id
stringlengths 1
7
| url
stringlengths 31
408
| title
stringlengths 1
239
| text
stringlengths 1
297k
|
|---|---|---|---|
565682 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Dave%20Freudenthal | Dave Freudenthal | David D. Freudenthal (ur. 12 października 1950 w Thermopolis) – amerykański polityk związanym z Partią Demokratyczną. W latach 2003-2011 pełni urząd 31. gubernatora stanu Wyoming.
Wczesna biografia
Urodzony w Thermopolis w Wyoming był siódmym z ośmiu dzieci w rodzinie. W roku 1973 ukończył nauki ekonomiczne na prestiżowym Amherst College w Massachusetts.
Po ukończeniu studiów pracował w Department of Economic Planning and Development. Następnie był dyrektorem ds. planowania w administracji gubernatora Edgara Herschlera, innego demokraty z Wyoming.
Freudenthal ukończył też prawo na University of Wyoming College of Law w 1980.
Rodzina
Jest żonaty z Nancy Freudenthal, która jest pierwszą damą stanu. Pani Freudenthal pochodzi z Cody i prowadzi prywatną praktykę adwokacją w Cheyenne. Mają czwórkę dzieci: Donalda, Hillary, Breta i Katie.
Kariera publiczna przed wyborem na gubernatora
W roku 1994 prezydent Bill Clinton mianował Freudenthala prokuratorem federalnym w Wyoming. Pełnił te obowiązki do maja 2001 roku.
Gubernator
Wyoming, najmniejszy stan pod względem liczby ludności, jest stanem tradycyjnie konserwatywnym i zdominowanym przez Partię Republikańską. Z niego wywodzi się m.in. były wiceprezydent Dick Cheney.
W wyborczym roku 2002 Freudenthal uzyskał nominację demokratów na gubernatora i pokonał niewielką różnicą głosów kandydata republikanów Eliego Bebouta (50%-48%) dnia 7 listopada tegoż roku.
Chociaż demokraci stracili kilka miejsc w Izbie Reprezentantów i minimalną większość w Senacie USA, o tyle wybory gubernatorskie przyniosły im pewien sukces. Zdobyli m.in. te stanowiska w tak republikańskich stanach jak np. Arizona, Kansas, Oklahoma czy właśnie Wyoming. Freudenthalowi niewątpliwie pomogła w kampanii niepopularność urzędującego republikańskiego gubernatora Jima Geringera, który nie mógł ubiegać się o trzecią kadencję. Freudenthal pełnił urząd gubernatora od 6 stycznia 2003 roku. Jako gubernator Freudenthal cieszył się bardzo dużą popularnością (68% aprobaty). W 2006 uzyskał reelekcję. Nie zdecydował się ubiegać się o nią po raz drugi i w styczniu 2011 jego urzędowanie dobiegło końca. Zastąpił go Republikanin Matt Mead.
Linki zewnętrzne
Dave Freudenthal on the Issues
Profil ze stron NGA
Gubernatorzy Wyomingu
Urodzeni w 1950
Demokraci (Stany Zjednoczone) |
565690 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Dwadzie%C5%9Bcia%20cztery%20kosy | Dwadzieścia cztery kosy | Dwadzieścia cztery kosy - (ang. Four and Twenty Blackbirds) – jedno z opowiadań autorstwa Agathy Christie. Występuje w nim detektyw Herkules Poirot. Opowiadanie należy do cyklu "Tajemnica gwiazdkowego puddingu".
W pewnej restauracji Herkulesowi opowiadają o dziwnym kliencie, który zawsze odwiedza tę restaurację we wtorki i czwartki, ale jeden raz niespodziewanie przyszedł w poniedziałek i zamówił zupełnie inne dania, niż zazwyczaj. Po jakimś czasie pojawia się informacja o śmierci tego właśnie klienta. Poirot dochodzi do wniosku, że ta sprawa potrzebuje zbadania...
Przypisy
Utwory o Herkulesie Poirot
Opowiadania Agathy Christie
Utwory literackie z 1950 |
565692 | https://pl.wikipedia.org/wiki/TMT | TMT | TMT (Trochę Młodsza Telewizja, krótko w 2008 roku przed zakończeniem nadawania Lato 2008) – polskojęzyczna stacja telewizyjna, nadająca od 23 czerwca do 30 września 2008 roku, zastępując telewizję TMT, która nadawała program od 23 maja 1998 do 22 czerwca 2008 roku poprzez satelitę Amos 1, emitująca sygnał w technice przekazu cyfrowego. Stacja dostępna była także w sieciach kablowych; to głównie za ich pośrednictwem docierała do odbiorców. Ogółem możliwość odbioru sygnału stacji miało w Polsce ok. 12 mln osób.
Historia
TMT ruszyła 23 maja 1998 roku, przez cztery pierwsze lata nadawania, kanał wchodził w skład Cyfry+ i był nadawany na satelicie Hot Bird. . Program stacji nastawiony był głównie na rozrywkę, emitowane były zagraniczne filmy i seriale, polskie kreskówki oraz produkcje własne. Nieco miejsca poświęcone było muzyce.
Programy
Filmy animowane
Dziwne przygody Koziołka Matołka
Podróże w czasie
Pomysłowy Dobromir
Kochajmy straszydła
Dwa koty i pies
Mieszkaniec zegara z kurantem
Proszę słonia
Pomysłowy wnuczek
Wędrówki Pyzy
Piesek w kratkę
Na tropie
Magazyny
Przebojowe lato – magazyn muzyczny
Motokibic.tv – magazyn motoryzacyjny
Gwiazdy na lato – magazyn muzyczny
Mocna jazda – magazyn motoryzacyjny
Świat fitnessu – magazyn zdrowi i urody
W rytmie lata – magazyn muzyczny
Sport – magazyn sportowy
Pory roku – magazyn hobbystyczny
Gliny – magazyn prewencyjny
Muzyczny Salon – magazyn muzyczny
Noc z TMT – program rozrywkowy
Lato z TMT – program rozrywkowy
Zima z TMT – program rozrywkowy
Rapa – magazyn wędkarski
Kwadrans dla zdrowia i urody – magazyn urody
Studio TMT – magazyn kulturalny
Linki zewnętrzne
Nieistniejące polskojęzyczne stacje telewizyjne |
565693 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Tyczkowina | Tyczkowina | Tyczkowina – faza rozwoju drzewostanu pomiędzy młodnikiem a drągowiną. W tym okresie zwarty drzewostan przypomina tyczki. Duże zagęszczenie młodych drzew doprowadza do powstania cienkiego i długiego pnia o grubości w pierśnicy (1,3 m od gruntu) do 10 cm i krótkiej 3 do 5 m korony. Faza tyczkowiny obejmuje lata życia drzewostanu od 25 do 35 lat. W tym okresie następuje silne zwarcie oraz proces przygłuszania i obumierania słabszych drzew.
W tyczkowinach powinno się przeprowadzać pierwsze trzebieże, w celu otrzymania w przyszłości dobrego zarówno pod względem jakościowym, jak i gatunkowym drzewostanu.
Przypisy
Bibliografia
R.Andrzejewski; Mała encyklopedia leśna; Wyd. P W N; Warszawa 1991 r.
Fazy rozwoju drzewostanu |
565695 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Stara%20Wie%C5%9B%20%28Racib%C3%B3rz%29 | Stara Wieś (Racibórz) | Stara Wieś (niem. Altendorf) – najstarsza dzielnica Raciborza.
Nazwa
Nazwa dzielnicy jest podyktowana tym, że osada istniejąca tutaj niegdyś powstała wcześniej od samego miasta, dlatego funkcjonuje określenie stara.
Historia
Dzielnica jest miejscem, gdzie powstawały najstarsze świątynie chrześcijańskie z połowy XI w., natomiast kaplica zamkowa mogła istnieć już od XI w.
Kościół katolicki powstał prawdopodobnie na terenie dawnej bożnicy jest wzmiankowany w dokumentach w 1296 r., jednak prawdopodobnie jego fundacji dokonano w 1060 r., obecny kościół św. Mikołaja wybudowany został w stylu neogotyckim w latach 1901-1902.
Zabytki
Kościół pw. św. Mikołaja - neogotycki, monumentalny, zbudowany w latach 1901-1902.
Figura Jana Nepomucena - rokokowa, pochodzi z końca XVIII w., znajduje się przy ul. Mariańskiej.
Cmentarz przy ul. Głubczyckiej - zaraz po cmentarzu "Jeruzalem" największy cmentarz Raciborza.
Wieża ciśnień - powstała w latach 1933-1937.
Pomnik Zgody
Cmentarz przy ul. Kozielskiej - obecnie zamknięty dla pochówków
Ulice
Dzielnice i osiedla Raciborza |
565700 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Ksi%C4%99%C5%BCna%20Walii | Księżna Walii | Księżna Walii (ang. Princess of Wales; wal. Tywysoges Cymru) – tytuł przysługujący tradycyjnie małżonce księcia Walli.
Księżne Walii – żony następców angielskiego i brytyjskiego tronu
Po angielskim podboju Walii syn króla Edwarda I otrzymał inwestyturę na księstwo Walii w roku 1301 r. Ponieważ pierwszy książę Walii ożenił się dopiero po wstąpieniu na tron Anglii jako Edward II, pierwszą księżną Walii była dopiero małżonka drugiego księcia Walii Edwarda Czarnego Księcia.
Żona księcia Walii, którym jest następca brytyjskiego tronu, traci tytuł w przypadku wstąpienia na tron wraz z małżonkiem lub rozwodu z mężem. Po śmierci małżonka, który nie objął tronu, jest tytułowana księżną wdową Walii.
Wyjątkiem od tej reguły był tytuł przysługujący księżnej Dianie po roku 1996, który zatrzymała mimo rozwodu z księciem Walii Karolem.
Królowa Kamila, druga żona Karola III, oficjalnie używała tytułów księżnej Kornwalii i księżnej Rothesay, aby nie być kojarzoną z poprzednią małżonką Karola. Przysługiwał jej jednak także tytuł księżnej Walii. 9 września 2022 roku tytuł księżnej Walii został nadany Katarzynie Middleton.
Uwagi
Bibliografia
Mary Beacock Fryer, Arthur Bousfield, Garry Toffoli: Lives of the Princesses of Wales. Toronto: Dundurn Press, 1983, s. 80. .
Barbara Clay Finch, Lives of the Princesses of Wales (3 tomy). London: Remington and co, 1883
Deborah Fisher, Princesses of Wales. Cardiff: University of Wales Press, 2005, wyd. 2, s. 164. .
Kobiety
Walia |
565701 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Wysokie%20napi%C4%99cie | Wysokie napięcie | Wysokie napięcie – każde napięcie elektryczne w obwodach prądu przemiennego większe od 1000 woltów (1 kV) przy częstotliwości nie większej niż 60 herców, oraz napięcie w obwodach prądu stałego większe od 1500 woltów.
Wysokie napięcie (zapisywane skrótowo jako WN) w elektroenergetyce oznacza napięcie elektryczne od 60 kV. Górna granica przedziału wysokiego napięcia jest określana jako 400 kV, powyżej której występuje najwyższe napięcie.
Wysokie napięcia są stosowane przy przesyle energii elektrycznej (na dalsze odległości) – zwiększają możliwości i efektywność przesyłu takiej energii (straty mocy w przewodzie są proporcjonalne do kwadratu natężenia prądu elektrycznego przepływającego przez przewodnik – dlatego też podwyższanie napięcia służy obniżaniu tych strat; zobacz też sieć wysokiego napięcia). Tym niemniej zarówno wytwarzanie, jak i użytkowanie energii elektrycznej przy wysokich napięciach, praktycznie nie jest realizowane – z tego względu w sieciach energetycznych stosuje się powszechnie transformatory, które między innymi odpowiednio przekształcają energię elektryczną generowaną do linii przesyłowych sieci elektroenergetycznej jak i pobieraną z nich.
Do najważniejszych zagadnień techniki wysokich napięć należą zagadnienia związane z wyładowaniami elektrycznymi i układami izolacyjnymi.
Zobacz też
Średnie napięcie (SN)
Niskie napięcie (nN)
Napięcie elektryczne
Sieci elektroenergetyczne |
1476 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Epos | Epos | Epos (gr. έπος, epos „słowo”), także: ‘epopeja’, ‘poemat heroiczny’, czasem również ‘poemat epicki’ – jeden z głównych i najstarszych gatunków epiki. Tradycyjne eposy to dłuższe poematy narracyjne o specyficznej konstrukcji elementów świata przedstawionego, podporządkowanej funkcji parenetycznej i afirmującej etos społeczności, w której zostały napisane. Eposy charakteryzują również: typ bohatera (heros, początkowo król bądź rycerz, później także heros duchowy; postać programowo idealizowana), podniosły rejestr stylistyczny, koncepcja podmiotu twórczego (narracja trzecioosobowa) oraz tworzywo poetyckie (początkowo autorzy eposów sięgali najczęściej po zdarzenia mityczne bądź legendarne, do „czasu ojców”, później także po wydarzenia historyczne). Obejmuje utwory najczęściej poetyckie, np. Iliada, Odyseja, choć eposami (epopejami) nazywa się także powieści o rozmachu epickim, ukazujące dzieje życia legendarnych, częściowo lub całkiem historycznych bohaterów lub też opowieść o prapoczątkach jakiegoś narodu, a także omawia początki kultów religijnych. Często opowiadają nie tylko o postaciach ludzkich, ale też boskich, magicznych czy demonicznych (np. Ramajana). Najwcześniejsze eposy mają charakter zbioru opowieści mitycznych i wywodzą się często z czasów, w których grupa ich autorów nie znała pisma. Epos doby pisma wykształcił odmianę historyczną, ukazującą wydarzenia jeszcze nieprzebrzmiałe (np. poematy Samuela Twardowskiego, Transakcyja wojny chocimskiej Wacława Potockiego), a także biblijną, która za pomocą środków biblijnych przedstawia losy bohaterów Pisma św., zwłaszcza Chrystusa, ale też całą historię świętą (odmianę tę reprezentują np. Chrystiada Marca Girolama Vidy, Raj utracony Johna Miltona).
Prostszą, krótszą odmianą jest poemat epicki (np. Beowulf). Często głównym wątkiem eposu jest historia jednego rodu panującego (Pieśń o Nibelungach) lub dzieje życia jednego niezwykłego heroicznego bohatera (Odyseja), ale może on też przedstawiać opowieść o całym ludzie (Kalevala), o jego początkach (Eneida), także o jego bogach (Dzieje Dionizosa, Edda) i przodkach (eposy Hezjoda). Dawne eposy i poematy epickie przeznaczone były do recytowania lub do śpiewania, często zawierały elementy rytuałów i były używane w celach religijnych. Stanowiły też często zapis religii i mitologii danego ludu, jego wartości moralnych, obyczajowości i najstarszego języka.
Za ostatnią „żywą epopeję” uważa się nawiązującą do początków buddyzmu tybetańskiego Epopeję o Królu Gesarze. Wśród Tybetańczyków i Mongołów znaleźć można około 140 pieśniarzy, którzy zajmują się tą balladą. Eposy powstałe w czasach późniejszych (począwszy od czasów rzymskich, ale i np. Raj utracony i Pan Tadeusz) są dziełami czysto literackimi, które nie wywodzą się bezpośrednio z ustnej tradycji epickiej.
Eposy były pisane przy użyciu różnych form wersyfikacyjnych. Eposy greckie oraz rzymskie były układane iloczasowym heksametrem daktylicznym, bez podziału na strofy i bez rymu.
Arma virumque cano, Troiae qui primus ab oris
Italiam, fato profugus, Laviniaque venit
litora, multum ille et terris iactatus et alto
vi superum saevae memorem Iunonis ob iram;
multa quoque et bello passus, dum conderet urbem,
inferretque deos Latio, genus unde Latinum,
Albanique patres, atque altae moenia Romae.
(Wergiliusz, Eneida. Księga pierwsza)
W krajach romańskich eposy pisano przeważnie oktawą (abababcc), a niekiedy tercyną (aba bcb cdc...). Oktawa była budulcem wielu renesansowych eposów włoskich, hiszpańskich i portugalskich. Przy jej użyciu tworzyli swoje najsławniejsze dzieła Luigi Pulci, Matteo Maria Boiardo, Ludovico Ariosto, Torquato Tasso, Lucrezia Marinella, Alonso de Ercilla y Zúñiga, Luís de Camões, Vasco Mouzinho de Quevedo, Francisco de Sá de Meneses i Gabriel Pereira de Castro.
As armas e os barões assinalados,
Que da ocidental praia Lusitana,
Por mares nunca de antes navegados,
Passaram ainda além da Taprobana,
Em perigos e guerras esforçados,
Mais do que prometia a força humana,
E entre gente remota edificaram
Novo Reino, que tanto sublimaram;
(Luís Vaz de Camões, Os Lusíadas, Canto Primeiro)
W Anglii w roli tworzywa eposów stosowano albo wiersz biały (blank verse), albo siedmiowersową strofę królewską (ababbcc) i dziewięciowersową strofę spenserowską (ababbcbcc).
Heavy that slumber over all the land;
But terrible the wakening! for, behold!
While yet the sun shone brightly,--on the leaves,
Dew--steeped, and grasses, and the rippling streams,
A diamond sparkle flinging,--the clear air
Suddenly 'gan to thicken. Cloud was none,
Nor gentlest waft of wind, that from afar,
O'er sea, or desert, might that gloom have brought.
(Edwin Atherstone, Israel in Egypt, Book fourteenth)
W Polsce eposy pisze się przeważnie trzynastozgłoskowcem rymowanym parzyście. W ten sposób pisał między innymi Wacław Potocki. Tradycyjnie rymowanym trzynastozgłoskowcem tłumaczono także starożytny heksametr.
Już we trzech częściach Turczyn rozpościera świata
Twardy tron, już ciężarem samym insze zgniata
Królestwa; już Azyja, już ma i Afryka,
Już ma na karku piękna Europa łyka;
Gdzie nad samym Bosforem ze wszytkich narodów
Zburzonych najsławniejszy opanował z grodów
Konstantynopol – niegdy twój, Paleologu!
Tam siedzi i samemu nie składając Bogu,
Do ostatniej złupiwszy okrąg świata miazgi,
Wszytkich za nic poczyta, wszytkich za drobiazgi.
(Wacław Potocki, Wojna chocimska)
Niekiedy eposy są pisane przy użyciu innych rodzajów wiersza. Serbowie stosują dziesięciozgłoskowiec, zaś fińska Kalevala została skomponowana zasadniczo ośmiozgłoskowcem. W epice staroangielskiej wykorzystywano nie rym, ale aliterację, która budowała wiersz aliteracyjny
Znane eposy w literaturze światowej
Gilgamesz – literatura sumero-akadyjska – ok. XX wiek p.n.e.
Enuma elisz – literatura sumero-akadyjska
Ramajana – literatura sanskrycka – II wiek p.n.e. – II wiek n.e.
Mahabharata – literatura sanskrycka – IV wiek p.n.e. – IV wiek n.e.
Iliada – literatura grecka – VIII wiek p.n.e.
Odyseja – literatura grecka – VIII wiek p.n.e.
Theogonia – literatura grecka – Hezjod
Prace i dnie – literatura grecka – Hezjod
Argonautica – Apolloniusz z Rodos – III wiek p.n.e.
Roczniki – literatura rzymska – Enniusz – II wiek p.n.e.
Eneida – literatura rzymska – Wergiliusz – I wiek p.n.e.
Farsalia – literatura rzymska – Lukan – I wiek
Achilleida – literatura rzymska – Publiusz Papiniusz Stacjusz – I wiek
Tebaida – literatura rzymska – Publiusz Papiniusz Stacjusz – I wiek
Punica (epos) – literatura rzymska – Silius Italicus – I wiek
Argonautica – literatura rzymska – Waleriusz Flakkus – I wiek
Dzieje Dionizosa Nonnos z Panopolis
Epopeja o Królu Gesarze – tybetański epos – X/XI wiek
Szahname (Księga królewska) – Ferdousi – literatura perska – X/XI wiek
Beowulf – literatura angielska – IX wiek
Widsith – literatura angielska
Pieśń o Rolandzie – literatura francuska – XI wiek
Bazyli Digenis Akritas – literatura Bizancjum – XII wiek
Dawid z Sasunu – literatura ormiańska
Rycerz w tygrysiej skórze – Szota Rustaweli – literatura gruzińska
Edda – XIII wiek
Pieśń o Nibelungach – XIII wiek
Bitwa na Kosowym Polu – literatura serbska
Parsifal i Willehalm – Wolfram von Eschenbach – XII/XIII wiek
Kalevala – XIX wiek
Kalevipoeg – estoński epos wzorowany na Kalevali
Życie i przygody Remusa – literatura kaszubska – XX wiek
Heimskringla
Bitwa pod Maldon – literatura angielska
Pieśń o Cydzie
Tain. Uprowadzenie stad z Coulange
Mabinogion
Cad Gaddeu (Bitwa drzew)
Saga rodu Wölsungów
sagi islandzkie
cykl feniański
cykl ulsterski
cykl arturiański
Słowo o wyprawie Igora – literatura staroruska
Oguz chan – literatura azerska
Pieśń o Hildebrandzie
Hikayat Hang Tuah – malezyjski epos narodowy
Epos o Manasie – Kirgistan
Filostrato – Giovanni Boccaccio – XIV wiek
Teseida – Giovanni Boccaccio – XIV wiek
Morgante – Luigi Pulci – XV wiek
Roland zakochany – Matteo Maria Boiardo – XV wiek
Jerozolima wyzwolona – Torquato Tasso – XVI wiek
Orland szalony – Ludovico Ariosto – XVI wiek
Luzjady – Luís de Camões – XVI wiek
Malakka zdobyta – Francisco de Sá de Meneses – XVII wiek
La Argentina – Martín del Barco Centenera – XVII wiek
Afonso Africano – Vasco Mouzinho de Quevedo – XVII wiek
Viriato Trágico – Brás Garcia de Mascarenhas – 1699
Caramuru – Santa Rita Durão – brazylijski epos bohaterski – XVIII wiek
Araukana – Alonso de Ercilla y Zúñiga -XVI wiek
Koroğlu – literatura azerska
Osman – Ivan Gundulić – XVII wiek
L'Enrico – Lucrezia Marinella – 1635
Wojna chocimska – Wacław Potocki – XVII wiek
Raj utracony – John Milton – XVII wiek
Raj odzyskany – John Milton – XVII wiek
Królowa wieszczek (albo Królowa elfów) – Edmund Spenser – XVI wiek
Jagiellonida – Dyzma Bończa-Tomaszewski – XIX wiek
Pan Tadeusz – Adam Mickiewicz – XIX wiek
Chrzest nad Sawicą – literatura słoweńska – France Prešeren – XIX wiek
Mateusz z Trenczyna – literatura słowacka – Ľudovít Štúr – XIX wiek
Nordens Guder (Bogowie północy) – literatura duńska – Adam Gottlob Oehlenschläger – XIX wiek
Pan Balcer w Brazylii – Maria Konopnicka – XX wiek
Król Alfred – John Fitchett – XIX wiek
Upadek Niniwy (epos) – Edwin Atherstone – XIX wiek
Izrael w Egipcie''' – Edwin Atherstone – XIX wiek
Evangeline i Pieśń o Hajawacie – Henry Wadsworth Longfellow – XIX wiek
Powieść o Udałym Walgierzu – Stefan Żeromski (na podstawie powieści średniowiecznej)
John Brown’s Body – Stephen Vincent Benét – XX wiek
Aniara'' – Harry Martinson – XX wiek
Zobacz też
epos narodowy
Przypisy
Typy poematów |
565705 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Dr%C4%85gowina%20%28biologia%29 | Drągowina (biologia) | Drągowina – faza rozwoju drzewostanu następująca po tyczkowinie obejmująca pokolenie drzew gatunków lasotwórczych, drzewostan II klasy wieku po kulminacji przyrostu. Faza drągowiny obejmuje lata życia drzewostanu od 35 do 50 lat. W tym okresie kończy się wzmożony przyrost drzew na długości a zaczyna się przyrost na grubości (przyrost wtórny pnia).
Drzewostan fazy drągowiny nadaje się na kopalniaki i słupy teletechniczne.
Przypisy
Bibliografia
R.Andrzejewski; Mała encyklopedia leśna; Wyd. PWN; Warszawa 1991 r. .
Fazy rozwoju drzewostanu |
1477 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Atena%20Eudokia | Atena Eudokia | Atena, Elia Eudokia Augusta, Aelia Eudocia Augusta (ur. 401, zm. 20 października 460) – właściwie Athenais (Atenaida), Greczynka, córka greckiego filozofa Leoncjusza, została w 421 poślubiona cesarzowi bizantyńskiemu – Teodozjuszowi II.
Życiorys
Pod wpływem siostry męża Aelii Pulcherii została ochrzczona i przyjęła imię Elia Eudokia. Dzięki wsparciu Aelii uzyskała mocną pozycję na dworze uwieńczoną nadaniem tytułu cesarzowej. Oskarżona w 444 roku o romans z urzędnikiem dworskim została zmuszona do opuszczenia dworu i udała się na pielgrzymkę do Jerozolimy, gdzie pozostała do śmierci.
Matka Arkadiusza, Flacylli oraz Licynii Eudoksji (żony Walentyniana III). Natomiast jej wnuczka, Eudokia, została żoną Huneryka, władcy Wandalów, a także Palladiusza, syna cesarza Petroniusza.
Przypisy
Bibliografia
Kobiety starożytnej Grecji
Cesarzowe bizantyńskie
Zmarli w 460
Urodzeni w 401 |
565707 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Box%20Car%20Racer | Box Car Racer | Boxcar Racer – amerykański zespół poppunkowy.
Skład zespołu
Thomas Matthew DeLonge Jr. (ur. 13 grudnia 1975 w Poway w Kalifornii) – gitara elektryczna, basowa, wokalista, teksty
Travis Landon Barker (ur. 14 listopada 1975 w Fontanie w Kalifornii) – perkusja
David Kennedy – gitara rytmiczna
Anthony Celestino – gitara basowa (występował tylko na koncertach - na płycie Tom DeLonge grał na basie)
Historia Zespołu
Tom DeLonge postanowił utworzyć nowy projekt muzyczny. Razem z Travisem Barkerem założył w grudniu 2001 roku zespół "The Kill". W lutym 2002 do zespołu dołączyli jeszcze David Kennedy – kolega Travisa ze szkoły średniej i gitarzysta zespołu Over My Dead Body oraz Anthony Celestino – przyjaciel Toma, a zespół zmienił nazwę na Boxcar Racer.
Nazwa zespołu – a przynajmniej jej pierwszy człon (Boxcar) – był pomysłem Toma, który zaczerpnął ją z nazwy samolotu, który zrzucił bombę atomową na Nagasaki.
Styl Boxcar Racer odbiega nieco od stylu Blink-182. Tom w wywiadach wypowiadał się, iż w Boxcar Racer jego teksty są cięższe i bardziej ponure. Stwierdził też, że z zespołem nagrał najlepszą płytę w swoim życiu. Przy pracy nad nowym albumem wspierał go Mark Allan Hoppus, który wystąpił też gościnnie na płycie w utworze "Elevator". Obok niego wystąpili również Jordan z New Found Glory i Tim z zespołu Rancid.
Boxcar Racer zagrał swój pierwszy koncert 1 kwietnia 2002 w Epicenter w San Diego a następnie w The Glass Hause i w Wihsky A Go Go w Los Angeles. Ich pierwszy album Boxcar Racer został wydany 21 maja 2002 w wytwórni MCA Records.
Dyskografia
2002 Boxcar Racer – Boxcar Racer
Wideografia
I Feel So: Rok wydania: 2002, Studio: Burbank CA, Wytwórnia: MCA Records, Reżyser: Nathan "Karma" Cox
There Is: Rok wydania: 2002, Wytwórnia: MCA Records, Reżyser: Alexander Kosta
Linki zewnętrzne
Amerykańskie zespoły post hardcore’owe
Amerykańskie zespoły poppunkowe |
565713 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Drzewostan%20dojrzewaj%C4%85cy | Drzewostan dojrzewający | Drzewostan dojrzewający – faza rozwoju drzewostanu następująca po drągowinie obejmująca pokolenie drzew gatunków lasotwórczych. Faza drzewostanu dojrzewającego obejmuje lata życia drzewostanu od 50 do 80 lat. W tym okresie brak u drzew przyrostu na długości i znikomy przyrost na grubości a większość drzew regularnie rodzi nasiona.
Przypisy
Bibliografia
R. Andrzejewski; Mała encyklopedia leśna; Wyd. PWN; Warszawa 1991 r.
Fazy rozwoju drzewostanu |
1478 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Eurazja | Eurazja | Eurazja (nienormatywna forma: Euroazja) – zbiorcze określenie na obszary Europy i Azji, obejmujące powierzchnię około 55 mln km², zamieszkane przez 4,918 mld ludzi, co stanowi 70,65% ludności świata (z czego 60,25% zamieszkuje Azję). Kontynent eurazjatycki dzieli się umownie na Europę i Azję, określane tradycyjnie mianem kontynentów (Europa, tak samo jak Półwysep Indyjski, jest raczej subkontynentem Eurazji). Termin Eurazja wprowadzono w XIX wieku w celu podkreślenia ścisłego połączenia Azji z Europą.
Problem podziału na Europę i Azję nie jest łatwy, szczególnie tam, gdzie brakuje wyraźnych granic naturalnych. Współcześnie przyjmuje się najczęściej, że granica ta przebiega wzdłuż wschodnich podnóży gór Uralu, rzeki Emby, północnym wybrzeżem Morza Kaspijskiego, Obniżeniem Kumsko-Manyckim do ujścia Donu do Morza Azowskiego, dalej Cieśniną Kerczeńską, przez Morze Czarne, cieśninę Bosfor, Morze Marmara, cieśninę Dardanele, po wschodnie wybrzeże Morza Egejskiego. Różne źródła podają różny przebieg granicy, a jedynymi powszechnie przyjętymi jej elementami są góry Ural i cieśnina Bosfor.
Eurazja spośród wszystkich lądów Ziemi wyróżnia się dużymi kontrastami ukształtowania. To tu występują najwyższe łańcuchy górskie, wysokie i rozległe wyżyny, wielkie niziny i największe depresje. Również pod względem kulturowo-politycznym Eurazja jest niezwykle zróżnicowana. Leżą na niej najbogatsze (Szwajcaria) i najbiedniejsze (Jemen) państwa świata, najbardziej totalitarne dyktatury (Korea Północna) i gospodarcze potęgi (Niemcy, Japonia), najgęściej (Bangladesz) i najrzadziej (Mongolia) zaludnione państwa.
Najbardziej wysunięte punkty Eurazji
na północ – Rosja (Wyspa Rudolfa) (81°N 58°E)
na południe – (przylądek Piai) (1°16′N)
na zachód – Portugalia (przylądek Roca) (38°N 9°W)
na wschód – (przylądek Dieżniowa) (169°40′W)
Zobacz też
Afroeurazja
Unia Eurazjatycka
Europa
Azja
Przypisy
Kontynenty
Geografia Azji
Geografia Europy |
565714 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Come%20Taste%20the%20Band | Come Taste the Band | Come Taste the Band jest kolejnym albumem zespołu Deep Purple, zawierał muzykę typu soul, rock, funk. Nagrany między 3 sierpnia a 1 września 1975, wydany został w październiku 1975. Był jedynym studyjnym albumem z udziałem Tommy'ego Bolina, który zmienił Ritchiego Blackmore'a na gitarze prowadzącej. Kiedy Ritchie opuścił Deep Purple wszyscy myśleli, że to koniec zespołu. To David Coverdale namówił Jona Lorda aby utrzymać zespół i wtedy dołączył do nich Tommy Bolin (zmarł w grudniu 1976 po przedawkowaniu narkotyków), który został nowym "bohaterem gitary".
Kilka miesięcy po nagraniu tego albumu, Deep Purple rozpadł się na 8 lat.
Lista utworów
Skład zespołu
David Coverdale – śpiew
Tommy Bolin – gitara, śpiew (1,4), gitara basowa (1; Glenn Hughes znajdował się wtedy w ośrodku odwykowym)
Jon Lord – Organy Hammonda, instrumenty klawiszowe, gitara basowa (8), śpiew (1)
Glenn Hughes – gitara basowa, śpiew
Ian Paice – perkusja
Przypisy
Bibliografia
Albumy Deep Purple
Albumy Purple Records
Albumy Warner Bros. Records
Albumy muzyczne wydane w roku 1975
Albumy wyprodukowane przez Martina Bircha |
1480 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Enklawa | Enklawa | Enklawa – terytorium otoczone ze wszystkich stron terytorium lądowym innego państwa. Jeżeli stanowi ono część jakiegoś państwa, to jest ono jego eksklawą. Na przykład San Marino stanowi enklawę w terytorium Włoch, zaś gmina Campione stanowi enklawę w terytorium Szwajcarii i eksklawę Włoch. Terminów „enklawa/eksklawa” używa się także dla określenia tego typu terytoriów w skali subnarodowej. Terminu „enklawa” używa się także w przypadku, gdy teren jednego rodzaju jest otoczony terenem innego rodzaju, np. las liściasty na terenie porośniętym lasem iglastym.
Wyraz ten pochodzi z języka francuskiego, który stanowił język dyplomacji. Czasownik enclaver, oznaczające „wbijać się klinem”, pochodzi od łacińskiego in-clavo, gdzie clavus to klin, gwóźdź.
Enklawy są dziedzictwem historycznym i politycznym, choć niekiedy niektóre terytoria stały się faktycznymi enklawami na skutek np. zmiany biegu rzeki.
Życie w enklawach może być niewygodne z racji oderwania od terytorium macierzystego. Stąd też zainteresowane państwa starają się podpisać umowy regulujące takie kwestie jak dostawy energii, przepływ osób, usługi publiczne dla ludności itp. Najlepiej zdefiniowana jest sytuacja enklaw w Europie, zwłaszcza w epoce swobodnego przepływu osób w strefie Schengen. Natomiast w Azji enklawy nadal stanowią nierzadko przedmiot sporów terytorialnych.
Przykłady enklaw
Państwa-enklawy
Państwa-enklawy, otoczone ze wszystkich stron przez inne państwo, nie są eksklawami. Istnieją trzy takie państwa:
San Marino w terytorium Włoch,
Watykan w terytorium Włoch, w Rzymie,
Lesotho w terytorium RPA.
Terytoria-enklawy
Cechą charakterystyczną „prawdziwych” enklaw jest to, że by się do nich dostać trzeba poruszać się po terytorium innego państwa. Najbardziej znaną enklawą w Europie był Berlin Zachodni; w historii Polski należący do niej w latach 1412–1769 tzw. zastaw spiski, czyli grupa zamków i 13 miast spiskich będących polskimi eksklawami, stanowiącymi enklawy na terenie Królestwa Węgier. Inne mniej znane przykłady, za to nadal istniejące, to:
miasto Baarle w południowej Holandii to administracyjnie dwa miasta – belgijskie Baarle-Hertog to 22 belgijskie enklawy w terytorium holenderskim oraz holenderskie miasto Baarle-Nassau, które samo posiada także 3 enklawy na terenie Belgii oraz jedną małą enklawę wewnątrz jednej z belgijskich enklaw Baarle-Hertog,
niemieckie Büsingen stanowi enklawę w terytorium szwajcarskiego kantonu Szafuza,
włoskie miasto Campione d’Italia wewnątrz kantonu Ticino (Szwajcaria), chociaż w praktyce administrowane jest jako część Szwajcarii, tzn. stanowi część szwajcarskiego obszaru celnego, jego mieszkańcy posługują się frankiem szwajcarskim i nie płacą podatków we Włoszech, choć nadal podlegają zwierzchnictwu włoskiemu (Prowincja Como),
hiszpańskie miasto Llivia położone w południowej Francji, kilka kilometrów na wschód od Andory,
rosyjska eksklawa Miedwieżje-Sańkowo stanowiąca enklawę w terytorium Białorusi, składa się z dwóch wsi,
wsie Ormidhia i Xylotimbou na Cyprze otoczone są przez formalnie niezależną brytyjską bazę Dhekelia. Ponadto na terenie bazy znajduje się elektrownia również należąca do Cypru,
wieś Sastavci należąca do Bośni i Hercegowiny tworzy enklawę na terytorium Serbii w pobliżu miasta Priboj.
Poza Europą enklawy można znaleźć także w Azji:
Madha należąca do Omanu stanowi enklawę w terytorium Zjednoczonych Emiratów Arabskich, jednocześnie na jej terytorium znajduje się mniejsze terytorium Nahwa, które jest eksklawą ZEA wewnątrz Madhy,
Do końca lipca 2015 przy granicy indyjsko-bengalskiej znaleźć można było 92 bengalskie eksklawy na terytorium Indii i 106 indyjskich eksklaw na terytorium Bangladeszu. Ponadto 21 z tych bengalskich eksklaw znajduje się wewnątrz indyjskich eksklaw, oraz 3 indyjskie eksklawy wewnątrz bengalskich. Sytuacja była niekiedy bardzo skomplikowana, gdy np. największa indyjska eksklawa Balapara Khagrabari zawierała w sobie bengalską eksklawę Upanchowki Bhajni, która zawierała znowu indyjską eksklawę Dahala Khagrabari. Ostatecznie obydwa państwa doszły do porozumienia, w wyniku którego enklawy przeszły do tego państwa, na terenie którego były położone
terytorium Armenii zawiera 3 eksklawy Azerbejdżanu, dwie z nich to wsie w północno-wschodniej Armenii, a trzecia znajduje się w regionie Nachiczewan; istnieje też jedna eksklawa Armenii w terytorium Azerbejdżanu,
Kotlina Fergańska podzielona między Kirgistan, Tadżykistan i Uzbekistan daje liczne przykłady enklaw, m.in. kirgiska wioska Barak w terytorium Uzbekistanu, tadżycka wioska Sarwan także otoczona przez Uzbekistan, tadżycki Kajragasz wewnątrz Kirgistanu, uzbeckie miasta Soch i Szachimardan oraz terytoria Kalasza i Chalmion stanowią enklawy w terytorium kirgiskim.
Szczególne przypadki enklaw stanowią wyspy otoczone wodami terytorialnymi innego państwa. Są to:
należące do Malawi wyspy Chisamula i Likoma położone na jeziorze Niasa na wodach terytorialnych Mozambiku,
argentyńska wyspa Isla Martin Garcia otoczona przez urugwajskie wody terytorialne przy ujściu Rio de la Plata.
Do niektórych terytoriów oderwanych od zasadniczego obszaru kraju można dotrzeć przez wody międzynarodowe. Często w stosunku do nich błędnie używa się określenia enklawa, faktycznie są to jednak tylko eksklawy. Dobrze znanym w Polsce przykładem eksklawy jest obwód kaliningradzki, do którego dotrzeć można albo przez Litwę, albo przez Polskę, albo przez Morze Bałtyckie.
Praktyczne enklawy
Niektóre terytoria, nieoddzielone fizycznie od danego kraju, są łatwiej dostępne poprzez terytorium sąsiedniego kraju. Dzieje się tak zwłaszcza w obszarach górskich oraz tam gdzie jedyna dostępna droga prowadzi przez obce terytorium. Takie terytoria nie są teoretycznie enklawami, ale w praktyce tak. Kilka przykładów takich obszarów:
austriacka gmina Jungholz jest otoczona prawie zewsząd przez terytorium Niemiec poza jednym miejscem – szczytem góry,
do Kleinwalsertal, doliny w Vorarlbergu (Austria), można dojechać jedynie przez położony w Bawarii Oberstdorf,
szwajcarska wieś Samnaun była początkowo dostępna jedynie drogą biegnącą przez Austrię, stąd też została wykluczona w 1892 r. ze szwajcarskiego obszaru celnego; pomimo że w latach 1907–1912 powstała droga bezpośrednio łącząca z pozostałą częścią Szwajcarii wyjątek ten został utrzymany; z podobnych przyczyn włoska dolina Livigno wyłączona jest z unijnego obszaru VAT,
do rosyjskiej wsi Dubki (est. Tupka) położonej na zachodnim brzegu Jeziora Pskowskiego lądem można dotrzeć tylko od strony estońskiej (mapka),
jedyna droga do miejscowości Hyder na Alasce biegnie przez terytorium Kanady. Bezpośredni dostęp z innych miejscowości Alaski możliwy jest tylko za pomocą wodnosamolotu,
Nadole w latach 1920–1939. Jedyna nietransgraniczna droga prowadziła przez Jezioro Żarnowieckie,
kilka wsi w Irlandii m.in. Roranna. Enklawa praktyczna na terytorium Irlandii Północnej.
Zobacz też
państwo śródlądowe
Przypisy
Linki zewnętrzne
Artykuł o enklawach Baarle-Hertog i Baarle-Nassau
Mapa enklaw Baarle-Hertog i Baarle-Nassau (format PDF)
en:Enclave and exclave#True enclaves |
565715 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Ford%20GT | Ford GT | Ford GT – supersamochód klasy wyższej produkowany pod amerykańską marką Ford w latach 2004 – 2006 oraz w latach 2016 – 2022.
Pierwsza generacja
Ford GT I został zaprezentowany po raz pierwszy w 2002 roku.
Wzorcem dla projektantów modelu GT, był Ford GT40 z lat 60. XX w. (GT40 – nazwa wzięła się od wysokości pojazdu tj. 40 cali). W latach 60. na torach wyścigowych w Grand Prix panowały samochody Ferrari. Ówcześni szefowie Forda postanowili przerwać tę passę i podnieść prestiż własnej firmy. Tak właśnie powstał model GT40. Ford udowodnił, że może wygrywać z Ferrari, zwyciężając 4 razy z rzędu 24-godzinny Wyścig Le Mans. Pojazd był jak na tamte czasy futurystyczny, a jego konstrukcja zapewniała stabilność i wytrzymałość potrzebną w długich, 24-godzinnych maratonach.
Ford GT upamiętnia tamte sukcesy, lecz nie jest pierwszą próbą wskrzeszenia legendy. W latach dziewięćdziesiątych Ford zaprezentował prototyp samochodu Ford GT90 z silnikiem V12 z czterema sprężarkami o mocy 720 KM. Tamten model nie doczekał się produkcji nawet w krótkiej serii.
Produkcja
Napędzany jest silnikiem V8 o pojemności 5.4 litra doładowany kompresorem generuje moc 550,8 KM, a centralne umieszczenie silnika poprawia rozkład masy i stabilność. Wnętrze posiada dużo elementów z perforowanego aluminium. Elementy takie jak elektrycznie sterowane szyby, klimatyzacja i zestaw audio znajdują się w wyposażeniu seryjnym. Samochód również posiadał manetki kierunkowskazów z innego modelu "Focus". Samochód był do nabycia w Europie za 111 tysięcy funtów (czyli około 660 tysięcy złotych według kursu z okresu sprzedaży), a w USA za 153 tysiące dolarów (czyli około 460 tysięcy złotych, kurs z 2006). Planowano produkcję 4500 egzemplarzy, jednak zakończono ją po wytworzeniu ok. 4000 sztuk.
Silnik
V8 5,4 l (5409 cm³), 4 zawory na cylinder, DOHC
Układ zasilania: wtrysk SFi
Średnica cylindra × skok tłoka: 90,20 mm × 105,80 mm
Stopień sprężania: 8,4:1
Moc maksymalna: 558 KM (410 kW) przy 6500 obr./min
Maksymalny moment obrotowy: 678 N•m przy 4500 obr./min
Osiągi
Przyspieszenie 0-100 km/h: 3,9 s
Przyspieszenie 0-160 km/h: 7,8 s
Czas przejazdu pierwszych 400 m: 11,7 s
Prędkość maksymalna: 330 km/h
Druga generacja
Ford GT II został zaprezentowany po raz pierwszy w 2015 roku.
W styczniu na salonie samochodowym NAIAS w Detroit Ford zaprezentował nową generację modelu GT, przy czym zastrzeżono, że auto trafi do produkcji dopiero w roku 2016.
Samochód jest napędzany podwójnie doładowanym silnikiem V6 o pojemności 3,5l. Moc jednostki napędowej to równe 600 KM.
Pojazd zbudowano, kładąc duży nacisk na obniżenie masy, stąd szerokie zastosowanie aluminium i włókna węglowego. We wnętrzu zastosowano wielofunkcyjną kierownicę w stylu F1 oraz całkowicie zdigitalizowaną deskę rozdzielczą.
Silnik
V6 3.5 l EcoBoost 656 KM
Przypisy
Bibliografia
Przemysław Rosołowski Ford GT www.autogen.pl 18.08.2007
https://web.archive.org/web/20091105084915/http://www.roadlook.pl/tuning/geigercars-ford-gt-moc-711-km-0-100-km-h-w-3-5-s.html
GT
Coupé
Targa
Supersamochody
Samochody tylnonapędowe
Samochody z lat 2000–2009
Samochody z lat 2010–2019
Samochody z lat 2020–2029 |
565716 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Arthur%20Martin-Leake | Arthur Martin-Leake | Arthur Martin-Leake (ur. 4 kwietnia 1874 w High Cross, Hertfordshire; zm. 22 czerwca 1953 tamże) – oficer brytyjski, lekarz, kawaler Krzyża Wiktorii, najwyższego odznaczenia wojskowego przyznawanego za waleczność w obliczu wroga członkom sił zbrojnych Wielkiej Brytanii i krajów Wspólnoty Narodów. Był pierwszą w historii i jak dotąd jedną z trzech osób, które otrzymały Krzyż Wiktorii dwukrotnie.
Po raz pierwszy przyznano mu go w 1902 r. podczas wojny burskiej. kapitan Martin-Leake był wtedy chirurgiem w południowoafrykańskich siłach policyjnych, a następnie w korpusie medycznym Armii Brytyjskiej (Royal Army Medical Corps). 8 lutego wszedł na linię ognia, by opatrzyć rannego żołnierza. Następnie podjął próbę pomocy ostrzeliwanemu oficerowi, który znajdował się ok. 100 metrów dalej. W efekcie sam został postrzelony, ale mimo to starał się udzielić pomocy rannemu tak długo, aż sam padł z wyczerpania. Nawet wtedy odmówił przyjęcia wody czekając, by oficer został opatrzony.
Ponowne odznaczenie wiązało się z początkiem I wojny światowej. W dniach od 29 października do 8 listopada 1914 podczas walk pod Zonnebeke w Belgii porucznik Martin-Leake pomimo ciężkiego ostrzału z oddaniem spełniał swój lekarski obowiązek i uratował wielu rannych leżących blisko linii wroga.
W późniejszym czasie Martin-Leake awansował do rangi podpułkownika. Jego Krzyż Wiktorii jest wystawiony w Army Medical Services Museum (Muzeum Oddziałów Medycznych) w Aldershot w Anglii.
Odznaczenia
Victoria Cross – dwukrotnie: 1902, 1914
Queen’s South Africa Medal – z klamrami: Cape Colony, Transvaal, Wittebergen
King’s South Africa Medal – z klamrami: South Africa 1901, South Africa 1902
1914 Star – z klamrą 5 Aug to 22 Nov 1914
British War Medal
Victory Medal z okuciem Mentioned in Despatches
King George V Silver Jubilee Medal
King George VI Coronation Medal
Queen Elizabeth II Coronation Medal
Colonial Auxiliary Forces Officers' Decoration
Order Zasługi Czerwonego Krzyża – Czarnogóra
Zobacz też
Dwukrotnie odznaczeni Krzyżem Wiktorii:
Noel Godfrey Chavasse
Charles Upham
Bibliografia
Martin Leake : Double VC (Ann Clayton, 1997)
Monuments To Courage (David Harvey, 1999)
The Register of the Victoria Cross (This England, 1997)
VCs of the First World War - 1914 (Gerald Gliddon, 1994)
Victoria Crosses of the Anglo-Boer War (Ian Uys, 2000)
Artykuł jest tłumaczeniem udostępnionego na licencji GNU tekstu ze strony internetowej http://www.victoriacross.net/
Brytyjscy oficerowie
Odznaczeni Krzyżem Wiktorii
Odznaczeni Medalem Koronacyjnym Króla Jerzego VI
Odznaczeni Medalem Koronacyjnym Królowej Elżbiety II
Odznaczeni Medalem Srebrnego Jubileuszu Króla Jerzego V
Odznaczeni Medalem Wojennym Brytyjskim
Odznaczeni Medalem Zwycięstwa
Uczestnicy I wojny światowej (Imperium brytyjskie)
Urodzeni w 1874
Zmarli w 1953 |
565717 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Nunatsiavut | Nunatsiavut | Nunatsiavut – autonomiczna jednostka administracyjna Inuitów na obszarze prowincji Nowa Fundlandia i Labrador w Kanadzie. Jej stolicą legislacyjną jest Hopedale, a stolicą administracyjną Nain. Nazwa Nunatsiavut w języku Inuitów oznacza „nasz piękny kraj”. Zamieszkuje tam około 2 500 ludzi na powierzchni 72 520 km² (według danych na rok 2016 – 2 558), a dodatkowe około 4 000 dysponuje obywatelstwem Nunatsiavut, choć mieszka na innym obszarze. Wspólnota osiągnęła samorządność w roku 2005 jako pierwsza społeczność inuicka w Kanadzie.
System polityczny
Podstawą ustrojową funkcjonowania Nunatsiavut, obok zgód wyrażonych przez parlament Kanady, jest Konstytucja Inuitów Labradorskich przyjęta w roku 2002. Ciałem ustawodawczym jest osiemnastoosobowe Zgromadzenie Nunatsiavut, które nie podejmuje decyzji większością głosów, lecz na zasadzie konsensusu. Wybierany na czteroletnią kadencję prezydent przewodniczy obradom Zgromadzenia oraz wypełnia funkcje reprezentacyjne. Do prerogatyw całkowicie lub częściowo scedowanych na władze regionu przez rząd Kanady należą: opieka zdrowotna, edukacja, zagadnienia kultury i języka, wymiar sprawiedliwości oraz rozwój społeczności. W roku 2020 reelekcję uzyskał prezydent Johannes Lampe, który cztery lata wcześniej zastąpił na tym stanowisku Sarah Leo.
Przypisy
Nowa Fundlandia i Labrador
Quebec |
565724 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Drzewostan%20dojrza%C5%82y | Drzewostan dojrzały | Drzewostan dojrzały – faza rozwoju drzewostanu następująca po drzewostanie dojrzewającym obejmująca pokolenie drzew gatunków lasotwórczych. Faza drzewostanu dojrzałego obejmuje lata życia drzewostanu od 80 do 100 lat. W tym okresie następuje kulminacja przyrostu miąższości, w lasach użytkowanych gospodarczo następuje faza wyrębu.
Przypisy
Bibliografia
R.Andrzejewski; Mała encyklopedia leśna; Wyd. P W N; Wrrszawa 1991 r.
Fazy rozwoju drzewostanu |
190788 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Exeter | Exeter | Exeter (wym. ) – miasto i dystrykt w Wielkiej Brytanii, ośrodek administracyjny hrabstwa Devon, port nad rzeką Exe, w pobliżu jej ujścia do kanału La Manche. W 2001 roku miasto liczyło 106 772 mieszkańców. W 2011 roku dystrykt liczył 117 773 mieszkańców. W mieście znajduje się główny kampus i siedziba Uniwersytetu w Exeter.
Położenie
Miasto położone jest w południowo-zachodniej Anglii, we wschodniej części hrabstwa Devon, nad rzeką Exe, która bezpośrednio na południe od Exeteru ma swoje estuarium. Od wybrzeża kanału La Manche miasto oddalone jest o 16 km. W przeszłości rzeka była żeglowna od morza do centrum miasta, utraciła ją jednak na skutek wybudowania w jej dolnym biegu jazów. Żeglugę mniejszych jednostek umożliwia biegnący wzdłuż rzeki kanał Exeter Ship Canal.
Lewobrzeżna (wschodnia) część miasta zlokalizowana jest na wzgórzach o wysokości do 70 m n.p.m., a na północy przekraczających 150 m n.p.m. Część prawobrzeżna (zachodnia) w znacznej mierze położona jest na równinie aluwialnej (ok. 10 m n.p.m.).
Na zachód od miasta znajduje się park narodowy Dartmoor.
Historia
Czasy rzymskie
Rzymska nazwa Exeter, Isca Dumnoniorum, sugeruje, że Exeter było kiedyś celtyckim oppidum (jest to łaciński termin oznaczający średnie miasto), istniejącym na brzegach rzeki Exe, zanim Rzymianie założyli swoje miasto ok. roku 50 p.n.e. Takie wczesne miasta, lub „proto-miasta”, występowały w przedrzymskiej Galii, jak to opisuje Juliusz Cezar w Commentarii de Bello Gallico („Zapiskach z wojny galijskiej”), i jest prawdopodobne, że istniały one również w sąsiadującej z nią Brytanii.
Nazwa „Isca” pochodzi od rdzennie celtyckiego wyrazu oznaczającego płynącą wodę, i odnoszonego do rzeki Exe. Rzymianie nazwali miejscowość Isca Dumnoniorum, by odróżnić je od osady Isca Augusta (współczesne Caerleon-on-Usk w Monmouthshire).
Isca Dumnoniorum było najbardziej wysuniętą na południowy zachód, ufortyfikowaną osadą Rzymian w Anglii. Znaczne części rzymskich murów przetrwały do dziś, chociaż obecna widzialna część została w większości zbudowana na rozkaz Alfreda Wielkiego w celu obrony zachodniej części królestwa przed naciskiem wikingów. Zachowały się pozostałości łaźni rzymskich odsłonięte w latach 70., lecz dziś niedostępne dla zwiedzających z powodu zbyt bliskiego sąsiedztwa z katedrą. Exeter był także południowym końcem antycznej, rzymskiej drogi łączącej Exeter z Lincoln, zwanej dzisiaj „Fosse Way”.
Czasy saksońskie
W roku 876 Exeter zostało zaatakowane i zajęte przez Duńczyków. Król Alfred wypędził ich rok później. W roku 894 miasto było ponownie oblegane przez Duńczyków.
W roku 1067 Exeter zbuntował się przeciwko Wilhelmowi Zdobywcy, który błyskawicznie zaczął oblegać miasto. Miasto poddało się po 18 dniach. Częścią traktatu umowy kapitulacyjnej, było pozostawienie całej szlachty przy ich dotychczasowych tytułach i pozycji tak długo, dopóki nie zostanie wybudowany zamek.
Średniowiecze
Exeter wzmiankowane jest w Domesday Book (1086) jako Execestre/Essecestra/Exonia. Exeter było zbuntowane przeciwko królowi Stefanowi i w 1140 roku było dowodzone przez Baldwina de Redvers. Miasto skapitulowało po trzech miesiącach oblężenia, kiedy wyczerpały się zapasy wody.
Demografia
W 2011 roku miasto liczyło 117 773 mieszkańców.
Poniżej przedstawiona jest struktura etniczna, wyznaniowa i językowa miasta (dane ze spisu powszechnego w 2011 roku).
Administracja i polityka
Samorząd
Administracyjnie Exeter stanowi dystrykt niemetropolitalny wchodzący w skład hrabstwa Devon, na którego czele stoi Exeter City Council (rada miasta Exeter). Miasto jest również siedzibą władz hrabstwa (Devon County Council).
W radzie miasta zasiada 39 radnych wybieranych na 4-letnią kadencję. Miasto podzielone jest na trzynaście dzielnic (wards), spośród których każda reprezentowana jest przez trzech radnych. Wybory odbywają przez trzy kolejne lata (za każdym razem wybierana jest 1/3 składu rady), po czym następuje roczna przerwa.
W maju 2016 roku rada znajdowała się pod kontrolą Partii Pracy, która posiadała 30 radnych. 8 członków należało do Partii Konserwatywnej a 1 do Liberalnych Demokratów.
Spośród radnych na roczną kadencję wybierany jest lord mayor (lord burmistrz), który pełni funkcje reprezentacyjne. Przywilej ten nadany został miastu w 2002 roku.
Władza centralna
Miasto znajduje się w granicach dwóch okręgów wyborczych do brytyjskiej Izby Gmin. Okręg wyborczy Exeter obejmuje większą część miasta i wysyła, jak wszystkie inne okręgi, jednego deputowanego (od 1997 Ben Bradshaw, Partia Pracy). Południowo-wschodnia część miasta (w szczególności Topsham, Digby i Sowton) znajduje się w granicach sąsiedniego okręgu East Devon (od 2001 Hugo Swire, Partia Konserwatywna).
Współpraca międzynarodowa
Exeter prowadzi współpracę z czterema miastami partnerskimi:
Bad Homburg vor der Höhe, Niemcy (od 1965)
Rennes, Francja (od 1956)
Terracina, Włochy (od 1988)
Jarosław, Rosja (od 1989)
Zabytki
romańsko-gotycka katedra (Exeter Cathedral) z XII–XV wieku
błonie (Cathedral Green) i zaułek katedralny (Cathedral Close) z zabudową – kościół św. Marcina (St Martin's Church) z XI wieku, kawiarnia (Mol's Coffee House) i domy z XVI wieku
pozostałości romańskiego klasztoru św. Mikołaja (St Nicholas Priory)
ratusz (Guildhall) z XII–XVI wieku
ruiny średniowiecznego zamku (Rougemont Castle)
rzymskie mury miejskie
ruiny mostu nad rzeką Exe z XIII wieku
nabrzeże (Quayside) i XVII-wieczny urząd celny (Custom House)
cmentarz Higher Cemetery z zabytkowymi kaplicami, domem dozorcy i pomnikiem-krzyżem upamiętniającym ofiary I wojny światowej oraz 30 grobami polskich lotników, latających w polskich i brytyjskich dywizjonach w czasie II wojny światowej, poległych w latach 1941–1943 (m.in. Jana Michałowskiego, dowódca eskadry w dywizjonie 300 i 307 dywizjonu myśliwskiego nocnego „Lwowskich Puchaczy”)
Gospodarka
Exeter jest, obok Plymouth, jednym z głównych ośrodków gospodarczych hrabstwa Devon, mającym znaczenie regionalne. W 2012 roku lokalna gospodarka wytworzyła 3,7 mld GBP realnej wartości dodanej, co stanowi 31% ogółu wytworzonego w całym hrabstwie. Jednocześnie wielkość zatrudnienia na terenie Exeteru wyniosła ponad 83 tys., stanowiąc 28% całego zatrudnienia na terenie hrabstwa (dla porównania – liczba ludności miasta stanowi 16% ludności hrabstwa).
Lokalna gospodarka opiera się głównie na sektorze usługowym. Głównymi obszarami zatrudnienia są: służba zdrowia i opieka społeczna (18%), handel (17%) oraz edukacja (10%). Największymi pracodawcami (ponad 1000 pracowników) na terenie miasta są: Devon and Cornwall Police, Devon County Council (rada hrabstwa Devon), EDF Energy, Flybe, Met Office, Royal Devon and Exeter NHS Foundation Trust oraz University of Exeter.
