Datasets:

chrisociepa

/

wikipedia-pl-20230401

like 2

187574

https://pl.wikipedia.org/wiki/Gloria%20in%20excelsis%20Deo

Gloria in excelsis Deo

Gloria in excelsis Deo (w skrócie Gloria; łac. „Chwała na wysokości Bogu”) – hymn starochrześcijański, jeden z chrześcijańskich śpiewów liturgicznych, stanowiący m.in. jedną z części stałych katolickiej mszy świętej oraz nabożeństw niektórych kościołów protestanckich (m.in. luterańskiego). W protestantyzmie i anglikanizmie znany też jako doksologia większa. Wprowadzony przez św. Telesfora, wszedł do liturgii w latach 125-136. Gatunkowo jest to hymn, a jego tekst zaczerpnięty został z liturgii Kościołów wschodnich. W liturgii katolickiej i luterańskiej wykonywany jest po śpiewie Kyrie eleison i poprzedza kolektę. W liturgii anglikańskiej i metodystycznej śpiewany na zakończenie nabożeństwa eucharystycznego, po modlitwie postcommunio, a przed końcowym błogosławieństwem. Tekst W liturgii kościołów chrześcijańskich Gloria in Excelsis występuje w dwóch zasadniczych formach. Pierwsza, starsza, opiera się wyłącznie na tekście biblijnym i przyjmowana jest bez późniejszych uzupełnień przez wyznania protestanckie stosujące się do zasady regulacyjnej (m.in. Kościoły ewangelicko-reformowane czy baptystyczne). Kościoły protestanckie, które są zwolennikami zasady normatywnej (np. luteranie i metodyści) używają ponadto wersji z późniejszym dodatkiem (Laudamus Te). Kościół katolicki w swojej liturgii mszalnej używa wyłącznie wersji z Laudamus Te. Wersja biblijna Hymn Gloria in Excelsis, zwany też hymnem anielskim, pochodzi z Ewangelii według św. Łukasza, według których był śpiewany przez aniołów podczas narodzin Jezusa Chrystusa: W tej formie jest śpiewany przez wiele kościołów protestanckich podczas nabożeństw. Jest także zawarty w wielu chrześcijańskich hymnach i kolędach, np. Gdy się Chrystus rodzi, czy Na cichy, ciemny, śpiący świat. Wersja rozszerzona (z Laudamus Te) Liturgia katolicka W nadzwyczajnej formie rytu rzymskiego hymn ten jest wykonywany we wspomnienia klasy I, II i III. Używa się go również w niedziele, oprócz niedziel Adwentu i Wielkiego Postu (chyba że w te niedziele przypada uroczystość albo święto). W dni ferialne (powszednie) w mszach wotywnych oraz w mszach pogrzebowych jest on opuszczany. W postaci chorałowej Gloria in Excelsis był śpiewem dialogowanym, wykonywanym (szczególnie w zakonach) przez dwa chóry. Z czasem zredukowany do recytacji przez celebransa przy możliwości równoczesnego wykonania np. przez chór lub zespół wokalno-instrumentalny. Od czasów średniowiecza często opracowywany muzycznie (np. wielogłosowo) w ramach cykli mszalnych. W księgach liturgicznych po reformie Soboru Watykańskiego II wprowadzono tłumaczenia na języki narodowe, co jednak nie ogranicza możliwości wykonania w tym miejscu łacińskiego Gloria z repertuaru chorałowego. Może być śpiewany albo recytowany. Wykonują go wierni z kapłanem, wierni ze scholą na przemian albo schola. W zwyczajnej formie rytu rzymskiego Chwała na wysokości śpiewa się w niedziele (oprócz niedziel Adwentu i Wielkiego Postu), uroczystości i święta (w tym w czasie Adwentu i Wielkiego Postu) oraz w czasie oktaw uroczystości Narodzenia Pańskiego i Zmartwychwstania Pańskiego. Można go użyć w szczególnych okazjach. Opuszcza się go podczas wspomnień obowiązkowych i dowolnych oraz w dniach powszednich okresu Adwentu, Bożego Narodzenia, Wielkiego Postu, okresu wielkanocnego, okresu zwykłego w ciągu roku, w mszach za zmarłych i w mszach pogrzebowych. Używa się go tylko podczas mszy (w tym roratnich i wotywnych). Podczas Mszy Wieczerzy Pańskiej oraz Wigilii Paschalnej w czasie uroczystego śpiewu hymnu Chwała na wysokości biją wszystkie dzwony i gongi w kościele. Liturgia luterańska W liturgii Kościołów luterańskich Gloria in excelsis śpiewana jest po śpiewie Kyrie eleison, a przed kolektą. W zależności od okresu liturgicznego, tradycji liturgicznej i kraju śpiewane są jej różne wersje. W Kościele Ewangelicko-Augsburskim w RP obowiązują następujące zasady: w ciągu całego roku, poza Adwentem i Wielkim Postem – Czasem Pasyjnym: pełny tekst hymnu, tożsamy z tłumaczeniem rzymskokatolickim (ŚE 336 i 337) od Wielkanocy do Niedzieli Wieczności: wezwanie księdza: pierwsza część biblijnego hymnu anielskiego (Łk 2,14a). odpowiedź zboru: pierwsza zwrotka protestanckiego hymnu Na wysokościach Bogu cześć! (ŚE 342), którego słowa oparte są na biblijnej wersji Gloria in Excelsis (Łk 2,14). Ksiądz: Chwała Bogu na wysokościach! Zbór: Na wysokościach Bogu cześć! I dzięki łasce Jego Już nam nie może zguby nieść moc i potęga złego. Upodobanie Bóg w nas ma i pokój już bez przerwy trwa. Waśń wszelka się skończyła. w okresie Adwentu – Gloria in Excelsis jest zastąpiona poprzez antyfonę adwentową: wezwanie księdza: pierwsza część biblijnego Benedictus – kantyku Zachariasza po narodzinach Jana Chrzciciela (Łk 1,68). odpowiedź zboru: pierwsza zwrotka pieśni Prostujmy swoje drogi (ŚE 434), której słowa oparte są na wypełnionym proroctwie Izajasza o Janie Chrzcicielu (Mt 3,3). Ksiądz: Błogosławiony niech będzie Pan, że nawiedził i odkupił lud swój. Zbór: Prostujmy swoje drogi, Adwentu nadszedł czas. Bóg daje pokój błogi, Bóg Chrystus wzywa nas i mówi: „Idę już”. Przyjdź Panie, przyjdź, wołamy, otwarte już serc bramy, w nich dary swoje złóż. od Wigilii Narodzenia Pańskiego do niedzieli Estomihi – tzw. formuła warszawska wezwanie księdza: pierwsza część biblijnego hymnu anielskiego (Łk 2,14a). odpowiedź zboru: druga część biblijnego hymnu anielskiego (Łk 2,14b). Ksiądz: Chwała Bogu na wysokościach! Zbór: I pokój na ziemi i pokój na ziemi, a w ludziach dobre upodobanie. w Środę Popielcową, inne dni pokuty i nabożeństwa żałobne – Gloria in Excelsis jest zastąpiona poprzez antyfonę Aufer a nobis: wezwanie księdza: pierwsza część antyfony Aufer a nobis (Ps 51,3) odpowiedź zboru: druga część antyfony Aufer a nobis (Ps 51,4) Ksiądz: Zgładź, o Panie Boże, wszystkie grzechy oraz nieprawości nasze! Zbór: Od nieprawości naszych obmyj nas doskonale. od pierwszej niedzieli Wielkiego Postu – Czasu Pasyjnego do Wielkiej Soboty z wyjątkiem Wielkiego Czwartku – Gloria in Excelsis jest zastąpiona poprzez antyfonę pasyjną: wezwanie księdza: pierwsza część antyfony Aufer a nobis (Ps 51,3) odpowiedź zboru: pierwsza zwrotka pasyjnego hymnu Baranku Boży niewinny (ŚE 365), którego słowa oparte są na słowach Jana Chrzciciela (J 1,29). Ksiądz: Zgładź, o Panie Boże, wszystkie grzechy oraz nieprawości nasze! Zbór: Baranku Boży niewinny, na krzyża pniu umęczony, Ty byłeś zawsze cierpliwy, u ludzi wszakże wzgardzony. Bez ciebie ni zbawienia, ni łaski odpuszczenia. Ulituj się, o Jezu, Jezu! Liturgia reformowana Podczas nabożeństwa głównego Kościoła Ewangelicko-Reformowanego w RP zazwyczaj nie występuje Gloria in Excelsis. Kalwińskie nabożeństwa cechują się surowością, prostotą i oparciem liturgii wyłącznie na Biblii (zasada regulacyjna). Liturgia wstępna obejmuje jedynie pieśń zboru, introit (psalm wstępny) zakończony Gloria Patri, pozdrowienie zboru i modlitwę o błogosławieństwo dla nabożeństwa. Jednak podczas nabożeństw uroczystych, którym towarzyszy wyznanie grzechów już na początku nabożeństwa, oprócz spowiedzi powszechnej, która ma miejsce zawsze przed sprawowaniem sakramentu Wieczerzy Pańskiej, po introicie istnieje możliwość zastąpienia Gloria Patri biblijną wersją Gloria in Excelsis zgodnie z formułą warszawską, stosowaną także przez polskich luteranów: Ksiądz: Chwała Bogu na wysokościach! Zbór: I pokój na ziemi i pokój na ziemi, a w ludziach dobre upodobanie. Upamiętnienia Początkowe słowa tego hymnu tworzą grafikę znaczka pocztowego Poczty Polskiej, wydanego z okazji Świąt Bożego Narodzenia 2010 r.. Linki zewnętrzne John Rutter: Gloria in excelsis Deo. Przypisy Obrzędy wstępne Liturgia luterańska Pieśni chrześcijańskie Zwroty łacińskie

187576

https://pl.wikipedia.org/wiki/Sojuz%2029

Sojuz 29

Salut 6 EO-2 (kod wywoławczy Фотон - Foton) – czwarta udana misja załogowa na stację Salut 6. Załoga wystartowała na pokładzie statku Sojuz 29 a powróciła na statku Sojuz 31, po spędzeniu w przestrzeni kosmicznej 139 dni 14 godzin 47 minut i 32 sekund. Kowalonok i Iwanczenkow stanowili drugą stałą załogę tej stacji orbitalnej. Załoga Start Władimir Kowalonok (2) - ZSRR Aleksandr Iwanczenkow (1) - ZSRR Rezerwowa Władimir Lachow (1) - ZSRR Walerij Riumin (2) - ZSRR Załoga wspierajaca Leonid Popow (1) – ZSRR Walentin Lebiediew (2) ZSRR Lądowanie Walerij Bykowski (3) - ZSRR Sigmund Jähn (1) - NRD Załoga Sojuza 31 Przebieg misji Kosmonauci wystartowali 15 czerwca 1978. Po około 24 godzinach pomyślnie połączyli Sojuza 29 z Salutem 6. Po przybyciu na stację, załoga uruchomiła regeneratory powietrza, system regulacji termicznej i pokładowy procesor wody. Przywracanie stacji w stan pełnej funkcjonalności zbiegło się w czasie z okresem adaptacji załogi do nieważkości i trwało około tygodnia. Ostatecznie 19 czerwca stacja znajdowała się na orbicie 368 na 338 kilometrów, temperatura wewnątrz ustaliła się na poziomie 20 stopni Celsjusza, a ciśnienie powietrza osiągnęło 750 mm/Hg. Kosmonauci wykonali naprawy śluzy powietrznej stacji, zainstalowali przywieziony na pokładzie Sojuza sprzęt i przetestowali automatyczny system orientacji stacji Kaskad. Za pomocą znajdującego się na stacji pieca Splaw-01 wykonano także kilkudniowy eksperyment metalurgiczny. Podczas pobytu obu kosmonautów na pokładzie Saluta, stację odwiedziły dwie inne załogi. Pierwszą ekipą była radziecko-polska załoga Sojuza 30 z Piotrem Klimukiem i Mirosławem Hermaszewskim. Druga wizyta łączyła się z wymianą zacumowanego do stacji pojazdu, co pozwoliło kosmonautom pozostać w przestrzeni dłużej, niż pozwalała na to wytrzymałość systemów Sojuza. Kosmonauci powrócili na ziemię 3 listopada 1978. Kapsuła Sojuz 29 wylądowała natomiast z załogą, która odwiedziła stację na pokładzie Sojuza 31 – Walerijem Bykowskim i Sigmundem Jähnem – pierwszym niemieckim kosmonautą. Kapsuła Sojuz 29 należy obecnie do Militärhistorisches Museum der Bundeswehr w Dreźnie w Niemczech. Zobacz też Lista startów statków kosmicznych typu Sojuz Program Salut Linki zewnętrzne Sojuz 29 na stronie Spacefacts Loty do Saluta 6 Program Sojuz Załogowe loty kosmiczne w 1978

187583

https://pl.wikipedia.org/wiki/Barwice%20%28gmina%29

Barwice (gmina)

Barwice – gmina miejsko-wiejska w Polsce położona we wschodniej części województwa zachodniopomorskiego, w powiecie szczecineckim. Siedzibą gminy jest miasto Barwice. Według danych z 31 grudnia 2016 r. gmina miała 9840 mieszkańców. Natomiast według danych z 31 grudnia 2017 roku gminę zamieszkiwało 8613 osób. Miejsce w województwie (na 114 gmin): powierzchnia 28., ludność 42. Położenie Gmina jest położona we wschodniej części województwa zachodniopomorskiego, w zachodniej części powiatu szczecineckiego. Sąsiednie gminy: Borne Sulinowo, Grzmiąca i Szczecinek (powiat szczecinecki) Tychowo (powiat białogardzki) Czaplinek (powiat drawski) Połczyn-Zdrój (powiat świdwiński) Do końca 1998 r. wchodziła w skład województwa koszalińskiego. Gmina stanowi 21,9% powierzchni powiatu. Demografia Według danych z 31 grudnia 2016 r. gmina miała 9840 mieszkańców, co stanowiło 11,1% ludności powiatu. Gęstość zaludnienia wynosi 38,0 osoby na km². Dane z 31 grudnia 2016 r.: Piramida wieku mieszkańców gminy Barwice w 2014 roku. Przyroda i turystyka Gmina leży na Pojezierzu Drawskim. W południowo-zachodniej części gminy znajduje się fragment Drawskiego Parku Krajobrazowego. Granicę z gminą Grzmiąca wyznacza rzeka Parsęta, na której prowadzi szlak kajakowy od wsi Stary Chwalim aż do Bałtyku. Przez Drawski PK wytyczono niebieski szlak turystyczny. Tereny leśne zajmują 34% powierzchni gminy, a użytki rolne 56%. Komunikacja Przez gminę Barwice prowadzą drogi wojewódzkie: nr 171, łącząca Barwice z Czaplinkiem (23 km) i przez Grzmiącą (14 km) z Bobolicami (31 km), oraz nr 172 do Szczecinka (24 km) i Połczyna-Zdroju (20 km). Barwice uzyskały połączenie kolejowe w 1903 r. po doprowadzeniu linii kolejowej z Połczyna-Zdroju do Grzmiącej. Linia została zamknięta w 1999 r. W gminie czynne są 2 placówki pocztowe: Barwice k. Szczecinka (78-460), Polne (78-444). Administracja i samorząd W 2016 r. wykonane wydatki budżetu gminy Barwice wynosiły 35,5 mln zł, a dochody budżetu 36,2 mln zł. Zobowiązania samorządu (dług publiczny) według stanu na koniec 2016 r. wynosiły 6,9 mln zł, co stanowiło 18,9% poziomu dochodów. Gmina Barwice jest obszarem właściwości Sądu Rejonowego w Szczecinku. Sprawy z zakresu ubezpieczeń społecznych i sprawy gospodarcze są rozpatrywane Sąd Rejonowy w Koszalinie. Gmina jest obszarem właściwości Sądu Okręgowego w Koszalinie. Gmina (właśc. powiat szczecinecki) jest obszarem właściwości miejscowej Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Koszalinie. Mieszkańcy gminy Barwice wraz z mieszkańcami gmin: Borne Sulinowo i Grzmiąca wybierają 6 z 19 radnych do Rady Powiatu Szczecineckiego, a radnych do Sejmiku Województwa Zachodniopomorskiego w okręgu nr 4. Posłów na Sejm wybierają z okręgu wyborczego nr 40, senatora z okręgu nr 100, a posłów do Parlamentu Europejskiego z okręgu nr 13. Przypisy

4963941

https://pl.wikipedia.org/wiki/Kr%C3%B3lestwo%20Rwandy

Królestwo Rwandy

Królestwo Rwandy (fr. Royaume du Rwanda, ang. Kingdom of Rwanda) – historyczne królestwo na terenach obecnej Republiki Rwandy powstałe na przełomie XV/XVI wieku. Od 1894 roku stanowiło terytorium zależne Niemiec, następnie Belgii. Królestwo istniało do stycznia 1961 roku, kiedy to po przeprowadzonym referendum zostało ogłoszone republiką, która rok później stała się niepodległym państwem. Większość mieszkańców stanowił rolniczy lud Hutu, natomiast z ludu Tutsi wywodziła się tamtejsza arystokracja (w tym rządząca dynastia). Pierwszymi mieszkańcami terytorium królestwa byli najprawdopodobniej Pigmeje Twa. Od I wieku n.e. na te tereny zaczęli napływać osadnicy Hutu, a od XIV–XV w. pasterze z ludu Tutsi. Historia Najprawdopodobniej tereny królestwa były zaludniane pierwotnie przez pigmejską grupę etniczną ludu Twa (zamieszkującą również okoliczne tereny stanowiące dzisiaj obszary Burundi, Demokratycznej Republiki Konga i Ugandy), lud ten zajmował się głównie garncarstwem. Od I wieku n.e. na tym terytorium zaczęli się również pojawiać osadnicy ludu Hutu (według innych źródeł między V a XI wiekiem), a od około XIV wieku zaczęła z północy napływać ludność Tutsi. Władcy ludu Tutsi Według legend, pierwszym królem ludu Tutsi był Kigwa, który miał być zesłany z nieba. Kigwa, by ustanowić swój boski autorytet, miał ustanowić abiru – sąd złożony z muzyków i rytualistów, który to miał się stać pierwszą religijno-polityczną instytucją na wczesnych terenach Rwandy. Natomiast zgodnie z tradycją, pierwszym twórcą imperium miał być Gihangi (którego pojawienie się miało być równoznaczne z pojawieniem się cywilizacji). Miał on być postacią biegłą w: polityce, religii oraz technologii. Według historyka Jana Vasiny zarówno postać Kigwy, jak i Gihangi jest dyskusyjna, z racji ich legendarności, a także braku bezpośrednich dowodów historycznych. Początki królestwa Zgodnie z tradycją, na przełomie XV i XVI wieku, przywódca Tutsi Ruganzu I Bwimba założył królestwo w regionie Bwanacambwe (niedaleko dzisiejszej Kigali). XVI wiek jest również uznawany za schyłek migracji ludu Tutsi na tych terenach. Rozwój państwa W XVI wieku w skład państwa włączono tereny stanowiące dziś Rwandę Środkową. W XVII wieku, mwami Ruganzu II Ndori podporządkował sobie odleglejsze tereny, na których znajdowali się osadnicy z ludu Hutu. Schyłek królestwa W 1894 roku rząd niemiecki włączył Rwandę w skład Niemieckiej Afryki Wschodniej. Po I wojnie światowej, w myśl traktatu wersalskiego, wraz z Burundi królestwo zostało włączone w skład Ruandy-Urundi – terytorium mandatowego Belgii. W 1946 roku Ruanda-Urundi stała się terytorium powierniczym ONZ, a w 1959 roku Rwanda i Burundi otrzymały autonomię wewnętrzną. W 1959 roku rozpoczęła się rewolucja ludu Hutu, przeciwko arystokracji Tutsi. W styczniu 1961 roku doprowadzono do zamachu stanu, a ostatniego mwami Rwandy, Kigeliego V, zmuszono do opuszczenia kraju. Gospodarka Od 1916 roku walutą obowiązującą w kraju był frank rwandyjski (RWF). Geografia Pod koniec istnienia królestwa (w 1961 roku) powierzchnia kraju wynosiła 26 340 km². Demografia Pod koniec 1961 roku Rwandę zamieszkiwało 2 998 325 osób – ze wzrostem o 62 743 osób względem poprzedniego roku, tym samym uplasowała się na 36 miejscu pod względem ludności na świecie. Gęstość zaludnienia wyniosła 114 osób/km², udział kobiet w społeczeństwie wyniósł 50,89% ogółu. Zobacz też Królowie Rwandy Przypisy Bibliografia Państwa historyczne w Afryce Historia Rwandy Dawne królestwa

187585

https://pl.wikipedia.org/wiki/Uniwersytety%20na%20W%C4%99grzech

Uniwersytety na Węgrzech

Lista państwowych uniwersytetów na Węgrzech Węgry

187586

https://pl.wikipedia.org/wiki/Sekwencja

Sekwencja

Sekwencja – uporządkowany ciąg znaków, symboli, nazw, zdarzeń itp., stanowiący strukturę układu, systemu. Występowanie kolejnych elementów wynika z określonej reguły lub formuły. Np. sekwencja wyznacza porządek, w jakim żyły kabla będą podłączone do modularnych gniazd i wtyczek. Do oznakowania sekwencji producenci okablowania używają kolorów. W filmie sekwencja to jednostka kompozycyjna obejmująca dramaturgicznie zamknięty fragment akcji i składający się ze scen. Zobacz też sekwencja malformacyjna sekwencja w biologii molekularnej i genetyce: sekwencja nukleotydów sekwencja palindromowa sekwencja aminokwasów sekwencjonowanie sekwencjonowanie DNA Cybernetyka

187587

https://pl.wikipedia.org/wiki/HKT

HKT

HKT – Hakata HKT – Harcerski Klub Turystyczny HKT – hematokryt

4963950

https://pl.wikipedia.org/wiki/Milan%20Mogu%C5%A1

Milan Moguš

Milan Moguš (ur. 27 kwietnia 1927 w Senju, zm. 19 listopada 2017 w Zagrzebiu) – chorwacki językoznawca. Wniósł wkład w dialektologię chorwacką. Studiował na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Zagrzebskiego, gdzie w 1962 roku uzyskał doktorat na podstawie pracy pt. Današnji senjski govor. W 1975 r. został profesorem zwyczajnym tejże uczelni. Od 1965 r. aż do przejścia na emeryturę w 1992 r. był kierownikiem Katedry Dialektologii i Historii Języka Chorwackiego. Wykładał gościnnie na uczelniach w Kolonii, Mannheimie (Niemcy), Osijeku i Rijece. W 1977 r. został wybrany członkiem nadzwyczajnym Jugosłowiańskiej Akademii Nauki i Sztuki (JAZU). Od 1986 r. był członkiem zwyczajnym tejże akademii. Jego dorobek obejmuje książki: Fonološki razvoj hrvatskoga jezika (1971), Čakavsko narječje (1977), Antun Mažuranić (1978), Križanićeva hrvatska gramatika (1984), Povijest hrvatskoga književnoga jezika (1993), Rječnik Marulićeve »Judite« (2001), Senjski rječnik (2002), Povijesna fonologija hrvatskoga jezika (2010). Został odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Zasługi Rzeczypospolitej Polskiej. Przypisy Chorwaccy językoznawcy Chorwaccy leksykografowie Dialektolodzy Urodzeni w 1927 Zmarli w 2017 Absolwenci Uniwersytetu w Zagrzebiu Odznaczeni Krzyżem Oficerskim Orderu Zasługi Rzeczypospolitej Polskiej

4963951

https://pl.wikipedia.org/wiki/Dziahciany

Dziahciany

Dziahciany (; , ros. nazwa normatywna Дегтяные) – przystanek kolejowy w pobliżu miejscowości Dziahcianyja, w rejonie kopylskim, w obwodzie mińskim, na Białorusi. Leży na linii Osipowicze – Baranowicze. Bibliografia Stacje i przystanki kolejowe w rejonie kopylskim

187597

https://pl.wikipedia.org/wiki/Ruch%20programowo-metodyczny

Ruch programowo-metodyczny

Ruch programowo-metodyczny – jednostka w strukturze organizacji harcerskich o charakterze poziomym. Związek Harcerstwa Polskiego W Związku Harcerstwa Polskiego ruchy programowo-metodyczne skupiają członków oraz jednostki organizacyjne ZHP. Stanowią formę współdziałania w celach doskonalenia programu i metodyki, wymiany doświadczeń i upowszechniania inicjatyw programowych i metodycznych, realizacji konkretnego zadania, inicjatywy społecznej lub kierunku służby. Z uwagi na zasięg ruch programowo-metodyczny może być ogólnopolski, regionalny lub środowiskowy. Ruchy programowo-metodyczne podlegają rejestracji. Zasady postępowania w sprawach ruchów programowo-metodycznych określa Główna Kwatera ZHP. Ruchy ogólnopolskie Ogólnopolski Ruch Programowo-Metodyczny „Wspólnota Drużyn Grunwaldzkich” (nr 1 w rejestrze ruchów, data powstania 12 maja 1991, wpisany do rejestru 20 sierpnia 1998) Krajowa Rada Kręgów Seniorów i Starszyzny Harcerskiej, do 20 grudnia 2004 jako Krajowa Rada Harcerskich Kręgów Seniorów (nr 2 w rejestrze ruchów) Ogólnopolski Ruch Programowo-Metodyczny „Klub Pikującego Orła” (nr 3 w rejestrze ruchów) Ogólnopolski Ruch Programowo-Metodyczny „Krąg Płaskiego Węzła” (nr 11 w rejestrze ruchów, wpisany do rejestru 17 lipca 2007) Ruch Programowo-Metodyczny „Liga Odkrywców”, używający nazwy uproszczonej „Programowy Ruch Odkrywców” oraz skrótowca „PRO” (nr 16 w rejestrze ruchów, wpisany do rejestru 30 marca 2015) Ruch Programowo-Metodyczny „Harcerstwo dla każdego” (nr 18 w rejestrze ruchów, wpisany do rejestru 15 września 2017) Ruch Programowo-Metodyczny "Pryzmat" (nr 19 w rejestrze ruchów, wpisany do rejestru 23 października 2019) Ruchy regionalne Ruch Programowo-Metodyczny „21” – Chorągiew Wielkopolska ZHP (nr 13 w rejestrze ruchów, wpisany do rejestru 20 lipca 2010) Ruchy historyczne Wolne Harcerstwo (działało w latach 1921-1923) Koło Instruktorów im. Mieczysława Bema (działało w latach 1931-1939) Krąg Instruktorów Harcerskich im. Andrzeja Małkowskiego (ruch o zasięgu ogólnopolskim, działał w latach 1980-1982) Ruch „Przyszłość Harcerstwa” (działał na początku lat 80. XX wieku) Ruch „Harcerskie Poradnictwo” (działał od 1977 do początku lat 90. XX wieku) Akademia Przygody (ruch o zasięgu regionalnym, działał w latach 1988-1993, przekształcony w samodzielne stowarzyszenie) Ruch Całym Życiem (nr 5 w rejestrze ruchów, wpisany do rejestru 20 października 1999, rozwiązał się 24 lutego 2007) Ruch Programowo-Metodyczny „Wędrownictwo” (nr 6 w rejestrze ruchów, rok powstania 1990, wpisany do rejestru 20 grudnia 2000, wykreślony z rejestru 20 kwietnia 2005) Ruch Programowo-Metodyczny „Bractwo Zawiszy Czarnego” (nr 8 w rejestrze ruchów, wpisany do rejestru 20 lutego 2001, nie figurował w rejestrze 20 kwietnia 2005, przekształcony w Stowarzyszenie Dorosłych Harcerek i Harcerzy "Bractwo Zawiszy Czarnego") Ruch Programowo-Metodyczny „Harcerski Korpus Srebrnogórski” – regionalny w Chorągwi Śląskiej ZHP (nr 9 w rejestrze ruchów, wpisany do rejestru 20 marca 2001, nie figurował w rejestrze 20 kwietnia 2005) Ruch Programowo-Metodyczny „Wspólnota Bieszczadzka” (nr 10 w rejestrze ruchów, wpisany do rejestru 20 czerwca 2002, wykreślony z rejestru 20 kwietnia 2005) Ruch Programowo-Metodyczny „Wspólnota Felkowa” (nr 7 w rejestrze ruchów, wpisany do rejestru 20 grudnia 2000, wykreślony z rejestru 30 czerwca 2013) Ruch Programowo-Metodyczny „Akademicy” (nr 12 w rejestrze ruchów, wpisany do rejestru 29 stycznia 2010, rozwiązany na wniosek Zjazdu Ruchu, 30 września 2018, na jego miejsce powołani Zespół Harcerstwa Akademickiego Wydziału Wsparcia Metodycznego). Związek Harcerstwa Rzeczypospolitej W Związku Harcerstwa Rzeczypospolitej mogą powstać dobrowolne ruchy programowo-metodyczne, dla realizacji określonych celów lub z uwagi na specyfikę działania. Skupiają członków i jednostki organizacyjne ZHR. Ruchy programowo-metodyczne mogą mieć zasięg środowiskowy, regionalny i ogólnozwiązkowy. Zatwierdza je poprzez ogłoszenie regulaminu wewnętrznego oraz rozwiązuje: a) Rada Naczelna, po zasięgnięciu opinii Naczelniczki Harcerek i Naczelnika Harcerzy dotyczy ruchów o zasięgu ogólnokrajowym, b) Naczelnictwo, po zasięgnięciu opinii właściwej komendantki chorągwi harcerek i właściwego komendanta chorągwi harcerzy – dotyczy ruchów o zasięgu regionalnym lub środowiskowym. Ruchy programowo-metodyczna stanowią płaszczyznę wymiany doświadczeń i upowszechniania inicjatyw metodycznych i programowych lub współpracy drużyn specjalistycznych albo związanych tradycją i specyfiką działania. Ruchy programowo-metodyczne nie mogą utrudniać pracy jednostek organizacyjnych w określonej Statutem strukturze Związku. Cele oraz zasady funkcjonowania i organizacji ruchów programowo-metodycznych powinny zakładać budowanie wspólnoty instruktorskiej Związku. Cele oraz zasady funkcjonowania i organizacji ruchów programowo-metodycznych określają ich wewnętrzne regulaminy, podlegające zatwierdzeniu przez władzę która zatwierdziła dany ruch. W ZHR działają: Salezjański Ruch Programowo-Metodyczny „Dęby”, Wodny Ruch Programowo-Metodyczny, Jeździecki Ruch Programowo-Metodyczny „Rumak”, Ruch Programowo-Metodyczny „Wschód”. Przypisy Bibliografia Linki zewnętrzne Ogólnopolski Ruch Programowo-Metodyczny „Wspólnota Drużyn Grunwaldzkich” Krajowa Rada Kręgów Seniorów i Starszyzny Harcerskiej Ogólnopolski Ruch Programowo-Metodyczny „Klub Pikującego Orła” Ogólnopolski Ruch Programowo-Metodyczny „Liga Odkrywców” Wodny Ruch Programowo-Metodyczny (strona archiwalna) Harcerstwo

4963952

https://pl.wikipedia.org/wiki/Garry%20Herbert

Garry Herbert

Garry Gerard Paul Herbert (ur. 3 października 1969) – brytyjski wioślarz. Złoty medalista olimpijski z Barcelony. Zawody w 1992 były jego pierwszymi igrzyskami olimpijskimi. Medal wywalczył w dwójce ze sternikiem. Osadę łodzi tworzyli również bracia Jonny i Greg Searle. Na mistrzostwach świata zdobył złoto w tej konkurencji w 1993 i był trzeci w ósemce w 1991. Brał udział w igrzyskach olimpijskich w 1996. Przypisy Brytyjscy wioślarze Brytyjscy medaliści olimpijscy Medaliści Letnich Igrzysk Olimpijskich 1992 Ludzie urodzeni w Londynie Urodzeni w 1969

187598

https://pl.wikipedia.org/wiki/Rupia%20lankijska

Rupia lankijska

Rupia lankijska – oficjalna jednostka płatnicza, używana w Sri Lance. Dzieli się na sto centów. Nominały monet: 5, 10, 25 i 50 centów, 1, 2, 5 i 10 rupii. Nominały banknotów: 10, 20, 50, 100, 200, 500, 1000, 2000 i 5000 rupii. Przypisy Sri Lanka Gospodarka Sri Lanki

4963953

https://pl.wikipedia.org/wiki/Katarzyna%20Boni

Katarzyna Boni

Katarzyna Rut Boni (ur. 22 marca 1982) – polska pisarka i reporterka. Życiorys Jest absolwentką kulturoznawstwa w Instytucie Kultury Polskiej Uniwersytetu Warszawskiego (2007) i psychologii społecznej w Szkole Wyższej Psychologii Społecznej. Jest autorką reportaży książkowych Kontener (2014, z Wojciechem Tochmanem), Ganbare! Warsztaty umierania (2016) i Auroville. Miasto z marzeń (2020). Za Ganbare! Warsztaty umierania otrzymała w 2017 Nagrodę Literacką dla Autorki „Gryfia”, była też nominowana do Nagrody Conrada i Nagrody im. Ryszarda Kapuścińskiego. Za Auroville. Miasto z marzeń była nominowana do Nagrody im. Beaty Pawlak. W 2020 została nominowana do nagrody Grand Press w kategorii „publicystyka” za artykuł Już za momencik, który ukazał się w Książkach. Magazynie do czytania. Jest córką polityka, ministra administracji i cyfryzacji w latach 2011–2013 Michała Boniego. Przypisy Linki zewnętrzne Oficjalna strona Katarzyny Boni Absolwenci Wydziału Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego Absolwenci SWPS Uniwersytetu Humanistycznospołecznego Laureatki Nagrody Literackiej dla Autorki „Gryfia” Polscy pisarze współcześni Polscy reportażyści Urodzeni w 1982

4963963

https://pl.wikipedia.org/wiki/Trud%20%28przystanek%20kolejowy%29

Trud (przystanek kolejowy)

Trud (; ) – przystanek kolejowy w pobliżu miejscowości Konotopy, w rejonie kopylskim, w obwodzie mińskim, na Białorusi. Leży na linii Osipowicze – Baranowicze. Bibliografia Stacje i przystanki kolejowe w rejonie kopylskim

187601

https://pl.wikipedia.org/wiki/Micha%C5%82%20Kalecki

Michał Kalecki

Michał Kalecki (ur. 22 czerwca 1899 w Łodzi, zm. 17 kwietnia 1970 w Warszawie) – polski ekonomista, profesor Zakładu Nauk Ekonomicznych Polskiej Akademii Nauk i Szkoły Głównej Planowania i Statystyki, członek rzeczywisty PAN. Szwagrem Michała Kaleckiego był Ary Sternfeld, jeden z pionierów kosmonautyki, astronautyki. Życiorys Był synem Abrama (właściciela niewielkiej przędzalni) i Klary z domu Segałło (pochodzącej z rodziny urzędniczej). Uczęszczał do gimnazjum w Łodzi, w 1917 roku rozpoczął studia mechaniczne na Politechnice Warszawskiej. Lata 1919–1921 spędził w szeregach Wojska Polskiego. Studiował następnie na Politechnice Gdańskiej (1921–1925), ale studiów nie ukończył i nie uzyskał żadnego stopnia naukowego. W latach 1929–1936 pracował jako referent ds. karteli i koncernów w Instytucie Badań Koniunktur Gospodarczych i Cen w Warszawie, gdzie współpracował z Edwardem Lipińskim. Wyjechał w 1936 roku do Wielkiej Brytanii, do 1938 pracował w London School of Economics, później był asystentem w Katedrze Ekonomii Uniwersytetu Cambridge; w latach 1939–1945 pracował w charakterze asystenta w Instytucie Statystyki Uniwersytetu Oksfordzkiego. Pewien czas spędził we Francji. Po wojnie pracował krótko w Międzynarodowym Biurze Pracy w Montrealu, a po powrocie do kraju (1946) był doradcą ekonomicznym w Centralnym Urzędzie Planowania oraz urzędnikiem w Ministerstwie Finansów. W latach 1946–1954 pracował w Departamencie Ekonomicznym Sekretariatu ONZ (zastępca dyrektora jednego z działów). Był ekspertem ekonomicznym kilku rządów, m.in. Izraela (1951), Meksyku, Indii (1959–1960), Kuby (1961). W Polsce pracował jako doradca ekonomiczny w Komisji Planowania przy Radzie Ministrów (1955–1957) i przewodniczący Głównej Komisji Planu Perspektywicznego (1957–1960). Zajmował się jednocześnie pracą naukowo-dydaktyczną, był kierownikiem Działu Ekonomii Współczesnego Kapitalizmu (1955–1961) i profesorem zwyczajnym (1956) w Zakładzie Nauk Ekonomicznych PAN oraz profesorem Szkoły Głównej Planowania i Statystyki (1961–1969, pracował w Katedrze Ekonomii Politycznej na Wydziale Handlu Zagranicznego). W latach 1962–1968 przewodniczył Radzie Naukowej Międzyuczelnianego Zakładu Problemów Gospodarki Krajów Słabo Rozwiniętych SGPiS i Uniwersytetu Warszawskiego. Był również wiceprzewodniczącym Rady Ekonomicznej przy Radzie Ministrów (1957–1963). W 1958 roku został powołany na członka korespondenta PAN, w 1966 roku został członkiem rzeczywistym akademii; w latach 1961–1968 przewodniczył Komitetowi Badań nad Zagadnieniami Społecznymi Polski Ludowej PAN. Odebrał doktoraty honoris causa Uniwersytetu Warszawskiego (1964) i Wyższej Szkoły Ekonomicznej we Wrocławiu (1965); był laureatem nagrody państwowej I stopnia (1966, za pracę Zarys teorii wzrostu gospodarki socjalistycznej) oraz Nagrody im. Oskara Langego (1967) przyznawanej przez Polskie Towarzystwo Ekonomiczne. Został również odznaczony Orderem Sztandaru Pracy I klasy (1964) oraz Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski. W wyniku antysemickiej nagonki w 1968 r. złożył rezygnację z zajmowanych stanowisk i przeszedł na wcześniejszą emeryturę. Działalność naukowa Prace naukowe Kaleckiego dotyczyły analizy cykli koniunkturalnych, efektywności inwestycji, teorii dochodu narodowego, teorii wzrostu w gospodarce socjalistycznej, ekonometrii i metodologii planowania. Na trzy lata przed publikacją The General Theory of Employment, Interest and Money Johna Maynarda Keynesa opublikował Próbę teorii koniunktury (1933), w której podjął kwestię wpływu popytu globalnego na rozmiary i strukturę dochodu narodowego, wskazując w niej na decydującą rolę inwestycji. Swoje tezy, występujące później w teorii Keynesa, pogłębił, wbudowując je w model niedoskonałej konkurencji. W Teorii dynamiki gospodarczej (1954) zawarł syntezę badań nad procesami wzrostu gospodarki rynkowej. Sam Kalecki twierdził prywatnie, iż w dużym stopniu wyprzedził Keynesa co do zasad sformułowanych przez niego w Ogólnej Teorii, a jego artykuły z lat 1933–1935 publikowane były w języku polskim lub francuskim i przez to pozostały praktycznie niezauważone. Jego pozycja była wspierana przez znaną brytyjską ekonomistkę Joan Robinson. Był twórcą teorii koniunktury w kapitalizmie. Opracował plan racjonowania dóbr w warunkach wojennych, wykorzystany częściowo w czasie II wojny światowej przez rząd Wielkiej Brytanii; współpracował w tym okresie z Johnem Keynesem. Publikował na łamach „Przeglądu Gospodarczego”, „Przemysłu i Handlu”, „Koniunktury Gospodarczej”. Uważał się za lewicowca, choć przed wojną nie sympatyzował z żadną z partii politycznych. W swoich analizach problemów ekonomicznych krajów rozwijających się zwracał uwagę na centralne znaczenie reformy rolnej oraz opodatkowania właścicieli ziemskich i klasy średniej. Był sceptyczny wobec potencjału inwestycji zagranicznych jako środka stymulującego rozwój ekonomiczny. Interesowała go zawsze matematyka, którą zajął się naukowo pod koniec swej aktywności twórczej. Niezwykłym faktem jest, że w wieku 66 lat uzyskał wybitne wyniki w teorii liczb, m.in. związane z twierdzeniami o asymptotycznej gęstości liczb pierwszych. W 1970 r. był kandydatem do Nagrody Nobla w dziedzinie ekonomii. Publikacje Próba teorii koniunktury (1933) Szacunek dochodu społecznego w roku 1929 (1934, z Ludwikiem Landauem) Dochód społeczny w roku 1933 i podstawy badań periodycznych nad zmianami dochodu (1935, z Landauem) Teoria cyklu koniunkturalnego (1935) The Distribution of the National Income (1938) Essays in the Theory of Economic Fluctuations (1939) Płace nominalne i realne (1939) Economic Implications of the Beveridge Plan (1943) Studies of Economic Dynamics (1944) Teoria dynamiki gospodarczej (1958) Zagadnienia finansowania rozwoju ekonomicznego (1959, w: Problemy wzrostu ekonomicznych krajów słabo rozwiniętych pod redakcją Ignacego Sachsa i Jerzego Zdanowicza) Uogólnienie wzoru efektywności inwestycji (1959, z Mieczysławem Rakowskim) Polityczne aspekty pełnego zatrudnienia (1961) Observations on the Theory of Growth (1962) O podstawowych zasadach planowania wieloletniego (1963) Zarys teorii wzrostu gospodarki socjalistycznej (1963) Model ekonomiczny a materialistyczne pojmowanie dziejów (1964) Dzieła (1979–1980, 2 tomy) Przypisy Bibliografia Biogramy uczonych polskich, Część I: Nauki społeczne, zeszyt 2: K-O, Wrocław 1984. M. Leitner, Michał Kalecki – ekonomista niedoskonały czy geniusz ekonomii?, Warszawa: SGH, 2004. Członkowie rzeczywiści PAN Doktorzy honoris causa Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu Doktorzy honoris causa Uniwersytetu Warszawskiego Funkcjonariusze ONZ Odznaczeni Odznaką Nagrody Państwowej Ludzie nauki związani z Łodzią Odznaczeni Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski Odznaczeni Orderem Sztandaru Pracy I klasy Pochowani na Powązkach-Cmentarzu Wojskowym w Warszawie Polscy ekonomiści Polscy Żydzi Urzędnicy ministerstw Polski Ludowej Wykładowcy Szkoły Głównej Handlowej Wykładowcy Uniwersytetu Oksfordzkiego Urodzeni w 1899 Ludzie urodzeni w Łodzi Zmarli w 1970

4963964

https://pl.wikipedia.org/wiki/Wie%C5%BCa%20widokowa%20na%20Ferdlu

Wieża widokowa na Ferdlu

Wieża widokowa na Ferdlu – turystyczna wieża widokowa, otwarta w 2019, znajdująca się tuż poniżej szczytu Ferdel (648 m n.p.m.), w środkowej części Beskidu Niskiego, na granicy Magurskiego Parku Narodowego. Opis Wieża znajduje się na terenie miejscowości uzdrowiskowej Wapienne. Obiekt umieszczono poniżej szczytu Ferdel, ponieważ na jego wierzchołku gnieździ się będący pod ochroną orlik krzykliwy. Ptak ten jest symbolem Magurskiego Parku Narodowego. Wieża zbudowana została w 2019, staraniem gminy Sękowa w ramach projektu: Budowa infrastruktury - Uzdrowisko Wapienne. Jest to zwężająca się ku górze konstrukcja drewniana o całkowitej wysokości 25 m. Do najwyższej platformy widokowej prowadzą dziesięciobiegowe schody (każdy bieg liczy po 11 stopni). Pierwotnie wieży miała towarzyszyć ścieżka w koronach drzew, ale ze względu na koszty zrezygnowano z niej. Z wieży roztacza się widok obejmujący Beskid Niski, a w pogodne dni Tatry. Do wieży można dojść pieszo szlakami turystycznymi z Wapiennego, Rozdziela, Bartnego i Folusza. Przypisy Wapienne Ferdel Beskid Niski

187603

https://pl.wikipedia.org/wiki/Kopiec%20Jagie%C5%82%C5%82y

Kopiec Jagiełły

Kopiec Jagiełły – 5-metrowy kopiec usypany w sierpniu 1959 przez uczestników Ogólnopolskiego Zlotu Zuchowych Kręgów Pracy Związku Harcerstwa Polskiego, w odległości 1,3 km na południowy wschód od Grunwaldzkiego Pomnika (Pomnika Zwycięstwa Grunwaldzkiego) na polu bitwy pod Grunwaldem. Miejsce to jest hipotetycznym stanowiskiem dowodzenia króla Władysława Jagiełły na krótko przed bitwą oraz w jej pierwszej fazie. Na szczycie kopca znajduje się maszt z symbolicznymi chorągwiami królewskimi. U stóp kopca znajdują się dwa harcerskie głazy: na pierwszym wyryty jest napis: KOPIEC JAGIEŁŁY USYPANY W SIERPNIU 1959 ROKU PRZEZ UCZESTNIKÓW OGÓLNOPOLSKIEGO ZLOTU KRĘGÓW PRACY ZHP UPAMIĘTNIAJĄCY STANOWISKO KRÓLA PRZED BITWĄ 15 VII 1410 R. na drugim znajduje się tablica z wizerunkiem Krzyża Harcerskiego i herbu Gminy Grunwald oraz napisem: 15 LIPCA 2011 ROKU W XX ROCZNICĘ POWSTANIA WSPÓLNOTY DRUŻYNY GRUNWALDZKIE PRZYNIOSŁY NA KOPIEC JAGIEŁŁOWY ZIEMIĘ Z PÓL BITEWNYCH Z CAŁEGO KRAJU NA KTÓRYCH, WALCZONO O WOLNĄ POLSKĘ. TABLICĘ UFUNDOWAŁA GMINA GRUNWALD. Głaz został odsłonięty przez Honorową Przewodniczącą „Wspólnoty Drużyn Grunwaldzkich” i zarazem Honorową Obywatelkę Gminy Grunwald hm. Barbarę Bogdańską-Pawłowską oraz wójta Gminy Grunwald Henryka Kacprzyka. Z kopca rozpościera się rozległy widok na pole bitwy. W miejscu tym odbywają się ogniobrania w trakcie Zlotów Grunwaldzkich, organizowane przez „Wspólnotę Drużyn Grunwaldzkich” i Chorągiew Warmińsko-Mazurską Związku Harcerstwa Polskiego. Galeria Bibliografia Kopce Związek Harcerstwa Polskiego Obiekty upamiętniające Władysława Jagiełłę Stębark

187612

https://pl.wikipedia.org/wiki/Warzelnia%20piwa

Warzelnia piwa

Warzelnia piwa – dział browaru, w którym znajduje się aparatura służąca do przygotowania brzeczki. W skład warzelni wchodzą najczęściej następujące urządzenia: śrutownik (młyn) służący do rozdrobnienia słodu kadź zacierna, w której po dodaniu gorącej wody przygotowywany jest zacier ze słodu kadź filtracyjna, w której następuje filtracja zacieru i oddzielenie młóta. Efektem jest sklarowana brzeczka przednia kontrolowana w korytku brzeczkowym kocioł warzelny, w którym odbywa się warzenie (gotowanie) brzeczki wraz z chmielem whirlpool (kadź wirowa), w którym następuje filtracja brzeczki (oddzielenie składników stałych) płytowy wymiennik ciepła schładzający gorącą brzeczkę Ciecz opuszczająca warzelnię nosi nazwę brzeczki nastawnej. Pompowana jest ona następnie do fermentowni, gdzie zadaje się ją drożdżami w celu rozpoczęcia kolejnego etapu produkcji piwa czyli fermentacji. Zobacz też browar warzelnia soli warzenie piwa wybicie warki warka (piwowarska miara) Przypisy

4963966

https://pl.wikipedia.org/wiki/Vladim%C3%ADr%20Forst

Vladimír Forst

Vladimír Forst (ur. 13 lipca 1921 w Pradze, zm. 28 lipca 2010 we Vlašimiu) – czeski literaturoznawca. W latach 1949–1953 studiował język czeski, filozofię i językoznawstwo ogólne na uczelniach w Pradze i Budapeszcie. Przez kilka lat wykładał na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Karola, a w 1962 roku został zatrudniony w Instytucie Literatury Czeskiej. Przyczynił się do opracowania dzieła słownikowego poświęconego dziejom literatury czeskiej – Lexikonu české literatury. Jako jeden z redaktorów naczelnych tej publikacji otrzymał w 2009 roku nagrodę Magnesia Litera za wkład w literaturę czeską. Przypisy Absolwenci Uniwersytetu Karola Czescy bohemiści Czescy historycy literatury Czescy krytycy literaccy Czescy leksykografowie Czescy literaturoznawcy Ludzie urodzeni w Pradze Wykładowcy Uniwersytetu Karola Urodzeni w 1921 Zmarli w 2010

4963970

https://pl.wikipedia.org/wiki/Herbert%20L%C3%BCtkebohmert

Herbert Lütkebohmert

Herbert "Aki" Lütkebohmert (ur. 24 marca 1948 w Heiden, zm. 29 października 1993 w Essen) – niemiecki piłkarz grający na pozycji środkowego pomocnika. Kariera piłkarska Początki kariery Herbert Lütkebohmert karierę piłkarską rozpoczął w juniorach Viktorii Heiden, a następnie reprezentował barwy juniorów TuS Borken. W 1966 roku podpisał profesjonalny kontrakt z klubem Regionalligi West – Viktorią Heiden, w której grał do 1968 roku. Schalke Gelsenkirchen Lütkebohmert następnie został zawodnikiem Schalke Gelsenkirchen, w barwach którego 31 sierpnia 1968 roku zadebiutował w Bundeslidze w zremisowanym 1:1 meczu wyjazdowym z VfB Stuttgart. Łącznie w swoim pierwszym sezonie w Bundeslidze rozegrał 26 meczów, w których strzelił 3 gole oraz dotarł z Królewsko-Niebieskimi do finału Pucharu Niemiec rozegranym na Waldstadion we Frankfurcie, w którym Lütkebohmert nie wystąpił, a jego drużyna przegrała 2:1 z Bayernem Monachium. Najlepszym sezonem w karierze Lütkebohmerta był sezon 1971/1972, w którym Lütkebohmert sięgnął z Schalke Gelsenkirchen po wicemistrzostwo Niemiec oraz zdobył Puchar Niemiec po zwycięstwie Królewsko-Niebieskich 5:0 w finale z FC Kaiserslautern, w którym w 57. minucie Lütkebohmert strzelił gola dla Królewsko-Niebieskich na 3:0. Skandal w Bundeslidze W 1971 roku wybuchł skandal, gdyż okazało się, że kilku zawodników Schalke Gelsenkirchen zostało przekupionych w sezonie 1970/1971. Jednym z zawodników okazał się Lütkebohmert, w związku z czym 18 marca 1973 roku został zawieszony przez DFB na 2 lata. Ówczesny selekcjoner reprezentacji RFN – Helmut Schön oznajmił, że bez tego zawieszenia powołałby Lütkebohmerta do reprezentacji RFN na mistrzostwa świata 1974, w których RFN był gospodarzem. W styczniu 1974 roku Lütkebohmert został ułaskawiony, jednak w 1976 roku został skazany wraz z innymi zawodnikami Schalke Gelsenkirchen za krzywoprzysięstwo w związku ze skandalem. Musiał także zapłacić 10 000 marek niemieckich na rzecz organizacji German Cancer Aid – działającej na rzecz walki z rakiem. Późniejsze lata Lütkebohmert w sezonie 1976/1977 zdobył wicemistrzostwo Niemiec, a po sezonie 1978/1979 władze Schalke Gelsenkirchen nie przedłużyły z Lütkebohmertem kontraktu, w związku z czym po rozegraniu 286 meczów ligowych oraz strzeleniu w nich 28 goli Lütkebohmertem odszedł z klubu. Następnie w 1979 roku został zawodnikiem klubu Oberligi Nadrenii Północnej-Westfalii – FC Bocholt, z którym w sezonie 1979/1980 wygrał rozgrywki ligowe i awansował do 2. Bundesligi, a po sezonie 1981/1982 po raz pierwszy zakończył piłkarską karierę. Jednak w 1984 roku wznowił piłkarską karierę w Olympii Bocholt, w której w 1985 roku w wieku 37 lat ostatecznie zakończył piłkarską karierę. Sukcesy Schalke Gelsenkirchen Wicemistrzostwo Niemiec: 1972, 1977 Puchar Niemiec: 1972 Finał Pucharu Niemiec: 1969 FC Bocholt Awans do 2. Bundesligi: 1980 Śmierć Herbert Lütkebohmert urodził się jako najmłodszy z jedenaściorga rodzeństwa. Był ojcem dwójki dzieci. Zmarł 29 października 1993 w Essen w wieku 45 lat na nowotwór kości. Upamiętnienie 10 maja 2010 roku podczas corocznego walnego zgromadzenia Schalke Gelsenkirchen podjęto corocznym o nadaniu szatni klubu imienia Lütkebohmerta. Przypisy Linki zewnętrzne Herbert Lütkebohmert w bazie DFB Herbert Lütkebohmert w bazie Fussballdaten Herbert Lütkebohmert w bazie Worldfootball.net Herbert Lütkebohmert w bazie FootballDatabase.eu Urodzeni w 1948 Zmarli w 1993 Niemieccy piłkarze Piłkarze FC Schalke 04

187620

https://pl.wikipedia.org/wiki/Neurosis

Neurosis

Neurosis – amerykańska grupa grająca muzykę z pogranicza gatunków sludge metal, industrial, jej styl podlega jednak ciągłej ewolucji i jest trudny do zaklasyfikowania. Powstali w 1985 roku w Oakland w Kalifornii. Wydali dziesięć albumów długogrających (2007). Ich styl ewoluował od hardcore punka (płyty Pain of Mind i The Word as Law) poprzez doom metal aż do ambientowych produkcji Tribes of Neurot (side-project muzyków). Historia Zimą 1985 roku Scott Kelly i Dave Edwardson (byli członkowie Violent Coercion) wraz z Jasonem Roederem zakładają zespół. Z racji przeszłości muzyków grupa zostaje zaliczona do sceny hardcore, jednakże ciągłe eksperymenty muzyczne uniemożliwiają przyporządkowanie jednemu stylowi (z tego powodu został ukuty termin neurotic metal). W takim składzie nagrywają swoje pierwsze utwory (pierwsze demo-singel Black (singel) powstał w 1986 roku). Nakładem Alchemy Records w 1987 roku powstaje pierwszy album grupy – Pain of Mind. Zespół ustala dosyć konserwatywne hardcore'owe brzmienie, które utrzyma się jeszcze na drugim długogrającym wydawnictwie – The Word as Law. Tymczasem do grupy dołącza drugi gitarzysta – Chad Salter, z którym nagrywają i wydają w 1989 EPkę Aberration. The Word as Law została nagrana po zmianie w składzie zespołu – miejsce Saltera na gitarze zajmuje Steve Von Till (okaże się stałym członkiem). Odejściem od stylistyki hardcore'owej i zarazem rozpoczęciem poszukiwań oryginalnego brzmienia było nagranie w 1992 trzeciego krążka – Souls at Zero (pierwsza płyta wydana w Alternative Tentacles). Jest to także pierwsza produkcja zespołu, w którą został zaangażowany specjalista od wizualizacji prezentowanych w trakcie koncertów – Adam Kendall. Stało się to pewnym znakiem rozpoznawczym grupy oraz było ewenementem w tamtym czasie. Inspiracje Grupa jest uważana za jednego z prekursorów nurtu post-metal, razem z zespołami Melvins oraz Godflesh. Zespół Neurosis zainspirował wiele innych grup do muzycznych poszukiwań. Warto tu wymienić m.in. Isis oraz Cult of Luna, które tworzą muzykę osadzoną w bardzo podobnym klimacie, proponując jednak własne, oryginalne rozwiązania. Projekty poboczne Neurosis & Jarboe – projekt z Jarboe (była członkini Swans), który zaowocował płytą Neurosis & Jarboe. Tribes of Neurot – alter-ego muzyków Neurosis, tworzą muzykę elektroniczną dark ambient oraz noise. Blood and Time – akustyczny side-project, w skład wchodzą Scott Kelly, Noah Landis i Josh Graham. Culper Ring – jednopłytowy projekt Steve'a Von Tilla tworzący dark ambient oraz industrial. Red Sparowes – projekt post-rockowy, w którym partycypował Josh Graham. Harvestman – folkowy i eksperymentalny projekt Steve'a Von Tilla. Violent Coercion – projekt tworzący hardcore powstały przed Neurosis, stworzony m.in. przez Scotta Kelly'ego i Dave Edwardsona. A Storm of Light – projekt postpunkowy stworzony m.in. przez Josha Grahama. Everything Must Go – projekt stworzony m.in. przez Noaha Landisa. Muzycy Obecny skład zespołu Scott Kelly - śpiew, gitara (od 1985) Dave Edwardson - gitara basowa, śpiew (od 1985) Jason Roeder - perkusja (od 1985) Steve Von Till - śpiew, gitara (od 1989) Noah Landis - instrumenty klawiszowe (od 1995) Byli członkowie zespołu Chad "Gator Tofu" Salter - śpiew, gitara (1985–1989) Adam Kendall - wizualizacje (1990–1993) Simon McIlroy - instrumenty klawiszowe (1990–1994) Pete Inc. - wizualizacje, perkusja (1993–2000) Jackie Perez Gratz - wiolonczela (1999–2000) Josh Graham - wizualizacje (2000–2012) Dyskografia Albumy Pain of Mind (1988) The Word as Law (1991) Souls at Zero (1992) Enemy of the Sun (1993) Through Silver in Blood (1996) Times of Grace (1999) A Sun That Never Sets (2001) Neurosis & Jarboe (2003, razem z Jarboe) The Eye of Every Storm (2004) Given to the Rising (2007) Honor Found In Decay (2012) Fires Within Fires (2016) Single oraz EP Aberration (1989, EP) Empty (1990) Locust Star (1996, EP) The Doorway / Under The Surface (1999) The Doorway/Threshold (1999) Sovereign (2000, EP) Bootlegi, DVD i inne Black (1986, bootleg) In These Black Days: vol.6 (1999, split z Soilent Green) Official Bootleg.01.Lyon.France.11.02.99 (2002, live) A Sun That Never Sets (2002, DVD, razem z Tribes of Neurot) Official Bootleg.02.Stockholm.Sweden.10.15.99 (2003, live) Live At Roadburn 2007 (2010, album koncertowy) Przypisy Zespoły sludgemetalowe Amerykańskie zespoły ambient Amerykańskie zespoły industrialmetalowe Amerykańskie zespoły post-metalowe Amerykańskie zespoły metalu alternatywnego Amerykańskie zespoły metalu progresywnego Amerykańskie zespoły post hardcore’owe Neurosis

187622

https://pl.wikipedia.org/wiki/Falkon%20%28konwent%29

Falkon (konwent)

Falkon – ogólnopolski Festiwal Miłośników Fantastyki, odbywający się dorocznie w Lublinie w listopadzie. Jeden z największych i najważniejszych konwentów w Polsce, organizowany od 2000 roku przez Lubelskie Stowarzyszenie Fantastyki „Cytadela Syriusza”. Historia W latach 2000–2006 Falkon odbywał się w IV Liceum Ogólnokształcącym im. Stefanii Sempołowskiej oraz dodatkowo (w latach 2004–2006) w Gimnazjum nr 19. W latach 2007–2011 miejscem Falkonu była Wyższa Szkoła Przedsiębiorczości i Administracji (dodatkowo w 2009 roku Liceum Ogólnokształcące nr 14, w 2010 roku Gimnazjum nr 19, a w 2011 roku Międzynarodowe Szkoły im. Paderewskiego). W roku 2012 nowym miejscem organizacji imprezy stały się Targi Lublin oraz Szkoła Podstawowa nr 20 im. Jarosława Dąbrowskiego. Festiwal odbywał się początkowo w trzeci weekend listopada, od roku 2010 miał miejsce w drugi weekend listopadowy i w miarę możliwości (11 listopada) trwał cztery dni (lata 2010–2011 oraz 2013–2014). Od roku 2016, odbywa się w pierwszy weekend listopada. Festiwal z roku na rok odwiedza coraz większa liczba uczestników. Pierwsza edycja w roku 2000 zgromadziła 430 osób, w roku 2004 po raz pierwszy przekroczona została liczba 1000 odwiedzających, w roku 2010 było ich już ponad 2000. W 2011 roku Falkon zgromadził ponad 2500 uczestników, w roku 2012 – ponad 3000 osób, a w roku 2013 – 4500 osób, a w roku 2016 przekroczył 9500 uczestników. Falkon gości polskich twórców związanych z fantastyką. Przybywają na niego również goście zagraniczni: w 2001 roku – brytyjska pisarka science fiction Pat Cadigan, w 2010 roku – artysta Wojciech Siudmak, w 2011 – kanadyjski pisarz s-f Peter Watts, w 2012 – rosyjski pisarz fantastyki postapokaliptycznej Andriej Diakow, w roku 2013 – Kevin J. Anderson. W roku 2014 organizatorzy zaprosili Davida Webera, Michaela Swanwicka, Marka Rein•Hagena. Falkon jest również areną wielu nagród branżowych. W latach 2008–2011 miała na festiwalu miejsce uroczysta gala Nagrody Literackiej im. Jerzego Żuławskiego, a w 2010 roku uroczysta gala Nagrody Nautilus oraz gala konkursu literackiego „Horyzonty Wyobraźni”. Ponadto w latach 2006, 2010–2012 na Falkonie odbywał się Puchar Mistrza Mistrzów – ogólnopolski turniej na najlepszego Mistrza Gry RPG. Od 2011 roku w ramach Falkonu odbywa się NEЯD – konkurs dla graczy, w roku 2013 miała miejsce premierowa edycja konkursu Larpy Najwyższych Lotów. Falkon jest zaliczany do najważniejszych i największych imprez kulturalnych Lublina. 14. edycja festiwalu otrzymała od Prezydenta Lublina nagrodę za najlepszą inicjatywę miejską zrealizowaną w roku 2013. Bloki tematyczne W programie można znaleźć kilkaset wydarzeń rozbitych na kilkanaście bloków tematycznych: Przypisy Linki zewnętrzne Kultura w Lublinie Konwenty fantastyki w Polsce

