzedawca waty cukrowej (odc. 16)
2014: Serce, serduszko jako portier w szkole baletowej
2015: Komisarz Alex jako inspektor (odc. 91)
2017: Komisarz Alex jako dozorca (odc. 116)
2019: Komisarz Alex jako psychiatra (odc. 147)
Nagrody i odznaczenia
1997: Nagroda Specjalna „Złota Maska” za działalność Studia Teatralnego Słup
1999 i 2020: Nagroda Miasta Łodzi
1999: „Sprężyna” – nagroda łódzkiego miesięcznika „Tygiel Kultury”
2001: „Łodzianin Roku” 2000
2003: Srebrny Krzyż Zasługi
2004: odznaczenie „Zasłużony Dla Miasta Łodzi”
2005 Odznaka honorowa „Zasłużony dla Kultury Polskiej”
2006 medal „Zasłużony Dla Kultury Polskiej w Kanadzie” za wkład i rozwój kultury polskiej w Kanadzie
2012: Złoty Krzyż Zasługi
2013: Nagroda Marszałka Województwa Łódzkiego 2013 za osiągnięcia w dziedzinie kultury za całokształt działalności
2015: Statuetka „Skrzydła Wyobraźni”
2015: Brązowy Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”
27 marca 2023: Srebrny Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”
Przypisy
Linki zewnętrzne
Absolwenci Wydziału Nauk Społecznych Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Polscy aktorzy filmowi
Polscy reżyserzy teatralni
Dyrektorzy teatrów w Polsce
Reżyserzy teatralni związani z Łodzią
Aktorzy teatralni związani z Łodzią
Aktorzy filmowi związani z Łodzią
Odznaczeni odznaką honorową „Zasłużony dla Kultury Polskiej”
Odznaczeni Złotym Krzyżem Zasługi (III Rzeczpospolita)
Odznaczeni Srebrnym Krzyżem Zasługi (III Rzeczpospolita)
Odznaczeni Brązowym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”
Odznaczeni Srebrnym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”
Urodzeni w XX wieku
Działacze społeczni i kulturalni związani z Łodzią
Ludzie urodzeni w Gdyni
Laureaci Nagrody Miasta Łodzi |
187828 | https://pl.wikipedia.org/wiki/J%C3%B3zef%20Grzesiak | Józef Grzesiak | Józef Andrzej Grzesiak ps. "Czarny" (1900–1975) – instruktor harcerski
Józef Grzesiak (1941–2020) – polski bokser, medalista olimpijski. |
187836 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Proksenos | Proksenos | Proksenos, proksen (gr. dla gości, gospodarz) – w starożytnej Grecji obywatel polis pełniący funkcję opiekuna dla przybyszów z innego polis, którego był proksenosem. Funkcja zbliżona do zadań dzisiejszego konsula. Fakt, że proksenos nie był urzędnikiem (wysłannikiem) państwa, którego obywatelom pomagał, upodabnia go do konsula honorowego. Spełniał również niektóre funkcje przedstawiciela dyplomatycznego.
Greckie polis nie posiadały własnych przedstawicieli w obcych miastach. Instytucja proksenii wykształciła się z powszechnego prawa gościnności. Proksenos musiał być obywatelem miasta, w którym mieszkał pełniąc swe obowiązki. Nie mógł być obywatelem tego, które reprezentował. Proksenosem zostawała najczęściej osoba mająca więzy rodzinne lub przyjacielskie z obywatelami państwa, które reprezentowała. Nieraz funkcja ta stawała się dziedziczna.
Mając zaufanie u obywateli obydwu polis, pełnił proksenos również funkcje dyplomatyczne. Za jego pośrednictwem prowadzono pertraktacje. W przypadkach konfliktów między państwami stawał się często mediatorem zwaśnionych stron. Sam używany był jako poseł.
W zamian za swoje usługi proksenos miał w mieście, które reprezentował, specjalną pozycję w porównaniu z innymi cudzoziemcami. Korzystał z przywilejów handlowych, podatkowych i sądowych oraz godności honorowych.
Rozpowszechniona w państewkach greckich proksenia stała się podstawą stosunków międzynarodowych w świecie greckim.
Bibliografia
Historia dyplomacji do 1871 r. Książka i Wiedza, Warszawa 1973
Julian Sutor, Prawo dyplomatyczne i konsularne, PWN, Warszawa 1977
Słownik kultury antycznej: Grecja – Rzym, red. Lidia Winniczuk, Wiedza Powszechna, Warszawa 1988,
Urzędy i instytucje publiczne starożytnej Grecji |
187839 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Agesilaos | Agesilaos | Imię królów Sparty
Agesilaos I z dynastii Agidów panujący prawdopodobnie w X/IX w. p.n.e.
Agesilaos II z dynastii Eurypontydów panujący w latach 398-360 p.n.e.
de:Agesilaos#Bekannte Namensträger |
187842 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Szko%C5%82a%20Nauk%20%C5%9Acis%C5%82ych | Szkoła Nauk Ścisłych | Szkoła Nauk Ścisłych – dawna szkoła wyższa w Warszawie, obecnie autonomiczna część Wydziału Matematyczno-Przyrodniczego Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego, która interdyscyplinarnie kształci studentów w zakresie matematyki, fizyki i chemii.
Historia
Szkoła Nauk Ścisłych (SNŚ) powstała w 1993 roku jako niepaństwowa szkoła wyższa pod auspicjami instytutów Polskiej Akademii Nauk:
Instytutem Fizyki PAN
Instytutem Chemii Fizycznej PAN
Centrum Fizyki Teoretycznej PAN
Instytutem Matematycznym PAN
Instytutu Technologii Elektronowej
Instytutu Podstawowych Problemów Techniki PAN.
Największy udział w tworzeniu SNŚ mieli udział naukowcy z pierwszych trzech instytucji. Szkoła była uczelnią niepaństwową, założoną przez specjalnie powołaną do tego celu Fundację im. Stanisława Ulama. SNŚ, przy wsparciu Fundacji Bankowej im. Leopolda Kronenberga, wydawała w ramach Biblioteki Szkoły Nauk Ścisłych podręczniki napisane przez jej wykładowców. Pierwszym rektorem SNŚ był prof. dr hab. Jan Mostowski, zaś ostatnim -- prof. dr hab. Tadeusz Skośkiewicz. Drugim z kolei rektorem był prof. dr hab. Kazimierz Rzążewski, skąd uczelnia zyskała żartobliwe miano "uniwersytetu Jana Kazimierza", na pamiątkę po Uniwersytecie Jana Kazimierze we Lwowie.
Studia w SNŚ składały się z 3-letnich studiów licencjackich na makrokierunku "fizyka, matematyka i chemia", zakończonych uzyskaniem tytułu licencjata w jednej z trzech specjalności:
matematyczne modelowanie zjawisk,
fizykochemia nowoczesnych materiałów współczesnej techniki,
obsługa nowoczesnej aparatury.
Specjalności zmieniały się w ciągu istnienia szkoły, te pochodzą z 1996 roku.
Po ukończonych studiach 1. stopnia istniała możliwość kontynuacji nauki na studiach magisterskich w ramach fizyki, chemii i matematyki.
Jako uczelnia niepaństwowa istniała do 2001 roku, kiedy to została dołączona do Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie (przyczyną były kłopoty finansowe; istniała również koncepcja połączenia SNŚ z Polsko-Japońską Wyższą Szkołą Technik Komputerowych w Warszawie, a nawet z Akademią Humanistyczną -- czyli powołania pierwszego niepaństwowego uniwersytetu). W tym samym roku (ale wcześniej) dostała nagrodę Złotego Indeksu tygodnika "Wprost".
W 2001 roku, SNŚ stała się częścią Wydziału Matematyczno-Przyrodniczego na UKSW, co zostało odzwierciedlone przez dodanie do jego nazwy członu "Szkoła Nauk Ścisłych". Dołączenie SNŚ do uczelni o genezie religijej odbiło się negatywnie na postrzeganiu jej przez środowisko naukowe za prestiżową, co spowodowało spadek renomy uczelni, pomimo iż studiować może każdy bez względu na wyznawane poglądy, ulepszona i unowocześniona została infrastruktura, zachowany został ten sam model kształcenia, zajęcia i laboratoria dalej odbywają się w Instytucie Chemii Fizycznej, Instytucie Chemii Organicznej oraz Instytucie Fizyki pod okiem tych samych wybitnych polskich uczonych.
Model kształcenia
Od 2001 roku można studiować na jednym z 3 kierunków:
Chemia
Fizyka
Nauki Ścisłe, gdzie na 3. roku następuje wybór specjalności:
1) informatyka stosowana,
2) fizykochemia nowoczesnych materiałów,
3) nauczanie przedmiotów ścisłych.
Po licencjacie, studenci mogą kontynuować naukę na 2-letnich studiach magisterskich, na dowolnym kierunku oferowanym przez Wydział Matematyczno-Przyrodniczy. Szkołę Nauk Ścisłych UKSW:
Matematyka,
Informatyka,
Fizyka,
Chemia.
Pozycje w rankingach
I miejsce w kategorii niepaństwowych szkół niebiznesowych oraz "Złoty Indeks" w Rankingu Szkół Wyższych tygodnika "Wprost" (2001)
VI miejsce w Rankingu Uczelni Niepaństwowych 2001 oraz III miejsce w klasyfikacji niepaństwowych uczelni uniwersyteckich dziennika "Rzeczpospolita" i miesięcznika edukacyjnego "Perspektywy"
V miejsce w Rankingu Uczelni Niepaństwowych 2000 dziennika "Rzeczpospolita" i miesięcznika edukacyjnego "Perspektywy"
Zobacz też
Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie
Wydział Matematyczno-Przyrodniczy Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego
Linki zewnętrzne
Komunikat IF PAN dotyczący Szkoły Nauk Ścisłych
Strona Wydziału Matematyczno-Przyrodniczego.Szkoły Nauk Ścisłych UKSW
Strona główna Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego
Uczelnie w Warszawie |
187845 | https://pl.wikipedia.org/wiki/%C5%81ukasz%20Grass | Łukasz Grass | Łukasz Grass (ur. 20 lutego 1976 w Resku) – polski dziennikarz radiowy i telewizyjny. Były redaktor naczelny Business Insider Polska. Autor książek: Trzy mądre małpy, Najlepszy. Gdy słabość staje się siłą, Szlag mnie trafił.
Życiorys
Ukończył Liceum Ogólnokształcące w Łobzie i AWF w Poznaniu.
Współzałożyciel i redaktor naczelny Akademii Triathlonu, największego w Polsce portalu internetowego dla amatorów, trenujących tę dyscyplinę sportu. Sam również jest triathlonistą, startującym głównie na dystansach Ironman 70.3 (2 km pływania, 90 km jazdy rowerem i 21 km biegu) oraz Ironman (3,86 km pływania, 180 km jazdy rowerem i 42,2 km biegu).
Jest dziennikarzem radiowym i telewizyjnym. Pracował w Radiu Plus, Radiu Tok FM, jako zastępca redaktor naczelnej Ewy Wanat, szef informacji, prowadzący „Poranek Tok FM”, Był też związany z TVN24, prowadził magazyn „Polska i Świat” – z Anną Kalczyńską oraz był gospodarzem takich programów jak: „Magazyn 24 godziny”, „Cały ten świat” i serwisów informacyjnych. W TVP1 był współprowadzącym programu „Kawa czy herbata” z Klaudią Carlos, prowadził też show „Sąsiad na widelcu”. W TVP Polonia współprowadził program „Polacy tu i tam” z Magdaleną Emilianowicz. W Discovery Channel, autor cyklu („How we invented the world”, „Polska - operacja zmiana”). W Polsacie współprowadził program „Celebrity Splash” z Krzysztofem Jankowskim z Radia Eska.
W 2012 wydał książkę Trzy mądre małpy.
Prezes spółki Wydawnictwa Sportowe i Naukowe, założyciel i redaktor naczelny Akademii Triathlonu.
Od maja 2016 był redaktorem naczelnym serwisu Business Insider Polska należącego do grupy Onet. Z funkcji zrezygnował w marcu 2019 roku, by skupić się na działalności własnego wydawnictwa.
W 2017 roku napisał powieść biograficzną o Jerzym Górskim, legendzie polskiego triathlonu. Książka Najlepszy. Gdy słabość staje się siłą w ciągu kilku miesięcy wskoczyła na listę bestsellerów Empiku, sprzedając się w ponad 50 tysiącach egzemplarzy. Na podstawie historii Jerzego Górskiego powstał również film Najlepszy. Obraz w reżyserii Łukasza Palkowskiego, twórcy Bogów, otrzymał łącznie pięć nagród podczas Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni.
29 października 2019 swoją premierę miała jego kolejna książka Szlag mnie trafił. Są w życiu rzeczy, o które warto walczyć do końca, która opisuje historię kobiety sparaliżowanej po udarze.
Życie prywatne
Amatorsko trenuje triathlon. Ambasador Mistrzostw Polski w triathlonie na dystansie długim Herbalife Susz Triathlon 2011.
Ma żonę i dwie córki: Weronikę i Maję.
Bibliografia
Łukasz Grass: Najlepszy. Gdy słabość staje się siłą. Warszawa: Ringier Axel Springer Polska Sp. z o.o. + Łukasz Grass, 2017.
Łukasz Grass: Szlag mnie trafił. Są w życiu rzeczy, o które warto walczyć do końca. Warszawa: Ringier Axel Springer Polska Sp. z o.o., 2019.
Przypisy
Linki zewnętrzne
Akademia Triathlonu
Biegi Masowe
Wydawnictwa Sportowe i Naukowe
Łukasz Grass - Oficjalna strona
Absolwenci Akademii Wychowania Fizycznego im. Eugeniusza Piaseckiego w Poznaniu
Dziennikarze Tok FM
Ludzie urodzeni w Resku
Osobowości telewizyjne związane z TVN
Osobowości telewizyjne związane z TVP
Osobowości telewizyjne związane z Polsatem
Polscy dziennikarze telewizyjni
Polscy redaktorzy naczelni
Urodzeni w 1976 |
187846 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Kl%C4%85twa | Klątwa | Magia i religia
klątwa – pojęcie z zakresu magii
anatema – wyłączenie ze społeczności
klątwa (cherem) – w judaizmie anatema nałożona przez bejt din
klątwa (ekskomunika) – w chrześcijaństwie kara kościelna polegająca na wykluczeniu ze wspólnoty wiernych
Dzieła literackie
Klątwa – dramat Stanisława Wyspiańskiego
Filmy
The Grudge – Klątwa – film z 2004 roku
Klątwa (oryg. The Curse) – film z 1987 roku, reż. David Keith
Klątwa (oryg. Curse of the Starving Class) – film z 1994 roku, ekranizacja sztuki Sama Sheparda, reż. J. Michael McClary
Klątwa (oryg. Anatema) – film z 2006 roku, reż. Agim Sopi
Zobacz też
fatum |
187849 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Park%20Mu%C5%BCakowski | Park Mużakowski | Park Mużakowski (niem. Park von Muskau, Muskauer Park lub Fürst-Pückler-Park) – park w Polsce i w Niemczech, zajmujący 728 ha powierzchni po obu stronach rzeki Nysy Łużyckiej, która stanowi granicę polsko-niemiecką, w województwie lubuskim, w powiecie żarskim. Jest to największy park w stylu angielskim na terenie Polski.
Polska część parku jest zarządzana przez Narodowy Instytut Dziedzictwa w Warszawie, a niemiecka – przez Fundację Fürst–Pückler–Park Bad Muskau z siedzibą w Oranżerii znajdującej się w parku.
Położenie
Po stronie polskiej znajdują się 522 ha całego założenia parkowego, a po stronie niemieckiej 206 ha. Centralna część parku z zabudowaniami rezydencjalnymi znajduje się po zachodniej stronie rzeki przy niemieckiej miejscowości Mużaków, polska część leży przy miejscowości Łęknica.
Park Mużakowski znajduje się na terenie Parku Krajobrazowego Łuk Mużakowa oraz Geoparku Łuk Mużakowa. Jest to pierwszy w Polsce geopark przyjęty do Światowej Sieci Geoparków (ang. Global Network of National Geoparks).
Historia
Założycielem parku był książę Hermann Ludwig Heinrich von Pückler-Muskau (1785–1871), który po licznych podróżach, w tym do Anglii, zachwycił się parkami krajobrazowymi. W 1811 odziedziczył po zmarłym ojcu posiadłość w Muskau. Na początku XIX wieku był to zamek z otaczającym go parkiem położonym nad Nysą. W 1815 pierwszego maja Pückler wydał list otwarty do mieszkańców Muskau, w którym prosił o pomoc w zakładaniu parku przypałacowego w stylu angielskim.
W latach 1815–1845 rezydencja rozrosła się w rozległe założenie parkowe w stylu krajobrazowym. Przemodelowano teren, wybudowano mosty przez Nysę, nasadzono tysiące drzew i krzewów. Całość została perfekcyjnie wpisana w naturalne wnętrze doliny rzeki. W realizacji tego projektu brali udział: Karl Friedrich Schinkel, August Schirmer (malarz), John Adey Repton (angielski architekt) oraz Jacob Heinrich Rehder (ogrodnik). Pogłębiający się kryzys finansowy spowodowany pracami na tak ogromną skalę oraz podróżami księcia zmusił go do sprzedaży majątku. Z koncepcji obejmującej ponad 700 ha, zrealizowano nieco ponad 250 ha. W 1845 książę był zmuszony sprzedać posiadłość w Muskau i przenieść się z byłą żoną Lucie do Branitz koło Chociebuża, gdzie rozpoczął tworzenie kolejnego parku. Zmarł 4 lutego 1871 roku. Razem z Lucie został pochowany w usypanej piramidzie na jeziorze w parku w Branitz.
Kolejnym właścicielem Parku Mużakowskiego był książę Fryderyk Niderlandzki, który kontynuował prace związane z tworzeniem parku. Kazał przebudować i zmodernizować niektóre budowle. We wschodniej części parku Eduard Petzold wykonał arboretum, w którym znajduje się prawie 3000 gatunków roślin drzewiastych i krzewiastych. Kolekcja zyskała miano najbardziej znaczącej w Niemczech. Prace trwały aż do śmierci księcia w 1881.
W 1883 posiadłość przejęła rodzina von Arnim, która po odratowaniu funduszy Muskau kontynuowała dzieło swoich poprzedników. W latach 1886–1888 w miejscu, które Pückler przeznaczył na wzniesienie kaplicy grobowej powstało mauzoleum dla zmarłej tragicznie żony hrabiego von Arnim. W 1945 rodzina von Arnim została wysiedlona z Muskau.
W czasie wojny park i wiele budynków parkowych uległo zniszczeniu w tym główna rezydencja, Nowy Zamek. W centralnej kompozycji parku w pierwszych latach XX wieku ustawiono pomnik ku czci jego twórcy księcia Hermana von Pücklera. Podczas działań frontowych na Nysie Łużyckiej zostały wysadzone dwa historyczne mosty przez rzekę: Most Podwójny odbudowany w 2003 oraz Most Angielski, którego odbudowa zakończyła się w roku 2011. W tym samym roku zakończyła się renowacja Mostu Arkadowego w polskiej części parku.
Wyróżnienia
1 maja 2004 polska część parku została uznana za pomnik historii. 2 lipca 2004 Komitet Światowego Dziedzictwa UNESCO zdecydował jednogłośnie o wpisaniu Parku Mużakowskiego na Listę światowego dziedzictwa UNESCO, jako 12 obiekt w Polsce.
Zobacz też
kolej leśna w Bad Muskau
Uwagi
Przypisy
Bibliografia
Linki zewnętrzne
Oficjalna polska strona Parku Mużakowskiego
Park Mużakowski na stronie Ligi Polskich Miast i Miejsc UNESCO
Opis Parku Mużakowskiego na stronie Lubuskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków
Archiwalne plany i publikacje o parku w bibliotece Polona
Mużaków
Łużyce
Obiekty z listy dziedzictwa UNESCO w Polsce
Obiekty z listy dziedzictwa UNESCO w Niemczech
Parki i ogrody w Niemczech
Parki i ogrody w województwie lubuskim
Pomniki historii
Hasła kanonu polskiej Wikipedii
Zabytkowe parki i ogrody w Polsce
Obiekty budowlane w Łęknicy |
187853 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Koders | Koders | Koders – wyszukiwarka źródeł oprogramowania Open Source, która ma pomóc programistom w znalezieniu gotowych fragmentów kodu, które można zastosować w tworzonym przez siebie oprogramowaniu. Wyszukiwanie opiera się na wyrazach kluczowych, ale dodatkowo można wybrać język programowania (ok. 30) oraz licencje (ok. 20), na bazie których udostępniany jest poszukiwany kod.
Wyszukiwarka integruje informacje zawarte w setkach repozytoriów kodu, zawierających dziesiątki tysięcy projektów informatycznych. Na początku 2005 obejmowała ok. 125 mln wierszy kodów źródłowych.
Linki zewnętrzne
Witryna wyszukiwarki
Wyszukiwarki internetowe |
187856 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Ras | Ras | Ras (w języku amharskim głowa) – jeden z najwyższych tytułów arystokratycznych w cesarskiej Etiopii, utworzony najprawdopodobniej podczas reformy wojskowej w czasie wojen z Graniem XVI w., pierwotnie najwyższy tytuł w hierarchii wojskowej, przyznawany zwykle – wyłącznie przez cesarza (negusa) – zarządcom wielkich prowincji. Prawo do posługiwania się tytułem rasa mieli także zwierzchnicy kościoła etiopskiego. Częściej tytuł rasa zaczęto przyznawać w XIX w. jako tytuł arystokratyczny, przy czym zachowywano zasadę, że człowiek, noszący ten tytuł powinien wywodzić się z feudalnego rodu arystokratycznego lub rodziny cesarskiej (odpowiednik księcia).
Cesarz Menelik II (1844–1911) miał prawo przyznawać tytuł rasa zarządcom 20 prowincji.
Tytuł ten najpowszechniej jest kojarzony z rasem Tafarim Makonnenem, który po koronacji przyjął imię Haile Selassie I.
Etiopskie tytuły i godności
Tytuły szlacheckie |
4964502 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Halowe%20Mistrzostwa%20Europy%20w%20Lekkoatletyce%201982%20%E2%80%93%20bieg%20na%2060%20m%20kobiet | Halowe Mistrzostwa Europy w Lekkoatletyce 1982 – bieg na 60 m kobiet | Bieg na 60 metrów kobiet – jedna z konkurencji biegowych rozgrywanych podczas halowych lekkoatletycznych mistrzostw Europy w Palasport di San Siro w Mediolanie. Eliminacje, półfinały i bieg finałowy zostały rozegrane 7 marca 1982. Zwyciężyła reprezentantka Niemieckiej Republiki Demokratycznej Marlies Göhr, która był mistrzynią w tej konkurencji w 1977, 1978 i 1979. Tytułu zdobytego na poprzednich mistrzostwach nie obroniła Sofka Popowa z Bułgarii, która tym razem zdobyła srebrny medal.
Rezultaty
Eliminacje
Rozegrano 3 biegi eliminacyjne, do których przystąpiło 13 biegaczek. Awans do półfinału dawało zajęcie jednego z pierwszych trzech miejsc w swoim biegu (Q). Skład półfinałów uzupełniły trzy zawodniczki z najlepszym czasem wśród przegranych (q).Opracowano na podstawie materiału źródłowego.
Bieg 1
Bieg 2
Bieg 3
Półfinały
Rozegrano 2 biegi półfinałowe, w których wystartowało 12 biegaczek. Awans do finału dawało zajęcie jednego z trzech pierwszych miejsc w swoim biegu (Q).Opracowano na podstawie materiału źródłowego.
Bieg 1
Bieg 2
Finał
Opracowano na podstawie materiału źródłowego.
Przypisy
Bibliografia
Bieg na 60 m kobiet |
4964505 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Mistrzostwa%20%C5%9Awiata%20w%20Pi%C5%82ce%20No%C5%BCnej%202022%20%28eliminacje%20strefy%20UEFA%29/Grupa%20H | Mistrzostwa Świata w Piłce Nożnej 2022 (eliminacje strefy UEFA)/Grupa H | Grupa H kwalifikacji do Mistrzostw Świata FIFA 2022 w strefie UEFA była jedną z dziesięciu grup UEFA w turnieju kwalifikacyjnym do Mistrzostw Świata, które zdecydowały, które drużyny zakwalifikowały się do turnieju finałowego Mistrzostw Świata FIFA 2022 w Katarze.
Grupa H składała się z sześciu drużyn: Chorwacji, Słowacji, Rosji, Słowenii, Cypru i Malty. Zespoły grały przeciwko sobie u siebie i na wyjeździe w formacie każdy z każdym.
Zwycięzca grupy (Chorwacja) zakwalifikował się bezpośrednio na Mistrzostwa Świata w Piłce Nożnej 2022, a wicemistrz (Rosja) awansował do drugiej rundy (baraży).
Tabela
|}
Wyniki
Strzelcy
4 gole
Ondrej Duda
Josip Iličić
3 gole
Luka Modrić
Mario Pašalić
Ivan Perišić
Artiom Dziuba
Aleksandr Jerochin
2 gole
Andrej Kramarić
Marko Livaja
Lovro Majer
Cain Attard
Joseph Mbong
Mário Figueira Fernandes
Fiodor Smołow
Albert Rusnák
Ivan Schranz
Milan Škriniar
David Strelec
Sandi Lovrić
Miha Zajc
1 gol
Gole samobójcze
Marcelo Brozović (dla Malty)
Fiodor Kudriaszow (dla Chorwacji)
Milan Škriniar (dla Rosji)
Przypisy
Mistrzostwa Świata w Piłce Nożnej 2022 (eliminacje strefy UEFA) |
4964513 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Batu%C5%A1a | Batuša | Batuša – wieś w Bośni i Hercegowinie, w Federacji Bośni i Hercegowiny, w kantonie środkowobośniackim, w gminie Gornji Vakuf-Uskoplje
Batuša – wieś w Serbii, w okręgu braniczewskim, w gminie Malo Crniće |
4964520 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Halowe%20Mistrzostwa%20Europy%20w%20Lekkoatletyce%201982%20%E2%80%93%20bieg%20na%20200%20m%20kobiet | Halowe Mistrzostwa Europy w Lekkoatletyce 1982 – bieg na 200 m kobiet | Bieg na 200 metrów kobiet – jedna z konkurencji biegowych rozgrywanych podczas halowych lekkoatletycznych mistrzostw Europy w Palasport di San Siro w Mediolanie. Eliminacje i półfinały zostały rozegrane 6 marca, a bieg finałowy 7 marca 1982. Zwyciężyła reprezentantka Niemieckiej Republiki Demokratycznej Gesine Walther. Konkurencję tę rozegrano po raz pierwszy na halowych mistrzostwach Europy.
Rezultaty
Eliminacje
Rozegrano 3 biegi eliminacyjne, do których przystąpiło 10 biegaczek. Awans do półfinału dawało zajęcie jednego z pierwszych dwóch miejsc w swoim biegu (Q). Skład półfinałów uzupełniły dwie zawodniczki z najlepszym czasem wśród przegranych (q).Opracowano na podstawie materiału źródłowego.
Bieg 1
Bieg 2
Bieg 3
Półfinały
Rozegrano 2 biegi półfinałowe, w których wystartowało 8 biegaczek. Awans do finału dawało zajęcie jednego z dwóch pierwszych miejsc w swoim biegu (Q).Opracowano na podstawie materiału źródłowego.
Bieg 1
Bieg 2
Finał
Opracowano na podstawie materiału źródłowego.
Przypisy
Bibliografia
Bieg na 200 m kobiet |
251 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Azja | Azja | Azja (gr. Asía, łac. Asia) – część świata, razem z Europą tworząca Eurazję, największy kontynent na Ziemi. Z powodów historycznych i kulturowych sama Azja bywa również nazywana kontynentem (zob. alternatywne listy kontynentów). Nazywana jest często kontynentem wielkich kontrastów geograficznych.
Sąsiaduje z Europą od zachodu, Afryką od południowego zachodu, Oceanem Indyjskim i Australią od południowego wschodu oraz Pacyfikiem od wschodu. Dokładny przebieg zachodniej granicy geograficznej przedstawiony jest w haśle granica Europa-Azja.
Obszar Azji to 44,6 mln km² powierzchni lądów, co stanowi około 30% powierzchni wszystkich lądów. Ma charakter wyżynno – górski (wyżyny stanowią 75% powierzchni tego kontynentu – średnia wysokość Azji stanowi prawie 1000 m n.p.m.). Azję zamieszkuje 4436,33 mln ludzi, co daje 99,9 osób na km² (dane z 2016 roku).
Skrajnym punktem na północy jest przylądek Czeluskin (77°43′N), na południu przylądek Piai (1°16′N), na zachodzie zaś przylądek Baba (26°05′E), a na wschodzie przylądek Dieżniowa (169°40′W). Rozciągłość równoleżnikowa równa jest około 8600 km, zaś rozciągłość południkowa 8400 km. Linia brzegowa, wraz z wyspami, wynosi powyżej 70 000 km długości.
Nazwa
Nazwa kontynentu trafiła do języka polskiego z języka greckiego za pośrednictwem łaciny. Co do pierwotnego źródła nazwy brak jest pewności. Wskazywane są zarówno powiązania z asyryjskim assu, znaczącym wstający (o słońcu), akadyjskim aṣû, tj. wejściem, miejscem jasnym, krajem wschodu, anatolijską nazwą federacji 22 państw Assuwa, greckim słowem asis oznaczającym namuł rzeczny.
Początkowo nazwa ta odnosiła się jedynie do Azji Mniejszej. Około 450 r. p.n.e. odróżniono Azję Właściwą od Azji Mniejszej. Azja (Asja) była imieniem nimfy okeanidy w mitologii greckiej. Tak również nazywano i rodzaj żyta. Prawdopodobne jest również, że nazwa „Azja” pochodzi od greckiego określenia Asios leimon (dosł. łęg azyjski). Asios utworzone byłoby od greckiego asis, oznaczającego muł rzeczny. Wymieniony łęg azyjski leżał u ujścia rzeki Kaistru w pobliżu Efezu, a więc w Azji Mniejszej. Z chwilą podboju Azji Mniejszej przez Persów Grecy nazwali Azją obszary leżące na wschód od Morza Egejskiego. Dopiero później nazwą tą objęto cały kontynent.
Podział polityczny Azji
Państwa Azji
1) Wraz z separatystycznym Górskim Karabachem2) Bez Tajwanu3) Wraz z Cyprem Północnym4) Azjatycką część państwa stanowi tylko półwysep Synaj5) miasto leży na obszarze Afryki6) Azjatycka część państwa obejmuje tylko niewielki obszar wysp Sporad, Chios i Lesbos7) Miasto leży na obszarze Europy8) Wraz z separatystyczną Abchazją9) Bez zajętej przez Pakistan części Kaszmiru10) Nie całe terytorium państwa leży w Azji11) Wraz z indonezyjską częścią Nowej Gwinei, leżącej w Oceanii12) Według prawa izraelskiego13) Część obszaru kraju leży w Europie14) Wraz z częścią europejską15 Wraz z należącą formalnie do Indii częścią Kaszmiru16) Siedzibą władz jest Kolombo
Terytoria zależne
1) siedziba dowództwa dwóch baz: Akrotiri i Dhekelia; brak stolicy2) personel bazy wojskowej, w tym ok. 1350 żołnierzy; brak stałych mieszkańców3) personel bazy wojskowej, w tym 2212 żołnierzy; brak stałych mieszkańców
Państwa nieuznawane
Następujące terytoria spełniają wszelkie kryteria bycia państwem, jednak nie są uznawane na arenie międzynarodowej przez inne kraje.
Regiony Azji
Regiony polityczno-gospodarcze według ONZ
Organizacja Narodów Zjednoczonych wydziela w Azji następujące regiony:
Azja Zachodnia
Bliski Wschód
Kaukaz
Azja Środkowa
Azja Południowa (subkontynent indyjski)
Azja Południowo-Wschodnia
Daleki Wschód (Azja Wschodnia)
Syberia (Azja Północna)
Regionalizacja ta ma charakter polityczny i jest oparta na granicach państw.
Regionalizacja fizycznogeograficzna Azji
Najogólniejsza regionalizacja fizycznogeograficzna Azji zastosowana dotychczas w polskiej geografii fizycznej jest następująca:
1. Azja Północna
Nizina Zachodniosyberyjska
Wyżyna Środkowosyberyjska
Syberia północno-wschodnia
Daleki Wschód
obszary górskie Syberii Południowej
2. Azja Centralna
Nizina Turańska i Pogórze Kazachskie z otaczającymi górami
Kotlina Dżungarska
Kotlina Kaszgarska
Wyżyna Tybetańska
Wyżyna Mongolska
3. Azja Wschodnia
Chiny monsunowe
Mandżuria (Chiny północno-wschodnie)
Półwysep Koreański
Wyspy Japońskie
4. Azja Południowa
Półwysep Indyjski i Cejlon
Półwysep Indochiński
Archipelag Malajski i Filipiny
5. Azja Zachodnia
Azja Mniejsza
Wyżyna Armeńska
Kaukaz
Wyżyna Irańska
Nizina Mezopotamska
Wyżyna Syryjsko-Palestyńska
Półwysep Arabski
Warunki naturalne
Ukształtowanie poziome
Azja położona jest niemal w całości na półkuli wschodniej i północnej. Jedynie niewielkie obszary leżą na półkuli zachodniej (Półwysep Czukocki) i południowej (część Archipelagu Malajskiego).
Wyspy zajmują około 7% obszaru Azji (2,7 mln km²). Zlokalizowane są wzdłuż wschodnich i południowo-wschodnich wybrzeży w trzech archipelagach: Malajskim, Japońskim i Filipińskim. Największymi wyspami Azji są: Borneo (736 tys. km²), Sumatra (427 tys. km²), Honsiu (228 tys. km²), Celebes (197 tys. km²), Jawa (126 tys. km²), Luzon (106 tys. km²). Półwyspy zajmują 8,7 mln km² (19% powierzchni Azji). Największe z nich to: Półwysep Arabski (2,78 mln km²), Indochiński (2,17 mln km²), Indyjski (2088 tys. km²), Azja Mniejsza (0,5 mln km²), Tajmyr (0,4 mln km²), Kamczatka (0,27 mln km²) i Półwysep Koreański (0,22 mln km²).
Wody oblewające Azję należą do 3 oceanów. Na północy ląd Azji otaczają płytkie morza szelfowe: Czukockie, Wschodniosyberyjskie, Łaptiewów, Karskie; na wschodzie morza: Beringa, Ochockie, Japońskie, Żółte, Wschodniochińskie, Południowochińskie, Jawajskie, Banda, Moluckie, Seram, Flores, Sawu, Arafura; na południu wody Morza Arabskiego i Zatoki Bengalskiej. Średnia odległość od mórz wynosi 750 km, a maksymalna 2400 km.
Między półwyspami i wyspami Azji znajduje się wiele głęboko wciętych zatok i przybrzeżnych – otwartych, półzamkniętych lub zamkniętych – basenów morskich. Najważniejsze z nich znajdują się na Oceanie Atlantyckim i są to Morza: Śródziemne, Czarne, Karskie, Łaptiewów, Wschodniosyberyjskie, Czukockie, Beringa, Ochockie, Japońskie, Żółte, Wschodniochińskie, Południowochińskie, Arabskie, Czerwone, tzw. Indonezyjskie Morze Śródziemne (nazwa obejmująca łącznie wszystkie morza wokół Archipelagu Malajskiego i Filipin) oraz Zatoki: Bengalska i Perska.
Ukształtowanie pionowe
Azja jest najbardziej zróżnicowanym kontynentem pod względem ukształtowania pionowego. Znajduje się tutaj zarówno najwyższy (Mount Everest, 8848 m n.p.m.), jak i najniższy punkt na powierzchni Ziemi (depresja Morza Martwego; 422 m p.p.m.). Maksymalna deniwelacja osiąga 9270 metrów. Azja jest – pomijając Antarktydę – obszarem o najwyższej średniej wysokości (średnia wynosi 990 metrów). Obszary poniżej 300 m n.p.m. zajmują 32,4% powierzchni (w tym 1,2% depresje), obszary o wysokościach między 300–2000 m n.p.m. 54,7% powierzchni, obszary powyżej 2000 m n.p.m. 12,9% powierzchni.
Najwyżej wzniesiona jest Azja Środkowa (zwana też czasami Azją Wysoką). Znajduje się tutaj wysokogórska Wyżyna Tybetańska otoczona potężnymi pasmami górskimi: Himalajami (od południa), Karakorum (od południowego zachodu) i Kunlun (od północy). Pasma te zbiegają się na zachodzie w węźle Pamir. Od Azji Wysokiej aż do Morza Czarnego i Śródziemnego biegnie obszar pokryty dużą liczbą pasm górskich (np. Kaukaz, Góry Pontyjskie, Zagros).
Obszary nizinne występują w jej północno-zachodniej części: Nizina Turańska, Zachodnio- i Północnosyberyjska, na wschodzie leży Nizina Północnochińska, na południu Nizina Gangesu, Indusu i Mezopotamii. Wielkie obszary wyżynne występują na północy (Wyżyna Środkowosyberyjska), zachodzie (Pogórze Kazachskie) i południu (wyżyna Dekan, Półwysep Indyjski). Wyżyna Dekan opada ku wschodowi i zachodowi krawędziowymi górami (Ghaty Wschodnie i Zachodnie), podobnie krawędziowe góry towarzyszą zachodnim i południowym brzegom Półwyspu Arabskiego.
Wysoko położone obszary wyżynne, otoczone pasmami górskimi, stanowią integralną część Azji Zachodniej i Centralnej. Na zachodzie są to Wyżyny: Anatolijska, Armeńska i Irańska. Wśród licznych otaczających je łańcuchów górskich należy wymienić góry: Pontyjskie, Taurus, Kaukaz, Elburs, Kopet-dag, Zagros i Mekran. Dalej ku wschodowi wysokości pasm górskich wzrastają. Znajduje się tu najpotężniejszy na świecie węzeł górski – Pamir, nazywany Dachem Świata, w którym zbiegają się jedyne na świecie łańcuchy górskie, przekraczające 7000 m n.p.m.: Tienszan, Hindukusz, Karakorum, Himalaje oraz Kunlun i Hengduan Shan.