Obszarami miasta o szczególnym znaczeniu gospodarczym są miasteczko akademickie Streatham Campus w północnej części miasta, zlokalizowane w centrum kompleksy handlowe Princesshay oraz Guildhall, oraz parki przemysłowe, m.in. Marsh Barton, Sowton Industrial Estate i Matford Business Park, w południowej i wschodniej części miasta.
Poziom bezrobocia w 2012 roku wyniósł 4,9% i był niższy niż średnia krajowa (7,9%). 24,2% mieszkańców w wieku produkcyjnym było biernych zawodowo (średnia krajowa – 22,4%), co w dużej mierze wynika ze znacznego udziału studentów w ogóle populacji.
Transport
Exeter położony jest przy południowo-zachodnim krańcu autostrady M5, prowadzącej w kierunku Bristolu i łączącej miasto z resztą kraju. Alternatywną drogą na wschód jest A30, prowadząca w linii prostej do Londynu. Kontynuację autostrady w kierunku zachodnim, w stronę Kornwalii i zachodniego Devonu, stanowią drogi A30 i A38.
Przeprawa drogowa przez rzekę Exe odbywa się dwoma mostami zlokalizowanymi w centrum miasta (Exe Bridges), zespołem mostów w dzielnicy Countess Wear oraz autostradą M5 (najbardziej na południe wysunięta stała przeprawa przez Exe).
W mieście działa system komunikacji autobusowej z centralnym punktem przesiadkowym wzdłuż High Street i na dworcu autobusowym przy Paris Street oraz siecią parkingów typu park and ride.
Exeter posiada rozbudowaną sieć połączeń kolejowych, z głównym węzłem kolejowym na dworcu Exeter St Davids. Linia kolejowa do Bristolu (Bristol to Exeter Line), zbiega się tutaj z linią West of England Main Line w kierunku londyńskiego dworca Waterloo, kontynuując dalej na zachód w kierunku Plymouth (Exeter to Plymouth Line). Połączenie z Londynem zapewnia także odbijająca od linii bristolskiej odnoga Reading to Taunton Line, która swój bieg kończy na dworcu Paddington. Lokalne linie kolejowe prowadzą do Exmouth (Avocet Line), Paignton (Riviera Line) i Barnstaple (Tarka Line). Zlokalizowany w centrum dworzec Exeter Central obsługiwany jest przez pociągi do Waterloo. Na terenie miasta znajduje się też siedem innych stacji obsługujących ruch lokalny.
Na północny wschód od miasta znajduje się międzynarodowy port lotniczy.
Kultura
Muzea
W mieście swoją siedzibę ma Royal Albert Memorial Museum (RAMM), w którego zbiorach znajduje się ponad milion eksponatów z dziedziny archeologii, etnografii, historii naturalnej i sztuki, pochodzących z całego świata. W 2012 roku RAMM nagrodzone zostało tytułem Muzeum Roku (Museum of the Year) przyznawanym przez organizację Arts Fund.
W klasztorze św. Mikołaja (St Nicholas Priory) mieści się muzeum życia w epoce Tudorów (XVI wiek), nieczynne ze względu na problemy strukturalne budynku.
Na terenie kampusu Uniwersytetu w Exeter znajduje się muzeum kinematografii Bill Douglas Centre, upamiętniające reżysera Billa Douglasa.
W Topsham zlokalizowane jest Topsham Museum poświęcone historii lokalnej tego miasta, obecnie dzielnicy Exeteru.
Literatura
Jednym z najważniejszych dokumentów literatury średniowiecznej jest rękopis Exeter Book, przechowywany w miejskiej katedrze. Pochodzi z X wieku i jest jednym z czterech manuskryptów zawierających praktycznie całą zachowaną do dziś poezję staroangielską. Zawiera większość krótkich wierszy, utwory religijne i zbiór zagadek, niekiedy rubasznych. Niektóre z tych zagadek wyryto na stalowym obelisku na High Street, odsłoniętym 30 marca 2005.
Przypisy
Linki zewnętrzne
Oficjalna strona miasta
Miasta w hrabstwie Devon
Dystrykty hrabstwa Devon
Miasta ze statusem city w Anglii |
565725 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Bunkrowiec | Bunkrowiec | Bunkrowiec - portowy statek o niewielkiej pojemności zaopatrujący parowce w paliwo (węgiel kamienny) i wodę kotłową. Zadania swoje wykonywał zazwyczaj na redzie lub w porcie z dala od nabrzeża. Wyposażony był w specjalne urządzenia przeładunkowe dźwigi z chwytakami, taśmociągi. Nazwą tą potem określano i większe jednostki spełniające te same zadania na pełnym morzu.
Współcześnie nazwą tą obejmuje się zbiornikowce zaopatrujące statki i okręty w morzu (najczęściej na redzie lub w portach z dala od nabrzeża) w paliwo ciekłe. Polskie bunkrowce malowane są, dla bezpieczeństwa, na charakterystyczny rdzawy kolor.
Bibliografia
Typy statków |
565729 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Bohdan%20Wasiuty%C5%84ski | Bohdan Wasiutyński | Bohdan Szczepan Ksawery Wasiutyński (ur. 25 grudnia 1882, zm. 29 grudnia 1940 w Warszawie) – prawnik i publicysta narodowo-demokratyczny, senator II i III kadencji w II Rzeczypospolitej.
Życiorys
Studia prawnicze odbywał w Warszawie, w Berlinie i w Monachium. W 1904 został kandydatem nauk prawnych Uniwersytetu Warszawskiego.
Członek Ligi Narodowej, w latach 1908–1915 redaktor „Przeglądu Narodowego”, w latach 1915–1917 współredaktor „Sprawy Polskiej” w Piotrogrodzie i wydawca „Dziennika Polskiego”, od sierpnia 1917 współorganizator i jeden z aktywniejszych działaczy Rady Polskiej Zjednoczenia Międzypartyjnego.
W dwudziestoleciu międzywojennym od 1921 profesor prawa administracyjnego Uniwersytetu w Poznaniu, a od 1924 w Warszawie.
Był senatorem z ramienia Stronnictwa Narodowego. Był bliskim współpracownikiem i przyjacielem Romana Dmowskiego. Był członkiem jako hospitant Komitetu Narodowego Polskiego. W lipcu 1917 roku został członkiem Rady Polskiej Zjednoczenia Międzypartyjnego w Moskwie.
W latach 1928–1935 zasiadał w Senacie w czasie 2 kolejnych kadencji, II (1928–1930) i III (1930–1935). Senator w 1928 roku, wybrany z listy Związku Ludowo-Narodowego z miasta Warszawy.
Był Filistrem honoris causa Polskiej Korporacji Akademickiej Baltia. Jego trzech synów należało do korporacji.
Ojciec m.in. publicysty Wojciecha Wasiutyńskiego i artystki Katarzyny Latałło.
Pochowany na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera 30 wprost-2-5).
Wybrane publikacje
1904 Ubezpieczenie robotników w Europie Zachodniej
1906 Administracja lokalna Królestwa Polskiego 1807 - 1905 wobec samorządu ziemskiego
1906 Ruch wychodźczy z Królestwa Polskiego
1912 Z listów do przyjaciela
1917 Zjednoczenie jako warunek niepodległości politycznej i ekonomicznej
1923 Z powodu właściwości Najwyższego Trybunału Administracyjnego
1924 Nasza Ojczyzna Ziemia. - Naród. - Państwo.
1926 Milczenie władz administracyjnych
1927 Praworządność
1928 Ewolucja prawa robotniczego
1931 Ludność żydowska w Polsce w wiekach XIX i XX Studjum statystyczne
1933 (3. wyd.) Ustrój władz administracyjnych rządowych i samorządowych
1936 Czynności nadzorcze w nowym ustroju samorządowym
Polskie prawo administracyjne w zarysie (współautor z K. W. Kumanieckim i J. K. Panejką)
Samorząd uniwersytecki
Udział czynnika obywatelskiego w administracji
Zobacz też
Polska Korporacja Akademicka Baltia
Przypisy
Członkowie Komitetu Narodowego Polskiego (1914–1917)
Członkowie Ligi Narodowej
Członkowie Rady Polskiej Zjednoczenia Międzypartyjnego
Pochowani na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie
Politycy Stronnictwa Narodowego
Politycy Związku Ludowo-Narodowego
Polscy korporanci
Senatorowie II kadencji (1928–1930)
Senatorowie III kadencji (1930–1935)
Senatorowie II Rzeczypospolitej (Miasto Stołeczne Warszawa)
Urodzeni w 1882
Wykładowcy Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Wykładowcy Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego
Zmarli w 1940 |
1481 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Eksklawa | Eksklawa | Eksklawa – część terytorium państwa lub innej jednostki administracyjnej, położona w oddzieleniu od głównego jego obszaru, lecz na tym samym obszarze lądowym (przeważnie kontynent). Może być otoczona terytorium innego państwa lub jednostki administracyjnej, stanowi wtedy jednocześnie enklawę.
Eksklawy międzynarodowe
Historyczne
W okresie międzywojennym w latach 1926–1939 do Rzeczypospolitej Polskiej należał półwysep Westerplatte, który był polską eksklawą na terenie Wolnego Miasta Gdańska;
Gdańsk wraz z częścią terenów przyległych stanowił odciętą od reszty kraju przez terytorium Prus eksklawę I Rzeczypospolitej w latach 1772-1793 (pomiędzy I a II rozbiorem);
Prusy Wschodnie w latach 1920–1939;
eksklawy Berlina – powstałe w 1945 roku po podziale Berlina na sektory (1945–1990) w czasie alianckiej okupacji Niemiec.
Na pograniczu indyjsko-bengalskim było 92 eksklaw Bangladeszu i 106 eksklaw Indii, część z tych eksklaw znajdowała się w eksklawach. Wszystkie eksklawy zostały rozwiązane w 2015 poprzez szereg korekt granicznych.
Morawskie enklawy na Śląsku
Istniejące
Przykłady eksklaw międzynarodowych:
belgijskie miasto Baarle-Hertog stanowi grupę 22 eksklaw na terytorium holenderskiego miasta Baarle-Nassau, dodatkowo w eksklawach belgijskich znajduje się siedem eksklaw holenderskich,
niemieckie Büsingen stanowi enklawę w terytorium szwajcarskiego kantonu Szafuza,
włoskie miasto Campione d’Italia wewnątrz szwajcarskiego kantonu Ticino,
Alaska oddzielona od pozostałej części Stanów Zjednoczonych przez Kanadę,
Kabinda położona na północ od głównego terytorium Angoli, położona między Demokratyczną Republiką Konga i Kongiem,
należący do Rosji obwód kaliningradzki między Polską a Litwą nad Bałtykiem,
rosyjska enklawa Miedwieżje-Sańkowo, otoczona terytorium Białorusi,
hiszpańskie miasta Ceuta i Melilla na północnym wybrzeżu Maroka,
Llívia – hiszpańska eksklawa we Francji,
8 gmin (w tym miasto Dubrownik) żupanii dubrownicko-neretwiańskiej - eksklawa chorwacka nad Morzem Adriatyckim, oddzielona od reszty Chorwacji przez terytoria Bośni i Hercegowiny oraz Czarnogóry,
Oecussi-Ambeno, część Timoru Wschodniego położona na wybrzeżu indonezyjskim,
Ras al-Dżibal – część terytorium Omanu nad cieśniną Ormuz otoczona od strony lądu przez terytorium Zjednoczonych Emiratów Arabskich,
Dystrykt Temburong – jeden z czterech dystryktów Brunei, oddzielony od reszty terytorium państwa przez Malezję i wody Zatoki Brunei,
Brytyjska Irlandia Północna stanowi eksklawę w terytorium Republiki Irlandzkiej,
trzy eksklawy Uzbekistanu (części wilajetu fergańskiego) otoczone terytorium Kirgistanu,
dwie eksklawy Tadżykistanu (części wilajetu sogdyjskiego) otoczone terytorium Kirgistanu,
Nachiczewańska Republika Autonomiczna – odosobniona część Azerbejdżanu.
W Polsce
Województwa
Obecnie w Polsce nie ma eksklaw na poziomie wojewódzkim. Jednak w jednym miejscu niemal istnieje eksklawa – mający powierzchnię ok. 6,3 ha fragment gminy Jutrosin leżącej w województwie wielkopolskim (powiat rawicki) znajduje się na terenie gminy Cieszków leżącej w województwie dolnośląskim (powiat milicki), a z właściwym terytorium gminy Jutrosin styka się na szerokości drogi polnej łączącej oba obszary.
Do końca 1998 roku istniała eksklawa wojewódzka. W latach 1975–98 wieś Zabieżki była częścią województwa warszawskiego otoczoną ze wszystkich stron obszarem województwa siedleckiego.
Powiaty
Przykłady eksklaw powiatów w Polsce:
miasto Sławków będące częścią powiatu będzińskiego oddzieloną od jego głównego obszaru miastem na prawach powiatu Dąbrowa Górnicza,
gmina Igołomia-Wawrzeńczyce będące częścią powiatu krakowskiego oddzieloną od jego głównego obszaru powiatem proszowickim i miastem na prawach powiatu Kraków,
powiat rybnicki składa się z trzech osobnych części rozdzielonych terytorium miasta na prawach powiatu Rybnik,
gmina Fabianki będące częścią powiatu włocławskiego oddzieloną od jego głównego obszaru miastem na prawach powiatu Włocławek,
wieś Lisek stanowiąca część gminy Fabianki w powiecie włocławskim położona około 1,5 km w linii prostej od granicy gminy i otoczona całkowicie terenami gmin Lipno i Bobrowniki należącymi do powiatu lipnowskiego (obszar eksklawy wynosi ok. 5 km²),
część wsi Chyża, leżącej w powiecie zamojskim (gmina Zamość), stanowi enklawę, liczącą ok. 10,5 ha, na obszarze miasta na prawach powiatu Zamość; od powiatu zamojskiego oddzielona jest pasem terytorium Zamościa o szerokości ok. 90 m,
niewielki fragment gminy Goczałkowice-Zdrój wchodzącej w skład powiatu pszczyńskiego stanowi enklawę na terenie gminy Chybie w powiecie cieszyńskim – jest to fragment doliny Bajorki oddzielony od pozostałej części powiatu pszczyńskiego nasypem linii kolejowej należącym do powiatu cieszyńskiego (odległość eksklawy od głównego terytorium powiatu pszczyńskiego wynosi ok. 35 m),
Żory, będące miastem na prawach powiatu, posiadają eksklawę znajdującą się pomiędzy miastem na prawach powiatu Rybnik, a gminą Świerklany w powiecie rybnickim; obszar ten leży w odległości ok. 50 m od głównej części miasta i ma ok. 13,5 ha powierzchni,
fragment gminy Zduńska Wola wchodzącej w skład powiatu zduńskowolskiego znajduje się na terenie gminy wiejskiej Sieradz wchodzącej w skład powiatu sieradzkiego; eksklawa leży w odległości ok. 100 m od zasadniczego obszaru powiatu i liczy ok. 1,2 km² powierzchni,
dwa fragmenty gminy Jaworze wchodzącej w skład powiatu bielskiego znajdują się na terenie gminy Brenna wchodzącej w skład powiatu cieszyńskiego; są to dwa fragmenty przysiółka Jasionki wsi Jaworze – pierwszy o powierzchni ok. 2 ha leży w odległości ok. 10 m od zasadniczego obszaru powiatu, drugi o powierzchni ok. 5 ha leży w odległości ok. 40 m od zasadniczego obszaru powiatu i ok. 80 m od pierwszej eksklawy,
dwa fragmenty gminy Dobrzyca, powiat pleszewski na obszarze wsi Koźminiec otoczone obszarem gminy Rozdrażew, powiat krotoszyński. Pierwszy z nich o powierzchni ok. 10 ha ma tylko jeden punkt styczny z właściwym obszarem gminy Dobrzyca, drugi o powierzchni ok. 5 ha, na terenie którego znajduje się budynek mieszkalny otoczony jest ze wszystkim stron obszarem gminy Rozdrażew. Teren ten znajduje się w odległości od ok. 20 do ok. 60 metrów od granic właściwego obszaru gminy Dobrzyca.
działka nr 2056 będąca częścią Powiatu Miasta Gdynia znajduje się na terenie gminy Kosakowo wchodzącej w skład powiatu puckiego.
Gminy
Liczne gminy składają się z kilku fragmentów (część z nich to jednocześnie eksklawy powiatowe) – najczęściej dzieje się tak, gdy miasto, będące siedzibą gminy jest osobną gminą miejską, pozostawiając rozkawałkowaną gminę wiejską, np. gmina Włodawa, gmina Koło, gmina Głogów, gmina Tarnów (składa się z trzech fragmentów), gmina Łowicz. Rzadsze są przypadki, gdy obszar gminy rozdzielony jest terenem innej gminy, np.: gmina Mierzęcice, gmina Brwinów, gmina Stopnica, gmina Lubanie.
Wykaz eksklaw gminnych (bez eksklaw będących jednocześnie na poziomie powiatowym wymienionych w sekcji „Powiaty”)
Miasta
W tabeli poniżej wymienione są tylko eksklawy w miastach niebędących samodzielnymi gminami (miasta w gminach miejsko-wiejskich). W tych przypadkach są to eksklawy obszaru miasta znajdujące się na obszarze wiejskim danej gminy. Ponadto eksklawy posiadają opisane powyżej: miasto na prawach powiatu Żory oraz miasto Mielec będące gminą miejską.
Ponadto w przypadku trzech miast występuje przypadek istnienia eksklawy obszaru wiejskiego na terenie miasta (enklawa w mieście). Pierwszy to, opisany wyżej, przypadek Zamościa (jest to eksklawa na poziomie powiatowym), drugim opisany wyżej przypadek Tychowa, trzecim jest zaś przypadek miasta Polkowice, znajdującego się w powiecie polkowickim (gmina miejsko-wiejska Polkowice) – eksklawa obszaru wiejskiego znajduje się na terenie miasta, ok. 30 m od właściwego obszaru terenu wiejskiego i ma ok. 0,3 ha powierzchni.
Zobacz też
enklawa
Przypisy
Geografia polityczna
Eksklawy |
565732 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Wydawnictwo%20%E2%80%9ENasza%20Ksi%C4%99garnia%E2%80%9D | Wydawnictwo „Nasza Księgarnia” | Nasza Księgarnia – wydawca działający pod kilkoma nazwami (zależnie od okresu): Wydawnictwo „Nasza Księgarnia”, Państwowe Wydawnictwo Literatury Dziecięcej „Nasza Księgarnia”, Instytut Wydawniczy „Nasza Księgarnia”.
Najstarsze i największe w Polsce wydawnictwo literatury dla dzieci i młodzieży. Założone przez Związek Nauczycielstwa Polskiego w 1921, wydało kilka tysięcy książek dla młodego czytelnika, we wszystkich przedziałach wiekowych.
Do autorów najdłużej i najściślej związanych z Wydawnictwem należą: Alina Centkiewicz, Czesław Centkiewicz, Hanna Ożogowska, Czesław Janczarski, Janina Broniewska, Jan Brzechwa, Adam Bahdaj, Helena Bechlerowa, Irena Jurgielewiczowa, Edmund Niziurski, Janusz Domagalik, Ewa Szelburg-Zarembina, Hanna Januszewska, Irena Tuwim, Anna Kamieńska, Ludwik Jerzy Kern, Wanda Chotomska, Ewa Nowacka, Marta Tomaszewska.
Z wydawnictwem współpracowali ilustratorzy, m.in.: Bohdan Bocianowski, Barbara Dutkowska, Michał Bylina, Bohdan Butenko, Hanna Czajkowska, Józef Czerwiński, Zofia Fijałkowska, Janusz Grabiański, Maria Hiszpańska-Neumann, Andrzej Jurkiewicz, Aleksander Kobzdej, Kazimierz Mikulski, Katarzyna Latałło, Zbigniew Lengren, Adam Marczyński, Bożena Truchanowska, Daniel Mróz, Maria Orłowska-Gabryś, Jan Marcin Szancer, Olga Siemaszko, Jerzy Srokowski, Andrzej Strumiłło, Konstanty Maria Sopoćko, Stanisław Töpfer, Antoni Uniechowski, Zdzisław Witwicki, Ignacy Witz, Stanisław Zagórski.
Historia
„Nasza Księgarnia”, jedna z najstarszych oficyn wydawniczych w Polsce, powstała w 1921 roku jako spółka akcyjna. Jej statut zatwierdzony został w czerwcu 1921 r. przez ówczesnego Ministra Przemysłu i Handlu oraz Ministra Skarbu. Działalność edytorską spółka rozpoczęła w sierpniu 1921 roku.
W okresie międzywojennym przewagę w produkcji wydawniczej stanowiły książki metodyczne dla nauczycieli oraz podręczniki szkolne. Książki dla dzieci, choć ich udział ilościowy w ogólnej produkcji był znacznie mniejszy, odznaczały się niską ceną i bogatą, jak na owe czasy, szatą graficzną. Do września 1939 r. nakładem NK ukazały się ogółem 454 tytuły.
W latach 1939–1945, w czasie II wojny światowej, „Nasza Księgarnia” nie przerwała swej działalności wydawniczej, zmieniła tylko jej formy, przystosowując je do warunków pracy konspiracyjnej.
Po wojnie, 10 czerwca 1945 r., Wydawnictwo zostało przekształcone w spółdzielnię pod nazwą Instytut Wydawniczy „Nasza Księgarnia”. Wydawnictwo rozwijało się dynamicznie – z roku na rok zwiększała się kilkakrotnie liczba wydanych tytułów, powstała szeroka sieć własnych placówek księgarskich w całej Polsce, powstały również własne drukarnie w Warszawie, Piotrkowie Trybunalskim i Radomsku.
1 stycznia 1954 r. Instytut Wydawniczy „Nasza Księgarnia” został przekształcony ze spółdzielni na przedsiębiorstwo państwowe. Początkowo nazwa firmy brzmiała Państwowe Wydawnictwo Literatury Dziecięcej „Nasza Księgarnia”. W lutym 1960 r. decyzją Ministerstwa Kultury i Sztuki nazwa została zmieniona na Instytut Wydawniczy „Nasza Księgarnia”.
Kolejny etap w dziejach „Naszej Księgarni” to lata 1990–1992, kiedy na fali przemian ustrojowych i ekonomicznych doszło do likwidacji przedsiębiorstwa państwowego i jego przekształcenia w spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością. We wrześniu 1991 r. załoga Wydawnictwa w referendum podjęła decyzję o prywatyzacji. Spółka rozpoczęła działalność gospodarczą w grudniu 1992 r. pod nową nazwą Wydawnictwo „Nasza Księgarnia”.
Współczesność
Dużą rolę w kształtowaniu planów wydawniczych odgrywają przekłady. „Nasza Księgarnia” utrzymuje szerokie kontakty z wydawnictwami zagranicznymi praktycznie w całej Europie, a także w USA i Kanadzie. NK posiada wyłączne prawa do publikacji w języku polskim takich bestsellerów światowych, jak książki Astrid Lindgren, 9-tomowy cykl o Muminkach Tove Jansson, „Kubuś Puchatek” i „Chatka Puchatka” A.A. Milne´a z oryginalnymi ilustracjami Ernesta Sheparda, cykl o Mikołajku Sempé i Goscinnego.
Nawiązując do tradycji, wydawnictwo podjęło działalność w dziedzinie książek edukacyjnych, przeznaczonych dla przedszkoli i młodszych klas szkoły podstawowej. Publikuje „Zeszyt pięciolatka”, „Zeszyt sześciolatka”, „Elementarz pięciolatka” i „Elementarz sześciolatka” oraz książeczki pomocnicze dla uczniów klas I–III, jak: „Moje pierwsze litery”, „Ortografek w pierwszej klasie” czy „Zeszyty lektur” dla klas I–IV.
W ofercie Wydawnictwa znajdują się także publikacje skierowane do dorosłego czytelnika, sygnowane znakiem WNK.
Gry planszowe
Od 2016 roku wydawnictwo wydaje również gry planszowe skierowane do młodszych i starszych graczy.
Lista wydanych gier planszowych
Gra roku (2023), autor: Reiner Knizia, ilustracje: Małgorzata Wójcicka
Syndykat zbrodni (2022), autor: Paolo Mori, ilustracje: Mariusz Gandzel (w oryginale jako , 2021)
Gra na czas (2022), autor: Gene Mackles, ilustracje: Małgorzata Wójcicka (w oryginale jako , 2018)
Draftozaur (2020), autor: Antoine Bauza, Corentin Lebrat, Ludovic Maublanc, Théo Rivière, ilustracje: Roman Kucharski (, 2019) - Gra Roku dla Dzieci 2021
Draftozaur: Plezjozaury (2022), autor: Antoine Bauza, Corentin Lebrat, Ludovic Maublanc, Théo Rivière, ilustracje: Roman Kucharski (, 2020)
Draftozaur: Pterodaktyle (2022), autor: Antoine Bauza, Corentin Lebrat, Ludovic Maublanc, Théo Rivière, ilustracje: Roman Kucharski (, 2020)
Wyprawa do El Dorado (2019), autor: Reiner Knizia, ilustracje: Vincent Dutrait (, 2017) - Gra Roku dla Całej Rodziny 2020
Wyprawa do El Dorado: Mokradła i Smoki (2023), autor: Reiner Knizia, ilustracje: Vincent Dutrait (wspólne wydanie dwóch dodatków: , 2022 oraz , 2023)
Zobacz też
Klub Siedmiu Przygód
Przypisy
Linki zewnętrzne
Strona internetowa wydawnictwa
Polskie wydawnictwa z siedzibą w Warszawie
Polskie wydawnictwa książkowe
Hasła kanonu polskiej Wikipedii
Wydawnictwa gier karcianych i planszowych |
1482 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Warto%C5%9Bciowanie%20leniwe | Wartościowanie leniwe | Wartościowanie leniwe (ang. lazy evaluation, ewaluacja leniwa) – strategia wyznaczania wartości argumentów funkcji tylko wtedy, kiedy są potrzebne (na żądanie).
Zaletami tego podejścia są możliwość obliczenia wartości funkcji nawet wtedy, gdy nie jest możliwe wyznaczenie wartości któregoś z jej argumentów, o ile tylko nie jest on używany, wzrost wydajności dzięki uniknięciu wykonywania niepotrzebnych obliczeń oraz możliwość tworzenia nieskończonych struktur danych. Wadą wartościowania leniwego jest to, że mogą nie wystąpić (być może oczekiwane) skutki uboczne procesu wyznaczania wartości argumentów.
Przeciwieństwem wartościowania leniwego jest wartościowanie zachłanne, stosowane w większości popularnych języków programowania.
Przykładem wartościowania leniwego jest obsługa operatorów logicznych w większości języków programowania. Wyrażenie w języku C postaci:
a = funkcja_B(b) || funkcja_C(c) ? b : c;
Przypisanie do zmiennej a wartości b nastąpi gdy:
funkcja_B(b) zwróci prawdę, wtedy funkcja_C(c) nie zostanie wykonana
funkcja_B(b) zwróci fałsz, a funkcja_C(c) zwróci prawdę
W pierwszym przypadku nie nastąpi wywołanie funkcji funkcja_C(c) w związku z czym nie nastąpią jej efekty uboczne. W podobny sposób wykonany zostanie kod:
a = funkcja_B(b) && funkcja_C(c) ? b : c;
Przypisanie do zmiennej a wartości c nastąpi gdy:
funkcja_B(b) zwróci fałsz, wtedy funkcja_C(c) nie zostanie wykonana
funkcja_B(b) zwróci prawdę, a funkcja_C(c) zwróci fałsz
Z tego typu leniwego wartościowania korzysta idiom perla postaci:
funkcja(X) || die("mamy problem");
który określa, że jeżeli funkcja(X) nie zwróci prawdy, to znaczy, że mamy problem i należy zakończyć wykonanie programu.
Jednak oba wzmiankowane powyżej języki dokonują zachłannej ewaluacji wywołań funkcji, ponieważ w obu językach wartości argumentów funkcji są obliczane przed jej wykonaniem.
Przykładami języków stosujących leniwe wartościowanie są Haskell oraz D.
Zobacz też
przekazywanie argumentów przez nazwę
Programowanie komputerów
Programowanie funkcyjne |
190791 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Hochberg%20%28r%C3%B3d%29 | Hochberg (ród) | Hochberg (pełny tytuł: Fürst von Pleß, Reichsgraf von Hochberg, Freiherr zu Fürstenstein) – ród przybyły na Śląsk z Miśni w końcu XIII w. W śląskich dokumentach jest notowany od 1290 r. Do XVII w. pisał się von Hoberg. W XV w. podzielił się na linie: szlachecką z Dobrocina koło Dzierżoniowa, wymarłą już baronowską z Buczynki koło Lubina, hrabiowską z Książa – Wałbrzych i Roztoki koło Jawora. Z linii hrabiowskiej powstała linia książęca z Książa oraz Pszczyny (zobacz: książęta pszczyńscy).
Historia
Syn Hansa Heinricha V – Hans Heinrich VI z Książa i Mieroszowa 20 maja 1791 ożenił się z księżniczką Anną Emilią von Anhalt-Coethen-Pless (zm. 1 listopada 1830). Ich syn – książę Hans Heinrich X (ur. 2 grudnia 1806) otrzymał w spadku po Anhaltach księstwo pszczyńskie. Ożeniony z Otylią Filipiną von Stechow dał początek linii Hochbergów z Pszczyny (Hochberg von Pless). W 1850 r. król pruski nadał Hansowi Heinrichowi X dziedziczony w primogeniturze tytuł księcia von Pless, który został przekazany najstarszemu potomkowi – Hansowi Heinrichowi XI (ur. 1833), który panował od 1855 r. do śmierci w 1907 r. W 50 rocznicę panowania (w 1905 r.) otrzymał osobisty tytuł herzoga, tak więc jego pełny tytuł brzmiał: Fürst und Herzog von Pless. Książę piastował także godność Wielkiego Łowczego Cesarstwa. Po Hansie Heinrichu XI panował Hans Heinrich XV (Jan Henryk XV) (ur. 1861, zm. 1938), za jego czasów na zamku pszczyńskim podczas I wojny światowej znajdowała się główna kwatera i siedziba sztabu wojsk niemieckich w latach 1914–1917. Po Hansie Heinrichu XV w latach 1938–1984 głową rodu był Hans Heinrich XVII (zm. 1984) oraz Alexander (zm. 1984).
Prawie wszyscy potomkowie Hochbergów nosili od XVII w. imiona Hans Heinrich, a więc numerowano ich w kolejności urodzenia, nie panowania.
Głową rodu jest obecnie Peter Hochberg von Pless (ur. 1956), kuzyn poprzedniego księcia pszczyńskiego Bolko VI von Hochberga (zm. 2022).
Członkowie rodu
Aleksander Hochberg
Hans Heinrich XV
Hans Heinrich XVII Hochberg
Bolko VI von Hochberg
Drzewo genealogiczne
Od Piastów przez Promnitzów i Anhaltów do Hochbergów.
Córką piastowskiego ks. Fryderyka III była księżniczka legnicka Helena a wnuczką Zofia von Kurzbach, żona Henryka Anzelma von Promnitz.
Hr. Jan Erdmann (1719-1785), ostatni z rodu Promnitzów, przekazał ziemię pszczyńską siostrzeńcowi Fryderykowi Erdmann Anhalt-Köthen (1731-1797). W 1846 r. ks. Henryk von Anhalt-Köthen (1778–1847), ostatni z rodu, oddał ziemię pszczyńską ks. Janowi Henrykowi X von Hochberg (1806–1855).
Przypisy
Bibliografia
N. Conrads, Pleß. (Adelsfamilie), w: Neue Deutsche Biographie, Bd 20, Berlin 2001, s. 532
A. Kuzio-Podrucki, Hoberg, Hohberg, Hochberg. Trzy nazwiska - jeden ród / Drei Nachname - eine Familie, Wałbrzych 2018,
Linki zewnętrzne
Historia z nekrologu
Niemieckie rody arystokratyczne
Śląskie rody
Śląska szlachta |
565733 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Wornie | Wornie | Wornie (lit. Varniai, żmudz. Varnē, niem. Medeniken) – miasto na Litwie, jeden z głównych historycznych grodów Żmudzi, położone na Wysoczyźnie Żmudzkiej, nad rzeką Wirwitą (Wornianką) między jeziorami Łukszta i Birżule. W XV wieku znane pod nazwą Варни (Wornie), zapis był dokonany w j. starobiałoruskim urzędowym WXL (pol. Miedniki, zapis współczesny). W latach 1417–1864 były stolicą biskupstwa żmudzkiego, w latach 1219–1795 uważane były za stolicę Księstwa Żmudzkiego.
Historia
W XIII wieku gród Żmudzinów wzmiankowany po raz pierwszy w 1255, ośrodek kultu pogańskiego (była tu najważniejsza świątynia pogańska na Żmudzi), często niszczony przez wyprawy krzyżackie z Prus i Inflant. 27 lipca 1320 pod Miednikami rozegrała się zwycięska bitwa wojsk litewskich podczas której unicestwiony został oddział wojsk zakonu krzyżackiego. W 1329 wielka wyprawa krzyżacka zdobyła zamek.
Od początku XIV wieku Wornie stanowiły ważne miejsce w chrystianizacji Litwy. W 1413 król Polski Władysław Jagiełło razem z księciem Witoldem osobiście dopilnowali zburzenia pogańskiej świątyni i wygaszenia wiecznego ognia, a przybyli z nimi kapłani ochrzcili ludność. Był to symboliczny akt chrztu całej Żmudzi. W miejsce świątyni pogańskiej wybudowano kościół.
W 1417 zostało założone tutaj za sprawą arcybiskupa lwowskiego Jana Rzeszowskiego biskupstwo, którego erygowanie potwierdził w 1421 papież Marcin V. Diecezja żmudzka z siedzibą w Worniach istniała do 1864. Później nakazem władz carskich siedziba biskupa została przeniesiona do Kowna.
W 1491 biskup żmudzki Marcin nadał Worniom prawa miejskie, odnowione w 1635 przez króla polskiego Władysława IV Wazę.
Miejscowość nigdy nie rozwinęła się w większy ośrodek miejski. W XVII wieku była wielokrotnie grabiona i palona przez wojska szwedzkie. Podobny los spotkał miasto na początku XVIII wieku, gdy stało się łupem armii Karola XII.
Zabytki
kościół pokatedralny św. Piotra i św. Pawła - zbudowany w miejscu wcześniejszych świątyń, barokowy, wystawiony przez biskupa Kazimierza Paca w 1691, w XIX wieku przebudowany. Cenne wyposażenie wnętrza. W podziemiach groby 13 biskupów żmudzkich.
kościół św. Aleksandra - kościół farny na Starych Worniach. Pierwotny kościół został ufundowany przez wielkiego księcia Witolda w XIV wieku, w 1774 świątynia została przebudowywana. Po II wojnie światowej zamieniona na magazyn i zdewastowana. W latach 90. XX wieku zwrócona wiernym i odnowiona.
gmach Seminarium Duchownego wzniesiony w XVIII wieku z fundacji biskupa Jana Dominika Łopacińskiego, istniało do 1864 – przeniesiono je do Kowna. W latach 1926–1931 było więzieniem politycznym. Obecnie w jego wnętrzach mieści się muzeum. Obok dom wikariuszy.
drewniany dwór - dawna siedziba biskupów żmudzkich.
pomnik profesora teologii, historyka, pisarza i biskupa żmudzkiego Macieja Wołonczewskiego (1801–1875)
Galeria
Zobacz też
Biskupi żmudzcy
Diecezja żmudzka
Bitwa pod Miednikami
Przypisy
Linki zewnętrzne
Varnių regioninis parkas
Žemaičių vyskupystės muziejus
Rzeczpospolita wirtualna Wornie
Miasta w okręgu telszańskim
Miasta wojewódzkie I Rzeczypospolitej
Żmudź |
190796 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Pistolet%20maszynowy%20K50 | Pistolet maszynowy K50 | K50 – wietnamski pistolet maszynowy.
W latach pięćdziesiątych armia Wietnamu Północnego otrzymała duże ilości radzieckich pistoletów maszynowych PPSz i ich chińskich kopii Type 50.
Były to dobre pistolety maszynowe, ale zbyt ciężkie i nieporęczne dla drobnych Wietnamczyków. Dlatego w lokalnych zakładach zaczęto je przebudowywać. W celu zmniejszenia masy pozbawiano je drewnianej kolby, którą zastępowała kolba wysuwana skopiowana z pistoletu maszynowego MAT 49. Skracano także osłonę lufy, która sięgała po przebudowie tylko do jej połowy. Pod komorą zamkową mocowano chwyt pistoletowy skopiowany z karabinu AK.
Tak przebudowany pistolet maszynowy (oznaczony jako K50) był lżejszy i poręczniejszy w czasie walk miejskich czy w dżungli od PPSz.
Pistolet maszynowy K50 był produkowany w kilku mało różniących się odmianach. Nie jest do końca jasne czy wszystkie K50 powstały przez przebudowę PPSz, czy też część była budowana od podstaw. Pistolety maszynowe K50 były używane przez Wietkong podczas wojny wietnamskiej.
Opis techniczny
Pistolet maszynowy K50 działał na zasadzie odrzutu zamka swobodnego. Zasilanie w naboje z pudełkowego, łukowego magazynka o pojemności 35 nabojów, podczepianego od dołu broni. Z prawej strony znajdowało się okno wyrzutnika łusek. Do zabezpieczenia pistoletu przy zamku napiętym lub zwolnionym służył bezpiecznik suwakowy w rączce zamka, wsuwany w wycięcia w tylnej i przedniej części komory zamkowej. Mechanizm spustowy wyposażony był w przełącznik rodzaju ognia (ogień pojedynczy / seryjny), umieszczony przed spustem w kabłąku spustowym. Pokrywa komory zamkowej przechodziła w osłonę lufy sięgającą 2/3 jej długości. Celownik przerzutowy o nastawach 100 i 200 m. Muszka stała, w osłonie, umieszczona na podstawi zamocowanej na końcu lufy. Kolba metalowa, wysuwana.
Bibliografia
Zobacz też
karabin maszynowy TUL-1
Pistolety maszynowe
Wietnamski sprzęt wojskowy
en:PPSh-41#Users |
565734 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Teatr%20Lalki%20i%20Aktora%20w%20Wa%C5%82brzychu | Teatr Lalki i Aktora w Wałbrzychu | Teatr Lalki i Aktora w Wałbrzychu – miejski teatr powstały w 1945 roku, mieszczący się przy ul. Jana Brzechwy 16 w Wałbrzychu.
Historia
Historia Wałbrzyskiego Teatru Lalki i Aktora sięga 1945 roku, kiedy to krótko po otwarciu Szkoły Muzycznej nieopodal powstał amatorsko-społeczny Teatr Lalek, a ściśle Teatr Kukiełek. Teatr powstał i narodził się dzięki pasji małżonków Melanii i Tadeusza Karwatów, którzy przed II wojną światową angażowali się w Sosnowiecki teatr „Baj-Baj”. Pierwsze próby do premierowego przedstawienia O dzielnym Szewczyku, złotowłosej królewnie, strasznym smoku i królu Goździku odbywały się w prywatnym mieszkaniu państwa Karwatów. Premiera odbyła się w grudniu 1945 roku w sali „Cyganerii” na Podgórzu, będąca w owym czasie salonem miasta Wałbrzycha. W skład pierwotnego zespołu oprócz wspomnianego już Tadeusza Karwata – reżysera, a zarazem kierownika teatru, wchodziły trzy osoby: scenograf Ferdynand Drabik, oraz aktorzy Anna Białas, Melania Karwatowa i Zdzisław Sanecki.
W 1946 roku teatr otrzymał własny lokal w obrębie restauracji „Zacisze”. Równocześnie teatr objeżdżał okoliczne miejscowości, takie jak Kamienna Góra, Boguszów-Gorce, Lubawka, Głuszyca prezentując swe występy. Przygotowywane były kolejne premiery, m.in. Cztery mile za piec Marii Kownackiej, O Wojtku grajku Jana Dormana czy też Dziad i Baba według Józefa Ignacego Kraszewskiego. 19 października 1947 roku teatr wystawił setne przedstawienie. Od 1948 roku teatr nosił nazwę Miejski Teatr Lalki i Aktora. Dyrektorem nadal był Karwat. Stan ten utrzymał się do roku 1953, kiedy najpierw kierownikiem administracyjnym, a następnie dyrektorem został Alfons Drabent.
W 1951 roku teatr otrzymał dotację ze Społecznego Funduszu Odbudowy Stolicy i zakupił budynek przy ul. Buczka (ob. Jana Brzechwy) 16, który zajmuje do obecnych czasów. Od 1 stycznia 1954 roku teatr przeszedł pod skrzydła Ministerstwa Kultury i Sztuki oraz przyjął nazwę „Państwowy Teatr Lalki i Aktora w Wałbrzychu”. Dyrektorem był wciąż Alfons Drabent (pełnił tę funkcję najdłużej, bo przeszło 20 lat). W 1975 roku Drabent odszedł z powodu choroby na rentę; jego miejsce, jako dyrektor naczelny, zajął wcześniejszy kierownik artystyczny Edward Doszla i pozostał na tym stanowisku do 1978.
Nagrody i wyróżnienia
1960 – Wojewódzki Przegląd Zespołów Estradowych w Polanicy-Zdroju, I nagroda ze spektakl pt. Wieczór Sentymentalny, otrzymał on też wyróżnienie na Ogólnopolskim Festiwalu Teatrów Poezji we Wrocławiu.
1960 – Nagroda dla „Najlepszego Teatru Poezji Ziem Zachodnich” we Wrocławiu
1960 – I Ogólnopolski Festiwal Teatrów Lalkowych, E. Doszla – wyróżnienie za reżyserię Młynka do kawy K.I. Gałczyńskiego
1962 – I Śląski Festiwal Teatrów Lalkowych w Opolu, E. Doszla – II nagroda za reżyserię – Biwaku z piosenkami
1964 – II Festiwal Teatrów Lalek w Opolu, II nagrodą za inscenizację i reżyserię i II nagrodą za scenografię – Awantura w teatrze lalek.
1965 – Ogólnopolski Festiwal Sztuk Małoobsadowych w Warszawie, Andrzej Rettinger – II nagroda za reżyserię – Bamba w oazie Tongo
1967 – III Śląski Festiwal Teatrów Lalkowych w Opolu, Włodzimierz Dobrowolski, Ali Bunsch – I nagroda za ogólny poziom artystyczny i I nagroda za scenografię – O chłopie co wszystkich zwodził (złoty klucz)
1968 – Nagroda Artystyczna Prezydium WRN
1972 – Ogólnopolski Konkurs Solistów Teatrów Lalek w Białymstoku, J. Górecka, W. Pietrzyk – II nagroda – Romeo i Julia
1984 – Konfrontacje Teatralne VI Biennale Sztuki Dla Dzieci w Poznaniu, zdobywca Srebrnych Koziołków oraz I zespołową nagrodę aktorską, I nagrodę za reżyserię oraz III nagrodę za scenografię – Która Godzina
1993 – XVI Ogólnopolski Festiwal Teatrów Lalek w Opolu, nagród oraz dyplom „za szafę”, która realizuje ważną w adaptacji funkcję dramaturgii – Burza w teatrze Gogo.
1993 – VIII Łomżyńskie Spotkania Teatrów w Walizce, I nagroda za scenografię – Romeo i Julia.
1996 – X Łomżyński Festiwal Teatru w Walizce, I nagroda za scenografię – Dziesięciu Małych Murzynków.
Oprócz tego teatr uczestniczył w licznych festiwalach, konkursach, spotkaniach teatralnych m.in. w Bielsku-Białej, Słupsku, Łomży, Białystok, Krakowie, Rzeszowie i innych. Występował także na estradach światowych m.in. w Niemczech, Czechach, Rumunii, Rosji. Obecnie teatr jest jednym z 22 teatrów lalek w Polsce i jednym z dwóch teatrów lalek na Dolnym Śląsku.
Bibliografia
Praca Zespołowa pod redakcją S. Michalkiewicza: Wałbrzych zarys monografii na tle regionu, DTSK Silesia, Wrocław 1993
K. Krzyżagórski: XXV-lecie Państwowego Teatru Lalek w Wałbrzychu, Wałbrzych 1970
Strona internetowa Teatru
UM Wałbrzych – Folder Promocyjny Wałbrzych 2003
Linki zewnętrzne
Oficjalna strona teatru
Kultura w Wałbrzychu
Teatry w województwie dolnośląskim
Wałbrzych |
565736 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Ta%C5%84ce%20latynoameryka%C5%84skie | Tańce latynoamerykańskie | Tańce latynoamerykańskie – grupa tańców prezentowanych podczas turniejów tańców towarzyskich, obok tańców standardowych.
Do grupy tej zaliczają się:
samba
cha-cha
rumba
paso doble
jive
salsa
Tańce latynoamerykańskie są najczęściej szybkie, dynamiczne, o wyrazistej muzyce. Ważne w nich są zmysłowe ruchy bioder i całego ciała. W tych tańcach ważna jest izolacja ciała, czyli odizolowanie górnej partii ciała, od dolnej.
Do tych tańców ubiór jest inny, niż do tańców standardowych. Mężczyzna nie musi zakładać fraka, jednakże kolor jego stroju powinien współgrać z kolorem stroju partnerki. Jeśli chodzi o obuwie, to panie zakładają odkryte buty na obcasie, a panowie buty na obcasie.
Tańce te rozwinęły się głównie w XX wieku ale swoje początki mają w XIX wieku, gdy zaczęły się mieszać różne rytmy muzyki amerykańskiej, indiańskiej i hiszpańsko-portugalskiej. |
1485 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Etyka | Etyka | Etyka (z , ēthos – stałe miejsce zamieszkania, obyczaj, zwyczaj) – dział filozofii dotyczący powinności moralnej: moralnego dobra lub zła. Etyka wyznacza jej szczegółową treść, czyli słuszności, a także szuka ostatecznych wyjaśnień norm, genezy zła i sposobów jego przezwyciężenia.
Etykę odróżnia się od moralności i innych badających ją dyscyplin jak psychologia moralności, socjologia moralności, etologia czy teologia moralna.
Etyka
Etyka jest analizą dlaczego powinniśmy działać w określony sposób (powinność moralna).
Terminem „etyka” oznacza się :
(1) teorię powinności moralnej lub moralnej wartości postępowania. Czasami nazywaną etyką normatywną jako przeciwstawienie etyce opisowej; pierwotne i właściwe znaczenie terminu zapoczątkowane przez Sokratesa - ojca etyki;
(2) teorię faktycznie uznawanych w określonym środowisku społecznym (etos), a często także praktykowanych w nim, norm moralnych postępowania (moralność); określaną jako etyka opisowa, rzadziej jako "etologia". W tym przypadku etykę utożsamia się z teorią etosu (zwykle z historią moralności, etnologią moralności, psychologią lub socjologią moralności);
(3) przeświadczenia(oceny) i praktyki moralne danej społeczności lub nawet poszczególnych jej przedstawicieli. To stanowisko utożsamia etykę z samym etosem. etosem, który jest teorią faktycznie uznawanych i często praktykowanych w danym środowisku norm moralnych
(4) metaetykę, zwaną również filozofią moralną (moral philosphy).Takie rozumienie rozpowszechnione jest w obszarze języka angielskiego. Jest to mylne utożsamienie etyki z teorią etyki, która dotyczy podstaw etyki i ma na celu określenie warunków naukowego charakteru etyki jako nauki.
Moralność to sposób postępowania człowieka zgodny z prawdziwościowo-dobrym stanem rzeczy.
Celem etyki jest dochodzenie do źródeł powstawania moralności, badanie efektów, jakie moralność lub jej brak wywiera na ludzi oraz szukanie podstawowych przesłanek filozoficznych, na podstawie których dałoby się w racjonalny sposób tworzyć zbiory nakazów moralnych. Poglądy etyczne przybierają zwykle formę teorii, na którą składa się zespół pojęć i wynikających z nich twierdzeń, na podstawie których można formułować zbiory nakazów moralnych.
Teorie etyczne mogą być zarówno próbą udowadniania słuszności funkcjonujących powszechnie nakazów moralnych, jak i mogą stać w ostrej opozycji do powszechnej moralności, kwestionując zasadność części bądź nawet wszystkich aktualnie obowiązujących w danym społeczeństwie nakazów moralnych.
Podział teorii etycznych
Istnieje wiele różnych teorii etycznych, które różnią się od siebie tym, jakich działań od nas wymagają i w jaki sposób to argumentują.
Współczesny podział teorii etycznych zaproponowany przez Rudolfa Carnapa:
Ze względu na zakres obowiązywania norm moralnych:
teorie obiektywistyczne – zakładają one, że normy etyczne mają charakter uniwersalny i można je wywieść z ogólnych założeń, a następnie zastosować do wszystkich ludzi.
teorie subiektywistyczne – zakładają one, że normy etyczne są wytworem poszczególnych ludzi. Prowadzi to do wniosku, że jeśli istnieją jakieś wspólne normy, to są one wynikiem podobnej zawartości umysłów większości ludzi, lub nawet że nie ma czegoś takiego jak wspólne normy i każdy posługuje się swoim prywatnym systemem nakazów moralnych.
Ze względu na źródło pochodzenia norm moralnych:
naturalizm – systemy takie próbują wywodzić normy moralne z nauk przyrodniczych i ew. społecznych.
antynaturalizm – systemy takie starają się dowodzić, że normy moralne muszą pochodzić z „góry”, np. od Boga lub z przesłanek ściśle racjonalnych bez odnoszenia się do danych eksperymentalnych
emotywizm – systemy te traktują nakazy moralne jako wyraz i przedłużenie ludzkich emocji, lub bardziej ogólnie jako efekt działania ludzkiej psychiki i w związku z tym nie ma sensu szukać ani naturalistycznych, ani antynaturalistycznych źródeł tych nakazów, a moralność jest po prostu jednym ze zjawisk psychologicznych.
Ze względu na ocenę zachowań ludzi:
motywizm – systemy motywistyczne zakładają, że o moralnej ocenie danego czynu decyduje przede wszystkim motyw. Według tych teorii nie można uznać czynu za moralnie słuszny, niezależnie od jego końcowego efektu, jeśli nie został podjęty z dobrą intencją.
efektywizm – systemy efektywistyczne zakładają, że o moralnej ocenie danego czynu decyduje wyłącznie jego efekt. Jeśli czyn został dokonany bez intencji lub nawet ze złą intencją ale przyniósł dobry efekt, to można go uznać za moralnie słuszny.
nominalizm – systemy takie abstrahują zarówno od motywu jak i efektu. Traktują one dobro i zło jako niedefiniowalne pojęcia pierwotne. Dobre w obrębie danego systemu moralnego jest po prostu to, co jest zgodne z nakazami tego systemu. Wobec tego ani motyw, ani efekt nie mają znaczenia w ocenie moralnej danego czynu, lecz po prostu zgodność tego czynu z nakazami moralnymi.
Do czasów współczesnych opracowano już praktycznie systemy etyczne będące wszystkimi możliwymi kombinacjami tych podziałów. Obecnie praca etyków koncentruje się głównie na analizowaniu i ewentualnym uprecyzyjnianiu istniejących już systemów. Szczególnie duże postępy odnotowuje się w etyce chrześcijańskiej i systemach nominalistycznych.
Najbardziej znani etycy i systemy etyczne:
Sokrates - mędrzec, praktyk metody majeutycznej, intelektualizm etyczny
Anaksymenes i Epikur – hedonizm – system subiektywno-emotywistyczno-efektywistyczny
Platon, św. Augustyn, etyka chrześcijańska – systemy obiektywno-antynaturalistyczno-motywistyczne
Arystoteles, Stoicyzm, Baruch Spinoza – systemy obiektywno-naturalistyczno-motywistyczne
Kartezjusz, Georg Wilhelm Friedrich Hegel – systemy obiektywno-antynaturalistyczno-efektywistyczne
Jean-Jacques Rousseau i następcy – system obiektywno-naturalistyczno-motywistyczny
Immanuel Kant – system obiektywno-antynaturalistyczno-motywistyczny
John Stuart Mill – utylitaryzm – system obiektywno-naturalistyczno-efektywistyczny
Karol Marks – materializm dialektyczny – system subiektywno-naturalistyczno-nominalistyczny
Fryderyk Nietzsche – system subiektywno-naturalistyczno-efektywistyczny
Arthur Schopenhauer – system subiektywno-emotywistyczno-nominalistyczny
Rudolf Carnap – opracowanie kilku różnych wersji etyki nominalistycznej i początek studiów porównawczych różnych systemów etycznych
Tadeusz Kotarbiński – twórca etyki niezależnej
Ayn Rand – twórczyni obiektywizmu, opartego na „racjonalnym zainteresowaniu sobą”
Nel Noddings – twórczyni etyki troski
Richard Hare – twórca preskryptywizmu
Niektóre systemy etyczne
Chrześcijaństwo
W chrześcijaństwie podstawą etyki jest nauka Jezusa Chrystusa. Etyka chrześcijańska nie jest kazuistyczna (rób to, nie rób tego), ale polega na wzroście w cnotach, nadprzyrodzonych (dzięki łasce, od chwili chrztu) i ludzkich.
Wskazania dla moralności człowieka zawarte są w samej naturze człowieka (tzw. prawo natury), a także – dzięki Objawieniu – w Piśmie Świętym i, według Kościoła Katolickiego, Magisterium Kościoła.
Ze Starego Testamentu ponadczasowy charakter ma dekalog. W Nowym Testamencie etyka skupia się na przykazaniu miłości i nauce Ośmiu błogosławieństw. Przede wszystkim jednak przykładem jest integralne życie Jezusa, doskonałego człowieka.
Islam
Zachowania moralne opisane są w dwóch źródłach islamu: Koranie i tradycji proroka Mahometa (sunna). Oprócz tych dwóch źródeł istnieją inne. Islam odnosi się z uznaniem do dekalogu żydowsko-chrześcijańskiego.
Mahajana
Według buddyzmu mahajany etyka skodyfikowana w postaci nakazów (pięć szkodliwych działań w buddyzmie, dziesięć złych uczynków, ślubowania bodhisattwy) jest swoistą protezą, która jest konieczna ludziom niedostatecznie rozwiniętym duchowo. Jeśli bowiem człowiek posiada rozwinięte współczucie dla innych czujących stworzeń i stara się żyć z nim w zgodzie, to żadne etyczne zasady nie są mu potrzebne – przeciwnie, zasady etyczne w mahajanie są widziane jako uproszczone opisy zachowań rozwiniętego duchowo człowieka.
Echa podobnych koncepcji przewijają się także w myśli filozoficznej Zachodu (nietzscheanizm, humanizm – patrz następny podpunkt), a także w pewnym stopniu w chrześcijaństwie, które uważa, iż człowiek święty jest całkowicie wolny pomimo skrupulatnego przestrzegania zasad moralnych. Nie ma on bowiem pokusy występowania przeciwko tym zasadom, a więc moralność go nie ogranicza, a jest jedynie opisem sposobu jego życia podobnie jak w buddyzmie.
Humanizm
Zgodnie z deklaracją amsterdamską, przyjętą na Światowym Kongresie Humanistycznym 3-6 lipca 2002 w Noordwijkerhout, Holandia:
Humanizm uznaje wartość, godność i autonomię każdej jednostki. Humaniści popierają prawo każdego człowieka do jak największego zakresu wolności, pozostającego jednak w zgodzie z prawami innych. Humaniści mają obowiązek dbania o ludzkość, w tym przyszłe pokolenia. Humaniści uważają moralność za wrodzony element ludzkiej natury oparty na zrozumieniu i trosce o innych, niepotrzebujący zewnętrznego sankcjonowania.
Zobacz też
infoetyka
prawo natury
imperatyw
etyka prawnicza
neuroetyka
Przypisy
Linki zewnętrzne
Definicja „etyki” w Encyklopedii Etyki Portalu Etyka Praktyczna
! |
565740 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Micha%C5%82%20Robacki | Michał Robacki | Michał Robacki (ur. 3 sierpnia 1980 w Bydgoszczy) – polski żużlowiec, czterokrotny drużynowy mistrz Polski, finalista Indywidualnych Mistrzostw Świata Juniorów.
Przebieg kariery
Karierę żużlową rozpoczął w barwach Polonii Bydgoszcz. Egzamin na licencję „Ż” zdał 13 maja 1997 na torze GKM Grudziądz. W polskiej lidze zadebiutował w meczu z Włókniarzem Częstochowa, podczas którego zaliczył upadek i doznał wstrząśnienia mózgu.
Michał Robacki był podstawowym juniorem Polonii Bydgoszcz. W wiek seniora wszedł w 2002. W tym też sezonie jeździł w parze z Piotrem Protasiewiczem i z całą drużyną wywalczyli ostatni jak dotąd tytuł mistrzów Polski w drużynie. Sezon 2004 był najlepszy w jego karierze. W broniącej się przed spadkiem Polonii był najskuteczniejszym Polakiem w drużynie i wraz z Andreasem Jonssonem „uratowali” Ekstraligę. Jednak już w następnym sezonie Polonia dokonała wzmocnień a sam Robacki zmagał się z kontuzjami i problemami sprzętowymi. Ostatecznie Polonia zdobyła tytuł wicemistrzowski, ale sam Robacki zaliczał się do najsłabszych zawodników drużyny i w końcówce sezonu został zastąpiony młodym Krystianem Klecha. Kiedy Klecha w 2006 wszedł w wiek seniora, Robacki utracił miejsce w Polonii Bydgoszcz i został wypożyczony do GTŻ Grudziądz (który startował w I lidze), jednak z powodu częstych kontuzji (kręgosłup) sezonu w I lidze nie zaliczył do udanych. Ponieważ nie podpisał kontraktu na sezon 2007, otrzymał roczną karencję, jednak jednocześnie podjął decyzję o zakończeniu kariery zawodniczej.
Osiągnięcia
Indywidualne Mistrzostwa Świata Juniorów
2001 (Lublin) – półfinał kraj. eliminacji – 16. miejsce 3 pkt (1,1,1,0,d)
Młodzieżowe Indywidualne Mistrzostwa Polski
2000 (Gorzów Wielkopolski) – finał – 13. miejsce 4 pkt (0,1,1,0,2)
Młodzieżowe Mistrzostwa Polski Par Klubowych
2001 (Rybnik) – finał – 3. miejsce 18 pkt (3,3,3,3,3,3)
Drużynowe Mistrzostwa Polski
1997 – 1. miejsce (KSM 2,50 – nieklasyfikowany)
1998 – 1. miejsce (KSM 4,07)
1999 – 4. miejsce (KSM 4,60)
2000 – 1. miejsce (KSM 3,84)
2001 – 3. miejsce (KSM 4,54)
2002 – 1. miejsce (KSM 5,14)
2003 – 3. miejsce (KSM 6,28)
2004 – 6. miejsce (KSM 6,32)
2005 – 2. miejsce (KSM 5,06)
2006 – 14. miejsce (6. miejsce w I lidze; śr. bg. 1,407 – nieklas.)