187627

https://pl.wikipedia.org/wiki/Maria%20Meyer

Maria Meyer

Maria Meyer (ur. 1958 w Olsztynie) – polska aktorka teatralna i filmowa. Życiorys Zadebiutowała w Teatrze im. S. Jaracza w Olsztynie w roku 1977. Zagrała m.in. Biankę w Białym małżeństwie T. Różewicza, Inez w Zielonym Gilu T. de Moliny, Klarę w Ślubach Panieńskich A. Fredry. W 1981 roku wygrała Przegląd Piosenki Aktorskiej we Wrocławiu. Z Olsztyna przeniosła się do Teatru Śląskiego im. S. Wyspiańskiego w Katowicach (1983), gdzie zagrała m.in. Albertynkę w Operetce W. Gombrowicza, Ofelię w Hamlecie W. Szekspira i Szimenę w Cydzie P. Corneille'a. W 1985 roku wystąpiła gościnnie w Teatrze Rozrywki w Chorzowie jako Gizela w Huśtawce (Seesaw) Cy Colemana. Od 1988 roku związana jest etatowo ze sceną chorzowską. Zagrała tu wiele pierwszoplanowych ról musicalowych, z powodzeniem prezentując wyjątkową umiejętność łączenia liryki z dramatyzmem. Po gościnnych prezentacjach Evity w warszawskim Teatrze Dramatycznym, okrzyknięto ją najlepszą polską aktorką musicalową. Z czasem ujawniła również talenty komediowe, którymi również uwodzi widzów w kilku spektaklach. Zaproszona przez Jana Pietrzaka do stałej współpracy, wiele lat występowała z Kabaretem Pod Egidą. Z tym właśnie zespołem brała udział w tournée po Szwajcarii, Niemczech i Włoszech, a także USA i Kanadzie. W czerwcu 2000 roku gościła na scenie Polskiego Ośrodka Kultury w Londynie, zaś rok później reprezentowała Polskę podczas Międzynarodowego Festiwalu Piosenki Chansonfest 2001 w Zagrzebiu (Chorwacja). Występowała również z Filharmonią Śląską oraz Zielonogórską i Zabrzańską. Wciąż współpracuje z orkiestrą KWK „Staszic” w Katowicach. W sierpniu 2003 roku brała udział w Europejskim Festiwalu im. Jana Kiepury w Krynicy Górskiej z przedstawieniem Ordonka. Miłość ci wszystko wybaczy, a rok później – z przedstawieniem Ja, Josephine. Wystąpiła tam również ze spektaklem Na końcu tęczy. W czerwcu 2004 r. Maria Meyer została zaproszona na Międzynarodowy Wieczór Pieśni, zorganizowany z okazji 10-lecia Café Teater w Lublanie (Słowenia) oraz na I Ogólnopolski Festiwal Piosenki Retro im. Mieczysława Fogga w Krakowie, na którym otrzymała „Złoty Liść Retro”. W styczniu 2005 roku po raz pierwszy wystąpiła w Pradze, gdzie spotkała się z entuzjastycznym przyjęciem publiczności. Zaowocowało to kolejnymi recitalami, m.in. na I Mezinárodnim Festivalu Šansonu, podczas Dni Polskich w Maroku oraz Dni Polskich w Le Pradet (Francja). W 1998 roku aktorka założyła własny teatr pod nazwą Ma Scala – Teatr Marii Meyer, którego pierwszą produkcją był spektakl Jestem znów. Maria Meyer śpiewa Brela. Druga propozycja Ma Scali, przygotowana wespół z Teatrem Rozrywki, to spektakl Ordonka. Miłość ci wszystko wybaczy. Warto dodać, że specjalny pokaz przedpremierowy spektaklu odbył się podczas Międzynarodowego Festiwalu Twórczości Kobiecej w Tel Awiwie (Izrael). Piosenki z powyższych spektakli utrwalone zostały na dwóch płytach, wydanych przez Marię Meyer w roku 2004. Kolejne spektakle Ma Scali to Graj dla nas graj. Wieczór pieśni żydowskich, Nie żałuję. Kobieta w polskim kabarecie, Tango Italiano, czyli pranie po włosku, Dietrich. Taka jestem oraz najnowszy: Jestem w niebie. Nagrody i odznaczenia SPECJALNA ZŁOTA MASKA im. red. Barbary Sośnierz 1995 za rolę Ewy Perón w Evicie, Nagroda ZASP im. Leny Starke, Nagroda Wojewody Katowickiego dla Młodych Twórców za wszechstronność sztuki aktorskiej, Nagroda Plebiscytu Publiczności na najpopularniejszą aktorkę, organizowanego przez „Gazetę Wyborczą – Gazetę w Katowicach” i Wojewodę Katowickiego (1996), Statuetka Chłopca z łabędziem –nagroda Prezydenta Chorzowa w dziedzinie kultury (2000 r.), wyróżnienie miesięcznika „Pani” jako jednej ze stu kobiet w Polsce, które w roku 2001 szczególnie zaznaczyły się w życiu publicznym, Statuetka Narcyza – nagroda przyznawana przez Izbę Przemysłowo-Handlową Rybnickiego Okręgu Przemysłowego za wybitne osiągnięcia zawodowe (2004), Nagroda Artystyczna Marszałka Województwa Śląskiego (2008), ZŁOTA MASKA 2013 za rolę Nellie Lovett w musicalu Sweeney Todd, Srebrny Medal "Zasłużony dla kultury GLORIA ARTIS" (2013), "Kobieta Humanitas" – Nagroda Wyższej Szkoły Humanitas w Sosnowcu w kategorii "kultura" (III Konwent Kobiet Sukcesu, maj 2017). Filmografia 1985: Pierwsza miłość (etiuda szkolna) 1995: Opowieść o Józefie Szwejku i jego najjaśniejszej epoce 2014-2020: Szkoła – wicedyrektor Maria Borkowska 2015: Listy do M. 2 – pacjentka Przypisy Linki zewnętrzne Oficjalna strona Marii Meyer Artyści Teatru im. Stefana Jaracza w Olsztynie Polskie aktorki filmowe Polskie aktorki telewizyjne Polskie aktorki teatralne Odznaczeni Srebrnym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” Urodzeni w 1958 Ludzie urodzeni w Olsztynie

187633

https://pl.wikipedia.org/wiki/Kaspersky%20Anti-Virus

Kaspersky Anti-Virus

Kaspersky Anti-Virus (dawniej AntiViral Toolkit Pro) – program antywirusowy rosyjskiej firmy Kaspersky Lab, zapewniający ochronę przed zagrożeniami płynącymi z sieci Internet (wirusy, robaki, konie trojańskie, oprogramowanie szantażujące, reklamowe, szpiegujące i inne formy szkodliwego kodu). Kaspersky Anti-Virus pracuje z systemami Windows 98/Me oraz Windows NT, 2000, XP, Vista, 7. Dostępnych jest kilka wersji programu: Kaspersky Internet Security Kaspersky Anti-Virus Kaspersky Internet Security Home Edition Kaspersky Anti-Virus Home Edition Kaspersky Anti-Virus Mobile Kaspersky Pure Kaspersky One Kaspersky Mobile Security Cechy programu Kaspersky Anti-Virus: skaner poczty elektronicznej (MailChecker) ochrona przed wirusami skryptowymi heurystyczny system wykrywania nieznanych zagrożeń zapora chroniąca przed atakami z sieci częsta automatyczna aktualizacja baz danych Premiery wersji Kaspersky 2013 – 04.09.2012 (KAV 13.0.1.4190) Kaspersky 2012 – 2011 rok Kaspersky 2011 – 2010 rok Kaspersky 2010 – 2009 rok Kaspersky 2009 – 08.12.2008 (KAV 8.0.0.506) Kaspersky 7 – 24.07.2007 (KAV 7.0.0.125 – pierwsza wersja nie wspierająca Windows Me) Kaspersky 6 – 2006 rok (KAV 6.0.2.621 – ostatnia wersja wspierająca Windows Me) Kaspersky 5 – 2005 rok Bezpieczeństwo W marcu 2015, agencja prasowa Bloomberg oskarżyła Kasperskiego o bliskie związki z rosyjskim wojskiem i wywiadem. Kasperski nazwał artykuł winnym „wykorzystywania paranoi”, aby przyciągnąć czytelników, lecz nie odniósł się wprost do tego, czy oskarżenia te są prawdziwe, czy nie. Przypisy Linki zewnętrzne Oficjalna strona programu Programy antywirusowe

187635

https://pl.wikipedia.org/wiki/Robert%20Klein

Robert Klein

Robert Klein (ur. 8 lutego 1942) – amerykański komik i aktor komediowy, w latach 70. gospodarz serii programów Comedy Tonight, w roku 1981 nagrał własny program telewizyjny The Robert Klein Show. Linki zewnętrzne Amerykańscy aktorzy filmowi Urodzeni w 1942

187636

https://pl.wikipedia.org/wiki/Hipolit%20Ro%C5%9Bciszewski

Hipolit Rościszewski

Hipolit Rościszewski (ur. 23 czerwca 1858 w majątku Śmiłowo, zm. 27 czerwca 1924 w Płocku) – polski nauczyciel, dyrektor Seminarium Nauczycielskiego Męskiego w Płocku. Zarys biografii Był synem Jana (dzierżawcy dóbr) i Józefy ze Strupczewskich. W 1881 ukończył gimnazjum w Płocku, następnie podjął studia przyrodnicze na uniwersytecie w Petersburgu u Dymitra Mendelejewa. Przez wiele lat pracował w Płocku jako nauczyciel przyrody i chemii w Gimnazjum Polskim (późniejszym Gimnazjum im. Władysława Jagiełły) i Gimnazjum Polskim Męskim (późniejszym Gimnazjum im. Stanisława Małachowskiego). W czasie I wojny światowej uczył na specjalnych kompletach wakacyjnych, przeznaczonych dla uczniów, którzy wskutek działań wojennych stracili część roku szkolnego. Działał w Zrzeszeniu Nauczycieli Ziemi Płockiej oraz Okręgowej Radzie Szkolnej, w której pełnił funkcję sekretarza. Był członkiem Społecznego Komitetu Organizacyjnego Seminarium Nauczycielskiego Męskiego w Płocku, otwartego jesienią 1916. Został pierwszym dyrektorem seminarium (do sierpnia 1920), ucząc także przyrody, chemii i geografii. Po opuszczeniu stanowiska dyrektora pozostał w seminarium jako nauczyciel przyrody żywej i martwej. Obok prowadzenia zajęć zajmował się również przygotowaniem etycznym przyszłych nauczycieli. Został pochowany na cmentarzu w Płocku. Dla uczczenia jego pamięci nauczyciele płoccy utworzyli fundusz stypendialny, zapewniający utrzymanie w internacie jednemu uczniowi. Bibliografia Michał Grzybowski, Hipolit Rościszewski, w: Polski Słownik Biograficzny, tom XXXII, 1990 Polscy pedagodzy Ludzie związani z Płockiem Urodzeni w 1858 Zmarli w 1924 Hipolit

187642

https://pl.wikipedia.org/wiki/Grzegorz%20Piotrowski%20%28lotnik%29

Grzegorz Piotrowski (lotnik)

Grzegorz Piotrowski, właśc. Grzegorz Junosza-Piotrowski (ur. 1 stycznia 1881, zm. 1 kwietnia 1935) – polski lotnik z pionierskiego okresu lotnictwa, oficer marynarki rosyjskiej. Młodość i początek służby Urodził się 1 stycznia 1881 w Krakowie. Pochodził z rodziny szlacheckiej, posiadającej majątek w okolicy Smoleńska, a dzieciństwo spędził w Noworosyjsku, gdzie jego ojciec był zatrudniony jako inżynier przy budowie kolei. Ukończył studia prawnicze w Warszawie, lecz następnie podjął naukę w Szkole Morskiej w Petersburgu i wstąpił do rosyjskiej marynarki wojennej. Przez 6 lat służył jako oficer nawigacyjny we Flocie Bałtyckiej, pływając na krążownikach. W 1909 zainteresował się lotnictwem. Zgłosił się następnie na ochotnika na wyjazd do szkoły lotniczej do Francji, gdzie przybył wiosną 1910 z grupą innych oficerów rosyjskich, w tym Bronisławem Matyjewiczem-Maciejewiczem. Wczesna kariera lotnicza We Francji odbył kurs pilotażu w szkole lotniczej Bleriota w Pau, którą ukończył 29 sierpnia 1910, otrzymując dyplom pilota Aeroklubu Francji (brevet) numer 195. Przy wydaniu dyplomu doszło do spięcia z władzami, gdyż Piotrowski i Maciejewicz zażądali wpisania w rubryce "narodowość" narodowości polskiej, co mogło doprowadzić do problemów w stosunkach Francji z Rosją z uwagi na pozostawanie Polski pod zaborami. Ostatecznie, kompromisowo jako narodowość wpisano polonais-russe (polsko-rosyjską). Po powrocie do Petersburga, Piotrowski wziął udział w pierwszym Wszechrosyjskim Mityngu Lotniczym we wrześniu 1910, latając samolotem Bleriot IX 2bis i zabierając pasażerów. 22 września 1910, z pasażerem – korespondentem dziennika "Russkoje Słowo", wykonał 27-kilometrowy przelot nad morzem z Petersburga do twierdzy Kronsztad na wyspie Kotlin, gdzie wylądował na podwórzu koszar. Przelot tej długości z pasażerem był wówczas sensacją światową i przyniósł mu dużą popularność. Podczas jednak lotu powrotnego kilka dni później, z mechanikiem bosmanmatem Czerepanowem, samolot rozbił się i Piotrowski odniósł poważne obrażenia. Po wyzdrowieniu, w 1911 był przez kilka miesięcy instruktorem pilotażu w Wojskowej Szkole Pilotów w Sewastopolu. Następnie był wysłany do krajów Europy zachodniej w celu zapoznania się z systemami szkolenia lotników. Awansowany na kapitana, w 1913 został skierowany na stanowisko referenta lotniczego w Morskim Sztabie Generalnym. Pisał też artykuły do prasy, oraz napisał książkę "Hydroawiacja" (po rosyjsku), poświęconą przyszłemu rozwojowi lotnictwa morskiego. W ramach funkcji w sztabie morskim, brał udział w organizowaniu baz wodnosamolotów nad Morzem Bałtyckim i Czarnym. I wojna światowa i okres międzywojenny Podczas I wojny światowej został włączony w skład misji adm. Wiesiołkina do Serbii. Był komendantem statku transportowego wożącego amunicję z Rosji do Belgradu przez Morze Czarne i Dunaj, a następnie adiutantem admirała. W styczniu 1915 został wyznaczony na rosyjskiego oficera łącznikowego do spraw lotnictwa morskiego przy Admiralicji brytyjskiej i wysłany do Wielkiej Brytanii. Delegowany następnie z misją wojskową do USA, organizował tam zakupy amerykańskich samolotów morskich dla Rosji, przewożonych drogą morską do Archangielska. Incydentalnie odbył loty bojowe wodnosamolotem w charakterze obserwatora z Zatoki Noworosyjskiej. W 1916 został mianowany zastępcą attaché morskiego, do spraw lotniczych, przy ambasadzie Rosji w Waszyngtonie. Przebywał głównie w Nowym Jorku, gdzie nawiązał kontakt z organizacjami Polonii. Pozostał tam przez pewien czas po zakończeniu wojny, w ramach organizujących się polskich placówek zagranicznych. W 1919 roku powrócił do Polski. W 1932 roku wydał w Warszawie wspomnienia "Z wysokości lotu i w perspektywie czasu (Reportaż lotnika)". Zmarł 1 kwietnia 1935 w Warszawie. Pochowany na cmentarzu Powązkowskim (kwatera 87-2-8). Przypisy Literatura Konieczny, Jerzy R.; Malinowski, Tadeusz: Mała encyklopedia lotników polskich, Warszawa 1983, Linki zewnętrzne Grzegorz Piotrowski – publikacje w bibliotece Polona Polacy – żołnierze Armii Imperium Rosyjskiego w I wojnie światowej Polscy lotnicy Polscy oficerowie rosyjskiej marynarki wojennej Urodzeni w 1881 Zmarli w 1935 Ludzie urodzeni w Krakowie Pochowani na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie

187643

https://pl.wikipedia.org/wiki/Grzegorz%20Piotrowski

Grzegorz Piotrowski

Grzegorz Piotrowski (1881–1935) – polski lotnik Grzegorz Piotrowski (ur. 1951) – oficer SB, zabójca ks. Jerzego Popiełuszki Grzegorz Piotrowski (ur. 1975) – polski wokalista i muzykolog Grzegorz Piotrowski (ur. 1974) – polski muzyk jazzowy, saksofonista, lider grupy Alchemik Grzegorz Piotrowski – polski muzyk sesyjny, gitarzysta, kompozytor, aranżer, producent muzyczny

187647

https://pl.wikipedia.org/wiki/Cezary%20Michalski

Cezary Michalski

Cezary Ryszard Michalski (ur. 21 października 1963 w Toruniu) – polski eseista, prozaik i publicysta, z wykształcenia filolog polski. Życiorys Syn historyka Ryszarda Michalskiego. W 1985 został sygnatariuszem deklaracji założycielskiej Ruchu Wolność i Pokój W 1988 ukończył studia polonistyczne na Uniwersytecie Jagiellońskim. Pod koniec lat 80. wyjechał razem z ówczesną żoną, Manuelą Gretkowską do Francji. Pracował tam jako sekretarz Józefa Czapskiego. W 1991 uzyskał w Paryżu dyplom DEA (Diplôme d'études approfondies). Od pierwszego numeru publikował w wydawanym od 1987 piśmie „brulion” i był stałym współpracownikiem pisma także w czasie pobytu na emigracji. Zamieszczał tam m.in. swoje felietony, do 1996 posługiwał się na jego łamach pseudonimem Marek Tabor i wariacjami tego pseudonimu. Na początku lat. 90. współpracował z Tygodnikiem Literackim, dla którego przygotowywał przeglądy zagraniczne. W latach 1994-1996 kierował redakcją publicystyki kulturalnej i społecznej w Programie I Telewizji Polskiej, należał do środowiska tzw. pampersów. Po odwołaniu w 1996 z funkcji prezesa TVP Wiesława Walendziaka odszedł razem z innymi członkami swojego środowiska do RTL 7. W latach 1997-1998 był zastępcą dyrektora ds. programowych Radia Plus. W 1997 został także sekretarzem Rady ds. Inicjatyw Wydawniczych i Upowszechniania Kultury powołanej za rządów AWS i Unii Wolności. W latach 2000-2001 pracował w Telewizji Familijnej. Wraz z Kingą Dunin i Sławomirem Sierakowskim prowadził pokazywany w latach 2005-2007 program Lepsze książki w TVP Kultura. W ukazującej się od kwietnia 2006 do września 2009 gazecie Dziennik Polska-Europa-Świat był początkowo szefem działu opinie, a od maja 2006 do maja 2008 zastępcą redaktora naczelnego, pozostał jednak w redakcji do połowy 2009 jako publicysta. W 2010 został komentatorem „Krytyki Politycznej”, następnie został równocześnie publicystą „Newsweeka”, od 2012 współpracował przejściowo z tygodnikiem Wprost, następnie powrócił do „Newsweeka”. W 2016 był krótko jednym z prowadzących program Dwie prawdy pokazywany w TV24. W 2018 dołączył do zespołu CrowdMedia.pl. Jest członkiem Stowarzyszenia Pisarzy Polskich. Zasiada w Radzie Nadzorczej Fundacji im. Immanuela Kanta. Jego powieść Siła odpychania została w 2003 nominowana do Nagrody Literackiej im. Józefa Mackiewicza. W 2008 otrzymał Nagrodę im. Beaty Pawlak za cykl Listy z Ameryki ukazujący się na łamach "Dziennika". Twórczość Ezoteryczne źródła nazizmu, Warszawa 1993. Powrót człowieka bez właściwości, Warszawa: „Casablanca Studio”, staraniem Stowarzyszenia „Dzikie Pola” 1996. Ćwiczenia z bezstronności, Kraków: „Arcana” 1999. Ministerstwo prawdy, Kraków: „Arcana” 2000. Siła odpychania, Warszawa: „W.A.B” 2002. Jezioro Radykałów, Warszawa: Prószyński i S-ka 2004. A nácizmus ezoterikus forrásai, ford. Keresztes Gáspár, Budapest: Európa 2005 (przekład książki Ezoteryczne źródła nazizmu). Gorsze światy, Lublin: Fabryka Słów 2006 (zbiór opowiadań SF i Political Fiction). (wstęp) Stanisław Brzozowski, Głosy wśród nocy. Studia nad przesileniem romantycznym kultury europejskiej, z teki pośmiertnej wyd. i przedm. poprzedził Ostap Ortwin, wstęp Cezary Michalski, posłowie Agata Bielik-Robson, Wyd. 2 krytyczne, Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej 2007. (redakcja) Idee z pierwszej ręki. Antologia najważniejszych tekstów „Europy” – sobotniego dodatku do „Dziennika”, wybór tekstów Cezary Michalski, Maciej Nowicki, Warszawa: Axel Springer Polska 2008. Ja Palikot, Warszawa: Wydawnictwo Czerwone i Czarne 2010 (wywiad-rzeka z Januszem Palikotem). Staniszkis – życie umysłowe i uczuciowe, rozmawia Cezary Michalski, Warszawa: Wydawnictwo Czerwone i Czarne 2010 (wywiad-rzeka z Jadwigą Staniszkis). (wstęp) Gilles Kepel, Zemsta Boga. Religijna rekonkwista świata, przeł. Agnieszka Adamczak, wstęp Cezary Michalski, posłowie Agata Bielik-Robson, Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej 2010. (wstęp) Czesław Miłosz, Człowiek wśród skorpionów. Studium o Stanisławie Brzozowskim, wstęp Cezary Michalski, Sławomir Sierakowski, Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej 2011. Zdjąć Polskę z krzyża, Warszawa: „W.A.B.” 2014 (wywiad-rzeka z Januszem Palikotem). Historia pokolenia, Warszawa: Poltext 2019 (wywiad-rzeka z Grzegorzem Schetyną). Zobacz też pampersi Przypisy Bibliografia Linki zewnętrzne Profil Cezarego Michalskiego w serwisie Krytyki Politycznej Absolwenci Wydziału Polonistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego Członkowie Stowarzyszenia Pisarzy Polskich Działacze Ruchu Wolność i Pokój Ludzie urodzeni w Toruniu Ludzie związani z „Frondą” Polscy eseiści Polscy pisarze współcześni Polscy publicyści Urodzeni w 1963

187649

https://pl.wikipedia.org/wiki/Zool

Zool

Zool – gra platformowa stworzona i wydana przez Gremlin Interactive w październiku 1992. Jest jednocześnie reklamą grupy Chupa Chups (firmy zajmującej się produkcją słodyczy, chipsów i innej typowo dziecięcej żywności), w której motywem przewodnim i najczęściej utożsamianym elementem z tą grą jest wszechobecny lizak firmy Chupa Chups (w pierwszych trzech poziomach "Sweet Zone"). W grze sterujemy postacią mrówki ninja, która według opisu producenta trafiła na Ziemię z któregoś z n-tego wymiaru i aby dostać się do czołówki rankingu ninja musi zmierzyć się z mieszkańcami sześciu światów. Postać biega, skacze, chwyta się ścian, zbiera słodycze, rzuca złotymi kulkami, lub rozgniata upadając na stwory wypełnione słodyczami. Gra zawiera również szereg wbudowanych mini-gier, w tym kilku gier logiczno - zręcznościowych, kosmiczna strzelanina oraz ciekawa koncepcja dostępna tylko z poziomu tej gry, polegająca na odegraniu pewnej melodii na fortepianie. Pierwotnie twórca gry George Allen po krytyce i wielu negatywnych opiniach za monotonność rozgrywki jego poprzedniej gry Switchblade II, postanowił stworzyć dynamiczną grę platformową, w której postać mogłaby po zebraniu odpowiednich mikstur używać czarów. Czary miały umożliwiać jej np. wysokie skakanie by pokonać przeszkodę niezbędną do ukończenia dalszego etapu gry, czy też stworzenie własnej kopii, podwajającej w ten sposób siłę ognia. Pierwotny projekt nazywał się Pootz. W ostatecznej wersji, czary zostały zastąpione kolekcjonowaniem bonusów a wszelkie pozostałe elementy mistyczne zaniechane. Firma Commodore zafascynowana popularnością gry planowała premierę nowej konsoli Amiga CD32 zbiec z wydaniem gry Zool 2, jednak 3 miesiące przed premierą, gra była gotowa dopiero w 40%, co uniemożliwiło ukończenie jej w terminie. Linki zewnętrzne Zool Amiga version info page Platformowe gry komputerowe 1992 w grach komputerowych Gry na platformę Amiga Gry na platformę Atari ST Gry na platformę Atari Jaguar Gry na platformę Windows Gry na platformę Acorn Archimedes

187650

https://pl.wikipedia.org/wiki/Ishar%20%28seria%29

Ishar (seria)

Ishar – seria komputerowych gier fabularnych wydanych na Atari ST, Atari Falcon, Amigę i komputery osobiste przez firmę Silmarils. Pierwowzorem serii była gra Crystals of Arborea (1990), która chronologicznie poprzedza wątki z Ishara. W ramach głównej serii zostały wydane: Ishar: Legend of the Fortress (1992), Ishar 2: Messengers of Doom (1993) oraz Ishar 3: The Seven Gates of Infinity (1994). Przypisy Komputerowe gry fabularne Gry na platformę Amiga Gry na platformę Atari ST Gry na platformę Atari Falcon Gry na platformę DOS Serie gier komputerowych Gry komputerowe wyprodukowane we Francji

187653

https://pl.wikipedia.org/wiki/Jazz%20Jackrabbit

Jazz Jackrabbit

Jazz Jackrabbit – gra platformowa wydana przez Epic Games na PC w 1994. Gra wyszła zarówno na dyskietkach jak i na płytach CD-ROM i są do niej dostępne dwa dodatki o tematyce świątecznej pt. Holiday Hare '94 i Holiday Hare '95. W 1998 roku wydano sequel gry zatytułowany Jazz Jackrabbit 2 oraz dwa dodatki do niego - Jazz Jackrabbit 2: The Secret Files i Jazz Jackrabbit 2: The Christmas Chronicles. Od 30 listopada 2017 obie gry wraz ze wszystkimi dodatkami są dostępne poprzez serwis GOG.com. Historia opowiedziana w grze Tytułowy bohater jest zielonym królikiem z czerwonymi bransoletami, bandaną na czole i bronią. Kiedy księżniczka Ewa Długouszka (ang. Eva Earlong) zostaje porwana przez złego żółwia Devana Skorupę (ang. Devan Shell), Jazz postanawia ją odbić ratując przy tym swoją galaktykę przed wrogą rasą żółwi będących pod władzą Devana. Rozgrywka Jest to dwuwymiarowa platformówka, w której gracz kieruje głównym bohaterem po rozległych poziomach i za pomocą różnych broni pozbywa się przeróżnych wrogów - podwładnych złego żółwia Devana i musi dotrzeć do wyjścia. Po przejściu 3 poziomów i pokonaniu bossa znajdującego się na końcu trzeciego akcja przenosi się na kolejną planetę. Główna część gry ma 6 epizodów, każdy składający się na 6 poziomów, nie licząc poziomów bonusowych 3D odbywających się między zwykłymi poziomami. W wersji CD poza 6 głównymi epizodami dostępne są także 3 dodatkowe epizody jak również możliwość grania wyłącznie w poziomy bonusowe. Przypisy Gry na platformę Windows 1994 w grach komputerowych Platformowe gry komputerowe Gry wyprodukowane przez Epic

4963975

https://pl.wikipedia.org/wiki/Mistrzostwa%20%C5%9Awiata%20w%20Lekkoatletyce%202023

Mistrzostwa Świata w Lekkoatletyce 2023

19. Mistrzostwa Świata w Lekkoatletyce – zawody lekkoatletyczne, które odbędą się w stolicy Węgier, Budapeszcie, pomiędzy 19 i 27 sierpnia 2023 roku. Początkowo planowano, że mistrzostwa zostaną rozegrane pomiędzy 26 sierpnia i 3 września 2023 roku, ale w 2019 roku Rada World Athletics przesunęła imprezę na obecną datę. Budapeszt jest pierwszym miastem z Europy Środkowo-Wschodniej, które będzie gospodarzem lekkoatletycznych mistrzostw świata na stadionie. W roku 1989 oraz 2004 stolica Węgier gościła halowe mistrzostwa świata w lekkoatletyce. Miasto było też gospodarzem mistrzostw Europy (w 1966 oraz 1998 roku) oraz halowego czempionatu kontynentu (w 1983 i 1988). Areną zmagań sportowców będzie nowo powstały stadion, czyli Narodowe Centrum Lekkoatletyczne w Budapeszcie. Obiekt będzie położony na południu miasta, nad Dunajem. Wybór organizatora Rada Międzynarodowego Stowarzyszenia Federacji Lekkoatletycznych wskazała Budapeszt gospodarzem zawodów podczas posiedzenia w Monako 4 grudnia 2018 roku. Władze międzynarodowej lekkoatletyki pierwszy raz wybrały organizatora mistrzostw wg nowych procedur, bez formalnego procesu dla kandydatów. Wśród innych miast gotowych przeprowadzić zawody było Nairobi, ale Kenia ostatecznie zdecydowała się ubiegać o prawo goszczenia kolejnej edycji imprezy (zaplanowanej na rok 2025) Rezultaty Mężczyźni Kobiety Mieszane Klasyfikacja medalowa Zobacz też Halowe Mistrzostwa Świata w Lekkoatletyce 2023 Przypisy 2023 w lekkoatletyce 2023 Lekkoatletyka na Węgrzech Sport w Budapeszcie 2023 na Węgrzech

187654

https://pl.wikipedia.org/wiki/Legion%20%28gra%20komputerowa%29

Legion (gra komputerowa)

Legion – polska gra strategiczna i RPG z elementami gry przygodowej. Pierwotnie została wydana w wersji polskiej, później przetłumaczona na angielski. Gra jest osadzona w świecie fantasy. Możliwości gry: podbijanie osad, rozbudowa osady, rozmowa i przyłączenie do drużyny nowych istot, kupowanie i sprzedawanie przedmiotów, walka z istotami i polowania na zwierzynę, rozwiązywanie zadań, wykonywanie zadań zlecanych przez mieszkańców miast. Linki zewnętrzne Pełna wersja gry Legion, Amiga 1996 w grach komputerowych Gry na platformę Amiga Strategiczne gry komputerowe

187655

https://pl.wikipedia.org/wiki/Misja%20Harolda

Misja Harolda

Misja Harolda – komputerowa gra przygodowa stworzona przez polskie studio Art4 i wydana na 10 dyskietkach przez firmę MarkSoft na platformę Amiga w 1995 roku. Fabuła W pewnej Sieci komputerowej żyła sobie błogo rasa Pixeli. Lud rozwijał się bardzo szybko i zaczął przejmować kontrolę nad czasem procesora. Współlokatorzy pamięci postanowili więc stworzyć superwirusa: Bandytę Systemu. Zajął on Pałac IFF i wygnał rasę Pixeli z ich ojczyzny. Harold, jako najemny morderca i agent specjalny, który wyruszą z misją uratowania Pixeli. 1995 w grach komputerowych Gry typu wskaż i kliknij Gry na platformę Amiga Gry na platformę DOS

4963977

https://pl.wikipedia.org/wiki/Bo%C5%BEidar%20Finka

Božidar Finka

Božidar Finka (ur. 19 grudnia 1925 w Sali, zm. 17 maja 1999 w Zagrzebiu) – chorwacki językoznawca. Wniósł wkład w dialektologię chorwacką. Studiował na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Zagrzebskiego, gdzie w 1960 roku uzyskał doktorat na podstawie rozprawy pt. Dugootočki čakavski govori. Początkowo zajmował się zagadnieniami z zakresu terminologii, toponimii i leksykologii. Następnie wniósł wkład w gwaroznawstwo chorwackie. Badał warianty dialektu czakawskiego i inne gwary chorwackie oraz stał się jednym z czołowych chorwackich dialektologów. Jego bibliografia liczy ponad 400 pozycji. Redagował i współredagował czasopismo „Jezik” i „Hrvatski dialektološki zbornik”. Przypisy Chorwaccy językoznawcy Dialektolodzy Urodzeni w 1925 Zmarli w 1999 Absolwenci Uniwersytetu w Zagrzebiu

4963978

https://pl.wikipedia.org/wiki/Oikos

Oikos

Oikos International - organizacja studencka Oficyna Wydawnicza Oikos – założone w 1993 polskie wydawnictwo publikujące czasopisma o tematyce rolniczej, leśniczej i łowieckiej, wydawca kilku serwisów internetowych Przypisy

4963982

https://pl.wikipedia.org/wiki/Cimkowicze%20%28stacja%20kolejowa%29

Cimkowicze (stacja kolejowa)

Cimkowicze (; ) – stacja kolejowa w miejscowości Czarnohubowo, w rejonie kopylskim, w obwodzie mińskim, na Białorusi. Leży na linii Osipowicze – Baranowicze. Jedyna stacja kolejowa w rejonie kopylskim. Nazwa pochodzi od pobliskiego agromiasteczka Cimkowicze. Stacja powstała w 1936 na przedłużeniu linii Osipowicze – Słuck w kierunku granicy z Polską. Początkowo nazywała się Słuck-2. Bibliografia Stacje i przystanki kolejowe w rejonie kopylskim

187656

https://pl.wikipedia.org/wiki/Road%20Rash

Road Rash

Road Rash – seria gier komputerowych stworzonych przez Electronic Arts, zręcznościowych wyścigów motocyklowych. Była to pierwsza seria wyścigowa, w której istniała możliwość bicia przeciwników. Gry były wydawane w latach 1991-2004. Ostatnia gra serii została wydana na Game Boy Advance. Lista gier Przypisy Komputerowe wyścigi Gry na platformę Amiga Gry na platformę Game Boy Advance Gry na platformę Game Boy Color Gry na platformę Game Boy Gry na platformę PlayStation Gry na platformę Windows Gry wydane przez Electronic Arts

4963986

https://pl.wikipedia.org/wiki/August%20Kova%C4%8Dec

August Kovačec

August Kovačec (ur. 6 sierpnia 1938 we wsi Donje Jesenje) – chorwacki językoznawca, romanista. Studiował na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Zagrzebskiego, gdzie w 1965 roku uzyskał doktorat na podstawie rozprawy pt. Opis današnjeg istrorumunjskog. Był lektorem języka chorwackiego na Uniwersytecie Bukareszteńskim (1960–1962). W 1962 roku został zatrudniony na Uniwersytecie Zagrzebskim, gdzie w 1983 r. objął stanowisko profesora zwyczajnego (od 2008 r. profesor emeritus). Zajmował się w szczególności językiem istrorumuńskim i językiem żydowsko-hiszpańskim w Dubrowniku i Sarajewie oraz kontaktami tych języków z chorwackim. Jego monografia o języku istrorumuńskim z 1971 roku została wyróżniona nagrodą Akademii Rumuńskiej. Jego dorobek obejmuje także prace z zakresu języka francuskiego, syntaktyki porównawczej oraz prace na temat języków bałkańskich i literaturach romańskich. Był redaktorem naczelnym wydawnictwa Hrvatski opći leksikon (1991–1996) i Encyklopedii Chorwackiej (2001–2005). W 2009 r. otrzymał Państwową Nagrodę Naukową za całokształt dorobku. Niektóre aspekty działalności Kovačecia spotkały się z krytyką, zwłaszcza dążności preskryptywistyczne, puryzm, prymordialistyczne pojmowanie narodów i subiektywny charakter jego artykułów na temat polityki językowej. Przypisy Chorwaccy językoznawcy Chorwaccy leksykografowie Literaturoznawcy Romaniści Urodzeni w 1938 Absolwenci Uniwersytetu w Zagrzebiu

187657

https://pl.wikipedia.org/wiki/Lemmings

Lemmings

Lemmings – seria komputerowych gier logiczno-zręcznościowych. Pierwsza część gry została stworzona przez firmę DMA Design na platformę Amiga, a opublikowana przez Psygnosis w 1991 roku. Celem jest doprowadzenie do wyjścia grupy gryzoni zwanych lemingami (stworzenia te przyodziano we fioletowe tuniki i zielone czupryny, by nadać im nieco ludzkiego charakteru). Aby osiągnąć ten cel, należy przydzielać lemingom odpowiednie zadania (np. kopanie, budowanie schodków itp.). Bohaterami gry są zwierzęta, które były przez wiele lat posądzane o popełnianie zbiorowych samobójstw w trakcie migracji; komputerowe "lemingi" należy uratować od podobnej zagłady (czyli od np. bezmyślnego wpadnięcia w dziurę lub wodę/kwas czy spadku z dużej wysokości) poprzez przydzielanie im konkretnych funkcji, w efekcie tworząc wolną od niebezpieczeństw drogę do celu. Rozgrywka Zadaniem gracza jest uratowanie (doprowadzenie do wyjścia) określonej dla danego poziomu gry (lub większej) liczby lemingów. Same lemingi to małe stworzenia o kremowej maści, dużym nosie i zielonych włosach. W celu zapewnienia lemingom bezpiecznej drogi do celu, gracz ma do dyspozycji różne ich umiejętności, które może im przydzielać. Gry z serii Lemmings Lemmings Pierwsza gra z serii. Oferowała ona 125 plansz i 4 poziomy trudności. W grze nie było opcji zapisania gry, dlatego każda plansza oznaczona była kodem, aby można było zacząć grę właśnie od niej. Oh, no! More Lemmings Dla użytkowników komputerów Amiga był to dodatek do gry, ale Psygnosis zdecydowało się ją wydać jako osobną publikację i w takiej formie dotarła ona do innych platform. Holiday Lemmings 1991/2/3/4 Nowe plansze, w tych grach lemingi mają świąteczny strój Lemmings 2: The Tribes Druga gra z serii. W stosunku do poprzedniej części jest ona znacznie rozbudowana, dodano nowe umiejętności (ponad 60) lemingów a także możliwość zapisu stanu gry. Dodano również fabułę – lemingi muszą znaleźć 12 części potężnego talizmanu, by móc uruchomić arkę, która uratuje stworzonka od zagłady. Zadanie jest to samo co w poprzedniej części – doprowadzić lemingi do celu. Lemmings 3D Trójwymiarowe Lemingi, nie zdobyły jednak dużej popularności. Lemmings Paintball W tej grze sterujemy pojedynczymi lemingami strzelając do innych kulkami z farbą. Sekwencje filmowe gry (intro, outro oraz scenki wtrącane) zostały zrobione techniką animacji poklatkowej – postacie lemingów zrobione są z plasteliny. Lemmingi Rewolucja Lemmingi Rewolucja (ang. Lemmings Revolution) to gra, w której poziomy skonstruowano na planie walca. Lemmings for PSP Wersja na konsolę przenośną Sony PSP zawiera wszystkie plansze z pierwotnej części gry z poprawioną grafiką i trójwymiarowymi tłami. Dodatkowo wersja ta zawiera 36 specjalnych plansz tylko dla PSP oraz możliwość tworzenia własnych oraz ściągania innych z internetu. Reedycje W 1995 roku zostało wydane Lemmings na Windows (producent: Visual Sciences), która miała poprawione wygląd i animację lemingów (wyższa rozdzielczość). W 2006 została wydana całkowicie odnowiona wersja na PSP. Muzyka Utwory zastosowane w grach serii Lemmings zostały stworzone przez Tima Wrighta i są to w większości adaptacje utworów klasycznych lub folkowych (zrobiono tak, by ominąć prawa autorskie), skomponowane na komputerze Amiga 500. Wśród tych utworów można odnaleźć m.in. Rondo Alla Turca Mozarta, marsz żałobny Chopina czy fragmenty Jeziora łabędziego Piotra Czajkowskiego. Zobacz też Pingus – open source'owa gra komputerowa zainspirowana przez grę Lemmings Przypisy Serie gier komputerowych

187658

https://pl.wikipedia.org/wiki/Maniac%20Mansion

Maniac Mansion

Maniac Mansion – komputerowa gra przygodowa wydana przez Lucasfilm Games. Wyznaczyła standardy gier przygodowych na następne dziesięć lat. Dzięki wyborowi spośród kilku postaci, mających różne umiejętności, grę można ukończyć na kilka sposobów. Kontynuacją była gra Day of the Tentacle. 21 maja 2004 pod nazwą Maniac Mansion Deluxe ukazał się remake tej gry, wydany przez fanów. W grze została poprawiona grafika, a także został dodany interfejs w stylu SCUMM znany z gry Day of the Tentacle. 1987 w grach komputerowych Gry na platformę Apple II Gry na platformę Atari ST Gry na platformę Commodore 64 Gry na platformę Amiga Gry na platformę DOS Gry na platformę Nintendo Entertainment System Fantastycznonaukowe gry komputerowe Gry typu wskaż i kliknij Komediowe gry komputerowe

4963988

https://pl.wikipedia.org/wiki/John%20Russell%20%28wio%C5%9Blarz%29

John Russell (wioślarz)

John M. Russell (ur. 3 sierpnia 1935, zm. 21 stycznia 2019) – brytyjski wioślarz. Srebrny medalista olimpijski z Tokio. Zawody w 1964 były jego drugimi igrzyskami olimpijskimi, debiutował w 1960. Medal wywalczył w czwórce bez sternika. Osadę łodzi tworzyli również Hugh Wardell-Yerburgh, William Barry i John James. 1962 zdobył dwa medale Igrzysk Imperium Brytyjskiego i Wspólnoty Brytyjskiej jako reprezentant Anglii. Przypisy Brytyjscy wioślarze Brytyjscy medaliści olimpijscy Medaliści Letnich Igrzysk Olimpijskich 1964 Ludzie urodzeni w Londynie Urodzeni w 1935 Zmarli w 2019