Południowym przedłużeniem Gór Syczuańskich są pasma górskie Półwyspu Indochińskiego i Archipelagu Malajskiego. Między Himalajami a Kunlunem znajduje się, uważana za najwyżej położoną na świecie, Wyżyna Tybetańska, a między Kunlunem i Tienszanem wyżynna Kotlina Kaszgarska. Dalej na północnym wschodzie znajduje się rozległa Wyżyna Mongolska, którą otaczają pasma: Ałtaju, Sajanów, Gór Jabłonowych i Wielkiego Chinganu. Wschodnia część Syberii stanowi również obszar wyżynno-górski. Rozległe płaskowyże (m.in. Wyżyna Ałdańska, Zejsko-Burejska, Anadyrska) oddzielone są od siebie górami, między innymi Czerskiego, Wierchojańskimi, Kołymskimi, Koriackimi i Sichote-Aliń, a także górami Kamczatki. Obszary górskie przeważają też na Półwyspie Koreańskim, w południowych Chinach, na Wyspach Japońskich, Tajwanie i Filipinach.
Znaczne obszary (ok. 16,5 mln km²) Azji zajmują pustynie, występujące zarówno w strefie zwrotnikowej (Półwysep Arabski, Nizina Hindustańska), podzwrotnikowej (pustynie Iranu), jak i umiarkowanej, kontynentalnej (Nizina Turańska, Kotlina Kaszgarska, pustynia Gobi).
Budowa geologiczna
Azja leży w większości na płycie eurazjatyckiej. Wyróżnić można także pozostałe cztery platformy. Platforma syberyjska składa się z prekambryjskich skał metamorficznych. Platforma chińska była pierwotnie północną częścią Gondwany i na przełomie paleozoiku i mezozoiku przyłączyła się do Azji. Platforma dekańska oddzieliła się od Gondwany w jurze, do Azji przyłączyła się w trzeciorzędzie; obejmuje Półwysep Indyjski oraz Cejlon. Platforma Arabska obejmuje Półwysep Arabski; oddzieliła się w trzeciorzędzie od platformy afrykańsko-arabskiej.
Strefy roślinne
Wieczne lody Arktyki zajmują północne krańce kontynentu azjatyckiego graniczące z Oceanem Arktycznym – biegunem północnym. Występuje tu noc i dzień polarny. Wieczne lody Arktyki zwane są trafnie pustynią lodową. W tym środowisku życie skupia się wokół morza. Mimo ekstremalnych warunków pustynie lodowe nie są pozbawione roślin. Na wystających spod lodu skałach można spotkać porosty, a w szczelinach skalnych mchy. Na glinianej glebie pojawiają się darnie. Pojedynczo i rzadko rosną tu także rośliny kwiatowe m.in. arktyczne gatunki skalnic, jaskrów, głodków czy niezapominajek.
Tundra zajmuje północne krańce kontynentu Azjatyckiego. Z południa na północ przechodzi w pustynię lodową. Ma klimat delikatniejszy od arktycznego, lecz i tak bardzo ostry. Występuje tu noc i dzień polarny. Tundra jest bezleśną krainą. Drzewa nie są w stanie tu przetrwać. Rosną tu jedynie skarłowaciałe gatunki brzóz, wierzb, sosen, świerków, np.: brzoza karłowata, wierzba zielna, wierzba polarna. W miarę jak warunki stają się suchsze, wzrasta znaczenie porostów. Gdy tundra jest wilgotna, więcej na niej mchów.
Tajga zajmuje gruby „pas” opasający Azję poniżej koła podbiegunowego północnego. Stanowi największy lądowy biom świata, zachowany w bardzo dobrym stanie dzięki małej eksploatacji przez człowieka. Dość ostry klimat i kwaśna uboga gleba umożliwia egzystencję drzewom iglastym. Drzewa szpilkowe są najlepiej przystosowane do życia w tej strefie: igły są trwałe, skórkowate, odporne na mróz. Dlatego drzewa liściaste, np.: brzozy, olsze, topole, wierzby stanowią tylko domieszkę. W lasach borealnych (tajdze) dominuje zwykle jeden z gatunków sosny, świerka, jodły czy modrzewia. Na Syberii np. przeważa świerk syberyjski i modrzew syberyjski. Na dalekim wschodzie modrzew dahurski. W lasach sosnowych i modrzewiowych warstwa runa jest bogata, tworzą ją borówka brusznica, mącznica lekarska, bażyna czarna, porosty, głównie chrobotki i płucnice. W lasach jodłowych i świerkowych panuje mrok, dlatego runo jest mniej rozwinięte, rosną tu borówki czarne, szczawik zajęczy, gruszyczki, widłaki i mchy. W lasach borealnych z powodu zmarzliny zatrzymującej wodę jest dużo mokradeł i torfowisk (w Azji, głównie w zachodniej Syberii). Torfowiska wysokie tworzą głównie mchy torfowe. Mało tu roślin kwiatowych. Reprezentuje je żurawina błotna, modrzewnica zwyczajna, borówka bagienna, bażyna czarna. Na torfowiskach niskich więcej jest turzyc, wełnianka i bagnic torfowych.
Step Azji
Od Uralu po górny bieg rzeki Ob rozciągają się stepy południowosyberyjskie. Na wschodzie duże powierzchnie pokrywają stepy Zabajkala łączące się ze stepami Mongolii i północnych Chin. Cechą charakterystyczną stepu Syberyjskiego są rozsiane na ich obszarze enklawy z roślinnością solniskową, laskami brzozowo-osikowymi i sosnowymi. Trzcinowiska zajmują zabagnienia terenu. Nad wszystkimi roślinami dominują trawy. Stepy wschodniej części Azji mają charakter jeszcze bardziej trawiasty. Roślinność jest tu dosyć monotonna.
Chłodne pustynie i półpustynie Azji zajmują środek kontynentu azjatyckiego. Pokrywę roślinną stanowią przeważnie luźno rozrzucone kępy traw i ziół, między którymi pojawiają się okresowo rośliny efemeryczne. Można tu spotkać krzewy oraz byliny osiągające nawet 5 m. Chłodne pustynie i półpustynie Azji zgrupowane są zasadniczo w dwóch regionach – są to pustynie środkowoazjatyckie (kazachstańsko-dżungarskie i irańsko-turańskie) oraz centralnoazjatyckie (pustynne wyżyny Azji centralnej). W Azji środkowej największą powierzchnię zajmują pustynie piaszczyste ze stosunkowo bogatą roślinnością składającą się z traw, turzyc, roślin motylkowych i krzewiastych saksaułów. Dużo jest ziół i innych roślin efemerycznych. W Azji centralnej brak jest roślinności efemerycznej. Szatę roślinną tworzy trawa (np. wysoka trawa czij) i krzewy, m.in. karagan i rokitnik.
Lasy liściaste strefy umiarkowanej Azji zajmują wschód tego kontynentu i wyspę Honsiu. Monsunowe wiatry sprawiają, że zima jest tu raczej bezśnieżna. Podobnie jak w Europie lasy liściaste Azji są zróżnicowane w zależności od siedliska, jakie zajmują. Mamy tu odpowiedniki naszych dąbrów, łęgów, grądów, ale złożone z zupełnie innych gatunków. Tak np. na wyżynach rosną bogate lasy z dębem mongolskim, lipą mandżurską i korkowcem amurskim. Na nizinach i w dolinach rzek spotykamy lasy z lipą amurską, jesionem mandżurskim i orzechem mandżurskim. W warstwie krzewów rośnie wiciokrzew, lilak, różaneczniki i ligustry. W lasach Dalekiego Wschodu występuje miłorząb dwuklapowy i magnolie.
Lasy zwrotnikowe i sawanny Azji zajmują Półwysep Indyjski i wyżyny Gór Południowochińskich. O ich charakterze decyduje długość dwóch pór roku (pora sucha i deszczowa). Lasy zwrotnikowe w trakcie pory deszczowej trudno odróżnić od równikowych, również ze względu na niektóre wspólne gatunki, np.: Teczyna. Już jednak w porze suchej większość lasów zwrotnikowych traci liście, a równikowe są wiecznie zielone. W krajobrazie sawann charakterystyczne są dwa elementy: zwarta warstwa traw (dominuje wśród nich Imperata cylindrica, zwana trawą alang alang) oraz rzadko rozmieszczone pojedyncze drzewa.
Wilgotne lasy równikowe Azji zajmują zachodnie wybrzeża półwyspu Dekan, Nizinę Gangesu, Irawadi, Półwysep Indochiński i większość wysp Archipelagu Malajskiego. Są to wiecznie zielone lasy, w których nie dochodzi do zmian pór roku. Zasadniczo las ten składa się z warstwy drzew, krzewów i runa. Runo jest bardzo słabo rozwinięte, warstwę krzewów tworzą zwykle młode drzewa. Warstwa drzew jest najbujniejsza. W koronach drzew roi się od lian, epifitów, mszaków, glonów i porostów. Z równikowych lasów Azji pochodzi cynamonowiec, muszkatołowiec i pieprz.
Góry Azji
Na południowych stokach Himalajów rosną wiecznie zielone lasy równikowe i zwrotnikowe. Sięgają one zwykle około 3000 m n.p.m. Rośnie w nich dąb, klon, magnolia, bambus. Powyżej znajdują się lasy z jodłą, cisem, choiną i różanecznikami, które sięgają 4200 m n.p.m. Jeszcze wyżej spotykamy zarośla krzewiaste z brzozami i różanecznikami, a ponad nimi murawy alpejskie. Piętro wiecznych śniegów zaczyna się na wysokości 4400–5700 m n.p.m. Na północnych stokach Himalajów rozwijają się zbiorowiska pustynne i półpustynne. Przechodzą one w murawy alpejskie.
Stosunki wodne
Rzeki
Najdłuższymi rzekami Azji są: Jangcy (6300 km), Huang He (5464 km), Amur (4510 km), Mekong (4500 km), Lena (4400 km), Jenisej (4102 km), Ob (4338 km), Indus (3180 km) i Syr-daria (3078 km). Najdłuższą rzeką Azji, stanowiącą dopływ innej rzeki, jest wpadający do Obu Irtysz (4248 km). Największe dorzecza posiadają rzeki syberyjskie: Ob (2975 tys. km²), Jenisej (2580 tys. km²), Lena (2490 tys. km²) i Amur (1855 tys. km²). Najwięcej wody do Oceanu Spokojnego odprowadza Jangcy (35 tys. m³/s), największą ilość zawiesiny (2,18 mld t rocznie) niosą Ganges z Brahmaputrą, tworzące u wspólnego ujścia potężną deltę. W środkowej i zachodniej Azji wiele rzek ma charakter okresowy lub epizodyczny. Liczne rzeki, powstające w górach, mają w górnym biegu charakter stały, ale kończą swój bieg w niewielkich bezodpływowych jeziorach (np. Tarym o długości 2030 km) lub wręcz w piaskach pustyń.
Jeziora
Największe jeziora występują w północnej, środkowej i zachodniej części Azji, są to – oprócz Morza Kaspijskiego – silnie wysychające obecnie Jezioro Aralskie (ok. 33,6 tys. km²), najgłębszy na świecie Bajkał (powierzchnia 31,5 tys. km²) i częściowo słone jezioro Bałchasz (17–22 tys. km²). Syberia, szczególnie zachodnia, jest miejscem występowania rozległych obszarów bagiennych.
Lodowce
Współczesne zlodowacenie Azji zajmuje największe przestrzenie na wyspach arktycznych, w daleko na północ wysuniętych górach Syberii: Byrranga (Tajmyr), Czerskiego, Wierchojańskich (Jakucja), Koriackich (Kamczatka) oraz w wysoko wzniesionych pasmach Azji Centralnej (Karakorum, Himalaje, Hindukusz, Pamir, Tienszan, Kunlun, Ałtaj) i Zachodniej (Kaukaz). Linia wiecznego śniegu, przebiegająca na wyspach arktycznych na poziomie morza, najwyżej wznosi się w Azji Środkowej, w wysokich pasmach górskich, położonych w skrajnie suchym, kontynentalnym klimacie zwrotnikowym. W Tybecie, w Transhimalajach dochodzi do 6100 m n.p.m. Największe lodowce znajdują się w: Karakorum (Sjaczen – 1180 km², Baltoro – 755 km², Hispar – 622 km²), Pamirze (Fedczenki – 995 km²) i Tienszanie (Inylczek Południowy – 500 km²).
Ludność i urbanizacja
Azję zamieszkuje 4,4 mld ludzi (dane z 2015 roku), co stanowi 60% ludności świata. Obszar cechuje się wysokim średnim wskaźnikiem przyrostu naturalnego (17‰). Najwyższe wartości osiąga on w Syrii (37,1‰), Iraku (36,8‰) i Jemenie (36,7‰), najniższy – w Japonii (-0,2‰). W Azji nastąpiła eksplozja demograficzna, czyli gwałtowny wzrost liczby ludności w krótkim czasie. Przyczynami są: malejący współczynnik zgonów, poprawa warunków życia, lepsza opieka zdrowotna. Ludność rozmieszczona jest nierównomiernie (w Azji południowo-wschodniej mieszka 75% ludności tego kontynentu, obszary słabo zaludnione: obszary pustynne i górzyste, Syberia). Średnia gęstość zaludnienia wynosi 90 os./km kwadratowy. Najliczniejszą grupę stanowią ludzie rasy białej i żółtej (odpowiednio 55% i 43% ogółu mieszkańców).
Obszary Niziny Hindustańskiej, Jawy i Niziny Południowochińskiej stanowią najgęściej zaludnione obszary świata (powyżej 600 osób/km²). Inne tereny, m.in. wysokie góry, pustynie Azji Środkowej, daleka Północ, są praktycznie niezaludnione.
Największymi miastami Azji są: Tokio (13,0 mln), Mumbaj (13,0 mln), Karaczi (12,0 mln), Delhi (11,0 mln), Seul (11,0 mln), Stambuł (10,3 mln), Szanghaj (10,0 mln), Dżakarta (9,2 mln), Pekin (7,5 mln), Teheran (7,3 mln), i Bangkok (7,0 mln).
Największe zespoły miejskie tworzą: Tokio (35,0 mln), Seul (23,0 mln), Mumbaj (20,0 mln), Nowe Delhi (20,0 mln), Kolkata (15,6 mln), Pekin (15,0 mln), Osaka (13,5 mln), Szanghaj (13 mln).
Azja jest kolebką najstarszych cywilizacji globu ziemskiego: sumeryjskiej, hetyckiej, hebrajskiej, perskiej, indyjskiej, chińskiej, mongolskiej itp. Badaniem tych kultur zajmują się odpowiednie działy orientalistyki.
Religia:
trzy wielkie religie monoteistyczne: chrześcijaństwo, islam i judaizm
odmiany religii politeizmu, m.in.: hinduizm, buddyzm
najwięcej wyznawców mają islam i hinduizm
Rekordy kontynentu azjatyckiego
Największy półwysep – Półwysep Arabski (2789 tys. km²)
Największa wyspa – Borneo (746 tys. km²)
Największy archipelag – Archipelag Malajski (2870 tys. km²)
Największe jezioro – Morze Kaspijskie (374 tys. km²)
Najgłębsze jezioro/największa kryptodepresja – jezioro Bajkał (1637 m p.p.m.)
Najdłuższa rzeka – Jangcy – 6300 km
Najwyższy szczyt – Mount Everest (Czomolungma) (8848 m n.p.m.)
Największa depresja – Morze Martwe (~422 m p.p.m.)
Najwyższa wyżyna – Wyżyna Tybetańska (5500 m n.p.m. o powierzchni ok. 2,5 mln km²)
Największa delta rzeczna – Ganges z Brahmaputrą (2/3 powierzchni Polski)
Najniższa temperatura – Tomtor (−72,2 °C)
Najwyższa temperatura – Tirat Cewi, Izrael (+53,9 °C)
Największe opady – Czerapuńdżi – ~11 tys. mm / w 1861 r. (22 987 mm)
Najludniejsze państwo – Chiny (~1,32 mld w 2007 r.)
Największe państwo – Rosja (~17 075 253 km²)
Państwo o największej gęstości zaludnienia – Singapur (6751 osób/km²)
Państwo o najniższej gęstości zaludnienia – Mongolia (1,89 osób/km²)
Najludniejsza aglomeracja – Tokio (37,9 mln w 2005 r.)
Najdłuższa nazwa miasta – Miasto aniołów, wielkie miasto, wieczny klejnot, niezdobywalne miasto boga Indry, wspaniała stolica świata wspomaganego przez dziewięć pięknych skarbów, miasto szczęśliwe, obfitujące w ogromny Pałac Królewski, który przypomina niebiańskie miejsce gdzie rządzi zreinkarnowany bóg, to miasto dane przez Indrę, zbudowane przez Wisznu – pełna nazwa Bangkoku
Zobacz też
azjatyckie tygrysy
Centrum Studiów Polska-Azja
Afroeurazja
Przypisy
Orientalistyka
Kontynenty |
4964528 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Mistrzostwa%20%C5%9Awiata%20w%20Pi%C5%82ce%20No%C5%BCnej%202022%20%28eliminacje%20strefy%20UEFA%29/Grupa%20J | Mistrzostwa Świata w Piłce Nożnej 2022 (eliminacje strefy UEFA)/Grupa J | Grupa J kwalifikacji do Mistrzostw Świata FIFA 2022 w strefie UEFA była jedną z dziesięciu grup UEFA w turnieju kwalifikacyjnym do Mistrzostw Świata, które zdecydowały, które drużyny zakwalifikowały się do turnieju finałowego Mistrzostw Świata FIFA 2022 w Katarze.
Grupa J składała się z sześciu drużyn: Niemiec, Rumunii, Islandii, Macedonii Północnej, Armenii i Liechtensteinu. Zespoły grały przeciwko sobie u siebie i na wyjeździe w formacie każdy z każdym.
Zwycięzca grupy (Niemcy) zakwalifikował się bezpośrednio na Mistrzostwa Świata w Piłce Nożnej 2022, a wicemistrz (Macedonia Północna) awansował do drugiej rundy (baraży).
Tabela
|}
Wyniki
Strzelcy
5 goli
Serge Gnabry
İlkay Gündoğan
Timo Werner
4 gole
Elif Ełmas
Enis Bardhi
Aleksandar Trajkowski
Leroy Sané
3 gole
Ezǵan Alioski
Kai Havertz
Thomas Müller
2 gole
Tigran Barseghian
Henrich Mychitarian
Andri Guðjohnsen
Albert Guðmundsson
Darko Wełkowski
Jonas Hofmann
Marco Reus
Alexandru Cicâldău
Ianis Hagi
Dennis Man
1 gol
Gole samobójcze
Noah Frommelt (dla Armenii)
Maximilian Göppel (dla Niemiec)
Daniel Kaufmann (dla Niemiec)
Przypisy
Mistrzostwa Świata w Piłce Nożnej 2022 (eliminacje strefy UEFA) |
252 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Uniwersytet%20Medyczny%20w%20Bia%C5%82ymstoku | Uniwersytet Medyczny w Białymstoku | Uniwersytet Medyczny w Białymstoku (UMB), do 2008 Akademia Medyczna w Białymstoku – publiczna uczelnia o profilu medycznym utworzona w 1950 jako Akademia Lekarska w Białymstoku.
Siedzibę Uniwersytetu stanowi spalony w czasie wojny, a następnie odbudowany pałac Branickich. W latach pięćdziesiątych i sześćdziesiątych główny wysiłek badawczy uczelni koncentrował się wokół zagadnień patofizjologii i biochemii procesów krzepnięcia krwi i fibrynolizy. Później stała się znana głównie z pierwszych wykonywanych w Polsce operacji in vitro. Na Uniwersytecie funkcjonują trzy wydziały: Wydział Lekarski z Oddziałem Stomatologii i Oddziałem Nauczania w Języku Angielskim, Wydział Farmaceutyczny z Oddziałem Medycyny Laboratoryjnej oraz Wydział Nauk o Zdrowiu. Na uczelni studiuje obecnie około 5000 studentów na piętnastu kierunkach studiów stacjonarnych i niestacjonarnych.
Według Webometrycznego Rankingu Uniwersytetów Świata ze stycznia 2019, pokazującego zaangażowanie instytucji akademickich w istnieniu w sieci Web, uczelnia zajmuje 6. miejsce w Polsce wśród uniwersytetów medycznych, a na świecie 1501/25000. pośród wszystkich typów uczelni.
Wydział Lekarski z Oddziałem Stomatologii i Oddziałem Nauczania w Języku Angielskim w 2006 roku był najlepszym wydziałem lekarskim w Polsce według oceny parametrycznej Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego z 30.06.2006. Sytuacja powtórzyła się w ocenie z 30.09.2013. Wydział Farmaceutyczny z Oddziałem Medycyny Laboratoryjnej według oceny potencjału naukowego z 30.09.2013 roku dokonanej przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego jest najwyżej sklasyfikowaną jednostką wśród medycznych i paramedycznych jednostek w Polsce.
Władze uczelni
Władze kadencji 2008–2012
Jego Magnificencja Rektor: prof. dr hab. Jacek Nikliński
Prorektor ds. Studenckich: prof. dr hab. Robert Flisiak
Prorektor ds. Nauki: prof. dr hab. Adam Krętowski
Prorektor ds. Klinicznych i Kształcenia Podyplomowego: prof. dr hab. Zenon Mariak
Władze kadencji 2012–2016
Jego Magnificencja Rektor: prof. dr hab. Jacek Nikliński
Prorektor ds. Studenckich: prof. dr hab. Adrian Chabowski
Prorektor ds. Nauki: prof. dr hab. Adam Krętowski
Prorektor ds. Klinicznych i Kształcenia Podyplomowego: prof. dr hab. Zenon Mariak
Władze kadencji 2016–2020
Jego Magnificencja Rektor: prof. dr hab. Adam Krętowski
Prorektor ds. Studenckich: prof. dr hab. Adrian Chabowski
Prorektor ds. Nauki: prof. dr hab. Marcin Moniuszko
Prorektor ds. Klinicznych i Kształcenia Podyplomowego: prof. dr hab. Janusz Dzięcioł
Historia
Prace zmierzające do utworzenia Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku podjęto w początkach 1949 roku. Pomysł utworzenia uczelni przedłożył doktor Jerzy Sztachelski. Akademię Lekarską w Białymstoku powołano mocą rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 3 lutego 1950 roku, jako pięćsetny wydział lekarski na świecie i dziesiąty w powojennej Polsce. Miesiąc później kolejnym rozporządzeniem przemianowano nazwę uczelni na Akademia Medyczna w Białymstoku. Pierwszym rektorem został profesor Tadeusz Kielanowski.
Siedzibą uczelni ustanowiono Pałac Branickich – najokazalszy i najcenniejszy gmach zabytkowy w Białymstoku. W przyległym Collegium Primum zlokalizowano pierwsze zakłady podstawowych nauk medycznych. W drugim roku istnienia akademia uzyskała uprawnienia do nadawania stopni naukowych. W roku 1953 powołano pierwsze kliniki. Siedzibą jednostek klinicznych stały się szpitale zlokalizowane na terenie Białegostoku. W 1954 oddano do użytku budynek Collegium Universum, który pomieścił większość zakładów nauk podstawowych. W 1963 oddano do użytku Państwowy Szpital Kliniczny (obecnie Uniwersytecki Szpital Kliniczny). W roku 1968 powołano Oddział Stomatologii. W 1976 uczelnia została odznaczona Orderem Sztandaru Pracy II klasy. W 1977 utworzono Wydział Farmaceutyczny z Oddziałem Analityki Medycznej (od 2001 Wydział Farmaceutyczny z Oddziałem Medycyny Laboratoryjnej). Początkowo dokonano naboru jedynie na Oddział Analityki Medycznej tego wydziału. Kształcenie farmaceutów ze względu na trudności w skompletowaniu kadry naukowej rozpoczęto dopiero w 1987 roku. W 1981 rozpoczęto budowę Dziecięcego Szpitala Klinicznego im. Ludwika Zamenhofa, który mimo że nie ukończony rozpoczął działalność siedem lat później. W roku 1982 przekazano do użytku gmach Collegium Pathologicum. W 1999 powołano Oddział Pielęgniarstwa na Wydziale Lekarskim, który stał się zalążkiem Wydziału Pielęgniarstwa i Ochrony Zdrowia powołanego 30 maja 2003 roku (w 2008 zmieniono nazwę na Wydział Nauk o Zdrowiu). Przełomem było uruchomienie studiów anglojęzyczne na kierunku Lekarskim w 2004 roku. Wysoki poziom kształcenia i badań naukowych został potwierdzony podniesieniem uczelni do rangi uniwersytetu. W dniu 22 marca 2008 roku weszła w życie ustawa o nadaniu Akademii Medycznej w Białymstoku nazwy Uniwersytet Medyczny w Białymstoku.
Do roku 2000 w uczelni tytuł naukowy profesora uzyskało 189 osób, stopień naukowy doktora habilitowanego 255 a stopień doktora 1586 osób. Uczelnia nadała tytuł doctor honoris causa 42 osobom. UMB wykształcił wielu lekarzy z krajów rozwijających się, głównie z obszaru Bliskiego Wschodu, północnej Afryki i Ameryki Łacińskiej.
Ostatnio Uniwersytet Medyczny w Białymstoku podjął szeroki program międzynarodowej współpracy, w zakresie wdrażania nowych metod nauczania, w dziedzinie badań naukowych oraz w zakresie diagnostyki i terapii. Unowocześniono także wyposażenie aparaturowe zakładów nauk podstawowych i zaplecze diagnostyczno-lecznicze klinik.
Wykładowcy
Działalność dydaktyczna
Uczelnia daje możliwość podjęcia kształcenia na piętnastu kierunkach studiów I stopnia, II stopnia oraz jednolitych studiów magisterskich prowadzonych w ramach trzech wydziałów:
Wydział Lekarski z Oddziałem Stomatologii i Oddziałem Nauczania w Języku Angielskim
lekarski – studia również w j. angielskim
lekarsko-dentystyczny
techniki dentystyczne
Wydział Farmaceutyczny z Oddziałem Medycyny Laboratoryjnej
analityka medyczna
farmacja – studia również w j. angielskim
kosmetologia
Wydział Nauk o Zdrowiu
biostatystyka
dietetyka
elektroradiologia
fizjoterapia
logopedia z fonoaudiologią
pielęgniarstwo
położnictwo
ratownictwo medyczne
zdrowie publiczne
Uniwersytet prowadzi również kształcenie w ramach studiów podyplomowych:
Prawo, organizacja i zarządzanie w ochronie zdrowia,
Dietetyka kliniczna
Epidemiologia
Prawo medyczne i bioetyka
Promocja zdrowia i edukacja zdrowotna
Psychodietetyka
Suplementy diety w żywieniu ogólnym i sporcie,
a także podyplomowe kursy specjalizacyjne dla lekarzy, farmaceutów, diagnostów laboratoryjnych, pielęgniarek i położnych oraz kursy w ramach kształcenia ciągłego farmaceutów.
Uczelnia kształci także na studiach doktoranckich (III stopnia):
Wydział Lekarski z Oddziałem Stomatologii i Oddziałem Nauczania w Języku Angielskim
w dziedzinie nauk medycznych, dyscyplina biologia medyczna
w dziedzinie nauk medycznych, dyscyplina medycyna
w dziedzinie nauk medycznych, dyscyplina stomatologia
Wydział Farmaceutyczny z Oddziałem Medycyny Laboratoryjnej
w dziedzinie nauk farmaceutycznych
w dziedzinie nauk medycznych, dyscyplina biologia medyczna
Wydział Nauk o Zdrowiu
w dziedzinie nauk medycznych, dyscyplina medycyna
w dziedzinie nauk o zdrowiu
Działalność naukowa
Uniwersytet Medyczny w Białymstoku jest prężnym ośrodkiem naukowo-badawczym Polski północno-wschodniej. Od pierwszych lat istnienia uczelnia jest miejscem wielu zjazdów i sympozjów naukowych o zasięgu krajowym i międzynarodowym. W ponad 50-letniej historii odbyło się około 200 imprez tego typu. Corocznie pracownicy uczelni realizują blisko 500 projektów naukowych. Dorobek publikacyjny pracowników Uczelni stale wzrasta i dzięki tak prowadzonej polityce naukowej Wydział Lekarski z Oddziałem Stomatologii i Oddziałem Nauczania w Języku Angielskim znalazł się na 1. miejscu, a Wydział Farmaceutyczny z Oddziałem Medycyny Laboratoryjnej na 4. miejscu, spośród innych wydziałów jednorodnych w rankingu przeprowadzonym przez Ministerstwo Nauki Szkolnictwa Wyższego. Uniwersytet stara się zapewniać swoim pracownikom naukowym najnowocześniejsze zaplecze infrastrukturalne oraz bazę aparaturową. Uniwersytet również swoim studentom stwarza możliwości rozwoju zainteresowań naukowych w studenckich kołach naukowych, które działają przy większości uczelnianych zakładów i klinik. Uczelnia zrzesza 88 kół naukowych, w ramach których studenci prowadzą badania kliniczne, zdobywają praktyczne umiejętności oraz biorą udział w krajowych i zagranicznych konferencjach naukowych. W strukturach uczelni funkcjonują takie instytucje naukowe jak: Centrum Medycyny Doświadczalnej (2006), Euroregionalne Laboratorium Analiz Farmaceutycznych (2008), Centrum Badań Innowacyjnych (2010) z ośrodkiem biostatystyki (2015), które w 2012 r. uzyskało tytuł Krajowego Naukowego Ośrodka Wiodącego (KNOW), Euroregionalne Centrum Farmacji (2011) czy Laboratorium Obrazowania Molekularnego i Rozwoju Technologii (2014). Uniwersytet jest również wydawcą czasopisma naukowego o zasięgu międzynarodowym, obecnego na liście filadelfijskiej: „Advances in Medical Sciences” (od 1955 r.; do 2005 pod nazwą „Roczniki Akademii Medycznej w Białymstoku”).
Kadra
Obecnie w skład kadry naukowej wchodzi 816 nauczycieli akademickich w tym 128 profesorów tytularnych oraz 141 doktorów habilitowanych i 372 doktorów nauk. Reprezentują oni nieomal wszystkie specjalności nauk lekarskich, stomatologii, farmacji i analityki medycznej. Blisko 90% obecnie zatrudnionych profesorów i doktorów habilitowanych to absolwenci uczelni. Ponad 30 absolwentów uczelni, profesorów i doktorów habilitowanych pełni kierownicze funkcje w innych uniwersytetach medycznych, instytutach i placówkach służby zdrowia, w kraju i za granicą.
Główne kierunki badawcze
Do najważniejszych kierunków badawczych w zakresie nauk podstawowych i klinicznych należy: alergologia eksperymentalna i kliniczna, biochemia glikokoniugatów, biochemia tkanki łącznej, biochemia i patofizjologia hemostazy, biologia karotenoidów, biologia molekularna nowotworów, chemioterapia eksperymentalna, chirurgia endokrynologiczna, dializoterapia i transplantacja nerek, enzymy proteolityczne i ich inhibitory oraz właściwości biologiczne produktów degradacji białek, farmakologia centralnego układu nerwowego, fizjologia mięśni, immunodiagnostyka białek krwi, gastroenterologia wieku dziecięcego, kardiologia inwazyjna i kardiochirurgia, mikrochirurgia i chirurgia naczyń, onkologia doświadczalna, patologia trzustki, patologia wątroby, serodiagnostyka kiły, techniki wspomaganego rozrodu.
Centrum Medycyny Doświadczalnej
Centrum Medycyny Doświadczalnej powstało w 2006 roku jako inicjatywa w dziedzinie nauk medycznych, farmaceutycznych oraz biologicznych w zakresie badań in vivo oraz in vitro. Centrum Medycyny Doświadczalnej jest jednym z najnowocześniejszych obiektów tego typu w kraju, którego zadaniem jest hodowla zwierząt laboratoryjnych, a także prowadzenie badań eksperymentalnych na zwierzętach i liniach komórkowych. Centrum stanowi unikalną bazę do prowadzenia badań podstawowych, przedklinicznych i wdrożeniowych dla jednostek krajowych i międzynarodowych.
Euroregionalne Laboratorium Analiz Farmaceutycznych
W 2008 na Wydziale Farmaceutycznym UMB rozpoczęło działalność Euroregionalne Laboratorium Analiz Farmaceutycznych – pierwsza tego typu placówka w kraju, która zapewnia możliwość kontroli leków i preparatów pochodzących z wymiany przygranicznej oraz ocenę jakościowo-ilościową substancji toksycznych w preparatach leczniczych, żywności oraz w materiale biologicznym. Współpracę z placówką prowadzą przedstawiciele policji, prokuratury, straży pożarnej oraz straży granicznej. W przyszłości kadra laboratorium chce się również zajmować dziedziną mało jeszcze znaną, czyli tym, do jakich reakcji między lekami dochodzi w organizmie, kiedy pacjent leczący się na kilka schorzeń przyjmuje wiele lekarstw jednocześnie.
Utworzenie laboratorium było wynikiem realizacji projektu „Utworzenie laboratorium analiz farmaceutycznych w transgranicznym obszarze polsko-litewskim” współfinansowanego przez Unię Europejską w ramach programu INTERREG IIIA. W projekcie ze strony Polski brał udział Uniwersytet Medyczny w Białymstoku, a ze strony Litwy szpitale w Łoździejach, Mariampolu i Kalwarii. Projekt obejmował zorganizowanie zespołu lekarzy i analityków odpowiednio przeszkolonych w udzielaniu pierwszej pomocy i pobieraniu materiału do badań oraz stworzenie bazy technicznej o standardach europejskich wymaganej do oceny jakościowo-ilościowej substancji czynnych oraz substancji toksycznych zawartych zarówno w preparatach leczniczych, jak i w materiale biologicznym pochodzącym od pacjentów.
Euroregionalne Centrum Farmacji
Na UMB zrealizowano projektu utworzenia Euroregionalnego Centrum Farmacji, które przyczynia się nie tylko do efektywniejszej działalności dydaktycznej i naukowej Wydziału Farmaceutycznego, ale jest także nowoczesnym centrum badawczo-rozwojowym o zasięgu międzynarodowym. Nowo powstałe Centrum umożliwia szerszą współpracę z innymi jednostkami medycznymi zarówno w Polsce, jak i w krajach sąsiednich (Litwa, Rosja, Białoruś). Projekt był ściśle powiązany z działającym od niedawna Euroregionalnym Laboratorium Analiz Farmaceutycznych. W 2012 roku otwarto budynek, który pomieścił część zakładów Wydziału Farmaceutycznego z Oddziałem Medycyny Laboratoryjnej, a także pomieszczenia ogólnodostępne, jak dziekanat czy sale wykładowe.
Centrum Badań Innowacyjnych
Centrum Badań Innowacyjnych tworzą Wydział Lekarski oraz Wydział Farmaceutyczny Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku, Instytut Medycyny Doświadczalnej i Klinicznej im. Mirosława Mossakowskiego PAN oraz współpracujące jednostki zagraniczne: Center for Statistic, Hasselt University i Center for Metabolomics and Bioanalysis, University San Pablo-CEU. W 2012 roku Centrum otrzymało od Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego status Krajowego Naukowego Ośrodka Wiodącego (KNOW) w obszarze nauk medycznych i nauk o zdrowiu, dzięki czemu w latach 2012–2017 otrzyma dodatkowe wsparcie finansowe na rozwój potencjału badawczego i kadry naukowej. Celem prowadzonych obecnie przez CBI badań są choroby cywilizacyjne (nowotwory, choroby układu krążenia, otyłość, cukrzyca oraz choroby OUN). Ze względu na ogromną ilość koniecznych do przetworzenia danych w ramach CBI powstanie ośrodek biostatystyki, który będzie również kształcił specjalistów w tej dziedzinie.
Laboratorium Obrazowania Molekularnego
Laboratorium Obrazowania Molekularnego i Rozwoju Technologii to spółka powstała na bazie Białostockiego Parku Naukowo-Technologicznego (BPNT), której 100% udziałowcem jest Uniwersytet Medyczny w Białymstoku. Wyposażone jest ono w innowacyjną na skalę światową aparaturę diagnostyczną – skaner PET/MR (3.0 Tesla) oraz pracownię izotopową klasy II. Dzięki temu urządzeniu możliwe jest przeprowadzenie unikalnych badań z dziedziny neurologii, psychiatrii, kardiologii czy onkologii, np. poszukiwanie wczesnych markerów chorób neurozwyrodnieniowych, rozpoznanie i monitorowanie guzów głowy i szyi, wykorzystanie we wczesnej diagnostyce i ocenie terapii w zaburzeniach poznawczych i przy objawach pozytywnych w psychiatrii. Badania przeprowadzane w LOM mają zarówno charakter naukowy, diagnostyczny, jak i dydaktyczny.
Współpraca międzynarodowa
Aktualnie Uniwersytet Medyczny w Białymstoku ma podpisane umowy o współpracy i wymianie naukowej z 20 ośrodkami zagranicznymi. Kierunek rozwoju Uczelni to jej umiędzynarodowienie – rozwijanie coraz szerszej współpracy naukowo-dydaktycznej z krajami europejskimi, ale także z USA i Japonią. Jednocześnie sukcesywnie realizowana jest idea europejskich wykładów eksperckich skierowanych do całej społeczności akademickiej, ze szczególnym uwzględnieniem roli tzw. visiting professors – wybitnych specjalistów o szczególnym dorobku naukowym.
Jednostki naukowo-dydaktyczne
Uczelnia składa się z 3 katedr, 82 zakładów podstawowych nauk medycznych, 51 klinik, 3 studiów, 7 samodzielnych pracowni i 2 centrów.