Kryterium Asów Polskich Lig Żużlowych
2001 – 10. miejsce 6 pkt (d,3,0,2,1)
2002 – 6. miejsce 8 pkt (3,2,2,1,0)
2003 – 15. miejsce 3 pkt (0,0,1,1,1)
2004 – 13. miejsce 5 pkt (w,0,3,0,2)
2005 – 14. miejsce 4 pkt (2,1,0,1,0)
Turniej o Puchar Prezydenta Miasta Ostrowa
2003 – 3. miejsce 12+3 pkt (3,3,1,3,2)
Życie prywatne
Ukończył Zasadniczą Szkołę Zawodową z dyplomem mechanika samochodowego. Wraz z żoną Urszulą (od 2006) ma córkę Laurę (ur. 2001).
Po zakończeniu kariery skupił się na pracy we własnej pizzerii PizzaMario, która w Bydgoszczy ma trzy lokale.
Linki zewnętrzne
Z kartek kalendarza: Michał Robacki
SPEEDWAY HISTORY INFO – HISTORIA ŻUŻLA | Michał Robacki
Michał Robacki | Polish Speedway Database
Polscy żużlowcy
Żużlowcy Polonii Bydgoszcz
Żużlowcy GKM Grudziądz
Ludzie urodzeni w Bydgoszczy
Urodzeni w 1980 |
565741 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Bunkierka | Bunkierka | Bunkierka – niewielki zbiornikowiec lub barka zaopatrująca statki (okręty) w paliwo ciekłe, rzadziej wodę kotłową. Wyposażony jest w urządzenia do przeładunku cieczy: pompy, węże o dużych przekrojach na specjalnych wysięgnikach pozwalające na podanie paliwa na jednostkę zaopatrywaną. Swoje zadania realizuje na redzie w portach oraz na pełnym morzu.
Bibliografia
Typy statków |
190800 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Po-2 | Po-2 | Po-2 () – radziecki dwupłatowy samolot szkolny i wielozadaniowy, zaprojektowany w 1928 w biurze konstrukcyjnym Nikołaja Polikarpowa. Do roku 1944 maszyna była oznaczona jako U-2, a jej popularna nazwa to Kukuruźnik. W kodzie aliantów oznaczony jako Mule od ang. muł, a przez Polaków nazywany „pociak”.
Po-2 był wykorzystywany głównie do szkolenia pilotów, a także do zadań agrolotniczych, czyli opryskiwania pól. Podczas II wojny światowej wsławił się jako nocny bombowiec. Należące do Korei Północnej maszyny Po-2 były wykorzystywane na początku lat 50. podczas wojny koreańskiej. Po-2 zasłynął z tego, że był nieprzerwanie eksploatowany przez 35 lat i wyprodukowano go w liczbie ponad 33 000 egzemplarzy, a wraz z maszynami licencyjnymi przeszło 40 tysięcy.
Historia
W 1924 Armia Czerwona ogłosiła wstępne wymagania taktyczne na samolot szkolny i przejściowy. Nikołaj Polikarpow opracował pracował projekt samolotu 2UB-3 który, z różnymi silnikami, spełniał wymogi wojska. W marcu 1927 odbyły się próby w locie, które wykazały dobre właściwości lotne konstrukcji. Maszyna posiadała wiele zalet, głównie nieskomplikowaną technologię produkcji, prostą obsługę, krótką drogę startu i lądowania oraz możliwość latania w każdych warunkach atmosferycznych. W przypadku awarii naprawa nie przysparzała większych problemów. Samolot „wybaczał" uczniowi błędy popełniane we wczesnej fazie szkolenia.
Na skutek zmiany specyfikacji zamówienia samolot został uznany za spełniający warunki dla samolotu przejściowego i otrzymał oznaczenie P-1. Konieczne stało się uzbrojenie samolotu. Konstruktor dodał stały karabin maszynowy pilota oraz ruchomy w tylnej kabinie oraz wymieniono silnik na M-6 o mocy 300 KM. W latach 1928-1930 zbudowano 55 egzemplarzy. Polikarpow otrzymał zadanie dostosowania P-2 do roli samolotu szkolnego. Maszyna została pozbawiona uzbrojenia, silnik zmieniono na rodzimy M-12. W celu uproszczenia produkcji wiele elementów konstrukcyjnych wykorzystano z P-2. Budowę prototypu ukończono do lata 1927, jednak z powodu niezakończenia prac nad M-12, zmieniono silnik na M-11. W czerwcu 1927 samolot został oblatany, występowały problemy z silnikiem, które jednak szybko udało się usunąć. W drugim prototypie wprowadzono istotne zmiany konstrukcyjne: zmniejszono grubość profilu skrzydła, zmieniono obrys skrzydeł na eliptyczny oraz znacznie powiększono ster kierunku. 7 stycznia 1928 pilot doświadczalny Michaił M. Gromowo oblatał zmodyfikowaną konstrukcję. Samolot otrzymał oznaczenie U-2 i w marcu 1928 został skierowany do produkcji masowej. Zakład nr 23 w Leningradzie otrzymał zadanie wyprodukowania sześciu egzemplarzy serii informacyjnej. Do 1941 wyprodukowano w nim 14 245 egzemplarzy samolotu U-2.
Produkcję U-2 uruchomiono również w Zakładzie nr 387, po ataku III Rzeszy na ZSRR, przeniesiono go z Leningradu do Kazania. Nowy zakład produkcji U-2 otrzymał numer 387. W 1943 produkcję U-2 uruchomiono w trzech następnych zakładach: Zakładzie nr 464 w Dolgoprudnym, Zakładzie nr 471 w Szumerle i Zakładzie nr 494 w Kozłowce. Produkcja seryjna U-2 w ZSRR trwała do 1949, do 1953 w warsztatach i lotniczych zakładach remontowych lotnictwa cywilnego budowano pojedyncze egzemplarze. Kolejne maszyny po śmierci konstruktora w 1944 roku zostały przemianowane na jego cześć na Po-2.
Podczas wojny U-2 były używane do celów ćwiczebnych, transportowych i nocnych lotów bojowych. W latach 1948–1954 Po-2 były produkowane w Polsce pod oznaczeniem CSS-13.
Użycie bojowe
Chociaż Po-2 był od początku wojny (jako samolot bojowy) maszyną całkowicie przestarzałą, to wykorzystywano go bardzo intensywnie do nękających ataków na cele naziemne i jako samolot transportowy. Walczący na froncie wschodnim żołnierze Wehrmachtu przezwali go, od charakterystycznego odgłosu silnika maszyną do szycia (niem. Nähmaschine). pierwsze użycie bojowe Po-2 miało miejsce w sierpniu 1941 w rejonie jeziora Ilmen.
Najsłynniejszą jednostką wykorzystującą samoloty Po-2 był 588. Pułk Bombowców Nocnych, w którego skład (zarówno personel naziemny jak i latający) wchodziły same kobiety. Zadaniem pułku było nocne nękające bombardowanie znajdujących się na tyłach wroga instalacji militarnych. Dwie najbardziej utytułowane pilotki, Jekatierina Riabowa i Nadieżda Popowa, wykonały jednej nocy rekordową liczbę 18 misji bombowych. Skutkiem działań kobiecej jednostki były nie tylko straty materialne, ale także obniżenie morale żołnierzy niemieckich, którzy nazywali pilotki nocnymi wiedźmami (niem. Nachthexen, ros. Ночные Ведьмы). Efekt psychologiczny nocnych działań potęgowała również taktyka nalotów. Samoloty w szerokich kręgach, nad własnym lotniskiem nabierały wysokości (prędkość wznoszenia z bombami zaledwie 0,5-0,6 m/sek), zaś w pobliżu linii wroga atakowały bombami 50 kg z lotu szybowego (z silnikami pracującymi na mocy minimalnej), gdy jedynym odgłosem był szum skrzydeł, metalowych linek usztywniających konstrukcję oraz świst i eksplozje bomb. Po zrzucie bomb (maksymalnie 6 bomb po 50 kg) maszyny na pełnej mocy oddalały się z miejsca ataku. Pilotki 588 Pułku były wielokrotnie odznaczane Orderem Czerwonego Sztandaru i Bohatera Związku Radzieckiego, a niektóre z nich, mające blisko 1000 misji na koncie, wzięły udział w bitwie o Berlin w 1945 r. Kukuruźnik, wbrew pozorom, był maszyną bardzo trudną do zestrzelenia przez samoloty Luftwaffe ze względu na to, że jego prędkość maksymalna była niższa niż prędkość przeciągnięcia myśliwców niemieckich Messerschmitt Bf 109 i Focke-Wulf Fw 190, co znacznie utrudniało celowanie. Znacznie groźniejszy był ostrzał z ziemi, dlatego maszyny te nie wykonywały tego typu lotów w dzień.
Samoloty typu Po-2, były używane również przez lotnictwo LWP. W wersję łącznikową były wyposażone klucze i eskadry łącznikowe działające przy różnych sztabach i dowództwach. Nocna wersja bombowa była używana w 2 Pułku Nocnych Bombowców „Kraków”.
Po-2 były używane bojowo przez lotnictwo polskie także po wojnie. W ramach akcji „Wisła” w 1947 roku, do rozpoznawania położenia oddziałów UPA oraz do ich ostrzeliwania i bombardowania. Uzbrojenie polskich Po-2 stanowił karabin maszynowy SzKAS lub Diegtiariowa kal. 7,62 mm, obsługiwany przez obserwatora, który wyrzucał z kabiny również granaty F-1.
Samoloty typu Po-2 znajdowały się w uzbrojeniu polskiego lotnictwa wojskowego do 1950 roku. W lotnictwie cywilnym służyły do końca lat 60. XX wieku.
W latach 1950–1953 samoloty Po-2 były wykorzystywane lokalnie podczas wojny koreańskiej. Również na tym froncie okazało się, że samoloty te są bardzo trudne do zestrzelenia ze względu na małe rozmiary, konstrukcję drewnianą krytą płótnem, która bardzo słabo odbija promieniowanie radarowe, co utrudniało zlokalizowanie maszyn w przestrzeni przez amerykańskie myśliwce nocne.
Wersje
Samolot Po-2 był produkowany w wielu wersjach rozwojowych:
U-2 — podstawowa wersja produkcyjna budowana od 1928 roku w wielu odmianach wojskowych i cywilnych. Używany głównie jako lekka maszyna transportowa, rozpoznawcza i szkolna. Napęd stanowił tłokowy silnik gwiazdowy Szwecow M-11 o mocy 100 KM (75 kW), a w późniejszych wersjach mocniejsza wersja 150 KM (110 kW). Niektóre z maszyn posiadały zakrytą kabinę, narty lub pływaki. Były również warianty rolnicze ze zbiornikiem na chemikalia zamiast tylnej kabiny.
E-23 — samolot eksperymentalny zbudowany w 1934 w Związku Radzieckim do testów w locie odwróconym.
U-2P — wodnosamolot budowany w niewielkiej liczbie egzemplarzy.
U-2SSz — samolot łącznikowy.
Po-SzS — samolot łącznikowy z 1944 roku z szerszym kadłubem oraz zakrytą kabiną dla 4-5 osób.
U-2SP — powojenna wersja transportowa z dwoma lub czterema miejscami pasażerskimi. Niektóre maszyny tej wersji były wykorzystywane do zwiadu powietrznego lub fotografowania z powietrza.
U-2A — jednomiejscowa wersja ze zbiornikiem na 200 kg środków chemicznych i urządzeniem rozpylającym.
U-2S — samolot sanitarny z możliwością przymocowania dwóch par noszy pomiędzy płatami lub nad nimi.
U-2L (Po-2L) — wersja kabinowa z dwoma miejscami pasażerskimi
U-2LSz — lekki samolot szturmowy uzbrojony w karabin maszynowy SzKAS kalibru 7,62 mm, dwie bomby po 120 kg pod skrzydłami oraz pociski rakietowe RS-82. Do tej wersji przebudowano większość maszyn z przedwojennej produkcji.
U-2LNB — lekki nocny bombowiec produkowany od początku 1941 roku.
U-2WS — główny samolot radzieckich sił powietrznych uzbrojony tak jak U-2LNB. W 1945 roku w służbie znajdowało się ponad 9000 maszyn tego typu już pod nowym oznaczeniem Po-2WS.
Po-2GN — produkowany od 1944 roku wariant z megafonem do agitacji oddziałów wroga.
Polskie wersje licencyjne
CSS-13 — wersja Po-2 produkowana po II wojnie światowej posiadające 2 miejsca.
CSS-S-13 — wersja samolotu sanitarnego U-2S produkowana po II wojnie światowej posiadająca całkowicie zakrytą kabinę dla pilota, sanitariusza oraz chorego na noszach.
Egzemplarze muzealne
Samoloty Po-2 są eksponowane w następujących muzeach:
Muzeum Lotnictwa Polskiego w Krakowie – Po-2, nr taktyczny 4, nr seryjny 641-646
Muzeum Oręża Polskiego w Kołobrzegu – CSS-13, nr seryjny 8-0511
Muzeum Narodowe Rolnictwa i Przemysłu Rolno-Spożywczego w Szreniawie – CSS-13 rejestracja SP-AHS, nr seryjny 0434
Aeroklub Podkarpacki - Szkoła Lotnicza w Krośnie – latający egzemplarz CSS-13; piloci mają możliwość przeszkolenia się na typ tego zabytkowego samolotu, co stanowi gratkę dla wszystkich pasjonatów lotnictwa posiadających stosowne uprawnienia.
Samoloty Po-2 były eksponowane także w Muzeum Historyczne – Pałac w Dukli i w Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie, jednak w obydwu przypadkach, lekkie, nieodpowiednio zabezpieczone samoloty zostały porwane przez wiatr i zupełnie zniszczone podczas wichury. Również Po-2 eksponowany w Muzeum Uzbrojenia w Poznaniu nie oparł się próbie czasu i został zezłomowany na początku lat 90.
Konstrukcja
Dwupłatowy samolot wielozadaniowy o konstrukcji drewnianej.
Kadłub o przekroju prostokątnym i konstrukcji kratownicowej. Usztywniony w przedniej części drewnianymi prętami, w tylnej naciągami stalowymi. W przedniej części kadłuba znajdował się silnik i jego łoże, oddzielone od reszty kadłuba przegrodą ogniową. Za przegrodą znajdował się zbiornik paliwa o pojemności 126 litrów. Ta część była kryta sklejką, reszta kadłuba była kryta płótnem. Statecznik pionowy wykonany jako integralna część kadłuba. Kabiny załogi otwarte, osłonięte wiatrochronem. Siedzenia regulowane, dostosowane do spadochronów siedzeniowych. Dwumiejscowe samoloty szkolne miały dwa fotele umieszczone jeden za drugim w układzie tandem i podwójny układ sterowniczy. W późniejszym czasie powstały wersje rozwojowe, które znacznie zmieniły konstrukcję kadłuba Po-2. Wersja U-2SP miała trzy ustawione za sobą miejsca dla pilota i dwóch pasażerów i służyła jako wojskowy samolot łącznikowy, a w lotnictwie cywilnym do komunikacji międzymiastowej. Modele oznaczone U-2AP z zamontowanym w kadłubie zbiornikiem i urządzeniem rozpylającym na płatach stosowane były w rolnictwie i leśnictwie do rozpylania środków chemicznych. Wersja U-2S wyposażona była w nosze do transportu chorego. Na liniach Aerofłotu stosowano wersje kabinowe oznaczone U-2L (Po-2L). Ich modyfikacje mogły przewieźć nawet do 6 osób.
Płat dwudźwigarowy, trójdzielny o eliptycznych końcówkach. Płat górny był zamocowany do kadłuba słupkami tworzącymi literę N, płat dolny był przytwierdzony okuciami do kadłuba. Komora płatowa była usztywniona słupkami również w kształcie litery N oraz usztywniono ścięgnami na krzyż. Krawędź natarcia do przedniego dźwigara była kryta sklejką, dalej płótnem. Lotki bezszczelinowe były umieszczone na obu płatach, ich pokrycie wykonano z płótna.
Usterzenie o konstrukcji drewnianej, kryte płótnem. Statecznik poziomy dwudzielny, podparty parą zastrzałów.
Podwozie stałe, trójpunktowe z amortyzowaną drewnianą płozą ogonową. Koła główne umieszczone na wspólnej osi, amortyzowane sznurem gumowym.
Przypisy
Bibliografia
Linki zewnętrzne
Po-2 w witrynie Pilotfriends
Radzieckie samoloty wojskowe II wojny światowej
Samoloty cywilne
Samoloty wielozadaniowe
Samoloty Polikarpow
Samoloty rolnicze
Samoloty sanitarne |
1488 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Europejskie%20Stowarzyszenie%20Wolnego%20Handlu | Europejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu | Europejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu, ESWH, EFTA (od ang. European Free Trade Association) – międzynarodowa organizacja gospodarcza powstała 3 maja 1960 roku na mocy konwencji sztokholmskiej (podpisanej 4 stycznia 1960), mająca na celu utworzenie strefy wolnego handlu artykułami przemysłowymi między państwami członkowskimi drogą redukcji ceł i ograniczeń importowych. Siedziba Sekretariatu mieści się w Genewie.
Utworzenie nowej organizacji postanowiono w Sztokholmie 20 listopada 1959. Pierwotnymi członkami były: Austria, Dania, Norwegia, Portugalia, Szwajcaria, Szwecja i Wielka Brytania. Z czasem większość członków wystąpiła, wybierając członkostwo w konkurencyjnej i o zdecydowanie większej integracji ekonomicznej EWG. W latach 1986–1994 członkiem organizacji była również Finlandia.
Inicjatorami powstania EFTA byli Brytyjczycy, traktujący układ jako przeciwwagę dla stworzonej rok wcześniej Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej, redukującej stawki celne między swoimi członkami, co założyciele EFTA uznali za zagrożenie dla własnych interesów gospodarczych. W chwili powstania PKB EFTA wynosiła 84 mld USD wobec 132 mld USD PKB EWG. Konkurencja z EWG okazała się jednak problematyczna: kraje tworzące EFTA nie były wystarczająco powiązane gospodarczo, czemu nie sprzyjało ich rozrzucenie na kontynencie (w przeciwieństwie do tworzącej zwarty blok terytorialny EWG). Układ sztokholmski nie poruszał kwestii przepływu osób i kapitałów oraz unii celnej między członkami, a ze względu na słabość instytucjonalną możliwość skoordynowanego wpływania na państwa trzecie była ograniczona. W tej sytuacji już 1961 Dania i Wielka Brytania wystąpiły o przystąpienie do EWG (co nastąpiło w 1972), dając asumpt do twierdzeń, że traktowały uczestnictwo w EFTA jedynie jako kartę przetargową w negocjacjach z EWG.
Strefa wolnego handlu między państwami ESWH powstała w 1968. W 1977 państwa EWG i ESWH utworzyły wspólną strefę wolnego handlu towarami przemysłowymi. W 1992 EWG i ESWH porozumiały się w sprawie utworzenia wspólnej strefy wolnego handlu na wszystkie towary. Porozumienie w tej sprawie, nieobejmujące jednak Szwajcarii, weszło w życie 1 stycznia 1994, tworząc Europejski Obszar Gospodarczy.
Działalność EFTA jest znacznie słabsza niż działalność byłej EWG. W przeciwieństwie do EWG, układ o EFTA nie zawiera postanowień dotyczących wspólnej polityki gospodarczej, swobodnego przepływu kapitałów, siły roboczej. Całość jego postanowień ogranicza się do handlu zagranicznego. W odróżnieniu od EWG, więzy łączące kraje członkowskie ESWH są bardzo luźne i nie są instytucjonalne.
Państwa członkowskie
Byli członkowie
Sekretarze generalni
Struktura organizacyjna
Rada
Rada ESWH z siedzibą w Genewie jest naczelnym organem Stowarzyszenia. W jej skład wchodzi po jednym przedstawicielu rządu każdego państwa członkowskiego. Każde państwo dysponuje jednym głosem, co do zasady decyzje zapadają jednomyślnie. Rada zbiera się dwa razy w miesiącu na szczeblu stałych przedstawicieli i dwa razy w roku na szczeblu ministrów (najczęściej handlu). Państwa kolejno, przez półroczne kadencje, przewodniczą Radzie.
Rada ma prawo do wydawania decyzji (nie są bezpośrednio skuteczne) i zaleceń (nie mają wiążącej mocy prawnej). Wykonuje kompetencje nadane jej przez konwencję sztokholmską i nadzoruje jej stosowanie, może też wprowadzać do niej poprawki (w przypadkach określonych w konwencji konieczna jest akceptacja zmian ze strony państw członkowskich). Ponadto Rada:
wskazuje nowe działania jakie należy podjąć dla osiągnięcia celów ESWH
podejmuje mediację w sporach między państwami członkowskimi (np. w kwestii dostępu do rynków)
ułatwia współpracę z innymi podmiotami prawa międzynarodowego.
W zarządzaniu strefą wolnego handlu Radę wspierają powołane przez nią komitety ekspertów, pracujące w trybie stałym. Doraźnie natomiast zwoływane są grupy ekspertów dla rozwiązania określonego problemu. Oba ciała mają wyłącznie uprawnienia doradcze i muszą składać się z przedstawicieli wszystkich państw członkowskich. Funkcjonuje dziesięć stałych komitetów, w tym:
Komitet Ekspertów Handlu – zajmuje się problematyką liberalizacji handlu i współpracy gospodarczej z UE
Komitet ds. Barier Technicznych w Handlu – sprawuje nadzór nad notyfikacją regulacji technicznych
Komitet Ekonomiczny – obserwuje sytuację gospodarczą państw członkowskich; wymiana informacji o kierunkach polityki gospodarczej i finansowej w ramach ESWH oraz UE
Komitet ds. Pochodzenia i Ceł – koordynuje stanowisko ESWH w sprawie reguł pochodzenia towarów w stosunkach z UE
Komitet Doradczy – składa się z maksymalnie pięciu reprezentantów organizacji przedsiębiorców i pracowników z państw członkowskich
Komitet Parlamentarny – złożony z osób desygnowanych przez parlamenty krajowe, zbiera się raz do roku; spełnia funkcję kontrolną, informuje parlamenty krajowe i prowadzi dialog z Parlamentem Europejskim
Zarząd Audytorów – najwyższa instancja dokonująca weryfikacji finansów ESWH.
Inne organy
Bieżącymi sprawami zajmuje się Sekretariat, nadzorowany przez Sekretarza Generalnego. Siedzibą Sekretariatu jest Genewa, natomiast jego część mieści się w Brukseli, gdzie personel zajmuje się sprawami EOG. Sekretariat odpowiedzialny jest za obsługę Rady i komitetów. Oficjalnym językiem urzędowym jest angielski.
W związku z utworzeniem Europejskiego Obszaru Gospodarczego zostały wdrożone pewne zmiany organizacyjne. Powołano Stały Komitet Państw ESWH, który zajmuje się podejmowaniem decyzji związanych z uczestnictwem w EOG (Szwajcaria, w następstwie negatywnego wyniku referendum, nie jest członkiem tego porozumienia, jednak osiągnęła zbliżoną sytuację prawną w drodze umów bilateralnych). W skład Komitetu wchodzą przedstawiciele Islandii, Norwegii i Liechtensteinu, a także, posiadający status obserwatorów, reprezentanci Szwajcarii i Władzy Nadzorczej ESWH (ang. EFTA Surveillance Authority). Ta ostatnia czuwa w imieniu ESWH nad przestrzeganiem przyjętych przez EOG reguł funkcjonowania (podobnie jak czyni to Komisja Europejska w przypadku UE). Stały Komitet ma pod sobą 5 podkomitetów (m.in. podkomitety ds. wolnego przepływu towarów, ds. wolnego przepływu kapitału i usług, ds. wolnego przepływu osób, ds. polityk horyzontalnych i towarzyszących).
Stały Komitet jest wspomagany przez Trybunał ESWH. Organ ten składa się z trzech sędziów (po jednym z Norwegii, Islandii i Liechtensteinu) nominowanych na sześcioletnią kadencję. Rozstrzyga sprawy wniesione zazwyczaj przez Władzę Nadzorczą przeciwko państwom ESWH. Ponadto prowadzi mediacje i rozstrzyga spory między państwami ESWH na tle ich udziału w EOG, a także dokonuje interpretacji porozumienia o utworzeniu EOG.
Przypisy
Bibliografia
Linki zewnętrzne
Witryna internetowa Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu
Strefy wolnego handlu
Europejskie organizacje międzynarodowe
Międzynarodowe organizacje gospodarcze |
565744 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Perfect%20Strangers | Perfect Strangers | Perfect Strangers jest jedenastym albumem studyjnym Deep Purple, wydanym w listopadzie 1984 roku. Został nagrany po pierwszej reaktywacji zespołu, w składzie nazywanym Mark IIb. Wszyscy członkowie zespołu po oficjalnym rozpadzie Deep Purple w roku 1976 grali w swoich zespołach lub tworzyli muzykę solową.
Jon Lord i Ian Paice wstąpili do zespołu swojego trzeciego wokalisty Davida Coverdale'a Whitesnake. Ian Gillan stworzył zespół Ian Gillan Band i po wielu transformacjach nazwał go Gillan. W 1983 Ian Gillan dołączył do Black Sabbath i odbył z nimi tournée oraz nagrał album Born Again. Ritchie Blackmore utworzył Rainbow. Roger Glover nagrywał solowe albumy, został producentem m.in. albumu Sin After Sin zespołu Judas Priest, później dołączył do Blackmore'a w Rainbow.
Był to pierwszy album studyjny wydany po 8-letniej przerwie i pierwszy w „klasycznym” składzie od 11 lat (ostatnim był Who Do We Think We Are z 1973).
Wydanie CD zawiera dodatkowy utwór Not Responsible. Album po remasteringu został wydany 22 czerwca 1999 z instrumentalnym bonusem Son of Alerik.
Lista utworów
Wszystkie, z wyjątkiem opisanych skomponowali Ritchie Blackmore, Ian Gillan i Roger Glover.
Skład zespołu
Ian Gillan – śpiew
Ritchie Blackmore – gitara
Jon Lord – Organy Hammonda, instrumenty klawiszowe
Roger Glover – gitara basowa
Ian Paice – perkusja
Przypisy
Bibliografia
Albumy Deep Purple
Albumy muzyczne wydane w roku 1984
Albumy Mercury Records
Albumy Polydor Records
Albumy wyprodukowane przez Rogera Glovera |
565750 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Francisco%20de%20Melo | Francisco de Melo | Don Francisco de Melo (1597 – 1651) – markiz Tor de Laguny, hrabia Assumaru.
Gdy Francisco de Melo przybył do południowych Niderlandów, miał już za sobą długą polityczną karierę.
Od 1632 do 1636 był hiszpańskim ambasadorem w Genui. W 1638 został wyznaczony na wicekróla Sycylii, a dwa lata później został ambasadorem w Wiedniu. W latach 1641 - 1644 (włącznie) był gubernatorem w Południowych Niderlandach.
W roku 1642 odniósł zwycięstwo jako wódz w bitwie pod Honnecourt.
Francisco de Melo zawsze będzie pamiętany z powodu przegranej bitwy pod Rocroi w 1643. Jego porażka militarna jest dziś uznawana za początek upadku hiszpańskiego imperium.
Historia Hiszpanii
Hiszpańscy wojskowi
Wicekrólowie Sycylii
Urodzeni w 1597
Zmarli w 1651
Ambasadorowie Hiszpanii w Austrii
Ambasadorowie Hiszpanii w Genui |
565755 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Alain-Fournier | Alain-Fournier | Alain-Fournier, właściwie Henri-Alban Fournier (ur. 3 października 1886 w La Chapelle-d’Angillon, zm. 22 września 1914 w okolicach Verdun) – francuski pisarz.
Życiorys
Uczęszczał do francuskiej szkoły wojskowej École Navale w Brest a później do Lycée Lakanal pod Paryżem. W 1905 roku pełnił wolontariat w Londynie. Od roku 1909 był krytykiem literackim. W 1913 roku napisał jedną z najwybitniejszych powieści początku XX wieku Mój przyjaciel Meaulnes (Le Grand Meaulnes). W 1925 wydano drukiem jego frapującą korespondencję z Jacques’em Rivière.
Twórczość
1925: Mój przyjaciel Meaulnes, powieść
1922: Colombe Blanchet
1924: Mirades, poezja
Przypisy
Urodzeni w 1886
Zmarli w 1914
Ofiary I wojny światowej
Francuscy prozaicy XX wieku |
1489 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Europejski%20Obszar%20Gospodarczy | Europejski Obszar Gospodarczy | Europejski Obszar Gospodarczy, EOG (ang. European Economic Area, EEA) – strefa wolnego handlu i wspólny rynek, obejmujące państwa Unii Europejskiej i Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu (EFTA), z wyjątkiem Szwajcarii. EOG opiera się na czterech fundamentalnych wolnościach: swobodzie przepływu ludzi, kapitału, towarów i usług.
Porozumienie o utworzeniu EOG podpisano w Porto 2 maja 1992 roku. Wejście w życie układu opóźniało się z powodu odrzucenia go w referendum w Szwajcarii w grudniu 1992 roku. Po wykluczeniu odniesień do Szwajcarii z umowy, ostatecznie weszła ona w życie 1 stycznia 1994 roku.
Na mocy umowy z Porto obywatele wszystkich państw należących do EOG mogą się swobodnie przemieszczać, osiedlać i nabywać nieruchomości na ich terenie. W zamian EFTA łoży na unijny Fundusz Spójności. Kraje EFTA przyjęły do swojego ustawodawstwa dużą część szczegółowych przepisów wspólnotowych (nie dotyczy to jednak m.in. polityki rolnej czy walutowej). Ważną cechą EOG jest to, iż realizuje swoją działalność na poziomie pierwszego i trzeciego etapu integracji, strefy wolnego handlu i Wspólnego Rynku, wyłączając drugi etap, unię celną.
Polska podpisała umowę o członkostwie w EOG 14 października 2003 w Luksemburgu. Została ona ratyfikowana 8 października 2004 na podstawie ustawy z 16 kwietnia 2004 r. Polska weszła do EOG w momencie jej wejścia w życie 6 grudnia 2005.
Struktura Instytucjonalna
Rada – organ decyzyjny i ustawodawczy (członkowie Rady Unii Europejskiej, Komisji Europejskiej i po 1 ministrze danego resortu z 3 państw EFTA).
Wspólny Komitet – organ wykonawczy i arbitrażowy (członkowie Komisji Europejskiej i przedstawiciele rządów 3 państw EFTA w równej liczbie).
Wspólny Komitet Parlamentarny – organ doradczy (delegaci Parlamentu Europejskiego i parlamentów narodowych 3 państw EFTA w równej liczbie).
Komitet Konsultacyjny – organ doradczy (członkowie Komitetu Ekonomiczno-Społecznego UE i Komitetu Konsultacyjnego EFTA w równej liczbie).
Członkowie Europejskiego Obszaru Gospodarczego
Przypisy
Zobacz też
Mechanizm Finansowy EOG i Norweski Mechanizm Finansowy
Linki zewnętrzne
Porozumienie o Europejskim Obszarze Gospodarczym
Wspólne rynki |
565756 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Codename%20Outbreak | Codename Outbreak | Codename: Outbreak – komputerowa gra akcji w konwencji FPP stworzona przez ukraiński zespół GSC Game World, który między innymi stworzył gry takie jak Kozacy: Europejskie boje i American Conquest oraz S.T.A.L.K.E.R.: Shadow of Chernobyl.
Fabuła
10 kwietnia 2012 roku w stację pogodową w Montanie w USA uderza meteoryt, który oderwał się od przelatującej w niewielkiej odległości od Ziemi komety JK4538-XK. Wkrótce na miejsce katastrofy przybywa profesor John Hopkins wraz z grupą naukowców. Stwierdzają, że w strefie uderzenia nie ma skażenia chemicznego ani radioaktywnego. 15 kwietnia łączność z obozem zostaje zerwana. Następnego dnia wysłano dwa radiowozy, lecz jedynym komunikatem przerywającym ciszę radiową jest prośba o pomoc. Rząd USA podejrzewa o zamach organizację terrorystyczną o nazwie Montana Eagles (Orły z Montany), więc posyła na miejsce brygadę komandosów, która jednak przepada bez śladu. Na miejsce zostaje wysłana druga ekipa, której działaniami kieruje gracz. Okazuje się, że wszyscy w zagrożonej strefie zostali zarażeni tajemniczym pasożytem obcego pochodzenia ingerującym w ich mózg. Całkowicie opanowuje on swojego żywiciela i kontroluje jego zachowanie. Sytuacja zaczyna być groźna, kiedy obcy opanowują coraz więcej ludzi i obiektów o charakterze wojskowym.
Rozgrywka
Gracz kieruje oddziałem komandosów. Koordynuje ich działania i wydaje rozkazy swoim podwładnym. Może w dowolnej chwili przełączyć się na dowolnego z nich. Do dyspozycji oddane zostają między innymi gogle termowizyjne, noktowizor oraz futurystyczny karabin szturmowy rozbudowany o granatnik, strzelbę i celownik optyczny. Dostępna jest mapa satelitarna terenu działań oraz ekran ekwipunku. Zdrowie żołnierza można polepszyć poprzez użycie strzykawki ze specjalną substancją.
Bibliografia
2002 w grach komputerowych
Strzelanki pierwszoosobowe
Gry na platformę Windows
Gry komputerowe wyprodukowane na Ukrainie |
565758 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Eleazar%20%28imi%C4%99%29 | Eleazar (imię) | Eleazar – imię męskie pochodzenia hebrajskiego, oznaczające „mój Bóg wspomógł mnie”. W Biblii było to imię jednego z synów Aarona oraz siedmiu innych mężczyzn. Istnieje kilku świętych katolickich i prawosławnych o tym imieniu.
Eleazar imieniny obchodzi 1 sierpnia i 27 września.
Zobacz też
Eleazar (męczennik) – żyjący w I wieku p.n.e. „uczony w Piśmie”, męczennik Starego Testamentu, święty prawosławny
Eleazar – syn Aarona
Eleazar ben Jair – przywódca sykariuszy w trakcie wojny żydowskiej w latach 66–73 n.e.
Eleazar López Contreras (1883–1973) – wenezuelski wojskowy i polityk, prezydent Wenezueli w latach 1936–41.
Męskie imiona semickie |
190801 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Siunjata | Siunjata | Siunjata (pāli. suññatā; sanskr. śūnyatā; शून्यता - pustka, pustość, niesubstancjalność; chiń. 空 kōng, kongxing 空性; kor. kong 공, kongsŏng; jap. kū, kūshō; wiet. không, không tính; tyb. stong pa nyid) – pojęcie występujące we wszystkich odłamach buddyzmu. Jest kluczowym pojęciem dla zrozumienia mahajany. Zgodnie z jej doktryną wszystkie rzeczy, czyli dharmy, są przejawieniami pozbawionymi realnego istnienia czy definitywnego nieistnienia. Szkoły buddyzmu wczesnego, na ogół przyjmowały istnienie dharm, takimi jakimi wydają się przejawiać, choć zakładały brak tożsamości „ja”. W theravadzie suññatā odnosi się do doktryny anatty, czyli niesubstancjalności wszystkich zjawisk jako pozbawionych „ja” i czegokolwiek, co należy do „ja”. Niniejszy artykuł został napisany w całości z punktu widzenia buddyzmu mahajany.
Etymologia
Słowo „pustka” lub „pustość” – w sanskrycie siunjata, to rzeczownik odprzymiotnikowy pochodzący od słowa siunja – „pozbawiony”, co w dokładnym tłumaczeniu oznacza „pozbawioność”. Słowo to sugeruje brak – brak cech, brak własnej natury. Stwierdzenie: „forma jest pustką” należy rozumieć następująco: rzeczy (zjawiska) nie posiadają swej własnej esencji, nie posiadają własnej natury. Natomiast zjawiska, które są puste, czyli pozbawione esencji, przejawiają się w różnorodny sposób, zależny od wielu czynników („pustka jest formą”). Pojawiają się one w określonych warunkach, trwają jakiś czas, następnie znikają. Istnieją jedynie we współzależny sposób – zależą od przyczyn i warunków, nie mają więc realnego bytu. Także dharmy, które według innych doktryn opisywane są jako istniejące rzeczywiście, zarówno te uwarunkowane - powstające i zaraz znikające, jak i nieuwarunkowane (nirwana), według systemu mahajany w swej esencji są tym samym. Ich prawdziwy byt transcenduje proces powstawania i znikania, a także współzależne bądź niezależne istnienie.
Poglądy na temat pustości zjawisk zawierają się w szczególności w tzw. drugim cyklu nauk lub drugim obrocie kołem dharmy Buddy Siakjamuniego. Nauki drugiego cyklu nazywane są też naukami o „braku cech”, czyli o „pustce wszystkich zjawisk”. Opierają się one na sutrach mahajany. Do najważniejszych tekstów Buddy, tworzących podstawę systemu filozoficznego należy zbiór sutr Pradżniaparamity, czyli sutr Doskonałości Mądrości.
Jak czytamy w Sutrze Serca Doskonałej Mądrości, której nauki stanowią esencję "Drugiego Obrotu Kołem Dharmy":
Siunjata w literaturze
Pojęcie siunjaty pojawiło się w literaturze Pradżniaparamity, potem zaś zostało skomentowane w tekstach Nagardżuny. Według niego samsara jak i nirwana są nierealne, czyli puste. Pustka jest po prostu brakiem niezależnego istnienia wszelkich rzeczy i zjawisk. W Sutrze Serca powiedziano "Pustka jest formą a forma jest pustką". W Sutrze Diamentowej stwierdza się, że „wszystkie rzeczy złożone są jak światło, znikający obraz, migotanie lampy oliwnej, złudzenie, kropla wody, marzenie senne i blask błyskawicy”. W mahajanie w późniejszym okresie rozwoju buddyzmu w Indiach rozróżniono dwa główne przekazy w których zawarte są nauki o siunjacie: przekaz Nagardżuny o madhjamace o „Środkowej Ścieżce” oraz przekaz Asangi o „naturze Buddy”.
Pomyłki w interpretacji pojęcia
Przez ludzi zachodu pustka często mylnie rozumiana jako "pusta przestrzeń", próżnia, nicość – przez co często odnoszono buddyzm do nihilizmu. Tymczasem w kontekście dharmy oznacza ona bezjaźniowość, bezesencjonalność, brak trwałej istoty rzeczy. Oznacza nietrwałą (pali. anicca) naturę wszystkich zjawisk. Zjawiska nie istnieją niezależnie, ale pojawiają się współzależnie od siebie jako skutki pewnych przyczyn. Przejawiają się, ale nie istnieją niezależnie i samowystarczalnie. Inaczej termin „pustka” oznacza brak własnej natury. Nie istnieje również oddzielnie od zjawisk ich obserwator, tj. jego oddzielna od wszystkiego indywidualność. Jest to wgląd we współzależne przejawianie się zjawisk, które prowadzi do mądrości wykraczającej poza zasłaniającymi ją wrażeniami istnienia i nieistnienia, poza wszelkimi skrajnościami takimi jak realizm i nihilizm lub optymizm i pesymizm, poza wszystkimi punktami odniesienia, takimi jak pojęcia „skrajności” i „środka poza skrajnościami”, czy takimi, które wynikają z dualizmu „subiekt-obiekt”.
Tradycje nauk o siunjacie w buddyzmie tybetańskim
Buddyzm tybetański wyróżnia następujące tradycje nauk o siunjacie:
wajbaszika
sautrantika
czittamatra
madhjamaka
Tradycje te można traktować jako kolejne etapy w stopniowych medytacjach na tzw. „pustość” (siunjata) lub jako teorie wspomagające takie praktyki jak mahamudra, dzogczen i Tantry Jogi Najwyższej. Poszczególne doktryny nie wykluczają siebie nawzajem, ale się uzupełniają. Tradycje wajbaszika i sautrantika odnoszą się do nauk hinajany, a czittamatra i madhjamika do nauk mahajany.
Wajbaszika m.in. przedstawia pogląd o ostatecznej naturze z trwałych niepodzielnie istniejących jednostek (Wylie: rtag dngos) jako najmniejszych cząsteczek składowych rzeczywistości doświadczanej poprzez świadomość. Sautrantrika m.in. naucza, że to co przejawia się jako „zewnętrzna rzeczywistość” jest niczym innym tylko własną projekcją mentalną, niż faktycznym doświadczaniem „niepodzielnie istniejących cząsteczek” i w ten sposób tłumaczy jak możliwe jest doświadczanie, gdyż świadomość nie jest różna w naturze od jej mentalnego doświadczenia. Czittamatra naucza m.in. że nie ma oddzielnej od świadomości (lub jej projekcji według sautrantiki) „zewnętrznej rzeczywistości”, a wszystko ma ostatecznie naturę umysłu, który „samoświadomy i samorozświetlający się” jest wolny od dualizmu doświadczającego i doświadczanego. Madhjamaka jest tu najbardziej precyzyjną doktryną na temat natury rzeczywistości (siunjaty). Jest „środkową ścieżką” poza wszelkimi „skrajnościami” błędów popadnięcia w omylnie rozumiany stan „pustości” jako nicości (nihilizmu) oraz błędów eternalizmu (inherentnego, wrodzonego i niezależnego istnienia zjawisk). W tej doktrynie wszystko jest opisywane jako współzależne i przejawiające się pod wpływem odpowiednich dla siebie przyczyn i warunków. Na poziomie ostatecznego wglądu nie można w żadnych zjawiskach odnaleźć ich inherentnej, wrodzonej i niezależnej egzystencji, włączając m.in. inherentne istnienie umysłu doświadczającego, jak i doświadczanego (odpowiadającego teorii czittamatry) – co odpowiadało by skrajności eternalizmu, bądź oddziału świadomości od „zewnętrznego świata” (według teorii wajbasziki i sautrantiki) – co odpowiadało popadnięciu w skrajności nihilizmu, w którym mowa o nie podleganiu konsekwencjom własnych czynów.
Tożsamość "ja" jako źródło powstawania cierpienia (dukkha)
Brak zrealizowania "pustości" (siunjata) tożsamości "ja" jest w buddyzmie główną przyczyną powstawania cierpienia (dukkha). Opisują to doktryny o naturze rzeczywistości w tak zwanej hinajanie, ujęcia zwanego też podejściem śrawaki, który zdolny jest do wyzwolenia samego siebie. Zrealizowanie "pustości" tożsamości "ja", zwane anatmanem (język pali: anatta), związane jest z przekroczeniem splamień i nie podleganiem prawu przyczynowo-skutkowemu karma samsary, tj. osiągnięciu stanu nirwany, gdzie jest się wolnym od cierpienia (język pali: dukkha) i przyczyn cierpienia.
Indywidualna tożsamość "ja" jest przyczyną cierpienia w tym sensie, gdyż intuicyjnie wydaje się istnieć w relacji z pięcioma skupiskami (ciało, uczucia, percepcja, formacje mentalne i świadomość) jako obiekt cierpienia (język pali: dukkha). Według nauk buddyzmu jest to jednak tylko niejasne, nawykowe i błędnie przyjmowane przejawienie inherentnej tożsamości "ja". Łatwo to wykazać poprzez wykazanie braku związku tej tożsamości z pięcioma skupiskami bądź zanegowanie podstawowych cech tej tożsamości:
że jest pojedyncza,
zanegowane jest to, gdyż nie byłoby zagrożenia zniszczeniem przez samego siebie lub kogoś (czegoś) innego ze względu na brak wielości komponentów tego siebie (pojedynczość) oraz gdyż takie "ja" nie odróżniałoby doświadczeń pomiędzy różnymi pięcioma skupiskami,
że jest trwała nieprzerwanie istniejąca,
zanegowane jest to, gdyż nie byłoby obaw, że coś mogłoby się stać tej tożsamości w następnych momentach jej trwania, tym bardziej, że wszystko się zmienia (pali. anicca), również pięć skupisk, nawet wiele razy w ciągu życia,
że jest niezależna,
zanegowane jest to, gdyż nie byłoby obaw, że ta tożsamość „ja” mogłaby być zagrożona przez „innych” bądź nie musiałaby zależeć od otoczenia,
tożsamość "ja" wydaje się posiadać ciało i pozostałe pięć skupisk (uczucia, percepcję, formacje mentalne i świadomość),
zanegowane jest to, gdyż posiadałoby się pięć skupisk oddzielnie od posiadającego "ja", tak jak np. posiada się ubranie, które można później oddać komuś obcemu bez żadnych konsekwencji jeżeli się znudzi,
tożsamość "ja" wydaje się być w całości pięcioma skupiskami,
zanegowane jest to, gdyż nie można by było naruszyć jakiejkolwiek części tej całości poprzez odjęcie czegoś z pięciu skupisk (np. utrata wzroku), aby tożsamość "ja" nadal trwała,
tożsamość "ja" wydaje się być jakąś częścią spośród pięciu skupisk,
zanegowane jest to, gdyż można by było bez konsekwencji naruszać inne części pięciu skupisk, w których nie byłoby tej tożsamości "ja", np. jeśli tożsamość "ja" byłaby tylko świadomością, można by było unieszkodliwić swoje ciało bez żadnego wpływu na owe "ja".
Tym niemniej wykazanie braku tożsamości "ja" w buddyzmie nie oznacza, że nie ma żadnego związku pomiędzy pięcioma skupiskami. Podobnie jak to jest w przypadku jakichkolwiek innych zjawisk, relacje pomiędzy pięcioma skupiskami wydają się tylko konwencjonalnie przejawiać współzależnie pod wpływem odpowiednich dla nich przyczyn i warunków.
"Pustość" (siunjata) istnienia zjawisk a doskonałe oświecenie
Zrealizowanie "pustości" (siunjata) wszystkich zjawisk oprócz doprowadzenia do wyzwolenia od cierpienia (dukkha) umożliwia w buddyzmie również osiągnięcie Doskonałego Oświecenia, kiedy przekroczone są zaciemnienia od niewiedzy. Opisują to doktryny o naturze rzeczywistości w tak zwanej mahajanie, ujęcia bodhisattwy, który szuka Doskonałego Oświecenia nie tylko dla samego siebie, ale przede wszystkim w celu pomocy w wyzwoleniu wszystkich czujących istot.
Zgodnie z poglądem madhjamaki, najwyższej doktryny o siunjacie w buddyzmie, wszystko jest współzależnie przejawiające (patrz np. Dwanaście ogniw współzależnego powstawania oraz prawo czynów karmicznych). Dowodzenie Nagardżuny (główny współtwórca madhjamaki, II w. n.e) zwane "Królem wszystkich argumentów" prezentuje pogląd madhjamaki:
Wszystko jest współzależne, w rozumieniu konwencjonalnym wszystkie zjawiska tworzą się i zanikają pod wpływem odpowiednich dla nich przyczyn i warunków, pomimo że na poziomie ostatecznego wglądu nie można w tych zjawiskach odnaleźć ich inherentnej, wrodzonej i niezależnej egzystencji, jednak gdyż konwencjonalnie wydają się one tak pojawiać i zanikać, nie ma dlatego również totalnej pustości, jako nicości.
Uzupełnia to kolejne dowodzenie Nagardżuny zwane "Czterema Granicami (Limitami)":
Zjawiska konwencjonalnie wydają się przejawiać, gdyż na poziomie ostatecznego wglądu nigdy nie powstały i nigdy nie znikną z powodu nieskończonej ilości niezbędnych do tego przyczyn i warunków. Jest niemożliwym by zaistniało kiedykolwiek jakiekolwiek zjawisko z powodu jednej tylko odseparowanej (tj. inherentnej, wrodzonej, niezależnej) przyczyny czy warunku bądź wielu takich przyczyn i warunków, gdyż w istocie było nieskończenie wiele współzależnych od siebie warunków i przyczyn (np. by zakwitł kwiat nie wystarczy tylko wilgotna gleba, lecz również choćby promienie słońca, które zależą nie tylko od zasłaniającego tę roślinę otoczenia, ale i od atmosfery ziemskiej, reakcji nuklearnych w słońcu, położenia układu słonecznego wzg galaktyki, która trwa już wiele miliardów lat itd.). Podobnie można udowodnić, że jest niemożliwym by owe zjawisko kiedykolwiek w podobny sposób zanikło z powodu jakiekolwiek odseparowanego rezultatu bądź wielu takich rezultatów.
Ponadto istnieje wiele innych dowodzeń, które umożliwiają obalanie wszelkich "skrajności" innych systemów buddyjskich bądź niebuddyjskich, np. przyjmujących błędy czterech rodzajów (inherentnie wrodzonego) powstawania (powstawania z siebie, z czegoś innego, z tych obu, z żadnych z nich) opisanych w dowodzeniu "Wadżra-iskier" Nagardżuny. Zebrane są one np. w "Fundamentalnych Wersach o Madhjamace" (sanskryt: Prajñanamamulamadhyamakakarika), "Polemice na Zarzuty" (sanskryt: Vigrahavyavartanıkarika) i "Siedemdziesięciu Strofach o Pustości" (sanskryt: Yuktisastika) Nagardżuny, w "Wykładni Środkowej Drogi" (sanskryt: Madhyamakavatara) Czandrakirtiego oraz w "Iluminacji Ornamentu Niezkazitelnej Realizacji" (sanskryt: Abhisamayalankaraloka) Haribhadry.
Madhjamaka tłumaczy jak konwencjonalnie jakiekolwiek zjawisko wyodrębniane jest jako istniejące niezależne. Przytacza się m.in. przykład kwiatu. Pomimo że takie zjawisko, które identyfikujemy konceptualnie jako kwiat, można ujrzeć i zerwać, jednak ostatecznie nie jest to "kwiat" jako taki, ale niepowtarzalne zjawisko, składające się z niepoliczalnych części, całkowicie współzależne od swego otoczenia oraz całkowicie różne od pozostałych "kwiatów". Ze względu na niewystarczalność wszelkich konceptualnych założeń na temat zjawisk dowodzi się, że pełne zrozumienie zjawisk, tj. siunjata, możliwe jest tylko poza konceptualnymi wytworami. Dotyczy to również wyodrębniania indywidualnej tożsamości "ja" na tle pięciu skupisk. Śrawakowie (hinajany) realizują brak tożsamości "ja" dopóty nie zostaną usunięte ich splamienia umysłu. Kiedy ich splamienia są usunięte, osiągają stan wyzwolenia "bez powrotu" po całkowitym wygaśnięciu pięciu skupisk z cyklu narodzin w samsarze. Tymczasem bodhisattwowie (mahajany), w przeciwieństwie do śrawaków kontynuują dalszy rozwój, aż do stanu trzech ciał Buddy, by być dalej użytecznymi dla czujących istot.
Madhjamaka to "Droga Środka", która udowadnia, że teoria "pustości" przekracza błędy wszystkich skrajnych poglądów, takich jak np. nihilizm (że nic nie istnieje i nie podlega się żadnym konsekwencjom swoich czynów) oraz eternalizm (wszystko istnieje, tak jak się wydaje być, jako z góry ustalone, realne w sposób inherentny i niezmienny oraz nie ma możliwości osiągnięcia "transcendencji" np. wyobrażenie doskonałości jako nieosiągalnego absolutu).
"Pustość" należy więc traktować jako niczym "nieograniczoną przestrzeń" dla rozwoju wszystkich doskonałych cech, aby rozwijać zdolność pomocy sobie i innym (sanskryt. bodhiczitta) oraz dla usunięcia wszystkich błędów, np. zaciemnień od niewiedzy.
Gdyby zjawiska były inherentne i niezależne z trwale wrodzonymi i nie mogącymi się już zmienić cechami, nie podlegałyby zmianom, a wszystko byłoby już z góry ustalone i przeznaczone. Jednakże teoria o "pustości" neguje inherentność zjawisk i ukazuje, że współzależność zjawisk obejmuje wszystko całkowicie. Każda więc czująca istota według tego ujęcia ma nieograniczone możliwości rozwoju nawet aż do poziomu Doskonałego Oświecenia według buddyzmu.
Nagardżuna to wyjaśnia w dziele "Polemika z zarzutami" (ang.: The Rebuttal of Objections, sanskryt: Vigrahavyavartanıkarika):
Dla tych, którym pustość jest możliwa,
Wszystko jest możliwe.
Dla tych, którym pustość nie jest możliwa,
Nic nie jest możliwe.
Natura Buddy a "pustość"
Każda nauka lub praktyka, która sprzeczna jest z właściwym zrozumieniem "pustości" siunjata (istnienia tożsamości "ja" bądź zjawisk) nie może być zgodna z naukami buddyzmu, a jeżeli sprzeczna jest z postawą bodhiczitta, nie zalicza się do mahajany. W mahajanie bodhisattwa w celu rozwoju tych cech kultywuje Sześć Paramit, zbierając nagromadzenie zasługi i mądrości, niezbędne aby osiągnąć oświecenie, tj. trzy ciała Buddy, co zajmuje czas trzech niezliczonych okresów (skt. kalpa). Również wadżrajana umożliwia to bodhisattwie za pomocą unikalnych dla siebie metod.
W mahajanie istnieją dwie tradycje nauk odnoszących się do natury rzeczywistości tzw. siunjaty. Pierwsza tradycja związana jest z przekazem Nagardżuny o madhjamace o „Środkowej Ścieżce”. Druga tradycja związana jest z przekazem Asangi o „naturze Buddy”, przekazem na którym później oparto nauki czittamatry. W praktyce wadżrajany jednak główny nacisk kładzie się na nauki o naturze Buddy, w celu zrealizowania bezpośrednio doskonałej obecności poza wszelkimi konceptualnymi wyobrażeniami, zwanej Przejrzyste Światło, stanu, który określany jest niekiedy jako absolutnie istniejący. Dziamgon Kongtrul Lodro Thaje w encyklopediach buddyzmu definiuje:
"to co nazwane jest "samsarą" i "nirwaną" jedynie jest z perspektywy zjawisk wydających się (tylko) przejawiać (w zgodzie z poglądem madhjamaki). Inherentna, wrodzona natura ich obu to Przejrzyste Światło wolne od (konceptualnych) wytworów, które powiada się, że jest naturą buddy (Wylie. bde bar gshegs pa'i snying po, sanskryt. sugatagarbha)".
Pomimo tego buddyzm, choć zawiera wiele pozornie sprzecznych ze sobą nauk, tak naprawdę ich nie ma. Mówią o tym np. nauki Lamrim. Istniejące obecnie różne tradycje, w tym wajbaszikę, sautrantikę, czittamatrę, madhjamakę, można traktować jako kolejne etapy w stopniowych medytacjach na zrozumienie tzw. "pustości" (siunjata) oraz na naturę buddy. Można wykazać, że przekaz Nagardżuny o „Środkowej Ścieżce” to podejście przybliżające ku naturze rzeczywistości przez wyeliminowanie wszystkiego tego, co nią nie jest, tzn. wszystkich niewłaściwych „skrajnych” poglądów i praktyk, kierując się głównie analitycznym wnioskowaniem. Przekaz Asangi o „naturze Buddy” to podejście pomagające za to opisać naturę rzeczywistości taką jaką powinna ona być, pomimo że należy ją doświadczyć „poza słowami” przez praktykę. Tym niemniej, że przekaz Nagardżuny wydaje się być bardziej precyzyjny niż Asangi, oba te przekazy bezsprzecznie się wspomagają tworząc jedną kompleksową całość. Więcej czytaj w artykule czittamatra.
Praktyka w celu zrealizowania siunjaty
Należy zaznaczyć, że nauki o siunjacie nie dotyczą jedynie intelektualnych spekulacji, ale podkreślają potrzebę bezpośredniego wglądu "poza słowami" tzw. poza-konceptualnej mądrości np. poprzez odpowiednią praktykę, która bazuje również na powyższych analitycznych dowodzeniach. W buddyzmie owa praktyka dzieli się na dwie części: śamatha - jednoupunktowioną skupioną uważność, vipassana - analityczne poznawanie w celu rozwinięcia wglądu jak przejawiają się zjawiska. Jeżeli jedynie praktykuje się jednoupunktowioną skupioną uważność tylko na jakimś użytecznym dla praktyki obiekcie, nie będzie odpowiednich przyczyn, aby rozwinąć wgląd mądrości w zjawiska przejawiające się jako samsara w celu wyzwolenia od cierpień i niewiedzy. Jeżeli jedynie praktykuje się analityczne rozważania, nie będzie możliwe, aby powstały z tych analiz "przebłysk" wglądu mógł stabilnie spoczywać, ponieważ umysł będzie rozpraszany strumieniem swobodnie pędzących myśli.
Praktyka służy temu, aby rozwijać skupioną uważność w jedności z analitycznym poznawaniem. Po tym jak na jakiś czas odetnie się rozproszenie spowodowane pędzącymi myślami, umysł się uspokaja na tyle, aby analitycznie poznawać konkretnie przyjęty obiekt analizy. Każdy obiekt analizy winien być jasno zlokalizowany np. w przypadku obrania tożsamości "ja" należy dokładnie zidentyfikować, co i jak doświadczamy jako owe "ja". Jeżeli nastąpi wytrącenie uwagi z takiego obiektu vipassany, należy powrócić do śamathy, skupienia tylko na tym obiekcie bez analizy, aż umysł się uspokoi i będzie gotowy do ponownych analiz. Jeżeli praktyka jedności owych obu nie może być już kontynuowana, należy zakończyć sesję praktyki ze zrozumieniem, które będzie kontynuowane pomiędzy formalnymi sesjami, że zjawiska będą się przejawiać tylko konwencjonalnie, pomimo że w czasie formalnych sesji rozwija się zrozumienie o braku ich wrodzonej samej z siebie natury. Jeżeli pod wpływem analitycznego rozważania nastąpi w końcu w czasie formalnej sesji "przebłysk" pewności na temat ostatecznego braku przejawienia danego zjawiska (konkretnego obiektu analizy), należy spoczywać w tej pewności siłą śamathy bez potrzeby dalszych analitycznych rozważań. Następne sesje medytacyjne co do tego danego obiektu będą jedynie powrotem do tej pewności. Tradycyjne teksty podają tu przykład: to tak jak by się rozpoznało w czasie spaceru, że leżący kij nie jest wężem, choć wydawał się nim z daleka, i nie trzeba już rozważać czy to wąż, czy nie, a następnym razem od razu będzie to jasne z odległości.
Indyjski pandita Kamalaśila (z Instytutu Nalanda, 713-763 r. n.e.) w swoim dziele "Etapy medytacji" (sanskryt. Bhavanakrama) o praktykach śamatha i vipassana pisze:
Na początku powinno się praktykować śamathę przez moment. Kiedy rozproszenie zewnętrznymi zjawiskami uspokoi się, przebywa się w stanie umysłu łatwym do prowadzenia oraz radosnym dla kontynuowania i skupienia do wewnątrz. To jest śamathą. Kiedy skupiając umysł poprzez śamathę analizuje się ten właśnie umysł, to jest vipassaną".