153

https://pl.wikipedia.org/wiki/Alfred%20Hitchcock

Alfred Hitchcock

Alfred Joseph Hitchcock, KBE (wym. []; ur. 13 sierpnia 1899 w Londynie, zm. 29 kwietnia 1980 w Los Angeles) – angielski reżyser filmowy, telewizyjny, scenarzysta i producent, uznawany za jednego z najbardziej wpływowych twórców filmowych w historii kina. Określany mianem „mistrza suspensu”. W trwającej sześć dekad karierze wyreżyserował 53 filmy fabularne. Stał się rozpoznawalny dzięki licznym wywiadom, występom cameo w swoich produkcjach i serialowi kryminalnemu Alfred Hitchcock przedstawia (1955–1962). Podobne uznanie zyskiwali aktorzy grający w jego filmach. W 1955 przyjął obywatelstwo amerykańskie. Hitchcock początkowo zarabiał jako copywriter i pracownik techniczny w przedsiębiorstwie zajmującym się produkcją kabli elektrycznych. W 1919 rozpoczął pracę w branży filmowej, zajmując się projektowaniem napisów. Jego pierwszy udany film Lokator (1927), w znacznym stopniu przyczynił się do rozwoju i ukształtowania dreszczowca jako gatunku filmowego. Zaprezentowany dwa lata później Szantaż był pierwszym brytyjskim filmem dźwiękowym. Dwa obrazy Hitchcocka z lat 30. – 39 kroków (1935) i Starsza pani znika (1938) należą – według Brytyjskiego Instytutu Filmowego – do najwybitniejszych filmów kinematografii brytyjskiej XX wieku. W 1939, będąc filmowcem o międzynarodowym uznaniu i znaczeniu, Hitchcock, za namową producenta Davida O. Selznicka, przeniósł się do Stanów Zjednoczonych, gdzie w latach 40. wyreżyserował szereg produkcji, w tym między innymi takie tytuły, jak: Rebeka (1940), Zagraniczny korespondent (1940), Podejrzenie (1941), Cień wątpliwości (1943), Urzeczona (1945), Osławiona (1946) i Sznur (1948). W latach 50. i 60. zrealizował filmy, które na trwałe wpisały się do kanonu klasyki kinematografii amerykańskiej: Okno na podwórze (1954), Zawrót głowy (1958), Północ, północny zachód (1959), Psychoza (1960) i Ptaki (1963). W trakcie kariery był pięciokrotnie nominowany do nagrody Akademii Filmowej w kategorii dla najlepszego reżysera. Styl reżyserski Hitchcocka obejmował płynny ruch kamery, która naśladowała spojrzenie granej postaci, stawiając tym samym widza w roli podglądacza, oraz filmowanie ujęć w taki sposób, aby zmaksymalizować uczucie lęku i niepokoju. Otrzymał francuski Order Sztuki i Literatury w klasie Oficera, Order Kawalera Legii Honorowej i Order Rycerza Imperium Brytyjskiego (KBE). Życiorys Rodzina i młodość Alfred Joseph Hitchcock urodził się 13 sierpnia 1899 w Leytonstone (należącym ówcześnie do Essex), dzielnicy położonej pięć mil od wschodniej części Londynu, wchodzącej w skład gminy London Borough of Waltham Forest. Był najmłodszym dzieckiem Williama Hitchcocka (1862–1914) i Emmy Jane (z domu Whelan; 1863–1942). Miał dwoje starszego rodzeństwa: brata Williama (1890–1943) oraz siostrę Ellen Kathleen „Nellie” (1892–1979). Rodzice Hitchcocka byli gorliwymi katolikami z irlandzkimi korzeniami. William Hitchcock, podobnie jak jego ojciec Joseph (ur. 1831), był sprzedawcą warzyw i dobrze prosperującym handlowcem. Prowadził spożywczak przy High Road 517. Był on człowiekiem o emocjonalnej naturze, a silne nerwobóle powodowały przebarwienia skóry. Po latach Hitchcock wspominał: „Pamiętam, że ojciec codziennie szedł do pracy w ciemnym garniturze, białej, wykrochmalonej koszuli i ciemnym krawacie”. Matka przyszłego reżysera, wywodząca się z klasy średniej, zajmowała się domem. Z uwagi na dobre wychowanie, Hitchcock był nazywany przez ojca „jagniątkiem bez skazy”, sam zaś wspominał, jak każdego wieczoru stawał w nogach łóżka matki, by opowiadać o wszystkich swych uczynkach danego dnia, dobrych i złych. Gdy Hitchcock miał 6 lub 7 lat, rodzina przeniosła się do dzielnicy Limehouse, która pod koniec XVII stulecia stała się integralnym składnikiem londyńskiego East Endu. William Hitchcock nabył dwa sklepy rybne przy Salmon Lane, ulicy znajdującej się nieopodal Limehouse Basin i Tamizy. Rodzina zamieszkała pod numerem 175 lub też 130. Limehouse uchodziło za „nieokrzesaną i hałaśliwą” okolicę, będącą ucieleśnieniem tego, co określano „cuchnącą stertą” wschodniego Londynu. Przyszły reżyser rzadko wspominał lata młodości, lecz przywoływał sytuację, w której jego ojciec porozumiał się z miejscowym policjantem, by ten zamknął go w celi na kilka minut po tym, gdy wrócił spóźniony z wyprawy po mieście. Wydarzenie to miało tłumaczyć trwający całe życie lęk Hitchcocka przed policją, a także fascynację winą i karą. Od najmłodszych lat interesował się kinem. Jako 8- i 9-latek oglądał krótkie, 3- lub 4-minutowe filmy takie jak W pociągu gnającym donikąd i Hala podróże i sceny ze świata. Podziwiał zachodnie produkcje z udziałem D.W. Griffitha, Douglasa Fairbanksa, Harolda Lloyda i Mary Pickford. Regularnie czytał czasopisma poświęcone tematyce filmowej – w księgarni przy Leicester Square kupował „The Bioscope” oraz „Kinematograph Weekly”. Wraz z rodzicami odwiedzał cyrk na Wanstead Flats i Stratford Music Hall, gdzie wystawiano pantomimy, skecze i włoskie operetki. Edukacja i praca Pierwsza placówka edukacyjna do której uczęszczał była – zdaniem Petera Ackroyda – ortodoksyjnie katolicka. W wieku 6 lub 7 lat, przez krótki czas uczył się w prywatnej szkole przy Mayville Road. Według biografów kolejną placówką edukacyjną, do której chodził przez dwa lata, była prowadzona przez siostry z zakonu Wiernych Towarzyszek Jezusa szkoła w Howrah House przy East India Dock Road w Poplar. Mając 9 lat, Hitchcock trafił do internatu szkoły prowadzonej przez salezjanów mieszczącej się na Surrey Lane w Battersea, gdzie wytrzymał tydzień. W ocenie Ackroyda wpływ na to miał internatowy reżim i przymusowa rozłąka z rodziną. Z kolei Patrick McGilligan jako główny powód wymieniał złe wyżywienie na stołówce. 5 października 1910 został uczniem jezuickiego St Ignatius’ College na Stamford Hill, słynącego z rygorystycznej dyscypliny. Zarejestrowano go pod numerem 343 jako „Alfred Hitchcock, syn kupca rybnego Williama Hitchcocka”. Po latach twierdził, że nauczył się od jezuitów ich zakonnych cnót: panowania nad sobą i precyzji. Był dobrym uczniem, który wiedzę przyswajał szybko i wszechstronnie, nie mając problemów z obszernym programem nauczania – obejmującym zajęcia z angielskiego, fizyki, łaciny i matematyki. Regularnie zajmował czołowe miejsca wśród najlepszych uczniów w klasie. Zyskał przydomek „Cockie” i był outsiderem. Opisywał siebie jako pozbawionego przyjaciół samotnika. Ukończywszy szkołę w wieku 13 lat, oświadczył rodzicom, że chce zostać inżynierem – zawód ten uważano w owych czasach za bezpieczny oraz dający nadzieję na przyszłość. Został zapisany do London County Council School of Marine Engineering and Navigation przy Poplar High Street, gdzie uczył się akustyki, mechaniki i rysunku technicznego. W listopadzie 1914 bądź na początku 1915 podjął pracę – za 15 szylingów tygodniowo – w W.T. Henley’s Telegraph Works Company Limited przy Blomfield Street, obok London Wall. Zatrudniono go jako młodszego doradcę technicznego w dziale sprzedaży. Oficjalnie był „ekspertem” technicznym od wielkości i przewodności kabli elektrycznych. Miesiąc po zatrudnieniu jego ojciec William zmarł na rozedmę płuc w wieku 52 lat. Starszy brat przejął sklep, a Hitchcock mieszkał z matką przy Salmon Lane. Po wybuchu I wojny światowej w lipcu 1914 był zbyt młody, aby wstąpić do wojska. W 1917 otrzymał kategorię C3, choć niektórzy biografowie podają, że okrucieństwa wojenne były traumatycznym przeżyciem dla znerwicowanego Hitchcocka. Mając 16 lat zainteresował się amerykańskim poetą Edgarem Allanem Poe i jego pełną makabry twórczością. Nieszczęśliwe życie pisarza wywarło znaczący wpływ na młodego Hitchcocka. Regularnie oglądał produkcje z udziałem Bustera Keatona, Charliego Chaplina oraz filmy zrealizowane przez D.W. Griffitha (Narodziny narodu; 1915, Nietolerancja; 1916, Męczennica miłości; 1920). Szczególnym uznaniem darzył niemiecki horror z elementami fantasy i romansu Zmęczona śmierć (1921, reż. Fritz Lang). Rok później przyszły filmowiec zaciągnął się do regimentu kadetów królewskich saperów (ang. The Corps of Royal Engineers). Wraz z innymi pracownikami Henleya wieczorami uczęszczał na wykłady, a w weekendy odbywał marsze i musztry. Jedna z sesji ćwiczeń praktycznych odbyła się w Hyde Parku, gdzie – jak pisał biograf John Russell Taylor – jego owijacze ciągle opadały mu na kostki. Następnie zapisał się na wydział sztuk pięknych w Goldsmiths College, stanowiącego część Uniwersytetu Londyńskiego, gdzie studiował grafikę i kompozycję. Regularnie wysyłano go w teren, by szkicował budynki i ludzi. Szczególną uwagę poświęcał grze światła i cieni. Jak wspominał w przeprowadzonej wiele lat później rozmowie: „Jedna z pierwszych rzeczy, jakich nauczyłem się w szkole plastycznej, brzmiała: nie ma czegoś takiego jak linia, są tylko światła i cienie”. Dzięki talentowi plastycznemu w 1919 przeniesiono go z działu sprzedaży do reklam (inne źródła podają, że miało to miejsce pod koniec 1917 lub na początku 1918). Uczył się projektowania rysunków reklamowych oraz układania tekstów do nich. Ilustrował broszury reklamowe i przygotowywał je do wydania. Za sprawą rozwijanych talentów przestał być osobą nieśmiałą i samotną. Założył i redagował „Henley Telegraph” – gazetę sprzedawaną pracownikom przedsiębiorstwa za 3 lub 6 pensów. Z biegiem czasu zaczął odczuwać znużenie wykonywaną pracą, a reklama nie należała do jego pasji. Nie zadowalała go także pensja w wysokości 15 szylingów tygodniowo. Kariera międzywojenna (1919–1939) Współpraca z Famous Players-Lasky Będąc regularnym czytelnikiem czasopism o tematyce filmowej, Hitchcock dowiedział się, że kompania Famous Players-Lasky, realizująca filmy dla amerykańskiej wytwórni Paramount Pictures, buduje swoje studio przy Pool Street na Islington w północnej części Londynu. Przedsiębiorstwo rozpoczęło poszukiwania pracowników, w tym także autorów plansz tekstowych, które sterowałyby narracją niemych filmów. Gdy okazało się, że pierwszą ekranizacją ma być powieść The Sorrows of Satan Marie Corelli z 1895, Hitchcock postanowił przeczytać książkę. Mając uprzednio dwuletnie doświadczenie w pracy z ilustracją oraz pisania reklam dla Henleya, z pomocą kolegów z działu reklamy naszkicował kilka scen i napisów do planowanego projektu. Gdy udał się do Islington Studios, na miejscu okazało się, że Famous Players-Lasky zrezygnowało z ekranizacji powieści Corelli, i postanowiło skoncentrować się na dwóch filmach krótkometrażowych – The Great Day (1920) oraz The Call of Youth (1921, oba w reżyserii Hugh Forda). Hitchcock w ciągu dwóch dni opracował nowe napisy i sceny. Początkowo został zatrudniony w charakterze dorywczym, projektując napisy oraz scenografię. W kwietniu 1921 dostał pełny etat w Famous Players-Lasky, gdzie większą część personelu studia stanowili Amerykanie. „The Times” pisał, że dwupiętrowe studio posiadało najnowocześniejszy sprzęt ze Stanów Zjednoczonych. Do pierwszych zadań Hitchcocka należało projektowanie tytułowych kadrów do filmów, znajdujących się w postprodukcji. Od samego początku uczył się współpracy z resztą ekipy – zwłaszcza ze scenarzystkami, których większość stanowiły Amerykanki. Komponował tytułowe kadry do takich filmów jak melodramat romantyczno-przygodowy Tajemnicza droga czy dramat Niebezpieczne kłamstwo (1921, oba w reżyserii Paula Powella). Pracując tam, poznał swoją przyszłą żonę, Almę Reville, mającą już profesjonalne doświadczenie w produkcji filmów. Współpraca brytyjsko-amerykańska nie układała się najlepiej, z powodu niepowodzenia wśród Brytyjczyków części tytułów, w tym Three Live Ghosts (1922, reż. George Fitzmaurice) i Perpetuy (1922, reż. John S. Robertson). Reville opuściła studio, które dalej pozostawało miejscem do wynajęcia dla produkcji filmowych. Pod koniec 1922 Hitchcock pożyczył od stryja Josepha pieniądze, aby móc sfinansować film, który chciał zrealizować niezależnie. Akcja komedii Numer trzynasty miała rozgrywać się w dobrze znanej Anglikowi londyńskiej klasie średniej, zamieszkującej tanie osiedle Peabody Buildings. Projekt nie został ukończony z powodu braku funduszy. Było to pouczające doświadczenie dla Hitchcocka, który wiedział, że na przyszłość będzie musiał zabezpieczyć finansową stronę produkcji filmu przed przystąpieniem do realizacji. W 1923 Seymour Hicks, wraz z niezależnym reżyserem Hugh Croise’em, podjął się realizacji remake’u krótkometrażowej komedii Zawsze mów żonie z 1914 (napisanej przez Croise’a). Gdy reżyser się rozchorował, Hicks zatrudnił Hitchcocka, który jego zdaniem „aż się palił do tego, by spróbować swoich sił przy kręceniu filmów”. Latem nawiązał on współpracę z producentem Michaelem Balconem i reżyserem Grahamem Cuttsem, a ich pierwszym wspólnie zrealizowanym filmem, w którym Hitchcock pełnił funkcję drugiego reżysera, dyrektora artystycznego oraz scenarzysty, był dramat Kobieta przeciw kobiecie. Fabuła koncentrowała się na tancerce z Moulin Rouge o imieniu Louise (Betty Compson), która wdaje się w romans z angielskim żołnierzem (Clive Brook). Film Cuttsa cieszył się uznaniem w Anglii, Niemczech i w Stanach Zjednoczonych. „Daily Express” pisał, że „był to najlepszy amerykański obraz nakręcony w Anglii”, a nowojorski „Motion Picture News” zamieścił w jednym ze swych numerów karykaturę Hitchcocka. Kolejne produkcje, w tym The White Shadow i The Passionate Adventure (1924; obie zrealizowane przez Cuttsa), stanowiły ważną część filmowej edukacji przyszłego reżysera. Gainsborough Pictures W 1924 Balcon nabył Islington Studios od Paramountu. Przedsiębiorstwo przyjęło firmę Gainsborough Pictures i zaczęło zabiegać o dofinansowanie. Producent miał świadomość, że Niemcy, które były w owych czasach jednym z głównych centrów kinematograficznych w Europie, są najlepszym partnerem do współpracy. Jesienią Hitchcock wraz z Cuttsem i Reville udał się do nowo powstałej wytwórni Universum Film – Aktiengesellschaft w Neubabelsberg. Efektem rozmów było nawiązanie współpracy przy dwóch produkcjach – w The Prude’s Fall i The Blackguard (oba z 1925) zagrała Jane Novak, a zdjęcia realizowano w różnych europejskich sceneriach. Będąc w Niemczech Hitchcock podpatrywał pracę i styl Friedricha Wilhelma Murnaua, realizującego dramat społeczny Portier z hotelu Atlantic (1924). Jak wspominał po latach: „To od Murnaua nauczyłem się opowiadać historię bez słów”. Anglik obserwował technikę ruchomej kamery i efekt chiaroscuro. Cutts opuścił studio po tym, jak jego relacje z Hitchcockiem uległy pogorszeniu. W tych okolicznościach reżyserię dramatu The Blackguard, wyprodukowanego przez Babelsberg, dokończył Hitchcock. The Prude’s Fall i The Blackguard okazały się porażką finansową; drugi z nich wygwizdano na pokazie w Nowym Jorku, a „Variety” nazwał go „filmowym knotem”. Mimo nieprzychylnych recenzji i konfliktu z Cuttsem, Balcon zaproponował Hitchcockowi samodzielną reżyserię, na co ten przystał z radością, choć początkowo nie miał ambicji w tym kierunku. „Bardzo mi odpowiadało pisanie scenariuszy i wykonywanie scenografii” – wspominał. Razem z Reville nawiązał współpracę z London Film Society. Oglądając takie produkcje jak Pancernik Potiomkin (1925, reż. Siergiej Eisenstein) i Matka (1926, reż. Wsiewołod Pudowkin), Hitchcock uczył się sztuki montażu. Podczas pokazów organizowanych przez London Film Society w niedzielne popołudnia w New Gallery przy Regent Street byli obecni także Augustus John, John Maynard Keynes, Roger Fry, amerykański grafik Edward McKnight Kauffer i Sidney Bernstein, z którym Hitchcock współpracował w późniejszych latach. Z uwagi na słabą pozycję kinematografii brytyjskiej w stosunku do niemieckiej i radzieckiej, Hitchcock odegrał główną rolę w stworzeniu tzw. Hate Club, w którym organizowano „przyjęcia nienawiści”, krytykując angielskie produkcje. Podczas przemowy stwierdził, że filmu nie robi się dla publiczności, lecz dla krytyków i prasy. Jak podkreślał, dzięki uznaniu, można pozwolić sobie na większą swobodę. Debiut reżyserski Wiosną 1925 Hitchcock udał się razem z Reville do Monachium, by ustalić szczegóły dotyczące koprodukcji z Niemcami, przygotowanej przez Balcona. Kryminał Ogród rozkoszy był jego reżyserskim debiutem, a za produkcję filmu było odpowiedzialne Münchener Lichtspielkunst AG. W rolach głównych wystąpiły Virginia Valli i Carmelita Geraghty. Reżyser denerwował się tym, jak będzie wyglądać jego współpraca z Valli. „Po prostu bałem się cokolwiek jej rozkazywać” – wspominał. Po każdym ukończonym ujęciu pytał Reville o opinię. Ogród rozkoszy prezentował wiele charakterystycznych cech dla późniejszych filmów Hitchcocka, w tym męską nieczułość i brutalność wobec kobiet, które wyrażają się w zdradzie i próbie morderstwa. Nie zabrakło także miejsca dla elementów komediowych oraz ironicznych aluzji do homoseksualizmu zarówno kobiecego, jak i męskiego. Zadowolenia nie krył Balcon, dla którego Ogród rozkoszy miał „amerykański wygląd”, zaś Ackroyd podkreślał, że był on bardziej wyrafinowany i posiadał znacznie szybsze tempo akcji niż inne ówczesne brytyjskie produkcje. W angielskiej prasie Hitchcocka nazywano „młodzieńcem o znakomitym umyśle”. Prócz Reville, istotną rolę we wczesnych latach twórczości reżysera odegrał scenarzysta Eliot Stannard, cieszący się znaczną estymą w branży filmowej. W latach 1925–1929 współpracowali przy ośmiu filmach. W listopadzie 1925 Hitchcock powrócił do studia Emelka (Münchener Lichtspielkunst AG), by rozpocząć pracę nad dreszczowcem melodramatycznym Orzeł z gór z Nitą Naldi w roli głównej. Część zdjęć powstawała w alpejskiej dolinie Ötztal w Austrii, gdzie ekipa zmagała się z trudnymi warunkami pogodowymi. Film zebrał mieszane opinie; „Kinematograph Weekly” pisał o nim, że jest chaotyczny i mało przekonujący, zaś sam Hitchcock miał negatywne odczucia, uznając go po latach za „bardzo zły film”. Gdy reżyser przebywał w Niemczech, studio zapowiedziało produkcję jego kolejnego filmu – Lokator: Historia angielskiej mgły – inspirowanego historią seryjnego mordercy Kuby Rozpruwacza, któremu przypisuje się morderstwa jedenastu kobiet w dzielnicy Whitechapel. Podstawę stanowiła powieść Marie Belloc Lowndes, której teatralną inscenizację Hitchcock oglądał w wieku 16 lat. Stannard rozpoczął pracę nad scenariuszem na początku 1926. Hitchcock polecił kamerzystom, aby jak najczęściej odwiedzali miejscowe galerie sztuki. Uważał, że wykorzystania blasku i cienia można nauczyć się od największych mistrzów – Jana Vermeera oraz Rembrandta. W lutym studio Gainsborough podało do wiadomości, że główną rolę zagra Ivor Novello, kompozytor musicali. W marcu przystąpił do realizacji filmu, łącząc w nim wiktoriański melodramat z technikami ekspresjonistycznymi. Jak wspominał: „był pierwszym naprawdę moim”. Centralną postacią dreszczowca kryminalnego Lokator jest tajemniczy mężczyzna (Novello), wynajmujący pokój u rodziny Buntingów (Marie Ault, Arthur Chesney). W filmie reżyser wykorzystał wiele motywów, które później powielał w swoich produkcjach, m.in. twarz krzyczącej kobiety, kajdanki oraz ujęcia schodów, symbolizujące tajemniczość i stopniowanie napięcia. Sam Hitchcock pojawił się na ekranie w trwającej niespełna trzy sekundy scenie, odgrywając rolę odwróconego plecami redaktora wiadomości. Realizacja filmu trwała sześć tygodni. Graham Cutts – pozostający w konflikcie z reżyserem – rozsiewał fałszywe plotki o rzekomym sporze Hitchcocka z Gainsborough. W pierwszej chwili przedstawiciele studia uznali film za „artystowski” oraz zrobiony z „zadęciem”. Po dokonaniu poprawek, w połowie września odbyła się projekcja dla prasy i szefów kin. „The Bioscope” określał go mianem „najlepszej brytyjskiej produkcji”, a „Picturegoer” nazywał Hitchcocka „Alfredem Wielkim”. Premiera Lokatora miała miejsce na początku 1927; film zdobył uznanie widowni. Reżyser, wrażliwy na wszelkie nowe tendencje filmowe, planował zrealizować projekt opowiadający o strajku generalnym w Anglii z 1926, lecz jego propozycja została odrzucona przez British Board of Film Classification, która nie chciała jakichkolwiek wzmianek o ówczesnym kryzysie społecznym. Kolejną produkcją Hitchcocka był melodramat Na równi pochyłej, gdzie w głównej roli ponownie wystąpił Novello. Fabuła opowiadała o maturzyście (Novello), który zostaje fałszywie oskarżony o uwiedzenie jednej z kelnerek (Annette Benson). W ocenie Ackroyda film prezentował teatralną oprawę, studium insynuacji, okrucieństwa i perwersji, a sceny, w których wnętrza są oświetlone pasami światła słonecznego, przywołują na myśl więzienne cele. Z uwagi na duże zainteresowanie jego twórczością, reżyser zaczął myśleć o kolejnym filmie w trakcie realizacji Na równi pochyłej. Dramat romantyczny Łatwa cnota, oparty na sztuce Noëla Cowarda z 1924, opowiadał historię Larity (Isabel Jeans), której zatajona przeszłość staje się po latach przeszkodą w stworzeniu stabilnego związku z bogatym młodzieńcem (Robin Irvine). W trakcie realizacji Hitchcock pełnił funkcję operatora po tym, jak przewidziana do tej roli osoba rozchorowała się. British International Pictures Łatwa cnota była ostatnim filmem reżysera wykonanym dla Gainsborough. Za namową producenta Johna Maxwella Hitchcock przeniósł się do British International Pictures (BIP), gdzie zagwarantowano mu lepsze warunki, także finansowe, oraz większą samodzielność. Rocznie zarabiał 13 tys. funtów (trzykrotnie więcej niż w Gainsborough), dzięki czemu był najlepiej opłacanym angielskim reżyserem w 1927. Współpraca obydwu filmowców układała się pomyślnie; łącznie zrealizowali dziesięć produkcji. Przez następne kilka lat reżyser koncentrował się na adaptacjach utworów literackich oraz teatralnych, chociaż melodramat sportowy Ring (1927), pierwszy film zrealizowany dla Elstree Studios, był jego autorskim pomysłem. Dał on początek długoletniej współpracy Hitchcocka z operatorem Jackiem E. Coxem. Ring był opowieścią o dwóch bokserach (Carl Brisson, Ian Hunter) rywalizujących o względy tej samej kobiety (Lillian Hall-Davis). W trakcie realizacji Hitchcock starannie dbał o każdy detal filmu. Interesowało go wszystko wokół, włącznie z boksem. Nadzorował również konstrukcję wesołego miasteczka. Po premierze Ring zebrał przychylne opinie; „Daily News” uważał, go za „miażdżącą odpowiedź dla tych wszystkich, którzy nie wierzyli w możliwości brytyjskiej kinematografii”, a widownia była pod wrażeniem efektów montażowych, których reżyser uczył się oglądając radzieckie produkcje. Hitchcocka zaczęto określać mianem wybawcy angielskiego kina. Mimo pozytywnych ocen sukces filmu nie przełożył się na wynik kasowy, co zmusiło autora do zastanowienia się nad bardziej komercyjną próbą połączenia artyzmu i komedii. Przygotowując się do reżyserii komedii romantycznej Żona farmera, w 1927 udał się do Devon. Fabuła koncentrowała się na owdowiałym farmerze (Jameson Thomas), który chcąc zerwać z doskwierającą samotnością, układa listę kandydatek na żonę – co dawało Hitchcockowi okazję do ukazania cech angielskiego charakteru, który zawsze podziwiał. Krytycy podkreślali płynne i subtelne ruchy kamery. Następnie przystąpił do realizacji komedii Szampan z Betty Balfour. Hitchcock nie był zadowolony ze współpracy z aktorką, uważając ją za „uosobienie podmiejskiej wulgarności”. Krytycy opisywali film jako „szampan, który na całą noc zostawiono na deszczu”. Wpływ na jakość produkcji miał zły nastrój reżysera, który przy każdej okazji przeszkadzał Michaelowi Powellowi w robieniu fotosów Balfour. Ostatnim niemym filmem Hitchcocka był melodramat Człowiek z wyspy z Anną Ondry w głównej roli. Zdjęcia realizowano na wybrzeżu Kornwalii. Fabuła oscylowała wokół trójkąta miłosnego, motywu wykorzystywanego przez reżysera we wcześniejszych produkcjach. Mimo że Hitchcock określał Człowieka z wyspy „ogromnie banalnym obrazem”, to biografowie zaliczają go do najwybitniejszych brytyjskich filmów niemych. Wczesne filmy dźwiękowe Po premierze amerykańskiego kryminału Światła Nowego Jorku (1928, reż. Bryan Foy), uznawanego za pierwszy w pełni udźwiękowiony film, Hitchcock, wyczulony na wszelkie nowinki w przemyśle kinematograficznym, był gotów podjąć się nowego wyzwania. Wyraził zgodę na reżyserię Szantażu, opartego na sztuce Charlesa Bennetta, która cieszyła się uznaniem na West Endzie. W przeciwieństwie do Chaplina, uważającego, że dźwięk „zabije czystość filmu”, Hitchcock dostrzegł nowe możliwości. Pracując nad niemą wersją filmu reżyser miał opracowane dialogi. W efekcie pierwsza szpula Szantażu była niema, podczas gdy pozostała część wykorzystywała nową technologię. W głównej roli ponownie wystąpiła Ondra, wcielając się w londyńską sklepikarkę Alice White, która w obronie własnej zabija malarza Crewe’a (Cyril Ritchard), gdy ten usiłuje ją zgwałcić. Narzeczony White, detektyw Frank Webber (John Longden), zrzuca winę na drobnego kryminalistę. W finałowych scenach pościgu za fałszywie oskarżonym mordercą, które nagrywano m.in. w czytelni Muzeum Brytyjskiego, Hitchcock ukazał kopułę budynku jako ucieleśnienie tajemnicy. Ujęcie, gdzie przestępca osuwa się po cienkiej linie obok ogromnej głowy Ramzesa II, stanowi wyraz obojętności w obliczu mającej się niebawem dokonać tragedii. Efekt ten reżyser wykorzystywał także w późniejszych produkcjach (m.in. motyw ze Statuą Wolności w Sabotażu; 1942). Realizacja z użyciem technologii dźwiękowej wymagała od Hitchcocka i aktorów zmiany sposobu pracy. Szantaż był reklamowany na plakatach jako „pierwszy nakręcony w Wielkiej Brytanii film z pełnymi kwestiami aktorskimi”. Podczas premiery w kinie Regal został nagrodzony publicznym aplauzem trwającym 7 minut. Mimo rosnącej renomy, Hitchcock po premierze Szantażu wciąż pozostawał pracownikiem przedsiębiorstwa i musiał wykonywać polecenia swoich przełożonych. Latem 1929 odbył spotkanie z Seánem O’Caseyem, rozmawiając o ekranizacji sztuki Juno and the Paycock z 1924. Miał to być pierwszy film reżysera, w którym znaczącą rolę odgrywały dialogi. Hitchcock zachował melodramatyczny nastrój pierwowzoru, zatrudniając aktorów grających w Abbey Theatre w Dublinie. Fabuła filmu Juno i Paw skupiała się na ubogiej rodzinie Boylesów w czasach irlandzkiej wojny domowej. Reżyser połączył w nim elementy komiczne z patetycznym światem głównych bohaterów. James Evershed Agate pisał na łamach „Tatler”: „Rzecz ocierająca się o majstersztyk. Brawo, panie Hitchcock”. Z kolei rozgoryczony O’Casey nigdy nie obejrzał filmu. Pozytywny odbiór filmu miał wpływ na charakter kolejnych produkcji reżysera. Wraz z Reville zajął się on pisaniem scenariuszy, nadając im bardziej teatralny wymiar, odbiegając tym samym od wizji „czystego kina”. Przystąpił do pracy nad kryminałem Morderstwo, skupiając się na wątku detektywistycznym, który – według niego – bardziej odwoływał się do ludzkiej wyobraźni. Film opowiadał historię młodej aktorki Diany Baring (Norah Baring) oskarżonej o zamordowanie koleżanki. Jeden z sędziów podaje w wątpliwość winę kobiety i postanawia znaleźć rzeczywistego sprawcę. Hitchcock po raz pierwszy w brytyjskim kinie wykorzystał w jednej ze scen monolog wewnętrzny. Jesienią 1930 uzyskał zgodę od Johna Galsworthy’ego na wykorzystanie jego sztuki The Skin Game w adaptacji. Dramat Oszustwo przedstawiał konflikt osobowy nowobogackiego przemysłowca z przedstawicielem niższej klasy ziemianinem. W trakcie realizacji Hitchcock udzielał aktorom wskazówek dotyczących poruszania się, intonacji słów i kwestii. Film w momencie premiery w 1931 odniósł sukces, zdobywając przychylne recenzje. Zrealizowany także w 1931 komediodramat Bogaci i dziwni spotkał się z niewielkim zainteresowaniem. John Grierson przyznawał, że Hitchcock doszedł do granic swego doświadczenia i wyobraźni. „Nie jest w stanie ogarnąć umysłowo cudownych możliwości, po które sięga”. Reżyser wyrażał ubolewanie z powodu rozczarowującego przyjęcia filmu, do którego miał szczególną sympatię, uważając, że było w nim wiele ciekawych pomysłów. W owym czasie stosunki między Hitchcockiem a BIP uległy pogorszeniu, czego skutkiem było utworzenie przedsiębiorstwa Hitchcock Baker Productions Limited, mającego za zadanie promowanie nowych projektów reżysera. Według Ackroyda Hitchcock dostał od Elstree Studios propozycję wykonania tego, co w branży nazywano „wypełnieniem kwoty”, czyli osiągnięciem liczby brytyjskich produkcji określonych w 1927 na mocy ustawy filmowej. Inną wersję podawał Donald Spoto, zdaniem którego po powrocie z podróży reżyser nosił się z zamiarem ekranizacji sztuki London Wall pióra Johna Van Drutena, lecz Walter C. Mycroft miał dla niego przygotowaną adaptację spektaklu Number 17 Josepha Jeffersona Farjeona. W opinii McGilligana Mycroft początkowo przydzielił Hitchcockowi reżyserię London Wall, jednak ze względu na konfliktowe relacje z Anglikiem, przekazał sfilmowanie sztuki Thomasowi Bentleyowi. Hitchcock był negatywnie nastawiony do sztuki Farjeona, uważając, że jest pełna frazesów. Chaotyczna opowieść o złodziejach klejnotów, tajemniczych detektywach i zagadkowych zwłokach, balansowała według niego na granicy niezrozumiałości. Reżyser potraktował przedsięwzięcie z dużym dystansem, realizując – jak sam określał – „komediowy dreszczowiec”, z wykorzystaniem elementów farsy i parodii. W późniejszym czasie przyznawał, że Numer siedemnaście był „jedną wielką katastrofą”. Po oddaniu reżyserii Niewiast Lorda Cambera Bennowi Levy’emu, rozwiązał kontrakt z BIP. Gaumont British W pierwszej połowie lat 30. Hitchcock odczuwał coraz większe niezadowolenie z powodu wolnego tempa rozwoju kinematografii brytyjskiej. Nawiązał współpracę z amerykańską agencją, by ta proponowała go różnym studiom na zachodzie. Po uzgodnieniu warunków z niezależnym producentem Tomem Watsonem, zgodził się wyreżyserować komedię muzyczną Wiedeńskie walce. Na planie często popadał w konflikty z odtwórczynią głównej roli Jessie Matthews, zarzucającą mu brak wiedzy o musicalach. W momencie premiery obraz uznano za całkowitą porażkę. Film realizowano w Gaumont British, gdzie szefem produkcji był Balcon. Hitchcock zdecydował się na podpisanie kontraktu ze studiem, gwarantującym mu większą swobodę. Przedstawił Balconowi pomysł na nowy projekt. Zaangażowano do niego Bennetta, który również opuścił szeregi BIP. Efektem współpracy trójki filmowców był dreszczowiec Człowiek, który wiedział za dużo. Do roli Abbotta angaż otrzymał Peter Lorre, znany z kreacji zabójcy Beckerta w filmie M – Morderca (1931, reż. Fritz Lang). Fabuła skupiała się na parze Anglików przebywających na urlopie w Szwajcarii. Urzędnik Bob Lawrence (Leslie Banks) jest świadkiem morderstwa brytyjskiego agenta, a grupa zamachowców porywa mu córkę (Nova Pilbeam). Mroczny nastrój filmu, przepełniony grozą i stopniowaniem napięcia, miał istotny wpływ na charakter późniejszych produkcji reżysera. Człowiek, który wiedział za dużo okazał się sukcesem w Anglii, gdzie zwracano uwagę na polityczną mieszankę komedii i suspensu, oraz, jako pierwszy w dorobku reżysera, zyskał uznanie wśród amerykańskich krytyków. „Daily Express” twierdził, że „Hitchcock ponownie wskakuje na pierwsze miejsce pośród brytyjskich reżyserów”. Sam autor wyrażał przekonanie, że jego kariera tak naprawdę zaczęła się od Człowieka, który wiedział za dużo, a rozpoznawalność filmu „przywróciła mi prestiż twórczy”. W 1935 odebrał złoty medal od Institute of Amateur Cinematographers, który ogłosił Człowieka, który wiedział za dużo najlepszym angielskim filmem ostatnich dwunastu miesięcy. Na fali sukcesu reżyser przystąpił do kolejnego projektu. Nad scenariuszem pracował razem z Bennettem oraz kreślił szkice dla operatora i scenografa. Dreszczowiec szpiegowski 39 kroków powstał w oparciu o powieść The Thirty-Nine Steps autorstwa Johna Buchana z 1915, która, według Hitchcocka, wzmogła jego strach przed policją. Film przedstawiał historię Richarda Hannaya (Robert Donat), wplątanego przez grono obcych szpiegów w morderstwo kobiety i kradzież państwowych tajemnic. Reżyser zachował to, co stanowiło o sile poprzedniego filmu, łącząc szybkie tempo akcji z humorem oraz napięciem, eksponując zagrożenie. Gdy w czerwcu 1935 film zadebiutował w kinach, powtórzył sukces poprzedniej produkcji Hitchcocka. Jeden z krytyków pisał na łamach „The Sunday Timesa”: „Styl reżysera jest nie tylko widoczny – to on bowiem decyduje o jakości filmu. Nie ulega najmniejszej wątpliwości, że Hitchcock jest geniuszem, prawdziwą gwiazdą filmu”. Przystępując do pracy nad następną produkcją, reżyser rozglądał się za pomysłem o większym rozmachu. Balcon dostarczył mu opowiadanie Secret Agent, będące zbiorem utworów pióra Williama Somerseta Maughama. Do głównej roli został zaangażowany John Gielgud, któremu partnerowali Madeleine Carroll i Peter Lorre. Fabuła dreszczowca szpiegowskiego Bałkany rozgrywała się podczas I wojny światowej i opowiadała historię brytyjskiego agenta Richarda Ashendena (Gielgud), który ma za zadanie zabić niemieckiego szpiega (Robert Young). Film okazał się rozczarowaniem, a krytycy zarzucali mu przesadność i wymyślność. Powrót do Gainsborough Pictures Inspiracją do realizacji przez Hitchcocka Tajnego agenta była powieść Josepha Conrada z 1907, opowiadająca historię londyńskiego zamachowca Adolfa Verloca (Oscar Homolka). W głównej roli żeńskiej wystąpiła Sylvia Sidney. Przeciętne recenzje w Anglii (Tajny agent uzyskał pochlebne opinie w Stanach Zjednoczonych), komercyjne niepowodzenie filmu i kłopoty finansowe przyczyniły się do zamknięcia Gaumont British. Hitchcock powrócił do Gainsborough Pictures, nawiązując współpracę z Edwardem Blackiem. Wraz z Bennettem i kilkoma innymi autorami przystąpił do opracowywania scenariusza do dreszczowca kryminalnego Młody i niewinny, przedstawiającego losy Roberta Tisdalla (Derrick De Marney), mężczyzny uciekającego przed policją, która chce go aresztować za niepopełnione przezeń morderstwo. Bennett wkrótce opuścił projekt i udał się do Hollywood, skąd dostał propozycję pracy przy filmie przygodowym Marco Polo (1938, reż. Archie Mayo) z Garym Cooperem w roli głównej. Hitchcock coraz bardziej zaczął odczuwać techniczne ograniczenia w angielskim przemyśle filmowym; miał też poczucie niedocenienia. Latem 1937 wyjechał wraz z rodziną do Nowego Jorku na kilka miesięcy. Producent David O. Selznick, stojący na czele nowo powstałej wytwórni Selznick International Pictures, polecił swojej agentce spotkanie z angielskim filmowcem. Przed powrotem do Anglii we wrześniu, reżyser nawiązał kontakty z amerykańskimi wytwórniami i Selznickiem. Hitchcock miał zobowiązania względem Gainsborough, dla którego musiał zrealizować jeszcze jeden film. Black zaproponował projekt Starsza pani znika, który już raz odrzucono. Fabuła filmu opowiadała o młodej Angielce Iris (Margaret Lockwood) podróżującej pociągiem w towarzystwie starszej kobiety (May Whitty). Gdy kolej rusza, tytułowa starsza pani znika. Młoda dziewczyna postanawia ją odnaleźć, chociaż nikt ze współpasażerów nie zauważa jej zniknięcia, a część z nich powątpiewa w jej istnienie. Hitchcock był zwolennikiem akcji w pociągu, uważając, że ich korytarze wywołują panikę, poczucie nagłości i szybkości, a przedziały dają iluzję bezpieczeństwa i prywatności. Zdjęcia realizowano w Islington Studios, gdzie reżyser ponownie nawiązał współpracę z Jackiem E. Coxem. Na planie częstokrotnie wdawał się w wymianę zdań z Michaelem Redgravem, który uważał, że Hitchcock „w ogóle nie pracował z aktorami”. Za film Starsza pani znika został uhonorowany nagrodą Stowarzyszenia Nowojorskich Krytyków Filmowych. W 1939 podpisał umowę na realizację ostatniego filmu w Anglii – kryminału przygodowego Oberża Jamajka. Powstał on dla studia Mayflower Company, a w głównych rolach wystąpili Charles Laughton i Maureen O’Hara. Fabuła skupiała się na przemytnikach zwabiających statki na skały, mordujących załogę i kradnących ładunek. Hitchcock, przyzwyczajony do aktorów punktualnych, trzymających się listy dialogowej, nie mógł porozumieć się z Laughtonem, który bywał kapryśny, często improwizował i spóźniał się na plan. W późniejszym czasie przyznawał, że został zatrudniony nie w charakterze reżysera, lecz sędziego mającego ocenić zmagania Laughtona z samym sobą. 1 (lub 4) marca 1939 reżyser wraz z żoną, córką Patricią, dwoma psami i personelem odpłynął na pokładzie RMS Queen Mary z Southampton do Stanów Zjednoczonych. Wczesne lata w Hollywood (1939–1945) Współpraca z Davidem O. Selznickiem Przed przeprowadzką do Stanów Zjednoczonych reżyser kilkukrotnie, w towarzystwie Reville, odwiedzał Hollywood; w maju 1938, ukończywszy zdjęcia do filmu Starsza pani znika, udał się za ocean podpisać umowę z Selznickiem. Do jej finalizacji doszło w połowie lipca. Kontrakt zakładał realizację czterech filmów, jeden w ciągu roku; za pierwszy miał otrzymać 50 tys. dolarów, a przez następne lata wynagrodzenie miało wzrastać. Pierwszym projektem reżysera był dreszczowiec psychologiczny Rebeka, oparty na motywach opublikowanej w 1938 powieści o tym samym tytule pióra Daphne du Maurier. Nad szkicem scenariusza pracował wspólnie z Joan Harrison. Po dostarczeniu kopii roboczej Selznickowi ten stanowczo ją odrzucił, uważając, że nasycenie ponurego melodramatu humorem jest niewłaściwym pomysłem. Sytuacja ta doprowadziła do pierwszego konfliktu. Poprawki naniesiono do końca czerwca, a zdjęcia rozpoczęto z początkiem sierpnia. Problemem okazało się skompletowanie obsady. Odtwórca Maxima de Wintera Laurence Olivier opowiadał się za zatrudnieniem do roli drugiej pani de Winter Vivien Leigh, lecz wytwórnia zaangażowała Joan Fontaine. W jednej ze scen, bohaterka kreowana przez Fontaine miała się rozpłakać. Na pytanie reżysera, co mogłoby wyzwolić w niej płacz, odpowiedziała, że spoliczkowanie. „Bezzwłocznie to zrobiłem i łzy popłynęły jak na komendę” – wspominał. W pierwszym tygodniu zdjęć, 3 września 1939 Wielka Brytania wypowiedziała wojnę Niemcom, co miało istotny wpływ na pracę nad filmem. Hitchcock wysyłał telegramy do Anglii, dowiadując się o matkę i resztę rodziny. Mimo wielu rozbieżności pomiędzy reżyserem a Selznickiem, w Rebece utrzymano charakterystyczne dla Anglika ekspresjonistyczne kontrastowanie blasku i cienia. Spośród jedenastu uzyskanych nominacji do nagrody Akademii Filmowej, m.in. pierwszej dla Hitchcocka za najlepszą reżyserię (przegrał on rywalizację z Johnem Fordem za Grona gniewu), Rebeka otrzymała dwie statuetki, w tym dla najlepszego filmu, oraz zebrała entuzjastyczne recenzje prasowe. Jesienią 1939 Hitchcock przystąpił do pracy nad realizowanym dla studia United Artists dreszczowcem szpiegowskim Zagraniczny korespondent, który, według krytyków, był bliższy jego brytyjskim dreszczowcom niż hollywoodzkim melodramatom. Udało mu się przekonać producenta Waltera Wangera do swojej koncepcji i zatrudnienia Bennetta jako współautora scenariusza (wraz z Harrison). Fabuła filmu koncentrowała się na amerykańskim reporterze (Joel McCrea) wysłanym do Londynu, gdzie zakochuje się w córce działacza pokojowego, który okazuje się być szefem wrogiej siatki szpiegowskiej w Anglii. Koszty produkcji wyniosły 1,5 miliona dolarów, co było najdroższym filmem w dotychczasowej karierze Hitchcocka. Po zakończeniu zdjęć, gdy w Europie trwała II wojna światowa, część dawnego środowiska, z którym reżyser współpracował w Anglii, zaczęła go oskarżać o ucieczkę z ojczyzny, a jednym z krytykujących był Balcon. W prasie ukazywały się prześmiewcze karykatury filmowca. Publiczny konflikt z Balconem przyczynił się do zmiany postawy niektórych angielskich ekspertów i krytyków, uważających, że „Hitchcock stał się trybikiem w hollywoodzkiej maszynerii, która w imię zysków wypuszcza w świat lśniące i wulgarne produkty”. W 1941, na mocy wypożyczenia przez Selznicka do RKO Radio Pictures, zrealizował screwball comedy Pan i Pani Smith z Carole Lombard i Robertem Montgomerym. Reżyser niechętnie podchodził do projektu, uznając po przeczytaniu scenariusza, że poczucie humoru jest pospolite. Podjął się realizacji, jak pisał McGilligan, w „geście przyjaźni” z Lombard. Mimo tego film cieszył się przychylnością recenzentów, a niektórzy z nich porównywali go do Ich nocy (1934, reż. Frank Capra) i Mojego pana męża (1936, reż. Gregory La Cava). Drugim projektem dla RKO był dreszczowiec romantyczno-psychologiczny Podejrzenie, którego fabuła skupiała się na Linie McLaidlaw (Fontaine), podejrzewającej, że jej mąż Johnnie Aysgarth (Cary Grant) chce ją zamordować. Hitchcock w trakcie prac nad filmem podsycał różnego rodzaju konflikty pomiędzy odtwórcami głównych ról, mając nadzieję na uzyskanie odpowiedniego napięcia na ekranie. Nie krył również swego uznania dla talentu Granta, z którym w późniejszych latach kontynuował współpracę przy trzech projektach. W momencie realizacji film posiadał trzy różne warianty zakończenia. Studio zrezygnowało z wersji, gdzie bohater portretowany przez Granta morduje swoją żonę, uznając, że nadszarpnęłoby to wizerunek aktora. Hitchcock przyznawał po latach, że był to błąd. Podejrzenie zyskało przychylne opinie krytyków i publiczności, stając się najbardziej dochodową produkcją RKO. Film otrzymał także dwie nominacje do nagrody Akademii Filmowej, a Fontaine została laureatką Oscara w kategorii dla najlepszej aktorki pierwszoplanowej. Do reżyserii autorskiego Sabotażu Hitchcock przymierzał się już w trakcie zdjęć do Podejrzenia. Nad scenariuszem pracował wspólnie z Harrison i Reville. Jednym z głównych impulsów do realizacji było zbombardowanie przez Japończyków Pearl Harbor. Selznick odsprzedał projekt Universal Pictures, przez co Hitchcock miał mniejszy budżet przeznaczony na nagrywanie. Na planie wykorzystano atrapy i modele, a fabrykę samolotów imitował magazyn. Z uwagi na szybkie tempo pracy, krytycy przyjęli film z mieszanymi odczuciami, jednak komercyjny sukces Sabotażu sprawił, że producent podwyższył wszystkim pracownikom studia pensje. Historię psychologicznego kryminału noir Cień wątpliwości reżyser oparł na opowiadaniu Gordona McDonella, ówczesnego męża jednej ze scenarzystek Universalu, a do napisania scenariusza zatrudnił Thorntona Wildera. W rolach głównych wystąpili Teresa Wright i Joseph Cotten. Obraz w momencie premiery zebrał umiarkowane recenzje, zaś Hitchcock uważał go za jeden ze swoich ulubionych filmów. W listopadzie 1942 reżyser podjął pracę dla Darryla F. Zanucka i studia 20th Century Fox, przedstawiając pracodawcy pomysł na nowy projekt, którego akcja miała rozgrywać się na łodzi. Bezpośrednim producentem filmu był Kenneth Macgowan (wraz z Reville opracował synopsis). Realizacja wojennego dramatu psychologicznego Łódź ratunkowa przebiegała problematycznie, a większość aktorów, w tym odtwórczyni głównej roli żeńskiej Tallulah Bankhead, doznała zapalenia płuc. Film uzyskał mieszane opinie; krytycy zarzucali mu gloryfikację niezłomnego charakteru nazistowskiego. Do słabego wyniku w box offisie przyczynił się brak skutecznej promocji ze strony studia. Łódź ratunkowa, spośród trzech nominacji do nagrody Akademii Filmowej, nie zdobyła żadnego Oscara. Hitchcock po raz drugi przegrał rywalizację o statuetkę w kategorii dla najlepszego reżysera, którą otrzymał Leo McCarey za film Idąc moją drogą. Pod koniec 1943 Hitchcock powrócił do Anglii, gdzie przy współpracy Bernsteina zrealizował z udziałem francuskich aktorów dwa propagandowe filmy krótkometrażowe dla londyńskiego Ministerstwa informacji – Bon Voyage i Malgaska przygoda (1944). „Czułem potrzebę wniesienia małego wkładu do wysiłku wojennego, gdyż byłem zbyt stary i zarazem zbyt otyły, by wziąć w wojnie czynny udział. Gdybym nic nie zrobił, wypominałbym to sobie później” – argumentował. Lata powojenne w Hollywood (1945–1953) Przed wyjazdem do Londynu reżyser nabył prawa do ekranizacji powieści The House of Dr. Edwardes pióra Hilary’ego St. George’a Sandersa i Johna Palmera z 1927. Scenariusz napisał Ben Hecht, były reporter kryminalny i wojenny „Chicago Daily News”. Przygotowując się do reżyserii, obydwaj odwiedzali kilka nowojorskich szpitali dla umysłowo chorych i oddziały psychiatryczne oraz rozmawiali z personelem. Do głównych ról zaangażowano Ingrid Bergman i Gregory’ego Pecka. Fabuła psychologicznego dreszczowca noir Urzeczona skupiała się na doktorze Anthonym Edwardesie (Peck) obejmującym stanowisko dyrektora kliniki psychiatrycznej. Jego zachowanie wzbudza podejrzenia doktor Petersen (Bergman). Do opracowania sekwencji snu Selznick – na prośbę Hitchcocka – zaangażował Salvadora Dalí. Producent, podobnie jak w przypadku Rebeki, dokonał szeregu zmian na etapie postprodukcyjnym. Premiera Urzeczonej miała miejsce w Astor Theatre. Film spotkał się z mieszanym odbiorem, a Hitchcock określał go jako „kolejną opowieść o pościgu, opakowaną w pseudopsychoanalizę”. Spośród sześciu otrzymanych nominacji do nagrody Akademii Filmowej, Urzeczona zdobyła statuetkę w kategorii za najlepszą muzykę (Miklós Rózsa). Hitchcock trzeci raz przegrał rywalizację o miano najlepszego reżysera, a Oscara otrzymał Billy Wilder za film Stracony weekend. Zakończywszy zdjęcia, powrócił do Anglii, by wspólnie z Bernsteinem ponownie porozmawiać o możliwości współpracy. Po sukcesie kasowym Urzeczonej, Selznick przystąpił do realizacji kolejnego filmu. Z uwagi na długotrwałe prace przy scenariuszu, nad którym Hitchcock pracował z Hechtem, producent odsprzedał prawa RKO. W głównych rolach wystąpili Cary Grant, Ingrid Bergman i Claude Rains. Fabuła dreszczowca psychologiczno-szpiegowskiego Osławiona skupiała się na Alicii Huberman (Bergman), córce byłego agenta wywiadu, która na zlecenie amerykańskiego agenta T.R. Devlina (Grant), udaje się do Brazylii w celu infiltracji organizacji zbiegłych nazistów z czasów II wojny światowej. W trakcie prac nad filmem, Hitchcock kładł nacisk na zbliżenia kamery na twarze głównych bohaterów. Osławiona była pierwszym filmem reżysera w Stanach Zjednoczonych, nad którym miał on całkowitą kontrolę podczas postprodukcji. Krytycy docenili film, a jeden z recenzentów „The New Yorkera” twierdził, że jest to „znakomity przykład tego, czego może dokonać Alfred Hitchcock, jeśli da mu się wolną rękę”. Do współpracy z Selznickiem powrócił przy okazji realizacji kryminalnego dramatu sądowego Akt oskarżenia. Hitchcock podjął się reżyserii, głównie z uwagi na młodzieńczą fascynację sprawami sądowymi. Po kilku interwencjach Selznick został głównym autorem scenariusza i zatrudnił Alidę Valli. Coraz większa ingerencja producenta w film niepokoiła Hitchcocka. W roli młodego londyńskiego adwokata wystąpił Gregory Peck, który – podobnie jak i Valli – nie otrzymał od reżysera żadnych instrukcji dotyczących gry. Nieustające konflikty z Selznickiem wywoływały u Hitchcocka hipochondrię. Koszty produkcji wyniosły ponad 4 miliony dolarów, co było drugim najdroższym filmem w karierze reżysera. W momencie premiery Akt oskarżenia okazał się rozczarowaniem; jeden z krytyków „The New York Timesa” pisał, że był to „marny przykład statycznego przedstawienia”. Złe relacje i rozbieżności w wielu kwestiach zakończyły współpracę Hitchcocka z Selznickiem. Transatlantic Pictures Pierwszym filmem wyprodukowanym dla nowo powstałego studia reżysera i Bernsteina Transatlantic Pictures był kryminał psychologiczny z elementami dreszczowca Sznur z 1948, bazujący na sztuce pióra Patricka Hamiltona z 1929. Inspiracją do jego realizacji była historia morderstwa dokonanego przez Leopolda i Loeba w 1924. Hitchcock postanowił sfilmować całość w nieprzerwanych 10-minutowych sekwencjach, dając kamerze możliwość swobodnego przemieszczania się po planie zdjęciowym – elementy scenografii i meble znajdowały się na kółkach. Sznur był pierwszym filmem Hitchcocka nagranym w technicolorze. W głównej roli nauczyciela Ruperta Cadella, zwolennika poglądów filozofii Nietzschego, wystąpił James Stewart. Fabuła filmu opowiadała o dwóch współlokatorach Brandonie (John Dall) i Phillipie (Farley Granger), którzy przy użyciu tytułowego sznura mordują swojego kolegę (Dick Hogan). Według Hitchcocka długie sekwencje – po których aktorzy stawali się coraz bardziej spięci – przyczyniały się do potęgowania atmosfery napięcia i niepokoju, która stanowiła integralną część filmu. W późniejszych latach zweryfikował swoją opinię, uznając, że „był to zupełny nonsens, gdyż gwoli wizualnej narracji wziąłem rozbrat z moją własną tezą o wadze montażu”. Sznur okazał się porażką finansową. W 1948 Hitchcock zrealizował melodramat kostiumowy Pod znakiem Koziorożca z Ingrid Bergman i Josephem Cottenem w rolach głównych. Reżyser ponownie zdecydował się filmować długie sekwencje, co nie podobało się Bergman. Z tego względu na planie dochodziło do częstej wymiany zdań między Hitchcockiem a odtwórczynią głównej roli żeńskiej. Realizacja filmu była problematyczna; pracownicy Elstree Studios przed rozpoczęciem zdjęć zastrajkowali, a dialogi, z uwagi na duży hałas, dogrywano w późniejszym czasie bez obecności kamery. Pod znakiem Koziorożca zebrał negatywne recenzje. „The Guardian” krytykował „nieznośną dłużyznę poszczególnych scen”, podczas gdy „The Hollywood Reporter” opisywał reżyserię Hitchcocka jako „niezdarną, oczywistą, a często po prostu głupią”. Współpraca z Warner Bros. Na początku 1949 Hitchcock nawiązał współpracę z Jackiem L. Warnerem, prezesem wytwórni Warner Bros., podpisując umowę na realizację czterech filmów w ciągu sześciu i pół roku. Otrzymał honorarium w wysokości miliona dolarów i swobodę działania. Przystępując do reżyserii kryminalnego dreszczowca noir Trema, mając złe doświadczenia z ostatnich dwóch produkcji, zrezygnował z długich sekwencji i nagrywania w kolorze. Zdjęcia realizowano w Londynie. Obsadę uzupełnili Jane Wyman, Marlene Dietrich, Michael Wilding, Alastair Sim, Sybil Thorndike, Miles Malleson i Joyce Grenfell. Film zebrał mieszane opinie. Zarzucano mu brak równego tempa i nadmierną teatralność. Wiosną 1950, przeczytawszy powieść Znajomi z pociągu pióra Patricii Highsmith, Hitchcock, będąc pod wrażeniem dwoistości głównych bohaterów, polecił swemu agentowi odkupienie praw autorskich. Do napisania scenariusza zatrudnił Raymonda Chandlera, jednak z uwagi na szereg konfliktów, pisarz we wrześniu opuścił projekt, uważając go za „strasznie durną historię”. Nową wersję synopsisu opracowała Czenzi Ormonde, współpracowniczka Hechta. Fabuła psychologicznego dreszczowca noir Nieznajomi z pociągu skupiała się na dwóch mężczyznach (Farley Granger i Robert Walker) jadących pociągiem, postanawiających zamienić się morderstwami. Recenzenci podkreślali mroczny nastrój filmu, w którym podstawową rolę odegrały ujęcia światłocienia, oddając tym samym atmosferę niepokoju i winy. Prasa nazywała Hitchcocka „mistrzem suspensu”. W lutym 1952, razem z Reville, przystąpił do opracowywania szkicu scenariusza do psychologicznego kryminału noir Wyznaję. Na miejsce realizacji wybrano Quebec, a do głównych ról zostali zaangażowani Montgomery Clift, Anne Baxter i Karl Malden. Współpraca Hitchcocka z Cliftem nie układała się najlepiej z uwagi na zaawansowany alkoholizm aktora. Reżyser wspominał, że „praca z Montgomerym Cliftem okazała się trudna, ponieważ jest to aktor metodyczny, a zarazem neurotyczny”. Fabuła filmu przedstawiała historię katolickiego księdza Michaela Williama Logana (Clift), który z uwagi na tajemnicę spowiedzi nie może wyjawić tożsamości zabójcy, wskutek czego sam zostaje oskarżony o morderstwo. Część aktorów – w tym Malden – żaliła się na brak jakichkolwiek wskazówek ze strony Hitchcocka dotyczących gry. Wyznaję było jednym z nielicznych filmów reżysera, w którym zabrakło elementów komediowych, stanowiących zrównoważenie narastającego napięcia, co Hitchcock w późniejszych latach uważał za błąd, twierdząc, że filmowi brakowało „humoru i finezji”. W 1953 Bernstein wycofał się z produkcji filmów, co oznaczało zakończenie działalności przez Transatlantic, które było zadłużone, a wspólnicy Hitchcocka nie chcieli pracować pod presją. Szczyt kariery (1954–1964) Współpraca z Paramount Pictures Rozczarowany przyjęciem Wyznaję, Hitchcock przystąpił do ekranizacji sztuki Dial M for Murder Fredericka Knotta, z powodzeniem wystawianej na West Endzie i Broadwayu. Fabuła kryminału M jak morderstwo przedstawiała losy byłego tenisisty (Ray Milland), który szantażuje drobnego przestępcę, by ten zamordował jego żonę (Grace Kelly). Sprawy komplikują się, gdy kobieta w obronie własnej zabija niedoszłego przestępcę. W trakcie realizacji studio Warner Bros. korzystało z najnowocześniejszych dostępnych technik filmowania, w tym z 3D. Nie podobało się ono reżyserowi, który uważał je za „przelotną modę”. Hitchcock korzystał z nowatorskiej techniki rzadko, zostawiając ją do momentów największego napięcia (scena chwytania nożyczek przez atakowaną kobietę). Film cieszył się uznaniem wśród publiczności, a Kelly stała się gwiazdą sezonu. Ze względu na ograniczony budżet, uniemożliwiający dobór odpowiedniej ekipy, reżyser coraz otwarciej wyrażał swoje niezadowolenie ze współpracy z Warner Bros. Przed przystąpieniem do realizacji M jak morderstwo, podpisał kontrakt z Paramountem na dziewięć filmów. Pierwszym z nich był dreszczowiec psychologiczny Okno na podwórze, który przedstawiał historię fotografa L.B. „Jeffa” Jefferiesona (Stewart). Mężczyzna z powodu złamanej nogi przygląda się przez lornetkę życiu w mieszkaniach leżących naprzeciwko. Wkrótce dochodzi do wniosku, że w jednym z nich popełniono zbrodnię. Scenariusz filmu przygotował autor sztuk radiowych John Michael Hayes. Stewartowi w głównej roli kobiecej partnerowała Kelly, którą Hitchcock traktował ze szczególną uwagą. Komfortowe warunki pracy pozwoliły na przywrócenie reżyserowi dawnej energii i entuzjazmu. Okno na podwórze otrzymało przychylne recenzje, w których zostało opisane jako „niezwykle wciągający film”. Hitchcocka po raz czwarty wyróżniono nominacją do nagrody Akademii Filmowej, jednak przegrał on rywalizację z Elią Kazanem, laureatem za film Na nabrzeżach. W ciągu dwóch lat, Okno na podwórze uzyskało w box offisie przychód rzędu 10 milionów dolarów. Z początkiem 1954 reżyser przystąpił do realizacji dreszczowca romantycznego Złodziej w hotelu z Carym Grantem i Grace Kelly. Film opowiadał o zręcznym włamywaczu (Grant), słynącym niegdyś ze wspinaczki po fasadach domów, żyjącym na francuskiej Riwierze, który postanawia wrócić do kryminalnej przeszłości, by zdemaskować kopiującego jego metody złodzieja. Mając pozytywne wspomnienia ze współpracy z Haysem, Hitchcock ponownie zatrudnił go do napisania scenariusza. Film realizowano w wersji panoramicznej, korzystając z nowatorskiej technologii VistaVision. Opinie o Złodzieju w hotelu były w większości podzielone – część krytyków podkreślała komediowy zmysł Granta i seksapil Kelly – natomiast chętnie był oglądany przez publiczność. Zdobył on nagrodę Akademii Filmowej w kategorii za najlepsze zdjęcia (Robert Burks). Będąc pod wrażeniem powieści The Trouble with Harry Jacka Trevora Story’ego z 1949 Hitchcock wyraził chęć jej realizacji. Fabuła czarnej komedii Kłopoty z Harrym przedstawiała historię Harry’ego – zwłok, które co chwila są wykopywane przez sąsiadów, poczuwających się do odpowiedzialności za jego śmierć. Zdjęcia realizowano w stanie Vermont w Nowej Anglii, które odgrywało rolę angielskiej wioski. Film cieszył się powodzeniem we Francji, lecz w Stanach Zjednoczonych odnotował rozczarowujący wynik, gdzie publiczność odczuwała dezorientację i znudzenie. Według reżysera wpływ na to miał brytyjski charakter filmu i słaba promocja ze strony wytwórni. Alfred Hitchcock przedstawia (1955–1962) Zakończywszy zdjęcia do Kłopotów z Harrym, Hitchcock udał się wraz z rodziną na bożonarodzeniowy wypoczynek do Sankt Moritz. Przed powrotem do Hollywood odbył rozmowy ze swoim agentem Lew Wassermanem – od 1946 pełniącym funkcję przewodniczącego MCA Inc., który zasugerował mu współpracę z telewizją. Mimo początkowej niepewności, reżyser zgodził się. Do jego obowiązków należało nadzorowanie scenariusza i produkcji, a także krótki występ na początku i na końcu każdego z odcinków, za który pobierał honorarium w wysokości 125 tys. lub 129 tys. dolarów. Serial kryminalny Alfred Hitchcock przedstawia zadebiutował 2 października 1955 i okazał się dużym sukcesem, także finansowym. Zapewnił Hitchcockowi ogólnokrajową rozpoznawalność. Był emitowany przez siedem lat. W tym czasie wykorzystano w nim 335 opowieści kryminalnych. Kolejnym filmem był remake Człowieka, który wiedział za dużo z 1934. Zdjęcia realizowano m.in. w Marrakeszu, a w głównych rolach wystąpili James Stewart i Doris Day. Filmowanie było utrudnione z uwagi na odbywający się ówcześnie ramadan. Nowa wersja znacząco różniła się od pierwowzoru. „Pierwsza wersja była dziełem utalentowanego amatora, drugą zrobił profesjonalista” – argumentował Hitchcock. Day, będąc niezadowoloną z braku jakichkolwiek uwag ze strony reżysera, groziła opuszczeniem projektu. Człowiek, który wiedział za dużo okazał się sukcesem komercyjnym. Tydzień po premierze był najbardziej dochodowym filmem roku. Zainspirowany autentyczną historią opisaną w książce The True Story of Christopher Emmanuel Balestrero Maxwella Andersona, Hitchcock przystąpił do realizacji kryminalnego dokumentu noir Niewłaściwy człowiek. Fabuła opowiadała o mężczyźnie niesłusznie oskarżonym o bycie złodziejem – w związku z czym zostaje on aresztowany i postawiony przed sądem. By w pełni oddać charakter dokumentu, reżyser zrezygnował z technicoloru i rozbudowanej scenografii na rzecz czarno-białego realizmu nowojorskich ulic i starannie przemyślanej akcji, wzorując się m.in. na neorealizmie włoskim. Do głównych ról zaangażował Henry’ego Fondę i Verę Miles. W ocenie Ackroyda film dawał wyraz predylekcjom Hitchcocka, do których należały błędne utożsamienie, niesłuszne uwięzienie, a także elementy graficzne takie jak cienie, kraty i labirynt korytarzy. Po krótkim odpoczynku, latem 1956 reżyser przygotowywał się do kolejnej produkcji, poszukując nowych pomysłów. Podstawę scenariusza do dreszczowca psychologicznego Zawrót głowy stanowiła powieść The Living and the Dead duetu pisarskiego Boileau-Narcejac. W rolach głównych wystąpili James Stewart i Kim Novak. Zdjęcia realizowano na terenie San Francisco. Hitchcock wykorzystał na planie wiele eksperymentów wizualnych, w tym obrót kamery o 360 stopni i dolly zoom. Kolisty ruch kamery eksponował użycie w filmie elementów spiralnych. Fabuła przedstawiała losy emerytowanego detektywa (Stewart) cierpiącego na akrofobię, który ratuje przed samobójstwem żonę przyjaciela (Novak). Uświadamia sobie, że jest ona obiektem jego obsesyjnego pożądania. Film w momencie premiery zyskał mieszane recenzje, a publiczność uznała, że jest nazbyt dziwny, niejasny i długi. Podpisawszy kontrakt ze studiem Metro-Goldwyn-Mayer na realizację jednego filmu, Hitchcock wraz z Ernestem Lehmanem przystąpił do pracy nad dreszczowcem sensacyjno-szpiegowskim Północ, północny zachód, opowiadającym historię niewinnie ściganego kierownika agencji reklamowej Rogera O. Thornhilla (Grant) przez grupę szpiegów, omyłkowo biorących go za osobę z kręgu agencji rządowej. W roli głównej wystąpił Grant, a partnerowała mu Eva Marie Saint. Kierownictwo studia uznało, że finalna wersja filmu, trwająca 136 minut, jest za długa, dlatego polecono jej skrócenie. Hitchcock odmówił, mając świadomość, że kontrakt gwarantował mu całkowitą samodzielność nad ostatecznym kształtem projektu. Podczas premiery w Radio City Music Hall film przyjęto zbiorową owacją na stojąco i oklaskami, a krytycy podkreślali, że po ryzykownych eksperymentach związanych z Zawrotem głowy, reżyser powrócił do zabawiania publiczności ekstrawaganckimi dreszczowcami. Współpraca z Universal Pictures Poszukując materiału na nowy film, Hitchcock przeglądał sztuki, powieści, opowiadania i reportaże. Przychylna recenzja powieści Psychoza Roberta Blocha spowodowała, że reżyser przeczytał ją w ciągu dwóch dni i wyraził chęć jej ekranizacji. Jak wspominał, przekonała go do tego „nagłość morderstwa pod prysznicem”. W stosunku do poprzednich produkcji, zrezygnował z nagrywania w kolorze, atrakcyjnych plenerów i znanych aktorów. Fabuła filmu, w którym psychopatyczny chłopak przebiera się za swoją zmarłą matkę, by móc zabijać ofiary, nie spodobała się przedstawicielom Paramountu. W konsekwencji wytwórnia zajęła się jedynie dystrybucją filmu, a koszty całej produkcji pokrył Hitchcock. Zdjęcia realizowano w studiach należących do Universal Pictures, z którym to reżyser związał się umową. Do realizacji zatrudnił ekipę telewizyjną, chcąc ukończyć prace nad filmem możliwie jak najszybciej oraz jak najtańszym kosztem. W roli Normana Batesa wystąpił Anthony Perkins. Za namową scenarzysty Josepha Stefano do głównej roli żeńskiej zaangażowano Janet Leigh, posiadającej status gwiazdy. Aby maksymalnie spotęgować zainteresowanie projektem, Hitchcock do samego końca skrupulatnie utrzymywał w tajemnicy wszelkie informacje na temat filmu. W trakcie realizacji ograniczał się do trzech lub czterech ujęć, chcąc zachować efekt pierwszego wrażenia. Do historii filmu przeszła scena morderstwa pod prysznicem, której Hitchcock poświęcał dużo uwagi. Na jej temat powstał szereg prac analitycznych. W momencie premiery Psychoza wzbudzała wiele emocji wśród krytyków i widzów; niektórzy określali ją mianem niebezpiecznego filmu. Była najczęściej komentowaną i opisywaną produkcją kinową roku, a także najbardziej dochodowym projektem w całej karierze Hitchcocka, przynosząc mu 15 milionów dolarów zysku. Chociaż krytycy początkowo chłodno oceniali Psychozę, to jej sukces komercyjny spowodował, że weryfikowali oni swoje recenzje, porównując dzieło Hitchcocka do M – Mordercy Langa czy Widma (1955, reż. Henri-Georges Clouzot). Reżyser z dystansem podchodził do filmu, określając go „średnio ambitnym ćwiczeniem w opowieści gotyckiej”. Krótko po premierze Psychoza zyskała miano filmu kultowego. Była nominowana również w czterech kategoriach do nagrody Akademii Filmowej. Hitchcock po raz piąty (i ostatni) w karierze przegrał rywalizację w kategorii za najlepszą reżyserię. Statuetkę otrzymał Billy Wilder za komedię romantyczną Garsoniera. Sukces filmu sprawił, że Hitchcock czuł się zdezorientowany. Drugą połowę roku spędził podróżując z żoną po świecie. Powróciwszy do Stanów Zjednoczonych rozważał realizację kilku projektów, w tym francuskiej sztuki Piège pour un homme seul i ekranizację powieści Village of Stars. Bezpośrednim bodźcem do sfilmowania dreszczowca psychologicznego Ptaki było zdarzenie z sierpnia 1961, gdy ptaki zaatakowały miasto Capitola w stanie Kalifornia, wywołując panikę wśród tamtejszych mieszkańców. W głównej roli żeńskiej wystąpiła Tippi Hedren, którą Hitchcock zauważył w reklamie napoju dietetycznego. Z uwagi na swój lęk przed ptakami, reżyser nie brał udziału w scenach, gdzie były one obecne. Pojawiał się, gdy wymagano zmiany oświetlenia. Nowojorska premiera Ptaków odbyła się 9 marca. Choć reżyser wiązał z odbiorem filmu duże nadzieje, Ptaki spotkały się z mieszanym przyjęciem krytyków i publiczności. Filmowi zarzucano m.in. brak rozstrzygającego zakończenia. Krytykowano także rolę Hedren. W późniejszym czasie Hitchcock przyznawał, że film miał za „mało historii, za wiele ptaków”. Dopiero po latach zyskał on miano klasyka i stanowił pewien wzorzec dla późniejszych produkcji z gatunku filmu katastroficznego. W 1961 reżyser zaangażował się w reklamę na amerykańskim rynku księgarskim powieści Marnie pióra Winstona Grahama, która przypadła mu do gustu. Po nabyciu praw do ekranizacji, w głównej roli zamierzał obsadzić Grace Kelly, jednak aktorka, ze względu na pełnienie funkcji księżnej Monako, odmówiła, co było dużym rozczarowaniem dla Hitchcocka. Ostatecznie po raz drugi zatrudnił Hedren, której partnerował Sean Connery, ówczesny odtwórca roli Jamesa Bonda. Fabuła dreszczowca psychologicznego Marnie opowiadała o kleptomance Margaret „Marnie” Edgar (Hedren), która pod przymusem wychodzi za mąż za Marka Rutlanda (Connery). Mężczyzna, odkrywszy przestępcze skłonności małżonki, zaczyna ją szantażować. Reżyser, podobnie jak w przypadku poprzednich produkcji, dbał o każdy detal. Zdjęcia plenerowe realizowano w studiu, co miało obniżyć koszty produkcji. W trakcie nagrań pomiędzy Hitchcockiem a Hedren wielokrotnie dochodziło do spięć; aktorka podczas jednej z kłótni miała go nazwać „grubą świnią”, co spowodowało, że od tej pory zachowywali do siebie dystans i porozumiewali się jedynie przez osoby trzecie. Po niezadowalającym odbiorze Ptaków reżyser liczył, że bardziej wymagający krytycy będą pod wrażeniem opowieści o dramacie psychologicznym i seksualnym, lecz tak się nie stało. Jeden z nich pisał za pośrednictwem „The New York Timesa”: „Mam dziwne podejrzenie, że pan Hitchcock bierze siebie nazbyt poważnie, co może być efektem słuchania przesadnie ezoterycznych wielbicieli”. Za nieprzychylne opinie oraz klęskę komercyjną filmu reżyser obwiniał Hedren. Niepowodzenie Marnie sprawiło, że był to ostatni film psychologiczny w dorobku reżysera. Wytwórnia zaczęła naciskać na Hitchcocka, by pozostał w konwencji grozy i napięcia. Schyłek kariery (1966–1976) Globalny sukces produkcji o przygodach Jamesa Bonda sprawił, że reżyser podjął decyzję o realizacji filmu szpiegowskiego. Podstawową ideą powstania Rozdartej kurtyny była historia ucieczki Donalda Macleana i Guya Burgessa do Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich w 1951. Do głównych ról studio Universal zaangażowało Paula Newmana i Julie Andrews. Wiele problemów sprawiał scenariusz; Hitchcock rozpoczął realizację, nim został on ukończony. W trakcie zdjęć reżyser stracił zapał do filmu, wyrażając niezadowolenie z gry oraz wysokich zarobków Andrews i Newmana. Fabuła opowiadała o naukowcu, który w rzeczywistości okazuje się być podwójnym agentem pracującym głównie dla Amerykanów, aby wykraść tajne projekty Wschodnim Niemcom. „The New York Times” pisał, że w porównaniu z takimi obrazami jak Pozdrowienia z Rosji (1963) i Operacja Piorun (1965, oba w reż. Terence’a Younga) film Alfreda Hitchcocka wydaje się „tak nowatorski i sensacyjny jak włóczkowy szalik babci”. Mieszane recenzje powodowały coraz większe rozczarowanie reżysera. Po wakacjach spędzonych w Sankt Moritz Hitchcock zaczął coraz intensywniej rozmyślać nad przypadkami brytyjskich morderców, m.in. Neville’a Heatha, który w 1946 brutalnie zabił dwie kobiety. O pomoc w napisaniu scenariusza zwrócił się do Benna Levy’ego, współautora historii do Szantażu z 1929. Fabuła Kalejdoskopowego szału miała traktować o psychopatycznym mordercy, homoseksualiście, starającym się zagonić w swoją sieć policjantkę. Kierownictwo Universalu, z uwagi na kontrowersyjny scenariusz i postać głównego bohatera, nie zgodziło się na realizację. Reżyser odłożył planowany projekt na półkę. Latem 1968 przedstawiciele studia zaproponowali film na podstawie powieści Leona Urisa. Hitchcock początkowo podchodził do tego pomysłu entuzjastycznie, lecz wkrótce popadł w konflikt z autorem. Fabuła dreszczowca szpiegowskiego Topaz koncentrowała się na agencie francuskich służb specjalnych, który za pośrednictwem swoich kontaktów na Kubie dowiaduje się, że Sowieci instalują tam pociski rakietowe. Realizacja filmu była problematyczna; zatrudnieni duńscy, francuscy oraz niemieccy aktorzy nie rozumieli czarnego humoru i seksualnych aluzji reżysera, który zaczął wykazywać się obojętnością; zdarzało mu się przysypiać na planie. Jak przyznawał: „kręcenie Topazu to było jedno wielkie nieszczęście”. Pauline Kael pisała na łamach tygodnika „The New Yorker”: „Najbardziej konsternujące w Topazie jest to, że jak się zdaje, Hitchcockowi niczego już się nie chce i stracił wyczucie”. Szukając nowych inspiracji chodził do teatru, oglądał filmy i czytał. Otrzymawszy powieść Goodbye Piccadilly, Farewell Leicester Square opowiadającej o maniakalnym zabójcy impotencie, napadającym na kobiety w centralnym Londynie, Hitchcock wyraził chęć sfilmowania historii, która łudząco przypominała mu fabułę Kalejdoskopowego szału. Ze względu na okrojony budżet był zmuszony do rezygnacji z kręcenia „z ręki” i naturalnego oświetlenia. Scenariusz napisał Anthony Shaffer, a zdjęcia realizowano w angielskiej stolicy i w Pinewood Studios. W głównej roli niewinnie oskarżonego mężczyzny szukającego zemsty na rzeczywistym mordercy wystąpił Jon Finch. Premiera dreszczowca kryminalnego Szał miała miejsce na 25. MFF w Cannes, gdzie reżyserowi zgotowano owacje na stojąco. Szał był największym sukcesem filmowca od czasu Psychozy; „The New York Times” pisał: „Hitchcock w olśniewającej formie”, podczas gdy „Time” przyznawał, że „Hitchcock jest nadal mistrzem”. Krytycy uznali Szał za arcydzieło późnego okresu kariery reżysera. Latem 1973 Hitchcock zdecydował się na ekranizację powieści The Rainbird Pattern autorstwa Victora Canninga. Do projektu zaprosił scenarzystę Ernesta Lehmana, z którym miał wiele rozbieżnych wizji dotyczących produkcji. Studio sugerowało zatrudnienie do głównych ról Jacka Nicholsona i Lizę Minnelli, lecz reżyser odmówił z uwagi na zbyt wysokie gaże dla aktorów. W ich miejsca zaangażował Bruce’a Derna i Barbarę Harris. W trakcie realizacji odczuwał coraz większe zmęczenie. Miał problem z długim staniem z powodu doskwierającego artretyzmu. Często poganiał wszystkich, aby jak najszybciej skończono zdjęcia. Etap postprodukcji pozostawił swoim zastępcom. Intryga rodzinna, będąca mieszanką czarnej komedii i dreszczowca, został przyjęta z mieszanymi opiniami po premierze w marcu 1976. Frank Rich w recenzji dla „New York Posta” przyznawał: „Jak wielu współczesnych malarzy [takich jak (Paul) Klee czy (Wassily) Kandinsky], także wielkich reżyserów filmowych z wiekiem zaczynają coraz bardziej intrygować abstrakcyjne możliwości związane z ich stylem”. Ostatnie lata i śmierć W ostatnich latach życia Hitchcock zmagał się z artretyzmem, który powodował, że miał trudności z porannym wstawaniem. Przyjmował zastrzyki z kortyzonu. Zaczął także lekko głuchnąć. Mimo to codziennie jeździł do biura. Hume Cronyn przyznawał, że w ostatnich latach reżyser stawał się „coraz smutniejszy i coraz bardziej samotny”. Z uwagi na ciągłe zainteresowanie jego twórczością, wyrażał chęć pracy. Nosił się z zamiarem ekranizacji powieści Ronalda Kirkbride’a The Short Night z 1968 opowiadającej o podwójnym agencie, który ucieka z więzienia Wormwood Scrubs. Wykupił również prawa do sfilmowania utworu Seana Borkue’a The Springing of George Blake (1970). Jesienią 1978 poślizgnął się na dywaniku w łazience. Od tamtej pory poruszał się o lasce. Coraz częściej płakał w otoczeniu znajomych. Z uwagi na problemy zdrowotne i twórczą niemoc nadużywał alkoholu. Wiosną 1979 David Freeman przygotował scenariusz do realizacji The Short Night, jednak Hitchcock ogłosił, że nie zrobi więcej żadnego filmu. 7 marca został uhonorowany przez American Film Institute AFI Life Achievement Award. Nie był zachwycony ceremonią, uważając, że ma wszelkie cechy kosztownego pogrzebu. Nadwaga i problemy z chodzeniem powodowały, że miał trudności z dojściem do stołu. Podczas uroczystej przemowy podziękował swojej żonie i córce, podkreślając, że zawsze go motywowały, pomagały i zachęcały. Wśród wielu zaproszonych gości byli m.in. Cary Grant, Ingrid Bergman, Sean Connery i Vera Miles. W maju zamknął biuro i przedsiębiorstwo. Ostatnie miesiące życia spędził w swoim domu w Bel Air, leżąc w łóżku. Nie wykazywał zainteresowania otaczającym go światem, nie chciał pić ani jeść. Nielicznych gości przyjmował z dużym chłodem i wrogością. Pokrzykiwał też na lekarzy. Zmarł o dziewiątej siedemnaście 29 kwietnia 1980 z powodu niewydolności nerek. Uroczystości pogrzebowe, którym przewodniczył ojciec Thomas Sullivan, odbyły się 30 kwietnia w kościele pod wezwaniem Dobrego Pasterza w Beverly Hills. Mowę pogrzebową wygłosił agent Lew Wasserman. Wśród sześciuset osób przybyłych na uroczystość obecni byli m.in. Alma Reville (na wózku inwalidzkim), François Truffaut, Janet Leigh, Karl Malden, Louis Jourdan, Mel Brooks i Tippi Hedren. Zwłoki Hitchcocka poddano kremacji. 10 maja jego prochy rozsypano nad Pacyfikiem. Majątek reżysera, szacowany na kwotę 20 milionów dolarów, trafił do żony, córki i trzech wnuczek. Życie prywatne Małżeństwo i rodzina Alfred Hitchcock swoją przyszłą żonę Almę Reville poznał w Famous Players-Lasky na początku lat 20. Reville w wieku 16 lat zaczęła pracę w dziale montażu w Twickenham Studios, gdzie szybko awansowała na stanowisko kierownika planu i drugiego reżysera. Mieszkała z rodzicami nieopodal studia. Od 1923 regularnie współpracowała z Hitchcockiem przy produkcjach filmowych. Reżyser oświadczył się jej w wigilię 1925 w trakcie rejsu powrotnego z Niemiec do Anglii, gdzie wspólnie pracowali nad filmem Orzeł z gór (1927). 2 grudnia 1926 pobrali się w obrządku rzymskokatolickim w Brompton Oratory w dzielnicy Knightsbridge, a ceremonii przewodniczył wielebny J.J. Bevan. Na miesiąc miodowy udali się w podróż do Paryża, nad jezioro Lago di Como i Badrutt’s Palace Hotel w Sankt Moritz w Szwajcarii, do którego starali się wracać przy każdej okazji rocznicy ślubu. W jednym z artykułów prasowych Hitchcock wspominał, że „[Reville] ma żywą, baczną osobowość, pogoda nigdy nie ustępuje z jej twarzy, a usta otwiera tylko wtedy, kiedy wielkodusznie może udzielić swej nieocenionej pomocy”. Po ślubie zamieszkali przy Cromwell Road 153 w Londynie, wynajmując dwa najwyższe piętra. Reżyser liczył się z jej zdaniem; Reville pierwsza widziała ukończony film i to do niej należała ostateczna ocena. Byli zgodnym małżeństwem, choć w ocenie ich znajomych, bardziej niż mężem i żoną byli współpracującymi partnerami. Hitchcock najczęściej zwracał się do niej per „madame” lub „księżniczko”, bądź też „dzieciaku”. Jedyna córka Hitchcocków, Patricia „Pat” Alma Hitchcock, przyszła na świat 7 lipca 1928. Po jej narodzinach reżyser zakupił za 2,5 tys. funtów 11-akrową posiadłość Winter’s Grace nieopodal wsi Shamley Green, położoną pięć mil od Guildford, gdzie wraz z rodziną spędzał weekendy. Po przeprowadzce do Stanów Zjednoczonych wczesną wiosną 1939, zamieszkali w apartamencie przy Wilshire Boulevard w Los Angeles, wyposażonym w basen i kort tenisowy, jednak po miesiącu przenieśli się do wynajętego od Carole Lombard dużego domu przy St Cloud Road 609 w Bel Air. Latem 1940 Hitchcock, za kwotę 40 tys. dolarów, nabył letniskową posiadłość Heart O’ the Mountain’ (lub nazywaną też Cornwall Ranch) leżącą w Scotts Valley, na stoku gór Santa Cruz, gdzie Reville w ogrodzie pielęgnowała białe róże. W niedziele wraz z żoną i córką uczęszczał do pobliskiego kościoła pod wezwaniem Dobrego Pasterza. Ulubioną restauracją Hitchcocka była Chasen’s w West Hollywood, w której regularnie, co czwartek, spożywał posiłki. Gdy Lombard zginęła w katastrofie lotniczej w styczniu 1942, Reville znalazła nowy apartament przy Bellagio Road 10957 w Bel Air, w którym Hitchcockowie mieszkali do końca życia. Była to skryta między drzewami, rozległa posiadłość z siedmioma sypialniami i pięcioma łazienkami. Pod koniec lat 50. zakupili dwa psy rasy West Highland white terrier – Geoffreya oraz Stanleya (od ich imion Hitchcock utworzył towarzystwo produkcyjne Geoffrey Stanley Production, odpowiedzialne za rozpowszechnianie filmu Marnie; 1964). Reżyser był także właścicielem domu wakacyjnego nad zatoką Monterey Bay. W wolnych chwilach podróżował z rodziną po Europie i różnych zakątkach świata. 20 kwietnia 1955 otrzymał w sądzie federalnym w Los Angeles amerykańskie obywatelstwo. 20 stycznia 1965 przewodniczył inauguracyjnej gali prezydenta Lyndona B. Johnsona. Osobowość, zainteresowania, przyjaźnie Z natury Hitchcock był osobą lękliwą, skrytą i wstydliwą; początkowo odczuwał dyskomfort z powodu swojej tuszy, lecz w późniejszych latach często wykonywał w towarzystwie przyjaciół taniec brzucha, który był jego stałym dowcipem. Jak wspominał, bał się wszystkiego, zawsze przewidywał najgorsze rozwiązania i przygotowywał się na nie. Truffaut powiedział o nim, że jest „wylęknionym neurotykiem”. Cierpiał m.in. na antropofobię, akrofobię i zawroty głowy. W trakcie opowiadania bądź argumentacji wyraziście gestykulował, posiadał też bogaty zasób aforyzmów i anegdot. Często zasypiał przy stole w obecności gości. Zdaniem aktorów, z którymi pracował, Hitchcocka cechowała bezkonfliktowość, opanowanie oraz spokój. Zyskał opinię reżysera milczącego, który nie rozmawiał i nie instruował aktorów, oczekując od nich jedynie „wykonywania swojego zawodu”. W latach młodości przejawiał nieśmiałość w kontaktach z kobietami. Nigdy nie brał udziału w szkolnych zabawach, podobnie jak i rodzinnych przyjęciach. Przeważnie siedział z boku i obserwował (taką postawę, prowadzącą do podglądactwa, często wykorzystywał w swoich filmach). Biografowie doszukiwali się różnych interpretacji tego stanu rzeczy; od relacji z matką po edukację u jezuitów. Będąc młodzieńcem przejawiał rozbudowane fantazje seksualne i obsesje (w filmach często wykorzystywał motyw gwałtu i zabijania kobiet). Interesowały go intymne szczegóły z życia aktorów, z którymi współpracował. Uchodził za osobę pedantyczną (w szafie posiadał starannie skrojone na miarę i ponumerowane ciemnogranatowe garnitury oraz m.in. identyczne pary bielizny, butów, krawatów i skarpetek). Według Ackroyda „swoje życie organizował jak kampanię militarną”. Był znany z niekonwencjonalnego poczucia humoru (w trakcie realizacji filmu Ptaki w 1962, podarował córce Tippi Hedren obrazek, na którym jej matka spoczywała w trumnie). Reville przyznawała, że „nieustannie urządza ludziom dowcipy w takim stylu, że zaczynam się tego lękać”. Do jego zwyczajów należało tłuczenie filiżanki po śniadaniowej i popołudniowej herbacie. Jak twierdził: „to dobre dla nerwów, rozładowuje napięcia. Znacznie lepsze niż czepianie się aktorów”. W dzieciństwie Hitchcock był ministrantem. Interesował się podróżowaniem, kolekcjonował mapy oraz rozkłady jazdy. W jego sypialni wisiała mapa, na której chorągiewkami zaznaczał zmiany w położeniu statków oceanicznych. Znał na pamięć wszystkie stacje Orient Expressu i kolei transsyberyjskiej. Uczęszczał do doków podziwiać parowce. Do jego największych zamiłowań należało czytanie protokołów z rozpraw sądowych. Często odwiedzał Black Museum Scotland Yardu i siedzibę centralnego sądu kryminalnego Old Bailey. Szczególnie interesowały go procesy morderców, zwłaszcza zabójców kobiet. Regularnie oglądał z rodzicami spektakle wystawiane na West Endzie. Pracując w fabryce u Henleya zorganizował drużynę futbolową i brał udział w rozgrywkach bilardowych. Cenił sztukę niefiguratywną i malarstwo francuskie z początku XX wieku. Kolekcjonował prace takich artystów, jak: Amedeo Modigliani, Chaim Soutine, Georges Rouault, Maurice de Vlaminck, Maurice Utrillo, Paul Klee, Raoul Dufy i Thomas Rowlandson. Od 1954 inwestował w przemysł naftowy i hodowlę bydła. Oglądał także wyścigi konne. Był zapalonym ogrodnikiem. Często występował na amerykańskich uniwersytetach, prowadząc odczyty dla studentów. Przez całe życie unikał prowadzenia negocjacji finansowych, które powodowały stres i napięcia nerwowe. Według biografów Hitchcock nigdy nie był przesadnie towarzyski i nie utrzymywał długotrwałych przyjaźni. Mimo to miał serdeczne relacje z Carym Grantem, Grace Kelly i jej mężem Rainierem III, Ingrid Bergman i Jamesem Stewartem, którzy często gościli u niego w posiadłości w Santa Cruz na uroczystych kolacjach, gdzie częstował ich winem, pochodzącym z prywatnej winnicy. Do wąskiego grona przyjaciół należeli również Hume Cronyn i Jay Presson Allen. Aktorzy, współpracownicy i znajomi zwracali się do niego „Hitch”, co było skrótem od nazwiska. Filmografia Podczas trwającej 60 lat kariery Hitchcock wyreżyserował 53 filmy fabularne, z czego 24 produkcje powstały w Anglii, przed jego przeprowadzką do Stanów Zjednoczonych w 1939. Sześć wyreżyserowanych przez Hitchcocka filmów (Rebeka; 1940, Urzeczona; 1945, Osławiona; 1946, Okno na podwórze; 1954, Północ, północny zachód; 1959 i Psychoza; 1960) było zestawianych w pierwszej dziesiątce podsumowań roku w amerykańskim box offisie. Czternaście produkcji uzyskało przynajmniej jedną nominację do Oscara w dowolnej kategorii, z czego pięć zdobyło co najmniej jedną statuetkę. Dziewiętnaście produkcji reżysera, po uwzględnieniu inflacji, przekroczyło sumę 100 milionów dolarów dochodu z biletów na rynku krajowym. Dziewięć z jego filmów: Rebeka, Cień wątpliwości (1943), Osławiona, Nieznajomi z pociągu (1951), Okno na podwórze, Zawrót głowy (1958), Północ, północny zachód, Psychoza i Ptaki (1963) wpisano do National Film Registry (NFR). Styl filmowy Do głównych inspiracji Hitchcocka należała twórczość poety Edgara Allana Poego, Gilberta Keitha Chestertona, prekursora powieści detektywistycznej Wilkiego Collinsa i praca reżyserska Friedricha Wilhelma Murnaua. Istotny wpływ na angielskiego reżysera miała również kinematografia niemiecka z okresu 1924/1925. Od tamtejszych filmowców i techników Hitchcock uczył się tworzenia napięcia wewnątrz pojedynczej sekwencji, elementów tworzenia silnych wrażeń w ramach obrazu, dynamicznych relacji między światłem a cieniem oraz związku bohaterów z dekoracjami. W pierwszych latach twórczości Hitchcock wypracował charakterystyczne elementy, powielane przy okazji późniejszych produkcji. W epoce kina niemego, powracał do czasów dzieciństwa, przedstawiając ulice Londynu ożywione music-hallami, pubami i ulicznymi straganami. Wykorzystywał elementy wiktoriańskiego melodramatu połączone z technikami ekspresjonistycznymi. Częstym motywem jego produkcji było powiązanie komedii z napięciem oraz stawianie widza w roli podglądacza. Przed przystąpieniem do realizacji Hitchcock starannie opracowywał scenorys, szkicując ustawienia postaci, ich działania, a także pozycję kamery. Kluczową rolę w jego filmach odgrywał kontrast blasku i cienia; wizualizując postacie i przedmioty, sam stawał za kamerą, która stanowiła dla niego centralny punkt obrazu. Od czasów filmu Człowiek, który wiedział za dużo (1934), szczególny nacisk kładł na połączenie dreszczowca z komedią, napięcia z pantomimą oraz wyrafinowanego realizmu z przesadną teatralnością (podobne próby czynił wcześniej realizując Na równi pochyłej; 1927 czy Bogatych i dziwnych; 1931). Efekty te dały początek typowego „hitchcockowskiego dreszczowca”. W swoich filmach, zwłaszcza przy realizacji obrazu Osławiona (1946), szczególny nacisk kładł na płynny ruch kamery, skupiając się na twarzach aktorów – w zbliżeniach lub półzbliżeniach – starając się ukazać ich emocje oraz stan psychiczny. Był zdania, że „film rozpoczyna się od twarzy aktora. To jej rysy będą prowadzić wzrok widza, a przemyślana organizacja tych owalnych kształtów w prostokącie sceny jest prawdziwym egzaminem dla reżysera”. Poprzez nagrywanie długich 10-minutowych sekwencji w filmach Sznur (1948) i Pod znakiem Koziorożca (1949), postawił na teatralną narrację oraz wzmocnienie wrażenia formalizmu. Z kolei w Nieznajomych z pociągu (1951) główny motyw odgrywa dwoistość ludzkiej natury – co zawsze fascynowało reżysera – dlatego też, w wielu jego filmach, dublety, dualność czy dychotomia, stanowiły podstawę charakteru bohatera. „Stworzył świat pełen cieni, sylwetek i mroku; stał się prawdziwym mistrzem filmowego światłocienia, który tak dobrze pozwala oddać atmosferę winy i niepokoju” – pisał Ackroyd. Jean-Luc Godard uważał Hitchcocka za „największego w XX wieku kreatora form”. Jego lękliwa natura oraz różne fobie miały bezpośredni wpływ na charakter filmów, które nasycał przerażeniem i w których trwoga stawała się niezbywalnym aspektem codziennego życia. Często wykorzystywał w swych produkcjach wątki osobiste – m.in. jedna z bohaterek Cienia wątpliwości (1943, grana przez Patricię Collinge) nosi imię Emma, podobnie jak matka Hitchcocka, która zmarła w trakcie realizacji filmu. W Oknie na podwórze (1954) istotną rolę odgrywa obserwacja, co przypomina zamiłowanie reżysera do wszelkich erotycznych plotek i insynuacji. Przez całą karierę nie przepadał za nagrywaniem w plenerze, wolał korzystać ze scenografii, choć według McGilligana Hitchcock lubił pracę w plenerze, dającą mu możliwość poznawania nowych miejsc, do których później podróżował. Hitchcock zasłynął uwagą, że „aktorzy to bydło”, wygłoszoną podczas prac nad filmem Starsza pani znika (1938). Dla reżysera aktorzy byli częścią scenerii filmowej: „Moim zdaniem, aktor filmowy powinien być raczej elastyczny, praktycznie zaś – nie powinien w ogóle nic robić. Powinien zachowywać się spokojnie i naturalnie, co zresztą nie jest takie proste, i godzić się na bycie używanym przez reżysera. Powinien zostawić kamerze troskę o znalezienie najlepszych akcentów i najważniejszych punktów kulminacyjnych”. Spuścizna Alfred Hitchcock uznawany jest za jednego z najwybitniejszych filmowców w historii kinematografii. Camille Paglia przyznała: „Stawiam go na równi z [Pablem] Picassem, [Igorem] Strawinskim, [Jamesem] Joyce’em oraz [Marcelem] Proustem”. John Russell Taylor charakteryzował go jako „najbardziej rozpoznawalną osobę na świecie” i „prostego Anglika z klasy średniej, który akurat był artystycznym geniuszem”. Patrick McGilligan pisał: „Pomijając jego mistrzostwo, filmy, które tworzył, są świadectwem bezustannego dążenia do niezwykłego życia i wyrazem wielkiego ducha tego niskiego, pulchnego chłopca, syna sprzedawcy warzyw, który wyrósł na prawdziwego rycerza filmu”. Z kolei krytyk Roger Ebert uważał, że Hitchcock był „prawdopodobnie najważniejszą postacią pierwszej połowy stulecia filmu”. Cztery z jego filmów: Okno na podwórze (1954), Zawrót głowy (1958), Północ, północny zachód (1959) i Psychoza (1960), dwukrotnie (w 1998 i 2007) sklasyfikowano na liście „stu najlepszych amerykańskich filmów” sporządzonej przez AFI. W 1999 Brytyjski Instytut Filmowy zaliczył dwa obrazy Hitchcocka – 39 kroków (1935) i Starsza pani znika (1938) – do rankingu najwybitniejszych filmów tamtejszej kinematografii XX wieku. W 2002 redakcja amerykańskiego pisma branżowego „MovieMaker” uznała go za „najbardziej wpływowego reżysera w historii”, umieszczając w rankingu wyżej od D.W. Griffitha i Orsona Wellesa. Na podstawie ankiety przeprowadzonej w 2007 przez „The Daily Telegraph”, Hitchcocka uznano za najwybitniejszego brytyjskiego reżysera. Krytyk David Gritten pisał: „Bez wątpienia jest największym filmowcem, który wyłonił się z tych wysp, Hitchcock zrobił więcej niż jakikolwiek reżyser, by ukształtować nowoczesne kino, które bez niego byłoby zupełnie inne”. Gene Adair zwracał uwagę, że mimo upływu kilku dekad od śmierci, twórczość Hitchcocka wciąż wzbudza zainteresowanie wśród współczesnych naukowców i krytyków. „Jeszcze przed śmiercią jego praca była regularnie wykładana na studiach filmowych, a dziś pozostaje prawdopodobnie najbardziej «studiowanym» reżyserem w historii kina” – pisał. Wciąż ukazują się na rynku różne prace wydawane w formie esejów i książek, które analizują niuanse jego filmów z różnych perspektyw. Wielu historyków skupia się na strategiach technicznych, choć znaczna część bada je pod kątem tego, jaki wpływ produkcje reżysera wywarły na kulturę i społeczeństwo anglo-amerykańskie. Podobną opinię wyrażał McGilligan, według którego o Hitchcocku powstało więcej książek niż o jakimkolwiek innym reżyserze filmowym. Jednym z kluczowych pytań stawianych przez krytyków jest stosunek Hitchcocka do kobiet. Niektórzy z nich, opierając się na takich filmach jak Psychoza czy Szał (1972), zwracają uwagę na szokujące akty przemocy wobec kobiet, gdzie mężczyzna przedstawiony jest w postaci osoby małodusznej, a nawet o cechach mizoginistycznych. Wielu współczesnych reżyserów powołuje bądź powoływało się na Hitchcocka jako jedno z głównych źródeł inspiracji. Brian De Palma we wczesnym etapie kariery (Siostry; 1972, Obsesja; 1976, W przebraniu mordercy; 1980), tworzył pod wpływem twórczości Anglika, określając go mianem „pioniera gramatyki kina”. Martin Scorsese i Steven Spielberg wymieniali Hitchcocka jako jedną z kluczowych inspiracji. Graeme Harper, kierownik artystyczny na Uniwersytecie w Portsmouth i Rob Stone, starszy wykładowca na wydziale mediów i komunikacji Uniwersytetu w Swansea, przyznali: „Hitchcock to jeden z największych popularnych surrealistów kina. Jego osobiste zainteresowanie wczesnym surrealizmem, a także fascynacja irracjonalnym, seksualnym pragnieniem i stanem snu, w połączeniu z potężnymi siłami nowoczesności, pomogły ukształtować jego surrealistyczną estetykę”. Według nich reżyser wywarł głęboki wpływ na kierunek współczesnego filmu w odniesieniu do surrealizmu. 8 lutego 1960, za wkład w przemysł filmowy i jego rozwój, Hitchcock otrzymał dwie gwiazdy na Hollywoodzkiej Alei Gwiazd (za dokonania filmowe i telewizyjne), które mieszczą się przy 6506 i 7013 Hollywood Boulevard. Latem 1962 François Truffaut, jeden z głównych przedstawicieli francuskiej Nowej Fali, przeprowadził wywiad-rzekę z reżyserem, w którym poruszył dogłębną analizę wszystkich jego filmów. Zapisy rozmów ukazały się w formie książki. Rok później Hitchcock otrzymał tytuł doktora honoris causa Uniwersytetu Santa Clara. 9 czerwca 1968 Uniwersytet Kalifornijski w Santa Cruz, za „wspaniałe osiągnięcia na polu kinematografii”, również nadał mu tytuł doktora honoris causa. 5 września 1969 został odznaczony francuskim Orderem Sztuki i Literatury w klasie Oficera za „znaczący wkład w sztukę”. 14 stycznia 1971 prezydent Georges Pompidou przyznał mu tytuł Kawalera Orderu Legii Honorowej. W marcu, w londyńskiej Royal Albert Hall, reżyser odebrał z rąk księżniczki Anny honorowe członkostwo w Stowarzyszeniu Sztuki Filmowej i Telewizyjnej. Rok później władze Uniwersytetu Columbia nadały mu doktorat honoris causa w dziedzinie nauk humanistycznych. 31 grudnia 1979 reżyser, z nadania królowej Elżbiety II, otrzymał Order Rycerza Imperium Brytyjskiego. Z uwagi na zły stan zdrowia Hitchcock nie mógł osobiście udać się na ceremonię do Londynu. 3 stycznia 1980, podczas prywatnej uroczystości zorganizowanej w Universal Studios, brytyjski konsul przedstawił mu dokument potwierdzający nadanie tytułu honorowego. Zapytany o to, czemu musiał tak długo czekać, odpowiedział: „Przypuszczam, że to wynik zwykłej opieszałości”. 3 sierpnia 1998 amerykańska poczta (USPS) wydała limitowaną serię 32-centowych znaczków pocztowych z jego podobizną w związku z edycją „Legendy Hollywoodu”. Wiosną i jesienią 1999 – z okazji przypadającej setnej rocznicy urodzin reżysera, nowojorskie Museum of Modern Art (MoMA) zorganizowało wystawę pamiątek po Hitchcocku i projekcję wszystkich jego zachowanych filmów. Rok później dzieła reżysera zaliczono do wielkich obrazów i zorganizowano wystawę „Hitchcock and Art: Fatal Coincidence”, którą otwarto w Musée des Beaux-Arts de Montréal, przed wysłaniem jej do Centre Georges Pompidou. W maju 2012 Hitchcock znalazł się w gronie brytyjskich ikon kulturowych, wybranych przez Petera Blake’a, które pojawiły się w jego nowej wersji najsłynniejszego dzieła – na okładce albumu Sgt. Pepper’s Lonely Hearts Club Band – aby uczcić w ten sposób najważniejsze osobistości kultury brytyjskiej, które autor podziwiał. W czerwcu 2013 Brytyjski Instytut Filmowy (BFI), w hołdzie dla dokonań Hitchcocka, zorganizował program podróżniczy „The Hitchcock 9”, podczas którego prezentowano odrestaurowane wersje wczesnych niemych filmów reżysera. Jedna z jego edycji odbyła się w Harvey Theater w nowojorskim Brooklyn Academy of Music. O życiu reżysera powstały dwa filmy biograficzne: kinowy Hitchcock (2012, reż. Sacha Gervasi) z główną rolą Anthony’ego Hopkinsa, i telewizyjny Dziewczyna Hitchcocka (2012, reż. Julian Jarrold) z Tobym Jonesem. W 2014 zrealizowano dramat biograficzny Grace księżna Monako (reż. Olivier Dahan) opowiadający o życiu Grace Kelly. Rolę Hitchcocka wykreował Roger Ashton-Griffiths. Produkcje Hitchcocka po dziś dzień są często emitowane w telewizji, stając się podstawą programową takich kanałów jak American Movie Classics (AMC) i Turner Classic Movies (TCM). „Alfred Hitchcock był gigantem w światowym kinie przez większą część XX wieku. Jego spuścizna wciąż odciska istotne piętno w XXI wieku” – pisał Adair. Figura woskowa reżysera znajduje się w kilkunastu filiach Madame Tussauds, m.in. w Hollywood, San Francisco i w Wiedniu. Nagrody i wyróżnienia Alfred Hitchcock, w trakcie swojej 60-letniej kariery, był pięciokrotnie wyróżniany nominacją do nagrody Akademii Filmowej w kategorii dla najlepszego reżysera. W 1939 otrzymał główną nagrodę od Stowarzyszenia Nowojorskich Krytyków Filmowych (NYFCC) za reżyserię dreszczowca Starsza pani znika (1938). 7 marca 1965 stowarzyszenie Screen Producers Guild, w uznaniu za „historyczny wkład w rozwój kinematografii amerykańskiej”, odznaczyło Hitchcocka Milestone Award. 10 kwietnia 1968 Amerykańska Akademia Sztuki i Wiedzy Filmowej (AMPAS) przyznała mu nagrodę im. Irvinga G. Thalberga za „niezwykle konsekwentnie wysoki poziom osiągnięć produkcyjnych indywidualnego producenta”. Rada Amerykańskiej Gildii Reżyserów Filmowych (DGA) uhonorowała reżysera nagrodą za osiągnięcia życia w 1968. Trzy lata później Brytyjska Akademia Sztuk Filmowych i Telewizyjnych (BAFTA), w uznaniu za „wyróżniające się osiągnięcia w dziedzinie sztuki związanej z ruchomym obrazem”, przyznała Hitchcockowi BAFTA Fellowship. 6 lutego 1972 Hollywoodzkie Stowarzyszenie Prasy Zagranicznej (HFPA), w zasłudze za „wybitny wkład w rozwój kultury i rozrywki”, uhonorowało reżysera nagrodą im. Cecila B. DeMille’a. 29 kwietnia 1974 organizacja prezentacji filmowej Film Society of Lincoln Center (FSLC) przyznała Hitchcockowi Gala Tribute. 7 marca 1979 organizacja American Film Institute (AFI) – doceniając jego dorobek filmowy i wkład w amerykańską kulturę – uhonorowała reżysera AFI Life Achievement Award. Uwagi Przypisy Bibliografia Linki zewnętrzne Oficjalna strona reżysera Artyści związani z Londynem Brytyjscy montażyści filmowi Brytyjczycy odznaczeni Orderem Sztuki i Literatury Brytyjscy producenci filmowi Brytyjscy reżyserzy filmowi Brytyjscy reżyserzy telewizyjni Brytyjscy scenarzyści Doktorzy honoris causa uczelni w Stanach Zjednoczonych Kawalerowie Legii Honorowej Laureaci AFI Life Achievement Award Laureaci nagrody BAFTA Fellowship Laureaci Nagrody im. Cecila B. DeMille’a Laureaci nagrody im. Irvinga G. Thalberga Ludzie urodzeni w Londynie Ludzie związani z Kalifornią Odznaczeni Orderem Imperium Brytyjskiego Oficerowie Orderu Sztuki i Literatury Reżyserzy filmowi związani z Los Angeles Reżyserzy kina niemego Urodzeni w 1899 Zmarli w 1980