Wydział Lekarski z Oddziałem Stomatologii i Oddziałem Nauczania w Języku Angielskim
Katedra Biostruktury
Zakład Histologii i Embriologii
Zakład Patomorfologii Lekarskiej
Zakład Medycyny Regeneracyjnej i Immunoregulacji
Katedra Protetyki Stomatologicznej
Zakład Protetyki Stomatologicznej
Zakład Technik Dentystycznych
Katedra Stomatologii Zintegrowanej
Zakład Stomatologii Zintegrowanej
Samodzielna Pracownia Gerostomatologii
Zakład Alergologii i Immunologii Doświadczalnej
Zakład Anatomii Prawidłowej Człowieka
Zakład Biochemii Lekarskiej
Zakład Biofizyki
Zakład Biologii Medycznej
Zakład Chirurgii Stomatologicznej
Zakład Chorób Metabolicznych
Zakład Chorób Przyzębia i Błony Śluzowej Jamy Ustnej
Zakład Diagnostyki Chorób Neurozwyrodnieniowych
Zakład Farmakologii
Zakład Farmakologii Klinicznej
Zakład Fizjologii
Zakład Genetyki Klinicznej
Zakład Higieny, Epidemiologii i Zaburzeń Metabolicznych
Zakład Immunologii Klinicznej
Zakład Klinicznej Biologii Molekularnej
Zakład Medycyny Nuklearnej
Zakład Medycyny Populacyjnej i Prewencji Chorób Cywilizacyjnych
Zakład Medycyny Sądowej
Zakład Mikrobiologii
Zakład Ortodoncji
Zakład Patologii Ogólnej i Doświadczalnej
Zakład Propedeutyki Stomatologii
Zakład Radiologii
Zakład Stomatologii Dziecięcej
Zakład Stomatologii Zachowawczej
Zakład Symulacji Medycznych
Studium Języków Obcych
Studium Wychowania Fizycznego i Sportu
Samodzielna Pracownia Historii Medycyny i Farmacji
Samodzielna Pracownia Laboratorium Obrazowania Molekularnego
Samodzielna Pracownia Technik Mikrobiologicznych i Nanobiomedycznych
Centrum Badań Klinicznych
Centrum Bioinformatyki i Analizy Danych
Klinika Anestezjologii i Intensywnej Terapii
Klinika Chirurgii i Urologii Dziecięcej
Klinika Chirurgii Klatki Piersiowej
Klinika Chirurgii Naczyń i Transplantacji
I Klinika Chirurgii Ogólnej i Endokrynologicznej
II Klinika Chirurgii Ogólnej i Gastroenterologicznej
Klinika Chirurgii Szczękowo-Twarzowej i Plastycznej
I Klinika Chorób Płuc i Gruźlicy
II Klinika Chorób Płuc i Gruźlicy
Klinika Chorob Wewnętrznych i Chorób Metabolicznych
Klinika Chorób Zakaźnych i Hepatologii
Klinika Chorób Zakaźnych i Neuroinfekcji
Klinika Dermatologii i Wenerologii
Klinika Endokrynologii, Diabetologii i Chorób Wewnętrznych
Klinika Gastroenterologii i Chorób Wewnętrznych
Klinika Ginekologii i Ginekologii Onkologicznej
Klinika Hematologii
Klinika Kardiochirurgii
Klinika Kardiologii
Klinika Kardiologii Inwazyjnej
I Klinika Nefrologii i Transplantologii z Ośrodkiem Dializ
II Klinika Nefrologii z Oddziałem Leczenia Nadciśnienia Tętniczego i Pododdziałem Dializoterapii
Klinika Neurochirurgii
Klinika Neurologii
Klinika Obserwacyjno-Zakaźna Dzieci
Klinika Okulistyki
Klinika Okulistyki Dziecięcej z Ośrodkiem Leczenia Zeza
Klinika Onkologii
Klinika Onkologii i Hematologii Dziecięcej
Klinika Ortopedii i Traumatologii
Klinika Ortopedii i Traumatologii Dziecięcej
Klinika Otolaryngologii
Klinika Otolaryngologii Dziecięcej
Klinika Pediatrii, Endokrynologii, Diabetologii z Pododdziałem Kardiologii
Klinika Pediatrii, Gastroenterologii, Hepatologii, Żywienia i Alergologii
Klinika Pediatrii, Reumatologii, Immunologii i Chorób Metabolicznych Kości
Klinika Pediatrii i Nefrologii
Klinika Perinatologii
Klinika Psychiatrii
Klinika Reumatologii i Chorób Wewnętrznych
Klinika Rozrodczości i Endokrynologii Ginekologicznej
Klinika Urologii
Wydział Farmaceutyczny z Oddziałem Medycyny Laboratoryjnej
Wydział Nauk o Zdrowiu
Zakład Anestezjologii i Intensywnej Terapii
Zakład Biotechnologii Żywności
Zakład Dietetyki i Żywienia Klinicznego
Zakład Farmakologii Doświadczalnej
Zakład Fonoaudiologii Klinicznej i Logopedii
Zakład Ginekologii i Położnictwa Praktycznego
Zakład Higieny, Epidemiologii i Ergonomii
Zakład Medycyny Klinicznej
Zakład Medycyny Rodzinnej i Pielęgniarstwa Środowiskowego
Zakład Medycyny Wieku Rozwojowego i Pielęgniarstwa Pediatrycznego
Zakład Neurologii Inwazyjnej
Zakład Patomorfologii Ogólnej
Zakład Pielęgniarstwa Chirurgicznego
Zakład Podstawowej Opieki Zdrowotnej
Zakład Położnictwa, Ginekologii i Opieki Położniczo-Ginekologicznej
Zakład Prawa Medycznego i Deontologii Lekarskiej
Zakład Radiologii Dziecięcej
Zakład Statystyki i Informatyki Medycznej
Zakład Zdrowia Publicznego
Zakład Zintegrowanej Opieki Medycznej
Klinika Alergologii i Chorób Wewnętrznych
Klinika Geriatrii
Klinika Medycyny Ratunkowej
Klinika Medycyny Ratunkowej Dzieci
Klinika Neonatologii i Intensywnej Terapii Noworodka
Klinika Neurologii i Rehabilitacji Dziecięcej
Klinika Pediatrii i Chorób Płuc
Klinika Rehabilitacji
Klinika Rehabilitacji Dziecięcej z Ośrodkiem Wczesnej Pomocy Dzieciom Upośledzonym „Dać Szansę”
Studium Filozofii i Psychologii Człowieka
Samodzielna Pracownia Diagnostyki Układu Oddechowego i Bronchoskopii
Samodzielna Pracownia Rehabilitacji Narządu Wzroku
Budynki uczelni
Ponadto część jednostek uczelni działa na bazie obcej. Są to:
Klinika Geriatrii – Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej Ministerstwa Spraw Wewnętrznych (ul. Fabryczna 27)
Klinika Onkologii – Białostockie Centrum Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie (ul. Ogrodowa 12)
Klinika Psychiatrii – Samodzielny Publiczny Psychiatryczny Zakład Opieki Zdrowotnej im. dr. Stanisława Deresza w Choroszczy (Plac Brodowicza 1)
Organizacje studenckie
Studenckie Centrum Radiowe Radiosupeł
SCR Radiosupeł to organizacja studencka założona w 1951 roku przy Akademii Medycznej w Białymstoku (obecnie Uniwersytet Medyczny w Białymstoku). Program tworzą stowarzyszeni w Radiosuple studenci wszystkich wydziałów UMB. Aktualnie SCR Radiosupeł nie ma pozwolenia na nadawanie na falach FM, w związku z czym audycje można usłyszeć jedynie w Internecie.
Chór Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku
Mieszany chór Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku istnieje od 1951 roku. Śpiewają w nim studenci, lekarze i pracownicy uczelni. Chór jest zdobywcą wielu nagród. Odnosi sukcesy zarówno w Polsce, jak i za granicą.
Klub Studencki Co Nie Co
Klub Studencki Co Nie Co jest organizacją istniejącą od roku 1958. W latach 1975–1978 kierownikiem był Stanisław Włudyga. Wtedy to powstały „Spotkania pod Schodkami” – kabaret, który do dziś funkcjonuje pod skróconą nazwą „Schodki” (pomysłodawcą był Janusz Olszewski). W klubie gościło wielu bardziej lub mniej znanych artystów i zespołów m.in. Janusz Laskowski, kabaret Pod Egidą. Klub ma na swoim koncie kilka osiągnięć. Za pomysł „Spotkań pod Schodkami”, w 1975 uzyskał I nagrodę na Ogólnopolskiej Giełdzie Imprez Klubowych. Obecnie klub kontynuuje działalność kabaretową, organizuje dyskoteki, „Medykalia”. Klub od początku istnienia mieści się w Domu Studenta nr 1.
Klub muzyczny Herkulesy
Herkulesy to klub studentów Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku z ponad 50-letnią tradycją. Jest to typowa dyskoteka studencka. Klub mieści się w podziemiach Collegium Universum.
Inne, w tym oddziały ogólnopolskich i międzynarodowych organizacji studenckich
Samorząd Studentów UMB
Samorząd Doktorantów UMB
Klub uczelniany AZS
Studenckie Towarzystwo Naukowe (STN)
Międzynarodowe Stowarzyszenie Studentów Medycyny (IFMSA-Poland)
Sekcja Studencka Polskiego Towarzystwa Farmaceutycznego „Młoda Farmacja”
Polskie Towarzystwo Studentów Stomatologii (PTSS)
Kreatywny Diagnosta Laboratoryjny (KDL)
Studencka Agencja Fotograficzno-Filmowa (SAFF)
Niezależne Zrzeszenie Studentów UMB (NZS UMB)
Sekcja Kulturalna Samorządu Studentów „Grupa BUM”
Innowacyjny Kosmetolog
Europejskie Forum Studentów (AEGEE)
Doktorzy Honoris Causa
Uwagi
Przypisy
Bibliografia
Linki zewnętrzne
Uniwersytet Medyczny w Białymstoku
Uczelnie medyczne w Polsce
Uczelnie w Białymstoku
Uniwersytety przymiotnikowe w Polsce |
253 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Antowie | Antowie | Antowie (, ) – związek plemienny wschodnich Słowian, który w dużej mierze dał początek również Słowianom południowym; według części badaczy zeslawizowane plemię sarmackie (czasem utożsamiane z Aorsami/Alanami) lub odłam Słowian wschodnich podporządkowany rządzącej warstwie sarmackiej, która się z nimi zasymilowała. Zamieszkiwali w IV–VI w. między Dniestrem i Dnieprem.
Etymologia nazwy
Profesor Jan Otrębski etnonim Antowie uważał za twór sztuczny, utworzony przez pisarzy starożytnych z drugiego (przyrostkowego) członu nazwy *Slavąta (tj. *Sław-ąta, porównaj polskie imię osobowe Sławęta, ukraińską nazwę miejscową Sławuta). Tadeusz Lehr-Spławiński uważał zaś, że nazwa ta może być etymologicznie bliska nazwie Wenedów.
Według Pawła Józefa Šafárika określenie Antowie (Antes, Antae, czy u Pawła Diakona Anthaib) ukuli niemieccy sąsiedzi Słowian, a od nich przeszło do greki i łaciny:
angs. Ent (gigas), l.mn. Entas, przymiotnik entisc (giganteus olbrzymi), strniem. Anzi, goc. zapewne Ants czyli Antus, skand. Atr i Tro [...] Słówko Anta podług organicznych ustaw języka naszego musiałoby brzmieć po cyrylsku, czyli starosłowiańsku Ѫта to jest Onta, nbul. Ata, ros., serb. Uta, korut. Vota, pols. Wąta, starocz. Ùta, nczes. Auta itd..
Historyk rosyjski Lew Gumilow tak tłumaczył ten etnonim:
Słowianie rozprzestrzenili się na północ, gdzie zwano ich Wenedami (słowo to do dziś zachowało się w języku estońskim), na południu nazywano ich Sklawinami, na wschodzie – Antami. Historyk ukraiński M. Brajczewski ustalił, że greckie słowo "Antowie" znaczy to samo co słowiańskie "Polanie". Zachowało się słowo rodzaju żeńskiego "polanka" (поляница) w znaczeniu "bohaterka". Ale słowa "polanie" w analogicznym znaczeniu dziś się nie używa, gdyż wyparło je z użycia tureckie słowo "bagadyr".
Henryk Łowmiański zwrócił uwagę na niesłowiańską genezę nazwy Antów i na jej dawne występowanie na Kaukazie w przekazach Pomponiusza Meli ("De Chorographia" I, 13: super Amazonas et Hyperboreos Cimmerii, Cissi, Anthiacae (lub: Cissianti, Achaei), Georgili, Moschi...) i Pliniusza ("Naturalis historia" VI, 35: Ultra eos plane iam Scythae, Cimmerii, Cissi, Anthi, Georgi et Amazonum gens...), jednak odrzucał koncepcje łączenia ich z Czerkiesami-Adyge, Lezginami, Alanami, czy też poglądy jak np. Vernadsky'ego, jakoby ci Słowianie zostali podbici przez Antów-Alanów i otrzymali nazwę swych zdobywców, ponieważ sami Słowianie nigdy tej nazwy nie używali, a posługiwali się nią Goci, którzy przekazali ją źródłom bizantyńskim, zresztą na krótko, bo po Pseudo-Maurycym ulega ona zapomnieniu (z wyjątkiem Gotów, którzy mogli zapamiętać ją dłużej, jeżeli prawdą jest, że przeszła do Beowulfa i źródeł longobardzkich – jako określenie Słowian). Według Łowmiańskiego Goci przenieśli na Słowian tę nazwę, gdyż pomiędzy tymi dwoma zespołami etnicznymi przebywał element trzeci, ściśle ze Słowianami związany, noszący nazwę Antów, którzy prawdopodobnie byli pochodzenia sarmackiego, na co może wskazywać duża liczba sarmackich kurhanów z I-II wieku w dorzeczu Rosi oraz przenikanie elementów kultury sarmackiej do kultury czerniachowskiej. To przeniesienie nazwy miałoby podobną analogię jak możliwe skojarzenie staroeuropejskich Wenetów ze Słowianami nadbałtyckimi, a następnie ze Słowianami w ogóle.
W nauce rosyjskiej i radzieckiej istniała tendencja do łączenia Antów z Rosomonami Jordanesa (), a tychże ze względu na podobieństwo nazwy z Roksolanami () Strabona, prawdopodobne mogło być błędnie odczytywane jako , za poglądem tym optowali Piotr Trietjakow i Gieorgij Wiernadski oraz Aleksandr Udalcow.
Chińska Księga Hanów (spisana w I wieku) lokuje plemiona Yancai () w Azji, między Jeziorem Aralskim a Morzem Kaspijskim. Z Yancai można przypuszczalnie identyfikować innych Antów lub Alanów, mieszkających według Pliniusza i Ptolemeusza w pobliżu Morza Azowskiego.
Antowie w źródłach z epoki
Antowie występują w Kronice Jordanesa z VI wieku, w tekstach Prokopiusza z Cezarei, Pseudo-Maurycego i Menandra Protektora. Wymienieni autorzy uważali Antów za Słowian. Istnieje hipoteza według której w tradycji wczesnosłowiańskiej przetrwały sarmackie wierzenia i tamgi, które dały początek m.in. znakom herbowym Rurykowiczów i polskiej szlachty. Jordanes twierdził, że wszystkie znane mu ludy słowiańskie są ze sobą spokrewnione. Z nazwy wymienia w swojej Kronice trzy: Antów, Wenedów i Sklawinów:
Jordanes zalicza Antów do plemion wschodniosłowiańskich zamieszkujących w IV wieku dorzecze Dniepru. Wymienia też ich wodza Boza i siedemdziesięciu naczelników, którzy w roku 375 zostali pokonani przez Ostrogotów króla Winitara i ukrzyżowani. Centrum ich osadnictwa w VI wieku występuje w rejonie Kaniowa. Na początku VII wieku walczyli z Awarami. Menander opisuje ich niepowodzenia w tej walce oraz poselstwo wysłane przez Antów do kagana Awarów. Przywódca poselstwa, Mezamir, wyniosłym zachowaniem oburzył kagana, który polecił go zabić.
Kiedy władcom Antów niedobrze się wiodło i wbrew swym nadziejom znajdowali się na dnie upadku, zaraz Awarowie grabili ich ziemie i łupili kraj. Utrapieni najazdami nieprzyjaciół Antowie wysłali do nich poselstwo, wybrawszy w tym celu Medzamirosa, syna Idaridziosa a brata Kalagastosa i prosili, aby wykupił kilku wziętych do niewoli współplemieńców. Medzamiros tedy przybywszy w poselstwie do Awarów, a będąc człowiekiem wymownym i lubiącym górnolotne słowa, przemawiał do nich trochę dumnie i hardo. Wtedy ów Kotagir, sprzyjający Awarom, a knujący jak najgorsze zamysły przeciw Antom, skoro Medzamiros mówił zbyt wyzywająco jak na posła, powiedział do chagana: „ten człowiek posiada u Antów największe wpływy i potrafi w każdym wypadku stawić czoło swoim wrogom; trzeba go zatem zgładzić, aby na przyszłość bez przeszkód najeżdżać na ich ziemie". Za jego namową Awarowie podeptali przywileje poselskie i za nic mając sprawiedliwość zamordowali Medzamirosa. Od tego czasu jeszcze więcej niż przedtem spustoszyli ziemie Antów i nie przestali stamtąd uprowadzać ludzi i zdobyczy
Pseudo-Maurycy tak opisuje Antów i ich bliskość Sklawinom:
Terytoria Sklawinów i Antów leżą jedne za drugim, wzdłuż rzek i łączą się między sobą tak, że nie ma między nimi żadnej znaczniejszej przerwy. Mieszkają w lasach, wśród rzek, bagien, moczarów i mając rozliczne wyjścia ze swoich siedzib ze względu na mogące ich spotkać niebezpieczeństwa, wszystko co im jest potrzebne, składają w ukryciu, nie trzymając nic zbytecznego na widoku (Strategikon, VII w.)
Prokopiusz z Cezarei, w swojej Historii sekretnej, wymienia Antów kilkukrotnie, za każdym razem w niekorzystnym świetle i towarzystwie (tj. Medów, Saracenów, Sklawenów [...] i innych barbarzyńców, oraz Hunów):
Odkąd zaś Justynian wstąpił na tron, Hunowie, Sklaweni i Antowie niemal co rok najeżdżali Illirię i całą Trację – wszystko od Zatoki Jońskiej aż do samych przedmieść Bizancjum, wraz z Grecją i Chersonezem – i w straszliwy sposób gnębili tamtejszą ludność. Przy każdym takim zagonie ponad dwieście tysięcy Rzymian musiało, jak sądzę, stracić życie lub pójść w niewolę, w wyniku czego cały ten kraj stał się istną "scytyjską pustynią".
Ponadto, chociaż Medowie i Saraceni spustoszyli znaczną część Azji, a Hunowie, Sklaweni i Antowie całą Europę, chociaż niektóre miasta zrównali z ziemią, a z innych ściągnęli ogromną kontrybucję, chociaż wreszcie całą niemal ludność wzięli w niewolę i zabrali jej wszystko, co posiadała – nawet wtedy Justynian nikomu nie umorzył podatku, z wyjątkiem jedynie miast, które zostały zdobyte, a i to tylko na jeden rok.
W swoim dziele Bellum Gothorum podaje więcej szczegółów dotyczących Antów:
Zatoka Meotycka wpada do Pontu euxyńskiego. Mieszkańcy tameczni, przedtem Cymmerowie zwani, już teraz nazywają się Uturguri. Dalsze krainy na północ zajmują nieprzeliczone narody Antów (populi Antarum infiniti), a opisawszy charakter i obyczaje Słowian kończy: Przedtem i Słowianie [Sklaweni] i Antowie jedno mieli imię; albowiem obadwa narody za starodawnych czasów zwano Spory (Σπόρους) dotego, jak mniemam, że σποράδην t.j. rozproszenie po wioskach swoich mieszkali. Dla tej też przyczyny zajmują obszerne ziemie; większa bowiem część krain z tamtej strony Istru w ich jest dzierżeniu.
Anthaib Pawła Diakona
Zagadkowa nazwa pojawia się w Historia Longobardorum przy opisie wędrówki z północy Longobardów. Winnilowie po zmianie nazwy na "długobrodych" udali się do Golaida (identyfikowane jako Golanda=Holandia), a następnie do Anthaib i Banthaib. "-aib" pochodzić ma od staro-wysoko-niemieckiego "eiba" (canton) region jakiegoś kraju, plemienia. Stąd Anthaib tłumaczone jest jako ziemia Antów, a Banthaib kojarzone z Boii i Bohemią. Ant-haib bywa kojarzone z podobną nazwą Antwerpii.
Fragment brzmi następująco w oryginale:
Nie wiadomo, czy Antów Pawła Diakona można (i w jaki sposób) łączyć ze słowiańskimi Antami.
Zobacz też
plemiona słowiańskie
Kultura pieńkowska
Przypisy
Bibliografia
Linki zewnętrzne
Sarmaci
Plemiona słowiańskie
Prasłowianie |
255 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Alfabet%20aramejski | Alfabet aramejski | Alfabet aramejski – jeden z najstarszych alfabetów, wykazuje znaczne podobieństwo z alfabetem fenickim. Był alfabetem spółgłoskowym (abdżadem). Prawdopodobnie od niego wywodzą się współczesne alfabety: hebrajski, arabski, indyjskie i staroturecki. Alfabet aramejski służył w starożytności do zapisu języka aramejskiego (współcześnie język aramejski korzysta z alfabetu syryjskiego lub hebrajskiego).
Zobacz też
Aramejczycy
Abdżady
Języki semickie |
256 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Uczelnie%20medyczne%20w%20Polsce | Uczelnie medyczne w Polsce | Uczelnie medyczne w Polsce – wykaz działających w Polsce uczelni medycznych oraz podstawowych jednostek organizacyjnych (w tym wydziałów uniwersyteckich), kształcących na kierunku lekarskim.
Charakterystyka
Zgodnie z Ustawą z dnia 20 lipca 2018 r. Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce, uczelnia medyczna w Polsce jest uczelnią publiczną nadzorowaną przez ministra właściwego ds. zdrowia. Minister zdrowia nadzoruje zgodność działań uniwersytetów medycznych z przepisami prawa i statutem, a także prawidłowe wydatkowanie środków publicznych. W Polsce funkcjonuje 9 uniwersytetów medycznych, Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego (w latach 1950–1993 Akademia Medyczna im. Mikołaja Kopernika w Krakowie), Collegium Medicum Uniwersytetu Mikołaja Kopernika (w latach 1984–2004 Akademia Medyczna im. Ludwika Rydygiera w Bydgoszczy), Collegium Medicum Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego, Collegium Medicum Uniwersytetu Zielonogórskiego, 5 wydziałów uniwersytetów oraz 3 wydziały uczelni niepublicznych, na których dostępny jest kierunek lekarski.
Limit przyjęć nowych studentów na kierunek lekarski i lekarsko-dentystyczny dla konkretnej uczelni określa corocznie minister zdrowia w rozporządzeniu. W roku akademickim 2019/2020 na kierunek lekarski rekrutować mogło 21 uczelni, zaś na kierunek lekarsko-dentystyczny – 10.
Problemem polskich uczelni medycznych jest nepotyzm. Raport Komisji Europejskiej z października 2013 wskazuje, że znaczące jest w Polsce zjawisko zawłaszczenia przez rodziny lekarzy uniwersyteckich posad, katedr i klinik, które bywają przekazywane wewnątrz klanów lekarskich.
Pierwszym polskim uniwersytetem medycznym był utworzony 1 października 2002 Uniwersytet Medyczny w Łodzi, który powstał z połączenia Akademii Medycznej i Wojskowej Akademii Medycznej im. gen. dyw. Bolesława Szareckiego, mających siedziby w tym mieście. Przekształcenia kolejnych ośmiu akademii medycznych w uniwersytety medyczne miały miejsce w latach 2007–2012.
W roku akademickim 2014/2015 na uniwersytetach medycznych studiowało 59 691 osób.
Dzieje kształcenia medycznego w Polsce na poziomie akademickim sięgają drugiej połowy XIV w. W ufundowanym w 1364 przez króla Kazimierza Wielkiego krakowskim Studium Generale znalazły się trzy fakultety. Medycynę reprezentowało wówczas dwóch uczonych: profesor medycyny i zapewne profesor astronomii, do którego zadań należało prowadzenie wykładów z astrologii. Zajęcia odbywały się w zamku na Wawelu. Gdy w 1400 odnowiono krakowską akademię, jej pierwszy rektor Stanisław ze Skarbimierza podkreślił w mowie inauguracyjnej znaczenie wydziału lekarskiego.
Uniwersytety medyczne
Opracowano na podstawie danych Ministerstwa Zdrowia oraz poszczególnych uczelni. Liczba studentów według stanu w dniu 30 listopada 2014, w oparciu o dane Głównego Urzędu Statystycznego.
Uniwersytety z Collegium Medicum (Kolegium Nauk Medycznych)
Wydziały uniwersyteckie z kierunkiem lekarskim
Wydział Lekarski Uniwersytetu Opolskiego – uprawniony do prowadzenia studiów na kierunku lekarskim od roku akademickiego 2017/2018
Wydział Nauk o Zdrowiu i Kultury Fizycznej Uniwersytetu Technologiczno-Humanistycznego w Radomiu – uprawniony do prowadzenia studiów na kierunku lekarskim od roku akademickiego 2017/2018
Wydział Medyczny Collegium Medicum Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie – utworzony w 2018 roku. W 2019 roku uruchomiono rekrutację na studia na kierunku lekarskim
Wydział Nauk o Zdrowiu Uniwersytetu Humanistyczno-Przyrodniczego im. Jana Długosza w Częstochowie - studia na kierunku lekarskim zostały uruchomione od roku akademickiego 2022/2023
Uczelnie niepubliczne z kierunkiem lekarskim
Wydział Lekarski Krakowskiej Akademii im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego – utworzony 1 marca 2016; pierwsza rekrutacja na kierunek lekarski w 2016
Wydział Medyczny Uczelni Łazarskiego w Warszawie – uprawniony do prowadzenia studiów na kierunku lekarskim od roku akademickiego 2017/2018
Akademia Śląska (dawniej: Wyższa Szkoła Techniczna w Katowicach), Wydział Nauk Medycznych im. prof. Zbigniewa Religi w Zabrzu – uprawniony do prowadzenia studiów na kierunku lekarskim od roku akademickiego 2018/2019
Uczelnia Medyczna im. Marii Skłodowskiej-Curie w Warszawie - uprawnienia do prowadzenia jednolitych studiów magisterskich na kierunku lekarskim od roku akademickiego 2020/2021
Wydział Lekarski Akademii Medycznych i Społecznych Nauk Stosowanych w Elblągu - uprawniony do prowadzenia studiów na kierunku lekarskim od roku akademickiego 2022/2023
Przypisy
Listy uczelni w Polsce według dziedziny |
257 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Antonia | Antonia | Antonia – imię noszone przez przedstawicielki rzymskiego rodu Antoniuszy (Antonii)
Antonia Hybryda – wnuczka Marka Antoniusza Oratora
Antonia – żona Lucjusza Kaniniusza Gallusa
Antonia – żona Pythodorosa
Antonia Starsza – babka cesarza Nerona.
Antonia Młodsza – matka cesarza Klaudiusza
Klaudia Antonia – córka cesarza Klaudiusza
Zobacz też: Drzewo genealogiczne Antoniuszów
Miejscowości o nazwie Antonia w Polsce:
Antonia – wieś w woj. mazowieckim, w pow. ostrołęckim, w gminie Łyse
Antonia – wieś w woj. warmińsko-mazurskim, w pow. szczycieńskim, w gminie Rozogi
Inne:
Antonia – twierdza w starożytnej Jerozolimie broniąca dostępu do Świątyni Jerozolimskiej.
Antonia – imię żeńskie |
258 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Auto%20%28teatr%29 | Auto (teatr) | Auto – gatunek teatralny występujący w hiszpańskiej i niekiedy portugalskiej literaturze dawnej, zbliżony do misterium. Auto stanowiło jednoaktową alegoryczną sztukę o tematyce zaczerpniętej z Nowego Testamentu. Sztuki te wystawiane były w kościołach i na placach w związku z uroczystościami religijnymi. Szczególnie popularnym rodzajem auto było auto sacramental, związane przede wszystkim z uroczystościami Bożego Ciała.
Najstarszy zachowany utwór tego gatunku to Auto de los Reyes Magos (XII/XIII wiek). Inne to m.in. Auto dos Reis Magos i Auto da Sibila Casandra Gila Vicente.
Bibliografia
Urszula Aszyk, Auto [w:]
Dramat
Literatura hiszpańska
Teatr |
259 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Armata | Armata | Armata – działo o bliskim płaskiemu torze lotu pocisku, służące do ostrzeliwania celów będących na linii pola widzenia.
Dawniej:
termin na określenie artylerii; jej dowódca nosił tytuł „starszego nad armatą”;
broń miotającą pociski za pomocą prochu.
Wynaleziona przed 1280 rokiem w Chinach w postaci metalowej rury (lufy), wyrzucającej pociski w stronę wroga za pomocą prochu strzelniczego. W Europie znana od 1326 jako bombarda. Pierwszą pewną informacją o wykorzystaniu armat w polu jest wzmianka o ich użyciu przez Anglików 26 sierpnia 1346 r. w Bitwie pod Crécy.
Z armat wyodrębniły się:
broń ręczna (aktualnie nie zaliczana do armat):
karabin – poprzednio: ręczna puszka, hakownica, muszkiet,
pistolet – poprzednio: krócica – np. Vis,
rewolwer;
działa:
haubica;
współczesne armaty, np. armata wz. 02/26;
granatniki np. granatnik wz. 36;
moździerze.
Najpotężniejszymi pod względem kalibru były działa okrętowe (np. japońskie pancerniki „Yamato” i „Musashi” miały działa kalibru 460 mm), kolejowe (np. niemiecka Dora miała kaliber 800 mm) i obrony wybrzeża (były to najczęściej działa kolejowe lub okrętowe zamontowane na wybrzeżu). Historycznie największy kaliber posiada nie działo „Car-puszka” z 1586 r., przechowywane do dziś na Kremlu moskiewskim (890 mm), lecz amerykańskie działo doświadczalne Little David (zwane w niektórych źródłach moździerzem) o kalibrze 914 mm.
Obecnie działa kalibru ponad 240 mm są wielką rzadkością. W praktyce najczęściej stosuje się działa o kalibrze do 155 mm (na lądzie) oraz do 130 mm (na okrętach).
Typowa armata współczesna składa się z następujących elementów:
lufy,
hamulca wylotowego,
łoża (łoże górne i łoże dolne),
mechanizmu podniesieniowego i kierunkowego,
kołyski,
zamka,
tylca (tylko w małokalibrowych armatach automatycznych),
oporopowrotnika.
Niektóre armaty posiadają również przedmuchiwacz lufy (najczęściej eżektorowy, rzadziej na sprężone powietrze).
Zobacz też
Nadarmata
Haubicoarmata
Laweta
Grono
Przodek
Jaszcz
Przypisy
Bibliografia |
260 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Apollo%2011 | Apollo 11 | Apollo 11 – misja kosmiczna, której głównym celem było pierwsze lądowanie człowieka na Księżycu. Lądowanie nastąpiło 20 lipca 1969 roku o godzinie 20:17:40 UTC w miejscu o współrzędnych 0°40′26.69″N i 23°28′22.69″E. Lot Apollo 11 był elementem szerszego programu Apollo.
W 1961 roku prezydent USA, John F. Kennedy ogłosił, że Amerykanie wylądują na Księżycu przed upływem dekady. Inżynierowie musieli zbudować rakietę na tyle silną, by doleciała do Księżyca oraz statek kosmiczny zdolny odbyć tę podróż w obie strony. Pomocne okazały się doświadczenia twórcy rakiety V2, Wernhera von Brauna. Zbudowano rakietę Saturn V, która miała wynieść statki kosmiczne Apollo.
Rakieta wraz z modułem załogowym miała 111 metrów wysokości, a całkowita masa startowa wynosiła prawie 3000 ton.
Podstawowe dane
źródło:
Statek kosmiczny: CSM-107 „Columbia”, LM-5 „Eagle”, „Tranquility Base”
Rakieta nośna: SA-506
Stanowisko startowe: 39A
Start: 16 lipca 1969, 9:32:00 EDT
Azymut startu: 72,1°
Orbita okołoziemska: 185,9 × 183,2 km
Orbity okołoksiężycowe:
Orbita początkowa: 314,3 × 111,1 km
Orbita kołowa: 122,4 × 100,9 km
Orbita podejścia do lądowania (LM): 108,3 × 14,4 km
Współrzędne miejsca lądowania: 0,674°N, 23,473°E
Lądowanie na Księżycu: 20 lipca 1969, 16:17:39 EDT
Pierwszy krok człowieka na Księżycu: 20 lipca 1969, 22:56:15 EDT
Start z powierzchni Księżyca: 21 lipca 1969, 13:54:00 EDT
Orbita postartowa LM: 88,9 × 17,4 km
Orbita końcowa (po dokowaniu LM i CSM): 116,7 × 104,6 km
Czas trwania misji: 195 godz. 18 min. 35 s.
Wodowanie: 24 lipca 1969, 12:50:35 EDT
Rakieta nośna i statek kosmiczny
źródło:
Czas dostarczenia elementów do KSC (Kennedy Space Center)
Statek kosmiczny
CSM: styczeń 1969
LM: styczeń 1969
Rakieta nośna
Pierwszy stopień (S-IC): luty 1969
Drugi stopień (S-II): luty 1969
Trzeci stopień (S-IVB): styczeń 1969
Instrument Unit (UI): luty 1969
Masa startowa rakiety i statku kosmicznego: 2 938 315 kg
Masa umieszczona na orbicie okołoziemskiej: 135 102 kg
Masa umieszczona na orbicie okołoksiężycowej: 32 676 kg
Główny cel misji
Przeprowadzenie lądowania załogowego statku kosmicznego na Księżycu i powrót na Ziemię. Cel osiągnięty.
Opis celów misji i eksperymentów
źródło:
Pobranie próbki awaryjnej gruntu księżycowego (contingency sample). Próbka pobierana natychmiast po opuszczeniu lądownika LM, na wypadek, gdyby astronauci musieli przerwać pracę na powierzchni Księżyca i powrócić na Ziemię.
Wyjście astronautów na powierzchnię, przeprowadzenie EVA i powrót do lądownika.
Praca na powierzchni z wykorzystaniem EMU (Extravehicular Mobility Unit). Skafander kosmiczny astronauty, wraz z przenośnym systemem podtrzymywania życia.
Uzyskanie danych o wpływie pracy silnika DPS i silników RCS (Reaction Control System, system silników, służących do kontroli orientacji statku w przestrzeni)) na lądownik LM, oraz danych o zachowaniu nóg lądownika i dyszy silnika DPS po lądowaniu.
Uzyskanie danych o charakterystyce powierzchni Księżyca poprzez obserwację skutków pracy silnika DPS w miejscu lądowania.
Pobranie próbek gruntu.
Określenie położenia lądownika na powierzchni Księżyca (cel osiągnięty częściowo).
Ocena wpływu warunków panujących na Księżycu na percepcję wzrokową astronautów.
Ustawienie aparatury naukowej EASEP.
Badanie składu chemicznego i składu izotopowego wiatru słonecznego.
Przeprowadzenie badań geologicznych. Cel osiągnięty częściowo.
Przeprowadzenie transmisji telewizyjnej podczas pobytu na Księżycu.
Wykonanie dokumentacji fotograficznej pobytu astronautów na Księżycu.
Wodowanie
źródło:
Miejsce wodowania: Środkowy Pacyfik, 13°18′N, 169°09′W
Pozycja: stabilna II (wierzchołkiem do dołu)
Okręt ratowniczy: USS Hornet
Podjęcie załogi: 24 lipca 1969, 13:53 EDT
Podjęcie statku: 24 lipca 1969, 15:58 EDT
Przygotowania
Symulację lądowania i poruszania się po nieznanym gruncie przeprowadzono w stanie Arizona i na Islandii.
Przebieg misji
Załogę stanowili:
Neil Armstrong – dowódca
Buzz Aldrin – pilot modułu księżycowego (lądownika)
Michael Collins – pilot modułu dowodzenia.
Start nastąpił 16 lipca 1969 z Centrum Lotów Kosmicznych na Canaveral (w tym czasie oficjalnie Cape Kennedy). Początek lotu Apollo 11 spędził na orbicie okołoziemskiej, następnie udał się w trasę liczącą km. Ponieważ lądownik znajdował się pod modułem załogowym, wykonano operację polegającą na tymczasowym odłączeniu modułu księżycowego, obrocie reszty statku o 180° i ponownym przyłączeniu lądownika, który teraz umieszczony był z przodu. Szczegóły tej operacji są omówione w podrozdziale Lot do orbity Księżyca rozdziału Profil misji Apollo. Po trzech dniach Apollo 11 wszedł na orbitę Księżyca. Armstrong i Aldrin przeszli do modułu księżycowego, który został odłączony i rozpoczął historyczne lądowanie. Astronauci wylądowali na Księżycu 20 lipca 1969 roku. Wkrótce Neil Armstrong przekazał Ziemi radosną wiadomość – „Orzeł wylądował”.
Pobyt na powierzchni Księżyca
Kiedy 21 lipca 1969, o godz. 2:56 UTC, Armstrong zszedł po drabince i postawił stopę na pokrytej pyłem powierzchni Srebrnego Globu, wygłosił słowa, które przeszły do historii: . Złośliwi zaznaczają, że przejęty Armstrong zapomniał o jednym słowie, przez co cała fraza straciła sens: zamiast „It’s one small step for a man, but one giant leap for mankind” powiedział „It’s one small step for man” (bez „a”), przez co zdanie w rzeczywistości oznaczało „to mały krok dla ludzkości, ale wielki skok dla ludzkości”. NASA tłumaczyła, że zdanie było kompletne, a feralnego słowa nie było słychać przez zakłócenia na łączach. W 2006 roku Peter Ford, informatyk z Australii dowiódł, że pechowe „a” Armstrong jednak wypowiedział.