Celem medytacji jest pozakonceptualna mądrość prowadząca do nirwany. Mądrość owa wywodzi się z pewności wynikłej z doskonałej jedności śamathy i vipassany, tak że więcej już nie ma potrzeby podziału pomiędzy czasem formalnych sesji i czasu między tymi sesjami. Kamalaśila w "Etapach medytacji" podkreśla, że owa pozakonceptualna mądrość posiada przejrzystą obecność bez dualistycznego rozróżniania pomiędzy doświadczanymi zjawiskami a doświadczającym, w przeciwieństwie do stanu umysłu gdzie jest brak mentalnych aktywności, jak np. w czasie omdlenia. Mądrość ta pozostaje poza wszelkimi odniesieniami pochodzącymi z analiz nie dając żadnej podstawy by potrzebne było kontynuować praktykę.
Śantidewa (z Instytutu Nalanda, VIII w. n.e) w swoim dziele Bodhicarya-avatara (Przewodnik po Ścieżce Bodhisattwy) pisze:
"Kiedy prowadziło się analizę tego, co było analizowane,
Owa analiza nie pozostawia żadnej podstawy,
Ze względy na brak owej podstawy, analiza nie jest kontynuowana.
To jest przedstawiane jako nirwana".
Pojęcie nirwany można odnieść do nauk nieistniejących już szkół hinajany, gdzie osiąga się stan śrawaki, który po swojej śmierci, czyli całkowitym wygaśnięciu pięciu skupisk, osiąga stan wyzwolenia z cyklu narodzin w samsarze, oraz do nauk mahajany, gdzie osiąga się stan buddy jako trzy ciała Buddy posiadające pięć mądrości (mądrość wszechprzenikającą, podobną zwierciadłu, równości, rozróżniającą i mądrość dharmathatu).
Obecnie w buddyzmie występuje wiele odmiennych technik w stosowaniu śamathy i vipassany.
W therawadzie śamatha i vipassana są głównymi praktykami. Podobnie jest w tybetańskiej mahamudrze sutr. W buddyzmie zen są one w ramach praktyki zazen. W wadżrajanie w ramach praktyki jidama, np. w shingon. W szczególności w buddyzmie tybetańskim praktykuje się fazę spełniającą, gdzie poprzez wizualizacje - siłą śamathy - subtelnej sieci kanałów, wiatrów i esencji poruszającymi się we własnym ciele, "wypracowywuje się" sobie (w sześciu etapach według tantry Guhjasamadża) - co odpowiada vipassanie - dostęp do najbardziej subtelnego pozakonceptualnego stanu natury umysłu "Przejrzyste Światło". W dzogczen natomiast od samego początku jest bezpośrednie wprowadzenie w rigpę przez mistrza, choć pewne elementy śamathy i vipassany stosowane są w praktykach przygotowawczych zwanych korde ruszen (Wylie: 'khor 'das ru shan), jak i w sposobach integracji z rozpoznaną już rigpą w trekciö (Wylie: khregs-chod) i tögal (Wylie: thod-rgal).
"Pustość" a fizyka kwantowa
Również bliskie "zachodniemu", konceptualizującemu podejściu do rzeczywistości są próby rzutowania pojęcia buddyjskiej pustości na grunt fizyki kwantowej i tłumaczenia przy pomocy analogii.
"Kiedy fizycy mówią o polu kwantowym, zazwyczaj zawiera to całkowicie przestrzeń i jakąś energię, nawet nie cząstki. Oni mogą mówić o "cząstkach", jednak ten termin nie dotyczy jakiegoś rodzaju substancji, po prostu to statystyczne prawdopodobieństwo zależności. To jest bardzo podobne do tego co określa "pustość", wykazując, że nie ma pojedynczego zjawiska (ang. phenomenon) jakiegokolwiek istniejącego niezależnie tylko w sobie. Opis "pola kwantowego" jest bardzo podobny to tego, co opisuje formuła z Sutry Serca "Forma jest pustką. Pustka jest formą. Pustka nie jest niczym innym jak formą, i forma nie jest niczym innym jak pustką". Wszystko jest współzależne i ciągle zmienne w każdym momencie, jednak całkowicie nieuchwytne".
Współcześni buddyjscy mistrzowie nauczają siunjaty przywołując tradycyjne teksty. Tak jak to by było za czasów Nagardżuny, przywołują anachronizmy, typu porównania pustości do przestrzeni. Obecnie takie porównania tracą wiarygodność w świetle odkryć fizyki kwantowej. Przestrzeń nie jest bowiem pusta, ale wszędzie wypełniona fluktuacjami kwantowymi, zgodnie z zasadą nieoznaczoności Heisenberga, gdzie wszelkie pola przynajmniej w minimalnym stopniu powinny być losowe.
Najbardziej uznana doktryna, zwana prasangiką, jest systemem stosowania strategii "ad absurdum" w zależności, jak wyprowadzać oponenta z błędów, jednocześnie samemu nim nie podlegając. Nie ma w tym żadnego uchybienia. Tym niemniej same przykłady stosowania z tradycyjnych tekstów są nieaktualne, już niewystarczające. Argumenty Nagardżuny, te o "cząstkach", aby ustanowić ostatecznie ich pustość, wykazują tylko to, że zakładał, tak jak mu ówcześni, że istnieją cząstki (materii świata) konwencjonalnie. Obecnie należy więcej oczekiwać, chociażby na podstawie podręczników fizyki kwantowej o naturze tylko falowej tzw. materii.
Przypisy
Bibliografia
Linki zewnętrzne
Archiwa dr. Alexa Berzina o pustce --
Siunjata -- ROZDZIAŁ X. Doskonałość mądrości
Literatura
Buddyjska filozofia pustki, Artur Przybysławski, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2009
Tathagatagarbha. U źródeł koncepcji natury buddy, Jarosław Zapart, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2017,
Pustka innego, Jolanta Gablankowska-Kukucz, Wydawnictwo "A", Kraków, 2004
Filozofia pradżniaparamita, Wiesław Kurpiewski, Wydawnictwo "A", Kraków, 2006
Nieskończoność w jednej dłoni, Matthieu Ricard & Trinh Xuan Thuan, Wydawnictwo KOS, Katowice, 2004
Mnich i filozof, Matthieu Ricard & Jean-Francois Revel, Biuro Informacji Gospodarczej Sp. z o.o., Szczecin, 1999
Buddyjska Nauka o Całości Istnienia, Garma C.C. Chang, Wydawnictwo "A", Kraków, 1999
Filozofia buddyjska |
565763 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Alibi | Alibi | Alibi (łac. gdzie indziej) – dowód w postępowaniu karnym na okoliczność, że podejrzany albo oskarżony znajdował się w miejscu innym niż miejsce popełnienia zarzucanego mu przestępstwa. W szerszym znaczeniu mianem alibi określany jest każdy dowód przesądzający, że podejrzany lub oskarżony nie mógł popełnić zarzuconego mu przestępstwa.
Przypisy
Postępowanie karne |
565766 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Uk%C5%82ad%20zamkni%C4%99ty%20%28automatyka%29 | Układ zamknięty (automatyka) | Układ zamknięty (ang. closed-loop system) – układ sterowania, w którym przebieg sygnału następuje w dwóch kierunkach. Od wejścia do wyjścia przebiega sygnał realizujący wzajemne oddziaływanie elementów, natomiast od wyjścia do wejścia przebiega sygnał sprzężenia zwrotnego.
Wstęp
Sterowanie w układzie zamkniętym (ręczne lub automatyczne) różni się od sterowania w układzie otwartym tym, że człowiek lub regulator otrzymują dodatkowo poprzez sprzężenie zwrotne informacje o stanie wielkości wyjściowej (lub o stanie obiektu). Informacja ta (odczytana z miernika lub podana w postaci np. napięcia do regulatora) jest używana do korygowania nastaw wielkości wejściowej.
Ponieważ sprzężenie zwrotne może być dwojakiego typu: sprzężenie zwrotne ujemne i sprzężenie zwrotne dodatnie wyróżnia się też dwa typy układów zamkniętych:
układ zamknięty z ujemnym sprzężeniem zwrotnym
układ zamknięty z dodatnim sprzężeniem zwrotnym.
Ponadto można wyróżnić układy zamkniętym ze:
sprzężeniem zwrotnym od wyjścia obiektu sterowania (podejście częściej spotykane w klasycznej teorii sterowania, która operuje modelami wejścia-wyjścia) lub
sprzężeniem zwrotnym od stanu obiektu sterowania (podejście wygodniejsze w nowoczesnej teorii sterowania, która operuje modelami stanów układu).
Układ zamknięty z ujemnym sprzężeniem zwrotnym
Układ zamknięty z ujemnym sprzężeniem zwrotnym zwany też układem regulacji, jest pewnym dalej idącym usprawnieniem w porównaniu do sterowania w układzie otwartym lub sterowania w układzie ze sprzężeniem w przód. W praktyce na układ sterowania (sterowany obiekt i sterownik) oddziałują zakłócenia zewnętrzne ponadto sam obiekt sterowany wykazuje pewną zmienność (przez co ewentualny jego opis albo model nie jest zwykle dokładny). Dlatego też aby poprawić skuteczność sterowania w takich warunkach wprowadza się do układu sprzężenie. Pewną poprawę sterowania (czasami wystarczającą) daje już sprzężenie w przód, ale znacznie lepsze efekty przynosi zastosowanie sprzężenia zwrotnego (najczęściej jest to sprzężenie zwrotne ujemne).
Zamknięta ujemna pętla sprzężenia zwrotnego, ma właściwości stabilizujące i linearyzujące. Układ zamknięty, w porównaniu do układu otwartego, jest mniej czuły na zmiany wzmocnienia statycznego w układzie, powodując zmniejszenie uchybów statycznych (jeśli występują), jednak zbyt duża wartość współczynnika wzmocnienia, może spowodować niestabilność układów wyższych rzędów. Poprawia parametry jakościowe odpowiedzi skokowej układu automatyki oraz lepiej sprawdza się w przypadku tłumienia nieznanych zakłóceń, których pojawienie się powoduje zmianę błędu regulacji, co skutkuje powstaniem odpowiedniego sygnału sterującego.
Wadą takiego rozwiązania jest konieczność pojawienia się zakłóceń na wyjściu sterowanego obiektu by zostały zauważone, następnie skompensowane przez regulator. Dlatego w przypadku mierzalnych sygnałów zakłóceń lepsze efekty daje, wraz z zamkniętą pętlą od wartości sterowanej, sterowanie w otwartej pętli od zakłóceń (sprzężenie w przód).
Analiza układu zamkniętego z ujemnym sprzężeniem zwrotnym od wyjścia
Wyjście układu jest porównywane z wartością zadaną a różnica tych wielkości, zwana uchybem jest podana na wejście regulatora Dzięki temu regulator posiada informację o aktualnym błędzie sterowania i może tak zmieniać wartość wejściową obiektu aby zmniejszyć uchyb do zera. Co za tym idzie, wielkość wyjściowa układu jest stale utrzymywana możliwie blisko wartości zadanej.
Jeśli założymy, że regulator i obiekt są liniowe, stacjonarne i jednowejściowe oraz jednowyjściowe, możemy dokonać analizy układu przy użyciu transformaty Laplace’a. Uzyskamy wtedy następujące zależności:
Rozwiązując układ równań, wyznaczamy zależność od co daje:
Wyrażenie to funkcja przejścia naszego układu.
Jeśli zapewnimy prawdziwość wyrażenia to z funkcji przejścia mamy:
Oznacza to, że kontrolujemy wartość wyjściową układu, zmieniając po prostu wartość zadaną.
Uwzględnienie transmitancji toru sprzężenia zwrotnego
gdzie:
– transformata Laplace’a sygnału wejściowego,
– transformata Laplace’a sygnału wyjściowego,
– transmitancja toru głównego,
– transmitancja toru sprzężenia zwrotnego.
Układ zamknięty z dodatnim sprzężeniem zwrotnym
Układ zamknięty z dodatnim sprzężeniem zwrotnym – w układzie zamkniętym z dodatnim sprzężeniem zwrotnym sygnał wyjściowy jest dodawany do sygnału wejściowego, co skutkuje nieskończenie rosnącym sygnałem wyjściowym układu. Dodatnia pętla sprzężenia zwrotnego może być stosowana jako jedna z wielu pętli skomplikowanych układów regulacji.
Zobacz też
układ otwarty
układ termodynamicznie zamknięty
Teoria sterowania |
565767 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Tramwaj%20wodny%20ZKM%20w%20Gdyni | Tramwaj wodny ZKM w Gdyni | Tramwaj wodny ZKM w Gdyni – tramwaj wodny Zarządu Komunikacji Miejskiej w Gdyni pływający przed 2014 rokiem między Gdynią a Jastarnią. Projekt finansowany był przez samorządy Gdyni, Jastarni oraz Urząd Marszałkowski Województwa Pomorskiego. Koszt projektu to około 3,5 mln zł. Kursy realizowane były w okresie letnich wakacji szkolnych (koniec czerwca, lipiec i sierpień)
Linie obsługiwane były przez katamarany Żeglugi Gdańskiej: MS Rubin i MS Opal.
Historia
Pomysł powstania tego typu połączenia narodził się we wrześniu 2005 roku, kiedy to gdyński samorząd zorganizował spotkanie burmistrzów i wójtów gmin położonych nad Zatoką Gdańską (tj. Gdyni, Helu, Jastarni, Kosakowa, Pucka i Władysławowa) z udziałem wicemarszałka województwa, omawiając wtedy m.in. projekt tanich, regularnych połączeń wodnych, czyli tramwajów wodnych. Jednocześnie pomysłodawcy mieli nadzieję na włączenie się do tego projektu Sopotu i Gdańska, jednak miasta te zdecydowały się na stworzenie własnej, konkurencyjnej oferty.
Wraz z zakończeniem sezonu letniego 2012 zlikwidowana została linia 520 łącząca Gdynię z Helem. W 2013 pozostała wyłącznie linia Gdynia – Jastarnia (3 kursy dziennie), funkcjonująca w okresie 29 czerwca – 1 września. Linia ta nie funkcjonowała już w 2014 roku.
W 2012 roku podczas całego sezonu sprzedano ogółem 112 350 biletów (na 2 liniach), w tym do Jastarni i z powrotem 49 280. Od 1 lipca do 13 sierpnia 2013 tramwaj wodny na linii do Jastarni przewiózł 80 023 pasażerów, a do końca sierpnia – ponad 101 tys. osób.
Linie
Tramwaje pojawiały się na następujących trasach:
Zobacz też
autobusy w Gdyni
tramwaj wodny w Gdańsku
trolejbusy w Gdyni
Zarząd Komunikacji Miejskiej w Gdyni
Przypisy
Komunikacja miejska w Gdyni
Przedsiębiorstwa związane z żeglugą
Gdynia |
565768 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Uk%C5%82ad%20otwarty%20%28automatyka%29 | Układ otwarty (automatyka) | Układ otwarty (ang. open-loop system) – układ automatyki, w którym sygnał wejściowy nie zależy od aktualnej wartości sygnału wyjściowego, ponieważ nie występuje sprzężenie zwrotne, a wynika jedynie z wewnętrznego stanu obiektu. Przebieg sygnału następuje tylko w jednym kierunku, od wejścia do wyjścia. Innymi słowy w układzie nie ma połączenia między wyjściem a wejściem układu. Układ otwarty jest uproszczonym układem sterowania w stosunku do układu regulacji (układu zamkniętego).
Sterowanie w układzie otwartym (ręczne lub automatyczne) polega na takim nastawieniu wielkości wejściowej, aby znając charakterystykę obiektu i przewidując możliwość działania nań zakłóceń, otrzymać na wyjściu pożądaną wartość. Ponieważ nie istnieje możliwość tłumienia nieznanych zakłóceń oraz osiągnięcie wartości zadanej nie może być zweryfikowane, układ otwarty stosowany jest w przypadku prostych obiektów, dla których znany jest dokładny model matematyczny. W przypadku znanej wartości zakłócenia (np. temperatury na zewnątrz budynku, w którym znajduje się kocioł centralnego ogrzewania) układ otwarty może być użyty do jego kompensacji.
Podstawową wadą takiego rodzaju sterowania jest wpływ dynamiki układu na wartość wyjściową. W porównaniu do układu regulacji, układ otwarty jest bardziej czuły na zmiany wzmocnienia statycznego w układzie.
Przykład Jako przykład może posłużyć sterowanie samochodem, tak aby utrzymać jego stałą prędkość (zob. tempomat). W tym przypadku układem jest samochód, wielkością wyjściową układu – prędkość, wielkością wejściową – przesunięcie pedału gazu, a wartością zadaną – pożądana prędkość.
Najprostszym sposobem na rozwiązanie takiego zadania jest zablokowanie pedału gazu w ustalonej pozycji. Rozwiązanie takie ma jednak podstawową wadę – dobrze sprawdzać się będzie tylko na płaskim terenie. Podczas jazdy pod górę samochód zwolni, a podczas zjeżdżania z góry przyspieszy.
Zobacz też
wejście-wyjście
układ kombinacyjny (elektronika cyfrowa)
Teoria sterowania |
1490 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Epistemologia | Epistemologia | Epistemologia (od , episteme – „wiedza; umiejętność, zrozumienie”; λόγος, logos – „nauka; myśl”), teoria poznania lub gnoseologia – dział filozofii, zajmujący się relacjami między poznawaniem, poznaniem a rzeczywistością. Epistemologia rozważa naturę takich pojęć jak: prawda, przekonanie, sąd, spostrzeganie, wiedza czy uzasadnienie. „Co to jest poznanie i czym jest poznawanie? Wyjaśnianie praw dotyczących zarówno poznawania i tego, co jest poznane”.
Etymologia
Problematyką poznania filozofowie zajmowali się od czasów starożytnych. Dopiero jednak w epoce nowożytnej pojawiła się świadomość, że jest to odrębna dyscyplina filozoficzna. Kantyści nazywali ją krytyką poznania. W Metafizyce Alexandra Baumgartena użył on terminu „gnoseologia” (1799). W 1827 roku Thomas Krug w słowniku filozoficznym użył słowa Erkenntnislehre. Określenie Erkenntnistheorie (teoria poznania) pojawiło się w wydanej w 1862 roku książce Eduarda Zellera Über Bedeutung und Aufgabe der Erkenntniss-Theorie. Ein akademischer Vortrag i zyskało znaczną popularność w obszarze języka niemieckiego.
Termin epistemology pojawił się po raz pierwszy w książce Jamesa Perriera Theory of knowing (1856) i został utworzony od starogreckiego pojęcia episteme (), oznaczającego wiedzę pewną, naukową, dotyczącą istoty, i przeciwstawianą opiniom, wiedzy praktycznej czy doświadczeniu.
Główne zagadnienia
Teoria poznania wiąże się z innymi dyscyplinami filozoficznymi lub im bliskimi, np. ontologią, logiką i psychologią. Ontologia docieka o tym co i jak istnieje. Czy analiza istnienia ma poprzedzać analizę poznania, tj. czy bez istnienia nie byłoby poznania? Logika jest systemem tautologii jako zdań prawdziwych we wszystkich modelach a epistemologia na pewno z tautologii się nie składa. Przedmiot badań psychologii jest częściowo wspólny, jednak każda z tych nauk bada go z innego punktu widzenia. Psychologia zajmuje się przebiegiem procesów poznawczych a epistemologia interesuje się wedle czego poznanie ma być oceniane jako prawda i fałsz....
Teoria wiedzy
Co to jest wiedza (poznanie), to problem definicji wiedzy, a co jest wiedzą, to problem kryterium wiedzy. Jak dotrzeć do wiedzy, czyli jaka jest właściwa droga poznawania, to problem sposobu poznania. Rozdzielając dwa główne nurty w tej kwestii rozróżnia się: empiryzm metodologiczny (aposterioryzm) mówiący, że źródłem poznania jest doświadczenie i racjonalizm metodologiczny (aprioryzm), który twierdzi, że jest nim rozum. Spór toczy się też o to, czy istnieje wiedza wrodzona (natywizm głosi iż wiedza jest wrodzona), czy nabywamy ją wraz z doświadczeniem, czyli o pochodzenie poznania. I tu mamy też dwa główne stanowiska: empiryzm genetyczny i racjonalizm genetyczny. Naturą poznania naukowego zajmuje się filozofia nauki. Czy wiedza jest w ogóle możliwa i jak bronić się przed zarzutami sceptycznymi to problem sceptycyzmu.
Teoria prawdy
Poszukiwanie definicji prawdy jest problemem podstawowym dla epistemologii. Tak jak w przypadku teorii wiedzy, teoria prawdy poszukuje jej definicji i kryterium bycia prawdą. Czy prawda istnieje i czy jest poznawalna, to zagadnienia blisko spokrewnione z problemem sceptycyzmu. Wiedza wspiera się na pojęciu prawdy, stąd pojęcie to jest podstawowe dla całej filozofii.
Problem psychofizyczny
Jaka jest relacja między materią a duchem, rzeczą myślącą a rozciągłą czy używając współczesnej terminologii, umysłem a ciałem czy zjawiskami fizycznymi a psychicznymi to tak zwany problem psychofizyczny. Wyróżnia się tu przede wszystkim monizm (istnieje jedna substancja) i dualizm (istnieją odrębne substancje: ciało i duch).
Problem percepcji
Problemy pojęciowej analizy percepcji, jej przedmiotu, wiarygodności oraz relacji percepcji i wiedzy to podstawowe problemy filozofii percepcji. Podstawowymi współczesnymi poglądami w filozofii percepcji są: realizm bezpośredni (spostrzeganie jest bezpośrednie, wymaga oddziaływania przyczynowego ze strony przedmiotu, przedmiotami percepcji są przedmioty w przestrzeni fizycznej, percepcja jest zasadniczo wiarygodna), realizm pośredni (przedmiotem percepcji są reprezentacje rzeczy istniejących w przestrzeni fizycznej) oraz fenomenalizm (mamy dostęp jedynie do doznań i nie istnieje możliwość dotarcia do przedmiotów świata zewnętrznego).
Rys historyczny
Epistemologia jako odrębny dział filozofii została zapoczątkowana przez Kartezjusza, ale zagadnienia epistemologiczne były obecne właściwie już od początku refleksji filozoficznej.
Starożytność
W filozofii starożytnej problematyka epistemologiczna nie była wyróżniona, lecz rozważano ją przy okazji problematyki logicznej czy metafizycznej.
W użyciu funkcjonowało kilka pojęć, których znaczenie i wzajemne relacje były różnie określane przez poszczególnych filozofów:
episteme () – jest to wiedza pewna, naukowa, najbardziej godna posiadania. Jako taka przeciwstawiana jest doksie, czyli opiniom. Jest to też wiedza teoretyczna (i wtedy przeciwstawiana techne), przedmiot zainteresowania filozofów. Od niej swoją nazwę weźmie epistemologia;
techne () – biegłość, umiejętność, sztuka; wiedza praktyczna, związana z wykonywaniem rzemiosła i opanowaniem umiejętności praktycznych. Często przez filozofów uznawana za wiedzę i niższym statusie;
doksa ()- mniemanie, opinia. Nie jest to wiedza, lecz jej pozór. Jako zadanie filozofów określano często obnażanie doksy i poszukiwanie episteme.
Filozofowie przyrody i sofiści
Już w pierwszym okresie filozofii starożytnej filozofowie przyrody i sofiści głosili pewne tezy na temat poznania, z których wiele antycypowało podstawowe zagadnienia epistemologii. Solon zalecał, żeby na podstawie rzeczy jasnych wnioskować o niejasnych, a Chilon był autorem zwrotu „poznaj samego siebie”. Tezę Heraklita (zm. ok. 480 p.n.e.), że wszystko płynie można rozumieć jako zwrócenie uwagi na problem identyczności przedmiotów w czasie. Dostrzegł, że zmienność podlega konieczności, który określał mianem logosu. Krytykował również bezrefleksyjne opieranie się na poznaniu zmysłowym, o ile nie jest poparte rozumem. Człowiek posiada możliwość poznania samego siebie poprzez myślenie, które umożliwia właśnie rozum. Pitagorejczycy znali dedukcję (dowód istnienia liczb niewymiernych) i przekonani byli o tym, że świat można opisać za pomocą matematyki (Filolaos był zwolennikiem koncepcji poznania jako uchwycenia stosunków ilościowych). Stosując metodę dedukcyjną stali się tym samym, prekursorami racjonalizmu i aproioryzmu w filozofii, obecnego już w poglądach szkoły eleackiej. Parmenides, który ją zapoczątkował, stawiał równość między bytem a poznaniem i twierdził, że wadliwość mniemań jest nieusuwalna. Episteme, w przeciwieństwie do doksy, odnosi się do bytu i jest bezbłędna. Melissos krytykował poznanie zmysłowe, a Anaksagoras jako pierwszy pojmował rozum jako autonomiczną zdolność poznawczą. Demokryt był prekursorem Locke'a w twierdzeniu, że jakości są subiektywne i uważał, że rzeczy podobne poznajemy przez podobne (atomy emitują swoje podobieństwa, które docierają do naszych zmysłów). Twierdził, że ilość jest tym aspektem rzeczy, który można poznać w sposób obiektywny. Słynną tezę Protagorasa, że człowiek jest miarą wszechrzeczy można rozumieć jako spostrzeżenie, że każdemu argumentowi da się przedstawić kontrargument, a rzeczywistość widzi się różnie w zależności od punktu obserwacji. Protagoras twierdził też, że nie można poznać bogów. Gorgiasz swojej tezy, że nic nie istnieje, a nawet jeśli istnieje, to nie jest poznawalne, próbował dowodzić nie wprost. Sokrates (zm. 399 p.n.e.) rozumiał cnotę (etykę) jako rodzaj wiedzy i znał metody definiowania i analizy pojęć.
Platon
Platon (ur. 427, zm. 347 p.n.e.) był twórcą klasycznej teorii wiedzy jako prawdziwego, dobrze uzasadnionego sądu (Teajtet). Jego koncepcja poznania była jednak ściśle związana z jego metafizyką. Platon rozróżnił:
wiedzę (episteme), której przedmiotem są idee i stosunki między nimi, będącą ogólną i pewną oraz dzielącą się na:
intuicyjną (noesis) prowadzącą do poznania Dobra,
dyskursywną (dianoia), wiedzę na temat prawd matematyki,
mniemanie (doksa) pochodzące od zmysłów i szczegółowe, dotyczące świata złudnego, jednak nie będące całkowitą ignorancją.
Pochodzenie wiedzy tłumaczył koncepcją preegzystencji dusz i metempsychozą, a więc był twórcą natywistycznej koncepcji wiedzy wrodzonej, która jest nabywana poprzez przypominanie – anamnezę. Platon nie utożsamiał wiedzy z prawdziwym sądem, zwrócił bowiem uwagę na fakt, iż można głosić coś prawdziwie wcale o tym nie wiedząc.
Swoją teorię poznania zobrazował w metaforze jaskini. Kolejne stopnie poznania rzeczywistości obrazowane są jako kolejne etapy wyzwalania się duszy. Cienie postrzegane na ścianie jaskini przez uwięzione w niej dusze są pozorem rzeczywistości, a postrzeganie ich związane jest z wyobraźnią (εἰϰασία). Dusza, która odwraca się od pozorów, by postrzec przedmioty, które rzucają cienie, opiera się na wierze (πίστιϛ). Przejście na wyższy poziom poznania, od oglądu przedmiotów zmysłowych ku przedmiotom prawdziwym dokonuje się za pomocą odbić obrazów: nauk matematycznych (poznanie pośredniczące, διάνοια). Poznanie rzeczywistości poza jaskinią następuje dzięki noezie (, noesis), intuicyjnemu wglądowi w istotę rzeczywistości.
Arystoteles
Jego uczeń, Arystoteles (ur. 384, zm. 322 p.n.e.) był autorem koncepcji wiedzy jako systemu dedukcyjnego, w którym wychodzimy od przesłanek (aksjomatów) i wyprowadzamy kolejne twierdzenia za pomocą dedukcji. Wiedza (episteme) według jego modelu miała być ogólna i pewna.Stagiryta łączył z przekonaniem, że poznanie pochodzi z doświadczenia, choć rozum jest czymś w rodzaju jego moderatora, łączącego w sobie czynności zmysłów i myślenie. Przedmiotem poznania dla Arystotelesa jest substancja, połączenie materii i formy. Wprowadza również pojęcie przyczyny teleologicznej – celowej, jako racji powstawania rzeczy.
Jako pierwszy (przed Johnem Lockiem) użył pojęcia tabula rasa (de Anima 430A) na określenie umysłu, który wszelką wiedzę może zdobyć jedynie poprzez doświadczenie. Stanął w ten sposób w opozycji do platońskiej koncepcji wiedzy wrodzonej (natywizm). Podzielił nauki na teoretyczne (theoria), praktyczne (phronesis) i poetyczne (poetike). Stworzył podstawowe narzędzia logiczne dla nauki, teorię retoryki i ugruntował pojęcia takie jak spostrzeżenie, pamięć, doświadczenie i poznanie naukowe.
Sceptycyzm starożytny
Choć filozofia sceptyków powstała na gruncie etyki, jako że zalecali oni powstrzymanie się od wszelkich sądów ze względu na dążenie do ideału moralno-życiowego, to ich osiągnięcia są doniosłe z punktu widzenia epistemologii. Skupili się na argumentowaniu za tym, że nic nie można poznać z pewnością, czyli że ideał episteme jest nierealizowalny. Pirron (zm. ok. 286 p.n.e.) twierdził, że dla każdych dwóch zdań A i nie-A trzeba przyjąć ich równe prawdopodobieństwo i mówić tylko „nie wiem, że A i nie wiem, że nie-A”. Ainezydem stworzył listę argumentów przeciw poznaniu bezpośredniemu:
Różne stworzenia mają różne spostrzeżenia.
Różni ludzie mają różne spostrzeżenia.
Różne zmysły dają różne wrażenia tego samego przedmiotu.
Ten sam zmysł zadziała różnie w zależności od okoliczności.
Percepcja zależy od
lokalizacji przedmiotu,
relacji podmiot-przedmiot,
naszych oczekiwań,
wychowania i światopoglądu.
Niepewność była dla sceptyków nieusuwalnym atrybutem wszystkich sądów, choć nie podważali racji mówienia o tym, co się wydaje (dostępu do doświadczenia wewnętrznego). Sekstus Empiryk rozróżnił: dogmatyzm, którego zwolennicy głoszą, że prawda jest poznawalna i że oni są jej właścicielami, akademizm mówiący o prawdzie, że jest niepoznawalna, bo jej nie ma i wreszcie sceptycyzm. Ideałem dla starożytnych sceptyków był mędrzec, który uznaje, że nie wie, czy jest prawda, czy jej nie ma, ale nie przeszkadza mu to w jej poszukiwaniu.
Filozofia średniowieczna
Augustyn z Hippony (ur. 354, zm. 430) twierdził, że człowiek może poznać Boga, ale potrzebny jest do tego akt oświecenia (illuminatio) i uważał, że choć Objawienie ma status wiedzy pewnej, to warto jest dążyć do zrozumienia prawd wiary. W średniowieczu kluczowym problemem stał się stosunek wiary do rozumu.
Wiara a rozum
Greckie pistis (zaufanie), Rzymianie tłumaczyli jako fides a doksa jako opinio. Nie było słowa na oznaczenie wiary. Łacińskim fides zaczęli nazywać ją dopiero pierwsi chrześcijanie. Orygenes wierzył w zgodność Objawienia z filozofią grecką. Tertulian uważał, że rozumowe poznanie jest bezwartościowe, bo prawdy wiary są pewne, lecz dla rozumu niepojęte. Był autorem formuły credo quia absurdum („wierzę, choćby to było absurdalne”). Pseudo-Dionizy twierdził, że możliwości poznawcze człowieka są ograniczone a o Bogu możemy tylko mówić, czym nie jest. Anzelm z Canterbury, autor formuły fides quarens intellectum („wiara domaga się rozumu”), wierzył w spójność prawd wiary i rozumu. Jednak Piotr Abelard, twórca tekstu zawierającego zdania sprzeczne w Biblii, Sic et non, kwestionował jego optymizm. Awerroes głosił wyższość filozofii nad teologią. Siger z Brabancji zasłynął teorią dwóch prawd: rozumowej i religijnej. Tomasz z Akwinu (ur. 1225, zm. 1274) zajmując kompromisowe stanowisko, wyróżniał prawdy wiary niedostępne dla rozumu, prawdy rozumu obojętne dla wiary i prawdy wiary udowadnialne rozumowo. Jego formuła nihil est in intellectu quod non prius fuerit in sensu (zapożyczona od Arystotelesa) to zasada empiryzmu genetycznego.
William Ockham redukował poznanie do wiedzy o indywiduach, więc nie dopuszczał do niej konieczności ani pewności i stworzył metodologiczną zasadę niemnożenia bytów ponad potrzebę (brzytwa Ockhama).
Buddyzm
Głównymi twórcami buddyjskiej epistemologii (język angielski: valid cognition; transliteracja Wyliego: tshad ma) byli komentatorzy dzieł doktryn jogaczary i madhjamaki: Dignaga (ok. 480-540) i Dharmakirti (ok. 530-600) z Indii. Dignaga napisał m.in. "Kompendium Prawomocnego Poznawania" (Sanskryt: Pramāṇasamuccaya; transliteracja Wyliego: tshad ma kun las btus pa) a najważniejszym dziełem Dharmakirtiego jest Pramanavartika (s. Pramāṇavārtika, tyb. tshad ma rnam 'grel) stanowiąca komentarz do tekstu Dignagi i będąca jednym z siedmiu traktatów Dharmakirtiego – "Siedem Traktatów Prawomocnego Poznawania" (transliteracja Wyliego: tshad ma sde bdun). Dzieła te były kontynuacją wielowiekowego rozwoju myśli buddyjskiej począwszy od starożytnych wczesnych szkół buddyjskich. Dla Dignagi istnieją dwa ważne sposoby poznania (pramāna), postrzeżenie (pratyakṣa) i wnioskowanie (anumāna). Pomimo to, nie odrzuca innych źródeł poznania, takich jak porównanie czy świadectwo autorytetu, uznając je jednak za formy postrzeżenia i wnioskowania. W ten sposób, jego myśl niejako zawiera w sobie wcześniejsze ustalenia buddyjskiej epistemologii.
Filozofia nowożytna
Francis Bacon wystąpił przeciwko logicznym naukom Arystotelesa i stworzył metodę naukową, Galileusz rozwinął ją jako metodę hipotetyczno-dedukcyjną.
Kartezjusz
Kartezjusz (ur. 1596, zm. 1650) dokonał epistemologicznej reorientacji filozofii. Stworzył geometrię analityczną, co skłoniło go do stwierdzenia, że filozofia powinna stosować podobną metodę. Wiedza powinna więc być systemem prawd pewnych, koniecznych, powiązanych logicznie i niezależnych od doświadczenia. Stwierdzenie cogito ergo sum („myślę, więc jestem”) oznacza spostrzeżenie, że nie może istnieć akt myślenia bez podmiotu myślenia. Uznał to za przezwyciężenie sceptycyzmu, który wątpi we wszystko i stworzenie aksjomatycznej podstawy dla absolutnego systemu. Wychodząc od tej podstawy, w umyśle odnalazł Kartezjusz idee wrodzone Boga, duszy (res cogitans) i ciała (res extentia) i rozłożył akcenty tak, że położył nacisk na problem psychofizyczny.
W Rozprawie o metodzie zawarł podstawowe zasady metodologiczne:
Nie uznawaj niczego za prawdę bez oczywistych powodów.
Dziel większe problemy na maksymalnie dużą liczbę mniejszych.
Zaczynaj od rzeczy prostych a potem przechodź do złożonych.
Bądź pewien, że znasz wszystkie problemy związane z zagadnieniem.
Działaj krok po kroku. Sprawdzaj sądy zaczynając od najprostszych.
Kartezjusza krytykował Thomas Hobbes, który dowodził, że z cogito nie wynika w żaden sposób twierdzenie o niezależności umysłu.
Locke
John Locke (ur. 1632, zm. 1703) przeciwstawił Kartezjuszowi i jego koncepcji wiedzy wrodzonej wizję umysłu jako niezapisanej tablicy (tabula rasa), która zapisuje się dopiero w wyniku doświadczenia. Tak jak Kartezjusz nie kwestionował doświadczenia wewnętrznego i twierdził, że w bezpośrednim doświadczeniu mamy dostęp do wiedzy pewnej. To on właśnie rozróżnił doświadczenie na zewnętrzne (wrażenia zmysłowe) i wewnętrzne (refleksja). Intuicja działająca w obrębie pamięci daje według niego pewność poznawczą i jest podstawą logiki oraz matematyki. Idee dostarczane przez nią są proste. Idee złożone powstają w wyniku abstrakcji z prostych. Niepewność tkwi w poznaniu zewnętrznym.
Głosił przyczynową teorię percepcji mówiąc, że idee mają przyczyny w poznaniu zewnętrznym. Argumentował za tą teorią, że zmysły nie wytworzyłyby wrażeń bez przyczyny i dowodził jej słuszności z różnicy między ideami powstającymi w umyśle i ideami-wrażeniami, na które nie mamy wpływu.
Zastanawiał się też nad tym, czy wszystkie nasze idee mają odpowiedniki w rzeczywistości. To doprowadziło go do rozróżnienia między jakościami pierwotnymi (kształt, objętość, ruch), które są obiektywne i odpowiadają własnościom ilościowym a wtórnymi (na przykład barwy, zapachy, dźwięki), które są subiektywne i są tożsame z własnościami jakościowymi.
Berkeley
Naiwny realizm twierdzi, że wszystkie jakości są pierwotne. George Berkeley stwierdził, że wszystkie są wtórne. Odrzucił pojęcie substancji jako zbędną metafizykę, ograniczył poznanie wyłącznie do poznania zmysłowego (nawet matematyka była nauką o zmysłowo ujmowalnych przedmiotach) i podważył istnienie rzeczywistości fizycznej tworząc formułę esse est percipi („być znaczy być postrzeganym”). Na zarzuty formułowane przeciwko jego teorii, iż rzeczy istnieją, pomimo tego że nie są postrzegane, odpowiadał, że dzieje się tak, ponieważ są one postrzegane przez Boga.
Hume i nowożytny sceptycyzm
Uważany za najwybitniejszego przedstawiciela nowożytnego sceptycyzmu, David Hume (ur. 1711, zm. 1776) uznawał, że problem obiektywności poznania jest bezprzedmiotowy i stwierdził, że dowiedzenie istnienia świata zewnętrznego jest niemożliwe. Jednak dodawał, że wiara w istnienie rzeczywistości jest przydatna ze względu na jej walory praktyczne.
Rozróżnił impresje (lockowskie wrażenia), których doznajemy, gdy coś widzimy lub słyszymy i idee, które tworzymy, gdy coś wyobrażamy sobie lub myślimy. Proces poznania przebiega według niego od impresji do złożonych idei, które powstają za sprawą operacji umysłowych, polegających na kojarzeniu idei przez relację podobieństwa, styczność w czasie i przestrzeni oraz ideę przyczynowości.
Wyróżnił fakty i relacje między ideami, którymi zajmuje się matematyka – wiedza pewna, lecz nie mówiąca nic o faktach. Wiedza o faktach natomiast byłaby pewna, gdyby opierała się wyłącznie na impresjach, ale opiera się też na ideach leżących u podstaw doświadczenia: idei substancji i przyczynowości.
Te dwa pojęcia Hume krytykował. Tak naprawdę doświadczamy tylko ciągów zdarzeń, mówił, a wiązanie ich w związki przyczynowe, to już działanie umysłu wynikające z wyrobionego nawyku. Tymczasem związek przyczynowy nie jest konieczny, bo przyszłość może przynieść inne dane.
Leibniz
Gottfried Wilhelm Leibniz przeformułował Tomaszową zasadę empiryzmu genetycznego dodając do niej nisi intellectus ipsae (z wyjątkiem samego umysłu). Planował stworzenie specjalnego języka (lingua universalis), w którym można by jednoznacznie przedstawić a następnie rozwiązać każdy problem.
Wydzielił dwa rodzaje prawd odpowiadających dwóm zasadom myślenia: prawdy dotyczące faktów (zasada racji dostatecznej) i prawdy rozumowe (zasada sprzeczności). Każda prawda jest a priori (predykat zawarty w podmiocie) i konieczna (prawdziwa we wszystkich możliwych światach), ale tylko z punktu widzenia Boga. My musimy uznać prawdy dotyczące faktów za przypadkowe, a pełne ich dowody są nieskończone (właściwie to samo mówił Hume w krytyce przyczynowości).
Thomas Reid bronił zaufania do własnego zdrowego rozsądku, czym stał się prekursorem Moore'a.
Kant
Immanuel Kant (ur. 1724, zm. 1804) dokonał rozróżnienia na sądy analityczne, czyli takie, które wynikają z definicji (por. klasyczny rachunek zdań), zaś wiedza, którą zdobywamy na ich mocy nie może wykraczać poza granicę już znanych pojęć i syntetyczne (por. indukcja niezupełna), które pozwalają na zdobywanie wiedzy istotnie nowej. Z drugiej strony podzielił sądy na aprioryczne (poza doświadczeniem, wynikające z wrodzonych własności umysłu i zmysłów) i aposterioryczne (na podstawie zdobywanego doświadczenia).
Stosując te kategorie do wcześniejszych dziejów filozofii można powiedzieć, że platońska episteme miała zawierać tylko sądy a priori. Leibniza prawdy rozumu są a priori, prawdy faktów syntetyczne a posteriori, choć dla Boga wszystkie są analityczne a priori. Hume akceptował tylko istnienie analitycznych a priori (relacje między ideami) i syntetycznych a posteriori (fakty).
Natomiast Kant argumentował za możliwością istnienia sądów syntetycznych a priori, które jego zdaniem są obecne w matematyce i przyrodoznawstwie i byłyby składnikami przyszłej metafizyki. Argumentował za pomocą dedukcji transcendentalnej, czyli poszukiwania argumentów na konieczność warunków możliwości tego, co jawi się nam jako wymagające uzasadnienia.
Początkiem poznania jest doświadczenie, którego składnikami apriorycznymi są czas i przestrzeń, jakie określa transcendentalnymi warunkami poznania, oraz kategorie intelektu, z których za najważniejsze uznawał kategorię przyczynowości i substancji. Doświadczamy więc z pomocą wrodzonych narzędzi.
Możemy, zdaniem Kanta, rozróżnić zjawiska naszej świadomości (fenomeny) i rzeczy same w sobie (noumeny). Te ostatnie nie są poznawalne, ale musimy przyjąć ich istnienie, by wytłumaczyć istnienie zjawisk.
Kant rozróżnił też pytania de iure (dotyczące kwestii dopominających się wyjaśnienia i wymagających transcendentalnej dedukcji) i quid facti dotyczące tego, co jest. Teoria poznania zajmuje się według niego pytaniami de iure.
Wiek XIX
Hegel odrzucał epistemologię (teorię poznania), gdyż nie miał zaufania do bezkrytycznie stosowanego pojęcia poznania w epistemologii. Poznanie w ujęciu epistemologicznym nie jest absolutne a poza Absolutem nie można znaleźć ani prawdy, ani wiedzy i dlatego należy odrzucić epistemologię. Dlatego w przypadku filozofii Hegla nie można mówić o epistemologii, ponieważ utożsamiał wiedzę z bytem – racjonalnym, logicznym i koniecznym.
Bradley, heglista, głosił holistyczną koncepcję, wedle której wszelkie wyodrębnianie faktów z całości wiedzy prowadzi do uproszczeń.
Schleiermacher stworzył hermeneutykę, czyli teorię rozumienia tekstu. Stwierdził, że w przypadku każdego tekstu mamy do czynienia z sytuacją koła hermeneutycznego: żeby zrozumieć tekst, trzeba zrozumieć inny, być może całą kulturę i nie ma wyjścia poza ten krąg.
Neokantyzm
Szkoła marburska
Szkoła marburska rozwija epistemologię jako krytykę poznania, której założenia można ująć następująco:
poznanie wyrasta zarówno ze zmysłów, jak i z myśli,
myśl wprowadza do poznania czynnik subiektywności,
poznajemy tylko zjawiska, ale poza zjawiskami istnieje niepoznawalna rzecz sama w sobie.
Szkoła badeńska
Szkoła badeńska rozwija epistemologię opartą na filozofii wartości. Heinrich Rickert uznaje, że przedmiotem poznania są wartości poznawcze.
Wilhelm Windelband rozróżnił nauki idiograficzne skupione na opisie (np. historia) i nomotetyczne formułujące prawa przyrody (np. fizyka).
Nowa Szkoła Friesa
Nowa Szkoła Friesa rozwija krytyczną filozofię Immanuela Kanta w duchu Jakoba Friedricha Friesa. Jej reprezentant Leonard Nelson w rozprawie O niemożliwości teorii poznania (1911) dowodzi, że naukowa teoria poznania nie jest możliwa, ponieważ nie da się uzasadnić naukowo obiektywnej ważności poznania bez założenia tego rodzaju ważności.
Pozytywizm
August Comte twierdził, że wiedza winna służyć celom praktycznym, by można było realizować cel ulepszania życia społecznego. Rozróżnił nauki na abstrakcyjne (matematyka, astronomia, fizyka, chemia, biologia i socjologia, przy czym każda z nich jest coraz mniej ogólna i podporządkowana poprzedniej), a filozofię sprowadzał do teorii wiedzy. John Stuart Mill twierdził, że twierdzenia matematyki są uogólnieniami indukcyjnymi i opracował kanony indukcji eliminacyjnej chcąc odeprzeć zarzuty Hume'a.
Empiriokrytycyzm (Ernst Mach, Richard Avenarius) stworzył zasadę ekonomii myśli mówiącą, że aparat pojęciowy musi być jak najprostszy. William James opracował zasadę pragmatyczną, która mówi, że należy rozpatrywać praktyczne konsekwencje działań oparte na określonych przekonaniach.
W nurtach okresu pozytywistycznego leżących na peryferiach tej myśli należy wymienić Fryderyka Nietzsche, który był relatywistą i uważał poznanie za akt biologiczny, warunkowany celami praktycznymi i twierdził, że rzeczywistość ujmujemy zawsze fałszywie z uwagi na różne ograniczenia. Argumentował też za tym, że każde uogólnienie jest nieadekwatne, a poznając rzeczywistość odwołujemy się do własnych konstrukcji poznawczych. Hans Vaihinger twierdził, że nasze poznanie operuje użytecznymi fikcjami. Henri Bergson był zwolennikiem intuicji, która w jego koncepcji dostarcza poznania bezpośredniego i jest jak uchwycenie budowli jednym rzutem oka. Theodor Ziehen, przedstawiciel psychologizmu chciał redukować epistemologię do psychologii.
Wiek XX
Antypsychologiści
Edmund Husserl (ur. 1859, zm. 1938) uważał filozofię za pierwszą i fundamentalną naukę w gmachu wiedzy, która w odróżnieniu od nauk szczegółowych ma dostarczyć episteme. Zjawiska należy według niego opisywać takimi, jakimi są, w myśl hasła powrotu do rzeczy samych. Fenomenologia (epistemologia) jako podstawa ma być bezzałożeniowa. Jego zasada wszystkich zasad zalecała opisywanie wszystkiego tak, jak jawi się w świadomości. Wymaga to, zdaniem Husserla, redukcji ejdetycznej, czyli oczyszczenia świadomości z balansu poznawczego, wzięcia w nawias wiedzy naukowej i prowadzi do uchwycenia istoty fenomenów. Uczeń Husserla, Roman Ingarden, stworzył projekt czystej epistemologii, niezależnej od nauki i innych dyscyplin filozoficznych.
Bernard Bolzano wyróżnił kategorię sądów i przedstawień samych w sobie (niezależne od umysłu i konstytuujące realność badaną przez logikę) oraz sądów i przedstawień w sensie subiektywnym. Zdefiniował pojęcie analityczności, prawdy logicznej, wynikania logicznego i prawdopodobieństwa.
Gottlob Frege sformułował sławne rozróżnienie sensu i znaczenia. Zdefiniował zdania aprioryczne jako te, które są sprowadzalne do logiki.
Konwencjonalizm
Konwencjonalistów łączył pogląd, że uznanie stwierdzenia zależy od przyjęcia umów terminologicznych (konwencji). Antycypacji tego poglądu można dopatrywać się u sofistów. Do konwencjonalistów należeli: Henri Poincaré, Pierre Duhem i Kazimierz Ajdukiewicz. Konwencje nie oznaczają tu jednak całkowitej arbitralności. Chodziło im o to, że nie są jednoznacznie wyznaczane przez fakty. Stanisław Leśniewski krytykował konwencjonalizm mówiąc, że możemy umówić się do wszystkiego, ale to nie wpłynie na to, jakim jest świat.
Filozofia analityczna
Brytyjczycy
Bertrand Russell stworzył projekt naukowej epistemologii: kombinacji logiki i metody przyrodniczej. Sądził, że struktura logiki jest izomorficzna ze strukturą świata. Stałym logicznym odpowiadają indywidua, zdaniom atomicznym – fakty, itd. Indywidua, proste istności stanowiące fundament dla własności są według niego poznawalne bezpośrednio a nie przez opis.
George Edward Moore bronił zdrowego rozsądku jako źródła trafnych przekonań. Wprowadził termin „dana zmysłowa” i badał relacje między danymi a własnościami rzeczy. W filozofii percepcji wyróżnił:
realizm bezpośredni mówiący, że mamy dostęp do własności rzeczy,
realizm pośredni mówiący, że mamy dostęp do własności rzeczy poprzez dane zmysłowe,
fenomenalizm mówiący, że spostrzegamy tylko dane zmysłowe.
Moore sformułował też paradoks analizy. Mówi on, że jeśli analizowane pojęcie jest tożsame z objaśniającym je kontekstem, to analiza jest trywialna. Jeśli nie, to jest niepoprawna, gdyż zmienia sens analizowanego pojęcia.
Ludwig Wittgenstein w słynnej tezie stwierdził, że granice języka są granicami naszego świata, a więc poznanie jest ściśle związane z językiem. Choć z początku postulował konieczność języka doskonałego w rodzaju leibnizowskiej lingua universalis, później przekonał się do pracy nad językiem potocznym. Filozofia miałaby ograniczyć się do istotnych dla niej kontekstów takich jak „wiedzieć”, „wierzyć”, „widzieć”. Kontynuował tę myśl John Austin, który sformułował fenomenologię lingwistyczną opartą na zaufaniu właśnie do języka potocznego.
Gilbert Ryle zdefiniował pojęcia „wiedza jak” – praktyczna i „wiedza, że” – teoretyczna.
Neopozytywizm
Filozofowie z kręgu Koła Wiedeńskiego (Moritz Schlick, Otto Neurath czy Rudolf Carnap) chcieli stworzyć Encyklopedię jedności nauki, gdzie całość wiedzy miała być ujęta w jednolitym języku fizykalistycznym. Filozofię sprowadzali do logiki.
Bezsensowność metafizyki próbowali wykazać w drodze analizy logicznej. Za kryterium sensowności zdania przyjęli jego weryfikowalność i uznali równozakresowość nazw „sprawdzalny”, „sensowny”, „naukowy” z jednej strony i „niesprawdzalny”, „bezsensowny” i „metafizyczny” z drugiej. Jak zauważył Roman Ingarden sama zasada sensowności jest nieweryfikowalna, czyli bezsensowna według ich własnego kryterium.
Popper
Krytykował zasadę sensowności a zamiast weryfikacji zaproponował falsyfikowalność jako kryterium wiedzy naukowej. Uważał, że celem nauki jest zbliżanie się do prawdy poprzez zwiększanie prawdopodobieństwa i wyznawał ewolucjonizm traktując wiedzę jako narzędzie w procesie ewolucji.
Lingwistyka kartezjańska
Noam Chomsky stworzył gramatykę generatywną, system reguł wywodzących strukturę zdania z prostych elementów o charakterze syntaktycznym. W jego koncepcji uczenia się języka przez dzieci odrodziła się koncepcja wiedzy wrodzonej.
Zobacz też
Znaczący filozofowie
Przypisy
Bibliografia
Linki zewnętrzne
Inne
What Is Epistemology? – krótkie wprowadzenie do tematu autorstwa Keitha DeRose.
Certain Doubts – blog grupy pod opieką Jonathana Kvanviga z piszącymi wieloma czołowymi epistemologami.
The Epistemology Page – autorstwa Keitha DeRose.
Epistemology Papers – zbiór Michaela Huemera.
Epistemology Introduction, część 1 oraz część 2 – Paul Newall w Galilean Library.
Teaching Theory of Knowledge (1986) – Marjorie Clay (red.), publikacja elektroniczna Rady ds. Studiów Filozoficznych.
Epistemology: The Philosophy of Knowledge – wprowadzenie na Groovyweb.
– na PhilosophyOnline.
Theory of Knowledge – wprowadzenie do epistemologii zgłębiające różne teorie wiedzy, uzasadniania i przekonania.
A Theory of Knowledge – autorstwa Clóvis Juarez Kemmerich, na Social Science Research Network, 2006.
An Introduction to Epistemology – autorstwa Paula Newalla skierowane dla początkujących. |
1491 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Efekt%20Elizy | Efekt Elizy | Efekt Elizy – zjawisko przypisywania przez ludzi znaczenia i sensu znakom, słowom i zdaniom, które takiego sensu same z siebie nie mają. Przykładem takiego efektu jest np. interpretowanie przypadkowych wzorów pojawiających się w fusach po kawie na dnie szklanki, czy tworzonych przez chmury na niebie jako obrazy, które przedstawiają jakieś konkretne kształty.
Nazwa tego efektu pochodzi od pierwszego, naśladującego zwykłą konwersację programu o nazwie ELIZA. Program ten wybierał pewne kluczowe słowa z wypowiedzi ludzi, a następnie tworzył "odpowiedź" łącząc słowo kluczowe ze zwrotami z wcześniej wprowadzonej bazy danych "otwartych zwrotów", takich jak "co to dla ciebie znaczy", "zawsze ma sens", "Nie znam" itp, co dawało czasami efekt "głębokiego znaczenia" odpowiedzi, a czasami chęć jej kontynuowania.
Np. program Eliza na pytanie: "Czy jesteś człowiekiem" mógł dać odpowiedź: "Być człowiekiem... czy to coś znaczy..." albo "Co myślisz o mojej matce?" dawał odpowiedź: "Nie znam twojej matki, opowiedz mi o niej coś więcej".
Efekt Elizy powoduje, że ludzi jest stosunkowo łatwo przekonać, że dana maszyna naprawdę myśli i daje sensowne odpowiedzi, nawet jeśli te odpowiedzi są po prostu losowane z wcześniej przygotowanego zbioru, pod warunkiem że dana osoba nie wie, że rozmawia z maszyną. W przypadku gdy dana osoba wie, że może rozmawiać z maszyną, efekt Elizy traci na znaczeniu.
Zobacz też
sztuczna inteligencja
test Turinga
projekcja
Sztuczna inteligencja |
565774 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Transport%20w%20Wa%C5%82brzychu | Transport w Wałbrzychu | Transport w Wałbrzychu odbywa się po sieci dróg kołowych oraz państwowych linii kolejowych.
Wałbrzych posiada wyłącznie transport lądowy. Najbliższe lotnisko to Port lotniczy Wrocław-Strachowice.
Sieć drogowa Wałbrzycha wynosi około 210 kilometrów. Wałbrzych to węzeł drogowy łączący drogę krajową (nr 35) i pięć dróg wojewódzkich (nr 367, 375, 376, 379, 381). Przez Wałbrzych wytyczono 13 dróg powiatowych, a pozostałych 330 ulic zakwalifikowano jako drogi gminne.
W skład wałbrzyskiego węzła kolejowego wchodzą: pierwszorzędna linia Wrocław – Zgorzelec (nr 274) drugorzędna linia Kłodzko – Wałbrzych (nr 286). Trasy kolejowe są czynne w ruchu towarowym i pasażerskim. Do miasta docierają pociągi osobowe oraz wszystkie rodzaje pociągów kwalifikowanych. Na głównej linii kolejowej nr 274 znajdują się cztery czynne w ruchu pasażerskim stacje i przystanki.
Drogi zajmują 7% powierzchni miasta. Utrzymaniem dróg publicznych oraz organizacją publicznego transportu zbiorowego na obszarze miasta zajmuje się z upoważnienia prezydenta miasta Zarząd Dróg, Komunikacji i Utrzymania Miasta.
Po sieci drogowej Wałbrzycha poruszają się autobusy publicznej komunikacji miejskiej oraz prywatne linie mikrobusowe i autobusowe (miejskie, podmiejskie i dalekobieżne).
Transport drogowy
Transport indywidualny
W 2015 roku w Wałbrzychu było zarejestrowanych 187 samochodów osobowych na 1000 ludności, co oznacza, że w mieście było zarejestrowanych około 20 000 pojazdów tego typu.
Infrastruktura drogowa
Wałbrzych to węzeł drogowy łączący następujące drogi krajowe i wojewódzkie:
droga krajowa nr 35 (Wrocław – Mieroszów – Golińsk (Granica z Czechami),
droga wojewódzka nr 367 (Jelenia Góra – Wałbrzych),
droga wojewódzka nr 379 (Świdnica – Wałbrzych),
droga wojewódzka nr 375 (Stare Bogaczowice – Wałbrzych),
droga wojewódzka nr 376 (Wałbrzych – Szczawno-Zdrój – Kamienna Góra).
droga wojewódzka nr 381 (Kłodzko – Nowa Ruda - Wałbrzych).
Przez Wałbrzych wytyczono 13 dróg powiatowych, a pozostałych 330 ulic zakwalifikowano jako drogi gminne.
Publiczna komunikacja miejska
Publiczna komunikacja miejska w Wałbrzychu funkcjonuje od 1898 r.. Na przestrzeni ponad 100 lat po Wałbrzychu kursowały: tramwaje elektryczne (do 1966 r.), trolejbusy, i autobusy, które od 1973 roku są jedynym środkiem transportu miejskiego. W okresie istnienia województwa wałbrzyskiego, organizacją i prowadzeniem komunikacji miejskiej w regionie zajmowało się Wojewódzkie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne w Wałbrzychu. Podczas transformacji gospodarczej przełomu lat 80. i 90. WPK zostało przekształcone w komunalne przedsiębiorstwo komunikacji miejskiej i w latach 1991-2011 istniało pod różnymi nazwami (od 2001 r. MPK Wałbrzych).