187659

https://pl.wikipedia.org/wiki/21st%20Century%20Entertainment

21st Century Entertainment

21st Century Entertainment – nieistniejąca już firma zajmująca się głównie wydawaniem komputerowych wersji flipperów (pinballi) na platformy: Amiga, Atari i IBM-PC. Wydała flipery: Absolute Pinball, Electronic Pinball, Pinball 3D-VCR (w USA wydana jako Total Pinball 3D), Pinball Builder: A Construction Kit for Windows, Pinball Dreams, Pinball Dreams II, Pinball Fantasies, Pinball Gold Pack, Pinball Illusions, Pinball Mania, Pinball World, Slam Tilt, Special Edition Pinball Dreams Pinball Fantasies, Thomas the Tank Engine and Friends Pinball, Deliverance: Stormlord 2, It's a Funny Old Game, Marvin's Marvellous Adventure, Nebulus 2: Pogo-A-Go-Go, Rubicon, Synnergist. Stworzyła Deliverance: Stormlord 2, Pinball 2000. Zobacz też Hewson Spidersoft. Linki zewnętrzne 21st Century Entertainment na MobyGames. Brytyjscy wydawcy gier komputerowych

187661

https://pl.wikipedia.org/wiki/Gobliiins

Gobliiins

Gobliiins – seria czterech komputerowych gier przygodowych, wydanych przez firmę Coktel Vision. W grach z serii gracz kieruje stworzeniami zwanymi goblinami, a jego zadaniem jest rozwiązywanie zagadek logicznych. Gry Gobliiins cechuje pełen absurdu humor oraz karykaturalne przedstawienie świata. Gry z serii 1991 – Gobliiins 1992 – Gobliins 2: The Prince Buffoon 1993 – Goblins Quest 3 2009 – Gobliiins 4 Przypisy Linki zewnętrzne oficjalna strona gry (en) Serie gier komputerowych

4963989

https://pl.wikipedia.org/wiki/Ananda%20Devi

Ananda Devi

Ananda Devi (ur. 23 marca 1957 w Trois Boutiques) – maurytyjska tłumaczka i pisarka, pisząca w języku francuskim. Jest córką plantatora trzciny cukrowej. W jej domu znajdowała się bogata biblioteczka. Devi, wcześnie nauczona czytać przez ojca, zaczytywała się w baśniach braci Grimm oraz Baśniach tysiąca i jednej nocy, co wywarło wpływ na jej późniejszą twórczość. Już jako nastolatka zajęła się pisaniem (część stworzonych wtedy nowel znalazła się w zbiorze Solistices wydanym w latach 70. XX wieku). Za swoją twórczość zdobyła w wieku piętnastu lat nagrodę Radio France Internationale. Na studia wyjechała do Londynu, gdzie też doktoryzowała się z antropologii społecznej w London School for Oriental and African Studies. Przez kilka lat mieszkała w Kongo-Brazzaville, obecnie mieszka w Ferney-Voltaire, gdzie pracuje jako tłumaczka i zajmuje się twórczością literacką. Wybrana twórczość Rue La Poudrière (1998) Le Voile de Drapaudi (1993) L’Abre fouet (1997) Moi, l’interdite (2000) Pagli (2001) La Vie de Joséphin le Fou (2003) Ewa ze swych zgliszcz (org. Ève de ses décombres, 2006) Zielone sari (2009) Le Rire des déesses, Grasset, (2021) Deux malles et une marmite Grasset, (2022) Nagrody i wyróżnienia Prix Radio France du Livre de l’océan Indien (za Moi, l’interdite, 2001) Prix des Cinq Continents de la Francophonie (za Ewa ze swych zgliszcz, 2006) Certificat d’Honneur Maurice Cagnon du Conseil International d’Études Franophones, 2007 Prix Télévision Suisse Romande (za Ewa ze swych zgliszcz, 2007) Prix Louis-Guilloux (za Zielone sari, 2010) Doktorat honoris causa Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach Przypisy Maurytyjczycy Pisarze francuskojęzyczni Urodzeni w 1957

187662

https://pl.wikipedia.org/wiki/Witold%20Roszkowski

Witold Roszkowski

Witold Roszkowski (ur. 9 września 1878 w Warszawie, zm. 11 lutego 1939 we Lwowie) – polski leśnik, profesor użytkowania lasu Politechniki Lwowskiej, prezes Polskiego Towarzystwa Leśnego. Życiorys Był synem Gustawa (prawnika, profesora Uniwersytetu Lwowskiego) i Katarzyny z domu Maringe (ur. 1854). Uczęszczał do gimnazjum we Lwowie, następnie studiował leśnictwo w wiedeńskiej Hochschule fűr Bodenkultur (1896–1899). Po studiach pracował jako elew w Dyrekcji Lasów Państwowych we Lwowie, później był asystentem, leśniczym i nadleśniczym w leśnictwach w Bolechowie i Polanicy (powiat doliński) oraz nauczycielem w Niższej Szkole Lasowej w Bolechowie, gdzie uczył entomologii i ochrony lasu. Od 1912 ponownie urzędnik lwowskiej Dyrekcji Lasów Państwowych, w latach 1918–1931 był inspektorem tej dyrekcji; kierował także Okręgiem Lasów Państwowych w Radomiu (1915–1918). Zajmował się jednocześnie pracą dydaktyczną. Od 1919 był wykładowcą Politechniki Lwowskiej, wcześniej przez kilka lat prowadził także zajęcia w Wyższej Szkole Lasowej we Lwowie. Na Politechnice wykładał encyklopedię leśnictwa, administrację lasu, łowiectwo dla rolników, użytkowanie lasu, transport drewna, mechaniczną technologię drewna; od 1930 kierował Katedrą Użytkowania Lasu na Oddziale Lasowym Politechniki Lwowskiej. Przyczynił się do cofnięcia decyzji o likwidacji oddziałów lasowych Politechniki Lwowskiej i Uniwersytetu Poznańskiego. Działał w Małopolskim Towarzystwie Leśnym (wieloletni członek zarządu), Polskim Towarzystwie Leśnym (1934–1937 wiceprezes, od 1937 prezes, członek honorowy), należał ponadto m.in. do Polskiego Towarzystwa Politechnicznego, Polskiego Towarzystwa Dendrologicznego, Ligi Ochrony Przyrody, Małopolskiego Towarzystwa Łowieckiego, Polskiego Czerwonego Krzyża. Orędownik ochrony przyrody i miłośnik łowiectwa, miał opinię dobrego wykładowcy, nie pozostawił natomiast znaczącego dorobku naukowego. Z małżeństwa z Heleną z Gebertów miał troje dzieci - córkę Helenę (inżyniera rolnika) oraz synów Andrzeja (inżyniera leśnika) i Leszka (prawnika). Zmarł we Lwowie. Został pochowany na Cmentarzu Łyczakowskim. Ordery i odznaczenia Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (11 listopada 1937) Przypisy Bibliografia Stanisław Marian Brzozowski, Witold Roszkowski, [w:] Polski Słownik Biograficzny, tom XXXII wyd. 1990. Absolwenci uczelni w Wiedniu Członkowie Polskiego Towarzystwa Dendrologicznego Ludzie urodzeni w Warszawie Odznaczeni Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski (II Rzeczpospolita) Odznaczeni Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (II Rzeczpospolita) Pochowani na Cmentarzu Łyczakowskim we Lwowie Polscy leśnicy Polscy przedstawiciele nauk rolniczych Wykładowcy Politechniki Lwowskiej Urodzeni w 1878 Zmarli w 1939

4963991

https://pl.wikipedia.org/wiki/Wolfram%20Eberhard

Wolfram Eberhard

Wolfram Eberhard (ur. 17 marca 1909 w Poczdamie, zm. 15 sierpnia 1989) – niemiecki socjolog. Zajmował się folklorem chińskim, literaturą popularną, historią Turcji, mniejszościami i lokalnymi kulturami w Chinach oraz stosunkami między Chińczykami a ludami Azji Środkowej. W 1927 r. podjął studia na Uniwersytecie Berlińskim, gdzie skupił się na klasycznym języku chińskim i antropologii społecznej. Twórczość A History of China (1969) Folktales of China, Wolfram Eberhard (red.), The University of Chicago Press, 1968 Typen chinesischer Volksmarchen, Helsinki, 1937 Volksmarchen aus Sudost-China, Sammlung Ts'ao Sung-yeh, Helsinki, 1941 Guilt and Sin in Traditional China, 1967 Przypisy Niemieccy socjolodzy Niemieccy folkloryści Niemieccy antropolodzy Urodzeni w 1909 Zmarli w 1989 Ludzie urodzeni w Poczdamie

187663

https://pl.wikipedia.org/wiki/Bajtek%20%28wydawnictwo%29

Bajtek (wydawnictwo)

Wydawnictwo Bajtek – spółdzielnia wydawnicza, wydająca czasopisma komputerowe, działająca w latach 1989–1996. Siedziba wydawnictwa początkowo mieściła się w Warszawie przy ul. Wspólnej, potem przy ul. Raperswilskiej, by w końcu wylądować przy ul. Służby Polsce 2. Czasopismo Bajtek ukazywało się od 1985 roku nakładem Robotniczej Spółdzielni Wydawniczej Prasa-Książka-Ruch. Po likwidacji RSW, redaktorzy czasopisma założyli w 1989 roku własne wydawnictwo, które przejęło Bajtka, a z czasem zaczęło publikować także i inne tytuły: Top Secret, Commodore & Amiga, Moje Atari, Atari Magazyn, Magazyn Internet (tytuł przejęty później przez wydawnictwo AVT-Korporacja) Przypisy Polskie wydawnictwa z siedzibą w Warszawie Dawne spółdzielnie wydawnicze w Polsce Byłe przedsiębiorstwa w Polsce

187669

https://pl.wikipedia.org/wiki/El%C5%BCbieta%20Okupska

Elżbieta Okupska

Elżbieta Okupska (ur. 1953 w Koszalinie) – aktorka teatralna i filmowa. Życiorys Urodziła się w Koszalinie, tam też debiutowała na scenie i zdobyła dyplom aktorski. Po jego zdobyciu przeniosła się do Szczecina, gdzie grała przez cztery sezony. Kilka lat później została laureatką wrocławskiego Przeglądu Piosenki Aktorskiej, po czym trafiła w 1986 do chorzowskiego Teatru Rozrywki. Ma na koncie cztery Złote Maski za Jeszcze gramy w zielone, Cabaret, Ubu Król, Polacy, czy Madame Therese oraz Nagrodę Prezydenta Miasta Chorzowa w dziedzinie kultury. W 1995 po raz pierwszy zaprezentowała swój recital pt. Uczciwe życie, złożony z piosenek Bertolda Brechta, który później trafił na płytę Okupska śpiewa Brechta. W 1997 otrzymała wyróżnienie indywidualne za rolę w przedstawieniu Niedźwiedź, Oświadczyny, prezentowanym przez Teatr Korez z Katowic na VI Konkursie Teatrów Ogródkowych. Filmografia Angelus – Lecha Majewskiego Biała Sukienka – Michała Kwiecińskiego Święta wojna - Hildegarda Hilmer Role teatralne (wybrane) Lady Peachum w Operze za trzy grosze Fraulein Schneider w Cabarecie Ubica w Ubu Król, czyli Polacy swatki Jenty w Skrzypku na dachu Narratora w The Rocky Horror Show Annasza w Jesus Christ Superstar Przedstawienia Klimakterium i już... (Pamela) Dyzma Musical (śpiewak uliczny) Jesus Christ Superstar (Annasz) Skrzypek na dachu (swatka Jenta) Bal u Wolanda (Behemot) Krzyk według Jacka Kaczmarskiego Rumbugiługi Ballady kochanków i morderców Terapia Jonasza (Matka) Oliver! (Pani Corney) Przypisy Linki zewnętrzne Polskie aktorki teatralne Polskie aktorki filmowe Ludzie związani z Chorzowem Urodzeni w 1953 Ludzie urodzeni w Koszalinie

187673

https://pl.wikipedia.org/wiki/Programowanie%20aspektowe

Programowanie aspektowe

Programowanie aspektowe (aspect-oriented programming, AOP) to paradygmat tworzenia programów komputerowych wspomagający separację zagadnień i rozdzielenie programu na części w jak największym stopniu niezwiązane funkcjonalnie. Autorem koncepcji jest Gregor Kiczales i jego zespół w firmie Xerox PARC. Stworzyli oni również pierwsze i wciąż najbardziej popularne aspektowe rozszerzenie dla języka Java - AspectJ. Przyczyna zapotrzebowania Każde realizowane zagadnienie pociąga za sobą w praktyce potrzebę realizacji zagadnień pobocznych. Na przykład program przelewający pieniądze na kontach bankowych realizuje nie tylko swój główny cel (tj. pomniejszenie zawartości jednego konta i powiększenie zawartości drugiego), ale równocześnie z nim również zagadnienia logowania, bezpieczeństwa, spójności transakcyjnej, autoryzacji, synchronizacji wielowątkowej i wiele innych. Jest to zjawisko normalne, wynikające ze złożoności wymagań klienta. Zagadnienia te są w dużym stopniu rozłączne pomiędzy sobą pod względem funkcjonalnym. Aby je zrealizować, programista musi poprzeplatać ich implementacje (tzw. warkocz), co czyni kod mniej czytelnym, bardziej podatnym na błędy, trudniejszym w modyfikacji. Programowanie aspektowe zapobiega tym negatywnym skutkom oddzielając fizycznie kod każdego zagadnienia poprzez umieszczenie ich w oddzielnych aspektach i logiczne zdefiniowanie punktów interakcji pomiędzy nimi. Paradygmaty programowania

187678

https://pl.wikipedia.org/wiki/Stereofonia

Stereofonia

Stereofonia (pot. stereo z gr. στερεός "twardy, stały, sztywny, przestrzenny" i φωνή "dźwięk, ton, głos") – elektroakustyczna metoda odbierania, zapisywania, transmitowania i odtwarzania dźwięku, tak aby u słuchającego wywołać wrażenie przestrzennego rozmieszczenia jego źródeł. Zapis dźwięku odbywa się za pomocą co najmniej dwóch niezależnych mikrofonów, osobno dla kanału lewego i prawego, transmisja zaś poprzez dwa oddzielne kanały do dwóch osobnych głośników. Rozwinięciem stereofonii jest stereofonia wielokanałowa. Stereofoniczne techniki mikrofonowe Rozróżnia się dwa podstawowe ustawienia mikrofonów stereofonicznych: XY i AB. Przy ich użyciu kierunek, a nawet miejsce, rzeczywistego źródła dźwięku może być dowolny. Wyróżnia się również stereofonię słuchawkową, jednakże wymaga ona specjalnych nagrań przy użyciu dwóch mikrofonów zamontowanych w miejsce bębenków usznych na sztucznej głowie manekina (jest to tzw. nagrywanie binauralne). Takie nagrania są rzadkością, a tylko wtedy przy użyciu słuchawek meloman odczuwa właściwą lokalizację pozornych źródeł dźwięku. Rozróżnia się następujące rodzaje stereofonicznych technik mikrofonowych: AB – czasowa (fazowa), MS / XY – natężeniowa (mikrofony koincydencyjne), mieszana – MS / XY i AB albo mikrofony „podpórkowe” wielomikrofonowa, nagrywanie binauralne. Stereofonia w radio Obecnie większość transmisji radiowych w paśmie UKF (FM) realizowana jest jako transmisja stereofoniczna. W celu zachowania zgodności z poprzednio nadawanym sygnałem monofonicznym w radiofonii UKF, sygnał nadawany jest w technice Mid/Side, czyli jako sygnał sumy, odtwarzany przez odbiorniki monofoniczne, oraz sygnał różnicy pozwalający na wydzielenie obu kanałów dla odbiorników stereofonicznych Stereofonia w telewizji Od chwili powstania telewizji przez długi czas nie przywiązywano większego znaczenia do jakości odtwarzania dźwięku towarzyszącego obrazowi. Dotyczyło to szczególnie ubogich możliwości w zakresie przetwarzania niskich częstotliwości i zakłóceń wnoszonych do toru fonii przez sygnały wizyjne. W miarę rozpowszechniania się techniki hi-fi, zaczęto udoskonalać i rozbudowywać tor foniczny telewizora, stosując zespoły głośników o znacznie lepszych parametrach elektroakustycznych i większej mocy. Podstawowym kanałem transmisji fonii towarzyszącej obrazowi był kanał monofoniczny o pasmie przenoszenia ograniczonym od dołu przydźwiękiem 50 Hz, pochodzącym zarówno z zasilacza, jak i układu odchylania pionowego, a od góry częstotliwością wybierania linii ok. 15 kHz. Nośna fonii, zmodulowana w częstotliwości, zajmowała miejsce w górnej części kanału telewizyjnego, zaraz powyżej górnej wstęgi sygnału wizyjnego i jest oddalona od nośnej wizji o: 4,5 MHz w standardzie amerykańskim M (525/60/NTSC), 5,5 MHz w standardzie zachodnioeuropejskim B i G (625/50/PAL), 6,0 MHz w standardzie brytyjskim I (625/50/PAL), 6,5 MHz w standardzie wschodnioeuropejskim D i K (625/50/SECAM i PAL) oraz D1(625/50/PAL), 6,5 MHz (AM) w standardzie francuskim L (625/50/SECAM) i −6,5 MHz w standardzie L’. Rozpowszechnienie stereofonicznych płyt gramofonowych LP i radiofonii stereofonicznej UKF FM dodatkowo uwypukliło niską jakość dźwięku wydobywającego się z głośniczka typowego telewizora. Jednak długo jeszcze utrzymywała się wśród specjalistów opinia, że stereofonia zapewniająca szeroką bazę odsłuchową nie pasuje do niewielkiego obrazu, a nawet może utrudniać odbiór. Pozytywne efekty otrzymywano jedynie przy projekcji obrazu na dużym ekranie. Dlatego pierwsze próby wprowadzenia drugiego kanału fonicznego były prowadzone w krajach wielojęzycznych (Szwajcaria, Belgia), aby zapewnić widzom możliwość wyboru innej ścieżki językowej. W latach 70. XX w. Telewizja Polska wspólnie z Programem II Polskiego Radia prowadziły transmisje stereofoniczne z koncertów symfonicznych pod nazwą „Stereo i w Kolorze”. Do odbioru takiego sygnału należało mieć telewizor i stereofoniczny radioodbiornik UKF FM. Podobne transmisje miały miejsce w Wielkiej Brytanii. Założono, że system dźwięku dwukanałowego w telewizji powinien umożliwiać następujące tryby transmisji: M – monofoniczny, S – stereofoniczny, DD – dwa niezależne kanały monofoniczne. System taki określa się w skrócie jako MSDD. W tej chwili w Europie używa się dwóch systemów MSDD: analogowego A2 i cyfrowego NICAM. System A2 System A2 został wprowadzony w Niemczech w latach 80. XX w. Urządzenia nadawcze zostały skonstruowane przez firmę Rohde & Schwarz. Symbol systemu (A2 – audio zwei) nawiązuje do systemu transmisji i został wdrożony przez 2. program TV niemieckiej. Dodatkowa fonia jest transmitowana na nośnej FM umieszczonej ok. 242 kHz powyżej nośnej dźwięku podstawowego. Częstotliwość i poziom drugiej nośnej został dobrany tak, by zminimalizować widoczność zakłóceń na ekranie. Na drugiej nośnej transmituje się sygnał kanału prawego lub dodatkową fonię monofoniczną. System ten rozpowszechnił się głównie w krajach niemieckojęzycznych Europy stosujących standard B i G. Istnieje druga wersja tego rozwiązania dostosowana do standardu wschodnioeuropejskiego D i K, z nośną fonii podstawowej 6,5 MHz, zwana czeską. W tym wypadku druga nośna została umieszczona 242 kHz poniżej nośnej fonii podstawowej. W Polsce była stosowana przez niektóre sieci telewizji kablowej przed oficjalnym wyborem standardu przez Telewizję Polską. NICAM System NICAM (ang. Near-Instantaneously Companded Audio Multiplex) opracowano w laboratoriach badawczych BBC w pierwszej połowie lat 80. i wdrożono w Wielkiej Brytanii w 1986 r. Pełne oznaczenie – NICAM 728, pochodzi od przepływności sygnału, wynoszącej 728 kbit/s. System zapewnia transmisję stereofoniczną o jakości nieco niższej od płyty CD (stosunek sygnału do szumu 60 dB, pasmo 15 kHz, częstotliwość próbkowania 32 kHz, kwantyzacja nierównomierna 14/10 bitów). Transmisja odbywa się na dodatkowej nośnej przy użyciu modulacji DQPSK z rozpraszaniem widma. Nośna ta została umieszczona 552 kHz powyżej nośnej fonii podstawowej (6 MHz w standardzie I). W celu ograniczenia widoczności zakłóceń na ekranie moc dodatkowego sygnału została obniżona do 20 dB poniżej nośnej wizji, a widmo zostało ukształtowane filtrem o szerokości ok. 700 kHz. W standardzie B i G, gdzie nośna fonii jest oddalona o 5,5 MHz od nośnej wizji, wprowadzono NICAM na nośnej oddalonej o ok. 350 kHz powyżej nośnej fonii, czyli 5,85 MHz powyżej nośnej wizji. W celu ograniczenia widoczności zakłóceń na ekranie moc dodatkowego sygnału obniżono do 20 dB poniżej nośnej wizji, a widmo zostało ukształtowane filtrem o szerokości ok. 500 kHz. Ta wersja upowszechniła się najpierw w krajach skandynawskich, a potem w innych krajach, także poza Europą. Również Polska i Francja wprowadziły odmianę skandynawską u siebie, chociaż druga nośna wypada poniżej nośnej fonii podstawowej. W Polsce TVP rozpoczęła próbne transmisje stereofoniczne NICAM w Łodzi w roku 1994, a regularne w styczniu 1997 r. Fakty związane ze stereofonią Pierwszą audycję stereofoniczną nadało w 1925 roku radio BBC. Pierwszego nagrania stereofonicznego dokonała w 1938 roku Judy Garland. Był to utwór zatytułowany „Zing! Went The Strings of My Heart” (część ścieżki dźwiękowej do filmu „Listen Darling”). W 1932 roku Duke Ellington dokonał przypadkowego nagrania stereofonicznego – firma nagraniowa RCA Victor używała wtedy (dla bezpieczeństwa) dwóch urządzeń nagrywających wraz z dwoma wzmacniaczami i mikrofonami, które były w pewnej odległości od siebie. Ponieważ z obu matryc tłoczono płyty, możliwe stało się dopasowanie obydwu nagrań i uzyskanie efektu stereofonii Pierwsza polska płyta stereofoniczna z komentarzem Jerzego Waldorffa STXL001 ukazała się w roku 1962 Proces wprowadzania stereofonii do telewizji zapoczątkowały Japonia i RFN. W roku 1982 szacowano, że wprowadzenie stereofonii do TV w Polsce pociągnie za sobą wzrost ceny odbiorników od 15 do 25%. Zobacz też kwadrofonia Przypisy Elektroakustyka

156

https://pl.wikipedia.org/wiki/Australia

Australia

Australia, formalnie Związek Australijski () – państwo demokratyczne, położone na półkuli południowej, obejmujące kontynent Australia, wyspę Tasmanię i inne znacznie mniejsze wyspy na Oceanie Indyjskim i Spokojnym. Stolicą kraju jest Canberra, największym miastem jest Sydney. Jest szóstym pod względem powierzchni państwem świata i jedynym państwem na świecie obejmującym cały kontynent. Jest zamieszkiwane przez 25 mln osób, z czego 2/3 populacji mieszka w pięciu największych australijskich metropoliach. Australia jest krajem wysoko rozwiniętym, ze społeczeństwem wielokulturowym. W porównaniu z innymi państwami wskaźnik rozwoju społecznego (uwzględniający jakość życia, opiekę zdrowotną, przeciętną długość życia, poziom wykształcenia) Australii jest bardzo wysoki. Według danych na rok 2014 znajduje się ona na 2. miejscu pod tym względem po Norwegii. Miasta australijskie są w światowej czołówce w dziedzinie życia kulturalnego. Australia jest członkiem ONZ, Wspólnoty Narodów, G20, OECD, ANZUS, AUKUS, APEC, Pacific Islands Forum oraz WTO. Pochodzenie nazwy Nazwa Australia, odnosząca się do kontynentu, pochodzi od określenia Terra Australis, czyli Ziemia Południowa po łacinie. W dawnej Europie wierzono, że na półkuli południowej znajduje się naprawdę duży kontynent. Ostatecznie nazwa przypadła o wiele mniejszemu, niż zakładano. Geografia Australia to szósty pod względem wielkości kraj świata, położony na kontynencie australijskim będącym najmniejszym spośród wszystkich kontynentów. Najgęściej zaludnione jest wschodnie i południowo-wschodnie wybrzeże. Australia leży na półkuli południowej i wschodniej. Jest to jeden z najbardziej płaskich kontynentów ze średnią wysokością 330 m. Obszar pustynny zajmuje powierzchnię większą niż na jakimkolwiek innym kontynencie; 2/3 powierzchni leży w klimacie suchym lub półsuchym. Linia brzegowa Australii jest mało rozwinięta, wzdłuż całego wybrzeża o długości 19 tys. km napotkać można jedynie dwie duże zatoki: Zatokę Karpentaria i Wielką Zatokę Australijską. Najwyższy szczyt Góra Kościuszki odkryty, zdobyty i nazwany przez Pawła Edmunda Strzeleckiego wznosi się na wysokość 2228 m n.p.m. Pod powierzchnią 22% kontynentu znajduje się Wielki Basen Artezyjski, zawierający w przybliżeniu 64 900 kilometrów sześciennych (km³) wody gruntowej. Australijska wyłączna strefa ekonomiczna jest trzecią co do wielkości na świecie. Historia Odkrycie Australii Według źródeł pierwsi ludzie pojawili się na terenie Australii pomiędzy 40, a 60 tys. lat temu. Dopiero w XVII wieku w pobliżu Australii i Nowej Zelandii pojawili się holenderscy żeglarze. Pierwszym Europejczykiem który przybił do wybrzeży Australii był Holender Willem Janszoon (1606). W latach 1642-1644 Abel Tasman odkrył Tasmanię oraz Nową Zelandię. Wyprawa ta dowiodła, że Australia stanowi odrębny masyw lądu, który można opłynąć od południa. Dodatkowo Holendrzy nadali pierwszą europejską nazwę dla nowo odkrytych ziem określając je jako Nowa Holandia. Pierwsze spostrzeżenia po przybiciu do zachodnich brzegów kontynentu sprawiły, że nowy ląd określono jako ziemię "przeklętą i jałową". Uwaga Holendrów skupiła się więc na rozbudowie bogatych kolonii w Holenderskich Indiach Wschodnich. Okres Brytyjski Dalsze badania nad kontynentem kontynuowane były podczas trzech wypraw Jamesa Cooka (1768-1771, 1772-1774, 1776-1778). Cook po zbadaniu południowo-wschodniego wybrzeża jako pierwszy sporządził pozytywny opis nowego kontynentu, a zbadany teren nazwał Nowa Południowa Walia. W 1776 roku Stany Zjednoczone ogłosiły niepodległość, a to sprawiło, że zainteresowanie Brytyjczyków Australią wzrosło, choć początkowo głównie w kontekście terenu na który można było zsyłać przestępców. Pierwszy transport ze skazańcami przybył do nowego kontynentu w 1788 roku i wylądował w okolicach dzisiejszego Sydney. Na początku XIX wieku żołnierze brytyjscy stali się pierwszymi posiadaczami ziemskimi, a niedługo później zaczęli do nich dołączać warunkowo zwalniani z odbywania kary pierwsi skazańcy. Rozwój kolonii sprawił, że w 1825 roku od Nowej Południowej Walii odłączyła się Tasmania, w 1829 roku Australia Zachodnia, w 1836 roku Australia Południowa, a w 1851 roku Wiktoria. W 1863 roku jako odrębną jednostkę wydzielono Terytorium Północne. W pierwszej połowie XIX wieku do przeludnionych Wysp Brytyjskich zaczęły docierać pogłoski o szybkim bogaceniu się obywateli nowej kolonii. Sprawiło to większe zainteresowanie emigracją do Australii wśród wolnych obywateli. Pierwsza wolna osada została założona w 1829 w okolicach dzisiejszego Perth. Od 1839 roku do Australii zaczęli przybywać pierwsi imigranci z Polski. W latach 1831-1840 w Australii osiedliło się około 65 tys. wolnych ludzi i ich liczba przekroczyła liczbę obywateli wywodzących się od przymusowo deportowanych skazańców. Kolejnym impulsem który przyspieszył rozwój kolonii było odkrycie złota w 1851 roku na terenie Nowej Południowej Walii. Związek Australijski W ostatnich latach XIX wieku podział Australii na niezależne prowincje zaczął być postrzegany jako problem dla dalszego rozwoju osadnictwa i wzrostu gospodarczego. Dochodziło wówczas do absurdalnych decyzji, jak choćby budowa sieci kolejowej o różnych rozstawach szyn w zależności od prowincji, czy też wysokie cła pomiędzy sąsiadującymi koloniami. Tendencje integracyjne były popierane zarówno przez Australijczyków jak i Brytyjczyków, w latach 1898-1899 opracowano konstytucję, którą następnie przyjęto w dwóch powszechnych referendach. Konstytucja została podpisana przez Królową Wiktorię i 1 stycznia 1901 roku powstał Związek Australijski. Stolicę nowo powstałego Związku postanowiono zbudować pomiędzy Sydney i Melbourne, ponieważ właśnie te dwa miasta najsilniej konkurowały o miano stolicy. Na potrzeby tego z Nowej Południowej Walii wydzielono Australiskie Terytorium Stołeczne i na jego terenie zbudowano dzisiejszą stolicę Canberrę. Podczas I wojny światowej Australia walczyła u boku Wielkiej Brytanii. Korpus australijski brał m.in. udział w walkach w zachodniej Turcji i Flandrii. Po wojnie w latach 30. podczas Wielkiego Kryzysu spadające ceny pszenicy i wełny spowodowały załamanie gospodarcze państwa. Podczas II wojny światowej Brytyjskie Imperium na Dalekim Wschodzie przestało istnieć, a Wielka Brytania straciła możliwość obrony swoich australijskich kolonii przed japońską inwazją. Australijczycy zwrócili się więc o pomoc Stanów Zjednoczonych, które zgodziły się bronić suwerenności Związku Australijskiego. Po wojnie, w 1951 roku, w obliczu nowej sytuacji geopolitycznej Australia zawarła porozumienie obronne z USA oraz Nową Zelandią zwane jako Pakt Bezpieczeństwa Pacyfiku. Od tego czasu Australia pomagała swemu nowemu sojusznikowi podczas konfliktów w Korei oraz Wietnamie. Od 1989 roku Australia została członkiem Forum Współpracy Gospodarczej Azji i Pacyfiku. Demografia 31 marca 2016 populacja Australii wynosiła 24 051 400 osób. Miasta Australii Stolicą Australii jest Canberra. Największym miastem jest Sydney. W Australii jest pięć metropolii z liczbą ludności powyżej jednego miliona, w których mieszka łącznie ok. 16,6 mln osób (2/3 populacji Australii). Statystyki demograficzne Dane można znaleźć w CIA Factbook Religia Dane według spisu powszechnego w 2016: brak religii – 30,1% (18,7% w 2006 roku, wzrost o 11,4%) protestantyzm – 23,4%: anglikanizm – 13,3% Kościół Zjednoczony w Australii – 3,7% kalwinizm – 2,3% baptyzm – 1,5% pentekostalizm – 1,1% katolicyzm – 22,6% chrześcijanie (nieokreśleni) – 2,6% islam – 2,6% buddyzm – 2,4% prawosławie – 2,1% hinduizm – 1,9%. Ustrój polityczny Australia jest członkiem Wspólnoty Narodów, zachowującym w aktach prawnych nazwę dominium. Jest to federacyjna monarchia konstytucyjna z dwuizbowym parlamentem ustanowiona konstytucją z 1900 roku (z późniejszymi zmianami); głową państwa jest król Australii (obecnie Karol III), reprezentowana przez gubernatora generalnego (obecnie David Hurley). Tytuł królowej Australii został nadany panującemu monarsze brytyjskiemu w 1971 przez parlament australijski. Władzę ustawodawczą sprawuje dwuizbowy parlament, wyłaniany w wyborach powszechnych: Senat o kadencji sześcioletniej, liczący 76 senatorów: po 12 przedstawicieli każdego stanu i po 2 przedstawicieli Terytorium Północnego i Australijskiego Terytorium Stołecznego (co 3 lata połowa składu jest odnawiana) oraz Izba Reprezentantów o kadencji trzyletniej, licząca 150 deputowanych, wybieranych proporcjonalnie do liczby ludności; system wyborczy do Senatu jest mieszany. Władzę wykonawczą sprawuje rząd, formalnie pod przewodnictwem gubernatora generalnego, a faktycznie z premierem na czele, powołany przez gubernatora generalnego w imieniu króla i odpowiedzialny przed Izbą Reprezentantów; do wyłącznej kompetencji władz federalnych należą sprawy obrony, polityki zagranicznej, handlu zagranicznego i imigracji. Prawa wyborcze (ograniczone cenzusami osiadłości) przysługują obywatelom, którzy ukończyli 18 lat. Wybory w Australii są obowiązkowe dla wszystkich obywateli, kara za nieoddanie ważnego głosu wynosi 20 dolarów australijskich. Według przepisów wyborczych obywatel zobowiązany jest oddać ważny głos. Głosowanie jest tajne. Wymiar sprawiedliwości sprawują: Federalny Sąd Najwyższy, Sąd Federalny (sprawy gospodarcze i bankructwa), Australijski Sąd Rodzinny oraz stanowe sądy najwyższe i sądy jednostek terytorialnych. Każdy stan ma własną konstytucję, dwuizbowy organ ustawodawczy (z wyjątkiem Queenslandu, gdzie istnieje parlament jednoizbowy) i rząd stanowy; na czele stanów stoją gubernatorzy mianowani przez monarchę brytyjskiego na wniosek rządu stanowego; stany dzielą się na hrabstwa, okręgi i miasta (z organami samorządowymi i radami municypalnymi). Gospodarka Australia należy do krajów rozwiniętych, gospodarkę Australii cechuje daleko posunięta koncentracja produkcji oraz centralizacja kapitału. Największe organizacje produkcyjno-usługowe to: Broken Hill Proprietary (BHP), Colonial Sugar Refining, Imperial Chemical Industries, Telstra. Dzięki ogromnym bogactwom naturalnym Australia jest jednym z największych producentów boksytu, a także należy do najpoważniejszych dostawców węgla, rudy żelaza i złota. Gdy w 1979 roku w rejonie Kimberley odkryte zostały złoża diamentów – Australia w produkcji tych kamieni doścignęła nawet Republikę Południowej Afryki. Grunty orne stanowią jedynie 4% terytorium Australii, z czego uprawia się 80%. Pas ziemi uprawnej ciągnie się wzdłuż zachodnich zboczy Wielkich Gór Wododziałowych. Pastwiska zajmują 60% kraju. 25% powierzchni Australii zajmują gospodarstwa hodowlane, których jest ok. 16 tysięcy, o powierzchni średnio 30 tysięcy hektarów. Liczba owiec w Australii stanowi 12% światowego pogłowia tych zwierząt. Australia zajmuje drugie miejsce na świecie jeśli chodzi o jakość życia, zarówno w rankingu stworzonym przez Economist Intelligence Unit, jak również w rankingu stworzonym przez OECD. Wśród niepodległych państw, Australia zajmuje 7 miejsce na świecie w wysokości zarobków. Również poszczególne miasta Australii są wysoko notowane w rankingach. Wśród największych miast świata, Sydney zajęło 6 miejsce na świecie z zarobkami w wysokości 3599 dolarów USD miesięcznie oraz Melbourne, które zajęło 9 miejsce na świecie z zarobkami w wysokości 3181 dolarów USD miesięcznie (2019). Siły zbrojne Australia w składzie swoich sił zbrojnych posiada siły lądowe (Australian Army), marynarkę wojenną (Royal Australian Navy) oraz siły powietrzne (Royal Australian Air Force). Wojska australijskie liczą 58, 7 tys. żołnierzy zawodowych oraz 25,7 tys. rezerwistów. Według rankingu Global Firepower (2019) australijskie siły zbrojne stanowią 19. siłę militarną na świecie. W 2017 roku, roczny budżet na obronność wyniósł 27,5 mld dolarów (2,0% PKB), co jest 13 wynikiem na świecie. Australia jest członkiem ONZ oraz kilku innych paktów dotyczących bezpieczeństwa państwa, głównie pomiędzy innymi głównymi państwami anglosaskimi: AUSCANNZUKUS, porozumienie Australii, Stanów Zjednoczonych, Kanady, Nowej Zelandii i Wielkiej Brytanii dotyczące zasad współpracy marynarki wojennej tych państw na poziomie dowodzenia, kontroli, komunikacji i komputerów , sojusz wywiadów Australii, Stanów Zjednoczonych, Kanady, Nowej Zelandii i Wielkiej Brytanii. Zobacz też: Sojusz Pięciorga Oczu i Echelon , nieformalne forum poświęcone kwestiom polityki celnej i zarządzania granicami Australii, Stanów Zjednoczonych, Kanady, Nowej Zelandii i Wielkiej Brytanii , konferencja władz imigracyjnych Australii, Stanów Zjednoczonych, Kanady, Nowej Zelandii i Wielkiej Brytanii, współpracujących ze sobą w celu poprawy integralności, bezpieczeństwa i wydajności swoich służb imigracyjnych i granicznych , program mający na celu optymalizację interoperacyjności i standaryzację szkolenia i wyposażenia pomiędzy siłami zbrojnymi Australii, Stanów Zjednoczonych, Kanady, Nowej Zelandii i Wielkiej Brytanii Paktu Bezpieczeństwa Pacyfiku ANZUS, pakt militarny Australii, Stanów Zjednoczonych i Nowej Zelandii AUKUS, pakt o współpracy militarnej (podpisany 15 września 2021 roku) pomiędzy Australią, Stanami Zjednoczonymi i Wielką Brytanią. Jednym z kluczowych elementów nowej współpracy ma być zakup przez Australię okrętów podwodnych o napędzie atomowym, taktycznych pocisków manewrujących średniego zasięgu BGM-109 Tomahawk dla swoich niszczycieli typu Hobart oraz taktycznych lotniczych pocisków manewrujących o obniżonej wykrywalności AGM-158B JASSM-ER dla swoich myśliwców F/A-18 i F-35. Transport Przecinający nizinę Nullarbor trakt kolejowy jest najdłuższym zbudowanym w linii prostej traktem kolejowym na świecie. Kolej kursuje między południową a zachodnią Australią. Kultura Pierwsze amatorskie przedstawienia teatralne odbywały się w teatrach więziennych. Pierwszy teatr w kraju powstał w Sydney (1830) i nazywał się Theatre Royal. Kuchnia australijska W kuchni australijskiej nie należy zapominać o tradycyjnej kuchni rdzennej ludności, tzn. o kuchni Aborygenów, której można spróbować w głębi lądu w rezerwatach. Kuchnia ta nawet otrzymała własną nazwę: Bush tucker food. Do składników tej kuchni zaliczyć można: Zioła, korzenie, nasiona, serca palmowe czy też owoce jak np. quandong Kangury (np. w formie steku z sosem z owoców quandong), węże, jaszczurki, żółwie i strusie w formie np. filetów Insekty i wszelkiej maści larwy owadów bogate w białko Media Pierwszą australijską gazetą była „Sydney Gazette and the News South Wales Advertiser” (wydawana w latach 1803–1842). Główne dzienniki i czasopisma są w rękach korporacji prasowych takich jak: „Sydney News Ltd.” i „The Herald Sun”. W Australii ukazuje się 3 tys. gazet. Największe dzienniki to: „The Herald Sun” (założony w 1840, nakład 558 800 egzemplarzy) i „The Daily Telegraph” (założony w 1879, nakład 442 tys. egzemplarzy). Wśród czasopism kobiecych prowadzi „Australian Women’s Weekly” (założony w 1933, nakład 1230 tys. egzemplarzy). Agencje prasowe: „Australian Agency Press” (AAP, założona w 1935 w Melbourne, obecna centrala w Sydney) i „Australian United Press Ltd.” (AUP). Radio Australijskie rozpoczęło nadawanie 13 listopada 1923, a telewizja 1 listopada 1956. Działa telewizja i radio państwowe oraz stacje komercyjne, etniczne i środowiskowe. Media publiczne nadzoruje Australian Broadcasting Corporation (ABC), jest finansowana przez państwo (abonament zniesiono w 1974 r.). Istnieje jeden państwowy nadawca telewizyjny i 4 stacje radiowe. W Australii nadaje około 50 komercyjnych stacji telewizyjnych i około 140 radiowych. Zobacz też Australia (kontynent) Podział administracyjny Australii Oświata w Australii Fauna Australii Flora Australii Parki narodowe w Australii Egzonimy Australii Państwa Australii i Oceanii Lista światowego dziedzictwa UNESCO w Australii Przypisy Linki zewnętrzne Oficjalna strona Australii Państwa w Australii i Oceanii Dawne terytoria zależne Wielkiej Brytanii Członkowie Organizacji Narodów Zjednoczonych