Następnie wyszedł Aldrin i obaj astronauci przeprowadzili badania naukowe, ustawili amerykańską flagę i zebrali 21,7 kilogramów kamieni, piasku i pyłu. Próbki przywiezione przez Apollo 11 zostały zebrane w czterech fazach. Po zejściu na powierzchnię Srebrnego Globu, Armstrong zebrał kilka odłamków skał w plastikowy woreczek. Te „rezerwowe próbki” zapewniały nieco materiału księżycowego na wypadek konieczności nagłego przerwania wyprawy i przedwczesnego powrotu na Ziemię. Nieco później zebrał łopatką większą ilość materii księżycowej do metalowego zasobnika. Następnie zebrał „próbki udokumentowane”, na które składały się obiekty starannie wybrane na podstawie ich wartości geologicznych. Armstrong robił zapisy i fotografował miejsce znalezienia i pozycję tych minerałów. Z kolei zostały wydobyte próbki za pomocą specjalnych narzędzi spod powierzchni Księżyca. Po wodowaniu Apollo 11 próbki przewieziono dwoma śmigłowcami na wyspę Johnson, potem dwoma samolotami do Houston, a wreszcie samochodem do Księżycowego Laboratorium Odbiorczego LRL (Lunar Receiving Laboratory). Wstępne badania przeprowadzone zostały przez specjalny Zespół Badań Wstępnych (PET) w Ośrodku Kosmicznych Lotów Załogowych w Houston (Teksas). Próbki zostały oddane do dyspozycji 106 naukowców w Stanach Zjednoczonych i 36 badaczy ośmiu innych krajów. Umieścili też tabliczkę z napisem: „W tym miejscu ludzie z planety Ziemia po raz pierwszy postawili stopę na Księżycu. Lipiec 1969. Przybywamy w pokoju dla dobra całej ludzkości”. Po 21 godzinach i 36 minutach spędzonych na Księżycu astronauci powrócili do modułu dowodzenia, gdzie czekał na nich Michael Collins. Droga powrotna minęła bez przeszkód. 24 lipca 1969 r. Apollo 11 wodował na Oceanie Spokojnym w odległości 1460 km na południowy zachód od Wysp Hawajskich i 21 kilometrów od czekającego lotniskowca USS Hornet. Ze względu na pogarszającą się pogodę miejsce lądowania zostało przesunięte o 400 km. W 195 godzinie 7 minucie ekipa ratownicza nawiązała kontakt wzrokowy z kapsułą. Operacje ratownicze miały jednak przebieg inny niż w czasie dotychczasowych lotów, gdyż uznano za konieczne poddanie selenonautów kwarantannie biologicznej. Dlatego zrzuceni ze śmigłowca płetwonurkowie podali najpierw załodze specjalne skafandry biologiczne i dopiero po przebraniu się w nie, zostali podniesieni do kabiny śmigłowca. Jednocześnie kabina poddana została dezynfekcji. Po przeniesieniu na lotniskowiec Hornet selenonauci natychmiast przeszli do specjalnej kabiny kwarantannowej (Mobile Quarantaine Facility – MQF), w niej zostali przewiezieni na Wyspy Hawajskie. W Fort Island kontener został załadowany na pokład samolotu C-141. Samolot dostarczył załogę do Bazy Sił Powietrznych Ellington w Teksasie, skąd kontener został przewieziony do centrum kosmicznego w Houston w Teksasie, gdzie przeszli do stałego pomieszczenia kwarantannowego. Kwarantanna trwała do 11 sierpnia i tak jak przewidywano, dała wynik całkowicie negatywny. Kabina Apollo 11 obecnie jest eksponatem w National Air and Space Museum w Waszyngtonie.
Po misji Apollo 11 na Księżycu lądowało jeszcze pięć statków z załogą ludzką. Ostatnia misja odbyła się w grudniu 1972. (Apollo 17). Od tamtego czasu nikt nie lądował na Księżycu.
Eksperymenty naukowe
Zestaw do eksperymentów naukowych EASEP (Early Apollo Scientific Experiment Package) składał się z dwóch urządzeń: PSEP (zestaw sejsmometrów pasywnych, Passive Seismic Experiments Package), przeznaczonego do badań aktywności sejsmicznej i odbłyśnika laserowego LRRR (Laser Ranging Retro-Reflector). Oba urządzenia razem miały masę około 75 kilogramów i zajmowały około 0,3 m³. PSEP składał się z czterech głównych podsystemów: osłon zapewniających ochronę termiczną i ochronę przed uszkodzeniami mechanicznymi, które mogłyby być skutkiem wstrząsów i wibracji; układ zasilania w energię elektryczną, wykorzystującego baterie słoneczne o mocy od 34 do 46 watów; układu transmisji danych i zestawu sejsmometrów bezwładnościowych, służących do rejestrowania drgań Księżyca o niskiej i o wysokiej częstości. Pierwsze dane z PSEP zaczęły płynąć natychmiast; urządzenie rejestrowało drgania spowodowane poruszaniem się astronautów po powierzchni Księżyca i w lądowniku.
Aparatura PSEP wyposażona została w specjalny grzejnik radioizotopowy ALRH (z ang. Apollo Lunar Radioisotopic Heater). Grzejnik ten dostarczał ciepło do ogrzewania aparatury PSEP w czasie nocy księżycowej celem zabezpieczenia przed uszkodzeniem na skutek zbyt silnego ochłodzenia. Grzejnik składał się z dwóch jednostek grzejnych, zawierających około 30 g izotopu . Jego rozpad był źródłem ciepła – moc cieplna wynosiła 15 W, masa około 2 kg, a masa całego sejsmometru – 45 kg.
Krzemowy panel odbłyśnika został wyposażony w mechanizmy umożliwiające precyzyjne skierowanie go w stronę Ziemi. Odbijając wysłane z Ziemi wiązki laserowe, odbłyśnik umożliwił dokładne zmierzenie odległości, jaka dzieli nas od Księżyca. Dzięki niemu zmierzono także promień Księżyca i badano ruch centrum masy naszego satelity. Z odbłyśnika korzystało Obserwatorium McDonalda w Fort Davis w Teksasie, Obserwatorium Licka na Mount Hamilton w Kalifornii i należące do Uniwersytetu Arizony obserwatorium Catalina Station.
Poza tym astronauci umieścili na powierzchni Księżyca płat folii do „chwytania” cząstek wiatru słonecznego (Solar Wind Experiment). Posłużono się paskiem aluminiowej folii o grubości kilku dziesiątych części milimetra, rozpiętej na ustawionym pionowo pręcie. W tym celu Aldrin wybrał oświetlone przez Słońce miejsce na północ od LM. Folia zawieszona była na stojaku na okres ponad dwie godzin (do zakończenia EVA). Przez ten czas padały na nią cząstki wiatru słonecznego. Celem doświadczenia było wychwycenie naładowanych elektrycznie cząstek, składników wiatru słonecznego, które nie docierają do Ziemi, chronionej silnym polem magnetycznym, by określić ich zawartość w wietrze słonecznym. Folia została zwinięta przed powrotem lunonautów do lądownika, zamknięta w pojemniku wraz z workiem zawierającym próbki gruntu i przywieziona na Ziemię do zbadania. W laboratorium w Szwajcarii stwierdzono w niej obecność wielu cząstek gazów szlachetnych o dużych masach, co stanowiło interesujące odkrycie. Autorem tego eksperymentu, odpowiedzialnym za przeprowadzenie badań był dr J. Geiss z Uniwersytetu w Bernie. Astronauci wykonywali też filmy i zdjęcia, posługując się kamerą Maurer i aparatem fotograficznym Hasselblad oraz specjalnym aparatem do rejestrowania bliskich, stereometrycznych ujęć powierzchni Księżyca.
Podsumowanie
źródło:
Pierwsze lądowanie człowieka na Księżycu
Pierwsze wyjście lunonautów na powierzchnię Księżyca
Pierwszy sejsmometr na Księżycu
Pierwszy odbłyśnik laserowy na Księżycu
Pierwszy eksperyment do badania wiatru słonecznego na Księżycu
Pierwsze próbki gruntu księżycowego dostarczone na Ziemię
Pierwsze wykorzystanie Mobile Quarantine Facility i Lunar Receiving Laboratory (przewoźnego kontenera, przeznaczonego do kwarantanny astronautów po powrocie na Ziemię oraz specjalnego laboratorium do badania próbek gruntu księżycowego)
Uwagi
źródło:
Pierwsza księżycowa misja przebiegła zgodnie z planem. Podczas manewru TLI (, odpalenie silnika w celu umieszczenia statku na trajektorii lotu w kierunku Księżyca) konieczna była tylko jedna korekta trajektorii. Podobnie podczas manewru TEI (, odpalenie silnika w celu opuszczenia orbity okołoksiężycowej) wykonano tylko jedno uruchomienie korekcyjne. Bazując na doświadczeniach misji Apollo 10, Apollo 11 został umieszczony na nieznacznie eliptycznej orbicie. Sądzono, że orbita zostanie ukołowiona przed spotkaniem z powracającym lądownikiem wskutek niejednorodności pola grawitacyjnego Księżyca. Jednak pomiary wykazały, że proces ten postępuje zbyt wolno, by można go było zastosować w praktyce.
Uruchomienie silnika DPS i rozpoczęcie procedury lądowania nastąpiło we właściwym momencie, w najniższym punkcie orbity podejścia do lądowania. Lądowanie LM odbiegło o około 7 kilometrów od planowanego. Było to skutkiem manewrów mających na celu korekty orientacji statku, wykonywanych w trakcie dwóch ostatnich okrążeń Księżyca. W ostatniej fazie podejścia astronauci zauważyli, że lądownik kieruje się do obszaru pokrytego skałami o średnicy od półtora do trzech metrów. Armstrong przejął sterowanie i skierował LM o 300 metrów dalej.
Lunonauci szybko zaadaptowali się do warunków panujących na Księżycu i przeprowadzili spacer kosmiczny zgodnie z planem. Astronauci zgromadzili 21,6 kg gruntu i skał, w tym dwie próbki rdzeniowe. Jednak z trudem udało się zagłębić próbnik na 15–20 cm. Poza lądownikiem selenonauci spędzili dwie i pół godziny.
Kalendarium misji
Kalendarium misji Apollo 11:
Środa, 16 lipca 1969:
13.32 GMT – Apollo 11 startuje z Przylądka Kennedy’ego na Florydzie. Cel wyprawy: „Przeprowadzenie załogowego lotu na Księżyc, wylądowanie i powrót na Ziemię”. Pojazd składa się z modułu dowodzenia i modułu serwisowego „Kolumbia” oraz przedziału księżycowego „Orzeł”.
Czwartek, 17 lipca:
16.17 GMT – Zapłon głównego silnika celem skorygowania kursu na Księżyc.
20.00 GMT – Astronauci przeprowadzają 50-minutową transmisję telewizyjną na Ziemię, pierwszą z serii kolorowych transmisji telewizyjnych z pokładu statku.
Piątek, 18 lipca:
20.40 GMT – Załoga rozpoczyna najdłuższą, bezpośrednią transmisję telewizyjną z kosmosu, trwającą godzinę i 36 minut, podczas gdy Armstrong i Aldrin szykują się do przejścia do „Orła” celem przeprowadzenia inspekcji układów.
Sobota, 19 lipca:
03.12 GMT – Apollo 11 mija punkt, w którym siła grawitacyjna Księżyca przezwycięża siłę przyciągania Ziemi. Statek porusza się z prędkością 912 m/s (3283 km/h) i znajduje się już tylko o nieco ponad 60 000 kilometrów od celu.
16.58 GMT – Załoga otrzymuje pozwolenie na wejście statku na orbitę okołoksiężycową (LOI) (lunar orbit injection – wejście na orbitę okołoksiężycową).
17.13 GMT – Pojazd znika po raz pierwszy za Księżycem, tracąc w ten sposób przejściowo łączność z Ziemią, lecąc na wysokości 572,2 km. W czasie czternastu godzin lotu w strefie wpływu Księżyca prędkość stopniowo wzrastała do wartości 8409 km/h.
17.22 GMT – Pojazd wchodzi na orbitę okołoksiężycową. Na 5 minut i 57 sekund zostaje włączony silnik modułu serwisowego. Spowodowało to zmniejszenie prędkości do 5227 km/h i wprowadziło Apollo 11 na eliptyczną orbitę, której odległość od powierzchni Księżyca wynosiła od 111 do 315 kilometrów. Przebieg tego manewru był niemal idealny.
17.46 GMT – Łączność z Ziemią zostaje ponownie nawiązana w chwili wynurzenia się statku spoza Księżyca.
19.56 GMT – 34-minutowa transmisja telewizyjna obrazów powierzchni Księżyca.
23.22 GMT – Armstrong i Aldrin udają się do „Orła” celem przeprowadzenia kontroli układów.
Niedziela, 20 lipca:
17.47 GMT – „Orzeł” oddziela się od „Kolumbii”. Armstrong melduje: „Orzeł ma skrzydła”.
20.17 GMT – „Orzeł” z Armstrongiem i Aldrinem na pokładzie, ląduje na Srebrnym Globie. Armstrong melduje: „Orzeł” wylądował.
Poniedziałek, 21 lipca:
02.56 GMT – Armstrong schodzi na powierzchnię Księżyca, stając się pierwszym człowiekiem, stawiającym nogę na innym ciele niebieskim. Telewizja przekazuje to wydarzenie milionom ludzi na całym świecie. W przeciwieństwie do innych telewizyjnych transmisji Apolla 11, obrazy te zostają nadane techniką czarno-białą.
03.14 GMT – Aldrin schodzi na powierzchnię Księżyca.
03.41 GMT – Armstrong i Aldrin umieszczają narodową flagę Stanów Zjednoczonych na pokrytym pyłem gruncie, zbierają próbki skał i rozkładają sprzęt naukowy.
03.48 GMT – Prezydent Richard Nixon przemawia do Armstronga i Aldrina z Białego Domu z odległości kilometrów.
04.57 GMT – Aldrin powraca do „Orła”.
05.09 GMT – Armstrong powraca do „Orła”.
17.54 GMT – Start z Księżyca po spędzeniu przez Armstronga i Aldrina 21 godzin i 37 minut na jego powierzchni.
21.35 GMT – „Kolumbia” styka się „nos w nos” z „Orłem” na wysokości 110 kilometrów nad powierzchnią Księżyca.
Wtorek, 22 lipca:
04.56 GMT – Zapłon silnika celem umieszczenia statku na trajektorii wiodącej ku Ziemi.
Środa, 23 lipca:
01.02 GMT – Kolorowa transmisja telewizyjna ukazuje trójkę astronautów podczas posiłku.
19.44 GMT – Apollo 11 mija punkt leżący w połowie drogi między Księżycem a Ziemią.
23.05 GMT – Ostatnia transmisja telewizyjna z Apollo 11 ukazuje zbliżającą się Ziemię.
Czwartek, 24 lipca;
16.20 GMT – Przedział załogowy oddziela się od silnikowego, mieszczącego główny silnik rakietowy i szereg niepotrzebnych już instrumentów.
16.35 GMT – Przedział załogowy wchodzi w atmosferę ziemską na wysokości 120 kilometrów.
16.50 GMT – Apollo 11 woduje bezpiecznie na falach Oceanu Spokojnego, w odległości 1460 kilometrów na południowy zachód od Hawajów.
Niewykorzystany komunikat o śmierci astronautów
W Archiwach Narodowych w Waszyngtonie znajduje się kopia notatki z 18 lipca 1969, zatytułowanej Na wypadek katastrofy na Księżycu. Notatka zawiera tekst orędzia, które prezydent Richard Nixon miał wygłosić, gdyby astronauci nie byli w stanie powrócić na Ziemię:
Po orędziu łączność radiowa z uwięzionymi na księżycu astronautami miała zostać przerwana, a kapłan miał, w nawiązaniu do ceremoniału morskich pogrzebów, powierzyć dusze umierających astronautów „Najgłębszej z głębi”.
Teorie spiskowe
Istnieją teorie spiskowe twierdzące, że lądowania amerykańskich wypraw programu Apollo na Księżycu w latach 1969–1972 były mistyfikacją. Zwolennicy tego poglądu uważają, że amerykańscy astronauci nie wylądowali na Księżycu, a NASA sfałszowała zdjęcia, próbki skał księżycowych i inne dowody tego wydarzenia.
Według wyników sondażu opinii publicznej przeprowadzonego w Stanach Zjednoczonych w 1999 roku przez Instytut Gallupa, na pytanie, czy wierzą, że lądowanie na Księżycu zostało sfingowane, twierdząco odpowiedziało 6% ankietowanych.
W 2001 roku stacja telewizyjna FOX poświęciła tym teoriom spiskowym specjalny godzinny program zatytułowany Conspiracy Theory: Did We Really Land on the Moon? (dosł. Teoria spiskowa: Czy naprawdę wylądowaliśmy na Księżycu?).
Istnieje szereg stron internetowych i publikacji zarówno prezentujących, jak i odpierających zarzuty zwolenników tej teorii spiskowej. Temu zagadnieniu poświęcona jest również w całości jedna ze stron internetowych agencji NASA.
Polacy biorący udział w przygotowaniach do misji
Werner Ryszard Kirchner – były pilot myśliwców, przedwojenny absolwent szkoły w Dęblinie, opracował paliwo do lądownika księżycowego.
Stanley Stanwyck-Stankiewicz – doktor inżynier i naukowiec, absolwent Politechniki Kalifornijskiej. Opracował urządzenie do określania w drodze analizy ilościowej ilości powietrza rozpuszczanego w pojeździe kosmicznym w ramach pętli chłodzącej.
Pozostałe informacje
Apollo Guidance Computer (AGC), komputer znajdujący się na pokładzie modułu księżycowego Apollo 11, był taktowany zegarem 40 kHz, a więc ponad 100 tys. razy wolniejszym niż w dzisiejszym przeciętnym laptopie. Sprzęt komputerowy, w który był wyposażony Apollo 11, był ówczesnym „cudem techniki”. Miał masę 32 kilogramów i został zaprojektowany w 1966 w Instytucie Technicznym Massachusetts. Korzystał z dwóch typów pamięci: stałej (74 kB) i kasowalnej, będącej odpowiednikiem pamięci RAM (4 kB).
Członkowie poprzedniego dnia zjedli obiad z Charlesem Lindberghiem, który przyjechał, by życzyć im szczęścia.
Michael Collins po wielu latach zwierzył się, że prześladował go tylko jeden strach: bał się, że mógłby zostać zmuszony wrócić na Ziemię bez towarzyszy.
Zobacz też
trankwilityt
Przypisy
Linki zewnętrzne
Apollo 11 w HD (wideo)
Remembering Apollo 11
Przebieg misji Apollo 11 sekunda po sekundzie
Apollo 11 in Real Time
Program Apollo
Załogowe loty kosmiczne w 1969 |
262 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Apollo%2011%20%28archeologia%29 | Apollo 11 (archeologia) | Apollo 11 – jaskinia w południowej Namibii, w górach Huns, w dolinie rzeki Oranje. Stanowisko archeologiczne. Została nazwana na cześć misji kosmicznej Apollo 11, która powróciła na Ziemię w dniu rozpoczęcia prac wykopaliskowych.
Prace wykopaliskowe w jaskini, pod kierownictwem Wolfganga Ericha Wendta, zostały przeprowadzone w latach 1969-1972. Bardzo długa sekwencja warstw stratygraficznych obejmuje poziomy od późnego plejstocenu do holocenu, datowane na okres między 130 a 6 tys. lat temu. W trakcie prac archeologicznych odkryto ponad 50 tysięcy kości zwierzęcych oraz wyrobów kamiennych z okresu środkowego i górnego paleolitu.
Wśród znalezisk z Apollo 11 znajdują się kamienne płytki pokryte realistycznymi malowidłami z przedstawieniami zwierząt, będące najstarszymi znanymi przykładami sztuki figuratywnej z terenu Afryki. Najstarsze z tych malowideł pochodzą z warstw datowanych na ok. 28 000 lat temu, są więc współczesne sztuce oryniacko-graweckiej w zachodniej Europie.
Przypisy
Jaskinie w Namibii
Stanowiska archeologiczne w Namibii
Stanowiska sztuki prehistorycznej w Afryce |
263 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Alcatraz | Alcatraz | Alcatraz Island – wyspa na Zatoce San Francisco. W języku hiszpańskim zwana jest Wyspą Głuptaków (hiszp. Isla de los Alcatraces), a w angielskim nazywana także Skałą (ang. The Rock). Znajduje się na niej nieczynne już więzienie o zaostrzonym rygorze, działające od 1934 do 1963 roku. Zamknięte zostało głównie z powodu wysokich kosztów utrzymania, błędów konstrukcyjnych i powstających uszkodzeń betonowych elementów poprzez słone, nadmorskie powietrze.
Główny budynek więzienny został wybudowany w latach 1909–1912.
Więzienie nie jest jedyną atrakcją turystyczną wyspy Alcatraz. Miłośnicy przyrody i architektury mogą tam napotkać siedliska wielu gatunków roślin i ptaków (zwłaszcza mew), które w marcu zakładają gniazda.
Na wyspie znajdują się też ślady trwającej dwa lata (1969–1971) okupacji wyspy przez Indian, np. ruiny małego osiedla mieszkalnego przyległego do więzienia.
Więźniowie i ucieczki
Oficjalnie przez 29 lat działalności więzienia odnotowano 14 prób z udziałem 34 więźniów, w tym dwóch, którzy próbowali uciec dwa razy; sześciu uciekinierów zastrzelono, dwóch utonęło, pięciu nie odnaleziono, pozostałych złapano. Dwóch wydostało się z wyspy, ale zostało pojmanych, jeden w 1945, drugi w 1962 roku.
Podczas najsłynniejszej próby ucieczki w dniu 11 czerwca 1962 roku trzech uciekinierów (Frank Morris oraz bracia John i Clarence Angilowie) zdołało wydostać się za mury więzienia. Przeprowadzono zakrojone na szeroką skalę poszukiwania, aby odnaleźć zbiegłych więźniów. Stróże prawa byli pewni, że odnajdą ich ciała, ale nigdy im się to nie udało. Na podstawie opowieści o tych ucieczkach powstało kilka filmów, m.in. Ucieczka z Alcatraz z Clintem Eastwoodem. Fakt, iż przez wiele lat nie było o uciekinierach żadnej wieści i że wyjawienie informacji o ich losach gwarantowałoby sławę i pieniądze, zdawało się świadczyć, że żadna z ucieczek nie była udana. W 2018 roku ujawniono jednak, iż w 2013 policja otrzymała list, którego nadawca przedstawiał się jako John Angil, potwierdzał udaną ucieczkę całej trójki w czerwcu 1962, wraz z prośbą o łagodny wymiar kary i opiekę medyczną (związaną z chorobą psychiczną), w zamian za ujawnienie miejsca swojego fałszywego pobytu
Alcatraz w filmach i serialach
Morderstwo pierwszego stopnia – film z roku 1995, reżyseria: Marc Rocco, scenariusz: Dan Gordon, wyst.: Christian Slater, Kevin Bacon, Gary Oldman.
Ucieczka z Alcatraz – film wyreżyserowany przez Don Siegela opowiadający historię o ucieczce Franka Morrisa oraz braci Johna i Clarence'a Anglinów, która miała miejsce 11 czerwca 1962 roku.
Przetrwać Alcatraz – 45 minutowy dokument transmitowany na kanale Discovery Historia. Ukazuje codzienne życie odsiadujących tam wyroki skazańców.
Twierdza – film z 1996 roku, reżyseria: Michael Bay, wyst.: Sean Connery, Nicolas Cage, Ed Harris.
Ptasznik z Alcatraz – film z 1962 roku, reżyseria: John Frankenheimer, wyst.: Burt Lancaster, Telly Savalas.
Zbieg z Alcatraz (Point Blank, 1967)
Strażnik prawa – amerykański film sensacyjny z 1976 roku, reżyseria: James Fargo. Jest to trzecia część serii o Brudnym Harrym. W Polsce znany także jako Egzekutor.
Alcatraz serial z 2012, producentem wykonawczym jest J.J. Abrams
Pogromcy mitów – w 8 odcinku 1 sezonu została odtworzona ucieczka z 11 czerwca 1962.
X-Men 3: Ostatni bastion – film z roku 2006, reżyseria: Brett Ratner, scenariusz: Simon Kinberg, Zak Penn, wyst.: Hugh Jackman, Halle Berry, Ian McKellen, Patrick Stewart.
Tajemnice i zagadki przeszłości – 4 odcinek 1 sezonu.
Ulice San Francisco – 5 odcinek 2 sezonu pt. Going Home
Księga Ocalenia – film z 2010 roku, reżyseria: Albert oraz Alles Hughes, wyst.: Denzel Washington, Gary Oldman
Zobacz też
Nusa Kambangan
Przypisy
Bibliografia
Opisy ucieczek więźniów pochodzą z programu Wielkie ucieczki w historii (Discovery Channel).
Linki zewnętrzne
Amerykańska strona o Alcatraz
Amerykańska strona muzeum wyspy Alcatraz
Wyspy w zatoce San Francisco
Więzienia w Stanach Zjednoczonych
San Francisco |
265 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Autotransformator | Autotransformator | Autotransformator to specjalny transformator, w którym jest tylko jedno uzwojenie spełniające jednocześnie rolę pierwotnego i wtórnego. Autotransformator może mieć przekładnię stałą (stały stosunek liczby zwojów uzwojeń pierwotnego i wtórnego) lub też zmienną.
Autotransformator używany jest w elektroenergetyce (zamiast transformatora) gdy zachodzi potrzeba transformacji napięcia z niewielką przekładnią (np. 220 kV/110 kV), wiąże się to bowiem z oszczędnością materiałów zużytych na budowę urządzenia, łatwiejszym transportem itd. Moc własna autotransformatora różni się od jego mocy przechodniej i dla niewielkich wartości przekładni (np. dwukrotne obniżenie napięcia) autotransformator charakteryzuje się współczynnikiem stosunku mocy do wielkości urządzenia lepszym niż ma to miejsce dla transformatora. Autotransformatory elektroenergetyczne często pracują ze stałą przekładnią, lub zmienianą skokowo przez odczepy.
W laboratoriach często używane są autotransformatory z płynną regulacją z uzwojeniem nawiniętym na toroidalnym rdzeniu. Zmianę przekładni uzyskuje się przez przesuwanie szczotki węglowej, zazwyczaj bezpośrednio przymocowanej do odpowiedniego pokrętła. Umożliwia to płynną regulację napięcia przeważnie w zakresie 0% - 130% napięcia zasilania lub rzadziej 90%-110%.
Stosuje się również trójfazowe autotransformatory, które w praktyce zbudowane są z trzech urządzeń jednofazowych, w których wszystkich szczotki są przymocowane do tego samego elementu obracającego. Zmiana położenia pokrętła pozwala więc na jednoczesną regulację napięcia we wszystkich fazach.
Autotransformator nie zapewnia separacji galwanicznej, gdyż istnieje połączenie elektryczne pomiędzy obwodami wejścia i wyjścia.
Firma General Radio Corporation przez wiele lat (od 1934 roku) produkowała autotransformatory pod zarejestrowanym znakiem towarowym Variac (ang. VARIable AC transformer - regulowany transformator prądu przemiennego).
W praktyce najczęściej występują autotransformatory jedno i trójfazowe z odczepami pozwalające na skokową zmianę napięcia wyjściowego oraz autotransformatory z tak zwaną płynną regulacją napięcia wyjściowego. Autotransformatory z uwagi na mniejsze zużycie materiałów znajdują wiele zastosowań w przemyśle i energetyce. Ciekawą aplikacją są autotransformatory rozruchowe wykorzystywane podczas rozruchu silników indukcyjnych dużej mocy.
Przypisy
Transformatory
sv:Transformator#Enkellindade transformatorer |
266 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Allah | Allah | Allah (, Allāh, wym. [], ) – w języku arabskim słowo oznaczające abrahamicznego Boga.
Początkowo słowo Allah było wykorzystywane zarówno przez Arabów do określania boga Księżyca – Sina, wywodzącego się od sumeryjskiego boga księżyca Nanny, jak i przez chrześcijańskich Arabów do określania Boga. Pomimo że jest tradycyjnie kojarzone z islamem, słowo Allah nie jest specyficzne dla tej religii. Także wśród przedislamskich i chrześcijańskich Arabów słowami Allah/Alihah oznaczającymi to samo co u żydów Eloh/Elohim określano Boga w rozumieniu monoteistycznym. Słowo Allah występuje między innymi na inskrypcji z Umm al-Dżimal. Od czasów Mahometa zaczęło ono oznaczać dla muzułmanów w języku arabskim wyłącznie abrahamicznego Boga i dlatego chociaż ma ono lingwistycznie formy liczby mnogiej oraz rodzaju żeńskiego, to te formy gramatyczne nie są obecnie stosowane, przynajmniej wśród muzułmanów.
Etymologia
Arabskie słowo Allāh (alif-lam-lam-ha [ALLH]) oznacza: „Bóg Jedyny”. Składa się z dwóch słów:
al – będące rodzajnikiem określonym; ilāh (إله) – które tłumaczone jest na polskie słowo bóg pisane małą literą, oznaczające boga w znaczeniu ogólnym, bóstwo, całe zaś słowo Allāh – tłumaczone jest na słowo Bóg pisane dużą literą, co wskazuje na konkretne, uosobione bóstwo, w tym przypadku jedynego boga dla wyznawców islamu. Mimo tłumaczenia na słowo Bóg, ze względu na ścisłe połączenie języka arabskiego z Koranem i islamem, przez muzułmanów używane jest w oryginalnym brzmieniu zarówno w wyznaniu wiary, jak i bezpośrednich odniesieniach.
Odpowiednikiem arabskiego ilâh jest hebrajskie słowo eloh (alef-lamed-he, w liczbie mnogiej Elohim). Napisane w pierwotnej formie paleohebrajskiej bądź aramejskiej czy w piśmie nabatejskim wymówić można na kilka różnych sposobów.
W podstawowej formie słowo to (wymawiane alah), jest czasownikiem o znaczeniu „przysięgać” lub „składać przysięgę”, jak również czasownikiem „ubóstwiać” lub „czcić.”
Rdzeń tego słowa pochodzi od jeszcze starszego słowa – el, które znaczy bóg, bóstwo, moc, siła. Słowo to ma takie samo znaczenie jak arabskie słowo ilāh, aramejskie īl, czyli takie jak w języku polskim bóg, bóstwo.
Alternatywną – również prawidłową – pisownią w języku polskim jest Allach. „Allah” jest jedynym słowem arabskim, w którym wymawiane jest /ɫ/ (stąd u Sienkiewicza pisownia „Ałłah”).
Allah w islamie
Według muzułmanów Allah jest jednym z bytów samoistnych, tytułowanym w Koranie jako Pan Światów. Cały świat podlega ciągłym przemianom, ponieważ jest w każdej chwili tworzony przez niego na nowo. Wszystkie prawa świata wywodzą się z jego woli i mądrości.
Nie ma boga prócz Allaha, a Mahomet jest jego Prorokiem
To wyznanie wiary w jedynego Boga – Allaha jest jednym z pięciu filarów islamu. Każdy muzułmanin musi oddawać mu bezwarunkową cześć i bezwzględnie poddać się jego woli i wyrokom. Bóg jest jeden i jedyny, a jego wszechmoc i panowanie niepodzielne:
Ziemia i niebo, niezmierzone przestrzenie, cały świat, są Jego królestwem.
Zarówno są mu wiadome czyny, które na jaw wydajesz, jak i te, które ukrywasz w tajemnicy; wie to, co mówisz głośno, i to, co cicho.
Nie masz Boga nad Niego. Najpiękniejsze imiona należą do Niego [Koran 20:5-7].
Według islamu najcięższym grzechem, którego Bóg nigdy nie przebacza, jest szirk – oddawanie czci innym bogom oprócz niego:
Pan nie przebaczy bałwochwalcom. On odpuszcza podług swej woli wszystkie inne występki, lecz bałwochwalstwo jest jedną z największych zbrodni [Koran, 4:48].
Islam krytykuje chrześcijańskie poglądy o Jezusie jako Synu Bożym czy dogmat o Trójcy Świętej.
Zaprawdę, Allah jest Jedynym Bogiem. On jest Święty, daleki od posiadania syna.
Świadczę, że Allah jest Jednym i Jedynym Bogiem; nie posiadającym towarzyszy, od którego zależą wszystkie rzeczy i byty. Nie zradza ani nie jest zrodzony i nic nie jest jak On.
Istotę Boga–Allaha określa w Koranie 99 przymiotników, nazywanych atrybutami lub imionami (nie w dosłownym tego słowa znaczeniu) Allaha; kolejność tych imion jest taka, w jakiej pojawiają się w Koranie, pierwszym z nich jest ar-Rahman („miłościwy”). Zasadniczo muzułmanie uważają, że „imion” tych Allah posiada 100, jednak ostatnie z nich zna tylko on sam. Właśnie owym 99 atrybutom odpowiada 99 paciorków muzułmańskiego różańca tasbih/subha.
Pomiędzy światem ludzi a Allahem muzułmańska kosmologia umieszcza świat bytów nadprzyrodzonych: aniołów – sług bożych i dżinnów, do których zalicza się też Szatana.
Wbrew obiegowym opiniom wyraz „Allah” nie oznacza tylko Boga u muzułmanów, bo nie jest imieniem własnym Boga. To arabskie słowo oznaczające Boga jest używane także przez arabskojęzycznych chrześcijan na określenie chrześcijańskiego Boga w Trójcy Jedynego. Arabskie słowa Allah i Alihah stanowią odpowiedniki hebrajskich słów Eloh i Elohim.
Allah w chrześcijaństwie
W języku arabskim nie istnieje inne słowo niż „Allah” na określenie osobowego boga, utożsamianego z jakąkolwiek religią, dlatego używane jest przez arabskich chrześcijan jako określenie Boga (ang. God, niem. Gott), w którego wierzą, a nie w aspekcie imienia własnego Boga w islamie.
Użycie tego słowa w kontekście dwóch różnych religii wzbudza kontrowersję ze względu na różnice w przekazie Biblii i Koranu, wobec czego w Malezji zostało zakazane prawnie używanie słowa Allah do określenia Boga w chrześcijaństwie.
Arabscy chrześcijanie uważają ponadto, że ostatnie 100. imię Allaha to ath-Thaluth al-Muqaddas – Trójca Święta, będące zasadniczą istotą Boga jako Miłości.
Sentencje arabskie zawierające słowo Allah
Alhamdulillah (arabski: الحمد لله) = "Chwała Bogu"
Allahu akbar (arabski: لله أكبر) = „Bóg jest wielki”
Allahu mahabbah = „Bóg jest miłością”
Allahu al-ahad = „Bóg jest jeden”
Bismillah (arabski:الله أكبر) = „W imię Boga”
Insza’allah (arabski: إن شاء الله) = „Jak Bóg da”
Ja Allah (arabski: يا ألله) = "O Boże!"
Maszallah (arabski: ما شاء الله) = „Bóg tak chciał”
Subhan Allah (arabski: سبحان الله) = "Bóg jest perfekcyjny", "Bóg jest wolny od jakichkolwiek wad"
Szukrulillah (arabski: الشكر لله) = "Bogu dzięki"
Zobacz też
ﷲ
Przypisy
Język arabski |
267 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Astma | Astma | Astma (łac. asthma, polski termin to dychawica) – przewlekła choroba zapalna dróg oddechowych z nadreaktywnością oskrzeli, prowadząca do nawracających epizodów świszczącego oddechu, duszności, uczucia ściskania w klatce piersiowej i kaszlu, występujących szczególnie w nocy lub nad ranem. Dominującym objawem astmy jest ostra duszność powiązana ze świszczącym oddechem.
Najczęściej występują:
astma oskrzelowa – zazwyczaj określana po prostu jako astma
astma sercowa – jeden z objawów przewlekłej niewydolności krążenia pochodzenia sercowego.
Przypisy |
268 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Atto | Atto | atto (a; z duńskiego) – przedrostek jednostki miary o symbolu oznaczający mnożnik 0,000 000 000 000 000 001 = 10−18 (jedna trylionowa). Stosunkowo rzadko stosowana.
Obecnie najczulsze mierniki indukcji magnetycznej cechują się dokładnością rzędu aT.
Przypisy
Bibliografia
Publikacja International Bureau of Weights and Measures (BIPM)
atto |
271 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Angstrem | Angstrem | Angstrem (Å) – jednostka długości równa 10−10 m. Angstrem nie jest w Polsce legalną jednostką miar; nie jest jednostką układu SI.
Użycie
Służy do liczbowego wyrażania wartości bardzo małych długości, porównywalnych z rozmiarami atomów. Często stosowany w chemii i fizyce przy opisywaniu obiektów i zjawisk zachodzących w skali atomowej, gdzie posługiwanie się jednostkami układu SI wymagałoby używania ułamków (1 Å = 0,1 nm) lub liczbami rzędu setek (1 Å = 100 pm). Przykładowo promień van der Waalsa atomu wodoru wynosi 0,53 Å, a długość wiązania H−H w cząsteczkach to 0,74 Å. Jednostka ta używana jest też do oznaczania długości fal promieniowania, np. widzialnego, ultrafioletowego, rentgenowskiego i in.
Geneza
Nazwa angstrem pochodzi od nazwiska Andersa Jönasa Ångströma, szwedzkiego fizyka i astronoma, jednego z twórców astrofizyki i pioniera spektroskopii, który po raz pierwszy wprowadził tę jednostkę w 1868 roku.
Zobacz też
promień atomu Bohra
X (jednostka długości)
Przypisy
Jednostki wielkości pochodzące od nazwisk |
273 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Amper | Amper | Amper – jednostka natężenia prądu elektrycznego (nazywane też po prostu prądem elektrycznym). Jest jednostką podstawową w układzie SI i układzie MKSA oznaczaną w obu układach symbolem A.
Aktualnie obowiązująca definicja
Podczas 26. Generalnej Konferencji Miar przyjęto rezolucję dotyczącą m.in. redefinicji ampera. Nowa definicja brzmi następująco:
Amper, oznaczenie A, jest to jednostka SI prądu elektrycznego. Jest ona zdefiniowana poprzez przyjęcie ustalonej wartości liczbowej ładunku elementarnego e, wynoszącej 1,602 176 634×10‑19, wyrażonej w jednostce C, która jest równa A⋅s, gdzie sekunda zdefiniowana jest za pomocą ∆νCs.
W układzie miar CGS odpowiednikiem ampera jest biot (Bi).
1 biot = 10 amperów
Jeśli przepływający przez dany przekrój prąd ma natężenie 1 A, oznacza to, że w ciągu 1 s przepływa 1 C ładunku, czyli:
Przykłady powiązań ampera, wynikających z praw lub definicji, z innymi jednostkami – V, Ω, W, F, J, C, s:
Nazwa amper pochodzi od nazwiska francuskiego fizyka André Marie Ampère’a.
Poprzednia definicja
„1 amper to niezmieniający się prąd elektryczny, który płynąc w dwóch równoległych, prostoliniowych, nieskończenie długich przewodach o znikomo małym przekroju kołowym, umieszczonych w próżni w odległości 1 m od siebie, spowodowałby wzajemne oddziaływanie przewodów na siebie z siłą równą 2 N na każdy metr długości przewodu”
Do definicyjnego wyznaczenia jednostki służyła waga prądowa. Dokładnością ustępuje ona jednak kalibratorom prądu i w praktyce była przez nie wyparta.