Obecnie, transport miejski w Wałbrzychu funkcjonuje w ramach modelu, w którym organizatorem przewozu jest powołana przez Urząd Miasta wyspecjalizowana jednostka (Zarząd Dróg, Komunikacji i Utrzymania Miasta), zaś wykonawcą podmiot zewnętrzny wybierany w przetargach na dziesięcioletnią obsługę wszystkich połączeń komunikacyjnych. Głównym podmiotem świadczącym usługi komunikacyjne, wyłonionym na 10 lat w drodze przetargu jest Śląskie Konsorcjum Autobusowe. Przedsiębiorstwo świadczy usługi przewozowe dla miasta od 29 grudnia 2012 r..
Tabor publicznej komunikacji miejskiej w Wałbrzychu należy w części do miasta, a w części jest zapewniany przez operatora świadczącego usługi przewozowe dla gminy. Według stanu na 27 marca 2013 r., wałbrzyską komunikację miejską obsługiwało 20 autobusów miejskich, użyczonych operatorowi, oraz 30 autobusów operatora.
Wszystkie publiczne autobusy miejskie w Wałbrzychu posiadają jednolitą malaturę w barwach miejskich oraz wizualny i głosowy system informacji pasażerskiej. W niektórych autobusach pracują konduktorzy, zatrudniani przez organizatora komunikacji.
Połączenia autobusowe
Połączenia miejskie i podmiejskie
Od września 2018 roku do Wałbrzycha, oprócz linii podmiejskich organizowanych przez Zarząd Dróg i Utrzymania Miasta, dojeżdżają również autobusy MPK Świdnica.
Poza systemem publicznej komunikacji miejskiej (objętej np. miejskimi biletami) wewnątrz miasta oraz do miejscowości ościennych kursują autobusami i mikrobusami prywatni przewoźnicy.
Część przewoźników kursujących po mieście zrzeszyła się w Stowarzyszenie Prywatnych Przewoźników Komunikacji Miejskiej „Kontra”.
Połączenia dalekobieżne
W 2012 roku Wałbrzych posiadał dostęp do autobusów dalekobieżnych z następujących miast w Polsce:
Połączenia prowadziły przedsiębiorstwa PKS z różnych rejonów kraju oraz przewoźnicy prywatni z najbliższej okolicy.
Wałbrzyskie przedsiębiorstwo PKS przestało funkcjonować w roku 2009 .
Dworzec autobusowy
Z powojennym rozwojem Państwowej Komunikacji Samochodowej w Wałbrzychu (lata 50. XX wieku) dawna stacja kolejowa Wałbrzych Towarowy została zaadaptowana na dworzec autobusowy. Obiekt funkcjonował w latach 1957-2014. Spółka, która wykupiła bankrutujący, uprzednio sprywatyzowany oddział PKS, sprzedała dworzec. Decyzję o sprzedaży działki tłumaczono planowaną przebudową układu drogowego okolicy (budowa obwodnicy), która - zdaniem nowego właściciela dworca - uniemożliwiłaby dalszą działalność przystanku w tym miejscu. W miejscu dawnego dworca wzniesiono supermarket.
Taksówki
Po Wałbrzychu poruszają się i świadczą usługi taksówki osobowe zrzeszone w korporacjach bądź należące do osób prywatnych. W 2009 roku miasto zrezygnowało z limitowania działalności taksówkarskiej. W momencie rezygnacji w mieście funkcjonowało około 400 taksówek. Wałbrzyskie taksówki należały wówczas do najtańszych w regionie.
Transport kolejowy
Wałbrzyski węzeł kolejowy, rozumiany jako zbiór linii kolejowych łączących się ze sobą w granicach miasta, składa się z trzech linii (oznaczenia współczesne):
nr 274 Wrocław Świebodzki – Zgorzelec (stacja kolejowa), powstałej z połączenia w 1868 roku odcinka Śląskiej Kolei Górskiej ze starą linią Kolei Wrocławsko–Świdnicko–Świebodzickiej,
nr 286 Kłodzko Główne – Wałbrzych Główny, powstałej w 1880 roku jako kolejny etap Śląskiej Kolei Górskiej,
nr 291 Wałbrzych Szczawienko – Mieroszów, powstałej w 1877 roku jako linii prywatnej, rozebranej na odcinku miejskim w 1994 roku i przewidzianej do odbudowy jako część kolei aglomeracyjnej (Wałbrzyska Kolej Aglomeracyjna).
Stacje i przystanki kolejowe w Wałbrzychu:
Wałbrzych Szczawienko,
Wałbrzych Miasto,
Wałbrzych Dolny / Wałbrzych Towarowy (zlikwidowany),
Wałbrzych Centrum (oddany do użytku 13 grudnia 2020),
Wałbrzych Fabryczny / Kopalnia Victoria,
Wałbrzych Główny,
Szybowice Wałbrzyskie
(kolejność stacji w wykazie - narastająco od strony Wrocławia)
Według stanu na rok 2021, przez Wałbrzych kursują pociągi spółki PKP Intercity: TLK i IC. Pociągi osobowe uruchamiają Koleje Dolnośląskie (wszystkie na liniach nr 286 i 291 oraz większość na linii nr 274) oraz Polregio (linia nr 274).
Z transportem kolejowym w Wałbrzychu wiąże się legenda o „złotym pociągu”.
Przypisy |
565775 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Rutyliusz | Rutyliusz | Rutyliusz – imię męskie pochodzenia łacińskiego, nazwa jednego z ludów romańskich. Pochodzi od wyrazu rutilus – "czerwony, rudy". Patronem tego imienia jest św. Rutyliusz (II/III wiek).
Rutyliusz imieniny obchodzi 2 sierpnia.
Znane osoby noszące imię Rutyliusz:
Rutilius Namatianus, poeta rzymski żyjący w V wieku; jeden z ostatnich przedstawicieli literatury pogańskiej.
Męskie imiona łacińskie |
1492 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Eratostenes | Eratostenes | Eratostenes (gr. Eratosthenes; ur. 276 p.n.e. w Cyrenie, zm. 194 p.n.e.) – grecki matematyk, astronom, filozof, geograf i poeta. W 255 p.n.e. przeniósł się do Aleksandrii.
Wyznaczył obwód Ziemi (zob. opis eksperymentu) oraz oszacował odległość od Słońca i Księżyca do Ziemi. Twierdził, że, płynąc na zachód od Gibraltaru, można dotrzeć do Indii. Jako pierwszy zaproponował wprowadzenie roku przestępnego, czyli wydłużonego o jeden dodatkowy dzień w kalendarzu (por. Dekret z Kanopos). Opracował katalog 675 gwiazd. Skonstruował mezolabium.
Najważniejsze dzieła Eratostenesa to:
Geographica – trzytomowe dzieło zawierające podstawy geografii matematycznej i geografii fizycznej (zachowane we fragmentach)
Catasterismi – dzieło astronomiczne
Peri komodias – rozprawa o dawnej komedii
Był również badaczem twórczości Homera – ustalił datę zdobycia Troi na rok 1184 p.n.e., czyli nieodbiegającą od współczesnych szacunków. Podał sposób znajdowania liczb pierwszych – sito Eratostenesa. W 236 p.n.e. przejął po Apolloniosie z Rodos zarządzanie Biblioteką Aleksandryjską.
W wieku 82 lat, nie mogąc pogodzić się z utratą wzroku, zagłodził się na śmierć.
Prace matematyczne Eratostenesa są znane głównie z pism Pappusa z Aleksandrii, zaś jego opisy geograficzne z ksiąg Strabona.
Przypisy
Bibliografia
Wielka Historia Świata, t. 8, Polskie Media Amer-Com, 2005, s. 188–191, .
Linki zewnętrzne
Astronomowie starożytnej Grecji
Geodeci starożytnej Grecji
Geografowie starożytnej Grecji
Greccy teoretycy liczb
Greccy samobójcy
Uczeni epoki hellenistycznej
Kustosze Biblioteki Aleksandryjskiej
Matematycy starożytnej Grecji
Pisarze związani z Aleksandrią
Pisarze III wieku p.n.e.
Polihistorzy
Urodzeni w III wieku p.n.e.
Zmarli w 194 p.n.e.
Zmarli z głodu
Osoby upamiętnione nazwami kraterów na Księżycu |
1494 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Errno | Errno | errno – uniksowy mechanizm zgłaszania błędów przez funkcje libc, a w szczególności jądra. Jeśli funkcja zakończy się błędem, sygnalizuje to zwracając zwykle -1 lub, w przypadku funkcji zwracających wskaźnik, NULL. Program powinien wtedy zajrzeć do zmiennej globalnej errno, żeby dowiedzieć się, jaki dokładnie błąd wystąpił. Jeśli funkcja zakończy się pomyślnie, zawartość errno nie jest zdefiniowana – w szczególności może tam znajdować się kod błędu niezwiązany z ostatnim wywołaniem danej funkcji. Ma to miejsce np. w przypadku, gdy funkcja foo wywoła funkcję bar, przy czym ta druga zwróci błąd, co jednak nie przeszkodzi pierwszej w pomyślnym wykonaniu. Może się też zdarzyć, że pomyślne wywołanie funkcji potencjalnie modyfikującej errno nie zmieni poprzedniej wartości tej zmiennej.
Zmienna errno jest zdefiniowana w nagłówku errno.h.
Popularne kody błędów to:
EACCES – odmowa dostępu
EAGAIN – zasób tymczasowo niedostępny
EBADF – niepoprawny deskryptor plików
EINTR – podczas wykonywania funkcji nastąpiło przerwanie
EINVAL – błędny argument
ENOTSUP – operacja nie jest zaimplementowana
EPERM – operacja niedozwolona
EPIPE – przerwany potok
Opis błędu w odpowiednim dla danego locale języku można otrzymać za pomocą funkcji:
char *strerror(int errnum);
Niestety nie jest ona bezpieczna w programach wielowątkowych, gdzie należy korzystać z trudniejszej w użyciu:
int strerror_r(int errnum, char *buf, size_t n);
Przykład
#include <stdio.h>
#include <stdlib.h>
#include <errno.h>
int main(int argc, char **argv)
{
int files = argc - 1;
FILE *file;
char *fname;
int i;
if (!files) {
fprintf(stderr, "Usage: %s <files>\n", argv[0]);
return 1;
}
for (i = 1; i <= files; ++i) {
fname = argv[i];
file = fopen(fname, "r");
if (file == NULL) {
fprintf(stderr, "Error while trying to open '%s': %s\n", fname, strerror(errno));
} else {
fprintf (stderr, "'%s' opened successfully\n", fname);
fclose (file);
}
}
return 0;
}
Przypisy
Unix |
565776 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Liga%20Morska%20i%20Rzeczna | Liga Morska i Rzeczna | Liga Morska i Rzeczna (LMR, LMiR) – polska organizacja społeczna stawiająca sobie za cel propagowanie zagadnień morskich wśród społeczeństwa polskiego. Działała na rzecz rozbudowy floty morskiej i rzecznej. W okresie międzywojennym jej celem było także pozyskanie terenów pod osadnictwo lub kolonie dla Polski (np. w Brazylii, Peru, Liberii, terytoriach zamorskich Francji).
Historia
Liga Morska i Rzeczna powstała z inicjatywy generała Mariusza Zaruskiego 27 kwietnia 1924 roku z przekształcenia Ligi Żeglugi Polskiej (na bazie statutu zatwierdzonego przez min. spraw wewnętrznych RP w dn. 19 VIII 1924). Od października 1930 zmiana nazwy (na mocy uchwały III Walnego Zjazdu Delegatów LMiR w dniach 25–27 października 1930) na Liga Morska i Kolonialna (LMK). Jeden z jej większych oddziałów – łódzki – powstał 2 kwietnia 1925 roku.
. W latach 30. XX wieku prowadziła zbiórkę pieniędzy na Fundusz Obrony Morskiej, które m.in. przeznaczono na dofinansowanie budowy okrętu podwodnego „Orzeł”. Wydawała miesięcznik „Morze” i kwartalnik „Sprawy Morskie i Kolonialne”.
W 1936 przyznawano srebrne pozłacane medale z racji XV-lecia rocznicy odzyskania dostępu do morza.
W 1939 liczyła prawie 1 mln członków. Według prof. Andrzeja Polusa była wówczas największą organizacją pozarządową w kraju. Podczas II wojny światowej nie prowadziła działalności.
Liga odrodziła się, ale jeszcze nie w pełnych ramach organizacyjnych, 20 października 1944 r. w Lublinie jako „Liga Morska”. Pierwsze powojenne zebranie Ligi, zorganizowane przez Główny Zarząd Ligi, z udziałem delegata Departamentu Morskiego Rządu Tymczasowego – Jana Jarząbkiewicza, z celem wznowienia jej działalności, miało miejsce w Łodzi, 7 II 1945, w sali Domu Ludowego, przy ul. Przejazd (obecnie ul. Juliana Tuwima) 34. Prezesem Zarządu Tymczasowego Komitetu Organizacyjnego Ligi został wybrany sędzia Edmund Kawecki.
W roku 1946 rozporządzeniem Rady Ministrów uznana za stowarzyszenie wyższej użyteczności publicznej z jednoczesną zmianą nazwy na Liga Morska. Od kwietnia 1950 w jej skład wchodził zlikwidowany pod przedwojenną nazwą Polski Związek Zachodni. Z dniem 10 maja 1953 roku Ligę Morską zlikwidowano przez włączenie jej do Ligi Przyjaciół Żołnierza.
Reaktywowana w grudniu 1980, podczas II Kongresu Kultury Morskiej, który odbył się w Gdańsku (6–7 grudnia 1980) jako „Liga Morska”. W marcu 1999 roku nastąpiła zmiana nazwy na „Liga Morska i Rzeczna”.
Obecnym prezesem (od 2007) jest kpt. ż.w. Andrzej Królikowski, dyrektor Urzędu Morskiego w Gdyni, który zastąpił na tym stanowisku Bronisława Komorowskiego.
Struktura organizacyjna
Statut LMiK z 1930 r., który nie uległ większym zmianom w stosunku do statutu LMiR, stwierdzał, że Liga funkcjonuje organizacyjnie poprzez statutowe władze centralne, okręgi i oddziały. Okręg obejmował jeden lub kilka województw i grupował zasadniczo wszystkie oddziały na jego terenie.
W 1933 r. wprowadzono nowy szczebel organizacyjny – obwód, który miał za zadanie kierować działalnością oddziałów Ligi na terenie miast, powiatów, ewentualnie kilku powiatów. Utworzenie obwodów dostosowywało strukturę organizacyjną Ligi do administracyjnego podziału Polski na województwa.
Prezesi
Liga Morska i Rzeczna
wiceadm. Kazimierz Porębski (1918–1922)
Julian Rummel (1922–1924)
Edmund Krzyżanowski (1924–1928)
Kazimierz Głuchowski (1928–1929)
ppłk Michał Wyrostek (1929–1930)
Liga Morska i Kolonialna
gen. Gustaw Orlicz-Dreszer (1930–1936)
gen. Stanisław Kwaśniewski (1936–1939)
Liga Morska
Szymon Żołna-Manugiewicz (1944–1946)
Edmund Kawecki (1945; prezesem Zarządu Tymczasowego Komitetu Organizacyjnego Ligi)
ppłk Stanisław Kiryluk (1946–1947)
Stefan Szudziński (1947)
Adam Mohuczy (1947–1949)
wicemin. Józef Salcewicz (1949–1950)
gen. Mieczysław Wągrowski (1950–1953)
włączenie w struktury Ligi Przyjaciół Żołnierza
doc. dr hab. Przemysław Smolarek (1981–1982)
kmdr Henryk Pietraszkiewicz (1982–1986)
min. Adam Nowotnik (1986–1990)
min. Bronisław Komorowski (1990–1999)
Liga Morska i Rzeczna
min. Bronisław Komorowski (1999–2007)
kpt ż.w. dr inż. Andrzej Królikowski (od 2007)
Członkowie
Upamiętnienie
Uchwałą z 12 grudnia 2018 Senat RP IX kadencji zdecydował o ustanowieniu roku 2019 Rokiem Ligi Morskiej i Rzecznej.
Zobacz też
Święto Morza
Przypisy
Linki zewnętrzne
Strona Ligi Morskiej i Rzecznej
II RP wobec problemu wychodźstwa. Regulacje prawne, kolonie, faktorie.
Historia kolonialna Polski
Organizacje społeczne II Rzeczypospolitej
Polityka zagraniczna II Rzeczypospolitej
Hasła kanonu polskiej Wikipedii |
565779 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Mokrzk%20%28grodzisko%29 | Mokrzk (grodzisko) | Mokrzk (grodzisko) – wczesnośredniowieczne grodzisko położone we wsi Mokrzk na wschód od Bielska, gmina Drobin. Na podstawie badania dendrochronologicznego stwierdzono, że grodzisko powstało niedługo po 904 roku.
Grodzisko w Mokrzku jest grodziskiem pierścieniowatym o wymiarach ok. 70 x 92m, zajmującym obszar ok. 70 arów. Szerokość wałów u podstawy dochodzi do 25m, zaś ich wysokość osiąga 5,5m.
W 1957 roku Zakład Polskiego Atlasu Archeologicznego przeprowadził na stanowisku badania powierzchniowe i weryfikacyjne. Sondażowe badania wykopaliskowe, prowadzone pod kierownictwem W. Szymańskiego z ramienia ZPAA miały miejsce w 1967 r. Ponowne badania powierzchniowe zostały przeprowadzone w ramach Archeologicznego Zdjęcia Polski w 1989 r. Ponadto na stanowisku miały miejsce inspekcje konserwatorskie (1986, 1988, 1988, 2004) mające na celu ocenę stanu zachowania zabytku.
Materiał zabytkowy pozyskany podczas badań wykopaliskowych to przede wszystkim fragmenty naczyń ceramicznych, zabytki metalowe: groty strzał, nóż żelazny, żelazne szydła, oraz paciorek szklany, osełka kamienna.
Grodzisko zostało objęte ochroną konserwatorską na mocy wpisu do rejestru zabytków z dnia 22 lutego 1967 r. pod numerem 429/757.
Grodziska w województwie mazowieckim
Stanowiska archeologiczne w województwie mazowieckim |
565783 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Cerdanyola%20del%20Vall%C3%A8s | Cerdanyola del Vallès | Cerdanyola del Vallès (katal.), także nieoficjalnie hiszp. Sardañola del Vallés − miasto w powiecie (comarca) Vallès Occidental, na obrzeżach Barcelony w północnej Hiszpanii, oddalona od centrum Barcelony o około 10 km, można tam dojechać pociągiem.
Przypisy
Miasta w Katalonii |
565785 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Problem%20horyzontu | Problem horyzontu | Problem horyzontu – jeden z problemów wyjaśnianych przez kosmologię inflacyjną, stawiający pytanie, w jaki sposób obszary o rozłącznych horyzontach osiągnęły niemal identyczne temperatury.
Według teorii inflacyjnej w początkowych chwilach istnienia Wszechświata ekspansja przestrzeni następowała wystarczająco powoli, aby możliwa była komunikacja między obszarami w obrębie naszego horyzontu, a więc i ustalenie się jednorodnej temperatury. Wyjaśnia więc obserwowaną obecnie jednorodność mikrofalowego promieniowania tła.
Przypisy
Bibliografia
Zobacz też
Problem płaskości
Problem monopoli magnetycznych
Inflacja kosmologiczna
Horyzont cząstek
Kosmologia fizyczna |
565788 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Detektor%20ogniskowej%20matrycy | Detektor ogniskowej matrycy | Detektor ogniskowej matrycy (ang. Focal Plane Array, FPA) - detektor pozycjoczuły (a dokładniej macierz detektorów).
Teoretycznie najmniejszy detektor FPA składałby się z 4 detektorów (umieszczonych w 2 kolumnach: 2x2). Są to detektory stosowane w zakresie podczerwieni (IR). Typowe detektory FPA są zbudowane z macierzy detektorów 256 na 256 (albo i więcej).
FPA to detektory, które pozwalają na detekcję widm absorpcyjnych z wielu badanych punktów jednocześnie.
Stosowanie FPA pozwala na przyspieszenie analiz badanych próbek pod względem składu chemicznego.
Konwencjonalna mikrospektroskopia IR wykorzystuje metodę skanowania próbki. Próbka jest umieszczona w polu promieniowania IR, jednakże na drodze promieniowania znajduje się apertura, która w sposób fizyczny ogranicza badany obszar. Próbka jest analizowana punkt po punkcie. Takie pomiary są bardzo czasochłonne. W tej metodzie wykorzystuje się pojedynczy detektor podczerwieni.
Zasada działania FPA: Uzyskany obraz poprzez FPA podlega przekonwertowaniu przez kamerę CCD na sygnał elektroniczny, by następnie po przejściu przez odpowiednie elektroniczne układy analizy ulec przekształceniu na obraz termograficzny (termografia).
Detektory FPA mogą być stosowane w badaniach, gdzie rozdzielczość przestrzenna badań sięga kilku mikrometrów. Taka przestrzenna zdolność jest również uwarunkowana zastosowaniem odpowiedniego źródła promieniowania w spektrometrze. Źródłem IR (i nie tylko podczerwieni) o odpowiednich parametrach jest synchrotron.
Systemy i urządzenia elektroniczne |
1496 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Empatia | Empatia | Empatia (gr. empátheia „cierpienie”) – zdolność odczuwania stanów psychicznych innych osób (empatia emocjonalna), umiejętność przyjęcia ich sposobu myślenia, spojrzenia z ich perspektywy na rzeczywistość (empatia poznawcza).
Sam poznawczy komponent empatii, czyli zdolność do wyobrażenia sobie perspektywy myślowej należącej do innej osoby (innymi słowy, rozeznania sposobów rozumowania innej osoby), określany jest mianem decentracji (czemu może, ale nie musi towarzyszyć komponent emocjonalny empatii, czyli zdolność do jednoczesnego współodczuwania stanów emocjonalnych owej innej osoby).
Osoba nieposiadająca tej umiejętności jest „ślepa” emocjonalnie i nie potrafi ocenić ani dostrzec stanów emocjonalnych innych ludzi. Silna empatia objawia się między innymi uczuciem bólu wtedy, gdy przyglądamy się cierpieniu innej osoby, zdolnością współodczuwania i wczuwania się w perspektywę widzenia świata innych osobników.
Psychologowie zastanawiali się, skąd bierze się uczucie empatii i dlaczego niektórzy ludzie są go pozbawieni. Empatia jest jednym z najsilniejszych hamulców zachowań agresywnych, więc jest to także pytanie istotne z punktu widzenia inżynierii społecznej.
Źródła empatii
Teoria Jeana Piageta
Empatia jest pochodną rozwoju poznawczego. Myślenie dzieci w wieku przedszkolnym i niekiedy we wczesnym wieku szkolnym związane jest z tak zwanym egocentryzmem myślenia, nieuświadamianiem sobie, że perspektywa widzenia innych ludzi może być inna od naszej. Dziecko nie potrafi wczuć się w położenie innej osoby, bo wymaga to złożonego procesu poznawczego, dlatego pozbawione jest empatii.
Teoria Margaret Mahler
Wczesna relacja między matką i dzieckiem polega między innymi na nieświadomym procesie przepływu emocji i istnieniu „emocjonalnej pępowiny” między matką i dzieckiem. W pierwszych miesiącach życia emocje matki przechodzą na dziecko, natomiast nastroje dziecka udzielają się matce. Jeśli w tym okresie życia następują pewne traumy (na przykład matka przeżywa bardzo negatywne uczucia, jest w depresji) lub matka jest nieobecna (śmierć, choroba, zła opieka), to dziecko buduje „mur ochronny”, którego zadaniem jest niewczuwanie się w emocje matki. W wyniku tego zostaje pozbawione zdolności empatycznego wczucia się w położenie innej osoby.
Empatia, obok asertywności jest jedną z dwóch podstawowych umiejętności wchodzących w skład tzw. inteligencji emocjonalnej. Duże zdolności empatyczne posiadają osoby charyzmatyczne.
Empatia to umiejętność zrozumienia innych ludzi oraz zdolność współodczuwania z nimi ich uczuć i emocji. Jest to dar wczuwania się w sytuację innych ludzi i zrozumienia motywów nimi kierujących, jako źródeł ich decyzji i postaw. Empatia jest podstawową cechą umożliwiającą prawidłowy dialog zarówno na płaszczyźnie interpersonalnej, jak i ogólnospołecznej. Brak empatii u spierających się oponentów powoduje polaryzację stanowisk oraz ich zaostrzenie do stopnia uniemożliwiającego rozwiązanie konfliktu w sposób inny niż siłowy. Zdolność odczuwania empatycznego, jako podstawa zrozumienia oponentów jest wstępem do wybaczenia. Osoby empatyczne dzięki znakomitemu wczuciu się w sytuację i psychikę innych stron mają zdolność rozwiązywania konfliktów, w związku z czym często pełnią rolę mediatorów.
Osoby pozbawione zdolności do empatii są bardzo agresywne, o silnej osobowości, narzucające swą wolę i wizję świata, nieznoszące sprzeciwu, nieuznające argumentów innych stron, niedopuszczające do swojej świadomości możliwości własnej pomyłki lub błędu, wysoce konfliktowe, bezkompromisowe.
Badania Barona-Cohena
Empatia jest zdolnością człowieka do rozpoznawania myśli lub uczuć innej osoby oraz reagowania na jej myśli i uczucia odpowiednią emocją. Zdolność ta jest zależna od działania obwodu empatii znajdującego się w mózgu człowieka. Baron-Cohen określił biorące w obwodzie empatii obszary za pomocą czynnościowego rezonansu magnetycznego (fMRI), według Barona-Cohena jest to około 10 wzajemnie połączonych obszarów mózgu.
Ośrodki obwodu empatii według Barona-Cohena
Przyśrodkowa kora przedczołowa (MPFC)
Uważa się, że bierze udział w przetwarzaniu informacji społecznych i porównywaniu własnego punktu widzenia z perspektywy widzenia innej osoby.
Grzbietowa część (dMPFC) jest odpowiedzialna za metareprezentację, tzn. aktywizuje się kiedy myślimy o uczuciach i myślach innych ludzi.
Brzuszna część (vMPFC) według Mike’a Lombardo może odgrywać decydującą rolę w procesie samoświadomości, ponieważ aktywizuje się w kiedy skupiamy się na samym sobie. Według innej teorii António Damásio z Uniwersytetu Stanu Iowa vMPFC przypisuje wartość emocjonalną dla określonych działań. Jeśli czynność była nagrodzona otrzymuje wartość dodatnią, jeśli negatywne skutki wartość karzącą i ma znak ujemny. Damasio nazywa te wartości markerami somatycznymi.
Kora oczodołowo-czołowa (OFC)
Badania Barona-Cohena, Howard Ring i Valerie Stone wykazały, że obszar aktywizuje się w okoliczności myślenia o czynnościach oraz jego uszkodzenie może spowodować brak zdolności oceny społecznej czynu (foux pax). Inne badania wykazały wzmożoną aktywność w obszarze OFC w okolicznościach bólu. Doświadczenie dotyczyło patrzenie jak igła wbija się w nieznieczuloną dłoń.
Wieczko czołowe (FO)
Obszar odpowiedzialny za ekspresję języka, uszkodzenie powoduje afazję Broki. W empatii ten obszar jest odpowiedzialny za identyfikowanie intencji i celów innych osobników u małp. Obszar wykazuje wzmożoną aktywność gdy małpa widzi jak inna małpa sięga po przedmiot.
Zakręt czołowy-dolny (IFG)
Badania Bhismadev Chakrabarti wykazały, że obszar IFG jest odpowiedzialny za rozpoznawanie mimiki twarzy, obszar wykazuje tym wyższą aktywność im łatwiej jest określić emocje jakie wyraża mimika twarzy.
Część ogonowa przedniego zakrętu obręczy i przednia część wyspy
Przednia część zakrętu obręczy (aACC) lub też inaczej środkowy zakręt obręczy (MCC) oraz Przednia część wyspy (AI) uczestniczą w procesie empatii jako macierz bólu. Badania Tanii Singer w Zurychu wykazały wzmożoną aktywność w momentach odczuwania bólu i obserwowania bólu, obszary te aktywizują się również w momencie gdy czujemy obrzydliwy smak oraz wyraz takiej emocji. Obszary wykazuje aktywność również gdy oceniamy postępowanie drugiej osoby, u mężczyzn i kobiet obszary były bardziej aktywne gdy osoba obserwowała cierpienie osoby, którą uznała za sympatyczną i mniej aktywne gdy obserwowała cierpienie osoby uznanej za niesympatyczną.
Uszkodzenie tego obszaru jest związane z upośledzeniem zdolności rozpoznawania emocji takich jak radość, wstręt i ból.
Skrzyżowanie skroniowo-ciemieniowe (TPJ)
Badania wykazały aktywność gdy oceniamy intencje i przekonania innej osoby, działanie tego obszaru jest odpowiedzialne za tzw. teorię umysłu. Uszkodzenie tego obszaru może skutkować trudnościami w ocenie cudzych intencji oraz doświadczenie eksterioryzacji. Stymulowanie tego obszaru natomiast może wywołać wrażenie obecności innej osoby, kiedy jest ona sama.
Bruzda skroniowa górna (pSTS)
Jest aktywna kiedy zwierzęta obserwują kierunek patrzenia innego osobnika. Uszkodzenie obszaru może powodować niezdolność określenia na co patrzą inni osobnicy. Patrzenie w oczy ma też ważną funkcję w określeniu emocji innego osobnika.
Kora czuciowo-somatyczna (SMC)
Bierze udział w odbieraniu wrażenia dotyku osobistego i obserwowaniu jak inny osobnik jest dotykany. Może być źródłem emocji jakie powstają kiedy widzimy jak inna osoba doznaje bólu wynikającego z dotyku (np.: wbijanie igły w czyjś palec), na zasadzie utożsamienia się obszar tworzy obraz jakby ból był w ciele osoby obserwującej. Trwałe lub czasowe zaburzenie funkcjonowania obszaru może spowodować poważne problemy w identyfikowaniu emocji innych osób. Badania Yawei Cheng wykazały, że osoby wykonujące na kimś akupunkturę mają mniej aktywny ten obszar.
Płacik ciemieniowy dolny (IPL) i bruzda ciemieniowa dolna
FO, IFG i IPL wchodzą w skład systemu neuronów lustrzanych, w procesie empatii obszary są istotne nie ze względu na powierzchowną mimikrę, ale zaraźliwość emocjonalną. Jedno płaczące dziecko w szpitalu potrafi „zarazić płaczem” inne znajdujące się w sali. W działaniu tego obszaru nie jest wymagane świadome myślenie o emocjach innych osób co w pozostałych obszarach jest konieczne.
Ciało migdałowate (Amyg)
Badania Josepha LeDoux uważa, że jest to centrum mózgu emocjonalnego, w nim następuje uczenie się strachu.
Empathy Quotient (EQ)
S. Baron-Cohen i wsp. opracowali metody określania poziomu empatii („iloraz empatii”, Empathy Quotient, EQ), wykorzystywane w czasie badań diagnostycznych dotyczących takich zaburzeń rozwoju, jak autyzm wysokofunkcjonujący i zespół Aspergera (zob. spektrum autystyczne).
Zobacz też
Porozumienie Bez Przemocy
Przypisy
Linki zewnętrzne
Exploring the phenomenon of empathy
Håkansson Eklund, J., & Summer Meranius, M. (2020). Toward a consensus on the nature of empathy: A review of reviews
Joel Salinas, M.D., Mirror Touch: A Memoir of Synesthesia and the Secret Life of the Brain, HarperCollins, 3 kwi 2018, s. 320
Psychologia osobowości
Psychologia społeczna |
565789 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Synagoga%20w%20Zi%C4%99bicach | Synagoga w Ziębicach | Synagoga w Ziębicach – synagoga znajdująca się w Ziębicach, przy ulicy Wąskiej 11. Jest rzadkim i jednym z najlepszych przykładów budynków w stylu angielskiego neogotyku na Dolnym Śląsku.
Synagoga jest obiektem, który stanowi wartość zabytkową. Została ona wpisana do krajowego rejestru zabytków nieruchomych pod numerem 1353/WŁ w dniu 26 września 1991 roku.
Historia
Koncepcje budowy synagogi narodziły się w 1843 roku. Wkrótce zakupiono działkę budowlaną przy ulicy Wąskiej, na której 22 sierpnia 1844 roku położono kamień węgielny pod budowę synagogi, którą zaprojektował królewski mistrz murarski Tischler z Wrocławia. Nadzór nad pracami budowlanymi sprawował budowniczy Seche. W 1845 roku gmina żydowska zorganizowała zbiórkę pieniędzy na pokrycie kosztów budowy.
Uroczyste otwarcie synagogi nastąpiło 30 października 1845 roku. Między 1933 a 1934 rokiem synagoga została zdewastowana przez hitlerowców i przeznaczona na magazyn zbożowy, który mieścił się w niej jeszcze przez rok po zakończeniu II wojny światowej.
W 1946 roku synagoga została odnowiona i ponownie otwarta dla celów kultowych. Po wydarzeniach z marca 1968 roku i wyjeździe prawie całej społeczności żydowskiej z miasta, synagoga została zamknięta. Obecnie opuszczona i zagrożona dewastacją.
5 sierpnia 2005 roku w synagodze odbyło się pierwsze od lat nabożeństwo szabatowe, w którym uczestniczyła młodzież żydowska z Polski, USA i Izraela. Uroczystość zorganizowała Polska Unia Studentów Żydowskich we współpracy ze Światową Unią Studentów Żydowskich oraz American Jewish Joint Distribution Committee i Towarzystwem Przyjaciół Ziębic "Ducatus".
W grudniu 2006 roku zakończyły się prace nad renowacją dachu, prowadzone z inicjatywy Fundacji Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego, Urzędu Miejskiego w Ziębicach oraz Towarzystwa Miłośników Ziębic "Ducatus". Fundusze na remont przeznaczył Dolnośląski Urząd Marszałkowski. W 2007 roku trwały natomiast dalsze prace zabezpieczające.
Architektura
Murowany i orientowany budynek synagogi wzniesiono na planie prostokąta, w stylu angielskiego neogotyku. Korpus jest kryty dachem dwuspadowym. Od zachodu znajduje się trzykodygnacyjna fasada z wyższym centralnym ryzalitem pozornym, zaakcentowana w narożach wieżyczkami i nakryta płaskim dachem. Elewacje synagogi zdobione są łukowymi oknami oraz ślepymi wnękami.
We wnętrzu w zachodniej części znajduje się przedsionek, z którego wchodzi się do obszernej głównej sali modlitewnej, którą z trzech stron otaczają drewniane galerie dla kobiet. Jednoprzestrzenne wnętrze posiada drewniany strop zdobiony podwieszonymi szyszkami oraz częściowo polichromowanym ornamentem roślinno-geometrycznym. Na ścianie znajdują się dwie uszkodzone tablice z początku XX wieku, poświęcone pamięci Juliusa i Berty Schottländerów.
Bibliografia
Sławomir Brzezicki, Christine Nielsen [red.], Zabytki sztuki w Polsce. Śląsk, Warszawa 2006,
Linki zewnętrzne
Synagoga w Ziębicach na portalu Wirtualny Sztetl
Synagoga (dawna) - Synagoge polska-org.pl
Obiekty sakralne w Ziębicach
Ziębice
Zabytki w Ziębicach |
1497 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Eksperyment | Eksperyment | Eksperyment (łac. experimentum – doświadczenie, badanie) – w naukach przyrodniczych i społecznych zbiór działań wzbudzających w obiektach materialnych określone reakcje i zjawiska w warunkach pozwalających kontrolować wszelkie istotne czynniki, które poddaje się dokładnej obserwacji.
Cele i efekty eksperymentów
Eksperymenty wykonuje się w celu potwierdzenia lub sfalsyfikowania określonej hipotezy. Hipoteza z jednej strony określa ściśle warunki eksperymentu a z drugiej nadaje sens poczynionej w wyniku eksperymentu obserwacji i w ogóle decyduje, co w danym eksperymencie jest właściwą obserwacją, a co tylko nieistotnym jego zakłóceniem. Jak twierdził Max Planck, eksperyment jest swojego rodzaju pytaniem jakie teoria zadaje naturze.
Nauki przyrodnicze rozwijają się głównie poprzez świadome eksperymenty, spora część wiedzy tych nauk pochodzi też z bezpośrednich obserwacji zjawisk zachodzących naturalnie. Dotyczy to zwłaszcza nauk biologicznych i medycznych i w mniejszym stopniu fizyki i chemii.
W informatyce i po części w matematyce stosuje się metody eksperymentalne dopiero wtedy, gdy złożoność problemu uniemożliwia rozwiązanie go metodami dedukcyjnymi.
Techniki przeprowadzania eksperymentów
W naukach przyrodniczych uważa się, że dobry eksperyment to taki, w którym eksperymentator bądź kontroluje cały jego przebieg, bądź dokładnie zna obszary które nie podlegają jego ścisłej kontroli.
Planowanie eksperymentów jest trudną sztuką. Dobry eksperyment musi być jak najprostszy w wykonaniu i jednocześnie dawać jak najbardziej jednoznaczną odpowiedź potwierdzającą lub falsyfikującą daną teorię. Często w praktyce zdarza się, że pozornie nieudane eksperymenty, które wymknęły się spod kontroli i nie dały jednoznacznej odpowiedzi na założone wcześniej pytanie, stały się początkiem rozwoju nowych dziedzin. W ten sposób odkryto promieniowanie Roentgena (zwane też promieniami X), penicylinę i in.
Większość eksperymentów przeprowadza się w specjalnie do tego przystosowanych pomieszczeniach zwanych laboratoriami, aczkolwiek czasami przeprowadza się też tzw. eksperymenty plenerowe, na przykład, aby zbadać jakieś zjawisko w miejscu jego występowania.
Eksperyment a obserwacja
Klasyczny eksperyment świadomie ingeruje w naturę i polega na analizie skutków tej ingerencji. Ściśle zdefiniowanemu obiektowi dostarcza się bodźców, a następnie obserwuje się reakcję obiektu. Dokładne obserwacje natury, bez ingerowania w nią nazywa się często eksperymentami naturalnymi.
Analiza obserwacji i eksperymentu jest w gruncie rzeczy bardzo zbliżona. W obu przypadkach chodzi o to aby ustalić związek między bodźcem (przyczyną) i zachowaniem obiektu (skutkiem). Różnica polega tylko na tym, że w eksperymencie naturalnym bodźców dostarcza sama natura. Przykładem eksperymentu klasycznego jest obserwacja efektów zderzenia cząstek akceleratorze, a eksperymentu naturalnego obserwacja zaćmienia Słońca.
Eksperymenty psychologiczne
Eksperymenty psychologiczne, prowadzone na ludziach, wywołują wiele kontrowersji. Najbardziej znane to:
eksperyment Ascha
eksperyment Milgrama
eksperyment więzienny
eksperyment „świat jest mały”
Zobacz też
eksperyment kliniczny
eksperyment laboratoryjny
eksperyment w warunkach naturalnych
eksperyment biologiczny
Przypisy
Linki zewnętrzne
Eksperymenty naukowe |
1498 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Elektrownia | Elektrownia | Elektrownia – zakład przemysłowy wytwarzający energię elektryczną przez przetwarzanie innych form energii pierwotnej.
Elektrownia jest to obiekt techniczny składający się z jednego lub kilku zespołów urządzeń służących do wytwarzania energii elektrycznej.
Typy elektrowni
Podział ze względu na wykorzystanie ciepła odpadowego:
elektrownia kondensacyjna
elektrociepłownia
Podział ze względu na źródło energii pierwotnej:
konwencjonalne
elektrownia węglowa (zob. też IGCC)
elektrownia gazowa
elektrownia jądrowa
niekonwencjonalne (źródła odnawialne)
elektrownia słoneczna (zob. też. elektrownia orbitalna)
elektrownia wiatrowa
elektrownia wodna
elektrownia maremotoryczna
elektrownia maretermiczna
elektrownia geotermalna
Ponadto wyróżnia się typy:
elektrownia cieplna
elektrownia szczytowo-pompowa
Zobacz też
energetyka
elektroenergetyka
energetyka rozproszona, mikroźródło, elektrownia wirtualna
kotłownia, maszynownia, siłownia
Przypisy
Bibliografia
Mizerski W., Żukowski J. Tablice Geograficzne, Warszawa 2001
Kacperczyk G. i inni: Zasady metodyczne sprawozdawczości statystycznej z zakresu gospodarki paliwami i energią oraz definicje stosowanych pojęć, Wyd. GUS, Warszawa 2006. |
565790 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Jaros%C5%82aw%20Jakimowicz | Jarosław Jakimowicz | Jarosław Jakimowicz właśc. Jarosław Jakimowicz-Kriegl (ur. 17 lipca 1969 w Kutnie) – polski aktor niezawodowy i prezenter telewizyjny.
Życiorys
Wczesne lata
Jego matka rozwiodła się z ojcem po roku małżeństwa. Jego ojciec był alkoholikiem i zmarł w wieku 41 lat. Jakimowicz nigdy go nie poznał. Wychowywała go babka. Ukończył technikum mechaniczne i kurs dla dekoratorów wnętrz. Przez kilka lat mieszkał i pracował w Niemczech w gastronomii i jako pracownik budowlany. Drugi człon swojego nazwiska Kriegl zawdzięcza Niemcom, rodzicom swojej narzeczonej, którzy, po śmierci córki w wypadku samochodowym, postanowili adoptować Jakimowicza. Po powrocie do Polski podjął naukę w Psychotronicznym Studium Fizykoterapii, Doradztwa i Ekologii, jednak nie ukończył.
Kariera medialna
W 1994 zadebiutował na kinowym ekranie w amerykańsko-polskim dreszczowcu sensacyjnym Anioł śmierci (Beyond Forgiveness) u boku Thomasa Iana Griffitha i Artura Żmijewskiego. Popularność i rozpoznawalność przyniosła mu rola Cichowskiego „Cichego” w filmie sensacyjnym Jarosława Żamojdy Młode wilki (1995). Jego udział w kontynuacji tej produkcji pt. Młode Wilki 1/2 (1997) przez dłuższy czas stał pod znakiem zapytania, jako że Jakimowicz uważał zaproponowaną mu gażę za zbyt niską (ostatecznie wystąpił w filmie, aczkolwiek wcielając się w rolę o znaczeniu epizodycznym). W 1996, podczas pierwszej edycji Festiwalu Gwiazd w Międzyzdrojach, Jakimowicz odcisnął dłoń na tablicy pamiątkowej znajdującej się na Promenadzie Gwiazd. Prowadził program telewizyjny TVP Polonia Brawo Bis (1997) i Kurier sensacji (1998) w Polsacie.
Wystąpił również gościnnie w serialach: Złotopolscy (1997) jako Artur Lenart, Na dobre i na złe (2004–2005) jako Rafał Oleński, miłość Zosi z czasów licealnych czy Pierwsza miłość (2008–2009) jako Roman Korczyński, Teatrze Telewizji w spektaklu Marka Koterskiego Nas troje (2000) jako Adam Karington, a także w filmach fabularnych: Nic śmiesznego (1995), Poranek kojota (2001), Job, czyli ostatnia szara komórka (2006) i Wyjazd integracyjny (2011). Zajmował się także funduszami na produkcje filmowe.
W 2008 zwyciężył w piątej edycji reality show TV 4 Big Brother VIP, a jesienią tego samego roku na antenie stacji razem z Jolantą Rutowicz występował w programie J&J, czyli Jola i Jarek.
Od 2019 jest jednym z gospodarzy cyklu Pytanie na śniadanie Extra. Od wakacji 2020 współprowadzi program społeczno-polityczny W kontrze na antenie stacji TVP Info, na antenie której jest również częstym gościem programu publicystycznego Jedziemy, prowadzonego przez Michała Rachonia.
Kontrowersje
W 2019 wydał autobiografię pt. Życie jak film, gdzie wyznał, że brał udział w napadach na sklepy ze skórami w Niemczech, pełniąc w nich rolę kierowcy. W wyniku społecznej krytyki opisywanych zachowań, Jakimowicz oświadczył, że jego książka wcale nie jest autobiografią, a opisywane w niej wydarzenia (kontakty z pedofilami, handel ludźmi, okradanie grobów, napady na sklepy) są przejawem jego fantazji i w rzeczywistości nie brał w nich udziału. Jakimowicz wyjaśnił, że jego wcześniejsze zapewnienia o prawdziwości historii zamieszczonych w książce nie były szczere i miały jedynie na celu zwiększenie dochodów ze sprzedaży fikcyjnej autobiografii.
W styczniu 2021 dziennikarz Piotr Krysiak opublikował post w serwisie Facebook, w którym stwierdził, że „gwiazdor publicystyki TVP Info” miał zgwałcić uczestniczkę konkursu Miss Generation 2020. Choć Krysiak nie podał nazwiska pracownika TVP Info, który miał dopuścić się przestępstwa, w Internecie wśród dziennikarzy i publicystów wybuchła dyskusja, w której toku zaczęło pojawiać się nazwisko Jarosława Jakimowicza – miały na to wskazywać m.in. jego zdjęcia z partnerem jednej z uczestniczek plebiscytu. W związku z falą spekulacji Jarosław Jakimowicz kategorycznie zaprzeczył oskarżeniom i zapowiedział, że będzie dochodził swoich praw na drodze postępowania sądowego.
W lutym 2022 publicznie wulgarnie obraził dziennikarzy TVN i wyraził zadowolenie z choroby żony Tomasza Sekielskiego. W marcu Komisja Etyki TVP orzekła, że Jakimowicz naruszył zasady etyki dziennikarskiej TVP, publikując swój wpis w Internecie.
W maju 2022 Juliusz Braun, członek Rady Mediów Narodowych, złożył do Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji skargę w związku z wypowiedzią Jakimowicza w programie W kontrze na temat Eurowizji, twierdząc, że zachowanie Jakimowicza było sprzeczne z polską racją stanu i naruszyło ustawę o radiofonii i telewizji.
Życie prywatne
W 1998, po dwóch miesiącach znajomości, poślubił malarkę Joannę Sarapatę. Mają syna Jovana (ur. 2000). Para rozwiodła się w 2010. Z nieformalnego związku z Joanną Gołaszewską, kelnerką pracującą w jego klubie Tonic, ma syna Jeremiasza (ur. 2001). Kiedy w 2004 okazało się, że 3-letni wówczas chłopiec cierpi na poważną wadę wątroby, Jakimowicz, jako pierwszy zgłosił się na dawcę do przeszczepu i poddał się ciężkiej operacji. W 2008 w programie Big Brother VIP, Jakimowicz poznał Jolantę Rutowicz, z którą miał kilkumiesięczny romans. W 2016 zawarł związek małżeński z Katarzyną Sykson.
Stał się członkiem Reprezentacji Artystów Polskich w piłce nożnej, która oprócz promowania zdrowej sportowej rywalizacji realizuje różne cele społeczne. Angażuje się społecznie. Bierze udział w kampaniach promujących transplantologię. W 2013 został uhonorowany przez ministra zdrowia odznaką Zasłużony Dawca Przeszczepu.
Filmografia
Filmy
Seriale
Teledyski
Przypisy
Linki zewnętrzne
Absolwenci warszawskich uczelni
Ludzie urodzeni w Kutnie
Polacy w Niemczech
Polscy aktorzy filmowi
Polscy aktorzy telewizyjni
Polscy modele
Osobowości telewizyjne związane z TVP
Osobowości telewizyjne związane z Polsatem
Uczestnicy polskiej edycji Big Brothera
Urodzeni w 1969 |
565794 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Fundusz%20Obrony%20Morskiej | Fundusz Obrony Morskiej | Fundusz Obrony Morskiej, FOM – utworzony w styczniu 1933 specjalny fundusz na rozbudowę polskiej Marynarki Wojennej, prowadzący zbiórkę pieniędzy wśród społeczeństwa w kraju i za granicą.
W okresie od lutego 1934 do października 1937 zebrano ok. 8 mln zł, które przeznaczono na budowę okrętu podwodnego ORP Orzeł. Do stycznia 1939 zebrano około 2,5 mln zł z przeznaczeniem na budowę ścigaczy morskich.
Zobacz też
Fundusz Obrony Narodowej
Liga Morska i Kolonialna
Święto Morza
Linki zewnętrzne
Zestawienie Wpływów na Fundusz Obrony Morskiej (za lata 1936-1938)
Marynarka Wojenna II Rzeczypospolitej
Gospodarka II Rzeczypospolitej
Rządy sanacji w II Rzeczypospolitej
Ministerstwo Spraw Wojskowych |
1499 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Eos%20%28mitologia%29 | Eos (mitologia) | Eos (także Świt, Jutrzenka; gr. Ēṓs ‘jutrzenka’, łac. Aurora ‘jutrzenka’, ‘zorza’) – w mitologii greckiej bogini i uosobienie zorzy porannej, brzasku i świtu; jedna z tytanid; utożsamiana z Hemerą i rzymską Aurorą.
Należała do drugiego pokolenia tytanów. Była bóstwem związanym z kultem jutrzenki. Według wierzeń starożytnych Greków każdego świtu przemierzała niebo na lekkim rydwanie, zaprzężonym w parę białych lub różowych koni – Lamposa (Świecącego, Jasnego) i Faetona (Promiennego, Błyszczącego). Swą wędrówkę rozpoczynała (wynurzała się z fal Okeanosa) na Wschodzie (kraina północno-wschodnia Grecji) i kończyła (zanurzała się w falach Okeanosa) na Zachodzie, po drugiej stronie widnokręgu. Otwierała „wrota dnia” (bramę nieba) przed wozem Heliosa. Rozpraszała mroki nocy, zwiastowała światło dnia ludziom i bogom. Jej nadejście zapowiadał Fosforos (Gwiazda Poranna) – „jaśniejący syn Jutrzenki”.
Uchodziła za córkę tytana Hyperiona i tytanidy Tei (albo tytana Pallasa) oraz za siostrę Heliosa i Selene, przypuszczalnie także Tytana.
Była bardzo kochliwa. Uprowadziła i uwiodła kilku mężczyzn, m.in.: olbrzyma Oriona, Kefalosa, Klejtosa. Ze swoim pierwszym mężem, tytanem Astrajosem, miała liczne potomstwo, m.in. gwiazdy, Fosforosa (Hesperosa; bóstwo uosabiające planetę Wenus), Boreasza, Zefira, Notosa, Eurosa, przypuszczalnie także Apeliotesa, Kajkiasa, Lipsa, Skirona (bóstwa uosabiające wiatry).
Ze związku z Titonosem (był jej drugim mężem) urodzili się synowie Emation i król Etiopii, Memnon, który zginął pod Troją. Długo opłakiwała swego syna Memnona, zabitego przez Achillesa (łzy jej opadły na ziemię w postaci kropel porannej rosy). Dla Titonosa uprosiła u boga Zeusa dar nieśmiertelności, ale zapomniała uprosić dar wiecznej młodości. Gdy Titonos stał się zupełnie niedołężny, Zeus zamienił go w świerszcza lub cykadę.
W panteonie greckim odgrywała ona drugorzędną rolę, a jej kult należał do rzadkości. W mitach pojawiała się sporadycznie.
W sztuce przedstawiana jest zwykle jako urodziwa kobieta z wielkimi skrzydłami u ramion, w peplosie szafranowego (intensywnie żółty) koloru, powożąca rydwanem lub w locie przed wozem Heliosa, z kwiatami i pochodnią w ręce. Starożytni Grecy nazywali ją „różanopalcą” (gr. rododáktylos ‘mająca palce w kolorze przypominającym płatki róż’), „szafrannoszatą” (gr. krokópeplos ‘w peplosie szafranowego koloru’).
Wyobrażenie o bogini przejawia się w sztukach plastycznych, między innymi w greckim malarstwie wazowym (wazy z V wieku p.n.e. ukazujące skrzydlatą Eos goniącą Kefalosa oraz opłakującą Memnona), malarstwie olejnym i rzeźbie, oraz w muzyce i literaturze (Iliada Homera).
Imieniem bogini została nazwana jedna z planetoid – (221) Eos.
Zobacz też
bóstwa solarne
bóstwa uraniczne
drzewo genealogiczne bóstw greckich
kult solarny
Ausrine
Ēostre
Uszas
Uwagi
Przypisy
Bibliografia
Haéusōs
Bóstwa solarne w mitologii greckiej
Tytani w mitologii greckiej
Bóstwa przyrody
Greckie boginie
Personifikacje w mitologii greckiej
Bóstwa światła |
565799 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Stjepan%20Tomas | Stjepan Tomas | Stjepan Tomas (ur. 6 marca 1976 w Bugojnie) – chorwacki piłkarz grający na pozycji środkowego obrońcy.
Kariera klubowa
Tomas jest Chorwatem, ale urodził się w sąsiedniej Bośni i Hercegowinie. Jego pierwszym klubem w karierze była chorwacka Istra Pula, w której grał do lata 1995 roku. Potem przeszedł do stołecznego Dinama, w którym przez 5 sezonów był ostoją defensywy. W 2000 roku Tomas wyjechał do Włoch, został wtedy zakupiony przez Vicenzę Calcio za 3 mln euro. We Włoszech grał jeszcze w Como Calcio w sezonie 2002/2003 po czym latem 2003 roku został sprzedany do tureckiego Fenerbahçe SK (kosztował 3 mln euro). Po sezonie gry przeniósł się do rywala Fenerbahçe zza miedzy Galatasaray SK. 2 sierpnia 2007 Stjepan podpisał dwuletni kontrakt z rosyjskim Rubinem Kazań. Kosztował 2,8 miliona euro. W 2010 przeniósł się do Turcji: najpierw do Gaziantepsporu, później do Bucasporu.
Do sukcesów Tomasa na niwie klubowej należą: 5-krotny tytuł Mistrza Chorwacji (1996, 1997, 1998, 1999 i 2000) oraz 3-krotne zdobycie Pucharu Chorwacji z Dinamem Zagrzeb, Mistrzostwo Turcji z Fenerbahçe w 2004 roku oraz w 2006 roku z Galatasaray, a także występy w europejskich pucharach z Dinamem, Fenerbahçe i Galatasaray.
Kariera reprezentacyjna
W reprezentacji Chorwacji Tomas zadebiutował 22 kwietnia 1998 roku w wygranym 4:1 meczu z reprezentacją Polski. Był członkiem kadry chorwackiej na finały Mistrzostw Świata w Korei i Japonii, gdzie rozegrał wszystkie 3 mecze, a także na finały Mistrzostw Świata w Niemczech, na których z kolei zagrał tylko w ostatnim zremisowanym 2:2 meczu z reprezentacją Australii. Był powołany do kadry na Euro 2004, jednak cały turniej przesiedział na ławce rezerwowych. W reprezentacji Chorwacji rozegrał 50 meczów i strzelił 1 gola.
Bibliografia
Reprezentanci Chorwacji w piłce nożnej
Piłkarze Dinama Zagrzeb
Piłkarze Vicenzy Calcio
Piłkarze Como 1907
Piłkarze Fenerbahçe SK
Piłkarze Galatasaray SK
Piłkarze Rubinu Kazań
Piłkarze Gaziantepsporu
Piłkarze Bucasporu
Uczestnicy Mistrzostw Świata w Piłce Nożnej 2002
Uczestnicy Mistrzostw Świata w Piłce Nożnej 2006
Uczestnicy Mistrzostw Europy w Piłce Nożnej 2004
Chorwaccy trenerzy piłkarscy
Trenerzy piłkarzy Sheriffa Tyraspol
Piłkarze Antalyasporu
Ludzie urodzeni w Bugojnie
Trenerzy piłkarzy Çaykur Rizesporu
Urodzeni w 1976 |
1500 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Eutektyka | Eutektyka | Eutektyka (eutektyk, mieszanina eutektyczna) – mieszanina dwóch lub więcej faz o określonym składzie, która wydziela się z roztworów ciekłych w pewnej temperaturze, zwanej temperaturą eutektyczną. Mieszanina ta jest produktem przemiany eutektycznej. Nazwa wywodzi się z greckiego słowa eutektos, co znaczy „łatwo topliwy”.
Ogólne informacje
W większości przypadków temperatura eutektyczna jest niższa od temperatury krzepnięcia czystych składników. Wykorzystuje się to przy topieniu i przerabianiu materiałów trudno topliwych, na przykład mechaniczne złączenie materiałów doprowadza do dyfuzyjnego utworzenia eutektyki. Kryształy eutektyki są czystymi kryształami składników lub roztworami stałymi o różnych składach. Eutektyki są stałymi odpowiednikami mieszanin azeotropowychpotrzebne źródło.
Dużo uwagi poświęcono badaniom stopów eutektycznych – liczne po zakrzepnięciu w odpowiednich warunkach tworzą regularną drobnodyspersyjną strukturę, w której jedna z faz występuje w postaci płytek lub włókien. Eutektykę można uznać za kompozyt in situ, jeżeli wystąpi szczególne przestrzenne rozmieszczenie faz o różnych właściwościach. Stopy eutektyczne charakteryzują się niskimi temperaturami topnienia i dobrymi własnościami lejnymi.
Na rysunku 1 przedstawiono wykres fazowy z modelowym przykładem eutektyki stopów Fe–C, zwanej ledeburytem.
Rodzaje eutektyk
W zależności od kształtu i rozmieszczenia dwu faz stałych tworzących eutektykę rozróżnia się mieszaniny:
globularne (o kulistym ziarnie),
iglaste,
płytkowe,
prętowe (słupkowe).
Na rysunku 2 przedstawione są graficznie różne typy eutektyk.
Ocena morfologii eutektyk jest sprawą umowną. W zależności od wybranej techniki obserwacyjnej dla tego samego zgładu można określić różne typy eutektyki. Nie do końca również poznane są przyczyny powstawania konkretnego typu mieszaniny.
Z punktu widzenia osiągnięcia minimum swobodnej energii powierzchniowej najkorzystniejszą jest eutektyka globularna. W rzeczywistości liczne, rozproszone cząstki fazy globularnej muszą wielokrotnie zarodkować, co wymaga znacznego przechłodzenia.
Eutektyki prętowe i płytkowe mogą wzrastać przy niskich wartościach przechłodzenia. Ich powierzchnia międzyfazowa jest dużo większa od eutektyk globularnych i iglastych, toteż pojawia się większy czynnik energetyczny hamujący krystalizację.
Jeżeli jedna z faz w eutektyce charakteryzuje się znaczną anizotropią prędkości wzrostu, to rośnie w określonym kierunku krystalograficznym znacznie szybciej od osnowy i zarodkuje wielokrotnie. Taki mechanizm wzrostu promuje powstanie eutektyki iglastej.
Ogólnie na morfologię eutektyk mają wpływ poniższe czynniki:
wielkość przechłodzenia
proporcje ilościowe faz
anizotropia własności faz
objętość właściwa
współczynnik rozdziału
przewodność cieplna faz.