158

https://pl.wikipedia.org/wiki/Rijad

Rijad

Rijad (arab. الرياض, Ar-Riyāḍ) – stolica Arabii Saudyjskiej położona w środkowej części kraju, u wschodniego podnóża gór Dżabal Tuwajk, siedziba administracyjna prowincji Rijad. W 2010 roku miasto liczyło ok. 5,2 mln mieszkańców. Nazwa Nazwa Rijad pochodzi od arabskiego słowa الرياض (), które oznacza "miejsce ogrodów i drzew". Dzięki pobliskiemu sąsiedztwu licznych uedów, okolice Rijadu od czasów antycznych były żyznym obszarem, ulokowanym w samym sercu pustynnego Półwyspu Arabskiego. Geografia Położenie Rijad leży na pustyni u wschodniego podnóża gór Dżabal Tuwajk. Klimat Znajduje się w strefie ciepłego pustynnego klimatu (klasyfikacja Köppena: BWh). Miasto doznaje burz piaskowych. Podział administracyjny Rijad dzieli się na 17 dzielnic: Demografia Kultura Muzeum Narodowe Arabii Saudyjskiej Sport Najsławniejszymi klubami piłkarskimi w Rijadzie są Al-Hilal i An-Nassr. Transport Około 25 kilometrów od centrum znajduje się Międzynarodowe Lotnisko Króla Chalida obsługujące 17 milionów pasażerów rocznie. W mieście budowane jest metro. Polonia Stowarzyszenie Arabia Felix w Rijadzie. Miasta partnerskie Paryż, Francja Acapulco, Meksyk Charlotte, Stany Zjednoczone Singapur, Singapur Przypisy Miasta w prowincji Rijad Stolice państw w Azji

4963993

https://pl.wikipedia.org/wiki/Alirokumab

Alirokumab

Alirokumab () – ludzkie przeciwciało monoklonalne klasy IgG1/к, wytwarzane metodą inżynierii genetycznej w komórkach jajnika chomika chińskiego, stosowane w leczeniu hiperlipidemii. Mechanizm działania Alirokumab hamuje aktywność konwertazy białkowej subtylizyna/keksyna typu 9 (PCSK9), która poprzez wiązanie się z receptorami LDL promuje ich degradację, a przez to powoduje zmniejszenie szybkości usuwania cholesterolu LDL z osocza krwi. Zahamowanie aktywności PCSK9 powoduje zwiększenie ilości dostępnych receptorów LDL i zmniejszenie stężenia lipoprotein niskiej gęstości (LDL), lipoprotein bardzo małej gęstości (VLDL), lipoprotein o pośredniej gęstości (IDL) w osoczu krwi. Zastosowanie Unia Europejska dorośli pacjenci z hipercholesterolemią pierwotną (heterozygotyczną rodzinną i nierodzinną) lub z dyslipidemią mieszaną, jako uzupełnienie diety: w skojarzeniu ze statyną lub ze statyną stosowaną razem z innymi lekami hipolipemizującymi, u pacjentów, u których nie jest możliwe osiągnięcie docelowych wartości stężenia cholesterolu LDL (LDL-C) po zastosowaniu maksymalnej tolerowanej dawki statyny, lub w monoterapii lub w skojarzeniu z innymi lekami hipolipemizującymi u pacjentów z nietolerancją statyn lub u których stosowanie statyn jest przeciwwskazane. Stany Zjednoczone uzupełnienie diety i maksymalnej tolerowanej dawki statyny u dorosłych heterozygotyczną hipercholesterolemią rodzinną lub klinicznie jawną miażdżycową chorobą układu krążenia, którzy wymagają dodatkowego obniżenia poziomu cholesterolu LDL (LDL-C). Alirokumab jest dopuszczony do obrotu w krajach Unii Europejskiej (w tym i w Polsce) oraz Stanach Zjednoczonych (2020). Działania uboczne Alirokumab powoduje u ponad 10% pacjentów: objawy ze strony górnych dróg oddechowych (przede wszystkim ból gardła, katar, kichanie), reakcje w miejscu wstrzyknięcia, świąd. Przypisy Leki biologiczne Leki hipolipemizujące Przeciwciała monoklonalne

4963997

https://pl.wikipedia.org/wiki/Maria%20Beiger

Maria Beiger

Maria Jadwiga Beiger (ur. 3 kwietnia 1921 w Rożewie, zm. 7 lutego 2007 w Poznaniu) – polska entomolog. Życiorys Studiowała na Uniwersytecie Poznańskim, w 1952 ukończyła studia i obroniła pracę magisterską, w 1960 uzyskała stopień doktora nauk przyrodniczych, w 1966 habilitowała się. W 1976 została profesorem nadzwyczajnym, a w 1983 profesorem zwyczajnym. Od 1984 do 1991 kierowała Zakładem Zoologii Systematycznej UAM. Prowadziła badania nad owadami minującymi Polski i wybranych krajów Półwyspu Bałkańskiego, pracowała nad ich faunistyką, biologią i ekologią oraz morfologią, taksonomią, systematyką i filogenią. Maria Beiger odkryła ok. 100 nowych gatunków owadów na terenie Polski i 98 nowych gatunków w Bułgarii. Opisała 14 nowych gatunków miniarek (Diptera, Agromyzidae), a także nieznane struktury stadiów preimaginalnych wielu innych gatunków miniarek. Doprowadziła do odkrycia licznych nowych żywicieli owadów minujących oraz opisała kilkanaście leśnych i górskich zgrupowań owadów minujących. Imieniem Marii Beiger nazwano trzy gatunki minowców. Dorobek naukowy prof. Marii Beiger stanowi 90 oryginalnych publikacji naukowych m.in. monografie minowców lasów dębowo-grabowych Wielkopolski i minowców tatrzańskich. Jest autorką wielu felietonów, artykułów naukowych, publikacji i książek m.in. Owady minujące Polski, Miniarki (Agromyzidae): szkodniki roślin użytkowych, Owady minujące. Członkostwo 1974-1978 – przewodnicząca Komitetu Biologicznego PTPN (1974-1978); 1978-1983 – przewodnicząca Oddziału poznańskiego Polskiego Towarzystwa Entomologicznego; Polskie Towarzystwo Zoologiczne; Komisja Fizjograficzna PTPN; Wydział III PTPN; New York Academy of Sciences. Odznaczenia Złoty Krzyż Zasługi (1974); Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1977); Złota Odznaka Polskiego Towarzystwa Entomologicznego (1984); Medal „Za Zasługi dla Rozwoju Polskiego Towarzystwa Entomologicznego” (1998). Przypisy Polscy dipterolodzy Absolwenci Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu Wykładowcy Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu Członkowie Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk Członkowie Polskiego Towarzystwa Entomologicznego Odznaczeni Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (Polska Ludowa) Odznaczeni Złotym Krzyżem Zasługi (Polska Ludowa) Pochowani na Cmentarzu parafialnym św. Jana Vianneya w Poznaniu Urodzeni w 1921 Zmarli w 2007

4963999

https://pl.wikipedia.org/wiki/J%C4%99zyk%20wetar

Język wetar

Język wetar – język austronezyjski używany w Indonezji i Timorze Wschodnim – bądź według alternatywnej klasyfikacji – grupa blisko spokrewnionych języków austronezyjskich. Warianty te funkcjonują na terenach prowincji Moluki w Indonezji (m.in. na wyspie Wetar) oraz na wyspie Atauro w timorskim dystrykcie Dili. W bazie serwisu Ethnologue (wyd. 19) zawarto pięć języków należących do gałęzi języków wetar: aputai, adabe (atauran), ili’uun, perai i tugun. Przypisy Języki Moluków Języki Timoru Wschodniego Języki austronezyjskie

4964001

https://pl.wikipedia.org/wiki/Synagoga%20Sandys%20Row%20w%20Londynie

Synagoga Sandys Row w Londynie

Synagoga Sandys Row w Londynie (ang. Sandys Row Synagogue) – aszkenazyjska synagoga znajdująca się przy ulicy Sandys Row w Londynie (East End, dzielnica Tower Hamlets). Jest najstarszą synagogą aszkenazyjską w Londynie i ostatnią zachowaną synagogą w Spitalfields. Historia Kaplica chrześcijańska Budynek powstał w miejscu Starych Ogrodów Artyleryjskich, przy pastwisku Spital Fyeld's, gdzie w XVI wieku dokonywano eksperymentów artyleryjskich. W 1681 George Bradbury i Edward Noell za 5700 funtów otrzymali od londyńskiej parafii św. Botolfa teren z pozwoleniem na budowę nowych domów. Przypuszcza się, że w tym miejscu wzniesiono pierwotnie drewnianą kaplicę, z której korzystali francuscy hugenoci. W 1766 wzniesiono w jej miejscu obecny, ceglany budynek L'Eglise de l’Artillerie. Kościół artyleryjski połączył się z londyńskim kościołem walońskim w 1786, a następnie przez około pięćdziesiąt lat kościół służył innym wspólnotom chrześcijańskim (m.in. baptystom oraz unitarianom). Synagoga W XIX wieku zaczęli w ten rejon miasta napływać, głównie z Amsterdamu, holenderscy, aszkenazyjscy, ekonomiczni imigranci żydowscy. Oni, jak i późniejsi uchodźcy, osiedlali się przy niewielkich uliczkach West Spitalfields, znanych jako Tenterground. Obszar ten obejmował ulice Whites Row, Tenter Street, Artillery Passage i Sandy’s Row. Żydzi holenderscy praktykowali w tym rejonie swoje wyuczone zawody w małych warsztatach. Ta samowystarczalna społeczność żydowska liczyło około tysiąc osób. Okoliczna ludność anglo-żydowska nazywała ich pogardliwie the Chuts. Odmówili oni przyłączenia się do którejkolwiek z istniejących w okolicy synagog. W miejsce tego wynajęli małe pomieszczenie w budynku przy Whites Row Spitalfields (niedaleko Sandys Row), gdzie codziennie odbywały się spotkania modlitewne i nabożeństwa szabatowe. Większe nabożeństwa miały miejsce w dużej Zetland Hall przy Mansell Street. W 1867 społeczność zgromadziła odpowiednie fundusze, aby wykupić dzierżawę kaplicy przy Sandys Row, którą wynajmowano już od pewnego czasu. Budynek ten nazywano The Parliament Court Synagogue. Hipotekę spłacono w 1929. Uroczystość poświęcenia synagogi Sandys Row nastąpiła w 1870. Prowadził ją Haham Benjamin Artom (naczelny, sefardyjski rabin kongregacji Żydów hiszpańsko-portugalskich w Londynie), ponieważ Nathan Marcus Adler (ortodoksyjny naczelny rabin Imperium Brytyjskiego) odmówił prowadzenia nabożeństwa, sprzeciwiając się założeniu małej niezależnej wspólnoty tak blisko dużych synagog miejskich. Popularny wówczas architekt projektujący synagogi, Nathan Solomon Joseph, opracował plan przebudowy dawnej kaplicy. Zachował on wiele oryginalnych elementów wnętrza, w tym dach i balkon, które idealnie pasowały do kobiecej części synagogi. Pierwotnie wejście do kaplicy zostało zamurowane, a na południowo-wschodniej ścianie umieszczono Aron ha-kodesz, a na północno-zachodniej nowe wejście. Projekt wnętrza Sandys Row został oparty na Wielkiej Synagodze na Dukes Place z łukowatym sufitem, gzymsem, oknami i neoklasyczną mahoniową Aron ha-kodesz osadzoną w absydzie. Duża część wnętrza zachowała się w oryginalnym stanie. W listopadzie 1887 synagoga Sandys Row była największą w East Endzie. W okresie II wojny światowej obiekt nie został bezpośrednio zbombardowany, ale fale uderzeniowe innych wybuchów uszkodziły konstrukcję budynku. W 1922 i w latach 50. XX wieku wykonano remonty obiektu. W latach 70. XX wieku świątynia podupadała. Większość ludności żydowskiej wyprowadziła się z East Endu, a liczba członków wspólnoty znacznie się zmniejszyła. W latach 90. XX wieku myślano o zamknięciu obiektu, jednak ostatecznie do tego nie doszło, ponieważ nowe pokolenie Żydów zaczęło wracać na East End, zwiększając stopniowo liczebność wspólnoty. Przypisy Synagogi w Anglii London Borough of Tower Hamlets Obiekty sakralne w Londynie

4964003

https://pl.wikipedia.org/wiki/Bitwa%20pod%20Sudobiczami

Bitwa pod Sudobiczami

Bitwa pod Sudobiczami – część bitwy pod Dubnem; walki polskiego 49 pułku piechoty z oddziałami sowieckiej 1 Armii Konnej Siemiona Budionnego toczone w okresie ofensywy Frontu Południowo-Zachodniego w czasie wojny polsko-bolszewickiej. Sytuacja ogólna 26 maja na Ukrainie wojska sowieckiego Frontu Południowo-Zachodniego przeszły do ofensywy, a już 5 czerwca trzy dywizje sowieckiej 1 Armii Konnej Siemiona Budionnego przełamały trwale polski front pod Samhorodkiem na odcinku obrony grupy gen. Jana Sawickiego . 10 czerwca odwrót spod Kijowa w kierunku na Korosteń rozpoczęła polska 3 Armia. W ostatnich dniach czerwca poszczególne związki operacyjne Frontu Ukraińskiego, dowodzonego już przez gen. Edwarda Rydza-Śmigłego, ugrupowane były w następujący sposób: Armia Ukraińska gen. Michajła Omelianowicza-Pawlenki skupiona była nad Dniestrem, w kierunku granicy z Rumunią, 6 Armia gen. Wacława Iwaszkiewicza-Rudoszańskiego zajmowała odcinek frontu Dniestr–Chmielnik–Lubar, nowo sformowana 2 Armia gen. Kazimierza Raszewskiego znajdowała się na linii rzek Słucz i Horyń, a 3 Armia gen. Edwarda Rydza-Śmigłego rozlokowana była nad Uborcią. 4 lipca oddziały sowieckiej 14 Armii przełamały polską obronę pod Barem i wyszły na tyły 6 Armii. Celem zamknięcia luki i przywrócenia łączności pomiędzy dwoma polskimi armiami, została zorganizowana i skierowana nad Horyń Grupa gen. Franciszka Krajowskiego. 9 lipca Grupa osiągnęła rejon Obgowa, skąd planowano uderzenie na Dubno. Około południa 11 lipca nadszedł rozkaz uderzenia na sowiecką 11 Dywizję Kawalerii, stojącą na wschód od Dubna. Wcześniej gen. Franciszek Krajowski miał rozbić oddziały sowieckiej 45 Dywizji Strzelców, stojące pod Krzemieńcem, a następnie odzyskać Dubno i obsadzić Ikwę na odcinku Dubno – Krzemieniec. Walki pod Sudobiczami Podczas natarcia 18 Dywizji Piechoty na Dubno, osłaniający prawe skrzydło dywizji III batalion 49 pułku piechoty kpt. Klemensa Mościckiego 13 lipca sforsował Ikwę pod Nosowicą i około 16.00 dotarł pod Sudobicze. Rozwinięty wzdłuż toru kolejowego na zachód od Sudobicz przeciwnik otworzył ogień do nacierającej polskiej piechoty. Polakom udało się przełamać obronę Sowietów; 10 kompania zdobyła płonący już most i batalion mógł przejść do pościgu. Nad ranem 14 lipca batalion osiągnął Strakłów. 11 kompania por. Opioły zajęła Wolicę i tu odpierano ataki nieprzyjacielskiej kawalerii, wzmocnionej samochodami pancernymi i dążącej do wyjścia na tyły i skrzydło 18 Dywizji Piechoty. Po całodziennej walce, wyczerpany batalion wrócił na prawy brzeg Ikwy. Bilans walk II batalion 49 pułku piechoty skutecznie osłonił skrzydło i tyły maszerujących oddziałów Grupy generała Krajowskiego. Zdobył 4 karabiny maszynowe i 15 wozów taborowych z zaprzęgami. W trakcie walk stracił 11 zabitych i 48 rannych. Uwagi Przypisy Bibliografia Bitwy wojny polsko-bolszewickiej Bitwy w 1920 Bitwy 18 Dywizji Piechoty (II RP) Bitwy 1 Armii Konnej

4964007

https://pl.wikipedia.org/wiki/Bogomo%C5%82ow%20%28obw%C3%B3d%20kurski%29

Bogomołow (obwód kurski)

Bogomołow () – chutor w zachodniej Rosji, w sielsowiecie skoworodniewskim rejonu chomutowskiego w obwodzie kurskim. Geografia Miejscowość położona jest 4 km od centrum administracyjnego sielsowietu skoworodniewskiego (Skoworodniewo), 20 km od centrum administracyjnego rejonu (Chomutowka), 95 km od Kurska. W granicach miejscowości znajduje się 20 posesji. Demografia W 2015 r. miejscowość zamieszkiwało 14 osób. Przypisy Chutory w obwodzie kurskim Miejscowości w rejonie chomutowskim

4964008

https://pl.wikipedia.org/wiki/Pawe%C5%82%20Trze%C5%9Bniowski

Paweł Trześniowski

Paweł Trześniowski – polski dziennikarz i scenarzysta. Życiorys Ukończył Pedagogikę na WSP w Rzeszowie oraz podyplomowe studia dziennikarskie na Uniwersytecie Warszawskim. Swoją drogę zawodową zaczynał od małych form w rzeszowskich dziennikach „Nowiny” i „Super Nowości”. W Warszawie jego teksty publicystyczne, wywiady oraz recenzje muzyczne ukazywały się w takich tytułach jak Newsweek, Sukces, Pani, Uroda, Glamour, XL, i Antena. W latach 1999–2001 tworzył dział Rozrywka/Film w portalu wp.pl. Rok później jako executive producer pracował przy drugiej edycji „Big Brother”. Jest pomysłodawcą wykorzystania polskich piosenek w serialu „Magda M.” oraz współautorem książki „Świat Magdy M.” o kulisach serialu. W 2009 roku wraz z Anitą Nawrocką napisał scenariusz do kinowego hitu „Miłość na wybiegu” /ponad 500 tys. widzów/. A rok później zaczął pisać scenariusze do seriali. Ma na swoim koncie takie telewizyjne przeboje jak.: „Apetyt na życie”, „Szpilki na Giewoncie”, „Rezydencja”, „Hotel 52”, „2XL”. Aktualnie pracuje nad scenariuszem serialu „Mecenas Porada” dla TV Polsat. Seriale – scenariusz 2022 „Mecenas Porada” (serial Polsat) 2015 „Wesołowska i Mediatorzy” (serial TVN) 2013 „2XL” (serial POLSAT) 2012 „Hotel 52" (sezon 6 – serial POLSAT) 2011 „Rezydencja” (serial TVP 1) 2010 „Szpilki na Giewoncie” – I seria (serial POLSAT) 2010 „Apetyt na życie” (serial TVP 2) Film – scenariusz 2009 „Miłość na wybiegu” (film fabularny) Książka 2006 „Świat Magdy M.” (Wydawnictwo W.A.B.) Linki zewnętrzne Polscy scenarzyści filmowi Scenarzyści XXI wieku Ludzie urodzeni w Rzeszowie Polscy dziennikarze prasowi Urodzeni w 1972

4964009

https://pl.wikipedia.org/wiki/Wiktorowka%20%28rejon%20chomutowski%29

Wiktorowka (rejon chomutowski)

Wiktorowka () – wieś (ros. деревня, trb. dieriewnia) w zachodniej Rosji, w sielsowiecie skoworodniewskim rejonu chomutowskiego w obwodzie kurskim. Geografia Miejscowość położona jest 1,5 km od centrum administracyjnego sielsowietu skoworodniewskiego (Skoworodniewo), 25 km od centrum administracyjnego rejonu (Chomutowka), 89,5 km od Kurska. W granicach miejscowości znajduje się 27 posesji. Demografia W 2015 r. miejscowość zamieszkiwało 26 osób. Przypisy Wsie w obwodzie kurskim Miejscowości w rejonie chomutowskim

4964012

https://pl.wikipedia.org/wiki/%C5%BBychowka%20%28wie%C5%9B%29

Żychowka (wieś)

Żychowka () – wieś (ros. деревня, trb. dieriewnia) w zachodniej Rosji, w sielsowiecie skoworodniewskim rejonu chomutowskiego w obwodzie kurskim. Geografia Miejscowość położona jest nad rzeką Żychowka, 2,5 km od centrum administracyjnego sielsowietu skoworodniewskiego (Skoworodniewo), 25 km od centrum administracyjnego rejonu (Chomutowka), 90 km od Kurska. Demografia W 2015 r. miejscowość zamieszkiwały 24 osoby. Przypisy Wsie w obwodzie kurskim Miejscowości w rejonie chomutowskim

4964021

https://pl.wikipedia.org/wiki/Plough%20Lane

Plough Lane

Plough Lane – stadion piłkarski w Londynie (gmina Merton), stolicy Wielkiej Brytanii. Został zainaugurowany 3 listopada 2020 roku. Może pomieścić 9300 widzów. Swoje spotkania rozgrywają na nim piłkarze klubu AFC Wimbledon. Obiekt powstał na terenie po zlikwidowanym Wimbledon Greyhound Stadium, niedaleko miejsca w którym dawniej znajdował się stary stadion Plough Lane. Historia W latach 1912–1991 piłkarze klubu Wimbledon FC rozgrywali swoje spotkania na dawnym Plough Lane, który był usytuowany niecałe pół kilometra na południowy zachód od obecnego stadionu. Po publikacji Raportu Taylora i wdrożeniu bardziej restrykcyjnych wymagań infrastrukturalnych, zespół przeniósł się na Selhurst Park. W 2003 roku klub wyprowadził się natomiast z Londynu do Milton Keynes, przekształcając się następnie w MK Dons. Przenosiny piłkarskiego klubu ligowego do innego miasta były w warunkach angielskich precedensem. Część fanów Wimbledon FC w odpowiedzi na zamiary przenosin już w 2002 roku stworzyło własny klub, AFC Wimbledon. Drużyna rozpoczęła od udziału w rozgrywkach 9. poziomu ligowego, ale klub szybko piął się w górę, zdobywając kolejne awanse i osiągając EFL w 2011 roku. Nowy zespół swoje spotkania rozgrywał na stadionie Kingsmeadow w londyńskiej gminie Kingston upon Thames. Ambicją działaczy AFC Wimbledon był powrót drużyny na swoje dawne miejsce. W miejscu zlikwidowanego w 2002 roku Plough Lane powstały budynki mieszkalne i powrót dokładnie w to samo miejsce nie był możliwy. Okazję stwarzał jednak nieodległy Wimbledon Greyhound Stadium. Wyścigi chartów były coraz mniej popularne, a obiekt został przejęty przez prywatnego inwestora, który zamierzał wybudować w miejscu stadionu budynki mieszkalne. Klub nawiązał współpracę z inwestorem, a zamiar budowy na tym terenie, obok mieszkań, nowego stadionu piłkarskiego pozwolił przekonać lokalne władze do wydania zgody na likwidację starego stadionu. Ostatnie wyścigi chartów odbyły się w marcu 2017 roku. Rozbiórki starego obiektu dokonano w 2018 roku. Budowa nowego stadionu rozpoczęła się wiosną 2019 roku. Część środków na budowę udało się pozyskać dzięki croudfundingowi. Obiekt został zainaugurowany 3 listopada 2020 roku meczem League One między AFC Wimbledon i Doncaster Rovers FC (2:2). Z powodu obostrzeń związanych z trwającą pandemią COVID-19, spotkanie odbyło się bez udziału publiczności. Nowy stadion może pomieścić 9300 widzów (wszystkie miejsca pod dachem), ale tylko trybuna główna po stronie zachodniej jest konstrukcji żelbetowej i ma charakter stały. Pozostałe, mniejsze trybuny, powstały w oparciu o stalowy szkielet i w przyszłości mogą być zastąpione przez kolejne żelbetowe trybuny, po wybudowaniu których obiekt stanowiłby jednolitą bryłę architektoniczną, a jego pojemność sięgnęłaby 20 000 widzów. Przypisy London Borough of Merton Stadiony piłkarskie w Londynie

4964023

https://pl.wikipedia.org/wiki/Thanaleng

Thanaleng

Thanaleng (lao. ສະຖານນີທ່ານາແລ້ງ) – stacja kolejowa we wsi Dongphosy, w drystykcie Hadxayfong, w prefekrurze Wientian. Jest to obecnie jedyna stacja kolejowa w Laosie. dworzec znajduje się około 25 km od stolicy kraju Wientian. Historia 20 marca 2004 roku podpisano porozumienie między rządami Tajlandii i Laosu o przedłużeniu północno-wschodniej linii kolejowej z Nong Khai do Thanaleng, miasta po laotańskiej stronie Mekongu. Rząd Tajlandii zgodził się sfinansować tę linię poprzez dotację oraz pożyczki. Szacunkowy koszt budowy przedłużenia linii do Thanaleng wyniósł 6,2 mln $, z czego 70% zostało sfinansowane z pożyczek tajlandzkich. Budowa formalnie rozpoczęła się 19 stycznia 2007 roku, a pociągi testowe zaczęły kursować 4 lipca 2008 r.oku. Oficjalne otwarcie stacji nastąpiło 5 marca 2009 roku. W 2006 roku pojawiły się plany przedłużenia linii do stolicy Laosu Wientianu. W listopadzie 2010 roku rządy Laosu i Tajlandii potwierdziły, że ich wspólny projekt przedłużenia linii został porzucony na rzecz budowy nowej linii z Boten do Wientian popieranej przez rządy Tajlandii i Chin, która ma przebiegać przez Laos. Projekt, który miałby łączyć Nong Khai z chińskim miastem Kunming, obejmowałby budowę nowego mostu przez Mekong, bliżej Wientian. Po przeanalizowaniu projektu władze Laosu zdecydowały, że stacja Thanaleng zostanie w przyszłości przekształcona w terminal dla pociągów towarowych przejeżdżających przez Most Przyjaźni Tajsko-Laotańskiej, dzięki czemu ładunki mogłyby zostać przetransportowane po niższych kosztach niż byłoby to możliwe w przypadku transportu drogowego. Przypisy Transport w Laosie Obiekty transportowe w Laosie

4964029

https://pl.wikipedia.org/wiki/Ustro%C5%84%20Brzegi

Ustroń Brzegi

Ustroń Brzegi – przystanek kolejowy w Ustroniu, w województwie śląskim, w Polsce. Historia W październiku 2019 PKP Polskie Linie Kolejowe podpisały umowę na remont linii 694/157/190/191 wraz z budową nowego przystanku na linii nr 191 o nazwie Ustroń Poniwiec. Plany budowy przystanku w tym miejscu pojawiły się po raz pierwszy w latach 80. XX wieku, a w latach 90. wykonano nawet pewne prace ziemne. W marcu 2021 rozpoczęto etap rewitalizacji obejmujący odcinek przebiegający przez miasto Ustroń. Poinformowano wówczas, że przystanek będzie nazywał się Ustroń Brzegi. Wraz z zakończeniem rewitalizacji linii kolejowej nr 191 przystanek otwarto 11 grudnia 2022 roku. Infrastruktura Na peronie znajduje się wiata oraz ławki, natomiast przy wejściu znajdują się stojaki rowerowe. Przypisy Stacje i przystanki kolejowe w Ustroniu Stacje i przystanki kolejowe w Polsce oddane do użytku w 2022

159

https://pl.wikipedia.org/wiki/Argentyna

Argentyna

Argentyna (hiszp. Argentina, ), oficjalnie Republika Argentyńska (hiszp. República Argentina, wym. ) – państwo w Ameryce Południowej, w południowo-wschodniej części kontynentu, nad Oceanem Atlantyckim. Graniczy z Chile na zachodzie, Boliwią i Paragwajem na północy, Brazylią i Urugwajem na północnym wschodzie. Nazwa „Argentyna” pochodzi od łacińskiego argentum (srebro, plata po hiszpańsku) i jest związana z legendą o górach pełnych srebra, która była powszechna pośród pierwszych europejskich odkrywców Niziny La Platy. Argentyna zajmuje jedno z najwyższych miejsc w rankingach wskaźnika rozwoju społecznego, PKB per capita i jakości życia pośród krajów Ameryki Łacińskiej. Według statystyk Banku Światowego argentyński produkt krajowy brutto zajmuje 21. miejsce na świecie, a według Międzynarodowego Funduszu Walutowego, biorąc pod uwagę parytet siły nabywczej, argentyńska ekonomia zajmuje 25. miejsce na świecie. Argentyna jest członkiem założycielem Unii Narodów Południowoamerykańskich oraz Mercosur, a także członkiem Organizacji Państw Iberoamerykańskich, Banku Światowego, Światowej Organizacji Handlu. Oprócz tego jest również jednym z trzech krajów Ameryki Łacińskiej wchodzących w skład grupy G20. Według analityków kraj ten zaklasyfikowany jest do rynków wschodzących, ze względu na wielkość, wysoki wzrost gospodarczy, poziom bezpośrednich inwestycji zagranicznych czy eksport w całości wytworzonych usług i towarów. Jest uznawana jako lokalne mocarstwo z bardzo wysokim wskaźnikiem rozwoju społecznego. Pod względem wielkości Argentyna jest drugim państwem w Ameryce Południowej i ósmym na świecie. Biorąc pod uwagę terytoria, gdzie Argentyna faktycznie sprawuje władzę, jej powierzchnia wynosi 2 780 400 km². Jednakże biorąc pod uwagę także terytoria sporne, do których Argentyna rości pretensje: Falklandy/Malwiny, Georgię Południową, Sandwich Południowy, Islas Aurora wraz z Orkadami Południowymi, Szetlandami Południowymi oraz z częścią Antarktydy zwaną Antarktydą Argentyńską (na mocy traktatu antarktycznego roszczenia te są zamrożone, ale nie anulowane), łączna powierzchnia kraju wynosi 3 761 274 km². To plasowałoby Argentynę jako siódme pod względem wielkości państwo świata. Ślady pierwszych osadników na terenie dzisiejszej Argentyny sięgają paleolitu. Hiszpańska kolonizacja rozpoczęła się w 1512 roku. W jej wyniku w 1776 roku powstało Wicekrólestwo La Platy, które było częścią hiszpańskiego imperium kolonialnego. 25 maja 1810 roku Argentyna uzyskała de facto niepodległość po odsunięciu ostatniego hiszpańskiego gubernatora i ogłoszeniu Pierwszego Zgromadzenia Narodowego zwanego również Primera Junta. 9 lipca 1816 roku Argentyna formalnie ogłosiła niepodległość w San Miguel de Tucumán. W XIX wieku w Argentynie miały miejsce liczne wojny domowe, które zakończyły się reorganizacją państwa i utworzeniem federacji ze stolicą w Buenos Aires. W drugiej połowie XIX wieku miała miejsce wielka fala emigracji z Europy do Argentyny, która na zawsze wpłynęła na argentyńską kulturę i demografię. Również w tym czasie w Argentynie miał miejsce stabilny wzrost gospodarczy, dzięki któremu na początku XX wieku Argentyna była siódmym krajem na świecie pod względem rozwoju gospodarczego. Mimo tak dużego sukcesu ekonomicznego, po 1930 roku w Argentynie doszło do serii zamachów stanu, które zakończyły się wprowadzeniem demokracji w 1983 roku. Pod koniec lat dziewięćdziesiątych w Argentynie doszło do poważnego kryzysu finansowego, przez co teraz znajduje się ona w kręgu krajów rozwijających się. Pochodzenie nazwy Pochodzenie nazwy Argentyna jest związane z legendą o Sierra de la Plata (Srebrne Góry), rozpowszechnioną pomiędzy tak hiszpańskimi, jak portugalskimi konkwistadorami. Ci ostatni, z Brazylii – w poszukiwaniu srebra – prowadzili ekspansję w kierunku południowym i zachodnim, łamiąc Traktat z Tordesillas. Oni to właśnie, nazwali wielkie estuarium Río de la Plata, odkryte w 1502 r. przez ekspedycję, w której brał udział Amerigo Vespucci. Później, w 1516 r., dotarł do niego Juan Díaz de Solís; nazwał je Mar Dulce (Morze Świeżej Wody, Morze Rześkie). Termin Argentyna, z łaciny argentum (srebro), pojawia się pierwszy raz na mapie weneckiej z 1536. Nazwa Argentyna stała się popularna również z powodu wiersza opublikowanego w 1602 roku przez Hiszpana Martina del Barco Centenera, zatytułowanego La Argentina, w którym opisany jest region Río de la Plata i założenie miasta Buenos Aires. Nazwa ta pojawia się ponownie w 1612 w dziele La Argentina manuscrita Kreola Ruya Díaza de Guzmán. Jeszcze pod koniec XVIII wieku słowo to było używane powszechnie dla określenia wszystkiego związanego z Río de la Plata, jego doliną, terytorium i ludnością (Dolina la Platy). Na początku odnosiło się do mieszkańców pochodzenia europejskiego urodzonych w tym regionie, później rozszerzyło swe znaczenie na Hiszpanów osiadłych tutaj na stałe. Primera Junta rządu użyła nazwy Provincias Unidas del Río de la Plata (Zjednoczone Prowincje Rio de La Plata), co zostało przyjęte także przez następne rządy, aż do Kongresu z Tucumán, który proklamował niepodległość Provincias Unidas en Sud América (Zjednoczonych Prowincji w Ameryce Południowej). Nazwa ta została utrzymana w Konstytucji z 1819. Konstytucja z 24 grudnia 1826 użyła nazwy República Argentina (Republika Argentyńska). Podczas rządów Juana Manuela de Rosas pozostawały w użyciu między innymi następujące nazwy: Confederación Argentina (Konfederacja Argentyńska), Estados Unidos de la República Argentina (Stany Zjednoczone Republiki Argentyńskiej), República de la Confederación Argentina (Republika Konfederacji Argentyńskiej) i Federación Argentina (Federacja Argentyńska). Historia Czasy kolonialne i początki niepodległości Przed przybyciem Europejczyków w 1516 r. terenami obecnej Argentyny władali Indianie. W 1536 Hiszpan Pedro de Mendoza założył Buenos Aires. Do 1776 r. ziemie te leżały w obrębie wicekrólestwa Peru, a następnie weszły w skład wydzielonego wicekrólestwa La Platy ze stolicą w Buenos Aires. W 1806 r. Buenos Aires zostało zaatakowane przez flotę brytyjską. Najeźdźcy zdobyli miasto, jednakże wkrótce zostali pokonani przez armię obywatelską. W 1810 r. antyhiszpańskie powstanie Kreolów obaliło wicekróla. Odtąd 25 maja obchodzone jest święto narodowe – na cześć rewolucji z 1810 r. W walkach, w których w latach 1814–1815 siłami argentyńskimi dowodził generał José de San Martín, wojska hiszpańskie zostały wyparte z kraju. 9 lipca 1816 r. kongres przedstawicieli prowincji proklamował w San Miguel de Tucumán niepodległość Zjednoczonych Prowincji La Plata. Rocznice tego dnia są obchodzone jako święto niepodległości. W latach 1835–1852 władzę dyktatorską w Argentynie sprawował generał Juan Manuel de Rosas, obalony w wyniku przewrotu generała Justo Urquizy, który, po wprowadzeniu w 1853 r. systemu federalnego, został w 1854 r. pierwszym prezydentem Konfederacji La Platy. Tymczasową stolicą było Buenos Aires. W latach 1878–1881 wojska argentyńskie, dowodzone przez generała Julio Argentino Roca, włączyły do Argentyny wschodnią Patagonię. Zachodnią część regionu anektowało Chile w porozumieniu z Argentyną na mocy traktatu z Buenos Aires (1881 rok). Początek XX wieku W XX wieku miały miejsce liczne wojskowe zamachy stanu. Kraj tkwił w permanentnym kryzysie polityczno-gospodarczym. Po zakończeniu I wojny światowej doszło do serii wystąpień rewolucyjnych. W styczniu 1919 roku w stolicy wybuchły zamieszki, które do historii przeszły jako Tragiczny Tydzień. Zamieszki wywołali pracownicy wywodzący się z kręgów związków o profilu anarchistycznym i komunistycznym. Rząd do stłumienia zamieszek wykorzystał policję i wojsko. W tym samym roku na prowincji wybuchł konflikt zwany jako La Forestal, który rozegrał się między pracownikami a właścicielami brytyjskich firm. Również w tym konflikcie rząd zainterweniował poprzez użycie wojska. W latach 20. do władzy dochodzi Radykalna Unia Obywatelska na czele z prezydentem Hipólitem Yrigoyenem. Jako przedstawiciel interesów polityczno-społecznych klas średnich prezydent realizował reformy społeczne i podejmował działania w celu umocnienia władzy centralnej kosztem władz lokalnych. Za pierwszej kadencji wprowadził wiele liberalnych reform i metodycznie przestrzegał konstytucji, rezygnując ze stanowiska w 1922. Podczas drugiej kadencji zrezygnował z dawnego radykalizmu, a kręgi militarne uzyskały silne poparcie społeczne, które Yrigoyen utracił na skutek brutalnego prześladowania ruchów strajkowych i światowego kryzysu finansowego. Coraz bardziej niepopularny prezydent obalony został przez wojskowy zamach stanu, na czele którego stanął José Félix Uriburu. Po krótkich rządach wojska w 1938 roku prezydentem został Ramón Castillo, będący kandydatem konserwatystów. Castillo nie cieszył się popularnością rodaków, a do władzy doszedł na skutek fałszerstw wyborczych. Rząd konserwatystów został obalony przez wojsko w 1943 roku. Przywódcą puczu i tymczasowym prezydentem został Arturo Rawson Corvalán, któremu jednak wkrótce władzę odebrali pozostali uczestnicy spisku. Kolejnym prezydentem z ramienia junty został Pedro Ramírez. W obozie wojskowych cały czas trwała walka o władzę. Pretekstem do kolejnego puczu była sytuacja ze stycznia 1944 roku, gdy Ramírez zawiesił stosunki dyplomatyczne z mocarstwami Osi. Został on wówczas obalony przez na rzecz generała Eldemiro Farrella. W marcu 1945 roku Argentyna dołączyła do koalicji alianckiej. Dużą popularność w rządzie wojskowych zdobył Juan Perón. Perón wziął udział w wyborach prezydenckich z 1945 roku, w których wystartował jako kandydat założonej przez siebie Partii Pracy. Pierwszy okres rządów Juana Peróna Perón w wyborach z 1945 roku pokonał kandydata wystawionego przez koalicję centrystów z Radykalnej Unii Obywatelskiej, Komunistycznej Partii Argentyny, najbardziej konserwatywnej frakcji Narodowej Partii Autonomistycznej i Partii Socjalistycznej. Prezydentem nominowany został w 1946 roku. Uniknął on uwikłania kraju w zimną wojnę i zrezygnował z wyboru pomiędzy kapitalizmem i socjalizmem. Doradcom ekonomicznym polecił opracowanie planu pięcioletniego. Chcąc uniezależnić gospodarkę argentyńską od wpływów zachodnich, znacjonalizował koleje należące głównie do firm brytyjskich i francuskich. Reformy doprowadziły do wzrostu płac realnych o około 35% do roku 1949, a dochód krajowy z 40 do 49 procent. Zabezpieczeniami społecznymi objęto niemal wszystkich robotników, a opieka zdrowotna stała się powszechna dla wszystkich obywateli. W rządzie Peróna znalazło się miejsce zarówno dla bogatych przemysłowców, jak i socjalistów. Prezydent zachęcał związki zawodowe do wywoływania strajków przeciwko pracodawcom, którzy niechętnie przyznawali pracownikom przywileje. Strajki pozwoliły rządowi na dokonanie reformy prawa pracy, jednakże na trwałe nastawiły przeciwko peronistom przedstawicieli dużych przedsiębiorstw. Związki zawodowe przybrały na liczebności z 500 tysięcy do ponad 2 milionów w roku 1950. Na liczebności zyskał przede wszystkim properonistowski CGT, który stał się największym związkiem w kraju. W trakcie pierwszej kadencji prezydenta Partia Pracy przekształciła się w ugrupowanie o nazwie Partia Justycjalistyczna. Rząd przywrócił stosunki dyplomatyczne z ZSRR. Polityka odnowienia relacji z ZSRR wraz z próbami uzyskania suwerenności gospodarczej spotkały się z oporem USA. Wprowadziło ono antyargentyńskie embargo. USA chciało w ten sposób uchronić swoje inwestycje komercyjne w przemyśle naftowym. Rząd USA widział w działaniach rządu Argentyny próbę budowy komunizmu w Ameryce. Rząd argentyński, w obawie o kondycję gospodarki, wynegocjował z amerykańskim ambasadorem uwolnienie argentyńskich aktywów USA w zamian za preferencyjne traktowanie towarów amerykańskich. Perón jako zwolennik zaangażowania odmówił przystąpienia kraju do GATT i Międzynarodowego Funduszu Walutowego. W okresie jego rządów Argentyna przyjmowała licznie uciekających z Europy funkcjonariuszy państw faszystowskich, szczególnie naukowców których doświadczenia miały pomóc m.in. we wprowadzeniu w Argentynie europejskich technologii i rozwój naukowy kraju. Jednocześnie umożliwił Żydom awans społeczny, zezwolił na pełnienie przez nich funkcji politycznych oraz nie sprzeciwiał się żydowskiej imigracji do Argentyny. W 1951 roku Perón ponownie został wybrany na prezydenta kraju, zyskując ponad 60% głosów. Druga kadencja rozpoczęła się dla rządu niekorzystnie ze względu na suszę, która w tym czasie ogarnęła region i wywołała kryzys gospodarczy. Napięta sytuacja doprowadziła do coraz ostrzejszej rywalizacji między rządem a konserwatywną i lewicową opozycją. Perón próbował pozbawić opozycję dostępu do mediów, a dzienniki opozycji zostały zamknięte lub wywłaszczone. Doszło do przypadków bezpośrednich represji. Rząd popadł w konflikt z Kościołem, m.in. w związku z legalizacją rozwodów i prostytucji. Na skutek coraz częstszych kryzysów doszło do rozłamu w łonie samych peronistów. W czerwcu 1955 roku doszło do nieudanej próby zamachu stanu. Trzy miesiące później doszło do kolejnego puczu, który zakończył się sukcesem. Został on określony przez organizatorów jako Revolucion Libertadora, czyli rewolucja wyzwoleńcza. Organizatorami puczu byli nacjonalistycznie i katolicko nastawieni oficerowie wojska – Eduardo Lonardi, Pedro Eugenio Aramburu i Isaac Rojas. Centrum antyrządowego puczu była Kordoba. Perónowi udało się uciec z kraju samolotem. Udał się wówczas do Wenezueli, a następnie do Hiszpanii rządzonej przez gen. Francisco Franco. Okres poperonistowski Władzę do lat 70. objęły kręgi związane z konserwatystami i elitami ziemiańskimi. Kryzys gospodarczy związany z przewrotem doprowadził do wzrostu ceny dolara z czterech do trzydziestu pesos oraz pięciokrotnego wzrostu cen produktów. Na czele reżimu argentyńskiego stanął Pedro Eugenio Aramburu, który zdelegalizował organizacje peronistowskie. W odpowiedzi na represje antyperonistowskie, grupa wojskowych o poglądach centrowych i peronistowskich zorganizowała próbę zamachu stanu, która odbyła się w czerwcu 1956 roku. Puczyści na czele z generałem Juanem José Valle zostali schwytani, a 27 organizatorów buntu zostało straconych. W 1958 roku odbyły się wybory prezydenckie, w których wygrał umiarkowany Arturo Frondizi, będący kandydatem rozłamowców z Radykalnej Unii Obywatelskiej. Frondizi nie zrealizował obiecywanego przed wyborami programu przywrócenia swobód demokratycznych w kraju. Po wyborach z 1962 roku Frondizi został zmuszony do rezygnacji przez wojskowych. Kolejnym prezydentem wybranym w wyborach został Arturo Umberto Illia, który został odsunięty od władzy przez Unię Ludową w 1965 roku. W połowie latach 60. doszło do odrodzenia rządów dyktatorskich. Tym razem na ich czele stanął Juan Carlos Onganía, który prowadził politykę represji wobec ruchu pracowniczego. W maju 1969 roku doszło do antyrządowego powstania Cordobazo, inspirowanego wydarzeniami we Francji w maju 1968 roku. Z wydarzeniami z Kordoby zbiegły się zamieszki studenckie w Rosario (Rosariazo). W latach 60. zaczęły mnożyć się organizacje partyzanckie i paramilitarne, tj. Montoneros, będące grupami lewicowo-nacjonalistycznych peronistów. Na liczebności zyskały także faszyzujący Nacjonalistyczny Ruchu Tacuara (z czasem wielu jego członków pod wpływem rewolucji kubańskiej zbliżyło się do marksizmu) oraz Rewolucyjna Armia Ludu. W 1973 roku do wyborów dopuszczono peronistów. 25 maja urząd prezydenta kraju objął lewicowy peronista Héctor José Cámpora zwany przez sympatyków ruchu jako El Tío, czyli wujek, ustąpił on jednak w celu umożliwienia Perónowi powrotu do władzy i zorganizował kolejne wybory w październiku 1973. W trakcie krótkich rządów udzielił on amnestii dla więźniów politycznych, sprzeciwiał się wpływom prawicowych peronistów oraz zmienił kurs polityki zagranicznej Argentyny poprzez wsparcie rządu kubańskiego w walce z amerykańskim embargiem. Perón powrócił do Argentyny w czerwcu 1973. Na lotnisku witały go trzy miliony ludzi. Powitanie przywódcy stało się obiektem zamachu terrorystycznego w wyniku którego zginęło trzynastu zwolenników prezydenta, a 365 zostało rannych. Za zamach odpowiedzialne były grupy skrajnej prawicy. Drugie rządy Peróna i prezydentura Izabelity Wybory w październiku 1973 okazały się sukcesem Peróna, który uzyskał 62% głosów i został po raz trzeci wybrany na prezydenta Argentyny. Wiceprezydentem została jego trzecia żona, Isabel Martínez de Perón, zwana Izabelitą. W trakcie krótkiej kadencji prezydenta doszło do poprawy sytuacji gospodarczej. Prezydent ponownie zastosował interwencyjną politykę społeczną i gospodarczą, podobną do tej prowadzonej w latach 40. Przeprowadził nacjonalizację banków i przedsiębiorstw innych branż oraz wprowadził ograniczenia na zagraniczne inwestycje. Ożywienie gospodarcze zaprzepaścił kryzys naftowy, który zmusił rząd do polityki oszczędności oraz doprowadził do gwałtownego wzrostu inflacji. Krótki okres na urzędzie prezydenta naznaczyły walki wśród jego zwolenników i gwałtowny wzrost terroryzmu, za który w części odpowiadali lewicowi i skrajnie prawicowi peroniści. Kryzys ten spowodowany był represjami wobec lewicy ze strony czołowych postaci CGT, części sił zbrojnych oraz radykałów prawicowych w szeregach Partii Justycjalistycznej, a zwłaszcza faszyzującego doradcy prezydenta, José Lópeza Regi. López Rega został awansowany do roli ministra opieki społecznej. W praktyce jego pozycja zwiększyła się poza kompetencje ministra. Rega utworzył Triple A, czyli Antykomunistyczny Sojusz Argentyński, pełniący funkcję organizacji terrorystycznej, która eliminowała w fizyczny sposób lewicową oraz umiarkowaną opozycję. 25 września doszło do rozłamu między Perónem a lewicą. Przyczyną było zabójstwo umiarkowanie konserwatywnego sekretarza generalnego CGT, José Ignacio Rucciego, który zginął w zasadzce, o której zorganizowanie oskarżono lewicowych bojowników. Sprawcy zabójstwa nie zostali wykryci, a sprawa do dzisiaj pozostaje nierozwiązana. Po zabójstwie sekretarza generalnego Perón wykorzystał Lópeza Rege do eliminacji lewicowej opozycji. Represje ze strony prawicowych peronistów i rządu tylko zmobilizowały siły lewicowe, które przystąpiły do ofensywy. Rewolucyjna Armia Ludu rozpoczęła regularną kampanię antyrządową – 19 stycznia dokonała ataku na koszary w Azul w prowincji Buenos Aires oraz wywołała zbrojne powstanie w wiejskim regionie Tucuman. 1 lipca 1974 roku prezydent zmarł w wyniku choroby. Następczynią Peróna na urzędzie prezydenta zaostała Izabelita. Zwiększyła ona wpływy skrajnej prawicy skupionej wokół Lópeza Regi, co tylko zwiększyło terror wobec opozycji i w konsekwencji zwiększyła nasilenie lewicowej rebelii. W 1976 roku Isabela Peron została obalona przez wojsko, na czele którego stanął Jorge Rafael Videla. Okresy junty i powrotu do demokracji Swoją formę rządów wojskowi nazwali Proceso de Reorganización Nacional (Narodowy Proces Reorganizacji). Pod rządami Videli wojsko otrzymało szerokie uprawnienia, w tym prawo do aresztowania, zatrzymywania, torturowania, a nawet zabijania politycznych przeciwników. W wyniku tego naruszanie praw człowieka było w Argentynie na porządku dziennym. Ofiarami terroru padali zarówno partyzanci oraz ludzie podejrzani o wrogość wobec reżimu. 16 września 1976 roku doszło do tzw. nocy ołówków. Porwano wówczas grupkę młodzieży protestującą przeciwko podwyżce biletów uczniowskich. Część z porwanych w wieku od 16 do 18 lat zaginęła. Całość terroru wobec opozycji określana jest jako brudna wojna. Szwadrony śmierci wspólnie z innymi dyktaturami Ameryki Południowej wzięły udział w operacji Kondor. W 1983, po rządach junty w latach 1976–1982, skompromitowanej przegraną wojną z Wielką Brytanią o sporne Falklandy (wojna o Falklandy-Malwiny) przywrócono demokrację i przestrzeganie praw człowieka. Na czele kraju stanął Raúl Alfonsín. W wyniku wyborów w 1989 r. prezydentem został peronista Carlos Saúl Menem (ponownie wybrany w 1995). Realizował on liberalny, wolnorynkowy program ekonomiczny, zmierzający do ustabilizowania gospodarki. Prowadził też politykę zbliżenia do USA i Wielkiej Brytanii, z którą w 1990 r. Argentyna wznowiła stosunki dyplomatyczne. W 1998 r. miała miejsce pierwsza od czasu kryzysu wizyta argentyńskiego prezydenta w Londynie. W 1991 r., po kolejnym buncie wojskowych, wszyscy skazani 5 lat wcześniej generałowie zostali ułaskawieni. Kryzys finansowy i sytuacja polityczna w latach 1999–2002 W grudniu 1999 prezydentem Argentyny został Fernando de la Rúa, startujący z ramienia Radykalnej Unii Obywatelskiej. Zastąpił on Carlosa Menema, najdłużej rządzącego w historii Argentyny szefa państwa. Jego działania mające na celu redukcję deficytu i długu publicznego były oparte na cięciach w sektorze publicznym. W 2001 roku ministrem gospodarki został były minister z czasów prezydenta Carlosa Menema, Domingo Cavallo. Krótko po objęciu urzędu ogłosił on zamrożenie depozytów bankowych w celu uniknięcia paniki bankowej, co wywołało falę protestów i przyczyniło się do dymisji prezydenta de la Rúa 20 grudnia 2001 roku. W ciągu dwóch tygodni rządy sprawowało kilku prezydentów, w tym przez krótki okres Adolfo Rodríguez Saá, który ogłosił niewypłacalność państwa i ogłosił tymczasowe wstrzymanie spłaty długu zagranicznego. 2 stycznia 2002 roku parlament wybrał Eduardo Duhalde z Partii Justycjalistycznej jako tymczasowego prezydenta. Jego rząd zdewaluował peso o 200%, kończąc tym samym sztucznie ustalony kurs wymiany pomiędzy peso i dolarem. Państwo przybrało nową politykę, która opierała się na industrializacji. Celem było zmniejszenie importu oraz zwiększenie eksportu i nadwyżki budżetowej. W efekcie pod koniec 2002 roku stan gospodarki zaczął się stabilizować. W tym czasie ubóstwo dotknęło 56% populacji, a bezrobocie sięgnęło 26%. Prezydentura Néstora Kirchnera W 2003 na prezydenta Argentyny wybrano Néstora Kirchnera z ramienia Frontu na rzecz Zwycięstwa. Zreformował on działanie Sądu Najwyższego i pozwolił na ponowne rozpatrzenie spraw o naruszenie praw człowieka z czasów dyktatury. W polityce zagranicznej sprzeciwiał się on powstaniu Strefy Wolnego Handlu Obu Ameryk, co doprowadziło do porzucenia planów utworzenia takiej strefy. Od strony gospodarczej Néstor Kirchner rozpoczął spłacanie argentyńskiego długu w Międzynarodowym Funduszu Walutowym i innych długów zewnętrznych. Rozpoczął też nacjonalizację części przedsiębiorstw. Argentyna doświadczyła znacznego wzrostu gospodarczego i spadku bezrobocia. Reaktywowano sektory rolniczy, metalurgiczny, petrochemiczny i budowlany. W wyniku inflacji, która towarzyszyła odbudowie gospodarczej, związki zawodowe rozpoczęły negocjacje mające na celu zwiększenia płac. Rząd obniżył wydatki na pomoc wprowadzoną w 2002 roku, zwiększając wydatki na ubezpieczenia społeczne. Prezydentura Christiny Fernández de Kirchner 28 października 2007 wybory prezydenckie wygrała Cristina Fernández de Kirchner, zdobywając 44,9% głosów. Jest drugą kobietą po Isabel Perón (1974–1976) na tym stanowisku, jednak pierwszą wybraną w wyniku wyborów powszechnych. Jej przeciwnikiem był radykalny Julio Cobos. Fernández de Kirchner zapoczątkowała tworzenie Unii Narodów Południowoamerykańskich, której jako pierwszy przewodniczył jej mąż, Néstor Kirchner. Założyła ona także Ministerstwo Nauki, Technologii i Innowacji, znacjonalizowała fundusze emerytalne oraz Aerolíneas Argentinas, utworzyła fundusz pomocy dla bezrobotnych, dopuściła do zalegalizowania związków partnerskich i zastąpienie prawa o mediach z czasów Videla nowym. W tym czasie doszło również do konfliktu ze sektorem rolniczym, który poskutkował masowymi protestami przeciwko podniesieniu podatku na eksport soi oraz słonecznika. W wyborach prezydenckich z 23 października 2011 roku Cristina Fernández de Kirchner została wybrana na drugą kadencję z poparciem 54% wyborców. Jej oponentem podczas kampanii prezydenckiej był Amado Boudou. Podczas drugiej kadencji Fernández de Kirchner przywróciła we władanie skarbu państwa 51% argentyńskiego koncernu naftowego YPF. Dopuściła też do uchwalenia prawa o wolności identyfikacji seksualnej. Wtedy też w całej Argentynie doszło do manifestacji ulicznych, zwanych „N8”, przeciwko rządom prezydentki. Manifestacje zostały zapoczątkowane na portalach społecznościowych. Według danych Banku Światowego, Ameryka Łacińska wraz z Argentyną przeszła znaczną zmianę pod względem struktury społeczeństwa na początku XXI wieku. Charakteryzuje się ona zmniejszeniem poziomu ubóstwa i zwiększeniem liczby ludzi budujących klasę średnią. W przypadku Argentyny, według danych Banku Światowego, pomiędzy 2003 i 2009 rokiem klasa średnia powiększyła się z 9,3 miliona do 18,6 miliona (co stanowi 45% całej populacji). Geografia Krainy geograficzne Argentyny Argentyna zajmuje południową część kontynentu południowoamerykańskiego od Atlantyku na wschodzie po graniczne Andy na zachodzie. Kraj z północy na południe ma 3700 km, a ze wschodu na zachód (w najszerszym miejscu) 1400 km. W Andach wyróżnia się dwa główne pasma: Kordylierę Zachodnią i Andy Patagońskie. Są to góry o ostrej rzeźbie ukształtowanej przez lodowce, a jednocześnie obszar aktywny sejsmicznie. W Kordylierze Zachodniej wznosi się najwyższy szczyt Ameryki Południowej, Aconcagua (6959 m n.p.m.). W Andach Patagońskich znajdują się liczne lodowce. Środkowa część tego pogórza to Cuyo. Północno-zachodnią część Argentyny zajmuje śródgórski płaskowyż Puna de Atacama. Wznosi się on średnio na 3800 m n.p.m. Otaczają go 6-tysięczne wzniesienia wulkaniczne. Jest to teren pustynny i kamienisty. Występują tu także solniska i salares – okresowe słone jeziora. W północno-wschodniej części kraju rozciąga się rozległa dolina trzech wielkich rzek, Paragwaju, Parany i Urugwaju, zwana Niziną La Platy. Część zachodnia tego obszaru to Gran Chaco, równina lessowa z ciernistymi zaroślami sawanny. Wschodnią część regionu stanowi Międzyrzecze, zwane również Mezopotamią Argentyńską. Rozpościera się ona między rzekami Paraną i Urugwajem. Północną granicę wyznacza rzeka Iguazu z uznawanymi za najpiękniejsze na świecie wodospadami (Wodospady Iguaçu, z hiszp. Cataractas del Iguazú). Środkową i północno-zachodnią część Argentyny stanowi nizinna i żyzna Pampa, która od południa sąsiaduje z miejscami pofałdowanym, bogatym w ropę, płaskowyżem Patagonii. Jest to lessowa równina, stanowiąca najważniejszy obszar rolniczy kraju. W części południowej wznoszą się izolowane pasma gór Ventana, a na północnym wschodzie góry. Dalej na południe jest subpolarna Ziemia Ognista. Najdalej na południe położoną krainą geograficzną Argentyny jest Wyżyna Patagońska. Jest to skalisty i suchy płaskowyż o charakterze półpustyni. Porozcinany jest głębokimi dolinami rzek. Dochodząc do oceanu atlantyckiego wyżyna tworzy wysokie, skaliste wybrzeże klifowe z licznymi zatokami. Długość granic lądowych: 9665 km Chile 5150 km Paragwaj 1880 km Brazylia 1224 km Boliwia 832 km Urugwaj 579 km Długość wybrzeża: 4989 km Najwyższy punkt: Aconcagua 6962 m n.p.m. Najniższy punkt: Laguna del Carbón w Santa Cruz, 105 m p.p.m. Największą rzeką jest Parana, która z rzeką Urugwaj tworzy estuarium La Platy. Klimat Klimat Argentyny jest bardzo zróżnicowany: od podzwrotnikowego morskiego na północnym wschodzie, przez podzwrotnikowy kontynentalny i umiarkowany ciepły bardziej na południu, po subpolarny na Ziemi Ognistej. Warunki pogodowe są zależne od regionu tego kraju. Na północy lata charakteryzują się bardzo gorącym i wilgotnym klimatem z umiarkowanymi suchymi zimami, a także okresowymi suszami. W centrum kraju natomiast obserwuje się gorące lata i chłodne zimy. Na południu lata są ciepłe, a zimy zimne z obfitymi opadami śniegu. Tak ogromne zróżnicowanie klimatyczne Argentyny spowodowane jest przede wszystkim dużą rozciągłością południkową kraju. Występują częste, silne, zimne wiatry – pampero – oraz burze, które są zjawiskiem dość częstym. Średnia temperatura powietrza i średnia suma opadów w stolicy kraju wynoszą: w styczniu 24 °C i 104 mm, w lipcu 10 °C i 61 mm. Roczna suma opadów atmosferycznych w Argentynie wynosi: 1600 mm w północno-wschodniej części i kraju, 50 mm na Punie Atakamskiej, od 2000 do 6000 mm w Andach oraz 200 mm w Patagonii. Ekstremalne temperatury, jakie dotychczas odnotowano w całej Ameryce Południowej, należą właśnie do miejsc w Argentynie. Najcieplej do tej pory było w mieście Rivadavia (w prowincji Salta). Temperatura wyniosła tu 48,8 stopni Celsjusza, natomiast najzimniej w Sarmiento (w prowincji Chubut) – −32,7 stopnie. Charakterystyczne są również wiatry lokalne. Należy do nich zimny i suchy pampero, wiejący nad Patagonią. W ciągu godziny może obniżyć temperaturę o 15 °C. Zonda – to wiatr bardzo suchy i gorący, z temperaturą do 40 °C. Sieć rzeczna Najważniejszymi rzekami kraju są Parana, Paragwaj (rzeka), Salado i Urugwaj. La Plata, która jest wspólnym ujściem Parany i Urugwaju o szerokości 220 km przy oceanie. Jest to swego rodzaju słodkowodny zalew morski (estuarium). Większość rzek na terenach górskich charakteryzuje się wysokimi przepływami. W korytach rzek występują natomiast liczne progi skalne. Pozwala to wykorzystać potencjał energetyczny tych rzek. Aż ⅓ powierzchni kraju zajęta jest przez obszary bezodpływowe. Występują na nich okresowe rzeki i jeziora oraz zmiennych rozmiarów solniska. W Andach Patagońskich występuje ponad 400 jezior pochodzenia tektoniczno-polodowcowego, z których największe, Buenos Aires, ma powierzchnię 2240 km². Flora i fauna Świat roślinny i zwierzęcy kraju jest bardzo różnorodny. Wyżyny porastają przede wszystkim zarośla, karłowate krzewy i roślinność trawiasta. Roślinność półpustynna (puna), sawannowa (kebraczo, monte), stepowa i górska. W wilgotnych lasach występują gigantyczne cedrzyńce i drzewa wawrzynu. Rośliny subtropikalne występują w Gran Chaco na północy kraju, również w tym samym rejonie występują Kebraczo i m.in.: szarańczyn strąkowy. Sawanna reprezentowana jest przez roślinność charakterystyczną dla tej formacji roślinnej. W środkowej części kraju dominują prerie. Zachodnia pampa ze względu na suchość i mniejszą liczę opadów porośnięta jest krótkimi trawami i krzewami. Spośród reprezentantów fauny żyją tu zwierzęta typowe dla Ameryki Południowej, m.in. lamy, małpy, jaguary, pancerniki i węże. Ptaki reprezentują tukany, kolibry, papugi i nandu. W licznych strumieniach żyją różne gatunki ryb, spotyka się tu zwłaszcza w rzekach również piranie. Wzdłuż wybrzeża żyją otarie (uchatki patagońskie). W Argentynie znajdują się liczne obszary chronione, m.in. parki narodowe: Iguazú, Lanín, Nahuel Huapi czy Los Glaciares. W okolicach Mar del Plata żyją swobodnie wylegujące się na słońcu lwy morskie. Bogactwa naturalne Zróżnicowanie klimatu Argentyny ma znaczący wpływ na środowisko naturalne tego kraju. Dzięki temu występują tu liczne większe i mniejsze wodospady jak Iguazu, śnieżne szczyty w Andach, a także płaskowyże i rozległe równiny. Jednym z najciekawszych regionów turystycznych (oprócz wodospadów) Argentyny jest Patagonia – kraina geograficzna, mająca swój początek wysoko w Andach, ciągnie się przez Wyżynę Patagońską aż na południe, sięgając Cieśniny Magellana i Przylądka Horn. Z jednej strony Patagonii wydobywa się ropę naftową i hoduje bydło, z drugiej natomiast wyłania się półwysep Valdés, gdzie żyje spora populacja dzikich, morskich zwierząt. Okoliczne wody zamieszkiwane są między innymi przez: lwy morskie, walenie, orki, wieloryby biskajskie, manaty oraz otarie. W 1999 r. półwysep Valdés został wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO. Na terenie Patagonii znajduje się także jeden z największych lodowców świata Perito Moreno, zajmujący powierzchnię przekraczającą 200 km². Polityka Ustrój polityczny Zgodnie z konstytucją kraju z 1853 r. (wielokrotnie modyfikowaną) Argentyna jest republiką związkową. Władzę wykonawczą sprawują prezydent i powoływany przez niego rząd. Prezydent jest wybierany w wyborach powszechnych (w 2 turach) na 4 lata, z prawem do jednej reelekcji. Jest on głową państwa, szefem rządu i zwierzchnikiem sił zbrojnych. Posiada on prawo weta do ustaw; wydaje rozporządzenia i dyrektywy niezbędne do wykonywania prawa. Bierze także udział w jego tworzeniu i ogłaszaniu. Władzę ustawodawczą sprawuje 2-izbowy Kongres Narodowy. Parlamentarzyści są wybierani w wyborach częściowych, tzn. co dwa lata wybierana jest 1/3 z 75 senatorów oraz połowa z 257 członków Izby Deputowanych. Senatowi przewodniczy wiceprezydent. Dominującymi partiami są: peronistyczna Partia Sprawiedliwości i lewicowa Radykalna Unia Obywatelska. Władzę sądowniczą sprawują niezawisłe sądy federalne z Sądem Najwyższym (9 dożywotnich sędziów) i sądy prowincjonalne. Prowincje mają własne konstytucje oraz wyłaniane w wyborach: organy ustawodawcze i gubernatorów. Do kompetencji władz prowincjonalnych należą wszystkie sprawy niedelegowane rządowi federalnemu. Święto narodowe Argentyny ustanowione jest dnia 25 maja – Dzień Rewolucji (1810). Podział administracyjny Terytorialnie Argentyna podzielona jest na 23 prowincje, jedno miasto autonomiczne (tzw. dystrykt federalny) – Buenos Aires oraz Terytorium Narodowe – Ziemia Ognista. Prowincje dzielą się na departamenty, a te z kolei, z wyjątkiem miasta autonomicznego, dzielą się na gminy (z hiszp. municipios). Siły zbrojne Argentyna dysponuje trzema rodzajami sił zbrojnych: wojskami lądowymi, marynarką wojenną oraz siłami powietrznymi. Uzbrojenie sił lądowych Argentyny składało się w 2014 roku z: 293 czołgów, 1008 opancerzonych pojazdów bojowych, 93 dział samobieżnych, 35 wieloprowadnicowych wyrzutni rakietowych oraz 289 zestawów artylerii holowanej. Marynarka wojenna Argentyny dysponowała w 2014 roku 8 okrętami obrony przybrzeża, czterema niszczycielami, 9 korwetami oraz trzema okrętami podwodnymi. Argentyńskie siły powietrzne z kolei posiadały w 2014 roku uzbrojenie w postaci m.in. 52 myśliwców, 100 samolotów transportowych, 66 samolotów szkolno-bojowych oraz 95 śmigłowców. Wojska argentyńskie w 2014 roku liczyły 73,1 tys. żołnierzy zawodowych oraz 31,2 tys. rezerwistów. Zasadnicza służba wojskowa w wojskach lądowych trwa 6–12 miesięcy, w lotnictwie – 1 rok, a w marynarce – 14 miesięcy. Według rankingu Global Firepower (2014) argentyńskie siły zbrojne stanowią 55. siłę militarną na świecie, z rocznym budżetem na cele obronne w wysokości 4,3 mld dolarów (USD). Ludność Rozmieszczenie ludności Większość ludności zamieszkuje środkową i wschodnią część kraju. Gran Chaco i Patagonia są prawie bezludne. Argentynę cechuje bardzo wysoki odsetek ludności miejskiej. Tylko 12% ludności mieszka na obszarach wiejskich – głównie w izolowanych osiedlach hodowlanych i latyfundiach. Miejska ludność koncentruje się w dużych miastach. Ciężki kryzys gospodarczy spowodował, że ambitne plany przeniesienia stolicy do Viedmy (700 km na południe od Buenos Aires) nie zostały, jak dotąd, zrealizowane. W latach 90. XX wieku wiele osad zostało opuszczonych, gdy kolej zmniejszyła sieć połączeń, a lokalne wyroby produkowane na małą skalę zostały zastąpione masowym importem tanich produktów. Struktura etniczna Ludność Argentyny ukształtowała się w wyniku masowych migracji z Europy i kolonizacji prawie bezludnych terenów zamieszkanych przez nieliczne rdzenne plemiona – w czasach przedkolumbijskich zamieszkiwało tam około 300 tys. Indian. Ponad 98% ludności stanowią biali pochodzenia europejskiego (głównie włoskiego, hiszpańskiego, niemieckiego, polskiego, ukraińskiego i portugalskiego), resztę Metysi, nieliczni Indianie (mniej niż 150 tys.). Biali Argentyńczycy: 79,1% Kreole: 4,0% Arabowie, Syryjczycy: 3,3% Włosi: 2,5% Galisyjczycy: 1,7% Guarani, Paragwajczycy: 1,3% Hiszpanie: 1,3% pozostali: 6,8% (Chilijczycy, Polacy: 0,44%, Katalończycy, Żydzi, Peruwiańczycy, Ormianie, Afroamerykanie, Toba, Mapuche, Biali Urugwajczycy i inni) Języki w użyciu: hiszpański (oficjalny), mapudungun, keczua, guarani, włoski, polski. Miasta i aglomeracje W 1869 11% ludności Argentyny zamieszkiwało aglomeracje powyżej 100 tys. mieszkańców. Była to koncentracja pięć razy większa od średniej światowej, podobna do Stanów Zjednoczonych i w przybliżeniu dwa razy większa od koncentracji ludności europejskiej. Jedynym miastem, którego ludność przekraczała 100 tys., było Buenos Aires. W 1914 po raz pierwszy liczba ludności miejskiej przewyższyła liczbę ludności wiejskiej. Jednym z ważniejszych czynników szybkiego rozwoju obszarów miejskich była wielka fala imigracji, głównie europejskiej, do miast, w szczególności do Buenos Aires, Córdoby i Rosario. W 1960 już piętnaście miast przekraczało 100 tys. mieszkańców. Żyło w nich 71% ludności miejskiej Argentyny. Spośród nich dalej wyróżniało się Buenos Aires. Ludność miejska stanowiła 59% ogółu ludności, podobnie jak w Stanach Zjednoczonych, nieco więcej niż w Oceanii (53%) i mniej niż w Wielkiej Brytanii, kraju, który posiadał najwyższy odsetek ludności miejskiej od początków XIX wieku – 69%. W 1970 osiągnęła 78,5% ludności miejskiej, a w 1975 wskaźnik urbanizacji wyniósł 80,7%. W 1990 86,9% ludności żyło w miastach. Głównym czynnikiem tych zmian były, podobnie jak w całej Ameryce Łacińskiej, migracje wewnętrzne, z obszarów wiejskich do miast. Główne przyczyny tej migracji to skrajnie niekorzystne warunki ekonomiczne i społeczne. W 2001 wartość wskaźnika urbanizacji osiągnęła 89,3%. Polonia i Polacy W Argentynie istnieje liczna i dobrze zorganizowana Polonia, której korzenie sięgają XIX wieku. Pierwsi Polacy pojawili się ok. 1812 r., w początkowym okresie walk niepodległościowych w Argentynie. Następne grupy Polaków napłynęły po powstaniu listopadowym i styczniowym. Pod koniec XIX wieku zaczęła przybywać emigracja zarobkowa, zwłaszcza chłopska, z terenów późniejszej Małopolski Wschodniej; osiadła głównie w prowincji Misiones, gdzie 1897 r. założono osadę Apóstoles. Po 1905 r. napłynęły nieco liczniej grupy robotników. Po I wojnie światowej liczba przybyszów z Polski do Argentyny narastała, a sama Argentyna stała się drugim po Kanadzie krajem, do którego kierowała się w tym czasie zamorska emigracja z Polski, a pierwszym wśród krajów Ameryki Łacińskiej. W 1929 r. liczba Polaków w Argentynie wynosiła ok. 25 tys., a w 1939 – ok. 120 tysięcy. W okresie II wojny światowej w Argentynie przebywało ok. 200 tys. Polaków, zaś obecnie Polonię szacuje się na ponad 200 tys., przy czym liczbę osób pochodzenia polskiego szacuje się na ok. 450 tysięcy (znaczna część uległa całkowitej asymilacji). Największe skupiska Polonii zamieszkują prowincje: Buenos Aires (pod Buenos Aires znajduje się założona przez polskich emigrantów miejscowość Maciaszkowo), Misiones oraz Córdoba. Pierwsze polskie stowarzyszenie w Argentynie założono ok. 1890 r. (Towarzystwo Demokratyczne Polskie) w Buenos Aires w 1913 r. zaczęło się ukazywać pierwsze polskie pismo Echo Polskie. W latach 1914–1929 rozwinęło się życie organizacyjne tamtejszej Polonii. W 1934 r. powstał Instytut Kultury Argentyńsko – Polskiej. Wkład Polaków w budowę państwa argentyńskiego został doceniony w 1995 r. świętem narodowym na ich cześć. Argentyna jest jedynym państwem, w którym obchodzony jest 8 czerwca Dzień Polskiego Osadnika (hiszp. „Día del Colono Polaco”). Dzień ten upamiętnia przybycie pierwszych Polaków do Argentyny na początku czerwca 1897 roku. Z tej okazji w Buenos Aires, pod auspicjami Ambasady Polski, Związku Polaków, organizacji: la Asociación Cultural Argentino Polaca oraz la Fundación Argentina, odbywa się tydzień imprez kulturalnych poświęconych Polsce i Polakom. Religia Dominującym wyznaniem w kraju jest katolicyzm, charakterystyczny dla całej Ameryki Południowej. Nuncjuszem apostolskim w Argentynie jest arcybiskup Léon Kalenga Badikebele. Od 13 marca 2013 z Argentyny pochodzi pierwszy w historii papież z Ameryki Południowej, Franciszek. Jednakże inne wyznania stają się coraz bardziej popularne. Wielu Argentyńczyków praktykuje spirytualizm – wiarę w kontakt z duchami nieżyjących już ludzi i kult zmarłych. Na cmentarzach argentyńskich spotkać można całe procesje wiernych ciągnących do grobów zmarłych otoczonych czcią. Rośnie też liczba wiernych wyznania ewangelicznego, widoczna jest aktywna działalność misji ewangelicznych. Rośnie również popularność nieuznawanych przez Kościół ludowych wierzeń na poły pogańskich, takich jak Diffunta Correa. Kult ten popularny jest zwłaszcza w prowincji San Juan, na zachodzie kraju. katolicyzm – 70,5% protestantyzm – 14% (głównie: zielonoświątkowcy) niereligijni, brak odpowiedzi – 12% islam – 1% mormoni – 1% tradycyjne religie plemienne – 0,8% judaizm – 0,5% Świadkowie Jehowy – 0,4% Źródło: Prolades, 2010; Pew Forum, 2010; LDS, 2012; jw.org, 2022. Gospodarka Rolnictwo Argentyna jest krajem przemysłowo-rolniczym. Dominującym kierunkiem w rolnictwie jest hodowla oraz uprawa oliwek (aż 90% eksportowanych produktów to oliwki). Rozwinięte są także: hodowla bydła i owiec, uprawa soi, winorośli, słonecznika, bawełny, garbników, herbaty, sadownictwo. Argentyna to jeden z najważniejszych światowych producentów pszenicy, wełny i mięsa. Blisko 1/3 zbiorów pszenicy przeznaczana jest na eksport. Ważne są także uprawy kukurydzy i roślin oleistych. Pastwiska i grunty orne stanowią ponad 60% powierzchni kraju. Duże bogactwo naturalne kraju obfituje w różnorodne owoce morza oraz wiele gatunków ryb. Kraj znany jest także z wysokiej jakości gatunków mięsa wołowego i wyrobów mleczarskich. Coraz większe znaczenie nabierają uprawy roślin plantacyjnych: bawełny, trzciny cukrowej, tytoniu oraz owoców cytrusowych, a zwłaszcza pomarańczy i cytryny. Znajduje się tu wiele winnic, z których otrzymuje się wino białe i czerwone. Argentyna zajmuje pierwsze miejsce wśród krajów Ameryki Łacińskiej, a czwarte w świecie, w uprawie winorośli i produkcji wina. Istotna jest także uprawa jabłoni, niespotykana w żadnym z pozostałych krajów kontynentu. Przemysł Główne gałęzie przemysłu to: wydobywczy, metalurgiczny, motoryzacyjny i spożywczy. Kraj posiada bogate złoża surowców mineralnych i energetycznych. Największe znaczenie w przemyśle energetycznym ma wydobycie ropy naftowej. Argentyna zajmuje pod tym względem trzecie miejsce w Ameryce Południowej. Obfite są również złoża gazu ziemnego i uranu. Są tu także znaczne zasoby berylu, bardzo cenionego w przemyśle elektronicznym. W przemyśle przetwórczym główne znaczenie ma przemysł maszynowy, w tym produkcja samochodów, w której Argentyna zajmuje drugie miejsce w Ameryce Południowej. Istotny jest również przemysł związany z przetwórstwem spożywczym, zwłaszcza mięsnym, oraz produkcja wyrobów skórzanych, włókienniczych i celulozowo-papierniczych. Lasy stanowią ok. 22% powierzchni kraju, a pozyskiwane drewno przeznaczane jest na budulec, w meblarstwie oraz w wyrobach stolarki budowlanej. Z drewna bardzo twardego drzewa kebraczo pozyskuje się taninę, garbnik używany do garbowania skór oraz w przemyśle chemicznym i farmaceutycznym. Argentyna jest największym producentem i eksporterem taniny na świecie (95%). Usługi Silnie rozwija się turystyka. Argentyna zajmuje pierwsze miejsce w Ameryce Południowej pod względem liczby miejsc noclegowych. Historia gospodarcza W latach 1890–1930 Argentyna należała do dziesięciu najbogatszych krajów świata. Rozwój, oparty głównie o kapitał brytyjski, dotyczył przede wszystkim rolnictwa i infrastruktury. Ludność kraju w tym okresie rosła o 4% rocznie. Dochody rosły jeszcze szybciej. Na przełomie lat 20. i 30. XX w. Argentyna, podobnie jak inne kraje świata, wpadła w wielki kryzys gospodarczy. Na ów kryzys nałożył się dodatkowo duży napływ imigrantów, co spowodowało, że Argentynie trudniej niż innym krajom było powrócić do poziomu dochodów na 1 mieszkańca z lat 20. W kraju liberalizm gospodarczy został zastąpiony interwencjonizmem i protekcjonizmem. W latach 50. prezydent Juan Domingo Peron uczynił Argentynę państwem socjalnym na wzór zachodnich państw. Wydatki socjalne były jednak zbyt duże i już w połowie lat 50., po usunięciu Perona, zaczęły się czasy ostrych oszczędności w celu zmniejszenia olbrzymiego zadłużenia państwa. Po ich przeprowadzeniu nastały dobre czasy lat 60. odznaczające się wyjątkowo niską inflacją. Dobra koniunktura zaczęła jednak się kończyć w latach 70. Podobnie jak na Zachodzie, doszło do zjawiska stagflacji, czyli współwystępowania wysokiej inflacji i niskiego wzrostu gospodarczego. Aby przezwyciężyć ten stan, tworzono kolejne nieudane plany stabilizacyjne, finansowane przez zagraniczne banki. Powiększało to zadłużenie państwa, co w połączeniu z destabilizacją polityczną nie dawało pozytywnych efektów. Rezultatem była natomiast katastrofa gospodarcza lat 80., przejawiająca się niewypłacalnością państwa, hiperinflacją i spadkiem realnych dochodów i PKB. Stan ten przezwyciężono dopiero na początku lat 90., kiedy wprowadzono stabilizację waluty i powiązano ją z dolarem. Wtedy też przeprowadzono takie reformy, jak prywatyzacja i liberalizacja handlu zagranicznego. Średni wzrost PKB w latach 1991–1998 wynosił 6% i był podobny do tego, jaki odnotowywano już w latach 80. w Chile (dwa latynoskie tygrysy). Inflacja w ciągu pięciu lat spadła z 4000% do 0%. Pozwolono jednak także na wzrost zadłużenia państwa, a szczególnie samorządów. Jednocześnie w latach 1999 i 2000 dał się odczuć spadek PKB, spowodowany głównie zachwianiem konkurencyjności produktów argentyńskich w wyniku dewaluacji waluty brazylijskiej (reala brazylijskiego) i odpływem tam, wcześniej napływającego do Argentyny, kapitału zagranicznego. Kryzys silnie się pogłębił w latach 2001–2002, kiedy znacznie wzrosło bezrobocie i zamrożono depozyty krajowe. Nastąpiło ogłoszenie stanu niewypłacalności państwa oraz zniesienie powiązania argentyńskiego peso z dolarem. Spowodowało to silną deprecjację kursu argentyńskiej waluty. W latach 2003–2005 kryzys został opanowany, odmrożono depozyty, a po spadku PKB w 2002 roku o 11%, lata następne przyniosły średni wzrost PKB o 8–9% rocznie. W połowie 2011 r. PKB kraju wzrosło o 11,2%, co stawiało ten kraj w pierwszej piątce krajów na świecie o najwyższym wzroście gospodarczym. Transport Drogi w Argentynie są dobrze utrzymane. Duże znaczenie dla transportu drogowego ma autostrada panamerykańska – Panamericana. Argentyna posiada dwa rodzaje dróg: krajowe (Rutas Nacionales, RN) oraz lokalne (Rutas Provinciales – RP), a także płatne autostrady, których Argentyna posiada dość dużą i gęstą siatkę łączące najważniejsze ośrodki kraju. Przy głównych zjazdach i wjazdach oraz w specjalnie oznaczonych punktach często ustawione są patrole policyjne. Szczególnym przypadkiem jest w kraju usytuowanie sygnalizatorów świetlnych, które na skrzyżowaniach ustawione są bezpośrednio za skrzyżowaniem – czyli za przejściem dla pieszych. Łącznie Argentyna posiada 37 740 km dróg utwardzanych. Bardzo rozwinięta jest sieć połączeń autokarowych w obrębie całego kraju, które kursują bardzo często i są wysoce komfortowe. System kolejowy w kraju został sprywatyzowany w 1990 r. zarówno ten odpowiadający za przewozy towarowe, jak i ten przeznaczony do przewozów pasażerskich. Argentyna posiada niespełna 32 tys. km linii kolejowych po których prowadzone są regularne przewozy pasażerskie, zaś łączna liczba linii kolejowych w kraju to 40 245 km. Argentyna posiada około 11 tys. km dróg wodnych, transport śródlądowy odgrywa główną rolę w przewozie ładunków i towarów głównie prowadzonych przez rzeki: La Platę, Paranę, Paragwaj oraz Urugwaj. Główne porty rzeczne to: Zárate i Campana. Dużą rolę transport rzeczny odgrywa w transporcie ładunków pomiędzy Argentyną i Urugwajem oraz Paragwajem. Duże znaczenie dla gospodarki kraju ma transport morski, za pomocą którego większość z produktów jest przywożona do kraju. Głównymi portami morskimi są: Buenos Aires w szczególności jego portowa dzielnica Puerto Madero, La Plata, Ensenada oraz Bahía Blanca. Port w Buenos Aires jest jednym z największych na świecie, stanowi 50% obrotu towarów całkowitego eksportu przez kraj. W Argentynie działa 36 lotnisk obsługujących regularne loty krajowe i zagraniczne. Największym portem lotniczym jest Port lotniczy Buenos Aires-Ezeiza Ministro Pistarini, zlokalizowane w Ezeiza, 22 km na południowy zachód od Buenos Aires, obsługujący połączenia międzynarodowe ze wszystkimi kontynentami. Kultura Tradycje Kultura i sztuka argentyńska jest silnie zakorzeniona w tradycji europejskiej. Ukształtowała się pod wpływem licznie przybyłych tu emigrantów z Europy. Elementy tych tradycji odzwierciedlają się w rzemiośle, muzyce i literaturze oraz w popularności niektórych sportów, np. piłki nożnej i polo. Inspiracje europejskie wyraźnie widać również w tutejszych specjałach kulinarnych. Wiele argentyńskich smakołyków wywodzi się bowiem z kuchni śródziemnomorskiej. Najliczniejszym wyznaniem religijnym Argentyny jest katolicyzm. Jego wyznawanie deklaruje ponad 90% mieszkańców kraju. W Argentynie święta Bożego Narodzenia obchodzone są bardzo hucznie. Głównym i najważniejszym daniem jest pieczony prosiak, a dopiero o północy zaczyna się konsumowanie słodyczy, zabawa i tańce do samego rana. W tych harcach uczestniczą również dzieci. Tego dnia nie ma zwyczaju obdarowywania się prezentami, jest to praktykowane w dniu Trzech Króli – 6 stycznia. Tradycyjnym tańcem w Argentynie jest tango, którego ojczyzną jest właśnie Argentyna. Niegdyś był to taniec wyłącznie najbiedniejszych z przedmieścia Buenos Aires. Był zakazany w wyższych sferach, gdyż uznawano go za niemoralny. Wywodzi się z niższych klas społecznych Buenos Aires i zawiera w sobie elementy kultury afrykańskiej i europejskiej (m.in. włoskiej, hiszpańskiej, polskiej, żydowskiej). Obecnie tango jest jednym z najpopularniejszych tańców latynoamerykańskich, należącym do klasyki światowej. Tango – zarówno taniec, jak i muzyka – jest częścią światowego niematerialnego dziedzictwa kulturalnego ludzkości. Z Argentyny wywodzi się także yerba mate. Istotnym elementem tradycji argentyńskiej są gauchos, czyli pasterze bydła odpowiadający północnoamerykańskiemu kowbojowi – pracujący na pampach, czyli trawiastych równinach Argentyny, Urugwaju i terenów południowej Brazylii. Dziś mówi się o dwóch typach gauchos: o gauchos z pampy i gauchos sierra (górskich), czyli rolnikach posiadających krowy. Gauchos to zwykle potomkowie rodzin polskich, szwedzkich, holenderskich i włoskich, a ich styl życia w niczym nie przypomina i nigdy nie przypominał stylu życia kowboja. W kulturze gauchos ważne są duma, indywidualizm i wolność. Zręczność i panowanie nad koniem są rdzeniem tożsamości gauchos. Ich kultura jest dla Argentyńczyków nie tylko ważna, a wręcz uważana za najautentyczniejszą; za narodową dumę. Jednym z atrybutów gauchos w ikonografii i rycinach jest mate lub guampa, czyli naczynia do picia yerba mate, bombilla i imbryk z ciepłą wodą. Sztuka, literatura i film W sztuce, zwłaszcza użytecznej, ujawniają się tendencje do monumentalizmu. Widoczny jest jednak zwrot ku awangardzie i ruchom antytradycjonalistycznym. Wśród pisarzy argentyńskich międzynarodową sławę zdobyli m.in.: Julio Cortazar, Jorge Luis Borges, Ernesto Sábato, Manuel Puig, Osvaldo Soriano, Ricardo Güiraldes, Silvina Bullrich, Roberto Arlt czy Adolfo Bioy Casares a wśród filmowców – Luis Puenzo, Juan José Campanella, Eliseo Subiela, Hector Babenco i María Luisa Bemberg. Najważniejsi reżyserzy argentyńscy to z kolei: Fabián Bielinsky, Lucrecia Martel czy Gaspar Noé. Architektura W budownictwie argentyńskim zaznaczają się wpływy architektury hiszpańskiej. Widoczne są one przede wszystkim w obiektach sakralnych, a także w domach mieszkalnych. Często są w nich znane z Hiszpanii patia, kolumnowe portyki, balkony i tarasy. W północno-zachodnim regionie kraju, w położonych w wąwozach Puny de Atacama wioskach indiańskich, zachowały się liczne, malownicze kościoły, cenne zabytki architektury kolonialnej z XVI–XVII wieku. W regionie tym znajdują się również ruiny starych twierdz Inków oraz miasta, które zachowały kolonialny plan zabudowy, takie jak Salta, San Salvador, San Miguel de Tucuman. W Córdobie, drugim co do wielkości mieście Argentyny, wśród licznych zabytków z czasów kolonialnych, zachował się gmach najstarszego uniwersytetu w Argentynie z 1616 roku. Obiekty z Listy Światowego Dziedzictwa UNESCO źródło 1981 – Park Narodowy Los Glaciares 1983 – Misje jezuickie na obszarach zamieszkanych przez Guaranów: San Ignacio Mini, Santa Ana, Nuestra Señora de Loreto i Santa Maria Mayor (Argentyna), ruiny So Miguel das Missoes (Brazylia) – wspólnie z Brazylią 1984 – Park Narodowy Iguazu 1999 – Zespół sztuki naskalnej w Jaskini Rąk (La Cueva de las Manos), Rio Pinturas 1999 – Półwysep Valdés 2000 – Zespół jezuickich obiektów architektonicznych wraz z estancias, Córdoba 2000 – Parki Narodowe Ischigualasto-Talampaya 2003 – Dolina Quebrada de Humahuaca 2009 – Tango Przypisy Linki zewnętrzne Strona rządowa Argentyny Casa Rosada – Oficjalna strona Prezydent Argentyny Strona Ministerstwa Turystyki El Águila Blanca (Biały orzeł) – Polska wspólnota w Argentynie. Zarys historii Argentyny i tanga na tle wydarzeń światowych Tierra del Fuego (i nie tylko) – niekomercyjne informacje praktyczne o Argentynie Opis kraju na portalu world-gazetter.com Państwa członkowskie Unii Narodów Południowoamerykańskich Państwa – założyciele Organizacji Narodów Zjednoczonych Państwa w Ameryce Południowej