Przedrostki SI
Wielokrotności i podwielokrotności ampera (wyróżniono najczęściej używane):
Zobacz też
amperomierz
licznik energii elektrycznej
Przypisy
Jednostki podstawowe SI
Prąd elektryczny
Jednostki SI pochodzące od nazwisk |
274 | https://pl.wikipedia.org/wiki/A%20%28ujednoznacznienie%29 | A (ujednoznacznienie) | A – pierwsza litera alfabetu polskiego i łacińskiego.
A
A – oznaczenie jednostki fizycznej amper
jednostka natężenia prądu elektrycznego zalegalizowana w układzie SI i MKSA
jednostka siły magnetomotorycznej i napięcia
magnetycznego, jednostka pochodna w układzie SI
A, ang. absolute temperature – temperatura absolutna
A – liczba masowa
A – oznaczenie adeniny
A – oznaczenie adenozyny także w kodzie genetycznym
A – oznaczenie adrenaliny
witamina A
A – cyfra symbolizująca w układzie szesnastkowym i innych o podstawie większej od 10 decymalną wartość 10
A – nazwa dźwięku muzycznego, szóstego stopnia gamy C-dur
A – oznaczenie akumulatora w asemblerze kilku mikroprocesorów (np. MOS 6502)
A – ocena w szkolnictwie amerykańskim, odpowiednik polskiego celującego
A – w międzynarodowym kodzie samochodowym: oznaczenie Austrii
broń atomowa – grupa broni masowej zagłady z szeregu ABC (Atomowa, Biologiczna, Chemiczna)
A łącznie z liczbą tworzy oznaczenie autostrady w wielu krajach
A – angielski zespół rocka alternatywnego
A – album Jethro Tull
A – album Ascetoholix
A – imię męskie
A – singel Ayumi Hamasaki
A – singel zespołu Big Bang
A – singel zespołu A
A w okręgu – symbol anarchii
A-, A+ – grupa krwi
a
a – zwyczajowe oznaczenie wielkości fizycznej przyspieszenia liniowego (łac. accelerare, przyspieszać)
a – symbol ara, jednostki pola powierzchni
a – skrót przedrostka atto w układzie SI odpowiadającego mnożnikowi 10−18
a (fr. avancez, posuwać) na zegarkach oznacza: przesuń do przodu
– symbol IPA samogłoski
przedrostek a- oznacza przeciwieństwo
a – tytuł albumu grupy Mazzoll & Arhythmic Perfection
a, łac. aqua – woda
a, fr. accepté – akceptowano, przyjęto
a, łac. anno, anno, annus – rok, roku, w roku
a, niem. aussen – zewnętrzny
a – mezon
a – album Mazzoll & Arhythmic Perfection
a.
a., łac. ana partes aequales – w równych częściach, po równych częściach, po równej ilości
a., łac. alias – inaczej
Inne
@
Zobacz też
skrót jednoliterowy |
187857 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Pos%C5%82owie%20na%20Sejm%20Rzeczypospolitej%20Polskiej%20III%20kadencji%20%281997%E2%80%932001%29 | Posłowie na Sejm Rzeczypospolitej Polskiej III kadencji (1997–2001) | Posłowie na Sejm Rzeczypospolitej Polskiej III kadencji – posłowie wybrani podczas wyborów parlamentarnych, które odbyły się w dniu 21 września 1997.
Pierwsze posiedzenie odbyło się 20 października 1997, a ostatnie, 119. – 18 września 2001. Kadencja Sejmu trwała od 20 października 1997 do 18 października 2001.
Kluby i koła na pierwszym posiedzeniu Sejmu III kadencji i stan na koniec kadencji.
Prezydium Sejmu III kadencji
Przynależność klubowa
Stan na koniec kadencji
Posłowie III kadencji zrzeszeni byli w następujących klubach i kołach:
Klub Parlamentarny Sojuszu Lewicy Demokratycznej – 162 posłów, przewodniczący klubu Leszek Miller,
Klub Parlamentarny Akcji Wyborczej Solidarność – 134 posłów, przewodniczący klubu Marian Krzaklewski,
Klub Parlamentarny Unii Wolności – 47 posłów, przewodniczący klubu Jerzy Wierchowicz,
Klub Parlamentarny Polskiego Stronnictwa Ludowego – 26 posłów, przewodniczący klubu Jarosław Kalinowski,
Klub Parlamentarny Prawo i Sprawiedliwość – 18 posłów przewodniczący klubu Ludwik Dorn,
Klub Parlamentarny Stronnictwa Konserwatywno-Ludowego – 18 posłów, przewodniczący klubu Ireneusz Niewiarowski,
Koło Poselskie Porozumienia Polskiego – 5 posłów, przewodniczący koła Jan Łopuszański,
Koło Parlamentarne Alternatywa – 4 posłów, przewodnicząca koła Janina Kraus,
Koło Parlamentarne Ruchu Odbudowy Polski – 3 posłów, przewodniczący koła Jan Olszewski,
Posłowie niezrzeszeni – 43 posłów.
Przedstawicieli w Sejmie miały także koła: KPN–OP (następnie KPN-Ojczyzna), Koalicja dla Polski, Polska Racja Stanu, Polska Partia Socjalistyczna–Ruch Ludzi Pracy i Ruch Odbudowy Polski–Porozumienie Centrum.
Posłowie, których mandat wygasł w trakcie kadencji (22 posłów)
Lista według okręgów wyborczych
Zobacz też
Sejm Rzeczypospolitej Polskiej III kadencji (1997–2001)
Wybory parlamentarne w Polsce w 1997 roku
Senatorowie IV kadencji Senatu Rzeczypospolitej Polskiej
Uwagi
Przypisy
Bibliografia
3 |
276 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Azja%20Po%C5%82udniowo-Wschodnia | Azja Południowo-Wschodnia | Azja Południowo-Wschodnia – region Azji obejmujący Półwysep Indochiński i Archipelag Malajski wraz z Filipinami. Należą do niego następujące państwa:
,
,
,
,
,
,
,
,
,
,
.
Zajmują one powierzchnię około 4,495 mln km², z liczbą ludności przekraczającą 550 mln mieszkańców (szacunek na rok 2004).
Niekiedy do Azji Południowo-Wschodniej zalicza się też Mjanmę, stanowiące historycznie tzw. Indie zagangesowe, należące do Indii archipelagi Andamany i Nikobary, oraz stanowiące przedmiot sporu między Chinami a Wietnamem, Malezją i Filipinami archipelagi Paracelski i Spratly. Natomiast wschodnie obszary Indonezji, a dokładniej prowincje papuaskie położone na Nowej Gwinei, zaliczane są przeważnie do Oceanii, a nie do Azji (przynajmniej pod względem kulturowym). Niekiedy także Timor Wschodni zaliczany jest do Oceanii.
W latach 1954–1977 istniała międzynarodowa organizacja o nazwie Organizacja Paktu Azji Południowo-Wschodniej (SEATO), której celem było zapewnienie pokoju w tym regionie świata. Pakt ten utworzyły dwa państwa tego regionu: Tajlandia i Filipiny oraz kilka mocarstw światowych i regionalnych, które miały swoje interesy w tym regionie, tj. Stany Zjednoczone, Australia, Francja, Nowa Zelandia, Pakistan oraz Wielka Brytania.
Zobacz też
Indochiny
Stowarzyszenie Narodów Azji Południowo-Wschodniej (ASEAN)
Traktat z Bangkoku
Przypisy |
277 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Azja%20%C5%9Arodkowa | Azja Środkowa | Azja Środkowa (także Azja Centralna, Środkowy Wschód) – region wyróżniany w geografii historycznej i politycznej.
Zasięg Azji Środkowej wyznacza się w oparciu o kryteria antropogeograficzne, przede wszystkim według granic państw regionu. Zgodnie z przeważającym obecnie nazewnictwem Azja Środkowa to zespół państw pomiędzy Rosją na zachodzie oraz północy, Chińską Republiką Ludową na wschodzie oraz Afganistanem i Iranem na południu. Tak rozumiana Azja Środkowa obejmuje pięć państw – dawnych republik związkowych ZSRR: Kazachstan, Uzbekistan, Turkmenistan, Kirgistan i Tadżykistan (zwane „stanami” z racji obecności w nazwach perskiego sufiksu „-stan” znaczącego „kraj”). Region Azji Środkowej w tym znaczeniu ma powierzchnię 4 mln km² i zamieszkiwany jest przez około 65 mln ludzi (2012).
W czasach ZSRR terminem „Azja Środkowa” (Средняя Азия – Sriedniaja Azija) określano jedynie Uzbekistan, Turkmenię, Kirgizję i Tadżykistan. Był to jeden wspólny obszar gospodarczy. Ze względu na cechy geograficzne Kazachstanu, republika ta nie była wliczana – stąd też w czasach sowieckich używano określenia „Azja Środkowa i Kazachstan”. W 1992 roku prezydent Kazachstanu Nursułtan Nazarbajew na szczycie państw Azji Środkowej zgłosił propozycję rezygnacji z definicji terminu „Azji Środkowej i Kazachstanu” na rzecz pojęcia „Azja Centralna” (Центральная Азия), obejmującego wszystkie postsowieckie republiki w regionie. Propozycja przyjęła się i tak też dziś powszechnie funkcjonuje, choćby w mediach.
Definicja Azji Centralnej wypracowana przez UNESCO w History of Civilizations of Central Asia wyznacza dużo szersze granice regionu Azji Centralnej, zaliczając do niego Mongolię, Tybet, północno-wschodni Iran (prowincje Golestan, Chorasan Północny i Chorasan-e Razawi), Afganistan, Pakistan (prowincje Chajber Pasztunchwa, Pendżab, Azad Dżammu i Kaszmir), Indie (stan Pendżab oraz regiony Kaszmir i Ladakh), środkowo-wschodnią Rosję na południe od linii borealnych lasów iglastych (tajgi) oraz pięć wspominanych już wcześniej republik poradzieckich. Taką definicję Azji Centralnej podaje także Collins Dictionary.
Alternatywną metodą jest określenie regionu w oparciu o pochodzenie etniczne, byłyby więc to w szczególności obszary zamieszkane przez ludy wschodnio-turkijskie, wschodnio-irańskie i mongolskie. Wówczas region Azji Centralnej zawierałby: pięć wspomnianych byłych republik poradzieckich, turkijskie regiony południowej Syberii, Mongolię, chińskie regiony autonomiczne Sinciang i Mongolia Wewnętrzna oraz północną część Afganistanu, tzw. Afgański Turkiestan. Region tak pojmowany, choć nie religijnie, etnicznie i językowo, ale kulturowo jest ze sobą spójny, na co wpływ miała wspólna historia cywilizacji ludów Wielkiego Stepu oraz położenie na Jedwabnym Szlaku oraz Wielkim Szlaku Herbacianym.
Azja Środkowa, obejmująca Kirgistan, Kazachstan, Uzbekistan, Tadżykistan i Turkmenistan, geopolitycznie odpowiada obszarowi tzw. Heartlandu (w wąskim znaczeniu terminu).
Azja Centralna to region o bardzo zróżnicowanym ukształtowaniu geograficznym obejmującym wysokie góry (Tienszan), rozległe pustynie (Kara-kum, Kyzył-kum, Takla Makan i Gobi) i trawiaste stepy. Większość obszaru nie nadaje się pod uprawę, między innymi ze względu na obecność wspomnianych już pustyń jak i niedoboru wody. Do najważniejszych rzek należy zaliczyć Amu-darię, Syr-darię, Hari Rod i Murgab. Ponadto na obszarze tym położone są trzy jeziora: Aralskie, Bałchasz, a także Morze Kaspijskie. Dominuje klimat suchy, stepowy, z niewielką ilością opadów i dużymi wahaniami temperatur. Występuje tu kilka stref biogeograficznych od pustyń, żyznych stepów i lasów liściastych poprzez alpejskie łąki aż po tundrę. Bioróżnorodność regionu charakteryzuje się wysokim stopniem endemizmu: w niektórych obszarach, aż do 18-20% roślin stanowią gatunki bardzo rzadkie. Występuje tu około 7000 gatunków roślin kwiatowych, 900 gatunków kręgowców i 20 000 bezkręgowców. Wiele z nich wymienionych jest w Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Światowej Unii Ochrony Przyrody (IUCN),
Przypisy
Bibliografia
Linki zewnętrzne
Ł. Żoładek, Azja Centralna: stosunki międzynarodowe, „Infos” Nr 2/2018, Biuro Analiz Sejmowych Kancelarii Sejmu
Ł. Żoładek, Azja Centralna: polityka, gospodarka, społeczeństwo, „Infos” Nr 1/2018, Biuro Analiz Sejmowych Kancelarii Sejmu
Michał Nogaś, Jan Niebudek, Ludwika Włodek. "Wystarczy przejść przez rzekę" – opowieść o Azji Środkowej (Trójka)
! |
4964529 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Robert%20May | Robert May | Robert McCredie May, Baron May of Oxford (ur. 8 stycznia 1936 w Sydney, zm. 28 kwietnia 2020 w Oksfordzie) – australijski polihistor (matematyka, fizyka teoretyczna, nauki przyrodnicze), który rozbudował podstawy biomatematyki, ekologii populacyjnej, biocenologii, epidemiologii (wprowadził m.in. pojęcie basic reproductive number R0), wykazał, że proste modele matematyczne pozwalają opisywać złożone układy dynamiczne (zob. chaos, odwzorowanie logistyczne).
Był związany z Uniwersytetem w Sydney, Uniwersytetem Harvarda, Princeton University, Uniwersytetem Oksfordzkim i Imperial College London. Został członkiem Royal Society w 1979 roku, a w latach 2000–2005 był jego przewodniczącym. Laureat Medalu Copleya.
Życiorys
Dzieciństwo
Robert McCredie May urodził się 8 stycznia 1936 roku w Sydney. Ojciec, Henry Wilkinson May, był zdolnym adwokatem. Należał do rodziny imigrantów z Irlandii Północnej. Dziadek (Orangemen) został zmuszony przez bojownika IRA do emigracji wraz ze swoją protestancką rodziną.
Matka, Kathleen Mitchell (z domu McCredie) pochodziła ze szkockiej rodziny budowniczych Queen’s University Belfast (Lanyon Building). Jej czterej bracia po emigracji do Australii budowali m.in. Customs House Sydney.
Kathleen i Henry May mieli dwóch synów, Roberta i Toma. Rozeszli się, gdy Robert (starszy z synów) miał 7 lat. Chłopcy zamieszkali z matką u dziadków na cichym przedmieściu Sydney (Woollahra). Przyczyną rozpadu rodziny był alkoholizm ojca. Sprawiło to, że Robert – bardzo podobny do ojca – został abstynentem (obawiał się, że odziedziczył również skłonność do nałogu). Jako dziecko osłabione przez astmę dużo czasu spędzał w domu. Lubił łamigłówki, np. puzzle matematyczne i inne gry wymagające rozwiązywania problemów. W latach 1948–1952 uczęszczał do Woollahra Primary School i Sydney Boys High School. Został mistrzem w szkolnym zespole dyskusyjnym Sydney Boys (w tym okresie został ateistą – mówił o przeżyciu „odwrotnego objawienia”). Wspominał kilku doskonałych nauczycieli. Wdzięczny był przede wszystkim nauczycielowi chemii, Lenny’emu Basserowi, któremu przypisywał rozwój własnego samodzielnego myślenia.
Studia i doktorat
Pod wpływem Lenny’ego Bassera Robert May porzucił myśli o studiach w dziedzinie prawa lub medycyny. Od 1953 roku studiował inżynierię chemiczną (ang. chemical engineering) na Uniwersytecie w Sydney (kierunek wybrał pod wpływem prof. Rolfa Prince). Otrzymywał nagrody za osiągnięcia w chemii i fizyce, mimo że przygotowania do egzaminów uważał za „ciekawe gry” i dużo czasu spędzał z kolegami przy szachach i stole bilardowym. Na drugim roku łączył studia inżynierii chemicznej i fizyki, a na trzecim roku zastąpił kierunek inżynieria chemiczna matematyką czystą i stosowaną oraz fizyką, którą ukończył z wyróżnieniem w 1956 roku.
Pracę doktorską wykonywał w dziedzinie fizyki materii skondensowanej. Jego promotorem był Max Robert (Robbie) Schafroth (1923–1959), który był do 1954 roku studentem i asystentem Wolfganga Pauliego w Zurychu (pod wpływem Pauliego i V. Weisskopfa był też Robert May). Po przyjeździe do Uniwersytetu w Sydney (1954) zajmował się naukowo problemami nadprzewodnictwa (efekt Meissnera, teoria Londonów i in.). Badania były zbieżne z prowadzonymi wówczas przez Johna Bardeena, Leona Coopera i Johna Schrieffera – twórców teorii BCS opublikowanej w 1957 roku, zdobywców Nagrody Nobla w 1972 roku.
W 1959 roku prof. Schafroth został zaproszony do Genewy, gdzie powierzono mu katedrę fizyki teoretycznej, rozpoczynającą działalność 1 września tegoż roku. Robert May zamierzał podjąć pracę w Genewie bezpośrednio po zakończeniu badań, wykonywanych w ramach doktoratu. Realizację zamierzeń obu fizyków udaremniła katastrofa lotnicza – Schafroth i jego żona ponieśli śmierć 29 maja 1959 roku. Artykuł Schafortha i Maya pt. Meissner-Ochsenfeld Effect in the Bogoljubov Theory został opublikowany we wrześniu tegoż roku, a wkrótce potem R.M. May otrzymał na Uniwersytecie w Sydney stopień doktora za pracę na temat nadprzewodnictwa (Investigations towards an understanding of superconductivity).
Przebieg pracy zawodowej
Robert M. May był pracownikiem naukowo-dydaktycznym uniwersytetów w Australii, Stanach Zjednoczonych i w Wielkiej Brytanii:
1959–1961 – Uniwersytet Harvarda
– staż podoktorancki u Maxa Krooka, współtwórcy modelu BGK (Bhatnagar–Gross–Krook operator, obliczeniowa mechanika płynów),
– wykładowca matematyki stosowanej (stanowisko Gordon MacKay Lecturer) na Wydziale Inżynierii i Fizyki Stosowanej
1962–1973 – Uniwersytet w Sydney
– 1961–1964 – starszy wykładowca fizyki teoretycznej na Wydziale Fizyki
– 1964–1969 – reader (odpowiednik profesora uczelnianego)
– 1969–1973 – własna katedra
W tymże okresie spędził 9-miesięczny urlop naukowy w Plasma Physics Research Laboratories
w Culham
1973–1988 – Uniwersytet w Princeton,
W Princeton w latach 1958–1965 pracował Robert MacArthur, twórca ekologii ewolucyjnej. Robert May kontynuował jego prace, zajmując stanowiska:
– 1973–1988 – profesor biologii,
– 1975–1988 – profesor zoologii,
– 1977–1988 – przewodniczący Rady Naukowej uczelni; kierował też pracą zespołu ekologicznego
– od 1975 roku – coroczne 4– do 6–tygodniowe pobyty w Imperial College London (profesor wizytujący w Ecological Research Laboratories, Silwood Park).
1988–2020 – Uniwersytet Oksfordzki
– Royal Society Research Professor na Wydziale Zoologii oraz w Merton College
Poza pracą w oksfordzkich jednostkach uniwersyteckich pełnił funkcje:
– 1995–2000 – główny doradca naukowy rządu brytyjskiego,
– 1995–2000 – szef Office of Science and Technology,
– 2000–2005 – prezes Royal Society.
Tematyka badań i publikacje
Według Google Scholar Robert M. May jest autorem ponad 1200 publikacji, które cieszyły się wielkim zainteresowaniem w środowisku naukowym (>16520 cytowań, h = 176).
Fizyka teoretyczna
Pierwsze kilkanaście lat pracy (Harvard, Sydney, Culham) poświęcił fizyce teoretycznej (w tym fizyce matematycznej). Efektem tej pracy były np. artykuły:
– Susceptibility of superconducting spheres (1959)
– Meissner-Ochsenfeld effect in the Bogolyubov theory (1959)
– Gauge invariance in the theory of superconductivity (1959)
– Superconductivity of a charged ideal 2-dimensional Bose gas (1959)
– Relaxation of a fast ion in a plasma (1964)
– Magnetic properties of charged ideal quantum gases in n dimensions (1965)
– Quantum Statistics of Ideal Gases in Two Dimensions (1965)
– Exact equation of state for a 2-dimensional plasma (1967)
– Electron scattering and tests of cosmological models (1968)
– The rate of the proton-proton reaction and some related reactions (1969)
W czasie pobytu w Culham, gdzie w latach 60. XX w. tworzono Plasma Physics Research Laboratories (rozbudowa Atomic Energy Reaearch Establishment, AERE w Harwell) oddalił się od dziedziny fizyki teoretycznej, koncentrując się na lekturach dotyczących ekologii i ochrony środowiska (zainteresowanie wywołała książka, wzięta do ręki przypadkowo).
Dynamika populacji i modelowanie ekosystemów
W zakres dalszych własnych badań włączył próby zastosowania w tych dziedzinach języka matematyki, od dawna stosowanego np. w klasycznej i kwantowej mechanice statystycznej.
Swoje plany i pierwsze wyniki badań konsultował m.in. z Charlesem Birch’em, zasłużonym profesorem biologii w Uniwersytecie w Sydney, autorem licznych publikacji dotyczących globalnych problemów ochrony środowiska oraz pogranicza nauki i religii, współpracownikiem H. Andrewarthy (m.in. współautorstwo książki The Distribution and Abundance of Animals z 1954 roku), przyjacielem Theodosiusa Dobzhansky’ego (genetyka i biologa ewolucyjnego). Do badań w nowej dziedzinie zachęcał też kierownik Szkoły Fizyki na Uniwersytecie w Sydney, Harry Messel.
Pomysł celu jednej z pierwszych analiz dynamicznego układu drapieżnik-ofiara, zaczerpnął z książki Ecology and Resource Management (Kenneth E.F. Watt, 1968). Pod jej wpływem postanowił sprawdzić poprawność przekonań poprzedników (G. Evelyn Hutchinson, Charles Sutherland Elton, Robert MacArthur), dotyczących stabilności dwugatunkowych systemów drapieżnik-ofiara (zob. równanie Lotki-Volterry z lat 20. XX w.) i układów wielogatunkowych (N drapieżników – N zdobyczy).
Badając modele dynamiki populacji w bardzo złożonych ekosystemach wykazał, że w tych warunkach liczebność poszczególnych populacji (dodawanych losowo) może zmieniać się gwałtowniej niż w układach prostych. Odkrył też, że małe i pozornie chaotyczne wahania mogą wywoływać zadziwiająco dużą gamę dynamicznych zachowań, od utrzymania stabilności do gwałtownych zmian chaotycznych (analogiczne zjawiska obserwowano wcześniej poza biologią, zob. Edward Lorenz, układ Lorenza, efekt motyla). Po opublikowaniu książki i serii artykułów naukowych został uznany za ojca nowej dziedziny biologii – „chaotycznej dynamiki”, a w naukowym piśmiennictwie pojawiło się określenie „May–Wigner stability theorem”.
Spośród licznych artykułów naukowych R. Maya o tematyce ekologicznej w opracowaniach biograficznych są wymieniane m.in.:
– Stability and Complexity in Model Ecosystems (1967, wzn. 1973, 1974, 2001)
– Will a large complex system be stable? (1972)
– Stability in insect host-parasite models (1973)
– Biological populations with nonoverlapping generations: Stable points, stable cycles, and chaos (1974)
– Biological populations obeying difference equations: Stable points, stable cycles, and chaos (1975)
– Simple mathematical models with very complicated dynamics (1976)
– Bifurcations and dynamic complexity in simple ecological models (1976)
– Thresholds and breakpoints in ecosystems with a multiplicity of stable states (1977)
– How Many Species Are There on Earth? (1988)
W 1976 roku ukazał się ceniony podręcznik akademicki Theoretical Ecology: Principles and Applications, w latach 1981 i 2007 wznawiany po uzupełnieniach z udziałem innych specjalistów.
Epidemiologia
Epidemiologia traktowana jako obszar na pograniczu matematyki, biologii i ekologii umożliwiający racjonalne decyzje dotyczące ochrony zdrowia publicznego i ochrony środowiska stała się obszarem intensywnych badań na przełomie dekad 1970/1980. Współautorem ponad 80 artykułów był Roy M. Anderson, profesor epidemiologii w Imperial College London. W zakres badań wchodziły różne zakażenia wirusowe, bakteryjne i pasożytnicze ludzi, zwierząt gospodarskich i organizmów stanowiących elementy ekosystemów. Obejmowały badania HIV, SARS, pryszczycy, gruźlicy bydła (zob. M. bovis), grypy azjatyckiej i wielu innych. W licznym gronie współpracowników byli m.in.:
Martin Nowak – profesor matematyki i biologii oraz dyrektor Program for Evolutionary Dynamics w Uniwersytecie Harvarda, współautor np. artykułów Superinfection and the evolution of parasite virulence (1994), Virus dynamics: Mathematical principles of immunology and virology (2000) i innych publikacji
Sebastian Bonhoeffer – profesor biologii teoretycznej w ETH w Zurychu (Eidgenössische Technische Hochschule Zürich), współautor np. artykułów Viral Dakdynamics in vivo: limitations on estimates of intracellular delay and virus decay (1996), Virus dynamics and drug therapy (1997)
Alun Lloyd – profesor matematyki w Uniwersytecie Stanu Karolina Północna, współautor np. artykułów Infection dynamics on scale-free networks (2001), Spatial heterogeneity in epidemic models (1996) i in.
Sunetra Gupta – profesor epidemiologii teoretycznej na Wydziale Zoologii Uniwersytetu Oksfordzkiego, współautorka np. artykułów Networks of sexual contacts: implications for the pattern of spread of HIV (1989), The maintenance of strain structure in populations of recombining infectious agents (1996) i in.
W 1981 roku ukazał się przygotowany przez R.M. Maya i R.M. Andersona numer Philosophical Transactions of the Royal Society (Phil Trans B), poświęcony w całości problemom układów pasożyt-żywiciel: The Population Dynamics of Microparasites and Their Invertebrate Hosts. Odegrał on ważną rolę w historii dyscypliny, co poświadcza tekst opublikowany w kwietniu 2015 roku z okazji 350. rocznicy Phil.Trans.
Autorzy jubileuszowego artykułu (A.P. Heesterbeek i M. G. Roberts) zatytułowali go:
How mathematical epidemiology became a field of biology: a commentary on Anderson and May (1981):
‘The population dynamics of microparasites and their invertebrate hosts’
Omówienie publikacji Andersona i Maya zostało poprzedzone przypomnieniem długiej historii rozwoju teoretycznej epidemiologii (m.in. Daniel Bernoulli i problem "variolation/inoculation" w 1760 roku). Konsekwentne, systematyczne badania dynamiki chorób zakaźnych, zapoczątkowane przez Andersona, Maya i wsp. w 1978 roku, uznano za ważny etap tego rozwoju, zakończony opracowaniem w 1991 roku przełomowego podręcznika:
Infectious Diseases of Humans: Dynamics and Control, Roy M. Anderson, Robert M. May
(wyd. 1991, 1992, 1993, 1995, 1998, 1999, 2002, 2003 dwukrotnie)
Inne układy dynamiczne
Modelowanie matematyczne Robert May wykorzystywał na różnych obszarach swojej działalności, m.in. jako doradca w sprawach zagrożeń państwa kryzysami finansów (zob. kryzys finansowy 2007–2009). Wraz ze współpracownikami opublikował np. artykuły na temat możliwości stosowania modeli opracowanych dla skomplikowanych ekosystemów do określania stabilności dużych systemów bankowych (zob. ryzyko systemowe, ryzyko rynkowe, kryzys finansowy i in.):
Complex systems: Ecology for bankers (R.M. May, S.A. Levin, G. Sugihara, 2008)
Systemic risk: The dynamics of model banking systems (R.M. May, N. Arinaminpathy, 2010)
Systemic risk in banking ecosystems (A.G. Haldane, R.M. May, 2011)
Networks and webs in ecosystems and financial systems (R.M. May, 2013)
W odległych od modelowania matematycznego dziedzinach wiedzy, takich jak religioznawstwo (geneza religii, filozofia i psychologia religii) poruszał się jako ateista-ekolog, analizujący źródła wiary religijnej, zjawiska występowania różnych uszczęśliwiających wizji itp. Analizował prawdopodobny wpływ różnych wierzeń na stabilność biosfery. Wśród licznych książek (w 2009 roku wymieniał 11 tytułów) były:
Physicians of the Soul: The Psychologies of the World's Great Spiritual Teachers
Cosmic Consciousness Revisited: The Modern Origins and Development of a Western Spiritual Psychology
Physicians of the Soul
Pierwsza wersja Physicians of the Soul (wydania: Crossroad 1982, Amity House 1988 i Element Books 1991) była zbiorem rozważań o życiu i naukach sześciu największych duchowych przewodników ludzkości poszukującej Jaźni, nauczycieli sześciu światowych religii (Laozi, Mojżesz, Jezus Chrystus, Budda, Kryszna, Mahomet).
Physicians of the Soul: Second Edition ukazała się po dwudziestu latach (White Cloud Press 2003). May poświęcił w niej dużo miejsca duchowości Indian Ameryki Północnej, a głównie Dakotów (Lakota Sioux). Za siódmego wielkiego przewodnika ludzkości uznał kobietę opisywaną w legendach Siuksów jako White Buffalo Woman (Kobieta Biały Bawół). Wymieniał trzy powody tej decyzji:
duchowe nauki rdzennych Amerykanów (nazywane „prymitywnymi”), są bardzo ważne dla ludzkości XXI wieku
wśród Wielkich Nauczycieli znanych z historii religii brakuje kobiet (z różnych powodów historycznych i kulturowych pomijano 50% rasy ludzkiej, co bywa współcześnie nazywane społecznym seksizmem)
przesłanie White Buffalo Woman, dotyczące troski o harmonię z Wielkim Duchem (Wakan Tanka) i Matką Ziemią może być tym, co uchroni współczesną ludzkość – może zapobiec samozniszczeniu wskutek utraty stabilności ekologicznej.
Cosmic Consciousness Revisited
Książka wydana w 1993 roku dotyczy psychologii religii. Jej tytuł odwołuje się do książki Richarda Maurice’a Bucke’a (1837–1902) pt. Cosmic Consciousness: A Study in the Evolution of the Human Mind.
Koncepcja „kosmicznej świadomości” była analizowana i rozwijana przez wielu kolejnych myślicieli. Robert May skomentował publikacje, które ukazały się w okresie stulecia 1890–1990 (autorzy: William James, John Watson, Sigmund Freud, Carl Gustav Jung, Georgij Gurdżijew, Abraham Maslow, Pierre Teilhard de Chardin, Jean Houston). Jego książka Revisited została przyjęta z wielkim uznaniem, np. John Eccles, laureat Nagrody Nobla w dziedzinie fizjologii i medycyny (wraz z Alanem Hodgkinem i Andrew Huxleyem) stwierdził, że jest to „niesamowita książka” o „ludzkiej tajemnicy istnienia”.
Nagrody i wyróżnienia
Wyróżnienia przyznane przez królową brytyjską:
30 grudnia 1995 – tytuł szlachecki i Odznaka Rycerza Kawalera „For services to science”
18 lipca 2001 – nobilitacja umożliwiająca zajmowanie miejsca w Izbie Lordów jako par dożywotni, ang. life peer z tytułem Baron May of Oxford
8 listopada 2002 – Order of Merit
Od 1979 roku był członkiem Royal Society, a w kolejnych latach został członkiem korespondentem Australian Academy of Science (1991), członkiem zagranicznym United States National Academy of Sciences (1992) i członkiem Academia Europaea (1994) oraz członkiem honorowym:
1993 – American Society for Biochemistry
1995 – British Ecological Society
2001 – Australian Academy of Technology Sciences and Engineering
2006 – Royal Society of Edinburgh
2008 – Linnean Society of London
2009 – Australian Institute of Building
2010 – Royal Society of New South Wales
Otrzymał honorowe stopnie naukowe od licznych uczelni, m.in.:
Nagrody i odznaczenia
1980 – Weldon Memorial Prize by the University of Oxford
1984 – American Ecological Society MacArthur Award
1991 – Medal Towarzystwa Linneuszowskiego w Londynie
1995 – Frink Medal (Zoological Society of London)
1996 – Nagroda Crafoorda (Królewska Szwedzka Akademia Nauk)
1998 – Kawaler Orderu Australii
1998 – Swiss-Italian Balzan Prize
2001 – Japanese Blue Planet Prize (for developing mathematical ecology, the means to predict changes in animal populations that serves as a fundamental tool for ecological conservation planning)
2007 – Royal Society's Copley Medal
2008 – Royal Society of Chemistry's Lord Lewis Prize
2012 – IEEM Medal from the Institute of Ecology and Environmental Management on 28 June 2012 for "Outstanding Commitment of Biodiversity and the Natural Environment"
2013 – Charles P Nash Prize
Życie rodzinne
Był żonaty z Judith Feiner, którą poznał będąc na drugim roku studiów podoktoranckich w Harvardzie. Była wówczas studentką Brandeis University. Ich spotkanie uważał za najważniejsze wydarzenie w swoim życiu.
Judith urodziła się w 1943 roku w rodzinie żydowskiej. Dzieciństwo spędziła na Manhattanie. Uczyła się w New York High School of Music and Art. Pobrali się 3 sierpnia 1962 roku po sześciu miesiącach znajomości, wkrótce przed datą powrotu Boba do Sydney, gdzie wspólnie zamieszkali. Mieli jedno dziecko – córkę Naomi Felicity (ur. 1966). Byli małżeństwem okazującym sobie wzajemną czułość i zrozumienie przez prawie 60 lat, do śmierci Roberta, poprzedzonej kilkuletnim okresem pogarszania się stanu zdrowia. W czasie choroby (choroby Alzheimera) starał się zachowywać aktywność, jednak przestało to być możliwe. Żona i przyjaciele (przede wszystkim Paul Harvey i John Krebs) obserwowali z bólem zachodzące zmiany. W okresie, gdy znajomi odnosili wrażenie, że ich nie rozpoznaje, Sunetra Gupta była świadkiem sceny, gdy wziął żonę za rękę i powiedział: „Judith, jesteś taką cudowną osobą, tak dobrze cię mieć”.
Uwagi
Przypisy
Linki zewnętrzne
Robert May, Baron May of OxfordLecture I – Beauty and Truth in Mathematics and Science, Santa Fe Institute, October 2, 2012
Robert May, Baron May of Oxford, Lecture II – What Is Stability in Today's Complex Financial Systems? Santa Fe Institute, October 3, 2012
Robert May, Baron May of Oxford, Lecture III – People and Tomorrow's (Too Small) World, Santa Fe Institute, October 4, 2012
The Practice of Science –– Focus on Lord Robert May, 5 mar 2015; Lord Robert May of Oxford University talks to EMBO about his scientific career and how he approaches his scientific work
Robert McCredie May, Baron May of Oxford w National Portrait Gallery (Londyn)
Urodzeni w 1936
Zmarli w 2020
Australijscy ekolodzy
Epidemiolodzy
Australijscy matematycy XX wieku
Australijscy matematycy XXI wieku
Australijscy fizycy XX wieku
Australijscy fizycy XXI wieku
Wykładowcy Uniwersytetu Harvarda
Wykładowcy Uniwersytetu w Princeton
Wykładowcy uczelni w Australii
Wykładowcy Uniwersytetu Oksfordzkiego
Wykładowcy Imperial College London
Członkowie Academia Europaea
Prezesi Royal Society
Rycerze Kawalerowie
Odznaczeni Orderem Australii
Odznaczeni Orderem Zasługi (Wielka Brytania)
Ludzie urodzeni w Sydney
Laureaci Medalu Copleya |
278 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Azja%20Zachodnia | Azja Zachodnia | Azja Zachodnia, Azja Południowo-Zachodnia, Azja Przednia – region geograficzny Azji obejmujący wyspę Cypr, półwyspy: Azja Mniejsza, Arabski, Synaj; teren górzysty na styku kontynentów Azji i Europy (tak zwane Zakaukazie) oraz wyżyny: Armeńską i Irańską.
Na terenie Azji Zachodniej leżą państwa Bliskiego Wschodu i (całkowicie lub częściowo w zależności od przyjętej wersji granicy Europa-Azja) Zakaukazia.
Nazwa
Termin Azja Przednia (niem. Vorderasien) – w języku polskim pojawił się w czasach zaborów. Rosjanie też posługiwali się tym zapożyczonym z niemieckiego terminem (ros. Передняя Азия). Obecnie jest czasem spotykany w pracach historycznych, geograficznych, archeologicznych i lingwistycznych.
Termin Azja Zachodnia (ang. West Asia) – ukazuje usytuowanie terenu na kuli ziemskiej; pojawił się, jako przeciwieństwo historycznego terminu „Bliski Wschód”, który określa położenie względem Europy.
Termin Azja Południowo-Zachodnia – najlepiej oddający położenie geograficzne.
Nazwa w językach regionu
arabski – جنوب غرب آسيا
azerski – Cənubi-Qərbi Asya
perski – جنوب غربی آسیا
ormiański – Առաջավոր Ասիա
hebrajski – דרום-מערב אסיה
grecki – Δυτική Ασία
gruziński – დასავლეთი აზია
turecki – Güneybatı Asya
Geografia
Granice Azji Zachodniej wyznaczają od zachodu: Morze Śródziemne, Morze Egejskie, Morze Marmara; od północy: Morze Czarne, Góry Kaukaz, Morze Kaspijskie oraz Góry Kopet-dag; od wschodu: zachodnie granice Wyżyny Irańskiej u podnóża Himalajów; od południa: Morze Arabskie, Zatoka Adeńska i Morze Czerwone. Z południowego wschodu wody Oceanu Indyjskiego, wbijające się w tę część kontynentu przez Zatokę Omańską i Cieśninę Ormuz, tworzą Zatokę Perską.
Rejon w większości otoczony wodą. Linia brzegowa wynosi: 21867, a wkluczając Bahrajn i Cypr: 22810.
Najdalej wysuniętymi punktami są:
na zachodzie znajdujący się w Turcji Przylądek Baba (26°03′E), który jest równocześnie skrajnym punktem Azji;
na wschodzie podnóże Himalajów, Góry Hindukusz (63°04′E);
na południu jemeński brzeg morski (12°60);
na północy miasto Anapa w Rosji (44°53N).