Krzepnięcie eutektyk
Wzrost kryształów w eutektykach jest zasadniczo podobny do wzrostu w stopach jednofazowych. Sterowanie gradientem temperatury i prędkością wzrostu pozwala zachować płaski front krystalizacji, a fluktuacje prędkości wzrostu prowadzą do zmian składu i struktury na kierunku tegoż wzrostu. Podczas takiego krzepnięcia domieszka jest wypychana do cieczy i dyfunduje zarówno w kierunku wzrostu, jak i w kierunku do niego poprzecznym.
Krzepnięcie eutektyk płytkowych i prętowych
Krzepnięcie cieczy o składzie eutektycznym rozpoczyna się heterogenicznym zarodkowaniem jednej z faz, na przykład (bogata w składnik A). Powoduje to jednoczesne wzbogacanie się w składnik B cieczy przed frontem przemiany. W przechłodzonych obszarach cieczy na fazie zarodkuje faza Tworzenie się fazy powoduje z kolei wzbogacanie cieczy w składnik A, co sprzyja dalszemu wzrostowi kolejnych kryształów fazy wzdłuż wydzieleń fazy Taka mieszanina eutektyczna składa się z ułożonych na przemian płytek lub prętów faz i Gdy udział objętościowy fazy jest większy od eutektyka ma zwykle budowę płytkową. W przeciwnym przypadku tworzą się prętowe wydzielenia fazy w osnowie fazy
Krzepnięcie cieczy o składzie eutektycznym może również polegać na ciągłym heterogenicznym zarodkowaniu i wzroście obu faz. Jedna faza (np. ) zarodkuje, powodując wzbogacenie cieczy w składnik B i sprzyjając zarodkowaniu fazy w sąsiedztwie. Faza zarodkuje zupełnie niezależnie, nie wykazując uprzywilejowanej orientacji krystalograficznej w stosunku do istniejącej w innym miejscu fazy .
Krzepnięcie eutektyk globularnych i iglastych
Krystalizacja eutektyk może być zapoczątkowana stałym heterogenicznym zarodkowaniem jednej z faz w cieczy przed frontem krystalizacji. Osnowa krystalizuje niezależnie z cieczy, w której istnieją już wydzielenia drugiej fazy. Mają one w stosunku do osnowy przypadkową orientację krystalograficzną. Eutektykę globularną uzyskuje się w wyniku wzrostu izotropowego, a eutektykę iglastą w wyniku anizotropowego wzrostu wydzieleń.
Prędkość wzrostu eutektyk płytkowych
Problematyka
Problematyka wzrostu eutektyk płytkowych wymaga rozwiązania dwu zagadnień:
wpływ energii powierzchni międzyfazowej na temperaturę eutektyczną
rola strumieni dyfuzyjnych towarzyszących równoczesnemu wzrostowi faz.
gdzie:
– zmiana swobodnej energii objętościowej w przypadku skończonych odległości międzypłytkowych [J/m³],
– zmiana swobodnej energii objętościowej w przypadku nieskończenie dużych odległości międzypłytkowych [J/m³],
– energia powierzchni międzyfazowej [J/m²],
– objętość jednostkowa eutektyki [m³],
– powierzchnia międzyfazowa [m²],
– odległość pomiędzy środkami płytek eutektyki [m],
– powierzchnia międzyfazowa przypadająca na jednostkę objętości eutektyki [1/m].
Rozwiązanie
Uzyskanie eutektyki o skończonych odległościach międzypłytkowych wymaga obniżenia temperatury poniżej temperatury eutektycznej. Krzepnięcie nie może się odbywać przy temperaturze eutektycznej, ponieważ powodowałoby to powstawanie eutektyki o nieskończenie dużych odległości międzypłytkowych.
Clarence Zener rozwiązał problem wpływu parametrów procesu na wielkość odległości międzypłytkowych przez założenie, że realizowane w danych warunkach odległości międzypłytkowe to takie, które maksymalizują prędkość wzrostu. Opisuje to poniższa relacja:
gdzie:
– prędkość wzrostu fazy [m/s],
– współczynnik dyfuzji z cieczy do płytki fazy [m²/s],
– maksymalna różnica stężeń w fazie ciekłej przed frontem rosnących płytek [%],
– stała proporcjonalności,
– krytyczna odległość międzypłytkowa [m],
– ilość składnika B wypchniętego do cieczy [%].
Krytyczna odległość międzypłytkowa dana jest wzorem:
Czynniki wpływające na prędkość wzrostu płytek
Jeżeli prędkość wzrostu nagle zwiększy się, odległości międzypłytkowe będą zbyt duże w porównaniu ze średnimi drogami dyfuzji domieszki. Nadmiar substancji gromadzi się przed frontem krystalizacji szerszej płytki lub obiema, obniżając temperaturę procesu.
Prędkość wzrostu płytek silnie zależy od wielkości przechłodzenia :
Przykłady
nadprzewodniki
materiały odporne na pełzanie
skomplikowane odlewane elementy maszyn i konstrukcji
stopy odlewnicze na bazie aluminium, krzemu oraz żeliwa
stopy do lutowania miękkiego na bazie cyny, ołowiu, srebra i złota
stopy do lutowania twardego, gdy z powodu destrukcyjnego wpływu dyfuzji niemożliwe jest uzyskanie innego typu połączenia
stopy dla systemów przeciwpożarowych (np. stop Wooda, stop Fielda)
nietoksyczne zamienniki rtęci (np. galinstan)
stopy na bazie sodu i potasu (NaK) używane jako chłodziwo w reaktorach na prędkich neutronach
stopy Cd–Pb, Bi–Cd i Bi–Zn wykazujące silną anizotropię właściwości elektrycznych, w szczególności oporności.
Zobacz też
eutektoid
perytektoid
perytektyka
punkt eutektyczny
stop Lichtenberga
stop Newtona
stop Rosego
Przypisy
Przemiany fazowe
Metaloznawstwo
Mieszaniny |
190805 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Promnitzowie | Promnitzowie | Promnitzowie – dolnośląski ród szlachecki herbu własnego.
Historia
Ród znany jest od początków XV wieku. Siedzibami rodowymi były Wichów, Lasocin oraz Dzietrzychowice koło Kożuchowa w księstwie głogowskim. Pierwszą znaną historyczną postacią był Sigismund von Promnitz, który zmarł w roku 1444. Jego wnuk Baltazar von Promnitz w roku 1539 został biskupem wrocławskim. Nabył kilka majątków, m.in. wolne państwa stanowe: Pszczynę na Górnym Śląsku i Żary w Łużycach Dolnych.
Bratankowie biskupa Baltazara: Stanisław i Karol wraz z kuzynem Zygfrydem otrzymali w 1559 roku tytuły baronów czeskich (Freiherr). Zygmunt Zygfryd (wnuk Zygfryda) otrzymał tytuł czeskiego hrabiego (Graff), a później został mianowany hrabią Rzeszy Niemieckiej (Reichsgraf). Był założycielem tzw. linii hrabiowskiej.
Linia baronowska – potomkowie Karola i Stanisława – wygasła pod koniec XVII wieku. Linia hrabiowska wygasła w 1785 roku na hrabim Janie Erdmanie von Promnitzu (urodzonym w 1719).
Od Piastów do Promnitzów
Żoną Henryka Anzelma (zm. 1622), pana Pszczyny była Zofia a teściową księżniczka legnicka Helena (zm. 1583), córka ks. Fryderyka III.
Od Anhaltów przez Promnitzów do Hochbergów
Ostatni z rodu Promnitzów, Jan Erdmann (1719-1785), przekazał ziemię pszczyńską swemu siostrzeńcowi z rodu Anhalt-Köthen, Fryderykowi Erdmannowi (1731-1797). Kolejni właściciele Pszczyny z rodu Anhaltów władali tutejszymi majątkami do połowy XIX w. W 1846 r. ostatni z rodu, książę Henryk von Anhalt-Köthen (1778–1847), oddał ziemię pszczyńską swemu siostrzeńcowi, księciu Janowi Henrykowi X von Hochberg (1806–1855) z potężnego rodu magnackiego Hochbergów.
Literatura
Hans Friedrich von Ehrenkrook: Ahnenreihen aus allen deutschen Gauen, t. 1. Görlitz: Verlag für Sippenforschung und Wappenkunde C. A. Starke 1928.
Heinrich Graf von Brühl und die Herrschaft Forst-Pförten, wyd. Brandenburgisches Textilmuseum Forst (Lausitz) 2003.
Tomasz Jaworski, Sylwia Kocioł (red. nauk.): Promnitzowie w dziejach Śląska i Łużyc. Zielonogórskie Studia Łużyckie, t. 7. Zielona Góra: Oficyna Wydawnicza Uniwersytetu Zielonogórskiego 2011. .
Prof. dr Ernst Heinrich Kneschke (red.): Neues allgemeines Deutsches Adels-Lexicon im Verein mit mehreren Historikern, t. 7, Leipzig 1867.
Piotr Kowalski: Wpływ Promnitzów na rozwój gospodarki leśnej na terenie pogranicza śląsko-łużyckiego w XVII-XVIII wieku. [w:] Tomasz Jaworski, Sylwia Kocioł (red. nauk.): Promnitzowie w dziejach Śląska i Łużyc. Zielonogórskie Studia Łużyckie, t. 7. Zielona Góra: Oficyna Wydawnicza Uniwersytetu Zielonogórskiego 2011, s. 117-125. .
Piotr Kowalski, Izabela Taraszczuk: Promnitzowie w dziejach Śląska i Łużyc. [w:] "Przegląd Zachodni. Czasopismo Instytutu Zachodniego w Poznaniu". Poznań: Instytut Zachodni 2010, Nr 1(334)/2010, s. 296-298, ISSN 0033-2437 (sprawozdanie z konferencji naukowej „Promnitzowie w dziejach Śląska i Łużyc” zorg. przez Instytut Historii (Uniwersytet Zielonogórski) i Urząd Miasta Żary w Żarach w dn. 22.10.2009 r.).
Hans Erich Kubach, Joachim Seeger, Wilhelm Jung: Die Kunstdenkmäler des Kreises Sorau und der Stadt Forst. Cykl: Die Kunstdenkmäler der Provinz Brandenburg, hrsg. vom Brandenburgischen Provinzialverband unter der Schriftleitung von Heinrich Jerchel. Berlin: Deutscher Kunstverlag 1939.
Johann Samuel Magnus: Historische Beschreibung der Hoch-Reichs-Gräfflichen Promnitzschen Residentz-Stadt Sorau in Niederlausitz, Und Deroselben Regenten Kirchen- und Regiment-Sachen, Wie auch Gelehrten Leuthen Und Sonderbahren Begebenheiten. Leipzig 1710.
Marcin Maciejewski: Tytulatura rodu von Promnitz z linii żarskiej w XVI-XVIII wieku w świetle rękopisów i starodruków. [w:] "Studia Zachodnie" 2016, t. 18. ISSN 1428-0663
Ekkehart Neumann-Reppert: Die Familie von Promnitz.
Jerzy Polak: Erdmann II Promnitz. Wolny pan na Pszczynie i Żarach (1683-1745). Pszczyna 1996. .
Detlev Schwennicke: Europäische Stammtafeln, Neue Folge Bd. XIX. Zwischen Weser und Oder. Frankfurt am Main: Vittorio Klostermann 2000. .
Johann Sinapius: Schlesische Curiositäten, Bd. I. Leipzig 1720, S. 95-109.
Johann Sinapius: Schlesische Curiositäten, Bd. II. Leipzig 1728.
Wojciech Strzyżewski: Herby rodziny von Promnitzów. [w:] Tomasz Jaworski, Sylwia Kocioł (red. nauk.): Promnitzowie w dziejach Śląska i Łużyc. Zielonogórskie Studia Łużyckie, t. 7. Zielona Góra: Oficyna Wydawnicza Uniwersytetu Zielonogórskiego 2011, s. 31-37. .
Izabela Taraszczuk: Obraz rodu Promnitzów w literaturze pięknej. [w:] Tomasz Jaworski, Sylwia Kocioł (red. nauk.): Promnitzowie w dziejach Śląska i Łużyc. Zielonogórskie Studia Łużyckie, t. 7. Zielona Góra: Oficyna Wydawnicza Uniwersytetu Zielonogórskiego 2011, s. 187-210. .
Johann Gottlob Worbs: Geschichte der Herrschaften Sorau und Triebel. Sorau: Rauert 1826.
Przypisy
Linki zewnętrzne
Zamek Bibersteinów i Pałac Promnitzów w Żarach
Die Kunstdenkmäler des Kreises Sorau und der Stadt Forst na stronie Zielonogórskiej Biblioteki Cyfrowej
Johann Samuel Magnus na stronie Zielonogórskiej Biblioteki Cyfrowej
! |
190807 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Zygmunt%20Bogacz | Zygmunt Bogacz | Zygmunt Gotthilf Bogacz (ur. 12 czerwca 1758 w Zielęcicach koło Brzegu, zm. 27 maja 1800 w Tarnowskich Górach) – polski hutnik i asesor górniczy, działał na Górnym Śląsku, gdzie kierował budową hut państwowych.
Życiorys
Uczęszczał do gimnazjum w Brzegu. Od 1778 był pracownikiem rządowego hutnictwa i górnictwa na Śląsku, początkowo praktykował w hucie żelaza w Kluczborku, następnie (w 1782) został pisarzem i nadzorcą kopalni rud w hucie żelaza Małapanew w Ozimku. W 1783 przeniesiony do Deputacji Górniczej w Tarnowskich Górach (od 1793 pod nazwą Urząd Górniczy), był tam pisarzem hutniczym i asesorem; od 1797 pracował jako asesor Wyższego Urzędu Górniczego.
W ramach swoich zajęć zawodowych kierował, razem z Johnem Baildonem, budową hut państwowych - Huty Gliwickiej (1796, zlikwidowana w dwudziestoleciu międzywojennym) i Huty Królewskiej (od 1797, późniejsza ArcelorMittal Poland Oddział Huta Królewska w Chorzowie). Były to pierwsze w Europie huty stosujące koks do wytopu surówki żelaza.
(śląskiego starostę górniczego).
Przypisy
Bibliografia
Jerzy Jaros, Zygmunt Gotthilf Bogacz, w: Słownik biograficzny techników polskich, zeszyt 1, Warszawa 1989
Polscy hutnicy
Urodzeni w 1758
Zmarli w 1800
Ludzie związani z Tarnowskimi Górami
Ludzie związani z Chorzowem |
565801 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Stowarzyszenie%20Misie%20Ratuj%C4%85%20Dzieci | Stowarzyszenie Misie Ratują Dzieci | Stowarzyszenie Misie Ratują Dzieci – działająca od 1999 roku organizacja humanitarna, której głównym celem statutowym jest działalność profilaktyczna zmierzająca do zmniejszenia liczby wypadków komunikacyjnych, zwłaszcza tych z udziałem dzieci oraz praktyczna pomoc psychologiczna dla ofiar tragicznych zdarzeń. Pomoc tą Stowarzyszenie kieruje głównie do najmłodszych uczestników wypadków, ale również do ich rodzin oraz do pracowników służb ratownictwa - grupy zawodowej najsilniej narażonej na psychologiczne konsekwencje związane z interwencjami kryzysowymi.
Cele statutowe Stowarzyszenie realizuje poprzez wdrażanie autorskich projektów, których zadaniem jest zarówno uświadamianie uczestników ruchu o niebezpieczeństwach na drodze, jak i pomoc ofiarom wypadków, w szczególności dzieciom. Sztandarowym projektem Stowarzyszenia jest utworzenie Domu Misia Ratownika, czyli Ogólnopolskiego Centrum Terapeutyczno - Szkoleniowego w Dźwirzynie koło Kołobrzegu dla osób poszkodowanych w wypadkach i ich rodzin oraz dla pracowników służb ratownictwa. Obecnie turnusy terapeutyczne dla dzieci - ofiar wypadków organizowane są w różnych ośrodkach wypoczynkowych w Kołobrzegu.
Istotną inicjatywą Stowarzyszenia jest realizowana wspólnie z Telewizją Polską medialna kampania społeczna „Zwolnij. Szkoda życia”, której pomysłodawcą jest dziennikarz Tomasz Kammel.
Projekty Stowarzyszenia uzyskały poparcie Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji, Ministerstwa Edukacji, Komendy Głównej Policji i Komendy Głównej Państwowej Straży Pożarnej.
Projekty Stowarzyszenia
Dom Misia Ratownika
Projekt Dom Misia Ratownika jest odpowiedzią na rzeczywiste potrzeby osób poszkodowanych w wypadkach – nie znajdujących się w obecnym systemie opieki medycznej i społecznej oczekiwanego wsparcia.
Celem projektu jest budowa pierwszego w Polsce Centrum Terapeutyczno-Szkoleniowego w Dźwirzynie koło Kołobrzegu. Dzięki osobistemu zaangażowaniu wójta Gminy Kołobrzeg Tadeusza Kowalskiego Stowarzyszenie zakupiło działkę po niskiej cenie, skorzystało też z pomocy przy dokonaniu niezbędnych formalności związanych z przyszłą budową. Projekt Domu Misia Ratownika wykonał kołobrzeski architekt Jacek Sudak. Środki na zakup działki oraz budowę i wyposażenie Centrum pochodzą z realizacji kampanii społecznej Zwolnij. Szkoda życia.
Do podstawowych zadań ośrodka należeć będzie pomoc dzieciom i młodzieży poszkodowanym w wypadkach komunikacyjnych oraz ich rodzicom poprzez prowadzenie turnusów terapeutyczno - rehabilitacyjnych, utworzenie terapeutycznych grup wsparcia oraz terapii rodzinnych, a także organizacja szkoleń dla pracowników służb ratowniczych w zakresie wsparcia psychologicznego, poszerzenia zdolności empatii oraz zwiększenia odporności na stres zawodowy.
Zadania:
Utworzenie Ogólnopolskiego Centrum Terapeutyczno - Wypoczynkowego dla osób poszkodowanych w wypadkach oraz dla pracowników służb ratownictwa.
Cele:
zajęcia terapii grupowej i indywidualnej dla ofiar wypadków i ich rodzin;
pomoc psychologiczna i prawna dzieciom osieroconym w wyniku wypadku;
szkolenia dla służb ratownictwa dotyczące nowoczesnego modelu organizowania pomocy ofiarom wypadków, z uwzględnieniem ich przeżyć psychicznych wzbogacane o treningi poszerzania własnej odporności na stres zawodowy;
szkolenia z zakresu udzielania pierwszej pomocy.
Miś Ratownik
Miś Ratownik to przytulanka, która uosabia w świadomości dziecka domowe ciepło, czują i serdeczną bliskość rodziców, czyli wszystko to, co traci ono w następstwie nieszczęśliwego wypadku. Dlatego w stresie towarzyszącym wypadkowi, gdy potrzeba znalezienia zastępczego źródła oparcia, staje się bardzo silna, a nawet konieczna do emocjonalnego przetrwania, taki Miś może się okazać się bardzo użyteczny. Jego przydatność potwierdzona w pracy służb ratownictwa (lekarzy, policjantów, strażaków) pozwala go nazwać: apteczką pierwszej psychologicznej pomocy. Obecność Misia Ratownika ma również wszystkim przypominać, że w wypadku cierpi także cała strona emocjonalna człowieka, tak małego, jak i dużego.
Stowarzyszenie dąży do tego, aby Miś Ratownik mógł być ofiarowany każdemu pokrzywdzonemu w wypadku dziecku, a prawidłowo przygotowane służby ratownictwa, udzielając pierwszej pomocy, potrafiły zarazem odpowiednio złagodzić psychologiczne skutki tragicznego zdarzenia.
Zadania:
wyposażanie na terenie całego kraju samochodów ratownictwa: policji, pogotowia, straży pożarnej i pogotowia w pluszowe maskotki Misia Ratownika;
coroczna organizacja bezpłatnych turnusów terapeutycznych dla dzieci - ofiar wypadków komunikacyjnych, pożarów czy tragedii rodzinnych.
Cele:
udzielenie poszkodowanemu na skutek wypadku dziecku psychologicznego wsparcia;
złagodzenie urazu psychicznego wywołanego dramatycznym przeżyciem;
nawiązanie kontaktu z dzieckiem w szoku, dzięki czemu prowadzenie akcji ratowniczej i przeprowadzenie niezbędnych zabiegów medycznych jest łatwiejsze;
przeprowadzenie dwutygodniowej terapii w celu przywrócenia równowagi psychicznej naruszonej w związku z traumatycznym przeżyciem.
Zwolnij. Szkoda Życia
Zwolnij. Szkoda Życia jest kampanią społeczną, której pomysłodawcą jest dziennikarz Tomasz Kammel. Skierowana jest ona do wszystkich użytkowników dróg. Organizowana jest przez Program 1 TVP oraz Stowarzyszenie Misie Ratują Dzieci, przy wsparciu finansowym sponsorów.
Przypisy
Linki zewnętrzne
Strona Stowarzyszenia Misie Ratują Dzieci
Stowarzyszenia charytatywne
Stowarzyszenia w Krakowie |
565806 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Strategic%20Arms%20Reduction%20Treaty%20%28II%29 | Strategic Arms Reduction Treaty (II) | Strategic Arms Reduction Treaty (START II) – drugi traktat START o redukcji zbrojeń strategicznych (pierwszym był START I), podpisany w Moskwie 3 stycznia 1993 przez prezydenta Stanów Zjednoczonych, George’a Busha Seniora i prezydenta Rosji, Borysa Jelcyna. Najważniejszym postanowieniem była eliminacja wielogłowicowych międzykontynentalnych pocisków balistycznych (MIRV ICBM) z arsenałów obydwu państw. Dodatkowo obie strony zobowiązały się do redukcji liczby aktywnych pocisków do liczby 3000-3500 sztuk.
Ponieważ likwidacja pojedynczego pocisku umieszczonego w wyrzutni jest znacznie łatwiejsza niż wielu lecących osobno głowic, rozwój arsenału MIRV ICBM prowadził do potencjalnie niebezpiecznej sytuacji. Umiejscowione na lądzie wielogłowicowe pociski balistyczne zwiększały szanse zwycięstwa w wojnie nuklearnej stronie, która dokonała pierwszego uderzenia. Szacunek ten nie obejmuje udziału okrętów podwodnych i wystrzeliwanych z nich pocisków SLBM, których traktat START II również nie uwzględniał.
Mimo ratyfikowania 26 stycznia 1996 roku przez Senat Stanów Zjednoczonych traktatu START II, rosyjska Duma odmówiła jego ratyfikacji. Z tego też powodu, traktat ten nigdy nie wszedł w życie. Stany Zjednoczone wywiązały się z jego postanowień, likwidując ze swoich arsenałów dziesięciogłowicowe pociski LGM-118A Peacekeeper oraz zmniejszając liczbę głowic z 3 do jednej w pociskach LGM-30G Minuteman III. Szacunki wskazują, że liczba pocisków z końcem 2007 roku przekraczała określone traktatem ograniczenia. Natomiast w arsenałach Rosji w dalszym ciągu pozostają na uzbrojeniu pociski wielogłowicowe R-36M Wojewoda.
Zobacz też
Strategic Arms Reduction Treaty (III)
New START
Przypisy
Układy kontroli zbrojeń
Traktaty międzynarodowe Rosji
Traktaty międzynarodowe Stanów Zjednoczonych
Wydarzenia 1993 |
1501 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Epikur | Epikur | Epikur (gr. Epikuros) (341 – 270 p.n.e. urodził się na wyspie Samos) – grecki filozof, twórca epikureizmu. Epikur był jednym z najważniejszych filozofów tzw. drugiej fazy greckiej filozofii klasycznej, w której dominowały zagadnienia filozofii życia – czyli rozważania na temat jak osiągnąć pełne szczęście (także stan ataraksji).
Epikur dzielił filozofię na trzy części:
fizykę zajmującą się teorią przyrody
etykę zajmującą się poznawaniem istoty szczęścia
kanonikę zajmującą się teorią poznania
W czasie swego życia, jak również po śmierci miał wielu uczniów i kontynuatorów m.in.:
Hermarchos z Mityleny
Zenon z Sydonu
Filodemos z Gadary
Lukrecjusz
Karneiskos z Kos
Metrodoros z Lampsakos
Leontion
Był także jednym z czterech wielkich „mistrzów” Karola Marksa, który poświęcił mu swoją pracę doktorską pt. „Różnica między demokrytejską a epikurejską filozofią przyrody”, 1841 r.
Życiorys
Rodzice Epikura, Neocles i Chaerestrate, oboje ateńskiego pochodzenia, wyemigrowali do ateńskiej kolonii na wyspie Samos, około dziesięciu lat przed urodzeniem przyszłego filozofa. Jako chłopiec, Epikur przez okres czterech lat studiował filozofię pod kierunkiem platonika Pamfilusa. W wieku 18 lat udał się do Aten podejmując dwuletnią służbę wojskową.
Po śmierci Aleksandra Wielkiego, Perdikkas wydalił ateńskich osadników z Samos do Kolofonu, na wybrzeżu Azji Mniejszej. Po zakończeniu służby wojskowej, Epikur dołączył do swojej rodziny. Studiował u Nauzyfanesa, który był zwolennikiem nauk Demokryta. W 311/310 p.n.e. Epikur sam nauczał w Mytilenie, ale jego wystąpienia spowodowały zamieszki i został zmuszony do opuszczenia miasta. Następnie założył szkołę w Lampsakos, gdzie przez jakiś czas nauczał. Powrócił do Aten w 306 p.n.e. zakładając kolejną szkołę, nazwaną Ogrodem. Nazwę zawdzięczała ona ogrodowi usytuowanemu w posiadłości w połowie drogi między Stoą i Akademią, który służył jako miejsce spotkań z uczniami.
Mimo że wiele z jego nauk było pod silnym wpływem wcześniejszych Demokryta i innych myślicieli, różnił się w kwestii demokrytejskiego determinizmu. Epikur, często zaprzeczał istnieniu takiego czynnika, potępiał innych filozofów uznając ich poglądy za pogmatwane. Sam o sobie mówił, że jest filozoficznym „samoukiem”.
Nigdy się nie ożenił i nie miał dzieci. Cierpiał na kamicę nerkową, która ostatecznie stała się powodem jego zgonu. Umarł w 270 p.n.e. w wieku 72 lat Pomimo długotrwałego bólu tak pisał do Idomeneusa:
Piszę ten list do Ciebie w szczęśliwym dla mnie dniu, który jest również ostatnim dniem mojego życia. Zostałem zaatakowany przez bolesną niemożność oddania moczu, a także biegunkę, tak gwałtowną, że nic nie może wyrazić mojego cierpienia. Ale radość mojego umysłu, która pochodzi z wspomnień wszystkich moich kontemplacji filozoficznych, równoważy wszystkie te dolegliwości. I błagam Cię, dbaj o dzieci Metrodorusa, w sposób godny pobożności ukazanej przez tego młodego człowieka dla mnie i dla filozofii.
Szkoła
Szkoła Epikura liczyła niewielu, ale za to oddanych uczniów Głównymi jej członkami byli: Hermarchus, finansista Idomeneus, Leonteus i jego żona Themista, satyryk Colotes, matematyk Polyaenus z Lampsakos i Metrodorus z Lampsakos, najbardziej znany popularyzator epikureizmu. Jego szkoła była pierwszą z greckich szkół filozoficznych, która uznawała przyjmowanie kobiet bardziej za regułę niż za wyjątek. Pierwotnie szkoła miała siedzibę w domu i ogrodzie Epikura. Napis widniejący na bramie do Ogrodu został przywołany przez Senekę w XXI liście „Epistulae morales ad Lucilium”. Głosił on:
Gościu, tutaj będzie ci dobrze, tutaj dobrem najwyższym jest rozkosz.
Epikur podkreślał rolę przyjaźni jako ważnego składnika szczęścia, a szkoła pod wieloma względami przypominała wspólnotę przyjaciół mieszkających razem pod jednym dachem. Jednakże nie przeszkadzało mu to w ustanowieniu hierarchicznego systemu wśród swoich zwolenników, a także nakłaniania ich do złożenia przysięgi wierności swoim podstawowym założeniom.
Poglądy
Zapowiedź nauki i etyki
Epikur jest kluczową postacią w rozwoju nauki i metody naukowej. Kluczowe jest tutaj jego twierdzenie, że nie należy niczego brać z góry na wiarę, ale uznawać tylko to, co zostało zbadane w drodze bezpośrednich obserwacji i dedukcji logicznej. Wiele z jego pomysłów na temat natury i fizyki traktować można jako zapowiedź ważnych pojęć naukowych naszych czasów.
Epikur był znaczącą postacią ery osiowej, okresu od 800 p.n.e. do 200 p.n.e. podczas którego podobnie rewolucyjne myśli pojawiły się w Chinach, Indiach, Iranie, na Bliskim Wschodzie i w starożytnej Grecji. Jako pierwszy w starożytnej Grecji sformułował postulat wzajemności jako fundament etyki (złota reguła etyczna). Różnił się on od utylitaryzmu sformułowanego później przez Johna Stuarta Milla, podkreślając istotną rolę minimalizacji szkód własnych i innych jako sposób na zwiększenie szczęścia.
Nauki Epikura stanowiły odejście od głównych idei współczesnych mu Greków jak i wcześniejszych myślicieli, jednakże wciąż opierały się na wielu wcześniejszych zasadach i terminach, ustalonych głównie przez Demokryta. Za Demokrytem Epikur był atomistą, wierzył, że podstawowymi składnikami świata są niepodzielne małe kawałki materii (y, gr. atomos, „niepodzielne”) pływające w pustej przestrzeni (gr. kenos). Wszystko, co nam się jawi jest rezultatem ruchu atomów ich wzajemnego zderzania się ze sobą i oddziaływaniom zachodzącym bez celu lub planu. (Warto porównać to z nowoczesnymi badaniami w fizyce kwantowej.) Jego teoria różni się od wcześniejszego atomizmu Demokryta, gdyż zakłada, że atomy nie zawsze poruszają się po liniach prostych, a kierunek ich ruchu może niekiedy wykazywać „zboczenie” (gr. clinamen). To pozwoliło mu uniknąć determinizmu domyślnego we wcześniejszych atomizmach i utrzymać pojęcie wolnej woli.
Regularnie przyjmował kobiety i niewolników w swojej szkole, wprowadzając koncepcje podstawowych praw człowieka i egalitaryzmu w myśli greckiej. Był jednym z pierwszych Greków, którzy zrywali z bogobojną tradycją popularną w tamtym czasie. Z drugiej strony podkreślał użyteczność praktyk religijnych jako sposobu kontemplacji i myślenia o bogach i używania ich jako przykładu przyjemnego życia. Epikur uczestniczył w działalności tradycyjnej greckiej religii, ale nauczał, że należy unikać posiadania fałszywych opinii na temat bogów. Bogowie są nieśmiertelni, błogosławieni i bezbożnością byłoby przypisywanie im innych cech odmiennych od nieśmiertelności i błogosławieństwa.
Jego zdaniem bogowie nie karzą złych, ani nie nagradzają dobrych jak myśli większość. W opinii tłumu, twierdził Epikur, „bogowie wysyłają wielkie zło dla niegodziwych i wielkie błogosławieństwo dla tych sprawiedliwych, którzy się na nich wzorują”, podczas gdy w rzeczywistości bogowie w ogóle nie zajmują się ludźmi.
Nie ten jest bezbożny kto zaprzecza bogom czczonym przez tłum, lecz ten kto podziela pogląd ludu na ich temat.
Przyjemność jako brak cierpienia
Filozofia Epikura opierała się na teorii, że całe dobro i zło wynika z odczuwania przyjemności i bólu. Dobre jest to, co przyjemne, złe jest to, co bolesne.
Dla Epikura przyjemność i ból były ostateczną podstawą moralnego rozróżnienia między dobrem a złem. Jeśli ból zostaje świadomie wybrany zamiast przyjemności, to tylko dlatego, że w niektórych przypadkach prowadzi do większej przyjemności.
Jako wskazówki etyczne Epikur podkreślał istotę zminimalizowania bólu i maksymalizacji szczęścia swojego jak i innych:
Nie da się wieść przyjemnego życia, jeśli nie żyje się mądrze, dobrze i sprawiedliwie („ani szkodzić, ani doznawać szkody” i nie da się żyć mądrze i dobrze i sprawiedliwie, nie żyjąc przyjemnie.
Dzieła
Zachowały się nieliczne fragmenty dzieł filozofa, m.in. „Zasady” i odnalezione w Herkulanum części 37 ksiąg O naturze (patrz Papirusy z Herkulanum). Trzy listy Epikura znajdują się w X księdze Żywotów Diogenesa Laertiosa, reszta zaginęła. Liczbę wszystkich prac Diogenes Laertios szacował na ok. 300, wymieniając z tytułu 40. Inne fragmenty i relacje można znaleźć w całej starożytnej literaturze greckiej i rzymskiej. Głównym źródłem wiedzy o Epikurze i jego systemie są prace rzymskiego filozofa i poety Lukrecjusza.
Przypisy
Linki zewnętrzne
Etycy
Filozofowie starożytnej Grecji
Greccy samobójcy
Urodzeni w IV wieku p.n.e.
Zmarli w III wieku p.n.e.
Ludzie upamiętnieni nazwami doktryn filozoficznych |
1502 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Etery%20koronowe | Etery koronowe | Etery koronowe, korony – makrocykliczne związki organiczne pochodzenia syntetycznego. Są to cykliczne polietery o regularnej budowie wykazujące właściwości jonoforetyczne. Etery koronowe są zdolne do selektywnego tworzenia trwałych kompleksów (koronatów) z kationami, np. metali alkalicznych. Pierwszy eter koronowy, 18-korona-6, został otrzymany przez Charlesa Pedersena w 1967 roku. Badania nad eterami koronowymi o trójwymiarowymi strukturach (kryptandami, sferandami, karcerandami) prowadzili Donald Cram i Jean-Marie Lehn, którzy wraz z Pedersenem otrzymali Nagrodę Nobla w dziedzinie chemii w roku 1987 za „wkład w badania cząsteczek, które dzięki swej strukturze oddziałują w sposób wysoce selektywny z innymi cząsteczkami”.
Własności
Etery koronowe są szczególnie interesującą klasą związków chemicznych z czterech powodów:
posiadają one unikalną cechę rozpuszczalności w niemal wszystkich znanych rozpuszczalnikach, dzięki zjawisku „zwijania się” i „rozwijania”,
są doskonałymi ligandami dla wielu jonów – łączą się one z jonami stosunkowo słabymi oddziaływaniami jon-dipol, które jednak po zsumowaniu wielu takich oddziaływań dają trwały kompleks,
są bardzo selektywnymi ligandami – zmieniając rozmiar i topologię ich układów cyklicznych, można otrzymywać związki, które wiążą ściśle określone jony, np. wyłącznie lub wyłącznie , ze ściśle określoną „siłą”,
w przypadku kryptandów i sferandów, skompleksowany jon staje się „niewidzialny” dla innych cząsteczek, gdyż jest otoczony ze wszystkich stron przez ligand.
Własności te są szeroko wykorzystywane. Stosuje się je do:
przyspieszania reakcji chemicznych z udziałem jonów – ich aktywność katalityczna jest często zbliżona do aktywności dużo bardziej złożonych chemicznie enzymów,
selektywnego „transportu” jonów z fazy wodnej do organicznej w trakcie np. prowadzenia reakcji chemicznych „na granicy” faz (zobacz też: Kataliza przeniesienia międzyfazowego),
do „ukrywania” określonych jonów w środowisku reakcji, których obecność powodowałaby nieprawidłowy przebieg tych reakcji (tzw. maskowanie jonów),
do oczyszczania wody z toksycznych jonów metali ciężkich,
do modelowania zjawisk selektywnego transportu jonów przez błony komórkowe.
Otrzymywanie
Etery koronowe otrzymuje się zwykle poprzez typowe reakcje eteryfikacji, wychodząc z odpowiednich chlorków i alkoholi. Ich otrzymywanie wymaga prowadzenia reakcji w dużych rozcieńczeniach, gdyż zbyt duże stężenia substratów prowadzą do otrzymywania zwykłych, liniowych polieterów.
Nazewnictwo eterów koronowych
Związki te, zależnie od ich budowy dzieli się na:
koronandy – w których występuje układ monocykliczny,
kryptandy – w których występuje układ bicykliczny,
sferandy – które posiadają układ mono- lub bicykliczny oraz ugrupowania usztywniające całą strukturę.
Etery ściśle cykliczne
Nazwy tworzy się przez podanie liczebnika określającego wszystkie atomy wchodzące w skład makrocyklicznego pierścienia, następnie oddzielona myślnikami nazwa „korona” (ang. „crown”), a następnie liczbę atomów tlenu w pierścieniu makrocyklicznym. Jeśli w cząsteczce eteru koronowego fragmenty etylenowe są fragmentami pierścienia benzenowego lub cykloheksanowego podaje się odpowiednio w przed nazwą przedrostek „benzo” lub „cykloheksylo”, jeśli jest więcej takich pierścieni dodaje się odpowiedni liczebnik, np. dibenzo-18-korona-6, tricykloheksylo-21-korona-7.
Etery mieszane
Do eterów koronowych zalicza się też czasami układy otwarte i półcykliczne, gdyż zachowują się one często podobnie do typowych eterów koronowych. Są to:
etery lariatowe,
semikryptandy,
semisferandy.
Nazewnictwo kompleksów z udziałem eterów koronowych
Zobacz też
chemia supramolekularna
podandy
Przypisy
Bibliografia
Etery cykliczne
Jonofory syntetyczne
Związki chelatujące
Związki makrocykliczne |
1507 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Elektroniczny%20instrument%20p%C5%82atniczy | Elektroniczny instrument płatniczy | Elektroniczny instrument płatniczy – termin prawniczy, którego definicja przewidziana była w uchylonej ustawie z dnia 12 września 2002 r. o elektronicznych instrumentach płatniczych. Oznaczała każdy instrument płatniczy, w tym z dostępem do środków pieniężnych na odległość, umożliwiający posiadaczowi dokonywanie operacji na pieniądzu elektronicznym przy użyciu elektronicznych nośników informacji lub elektroniczną identyfikację posiadacza niezbędną do dokonania operacji, w szczególności kartę płatniczą lub instrument pieniądza elektronicznego.
Handel elektroniczny |
190808 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Filharmonia%20Narodowa | Filharmonia Narodowa | Filharmonia Narodowa – polska instytucja kultury, funkcjonująca w gmachu znajdującym się przy ulicy Jasnej 5 w Warszawie, który został wzniesiony w latach 1900–1901 pod kierunkiem Karola Kozłowskiego, a następnie przebudowany w 1955 przez Eugeniusza Szparkowskiego. Dyrektorem naczelnym jest Wojciech Nowak, a funkcję dyrektora artystycznego sprawuje dyrygent Andrzej Boreyko.
Od 1955 w instytucji organizowany jest Międzynarodowy Konkurs Pianistyczny im. Fryderyka Chopina.
W budynku i przy pomocy FN w Warszawie odbywa się festiwal Warszawska Jesień.
Historia
Pierwszy gmach Filharmonii Warszawskiej zaprojektował Karol Kozłowski. Został wzniesiony w latach 1900–1901 w kwartale ulic Jasnej, Moniuszki i Nowosiennej (Sienkiewicza). Uroczysta inauguracja odbyła się 5 listopada 1901, orkiestrą dyrygował dyrektor muzyczny i I dyrygent Filharmonii, Emil Młynarski. Jako solista wystąpił Ignacy Jan Paderewski (grał własny Koncert fortepianowy z towarzyszeniem orkiestry, oraz szereg utworów Fryderyka Chopina). Śpiewak Wiktor Grąbczewski (bas) wykonał partię solową w kantacie Władysława Żeleńskiego.
Budynek z lat 1901–1945 wzorowany był na europejskich filharmoniach i operach XIX wieku, przede wszystkim na Operze Paryskiej. Otrzymał bardzo bogaty wystrój eklektyczny, z wpływami neorenesansu i neobaroku europejskiego w nowoczesnej na owe czasy interpretacji. Został wzniesiony na działce o wymiarach ok. 58 x 44 metry i posiadał trzy elewacje. Główne wejście pierwotnie znajdowało się od strony ul. Jasnej. Rzeźby na fasadzie wykonali Stanisław R. Lewandowski i Władysław Mazur.
Fundatorami Filharmonii Warszawskiej byli m.in. bankier Leopold Julian Kronenberg i pianista Ignacy Jan Paderewski.
Wśród rzeźb zdobiących fasadę pierwotnego budynku Filharmonii znalazły się postacie Wolfganga Amadeusza Mozarta, Ludwiga van Beethovena, Fryderyka Chopina i Stanisława Moniuszki. Główna sala koncertowa miała powierzchnię 730 m² i mogła pomieścić ok. 2000 osób. Plafon w sali koncertowej wykonał Henryk Siemiradzki.
Napaść Niemców na Polskę i związana z tym II wojna światowa przerwała działalność Filharmonii. Gmach został spalony w czasie obrony Warszawy we wrześniu 1939. W trakcie walk powstania warszawskiego w 1944 uległ zbombardowaniu i dalszemu znacznemu zniszczeniu.
Zarządzeniem Ministra Kultury i Sztuki z 25 października 1949 utworzono przedsiębiorstwo państwowe pod nazwą „Filharmonia Narodowa w Warszawie”.
Nowy, odbudowany budynek koncertowy został otwarty 21 lutego 1955, w dniu inauguracji V Międzynarodowego Konkursu Pianistycznego im. Fryderyka Chopina. Tego samego dnia, z okazji inauguracji sezonu w nowej własnej siedzibie, Filharmonii Warszawskiej nadano nazwą Filharmonii Narodowej. Budynek FN w Warszawie, odbudowany według projektu Eugeniusza Szparkowskiego i Henryka Białobrzeskiego, utracił swój pierwotny bogato zdobiony wystrój, został zastąpiony stylistyką architektury socrealizmu. Dla poprawy komunikacji wewnętrznej główne wejście do budynku przeniesiono na stronę ul. Sienkiewicza.
W budynku i przy pomocy FN w Warszawie odbywa się festiwal Warszawska Jesień.
Sala koncertowa Filharmonii Narodowej w Warszawie ma 1072 miejsca. Sala kameralna dysponuje 378 miejscami.
Orkiestra Filharmonii Narodowej
Pierwszy koncert w wykonaniu Filharmoników Warszawskich odbył się 5 listopada 1901 w nowo wybudowanym gmachu.
Orkiestra koncertowała z wieloma najsłynniejszymi artystami tamtej doby. Dyrygowali nią m.in. Edvard Grieg, Siergiej Prokofjew, Siergiej Rachmaninow, Maurice Ravel, Camille Saint-Saëns, Richard Strauss i Igor Strawinski.
Soliści
Na estradzie Filharmonii Narodowej w Warszawie wystąpili także soliści tej miary, co Martha Argerich, Kathleen Battle, Teresa Berganza, Rafał Blechacz, Nelson Freire, Nigel Kennedy, Evgeny Kissin, Midori Gotō, Arturo Benedetti Michelangeli, Shlomo Mintz, Anne-Sophie Mutter, Garrick Ohlsson, Dawid Ojstrach, Murray Perahia, Jean-Pierre Rampal, Swiatosław Richter, Mstisław Rostropowicz, Henryk Szeryng, Emmanuel Pahud, Ingolf Wunder i Krystian Zimerman.
Chór Filharmonii Narodowej
Zespół rozpoczął profesjonalną działalność artystyczną w 1953 roku pod kierunkiem Zbigniewa Soi. Kolejnymi kierownikami byli: Roman Kuklewicz (1955-71), Józef Bok (1971-74), Antoni Szaliński (1974-78), Henryk Wojnarowski (1978-2016). W styczniu 2017 roku kierownictwo objął Bartosz Michałowski.
Chór Filharmonii Narodowej koncertował w Austrii, Belgii, Danii, Finlandii, Grecji, Hiszpanii, Islandii, Izraelu, Niemczech, Rosji, Szwajcarii, Turcji, na Litwie, Łotwie, we Francji i Włoszech, w Wielkiej Brytanii. Zapraszany jest na wspólne koncerty przez orkiestry Berliner Philharmoniker, Muncher Philharmoniker, RundfunkSinfonieorchester Berlin, RIAS Symphonie-Orchester Berlin, , orkiestry symfoniczne w Tel Awiwie i Jerozolimie, , , , Orchestra del Teatro alla Scala.
Repertuar
Repertuar Chóru FN obejmuje ponad 400 dzieł oratoryjnych i utworów a cappella różnych epok – od średniowiecza do współczesności. Szczególne miejsce zajmuje w nim muzyka polska, a zwłaszcza twórczość Krzysztofa Pendereckiego.
Nagrody
2020 – Fryderyk za nagranie opery Hagith (wraz z Polską Orkiestrą Radiową pod dyrekcją Michała Klauzy).
2018 – Fryderyk za album z Litanią do Maryi Panny, Stabat Materi III Symfonią „Pieśń o nocy” (wraz z Orkiestrą Filharmonii Narodowej pod batutą Jacka Kaspszyka).
2017 – Grammy w kategorii Best Choral Performance za płytę z cyklu Penderecki conducts Penderecki (Dies illa, Psalmy Dawida i Hymny do św. Daniiła i Wojciecha).
2011 – Fryderyk za pochodzące z 1989 roku nagranie Requiem. Missa pro defunctis Romana Maciejewskiego.
2010 – „Złoty Orfeusz” francuskiej Academie du Disque Lyrique w kategorii „Najlepsza inicjatywa fonograficzna”, za jaką uznano promocję twórczości Stanisława Moniuszki.
2009 – Fryderyk w kategorii Album Roku - Muzyka Chóralna i Oratoryjna za płytę roku z mszami Stanisława Moniuszki (DUX).
2005 – Record Academy Award (przyznawaną przez japoński magazyn „Record Geijutsu”).
Wykonawcy gościnni
Przed I wojną światową i w okresie międzywojennym XX w. Filharmonia Warszawska stała się głównym ośrodkiem życia muzycznego w zaborze rosyjskim, a potem w Polsce oraz jedną z najbardziej liczących się instytucji muzycznych w Europie. Wystąpili tutaj niemal wszyscy słynni dyrygenci i soliści tamtych czasów, m.in.: Claudio Arrau, Edvard Grieg, Arthur Honegger, Vladimir Horowitz, Bronisław Huberman, Wilhelm Kempff, Otto Klemperer, Siergiej Prokofjew, Siergiej Rachmaninow, Maurice Ravel, Artur Rodziński, Artur Rubinstein, Pablo Sarasate, Richard Strauss.
Orkiestry
W sali Filharmonii Narodowej w Warszawie gościnnie występowały najsłynniejsze orkiestry z całego świata, m.in.:
Academy of St. Martin in the Fields (dyrygent: Neville Marriner)
Academy of Ancient Music (Christopher Hogwood)
BBC Symphony Orchestra (Pierre Boulez)
Berliner Philharmoniker (Daniel Barenboim, Simon Rattle)
Chicagowska Orkiestra Symfoniczna (Riccardo Muti)
City of Birmingham Symphony Orchestra (Simon Rattle)
Cleveland Orchestra (George Szell, Christoph von Dohnányi)
Gewandhausorchester Leipzig (Kurt Masur)
Los Angeles Philharmonic Orchestra (Zubin Mehta)
Münchener Philharmoniker (Sergiu Celibidache)
Sankt-Petersburska Akademicka Filharmonia (Jewgienij Mrawinski)
Filharmonia Nowojorska (Leonard Bernstein, Lorin Maazel)
Orkiestra Filadelfijska (Eugene Ormandy)
Kammerakademie Potsdam (Trevor Pinnock)
Organy
W 2001 w sali koncertowej stanęły nowe organy, wybudowane przez berlińską firmę organmistrzowską Karl Schuke, Berliner Orgelbau Werkstatt. Instrument muzyczny posiada 3 manuały z pedałem i 71 głosów. Wyposażony jest w mechaniczną trakturę gry i elektryczną trakturę rejestrów.
Inne informacje
Na bocznej ścianie gmachu Filharmonii znajduje się tablica upamiętniająca Emila Młynarskiego.
Zobacz też
Chór Filharmonii Narodowej
Orkiestra Filharmonii Narodowej
Przypisy
Linki zewnętrzne
Filharmonia Narodowa w Warszawie – oficjalna witryna
Historia Filharmonii w portalu culture.pl
Narodowa
Polskie państwowe instytucje kultury
Architektura socrealistyczna w województwie mazowieckim
Muzyka w Warszawie
Śródmieście Północne
Ogólnodostępne obiekty kulturalne w Warszawie |
1509 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Film | Film | Film – seria następujących po sobie obrazów z dźwiękiem lub bez dźwięku, wyrażających określone treści, utrwalonych na nośniku wywołującym wrażenie ruchu. Utwór artystyczny wykorzystujący tę technikę, składający się ze scen, złożonych z jednego lub więcej ujęć. Pierwotnie filmy wyświetlano w kinach, po II wojnie światowej również w telewizji, w latach 80. pojawiły się wypożyczalnie wideo, w XXI wieku wraz z rozwojem szerokopasmowego dostępu do internetu oraz telefonii trzeciej generacji nastąpił rozkwit telewizji internetowej i usług typu VOD.
Technika filmowa
Nośniki
Podstawowym nośnikiem, na którym był utrwalany i z którego wyświetlano film, była światłoczuła błona fotograficzna 35 mm. Na taśmie filmowej obraz jest zapisany w postaci pojedynczych kadrów, przesuwających się w projektorze kinowym z prędkością 24 klatek na sekundę (w epoce kina niemego było to 16 klatek na sekundę).
Rzadziej stosowane były inne szerokości taśmy: 70, 16, 8 mm i super 16 i super 8. Dla potrzeb telewizji filmy rejestruje się także na nośnikach magnetycznych (Beta SP) i cyfrowych (Beta cyfrowa, DVCAM, High Definition). W wieku XXI powszechna stała się cyfrowa rejestracja obrazu filmowego na twardych dyskach. Tradycyjne kina przekształciły się w kina cyfrowe, gdzie filmy wyświetla się z dysków komputerowych lub za pośrednictwem internetu, z serwerów dystrybutorów.
Proporcje ekranu
Początkowo filmy wyświetlano na ekranach w formacie obrazu 4:3, czyli w proporcji 1:1,33 (podstawa 4, wysokość 3) – taki format przyjęto też dla ekranu telewizyjnego w pierwszych latach rozwoju tego medium. Po wprowadzeniu na taśmę filmową ścieżki dźwiękowej format standardowy to 1:1,37. W walce z rosnącą konkurencją telewizji w latach 50. XX wieku wynaleziono szeroki panoramiczny ekran (cinemascope). W kamerach i projektorach zastosowano obiektywy anamorfotyczne; ekran wydłużył się do proporcji 1:2,55. W latach 60. prowadzono tzw. cineramę z wykorzystaniem taśmy 70 mm, z ekranem w proporcjach 1:2,75. Taśma 70 mm znalazła zastosowanie przy wyświetlaniu obrazów trójwymiarowych w systemie IMAX. Ekran ma tu proporcje 1:1,43, a kadr jest ustawiony na taśmie poziomo, a nie pionowo jak na taśmie 35 mm.
Obecnie w kinach najczęściej stosuje się format pośredni tzw. kaszetę (1:1,66 lub 1:1,85),
Rozwój technologiczny
Większość współczesnych filmów jest udźwiękowiona – to znaczy, że posiada dźwięk ściśle zsynchronizowany z obrazem. Dawniej, do początków lat 30 XX wieku, popularne były filmy nieme, na których wszystkie teksty pojawiały się w formie napisów.
W historii filmu istniało kilka momentów przełomowych. Pierwszym z ważniejszych było wprowadzenie dźwięku, później koloru, różnych formatów ekranów (np. ekran panoramiczny – cinemascope), filmów trójwymiarowych (zob. IMAX), dźwięku stereofonicznego (Dolby Stereo). Jednym z ostatnich przełomów było pojawienie się technologii cyfrowej zarówno przy efektach inscenizacyjnych, jak i przy rejestracji obrazu (High Definition). Dotyczy to szczególnie filmu animowanego, gdzie coraz powszechniejsza jest animacja 3D imitująca przestrzeń trójwymiarową (zobacz np. Final Fantasy – realistyczną animację 3D, imitującą film aktorski). Wiek XXI to nowa epoka kina – film i kina cyfrowe.
Typy filmów
Film to bardzo obszerna dziedzina i można ją podzielić na wiele sposobów. Podstawowy i najbardziej popularny z nich to podział na rodzaje.
Trzy podstawowe rodzaje filmu to:
film fabularny – aktorski film fikcji,
film animowany – tworzony za pomocą klasycznych technik poklatkowych – rysunkowych lub przestrzennych (np. lalkowych i plastelinowych) lub najnowszych technik komputerowych – animacji 3D,
film dokumentalny – film o treści niefikcyjnej, dokumentujący rzeczywistość.
Inne, często wyodrębniane rodzaje filmów:
film oświatowy – dla celów dydaktyczno-instruktażowych,
film eksperymentalny – utwór przynależący do tego rodzaju nie musi np. być oparty na scenariuszu, opowiadać historii, stosować powszechnie przyjętych zasad języka filmu, przyjmuje dwie podstawowe formy: abstrakcyjną lub asocjacyjną: w tej pierwszej opiera się w całości na właściwościach, jakie niesie ze sobą obraz (kolor, kształt), w drugiej zaś główną formą oddziaływania jest zestawianie rozmaitych elementów, niekiedy z pozoru do siebie nieprzystających, w celu wyrażenia autorskiej idei,
film propagandowy – dla celów jakich w danym momencie wymaga propaganda.
film reklamowy – dla celów promocyjnych, handlowych.
Pojęcie filmu w społecznej świadomości najczęściej kojarzy się jednak z rozrywkowymi aktorskimi filmami fikcji nazywanymi też fabularnymi.
W zależności od długości filmy dzielą się na:
krótkometrażowe – do 22 minut,
średniometrażowe – od 22 do 55 minut,
pełnometrażowe – ponad 55 minut – przeciętnie 90–132 minut.
Dla telewizji powstają seriale telewizyjne złożone z wielu odcinków. Najczęściej stosowane długości odcinków to 13, 15, 25, 30, 50 minut.
Zobacz też
gatunki filmowe
historia filmu
filmoznawstwo
kino niezależne
nagrody filmowe
festiwale filmowe
serial telewizyjny
teatr
kategoria: Kinematografia
Przypisy
Teoria filmu |
190812 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Chrobry%20G%C5%82og%C3%B3w | Chrobry Głogów | Chrobry Głogów – polski klub piłkarski
Chrobry Głogów – polski klub piłki ręcznej
Chrobry Głogów – polski klub koszykarski
Chrobry Głogów – polski klub siatkarski |
1511 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Font | Font | Font (ang., z „źródło”) – komputerowy nośnik pisma, znaki zaprojektowane w formie wektorów lub bitmapy, zestaw czcionek o określonych wspólnych cechach zapisany w postaci elektronicznej, zazwyczaj w jednym pliku.
Początkowo, gdy pojedyncze czcionki były obrazkami pojedynczych znaków (glifów) o określonym rozmiarze, na jeden zestaw składały się czcionki tylko jednego rozmiaru. Wraz z rozpowszechnieniem się fontów wektorowych, które z samej swojej natury są skalowalne, rozmiar stracił na ważności. Obecnie pojedynczy font to najczęściej zestaw czcionek danego kroju (np. Arial) i odmiany (np. Pogrubiony). Czyli „Arial Pogrubiony” i „Arial Kursywa”, to dwa różne fonty jednego kroju Arial.
Istnieją jednak również fonty, w których możliwe jest tworzenie wielu odmian z pojedynczego zestawu czcionek (czyli z pojedynczego fonta). Takimi fontami były np. Multiple Master Fonts przedsiębiorstwa Adobe Systems.
Należy przy tym zaznaczyć, że font, w porównaniu do zestawu czcionek w danym kroju i odmianie, zawiera więcej informacji niż tylko same kształty znaków, są to np. pary kerningowe, możliwość stosowania znaków alternatywnych itd.
Formaty fontów
Te same fonty (o tym samym kroju) mogą występować od strony czysto technicznej w wielu różnych formatach. Trzy najpopularniejsze z nich to: Type 1 (w skrócie T1), TrueType (w skrócie TTF) oraz OpenType (w skrócie OTF).
Type 1
Type 1 to fonty postscriptowe. Format powstał w przedsiębiorstwie Adobe w 1985 r. równolegle z samym językiem PostScript. Pierwotnie fonty te zostały zastosowane w komputerach przedsiębiorstwa Apple, które w tym samym czasie jako pierwsze weszły na rynek z graficznym środowiskiem pracy użytkownika (a nie jak do tej pory – znakowym) oraz z przystosowaną do druku w tym trybie drukarką laserową. Umożliwiało to całkowitą zmianę w podejściu do tekstu drukowanego – można było drukować dowolne kształty liter i w płynnej skali wielkości.
Znaki w T1 opisane są za pomocą krzywych Béziera trzeciego stopnia tworzących obwiednie (kontury) kształtów znaków w dwuwymiarowym układzie współrzędnych. Krzywe te są definiowane poprzez ciągi punktów kontrolnych (węzłów). Fonty T1 pozwalają przekształcać litery jako obiekty graficzne zależnie od możliwości używanego oprogramowania (zmiana stopnia pisma, transformacja kształtu, niezależna zmiana konturu i wypełnienia itd.), oraz przede wszystkim w zależności od możliwości urządzeń drukujących (w różnych technikach), naświetlających czy plotujących.
W przeciwieństwie do TrueType, fonty Type 1 korzystają z metryk w osobnym pliku, zwykle w tekstowym formacie Adobe Font Metrics lub binarnym Printer Font Metric.
TrueType
Format danych stworzony przez przedsiębiorstwo Apple jako antidotum na PostScript (za który trzeba było płacić), stosowany na komputerach Macintosh od 1991 r. – obecnie rozpowszechniony na wszystkich platformach komputerowych na równi z fontami Type 1. Znaki w TrueType opisane są za pomocą krzywych Béziera tylko drugiego stopnia, jednak jest to format znacznie bardziej skomplikowany technicznie. Daje za to większe możliwości – szczególnie pod względem jakości wyświetlania na ekranie monitora.
Czcionka TrueType czcionka, która może być skalowana i niekiedy jest generowana jako czcionka bitmapowa, zależnie od możliwości drukarki. Czcionki TrueType są niezależne od urządzenia i przechowywane w formie zbioru konturów znaków. Rozmiary czcionek tego typu można zamieniać odpowiednio z dowolną wysokością i drukować precyzyjnie w taki sposób, w jaki pojawiają się na ekranie.