160

https://pl.wikipedia.org/wiki/Andreas%20Vesalius

Andreas Vesalius

Andreas Vesalius, Wesaliusz, właśc. Andries van Wesel lub Andre Wesale (ur. 31 grudnia 1514 w Brukseli, zm. 15 października 1564 na Zakintos) – flamandzki uczony, twórca nowożytnej anatomii. Życiorys Urodził się w Brukseli, w rodzinie o tradycjach medycznych (jego ojciec był aptekarzem cesarza Karola V). Studiował humanae litterae na uniwersytecie w Leuven (Belgia) w latach 1529–1533, a następnie, między 1533 a 1536, w Paryżu, pod kierunkiem Sylwiusza. Ostatnim etapem jego studiów była nauka na uniwersytecie w Padwie, gdzie w 1537 roku otrzymał stopień doktora medycyny, publikując w charakterze dysertacji parafrazę dzieła arabskiego lekarza Ar-Raziego. Zaraz też został zatrudniony jako wykładowca chirurgii, odpowiedzialny za pokazy anatomii; w Padwie nauczał w latach 1537–1555. W 1543 w bazylejskiej oficynie typograficznej Johannesa Oporinusa opublikował siedmioczęściowe dzieło Budowa ludzkiego ciała (De humani corporis fabrica; w skrócie często cytowane jako Fabrica) i zadedykował je Karolowi V. Było to pierwsze wydane drukiem dzieło o anatomii człowieka. W 1555 r. w tej samej drukarni ukazało się drugie wydanie Fabrica, wykorzystujące ten sam materiał ilustracyjny, który został zastosowany w wydaniu pierwszym. Jako pierwszy opisał w nim dokładnie budowę ludzkiego ciała, ilustrując swe twierdzenia 300 drzeworytami wykonanymi przez ucznia Tycjana, Jana van Calcara. Poprawił ponad 200 błędów Galena i udowodnił, że nie wykonał on żadnej sekcji ludzkich zwłok. Dzieło Vesaliusa uznawano za kulminację humanistycznego odrodzenia nauki starożytnej, jednak nie była to nauka starożytna w sensie wyłącznie klasycznym: wykształcenie Vesaliusa opierało się na tradycji arabskiej i na jego własnych dokładnych obserwacjach, których wyniki szeroko rozpowszechniał drukiem. Krytyka Galena spowodowała niechęć innych uczonych, w szczególności ataki ze strony byłego mentora Vesaliusa – Sylviusza. Vesalius zrezygnował z profesury w Padwie i przeniósł się do Brukseli, gdzie poślubił Annę van Hamme. W 1544 roku został nadwornym lekarzem Karola V; jego kariera jako lekarza rozwijała się bardzo dobrze. W 1556 roku został przez cesarza podniesiony do rangi hrabiego i otrzymał dożywotnią pensję. W 1559 roku przeniósł się do Madrytu na dwór Filipa II, króla Hiszpanii. W 1564 roku udał się w pielgrzymkę do Jerozolimy. Do dziś trwają spory badaczy, jaki był cel tej podróży. W drodze powrotnej Vesalius został najprawdopodobniej pozostawiony przez marynarzy, być może w chorobie, na greckiej wyspie Zakintos, należącej wówczas do Republiki Wenecji, gdzie wkrótce potem zmarł. Zasługi Vesalius jako jeden z pierwszych odważył się na dokładne zbadanie zwłok ludzkich, wykazując przy tym liczne błędy w dziełach Galena, będące wynikiem nieuzasadnionego rzutowania stosunków anatomicznych zwierząt na organizację ciała ludzkiego. Wskutek tych poprawek i sprostowań popadł w spór ze swoim nauczycielem, Sylwiuszem, zwolennikiem Galena, a także innym sławnym badaczem – Eustachiuszem. Spór ten przyczynił się do rozwoju anatomii porównawczej zwierząt. Fabrica Vesaliusa była bogato ilustrowana przez niderlandzkiego artystę Jana van Calcara. Każdy drzeworyt zawierał zarówno treści merytoryczne, jak i metaforę. Do tego dochodziły niezwykle sugestywne inicjały. Zobacz też (2642) Vésale Mondino de' Luzzi Przypisy Bibliografia Absolwenci i studenci Uniwersytetu w Lowanium Absolwenci i studenci Uniwersytetu w Padwie Anatomowie Belgijscy biolodzy Belgijscy lekarze Urodzeni w 1514 Zmarli w 1564

162

https://pl.wikipedia.org/wiki/Athene%20%28system%20operacyjny%29

Athene (system operacyjny)

Athene – komercyjna dystrybucja Linuksa, stworzona do zastosowania w komputerach osobistych i systemach wbudowanych. Posiada interfejs użytkownika, który może być dowolnie zmieniany i upodabniany do innych systemów operacyjnych, np. AmigaOS czy Microsoft Windows. Inne własności tego systemu to: architektura wtyczkowa, ładowalne moduły, przenośność na inne platformy (obecnie tylko Intel), język skryptowy DML, mała zajętość pamięci, obsługa Unikodu, darmowy do zastosowań domowych, dostępny kod źródłowy. Przypisy Wirtualne systemy operacyjne

163

https://pl.wikipedia.org/wiki/Adrenalina

Adrenalina

Adrenalina, epinefryna – organiczny związek chemiczny, hormon zwierzęcy i neuroprzekaźnik katecholaminowy wytwarzany przez gruczoły dokrewne pochodzące z grzebienia nerwowego (rdzeń nadnerczy, ciałka przyzwojowe, komórki C tarczycy) i wydzielany na zakończeniach włókien współczulnego układu nerwowego. Pierwsza nazwa pochodzi z łaciny od ad- + renes, a druga z greki od epi- + nephros. Obie oznaczają to samo – „nad nerkami”. Termin adrenalina jest stosowany wymiennie z nazwą epinefryna, gdyż oba terminy odnoszą się do dokładnie tej samej substancji. Adrenalina określana jest też jako hormon 3xF (z ang. fright, fight and flight), czyli hormon strachu, walki i ucieczki. Historia W 1895 roku polski fizjolog Napoleon Cybulski otrzymał ekstrakt z kory nadnerczy, nazywany nadnerczyną, który zawierał aminy katecholowe, w tym adrenalinę. Adrenalina była pierwszym hormonem otrzymanym w stanie krystalicznym. Wyizolowana została w 1901 roku przez japońskiego chemika Jōkichi Takamine, który jako pierwszy nazwał ten związek adrenaliną. Jego współpracownik, fizjolog i biochemik Thomas Bell Aldrich, ustalił jej wzór strukturalny. Proces sztucznego wytwarzania opracował w 1904 roku Friedrich Stolz. Działanie Adrenalina odgrywa decydującą rolę w mechanizmie stresu, czyli błyskawicznej reakcji organizmu człowieka i zwierząt kręgowych na zagrożenie, objawiających się przyspieszonym biciem serca, wzrostem ciśnienia krwi, rozszerzeniem oskrzeli oraz krtani, rozszerzeniem źrenic itd. Oprócz tego adrenalina reguluje poziom glukozy (cukru) we krwi, poprzez nasilenie rozkładu glikogenu do glukozy w wątrobie (glikogenoliza). Adrenalina występuje również w roślinach. Jej znaczenie farmakologiczne jest ograniczone z powodu niewielkiej trwałości hormonu. Adrenalina należy do szeregu fenyloetyloamin. Pod względem chemicznym jest pochodną katecholu, która w organizmach żywych jest otrzymywana w wyniku przemian dwóch aminokwasów: fenyloalaniny i tyrozyny. Działanie adrenaliny polega na bezpośrednim pobudzeniu zarówno receptorów α- jak i β-adrenergicznych (powinowactwo adrenaliny do obu receptorów jest podobne), przez co wykazuje działanie sympatykomimetyczne. Wyraźny wpływ na receptory α widoczny jest wobec naczyń krwionośnych, ponieważ w wyniku ich skurczu następuje wzrost ciśnienia tętniczego. Adrenalina przyspiesza czynność serca jednocześnie zwiększając jego pojemność minutową, w nieznaczny sposób wpływając na rozszerzenie naczyń wieńcowych; rozszerza źrenice, a także krtań i oskrzela ułatwiając oraz przyspieszając oddychanie. Mobilizuje także spalanie tkanki tłuszczowej przez aktywację lipaz. Ponadto hamuje perystaltykę jelit, wydzielanie soków trawiennych i śliny oraz obniża napięcie mięśni gładkich. Adrenalina jako hormon działa antagonistycznie w stosunku do insuliny: przyspiesza glikogenolizę, zwiększając stężenie glukozy w krwi. Wyrzut adrenaliny do krwi jest jednym z mechanizmów uruchamianych przy hipoglikemii. Zwiększa ciśnienie rozkurczowe w aorcie oraz zwiększa przepływ mózgowy i wieńcowy. Poprawia przewodnictwo i automatykę w układzie bodźcotwórczo-przewodzącym. Zwiększa amplitudę migotania komór, przez co wspomaga defibrylację. Podobne działanie do adrenaliny wykazuje pokrewna jej noradrenalina. Noradrenalina stosowana w ciężkich stanach niewydolności krążenia również podnosi ciśnienie krwi oraz poziom glukozy, jednak nie wpływa w ogóle na przemianę materii. Zastosowanie lecznicze Adrenalina stosowana jest w przypadkach zatrzymania krążenia krwi niezależnie od mechanizmu. Ma działanie pobudzające kurczliwość mięśnia sercowego, poprawiające przewodnictwo bodźców w sercu, a także poprawę skuteczności defibrylacji elektrycznej. Adrenalina podawana w przypadku anafilaksji szybko likwiduje objawy ostrej reakcji alergicznej. Wywołuje szybki skurcz naczyń krwionośnych, dzięki czemu podnosi się ciśnienie krwi. Rozluźniają się także mięśnie gładkie oskrzeli, krtani i gardła, co ułatwia oddychanie. Epinefryna zmniejsza ponadto opuchliznę wokół ust i na twarzy. Adrenalina jest lekiem pierwszego rzutu preferowanym w leczeniu anafilaksji i lekiem drugiego rzutu w leczeniu wstrząsu kardiogennego. Stosuje się ją także w przypadkach napadów astmy oskrzelowej i ostrych odczynach alergicznych, kiedy nie pomaga podawanie innych leków i choroba staje się zagrożeniem dla życia. Adrenalina ma też zastosowanie w laryngologii (w celu szybkiego obkurczenia obrzękniętej błony śluzowej dróg oddechowych u dzieci z zapaleniem krtani (tzw. krup krtaniowy) o średnio ciężkim lub ciężkim przebiegu oraz we wszystkich grupach wiekowych w przypadku reakcji anafilaktycznej przebiegającej z niebezpiecznym dla życia obrzękiem dróg oddechowych) i w stomatologii. Bywa używana np. do zmniejszenia krwawienia, silnie zwęża naczynia krwionośne. Adrenalina podawana jest w czworaki sposób: domięśniowo: wchłania się szybko, a następnie jest szybko rozkładana – tak podawana jest m.in. przy anafilaksji podskórnie: działa wolniej niż po podaniu domięśniowym dożylnie: działa szybko, lecz krótko (ten sposób stosuje się przy reanimacji) wziewnie (w nebulizacji): działa miejscowo (szybciej i silniej od glikokortykosteroidów), skutecznie rozkurczając górne drogi oddechowe (obecnie w Polsce sposób podania off label). Adrenalina podawana doustnie zostaje rozłożona przez soki trawienne, przez co traci skuteczność. Nie jest zalecane podawanie adrenaliny przez rurkę dotchawiczą, ze względu na brak potwierdzonych danych co do skuteczności leków podawanych tą drogą. Dawkowanie Dawkowanie przy NZK 1 mg i.v. co 3–5 minut. Nie stosuje się już dużych dawek, bo po przywróceniu akcji serca powoduje tachykardię i zwiększone zużycie tlenu przez mięsień sercowy. Rozszerza również źrenice, co nie pozwala na ocenę ośrodkowego układu nerwowego. U dzieci zalecana dawka dożylna lub doszpikowa wynosi 10 μg/kg masy ciała. W anafilaksji stosuje się uproszczone dawkowanie domięśniowe w formie autowstrzykiwaczy lub ampułkostrzykawek. W dostępnych w Polsce preparatach stosuje się dwie dawki. Dla dzieci, których masa ciała mieści się w przedziale od 15–30 kilogramów, dawka wynosi 0,15 mg. Dawka dla dzieci i dorosłych powyżej 30 kilogramów wynosi 0,3 mg. W celu zniesienia silnego obrzęku górnych dróg oddechowych (głównie w trakcie objawów tzw. krupu krtaniowego u dzieci), jednorazowa dawka adrenaliny w nebulizacji wynosi maksymalnie 5 ml roztworu 0,1%, jednak zazwyczaj wystarcza zastosowanie 1-2 ml roztworu 0,1%. U bardzo małych dzieci o mc. <6 kg, nie należy przekraczać dawki 0,5 mg/kg mc. W razie konieczności, dawkę można powtórzyć po dwóch godzinach (w stanach bezpośredniego zagrożenia życia nawet po 30 minutach). Sposób podawania adrenaliny Adrenalinę podaje się podskórnie, domięśniowo, dożylnie oraz wziewnie – w nebulizacji (w Polsce obecnie zastosowanie off label). Najczęstszym sposobem podawania adrenaliny zwłaszcza przy anafilaksji jest jej domięśniowe wstrzyknięcie, przy czym nie należy wstrzykiwać leku w mięśnie pośladka. Najbardziej zalecanym miejscem podania są mięśnie w przednio-bocznej części uda. Automatyczny wstrzykiwacz z adrenaliną należy wbić w kierunku zewnętrznej części uda z odległości około 10 cm i nacisnąć tłok do oporu, pamiętając o tym, żeby nie zdejmować blokady, która znajduje się na tłoku ampułko-strzykawki. Kąt pomiędzy automatycznym wstrzykiwaczem a udem powinien wynosić 90 stopni. Po 10 sekundach od wstrzyknięcia cała dawka adrenaliny dostaje się do organizmu. Należy pamiętać o masowaniu miejsca wstrzyknięcia leku przez około 10 sekund, co pozwala na szybsze rozprowadzenie adrenaliny po organizmie. Sposób podawania adrenaliny można ćwiczyć na wstrzykiwaczu demonstracyjnym. Należy pamiętać o właściwym sposobie przechowywania automatycznego wstrzykiwacza z adrenaliną. Istotne jest sprawdzanie daty ważności środka i jego bieżąca wymiana po upływie terminu ważności. Każdy automatyczny wstrzykiwacz z adrenaliną podlega jednorazowemu użyciu. Dlatego po zaaplikowaniu środka, zużyty automatyczny wstrzykiwacz należy przekazać służbom medycznym, a w jego miejsce nabyć nowy. Jest to szczególnie ważne w przypadku chorych zagrożonych wstrząsem anafilaktycznym, dla których adrenalina jest lekiem pierwszego rzutu. Powinni oni zawsze być zaopatrzeni w dwa automatyczne wstrzykiwacze z adrenaliną. W przypadku zastosowania adrenaliny wziewnie (w nebulizacji), zazwyczaj podaje się roztwór 0,1% bez rozcieńczania, ale możliwe jest także rozcieńczenie adrenaliny w 2,5 ml 0,9% roztworu NaCl. Działanie adrenaliny Działanie adrenaliny zależy od dawki: niewielkie dawki – działają przede wszystkim receptory α1 oraz β2 co powoduje: zniesienie obrzęku krtani i rozkurcz oskrzeli skurcz naczyń tętniczych i żylnych skóry oraz błon śluzowych rozszerzenie tętniczek w mięśniach szkieletowych i narządach miąższowych niewielkie zmniejszenie oporu obwodowego zwiększenie powrotu żylnego i pojemności minutowej serca wzrost skurczowego i obniżenie rozkurczowego ciśnienia tętniczego dawki większe – pobudzają receptory β1 w mięśniu sercowym, co powoduje: zwiększenie siły skurczu mięśnia sercowego wzrost pojemności minutowej serca zwiększenie częstotliwości rytmu serca (wskutek skrócenia fazy 4 depolaryzacji), co stanowi zagrożenie wystąpienia zaburzeń rytmu serca dalsze zwiększanie dawki powoduje: uogólniony skurcz wszystkich naczyń krwionośnych wzrost skurczowego i rozkurczowego ciśnienia tętniczego zmniejszenie pojemności minutowej serca Działanie adrenaliny na poszczególne narządy: nerki: zmniejsza przepływ nerkowy (nie ma wyraźnego wpływu na przepływ mózgowy) czynność skurczowa macicy: w I fazie cyklu miesiączkowego i w I połowie ciąży wywołuje skurcze, zaś w II fazie cyklu lub w II połowie ciąży i w czasie porodu działa rozkurczająco metabolizm: przyspiesza glikogenolizę i uwalnianie kwasów tłuszczowych z tkanki tłuszczowej, zmniejsza także wydzielanie insuliny, na skutek czego dochodzi do zwiększenia stężenia glukozy, trójglicerydów, fosfolipidów, LDL i mleczanów we krwi równowaga elektrolitowa: aktywacja pompy sodowo-potasowej w mięśniach szkieletowych, co sprzyja wnikaniu jonów potasowych do komórki i prowadzi do hipokaliemii wątroba: wpływając na wątrobę powoduje uwalnianie potasu oraz zwiększenie jego stężenia we krwi narząd wzroku: rozszerzenie źrenic, wytrzeszcz gałek ocznych mięśnie: zmniejszenie napięcia mięśni gładkich przewodu pokarmowego, rozluźnienie mięśnia wypieracza pęcherza moczowego i jednocześnie skurcz mięśni trójkąta pęcherza i zwieraczy układ krążenia: przez pobudzanie kurczliwości mięśnia sercowego i poprawę przewodnictwa bodźców w sercu może przywrócić samoistne krążenie u osób z zatrzymaniem czynności serca, poddanych resuscytacji krążeniowo-oddechowej układ oddechowy: znosi obrzęk gardła i krtani wskutek obkurczenia naczyń krwionośnych w tych narządach oraz powoduje rozkurcz mięśni gładkich w oskrzelach, znacząco poprawiając wentylację płuc. Wskazania reanimacja nasilona reakcja alergiczna o groźnym przebiegu wstrząs anafilaktyczny – lek pierwszego rzutu napad astmy oskrzelowej ostre zwężenie górnych dróg oddechowych w przebiegu zapalenia krtani, głównie w tzw. krupie krtaniowym (obecnie w Polsce zastosowanie off label) ciężka bradykardia (zwolnienie czynności serca) wstrząs kardiogenny – jako wazopresor (lek obkurczający naczynia krwionośne) jako dodatek do środków znieczulających miejscowo w celu opóźnienia wchłaniania leku w miejscu podania Przeciwwskazania guz chromochłonny przełom nadciśnieniowy wstrząs hipowolemiczny jaskra z zamykającym się kątem przesączania choroba Parkinsona łagodny rozrost gruczołu krokowego poród udar mózgu cukrzyca schorzenia nerek choroby serca (w tym choroba niedokrwienna serca) nadciśnienie przy przyjmowaniu leków przeciwdepresyjnych, teofiliny, atropiny, leków z grupy nieselektywnych β-adrenolityków, glikozydy naparstnicy, chinidyny, insuliny, a także hormonu tarczycy Zobacz też kortyzol Przypisy Bibliografia Indeks leków medycyny praktycznej. Praca zbiorowa, Kraków 2004. Alkohole aromatyczne Alkohole drugorzędowe Aminoalkohole Katecholaminy Leki stosowane w alergologii Leki z listy leków podstawowych Światowej Organizacji Zdrowia Neuroprzekaźniki Neuropsychologia

164

https://pl.wikipedia.org/wiki/ARPANET

ARPANET

ARPANET () – pierwsza sieć rozległa oparta na rozproszonej architekturze i protokole TCP/IP. Jest bezpośrednim przodkiem Internetu. Został wyłączony w 1990 roku. Historia ARPANET powstał jako inicjatywa Departamentu Obrony USA (Pentagonu). W 1958 roku po szoku wywołanym wysłaniem Sputnika w kosmos przez ZSRR powołano rządową agencję ARPA, której zadaniem było obserwowanie i wspieranie inicjatyw powstających na uczelniach w USA, które miały szczególne znaczenie dla obronności Stanów Zjednoczonych. Około 1966 ARPA sfinansowała prace nad eksperymentalną siecią pomiędzy dwoma komputerami (TX-2 i /PDP-1). W 1967 roku odbyła się konferencja naukowa ARPA na temat technicznych możliwości budowy rozległych sieci komputerowych o rozproszonym zarządzaniu. Przewodnią ideą tej konferencji było ustalenie, czy możliwe jest za pomocą komputerów skonstruowanie takiej sieci łączności, która by nie posiadała central (które wróg może łatwo zniszczyć), lecz umożliwiała automatyczne wyszukiwanie połączeń między dowództwem i oddziałami polowymi nawet przy dużym stopniu zniszczenia infrastruktury telekomunikacyjnej kraju. Okazało się to potencjalnie możliwe. Najciekawsze rozwiązanie zaproponował Alex McKenzie z Uniwersytetu Stanforda, który zaproponował ideę pakietu informacji z przypisanym do niej adresem, który by automatycznie krążył po sieci „szukając” swojego odbiorcy tak, jak to się dzieje z listami pocztowymi. ARPA zdecydowała się wesprzeć projekt Alexa McKenzie, który stworzył kilkudziesięcioosobowy zespół pracujący na Uniwersytecie Stanford, UCLA i Uniwersytecie Utah. Zespół ten stworzył zręby protokołu TCP (pierwotnie nazwanego IMP) oraz w 1968 wykonał pokaz automatycznego trasowania połączeń w sieci liczącej kilkanaście serwerów rozproszonych na tych trzech uniwersytetach. W 1969 dokonano pierwszej transmisji sieci. W latach 1967-1977 eksperymentalna sieć rozrosła się na kolejne uczelnie, a rozrost ten był hojnie wspierany finansowo przez ARPA. W ramach tej sieci na początku 1969 utworzono Network Working Group (NWG) liczącą ok. 100 osób, która zaczęła, korzystając już z sieci, wymieniać się informacjami i wynikami swoich eksperymentów za pomocą dokumentów zwanych Request for Comments. Można powiedzieć, że była to zapowiedź późniejszej IETF. Badania te (i rozwój sieci) były częściowo tajne, gdyż równolegle z pracami naukowców cywilnych trwały prace nad zaimplementowaniem ich do celów wojskowych. W 1971 roku ARPA zdecydowała się ujawnić protokół TCP/IP i zezwoliła na przyłączanie do Arpanetu lokalnych sieci akademickich. Pierwszą siecią akademicką przyłączoną do Arpanetu była sieć na kampusie UCLA. W latach 1972-1979 kolejne uczelnie USA przyłączały się do projektu ARPANET i jednocześnie ARPA śledziła wszystkie nowinki techniczne wymyślane na uczelniach i część z nich przekazywała na rzecz tajnych projektów wojskowych. Wielu akademickich użytkowników ARPANET zaczęło nazywać tę sieć Internetem, ze względu na to, że łączyła ona wiele różnych sieci lokalnych. W 1980 roku, po kilku efektownych włamaniach crackerów do serwerów ARPANET, ARPA zdecydowała się rozdzielić całkowicie wojskową część ARPANET od części akademickiej. Część wojskowa nadal ma nazwę ARPANET, zaś część cywilna została już oficjalnie nazwana Internetem. Projekt rozwoju części cywilnej został przez agencję DARPA zamknięty 28 lutego 1990 roku. Od tej pory Internet rozwija się bez nadzoru agencji DARPA. Zobacz też ALOHAnet BITNET historia Internetu sieć komputerowa Przypisy Sieci rozległe Historia Internetu Defense Advanced Research Projects Agency

165

https://pl.wikipedia.org/wiki/Akwarela

Akwarela

Akwarela (fr. aquarelle – „wodnisty”, łac. aqua – „woda”) – określenie techniki malarskiej oraz nazwa obrazów nią wykonywanych, skupiających się wokół tematu pejzażu i martwej natury. Technika ta, wymagająca stosowania unikatowych, indywidualnych rozwiązań artystycznych, polega na malowaniu wodną zawiesiną pigmentów na chłonnym podobraziu – zwyczajowo na celulozowym lub bawełnianym papierze. Rozcieńczone pigmenty nie pokrywają całkowicie faktury papieru, lecz pozostawiają ją dobrze widoczną. Z tego względu na efekt bardzo duży wpływ ma barwa i faktura samego papieru. Charakterystyka Akwarela jest jedną z technik malarskich, w której  wykorzystuje się farby akwarelowe – będące farbami wodnymi. Z punktu widzenia artystycznego, eteryczna i świetlista, z punktu kolekcjonerskiego – jeśli jest dziełem klasyków – równie atrakcyjna. Jako podłoże najczęściej stosuje się papier, zazwyczaj specjalistyczny, fakturowy. Malowanie polega na stopniowym nakładaniu cienkich, niemalże transparentnych warstw farby, przez które przebija podłoże. Jest to technika uważana za jedną z trudniejszych, gdyż wymaga niesamowitej precyzji i dokładności w nakładaniu farb na papier, który ze względu na swoje właściwości sprawia problemy w nanoszeniu poprawek. Farby akwarelowe składają się z pigmentu i wodorozpuszczalnego kleju (najczęściej gumy arabskiej) utrzymującego farbę w odpowiedniej do malowania konsystencji. Oprócz nich w farbach znajdują się różne domieszki mogące modyfikować właściwości fizyczne farby. Malarz nabierając farbę zmoczonym pędzlem rozpuszcza klej i pobiera na pędzel pigmenty w wodnej zawiesinie. Pociągnięcia pędzla na chłonnym podkładzie pozostawiają cienką warstwę pigmentu, który uzyskuje przyczepność głównie poprzez siłę adhezji, a nie jak dzieje się to najczęściej w innych technikach malarskich, dzięki wiązaniu spoiwa. Z powodu bardzo niewielkiej ilości spoiwa zawartej w akwareli, warstwa pigmentu nie wykazuje mocnego krycia, przez co malarz najczęściej wykonuje obraz poprzez sukcesywne przyciemnianie plam aż do pożądanego rezultatu. Obrazy malowane tą techniką mają zwykle delikatną kolorystykę w pastelowych barwach. Akwarela nie daje prawie żadnej możliwości dokonywania poprawek i retuszy. W szczególności, nie można usunąć namalowanego fragmentu, a jedynie modyfikować go w niewielkim stopniu, poprzez pokrywanie kolejnymi warstwami lub usuwanie części pigmentu przez szorowanie lub wymywanie papieru. W akwareli właściwie nie używa się białej farby, gdyż cienka warstwa pigmentu właściwa dla techniki akwarelowej nie jest w stanie całkowicie pokryć zamalowanego papieru. Malarz stosujący technikę akwareli pozostawia plamy jasne dzięki nakładaniu małej ilości pigmentów i ekspozycję jasnego koloru podobrazia. Akwarela, ze względu na swoją budowę fizyczną opartą o wodorozpuszczalne spoiwo jest farbą bardzo zbliżoną go gwaszu i bywa z nim łączona. „Akwarela abstrakcyjna” Wassily’ego Kandinsky’ego jest uznawana za pierwszy obraz abstrakcyjny. Malarzem, który posługiwał się tą techniką, był m.in. Julian Fałat. Galeria Zobacz też gwasz alla prima Przypisy Linki zewnętrzne Stowarzyszenie Akwarelistów Polskich Techniki malarskie

166

https://pl.wikipedia.org/wiki/Andr%C3%A9%20Gide

André Gide

André Paul Guillaume Gide (ur. 22 listopada 1869 w Paryżu, zm. 19 lutego 1951 tamże) – francuski prozaik; laureat Nagrody Nobla w dziedzinie literatury (1947); w uzasadnieniu napisano: „för hans vittomfattande och betydelsefulla författarskap, i vilket mänsklighetens frågor och villkor ha framställts med oförskräckt sanningskärlek och psykologisk skarpsyn” („za jego wszechstronną i znaczącą twórczość, w której problemy i uwarunkowania ludzkiej egzystencji zostały przedstawione z nieulękłym umiłowaniem prawdy i psychologiczną przenikliwością”). Życiorys Urodził się w rodzinie protestanckiej. W pewnym okresie swego życia skłaniał się ku katolicyzmowi, który wkrótce odrzucił. Napisał nawet uznaną za bluźnierczą powieść Lochy Watykanu (1914). W pierwszej połowie XX w. był pisarzem światowej sławy. Najważniejszymi dziełami w jego twórczości są Lochy Watykanu (1914), Immoralista (1902), Fałszerze (1925) i Dziennik (1939–1950). Wyrażał skrajny indywidualizm i odrzucenie tradycyjnych norm moralnych. Przez pewien okres swego życia zafascynowany był komunizmem. Jednak po podróży do ZSRR zmienił poglądy. Jego krytyka ZSRR wywołała falę odpowiedzi, np. Romaina Rollanda czy Stanislava Kostki Neumanna. Gide tworzył narrację w oparciu o wiele współistniejących wątków. Postacie kreowane przez Gide'a dążyły do wyzwolenia się z niewidzialnych ograniczeń determinującego je świata. Był bliskim przyjacielem Paula Valéry’ego, któremu zadedykował niektóre ze swych wczesnych utworów. Silny wpływ na twórczość Gide'a wywarły dzieła Fiodora Dostojewskiego i Friedricha Nietzschego. On sam wpłynął na twórczość Jeana Paula Sartre’a i Alberta Camusa. Po dojściu Hitlera do władzy w Niemczech wśród około 20 000 spalonych książek znalazły się dzieła André Gida. Dzieła pisarza zostały umieszczone przez Kościół katolicki – już po jego śmierci – w Indeksie Ksiąg Zakazanych. Był członkiem ruchu antyimperialistycznego we Francji w okresie międzywojennym. Był też biseksualistą i prekursorem ruchu homoseksualnego we Francji. Publikacje Kajety André Waltera (1891) Traktat o Narcyzie (1891) Podróż Uriana (1893) Mokradła (1895) Pokarmy ziemskie (1897) Prometeusz źle skowany (1899) Filoklet (1899) Król Kandaules (1901) Preteksty (1903) Nowe preteksty (1911) Saul (1896) Immoralista (1902) Ciasna brama (1909) Lochy Watykanu (1914) Symfonia pastoralna (1919) Korydon (1924) Skąd ty... (1926) Jeżeli nie umiera ziarno (1926) Fałszerze (1926) Podróż do Konga (1927) Powrót z Czadu (1928) Powrót z ZSRR (1936) Poprawki do mojego Powrotu z ZSRR (1937) Tezeusz (1946) Dzienniki (1950) Niechaj tak będzie Zobacz też (11298) Gide Przypisy Autorzy umieszczeni na indeksie ksiąg zakazanych Francuscy prozaicy XX wieku LGBT we Francji Nobliści – literatura Pisarze francuskojęzyczni Pisarze literatury LGBT Pisarze związani z Paryżem Prekursorzy ruchu na rzecz LGBT Ludzie urodzeni w Paryżu Urodzeni w 1869 Zmarli w 1951

4964034

https://pl.wikipedia.org/wiki/Prosto%20Lera

Prosto Lera

Prosto Lera (zapis stylizowany: prosto Lera; ), właściwie Walerija Każukowskaja Siergiejewna (ros. ; ur. 14 czerwca 2001 w Mińsku) – białoruska piosenkarka, raperka i autorka tekstów. Życiorys Młodość Urodziła się 14 czerwca 2001 roku w Mińsku na Białorusi. Lera śpiewała od najmłodszych lat, mimo tego nie wiązała z tym przyszłości, a także nie planowała rozwijać się w tym kierunku. W okresie dojrzewania w związku z nieprzyjemnymi wydarzeniami w życiu osobistym zaczęła tworzyć utwory by uciec od własnych zmartwień. Po ukończeniu szkoły zdecydowała się rozwijać muzycznie. 2019: Udział w przesłuchaniach do Kaufman Label Wiosną 2019 roku wytwórnia Kaufman Label zaprosiła na przesłuchania młodych próbujących swoich sił w muzyce początkujących wokalistów. Dziewczyna została wówczas jedną z wybranych i dzięki temu mogła zacząć tworzyć pod szyldem wytwórni. Pod nakładem wytwórni 13 listopada 2019 roku wydała debiutancki singiel pt. „Silno”. Utwór ten nie odniósł jednak sukcesu, a większe zainteresowanie wokół wokalistki pojawiło się w rosyjskim Internecie po tym, gdy nagrała utwór pt. „Minuta weczera” z białoruskim piosenkarzem i raperem Timą Belorusskihem. Pierwszy koncert solowy wokalistki odbył się w rosyjskim mieście Riazań. 31 grudnia 2019 wystąpiła na żywo podczas rosyjskiego koncertu sylwestrowego SnowPati 5 w Moskwie organizowanego przez rosyjskiego nadawcę publicznego Pierwyj kanał. 2020: Ja Tebja Zowu 3 lipca 2020 roku opublikowała w serwisach streamingowych swój debiutancki minialbum pt. „Ja Tebja Zowu”. 9 lipca tego samego roku wydała teledysk do utworu z albumu pt. „Ne zwoni”. 26 lipca wystąpiła na koncercie The Prom 2020 w Mokswie z tym utworem. 5 października wydała singiel z teledyskiem pt. „Lutiki”, który jako pierwszy solowy utwór piosenkarki zaczął notować na listach przebojów TopHit. 25 listopada ogłosiła, że w 2021 roku wyruszy w trasę koncertową po Rosji, wymieniając przy tym pierwsze siedem miast, a kolejne miała w zamiarze wymieniać wkrótce. W grudniu została ogłoszona jedną z pięćdziesięciu gości specjalnych na koncercie sylwestrowym SnowPati 20/21 w Moskwie. 2021: Pohoda Ljubyt''' i Valerie'' 12 marca 2021 roku Walerija zaprezentowała pierwszy album studyjny pt. „Pohoda Ljubyt'”, na którym znalazło się jedenaście utworów. Tego samego dnia wokalistka odbyła swój pierwszy solowy koncert w Moskwie, jednocześnie miał on promować jej najnowszy album. 12 listopada 2021 wokalistka zaprezentowała drugi album studyjny pt. „Valerie”, na którym znalazło się dwanaście nowych utworów oraz jeden wcześniej opublikowany singiel – „Mne 20”. Życie prywatne Wokalistka stara się unikać publikowania informacji ze swojego życia prywatnego. Nie jest mężatką oraz nie ma dzieci. Mieszka w Mińsku. Dyskografia Albumy studyjne Minialbumy Single Jako główna artystka Jako gościnna artystka Notowane utwory w serwisach streamingowych Nagrody i nominacje Przypisy Urodzeni w 2001 Białoruskie wokalistki Białoruskie raperki Ludzie urodzeni w Mińsku Zdobywcy platynowych płyt Zdobywcy złotych płyt

4964042

https://pl.wikipedia.org/wiki/Cukrownia%20w%20Chybiu

Cukrownia w Chybiu

Cukrownia w Chybiu – zakład przemysłowy w Chybiu, w Polsce. Historia Cukrownia została uruchomiona w 1884 roku. Została zlokalizowana niedaleko linii kolejowej z Czechowic do Zebrzydowic. Zakład powstał z inicjatywy Komory Cieszyńskiej. Początkowo produkowano w Chybiu tylko żółtą mączkę, ale wkrótce zainstalowano urządzenia służące procesowi rafinacji i umożliwiające wytwarzanie cukru. Po rozpadzie Austro-Węgier cukrownia została przekształcona w spółkę akcyjną. W 1937 roku została zelektryfikowana. Po II wojnie światowej cukrownia została uruchomiona w grudniu 1945 roku. W późniejszym okresie zakład znacjonalizowano. W 2009 roku został zlikwidowany. Bocznica Bocznica była poprowadzona przez trzy bramy zakładowe. Niedaleko umiejscowiona była waga kolejowa. Tor wysunięty na wschód poprowadzono pod rampy magazynu cukru oraz do składów węgla i koksu. Tor środkowy rozgałęział się na sześć, które prowadziły do spławiaków buraków, składów węgla, magazynów materiałowych i warsztatów. Natomiast zachodni tor przebiegał obok spławiaków i łączył się z jednym z torów wywodzących się z toru centralnego w okolicy bramy głównej zakładu. Przypisy Cukrownie w Polsce Chybie Przedsiębiorstwa w województwie śląskim