Klimat
Położenie geograficzne na wysokości Zwrotnika Raka naznacza obszar Azji Zachodniej suchym i gorącym klimatem zwrotnikowym i podzwrotnikowym. Dużą część rejonu zajmują pustynie (w tym największa piaszczysta na świecie Rub Al-Chali), na których (podobnie jak na Wyżynie Irańskiej) panuje klimat kontynentalny. Zachodnia część obszaru znajduje się pod wpływem klimatu śródziemnomorskiego, jednakże środkowa część półwyspu Anatolijskiego nabiera cech klimatu kontynentalnego i wykazuje tendencje pustynnienia. Na górzystej północy, gdzie rozciągają się obszerne połacie lasów i żyzne doliny, dominuje klimat górski. Obejmuje on również Góry Zagros rozpostarte od Kaukazu w kierunku Zatoki Perskiej.
Największe roczne opady (przekraczające 3000 mm) notuje się w Górach Kaukazu, zaś najmniejsze na Pustyni Rub Al-Chali (średnia roczna wyznaczana przez kilka lat wynosi nieco powyżej 10 mm).
Ze względu na występujące na styku trzech kontynentów duże zróżnicowanie klimatu amplitudy temperatury różnie się kształtują, zależnie od rejonu. W niektórych miejscach Pustyni Rub Al-Chali temperatura w lecie dochodzi nawet do +65 °C. Średnia temperatura i Wyżyny Irańskiej to latem 35 °C, a 10 °C zimą. W lecie nocami następują gwałtowne ochłodzenia i temperatura potrafi spaść nawet poniżej 20 °C. Najzimniejszym miejscem Azji Zachodniej jest góra Ararat w Turcji, gdzie nawet w lecie temperatura zazwyczaj nie przekracza 0 °C. Średnie temperatury na północy to w lecie 30 °C, zaś zimą –6 °C.
W Azji Zachodniej występują dwa charakterystyczne wiatry: Sharqi i Szamal.
Sharqi (lub Sharki) to wiatr wiejący z południa i południowego wschodu. Występuje sezonowo: od kwietnia do początku czerwca, oraz pomiędzy wrześniem i listopadem. Jest suchy i zawiera duże ilości pyłu i często prowadzi do burz piaskowych i pyłowych, które potrafią unieść piasek nawet na kilka tysięcy metrów, powodując czasowe zamknięcie lotnisk. Ten wiatr potrafi na początku i końcu sezonu duć przez cały dzień i po kilka dni w środku sezonu. Czasami osiąga prędkość nawet 80 km/godz.
Szamal to gorący, suchy, często gwałtowny północny bądź północno-zachodni wiatr, pojawiający się w ciągu całego roku, a szczególnie w lecie. Występuje w Iraku i krajach Zatoki Perskiej (wliczając Arabię Saudyjską i Kuwejt), powodując czasami burze piaskowe. Bardzo silny podczas dnia, słabnie w nocy, co spowodowane jest gwałtownym obniżeniem się temperatury powierzchni ziemi.
Topografia
Większość Azji Zachodniej stanowią obszary o wyżynno-górzystym ułożeniu terenu. Zazwyczaj po wąskiej przybrzeżnej równinie na zachodzie pojawiają się góry, a zaraz za nimi pustynne, bądź trawiaste, górzyste płaskowyże, które na południu rejonu stopniowo opadają do morza, a na północy przechodzą w wysokie góry.
Przeważającą część najdalej wysuniętego na zachód półwyspu Azja Mniejsza stanowi Wyżyna Anatolijska, rozpostarta pomiędzy Górami Pontyjskimi i górami Taurus. Na granicy półwyspu, Góry Pontyjskie i Taurus się przybliżają się do siebie. Na tym zwężeniu rozpoczyna się malownicza i wyżej usytuowaną Wyżynę Armeńską, która stanowi centralną część tego regionu Azji.
Na północ od niej są góry Kaukaz z najwyższym szczytem Elbrus (5642 m n.p.m.), na południowy wschód góry Zagros i Wyżyna Irańska, a na południu, za najwyższym pasmem gór Taurus, których najwyższym szczytem jest Ararat (5165 m n.p.m.), oraz Mezopotamią rozpoczynają się pustynie Półwyspu Arabskiego.
Niziny zajmują zazwyczaj tereny przybrzeżne. Wyjątek stanowi Dolina Mezopotamii oraz wschodnia część Pustyni Rub Al-Chali. Większą nizinną kotlinę tworzy też wpadająca do Morza Kaspijskiego rzeka Kura.
Najniżej położone jest Morze Martwe, którego lustro wody znajduje się w najniższym punkcie Ziemi, 418 m p.p.m.
Geologia
W Azji Zachodniej zbiegają się trzy płyty tektoniczne: afrykańska, arabska i eurazjatycka. Oddziaływanie wzajemne płyt sprawia, że region jest sejsmicznie aktywny. Widać szczególnie w Turcji, która sama znajduje się na małej płycie tektonicznej, gdzie często dochodzi do trzęsień ziemi.
Na styku płyt afrykańskiej i arabskiej, oddalających się rocznie od siebie o ok. 2,5 cm, przechodzi Rów Abisyński, którego najbardziej wysuniętą na północ częścią jest Rów Jordanu.
Bogactwa naturalne
Największym bogactwem naturalnym jest występująca w krajach Zatoki Perskiej ropa naftowa. Kiedyś spalany uboczny produkt wydobycia ropy, gaz ziemny jest dziś wykorzystywany w przemyśle i skraplany na sprzedaż.
Najbardziej urozmaicone złoża są w Iranie, gdzie poza ropą naftową i gazem ziemnym występują: żelazo, boksyty, miedź, cynk i ołów oraz chrom. Również dużą różnorodnością zasobów kopalnych może poszczycić się Turcja, gdzie znajdują się bogate pokłady chromu oraz nieco mniejsze węgla brunatnego i żelaza. Na terytorium Izraela, Palestyny i Jordanii występują złoża soli potasowych, fosforytów i apatytów, natomiast w Libii złoża siarki.
Naturalne bogactwo terenów górzystych stanowią lasy, w tym piękne lasy cedrowe.
Zasoby wody
W większości państw regionu duży problem stanowi brak naturalnych zasobów wodnych. Wraz z bardzo szybkim wzrostem populacji zwiększa się zapotrzebowanie na wodę, nie tylko pitną, lecz również dla przemysłu i rolnictwa. Dodatkowy problem stanowią zasolenia wód lądowych oraz wytwarzane przez człowieka ścieki.
Głównym źródłem zaopatrzenia w wodę dla rolnictwa są rzeki, w tym dwie największe na tym terenie Eufrat i Tygrys, płynące w urodzajnej dolinie Mezopotamii. W bardziej suchych miejscach, gdzie rzeki pojawiają się tylko okresowo buduje się zapory, tamy oraz studnie, aby zatrzymać wodę z gwałtownych i obfitych opadów. Wodę dla rolnictwa odzyskuje się też przez oczyszczanie ścieków. Odsalarnie dostarczają wodę pitną i dla przemysłu.
Na najsuchszym terenie Azji Zachodniej występuje kilka podziemnych warstw wodonośnych. W Arabii Saudyjskiej dwa duże zbiorniki, pochodzących z Paleozoiku i Triasu wód podziemnych, znajdują się pod górami Gabal Tuwaiq i rozciągają się od nich w kierunku zachodnim do Morza Czerwonego. Pochodzące z Kredy i Eocenu warstwy wodonośne są usytuowane pod dużą częścią środkowej i centralnej Arabii Saudyjskiej. Szczególne znaczenie odgrywa położony na południowy wschód od stolicy zbiornik Wasia-Biyadh, gdzie od 2008 – maja 2011 r. trwały badania nad wykorzystaniem podziemnych zasobów wodnych.
Gospodarka
Kultura
Religie
Dominującą religię w Azji Zachodniej stanowi islam, w różnych swoich odłamach. Półwysep Azja Mniejsza i tereny na południowy wschód od niego, aż do oceanu Indyjskiego zamieszkują przede wszystkim muzułmanie sunnici, ich odsetek w niektórych krajach dochodzi do 99%, wyżynę Irańską i tereny ujścia Eufratu i Tygrysu muzułmanie szyici (w Iranie stanowią 90% wszystkich mieszkańców). Pozostałe mniejsze odłamy muzułmanów rozsiane są po różnych krajach, w niektórych z nich tworząc poważne grupy wyznaniowe (w Omanie muzułmanie ibadyci 74%, w Libanie muzułmanie druzowie 7%).
Inne ważne religie to: chrześcijaństwo (Apostolski Kościół Ormiański – Armenia, Górski Karabach; prawosławie – m.in. Cypr, Gruzja); judaizm (Izrael). Spotyka się także wyznawców hinduizmu (Oman 7%, Katar).
Niektóre państwa regionu mają w konstytucji wpisany charakter wyznaniowy (np. Arabia Saudyjska i Iran – islam; Cypr – prawosławie; Izrael – judaizm), a w większości krajów muzułmańskich prawo zawiera elementy szariatu. Najbardziej zróżnicowany religijnie jest Liban, gdzie poza różnymi odłamami wyznawców islamu istnieje dość spora grupa katolików (Kościoła greckokatolickiego i maronickiego) oraz prawosławnych.
Ziemia Święta jest celem licznych pielgrzymek wyznawców monoteizmu. Do ważniejszych ośrodków kultu religijnego wszystkich trzech religii monoteistycznych należy zaliczyć Jerozolimę, a do wyłącznie muzułmańskich Mekkę i Medynę.
Konflikty zbrojne
Mapa Azji Zachodniej
Zobacz też
OPEC
Bliski Wschód
Azja Mniejsza
Półwysep Arabski
Zatoka Perska
Przypisy
Bibliografia
Jaszczuk S. Tablice Geograficzne. Kraków 2007. , .
Mroczkiewicz H. (red.). Atlas Świata. Edycja limitowana. Warszawa 2010/2011. .
Linki zewnętrzne
Encyklopedia Gutenberga
Sztuka Azji Zachodniej
Flood risk management El-Qaa watershed
Regiony Azji |
279 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Azja%20Po%C5%82udniowa | Azja Południowa | Azja Południowa – region Azji obejmujący kraje subkontynentu indyjskiego na południe od Himalajów, czyli: Indie, Pakistan, Nepal, Bhutan, Bangladesz oraz wyspiarskie państwa Sri Lankę i Malediwy, zależnie od ujęcia również kraje położone bardziej na zachód (w Azji Zachodniej).
W 2015 liczba ludności Azji Południowej wynosiła 1,823 mld – około 24,8% ludności świata. Z tego 34,8% ludzi zamieszkiwało miasta.
Azja Południowa obejmuje Nizinę Hindustańską, położoną na półwyspie część Indii oraz Sri Lankę. Nizinę Hindustańską tworzą aluwialne niziny Indusu, Gangesu i Brahmaputry, biegnące równolegle do głównych łańcuchów Himalajów. Jest to obszar akumulacji dawnych osadów z dna morza, które zostały zepchnięte na teren niziny wskutek wypiętrzania się gór. W dorzeczu Gangesu i Brahmaputry utworzyły się żyzne tereny, podobnie jak w nawodnionych okolicach Indusu, natomiast obrzeża dorzecza Indusu spustynniały.
Przeciętna oczekiwana długość życia w tym rejonie w 2015 wynosiła 68,7 lat, zaś wskaźnik rozwoju społecznego 0,621 (drugi od końca, po Czarnej Afryce). W 2011 średnia piśmienność na terenie Azji Południowej oraz Iranu (uwzględniany jest wraz z Azją Południową w statystykach UNICEF) wynosiła 63% u dorosłych i 81% u młodzieży. W badanym okresie 2010–2015 umiarkowane lub poważne niedożywienie u dzieci poniżej 5. roku życia wynosiło 37,9%. Słaba opieka okołoporodowa w 2002 stanowiła główną przyczynę śmierci dzieci w wieku poniżej 5 lat; pozostałymi głównymi przyczynami była biegunka oraz infekcje dróg oddechowych.
Przypisy
Zobacz też
Półwysep Indyjski
Regiony Azji |
280 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Azja%20Mniejsza | Azja Mniejsza | Azja Mniejsza – rozległy półwysep na zachodniej granicy Azji, otoczony morzami Czarnym od północy, Marmara od północnego zachodu, Egejskim od zachodu i Śródziemnym od południa. Od Europy oddziela go Morze Marmara oraz cieśniny Bosfor i Dardanele. Azja Mniejsza ma około 0,5 mln km² powierzchni i stanowi około dwóch trzecich terytorium Turcji. Częściowo pokrywa się z krainą historyczną Anatolii. Region fizycznogeograficzny w Azji Zachodniej.
Azja Mniejsza jest regionem w przeważającej części wyżynno-górskim; niziny są niewielkie i leżą na wybrzeżach. Wnętrze Azji Mniejszej zajmuje Wyżyna Anatolijska, mająca charakter płaskowyżu, który podnosi się z zachodu na wschód od 800 do 1500 m n.p.m. Wyżynę ograniczają rozległe łańcuchy górskie Gór Pontyjskich na północnym wybrzeżu i gór Taurus na południowym, o wysokości ponad 2000 m n.p.m., sięgające 3916 m n.p.m. (wygasły wulkan Erciyes Dağı). Na wschodzie oba łańcuchy górskie się zbiegają i bez wyraźnej granicy przechodzą w Wyżynę Armeńską. Region jest aktywny sejsmicznie.
Klimat Azji Mniejszej jest podzwrotnikowy, na wybrzeżach śródziemnomorski, w centrum kontynentalny suchy. Roczny opad wynosi od 200-500 mm na Wyżynie Anatolijskiej do 2000 mm na południowych zboczach Taurusu i 3000 mm na północnych zboczach Gór Pontyjskich. Zimy są chłodne i wilgotne, lata – gorące i suche.
Na Wyżynie Anatolijskiej przeważa roślinność stepowa i półpustynna, zbocza Taurusu i Pontu porastają lasy liściaste (bukowe i dębowe) i iglaste (jodłowe i sosnowo-świerkowe), na wybrzeżach przeważa makia.
Zobacz też
Bliski Wschód
Azja Zachodnia
Przypisy
Bibliografia
Zdzisław Czeppe, Jan Flis, Rodion Mochnacki Geografia fizyczna świata. Podręcznik dla studentów geografii uniwersytetów i wyższych szkół pedagogicznych, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1966, wyd. I
Jan Mityk Geografia fizyczna części świata (zarys fizjograficzny), Państwowe Wydawnictwa Naukowe, Warszawa 1982, wyd. V
Józef Szaflarski (red.) Słownik geografii świata. Tom I. A-M, "Wiedza Powszechna", Warszawa 1977, wyd. II
Azja Zachodnia |
4964533 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Doom%20Eternal | Doom Eternal | Doom Eternal – strzelanka pierwszoosobowa wyprodukowana przez id Software oraz wydana przez Bethesdę Softworks 20 marca 2020.
Fabuła
Po nieudanej inwazji na Marsie demony zaatakowały Ziemię, mordując 60% jej populacji. Niedobitki rasy ludzkiej uciekły z planety lub dołączyły do Armored Response Coalition, ugrupowania mającego na celu powstrzymanie inwazji. Protagonista gry, Doom Slayer, wcześniej zdradzony przez dr Samuela Haydena, powraca, by stłumić inwazję. Musi w tym celu zabić piekielnych kapłanów, Deaga Niloxa, Deaga Ranaka i Deaga Grava, służących Khan Maykr, władczyni obcej rasy przypominającej anioły, chcącej poświęcić ludzkość dla dobra swojego świata.
Rozgrywka
Tryb jednoosobowy
Gra posiada dynamiczna rozgrywkę, czym przypomina swojego poprzednika. Jednak w porównaniu do niego, w Doom Eternal są także elementy platformowe. Walka toczy się na określonych fragmentach mapy, które są połączone przejściami. Podstawowa gra składa się z 13 długich poziomów. Na każdym z nich można spotkać nowych przeciwników oraz przedmioty fabularne. Po zabiciu określonego gatunku wroga po raz pierwszy, otrzymuje się nowy wpis do kodeksu, w którym to wpisie można znaleźć informacje o wrogu, takie jak jego słabe punkty, klasę oraz opis. Po dojściu do końca poziomu, zostaje odblokowana możliwość przeniesienia się w inne miejsce mapy. W podstawowej wersji Doom Eternal znajduje się trzech bossów.
Tryb wieloosobowy
Tryb wieloosobowy to Battlemode. Uczestniczy w nim trzech graczy. Jeden gracz wciela się w Slayera, natomiast dwaj pozostali w jednego z dostępnych demonów. Walka toczy się, aż jedna strona zabije wszystkich przeciwników.
Produkcja
Do stworzenia gry wykorzystano silnik id Tech 7. 20 października 2020 został wydany płatny dodatek Doom Eternal: The Ancient Gods – Part One. Druga część dodatku została wydana 21 marca 2021.
Odbiór
Doom Eternal otrzymał oceny określane jako pozytywne (według strony Metacritic). Phil Hornshaw ze strony GameSpot pozytywnie odniósł się do gry, chwaląc system walki oraz elementy platformowe, za to skrytykował fabułę jako "zbyt poważną i skomplikowaną". Przyznał grze 8 punktów na 10. Andrew Reiner z Game Informer odniósł się w sposób negatywny do trybu gry wieloosobowej oraz pojawiających się niekiedy, związanych z sekretami łamigłówek. Pochwalił jednak ścieżkę dźwiękową. Dał grze ocenę 9,25 na 10.
Przypisy
2020 w grach komputerowych
Fantastycznonaukowe gry komputerowe
Gry z serii Doom
Gry wykorzystujące Id Tech
Gry na platformę Windows
Gry na platformę Xbox One
Gry na platformę PlayStation 5
Gry na platformę Nintendo Switch
Komputerowe gry fantasy
Strzelanki pierwszoosobowe |
4964542 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Rz%C4%85d%20Ingridy%20%C5%A0imonyt%C4%97 | Rząd Ingridy Šimonytė | Rząd Ingridy Šimonytė – osiemnasty rząd Republiki Litewskiej od ogłoszenia niepodległości w 1990, działający od 11 grudnia 2020. Zastąpił gabinet Sauliusa Skvernelisa.
Gabinet powstał po wyborach parlamentarnych z 11 i 25 października 2020, wygranych przez ugrupowanie Związek Ojczyzny – Litewscy Chrześcijańscy Demokraci (TS-LKD). Wkrótce po zakończeniu drugiej tury wyborów TS-LKD oraz dwie partie liberalne: Ruch Liberalny Republiki Litewskiej (LRLS) i Partia Wolności (LP), które uzyskały większość mandatów w Sejmie, zapowiedziały rozmowy koalicyjne celem powołania nowego gabinetu z Ingridą Šimonytė na czele.
19 listopada 2020 prezydent Gitanas Nausėda przedstawił Sejmowi jej kandydaturę na premiera. Litewski parlament, większością 62 głosów, zatwierdził ją 24 listopada 2020. Następnego dnia prezydent powołał ją na to stanowisko, wyznaczając 15 dni na sformowanie rządu. 4 grudnia Gitanas Nausėda ostatecznie zaaprobował zaproponowanych kandydatów na ministrów, a Ingrida Šimonytė upubliczniła program jej gabinetu. TS-LKD rekomendował premiera i 9 ministrów, LP wystawiła 3 ministrów, a LRLS otrzymał dwa stanowiska ministerialne oraz stanowisko przewodniczącego Sejmu.
Gabinet rozpoczął urzędowanie 11 grudnia 2020 po zatwierdzeniu programu rządowego przez parlament (78 głosów za, przy 30 przeciw i 20 wstrzymujących się) oraz po zaprzysiężeniu członków rządu.
Skład rządu
Przypisy
Šimonytė
2020 na Litwie |
281 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Andrzej%20Sapkowski | Andrzej Sapkowski | Andrzej Sapkowski (ur. 21 czerwca 1948 w Łodzi) – polski pisarz fantasy, z wykształcenia ekonomista. Twórca postaci wiedźmina. Jest najczęściej po Stanisławie Lemie tłumaczonym polskim autorem fantastyki.
W 2012 Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego Bogdan Zdrojewski odznaczył go srebrnym medalem Gloria Artis.
Życiorys
Jego matka urodziła się w podkieleckiej wsi, a ojciec – pod Wilnem. Dziadek od strony ojca pochodził z drobnoszlacheckiej rodziny herbu Łodzia, wywodzącej się z Kowieńszczyzny, służył w armii rosyjskiej, po rewolucji 1917 wraz z rodziną powrócił na Wileńszczyznę, gdzie następnie pracował jako naczelnik poczty w Święcianach. Po zakończeniu II wojny światowej rodzina Sapkowskich zamieszkała w okolicach Nowej Soli, a następnie w Łodzi.
Urodził się i mieszka w Łodzi. Od 9 lipca 2008 jest honorowym obywatelem tego miasta. Jest absolwentem XXI Liceum Ogólnokształcącego im. Bolesława Prusa w Łodzi oraz Uniwersytetu Łódzkiego (handel zagraniczny, 1972). Początkowo pracował w handlu zagranicznym – handlował futrami w firmie „Skórimpex”.
Karierę literacką zaczynał jako tłumacz, przekładając na język polski opowiadanie Słowa Guru Cyryla M. Kornblutha w „Fantastyce”. Pierwszym opublikowanym opowiadaniem był Stalogłowy (1984) w „Wiadomościach Wędkarskich”, dotyczące połowu pstrąga stalogłowego. Popularność zdobył cyklem opowiadań i pięciotomową sagą o wiedźminie – pierwsze opowiadanie „Wiedźmin”, ukazało się w grudniu 1986 w miesięczniku „Fantastyka”, jako laureat III nagrody w konkursie literackim ogłoszonym przez czasopismo. Oprócz tego wydał esej o Rycerzach Okrągłego Stołu Świat króla Artura. Maladie, leksykon miłośnika fantasy Rękopis znaleziony w Smoczej Jaskini, poradnik dla osób zaczynających grać w RPG pt. Oko Yrrhedesa, powieści z cyklu o Reinmarze z Bielawy (Trylogia husycka), powieść Żmija oraz wiele opowiadań i artykułów w czasopismach i zbiorach opowiadań.
Jego książki zostały przetłumaczone na blisko dwadzieścia języków: angielski, niemiecki, rosyjski, hiszpański, francuski, białoruski, litewski, czeski, słowacki, ukraiński, portugalski, bułgarski, serbski, fiński, włoski, szwedzki, holenderski, estoński, chiński, węgierski. Jest laureatem wielu nagród literackich polskich i zagranicznych.
Na podstawie jego literatury powstały: komiks Wiedźmin (6 zeszytów w latach 1993–1995), film pełnometrażowy i serial telewizyjny Wiedźmin, gra fabularna Wiedźmin: Gra Wyobraźni oraz gra karciana. W oparciu o cykl wiedźmiński powstała seria komputerowych gier RPG, wydana przez warszawskie studio CD Projekt RED, w skład której wchodzą: Wiedźmin (premiera 26 października 2007), której Andrzej Sapkowski był konsultantem, Wiedźmin 2: Zabójcy królów (17 maja 2011) oraz Wiedźmin 3: Dziki Gon (19 maja 2015). W maju 2017 serwis Netflix zapowiedział nakręcenie serialu opartego na prozie Sapkowskiego i osadzonego w świecie Wiedźmina, nawiązując współpracę z Andrzejem Sapkowskim jako konsultantem kreatywnym. 15 września 2017 w Teatrze Muzycznym im. Danuty Baduszkowej w Gdyni odbyła się prapremiera musicalu Wiedźmin na podstawie opowiadań Sapkowskiego.
W 2016 podczas spotkania autorskiego na Polconie pisarz w ironiczny sposób – negatywnie – wypowiedział się na temat wpływu gier CD Projekt RED na sprzedaż i odbiór książek, środowisko graczy zareagowało na słowa swoistym bojkotem Sapkowskiego. Autor broni swego poglądu tym, że z jego obserwacji – jego tytuły opatrzone okładką z grafiką komputerową – zostawały odbierane przez niektórych czytelników jako tzw. game related, czyli książka na podstawie gry, co z kolei przekłada się na odebranie twórczości łódzkiego pisarza jako wtórnej, nieoryginalnej.
W 2018 z okazji 70. urodzin Andrzeja Sapkowskiego jeden z łódzkich skwerów otrzymał imię wiedźmina, Geralta z Rivii – głównego bohatera serii książek pisarza.
W październiku 2018 pisarz wezwał CD Projekt do zapłaty dodatkowych 60 mln zł, ponad wynagrodzenie określone w umowach między nim a spółką, za wykorzystanie świata wiedźmina w grach, powołując się na art. 44 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych. CD Projekt określił to żądanie jako bezpodstawne i stwierdził, że w sposób ważny i legalny nabył prawa do utworów Sapkowskiego. 20 grudnia 2019 spółka zawarła z pisarzem porozumienie, którego postanowienia zostały objęte tajemnicą.
Jest członkiem Stowarzyszenia Pisarzy Polskich.
Życie prywatne
Jest żonaty, miał syna Krzysztofa (1972–2019) z pierwszego małżeństwa.
Deklaruje się jako ateista.
Nagrody
polskie
Nagroda Fundacji Literackiej im. Natalii Gall (1990),
Nagroda im. Janusza A. Zajdla – pięciokrotnie, za opowiadania Mniejsze zło (1990), Miecz przeznaczenia (1992), W leju po bombie (1993), oraz powieści Krew elfów (1994) i Narrenturm (2002) (jest drugim, po Jacku Dukaju najczęściej nagradzanym autorem w historii tej nagrody),
Nagroda Sfinks – sześciokrotnie (1995, 1997, 1998, 2000, 2005, 2007),
Nagroda Biblioteki Raczyńskich w Poznaniu za całokształt twórczości (1995),
Paszport „Polityki” w kategorii literatura (1997),
Tytuł Twórca Roku przyznawanym przez Śląski Klub Fantastyki (kilkakrotnie),
nominowany do Nagrody Literackiej Nike w 2003 za Narrenturm,
Nagroda Miasta Łodzi (2004).
zagraniczne
Nagroda Ikaros i Ludvik (Czechy, 1993),
Nagroda im. Davida Ben Guriona, przyznawanej przez Izraelski Klub Miłośników Fantastyki („za fundamentalny wkład do fantastyki”, Moskwa 1997),
Nagrodę Ignotus przyznawaną przez hiszpańską Asociación Española de Fantasía|Ciencia Ficción y Terror (w 2003 w dwóch kategoriach, 2004),
Nagrody czeskiej Akademie Science Fiction, Fantasy a Hororu w kategorii „najlepsza przełożona książka nieanglosaska” (1995, 2000, 2004, 2008),
David Gemmell Awards for Fantasy za Blood of Elves – angielskie wydanie pierwszego tomu sagi o wiedźminie Krew elfów (2009),
Międzynarodowa nagroda Eurocon Award przyznawaną przez Europejskie Stowarzyszenie Science Fiction (Best Author, 1996, Grand Master, 2010),
Nagroda Tähtifantasia przyznawaną przez Helsińskie Stowarzyszenie Miłośników Literatury Science Fiction (2011, 2012),
Nagroda 12 osumaa („12 trafień”) Helsińskiej Biblioteki Miejskiej (2011),
Nagroda FantLab's Book of the Year (Книга года по версии Фантлаба) przyznawaną przez rosyjski fanzin FantLab (2011),
Nominacja do Science Fiction & Fantasy Translation Awards (2012),
World Fantasy Award (2016) w kategorii „Osiągnięcie życia” (głównie za Sagę o wiedźminie).
Twórczość
Zbiory opowiadań
Wiedźmin (Reporter 1990)
Miecz przeznaczenia (superNOWA 1992)
Ostatnie życzenie (superNOWA 1993)
Coś się kończy, coś się zaczyna (superNOWA 2000)
Opowieści o wiedźminie, tom 1 (Libros 2002), wznowienie dawniejszych opowiadań
Opowieści o wiedźminie, tom 2 (Libros 2002), wznowienie dawniejszych opowiadań
Maladie i inne opowiadania (superNOWA 2012)
Powieści
Cykl wiedźmiński
Saga o wiedźminie
Krew elfów (superNOWA 1994)
Czas pogardy (superNOWA 1995)
Chrzest ognia (superNOWA 1996)
Wieża Jaskółki (superNOWA 1997)
Pani Jeziora (superNOWA 1999)
Odrębne pozycje
Sezon burz (superNOWA 2013)
Trylogia husycka
Narrenturm (superNOWA 2002)
Boży bojownicy (superNOWA 2004)
Lux perpetua (superNOWA, 2006)
Inne powieści
Żmija (superNOWA, 2009)
Opowiadania i inne
Oko Yrrhedesa (MAG 1995), gra fabularna
Świat króla Artura. Maladie (superNOWA 1995), esej
Rękopis znaleziony w Smoczej Jaskini (superNOWA 2001), przewodnik po literaturze fantasy
Historia i fantastyka (superNOWA 2005), wywiad-rzeka przeprowadzony przez Stanisława Beresia
Stalogłowy („Wiadomości Wędkarskie” 7-8/1984)
Wiedźmin („Fantastyka” 12/1986, zbiór Wiedźmin, Reporter 1990, antologia opowiadań Jawnogrzesznica, Przedświt 1991 zbiór Ostatnie życzenie, superNOWA 1993, zbiór Opowieści o wiedźminie, tom 1., Libros 2002)
Droga, z której się nie wraca („Fantastyka” 8/1988, Wiedźmin, Reporter 1990, Coś się kończy, coś się zaczyna, superNOWA 2000, Opowieści o wiedźminie, tom 1., Libros 2002, Maladie i inne opowiadania, superNOWA 2012)
Muzykanci (antologia Wizje Alternatywne, superNOWA 1990, Trzynaście kotów, superNOWA 1997, Coś się kończy, coś się zaczyna superNOWA 2000, Maladie i inne opowiadania, superNOWA 2012)
Mniejsze zło („Fantastyka” 3/1990, Wiedźmin, Reporter 1990, Ostatnie życzenie, superNOWA 1993, Opowieści o wiedźminie, tom 1., Libros 2002)
Kwestia ceny („Nowa Fantastyka” 9/1990, Wiedźmin, Reporter 1990, Ostatnie życzenie, superNOWA 1993, Opowieści o wiedźminie, tom 1., Libros 2002)
Granica możliwości („Nowa Fantastyka” 9-10/1991, Miecz przeznaczenia, superNOWA 1992, Opowieści o wiedźminie, tom 2., Libros 2002)
Tandaradei! („Fenix” 1/1992, Coś się kończy, coś się zaczyna, superNOWA 2000, Maladie i inne opowiadania, superNOWA 2012)
Wieczny ogień (Miecz przeznaczenia, superNOWA 1992, Opowieści o wiedźminie, tom 2., Libros 2002)
Trochę poświęcenia (Miecz przeznaczenia, superNOWA 1992, Opowieści o wiedźminie, tom 2., Libros 2002)
Miecz przeznaczenia (Miecz przeznaczenia, superNOWA 1992, Opowieści o wiedźminie, tom 2., Libros 2002)
Coś więcej (Miecz przeznaczenia, superNOWA 1992, Opowieści o wiedźminie, tom 2., Libros 2002)
Okruch lodu („Nowa Fantastyka” 7/1992, Miecz przeznaczenia, superNOWA 1992, Opowieści o wiedźminie, tom 2., Libros 2002)
Maladie („Nowa Fantastyka” 12/1992, Świat króla Artura. Maladie, superNOWA 1995, Maladie, Atropos /wydanie kolekcjonerskie, sygnowane, numerowane/ 2006, Maladie i inne opowiadania, superNOWA 2012)
Kraniec świata (Ostatnie życzenie, superNOWA 1993, Opowieści o wiedźminie, tom 1., Libros 2002)
Ostatnie życzenie (Ostatnie życzenie, superNOWA 1993, Opowieści o wiedźminie, tom 1., Libros 2002)
Głos rozsądku (Ostatnie życzenie, superNOWA 1993, Opowieści o wiedźminie, tom 1., Libros 2002)
Róże z Shaerrawedd („Nowa Fantastyka” 1994, nr 7, s. 43-56 i 65-67, trzeci rozdział Krwi elfów w formie opowiadania)
W leju po bombie („Fenix” 4/1993, Coś się kończy, coś się zaczyna, superNOWA 2000, Maladie i inne opowiadania, superNOWA 2012)
Złote popołudnie (antologia Trzynaście kotów, superNOWA 1997, Coś się kończy, coś się zaczyna, superNOWA 2000, antologia Strefa mroku – jedenastu apostołów grozy, dodatek do czasopisma „Click! Fantasy”, grudzień 2002, Maladie i inne opowiadania, superNOWA 2012)
Coś się kończy, coś się zaczyna („Czerwony karzeł” #5, Coś się kończy, coś się zaczyna, superNOWA 2000, Opowieści o wiedźminie, tom 2., Libros 2002, Maladie i inne opowiadania, superNOWA 2012)
Battle dust (inny tytuł: Bitewny pył) („Czerwony karzeł” #7, Coś się kończy, coś się zaczyna, superNOWA 2000, Maladie i inne opowiadania, superNOWA 2012)
Zdarzenie w Mischief Creek („Nowa Fantastyka” 7/2000, Coś się kończy, coś się zaczyna, superNOWA 2000, Maladie i inne opowiadania, superNOWA 2012)
Spanienkreuz („Nowa Fantastyka” 4/2007, Maladie i inne opowiadania, superNOWA 2012)
Przekłady na języki obce
Wiedźmin
wydania litewskie, wyd. Dagonas, Kowno 1997, wyd. Eridanas, 2005
Ostatnie życzenie
Miecz przeznaczenia
Krew elfów
Czas pogardy
Chrzest ognia
wydanie litewskie, wyd. Eridanas, 2006
wydanie rosyjskie, wyd. AST, Moskwa 1997
wydanie czeskie, wyd. Leonardo, Ostrawa 1997
wydanie niemieckie, wyd. Deutscher Taschenbuch Verlag 2009
wydanie francuskie, Bragelonne, 2010
wydanie hiszpańskie, Bibliopolis, Madryt 2005
wydanie tajwańskie, Gaea, Tajpej 2015
wydanie angielskie, Gollancz, Orion Publishing Group, Londyn 2015
wydanie amerykańskie, Orbit Books, 2014
Wieża Jaskółki
wydanie litewskie, wyd. Eridanas, 2007
wydanie rosyjskie – wyd. AST, Moskwa 1999
wydanie czeskie – wyd. Leonardo, Ostrawa 1998
wydanie niemieckie, wyd. Deutscher Taschenbuch Verlag 2010
wydanie francuskie, Bragelonne, 2010
wydanie hiszpańskie, Bibliopolis, Madryt 2006
wydanie tajwańskie, Gaea, Tajpej 2016
wydanie angielskie, Gollancz, Orion Publishing Group, Londyn 2017
wydanie amerykańskie, Orbit Books, 2016
Pani Jeziora
wydanie litewskie, wyd. Eridanas, 2007
wydanie rosyjskie, wyd. AST, Moskwa 1999
wydanie czeskie, wyd. Leonardo, Ostrawa 2000
wydanie hiszpańskie, Bibliopolis, Madryt 2007
wydanie niemieckie, wyd. Deutscher Taschenbuch Verlag 2011
wydanie francuskie, Bragelonne, 2011
wydanie angielskie, Gollancz, Orion Publishing Group, Londyn 2017
wydanie amerykańskie, Orbit Books, 2017
Sezon Burz
wydanie angielskie, Gollancz, Orion Publishing Group, Londyn 2018
wydanie amerykańskie, Orbit Books, 2018
Narrenturm
wydanie czeskie, wyd. Leonardo, Ostrawa 2003
wydanie słowackie, wyd. Slovart, 2003
wydanie rosyjskie, wyd. AST – Chranitiel, Moskwa 2005
wydanie niemieckie, wyd. Dtv, Monachium 2005
wydanie ukraińskie, wyd. Zielony Pies, Kijów 2006
wydanie hiszpańskie, wyd. Alamut, 2009
wydanie amerykańskie, wyd. Orbit, 2020
wydanie angielskie, wyd. Gollancz, 2020
Boży bojownicy
wydanie czeskie, wyd. Leonardo, Ostrawa 2005
wydanie słowackie, wyd. Slovart, 2005
wydanie rosyjskie, wyd. AST – Chranitiel, Moskwa 2006
wydanie niemieckie, wyd. Dtv, Monachium 2006
wydanie ukraińskie, wyd. Zielony Pies, Kijów 2006
Lux perpetua
wydanie czeskie, wyd. Leonardo, Ostrawa, 2008
wydanie słowackie, wyd. Slovart, 2007
wydanie rosyjskie, wyd. AST – Chranitiel, Moskwa 2007
wydanie niemieckie, wyd. Dtv, Monachium 2007,
wydanie ukraińskie, wyd. Zielony Pies, Kijów, 2007
Zbiór opowiadań Tandaradei! – wydanie czeskie, wyd. Leonardo, Ostrawa 1994
Zbiór opowiadań i esejów Doroga bez wozwrata, wyd. rosyjskie – wyd. AST, Moskwa 1999
Zbiór opowiadań Camino sin retorno, Bibliopolis, Madryt 2007
Gra RPG Oko Yrrhedesa, wydanie czeskie, wyd. R.S.G., Ostrawa 1995
Zobacz też
Geralt z Rivii
Wiedźmin (film)
Wiedźmin (komiks)
Wiedźmin (gra komputerowa)
Wiedźmin (serial telewizyjny 2019)
Przypisy
Bibliografia
Linki zewnętrzne
Polska oficjalna wiki CD Projektu RED na temat świata wiedźmina
Druga polska oficjalna wiki CD Projektu RED na temat świata wiedźmina
Laureaci Paszportu Polityki
Honorowi obywatele Łodzi
Absolwenci Uniwersytetu Łódzkiego
Polscy prozaicy
Polscy autorzy fantasy
Biografie kanonu polskiej Wikipedii
Odznaczeni Srebrnym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”
Pisarze związani z Łodzią
Laureaci Nagrody im. Janusza A. Zajdla
Polscy autorzy gier fabularnych
Laureaci Śląkfy
Ludzie urodzeni w Łodzi
Urodzeni w 1948
Laureaci Nagrody Miasta Łodzi |
282 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Al | Al | AL – Aeroklub Lubelski
AL – Aeroklub Lwowski
AL – Armia Ludowa, organizacja partyzancka w czasie II wojny światowej
al. – skrót od słowa aleja, np. aleja Pokoju
Al. – skrót od słowa aleje, np. Aleje Jerozolimskie
.al – krajowa domena internetowa najwyższego poziomu przypisana dla stron internetowych Albanii
AL – Albania (oznaczenie kodowe ISO 3166-1)
Alabama – stan w USA (ISO 3166-2)
Al – symbol pierwiastka glin (łac. aluminium)
Sztuczne życie (AL z ang. Artificial Life)
Al- – arabski rodzajnik (ال۔)
Ål – gmina w Norwegii
Al – powieść Williama Whartona
A L – płyta Amandy Lear z 1985 roku
Al – skrócone imię Albert (np. Al Gore), Alfred (np. Al Pacino), Alphonse (np. Al Capone, Al Bundy) |
4964544 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Milcza%20%28Ukraina%29 | Milcza (Ukraina) | Milcza (, Mylcza) – wieś na Ukrainie, w obwodzie rówieńskim, w rejonie dubieńskim. W 2001 roku liczyła 678 mieszkańców.