Od 1992 r. stosowany również w Microsoft Windows 3.1, aczkolwiek dopracowany dopiero w Microsoft Windows 95. Słaba premiera w starszych wersjach systemu Windowsa spowodowała odwrócenie się na pewien czas producentów od profesjonalnego (czyli dla DTP) wykorzystania formatu TT, tym bardziej że Adobe odtajniła częściowo swój konkurencyjny standard (czyli T1) oraz udoskonaliła i rozpowszechniła oprogramowanie rasteryzujące (ATM), co spowodowało dominację na wiele lat standardu T1 w zastosowaniach profesjonalnych (poligrafia). Obecnie fonty w obu standardach są tak samo dobre, a poważne niegdyś problemy z TrueType w DTP należą już do przeszłości, i to do tego stopnia, że teraz u producentów oprogramowania to standard T1 cieszy się mniejszą popularnością w porównaniu z TrueType, a nawet przez samą Adobe uznany został za nierozwojowy, a w konsekwencji całkowicie poniechany w produkcji nowych fontów przez to przedsiębiorstwo.
OpenType
Najnowszym formatem fontów jest OpenType, który ma również zakończyć istnienie wielu różnych formatów i pozostawienie tylko jednego – do używania bezpośrednio na wszystkich platformach komputerowych. Jest wspólnym dziełem przedsiębiorstw Adobe i Microsoft i choć prace nad nim zaczęły się już w 1996 r., to pierwszą aplikacją DTP obsługującą ten format był dopiero Adobe InDesign.
Fonty w formacie OpenType mają znaki kodowane w Unicode, a ponadto zawierają szereg nowych funkcji niedostępnych w starszych formatach, jak np. znaki alternatywne i inne tzw. funkcje zecerskie, czy osadzanie krojów na stronach WWW (umożliwiające wyświetlanie ich w przeglądarce na komputerze, w którym tych znaków nie ma zainstalowanych). OpenType może zawierać obrysy PS lub TTF z pełną implementacją dziesiątków tysięcy znaków Unicode.
Pozostałe formaty
Inne formaty to np. TeX font metric (TFM) oraz generic font (GF) – fonty programu METAFONT. Obecnie za pomocą programu MetaPost można utworzyć również postscriptowy font Type 3 ze źródła przeznaczonego dla METAFONT.
Niegdyś używane były również fonty bitmapowe (), w których kształty poszczególnych znaków zdefiniowane były jako obrazki bitmapowe na sztywno dla wybranych stopni pisma i rozdzielczości monitorów czy drukarek, co bardzo utrudniało ich stosowanie w innych wielkościach nie mówiąc już o poważniejszych transformacjach. Przykładem formatu fontów bitmapowych jest GF, częściej konwertowany na skompresowany PK – packed font. GF jest generowana dla danego urządzenia i rozdzielczości. Dziś stosowane one są rzadko – praktycznie tylko w urządzeniach z wyświetlaczami pracującymi w określonej rozdzielczości oraz prostych szybkich urządzeniach drukujących.
Ciekawą odmianą są fonty używane przez program Calamus – fonty typu CFN (Calamus FoNt). Jest to niejako połączenie czcionek typu TT i PS – opis znaków na wektorowych wzorach 3 stopnia na tak zwanych b-spline’ach, podobnie jak w fontach postscriptowych, ale z zachowaniem układu jak w zestawach typu True Type.
Kodowanie znaków
Strony kodowe
Przez wiele lat w pojedynczym foncie można było zapisać tylko 256 znaków (fonty jednobajtowe). Była to liczba niewystarczająca nawet do umieszczenia w jednym zestawie wszystkich znaków diakrytycznych wszystkich języków posługujących się alfabetem łacińskim. Powodowało to konieczność tworzenia odmian regionalnych dla fontów, np. wersji dla środkowej Europy, państw bałtyckich itd. Fonty greckie, cyrylica, znaki z innych języków, znaki fonetyczne, piktogramy, symbole nut itd. z założenia zawierały się od razu w odrębnych zestawach 256 znakowych.
Wszystkie te fonty były podzielone na 2 części: pierwsze 128 znaków było najczęściej takie samo, a druga połowa stanowiła dla każdej z wersji językowych oddzielny repertuar znaków charakterystyczny dla danej grupy języków z towarzyszeniem pewnej liczby innych uniwersalnych symboli. Dokładniej – w pierwszej połówce znaki od 0 do 31 oraz znak 127 zawierały tzw. kody sterujące jak znak tabulacji poziomej (9), powrotu karetki (13) czy escape (27), oraz znaki od 32 do 126 zawierające znaki drukowalne, czyli wszelkie wielkie i małe litery, cyfry, spację i inne symbole jak przecinek (44), kropka (46) czy średnik (59). Jeśli zaś były to fonty nie z literami tylko z innymi znakami czy symbolami, to nawet pierwsza połówka mogła być nimi zapełniona. Podział na 2 części wynikał z tego, że pierwotnie kodowanie to było zaledwie 7-bitowe (oferowało więc znaki jedynie z zakresu 0-127), a nie jak obecnie 8-bitowe (0-255).
Unicode
Obecnie upowszechniły się fonty (TT i OTF) w wersji dwubajtowej, czyli w standardzie Unicode, co umożliwia zapisanie w jednym pliku (i jednym foncie) do 65536 znaków. Stało się przez to możliwe wygodne stosowanie naraz nie tylko alfabetów wszystkich języków indoeuropejskich, ale nawet najważniejszych znaków języków Dalekiego Wschodu. Jednocześnie jest miejsce na wszelkie ligatury, kapitaliki, indeksy, znaki specjalne, piktogramy etc., ale najważniejszą rzeczą jest to, że w Unicode jest tylko jeden standard kodowania znaków – obowiązujący na wszystkich platformach (np. polskie „ą” ma odtąd ten sam numer kodu na wszystkich komputerach świata). Odpadły więc wszelkie problemy z konwertowaniem tekstów między komputerami opartymi na standardzie Apple Macintosh a tymi w standardzie IBM PC, czy też między różnymi standardami kodowania tych samych znaków w obrębie PC.
Należy jednak zwrócić uwagę, że Unicode to nie jest nowy format fontu, tylko zestaw znaków, tak jakby kolejna strona kodowa – tyle że uniwersalna, a przez to ostatnia. Więcej już ich nie będzie, ponieważ Unicode jest zestawem, w którym mieszczą się naraz znaki ze wszystkich dotychczasowych stron kodowych.
Przypisy
Typografia cyfrowa |
1515 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Funkcja%20zdaniowa | Funkcja zdaniowa | Funkcja zdaniowa (inaczej predykat lub formuła zdaniowa, także forma zdaniowa) to wyrażenie językowe zawierające zmienne wolne, które w wyniku związania tych zmiennych kwantyfikatorami lub podstawienia za nie odpowiednich wartości staje się zdaniem. W ujęciu formalnym jest to funkcja, której wartościami są zdania - choć to ujęcie nie eksponuje możliwości otrzymania z funkcji zdaniowej zdania przez skwantyfikowanie jej argumentów; jeżeli w funkcji zdaniowej o wielu argumentach skwantyfikujemy część argumentów, a za część pozostałych podstawimy elementy stosownych zbiorów, to otrzymamy nową funkcję zdaniową zależną od tych argumentów, których ani nie skwantyfikowano ani nie podstawiono.
Dla funkcji (formuły) zdaniowej F(x) o jednej zmiennej wolnej x, rozważanej w zbiorze X, wprowadza się pojęcie dziedziny DX(F) lub D(F,X) funkcji zdaniowej, obejmując tą nazwą podzbiór elementów zbioru X o tej własności, że po podstawieniu w funkcji zdaniowej F(x) w miejsce zmiennej x tych elementów otrzymuje się zdanie prawdziwe lub fałszywe.
Każde równanie liczbowe i każda taka nierówność z jedną niewiadomą jest funkcją (formuła) zdaniową, której dziedziną jest pewien zbiór liczb. Każde równanie z dwiema lub więcej niewiadomymi jest funkcją zdaniową, której dziedziną jest zbiór par lub trójek lub odpowiednio większej liczby argumentów. Jeżeli zdanie F(a) jest prawdziwe, to mówi się, że element a spełnia funkcję zdaniową F(x). Zbiór elementów zbioru X spełniających daną funkcję zdaniową nazywa się ekstensją funkcji zdaniowej lub wykresem formuły zdaniowej w X.
Przykład
Funkcja zdaniowa x>2 zamienia się w zdanie dla tych x, dla których ten zapis ma sens. Wszelkie liczby rzeczywiste należą więc do jej dziedziny, podczas gdy na przykład nazwa LEW lub liczba zespolona 1+2i już nie. Ekstensją natomiast jest podzbiór liczb rzeczywistych, które są większe od 2.
Przypisy
Linki zewnętrzne
Logika matematyczna
en:Predicate (logic)
fr:Prédicat |
1517 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Fa%C5%82 | Fał | Fał – element olinowania ruchomego. Służy do podnoszenia ruchomych elementów ożaglowania, omasztowania i innych. Nazwę tę noszą nie tylko wszystkie liny służące do stawiania żagli, ale także niektóre z lin podnoszących ruchome części omasztowania oraz liny do podnoszenia płetwy sterowej oraz miecza. Jeśli poluzowanie fału nie powoduje opuszczenia danego elementu pod wpływem siły ciężkości to stosuje się linę o działaniu przeciwnym - kontrafał. Każdy fał służy konkretnemu celowi, a jego pełna nazwa powstaje poprzez połączenie z nazwą elementu, który jest podnoszony, np. fał foka (inaczej fokfał), fał grota (grotfał), fał miecza, fał piku (pikfał) itp.
W przypadku ożaglowania bermudzkiego fał mocowany jest przy pomocy szekli do ucha fałowego, następnie przechodzi przez blok na topie masztu i biegnie wolnym końcem w kierunku pokładu, gdzie wiązany jest na knadze. Tam gdzie ciężar podnoszonego żagla jest znaczny stosuje się miękką, stalową linę mocowaną do ucha fałowego przeprowadzoną przez blok i zakończoną kolejnym blokiem, przez który przebiega miękka lina wybierana z pokładu. Daje to dodatkowe przełożenie redukujące potrzebną siłę załogi. Dodatkowe ułatwienie stanowi koncepcja wciągarki zwanej windą fałową. Może być ona obsługiwana ręcznie poprzez korbę lub elektryczna.
Przy ożaglowaniu gaflowym do postawienia żagla potrzebne są dwa fały: pikfał oraz gardafał. Pierwszy mocowany jest do piku gafla, drugi zaś do okucia gardy. W pierwszej kolejności wybiera się pikfał, następnie gardafał.
Bibliografia
Olinowanie (żeglarstwo) |
1518 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Tor%20wodny | Tor wodny | Tor wodny (z niderl. farwater) – droga dla statków, bezpieczna o odpowiedniej głębokości, wyznaczona na akwenie trudnym lub niebezpiecznym, oznaczona stałymi (np. brama torowa) lub pływającymi znakami nawigacyjnymi, na której może odbywać się bezpiecznie i swobodnie ruch żeglugowy. Kierunek (prawa i lewa strona) toru wodnego, prowadzi zawsze z morza do portu, ujścia rzeki lub do innej drogi wodnej.
Na wodach śródlądowych kierunek toru jest zgodny z kierunkiem prądu rzeki, a na wodach stojących jest wyznaczany przez władze lokalne. Ważną kwestią jest utrzymanie szlaku żeglownego.
Na przykład farwater szczeciński (tor wodny Świnoujście–Szczecin) to droga wodna począwszy od pławy podejściowej w Zatoce Pomorskiej przez Świnoujście, Zalew Szczeciński i Odrę do portu morskiego w Szczecinie.
Zobacz też
Nawigacja
System IALA
Przypisy
Bibliografia
Locja
Nawigacja |
190814 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Kill%20Bill | Kill Bill | Kill Bill – film Quentina Tarantino, do którego scenariusz reżyser napisał z pomocą aktorki Umy Thurman.
Gwiazdą filmu jest Uma Thurman, okrzyknięta muzą Tarantino. Właściwie jest to jeden film, jednak podzielony został na dwie części (Kill Bill i Kill Bill II), ponieważ nakręcono bardzo dużo materiału: łącznie trzy godziny i czterdzieści siedem minut. Premiera części pierwszej miała miejsce 10 października 2003 roku, a części drugiej – 14 kwietnia 2004. Zyski z części pierwszej w amerykańskich kinach wyniosły siedemdziesiąt milionów dolarów, drugiej – sześćdziesiąt sześć milionów.
Opinie o filmie są bardzo różne. Niektórzy uważają Kill Billa za filmowy majstersztyk, dla innych jest on zbyt pobłażliwym hołdem Tarantino dla kina azjatyckiego. Szczególnie krytykowane były „ciężkie” popkulturowe dialogi. Niektórzy konserwatywni krytycy zarzucali filmowi także nadmierną przemoc.
Japońskie wydanie pierwszej części Kill Billa zostało zadedykowane reżyserowi Kinjiemu Fukasaku.
W filmie pojawia się sekwencja anime, przedstawiająca przeszłość O-Ren. Reżyserem kilkuminutowego segmentu jest Kazuto Nakazawa. Nakręcił on między innymi teledysk do piosenki „Breaking the Habit” zespołu Linkin Park.
Fabuła
Streszczenie
Beatrix Kiddo (przez większość pierwszej części nazywana Panną Młodą lub Czarną Mambą), szuka krwawej zemsty na Billu oraz członkach Plutonu Śmiercionośnych Żmij – grupy wyszkolonych morderców, do której wspólnie z Billem kiedyś należała. Bill oraz pozostali członkowie Plutonu dokonali egzekucji podczas próby ślubu na Pannie Młodej, jej przyszłym mężu oraz przypadkowych osobach zebranych w małej kaplicy weselnej w mieście El Paso. Jednak kula Billa, która utkwiła w głowie Panny Młodej, nie okazała się śmiertelna, a dziewczyna zapadła w śpiączkę. Gdy budzi się po czterech latach, poprzysięga zemstę swojemu mentorowi Billowi oraz innym członkom Plutonu odpowiedzialnym za masakrę.
Zdjęcia do filmu trwały osiem miesięcy, powstały w Ameryce Północnej, Japonii i Chinach.
Film podzielony został na dziesięć rozdziałów, po pięć na każdą część, prezentowane z użyciem inwersji czasowej.
Kill Bill: Vol. 1
Beatrix Kiddo – zwana też „Czarną Mambą” lub „Panną Młodą” – była członkinią „Plutonu Śmiercionośnych Żmij”. Zaszła w ciążę z Billem, swoim zwierzchnikiem, dlatego wycofała się z branży i uciekła. Bill odnalazł ją i jej narzeczonego na ich próbie ślubu w małej kaplicy weselnej w mieście El Paso. Tam wraz z pozostałymi członkami Plutonu dokonali masakry, zabijając wszystkie osoby. „Panna Młoda”, której Bill strzelił w głowę, przeżyła masakrę. Kiedy była pogrążona w śpiączce, szpital, w którym leżała, został odwiedzony przez Elle Driver, przysłaną przez Billa. Miała wstrzyknąć jedynej żywej ofierze masakry truciznę, aby dokończyć zemstę. W ostatniej chwili do Elle zadzwonił Bill, który zmienił zdanie i wycofał ją do domu.
Cztery lata później kobieta obudziła się ze śpiączki, uświadamiając sobie, że straciła dziecko i ma dziurę w czaszce po kuli od Billa. Słysząc kroki na korytarzu udała, że nadal śpi. Do pokoju wszedł Buck (Michael Bowen), pracownik szpitala, który pobierał od mężczyzn opłaty ze seks z nieprzytomną dziewczyną. Pozostawił klienta (Jonathan Loughran) w pokoju, a gdy ten chciał się do niej dobrać, była kochanka Billa odgryzła mu język. Po powrocie zabiła także Bucka, gdy uświadomiła sobie, że była wielokrotnie gwałcona przez niego i innych mężczyzn. Z jego kieszeni wyciągnęła klucze do „cipkowozu” (). Chciała jak najszybciej przystąpić do eliminacji zabójców, jednak nie było to proste, ponieważ straciła czucie w nogach.
Po odzyskaniu pełnej sprawności – w ciągu kilku godzin – wyruszyła na Okinawę. Tam poprosiła mistrza mieczy Hattoriego Hanzō (Sonny Chiba) o zrobienie dla niej specjalnej katany, mającej posłużyć do eliminacji pozostałych członków Plutonu. Hanzō, będący dawniej mentorem Billa, przysiągł kiedyś, że już nigdy więcej nie zrobi „rzeczy, która zadaje śmierć”. Uległ jednak zamiarom Beatrix i przyznał, że jest to jego najlepszy miecz.
W dalszą podróż Kiddo wyruszyła do Tokio, gdzie odnalazła O-Ren Ishii (Lucy Liu): pół-Amerykankę, pół-Japonkę urodzoną w amerykańskiej bazie wojskowej. W dzieciństwie O-Ren została osierocona, ponieważ jej rodziców zabili członkowie Yakuzy. Po latach O-Ren dokonała bezwzględnej zemsty na mordercach i sama została królową tokijskiego podziemia. W nocnym klubie „Dom Błękitnych Liści” „Panna Młoda” zabiła wielu ochroniarzy O-Ren (nazywających siebie Obłędem 88). Ostatecznie stanęła twarzą w twarz ze swoją przeciwniczką, którą udało jej się pokonać. Po całym zajściu wysłała do Billa pozbawioną kończyny przyjaciółkę O-Ren, Sofię Fatale (Julie Dreyfus). Przekazała mu informację, że przyszła kolej na pozostałych członków „Plutonu Śmiercionośnych Źmij” i jego samego. Bill upewnił się tylko, że Sofia nie przekazała jej informacji o tym, że ich dziecko żyje.
Tymczasem „Panna Młoda”, dzięki informacjom od Sofie, trafiła do Pasadeny. Tam zamieszkała Vernita Green (Vivica A. Fox), pod pseudonimem „Jeannie Bell”. Teraz przedstawiała się jako typowa matka i żona z przedmieść. Kobiety rozpoczęły walkę, jednak w pewnym momencie ze szkoły wróciła córka Vernity, Nikki (Ambrosia Kelley). Kobiety zawiesiły broń, przenosząc się do kuchni, w której uzgadniały, gdzie i kiedy dokończą pojedynek. Po chwili Vernita strzeliła do „Panny Młodej” rewolwerem ukrytym w pudełku po płatkach. Chybiła a sama otrzymała cios sztyletem w serce. Świadkiem zajścia była Nikki, która usłyszała huk wystrzału. Zabójczyni obiecała jej, że kiedy dorośnie, będzie czekała na jej zemstę.
Kill Bill: Vol. 2
Początek filmu przedstawia retrospekcję wydarzeń w kaplicy, jeszcze przed masakrą: Beatrix, jej przyjaciółki i chłopak omawiały szczegóły ślubu. Panna Młoda wyszła na zewnątrz, gdzie spotkała Billa. Przez chwilę rozmawiali a później przyszedł przyszły pan młody. Rozpoczęła się próba ślubu. Do kaplicy weszli Elle, Budd, Vernita i O-Ren – reszta Plutonu, zabijając wszystkich, jak sądzili, obecnych w kaplicy.
Po zabójstwie Vernity Green, Bill spotkał się ze swoim bratem, Buddem. Ostrzegł go, że „Panna Młoda” przyjdzie go zabić. Budd zignorował ostrzeżenie. Kiddo przybyła, lecz mężczyźnie udało się ją zaskoczyć, ogłuszyć i obezwładnić. Zadzwonił do Elle, omawiając z nią szczegóły sprzedania katany jaką uzyskał i ostatecznego rozprawienia się z Beatrix. Następnie Budd pogrzebał swą niedoszłą zabójczynię żywcem w nieznanym grobie Pauli Schultz.
Leżąc w drewnianej trumnie, „Czarna Mamba” przypomniała sobie opowieść Billa o kapłanie „Zakonu Białego Lotosu” – mistrzu kung-fu, Pai Mei (Gordon Liu), u którego niegdyś praktykowała. Dzięki jednej z technik, nabytych od niego, udało jej się wydostać z trumny na powierzchnię.
Elle przyjechała do Budda, aby kupić za milion dolarów najdoskonalszy miecz Hattoriego Hanzo. We wręczonej Buddowi walizce, oprócz pieniędzy, znalazła się jadowita czarna mamba, która zabiła Budda ukąszeniem. Po chwili, do przyczepy wpadła Beatrix. Kobiety rozpoczęły walkę. Elle wyjawiła, że Pai Mei wyłupił jej oko po tym, jak nazwała go „żałosnym, starym głupcem”. Ona w odwecie zatruła jego posiłek uśmiercając mistrza. W odpowiedzi Beatrix wyrwała Elle drugie oko, zabrała swój miecz i opuściła przyczepę, w której wciąż był śmiercionośny wąż.
Kobieta przyjechała do Estebana Vihaio (Michael Parks), człowieka, który opiekował się Billem w czasach jego młodości. Dowiedziała się od niego, gdzie obecnie przebywał Bill. Zjawiła się w jego willi, gdzie po raz pierwszy zobaczyła swoją córkę. Mała B.B. (Perla Haney-Jardine) bawiła się z ojcem, Billem. Kiedy dziewczynka poszła spać, jej rodzice postanowili porozmawiać. Bill niespodziewanie strzelił w Beatrix strzałką z serum prawdy i dowiedział się czemu „Czarna Mamba” chciała uciec. Kiedy cała sprawa wydała się być wyjaśniona, rozpoczął się pojedynek. Bill chwycił za miecz, jednak Beatrix zaatakowała go Techniką Pięciu Palców Dłoni Rozsadzających Serce, której to tylko ją nauczył Pai Mei w sekrecie przed innymi. Beatrix pozwoliła odejść Billowi, który po przejściu pięciu kroków zmarł. Ona i córeczka udały się razem, szczęśliwe, w nieznanym kierunku.
Aktorzy
Recepcja krytyczna
Po ukazaniu się na ekranach kin Kill Bill wzbudził kontrowersje wśród krytyków. Z jednej strony pojawiały się głosy zachwytu nad intertekstualnością filmu. O ile Todd McCarthy z portalu „Variety” komentował, iż „wśród filmowych obrazów [Kill Bill] jest praktycznie świetnie wyglądającym potworem Frankensteina”. Patrycja Włodek pisała, że „w filmie Tarantino widoczna jest zabawa wymianą genderowych ról i związanych z nimi stereotypów”. Stephen Hunter z „The Washington Post” z entuzjazmem twierdził: „To ideogram zemsty i rebus odwetu. To nie narracja, to graffiti”.
Tych głosów nie podzielała część krytyków filmowych. Jonathan Rosenbaum z gazety „Chicago Reader” opisał dzieło Tarantino jako „brutalne i szczeniackie [...] 111 minut chaosu, z hiperbolicznymi zemstami i fallicznymi Amazonkami, które zachowują się jak dziewięcioletni chłopcy”. W opinii Daniela P. Franklina: „gdy Tarantino próbuje dokonać remaku kina kung-fu, wydaje mi się, że nie rozumie lub nie chce zrozumieć, co czyniło je wyjątkowym”. Franklin uznawał Kill Billa za dzieło bliższe satyrycznemu programowi Saturday Night Live aniżeli Wejściu smoka.
Kontrowersje przełożyły się również na retrospektywne rankingi. Podczas gdy druga część Kill Billa w rankingu „Cahiers du cinéma” znalazła się w pierwszej dziesiątce najlepszych filmów za rok 2004, magazyn „Premiere” umieścił ją w rankingu dzieł Tarantino na ósmym miejscu, uznając ją za „początek drogi Tarantino ku własnej autokarykaturze” (pierwsza część była lepiej oceniona – na trzecim miejscu).
Nagrody
Kill Bill vol. 1 otrzymał nominację do Złotego Globu w kategorii Najlepsza Aktorka w Dramacie (Uma Thurman). Film ten otrzymał również 3 MTV Movie Awards w kategoriach Najlepsza Aktorka (Uma Thurman), Najlepsza Walka (Uma Thurman kontra Chiaki Kuriyama) i Najlepszy Czarny Charakter (Lucy Liu).
Kill Bill vol. 2 dostał 2 nominacje do Złotego Globu, w kategoriach Najlepsza Aktorka w Dramacie (Uma Thurman) i Najlepszy Aktor Drugoplanowy (David Carradine). Poza tym otrzymał Filmową Nagrodę MTV w kategorii Najlepsza Walka (Uma Thurman kontra Daryl Hannah). Otrzymał również nominacje do tej nagrody w kategoriach Najlepszy Film i Najlepsza Aktorka (Uma Thurman).
Zobacz też
Kill Bill Volume 1 – ścieżka dźwiękowa
Przypisy
Linki zewnętrzne
Amerykańskie filmy akcji
Amerykańskie dramaty filmowe
Amerykańskie filmy sensacyjne
Filmy w reżyserii Quentina Tarantino
Filmy wytwórni Miramax Films
Amerykańskie filmy z 2003 roku
Amerykańskie filmy z 2004 roku
Filmy kręcone w Japonii |
190815 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Aleksander%20J%C3%B3zef%20Su%C5%82kowski | Aleksander Józef Sułkowski | Aleksander Józef Sułkowski, herbu rodowego Sulima (ur. 15 marca 1695, zm. 21 maja 1762) – polski arystokrata i saski polityk. W latach 1733–1738 pierwszy minister Elektoratu Saskiego, hrabia i książę Świętego Cesarstwa Rzymskiego, szambelan Augusta III, generał lejtnant wojsk koronnych od 1734, saski generał major piechoty, pułkownik królewskiego lejbregimentu, łowczy nadworny litewski od 1729 roku, starosta nowodworski w 1738 roku, dyrektor generalny królewskich zbiorów sztuki 1734–1738, I książę bielski (I Herzog von Bielitz).
W 1734 odznaczony Orderem Orła Białego, kawaler rosyjskich orderów: św. Andrzeja i św. Aleksandra Newskiego oraz saskiego Orderu Świętego Henryka.
Życiorys
Był synem Stanisława Sułkowskiego starosty krzeszowskiego i burgrabiego krakowskiego oraz Elżbiety z Wągrowskich primo voto Szalewskiej. Przypuszczenie jakoby jego ojcem był król polski August II Mocny jest według najnowszych ustaleń Adama Perłakowskiego bezzasadne i mało prawdopodobne.
Wychowywał się przy dworze królewskim (był paziem), gdzie zaprzyjaźnił się z jedynym legalnym synem Augusta II Mocnego. Sułkowski był najbliższym doradcą następcy tronu, a od 1733 króla i elektora Augusta III. Został nadwornym łowczym litewskim od 1729, mianowany generałem piechoty saskiej w 1735 oraz był pierwszym ministrem Saksonii od 1733 do 1738. 7 lutego 1734 został kawalerem Orderu Orła Białego. W 1735 roku podpisał uchwałę Rady Generalnej konfederacji warszawskiej.15 września 1737 otrzymał tytuł hrabiego Rzeszy (niem. Reichsgraf), w tym samym roku uzyskał indygenat ziem dziedzicznych Habsburgów, czyli uznanie tytułu we wszystkich krajach państwa Habsburgów. W 1738 konkurent do łask Augusta III Henryk Brühl doprowadził intrygami do dymisji Sułkowskiego i usunięcia się go z dworu drezdeńskiego.
W styczniu 1738 kupił od króla Stanisława Leszczyńskiego (który był zmuszony zrzec się z korony polskiej i wyjechał z kraju do Francji w 1709), wszystkie jego dobra w Rydzynie i Lesznie. Wkrótce potem został uwolniony z pozycji ministra u króla saskiego i zaczął pracę nad odbudową i rozszerzeniem zamku rydzyńskiego żeby przeprowadzić się tam na stałe. W listopadzie 1741 jego pierwsza żona, Maria von Stein, zmarła w Dreźnie. 27 sierpnia 1743 poślubił Annę Przebendowską, córkę wojewody malborskiego. Po sprzedaniu pałacu w Dreźnie przeniósł wszystkie swoje meble, kolekcje obrazów i porcelany do Rydzyny i stworzył najwspanialszą rezydencję magnacką w ówczesnej Wielkopolsce, w której przyjmował królów i arystokrację.
W 1752 kupił zamek w Bielsku na Śląsku Cieszyńskim wraz z dobrami w państwie bielskim od spadkobierców Jana Sunnegha.
Dnia 18 marca 1754 uzyskał od cesarzowej Marii Teresy tytuł księcia Rzeszy, wraz z prawem primogenitury (tytuł książęcy przechodzący na najstarszego syna). W tym samym roku prawo używania tytułu książęcego rozszerzono do wszystkich członków rodu, podnosząc jednocześnie państwo bielskie do rangi księstwa.
Książę Aleksander Józef zmarł w Lesznie 21 maja 1762. Posiadał czterech synów z pierwszego małżeństwa: Augusta Kazimierza (ur. 15 listopada 1729, zm. 7 stycznia 1786), Aleksandra Antoniego (ur. 15 października 1730, zm. 21 września 1786), Franciszka (ur. 29 stycznia 1733, zm. 22 kwietnia 1812) i najmłodszego Antoniego Pawła (ur. 11 czerwca 1734, zm. 16 kwietnia 1796).
August Kazimierz dalej rozszerzał zamek rydzyński. Zbudował budynki po obu stronach drogi prowadzącej do rynku miasta na pomieszczenie szkoły według umowy zawartej w 1765 z pijarami. Stworzył również Ordynację Sułkowskich, do której weszły dziedzictwa jego oraz brata Aleksandra i pół majątku brata Antoniego. Po śmierci Aleksandra i Augusta, zarządzenie Ordynacją objął Antoni, gdyż starsi bracia nie mieli potomstwa. Tym samym Antoni był założycielem wielkopolskiej linii rodu. Jego prawnuk Antoni (ur. 1844, zm. 1909) zmarł bez żyjących dzieci, a wtedy wygasła ta linia rodzinna.
Natomiast Franciszek do Ordynacji nie wszedł i zatrzymał dla siebie dziedzictwo, do którego wchodził zamek z majątkami w Bielsku. Księstwo bielskie odziedziczył po śmierci Franciszka jego syn Aleksander (zmarły w 1811), a po nim Jan (zmarły w 1835). Po Janie księstwo przeszło w ręce jego syna Ludwika Jana Nepomucena (ur. 1814, zm. 1879), a następnie odziedziczył je jego syn Józef Maria Ludwik (ur. 1848). Potomkowie tej linii żyją do dziś w Ameryce, Austrii i Niemczech.
Tytuły i przywileje Aleksandra Józefa Sułkowskiego
22 sierpnia 1733 – od cesarza Karola VI otrzymuje dziedziczny tytuł hrabiego Świętego Cesarstwa Rzymskiego (niem. Reichsgraf)
projekt herbu hrabiowskiego Aleksandra Józefa Sułkowskiego zatwierdził cesarski cenzor heraldyczny Williama O'Kelly, zaopatrując opisem „Conformatum est statui comitum”
20 września 1733 – od cesarza Karola VI otrzymuje inkolat (indygenat) na ziemiach Korony Czeskiej (w Czechach i na Śląsku)
1734 (data dzienna nieczytelna) – elektor Saksonii Fryderyk August II (także król Polski jako Augusta III) zezwolił Aleksandrowi Józefowi jako swemu urzędnikowi na przyozdobienie hrabiowskiego herbu godłem Saksonii, włączając go w ten sposób do elit politycznych swego państwa
Tarczę rodową Sulima wieńczyła teraz korona rangowa, hrabiowska, z dziewięcioma perłami, a labry przybrały barwę złoto-czarną i srebrno-czerwoną. Po bokach tarczy pojawiły się podtrzymujące ją dwa antytetyczne lwy, stojące na tylnych łapach. Na piersi półorła w górnym polu herbu pojawił się znak Saksonii. Możliwe, że już 2 sierpnia 1732 r. Sułkowski uzyskał pozwolenie na jego używane w rodowym klejnocie, w uproszczonej formie rucianej korony w kolorze zielonym. Prawo używania pełnego herbu Saksonii – pod koroną elektorską tarcza z pięcioma czarnymi i złotymi pasami, przedzielona na skos zieloną rutą – przyszło dopiero w 1734 r., po otrzymaniu tytułu hrabiowskiego
1749 – od króla Prus Fryderyka II otrzymał inkolat z uznaniem tytułu hrabiowskiego w Śląsku pruskim (dla tego okresu nie stosujemy jeszcze pojęcia linii rydzyńskiej)
26 lutego 1752 – nabył wolne państwo stanowe Bielsko (nie Bielsk, niem. Freiestandesherrschaft Bielitz) – terytorium liczące 210 km2 - miasto Bielsko (Bielitz) z wioskami Bronow (Braunau), Bystra (Śląska, Bistrai), Dziedzice (Dzieditz), Jasienica (Heinzendorf), Jaworze (Ernsdorf), Kamienica (Kamitz), Komorowice (Śląskie, Batzdorf), Ligota (Ellgoth), Mazańcowice (Matzdorf), Międzyrzecze (Kurzwald), Mikuszowice (Śląskie, Nikelsdorf), Stare Bielsko (Alt Bielitz), Wapienica (Lobnitz) i Zabrzeg
18 marca 1752 – z rąk cesarzowej Marii Teresy uzyskał tytuł księcia (niem. Fürst)w ziemiach Koronie Czeskiej
Dyplom w zbiorach Muzeum Historycznego w Bielsku-Białej
19 marca 1752 – Maria Teresa podniosła bielskie wolne państwo stanowe do rangi księstwa (niem. Fürstentum)
20 marca 1752 – Maria Teresa zezwoliła na przekształcenie dóbr bielskich w fideikomis oparty na zasadach niepodzielności majątku i dziedziczenia liniowego starszeństwem urodzenia (primogeniturae & linealis succesionis) – odpowiednik ordynacji
17 kwietnia 1752 – dzięki istniejącemu od 1746 roku cesarskiemu rozporządzeniu o wzajemnym przyznawania tytułów w Rzeszy i Czechach, otrzymał tytuł księcia Świętego Cesarstwa Rzymskiego (niem. Reichsfürst) od cesarza Franciszka I Stefana
Dyplom w zbiorach Muzeum Historycznego w Bielsku-Białej
1 lipca 1752 – oficjalne przejęcie dóbr na bielskim zamku (miejscowa szlachta, magistrat, mieszczaństwo i poddani z wiosek dominium złożyli homagium)
czerwiec 1754 – zwraca się do Marii Teresy o tytuł książęcy (niem. Fürst) dla całej rodziny i podniesienie rangi księstwa (niem. Fürstentum do niem. Herzogtum)
5 sierpnia 1754 – cesarz Franciszek I Stefan rozszerzył tytuł książęcego (niem. Fürst) na potomstwo księcia bielskiego, synów: Augusta, Aleksandra, Franciszka, Antoniego i Kazimierza (z drugiego małżeństwa) oraz książęce córki: Joannę, Józefę, Petronelę oraz Teresę (z drugiego małżeństwa)
Dyplom w zbiorach Muzeum Historycznego w Bielsku-Białej
2 listopada 1754 – cesarzowa Maria Teresa odrębnym dyplomem nadała Aleksandrowi Józefowi Sułkowskiemu dziedziczny tytuł książęcy (niem.) Herzog, a potomnym dziedziczny tytuł książęcy (niem.) Fürst. Bielsko zostało księstwem wyższej rangi (niem. Herzogtum), potwierdzone zostały także zasady jego dziedziczenia, ukonstytuowane dwa lata wcześniej (Sułkowski został zrównany prawami na terenie Śląska Austriackiego z cesarzem Franciszkiem I Stefanem, lennym właścicielem księstwa cieszyńskiego oraz księciem Józefem Wacławem Lichtensteinem, właścicielem Opawy i Karniowa)
Dyplom w rękach spadkobierców Aleksandra Józefa Sułkowskiego – X księcia bielskiego
Od tego momentu Aleksander Józef Sulkowski tytułował się następująco:
Aleksander Józef z Sułkowa Borowego Sułkowski, książę Świętego Państwa Rzymskiego i książę (Herzog) na Bielsku, łowczy nadworny litewski, generał broni, najwyższy ochmistrz i pierwszy minister gabinetowy dworu Saskiego, starosta piaseczyński, odolanowski, nowodworski i sokolnicki, kawaler orderów Orła Białego, rosyjskich Św. Andrzeja i Św. Aleksandra Newskiego, saskiego Św. Henryka, bawarskiego Św. Huberta itd., pan na Rydzynie, hrabia na Lesznie, Szmiglu, Kobylinie, Zdunach, Baszkowie, Wijowie, Miejskiej Górce, Łoszakowicach itd. itd. w Wielkopolsce; dziedzic dóbr Neschwitz, Holscha, Zescha itd. w Saksonii; majętności Gabel na Szląsku pruskim; kluczów Krojanki, Człopy itd. w Prusach Zachodnich; Sułkowa borowego w Mławskiém, osady Bożydar pod Warszawą, właściciel zamków w Rydzynie i Bielsku, przedmieścia Leszno i pałacu w Warszawie, pałaców w Dreźnie, Lesznie i Neschwitz
Zobacz też
Sułkowscy herbu Sulima
Przypisy
Bibliografia
Leon Preibisz: Zamek i Klucz Rydzyński, Rydzyna 1938, reprint 1991
Aleksander Piwoń: Testamenty Ostatnich Ordynatorów Rydzyńskich, "Rydzyniak Nr.7", 1997, , str. 19–21
Ignacy Kraszewski: Bruhl. Powieść historyczna z XVIII wieku. Kolekcja Hachette, reprint
Grzegorz Madej, Bielska linia książęcego rodu Sułkowskich (1786-1918) Bielsko-Biała 2018
Bielscy książęta Sułkowscy jakich nie znacie, Bielsko-Biała 2015 (katalog do wystawy)
Linki zewnętrzne
Ordynacja Sułkowskich
Lista potomstwa naturalnego władców polskich
Genealogia polskich rodzin arystokratycznych
Członkowie stanu rycerskiego I Rzeczypospolitej
Generałowie lejtnanci armii koronnej
Konfederaci warszawscy (1733)
Ludzie związani z Rydzyną (I Rzeczpospolita)
Łowczowie nadworni litewscy
Odznaczeni Orderem Orła Białego (I Rzeczpospolita)
Polacy – generałowie armii saskiej
Polacy odznaczeni Orderem Świętego Aleksandra Newskiego (Imperium Rosyjskie)
Polacy odznaczeni Orderem Świętego Andrzeja (Imperium Rosyjskie)
Polacy odznaczeni Orderem Wojskowym św. Henryka (Saksonia)
Polscy hrabiowie Świętego Cesarstwa Rzymskiego
Polscy książęta Świętego Cesarstwa Rzymskiego
Premierzy Saksonii
Sascy politycy
Starostowie nowodworscy
Aleksander Józef
Szambelanowie Augusta III Sasa
Władcy Śląska
Urodzeni w 1695
Zmarli w 1762
Ludzie urodzeni w Krakowie |
190819 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Racja | Racja | W każdym rozumowaniu odnaleźć można następujące elementy: racja i następstwo, przesłanka i konkluzja (wniosek).
Zdanie „A” jest racją zdania „B”, zaś zdanie „B” jest następstwem zdania „A” wtedy i tylko wtedy, gdy prawdziwość zdania „A” jest gwarancją prawdziwości zdania „B”.
Zdanie stanowiące podstawę do uznania (wyprowadzenia) innego zdania nazywa się przesłanką rozumowania, a zdanie uznane (wyprowadzone) na podstawie przesłanki rozumowania nazywa się konkluzją (wnioskiem) rozumowania (wyprowadzania).
Układ przynajmniej dwóch zdań powiązanych ze sobą jako przesłanki i konkluzje, racje i następstwa nazywany jest rozumowaniem w sensie logicznym.
Literatura
Tadeusz Kwiatkowski, Logika ogólna
Logika |
190821 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Przes%C5%82anka | Przesłanka | Przesłanka – zdanie logiczne, na którego podstawie uznaje się inne zdania za prawdziwe.
Od takiego zdania zaczyna się wnioskowanie. Zdanie, które uznaje się za prawdziwe, w rezultacie procesu wnioskowania nazywa się wnioskiem lub konkluzją. Przesłanki mogą być wyraźne lub jedynie entymematyczne, zatrzymane w umyśle (gr. en thymo). Wnioskowania nawiązują często do stosunku wynikania między zdaniami.
Przesłanka nie jest tym samym co racja, a wniosek to nie to samo co następstwo. W przypadku obiektywnego stosunku wynikania ujawnia się następstwo racji, przy czym należy pamiętać, że prawdziwość następstwa nie przesądza o prawdziwości racji. W przypadku subiektywnym zaś mamy do czynienia z przesłanką i jej wnioskiem (konkluzją), ale stanowiące elementy „czyjegoś rozumowania” w pewnej chwili.
Zdanie „A” jest racją zdania „B”, zaś zdanie „B” jest następstwem zdania „A” wtedy, gdy prawdziwość zdania „A” jest gwarancją prawdziwości zdania „B”.
Zdanie stanowiące podstawę do uznania (wyprowadzenia) innego zdania nazywa się przesłanką rozumowania, a zdanie uznane (wyprowadzone) na podstawie przesłanki rozumowania nazywa się konkluzją (wnioskiem) rozumowania (wyprowadzania).
Układ przynajmniej dwóch zdań powiązanych ze sobą jako przesłanki i konkluzje, racje i następstwa nazywany jest rozumowaniem w sensie logicznym.
Bibliografia
Tadeusz Kwiatkowski, Logika ogólna, Wyd. UMCS, Lublin 1995
Zygmunt Ziembiński, Logika praktyczna, Wyd. PWN, Warszawa 2012
Logika |
190822 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Konkluzja | Konkluzja | W każdym rozumowaniu odnaleźć można następujące elementy: racja i następstwo, przesłanka i konkluzja (wniosek).
Zdanie „A” jest racją zdania „B”, zaś zdanie „B” jest następstwem zdania „A”, wtedy, gdy prawdziwość zdania „A” jest gwarancją prawdziwości zdania „B”.
Zdanie stanowiące podstawę do uznania (wyprowadzenia) innego zdania nazywa się przesłanką rozumowania, a zdanie uznane (wyprowadzone) na podstawie przesłanki rozumowania nazywa się konkluzją (wnioskiem) rozumowania (wyprowadzania).
Układ przynajmniej dwóch zdań powiązanych ze sobą jako przesłanki i konkluzje, racje i następstwa nazywany jest rozumowaniem w sensie logicznym.
inaczej: wniosek w konsekwencji
Symbol konkluzji
Symbolem konkluzji jest ∴ i stawia się go bezpośrednio przed wnioskiem. Przykład użycia w modus ponendo ponens:
Przypisy
Bibliografia
Logika |
190823 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Pistolet%20maszynowy%20Mekanika%20Uru | Pistolet maszynowy Mekanika Uru | Uru - brazylijski pistolet maszynowy kalibru 9 x 19 mm Parabellum produkowany przez Mekanika Industria e Comercio Ltda w Rio de Janeiro.
Historia
Pod koniec 1974 roku Olimpio Vieira de Mello zaprojektował, a następnie zbudował prototyp pistoletu maszynowego Uru (gatunek ptaka). Na początku 1975 roku firma Mekanika wyprodukowała partię próbną tego pistoletu maszynowego. W tym samym roku przeprowadzono próby wojskowe tej broni.
W wyniku prób zmniejszono pojemność magazynka z 32 do 30 naboi, powiększono gniazdo magazynka (zaczęło spełniać rolę chwytu przedniego), powiększono przełącznik rodzaju ognia i zastąpiono drewniany chwyt pistoletowy wykonanym z tworzywa sztucznego..
W 1977 roku brazylijska armia zamówiła pierwsze pistolety maszynowe Uru które zostały dostarczone po rozpoczęciu produkcji seryjnej w 1981 roku. Rok później powstał udoskonalony typ oznaczony jako Uru Modelo II.
Przez kilka lat Uru był produkowany w USA jako SAKO M683.
Wersje
Uru - pierwsza wersja ze stałą kolbą rurową.
Uru Modelo II - wersja zmodernizowana z kolbą składaną.
Opis techniczny
Pistolet maszynowy Uru jest bronią samoczynno-samopowtarzalną działającą na zasadzie odrzutu zamka swobodnego. Przełącznik rodzaju ognia połączony z bezpiecznikiem umożliwia strzelanie ogniem pojedynczym i seriami. Stały celownik przeziernikowy ustawiony na 50 m. Lufa w osłonie, zakończona urządzeniem wylotowym spełniającym rolę hamulca wylotowego i osłabiacza podrzutu. Lufę standardową można zastąpić lufą wyposażoną w tłumik dźwięku lub lufą kalibru 22LR (do celów szkolnych).
Linki zewnętrzne
Zdjęcie Uru Modello II
Pistolety maszynowe
Brazylijska broń strzelecka |
190826 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Total%20War%20%28seria%29 | Total War (seria) | Total War – seria gier strategicznych tworzona przez brytyjską firmę The Creative Assembly. Seria jest kombinacją strategii czasu rzeczywistego oraz strategii turowych.
Pierwsza gra z serii to Shogun: Total War wydana 13 czerwca 2000 roku. Najnowszą grą z serii jest Total War: Warhammer III , wydana 17 lutego 2022.
Nazwa serii gier nawiązuje do wojny totalnej, wojny która jest prowadzona przy pełnym zaangażowaniu społeczeństwa i pełnym poświęceniu środków gospodarczych. Wspólną cechą serii jest to, że wszystkie gry prócz Spartan: Total Warrior są kombinacjami strategii czasu rzeczywistego oraz strategii turowych. Rozgrywka dzieli się na dwie części – mapę kampanii i pole bitwy. Na mapie kampanii gracz rozbudowuje swoje imperium, dba o ekonomię, infrastrukturę oraz o rozwój swojej armii. Armie są reprezentowane przez żołnierzy z flagami pokazującymi siłę oddziałów. Kiedy dwie wrogie armie przetną sobie drogę dochodzi do potyczki na polu bitwy. W czasie bitwy gracz rozstawia swoje jednostki. Po czym rozpoczyna się potyczka, wygrywa ten którego armia pozostanie na polu bitwy. Począwszy od Empire: Total War wprowadzono też bitwy morskie.
Gry z serii
Pozycje
Shogun: Total War – akcja gry osadzona jest w feudalnej Japonii. Gracz kieruje jednym z japońskich klanów dążąc do zdobycia tytułu sioguna – prawdziwego władcy Japonii. Wydano do niej dodatek Shogun: Total War – The Mongol Invasion|The Mongol Invasion, który rozgrywany jest w czasach najazdu Mongołów na Japonię.
Medieval: Total War – gracz staje się rządcą jednego ze średniowiecznych państw europejskich. Celem jest podbicie Europy. Do gry ukazał się dodatek noszący nazwę Viking Invasion, który dodaje możliwość kierowania Wikingami lub jednym z plemion na terenie Brytanii w ostatnich wiekach I tysiąclecia.
Rome: Total War – gra oparta na zupełnie nowym silniku 3D przedstawia czasy republiki i cesarstwa rzymskiego. Dodatek do niej nosi nazwę Barbarian Invasion i opisuje czasy upadku cesarstwa rzymskiego. Ostatnim dodatkiem jest Alexander, który przedstawia atak Aleksandra Macedońskiego na Persję.
Medieval II: Total War – opiera się na ulepszonym silniku Rome: Total War, pozwalającym na dokładniejsze odwzorowanie pola bitwy. Nowością w grze jest możliwość podboju także zamorskich cywilizacji: Azteków, Majów i innych. Jej oficjalnym rozszerzeniem jest Medieval II: Total War – Królestwa.
Empire: Total War – gra toczy się w czasach złotego okresu kolonializmu oraz początku rewolucji przemysłowej. Wydana w marcu 2009 roku.
Napoleon: Total War – gra toczy się w czasach Napoleona. Gra wydana w lutym 2010 roku.
Total War: Shogun 2 – gra osadzona w feudalnej Japonii. Została wydana 15 marca 2011 roku. Total War: Shogun 2 – Zmierzch Samurajów to samodzielny dodatek do niej, którego akcja toczy się w czasie wojny boshin. Wydany został 23 marca 2012 roku.
Total War: Rome II – gra wydana 3 września 2013 roku, następca gry Rome: Total War.
Total War: Attila – wydana 17 lutego 2015. Akcja toczy się w późnym okresie istnienia Cesarstwa Rzymskiego.
Total War: Warhammer – wydana 24 maja 2016. Osadzona została w świecie Warhammer Fantasy, stanowiącym fantastyczne odwzorowanie renesansowej Europy.
Total War: Warhammer II – zapowiedziana w 2017 roku przez firmę The Creative Assembly. Grę wydano 28 września 2017 roku.
Total War Saga: Thrones of Britannia – wydana w maju 2018 roku. Akcja została osadzona w IX wieku na Wyspach Brytyjskich.
Total War: Three Kingdoms – akcja gry po raz pierwszy w historii serii została osadzona w Chinach. Wydana 23 maja 2019 roku.
Total War Saga: Troy – wydana 13 sierpnia 2020 roku. Akcja została osadzona w Grecji, w czasach legendarnej wojny trojańskiej. Twórcy inspirowali się Iliadą Homera.
Spin-offy
Spartan: Total Warrior – przygodowa gra akcji wydana w 2005 roku na platformy PlayStation 2, GameCube i Xbox.
Total War Battles: Shogun – komputerowa gra strategiczna wydana w 2012 roku na platformy iOS, Android, Windows i OS X.
Total War: Arena – gra komputerowa łącząca cechy gier strategicznych i MOBA wyszła z zamkniętej bety w 2018 roku na platformy Windows.
Przypisy
Linki zewnętrzne
Oficjalna strona serii
Serie gier komputerowych |
190828 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Cedynia%20%28gmina%29 | Cedynia (gmina) | Cedynia – gmina miejsko-wiejska położona jest w południowo-zachodniej części powiatu gryfińskiego. Siedzibą gminy jest miasto Cedynia.
Sąsiednie gminy:
Chojna, Mieszkowice i Moryń (powiat gryfiński)
Gmina graniczy także z Republiką Federalną Niemiec:
powiaty: Barnim, Märkisch-Oderland i Uckermark (land Brandenburgia)
Do 31 XII 1998 r. wchodziła w skład województwa szczecińskiego.
Miejsce w województwie (na 114 gmin):
powierzchnia 62., ludność 86.
Gmina stanowi 9,7% powierzchni powiatu.
Demografia
Dane z 31 grudnia 2005:
Liczba ludności:
w wieku przedprodukcyjnym: 978
w wieku produkcyjnym: 2 797
w wieku poprodukcyjnym: 574
Saldo migracji: 5 (osób)
Przyrost naturalny: -0,22‰ (-1 osoba)
Stopa bezrobocia: 19% (2006)
Gminę zamieszkuje 5,2% ludności powiatu.
Piramida wieku mieszkańców gminy Cedynia w 2014 roku.
Przyroda i turystyka
Gmina leży na styku Doliny Dolnej Odry, Pojezierza Myśliborskiego, Kotliny Freienwalde i Równiny Gorzowskiej. Jest najdalej na zachód położoną gminą w województwie i w Polsce. W Osinowie Dolnym (a nie – jak często błędnie się podaje – w Siekierkach) znajduje się najdalej na zachód wysunięty punkt Polski – . Granicę zachodnią gminy wyznacza rzeka Odra. Większą część gminy zajmuje Cedyński Park Krajobrazowy, w którym znajdują się 4 rezerwaty: "Bielinek", "Olszyna Źródliskowa", "Dolina Świergotki" i "Wrzosowiska Cedyńskie". Przez gminę prowadzą 2 szlaki turystyczne – niebieski z Lubiechowa Górnego, przez Bielinek w kierunku Morynia i czerwony "Szlak Nadodrzański" Mieszkowice-Gryfino. W Osinowie Dolnym znajduje się, oprócz drogowego, także rzeczne przejście graniczne do Hohensaaten. Tereny leśne zajmują 40% powierzchni gminy, a użytki rolne 42%.
Komunikacja
Przez gminę prowadzą drogi wojewódzkie nr 124 łącząca Cedynię z przejściem granicznym w Osinowie Dolnym (7 km) i dalej do niemieckiego Bad Freienwalde (Oder) (17 km) oraz z Chojną (20 km), nr 125 do Bielinka (9 km) i Morynia (15 km) oraz nr 126 z Osinowa Dolnego przez Siekierki (10 km) i Gozdowice (20 km) do Mieszkowic (31 km). Odległość z Cedyni do stolicy powiatu, Gryfina wynosi 58 km.
Cedynia uzyskała połączenie kolejowe w 1930 r. po wybudowaniu odcinka z Bad Freienwalde (Oder) przez Hohenwutzen. Odcinek Hohenwutzen – Cedynia miał krótki żywot, bowiem już w 1945 r. został rozebrany, przecięty nowo wytyczoną granicą państwową. Wcześniej, w 1892 r. zbudowano linię kolejową z Godkowa przez Siekierki do Wriezen. W latach 1945-1957 "niemiecki" odcinek Siekierki-Wriezen nie istniał. W 1991 r. polska część linii Godków-Siekierki została zamknięta.
W gminie czynny jest 1 urząd pocztowy: Cedynia (nr 74-520).
Komunikację autobusową w gminie zapewnia PKS Myślibórz. Docierają tu też autobusy PKS Szczecin i PKS Stargard. Bezpośrednie połączenia ze Szczecinem, Stargardem, Gryfinem, Chojną, Dębnem, Moryniem, Mieszkowicami i Choszcznem.
Edukacja
Na terenie gminy znajdują się następujące placówki edukacyjne
Szkoła Podstawowa w Cedyni im. Bohaterów I Armii Wojska Polskiego
Gimnazjum w Cedyni im. Mieszka I
Szkoła Podstawowa w Piasku im. Leśników Polskich
Zabytki
Kościół pw. Narodzenia NMP
Klasztor cysterek
Ratusz
Administracja
W 2016 r. wykonane wydatki budżetu gminy Cedynia wynosiły 20,4 mln zł, a dochody budżetu 20,5 mln zł. Zobowiązania samorządu (dług publiczny) według stanu na koniec 2016 r. wynosiły 0,8 mln zł, co stanowiło 3,9% poziomu dochodów.
Miejscowości
Cedynia, miasto od przełomu XIII/XIV w.
Sołectwa gminy Cedynia:
Bielinek, Czachów, Golice, Lubiechów Dolny, Lubiechów Górny, Łukowice, Orzechów, Osinów Dolny, Piasek, Radostów, Siekierki, Stara Rudnica, Stary Kostrzynek i Żelichów.
Miejscowości w sołectwach: Barcie, Markocin, Niesułów, Parchnica, Piasecznik, Trzypole.
Przypisy |
190829 | https://pl.wikipedia.org/wiki/De%20Havilland%20Dragon%20Rapide | De Havilland Dragon Rapide | de Havilland DH.89 Dragon Rapide – brytyjski dwupłatowy samolot pasażerski o stałym podwoziu z 1934 roku, będący pomniejszoną wersją czterosilnikowego DH.86 Express. Zabierał na pokład 8 pasażerów i dwóch członków załogi. Oficjalna nazwa Dragon Rapide pochodząca z języka angielskiego (szybka ważka) była często skracana do Rapide.
Historia i użycie
De Havilland DH.89 był wersją rozwojową bardzo udanego samolotu zaprojektowanego w firmie De Havilland, DH.84 Dragon, zbudowana z wykorzystaniem krytych płótnem skrzydeł i podwozia z większego czterosilnikowego DH.86 Express. Koncepcja konstrukcyjna dwupłata ze skrzydłem o małej cięciwie i dużym wydłużeniu i stałym podwoziu z osłoniętymi kołami o konstrukcji drewnianej pozostała ta sama – chodziło o konstrukcję możliwie lekką, ale o małych oporach aerodynamicznych. Zastosowano jednak mocniejsze sześciocylindrowe, chłodzone powietrzem silniki de Havilland Gipsy Six o mocy 200 KM i udoskonalono kształt kadłuba, a bardzo wąskie skrzydła z zaostrzonymi końcami miały zmniejszony opór i uproszczony system usztywnień. Samolot prócz pilota zabierał 8 pasażerów. Pierwszym operatorem cywilnym samolotu były linie lotnicze Hillmans Airways Ltd. Od 1936 zaczęto montować w DH.89 dziobowy reflektor do lądowania i ogrzewanie kabiny.
Pierwsze próby przystosowania DH.89 do celów wojskowych podjęto już w 1935 roku, przebudowując samolot zgodnie ze specyfikacją G-18/35 do roli samolotu patrolowego dla ochrony wybrzeża (Coastal Command) i RAF. Uzbrojenie samolotu stanowił karabin maszynowy Vickers zamontowany po prawej stronie kadłuba i drugi Lewisa zamontowany w ruchomym stanowisku strzeleckim na górze kadłuba. W komorze bombowej mieściły się dwie bomby o masie 46 kg lub 4 dziesięciokilogramowe. W kabinie zainstalowano dodatkowe okno i przewidziano powiększenie załogi do trzech ludzi: pilota, strzelca/radiooperatora i nawigatora/bombardiera. Zbudowano jeden prototyp takiego samolotu oznaczony jako DH.89M, ale nie wszedł on do uzbrojenia po przegranej rywalizacji z maszyną Avro Anson.
Trzy zmodyfikowane do standardu DH.89M maszyny trafiły do sił policyjnych Hiszpanii z przeznaczeniem do patrolowania terenów Maroka. Wyposażono je w karabin maszynowy Vickers na dziobie i celownik bombowy w podłodze kabiny. Pod skrzydłami możliwe było przenoszenie 12 sztuk 12,5 kg bomb. Strzelec pokładowy obsługiwał dwa karabiny maszynowe Vickers, jeden na górze kadłuba i drugi strzelający do dołu w podłodze. Po wybuchu w 1936 roku hiszpańskiej wojny domowej maszyny te służyły po stronie nacjonalistów. Na początku wojny na pokładzie DH.89 uciekł z Wysp Kanaryjskich generał Francisco Franco.
Od roku 1937 rozpoczęto produkcję serii DH.89A z małymi klapami zamontowanymi na dolnej części centropłata. Później wiele z wyprodukowanych przed 1937 samolotów zostało przebudowanych do standardu DH.89A. W firmie De Havilland Canada budowano wersję samolotu Dragon Rapide z podwoziem pływakowym i długim dodatkowym statecznikiem pionowym pod kadłubem. Do używania na terenach północnej Kanady produkowano wersję z podwoziem w postaci nart do lądowania na śniegu i lodzie.
Do wybuchu wojny w roku 1939 wybudowano 205 egzemplarzy. W czasie wojny brytyjskie lotnictwo zamówiło wersję DH.89B Dominie przystosowaną do ćwiczeń radionawigacyjnych i celów transportowych. Decyzję o wycofaniu samolotów Dominie ze służby w wojsku podjęto w 1955 roku, ale służyły one aż do 1961.