4964043

https://pl.wikipedia.org/wiki/Kolej%20w%C4%85skotorowa%20cukrowni%20w%20Chybiu

Kolej wąskotorowa cukrowni w Chybiu

Kolej wąskotorowa cukrowni w Chybiu – kolejka wąskotorowa poprowadzona z Drogomyśla do cukrowni w Chybiu. Historia Cukrownia w Chybiu wybudowana została z inicjatywy Komory Cieszyńskiej w 1884 roku. Koleje wąskotorowa miała zapewnić dowóz buraków cukrowych do zakładów podczas kampanii cukrowniczych, które rozpoczynały się zazwyczaj w październiku i trwały zwykle około trzech miesięcy. Główna ładownia była zlokalizowana w Drogomyślu w pobliżu zabudowań Centrum Rozrodu Koni. Linia została poprowadzone przez Zaborze i Mnich. Na początkowym odcinku od linii została wytyczona trasa długości około 1,5 kilometra w kierunku brzegu rzeki Wisły w Ochabach. Odgałęzieniem tym transportowano żwir wydobywany znad brzegu Wisły, który wykorzystywano na terenie cukrowni. Kolejka została zlikwidowana po I wojnie światowej. Wynikało to ze zmniejszonego spożycia cukru i wielokrotnego nadmiaru podaży nad możliwościami nabywczymi ludności, gdyż cukrownia mogła sprzedawać swoje produkty tylko w wyznaczonych rejonach kraju. Na kolejce eksploatowano dwie dwuosiowe lokomotywy parowe wyprodukowane w niemieckich zakładach Maschinenbau-Gesellschaft Heilbronn w 1884 roku. Buraki transportowano na niewielkich dwuosiowych wagonach. Po likwidacji kolejki jedna z lokomotyw została prawdopodobnie sprzedana Kolei Lokalnej Chybie-Strumień, gdzie przebudowano ją na rozstaw kół 760 mm. Wzdłuż ulicy Klonowej w Drogomyślu zachował się nasyp kolejki. Przypisy Zaborze (powiat cieszyński) Drogomyśl Chybie Ochaby Zlikwidowane wąskotorowe linie kolejowe w Polsce

4964045

https://pl.wikipedia.org/wiki/Halowe%20Mistrzostwa%20Europy%20w%20Lekkoatletyce%201982%20%E2%80%93%20ch%C3%B3d%20na%205000%20m%20m%C4%99%C5%BCczyzn

Halowe Mistrzostwa Europy w Lekkoatletyce 1982 – chód na 5000 m mężczyzn

Chód na 5000 metrów mężczyzn – jedna z konkurencji rozgrywanych podczas halowych lekkoatletycznych mistrzostw Europy w Palasport di San Siro w Mediolanie. Odbyła się jako konkurencja pokazowa. Rozegrano od razu finał 7 marca 1982. Zwyciężył reprezentant Włoch Maurizio Damilano. Nie startował zwycięzca tej konkurencji na poprzednich mistrzostwach Hartwig Gauder z Niemieckiej Republiki Demokratycznej. Rezultaty Finał Rozegrano od razu finał, w którym wzięło udział 6 chodziarzy.Opracowano na podstawie materiału źródłowego. Przypisy Bibliografia Chód na 5000 m mężczyzn

4964048

https://pl.wikipedia.org/wiki/Wid%C5%82ogonka%20gronostajka

Widłogonka gronostajka

Widłogonka gronostajka, dziwaczka hermina (Cerura erminea) – gatunek motyla z rodziny garbatkowatych. Zamieszkuje Eurazję, od Półwyspu Iberyjskiego po Wyspy Japońskie. Gąsienice żerują w koronach starych topól, rzadziej wierzb lub brzóz. Osobniki dorosłe są białe z czarnym wzorem, aktywne nocą. Taksonomia Gatunek ten opisany został po raz pierwszy w 1783 roku przez Eugeniusa Espera pod nazwą Phalaena (Bombyx) erminea. Morfologia Motyl o krępym ciele i rozpiętości skrzydeł sięgającej od 60 do 75 mm. Ciało porasta wełniste owłosienie. Głowa jest zaopatrzona w słabo owłosione oczy złożone, krótkie głaszczki oraz krótsze od połowy przedniego skrzydła, grzebykowate, przy czym u samicy ząbkowane bardzo drobno czułki, natomiast pozbawiona jest ssawki i przyoczek. Szeroki tułów ma białe lub popielatobiałe owłosienie z czarnymi kropkami. Skrzydła przednie są wydłużone, mają od 26 do 32 mm długości; są śnieżnobiałe z czarnym wzorem obejmującym kropki, pętle i zygzakowate linie, słabiej jednak wydłużone niż u widłogonki siwicy. Czarne kropki tworzą rządek przy zewnętrznym brzegu skrzydła, który to wyposażony jest w krótką, białą strzępinę. Małe, owalne skrzydło tylne ma brzeg zewnętrzny na całej długości równomiernie, łukowato zakrzywiony. Barwa tylnego skrzydła jest biała z ciemnymi żyłkami. Tylne odnóża mają jedną parę ostróg na goleniach. Odwłok ma grzbietową stronę środkowych segmentów czarną z białą, wąską pręgą podłużną. Wierzchołkowa część odwłoka jest natomiast biała z podwójnymi, cienkimi linami koloru czarnego. Gąsienica ma tło ciała ubarwione zielono z czarną głową, jednak przed przepoczwarczeniem jego barwa zmienia się na ciemnobrudnofioletową. Różnią się od gąsienic widłogonki siwicy silniej wyciętym po bokach mięsistym siodłem, obecnością białej plamy na boku ciała oraz czarnym ubarwieniem wici wypuszczanych z widełek na końcu odwłoka. Ekologia i występowanie Motyle te zasiedlają lasy liściaste i mieszane, parki i zadrzewienia przydrożne, przy czym wymagają obecności starych okazów drzew żywicielskich. Gąsienice aktywne są od lipca do sierpnia. Zwykle żerują wysoko w koronach topól (w tym topoli osiki), a rzadziej wierzb i brzóz, bardzo rzadko pojawiając się na okazach niskich i krzaczastych. Zaniepokojone strzelają wiciami z widełek na odwłoku. Wyrośnięte gąsienice konstruują oprzęd z pogryzionej kory i w nim się przepoczwarczają. Stadium poczwarki zimować może raz, a nawet dwa razy. Imagines latają od maja do sierpnia. Nie pobierają pokarmu. Są aktywne nocą, dzień przesiadując na pniach drzew, drewnianych płotach i słupach. Przylatują do sztucznych źródeł światła. Gatunek palearktyczny. W Europie znany jest z Hiszpanii, Francji, Belgii, Luksemburgu, Holandii, Niemiec, Szwajcarii, Austrii, Włoch, Danii, Finlandii, Estonii, Łotwy, Litwy, Polski, Czech, Słowacji, Węgier, Białorusi, Ukrainy, Rumunii, Mołdawii, Bułgarii, Chorwacji, Bośni i Hercegowiny, Serbii, Czarnogóry i Rosji. Dalej na wschód występuje przez Syberię i Azję Środkową po Rosyjski Daleki Wschód i Japonię. Ogólnie jest owadem rzadko spotykanym. Przypisy Linki zewnętrzne Fotografie wszystkich stadiów rozwojowych na Lepiforum Garbatkowate Motyle Azji Motyle Europy Gatunki i podgatunki zwierząt nazwane w 1783 roku

4964049

https://pl.wikipedia.org/wiki/Hyphodiscaceae

Hyphodiscaceae

Hyphodiscaceae Ekanayaka & K.D. Hyde – rodzina grzybów z rzędu tocznikowców (Helotiales). Charakterystyka Saprotrofy rozwijające się na martwych roślinach i resztkach roślinnych. Owocniki typu apotecjum o kształcie workowatym, kubkowatym lub tarczowatym, siedzące lub na krótkich szypułkach, czasem żelatynizowane. Brzegi pokryte włoskami. Włosy białe lub brązowawe, cylindryczne, granulowane, czasem z przegrodami. Zewnętrzna warstwa zbudowana z kanciastych lub pryzmatycznych komórek. Warstwa wewnętrzna złożona z komórek wielokątnych. Parafizy nitkowate, z przegrodami, lekko poszerzone na wierzchołkach. Worki 8-zarodnikowe, cylindryczno-maczugowate, amyloidalne lub nieamyloidalne, czasami powstające z pastorałek. Askospory szkliste, 0–3-przegrodowe, elipsoidalne. Anamorfa typu hyphomycetes. Konidiofory wyrastają na pojedynczych lub rozgałęzionych strzępkach. Komórka konidiotwórcza typu fialida. Konidia bez przegród, prawie cylindryczne do wąsko odwrotnie jajowatych, kuliste lub naparstkowate, proste lub lekko zakrzywione, szkliste. W rodzinie Hyphodiscaceae bliskie pokrewieństwo filogenetyczne wykazują rodzaje Fuscolachnum, Hyalopeziza, Hyphodiscus, Scolecolachnum i Venturiocistella. Te rodzaje były wcześniej klasyfikowane w obrębie Hyaloscyphaceae. Systematyka Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Hyphodiscaceae, Helotiales, Leotiomycetidae, Leotiomycetes, Pezizomycotina, Ascomycota, Fungi. Według aktualizowanej klasyfikacji Index Fungorum bazującej na Dictionary of the Fungi do rodziny tej należą rodzaje: Catenulifera Hosoya 2002 Fuscolachnum J.H. Haines 1989 Gamarada D.J. Midgley & Tran-Dinh 2018 Glutinomyces Nor. Nakam. 2017 Hyphodiscus Kirschst. 1906 Scolecolachnum Guatim., R.W. Barreto & Crous 2016 Soosiella Hujslová & M. Kolarík 2014 Venturiocistella Raitv. 1979. Przypisy

4964052

https://pl.wikipedia.org/wiki/Cyriak%20Kostro

Cyriak Kostro

Cyriak Kostro herbu Rawicz (zm. w 1659 roku) – sędzia bielski w latach 1642-1659, cześnik podlaski w latach 1635-1642. W 1648 roku był elektorem Jana II Kazimierza Wazy z województwa podlaskiego. Bibliografia Svffragia Woiewodztw, y Ziem Koronnych, y Wielk. Xięstwa Litewskiego. Zgodnie na Naiaśnieyszego Iana Kazimierza Obranego Krola Polskiego [...]. Dane, między Warszawą, a Wolą, Dnia 17. Listopada, Roku 1648, [b.n.s]. Urzędnicy podlascy XIV-XVIII wieku. Spisy". Oprac. Ewa Dubas-Urwanowicz, Włodzimierz Jarmolik, Michał Kulecki, Jerzy Urwanowicz. Kórnik 1994, s. 173. Cześnicy podlascy Członkowie stanu rycerskiego I Rzeczypospolitej Elektorzy Jana II Kazimierza Wazy Elektorzy władców Polski (województwo podlaskie) Polska szlachta Sędziowie ziemscy bielscy Urzędnicy ziemscy I Rzeczypospolitej Zmarli w 1659

4964055

https://pl.wikipedia.org/wiki/Rockin%E2%80%99%20Around%20the%20Christmas%20Tree

Rockin’ Around the Christmas Tree

Rockin’ Around the Christmas Tree – piosenka została napisana w 1958 roku przez Johnny’ego Marksa oraz premierowo zaśpiewana przez Brenda Lee. Od tamtego czasu piosenka była zaśpiewana przez wielu artystów. W 50. rocznicę powstania utworu w 2008 roku oryginalna wersja Lee sprzedała się w ponad 25 milionach egzemplarzy, a spośród wszystkich bożonarodzeniowych singli sprzedano czwarte pod względem liczby cyfrowych pobrań. Historia „Rockin’ Around the Christmas Tree” pierwszy raz została zaśpiewana przez mało znaną artystkę 12-letnią Brendę Lee. Muzykę skomponował Owen Bradley a nagrano w wytwórni Decca Records. Na nagraniu piosenki wystąpili Hank Garland i Harold Bradley na gitarze, Floyd Cramer na fortepianie, Boots Randolph na saksofonie, Bob Moore na basie oraz weteran sesyjny Buddy Harman na perkusji. Tekst piosenki opowiada o tradycjach bożonarodzeniowych i o pocałunku pod jemiołą. Wersja piosenki w wykonaniu Brendy Lee znalazła się na 14. miejscu listy Billboard Hot 100 Airplay w 1960 roku, lecz w grudniu 1965 roku piosenka trafiła na trzecie miejsce. Utwór został wykorzystany w filmie Kevin sam w domu w scenie pozorowanego przez Kevina przyjęcia świątecznego w domu państwa McCallisterów, które odwiodło złodziei Harry’ego i Marva od włamania się do domu. Piosenka osiągnęła ponad milion pobrań cyfrowych do 2016 roku, według Nielsen SoundScan, co plasuje ją na piątym miejscu na liście najlepiej sprzedających się cyfrowych singli wszech czasów w historii SoundScan. Sprzedano 1 170 000 egzemplarzy w Stanach Zjednoczonych do grudnia 2019 r. Na oficjalnej brytyjskiej liście przebojów singli „Rockin’ Around the Christmas Tree” osiągnął 6 miejsce, kiedy został wydany w Wielkiej Brytanii w 1963 roku. W 2013 roku, dzięki pobraniom, stał się jednym z wielu utworów. W 2017 r. singiel osiągnął 9 miejsce na UK Singles Chart, najwyższą pozycję od 1963 r. Wykonawcy Piosenka została nagrana przez wielu artystów, m.in.: Brenda Lee (1958) Lynn Anderson (1971) Mel Smith i Kim Wilde (1987) Ronnie Spector i Darlene Love (1992) Amy Grant (1992) Cyndi Lauper (1998) Bill Haley i His Comets (1999) Mary J. Blige i Sheryl Crow (1999) Donna Fargo (2004) Anne Murray (2008) Connie Talbot (2008) Julianne Hough (2008) Amelia Lily (2012) Rita Coolidge (2012) Victoria Justice (2012) Jessica Simpson i Rosie O’Donnell (2013) Jann Arden (2015) Kris Allen (2016) Roksana Węgiel i Dawid Kwiatkowski (2019) Pozycje na listach przebojów Przypisy Piosenki powstałe w roku 1958 Bożonarodzeniowe piosenki Piosenki amerykańskie Single numer jeden na UK Singles Chart Single numer jeden na Litwie

4964060

https://pl.wikipedia.org/wiki/%C5%9Eeyma%20Ercan

Şeyma Ercan

Şeyma Ercan (ur. 5 lipca 1994 w Ankarze) – turecka siatkarka, grająca na pozycji przyjmującej, reprezentantka kraju. Sukcesy klubowe Mistrzostwo Turcji: 2017 2016 2014, 2015, 2021 Liga Mistrzyń: 2015 2016 Klubowe Mistrzostwa Świata: 2015 Superpuchar Turcji: 2015 Puchar Turcji: 2017 Sukcesy reprezentacyjne Mistrzostwa Europy Kadetek: 2011 Mistrzostwa Świata Kadetek: 2011 Mistrzostwa Europy Juniorek: 2012 Mistrzostwa Świata U-23: 2015 Liga Narodów: 2018 2021 Volley Masters Montreux: 2018 Mistrzostwa Europy: 2019 Nagrody indywidualne 2011: Najlepsza serwująca Mistrzostw Europy Kadetek Linki zewnętrzne profil turksporu.com.tr profil tvf-web.dataproject.com profil women.volleybox.net profil volleyball.world profil cev.eu profil fivb.org Przypisy Tureckie siatkarki Urodzeni w 1994 Ludzie urodzeni w Ankarze Siatkarki Eczacıbaşı Stambuł Siatkarki Fenerbahçe SK

4964063

https://pl.wikipedia.org/wiki/Samantha%20Seliger-Swenson

Samantha Seliger-Swenson

Samantha Seliger-Swenson (ur. 24 lutego 1997) – amerykańska siatkarka, grająca na pozycji rozgrywającej. Jej mężem jest kanadyjski siatkarz Eric Loeppky. Sukcesy klubowe Mistrzostwa Big Ten Conference: 2016, 2019 2017 2018 Mistrzostwa NCAA: 2016, 2017 Linki zewnętrzne profil women.volleybox.net profil lnv-web.dataproject.com Przypisy Urodzeni w 1997 Amerykańskie siatkarki

167

https://pl.wikipedia.org/wiki/Armia%20Krajowa

Armia Krajowa

Armia Krajowa (AK) lub Siły Zbrojne w Kraju, kryptonim „PZP” (Polski Związek Powstańczy) – zakonspirowane siły zbrojne Polskiego Państwa Podziemnego w latach II wojny światowej, powstałe z przemianowania Związku Walki Zbrojnej (powstałego w listopadzie 1939) rozkazem Naczelnego Wodza generała broni Władysława Sikorskiego z 14 lutego 1942 r. Działała na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, okupowanej przez Niemcy i ZSRR (po wkroczeniu Armii Czerwonej na terytorium państwa polskiego 4 stycznia 1944 r.). Siły Zbrojne w Kraju były integralną częścią Polskich Sił Zbrojnych, podporządkowaną Naczelnemu Wodzowi. Największą operacją militarną Armii Krajowej była akcji „Burza" i w jej ramach powstanie warszawskie. Strategicznym, choć niezrealizowanym celem AK było przeprowadzenie powstania powszechnego w okupowanej Polsce, w ostatniej fazie II wojny światowej. Rodowód Inicjatywa stworzenia centralnego kierownictwa podziemnego wyszła od gen. Michała Tokarzewskiego-Karaszewicza. Po kapitulacji stolicy, 29 września 1939 r. Tokarzewski przedstawił gen. Juliuszowi Rómmlowi plan zorganizowania w okupowanym kraju podziemia zbrojnego i zaproponował, by udający się do niewoli gen. Rómmel przelał na niego pełnomocnictwo dowodzenia w całym kraju, otrzymane od Naczelnego Wodza. Tego dnia do broniącej się jeszcze Warszawy przyleciał samolotem z Rumunii specjalny wysłannik gen. Edwarda Rydza-Śmigłego, mjr Edmund Galinat, który znał przedwojenne przygotowania do tego rodzaju działań na wypadek obcej okupacji i miał się zająć organizacją podziemia z ramienia internowanego Wodza Naczelnego. Gen. Rómmel zdecydował jednak przekazać dowództwo gen. Tokarzewskiemu, oddając mu Galinata do pomocy jako zastępcę. Tokarzewski zalecił Galinatowi odszukanie przygotowanych kontaktów. W momencie kapitulacji Warszawy gen. Tokarzewski dysponował już gotową koncepcją organizacji podziemnej i piętnastoma oficerami, którzy tworzyli zalążek jego sztabu. Po konsultacjach z przedstawicielami głównych partii politycznych, przede wszystkim opozycyjnych, powołano do życia tajną organizację wojskowo-polityczną pod nazwą Służba Zwycięstwu Polski z gen. Tokarzewskim jako dowódcą, o czym zameldował Rydzowi-Śmigłemu. Po zmianie na stanowisku Naczelnego Wodza, gen. Sikorski postanowił SZP rozwiązać i na jej miejsce powołał nową – Związek Walki Zbrojnej (ZWZ), podporządkowany ściśle rządowi emigracyjnemu – który miał być organizacją ogólnonarodową i ponadpartyjną, obliczoną na długofalowe, gruntowne przygotowanie niepodległościowej akcji zbrojnej. Na czele ZWZ stanął gen. Kazimierz Sosnkowski, przebywający we Francji. Sieć organizacyjna SZP została włączona do ZWZ. Centralna podziemna organizacja wojskowa – Związek Walki Zbrojnej – stopniowo wchłaniała organizacje zbrojne zakładane żywiołowo przez różne środowiska i organizacje polityczne. Powstała z przemianowania Związku Walki Zbrojnej (powstałego w listopadzie 1939) rozkazem Naczelnego Wodza generała broni Władysława Sikorskiego z 14 lutego 1942 roku. Ostatecznie uznany został tym samym wojskowy charakter siły zbrojnej podziemia, armii jak podkreślał Sikorski w rozkazie: wszystkich żołnierzy w służbie czynnej w Kraju. 27 września 1939 – powołanie Służby Zwycięstwu Polski, 13 listopada 1939 – rozkazem Naczelnego Wodza powstaje Związek Walki Zbrojnej, opierający się na strukturach SZP, 14 lutego 1942 – przemianowanie rozkazem Naczelnego Wodza, gen. Władysława Sikorskiego na Armię Krajową (bez żadnych zmian organizacyjnych, służyło podniesieniu rangi związku zbrojnego do krajowych sił zbrojnych, armii, w skład której weszli wszyscy żołnierze pozostający w czynnej służbie wojskowej), 19 stycznia 1945 – rozwiązanie AK. Armia Krajowa wywodziła się ze Związku Walki Zbrojnej i Polskiego Związku Powstańczego, ale w skład jej weszło wiele mniejszych organizacji, m.in.: Narodowa Organizacja Wojskowa (SN) – od 1942 (częściowo), Komenda Obrońców Polski – od lutego 1942 (częściowo), Konfederacja Narodu – od sierpnia 1943, Narodowe Siły Zbrojne – od 1944 (częściowo), Bataliony Chłopskie (CKRL) – od 1943 (częściowo), Gwardia Ludowa WRN (PPS-WRN) – od 1940 (autonomiczna) Unia (SP) – od 1942 Socjalistyczna Organizacja Bojowa (PPS-WRN) – od 1943 (autonomiczna) Lynne Olson w publikacji pod znaczącym tytułem „Wyspa ostatniej nadziei. Anglicy, Polacy i inni” podkreśla: Zanim kraj upadł, polskie władze położyły fundament pod rozległą organizację zbrojnego oporu. W kraju pozostało dziewięciuset Polaków wyszkolonych w walce partyzanckiej, a w trzystu podziemnych schronach w całym kraju zmagazynowano materiały wybuchowe, granaty, karabiny i pistolety. Polska spośród wszystkich okupowanych krajów najbardziej odrzuciła kolaborację. Jej Armia Krajowa (od 14 lutego 1942 roku, wcześniej od listopada 1939 – Związek Walki Zbrojnej) – największy, najbardziej zaawansowany i najlepiej zorganizowany ruch oporu w całej Europie – nie pozostawiła żadnej wątpliwości, że oczekuje od Polaków, że przeciwstawią się Niemcom w każdy możliwy sposób – poczynając od odmawiania współpracy, a kończąc na dywersji i sabotażu (...) Status prawny AK Armia Krajowa była podziemnym Wojskiem Polskim, częścią Sił Zbrojnych RP podległych konstytucyjnym władzom państwowym działającym na obczyźnie. Poprzez swojego Komendanta ZWZ podlegał Naczelnemu Wodzowi Polskich Sił Zbrojnych. 3 września 1941 Naczelny Wódz w depeszy skierowanej do Komendanta Głównego Związku Walki Zbrojnej oraz Delegata Rządu RP na Kraj podkreślił, że Organizację Wojskową w Kraju uważa za główną część dowodzonych przez siebie Sił Zbrojnych. Rozkazem Naczelnego Wodza z 14 lutego 1942 stwierdzono, że „wszyscy żołnierze w czynnej służbie wojskowej w Kraju stanowią Armię Krajową” podległą jej Dowódcy. W grudniu 1942, podczas oficjalnej wizyty w USA, Naczelny Wódz gen. Władysław Sikorski w rozmowie z gen. Hayesem Kronerem ze Sztabu Generalnego USA podkreślił: Dowodzę (...) dwiema armiami. Jedna składa się z Polskich Sił Zbrojnych w Zjednoczonym Królestwie i Afryce wraz z Polskim Lotnictwem i Marynarką Wojenną. Druga zaś, ilościowo znacznie silniejsza, jest to Polska Tajna Organizacja Wojskowa rozrzucona po całym obszarze terytorialnym Rzeczypospolitej. (...) Organizacja jej jest niemal analogiczna z organizacją Polskich Sił Zbrojnych walczących po stronie zjednoczonych Narodów. Różni się ona zasadniczo jedynie tym, że jest ona organizacją tajną, podziemną, niedostatecznie uzbrojoną”. Dekret Prezydenta RP z 1 września 1942 „O tymczasowej organizacji władz na ziemiach Rzeczypospolitej” (powtórzony ze zmianami 26 kwietnia 1944) stanowił, że do czasu przybycia na terytorium RP Naczelnego Wodza, jego uprawnienia przysługują Dowódcy Armii Krajowej. Dowodził on Siłami Zbrojnymi w okupowanej Polsce oraz kierował całością operacji wojskowych. Instytucją łącznikową pomiędzy Naczelnym Wodzem a Dowódcą Armii Krajowej stał się Oddział VI (Specjalny) Sztabu Naczelnego Wodza, który początkowo nosił nazwę „Samodzielny Wydział Krajowy”. Jak zauważa jeden z szefów tego Oddziału płk dypl. Marian Utnik: „Jako łącznik między konspiracją wojskową w Polsce a Sztabem NW w Londynie Oddział VI wykonywał wiele prac, z których jedne cechuje charakter stały, a inne okresowy lub tylko jednorazowy. Do prac stałych należało utrzymywanie łączności radiowej i kurierskiej z Komendą Główną AK w Warszawie, zasilanie AK w ludzi, sprzęt i pieniądze oraz wykorzystywanie wiadomości napływających z Polski. Z prac okresowych lub jednorazowych można dla przykładu wymienić najbardziej znane, jak np. zaopatrywanie oddziałów walczących w powstaniu warszawskim, przygotowywanie lotów z lądowaniem samolotów w kraju, organizacja własnych zakładów produkcyjnych oraz zaopatrywanie doraźnych, większych akcji dywersyjnych w Polsce”. Przed przystąpieniem AK do realizacji Akcji Burza, dowódca AK wystąpił do Naczelnego Wodza z postulatem, aby alianci uznali AK za część składową sił sprzymierzonych. Pomimo sprzeciwu ZSRR zachodni alianci: USA oraz Wielka Brytania zareagowali przychylnie. W deklaracji brytyjskiej z 29 sierpnia 1944, ogłoszonej na antenie radiowej BBC, stwierdzono, że „Polska Armia Krajowa obecnie zmobilizowana stanowi siłę kombatancką, będącą integralną częścią Polskich Sił Zbrojnych”. Tego statusu AK nie uznawali: ZSRR oraz Niemcy, którzy respektowali go częściowo jedynie wobec żołnierzy AK idących do niewoli po kapitulacji Powstania Warszawskiego. Przysięga żołnierzy AK Rota przysięgi Armii Krajowej – obowiązująca od lutego 1942 Przyjmowany Przyjmujący Liczebność AK Dane dotyczące liczebności Armii Krajowej są różne. Jedni podają, że w momencie maksymalnej zdolności bojowej (lato 1944) siły AK liczyły ok. 390 tys. osób, w tym 10,8 tys. oficerów. Gen. Stanisław Tatar – były szef Operacji KG AK podawał w danych przekazanych sztabowcom amerykańskim liczebność w 1944 roku na ok. 250 tys. żołnierzy. Generał Stefan Rowecki „Grot” w 1940 roku obliczał ZWZ na 40 tys. żołnierzy i oficerów, we wrześniu 1942 roku donosił już o ok. 125 tys., zaś po akcji scaleniowej donosił o ok. 380 tys. Jednak liczby te zostały zanegowane zarówno przez kuriera londyńskiego MSW Tadeusza Chciuka, jak i inspektora KG AK na okręg Kraków płk. Józefa Rokickiego, a także szefa operacji KG AK płk. Janusza Bokszczanina, którzy donosili o fałszowaniu i świadomym zawyżaniu stanów osobowych jednostek przez lokalnych dowódców. Wywiad niemiecki oceniał liczebność AK na 100–200 tys. ludzi. Kadrę oficerską (także częściowo podoficerską) sprzed wojny uzupełniano absolwentami tajnych kursów oraz przerzucanymi do kraju cichociemnymi. Struktura organizacyjna AK Komenda Główna składała się z ośmiu oddziałów: Organizacyjnego, Informacyjno-Wywiadowczego, Operacyjno-Szkoleniowego, Kwatermistrzowskiego (Zaopatrzenia), Dowodzenia i Łączności, Biura Informacji i Propagandy, Finansów i Kontroli oraz Szefostwa Biur Wojskowych (Administracja Zmilitaryzowana), miała też własnych duszpasterzy. Jako odrębną jednostkę utworzono w styczniu 1943 Kedyw, przeprowadzający akcje dywersyjne i specjalne. 20 kwietnia 1940 powstał Związek Odwetu. Jego komendantem mianowano mjr. Franciszka Niepokólczyckiego ps. „Teodor”. Był to szczególnie zakonspirowany pion ZWZ, który stanowić miał trzon bojowy organizacji. W jego skład wchodziły: sztab, komórki zabezpieczenia działalności sabotażowo-dywersyjnej, zespoły i zakonspirowane sekcje sabotażowo-dywersyjne, oraz sekcje minersko-saperskie. Posiadał on rozbudowane struktury organizacyjne i bojowe zarówno na terenach Generalnego Gubernatorstwa, jak i włączonych do Rzeszy Niemieckiej. Oddziały Odwetu organizowały głównie akcje minerskie na kolejach, dywersję i sabotaż w przemyśle zbrojeniowym, węzłach transportu i łączności. W sierpniu 1941 powołano specjalną organizację dywersyjną pod dowództwem ppłk. Jana Włodarkiewicza ps. „Jan” o nazwie Wachlarz. Organizacja miała dwa główne zadania: prowadzenie bieżącej akcji sabotażowo-dywersyjnej oraz zapewnienie osłony powstania od wschodu. Jej struktura to pięć odcinków – od Bałtyku po Ukrainę z kilkuosobowymi patrolami. Liczyła około 800 ludzi. Przeprowadziła ok. 100 akcji przede wszystkim na transporty kolejowe. Najgłośniejszą było jednak rozbicie więzienia w Pińsku przez grupę żołnierzy pod dowództwem por. Jana Piwnika ps. „Ponury”. „Wachlarz” nie zdołał jednak rozwinąć swojej działalności na szeroką skalę. Pod koniec 1942 został rozwiązany, a jego żołnierze włączeni do lokalnych struktur AK. W maju 1942 powołano Organizację Specjalnych Akcji Bojowych („Osa”) pod dowództwem ppłk. Józefa Szajewskiego ps. „Philips”. Była to ściśle zakonspirowana komórka AK, której celem było dokonywanie zamachów na funkcjonariuszy hitlerowskiego aparatu policji i bezpieczeństwa, więziennictwa oraz administracji, wyróżniających się szczególnym okrucieństwem. Komórka podporządkowana była bezpośrednio Komendzie Głównej Armii Krajowej i wykonywała zadania stawiane jej bezpośrednio przez komendanta. W jej skład wchodził sztab, warszawski i krakowski oddział bojowy oraz oddział „Zagralin” przeznaczony do działalności na obszarze Rzeszy. W lutym 1943 oddział bojowy Osy wcielono do Kedywu KG AK i przemianowano na „Kosę”. „Kosa” obok „Motoru” była najsilniejszą jednostką bojową Kedywu KG AK. W czerwcu 1943 „Osa”-„Kosa” uległa rozbiciu na skutek wielkiej „wsypy” w kościele św. Aleksandra w Warszawie. Komenda Główna AK powołała wówczas nową jednostkę bojową „Agat”, wywodzącą się z Grup Szturmowych Szarych Szeregów. Jej dowódcą został cichociemny kpt. Adam Borys ps. „Pług”. Była to 3 kompania batalionu „Zośka”. "Agat" przeznaczony został do wykonywania zadań specjalnych, jakie dotąd wykonywała „Kosa”. W styczniu 1944 nazwę „Agat” zamieniono na „Pegaz”, a w czerwcu 1944 „Pegaz” przemianowano na „Parasol”. Organizacja ta dokonała szeregu spektakularnych akcji bojowych. Należą do nich: akcja odbicia pod Arsenałem ppor. Jana Bytnara ps. „Rudy”, zamach na dowódcę SS i policji na dystrykt warszawski Franza Kutscherę, zamach na Franza Bürkla – zastępcę komendanta Pawiaka, nieudany zamach na SS-Obergruppenführera Wilhelma Koppego, akcja „Hergel”, akcja „Braun” i inne. 22 stycznia 1943, w celu koordynowania działalności sabotażowo-dywersyjnej i partyzanckiej, powołano Kierownictwo Dywersji (Kedyw) KG AK. Na jego czele stanął płk Emil Fieldorf ps. „Nil”. W jego skład weszły: Związek Odwetu, Wachlarz, Tajna Organizacja Wojskowa oraz grupy bojowe Szarych Szeregów. W skład Kierownictwa Dywersji wchodziły: biuro studiów oraz referaty – operacyjny, szkoleniowy, wywiadu, łączności, produkcji konspiracyjnej, sabotażu kolejowego, przemysłowego, telekomunikacyjnego, chemicznego i bakteriologicznego. Strukturę terenową powiązano ściśle z okręgami, inspektoratami i obwodami. Na każdym szczeblu dowodzenia znajdował się oficer Kedywu odpowiedzialny za prowadzenie działalności bojowej. Swoista dwutorowość dowodzenia w zakresie walki zbrojnej i niejasny podział kompetencji między komendantem określonego szczebla dowodzenia a oficerem Kedywu, sprzeczny z zasadą jednoosobowego dowodzenia był źródłem wielu konfliktów. Kedyw posiadał swoje oddziały dyspozycyjne, podległe bezpośrednio jego komendantowi, oraz oddziały dyspozycyjne formowane w okręgach. Dobrze wyszkolone i przygotowane do działań dywersyjnych oddziały były stopniowo kierowane w teren, gdzie stanowiły zalążki nowo formowanych oddziałów partyzanckich. Komendanci Armii Krajowej W wykazie umieszczono też dowódców poprzedniczek Armii Krajowej: dowódcę Służby Zwycięstwa Polski i komendanta Związku Walki Zbrojnej. Komendant AK podlegał Naczelnemu Wodzowi oraz był w zależności politycznej od Delegata Rządu. Funkcję tę pełnili: Wywiad Armii Krajowej Wkład polskiego wywiadu do wysiłku wojennego aliantów w 1945 ocenił oficer łącznikowy MI6 (1940–1946) komandor Wilfred Dunderdale: „Spośród 45 770 raportów wywiadowczych z okupowanej Europy, które dotarły w czasie wojny do aliantów, 22 047, czyli 48 procent pochodziło ze źródeł polskich (…) Wynika z tego, że w ciągu ostatnich pięciu lat polscy agenci w Europie pracowali bez przerwy i że dostarczyli oni, mimo wielkiego zagrożenia dla siebie i swoich rodzin, wielką ilość materiału wszelkiego rodzaju i obejmującego wiele tematów. Polski wywiad miał bezcenny wklad w planowanie i wykonanie inwazji kontynentu oraz w ostateczne zwycięstwo wojsk sojuszniczych w Europie” W 2004 oraz w 2005 opublikowano obszerne ustalenia Polsko-Brytyjskiej Komisji Historycznej, w 2005 roku brytyjski rząd oficjalnie potwierdził, że ok. połowa tajnych raportów dla aliantów z okupowanej Europy pochodziła od Polaków. Premier Wielkiej Brytanii Tony Blair podkreślił: Polskie służby wywiadowcze wniosły unikalny wkład w sojusznicze zwycięstwo w II wojnie światowej. To sprawozdanie po raz pierwszy pokazuje prawdziwe rozmiary tego wkładu (...) Angielsko – Polska Komisja Historyczna dysponowała bezprecedensowym dostępem do archiwów brytyjskiego wywiadu. (...) Współpraca wywiadowcza w okresie wojny miała bardzo wszechstronny charakter i obejmowała wiele form, od inwigilacji i działalności kontrwywiadowczej po łączność i działalność operacyjną”. Podczas II wojny światowej polski wywiad współpracował z brytyjskimi służbami: SIS/MI6, Rządową Szkołą Kodów i Szyfrów (Goverment Code and Cypher School), później o zmienionej nazwie Rządowa Agencja Łączności (Government Communications Headquarters, odpowiadającą za szyfrowaną łączność Wielkiej Brytanii i państw trzecich), Służbą Bezpieczeństwa Radiowego (Radio Security Sevice, RSS), zajmującą się podsłuchem (poprzez nią kontaktowali się też polscy kryptolodzy) oraz z Kierownictwem Operacji Specjalnych (Special Operation Executive, SOE). Podczas wojny polski wywiad nie miał jednolitej struktury, funkcjonowało pięć służb, jedną z nich był wywiad kierowany przez Oddział II Sztabu Naczelnego Wodza. Jego struktury na terenie okupowanej Polski, ale także m.in. w Niemczech i okupowanych części ZSRR podlegały Komendzie Głównej Armii Krajowej. Jak zauważa historyk, prof. Marek Ney-Krwawicz – Sieci wywiadu ofensywnego Armii Krajowej objęły z czasem prawie całą okupowaną przez Niemcy Europę. W kontaktach pomiędzy wywiadem KG AK a Oddziałem II SNW, później także w kontaktach z brytyjskim SOE pośredniczył Oddział VI (Specjalny) SNW. Każdy żołnierz ZWZ-AK miał obowiązek przekazywania przełożonym informacji nt. działań okupantów. Na podstawie zachowanych, fragmentarycznych wykazów szacuje się, że na terenie okupacji niemieckiej lokalne i powiatowe siatki wywiadowcze skupiały średnio po ok. 100 stałych współpracowników. W aktywnym Okręgu Kielce-Radom AK w siatce wywiadowczej działało ok. 2 tys. osób, w tym ok. 750 kobiet. Według przybliżonych szacunków, w całej siatce polskiego wywiadu ZWZ-AK działało kilkadziesiąt tysięcy osób, wśród nich na terenie Polski 37 cichociemnych. Oddziałem II (informacyjno – wywiadowczym) Komendy Głównej SZP/ZWZ/AK od stycznia do października 1944 kierował Kazimierz Iranek-Osmecki ps. „Makary”. Jednym z największych sukcesów polskiego wywiadu było zdobycie informacji o konstrukcji oraz lokalizacji ośrodków badawczych broni V-1 oraz V-2. Po raz pierwszy te informacje przekazała w końcu 1942 siatka „Lombardu”. Rozpracowywaniem broni V-1 i V-2 kierował cichociemny Stefan Ignaszak ps. „Nordyk”. Pierwsze dane techniczne przekazano Brytyjczykom i Amerykanom w grudniu 1942. W marcu 1943 polski wywiad dokładnie spenetrował ośrodek w Peenemünde. Po jego zbombardowaniu i przeniesieniu przez Niemców poligonu doświadczalnego do Blizny k. Tarnowa, wywiad AK obserwował prowadzone tam próby, dzięki czemu zdobył istotne podzespoły tych rakiet. Przekazano do Londynu ich opisy, następnie całe podzespoły, podczas operacji Wildhorn III (Most 3). Wywiad AK m.in. zdobył plany prototypów czołgów „Panther”, miniaturowych łodzi podwodnych, dane o działach przeciwlotniczych (produkowanych w Stalowej Woli) oraz nowych gazach bojowych. Meldunki i raporty wywiadu AK przekazywane były oficerowi łącznikowemu MI6 (1940–1946) komandorowi Wilfredowi Dunderdale. Jednym z największych sukcesów polskiego wywiadu była oczywiście Enigma. Finanse AK Działalność Armii Krajowej finansowana była początkowo (do końca 1941) z kasy polskiego Ministerstwa Skarbu w Londynie, do Polski przerzucono w tym okresie poprzez kurierów ok. 100 tys. dolarów. Od wiosny 1940 do końca 1942 konspiracyjna Podziemna Wytwórnia Banknotów, tj. grupa pracowników kontrolowanej przez Niemców Polskiej Wytwórni Papierów Wartościowych w Warszawie, produkującej dla niemieckiego okupanta banknoty i inne dokumenty na potrzeby Polskiego Państwa Podziemnego produkowała w konspiracji banknoty, dokumenty legalizacyjne, kartki żywnościowe, talony na obuwie itp. Według historyków, do końca 1942 PWB „wyprodukowała” dla AK (właściwie przejęła z produkcji PWPW dla Niemców) aż ok. 20 mln okupacyjnych „młynarek”. W lipcu 1943 przez kuriera dostarczono do Wielkiej Brytanii klisze banknotów 50, 100 i 500 zł, próby papierów, znaków wodnych oraz farb, co umożliwiło wyprodukowanie w ośrodku SOE – STS 38 Briggens ok. 50 mln okupacyjnych złotych. Znaczącym źródłem pozyskania pieniędzy na potrzeby AK stała się akcja „Góral”, tj. zbrojne przejęcie 12 sierpnia 1943 samochodu Banku Emisyjnego w Polsce. Po przygotowaniach trwających prawie 14 miesięcy, wskutek trwającej ok. dwie i pół minuty akcji przejęto na potrzeby AK ok. 105 mln zł, równowartość ok. miliona dolarów po ówczesnym czarnorynkowym kursie. W kwietniu 1942 amerykański prezydent Franklin Delano Roosevelt przekazał dla polskich organizacji konspiracyjnych 1,5 mln dolarów dotacji, w lutym 1943 – 2,5 mln USD, w czerwcu 1944 – 10 mln USD. Brytyjskie Kierownictwo Operacji Specjalnych zadaniowało wywiad AK, otwierając na operację „Wachlarz” (brytyjski kryptonim: Big Scheme) ok. 3 mln USD kredytu. Od stycznia 1944 do marca 1945 brytyjski wywiad Secret Intelligence Service przekazywał co kwartał pół miliona USD na prowadzenie polskiego wywiadu; łącznie przekazano ok. 3 mln dolarów. Wszystkie dotacje w dolarach i złocie z przeznaczeniem do wysyłki do okupowanej Polski wyniosły łącznie ok. 20 mln USD, część z tego przekazano na potrzeby Delegatury Rządu na Kraj. Środki finansowe dla AK przerzucane były początkowo przez kurierów trasami lądowymi (ok. 12 proc), następnie po uruchomieniu zrzutów drogą lotniczą przez cichociemnych, którzy przewozili je w parcianych pasach z kieszeniami, impregnowanych woskiem, paczkach oraz puszkach. Później waluty obce przerzucano głównie drogą lotniczą, natomiast okupacyjne złotówki w większości trasami lądowymi. Pieniądze ze zrzutów docierały do Oddziału IV (kwatermistrzostwo) Komendy Głównej AK dopiero po kilku tygodniach. Kwoty w obcych walutach wymagały powolnej wymiany na „czarnym rynku”, aby nie doprowadzić do obniżki cen. Ogółem przerzucane przez kurierów oraz Cichociemnych kwoty nie wystarczały na wszystkie potrzeby. Budżet ZWZ w 1941 wynosił ok. 517 tys. USD, w 1942 wydatki oszacowano na kwotę 4 mln USD. W 1943 budżet AK wynosił ok. 10 mln USD, w 1944 ok. 20 mln USD. Cichociemni przerzucili łącznie ok. 30,7 mln USD, ok. 374,8 tys. USD w złocie oraz ok. 15,5 mln RM. Kurierzy dostarczyli trasami lądowymi ok. 3,9 mln USD w banknotach i złocie oraz ok. 4,5 mln RM. Łączność Armii Krajowej Łączność Armii Krajowej stanowiło ok. 57 radiostacji o kryptonimie „Wanda” (oznaczonych numerem), w tym: 10 radiostacji Komendy Głównej AK i Komendy Obszaru Warszawa AK (Wanda 1, 2, 3, 4, 7, 9, 13, 62, 96), 25 radiostacji w Komendach Okręgów lub Inspektoratów AK, 10 radiostacji w sieci lotniczej (oznaczonych numerami 300 i nast.) oraz 5 radiostacji przy dużych oddziałach partyzanckich. Prawie cała sieć łączności AK funkcjonowała w oparciu o otrzymane od Oddziału VI (Specjalnego) Sztabu Naczelnego Wodza przenośne radiostacje, tzw. pipsztoki głównie typu AP (AP-1, AP-2, AP-3, AP-4, AP-5), konstrukcji inż. Tadeusza Heftmana, produkowane przez Polskie Wojskowe Warsztaty Radiowe (Polish Wireless Research Unit) w Stanmore. Pracowało na nich 50 cichociemnych łącznościowców. Podczas Powstania Warszawskiego (sierpień – październik 1944) funkcjonowały radiostacje AK o kryptonimach: Wanda 1, 2, 3, 4, 7, 9, 13, 23, 23A, na których pracowało 12 cichociemnych. Cała wojskowa łączność z Krajem, pomiędzy Sztabem Naczelnego Wodza (SNW) w Londynie a radiostacjami Armii Krajowej podlegała Oddziałowi VI (Specjalnemu). Centrum łączności radiowej miało w Wielkie Brytanii 3 ośrodki: nadawczy w Chipperrfield Lodge, odbiorczy w pobliskim, odbległym o dwa km Barnes Lodge k. Kings Lengley. Używano 10, potem 16 radiostacji nadawczych, 39 odbiorczych oraz 48 anten. Sprzęt był głównie produkcji amerykańskiej (Halocrafter, R.C.A. i in.) oraz polskiej, produkcji Polskich Wojskowych Warsztatów Radiowych w Stanmore. Zrzuty cichociemnych, sprzętu i pieniędzy od 1943 obsługiwała radiostacja o kryptonimie „Mewa”, zlokalizowana w Mesagne, 15 km od Brindisi (Włochy). Łączność odbywała się w systemie simplex, „na klucz”, nadawano szyfrowane depesze znakami Morse’a oraz kodem Q. Ze względów bezpieczeństwa, średni czas nadawania krótkiej depeszy wynosił ok. 10-20 min; średni czas jej odszyfrowania ok. 2 godz. Początkowo, do 1940 łączność ZWZ prowadzona była za pośrednictwem polskich radiostacji w Budapeszcie, Bukareszcie. Wykorzystywano do niej radiostacje konspiracyjnej produkcji o mocy ok. 25-35 W. Łączność Komendy Głównej AK z Okręgami AK prowadzona była za pośrednictwem centrali SNW: Warszawa – Londyn – Okręg lub Okręg – Londyn – Warszawa. Ośrodek szkoleniowy dla kandydatów na cichociemnych ze specjalnością w łączności funkcjonował początkowo w polskim ośrodku w Anstruther (1941/1942) przy 1 Samodzielnej Brygadzie Spadochronowej, potem w budynkach dawnego browaru Auchtertool (1942/1943), później w obiekcie dawnej Saint Margaret’s School for Girls w Polmont (1943/1944). Kursy łącznościowców ukończyło 213 kandydatów, spośród nich 51 zrzucono do okupowanej Polski (w tym 1 kuriera), do pracy na radiostacjach AK. Pozostali po ukończeniu szkolenia pracowali na radiostacjach w sieci łączności Sztabu Naczelnego Wodza. Zaopatrzenie AK w środki walki i in. AK zaopatrywała się w sprzęt w drodze akcji bojowych (zdobyte wyposażenie niemieckie), alianckich zrzutów oraz własnej produkcji. Stałe zaopatrywanie konspiracyjnych struktur dywersyjnych, sabotażowych, partyzanckich oraz łączności Armii Krajowej w niezbędny sprzęt wojenny, broń, uzbrojenie i materiały było zadaniem Oddziału VI (Specjalnego) Sztabu Naczelnego Wodza. Sprzęt wojskowy: broń palna, lekki sprzęt przeciwpancerny, amunicja i materiały wybuchowe Oddział VI otrzymywał z brytyjskich magazynów wojskowych, za pośrednictwem polskiej sekcji SOE, która dostarczała go do tzw. stacji pakowania lub magazynów Oddziału VI. Od 1943 Oddział VI zaopatrywał się także w zdobyty przez aliantów poniemiecki sprzęt, broń i amunicję w brytyjskich magazynach przyfrontowych. Sprzęt radiowy oraz niezbędne podzespoły i części radiowe kupowano w Wielkiej Brytanii oraz w USA. Lekarstwa, sprzęt optyczny, ubrania cywilne, drobne przedmioty użytku osobistego dla skoczków kupowano w Wielkiej Brytanii, USA, Szwecji oraz Portugalii. Zdobyte zaopatrzenie dla AK przekazywano do okupowanej Polski zrzutami lotniczymi, dzięki współpracy z SOE, początkowo głównie z tajnego lotniska RAF Tempsford, później z włoskiego lotniska Campo Cassale pod Brindisi. Zrzuty organizował oficer wywiadu z Oddziału VI mjr dypl. Jan Jaźwiński, polskie załogi latały w składzie 138 Dywizjonu RAF Specjalnego Przeznaczenia. Od końca 1943 zrzuty dla AK przeprowadzała także polska 1586 Eskadra Specjalnego Przeznaczenia. W latach 1941–1944 do Polski zrzucono 670 ton, odebrano 443 tony broni, amunicji i sprzętu. W tym czasie ruch oporu we Francji uzyskał 10 485 ton zrzutów, partyzanci jugosłowiańscy – 76 171 ton a greccy – 5796 ton. 14 października 1943 organizator przerzutu lotniczego do Polski, mjr dypl. Jan Jaźwiński sporządził ściśle tajną notatkę – „Dane o wykonywaniu przerz S.O.E. współpracy ze Sztabem N.W. w zakresie realizacji przerzutu zaopatrzenia dla A.K.” Napisał w niej m.in.: „Na przestrzeni od sierpnia 1941 do chwili obecnej S.O.E. przejawia tendencję, aby hamować przerzut do Kraju. (…) Trzyletnia prawie współpraca z SOE pozwala z całą pewnością stwierdzić, że SOE (…) nie jest poważnie traktowane przez Air Ministry (…) oraz jest narzędziem rozgrywek Foreign Office (…). Stąd Przerzut zaopatrzenia dla Armii Krajowej – operacja ściśle wojskowa, jest przedmiotem wpływów wszelkich rozgrywek politycznych. (…) Istota rzeczy tkwi w fakcie, że istnieje niewątpliwie dyrektywa dla SOE i Air Ministry, aby ograniczyć przerzut dla Armii Krajowej do minimum nieistotnego (...)” Brytyjczycy nie dotrzymywali własnych ustaleń z Oddziałem VI ws. lotów ze zrzutami do Polski. W sezonie operacyjnym 1941/42 zaplanowano 30 lotów do Polski, wykonano tylko 11. W sezonie 1942/43 zaplanowano 100, wykonano zaledwie 46. W sezonie 1943/44 zaplanowano 300, wykonano tylko 172. Ponadto polskie załogi zdecydowaną większość lotów w operacjach specjalnych SOE wykonywały do innych krajów, W 1944 roku na 1282 wykonane loty polskie załogi poleciały tylko w 339 lotach do Polski. W zasobnikach i paczkach zrzucono zaopatrzenie o łącznej wadze netto 590 ton metrycznych – tyle, ile mógł przywieźć jeden pociąg. Całe wsparcie finansowe Brytyjczyków dla Polski stanowiło zaledwie ok. 2/3 dziennych wydatków Wielkiej Brytanii na wojnę. Odbierane na zrzutowiskach zaopatrzenie dla AK przekazywane było do konspiracyjnych struktur bezpośrednio oraz za pośrednictwem Centrali Zaopatrzenia Terenu (CZT, kryptonim: „Zegar”, „Stadion”, „Czata”), podczas Powstania Warszawskiego z jej personelu uformowano batalion Czata 49. CZT kierowali cichociemni: od sierpnia 1943 ppłk. Henryk Krajewski ps. „Trzaska”, od maja 1944 ppłk. Tadeusz Runge ps. „Osa”. Armia Krajowa w 1944 roku dysponowała uzbrojeniem dla ok. 12,5 procenta żołnierzy. Działalność Zadaniem Armii Krajowej było tworzenie struktur wojskowo-organizacyjnych na czas okupacji dla mobilizacji społeczeństwa do walki bieżącej, ochrona Polskiego Państwa Podziemnego oraz odtworzenie armii na czas otwartej walki o niepodległość, czyli przygotowanie kraju do powstania powszechnego. Działalność AK prowadzona była w dwóch formach: utworzenie struktur wojskowych i organizacyjnych na czas okupacji oraz przygotowania armii konspiracyjnej na czas otwartej walki o niepodległość. OSZ (Odtwarzanie Sił Zbrojnych) prowadzone było przez cały czas w okupacji i przyjęło formę tworzenia wojskowych struktur terenowych, w końcowym etapie wojskowych struktur taktycznych. Armia Krajowa budowała równoległy aparat administracyjny, tworząc Administrację Zmilitaryzowaną. Według niemieckich statystyk między sierpniem 1942 a lipcem 1944 r. siły całego polskiego podziemia, w tym AK, zabiły 9671 Niemców oraz 11481 Polaków i Ukraińców podejrzewanych o współpracę z Niemcami. Oddziały Polski Walczącej dokonały w latach 1942–1945 ponad 110 tysięcy większych akcji zbrojno-dywersyjnych, z czego 6243 akcje zostały przeprowadzone przez większe siły partyzanckie. W 1278 akcjach przeciwpartyzanckich obok specjalnych oddziałów policji i żandarmerii wziął udział Wehrmacht, w tym jednostki pancerne i lotnictwo. Wykonano ponad 2300 ataków na transport, wykolejono ok. 1300 pociągów, które wiozły wojsko lub zaopatrzenie na front. Polska konspiracja związała znaczne siły niemieckie – do walki z partyzantką Niemcy musieli ściągnąć siły odpowiadające 850 batalionom przeliczeniowym. Polskie podziemie zlokalizowało bazy U-Bootów w całej Europie, zlokalizowało wszystkie zakłady Focke-Wulfa, rozpracowało produkcję bomb latających V-1 i rakiet V-2 w Peenemünde na wyspie Uznam, V-2 w Bliźnie. Udało mu się wykraść rakietę V-2, której najważniejsze części wysłano do Wielkiej Brytanii. Zdobyto plany niemieckiej operacji Zitadelle (bitwa na łuku kurskim) i przekazano je sojusznikom. Wspólnie z francuskim ruchem oporu zlokalizowano 162 wyrzutnie V-1 we Francji. Przekazano dowództwu radzieckiemu plany obrony Gdyni, zdobyto plany niemieckiej grupy armii „Środek”. Specyficzną metodą walki była działalność ekspropriacyjna. W akcji Góral, zdobyto 106 mln zł. Wywiad ofensywny AK systematycznie obserwował przemieszczenia jednostek niemieckich. Analizy przesłane były do Sztabu Naczelnego Wodza w Londynie. Wywiad gospodarczy również zanotował sukcesy. Specyficznym środkiem walki z okupantem była działalność informacyjno-propagandowa. Najważniejszym zadaniem propagandy było podtrzymywanie oporu ludności i mobilizowanie do walki. Wydawano prasę konspiracyjną, wydawnictwa i ulotki. W ramach akcji N szerzono destrukcję w wojsku oraz wśród ludności niemieckiej. Największe nasilenie akcji sabotażowych nastąpiło wiosną 1941, czyli w okresie, gdy Niemcy koncentrowali na ziemiach polskich ogromne siły Wehrmachtu i Luftwaffe przed uderzeniem na ZSRR. W następnej fazie uderzeniami objęto transporty paliw, amunicji i żywności oraz składy materiałów wojennych. Przeprowadzenie zwycięskiego powstania powszechnego było celem strategicznym Armii Krajowej. Do czasu jego wybuchu planowano prowadzić walkę bieżącą. Opracowano kolejno dwa plany powstania powszechnego. Pod koniec 1943 roku plan powstania powszechnego zastąpiono planem „Burza”, uwzględniając sytuację, jaka nastąpi po wkroczeniu Armii Czerwonej. Wiosną 1942 roku przystąpiono do opracowania planu Odtwarzania Sił Zbrojnych. Plan ten przewidywał odtworzenie wielkich jednostek (31 dywizji piechoty oraz jednej brygady pancerno-motorowej i ośmiu brygad kawalerii, w tym trzech zmotoryzowanych), które występowały w organizacji pokojowej Wojska Polskiego II RP w 1939. 29 czerwca 1942 roku Szef Głównego Sztabu Imperialnego wojsk brytyjskich poinformował gen. Sikorskiego, że wszelkie sprawy związane z Armią Krajową pozostają w kompetencji SOE (Specials Operacions Executive). W tym roku wywiad donosił gen. Sikorskiemu, że brytyjski Komitet Szefów Sztabów ocenia iż AK „jest przygotowana na rozgrywki wyłącznie z Sowietami (…) Wsparcie AK w Polsce jest przedsięwzięciem nieopłacalnym i może spowodować tylko komplikacje, co jest absolutnie niepożądane”. Podstawowymi formami działania miały być sabotaż, dywersja, wywiad i propaganda. Dopiero w późniejszym okresie miano przystąpić do działań partyzanckich. Zgodnie z obowiązującą koncepcją walki zbrojnej, dywersją i sabotażem objęto przemysł ciężki, metalurgiczny, chemiczny, transport kolejowy i drogowy. Działalność ZWZ-AK w latach 1941–1943 to stopniowe przechodzenie od akcji sabotażowo-dywersyjnych do działań dywersyjno-partyzanckich. Komenda Główna AK ograniczała działalność Związku Odwetu, zakazując prowadzenia akcji zbrojnych w obawie przed represjami Niemców wobec ludności cywilnej zamieszkującej dany teren. Na pytanie, czy na terror hitlerowców należy odpowiadać kontrterrorem, czy spowoduje on zmasowane represje okupanta, które wykrwawią tylko naród i osłabią siły, podziemne AK odpowiadała w „Biuletynie Informacyjnym” pt. Z bronią u nogi: „Na dziś obowiązywać nas powinien rozkaz Naczelnego Wodza (…): czekać z bronią u nogi. Nie pozwalać się sprowokować. Obdarzać pełnym zaufaniem kierownictwo Kraju i Narodu, które ma warunki do bardziej obiektywnego poglądu na sprawy niż, przeciętny, pozbawiony informacji obywatel”. Nasilający się terror niemiecki oraz akcje i aktywizacja oddziałów partyzanckich komunistów zmuszały AK do skorygowania dotychczasowej strategii. W grudniu 1942 r., wobec terroru niemieckiego na Zamojszczyźnie, oddziały Batalionów Chłopskich i AK przeprowadziły intensywne akcje partyzanckie o charakterze odwetowym. Akcje te odniosły pozytywny skutek, ograniczając terror okupanta. PPR wykorzystywała ten sukces w swojej propagandzie, która wytykała AK bierność. W 1943 oddziały AK 39 razy atakowały patrole żandarmerii oraz stoczyły 130 walk. Ponadto wykolejono 99 pociągów i zniszczono 15 stacji kolejowych. Do większych należy zaliczyć: bitwę w lasach józefowskich, pod Pawłami, w lasach siekierzyńskich. Oddział Jana Piwnika „Ponurego” na Kielecczyźnie prowadził regularne bitwy z wojskami niemieckimi. Jego działalność doprowadziła jednak do masowych represji niemieckich wobec ludności wiejskiej. W 1943 roku dowódca AK gen. Komorowski ps. „Bór” wydał rozkaz stanowiący podstawę zastosowania zasady odpowiedzialności zbiorowej wobec niemieckich osadników biorących udział w akcji wysiedlania Polaków z Zamojszczyzny, nakazując uderzenia na osady niemieckie, których mieszkańcy brali bezpośredni lub pośredni udział w zbrodniach okupanta („Wsie takie nakazałem spalić, a ludność wyciąć w pień”). Wydał również rozkaz odwetowych pacyfikacji osiedli ukraińskich podczas trwania rzezi wołyńskiej. W marcu 1944 roku oddziały Kedywu dokonały akcji pacyfikacyjnych w kilku wsiach ukraińskich. Zabijano osoby przypadkowe. Miejscowe struktury AK uznały, że w rezultacie akcji pacyfikacyjnych wymordowano niewinnych ludzi. Jak twierdzi Dariusz Libionka, zasadnicza różnica między AK a GL-AL odnośnie do ich stosunku do Żydów była taka, że Żydzi mogli funkcjonować w GL, zachowując swoją tożsamość, a w AK nie. Jak stwierdza Stanisław Meducki Żydzi w oddziałach AK znajdowali się sporadycznie i wyjątkowo, a nawet ci ukrywali swoje pochodzenie, mając nawet tzw. „dobry” niesemicki wygląd. Dochodziło wręcz do zbrodni poszczególnych oddziałów dokonywanych na ukrywających się Żydach (np. w kwietniu 1943 roku oddział Armii Krajowej – „Barwy Białe” z obwodu Ćmielów dokonał mordu na siedmiu Żydach ukrywających się we wsi Goździelin, a w sierpniu ten sam oddział zamordował ok. 50 Żydów w lasach siekierzyńskich). Dowódca Armii Krajowej gen. Komorowski, uznając duże prawdopodobieństwo wejścia w konflikt zbrojny z oddziałami komunistycznej Gwardii Ludowej i partyzantów radzieckich, informował w październiku 1943 roku rząd w Londynie o konieczności wprowadzenia do kraju w „krytycznym momencie” nie tylko oddziałów Sił Zbrojnych na Zachodzie, ale też jednostek anglosaskich do wsparcia AK w walce z siłami komunistycznymi. Początkiem 1944 okręgi AK przygotowywały się do realizacji „Burzy”. Kontynuowano też walkę bieżącą. Nasilono wywiad ofensywny i polityczny oraz likwidację dygnitarzy niemieckich i konfidentów. Prowadzono szkolenie i konspiracyjną produkcję broni. Po przyłączeniu się niektórych oddziałów Narodowych Sił Zbrojnych w struktury AK, w szeregach NSZ doszło do wewnętrznych walk między zwolennikami połączenia z AK i przeciwnikami tej koncepcji. Samozwańczy Sąd Wojenny przy Komendzie Głównej NSZ wydał wyroki śmierci na oficerach NSZ którzy dołączyli do Armii Krajowej. Wiosną 1944 nasiliły się działania partyzanckie na obszarach centralnych. Koncentracja oddziałów partyzanckich spowodowała, że Niemcy rozpoczęli operacje przeciwpartyzanckie. Jedna z nich Operacja Sturmwind II, doprowadziła na Lubelszczyźnie do rozbicia pod Osuchami zgrupowania oddziałów AK i BCh pod dowództwem mjr. Edwarda Markiewicza ps. „Kalina”. Była to największa klęska w dziejach partyzanckich działań Armii Krajowej. Przestało istnieć prawie 1200-osobowe zgrupowanie partyzanckie. Porozumienie zawarte pomiędzy PKWN a ZSRR z 27 lipca 1944 roku wytyczało granicę polsko-radziecką wzdłuż tzw. linii Curzona. Wobec obsadzenia linii granicznej przez oddziały pograniczne NKWD spowodowało to odcięcie od dowództwa w Polsce centralnej struktur AK działających na obszarze na wschód od linii Curzona. W okresie od sierpnia 1944 roku do maja 1945 roku podstawowym zadaniem tamtejszego podziemia zdominowanego przez AK była obrona przed sowietyzacją i podtrzymywanie ducha oporu ludności polskiej, którą władze ZSRR starały się skłonić do wyjazdu na zachód. Po wycofaniu się 27. Wołyńskiej Dywizji Piechoty AK na Lubelszczyznę i rozbrojeniu oddziałów AK przez wkraczającą Armię Czerwoną, szkieletowa siatka AK utrzymała się jedynie w zachodniej części Wołynia. W lipcu 1944 roku oddziały AK na Wileńszczyźnie, Nowogródczyźnie i Grodzieńszczyźnie liczyły kilkanaście tysięcy żołnierzy. W ramach akcji „Burza” przeprowadziły operację „Ostra Brama” (powstanie wileńskie), czyli zdobycie Wilna wspólnie z nacierającą Armią Czerwoną. Jednak 17 lipca 1944 roku oddziały AK zostały rozbrojone przez NKWD. W głąb ZSRR wywieziono ponad 6 tysięcy akowców. NKWD stosowała systematyczny system represji wobec polskiej ludności i struktur AK. Akcja „Burza” Zgodnie z koncepcją sztabową, przygotowywaną przez Komendę Główną AK oraz Sztab Naczelnego Wodza w Londynie, jednym z głównych zadań Armii Krajowej było „przygotowanie i zwycięskie przeprowadzenie powstania zbrojnego – z chwilą wkroczenia na ziemie polskie regularnych wojsk polskich odtworzonych na obczyźnie”. Wydarzenia w 1943 r. na froncie sowiecko-niemieckim postawiły przed rządem polskim w Londynie kwestię ustosunkowania się do prawdopodobnego wkroczenia Armii Czerwonej na ziemie polskie. 26 października 1943 r. Rząd Naczelnego Wodza wydał instrukcję dla kraju. Zakładała ona prowadzenia działań sabotażowo-dywersyjnych wymierzonych w cofające się oddziały niemieckie. W instrukcji zaznaczono, że w warunkach braku unormowanych stosunków polsko-sowieckich, władze cywilne i wojskowe pozostaną w konspiracji. Na podstawie instrukcji Rządu i Naczelnego Wodza dowódca Armii Krajowej gen. Tadeusz Komorowski „Bór” wydał 20 listopada 1943 rozkaz nakazujący rozpoczęcie przygotowań do zbrojnej operacji kryptonim „Burza”. Rozkaz ten przewidywał ujawnienie wobec Sowietów władz wojskowych i cywilnych. Armia Krajowa, wobec wkraczających wojsk sowieckich, miała wystąpić w roli gospodarza. Było to w sprzeczności z instrukcją naczelnego wodza nakazującą konspirację. W Komendzie Głównej AK zwyciężył pogląd porozumienia z Armią Czerwoną. Uważano, że bez współdziałania taktycznego, dalsze kontynuowanie walki za wielce ryzykowne i mogące narazić oddziały partyzanckie na represje i rozbrojenie. 2 lutego 1944 r. Rada Ministrów zaakceptowała rozkaz dowódcy AK. Oceniając decyzję „Bora”, Naczelny Wódz pisał: cyt. „Motywy Waszej decyzji ujawnienia się – aby wobec wkraczających w ziemie polskie Rosjan reprezentował Rzeczpospolitą i jej legalne władze – zasługują na najwyższy szacunek”. Na początku lipca 1944 r. zmodyfikowano część dotychczasowych założeń „Burzy”, obejmując nią duże kresowe miasta: Wilno i Lwów, a później Warszawę. W nocy z 3 na 4 stycznia 1944 r. Armia Czerwona przekroczyła granice Rzeczypospolitej w okolicach Rokitna. Na Wołyniu oddziały AK podjęły współpracę taktyczną z oddziałami Armii Czerwonej. Wspólnie toczyły walkę z cofającymi się wojskami niemieckimi i oddziałami nacjonalistów ukraińskich. Pierwsze kontakty nie pozostawiały jednak złudzeń, co do rzeczywistych zamiarów Sowietów. Nie godzili się oni na respektowanie polskich oddziałów partyzanckich i administracji cywilnej podległej rządowi w Londynie. Dowódca AK w meldunku do Naczelnego Wodza z 19 kwietnia 1944 r. pisał: „Niczego dobrego z tamtej strony nie oczekujemy, nie łudzimy się też możliwą ich lojalnością współpracy z niepodległymi czynnikami polskimi”'''. Żołnierzy AK czekały aresztowania, zsyłki, obozy, wcielenia do Armii Czerwonej lub do armii Berlinga. Mimo lokalnych osiągnięć militarnych, „Burza” w sensie politycznym zakończyła się niepowodzeniem. Respektowanie praw suwerennych władz polskich nie leżało w planach Stalina. Powstanie warszawskie Powstanie warszawskie nie było zaplanowane jako część planu „Burza”, jednak sytuacja polityczna i militarna oraz zamiary niemieckie wobec Warszawy i jej ludności skłoniły Delegata Rządu na Kraj i dowództwo AK do podjęcia walki o stolicę. Siły Armii Krajowej w Warszawie liczyły 50 tys. żołnierzy, dowodzonych przez ppłk. Antoniego Chruściela „Montera”. Do działań przystąpiły także oddziały innych ugrupowań, które podporządkowały się dowództwu AK: Narodowe Siły Zbrojne, Polska Armia Ludowa, Korpus Bezpieczeństwa, Armia Ludowa (łącznie ok. 5 tysięcy). 1 sierpnia 1944 r. Józef Stalin wydał dyrektywę 220169, nakazującą bezwzględne rozbrajanie oddziałów AK i innych organizacji wojskowych, niepodporządkowanych Polskiemu Komitetowi Wyzwolenia Narodowego. By przyspieszyć upadek powstania Stalin wydał dowódcom frontów dyrektywy do wyłapywania oddziałów partyzanckich AK, dążących na pomoc powstaniu i przedzierających się ze wschodnich obszarów Polski przez linię frontu do Warszawy. Stalin nie zatwierdził też planu zdobycia Warszawy, przedstawionego przez marszałka Rokossowskiego 8 sierpnia 1944 r.. Żołnierze Armii Krajowej zostali uznani za kombatantów przez Wielką Brytanię dopiero 29 sierpnia 1944 roku (29 lipca tego roku brytyjskie władze odmówiły władzom polskim przyznanie im takiego statusu), a Stany Zjednoczone 3 września 1944 r.. Udział w powstaniu żołnierzy AK nie zawsze powodował pozytywne oceny nawet wśród osób z kręgu obozu londyńskiego. Sam gen. Komorowski ps. „Bór” wspominał: „Wie pan, co mnie tak bardzo bolało, to ci, którzy przyjmowali naszych żołnierzy AK jako podpalaczy Warszawy, nawet na Zachodzie. (…) Mam na myśli wypadki w Dywizji Pancernej oraz w II Korpusie”. Nastroje społeczności warszawskiej w stosunku do żołnierzy AK też ulegały zmianie. Po początkowej euforii już 5 sierpnia niepokojąco zmieniła się atmosfera społeczna na Starym Mieście. Jak pisano w jednym z meldunków: „W ciągu ostatnich dwóch dni nastrój ludności spadł o 75%. Ludność przestaje pomagać. Nie daje kwater ani żywności. Oficerowie chcą się demobilizować.”. 12 sierpnia w rejonie Śródmieścia odnotowano przypadki darcia Biuletynu Informacyjnego AK. Tegoż 12 sierpnia w raporcie ze Śródmieścia pisano: „Opinia publiczna jest wyraźnie zaniepokojona faktem przedłużania się powstania i brakiem koncepcji wyjścia z sytuacji. W rozmowach stawia się zarzuty, że powstanie było aktem nieprzemyślanym i nienależycie zorganizowanym, szczególnie na odcinku pomocy z Londynu. Brak zrzutu broni, względnie chociaż żywności i całkowita bierność aliantów jest dla opinii publicznej niezrozumiała. (…) Na tym tle powstają nastroje prorosyjskie, wytwarza się niechęć do AK, rozdmuchiwana przez członków ugrupowań, które jeszcze przed wybuchem powstania odnosiły się do AK nieprzyjaźnie (Narodowe Siły Zbrojne i ugrupowania pokrewne). (…) Inne środowiska bynajmniej nie lewicowe są rozgoryczony na Mikołajczyka że nie doprowadził do ugody z komitetem Chełmskim.”. Negatywne postawy wobec powstania pogłębione niezwykle ciężkimi warunkami bytowania i terrorem nieprzyjaciela niemal bezustannie ostrzeliwującego miasto z artylerii oraz dokonującego bombardowań lotniczych, prowadziły do otwartych wystąpień mieszkańców stolicy. Tak było W końcowej fazie oblężenia Starówki, kiedy ludność wieszała białe flagi, domagała się od dowództwa kapitulacji, na megafonowe wezwania Niemców masowo przechodziła do nich, a nawet próbowała rozbierać barykady. W tych ostatnich wypadkach powstańcy z AK używali broni. AK pod okupacją niemiecką i sowiecką po kapitulacji powstania warszawskiego Po klęsce powstania warszawskiego struktury AK ogarnął kryzys zaufania i chaos organizacyjny. Na początku października 1944 roku wysłannik Naczelnego Wodza do Polski meldował o „potwornym chaosie i samowoli” oraz „anarchii” w okręgach AK. W tym samym czasie dowódca AK gen. Okulicki pisał: „Z jednej strony AL, z drugiej NSZ, a w środku AK bez dowódcy i z ogromną ilością wewnętrznych ambicji i intryg”, dodając po zostaniu dowódcą AK w depeszy do Prezydenta RP „(...) w wyniku przegranej bitwy warszawskiej w szeregach Armii Krajowej na prowincji wystąpiły poważne objawy rozprężenia.”. Wielu członków Komendy Głównej Armii Krajowej dostało się do niemieckiej niewoli. Doszło do zerwania łączności pomiędzy KG AK w poszczególnymi okręgami. W czasie akcji „Burza” wielu dowódców i żołnierzy AK zdekonspirowało się przed miejscową ludnością, co ułatwiło zadanie NKWD i Smiersz. Nowy komendant AK gen. Leopold Okulicki ps. „Niedźwiadek” znalazł się na obszarze okupowanym przez Niemców, nie mając możliwości nawiązania kontaktu z okręgami położonymi na terenach zajętych przez Armię Czerwoną (Białystok, Lublin, Podokręg Wschodni Obszaru Warszawskiego, Podokręg Rzeszów z Okręgu Kraków). Klęska powstania warszawskiego i postępowanie ZSRR, które nie pozostawiało wątpliwości co do jego stosunku do suwerenności i niepodległości Polski spowodowały, że Krajowa Rada Ministrów 15 grudnia 1944 roku postanowiła skoncentrować dalsze działania w ramach planu „Burza” na obronie ludności cywilnej a walkę z Niemcami prowadzić przy użyciu minimalnych sił. Oddziały AK miały zaniechać udzielania jakiejkolwiek pomocy jednostkom Armii Czerwonej i nie ujawniać się przed nimi. Okulicki w wytycznych dla prezydenta z 9 grudnia 1944 roku był przekonany, że należy pracę konspiracyjną tak nastawić, aby mogła ona przetrwać okupację sowiecką i wzmożony nacisk NKWD. Stanowisko to było sprzeczne z wizją premiera Stanisława Mikołajczyka i szefa Sztabu Generalnego gen. Stanisława Kopańskiego, którzy opowiadali się za kontynuowaniem planu „Burza”. Konflikt między gen. Okulickim a ekipą Mikołajczyka przejawiał się również w tym, że władze w Londynie zwlekały z zatwierdzeniem decyzji „Bora” o mianowaniu Okulickiego komendantem głównym AK. Uczyniły to 3 listopada, gdy prezydent Raczkiewicz uznał Okulickiego pełniącym obowiązki komendanta głównego AK (bez prawa jednak odwoływania i powoływania komendantów okręgów) do czasu mianowania przez prezydenta nowego komendanta głównego. Dopiero 21 grudnia 1944 prezydent Władysław Raczkiewicz na wniosek nowego już premiera Tomasza Arciszewskiego, mianował generała Okulickiego komendantem głównym AK na obszar obu okupacji nadal jednak z ograniczonymi w stosunku do „Bora” kompetencjami (przeciwko czemu Okulicki protestował). W ten sposób kierownictwo podziemia wojskowego straciło wcześniejszą, dominującą w stosunku do władz w Londynie pozycję w kwestiach spraw krajowych. Na terytorium tzw. Polski Lubelskiej, zgodnie z wytycznymi Józefa Stalina w październiku 1944 przyjęto wobec AK kurs totalnej konfrontacji. Władysław Gomułka w przemówieniu z 10 października 1944 roku stwierdził, że bez zniszczenia ludzi Polskiego Państwa Podziemnego (których nazwał reakcją) budowa nowego ludowo-demokratycznego państwa nie ma szans powodzenia. Postanowiono wykorzystać terror państwowy jako podstawę niszczenia wszystkich przeciwników. W celu działań przeciwko podziemiu utworzono 64. Zbiorczą Dywizję NKWD, w następnym roku powołano jeszcze 62. i 63. dywizję. W okresie letnim i wczesnojesiennym 1944 roku organa radzieckie pojmały, a następnie zesłały w głąb ZSRR 12–15 tys. żołnierzy AK z terytorium Polski Lubelskiej. Po zaostrzeniu kursu w październiku 1944 roku NKWD i Urząd Bezpieczeństwa aresztowały ponad 15 tys. osób, z czego ponad 9 tys. stanowili żołnierze AK. Jak wynika z dokumentacji Okręgu Lublin AK-DSZ straty poniesione przez jego dowództwo od sierpnia 1944 roku do września 1945 roku przewyższały szkody niemieckiego okupanta za okres 1939–1944. Od początku 1945 roku kontakty AK z rządem w Londynie były cenzurowane przez władze brytyjskie a kontakty rządu z oddziałami za linią Curzona zostały przez Brytyjczyków przerwane. Rozwiązanie Armii Krajowej Operacja wiślańsko-odrzańska zaczęta przez Armię Czerwoną 12 stycznia 1945 roku uwolniła przedwojenne terytorium państwa polskiego spod okupacji niemieckiej. Działania zbrojne AK na tym obszarze miały ograniczony zasięg, „Burzę” zastąpiono akcją „Deszcz”. Stając w obliczu niebezpieczeństwa, związanego z dalszym trwaniem AK w strefie działania Armii Czerwonej, gen. Leopold Okulicki 19 stycznia 1945 roku wydał rozkaz rozwiązujący Armię Krajową. Jednocześnie Okulicki w tym samym dniu skierował do najwyższych dowódców AK tajny rozkaz, w którym polecił im nie ujawniać się. Ich zadaniem miało być zachowanie małych, dobrze zakonspirowanych sztabów i całej sieci radiowej. Akt rozwiązania Armii Krajowej potwierdziło przemówienie radiowe Prezydenta RP z dnia 8 lutego 1945, którego pierwsze zdanie brzmiało: „Z chwilą wyparcia niemieckiego najeźdźcy z Polski przez Armię Czerwoną ustały działania zbrojne na obszarach naszego kraju i oddziały Armii Krajowej zostały rozwiązane...”. Straty personalne Straty w walce: około 100 tys. poległych, 50 tys. wywiezionych do ZSRR i uwięzionych. Po zakończeniu wojny część akowców odmówiła dokonania demobilizacji i kontynuowała walkę w ramach Delegatury Sił Zbrojnych, Ruchu Oporu Armii Krajowej, Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość, Konspiracyjnego Wojska Polskiego, Narodowej Organizacji Wojskowej, Narodowych Sił Zbrojnych, Wielkopolskiej Samodzielnej Grupy Operacyjnej „Warta” i innych. Masowe prześladowania członków tych organizacji, określanych w późniejszym okresie również jako żołnierze wyklęci, trwały przez cały okres stalinowski. Niektórzy z żołnierzy AK wstąpili do formacji o charakterze milicyjnym (Milicja Obywatelska) lub do komunistycznych służb bezpieczeństwa (UB, Korpus Bezpieczeństwa Wewnętrznego) (m.in. Henryk Wendrowski czy Marian Reniak), jeszcze inni do ludowego Wojska Polskiego, skąd od 1949 byli systematycznie usuwani. Armia Krajowa w „Polsce Ludowej” W latach 1946–1948 w pewnych okolicznościach działalność w AK w życiorysie była przydatna. Żołnierz AK Stanisław Malkiewicz ps. „Andrzej Tarnawy” wspominał: Idąc na studia w 1948 roku (...) poszedłem do posła, niejakiego Śniedziałka, nawet nie wiem z jakiego ugrupowania. On mi napisał list polecający, że byłem w AK, że walczyłem w Powstaniu, że byłem w obozie, żeby to mi ułatwiło jakoś dostanie się na Akademię Medyczną. Po zakończeniu II wojny światowej żołnierze Armii Krajowej byli prześladowani przez władze komunistyczne – byli aresztowani przez Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego, więzieni i mordowani. Pierwszy pomnik powstania warszawskiego odsłonięto w Słupsku w 1946. Powstał on z inicjatywy weteranów zrywu, którzy osiedlili się w tym mieście po zakończeniu wojny. W lutym 1946 roku powołana z inicjatywy nowych władz Komisja Likwidacyjna b. AK Obszar Centralny ogłosiła konkurs na pomnik upamiętniający poległych żołnierzy AK. Rezultatem działań Komisji było odsłonięcie w drugą rocznicę wybuchu powstania, 1 sierpnia 1946, na cmentarzu wojskowym na Powązkach pomnika Gloria Victis. Od 1946 do 1950 trwało usypywanie kopca Powstania Warszawskiego ze stołecznych gruzów (potem pozostawał przez wiele lat zaniedbany – podobnie jak utworzony zaraz po wojnie Cmentarz Powstańców Warszawy). Jeszcze w 1949 roku w nakładzie ok. 7 tys. egzemplarzy w prywatnym wydawnictwie „Mieczysław Fuksiewicz i S-ka” ukazała się powieść uczestnika powstania Stanisława Podlewskiego Przemarsz przez piekło, traktująca o powstańczych losach Starego Miasta. Od początku okresu stalinowskiego do 1954 władze realizowały strategię walki z pamięcią o AK. Od 1954 roku następowało, jeszcze częściowe, przywracanie pamięci o AK. Dotychczasowa politykę wobec pamięci o AK zaczęto nazywać „bezduszną”. 11 marca 1956 w piśmie „Po prostu” ukazał się artykuł Jerzego Ambroziewicza, Walerego Namiotkiewicza i Jana Olszewskiego pt. Na spotkanie ludziom z AK, który przełamywał jedynie negatywną narrację oficjalną dotyczącą AK. W kwietniowym numerze „Twórczości” ukazało się opowiadanie Jerzego Stawińskiego „Kanały”, a 15 kwietnia 1956 w „Trybunie Ludu” Alicja Solska (żona ówczesnego wicepremiera Piotra Jaroszewicza), porucznik AL, uczestniczka powstania, opublikowała artykuł W sprawie byłych AK-owców zawierający pochwałę, żołnierzy AK walczących w powstaniu. Od sierpnia 1956 roku w piśmie „Świat” Władysław Bartoszewski zaczął publikować kronikę wydarzeń powstania ze zdjęciami Eugeniusza Lokajskiego. Podejście władz do AK zmieniło się częściowo po przełomie październikowym w 1956. Wówczas to ukazały się pierwsze książki i publikacje (np. Kolumbowie. Rocznik 1920 autorstwa Romana Bratnego), a także filmy fabularne (jak choćby Kanał w reż. Andrzeja Wajdy) poświęcone tej organizacji. Na fali destalinizacji w latach 1956–1957 więzienia opuściła zdecydowana większość akowców (ostatnim wypuszczonym na wolność oficerem AK i cichociemnym był kpt. Adam Boryczka, zwolniony z więzienia w listopadzie 1967). Część żołnierzy AK działała po roku 1956 w Związku Bojowników o Wolność i Demokrację (ZBoWiD). Wiceprezesem tej jedynej oficjalnej organizacji kombatanckiej był od 1964 dowódca dawny Kedywu AK płk Jan Mazurkiewicz ps. „Radosław”, a sekretarzem Głównej Komisji Współpracy z Polonią Zagraniczną w Zarządzie Głównym ZBoWiD od 1966 – dowódca partyzancki Armii Krajowej w Górach Świętokrzyskich – płk Marian Sołtysiak ps. „Barabasz”. Wśród działaczy ZBoWiD znalazł się również płk Władysław Liniarski ps. „Mścisław”, który od 1965 zasiadał w Głównej Komisji Weryfikacyjnej. Łukasz Bednarski: Położenie kombatantów po 1956 r. było ściśle uzależnione od polityki prowadzonej przez władze PRL. Jesienią 1956 r., gdy do władzy doszedł Władysław Gomułka, oficjalnie stalinizm został odrzucony. Wielu żołnierzy AK objęła akcja amnestyjna. Rozpoczęto również ogólnokrajową dyskusję na temat roli AK w okresie okupacji niemieckiej. Zmiana polityki prowadzonej przez komunistów wobec żołnierzy AK wiązała się równolegle z rozpoczęciem masowej inwigilacji środowisk poakowskich, która prowadzona była do 1989 r. włącznie. W okresie moczarowskim kombatanci byli nie tylko inwigilowani przez władze komunistyczne, ale również instrumentalnie wykorzystywani do walki o władzę, która toczyła się w PZPR. W tych rozgrywkach politycznych uczestniczył M. Moczar i grupa ludzi skupionych wokół niego („partyzanci”). Działania Moczara, takie jak podniesienie wysokości rent i emerytur dla członków ZBoWiD-u, eksponowanie zasług żołnierzy AK w okresie okupacji niemieckiej, były niczym innym jak cyniczną grą. Członkowie AK w świadomości Moczara i jego partyjnych towarzyszy pozostawali „zaplutymi karłami reakcji”, choć po Październiku propaganda komunistyczna przestała eksponować to haniebne i kłamliwe hasło. W 1956 rocznica wybuchu Powstania miała szczególnie uroczysty charakter. W przeddzień rocznicy na ulicach Warszawy zapłonęły znicze umieszczone w żołnierskich hełmach, a przy miejscach pamięci stanęły warty uczestników Powstania, żołnierzy LWP, harcerzy i ZMP-owców. 1 sierpnia odbyły się uroczystości na Cmentarzu Powązkowskim, gdzie również zaciągnięto warty honorowe i złożono wieńce zarówno pod pomnikami żołnierzy AK, jak i AL. W Teatrze Wielkim odbył się uroczysty koncert ku czci bohaterów powstania, w którym występowali m.in. Barbara Hesse Bukowska i Mieczysław Fogg. Z ramienia władz wzięli udział sekretarz KC PZPR Jerzy Albrecht i pierwszy sekretarz Komitetu Warszawskiego PZPR Stefan Staszewski. We wszystkich uroczystościach brali udział członkowie byłego dowództwa AK – płk Jan Rzepecki i płk Jan Mazurkiewicz ps. „Radosław”. Powołano również społeczny komitet budowy Pomnika Bohaterów Warszawy (w tym powstańców 1944) w skład którego weszli też byli żołnierze AK m.in. Michał Issajewicz, Stanisław Jankowski, Jan Mazurkiewicz, Stanisław Płoski i Jan Rzepecki. W 1957 na Żoliborzu odsłonięto pomnik żołnierzy AK poległych w ataku na Dworzec Gdański. W tym samym roku w Centralnym Parku Kultury odsłonięto pomnik Powstańców Czerniakowa i Żołnierzy 1 Armii Wojska Polskiego, a pl. Napoleona przemianowano na pl. Powstańców Warszawy. W przeddzień rocznicy Powstania przed Grobem Nieznanego Żołnierza odbył się apel poległych w którym wzięli udział byli powstańcy w bojowych mundurach powstańczych. 1 sierpnia 1959 przed wszystkimi miejscami upamiętniającymi walki powstańcze warty honorowe wystawiło Ludowe Wojsko Polskie. W tym roku ukazała się książka Jerzego Kirchmayera pt. Powstanie warszawskie. W 1964 roku odbył się III Krajowy Kongres ZBoWiD, zwany „kongresem pojednania” środowiska kombatanckiego. Przyjęta wówczas formuła bazowała na założeniu, że w ocenie kombatantów nie ma znaczenia przeszłość, ale przyszłość i akceptacja budowy ustroju socjalistycznego w Polsce. W 1965 roku w ZBoWiD zrzeszonych było ok. 60 tys. byłych żołnierzy AK. W 1979 na pl. Powstańców Warszawy odsłonięto płytę ku czci żołnierzy batalionu AK „Kiliński”, walczących w tym rejonie od pierwszych godzin powstania. W tym samym roku po raz pierwszy zorganizowano niezależne od władz obchody rocznicy powstania. W 1983 z inicjatywy warszawskich harcerzy przy zewnętrznym murze obronnym Starego Miasta odsłonięto pomnik Małego Powstańca. W lipcu tegoż roku w warszawskiej Fabryce Norblina otwarto wystawę „Warszawa walczy. 63 dni Powstania Warszawskiego”. Wystawę odwiedziło ponad 2 mln osób, cieszyła się także ogromnym zainteresowaniem podczas prezentacji w innych miastach. W 1985 przy ul. Dworkowej na Mokotowie odsłonięto pomnik upamiętniający żołnierzy pułku „Baszta”, zamordowanych w tym miejscu w ostatnich dniach powstania. W tym samym roku na Pradze odsłonięto także tzw. pomnik Kościuszkowców, poświęcony żołnierzom 1. Armii WP poległym w walkach o przyczółki warszawskie. Po wydarzeniach sierpnia 1980 powrócono do idei budowy pomnika powstania, a także zorganizowania poświęconych im archiwum oraz muzeum. W 1980 powołano niezależny Społeczny Komitet Budowy Pomnika Powstania 1944 r. Mimo niesprzyjającego klimatu politycznego Komitet przeprowadził konkurs na projekt architektoniczny oraz zbiórkę pieniężną. Zwycięską pracą konkursową okazał się projekt autorstwa Piotra T. Rzeczkowskiego i Marka Ambroziewicza. W 1984 władze odgórnie zawiesiły jednak prezydium Komitetu i wyznaczyły mu nowe władze, złożone z przedstawicieli ZBoWiD. Przejąwszy fundusze Komitetu nowy zarząd ogłosił kolejny konkurs, w którego wyniku wybrano projekt autorstwa Wincentego Kućmy i Jacka Budyna. Doprowadzono także do zmiany nazwy pomnika na „Pomnik Bohaterów Powstania Warszawskiego 1944”. Ostatecznie mimo protestów ze strony m.in. części środowisk architektonicznych i artystycznych, władze Warszawy wydały w kwietniu 1988 decyzję o budowie pomnika według projektu Kućmy i Budyna. Akt erekcyjny pod pomnik wmurowano w obecności ówczesnego I sekretarza PZPR gen. Wojciecha Jaruzelskiego. Monument – znany obecnie pod nazwą Pomnik Powstania Warszawskiego – odsłonięto 1 sierpnia 1989 na pl. Krasińskich w Warszawie. W 1981 imieniem Komendanta Głównego ZWZ-AK gen. Stefana Roweckiego nazwano jeden z mostów na Wiśle w Warszawie. Przeważająca większość upamiętnień oficerów i jednostek AK powstawała do 1989 w formie tablic pamiątkowych odsłanianych w kościołach. Do końca istnienia PRL byli żołnierze Armii Krajowej byli jednak inwigilowani przez Służbę BezpieczeństwaKrzysztof Tochman, Losy żołnierzy Armii Krajowej w Polsce Ludowej 1944–1990.Żołnierz, dowódca i ojciec – Antoniego Hedę-Szarego wspomina córka Maria Hamilton., zaś historia działalności Armii Krajowej, zwłaszcza skierowanej przeciw okupantowi sowieckiemu, była poddana komunistycznej cenzurze. Wszelkie informacje na temat działalności AK w czasie wojny jak po jej zakończeniu podlegały cenzurze. Jeszcze w 1974 roku w zaleceniach dla cenzorów Główny Urząd Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk zakazał publikowania jakichkolwiek informacji dotyczących upamiętnienia, a nawet publikacji nekrologów w prasie. Tomasz Strzyżewski w swojej książce o cenzurze w PRL cytuje oficjalny tajny dokument urzędu kontroli, podając zakres ingerencji cenzorskich: „Nekrologi, inseraty i inne formy w prasie, radio i TV oraz klepsydry itp. zapowiadające różne spotkania na cmentarzach, przy pomnikach, miejscach walk itp. (z okazji rocznicy wybuchu Powstania Warszawskiego, bądź jego poszczególnych epizodów) byłych żołnierzy zgrupowań, oddziałów itp. AK oraz innych prawicowych organizacji uczestniczących w powstaniu warszawskim nie mogą być zwalniane do publikacji. Mogą być natomiast zwalniane nekrologi i informacje o nabożeństwach odbywających się w kościołach”. Upamiętnienie Walki żołnierzy polskich Armii Krajowej zostały upamiętnione na Grobie Nieznanego Żołnierza w Warszawie, napisem na jednej z tablic po 1945 r. „ARMIA KRAJOWA”. W 1992 został wybity medal z podobizną gen. Stefana Roweckiego ps. „Grot” o treści Utworzenie Armii Krajowej 1942–1992, wydany przez Mennicę Państwową, a zaprojektowany przez Tadeusza Tchórzewskiego. Zobacz też Światowy Związek Żołnierzy Armii Krajowej Muzeum Armii Krajowej w Krakowie Uwagi Przypisy Bibliografia Michał Tokarzewski-Karaszkiewicz: U podstaw tworzenia AK. [Odczyt], Montreal 1951 (Tekst powielany, bezdebitowy, wydany po sierpniu 1980 r.; [w:] B-ka oddz. „Radogoszcz” Muzeum Tradycji Niepodległościowych w Łodzi, sygn. 30401/R). T. Krzastek: W 55 rocznicę powstania Armii Krajowej, „Egros”, . Cezary Chlebowski: „Wachlarz”: monografia wydzielonej organizacji dywersyjnej Armii Krajowej: wrzesień 1941 – marzec 1943, Warszawa, Pax, 1983 . Światowy Związek Żołnierzy AK, Materiały sympozjum nt.: Operacja zbrojna AK kryptonim Burza na ziemiach południowo-wschodnich II RP w 1944, Biblioteczka „Na Kresach Południowo-Wschodnich 1939–1945” nr 7, Kraków 1994. Studium Polski Podziemnej. Londyn, „Armia Krajowa w dokumentach 1939–1945”, Tom II, czerwiec 1941 – kwiecień 1943, Ossolineum, 1990, , (tom II) Studium Polski Podziemnej. Londyn, „Armia Krajowa w dokumentach 1939–1945”, Tom III, kwiecień 1943 – lipiec 1944, Ossolineum, 1990, , (tom III), Załącznik (schemat) „Organizacja i skład osobowy Komendy Głównej AK w drugiej połowie lipca 1944 r.” Marek Ney-Krwawicz: Struktura Organizacyjna Armii Krajowej'', „Mówią Wieki” nr 9/1986. Linki zewnętrzne Muzeum Powstania Warszawskiego Koło byłych żołnierzy AK – Oddział Londyn Produkcja broni Hasła kanonu polskiej Wikipedii Oddziały wojskowe z okresu II wojny światowej Polskie organizacje podziemne II wojny światowej Polskie organizacje podziemia zbrojnego w czasie II wojny światowej