Pierwsza wzmianka o wsi pochodzi z 1570 roku. W lipcu 1920 roku pod Milczą rozegrała się jedna z bitew wojny polsko-bolszewickiej. W czasach radzieckich w miejscowości znajdowała się siedziba kołchozu „Drużba”.
Przypisy
Linki zewnętrzne
Wsie w obwodzie rówieńskim |
283 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Ar | Ar | Geografia:
Ar – miasto biblijne w Moabie
Inne:
.ar – krajowa domena internetowa najwyższego poziomu przypisana dla stron internetowych z Argentyny
ar – jednostka powierzchni
Ar – komputerowe narzędzie do archiwizacji danych
Ar – symbol chemiczny pierwiastka argon
Ar – we wzorach chemicznych symbol oznaczający grupę arylową
AR (Adventure Racing) – rajdy przygodowe
Grupa "a.r." – awangardowa grupa artystyczno-literacka
Zobacz też:
Ahr
AR |
4964567 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Roit | Roit | Roit – wieś w Rumunii, w okręgu Bihor, w gminie Sânnicolau Român. W 2011 roku liczyła 752 mieszkańców.
Przypisy
Wsie w okręgu Bihor |
4964570 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Berechiu%20%28okr%C4%99g%20Bihor%29 | Berechiu (okręg Bihor) | Berechiu – wieś w Rumunii, w okręgu Bihor, w gminie Sânnicolau Român. W 2011 roku liczyła 437 mieszkańców.
Przypisy
Wsie w okręgu Bihor |
284 | https://pl.wikipedia.org/wiki/As | As | As – symbol chemiczny arsenu
as – karta do gry
as – moneta w cesarstwie rzymskim
as – dźwięk
as – symbol attosekundy
as – w astronomii, symbol pozaukładowej sekundy łuku (z )
As – polski samochód osobowy produkowany w latach 20. XX w.
As – polski miniserial nakręcony w 2002 roku
"As" – polski tygodnik ukazujący się do 1939
as – polecenie systemu Linux, wchodzące w skład zestawu programów binutils
AS – system autonomiczny (ang. autonomous system)
Ås – miasto i gmina w Norwegii
Aš – miasto w Czechach
Ås – miasto w Szwecji
As – gmina w Belgii
as myśliwski – honorowy tytuł w lotnictwie wojskowym
As – dynastia bogów nordyckich
As – superbohater, postać w filmie Hydrozagadka
As (samolot) – projekt samolotu szkolno-treningowego
as serwisowy – rodzaj zagrywki w tenisie lub siatkówce
As (czasopismo) – polskie czasopismo o tenisie ziemnym
As (zespół muzyczny) – zespół muzyczny disco polo
As – utwór muzyczny Steviego Wondera
Zobacz też
AS
Ås |
4964573 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Zb%C3%B3r%20Ko%C5%9Bcio%C5%82a%20Zielono%C5%9Bwi%C4%85tkowego%20%E2%80%9EBetania%E2%80%9D%20w%20Katowicach | Zbór Kościoła Zielonoświątkowego „Betania” w Katowicach | Zbór Kościoła Zielonoświątkowego Betania w Katowicach – zbór ewangeliczny o charakterze zielonoświątkowym, działający na terenie Katowic. Należy do okręgu południowego Kościoła Zielonoświątkowego w RP. Kaplica zboru położona jest na terenie jednostki pomocniczej Załęże, przy ulicy Gliwickiej 267.
Historia
Pierwsze działania na rzecz założenia kościoła zielonoświątkowego w Katowicach zorganizowano 17 grudnia 1973 roku. Wówczas to 22 członków chorzowskiego zboru piśmie do Prezydium Rady Zjednoczonego Kościoła Ewangelicznego w PRL-u złożyło wniosek o zarejestrowanie zboru w Katowicach. Zezwolenie na utworzenie placówki w mieszkaniu Ferdynanda Karela przy ulicy Gliwickiej 89 w Katowicach otrzymano 10 czerwca 1975 roku z Urzędu Wojewódzkiego w Katowicach. Ferdynand Karel przystosował w swoim mieszkaniu dwa pokoje na potrzeby zboru, tworząc pomieszczenie dla 30 osób. Pierwsze oficjalne nabożeństwo w tym miejscu odbyło się 10 czerwca 1975 roku, a rok później w Sosnowcu odprawiono pierwszy chrzest czterech członków katowickiego zboru. 15 czerwca 1976 roku placówka w Katowicach została przekształcona w samodzielny zbór. Pierwszym pastorem został wówczas Ferdynand Karel, a jego zastępcą Paweł Pieczko.
W związku dalszym z rozwojem wspólnoty zielonoświątkowców mieszkanie Karela stało się zbyt małe. Od 14 października 1976 roku nową siedzibą został dom na terenie kolonii I. Mościckiego, lecz on również był za mały, dlatego też 19 listopada 1981 roku podjęto decyzję o zakupie nowego lokalu. W tym samym miesiącu przyznano zborowi działkę przy ulicy Gliwickiej 267 pod budowę własnej świątyni. 11 grudnia 1981 roku warsztat ślusarski mieszczący przy ulicy Gliwickiej 89 został nową siedzibą zboru, w której gromadzono się od 1982 roku. 8 października 1982 roku Urząd Wojewódzki w Katowicach został poinformowany o otwarciu kaplicy o nazwie Betania. Od tego czasu wspólnota zielonoświątkowców stale się rozwijała. Z inicjatywy Ryszarda Wołkiewicza została otwarta Szkoła Biblijna Betania w Katowicach.
W październiku 1989 roku rozpoczęto budowę obecnej siedziby zboru. Pierwsze nabożeństwo w nowej świątyni odbyło się w czerwcu 1996 roku, natomiast od grudnia 1997 roku odbywają się one w sali głównej. Projekt kaplicy wykonał Kazimierz Poniatowski. W 1990 roku ze zboru oddzieliła się grupa około 50 mieszkańców Jaworzna, którzy utworzyli własną wspólnotę zielonoświątkową w swoim mieście.
W dniu 12 czerwca 2000 roku zbór Betania zorganizował Kongres Zielonoświątkowy Zborów Okręgu Południowego. Był to czwarty tego typu kongres zorganizowany dla zielonoświątkowców z okręgu południowego. Były one związane z obchodami 25-lecia zboru Betania. Zjazd został zorganizowany na stadionie Ruchu Chorzów.
Na koniec 2010 zbór skupiał 407 wiernych, w tym 287 ochrzczonych członków.
Działalność
W kaplicy główne nabożeństwo odprawiane jest w każdą niedzielę o godzinie 10:00, a we wtorki prowadzone jest nauczanie Słowa Bożego. W kaplicy odbywają się również inne spotkania, w tym dla młodzieży i osób starszych oraz spotkania modlitewne. Znajduje się tu punkt katechetyczny, w których organizowana jest szkółka niedzielna dla dzieci. W zborze Betania działa kilka grup muzycznych, a także chór. Przy Betanii powstała grupa harcerzy w ramach stowarzyszenia Royal Rangers Polska. Prócz zbiórek organizowane są imprezy okolicznościowe, a także wyjazdy.
Zbór Betania prowadzi również aktywność społeczną i kulturalną na terenie Katowic i Górnego Śląska. Poprzez Towarzystwo Chrześcijańskie Tęcza prowadzi działania na rzecz zapobiegania i zwalczania skutków patologii społecznej. Ponadto zbór organizował wydarzenia, które były szeroko opisywane, w tym wizyta Davida Wilkersona w katowickim Spodku czy też Billy'ego Grahama.
Kaplica
Kaplica zboru Kościoła Zielonoświątkowego Betania w Katowicach znajduje się na terenie jednostki pomocniczej Załęże, przy ulicy Gliwickiej 267. Powstała ona w latach 1989–1997. Jest ona zbudowana na planie koła o średnicy 40 m i pokryta jest kopułą posadowioną na rotundzie o wysokości 8,5 m, w której znajdują się dwie kondygnacje. Kopuła zaś jest czaszą o średnicy 39,6 m i pod względem średnicy jest największą w Polsce i trzecią w Europie. W świątyni prócz kaplicy znajdują się też inne pomieszczenia, w tym: salki katechetyczne, biblioteka, księgarnia, sala kominkowa, a także pomieszczenia socjalne i biurowe.
W obszarze, na którym wybudowano kaplicę, przed II wojną światową znajdowała się odkrywka, w której wydobywano piasek. Po zakończeniu wydobycia pozostały doły ze zbiornikami wody, które w 1945 roku zostały zasypane. Przed rozpoczęciem budowy kaplicy wykonano 25 otworów badawczych celem sprawdzenia stabilności gruntu. Budowę świątyni rozpoczęto w październiku 1989 roku. Kopułę na górnym pierścieniu rotundy umieszczono w listopadzie 1993 roku, a w czerwcu 1994 roku rozpoczęto jej nadmuchiwanie. W styczniu 1995 roku przystąpiono do prac we wnętrzu świątyni. Pierwsze nabożeństwo w sali głównej odbyło się w grudniu 1997 roku.
Przypisy
Bibliografia
Religia w Katowicach
Załęże (Katowice)
Katowice |
4964575 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Sieradowo%20%28Bia%C5%82oru%C5%9B%29 | Sieradowo (Białoruś) | Sieradowo (; ) – wieś na Białorusi, w obwodzie brzeskim, w rejonie iwacewickim, w sielsowiecie Żytlin, pomiędzy linią kolejową Baranowicze – Brześć a drogą magistralną M1.
W dwudziestoleciu międzywojennym leżało w Polsce, w województwie poleskim, w powiecie kosowskim/iwacewickim, w gminie Kosów Poleski. Po II wojnie światowej w granicach Związku Sowieckiego. Od 1991 w niepodległej Białorusi.
Uwagi
Przypisy
Bibliografia
Sieradowo na mapie WIG
Wsie w rejonie iwacewickim |
4964576 | https://pl.wikipedia.org/wiki/St%20Mary%20le%20Strand | St Mary le Strand | St Mary le Strand (ang. St Mary le Strand) – kościół anglikański znajdujący się przy ulicy Strand w gminie Westminster w centrum Londynu. Oficjalny kościół Women’s Royal Naval Service.
Historia
Kościół powstał w miejscu tradycyjnych majówek organizowanych od XVI wieku na polu przy dojeździe do Somerset House, który powstał w miejscu wyburzonego w 1549 przez Edwarda I, księcia Somerset, pierwszego kościoła St Mary le Strand. Budowa nowego kościoła rozpoczęła się w 1714 roku w ramach programu budowy pięćdziesięciu nowych kościołów. Architektem został James Gibbs, dla którego był to pierwszy projekt po powrocie z Włoch. Budowa została zakończona w 1717 roku, ale konsekracja przez biskupa Londynu Edmunda Gibsona odbyła się dopiero w 1724 roku.
Architektura
Zewnętrzna fasada budynku inspirowana barokowymi fasadami kościołów Rzymu, gdzie studiował architekt kościoła Gibbs.
Przypisy
Bibliografia
Świątynie Kościoła Anglii w Anglii
Atrakcje turystyczne w Londynie
Kościoły w Londynie |
285 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Abu%20Nidal | Abu Nidal | Abu Nidal (właśc. Hassan Sabri al Banna, pseudonim oznacza „Ojciec Walki”) (ur. 1937 w Jaffie, zm. 16 sierpnia 2002 w Bagdadzie) – terrorysta palestyński, przywódca organizacji Rewolucyjna Rada Fatah.
Życiorys
Urodził się w Jaffie w 1937 roku pod nazwiskiem Sabri al-Banna. Był dwunastym dzieckiem bogatego plantatora i jego ósmej żony. Dorastał wraz z 17 braćmi i ośmioma siostrami (jego ojciec miał 13 żon) w luksusowej rezydencji z basenem i widokiem na morze. Rodzina przyszłego terrorysty utrzymywała się ze sprzedaży cytrusów do państw europejskich, głównie Niemiec i Wielkiej Brytanii. Na przełomie lat 1944-45 trafił do Collège des Frères będącej francuską, chrześcijańską szkołą misyjną. Po roku edukacji i śmierci ojca, naukę kontynuował w szkole islamskiej w Jerozolimie.
Walki, które wybuchły po podziale Palestyny w roku 1947, doprowadziły do przerwania dochodowego biznesu rodziny al-Banna. O ile ojciec Abu Nidala i jego rodzina miała dobre relacje z żydowskimi osadnikami w Jaffie, to wojna zmieniła zupełnie położenie rodziny, która musiała wyjechać do kontrolowanego przez Egipt obozu uchodźców al-Burajdż w Strefie Gazy. Włości al-Banni zostały zajęte przez Izrael, a exodus Palestyńczyków ukształtował poglądy Abu Nidala. Następnie przeniósł się wraz z rodziną do Nablusu, gdzie ukończył liceum. Po ukończeniu szkoły średniej w 1955 roku wstąpił do nacjonalistycznej partii Baas. Przez dwa lata studiował inżynierię na Uniwersytecie Kairskim, które opuścił bez zdobycia dyplomu. W 1960 roku wyprowadził się w celach zarobkowych do Arabii Saudyjskiej, gdzie pracował między innymi jako robotnik. Często wracał do Nablusu, gdzie odwiedzał matkę, także tam poznał swoją przyszłą żonę, która wraz z nim wyprowadziła się do Arabii Saudyjskiej. W 1962 roku para wzięła ślub. Owocem tego związku była trójka dzieci (syn i dwie córki).
Na emigracji nawiązał kontakt z palestyńskimi nacjonalistami. Związał się z ruchem al-Fatah Jasira Arafata. W Arabii Saudyjskiej uczestniczył w antyizraelskich manifestacjach, które wybuchły w 1967 roku po porażce Arabów w wojnie sześciodniowej. Udział w protestach poskutkował go wyrzuceniem z pracy i aresztowaniem. Po wypuszczeniu został deportowany. Wraz z rodziną przeniósł się do Nablusu, a następnie do Ammanu w Jordanii. Założył kompanię handlową „Impex“. Jednocześnie kontynuował działalność polityczną i przyjął pseudonim „Abu Nidal”, czyli „Ojciec Walki”. W wojnie między rządem jordańskim a palestyńskimi grupami zbrojnymi (Czarny Wrzesień) nie odegrał roli wojskowej, jego firma posłużyła al-Fatah jako miejsce spotkań działaczy i transferów finansowych grupy. Działalność handlowa uczyniła go nie tylko bogatym, ale wpłynęła również na jego wpływy w al-Fatah. Abu Ijad przyznał mu stanowiska przedstawiciela partii w sudańskim Chartumie, a następnie Iraku.
Po klęsce Palestyńczyków w konflikcie z Jordanią publicznie krytykował kierownictwo Organizacji Wyzwolenia Palestyny. Swoje radykalne poglądy głosił poprzez radio „Głos Palestyny” z siedzibą w Iraku. Podczas Trzeciego Kongresu al-Fatahu w Damaszku w 1971 roku poparł Abu Daouda wzywającego do większej demokracji w ramach partii i zemsty na rządzie Jordanii. Gdy w lutym 1973 roku Daoud został zatrzymany przez jordańskie władze za próbę zamachu na tamtejszego monarchę, Abu Nidal zorganizował pierwszą operację o terrorystycznym charakterze. Operacji nadał kryptonim „Al-Iqab”, czyli „Kara”. W ramach operacji terroryści związani z Abu Nidalem dokonali ataku na saudyjską ambasadę w Paryżu oraz uprowadzili należący do Kuwejtu samolot. Zastraszony rząd Kuwejtu zgodził się na żądania porywaczy i wykupił od Jordańczyków wypuszczenie Daouda na wolność. Akcje Abu Nidala odbyły się bez konsultacji i bez zgody Fatahu. Przywódcy OWP zarzucili Abu Nidalowi, że poprzez swoje działania szkodzi ruchowi oraz realizuje interes irackiego rządu (Abu Nidal rezydował wówczas w Iraku). W grudniu 1973 roku członkowie jego grupy zniszczyli samolot linii Pan American World Airways. W zamachu zginęły 32 osoby. Za drastyczne środki działania Abu Nidal został zaocznie skazany przez OWP na karę śmierci.
Zamachy przeprowadzone przez Abu Nidala doprowadziły w lipcu 1974 roku do wydalenia go z al-Fatah (na żądanie Arafata). Jeszcze w październiku tego samego roku Abu Nidal utworzył odrębną od al-Fatahu organizację, która przyjęła nazwę Fatah-Rada Rewolucyjna. Jedną z pierwszych akcji Rady Rewolucyjnej był zamach na samolot Trans World Airlines lecący z Izraela do Grecji (88 ofiar śmiertelnych). Większość akcji Abu Nidala polegała na atakach na cele izraelskie i na zachodnich dyplomatów. Ponadto Rada Rewolucyjna przyjęła formę organizacji świadczącej usługi terrorystyczne zewnętrznym mocodawcom. Otrzymując wsparcie finansowe i zaopatrzeniowe od rządu Iraku, Abu Nidal zorganizował ataki na dyplomatów i obiekty w Syrii (pozostającej w sporze z Irakiem).
W 1982 roku zmuszony do opuszczenia Iraku gdzie groziło mu aresztowanie. Toczący wówczas wojnę z Iranem reżim partii Baas nawiązał bliższe relacje z Zachodem. Schronienie znalazł w Syrii. Rada Rewolucyjna uznała tamtejszy rząd za sojusznika w walce z Izraelem. Odtąd Abu Nidal skupił się głównie na eliminacji dyplomatów jordańskich, gdyż obawiano się, że rząd tego kraju zawrze z Izraelem odrębny pokój. 3 czerwca 1982 roku na jego zlecenie zabito ambasadora Izraela w Londynie Szlomo Argowa. Zamach stał się dla Izraela pretekstem, by trzy dni później w odwecie wkroczyć do Libanu, rozpoczynając tym samym wojnę libańską. W grudniu 1985 roku terroryści ostrzelali biura izraelskich linii lotniczych w Rzymie i Wiedniu (torpedując przy tym porozumienie OWP z rządami Włoch i Austrii). Równocześnie zwalczał umiarkowanych działaczy palestyńskich. W 1983 roku z rąk jego ludzi zginął palestyński aktywista Issam Sartawi. Taka działalność zdaniem analityków bardziej szkodziła aniżeli pomagała sprawie palestyńskiej. Stąd też jego biograf Patrick Seale, wysnuł wnioski o tym jakoby terrorysta miał być agentem Mosadu lub narzędziem w ręku polityków izraelskich, chcących storpedować porozumienie z OWP i zdziesiątkować elitę organizacji.
Grupa zebrała duży potencjał finansowy, pobierając od państw arabskich swoisty okup. Abu Nidal prowadził również handel bronią, który okazał się szczególnie owocny w trakcie wojny iracko-irańskiej (broń sprzedawał obu stronom). Nielegalna działalność palestyńskiego terrorysty przyniosła mu majątek szacowany na około 400 milionów dolarów. Działalność Abu Nidala umożliwiły nie tylko kraje arabskie. Blok wschodni, a przede wszystkim Rumunia, Węgry i Polska oferowały schronienie Abu Nidalowi i członkom jego grupy oraz handlowały z nimi bronią. W Warszawie znajdowała się siedziba firmy SAS Foreign Trade and Investment Company należąca do Abu Nidala. Zlikwidowano ją w 1987 roku na żądanie Stanów Zjednoczonych.
W 1986 roku po tym, gdy Syria złagodziła relacje z Zachodem, przeniósł się do Libii. W 1987 roku odmówił włączenia się do pierwszej intifady. Spowodowało to rozłam w szeregach Rady Rewolucyjnej. W obozach grupy w Libanie doszło do otwartego buntu przeciwko jego przywództwu. Przeciwnicy „Ojca Walki” domagali się włączenia Rady Rewolucyjnej do OWP, udziału w intifadzie i zaprzestania międzynarodowego terroryzmu. Próba wewnętrznego puczu została stłumiona na rozkaz Abu Nidala. W 1991 roku prawdopodobnie zlecił zabójstwa umiarkowanych przywódców OWP - Abu Ijada oraz Abu Hola. Zamierzał też zlikwidować samego Arafata, spisek został jednak wykryty. Libię opuścił w 1994 roku. W tym samym roku zrezygnował z działalności terrorystycznej. Przeniósł się do Egiptu. Tam pracował jako doradca przy zwalczaniu islamskich ekstremistów. Ostatnie lata życia spędził w Bagdadzie, gdzie dostał się nielegalnie pod fałszywym paszportem. 19 sierpnia 2002 roku zginął w niewyjaśnionych okolicznościach w swoim mieszkaniu podczas próby aresztowania. Nie jest jasne, czy popełnił samobójstwo, czy został zabity przez służby specjalne. Po śmierci Abu Nidala wicepremier Iraku Tarik Aziz ogłosił, że Abu Nidal nawiązał kontakty w Kuwejcie i Arabii Saudyjskiej, szykując spisek mający na celu obalenie irackiego rządu.
Przypisy
Bibliografia
Yossi Melman, The Master Terrorist: The True Story Behind Abu Nidal, Sidgwick & Jackson, 1987.
Patrick Seale, Abu Nidal: A Gun for Hire, Hutchinson, 1992.
Palestyńscy terroryści
Politycy partii Baas
Ludzie związani z Tel Awiwem
Urodzeni w 1937
Zmarli w 2002 |
287 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Autosomy | Autosomy | Autosomy – wszystkie chromosomy kariotypu, z wyjątkiem allosomów (chromosomów płci). Odpowiadają za dziedziczenie wszystkich cech z wyjątkiem cech sprzężonych z płcią. U organizmów diploidalnych autosomy występują w parach (chromosomy homologiczne), u poliploidalnych jest ich odpowiednio więcej. U różnych organizmów liczba autosomów jest różna, np. u ludzi występują 22 pary autosomów ponumerowane od największego do najmniejszego . Ich liczba może ulec zmianie na skutek liczbowych aberracji chromosomowych, co może prowadzić do chorób genetycznych lub specjacji.
Zobacz też
dziedziczenie autosomalne recesywne
dziedziczenie autosomalne dominujące
Bibliografia
Linki zewnętrzne
Chromosomy |
289 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Afrodyzjak | Afrodyzjak | Afrodyzjaki – substancje, co do których panuje opinia, że powodują one zwiększony popęd płciowy lub potencję. Zwykle działają bezpośrednio lub pośrednio na przewodnictwo dopaminergiczne lub modyfikują poziom hormonów płciowych. Często są to zwykłe pokarmy i napoje. Uważa się, że działanie takie ma szampan, kawa z dodatkiem imbiru, cynamonu i koziego mleka, owoce morza, morele zmiksowane z mleczkiem pszczelim. Jednym z najsilniejszych afrodyzjaków jest johimbina.
Podział afrodyzjaków
Ze względu na cel działania, afrodyzjaki można podzielić na dwie grupy:
Afrodyzjakami określa się środki, zwykle o charakterze magicznym, często tzw. napoje miłosne, mające spowodować zakochanie się lub ukierunkowany pociąg seksualny, dawniej nazywane lubczykami.
Afrodyzjakami nazywa się też substancje mające zwiększyć możliwości seksualne, najczęściej przez pobudzenie (lub poprawienie) erekcji prącia u mężczyzn lub pobudzenie seksualne u kobiet, niekoniecznie powiązane z miłością.
Ze względu na sposób działania afrodyzjaki można dzielić na:
magiczne, w większości przypadków niemające w swym składzie żadnych substancji oddziaływających w oczekiwany sposób na organizm.
magiczne lub ludowe, mogące rzeczywiście skutecznie działać, dzięki zawartym w nich substancjom
ludowe lub tradycyjne środki, bez działania magicznego, często określone pokarmy lub napoje. Niekiedy tradycja przypisuje właściwości afrodyzjaku potrawom przyrządzonym z produktów przypominających członek w stanie erekcji (szparagi, smardze, młode pędy bambusa, pora). Niekiedy badania naukowe wykazały, że niektóre z nich mogą pozytywnie wpływać na seksualność, np. dzięki dużej zawartości pewnych mikroelementów lub witamin albo dużą kaloryczność. Jedzenie niektórych afrodyzjaków może być bardzo niebezpieczne – np. japońskiej ryby fugu.
lekarstwa medycyny naturalnej i ludowej, skuteczne działanie niektórych zostało pozytywnie zweryfikowane przez naukę. Często jednak stosowanie niektórych środków (np. hiszpańskiej muchy) może mieć niekorzystne uboczne skutki. Wiara w niektóre tradycyjne medykamenty czasem przyczynia się do polowania na zagrożone lub zanikające gatunki zwierząt lub zbieranie chronionych roślin. (np. róg nosorożca stosowany w medycynie chińskiej)
współczesne lekarstwa – oferowane przez firmy farmaceutyczne mają różne działanie. Niekiedy tylko efektem placebo, wzmocnionym odpowiednio dobranymi witaminami i mikroelementami, czasem oddziaływanie na ciała jamiste członka, poprawiającymi lub zwiększającymi ukrwienie lub wpływającymi pozytywnie na system nerwowy. Mają formy tabletek, kapsułek, kropli lub maści.
narkotyki, środki odurzające, alkohol – najczęściej ich działanie opiera się na zmniejszeniu lub zniesieniu hamulców moralnych, nieśmiałości, wstydu lub spowodowaniu stanu ogólnej euforii lub pobudzenia.
Pewnego rodzaju afrodyzjakami są kosmetyki zawierające według producentów ludzkie feromony, mające zwiększać atrakcyjność seksualną osoby ich używającej.
Przykłady afrodyzjaków
pokarmy: awokado, truskawki, befsztyki (zwłaszcza krwiste lub tatarskie), cebula (szczególnie zupa cebulowa), czekolada, dziczyzna, grzyby (pierścieniaki, smardze, trufle), jaja (szczególnie przepiórcze), kawior, małże, miód, orzechy włoskie, ostrygi, pory, ryby (szczególnie fugu, pstrągi, rekin, sardynki), seler, sery (roquefort, sery kozie), suszone owoce (daktyle, figi, morele), szparagi;
przyprawy: chili, chrzan, cynamon, czosnek, cząber, gałka muszkatołowa, imbir, kardamon, pieprz, pieprz kajeński, wanilia, kapary, seler;
zioła i preparaty roślinne: epimedium wielkokwiatowe, lotos, lubczyk ogrodowy, muira-puama, niektóre kaktusy, nasiona powoju amerykańskiego, Damiana (Turnera diffusa), preparaty z miłorzębu, preparaty, cukierki i herbaty z żeń-szenia; ruta stepowa
napoje: czekolada, kakao, kawa, szampan, różne koktajle alkoholowe i mleczne, mleko kozie;
medykamenty i paramedykamenty: johimbina, kantarydyna, mleczko pszczele, papaweryna, preparaty witaminowe, DHEA.
leki wydawane z przepisu lekarza o udowodnionej skuteczności w pewnych formach zaburzeń erekcji: Cialis, Viagra, preparaty hormonalne (np. zawierające testosteron, estrogen).
Afrodyzjaki w przeszłości
Z umiejętności przygotowywania magicznych eliksirów wzmagających popęd płciowy słynęły czarownice. Do typowych składników tychże mikstur należały: żywica drzew, jądra zwierząt, ostrygi, jaszczurki, przepiórki, fasola oraz włosy należące do mężczyzny, na którego miał zostać rzucony czar. Warzywami pełniącymi rolę afrodyzjaków były: karczochy, szparagi, por, pasternak, rzepa, sałata, kapusta, a wśród grzybów: trufle. Do środków roślinnych należała mandragora oraz przedstawiciel storczykowatych – Coeloglossum bracteatum, którego ziele należało rozpuścić w kozim mleku.
Częstą praktyką wśród kobiet było przygotowywanie potraw i specyfików wzmagających pociąg seksualny partnera. Jednym z bardziej drastycznych sposobów było przyrządzanie mężowi potrawy z ryby, którą należało żywą włożyć do pochwy, poczekać, aż zdechnie a następnie wyjąć i ugotować. Popularne wśród kobiet było też posmarowanie skóry miodem, posypanie jej pszenicą, następnie zeskrobanie ziarna i zmielenie go w młynku, przy czym najważniejszą rzeczą było, aby obracać rączkę w kierunku przeciwnym do ruchu wskazówek zegara (obracanie jej w drugą stronę wywoływało impotencję). Z tak uzyskanej mąki należało upiec chleb i podać go do zjedzenia partnerowi. Istotny był także sposób wyrabiania ciasta, otóż należało to robić między udami a im wyżej, tym lepsze przynosiło efekty.
W kręgu kultury francuskiej obfitość orzechów laskowych wiązano ze wzrostem urodzin dzieci. Z tego też względu od XV do XVIII w. za afrodyzjak uznawano popiół ze spalonych skorupek tych orzechów.
W medycynie Wschodu popularnym afrodyzjakiem był sproszkowany róg nosorożca, o którym obecnie wiadomo, że składa się wyłącznie z keratyny.
Zobacz też
anafrodyzjak
Przypisy
Akcesoria seksualne
Substancje psychoaktywne |
290 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Anastazjusz%20I | Anastazjusz I | Anastazjusz (Flavius Anastasius; ur. ok. 430, zm. 9 lipca 518), zwany Dikoros – cesarz bizantyński w latach 491–518.
Życiorys
Pochodził prawdopodobnie z okolic miasta Dyrrachium (obecnie w Albanii), leżącego w Epirze. Zanim został imperatorem, sprawował rozmaite godności w administracji pałacowej, m.in. był sekretarzem (silentarius). Tron objął 11 kwietnia 491 r. przy poparciu Ariadny, żony poprzedniego cesarza Zenona Izauryjskiego, którą poślubił 20 maja.
W początkach panowania Anastazjusz musiał walczyć z Longinem, bratem Zenona i jego zwolennikami, głównie wywodzącymi się z małoazjatyckiego plemienia Izauryjczyków. Ostatecznie oddziały prawowitego władcy pokonały buntowników w bitwie pod Cotyaeum w 496 r., ale mimo to walki w Azji Mniejszej trwały jeszcze jakiś czas, zwłaszcza w górach Taurus, gdzie schronili się przegrani.
Palącą kwestią początków panowania tego cesarza stało się rozwiązanie problemów Półwyspu Apenińskiego. Od upadku cesarstwa zachodniorzymskiego Italia pogrążona była w chaosie. W Rzymie władał wódz germański z plemienia Herulów Odoaker, który w 476 r. obalił ostatniego cesarza Romulusa Augustulusa, a insygnia imperialne odesłał do Konstantynopola. Tymczasem do Italii zbliżała się kolejna fala germańskich najeźdźców – Ostrogotów pod wodzą ich króla Teodoryka, zwanego później Wielkim z rodu Amalów. Zamiarem tego najwybitniejszego z ówczesnych władców było stworzenie silnego państwa. W 493 zdobył Rzym, a następnie zabił Odoakra i ogłosił się królem Italii. Bezradny wobec trudności w polityce wewnętrznej Anastazjusz w 497 roku uznał władzę Teodoryka Wielkiego w Italii jako (formalnie) cesarskiego namiestnika, zwracając insygnia. Ostrogoci wspierali wojska cesarskie w walkach z koczowniczymi plemionami Utigurów i Kutigurów.
W 502 r. wybuchła wojna Bizancjum z perskim imperium Sasanidów. Armia perska będąca stroną atakującą, zdobyła kilka twierdz bizantyjskich m.in. Teodozjopolis i Amidę. Jednakże wodzom Anastazjusza udało się opanować groźną sytuację i po kilku latach bezowocnych walk w 506 r. podpisano pokój przywracający granice sprzed wojny.
W przeciwieństwie do kompromisowego w polityce religijnej Zenona, Anastazjusz był jawnym zwolennikiem monofizytyzmu. Początkowo do ortodoksów odnosił się łaskawie. Sytuacja zmieniła się pod wpływem uzurpacji Areobindusa i Witaliana. W wystąpieniach obu buntowników kwestie natury religijnej odgrywały ważną rolę.
Do jego niewątpliwych zasług należy uspokojenie i ustabilizowanie sytuacji wewnętrznej i obniżenie podatków, zwłaszcza likwidacja podatku bezpośredniego zwanego chryzargyron przysporzyła mu popularności. Zastąpił dotychczasowy podatek płacony w naturze – annonę, podatkiem płaconym w złocie – chryzoteleia.
W 498 dokonał reformy monetarnej, która pobudziła gospodarkę pieniężną i zwiększyła zaufanie ludności do monet innych niż złote: „Anastazjusz odnawia ciężką monetę miedzianą, posługiwanie się którą przy handlu jest przyjemne dla ludu, ponieważ płaci i sam otrzymuje zapłatę w tym kruszcu”. Polityka monetarna cesarza okazała się bardzo pozytywna dla skarbu cesarstwa – w roku śmierci cesarza skarb cesarski miał rezerwę 145 ton złota.
W 502 roku wprowadził emancipatio Anastasiana.
Przypisy
Cesarze bizantyńscy
Dynastia leońska
Konsulowie Cesarstwa Rzymskiego
Urodzeni w V wieku
Zmarli w 518
Ludzie urodzeni w Durrës
Zmarli z powodu porażenia piorunem |
4964585 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Halowe%20Mistrzostwa%20Europy%20w%20Lekkoatletyce%201982%20%E2%80%93%20bieg%20na%20400%20m%20kobiet | Halowe Mistrzostwa Europy w Lekkoatletyce 1982 – bieg na 400 m kobiet | Bieg na 400 metrów kobiet – jedna z konkurencji biegowych rozgrywanych podczas halowych lekkoatletycznych mistrzostw Europy w Palasport di San Siro w Mediolanie. Eliminacje i półfinały zostały rozegrane 6 marca, a bieg finałowy 7 marca 1982. Zwyciężyła reprezentantka Czechosłowacji Jarmila Kratochvílová, która tym samym obroniła tytuł zdobyty na poprzednich mistrzostwach. Kratochvílová ustanowiła w finale aktualny do tej pory (grudzień 2020) halowy rekord świata czasem 49,59 s.
Rezultaty
Eliminacje
Rozegrano 3 biegi eliminacyjne, do których przystąpiło 11 biegaczek. Awans do półfinału dawało zajęcie jednego z pierwszych dwóch miejsc w swoim biegu (Q). Skład półfinałów uzupełniły dwie zawodniczki z najlepszym czasem wśród przegranych (q).Opracowano na podstawie materiału źródłowego.
Bieg 1
Bieg 2
Bieg 3
Półfinały
Rozegrano 2 biegi półfinałowe, w których wystartowało 8 biegaczek. Awans do finału dawało zajęcie jednego z dwóch pierwszych miejsc w swoim biegu (Q).Opracowano na podstawie materiału źródłowego.
Bieg 1
Bieg 2
Finał
Opracowano na podstawie materiału źródłowego.
Przypisy
Bibliografia
Bieg na 400 m kobiet |
4964595 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Kiejdany%20%28Bia%C5%82oru%C5%9B%29 | Kiejdany (Białoruś) | Kiejdany – dawny folwark. Tereny na których leżał znajdują się obecnie na Białorusi, w obwodzie witebskim, w rejonie dokszyckim, w sielsowiecie Krypule.
Historia
W czasach zaborów folwark leżał w gminie Pariafianów, w powiecie wilejskim w guberni wileńskiej Imperium Rosyjskiego.
W dwudziestoleciu międzywojennym wieś leżała w Polsce, w województwie wileńskim, w powiecie duniłowickim, od 1926 w powiecie dziśnieńskim, w gminie Parafianów.
Według Powszechnego Spisu Ludności z 1921 roku zamieszkiwało tu 13 osób, 6 było wyznania rzymskokatolickiego a 7 prawosławnego. Jednocześnie wszyscy mieszkańcy zadeklarowali polską przynależność narodową. Były tu 2 budynki mieszkalne. W 1931 w 2 domach zamieszkiwało 13 osób.
Wierni należeli do parafii rzymskokatolickiej w Parafianowie i prawosławnej w Dokszycach. Miejscowość podlegała pod Sąd Grodzki w Dokszycach i Okręgowy w Wilnie; właściwy urząd pocztowy mieścił się w Parafianowie.
Uwagi
Przypisy
Linki zewnętrzne
Rejon dokszycki
Opuszczone miejscowości na Białorusi |
4964601 | https://pl.wikipedia.org/wiki/S%C3%A2niob%20%28gmina%29 | Sâniob (gmina) | Sâniob (do 2012: Ciuhoi) – gmina w Rumunii, w okręgu Bihor. Obejmuje miejscowości Cenaloș, Ciuhoi, Sâniob i Sfârnaș. W 2011 roku liczyła 2333 mieszkańców.
Przypisy
Gminy w Rumunii
Okręg Bihor |
4964603 | https://pl.wikipedia.org/wiki/S%C3%A2niob | Sâniob | Sâniob () – wieś w Rumunii, w okręgu Bihor, w gminie Sâniob. W 2011 roku liczyła 1391 mieszkańców.
Przypisy
Wsie w okręgu Bihor |
4964604 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Kijakowo | Kijakowo | Kijakowo (; ) – wieś na Białorusi, w obwodzie witebskim, w rejonie dokszyckim, w sielsowiecie Sitce.
Historia
W czasach zaborów wieś leżała w gminie Pariafianów, w powiecie wilejskim w guberni wileńskiej Imperium Rosyjskiego.
W dwudziestoleciu międzywojennym folwark a następnie majątek leżał w Polsce, w województwie wileńskim, w powiecie duniłowickim, od 1926 w powiecie dziśnieńskim, w gminie Parafianów.