168

https://pl.wikipedia.org/wiki/AM

AM

am, AM, a.m., A.M. – anglosaskie określenie pory dnia (od łac. ante meridiem, przed południem) am – attometr, jednostka długości Am – ameryk, pierwiastek chemiczny Am – akord a-moll w muzyce AM – jeden z rodzajów modulacji AM – kategoria prawa jazdy AM – skrót od łacińskiego Anno Mundi, oznaczający datę roczną w kalendarzu żydowskim AM – album Arctic Monkeys Uczelnie wyższe AM – akademia medyczna AM – akademia morska AM – akademia muzyczna

4964065

https://pl.wikipedia.org/wiki/Halowe%20Mistrzostwa%20Europy%20w%20Lekkoatletyce%201982%20%E2%80%93%20skok%20wzwy%C5%BC%20m%C4%99%C5%BCczyzn

Halowe Mistrzostwa Europy w Lekkoatletyce 1982 – skok wzwyż mężczyzn

Skok wzwyż mężczyzn – jedna z konkurencji technicznych rozgrywanych podczas halowych lekkoatletycznych mistrzostw Europy w Palasport di San Siro w Mediolanie. Rozegrano od razu finał 6 marca 1982. Zwyciężył reprezentant Republiki Federalnej Niemiec Dietmar Mögenburg, który był już mistrzem w tej konkurencji w 1980. Tytułu zdobytego na poprzednich mistrzostwach nie obronił Roland Dalhäuser ze Szwajcarii, który tym razem wywalczył brązowy medal. Rezultaty Finał Rozegrano od razu finał, w którym wzięło udział 20 skoczków. Opracowano na podstawie materiału źródłowego. Przypisy Bibliografia Skok wzwyż mężczyzn

170

https://pl.wikipedia.org/wiki/Anschluss

Anschluss

Anschluss (także anszlus, z , Anschluß – ’przyłączenie’) – aneksja terytorium państwowego Federalnego Państwa Austriackiego przez Rzeszę Niemiecką, dokonana 12 marca 1938 z pogwałceniem traktatu wersalskiego (1919). Dążenia do przyłączenia po I wojnie światowej Do połączenia obu krajów dążyły różne siły polityczne po obu stronach granicy już po I wojnie światowej. Jednak zwycięskie mocarstwa, obawiając się wzmocnienia Republiki Weimarskiej, zakazały tego w narzuconych obu państwom traktatach pokojowych (traktat wersalski, traktat pokojowy z Austrią). W marcu 1931 próbowano połączyć oba państwa unią celną, co nie udało się wskutek sprzeciwu mocarstw zachodnich i Czechosłowacji. Przebieg Anschlussu Do idei przyłączenia Austrii wrócił Adolf Hitler po objęciu władzy w Niemczech. Do pierwszej, nieudanej próby, doszło w roku 1934. W początku 1938 rząd i prezydent Austrii stawili opór przejęciu władzy przez miejscowych nazistów. Kanclerz Kurt Schuschnigg 9 marca 1938 ogłosił przeprowadzenie 13 marca referendum, w którym Austriacy mieliby się wypowiedzieć na temat przyszłości swego kraju. W tej sytuacji na polecenie Hitlera 12 marca 1938 Wehrmacht wkroczył do Austrii (plan „Otto”). Tego też dnia do Wiednia przybył Adolf Hitler. Urząd kanclerza objął Arthur Seyss-Inquart, któremu następnego dnia prezydent Wilhelm Miklas przekazał także swoje obowiązki. 13 marca niczym nieskrępowani naziści austriaccy ogłosili zatwierdzoną następnie przez Hitlera ustawę, która włączała Austrię do Wielkiej Rzeszy jako Marchię Wschodnią (Ostmark). Niemcy zaangażowali do akcji zajęcia Austrii około 105 tysięcy żołnierzy Wehrmachtu, 35–40 tysięcy SS-manów oraz policjantów i jednostki lotnicze (łącznie 180–200 tysięcy ludzi). Aby ostatecznie przypieczętować „zjednoczenie” Austrii z Rzeszą, Hitler wyznaczył na 10 kwietnia 1938 plebiscyt. Ludność Niemiec i Austrii odpowiadała w nim na pytania: „Czy zgadzasz się z połączeniem Rzeszy Niemieckiej z Austrią?” i „Czy zgadzasz się z listą przedstawioną przez naszego führera Adolfa Hitlera?”. Według oficjalnego komunikatu ogłoszonego 11 kwietnia 1938 na „tak” oddano w Niemczech 99% głosów, zaś w Austrii – 99,7%. Wielkie Niemcy zostały uznane między innymi przez Wielką Brytanię i Francję. Następstwa przyłączenia Austrii Geografia i gospodarka W wyniku Anschlussu Austrii Niemcy uzyskały granice z jej dotychczasowymi sąsiadami: Węgrami, Jugosławią, Włochami i Liechtensteinem. Czechosłowacja znalazła się praktycznie w niemieckich kleszczach, co znacząco pogorszyło jej sytuację strategiczną i ułatwiło aneksję Kraju Sudetów w październiku 1938. Przedłużeniu uległa również granica Niemiec ze Szwajcarią. W rękach Rzeszy Niemieckiej znalazły się znaczące jakościowo austriackie firmy (na przykład Steyr Puch AG) i uzbrojenie warte około 500 mln reichsmarek. Z żołnierzy armii austriackiej () stworzono dwie dywizje piechoty (44. i 45.), 4. Dywizję Lekką i dwie dywizje górskie (2. i 3.). Reakcja episkopatu austriackiego 18 marca 1938 kardynał Theodor Innitzer wraz z pięcioma innymi biskupami podpisał uroczystą deklarację biskupów austriackich, w której episkopat dobrowolnie i z zadowoleniem zaakceptował Anschluss oraz poparł politykę narodowosocjalistyczną niemieckiego rządu. Innitzer stał się krytykiem nazistów i był przez nich brutalnie zastraszany. W kolejnych miesiącach Niemcy zerwały konkordat między sobą a Stolicą Apostolską oraz zakazały instytucji kościelnych i gazet katolickich. Po Anschlussie reżim nazistowski zaczął represjonować Kościół katolicki – aresztując duchownych, zamykając szkoły i instytucje. Delegalizacja połączenia państw Deklaracja moskiewska – podpisana 30 października 1943 podczas konferencji moskiewskiej przez cztery sprzymierzone mocarstwa: Związek Radziecki, Stany Zjednoczone, Wielką Brytanię i Republikę Chińską – zawierała punkt mówiący o tym, że przyłączenie Austrii było nielegalne, a Austria zostanie przywrócona jako niepodległe państwo (co ostatecznie nastąpiło w austriackim traktacie państwowym z 15 maja 1955). Zobacz też okupacja aliancka Austrii układ monachijski (przyłączenie części Czechosłowacji do III Rzeszy we wrześniu 1938) Uwagi Przypisy Bibliografia Marian Zgórniak: Przygotowania wojenne hitlerowskich Niemiec w dobie „Anschlussu” Austrii (XI 1937 – III 1938), [w:] „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego” (nr) 140: Prace Historyczne z. 17, 1966, s. 183–204. Henryk Batowski: Austria i Sudety 1919–1938. Zabór Austrii i przygotowanie agresji na Czechosłowację Poznań, 1968. Stanisław Sierpowski: Liga Narodów a Anschluss Łowicz, 2000. Historia prawa międzynarodowego Polityka zagraniczna III Rzeszy 1938 w Europie

171

https://pl.wikipedia.org/wiki/Active%20Server%20Pages

Active Server Pages

ASP (ang. Active Server Pages) – technologia firmy Microsoft służąca tworzeniu dynamicznych stron WWW wykonywanych po stronie serwera, oparta na jednym z dostępnych języków skryptowych. Dokumenty ASP składają się z dwóch elementów: kodu programu kodu HTML lub XHTML Kod programu może być napisany w jednym z akceptowalnych przez ASP języków skryptowych (domyślnie wspierane oznaczone czcionką wytłuszczoną): VBScript C# JScript PerlScript Python Ruby Delphi Szereg dodatkowych można uzyskać przez doinstalowanie niezależnych silników skryptowych dostarczanych w postaci rozszerzeń Active Scripting. Przeważająca większość stron ASP jest tworzona przy wykorzystaniu języka VBScript, skutecznie promowanego przez Microsoft jako najlepszego do tego celu. Strony ASP mają domyślnie skojarzone rozszerzenie.asp. Następcą tej techniki jest ASP.NET, czyli technika tworzenia dynamicznych stron internetowych po stronie serwera, działająca w oparciu o technikę .NET i kod zarządzany. Linki zewnętrzne Active Server Pages – obszerny kurs programowania skryptów ASP World Wide Web Języki skryptowe

4964068

https://pl.wikipedia.org/wiki/Czubarowka%20%28sielsowiet%20skoworodniewski%29

Czubarowka (sielsowiet skoworodniewski)

Czubarowka () – wieś (ros. деревня, trb. dieriewnia) w zachodniej Rosji, w sielsowiecie skoworodniewskim rejonu chomutowskiego w obwodzie kurskim. Geografia Miejscowość położona jest nad rzeką Izmud, 6 km od centrum administracyjnego sielsowietu skoworodniewskiego (Skoworodniewo), 21 km od centrum administracyjnego rejonu (Chomutowka), 94 km od Kurska. Historia Do czasu reformy administracyjnej w roku 2010 wieś Czubarowka wchodziła w skład sielsowietu mieńszykowskiego, który w tymże roku został włączony w sielsowiet skoworodniewski. Demografia W 2015 r. miejscowość zamieszkiwało 18 osób. Przypisy Wsie w obwodzie kurskim Miejscowości w rejonie chomutowskim

172

https://pl.wikipedia.org/wiki/Auto-Ordnance

Auto-Ordnance

Auto-Ordnance – przedsiębiorstwo założone w roku 1916 w Nowym Jorku przez generała Johna T. Thompsona i finansistę Thomasa F. Ryana, w celu finansowania prac nad karabinem samopowtarzalnym dla armii amerykańskiej. Karabinu wprawdzie nie wyprodukowano, ale ubocznym produktem tych prac był skonstruowany przez Thomasa Payne'a pistolet maszynowy Thompson (tzw. Tommy Gun), który wkrótce stał się symbolem walki gangów. Gangsterska sława ograniczyła sprzedaż pistoletu dla wojska i w latach 30. firma zbankrutowała, a jej maszyny i majątek przejęła firma Federal Laboratories, zaopatrująca policję. Od FL przedsiębiorstwo zakupił w końcu lat 30. Russel Maguire, a gdy w 1944 roku armia zrezygnowała z przestarzałych Thompsonów, majątek przedsiębiorstwa leżał w skrzyniach aż do lat 60., gdy kupił je George Numrich, szef przedsiębiorstwa Gun Parts, specjalizującego się w dostarczaniu części zamiennych do broni. Numrich miał osobliwe hobby – wykupował zbankrutowane, ale słynne przedsiębiorstwa zbrojeniowe. A-O była perłą w jego kolekcji, do tego stopnia, że Gun Parts z West Hurley zmieniła wkrótce nazwę na Auto-Ordnance, przystępując do produkcji cywilnych wersji Thompsona, pozbawionych możliwości strzelania seriami. Oprócz kopii Thompsonów przedsiębiorstwo produkuje także pistolety, będące kopiami Colta M1911, pod marką Thompson. W 1989 roku do produkcji wszedł nowy model, kieszonkowa wersja M1911A1, pod nazwą ZG-51 lub "Pit Bull". Prócz pistoletów, A-O produkuje szeroką gamę akcesoriów do "rasowych" sportowych pistoletów na bazie M1911 – powiększone skrzydełka bezpiecznika oraz zaczepy zamkowe, wydłużone bezpieczniki chwytowe chroniące rękę strzelca przed "gryzieniem" przez kurek, "kominy" zakładane na gniazdo uchwytu, ułatwiające trafienie magazynkiem do otworu i wiele innych. Producenci broni strzeleckiej Przedsiębiorstwa z siedzibą w Nowym Jorku Amerykańskie przedsiębiorstwa zbrojeniowe

175

https://pl.wikipedia.org/wiki/Asymilacja

Asymilacja

Asymilacja (z łac. assimilatio, od similis = 'podobny') Asymilacja kulturowa Asymilacja narodowa Asymilacja państwowa Asymilacja (biologia) – zob. też asymilacja węgla, asymilaty Asymilacja (psychologia) Asymilacja danych – proces używany w numerycznych modelach pogody Asymilacja fonetyczna Asymilacja akcji Asymilacja magmowa – por. ksenolit

176

https://pl.wikipedia.org/wiki/Alfabet%20husycki

Alfabet husycki

Alfabet husycki – oparty na alfabecie łacińskim system zapisu dostosowany do języków słowiańskich, a w szczególności do języka czeskiego. Został wprowadzony przez Jana Husa. Dodatkowe litery powstają w nim przez dodanie różnych znaków diakrytycznych nad literami bazowymi. Jest współcześnie używany w niektórych językach słowiańskich. Został także zaadaptowany dla języka łotewskiego i języka białoruskiego w wersji łacińskiej. Husycki

4964070

https://pl.wikipedia.org/wiki/Lekta

Lekta

Lekta () – wieś (ros. деревня, trb. dieriewnia) w zachodniej Rosji, w sielsowiecie skoworodniewskim rejonu chomutowskiego w obwodzie kurskim. Geografia Miejscowość położona jest 4 km od centrum administracyjnego sielsowietu skoworodniewskiego (Skoworodniewo), 23,5 km od centrum administracyjnego rejonu (Chomutowka), 91 km od Kurska. W granicach miejscowości znajduje się 19 posesji. Historia Do czasu reformy administracyjnej w roku 2010 wieś Lekta wchodziła w skład sielsowietu mieńszykowskiego, który w tymże roku został włączony w sielsowiet skoworodniewski. Demografia W 2015 r. miejscowość zamieszkiwało 15 osób. Przypisy Wsie w obwodzie kurskim Miejscowości w rejonie chomutowskim

177

https://pl.wikipedia.org/wiki/Asembler%20x86

Asembler x86

Asembler x86 – język programowania z rodziny asemblerów do komputerów klasy PC, które posiadają architekturę głównego procesora zgodną z x86. W rzeczywistości jest to kilka różnych języków używanych do zapisu tych samych instrukcji i dyrektyw, różniących się składnią. Trzy najpopularniejsze składnie to: składnia Intel/Microsoft - używana w asemblerze MASM firmy Microsoft i w przykładach zamieszczonych w dokumentacji firmowej procesorów Intel rodziny x86; dawniej korzystała z niej większość narzędzi programistycznych dla systemów DOS i Windows. składnia NASM - używana w asemblerze NASM, podobna do składni Intel/Microsoft, ale uproszczona i pozbawiona niejednoznaczności zapisu składnia AT&T - używana w systemach UNIX i uniksopodobnych. Ponieważ kod w języku asemblera jest niskopoziomowy, istnieją automatyczne translatory między obydwoma składniami. Konwencje W składni i metodach programowania za pomocą danej składni asemblera x86 wykorzystuje się kilka ogólnie przyjętych (bądź sprzętowo narzuconych) konwencji. Przykładowo dla składni Intel/Microsoft i NASM są to m.in.: operand docelowy instrukcji jest podawany jako pierwszy z operandów, np. instrukcja: mov ax, bx spowoduje wpisanie zawartości rejestru BX do rejestru AX. (w przypadku „składni AT&T” jest odwrotnie) kolejność bajtów w procesorach zgodnych z x86 to little-endian (mniej znaczący bajt pierwszy). Różnice pomiędzy NASM a Intel/Microsoft Oprócz prostszego zapisu dyrektyw i atrybutów, NASM eliminuje niejednoznaczności zapisu składni Intel/Microsoft. MASM (Intel/Microsoft) W składni MASM interpretacja argumentu operacji przez asembler zależy od sposobu jego wcześniejszego zdefiniowania - w przykładzie poniżej argumenty x i y mają różną interpretację, a zapis [x] jest interpretowany podobnie do zapisu y.x equ 1000 ; definicja symbolu x o wartości 1000 y dd 123 ; definicja zmiennej y o wartości początkowej 123, zajmującej 32 bity mov eax, x ; ładuje stałą 1000 mov ebx, [x] ; ładuje wartość danej spod adresu 1000 mov edx, y ; ładuje WARTOŚĆ zmiennej y mov edx, [y] ; ładuje wartość zmiennej y, tak samo, jak linia powyżej mov ecx, offset y ; ładuje adres zmiennej y movzx eax, byte ptr y ; ładuje bajt spod adresu y z rozszerzeniem zerami do 32 bitów mov eax, 8[ebp] ; ładuje daną spod adresu ebp+8 NASM Każde odwołanie do danej w pamięci jest w składni NASM oznaczone nawiasami kwadratowymi. Brak nawiasów oznacza stałą lub adres.x equ 1000 ; definicja symbolu x o wartości 1000 y dd 123 ; definicja zmiennej y o wartości początkowej 123, zajmującej 32 bity mov eax, x ; ładuje stałą 1000 mov ebx, [x] ; ładuje wartość danej spod adresu 1000 mov edx, y ; ładuje ADRES zmiennej y mov edx, [y] ; ładuje wartość zmiennej y movzx eax, byte [y] ; ładuje bajt spod adresu y zrozszerzeniem zerami do 32 bitów mov eax, [ebp+8] ; ładuje daną spod adresu ebp+8 Przykłady programów Poniżej dwa przykłady, możliwe do skompilowania w systemie Linux: pierwszy można skompilować przy użyciu nasm, drugi – asemblerem z binutils (lub samym gcc, jeśli ma on rozszerzenie .s). Linkowanie w obu przypadkach gcc lub ręcznie. Kompilacja pierwszego: nasm -f elf32 beer.asm && gcc -s -o beer beer.o Kompilacja drugiego: gcc -s -o beer beer.s Przykład składni NASM – program "99 Bottles of Beer" (ang. 99 butelek piwa) global main extern printf section .data beer db "%d bottles of beer on the wall, %d bottles of beer." db 0x0a db "Take one down and pass it around, %d bottles of beer." db 0x0a db 0 main: mov ecx, 99 _loop: dec ecx push ecx push ecx inc ecx push ecx push ecx push beer call printf add esp,16 pop ecx or ecx, ecx jne _loop xor eax,eax ret Przykład składni AT&T – ten sam program - "99 Bottles of Beer" (ang. 99 butelek piwa) .section .rodata .beer: .ascii "%d bottles of Beer on the wall, %d bottles of Beer.\n" .asciz "Take one down and pass it around, %d bottles of Beer.\n" .text .global main main: mov $99, %ecx loop: dec %ecx push %ecx push %ecx inc %ecx push %ecx push %ecx pushl $.beer call printf add $16,%esp pop %ecx or %ecx, %ecx jne loop xorl %eax,%eax ret Zobacz też IA-32 mikroprocesory firmy Intel MMX SSE, SSE2, SSE3, SSSE3, SSE4, SSE5 AVX adres pamięci Rejestry procesorów x86 Przypisy Asembler

178

https://pl.wikipedia.org/wiki/Ada%20%28imi%C4%99%29

Ada (imię)

Ada – imię żeńskie pochodzenia semickiego. W języku hebrajskim znaczy: upiększać się, stroić się. Imię Ada jest wymieniane w Biblii w pierwszej księdze Starego Testamentu, gdzie jest jedną z żon Lemecha i matką Jubala. W Biblii jest także mowa o Adzie, matce flecistów i grających na harfie (Rdz. 4, 21). Ada stanowi także zdrobnienie imienia Adrianna. Ada imieniny obchodzi: 6 kwietnia, 28 lipca, 12 grudnia. Znane osoby o imieniu Ada: Ada Falcon – argentyńska aktorka Ada Feinberg-Sireni – izraelska nauczycielka, działaczka społeczna i polityk Ada Fijał – polska aktorka Ada Lovelace – angielska matematyczka Ada Majmon – izraelska polityk Ada Negri – włoska poetka Ada Sari - właściwie Jadwiga Szayer, polska śpiewaczka operowa, sopran koloraturowy, aktorka, pedagog Ada Wong – fikcyjna bohaterka gry komputerowej W innych językach: ang. – Ada, Adah niem. – Ada Żeńskie imiona semickie

4964073

https://pl.wikipedia.org/wiki/Lachnaceae

Lachnaceae

Lachnaceae Raitv. – rodzina grzybów z rzędu tocznikowców (Helotiales). Charakterystyka Owocniki typu apotecjum. Apotecja kuliste, kubkowate lub tarczowate, siedzące lub na trzonkach o brzegach i bokach pokrytych włoskami. Zewnętrzna warstwa zbudowana z wielokątnych lub pryzmatycznych komórek. Parafizy nitkowate, lancetowate lub rzadko cylindryczne. Worki 8-zarodnikowe, cylindryczno-maczugowate, amyloidalne lub nieamyloidalne, czasami powstające z pastorałek. Askospory o kształcie od kulistego przez elipsoidalny do nitkowatego lub kiełbaskowate, z przegrodami lub bez, szkliste, z gutulami. Systematyka Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Lachnaceae, Helotiales, Leotiomycetidae, Leotiomycetes, Pezizomycotina, Ascomycota, Fungi. Według aktualizowanej klasyfikacji Index Fungorum bazującej na Dictionary of the Fungi do rodziny tej należą rodzaje: Albotricha Raitv. 1970 Asperopilum Spooner 1987 Brunnipila Baral 1985 Capitotricha (Raitv.) Baral 1985 Crucellisporiopsis Nag Raj 1983 Dasyscyphella Tranzschel 1898 Erioscyphella Kirschst. 1938 Incrucipulum Baral 1985 Lachnellula P. Karst. 1884 Lachnopsis Guatim., R.W. Barreto & Crous 2016 Lachnum Retz. 1769 Neodasyscypha Spooner 1987 Perrotia Boud. 1901 Proliferodiscus J.H. Haines & Dumont 1983 Tubolachnum Velen. 1934. Przypisy

4964076

https://pl.wikipedia.org/wiki/Zwieniaczka

Zwieniaczka

Zwieniaczka () – wieś (ros. село, trb. sieło) w zachodniej Rosji, w sielsowiecie skoworodniewskim rejonu chomutowskiego w obwodzie kurskim. Geografia Miejscowość położona jest nad ruczajem Zwieniaczij, 13 km od centrum administracyjnego sielsowietu skoworodniewskiego (Skoworodniewo), 20 km od centrum administracyjnego rejonu (Chomutowka), 97 km od Kurska. W granicach miejscowości znajdują się ulice: Strana Sowietow, Dimitrowa, Kujbyszewa. Historia Do czasu reformy administracyjnej w roku 2010 wieś Zwieniaczka wchodziła w skład sielsowietu mieńszykowskiego, który w tymże roku został włączony w sielsowiet skoworodniewski. Demografia W 2015 r. miejscowość zamieszkiwało 79 osób. Przypisy Wsie w obwodzie kurskim Miejscowości w rejonie chomutowskim

4964078

https://pl.wikipedia.org/wiki/Halowe%20Mistrzostwa%20Europy%20w%20Lekkoatletyce%201982%20%E2%80%93%20skok%20o%20tyczce%20m%C4%99%C5%BCczyzn

Halowe Mistrzostwa Europy w Lekkoatletyce 1982 – skok o tyczce mężczyzn

Skok o tyczce mężczyzn – jedna z konkurencji technicznych rozgrywanych podczas halowych lekkoatletycznych mistrzostw Europy w Palasport di San Siro w Mediolanie. Rozegrano od razu finał 7 marca 1982. Zwyciężył reprezentant Związku Radzieckiego Wiktor Spasow, który wyrównał halowy rekord Europy skokiem na wysokość 5,70 m. Tytułu zdobytego na poprzednich mistrzostwach nie bronił Thierry Vigneron z Francji. Rezultaty Finał Rozegrano od razu finał, w którym wzięło udział 17 skoczków. Opracowano na podstawie materiału źródłowego. Przypisy Bibliografia Skok o tyczce mężczyzn

179

https://pl.wikipedia.org/wiki/Agnostycyzm

Agnostycyzm

Agnostycyzm ( α- a-, bez + γνώσις gnōsis, wiedzy; od gnostycyzmu) – pogląd filozoficzny, według którego obecnie niemożliwe jest całkowite poznanie rzeczywistości. W kontekście religijnym agnostycyzm oznacza niemożliwość dowiedzenia się, czy Bóg lub bogowie istnieją, czy też nie. Osobą, która wprowadziła termin agnostycyzm, jest Thomas Henry Huxley. Agnostycyzm przybiera różne formy, i tak agnostyk może być ateistą, teistą albo żadnym z nich. Bertrand Russell w broszurze „Kto to jest agnostyk?” stwierdził, że chrześcijanie twierdzą, że wiemy, że Bóg jest, ateiści – że wiemy, że Boga nie ma, natomiast agnostycy przyjmują, że nie ma dostatecznych podstaw, aby potwierdzić istnienie Boga lub mu zaprzeczyć. Według filozofa Jana Hartmana agnostycyzm można opisać następująco: Agnostycyzm to postawa uczciwości intelektualnej. Agnostyk mówi tak: gdyby Bóg istniał, oczekiwałby, że będę agnostykiem, bo naprawdę nie wiem. Jest pychą udawać, że się wie coś, czego się nie wie. Za najprostszą – acz nie we wszystkich przypadkach trafną – różnicę w odróżnieniu agnostyka od ateisty można przyjąć stwierdzenie: Ateista nie wierzy i zaprzecza, agnostyk nie jest przekonany do istnienia Boga (lub bogów), ale też nie zaprzecza jego (ich) istnieniu. Etymologia Słowo „agnostyk” wprowadził Thomas Henry Huxley w 1871 r., aby opisać filozofię, która sprzeciwia się gnostycyzmowi, mając na myśli nie tylko grupę religijną z początku pierwszego tysiąclecia, lecz wszystkie twierdzenia duchowej lub mistycznej wiary. Przywódcy wczesnego Kościoła chrześcijańskiego używali greckiego słowa gnoza (wiedza, poznanie) dla opisania „wiedzy duchowej”. Agnostycyzmu nie wolno mylić z religijnymi nurtami przeciwstawnymi doktrynie gnozy i gnostycyzmu; te nurty zwykle nie mają wiele wspólnego z agnostycyzmem. Huxley użył pojęcia w znaczeniu generalnym. Klasyfikacja agnostycyzmu Agnostycyzm można podzielić na kilka kategorii. Współczesne wersje to: Silny agnostycyzm – istnienia Boga lub bogów nie można udowodnić w żaden sposób i nigdy nie uda się tego udowodnić. Słaby agnostycyzm – istnienie Boga lub bogów jest obecnie niewiadome, lecz może stać się wiadome w przyszłości, dlatego na razie należy wstrzymać się z oceną. Agnostyzm teistyczny (również agnostycyzm religijny) – nie wiadomo, czy bogowie istnieją, a mimo to nadal w nich wierzy. Agnostycyzm religijny odrzuca jednak wszystkie treści religijne, zawarte w tradycji i świętych księgach uważając, że ich wartość poznawcza jest zbliżona do legend. Według niego, aby coś zbadać, trzeba mieć ścisłą definicję tego, co się bada – dopiero wtedy możliwe jest stworzenie odpowiedniej metody i przyrządu badawczego. Ateizm agnostyczny – nie wierzy w żadnego boga, mimo że wie o braku możliwości udowodnienia nieistnienia bóstw. Ignostycyzm – pytanie o istnienie Boga jest pozbawione sensu, ponieważ nie posiada ono weryfikowalnych (czy testowalnych) skutków i dlatego powinno być zignorowane. Teizm agnostyczny – wierzy w możliwość istnienia bogów, nie mogąc tego udowodnić. Definicja agnostycyzmu według Richarda Dawkinsa Richard Dawkins w swojej książce Bóg urojony przedstawia siedmiostopniową skalę wiary w boga lub bogów: Silny teizm – wierzę i WIEM, że bóg istnieje. De facto teizm – nie wiem, czy bóg istnieje, ale silnie w niego wierzę i żyję w przekonaniu, że tak jest. Słaby teizm – nie jestem pewien, czy bóg jest, ale i tak w niego wierzę. Agnostycyzm – istnienie boga i jego nieistnienie są tak samo niemożliwe do udowodnienia. Słaby ateizm – nie wiem, czy bóg istnieje, ale jestem sceptyczny. De facto ateizm – nie wiem na pewno, ale uważam, że bóg jest bardzo nieprawdopodobny. Silny ateizm – wiem na pewno, że boga nie ma. Agnostycyzm a poznanie Agnostycyzm filozoficzny to pogląd odnoszący się do ludzkiego poznania. Głosi on, że ludzkie poznanie jest ograniczone i nie dostarcza obiektywnej wiedzy o rzeczywistości lub nie możemy zweryfikować jej prawdziwości. Jest to pojęcie bardzo bliskie sceptycyzmowi filozoficznemu. Agnostycyzm skupia się wyłącznie na możliwościach poznania, nie zaś na jego wartości. Agnostycyzm w Polsce W Polsce agnostycy według badań CBOS z 2012 r. stanowią razem z ateistami i bezwyznaniowcami 4,2% społeczeństwa i podobnie jak ateiści zgrupowani są wokół: portalu racjonalista.pl Polskiego Stowarzyszenia Racjonalistów Towarzystwa Kultury Świeckiej im. Tadeusza Kotarbińskiego Polskiego Stowarzyszenia Wolnomyślicieli im. Kazimierza Łyszczyńskiego Stowarzyszenia na rzecz państwa neutralnego światopoglądowo NEUTRUM W rzeczywistości odsetek ten jest zdecydowanie wyższy ponieważ wiele osób, które opuściły kościół i porzuciły wiarę nie dokonało aktu apostazji. Agnostycy są też określani jako religijna szara strefa. Kościół katolicki wobec agnostycyzmu Kościół katolicki traktuje agnostycyzm podobnie jak ateizm. Katechizm Kościoła Katolickiego uznaje agnostycyzm w odniesieniu do Boga za grzech przeciwko cnocie religijności, uważając, że agnostycyzm może się wiązać zarówno z jakimś poszukiwaniem Boga, jak i z ucieczką przed ostatecznymi pytaniami egzystencjalnymi oraz lenistwem sumienia moralnego i być równoznaczny z ateizmem praktycznym. Krytyka agnostycyzmu Agnostycyzm krytykuje się z perspektywy różnych stanowisk. Niektórzy myśliciele religijni widzą agnostycyzm jako ograniczający zdolność umysłu do poznania rzeczywistości do materializmu. Niektórzy ateiści krytykują użycie terminu agnostycyzm jako funkcjonalnie nierozróżnialnego od ateizmu. Powoduje to częstą krytykę tych, którzy przyjmują ten termin, unikając etykiety ateistycznej. Krytyka teistyczna Krytycy teistyczni twierdzą, że w praktyce agnostycyzm jest niemożliwy, ponieważ człowiek może żyć tylko tak, jakby Bóg nie istniał (etsi deus non-daretur), lub jakby istniał Bóg (etsi deus daretur). Uczeni religijni tacy jak Laurence B. Brown krytykują nadużycia słowa agnostycyzm, twierdząc, że stał się jednym z najbardziej błędnych terminów w metafizyce. Laurence B. Brown stawia pytanie: „Twierdzisz, że nic nie może być znane z całą pewnością ... jak więc możesz być tak pewny?”. Krytyka ateistyczna Według Richarda Dawkinsa, rozróżnienie między agnostycyzmem a ateizmem jest niewygodne i zależy od tego, jak blisko zera osoba jest skłonna ocenić prawdopodobieństwo istnienia jakiegokolwiek podmiotu podobnego do boga. O sobie, kontynuuje Dawkins: „Jestem agnostykiem tylko w takim zakresie, w jakim jestem agnostykiem o wróżkach na dole ogrodu”. Dawkins identyfikuje również dwie kategorie agnostycyzmu; „Tymczasowa Agnostykacja w praktyce” (TAP) i „Stała Agnostykacja Zasad” (PAP). Stwierdza on, że „agnostycyzm o istnieniu Boga należy do kategorii przejściowej lub kategorii TAP albo istnieje albo nie. Jest to pytanie naukowe, pewnego dnia możemy znać odpowiedź, a tymczasem możemy powiedzieć coś dość silnego O prawdopodobieństwie” i uważa PAP za „głęboko nieunikniony rodzaj ogrodzenia”. Zobacz też czajniczek Russella egzystencjalizm gnostycyzm panteizm Internetowa Lista Ateistów i Agnostyków ruch racjonalistyczny relatywizm sceptycyzm sekularyzm solipsyzm dyskordianizm Przypisy Linki zewnętrzne Agnostycyzm Barbara Stanosz Agnostycyzm Maria Szyszkowska Antropologia filozoficzna Epistemologia