Według Powszechnego Spisu Ludności z 1921 roku zamieszkiwało tu 57 osób, 48 było wyznania rzymskokatolickiego a 9 prawosławnego. Jednocześnie 23 mieszkańców zadeklarowało polską a 34 białoruską przynależność narodową. Było tu 7 budynków mieszkalnych. W 1931 w 5 domach zamieszkiwało 51 osób.
Wierni należeli do parafii rzymskokatolickiej w Parafianowie a prawosławnej w m. Sitce Wielkie. Miejscowość podlegała pod Sąd Grodzki w Dokszycach i Okręgowy w Wilnie; właściwy urząd pocztowy mieścił się w Parafianowie.
Uwagi
Przypisy
Wsie w rejonie dokszyckim |
4964605 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Cenalo%C8%99 | Cenaloș | Cenaloș () – wieś w Rumunii, w okręgu Bihor, w gminie Sâniob. W 2011 roku liczyła 262 mieszkańców.
Przypisy
Wsie w okręgu Bihor |
4964607 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Joanna%20Wasilewska | Joanna Wasilewska | Joanna Wasilewska (ur. 2 października 1969 w Ciechanowie) – polska historyczka sztuki i muzealniczka. Dr nauk humanistycznych w dziedzinie nauk o sztuce. Od 2014 dyrektorka Muzeum Azji i Pacyfiku w Warszawie (2013-2014 p.o. dyrektora).
Życiorys
W 1993 roku ukończyła historię sztuki na Uniwersytecie Warszawskim, a w 2005 roku obroniła na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu rozprawę doktorską zatytułowaną Daleki Wschód w sztuce jezuitów polskich XVII-XVIII w., pod kierunkiem prof. Jerzego Malinowskiego.
W 2006 r. była wśród członków założycieli Polskiego Stowarzyszenia Sztuki Orientu, które w 2011 r. przekształciło się w Polski Instytut Studiów nad Sztuką Świata. Do 2015 r. pełniła funkcję wiceprezesa tej organizacji. W ramach prac Instytutu uczestniczyła m.in. w komitetach organizacyjnych 11 konferencji naukowych, ogólnopolskich i międzynarodowych.
Od 2014 r. wykłada w Zakładzie Studiów Azjatyckich Uniwersytetu SWPS. W latach 2018/2019 i 2019/2020 wykładała w Instytucie Bliskiego i Dalekiego Wschodu na Uniwersytecie Jagiellońskim.
Od 2021 r. członkini Komisji Badań Azjatyckich Komitetu Badań Etnologicznych PAN.
Ważniejsze publikacje
Monografie
J. Dobkowska, J. Wasilewska, W cieniu koronkowej parasolki. O modzie i obyczajach w XIX wieku, Arkady, Warszawa 2016
J. Wasilewska-Dobkowska, Pióropusze i turbany. Wizerunek mieszkańców Azji w sztuce jezuitów polskich XVII-XVIII wieku, Wydawnictwo Neriton, Warszawa 2006
J. Wasilewska-Dobkowska, L. Wilkowa, Olgierd Truszyński. Monografia, Centrum Rzeźby Polskiej, Orońsko 1998
Redakcja książek
M. Furmanik-Kowalska, J. Wasilewska (red.), Strój – zwierciadło kultury, Polski Instytut Studiów nad Sztuką Świata – Wydawnictwo Tako, Toruń 2014
J. Wasilewska (ed.). Poland – China. Art and Cultural Heritage, Jagiellonian University Publishing, Kraków 2011
J. Wasilewska (red.), Sztuka Chin, Wydawnictwo Neriton, Warszawa 2009
J. Malinowski, J. Wasilewska (red.), Sztuka Orientu, t. I serii Studia nad sztuką Azji, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2008
Ważniejsze artykuły
J. Wasilewska, Marynarz, dyplomata, kolekcjoner – Andrzej Wawrzyniak 1931-2020, Muzealnictwo 2021 (62), s. 53-57
J. Wasilewska, Z bazarów na salony. Strój jako pamiątka z podróży, [w:] Kulturowa historia podróżowania, red. J. Dziewit, M. Pacukiewicz, A. Pisarek, Wydawnictwo UŚ, Katowice 2020, s. 105-122
J. Wasilewska, Trzej polscy artyści w Chinach w latach 50. XX wieku, Techne. Seria Nowa, nr 3 (2019), s. 139-152
J. Wasilewska, Spór o nową definicję muzeum na konferencji generalnej ICOM w Kioto, Zbiór Wiadomości do Antropologii Muzealnej, nr 6/2019, s. 175-180
J. Wasilewska, „Nie ma nic piękniejszego niż kobieta w ao dai”. Wietnamski strój kobiecy jako nośnik idei modernizacji i tradycji, w: Ciało, strój, biżuteria, w kontekście przemian kulturowych, społecznych i politycznych drugiej połowy XX wieku, t. III, pod red. Ewy Letkiewicz, Wydawnictwo UMCS, Lublin 2019, s. 281-303
J. Wasilewska, Bolan yu Zhongguo zhijian de meishu jiaoliu [Wymiana artystyczna pomiędzy polską a Chinami], [w:] J. Malinowski [red.], Bolan meishu tongshi [Historia sztuki polskiej], Shanghai Jinxiu Wenzhang, Instytut Adama Mickiewicza, Polski Instytut Studiów nad Sztuką Świata, Shanghai 2016, przeł. Mao Yinhui, s. 678-691
J. Wasilewska, Ubiory w kolekcji Muzeum Azji i Pacyfiku, [w:] Sztuka stroju, strój w sztuce, pod red. M. Furmanik-Kowalskiej i A. Straszewskiej, Polski Instytut Studiów nad Sztuką Świata – Wydawnictwo Tako, Toruń 2016, s. 353-363
J. Wasilewska, T. Madej, Pamiątka z podróży na Wschód jako przedmiot muzealnej interpretacji, Turystyka i Rekreacja 2/2014, s. 132-138
J. Wasilewska, Hidden Treasures: Golden Thread Tapises from Sumatra in the Collection of the Asia and Pacific Museum in Warsaw, [in:] South-East Asia. Studies in Art, Cultural Heritage and Artistic Relations with Europe, ed. by I. Kopania, PISnŚ & Wydawnictwo Tako, Warszawa – Toruń 2012, s. 193-200
J. Wasilewska, T. Madej, Pamiątka z podróży na Wschód. Między kolekcją a światem ludzkich emocji, Etnografia Nowa 04/2012, s. 200-203
J. Wasilewska, Andrzej Nusantara Wawrzyniak and his Indonesian collection at the Asia and Pacific Museum in Warsaw, Aziatische Kunst, vol. 41, nr 4, December 2011, s. 16-25
J. Wasilewska, Aleksander Kobzdej w Chinach – spojrzenie polskiego artysty w latach 50. XX wieku, [w:] Sztuka Chin, pod red. J. Wasilewskiej, Wydawnictwo Neriton, Warszawa 2009, s. 67-73
J. Wasilewska-Dobkowska, Indonesian Art in The Asia and Pacific Museum, Warsaw, Poland, Arts of Asia 2007, July-August (vol. 37, nr 4), s. 139-146
J. Wasilewska-Dobkowska, Ubiory chińskie z kolekcji Muzeum Azji i Pacyfiku w Warszawie, Muzealnictwo 2005, nr 45, s. 60-66
J. Wasilewska-Dobkowska, Wyobrażenie Dalekiego Wschodu w środowisku jezuitów polskich, Toruńskie Studia o Sztuce Orientu, t. I, 2004, s. 15-30
J. Wasilewska-Dobkowska, Poglądy Stanisława Kostki Potockiego na sztukę chińską, Zabytkoznawstwo i Konserwatorstwo t. XXXIII, 2002, nr 33, s. 29-52
Przypisy
Absolwenci Wydziału Historycznego Uniwersytetu Warszawskiego
Absolwenci Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu
Dyrektorzy muzeów w Polsce
Ludzie urodzeni w Ciechanowie
Polscy historycy sztuki
Urodzeni w 1969
Wykładowcy SWPS Uniwersytetu Humanistycznospołecznego
Wykładowcy Uniwersytetu Jagiellońskiego |
4964608 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Ciuhoi | Ciuhoi | Ciuhoi – wieś w Rumunii, w okręgu Bihor, w gminie Sâniob. W 2011 roku liczyła 420 mieszkańców.
Przypisy
Wsie w okręgu Bihor |
4964609 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Sf%C3%A2rna%C8%99 | Sfârnaș | Sfârnaș – wieś w Rumunii, w okręgu Bihor, w gminie Sâniob. W 2011 roku liczyła 260 mieszkańców.
Przypisy
Wsie w okręgu Bihor |
4964612 | https://pl.wikipedia.org/wiki/S%C3%A2ntandrei%20%28gmina%29 | Sântandrei (gmina) | Sântandrei – gmina w Rumunii, w okręgu Bihor. Obejmuje miejscowości Palota i Sântandrei. W 2011 roku liczyła 4912 mieszkańców.
Przypisy
Gminy w Rumunii
Okręg Bihor |
4964613 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Xindl%20X | Xindl X | Xindl X, właściwie Ondřej Ládek (ur. 16 sierpnia 1979 w Pradze) – czeski wokalista, autor tekstów, kompozytor, pisarz i scenarzysta.
Życiorys
W 2007 roku z piosenką „Mamut” zwyciężył w konkursie Česko hledá písničku. W 2008 roku zdobył pierwsze miejsce na festiwalu Autorská Porta za piosenkę „Dysgrafik”. W tym samym roku na festiwalu Zahrada zdobył nagrodę dla najlepszego wykonawcy, a w konkursie Inkubátor, organizowanym przez serwis iLegalne.cz, zwyciężył w kategorii pop z piosenką „Styky”. Jego piosenka „Anděl” była w 2008 roku najczęściej słuchanym utworem na portalu Bandzone.cz.
2 września 2008 wydał swój pierwszy album „Návod ke čtení manuálu”, za który został nominowany do nagrody Anděl przyznawanej przez Czeską Akademię Muzyczną w kategorii folk i country. Rok później singiel „Anděl” został nominowany przez Akademię do tej samej nagrody w kategoriach Piosenka roku i Teledysk roku. W roku 2008 zagrał i zaśpiewał cztery utwory (z muzyką Tomáša Poláka z zespołu Mig 21) do filmu „Vy nám taky, šéfe”.
W 2010 roku wydał album „Praxe relativity”, na którym znalazły się single „Chemie”, „Nejlepší kuchař” i „Láska v housce” (zaśpiewany z Olgą Lounową). Utwór „Láska v housce” zdobył nominację do nagrody Anděl w kategoriach Piosenka roku i Teledysk roku. W tym samym roku Xindl X został nominowany w kategorii Najlepszy wokalista oraz wygrał nagrodę Skokan roku w ankiecie Czeski Słowik.
W 2011 roku nagrał z zespołem The Tap Tap hit „Ředitel autobusu”, do którego napisał tekst i muzykę.
W 2012 roku wyszła jego płyta „Láska”, zawierająca single „Zlato”, „Štědrý večer nastal”, „Dočasná svatá” i „Casio”.
18 kwietnia 2014 wydał płytę „Čecháček Made”, promowaną singlami „Barbína”, „Čecháček a Totáček”, „V blbým věku” oraz „Cudzinka v twojej zemi” (duet z Mirką Miškechową). Utwór „V blbým věku” został nominowany do nagrody Anděl w kategoriach Piosenka roku i Teledysk roku.
W 2016 roku wydał płytę o nazwie „Kvadratura záchranného kruhu”. Na płycie znalazły się single „Na vodě” i „Popelka”.
Kolejna płyta Xindla X, „Sexy Exity”, wyszła w 2018 roku. Znajdują się na niej między innymi utwory „Alenka”, „Byznys” czy „Dřevo”.
Swoją najnowszą płytę, „Anděl v blbým věku (Best of 2008-2019)”, wydał 23 października 2019 roku. Album zawiera największe hity wykonawcy, ale też kilka nowych utworów, m.in. „Růžový brejle”.
Xindl X ma od lutego 2014 w rozgłośni Hitrádio program Xindloviny. Śpiewa w nim piosenki, które komentują aktualne wydarzenia lub są odpowiedzią na prośby słuchaczy. W ramach tego programu powstały między innymi utwory „Zdravíme vás, pane presidente” czy „Nesem vám EET”.
Na koncertach występuje sam (śpiewa i gra na gitarze) lub z zespołem w składzie: Emil Valach – perkusja, Lukáš Bundil – gitara, Jan Cidlinský – gitara basowa, Dalibor Cidlinský Jr. – instrumenty klawiszowe, banjo, gitara.
Pod swoim prawdziwym nazwiskiem działa jako scenarzysta filmowy i telewizyjny. Jest współautorem scenariusza do filmu „Restart” (razem z reżyserem Juliusem Ševčíkiem), który napisał na podstawie swojego opowiadania „UpReal”. Jest jednym z twórców serialu „Comeback” i współautorem scenariuszy pierwszych piętnastu odcinków. Jest autorem sztuki teatralnej „Dioptrie růžových brýlí”, wystawianej przez sześć lat w teatrze Švandovo divadlo na Smíchově. Razem z Moniką Šimkovičową wydał książkę „Bruno v hlavě”, wydaną w 2010 roku.
Zajmuje się także pisaniem utworów muzycznych do filmów i sztuk teatralnych.
W 2011 roku razem z Daliborem Cidlinskim Jr. napisał dla Teatru na Vinohradach muzykę do musicalu „Cyrano! Cyrano! Cyrano!” do libretta Pavla Kohouta, za którą został nominowany do nagrody Cena Alfréda Radoka. W 2016 roku napisał pięć piosenek do telewizyjnej bajki „Pravý rytíř”.
Xindl X 28 listopada 2019 roku w praskiej Sali koncertowej Forum Karlín świętował swoje czterdzieste urodziny. Podczas koncertu ochrzcił swój najnowszy album „Anděl v blbým věku” oraz odebrał platynową płytę za „Sexy exity”.
W 2010 roku wziął udział w programie telewizyjnym StarDance, w którym zajął ósme miejsce.
Życie prywatne
Jego partnerką była Olga Lounová, ich związek trwał do 2011 roku.
Ma dwójkę dzieci: córkę Alice (ur. 2012) i syna Mikuláša (ur. 2013) z żoną Moniką, którą poślubił w 2012 roku.
Dyskografia
Návod ke čtení manuálu, 2008
Praxe relativity, 2010
Xpívánky, 2011
Láska, 2012
Čecháček Made, 2014
G2 Acoustic Stage, 2014
Kvadratura záchranného kruhu, 2016
Sexy Exity, 2018
Single
Gościnnie
Przypisy
Linki zewnętrzne
Ondřej Ládek w Internet Movie Database
Czescy muzycy
Czescy scenarzyści
Urodzeni w 1979
Czescy gitarzyści
Muzycy popowi
Czescy kompozytorzy
Ludzie urodzeni w Pradze |
4964619 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Narodowe%20Centrum%20Lekkoatletyczne%20w%20Budapeszcie | Narodowe Centrum Lekkoatletyczne w Budapeszcie | Narodowe Centrum Lekkoatletyczne w Budapeszcie – powstający stadion w Budapeszcie, który będzie główną areną lekkoatletycznych mistrzostw świata w roku 2023.
Obiekt powstanie na południu miasta nad Dunajem, przy północnym krańcu wyspy Czepel. Stadion będzie miał 40 000 miejsc dla widzów, ale po mistrzostwach świata w roku 2023 pojemność ma zostać zmniejszona do 15 000.
Przypisy
Stadiony lekkoatletyczne na Węgrzech
Stadiony w Budapeszcie |
4964620 | https://pl.wikipedia.org/wiki/S%C3%A2ntandrei%20%28okr%C4%99g%20Bihor%29 | Sântandrei (okręg Bihor) | Sântandrei – wieś w Rumunii, w okręgu Bihor, w gminie Sântandrei. W 2011 roku liczyła 4349 mieszkańców.
Przypisy
Wsie w okręgu Bihor |
4964623 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Kamie%C5%84czyk%20%28Wzg%C3%B3rza%20Dobrzenieckie%29 | Kamieńczyk (Wzgórza Dobrzenieckie) | Kamieńczyk – wzgórze (341 m n.p.m.) w południowo-zachodniej Polsce, w województwie dolnośląskim na Wzgórzach Dobrzenieckich, na Przedgórzu Sudeckim.
Położenie
Wzniesienie wznosi się w północnej części Wzgórz Dobrzenieckich, około 800 m na północ od wsi Brochocin. U podnóży wzniesienia leżą miejscowości: po południowej stronie, Brochocin, a po północno-wschodniej Błotnica.
Charakterystyka
Jest to kopulaste wzniesienie o mało podkreślonym obszernym płaskim wierzchołku wznosi się w mało wyrazistym grzbiecie północnej części Wzgórz Dobrzenieckich. Wzniesienie charakteryzuje się urozmaiconą rzeźbą terenu z ostrymi spadkami zboczy po stronie zachodniej, w które wcinają się doliny potoków i wąwozy. Wzniesienie w większości pokryte jest lasem o bogatej szacie roślinnej wynikającej z budowy geologicznej i urozmaiconej rzeźby z dużą różnorodnością siedlisk i stosunków wodnych. Porastające wzniesienie lasy są zróżnicowane pod względem struktury i składów gatunkowych (przeważa dąb, znaczny udział mają też świerk, sosna, brzozy, buk, jaworu i modrzew). Partia szczytowa oraz północno-zachodnie zbocze wzniesienia w całości porośnięte jest lasem. Zbocze południowo-wschodnie poniżej poziomu 330 m zajmują pola uprawne i częściowo łąki podchodzące prawie pod sam szczyt.
Budowa
Wzniesienie wznosi się w północno-wschodnim fragmencie bloku przedsudeckiego, na oderwanym i wypiętrzonym fragmencie Masywu Czeskiego. Skały budujące wzniesienie powstały w czasie najstarszych ruchów górotwórczych i nie podlegały zmianom w czasie późniejszych fałdowań. Ostateczny wygląd wzniesienie otrzymało w okresie epoki lodowcowej, kiedy to lądolód skandynawski naniósł w doliny grubą warstwę osadów. Wzniesienie zbudowane ze skał metamorficznych metamorfiku niemczańsko-kamienieckiego krystalicznych skał o złożonej budowie geologicznej występują: łupki łyszczykowe, granitognejsy łupki amfiboloweoraz łupki biotytowe. Górną warstwę zboczy tworzą lessy nasunięte na krystaliczny rdzeń. Naturalne odsłonięcie skalne występują rzadko, są to głównie wychodnie skał wylewnych i ograniczają się jedynie do zboczy i wciętych dolin potoków.
Wody
Na zachodnich zboczach Kamieńczyka ma źródła kilka potoków zasilających dopływy Małej Ślęzy.
Szlaki turystyczne
Zachodnim zboczem około 180 m od szczytu przebiega niebieski szlak turystyczny:
Piława Górna – Przełęcz nad Błotnicą
Przypisy
geoportal.gov.pl
Bibliografia
Walczak W.,1970, Dolny Śląsk Cz. 2 Obszar Przedsudecki, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
Słownik geografii turystycznej Sudetów, tom 21 (A-M) Wzgórza Niemczańsko-Strzelińskie, Przedgórze Paczkowskie, red. Marek Staffa, Wydawnictwo I-BiS, Wrocław, 2008,
Szczyty Wzgórz Niemczańsko-Strzelińskich |
4964624 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Palota%20%28okr%C4%99g%20Bihor%29 | Palota (okręg Bihor) | Palota (, ) – wieś w Rumunii, w okręgu Bihor, w gminie Sântandrei. W 2011 roku liczyła 563 mieszkańców.
Przypisy
Wsie w okręgu Bihor |
4964626 | https://pl.wikipedia.org/wiki/W%C5%82%C3%B3kna%20metaliczne | Włókna metaliczne | Włókna metaliczne – włókna chemiczne, sztuczne, które wytwarzane są z metalu i jego stopów, również jako metal pokryty tworzywem sztucznym czy tworzywo pokryte metalem, a także jako rdzeń całkowicie otoczony metalem. Włókna metaliczne znane są pod nazwą Zari – przede wszystkim w Indiach. Były pierwszymi włóknami sztucznymi, stworzonymi już tysiące lat przed nylonem czy rayonem. Ich właściwości ściśle zależą od składu, metody wytwarzania i parametrów temperaturowych procesu produkcyjnego. Są produkowane jako pasma, taśmy, tkaniny, siatki, włókna cięte i „wełna” włóknista.
Wybrane właściwości włókien metalicznych
Do produkcji włókien metalicznych stosuje się m.in. stal zwykłą i specjalną, tytan, wolfram, molibden, beryl czy aluminium. Charakteryzują się one dobrymi właściwościami mechanicznymi, dużym modułem sprężystości i wydłużeniem przy zerwaniu oraz dobrą adhezją na granicy metal-polimer.
Właściwości fizyczne i mechaniczne tych włókien są zbliżone do właściwości metalu w masie. Natomiast budowa fizykochemiczna, kształt i jednorodność w masie zależne są od parametrów wytwórczych. Również średnica włókna ma znaczący wpływ na jego wytrzymałość i cenę – im mniejsza średnica, tym wyższa cena.
Włókna metaliczne charakteryzują się doskonałym i stałym przewodnictwem elektrycznym, na które nie ma wpływu wilgotność otoczenia. Ta właściwość decyduje o stosowaniu włókien metalicznych do wytwarzania kompozytów polimerowych elektroprzewodzących bądź jako składnik zapewniający właściwości antyelektrostatyczne. Dodatkowo tkaniny zawierające włókna metaliczne wykazują dobrą odporność na ścieranie i przecięcie oraz dobre właściwości przeciwzużyciowe i antyelektrostatyczne. Wysokie przewodnictwo elektryczne powoduje, że włókna metaliczne charakteryzują się również doskonałymi właściwościami ekranowania elektromagnetycznego.
Kolejną ważną cechą włókien metalicznych to zdolność niektórych metali do zachowania chemicznej obojętności niezależnie od środowiska, na które są narażone. Np. włókna ze stali nierdzewnej wykazują wysoką rezystancję termiczną i odporność na korozję czy działanie kwasów.
Zastosowanie
Włókna tytanowe stosuje się m.in. w kompozytach z termoodpornymi polimerami specjalnymi. Jednakże proces wytwórczy tych włókien jest dość skomplikowany, dlatego ich cena jest stosunkowo wysoka, a stosowanie ograniczone do bardzo specjalnych celów.
Włókna stalowe stosowane są np. do produkcji kordów do opon samochodowych czy w komunikacji w postaci kabli.
Włókna wolframowe czy molibdenowe stosowane są w nadstopach, które wykorzystuje się do produkcji żarowytrzymałych elementów silników. Dodatkowo włókna wolframowe stanowią rdzeń we włóknach borowych.
Zobacz też
Włókna szklane
Włókna syntetyczne
Materiał kompozytowy
Laminaty
Przypisy
Bibliografia
W. Królikowski Polimerowe kompozyty konstrukcyjne, PWN, Warszawa 2012
A. Boczkowska, J. Kapuściński, K. Puciłowski, S. Wojciechowski Kompozyty, Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej, Warszawa 2000
Jalal Uddin Novel technical textile yarns. Technical Textile Yarns, 2010, s. 259–297, DOI:10.1533/9781845699475.2.259
Materiały kompozytowe
Sztuczne włókna |
4964627 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Kisiel%C3%B3wka%20%28rejon%20dokszycki%29 | Kisielówka (rejon dokszycki) | Kisielówka – dawny folwark. Tereny na których leżał znajdują się obecnie na Białorusi, w obwodzie witebskim, w rejonie dokszyckim, w sielsowiecie Parafianowo.
Historia
W czasach zaborów folwark leżał w gminie Pariafianów, w powiecie wilejskim w guberni wileńskiej Imperium Rosyjskiego.
W dwudziestoleciu międzywojennym folwark leżał w Polsce, w województwie wileńskim, w powiecie duniłowickim, od 1926 w powiecie dziśnieńskim, w gminie Parafianów.
Według Powszechnego Spisu Ludności z 1921 roku zamieszkiwało tu 12 osób, 8 było wyznania rzymskokatolickiego a 4 prawosławnego. Jednocześnie 8 mieszkańców zadeklarowało polską przynależność narodową, 3 białoruską a 1 inną. Był tu 1 budynek mieszkalny. W 1931 w 1 domach zamieszkiwało 5 osób.
Wierni należeli do parafii rzymskokatolickiej w Parafianowie. Miejscowość podlegała pod Sąd Grodzki w Dokszycach i Okręgowy w Wilnie; właściwy urząd pocztowy mieścił się w Parafianowie.
Uwagi
Przypisy
Linki zewnętrzne
Rejon dokszycki
Opuszczone miejscowości na Białorusi |
4964628 | https://pl.wikipedia.org/wiki/S%C3%A2rbi%20%28gmina%29 | Sârbi (gmina) | Sârbi – gmina w Rumunii, w okręgu Bihor. Obejmuje miejscowości Almașu Mic, Burzuc, Chioag, Fegernic, Fegernicu Nou, Sarcău i Sârbi. W 2011 roku liczyła 2609 mieszkańców.
Przypisy
Gminy w Rumunii
Okręg Bihor |
4964629 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Bangkok%20Post | Bangkok Post | Bangkok Post – anglojęzyczny dziennik wydawany w Tajlandii. Został założony w 1946 roku.
Przypisy
Linki zewnętrzne
Oficjalna strona pisma
Media w Tajlandii
Dzienniki
Czasopisma wydawane od 1946
Czasopisma anglojęzyczne |
4964631 | https://pl.wikipedia.org/wiki/S%C3%A2rbi%20%28okr%C4%99g%20Bihor%29 | Sârbi (okręg Bihor) | Sârbi – wieś w Rumunii, w okręgu Bihor, w gminie Sârbi. W 2011 roku liczyła 1081 mieszkańców.
Przypisy
Wsie w okręgu Bihor |
4964633 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Alma%C8%99u%20Mic%20%28gmina%20S%C3%A2rbi%29 | Almașu Mic (gmina Sârbi) | Almașu Mic – wieś w Rumunii, w okręgu Bihor, w gminie Sârbi. W 2011 roku liczyła 129 mieszkańców.
Przypisy
Wsie w okręgu Bihor |
4964634 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Thai%20Rath | Thai Rath | Thai Rath ( – „państwo tajskie”) – dziennik wydawany w Tajlandii. Został założony w 1950 roku. Jest najpopularniejszą tajskojęzyczną gazetą codzienną w kraju.
Przypisy
Linki zewnętrzne
Oficjalna strona pisma
Czasopisma w języku tajskim
Czasopisma wydawane od 1950
Dzienniki
Media w Tajlandii |
4964635 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Kingsmeadow | Kingsmeadow | Kingsmeadow (ze względów sponsorskich The Cherry Red Records Stadium) – stadion piłkarski w Londynie (gmina Kingston upon Thames), stolicy Wielkiej Brytanii. Został otwarty w 1989 roku. Może pomieścić 4850 widzów. Spotkania rozgrywają na nim piłkarki kobiecej sekcji klubu Chelsea FC. W przeszłości występowali na nim również piłkarze klubów Kingstonian FC i AFC Wimbledon. Obiekt wyposażony jest w sztuczne oświetlenie.
Stadion został otwarty w 1989 roku jako nowy obiekt domowy klubu Kingstonian FC (wcześniej drużyna rozgrywała mecze przy Richmond Road). Od 2002 roku na stadionie spotkania rozgrywali też piłkarze nowo powstałego wtedy klubu AFC Wimbledon (klub ten został założony przez kibiców w odpowiedzi na przenosiny Wimbledon FC do Milton Keynes). Kolejne sukcesy i awanse AFC Wimbledon pociągnęły za sobą inwestycje w obiekt. W 2005 roku zadaszono trybunę zachodnią, w 2008 roku rozbudowano trybunę główną, a w roku 2012 powstała trybuna wschodnia. Latem 2017 roku na obiekt wprowadziły się piłkarki kobiecej sekcji klubu Chelsea FC (poprzednio grające na stadionie drużyny Staines Town FC, Wheatsheaf Park). W tym samym czasie ze stadionu wyprowadził się Kingstonian FC, przenosząc się na boisko klubu Leatherhead FC, Fetcham Grove (rok później zespół przeniósł się natomiast na obiekt klubu Corinthian-Casuals FC, King George's Field). W latach 2019–2020 w miejscu zlikwidowanego Wimbledon Greyhound Stadium wybudowano nowy stadion Plough Lane, na który przenieśli się piłkarze AFC Wimbledon.
Obok stadionu piłkarskiego znajduje się stadion lekkoatletyczny z ośmiotorową, tartanową bieżnią, oświetleniem i krytą trybuną.
Przypisy
Chelsea F.C.
Royal Borough of Kingston upon Thames
Stadiony piłkarskie w Londynie |
4964637 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Burzuc | Burzuc | Burzuc – wieś w Rumunii, w okręgu Bihor, w gminie Sârbi. W 2011 roku liczyła 776 mieszkańców.
Przypisy
Wsie w okręgu Bihor |
4964638 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Chioag | Chioag | Chioag – wieś w Rumunii, w okręgu Bihor, w gminie Sârbi. W 2011 roku liczyła 185 mieszkańców.
Przypisy
Wsie w okręgu Bihor |
4964639 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Fegernic | Fegernic | Fegernic – wieś w Rumunii, w okręgu Bihor, w gminie Sârbi. W 2011 roku liczyła 333 mieszkańców.
Przypisy
Wsie w okręgu Bihor |
4964644 | https://pl.wikipedia.org/wiki/The%20Berkeley | The Berkeley | The Berkeley – zabytkowy, luksusowy hotel położony przy Wilton Place w dzielnicy Knightsbridge w Londynie. Hotel jest własnością Maybourne Hotel Group, która również zarządza londyńskimi hotelami: Claridge’s i The Connaught.
Historia
W XIX wieku budynek znajdujący się na rogu Piccadilly i Berkeley Street był bazą dla dyliżansów pocztowych udających do miasta Gloucester w południowo-zachodniej Anglii. Z czasem stał się też hotelem dla osób podróżujących dyliżansami w tym kierunku, stąd jego dawna nazwa The Gloucester coffee house. Wraz z wybudowaniem pobliskiej linii kolejowej w 1897 r. budynek został przemianowany na The Berkeley Hotel.
W 1900 roku hotel został kupiony przez The Savoy Group i w latach następnych przebudowany i zmodernizowany. Zainstalowano klimatyzację, co było rzadkością w tamtych czasach. W latach 20. i 30. XX wieku restauracja hotelowa stała się ulubionym miejscem spotkań londyńskiej socjety i ośrodkiem nocnego rozrywkowego życia.
W 1972 roku hotel został przeniesiony do nowego budynku przy Wilton Place, Knightsbridge. Nowy budynek zawiera odrestaurowane elementy z oryginalnego budynku. Atrakcją hotelu był odkryty basen usytuowany na dachu budynku.
W 2005 roku The Savoy Group, w tym hotel The Berkeley, zostały sprzedane nowym inwestorom tworzącym Maybourne Hotel Group. Maybourne Hotel Group przejęła także zarządzanie londyńskimi hotelami: Savoy, The Connaught i Claridge’s.
Przypisy
Hotele i budynki zakwaterowania turystycznego w Londynie |
4964645 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Klemensowo | Klemensowo | Klemensowo – osada leśna w Polsce położona w województwie wielkopolskim, w powiecie szamotulskim, w gminie Ostroróg
Klemensowo – dawny majątek na Białorusi, w obwodzie witebskim, w rejonie dokszyckim, w sielsowiecie Sitce. |
4964647 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Fegernicu%20Nou | Fegernicu Nou | Fegernicu Nou – wieś w Rumunii, w okręgu Bihor, w gminie Sârbi. W 2011 roku liczyła 40 mieszkańców.
Przypisy
Wsie w okręgu Bihor |
4964650 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Sarc%C4%83u | Sarcău | Sarcău – wieś w Rumunii, w okręgu Bihor, w gminie Sârbi. W 2011 roku liczyła 65 mieszkańców.
Przypisy
Wsie w okręgu Bihor |
4964652 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Universitas%20Nasional | Universitas Nasional | – indonezyjska uczelnia prywatna zlokalizowana w Dżakarcie. Została założona w 1954 roku.
Wydziały
Fakultas Pertanian
Fakultas Ekonomi
Fakultas Biologi
Fakultas Teknik dan Sains
Fakultas Hukum
Fakultas Ilmu Kesehatan
Fakultas Sastra
Fakultas Teknologi Komunikasi dan Informatika
Fakultas Ilmu Sosial Ilmu Politik
Fakultas Sekolah Pascasarjana
Źródło: .
Przypisy
Linki zewnętrzne
Oficjalna strona uczelni
N
N |
4964656 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Spinu%C8%99%20%28gmina%29 | Spinuș (gmina) | Spinuș – gmina w Rumunii, w okręgu Bihor. Obejmuje miejscowości Ciulești, Gurbești, Nădar, Săliște i Spinuș. W 2011 roku liczyła 1285 mieszkańców.
Przypisy
Gminy w Rumunii
Okręg Bihor |
4964660 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Spinu%C8%99 | Spinuș | Spinuș – wieś w Rumunii, w okręgu Bihor, w gminie Spinuș. W 2011 roku liczyła 425 mieszkańców.
Przypisy
Wsie w okręgu Bihor |
4964662 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Marius%20Skuodis | Marius Skuodis | Marius Skuodis (ur. 9 sierpnia 1985 w Wilnie) – litewski politolog i urzędnik państwowy, w latach 2018–2020 wiceminister gospodarki, od 2020 minister komunikacji.
Życiorys
W 2004 ukończył szkołę średnią w Wilnie, a w 2008 studia licencjackie z politologii w Instytucie Nauk Politycznych i Stosunków Międzynarodowych Uniwersytetu Wileńskiego. Uzyskał magisterium z europeistyki w tej samej jednostce w 2010 oraz z administracji publicznej i polityki gospodarczej w London School of Economics w 2012. W 2018 doktoryzował się na Uniwersytecie Wileńskim w zakresie nauk politycznych.
W latach 2006–2010 był członkiem rady państwowego funduszu do spraw nauki i studiów. Od 2008 do 2009 pracował w kancelarii premiera na stanowisku głównego specjalisty w departamencie polityki europejskiej. Później był analitykiem w instytucie badawczym. W latach 2012–2018 zatrudniony w Banku Litwy, początkowo jako starszy specjalista, a od 2015 jako dyrektor departamentu stosunków zewnętrznych. W międzyczasie został wykładowcą akademickim na macierzystej uczelni.
W styczniu 2018 powołany na wiceministra gospodarki, od stycznia 2019 był wiceministrem gospodarki i innowacji. W grudniu 2020 z rekomendacji Partii Wolności objął urząd ministra komunikacji w nowo powołanym rządzie Ingridy Šimonytė.
Przypisy
Absolwenci Uniwersytetu Wileńskiego
Litewscy ministrowie
Litewscy wiceministrowie
Wykładowcy Uniwersytetu Wileńskiego
Ludzie urodzeni w Wilnie
Urodzeni w 1985 |
4964664 | https://pl.wikipedia.org/wiki/S%C4%83li%C8%99te%20%28okr%C4%99g%20Bihor%29 | Săliște (okręg Bihor) | Săliște – wieś w Rumunii, w okręgu Bihor, w gminie Spinuș. W 2011 roku liczyła 248 mieszkańców.
Przypisy
Wsie w okręgu Bihor |
4964666 | https://pl.wikipedia.org/wiki/N%C4%83dar | Nădar | Nădar – wieś w Rumunii, w okręgu Bihor, w gminie Spinuș. W 2011 roku liczyła 229 mieszkańców.
Przypisy
Wsie w okręgu Bihor |
4964670 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Gurbe%C8%99ti%20%28gmina%20Spinu%C8%99%29 | Gurbești (gmina Spinuș) | Gurbești – wieś w Rumunii, w okręgu Bihor, w gminie Spinuș. W 2011 roku liczyła 134 mieszkańców.
Przypisy
Wsie w okręgu Bihor |
4964674 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Ciule%C8%99ti | Ciulești | Ciulești – wieś w Rumunii, w okręgu Bihor, w gminie Spinuș. W 2011 roku liczyła 249 mieszkańców.
Przypisy
Wsie w okręgu Bihor |
4964676 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Klemensowo%20%28rejon%20dokszycki%29 | Klemensowo (rejon dokszycki) | Klemensowo – dawny majątek. Tereny na których leżał znajdują się obecnie na Białorusi, w obwodzie witebskim, w rejonie dokszyckim, w sielsowiecie Sitce.
Historia
W czasach zaborów w powiecie wilejskim w guberni wileńskiej Imperium Rosyjskiego.
W dwudziestoleciu międzywojennym folwark a następnie majątek leżał w Polsce, w województwie wileńskim, w powiecie duniłowickim, od 1926 w powiecie dziśnieńskim, w gminie Parafianów.
Według Powszechnego Spisu Ludności z 1921 roku zamieszkiwało tu 61 osób, 40 były wyznania rzymskokatolickiego, 14 prawosławnego a 7 mojżeszowego. Jednocześnie 33 mieszkańców zadeklarowało polską przynależność narodową, 21 białoruską a 7 żydowską. Było tu 5 budynków mieszkalnych. W 1931 w 5 domach zamieszkiwało 71 osób.
Wierni należeli do parafii rzymskokatolickiej w Parafianowie i prawosławnej w m. Sitce Wielkie. Miejscowość podlegała pod Sąd Grodzki w Dokszycach i Okręgowy w Wilnie; właściwy urząd pocztowy mieścił się w Parafianowie.
Uwagi
Przypisy
Rejon dokszycki
Opuszczone miejscowości na Białorusi |
4964677 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Satyawati%20Suleiman | Satyawati Suleiman | Satyawati Suleiman (ur. 7 października 1920 w Bogorze, zm. 26 lutego 1988 w Dżakarcie) – indonezyjska archeolog i historyk.
Specjalizowała się w ikonografii i była znana z dużej wiedzy na temat artefaktów archeologicznych z Sumatry i Jawy.
W 1953 roku jako pierwsza kobieta ukończyła studia archeologiczne na Uniwersytecie Indonezyjskim.
Publikacje (wybór)
Przypisy
Archeolodzy
Indonezyjscy historycy
Ludzie urodzeni w Bogorze
Urodzeni w 1920
Zmarli w 1988 |