Po wycofaniu maszyn z wojska większość trafiła do użytkowników cywilnych. Niektóre wyposażono w pochodzące z nadwyżek silniki RAF Gipsy Queen 3 o mocy 200 KM, a inne we wcześniejsze modele RAF Gipsy Queen 2 również o mocy 200 KM napędzające śmigła o zmiennym skoku. Wymiana silników miała na celu poprawienie parametrów samolotu, głównie udźwigu, prędkości przelotowej, prędkości wznoszenia i zdolności kontynuowania lotu na jednym silniku. Wersja ze zmienionymi silnikami została oznaczona jako Mk.4. Jeden egzemplarz Dragon Rapide zbudowano w wersji Mk.5 instalując w nim silniki Gipsy Queen M.V.P ze śmigłami o zmiennym skoku. W 1956 roku firma Fairey Aviation opracowała nowe, stałe śmigło do samolotu Dragon Rapide zapewniające podobne parametry jak śmigło o zmiennym skoku, ale tańsze w eksploatacji. Samoloty z tym śmigłem oznaczono jako Mk.6.
Łącznie wybudowano 731 egzemplarzy samolotów Dragon Rapide, które okazały się nadzwyczaj wytrzymałymi maszynami. Do dnia dzisiejszego przetrwało kilka z nich w stanie zdolnym do lotu.
Wersje
DH.84 – podstawowa wersja produkowana od roku 1934, osiem miejsc pasażerskich
DH.84A – wersja z klapami na dolnym płacie, produkowana od 1937
DH.84B Dominie Mk.1 – wojskowa wersja do ćwiczeń radionawigacyjnych
DH.84B Dominie Mk.2 – wojskowa wersja komunikacyjna przystosowana do przewozu 6 pasażerów
DH.84B Dominie Mk.3 – wojskowa wersja komunikacyjna przystosowana do przewozu 8 pasażerów
DH.84 Mk.4 – wersja z silnikami RAF Gipsy Queen 2 i RAF Gipsy Queen 3
DH.84 Mk.5 – wersja z silnikami Gipsy Queen M.V.P i śmigłami o zmiennym skoku
DH.84 Mk.5 – wersja z nowym śmigłem Fairey Aviation.
Samoloty pasażerskie
Dragon Rapide |
1519 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Filozofia | Filozofia | Filozofia ( od: – „miły, ukochany” i – „mądrość”, tłumaczone jako „umiłowanie mądrości”) – różnie definiowany element kultury umysłowej. Obejmuje te krytyczne rozważania, które nie są oparte na wierze i nie należą do żadnej z nauk formalnych ani empirycznych. Bywa zaliczana do nauk i kontrastowana z naukami szczegółowymi. Czasem definiuje się ją:
jako systematyczną refleksję nad podstawowymi problemami i ideami, dążącą do poznania ich istoty, a także do całościowego zrozumienia świata;
przez wyliczenie – jako teorię bytu, poznania i wartości, czyli ontologię z metafizyką, epistemologię i aksjologię, a czasem też logikę i dialektykę.
Zakres znaczeniowy filozofii ewoluował i w latach 20. XXI wieku pozostaje on wieloznaczny:
w starożytnej Grecji, gdzie pojawił się po raz pierwszy, był on synonimem nauki;
w średniowieczu filozofię kontrastowano z teologią, prawoznawstwem i medycyną, uznając za synonim sztuk wyzwolonych;
najpóźniej w czasach nowożytnych filozofia zaczęła być kontrastowana z naukami empirycznymi, a czasem z nauką w ogóle.
Filozofia wyłoniła się najpóźniej w starożytności, niezależnie na co najmniej trzech obszarach Eurazji: w basenie Morza Śródziemnego, na subkontnencie indyjskim oraz w Chinach, przez co wyróżnia się trzy tradycje filozoficzne: zachodnią i dwie wschodnie: indyjską oraz chińską. Ta pierwsza występowała nie tylko w Europie, ale również na innych obszarach kultury greckiej, hellenistycznej, rzymsko-bizantyjskiej oraz islamskiej. Nazwy pozostałych dwóch tradycji także opisują obszar tylko w przybliżeniu, ponieważ myśl indyjską – związaną z hinduizmem – rozwijano także w innych miejscach Azji, a idee chińskie dotarły też do innych obszarów Azji Wschodniej. Geograficzne granice tych filozofii zatarły się w epoce globalizacji.
Z filozofii wyłoniły się pewne koncepcje, które stały się później hipotezami ściśle naukowymi jak atomizm, który dodatkowo został potwierdzony, tj. stał się paradygmatem badawczym. W XIX wieku jedna z dyscyplin filozofii – logika – stała się dziedziną matematyki. Filozofia zajmuje się też samą definicją naukowości – zwaną problemem demarkacji – i posłużyła krytyce koncepcji, które postulowano jako naukowe, np. marksizmu i psychoanalizy. Filozofia wytworzyła też i rozwinęła szereg doktryn politycznych i ideologii, wpłynęła na ewolucję religii i sztuki. Wpływowym filozofom czasem przyznaje się nagrody jak jedna z kategorii Nagrody Rolfa Schocka, Nagroda Klugego czy Nagroda Templetona. Piśmiennictwo filozoficzne nagradzano też literacką Nagrodą Nobla.
Główne działy
W tradycji zachodniej wyróżnia się kilka centralnych obszarów filozofii:
ontologia i metafizyka – dotyczą natury bytu i rzeczywistości;
epistemologia, in. gnoseologia lub teoria poznania – zajmuje się problemem poznania, wiedzy, prawdy i ich relacji do rzeczywistości,
aksjologia – nauka o wartościach;
etyka – czyli kwestie dotyczące dobra i zła, norm postępowania, cnót,
estetyka – dotyczy piękna i przeżyć z nim związanych,
logika, zwłaszcza logika filozoficzna kontrastowana z matematyczną – nauka o regułach poprawnego rozumowania i uzasadniania twierdzeń;
historia filozofii – czyli naukę historyczną zajmującą się dziejami filozofii,.
Poszczególne dyscypliny filozoficzne, często zawierają elementy kilku dyscyplin centralnych, np. filozofia społeczna obejmuje kwestie etyczne, ontologiczne i epistemologiczne. Inne dziedziny to:
Różnorodność filozofii
Pojęcia filozofii i filozofa pojawiły się w starożytnej Grecji ok. VI/V w. p.n.e. Po raz pierwszy poświadczone są u Herodota. Początkowo oznaczały szeroko rozumianą ciekawość intelektualną i poszukiwanie wiedzy. Ściślejszy sens terminom nadał Sokrates, Platon, a za nim Arystoteles. Celem filozofii miała być teoria (, theorίa), czyli poznanie prawdziwej rzeczywistości, w odróżnieniu od wiedzy pozornej czy przemijającej (, doksa), a także od wiedzy praktycznej (, praksis). W dalszym swoim rozwoju, znaczenie terminu filozofia ulegało znaczącym zmianom i nie można go definiować w oderwaniu od jego historii.
Filozofia jako forma poznania i oświecenia
Ze względu na cele jakie sobie stawia, filozofię można ujmować albo jako przedsięwzięcie poznawcze na podobieństwo nauki albo też jako formę oświecenia, samowiedzy czy przemiany tożsamości. Oba znaczenia terminu filozofia często się przenikają w dziełach i życiu poszczególnych filozofów.
Filozofia rozumiana jako nauka, stawia sobie za zadanie prawdziwe poznanie danego przedmiotu. Z tak rozumianej filozofii wywodzą się współczesne szczegółowe dyscypliny naukowe. Leszek Kołakowski zaproponował podział typów filozofii, ze względu na cele poznawcze jakie sobie stawia:
podejście tradycyjne – filozofia ma być najbardziej ogólną z nauk, wykraczającą poza każdą z dyscyplin szczegółowych i łączącą je w całość. Bierze pod uwagę osiągnięcia poszczególnych nauk i tworzy ich syntezę, pozwalając na całościowy, pełniejszy ogląd świata.
podejście transcendentalne – w tym ujęciu filozofia jest odrębną dyscypliną, nie opierającą się na żadnej z nauk szczegółowych, i w przeciwieństwie do nich, nie opierającą się na żadnych, niepodważalnych założeniach (ma być „bezzałożeniowa”), podważając wszelkie zastane założenia.
podejście scjentystyczne – w tym ujęciu, najwyższą wartość poznawczą przypisuje się nauce, w szczególności naukom ścisłym i przyrodniczym. Filozofia była wartościowa o ile przygotowywała rozwój nauk empirycznych. Wraz z wykształceniem się samodzielnych, szczegółowych dyscyplin naukowych, filozofia powinna zanikać, zastępowana przez myślenie naukowe i ograniczyć się do filozofii i metodologii nauk;
podejście funkcjonalne – filozofia jest pewną formą dyskursywnego formułowania poglądów na świat. Jest ona jednym z wielu dyskursów. Jej punkt widzenia nie jest ani ogólniejszy ani uprzywilejowany, ale jest odrębny od innych dyskursów (np. religijnego).
Z kolei „Filozofia jako oświecenie” nastawiona jest na przemianę filozofującego podmiotu, który może być rozumiany indywidualnie lub zbiorowo (np. społeczeństwo). Filozofia ma być formą osiągania samowiedzy, środkiem przemiany podmiotu zgodnie z określonym systemem wartości, lub też formą terapii.
Paradygmaty filozofii
Zasadnicze zmiany w sposobie filozofowania i zainteresowaniach filozofii określić można mianem zmiany paradygmatów. Wyróżnić można trzy, następujące po sobie paradygmaty: ontologiczny, mentalistyczny i lingwistyczny. Różnice między nimi można przedstawić w tabeli:
Trzeba tu jednak wyraźnie zaznaczyć, iż obecnie paradygmaty te się przenikają. I tak np. problem świadomości nie sprowadza się już jedynie do wiedzy, ale także do zrozumienia (co i jak mogę zrozumieć?). Język nie wiąże się już tylko z przedmiotem, ale także podmiotem jako tym, który partycypuje w języku.
Paradygmat ontologiczny
Paradygmat ontologiczny był pierwszym modelem uprawiania filozofii. Do dziś, dla wielu osób, pozostaje wzorcem filozofii jako takiej. Stąd filozofia uprawiana w paradygmacie ontologicznym określana jest mianem filozofii klasycznej. Centralną dyscypliną takiej filozofii jest metafizyka. Paradygmat ontologiczny dominował w starożytności i średniowieczu. Swoją rozwiniętą postać uzyskał w twórczości Platona i Arystotelesa, a współcześnie obecny jest m.in. w neotomizmie.
W paradygmacie ontologicznym, filozofia jest nauką o bycie i jego formach. Filozofowanie wychodzi od przedmiotu, zajmuje się zasadniczymi formami jego istnienia. Zasadniczym jej pytaniem jest „co istnieje?” Arystoteles definiował taką filozofię, jako „wiedzę rozważającą byt jako byt”.
Paradygmat mentalistyczny
Zasadniczy zwrot filozoficzny dokonał się we wczesnej nowożytności i łączony jest przede wszystkim z filozofią Kartezjusza. Charakterystyczny dla nich typ filozofowania jest jednak starszy i jego początki można odnaleźć już u starożytnych sceptyków.
O ile filozofia nastawiona ontologicznie zajmowała się przedmiotem i jego istnieniem, to filozofia mentalistyczna postawiła pod znakiem zapytania możliwość prawdziwego poznania. Filozofia taka wskazywała, że nim możemy określić jaki jest byt, należy najpierw określić czy prawdziwe poznanie jest możliwe i jakie są jego warunki. Zasadniczym jej pytaniem jest „co można poznać?”, „co można wiedzieć?”. Stąd też, zamiast ontologii, w paradygmacie mentalistycznym zaczęto uprzywilejowywać epistemologię.
Również w tym okresie, tworzono systemy filozoficzne z rozbudowaną teorią bytu. Punktem wyjścia było jednak wątpienie. Dopiero rozstrzygając zasadnicze kwestie epistemologiczne (jakiego rodzaju wiedza jest wiedzą pewną), filozofowie przystępowali do stawiania tez ontologicznych. Przykładem rozwiniętej tradycji mentalistycznej jest klasyczna filozofia niemiecka, obejmująca twórczość takich filozofów jak Immanuel Kant, Johann Gottlieb Fichte, Friedrich Wilhelm Joseph von Schelling i Georg Wilhelm Friedrich Hegel.
W opinii niektórych nurtów filozoficznych, zmiana paradygmatu na mentalistyczny oznaczała upadek filozofii. Tomiści krytykowali filozofię nowożytną, za rezygnację z zajmowania się bytem, i skupienie się na świecie subiektywnych idei. Miało to oznaczać rezygnację z autonomii dyscypliny, i odejście od jej klasycznego programu wyznaczonego przez Arystotelesa. Dla marksistów mentalistyczny zwrot w filozofii był oznaką burżuazyjnej ideologii, ukrywającej prawdziwą postać świata.
Paradygmat lingwistyczny
Pogłębiona refleksja nad źródłami poznania, jaką rozwijano w nowożytności, doprowadziła do rosnącego przekonania o dominującej w tym procesie roli języka. Stąd, na początku XX wieku nastąpił tzw. „zwrot lingwistyczny” w filozofii, który doprowadził do ukształtowania się paradygmatu lingwistycznego. Centralną postacią w tym procesie był Ludwig Wittgenstein. Filozofowie zwrócili uwagę, że język jest zasadniczym medium zapośredniczającym wyjaśnianie świata i w konsekwencji filozofia powinna się skupić na jego analizie.
Zadanie to podjęła szczególnie filozofia analityczna. Lingwistyczny charakter miały też takie nurty jak pozytywizm logiczny czy postmodernizm (szczególnie dekonstrukcjonizm). Ukształtowanie się paradygmatu lingwistycznego wiązało się też ze znacznym rozwojem filozofii języka. Zdaniem filozofów paradygmatu lingwistycznego, wiele problemów, którymi dotychczas zajmowała się filozofia było pseudoproblemami, wynikającymi z nieprecyzyjnego zdefiniowania używanych pojęć. Prawdziwym zadaniem filozofii jest natomiast oddzielanie pseudoproblemów od problemów prawdziwych, czyli określenie co może zostać poznane i wyjaśnione, i jak można o tym sensownie mówić. Filozofia ma więc pełnić funkcję porządkującą i przygotowującą grunt pod badania naukowe nauk szczegółowych. Ma zajmować się analizą ich języka (języka nauki, języka etyki) i usuwać problemy językowe.
Paradygmat lingwistyczny, podobnie jak mentalistyczny, jest krytykowany przez tomistów za zerwanie z klasyczną ideą filozofii, jeszcze dalsze (w stosunku do filozofii mentalistycznej) odejście w subiektywizm, popadanie w irracjonalizm i jest określany jako upadek filozofii.
Filozofia a inne dziedziny
Filozofia jest często ujmowana jako metadyscyplina – najbardziej ogólna z dziedzin wiedzy, wyznaczająca ich podstawy metodologiczne i warunki funkcjonowania. Z drugiej strony jest ona dyscypliną autonomiczną – mającą własną problematykę i metody badawcze. Już u swoich korzeni w starożytnej Grecji zasadniczym problemem były kwestie odróżniania filozofii od innych dziedzin działalności ludzkiej. Filozofia powstała poprzez odróżnienie od mitu. Podobnie jak mit, zajmowała się wyjaśnianiem podstawowych kwestii dotyczących rzeczywistości. Mit czynił to jednak metodami poetyckimi, opierał się na wyobraźni i wierze, natomiast filozofia starała się to robić poprzez racjonalne rozumowanie. Zgodnie z tym wyjaśnienie początków świata w Theogonii Hezjoda ma charakter mityczny, a za pierwszego filozofa, starającego się rozumowo wyjaśnić przyczyny wszechrzeczy, uznaje się Talesa z Miletu.
Współcześnie szczególne problemy nastręcza odróżnienie filozofii od nauki i teologii. Bertrand Russell wskazywał, że filozofia jest dyscypliną pośrednią między nimi, atakowaną przez każdą ze stron. Podobnie jak teologia, zajmuje się pytaniami, na które nauka nie potrafi udzielić odpowiedzi, a jej rozważania mają charakter spekulatywny. W przeciwieństwie jednak do teologii, nie przyjmuje dogmatycznych założeń, a przyjmuje bliską nauce postawę krytyczną i dążącą do wyjaśnienia.
Filozofia a nauka
W starożytności nie było podziału między filozofią a nauką. Narodziły się one razem w VI w. p.n.e. Arystoteles nie widział istotnej różnicy między rozważaniami na temat państwa a botaniką. Być może około II wieku p.n.e. z filozofii wyodrębniły się prawo i medycyna, a na pewno stało się to w średniowieczu. Wtedy jednak też nie było ostrego rozróżnienia, choć czasem mówiono o filozofii jako wiedzy niepochodzącej z objawienia wyższego stopnia i nauce jako wiedzy niepochodzącej z objawienia niższego stopnia. Jeszcze Kopernik oddawał swoje dzieło pod osąd filozofów, a intencje jego pracy były filozoficzne (por. filozofia polska).
Dopiero później, po opracowaniu metody naukowej, coraz ostrzej zarysowywał się podział. Do dzisiaj istnieją różne koncepcje stosunku filozofii do nauki, które można rozmieścić na skali, gdzie jednym końcem będzie teza, że filozofii w ogóle nie ma (neopozytywizm), a drugim klasyfikacje, które do filozofii zaliczają całą naukę (neotomizm).
Mówi się, że nauka ma duży wpływ na tendencje w filozofii. Platon tworzył pod wrażeniem geometrii, Arystotelesa inspirowały astronomia i biologia, a Leibniza – matematyka. Paradoksalnie najdłużej trwają jednak te koncepcje filozoficzne, które nie bazują na rozwiązaniach naukowych, a jak pokazuje XX-wieczna filozofia nauki, koncepcja nauki jako dziedziny jasnych i ostatecznych rozwiązań, co do których istnieje powszechna zgoda badaczy, jest też modelem dalekim od realnej praktyki naukowej.
Z drugiej strony można zauważyć, że gdy filozofia opanuje jakiś obszar do punktu, w którym zaczyna spełniać standardy nauki, obszar ten wydziela się z niej i staje się autonomiczną dziedziną naukową. Tak się stało na przykład z psychologią i socjologią, wyodrębnionymi z filozofii na przełomie wieku XIX i XX.
Filozofia a religia
Religie, podobnie jak doktryny filozoficzne, odpowiadają na najbardziej podstawowe pytania o naturę i sens świata czy życia. Robią to inaczej niż filozofia, która jest oparta na rozumie, natomiast religia opiera się na wierze w objawienie. Wierzenia religijne mają nadto charakter partykularny i przyjmują postać konkretnej doktryny religijnej. Z kolei filozofia (w szczególności filozofia religii) zajmuje się takimi pojęciami jak Bóg, absolut, religia, sacrum w najbardziej ogólnym sensie. Rozumową analizą treści wiary religijnej zajmuje się teologia. Stosunki między tymi dwoma zjawiskami kształtowały się różnie – zdarzały się zarówno wzajemne wpływy jak i opozycja:
pewne religie czerpią z filozofii, opierając na niej teologię. Niektóre nurty filozoficzne przekształciły się w religie; przykładem jest religia ludzkości Auguste’a Comte’a;
niektóre kierunki filozofii inspirują się religią; nazywa się je filozofią religijną. Przykładem jest filozofia chrześcijańska;
część myślicieli wczesnochrześcijańskich, np. Tertulian, była wroga filozofii jako myśli pogańskiej, niemożliwej do pogodzenia z Pismem Świętym. Pogodzenie obu tradycji – myśli chrześcijańskiej i filozofii – trwało aż do średniowiecza;
pewne nurty filozofii walczyły z religią jako przesądem; przykłady to niektóre kierunki oświecenia, pozytywizmu czy marksizmu.
Dzieje filozofii
Periodyzacja filozofii zachodniej
Najpopularniejszy sposób periodyzacji historii filozofii zachodniej opiera się na ogólnym podziale zachodniej historii na starożytność, średniowiecze i nowożytność. W historii filozofii zastosował go Wilhelm Gottlieb Tennemann, w oparciu o wcześniejszą periodyzację Johanna Jakoba Bruckera. Zgodnie z nim dzieje filozofii dzielą się na trzy etapy:
starożytny, obejmujący filozofię starożytnej Grecji i Rzymu;
średniowieczny;
nowożytny.
Jest on luźno stosowany w niektórych pracach, jednak był krytykowany jako zbyt schematyczny i ogólny. Przez to część historyków nie wyróżnia tak szerokich epok, dzieląc dzieje filozofii na mniejsze jednostki chronologiczne i geograficzne. Okres patrystyczny i renesans są często uważane za okresy przejściowe.
Niektórzy polscy historycy filozofii przyjmują inną konwencję. Etap nowożytny uznają za zamknięty w I połowie XIX wieku; datą graniczną jest często śmierć Hegla w 1831 roku. Poźniejszą filozofię nazywają współczesną.
Przypisy
Bibliografia
Linki zewnętrzne
„Filozofuj!” – polski dwumiesięcznik popularyzujący filozofię, na łamach którego publikują najlepsi filozofowie z polskich i zagranicznych uczelni, wydawany od 2015 roku przez fundację Academicon. |
565807 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Synagoga%20Pod%20Bia%C5%82ym%20Bocianem%20we%20Wroc%C5%82awiu | Synagoga Pod Białym Bocianem we Wrocławiu | Synagoga Pod Białym Bocianem we Wrocławiu (niem. Synagoge Zum Weißen Storch in Breslau) przy ulicy Pawła Włodkowica 5a, projektu wybitnego architekta Carla Ferdinanda Langhansa, jest jedną z dwóch czynnych synagog we Wrocławiu.
Po odzyskaniu jej w 1996 roku stała się największą i główną synagogą Gminy Wyznaniowej Żydowskiej we Wrocławiu.
Historia
Próby budowy synagogi
Koncepcje budowy synagogi narodziły się w 1790 roku, kiedy to minister Śląska, hrabia Karl Georg Heinrich von Hoym, wysunął propozycję budowy ogólnodostępnej synagogi we Wrocławiu, która służyłaby całej gminie żydowskiej, a przy tym zamknięcie wszystkich rozproszonych po mieście prywatnych bożnic i domów modlitwy. Plan nie został jednak zrealizowany ze względu na brak zainteresowania ze strony ortodoksyjnych Żydów.
W sierpniu 1819 roku Ministerstwo Spraw Wewnętrznych z siedzibą w Berlinie w imieniu króla Fryderyka Wilhelma III wysłało list, w którym wyraźnie zażądano budowy dużej, ogólnodostępnej synagogi, a także zamknięcia małych modlitewni nie posiadających ważnych koncesji. Zarząd gminy po długich konsultacjach i debatach odmówił wykonania królewskiego żądania.
2 kwietnia 1820 roku gmina żydowska wystosowała list do prezydenta policji we Wrocławiu, w którym wyjaśniono przyczyny odmowy wobec wykonania królewskiego żądania. Problemem był brak funduszy na budowę, a także nieuregulowane sprawy dotyczące judaizmu w konstytucji, zapowiadane w edykcie z 1812 roku. W odpowiedzi na pismo gminy tym razem stanowczo zażądano wzniesienia w ciągu dwóch lat nowej synagogi.
Wkrótce przystąpiono do zbiórki pieniędzy. Zebrano 9812 talarów, z czego 6777 przekazało Pierwsze Towarzystwo Braci, a pozostałą część członkowie ośmiu małych, ortodoksyjnych modlitewni, których wspierał rabin Salomon Tiktin. Jednak większość ortodoksów była przeciwna budowie synagogi i nie wsparła jej finansowo. Uzyskane fundusze nie były jednak na tyle duże, aby można było rozpocząć budowę.
W grudniu 1820 roku rozpisano ratalną sprzedaż miejsc siedzących w przyszłej synagodze, dzięki której zebrano kwotę pozwalającą na wzniesienie budowli. Wkrótce rozpoczęto pertraktacje z kupcem Jakobem Philipem Silbersteinem, właścicielem działki budowlanej przy ulicy św. Antoniego 35, na której wcześniej stała gospoda Pod Białym Bocianem – stąd przyszła nazwa synagogi. W 1819 roku również wykonano plan architektoniczny, który został zaakceptowany przez administrację budowlaną.
W czerwcu 1821 roku zarząd gminy żydowskiej zawiesił budowę synagogi ze względu na opór większości jej członków. Powodem tego było zapewne zbyt wielkie zróżnicowanie poglądowe i religijne oraz brak jedności we wrocławskiej gminie.
Budowa
W 1826 roku odrodził się zamiar budowy dużej i reprezentacyjnej synagogi, tym razem wśród członków liberalnego Pierwszego Towarzystwa Braci. Prawdopodobnym tego powodem było wygaśnięcie w 1817 roku dzierżawy synagogi Tempel, wśród której działali członkowie towarzystwa.
Prace budowlane zostały rozpoczęte w 1827 roku na zakupionej pod koniec 1820 roku działce przy ulicy św. Antoniego i zrealizowane według stworzonego w 1819 roku projektu architektonicznego. Jej inwestorem został Jakob Philip Silberstein, właściciel działki, członek gminy, a możliwe, że również Towarzystwa. Pracami budowlanymi od czasu rozpoczęcia budowy do maja 1828 roku kierował mistrz murarski Schindler, a po jego śmierci mistrz murarski Tschoke. Nad całością prac czuwał konduktor budowlany Thiele.
23 kwietnia 1829 roku nastąpiło uroczyste otwarcie synagogi, zaś pierwsze nabożeństwo odbyło się 13 dni wcześniej, czyli 10 kwietnia. Od tego czasu funkcjonowała jako prywatna synagoga członków towarzystwa.
Projektantem synagogi był niemiecki architekt i radca budowlany Carl Ferdinand Langhans, który wzorował się na śląsko-pruskim XVIII-wiecznym stylu budowli sakralnych. Pierwszy wystrój malarski był dziełem malarza Raphaela Biowa i jego syna. Jemu również przez pewien czas przypisywano autorstwo projektu synagogi.
Po otwarciu
W 1847 roku została główną i ogólnodostępną synagogą frakcji liberalnej wrocławskiej gminy żydowskiej. W 1872 roku po wybudowaniu Nowej Synagogi przy ulicy Podwale, synagogę przejęli Żydzi konserwatywni. Wówczas na przełomie 1872 i 1873 roku przeprowadzono prace remontowe, które zakłóciły harmonijną kompozycję budowli. Wówczas dodano trzy zewnętrzne klatki schodowe, które prowadziły na galerie dla kobiet. W 1997 roku podczas prac renowacyjnych została usunięta znajdująca się w narożniku południowo-wschodnim klatka schodowa.
W 1905 roku gruntownie przebudowano wnętrze synagogi, którą kierowali bracia Paul i Richard Ehrlichowie. Wówczas dodano nowe, żelbetowe neoromańskie galerie dla kobiet, które zastąpiły drewniane empory wsparte na 12 filarach. Na przełomie 1928 i 1929 roku, w setną rocznicę istnienia, synagoga przeszła gruntowny remont, po którym bardzo się unowocześniła. Odnowiono elewacje i wnętrze, dodano elektryczne oświetlenie, zamontowano centralne ogrzewanie oraz wybudowano pośrodku jedną z najważniejszych elementów synagogi – bimę, którą zaprojektował A. Grotte.
Noc kryształowa i II wojna światowa
Podczas nocy kryształowej z 9 na 10 listopada 1938 roku bojówki hitlerowskie zdewastowały wnętrze synagogi oraz podarły na strzępy znajdujące się w niej zwoje Tory. Jednak ze względu na bliskie sąsiedztwo innych budynków nie została podpalona, co uchroniło ją od całkowitego zniszczenia (które spotkało okazałą Nową Synagogę). Po tych wydarzeniach została prowizorycznie odnowiona i równocześnie służyła Żydom konserwatywnym i liberalnym, choć nabożeństwa odbywały się osobno i w różnym czasie.
Po wybuchu II wojny światowej użytkowana była do 1943 roku. Po tym roku hitlerowcy przerobili wnętrze synagogi na warsztat samochodowy oraz magazyny zrabowanego mienia żydowskiego. Wówczas część oryginalnego wyposażenia uległa zniszczeniu bądź rozproszeniu. Na dziedzińcu synagogi urządzono jedno z miejsc zbiórek dla deportowanych do obozów zagłady wrocławskich Żydów. Fakt ten przypomina tablica pamiątkowa.
Lata 1945-1995
13 sierpnia 1945 roku Komitet Żydowski we Wrocławiu zwrócił się do prezydenta miasta Aleksandra Wachniewskiego o zwrot synagogi, którą wówczas zajmowała milicja przemysłowa. Po jej odzyskaniu została wyremontowana oraz z powrotem dostosowana do potrzeb kultu religijnego przez Kongregację Wyznania Mojżeszowego we Wrocławiu.
W latach 60. dochodziło do notorycznego wybijania szyb w synagodze, których dokonywali nieznani sprawcy. Chuligani początkowo grasowali od strony odgruzowanego i nie odgrodzonego placu na ulicy św. Antoniego, przylegającego do północnej ściany synagogi. Następnie miejscem ich schronienia był wówczas przeznaczony do rozbiórki budynek przy ulicy św. Antoniego 6, z którego kamieniami powybijano cenne witraże okien ściany wschodniej. Mimo licznych interwencji kongregacji w Wydziale do Spraw Wyznań oraz Milicji Obywatelskiej nic nie zdziałano. Od tego czasu stan synagogi znacznie się pogorszył.
5 lipca 1963 roku Kongregacja wystosowała list do Związku Religijnego Wyznania Mojżeszowego, w którym prosi i uzasadnia przyznanie funduszy na remont synagogi:
„Synagoga znajduje się w takim stanie, że grozi całkowite zniszczenie budynku, a obecny jej stan i wygląd wywołuje bardzo przykre wrażenie na osobach uczęszczających na nabożeństwa. Sufit synagogi wali się, większość szyb jest powybijanych, tynki ze ścian odpadają, budynek niszczeje do reszty i grozi mu całkowite zgrzybienie. Ponadto wyjście zapasowe jest nieczynne, albowiem część budynku w tym miejscu grozi zawaleniem, co stwarza groźbę niebezpieczeństwa dla życia ludzkiego w razie pożaru”.
W połowie 1964 roku nieznani sprawcy dwukrotnie wybili okna w synagodze, za drugim razem wkradli się na strych skąd wykradli sporą część modlitewników. W 1965 roku ZRWM otrzymał od Jointu 10 000 dolarów, które wpłynęły na konto PKO i miały posłużyć m.in. na remont wrocławskiej synagogi. 27 lipca 1966 roku Wydział Budownictwa, Urbanistyki i Architektury przy Prezydium DRN wydał decyzję w sprawie synagogi:
„[...] wzywa się do opróżnienia lokalu sakralnego, zajmowanego w budynku przy ul. Włodkowica 9 w terminie do 10 sierpnia 1966. [...] Stan techniczny obiektu i lokalu zagraża bezpieczeństwu życia i mienia ludzkiego ze względu na duże zniszczenia owadami i grzybem elementów konstrukcji wieszarowej dachu”.
W piśmie do Prezydium Rady Narodowej, Wydział ds. Wyznań z 23 sierpnia 1966 roku, Kongregacja stwierdziła, że faktycznie zaistniał taki stan. Synagoga zostanie wyremontowana na koszt Związku Religijnego Wyznania Mojżeszowego, ale „Kongregacja oczekuje na tym odcinku również pomocy ze strony Prezydium RN m. Wrocławia, albowiem religijna ludność wyznania mojżeszowego została pozbawiona możliwości korzystania z nabożeństw nawet w okresie uroczystych świąt”.
W 28 marca 1967 roku Kongregacja zwróciła się z apelem do ówczesnego Przewodniczącego Wojewódzkiej Rady Narodowej, Bolesława Iwaszkiewicza:
„Kongregacja Wyznania Mojżeszowego we Wrocławiu jest liczebnie największą w Polsce, a mieszkańcy Wrocławia są praktycznie pozbawieni udziału w nabożeństwach, albowiem nawet w kraju – duża i zabytkowa synagoga przy ul. Włodkowica 9 jest zamknięta od 30.IX.1966 r. przez Wydział Architektury, gdyż zawieszenia stropowe grożą zawaleniem i ww. budynek wymaga kapitalnego remontu. Mała synagoga przy Włodkowica 9 może pomieścić tylko około 50 osób i w ten sposób obywatele Polski wyznania mojżeszowego zamieszkali we Wrocławiu nie mają możliwości uczestniczenia w nabożeństwach sobotnich, ani z okazji uroczystych świąt, oraz w nabożeństwach za dusze zmarłych. Ten stan rzeczy spowodował wśród mieszkańców Wrocławia wyznania mojżeszowego zrozumiałe przygnębienie. Kongregacja wyraża pogląd, że istnieją wszystkie warunki społeczne, polityczne i materialne, by dać ludności wyznania mojżeszowego możliwość uczestniczenia i w nabożeństwach za zmarłych.”.
W dalszej części listu zaznaczono, że z synagogi podczas największych świąt korzysta około 2000 osób z Wrocławia i podwrocławskich miejscowości. W uzasadnieniu proszono, by synagogę wyremontowano dzięki pomocy władz miasta, a także Jointu.
Po dokonanej wizji lokalnej Wydział Budownictwa, Urbanistyki i Architektury przy Prezydium DRN zezwolił na odbywanie modłów w części parterowej i na pierwszym piętrze z okazji świąt żydowskich w dniach 4, 5, 6, 13, 14 i 26 października 1967 roku. Wkrótce za zezwoleniem władz miasta dokonano rozbiórki domów przy ulicy św. Antoniego, które okalały synagogę. Budynek przez to został pozbawiony naturalnego ogrodzenia, co ułatwiło wandalom dalszą dewastację oraz wybijanie szyb w synagodze.
Po wydarzeniach z marca 1968 roku i emigracji znacznej części wrocławskiej społeczności żydowskiej nabożeństwa w synagodze zostały prawdopodobnie zawieszone, o czym może świadczyć, że w święto Pesach modlono się tylko w małej synagodze. W 1974 roku na podstawie ustawy o poniemieckim majątku opuszczonym synagoga została przejęta przez Skarb Państwa i w tym samym roku przekazana Uniwersytetowi Wrocławskiemu. W jej wnętrzu miała powstać biblioteka, czytelnia oraz sale wykładowe Biblioteki Uniwersyteckiej. W 1976 roku rozpoczęto prace związane z adaptacją budynku, m.in. w usunięto całą podłogę, a także odkryto fragment pierwszej polichromii. Po kilku miesiącach prace zostały zawieszone ze względu na brak środków finansowych.
W 1984 roku synagoga została zakupiona przez Centrum Kultury i Sztuki, które wystawiało w synagodze występy różnych artystów. W tym czasie doszło do dwóch pożarów. W 1989 roku budynek został przejęty przez Akademię Muzyczną we Wrocławiu, która chciała przebudować go na salę koncertową. Podczas prac zdjęto dach i na tym się skończyło. Pozostawiony na pastwę losu budynek coraz bardziej popadał w ruinę, mury nasiąkały wilgocią, a tynk i dekoracje zaczęły odpadać.
W 1992 roku synagogę kupił prywatny przedsiębiorca Jacek Lesiczka, który nie przeprowadził w synagodze żadnych prac remontowych. Od tego czasu po licznych namowach Erica Bowesa, wrocławskiego Żyda, który obecnie mieszka w Stanach Zjednoczonych, Gmina Wyznaniowa Żydowska we Wrocławiu zaczęła starania o zwrot synagogi. Jednak po licznych spotkaniach z właścicielem budynku oraz urzędnikami miejskimi nie udało się jej odzyskać, ze względu na bardzo zawyżoną cenę, którą proponował Jacek Lesiczka.
Wkrótce doszło do spotkania przedstawicieli Zarządu Gminy Żydowskiej we Wrocławiu, panów Jerzego Kichlera i Anatola Kaszena z arcybiskupem metropolitą wrocławskim, kardynałem Henrykiem Gulbinowiczem w sprawie zdewastowanego budynku synagogi. Za jego namową ówczesne Ministerstwo Kultury i Sztuki odkupiło synagogę i przekazało gminie żydowskiej.
1995-2005
24 września 1995 roku po raz pierwszy od lat w zrujnowanej synagodze odbyło się nabożeństwo z okazji święta Rosz ha-Szana, w którym udział wzięło około 400 osób. Wówczas po raz pierwszy zaśpiewał Chór Synagogi pod Białym Bocianem. 10 kwietnia 1996 roku przywrócono pełne prawo własności synagogi Gminie Wyznaniowej Żydowskiej we Wrocławiu. Obecnie synagoga należy do ortodoksyjnego odłamu judaizmu.
W maju 1996 roku rozpoczęto pierwszy etap prac remontowych w synagodze, mający na celu odbudowę dachu. Fundusze na ten cel zostały przekazane przez Fundację Współpracy Polsko-Niemieckiej. W czerwcu rozpoczęto drugi etap mający na celu uporządkowanie pozostałych części budynku oraz opracowanie szczegółowych planów renowacji, opartych na zachowanych przekazach ikonograficznych. W 1998 roku zakończono trzeci etap, podczas którego przeprowadzono podstawowe prace budowlane, takie jak naprawa zawilgoconych i popękanych murów, rekonstrukcję ram okiennych i sufitu nawy głównej, wstawienie nowych schodów oraz instalację ogrzewania. Niedawna dotacja ze środków KGHM Miedź umożliwiła m.in. położenie części tynków.
8 listopada 1998 roku podczas uroczystości 60-lecia nocy kryształowej w synagodze odbyło się uroczyste nabożeństwo poświęcone ofiarom tamtych wydarzeń. Uroczystość była również ukoronowaniem dotychczasowych starań o zwrot i uratowanie synagogi.
2 lipca 2000 roku w synagodze odbył się pierwszy od 1964 roku ślub. Pod chupą stanęli pochodzący z Montclair w stanie New Jersey, Ellen Friedland i Curt Fissel. Oboje zabrali ze sobą z USA rabina Michaela Monsona, który udzielał ślubu oraz pochodzącego z Polski kantora Davida Wiśnię. W ślubnej uroczystości uczestniczyli również proboszczowie pobliskich parafii: katolickiej, ewangelicko-augsburskiej i prawosławnej.
10 maja 2002 roku około godziny 20.30 doszło do próby podpalenia synagogi. Nieznany sprawca podłożył ogień na materiały budowlane składowane przy zachodnim murze synagogi. Dzięki szybkiej reakcji dozorcy na miejsce natychmiast przyjechały trzy wozy strażackie. Pożar ugaszono po kilku minutach. Straty oszacowano na kilka tysięcy złotych.
Po 2005
7 maja 2005 roku powołane zostało w synagodze Centrum Kultury i Edukacji Żydowskiej działające w ramach wrocławskiego oddziału Związku Gmin Wyznaniowych Żydowskich w RP, administrowane przez Fundację Bente Kahan. Bente Kahan jest dyrektorem CKiEZ oraz dyrektorem artystycznym synagogi. Fundacja Bente Kahan wspólnie z wrocławskim oddziałem Związku Gmin Wyznaniowych Żydowskich w RP łączą wysiłki zmierzające ku renowacji Synagogi Pod Białym Bocianem. Synagoga pełnić ma funkcje kultowe, a także nowoczesnego ośrodka kultury i edukacji o wymiarze międzynarodowym, uwzględniając utworzenie Muzeum Żydowskiego we Wrocławiu, do którego trafią m.in. eksponaty z czynnej obecnie wystawy we wrocławskim ratuszu.
W 2005 roku dzięki dotacjom od Urzędu Miejskiego we Wrocławiu w wysokości 90 000 zł w synagodze położono posadzkę. Wkrótce dzięki inicjatywie koordynatora biura gminy żydowskiej Klary Kołodziejskiej uporządkowano również teren przed synagogą – zlikwidowano nieestetyczne ogrodzenie i prowizoryczny parking, a plac obsadzono roślinnością. 10 listopada 2007 roku nastąpiło odsłonięcie odrestaurowanego, klasycystycznego Aron ha-kodesz, który w całości przypominał ten znajdujący się w synagodze przed wojną i bezpośrednio po niej.
W 2008 roku na fundusze na remont synagogi w ramach Programu Ścieżki Kulturowej Czterech Świątyń przyznało miasto Wrocław, Związek Gmin Wyznaniowych Żydowskich RP oraz Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego ze środków unijnych. Na rewaloryzację wnętrza i elewacji oraz budowę wind dla niepełnosprawnych przeznaczono w sumie 2,5 miliona euro. Funduszy wystarczy także na wymianę wszystkich instalacji, zabezpieczenie budynku przed wilgocią oraz odtworzenie witraży i pierwotnej dekoracji, na którą składają się stonowane kolorystycznie ornamenty geometryczne i kwiatowe w stylu klasycystycznym. Renowację w latach 2008-2009 przeprowadzi wrocławska firma Castellum, która specjalizuje się w pracach remontowych obiektów zabytkowych. Będą realizować projekt przygotowany przed laty przez pracownię konserwatorską Archikon. W 2009 roku zostanie rozpisany konkurs na koncepcję wyposażenia synagogi. Prawdopodobnie nie zostanie odtworzona bimy lub będzie mobilna i multimedialna.
9 grudnia 2008 roku synagogę odwiedził duchowy przywódca Tybetańczyków Dalajlama XIV, gdzie spotkał się z przedstawicielami społeczności żydowskiej, rabinem Icchakiem Rapoportem oraz wysłuchał śpiewu chóru Synagogi Pod Białym Bocianem.
Architektura
Murowany, orientowany i jednoprzestrzenny budynek synagogi wzniesiono na planie wydłużonego prostokąta w stylu klasycystycznym z elementami architektury rzymskiej. Tylko wschodniej i południowej elewacji nadano bogatą oprawę architektoniczną, której elementy kompozycyjne tworzą dwa płytkie ryzality z korynckimi pilastrowymi portykami zwieńczonymi trójkątnymi frontonami oraz wysokie okna zamknięte łukiem. Całość nakrywa spłaszczony, łamany dach osłonięty ślepą attyką, ponad którym góruje ośmioboczna latarnia zwieńczona niby kopułką.
Wnętrze obniżonej w stosunku do ulicy głównej sali modlitewnej jest nakryte sklepieniem nieckowym. Otaczają ją z trzech stron żelbetowe, dwupoziomowe, neoromańskie galerie dla kobiet zbudowane w 1905 roku. Zastąpiły one wcześniejsze drewniane empory, które wspierało 12 kolumn oraz przyściennych pilastrów. Prowadzą na nie zewnętrzne klatki schodowe zbudowane w 1872 roku i znajdujące się przy ścianie zachodniej oraz południowej.
Na ścianie wschodniej w monumentalnej arkadzie w kształcie serliany znajduje się bogato zdobiony Aron ha-kodesz, nad którym znajduje się okulus. Jego ramowe obramowanie ujmują cztery kolumienki po bokach, których kapitele dźwigają pełne belkowanie pokryte orientalną dekoracją oraz attykę. Całość zwieńczają tablice Dekalogu. Przez wiele lat resztki zniszczonej szafy przechowywano w Muzeum Historycznym we Wrocławiu. Do Aron ha-kodesz prowadziły pierwotnie schodki, na środku których stał pulpit.
Do 1872 roku wejście znajdujące się na południowej ścianie było używane wyłącznie podczas największych uroczystości religijnych. Poprzedzone były schodkami flankowanymi przez dwie latarnie i zwieńczone tablicą z nieznaną hebrajską inskrypcją. Pierwotnie główne wejścia znajdowały się na ścianie zachodniej, centralne dla mężczyzn, a dwa boczne dla kobiet.
Synagoga jest obiektem, który stanowi wartość zabytkową. Została ona wpisana do krajowego rejestru zabytków nieruchomych pod numerem 203 w dniu 30 grudnia 1970 roku.
Otoczenie
Zaraz po wybudowaniu synagoga zasłonięta była od strony ulicy Pawła Włodkowica oraz św. Antoniego kamienicami, natomiast dobrze widoczna była od strony Promenady oraz pasażu Pokoyhof. Do ściany północnej przylegał ogród loży „Fryderyk Pod Złotym Berłem”, a od zachodu znajdował się obszerny plac przy którym stała synagoga Tempel.
W 1901 roku od strony południowej i zachodniej wzniesiono reprezentacyjny budynek zarządu wrocławskiej gminy żydowskiej. Dzięki temu przed południową elewacją synagogi stworzono istniejący do dziś dziedziniec, do którego prowadzi obszerna brama w gmachu gminy.
Synagoga jako ośrodek kultury
Synagoga Pod Białym Bocianem to nie tylko miejsce praktyk religijnych, ale również prężnie rozwijający się ośrodek kultury żydowskiej, w którym odbywają się liczne wystawy, koncerty, wernisaże, występy teatralne, warsztaty oraz spotkania. Powodem tego jest dobra akustyka obiektu, jak również jego wielkość, który może pomieścić kilkaset ludzi.
Znaczne ożywienie kulturalne synagogi następuje od maja 2005 roku, kiedy otwarto Centrum Edukacji i Kultury Żydowskiej, które prowadzi działalność, organizując przez cały rok przedsięwzięcia kulturalne i edukacyjne związane z kulturą żydowską.
Koncerty hawdalowe
Od grudnia 1999 roku raz w miesiącu w synagodze w sobotnie wieczory, czyli na zakończenie szabatu, odbywają się koncerty hawdalowe. Prezentowana jest na nich muzyka klezmerska, synagogalna, żydowska muzyka poważna oraz pieśni kantorów. Po raz pierwszy zostały zainaugurowane występem Leopolda Kozłowskiego i Chóru Synagogi pod Białym Bocianem.
W ramach tych koncertów hawdalowych w synagodze wystąpili:
kantorzy: Baruch Haszem, Shmuel Barzilai,
zespoły: Klezmer Orkester, Irena Urbańska & Klezmerzy, Szpił Klezmer, Quartet Klezmer Trio, Ruach, Nakhes, Sholem, Yarehma, The Cracow Klezmer Band, Galitzyaner Klezmorim, Prague Klezmorim, Pharaon’s Daughter, The Saints, Marek Ravski & Klezmer Orkester, Jascha Lieberman Trio, Klezzmates
wykonawcy solowi: André Ochodlo, Beata Czernecka, Jadwiga Teresa Stępień.
Koncerty organizowane są przez Gminę Wyznaniową Żydowską we Wrocławiu, Agencję Artystyczną Art & Business Direction, Ośrodek Kultury i Sztuki oraz Fundację Pro Arte.
Lato z Muzyką Pod Białym Bocianem
2007
Od 24 lipca do 12 sierpnia 2007 roku Fundacja Bente Kahan zorganizowała festiwal „Lato z Muzyką Pod Białym Bocianem”, czyli cykl letnich koncertów w niedzielne popołudnia. W ramach tego festiwalu odbyły się koncerty kompozytorów żydowskiego pochodzenia, tworzących w podobnym przedziale czasowym, muzyki poważnej (w tym operowej i innej wokalnej), rozrywkowej, jazzowej. Koncerty miały także za zadanie przybliżyć biografię każdego z kompozytorów.
Znalazły się w nim występy:
Kwartetu Jazzowego Kasi Stankowskiej do muzyki Władysława Szpilmana,
Artystów Teatru Muzycznego Capitol do muzyki Kurta Weilla,
Violetty Malinowskiej i Dariusza Samerdaka do muzyki Georga Gershwina,
Wiesława Gawałka, Violetty Malinowskiej i Dariusza Samerdaka do muzyki Henryka Warsa i Jerzego Petersburskiego,
Kwartetu Jazzowego Kasi Mirowskiej do muzyki Georga Gershwina,
Arniki Dobras, Mirosława Owczarka i Katarzyny Falany do muzyki Imre Kálmána i Jacques’a Offenbacha.
Po koncertach zorganizowano warsztaty tańca izraelskiego, które prowadziła Małgorzata Rzempołuch.
2008
Od 25 czerwca do 20 lipca organizowane są kolejne koncerty w ramach festiwalu „Lato z Muzyką Pod Białym Bocianem”.
Znajdą się w nim występy:
25 czerwca: Bente Kahan Home,
29 czerwca: skrzypka Wiktora Kuzniecowa do muzyki Felixa Mendelssohna-Bartholdy i Ernesta Blocha,
2 lipca: Jose Andresa Cortesa z zespołem do pieśni flamenco inpirowanych postaciami Żydów sefardyjskich,
6 lipca: Kwartetu Kuby Stankiewicza do muzyki Irvinga Berlina i George’a Gershwina,
6 lipca: Rutch Bochan Dance Company, prezentująca pieśni jidysz w połączaniu z tańcem,
13 lipca: Kwartet Jazzowy Kasi Stankowskiej do muzyki Władysława Szpilmana,
20 lipca: klarnecisty Wojciecha Mrozka.
Podczas tej edycji festiwalu odbędzie się także spotkanie z Andrzejem Titkowem i przegląd jego filmów:
Takie miejsce – film, który bez nachalnej retoryki ukazuje krakowski Kazimierz, pozostawiając dyskretnie widzowi swobodę refleksji nad miejscem i ludźmi, których już tam nie ma.
I naprawdę nie wiedzieliśmy – film o wydarzeniach z marca 1968 w Polsce ukazane na tle kontestacyjnych ruchów tych lat w Europie i na świece, takich jak ruch hippy, Praska Wiosna, Paryski Maj, muzyka Beatlesów, zamieszki na uniwersytetach amerykańskich. Film jest próbą odnalezienia psychologicznych i etycznych motywacji Polaków marcowego pokolenia.
Cyjanek o piątej – film próbujący odpowiedzieć na pytanie czym się różni świat realny od przedstawionego, co oddziela prawdę od fikcji, a prawdziwe życie od literatury. Film o pewnej książce napisanej w formie pamiętnika, która okaże się z czasem pamiętnikiem na wskroś prawdziwym, a autorstwo diariusza zostanie w drastyczny sposób podważone.
Występy teatralne
W synagodze do tej pory odbyły się dwie premiery sztuk teatralnych:
9 listopada 2005 roku: Głosów z Theresienstadt, które zostało wyprodukowane przez Centrum Edukacji i Kultury Żydowskiej we Wrocławiu przy współpracy z ODA Firlej. „Głosy z Theresienstadt” to przedstawienie muzyczne autorstwa Ellen Foy Brunn i Bente Kahan, w polskiej wersji wyreżyserowane przez Bente Kahan, a scenografię przygotowała Helge Hoff Monsun. W przedstawieniu zagrało 5 aktorek z Wrocławia: Renata Pałys, Anna Filusz, Kamila Chruściel, Krystyna Paraszkiewicz i Dorota Abeb. Na pianinie akompaniował Łukasz Perek, a na skrzypcach Barbara Ulatowska.
Sztuka, która opowiada o losach pięciu kobiet uwięzionych w getcie Theresienstadt stworzonym przez hitlerowców podczas II wojny światowej. W przedstawieniu pojawiają się oryginalne poetyckie i kabaretowe teksty piosenek napisane przez więźniów getta.
10 października 2007 roku: Wallstrasse 13, które zostało wyprodukowane przez Centrum Edukacji i Kultury Żydowskiej we Wrocławiu. „Wallstrasse 13 to przedstawienie słowno-muzyczne autorstwa Bente Kahan, ze scenografią Anny Weber. W przedstawieniu zagrały 2 aktorki: Dorota Abbe oraz Marzena Oberkorn. Na fortepianie, gitarze i puzonie akompaniował Tomasz Kasiukiewicz, saksofonie i klarnecie Igor Pietraszewski, na perkusji Artur Dominik oraz kontrabasie Jacek Węgrzynowski. Obecnie sztuka jest wystawiana w synagodze podczas ważnych imprez i uroczystości.
Sztuka opowiada o losach Barbary, która jako dziecko opuściła Polskę w 1968 roku. Gdy jako dorosła kobieta wraca do swego dawnego mieszkania przy ulicy Włodkowica 13, zmuszona jest zmierzyć się ze swoją dawną przeszłością. Stara fotografia naprowadza ją na ślad lokatorów mieszkania z czasów niemieckiego Breslau. Przy produkcji wykorzystano bogaty materiał archiwalny, który posłużył jako osnowa fabuły i multimedialna scenografia.
Dzień Izraela
Dzień Izraela 2006
W dniach od 6 do 7 maja 2006 roku z inicjatywy Fundacji Bente Kahan przy współpracy z Ministerstwem Spraw Zagranicznych Izraela, Miastem Wrocław i Gminą Wyznaniową Żydowską we Wrocławiu w synagodze po raz pierwszy zorganizowano Dzień Izraela.
Celem projektu było przedstawienie współczesnego Izraela poprzez izraelską muzykę i sztukę, film i język hebrajski. Licznym koncertom, spektaklom i pokazom filmów towarzyszyły wykłady dotyczące różnych aspektów izraelskiej kultury, a także warsztaty i dyskusje. Częścią programu była ceremonia wręczenia medali „Sprawiedliwy wśród Narodów Świata”, przygotowana przez Ambasadę Izraela w Warszawie.
Dzień Izraela 2007
13 maja 2007 roku zorganizowano po raz drugi Dzień Izraela. W synagodze odbyły się cztery spośród siedmiu imprez: kiermasz książek na dziedzińcu synagogi, warsztaty tańca izraelskiego, wykład „Współczesna Kultura Izraela”, który poprowadził Yossef Levy, radca polityczny Ambasady Izraela w Polsce.
O godzinie 18.00 odbył się pokaz Grupy Teatralnej Ruth Kanner z udziałem aktorek: Shirley Gal-Segev, Tali Kark i Ronen Babluki. Wystawiono trzy adaptacje: „Discovering Elijah”, S. Yizhara, „Amos”, Moshe Izraeliego oraz „The Woman Who Preferred To Search for Food”, Orli Castel-Bloom.
Dzień Izraela 2008
7 i 11 maja 2008 roku odbyły się kolejne Dni Izraela. Na uroczystości we Wrocławiu został zaproszony Ambasador Izraela w Warszawie, Dawid Peleg.
W pierwszy dzień odbył się koncert żydowskiej artystki Neshemy Carlebach. Podczas drugiego dnia w synagodze odbył się kiermasz literatury i muzyki żydowskiej, warsztaty tańca izraelskiego oraz wykład rabina Icchaka Rapoporta pt. Znaczenie Izraela w religii żydowskiej.
Dzielnica Czterech Świątyń
Synagoga należy do tzw. Dzielnicy Czterech Świątyń, w skład której wchodzą również prawosławny sobór Narodzenia Przenajświętszej Bogurodzicy, rzymskokatolicki kościół św. Antoniego z Padwy oraz ewangelicko-augsburski kościół Opatrzności Bożej. Powstała jesienią 1995 roku z inicjatywy Jerzego Kichlera. Wierni czterech wyznań organizują wspólne imprezy charytatywne, spotkania edukacyjne dla dzieci oraz modlitwy ekumeniczne. Dzielnica ma również przybliżyć kulturową i religijną różnorodność miasta.
Inne imprezy i uroczystości
Wrocławski Dzień Wzajemnego Szacunku
8 listopada 2007 roku zorganizowano Dzień Wzajemnego Szacunku, którego część imprez odbywała się w synagodze Pod Białym Bocianem. Zorganizowano:
pokaz etiud teatralnych, które przygotowali studenci Instytutu Filologii Germańskiej Uniwersytetu Wrocławskiego. Przedstawili oni fragmenty dramatu pt. „Lekkomyślność i dewocja” (niem. Leichtsinn und Froemmelei) autorstwa wrocławskiego pisarza żydowskiego oświecenia Aarona Halle-Wolfssohna. Składają się na nie dwie sceny w czterech wykonaniach. Poprzez wybrane fragmenty tej sztuki przybliżone zostały sylwetki osób pochodzenia żydowskiego oraz istotna część historii miasta z czasów świetności. Aktorzy zostali przygotowani pod okiem: Jolanty Góralczyk, Bogusława Danielewskiego, Tomsza Mana oraz Ewy Szymani. Program został przygotowany przez Stowarzyszenie Dom Edyty Stein i Stowarzyszenie SKENE.
wernisaż „Kryształowe okna”, podczas której dwie artystki: Beata Mak-Sobota i Christiene Duewel przedstawiły kompozycję plastyczną na kilkumetrowej tafli ze szkła, inspirowanej wydarzeniami nocy kryształowej. Przedstawione została także relacja dokumentująca ich wspólną pracę nad tym dziełem w formie pokazu zdjęć. Program został przygotowany przez Stowarzyszenie Forum Kultur.
dyskusję na temat wzajemnego szacunku dla młodzieży gimnazjalnej, licealnej oraz studentów. Zaprezentowany został krótki film dokumentalny, zrealizowany przez Fundację Bente Kahan w formie sondy przeprowadzonej na korytarzach wrocławskich szkół i uczelni oraz na ulicach miasta. Młodzież dyskutowała i odpowiadała na temat tolerancji.
Około godziny 18.00 spod synagogi wyruszył Marsz Wzajemnego Szacunku, którego celem było miejsce gdzie, stała Nowa Synagoga zniszczona podczas nocy kryształowej.
68. rocznica nocy kryształowej
W dniach 4-9 listopada 2006 roku Fundacja Bente Kahan poprzez Centrum Kultury i Edukacji Żydowskiej we Wrocławiu zorganizowała obchody 68. rocznicy nocy kryształowej. W synagodze przygotowano program artystyczny, zorganizowany specjalnie na wieczór 9 listopada, zakończony marszem od istniejącej synagogi do ulicy Łąkowej, gdzie znajdowała się Nowa Synagoga, zniszczona podczas nocy kryształowej.
W podziemiach synagogi została pokazana wystawa, zorganizowana przez FBK przy współpracy z Muzeum Gross-Rosen, która przedstawiła historię obozu Gross-Rosen i ponad setki jego podobozów na Dolnym Śląsku. Wystawa zaprojektowana została przez Korporację Reklamy Linea. W następnych dniach w synagodze odbywały się koncerty, m.in. piosenek w jidysz i po romsku w wykonaniu Bente Kahan i The Gypsy 4 oraz koncert „Śpiewaj z nami w jidysz” w wykonaniu córki Bente Kahan, Voji z zespołem Chudoba.
70. rocznica nocy kryształowej
W dniach 6-9 listopada 2008 roku Fundacja Bente Kahan poprzez Centrum Kultury i Edukacji Żydowskiej we Wrocławiu zorganizowała obchody 70. rocznicy nocy kryształowej. W ramach tych uroczystości w synagodze został wystawiony spektakl Wallstrasse 13, wystąpiła grupa teatralna Ruti Kanner z Izraela, która zaprezentowała na podstawie książki Mordverläufe Manfreda Franke, sztukę Ścieżki zbrodni, która jest opowieścią naocznych świadków Nocy Kryształowej.
9 listopada została otwarta wystawa Kryształowe Okna, wystawione przez młodzież szkolną etiudy sceniczne oraz wystawiony przez Teatr ZAR spektakl Rysa. Zostały rozstrzygnięte dwa konkursy: publicystyczny Ślad Dobra oraz plastyczny 70. rocznica Nocy Kryształowej i oficjalnie zainaugurowano i zaprezentowano projekt Rewaloryzacja Synagogi Pod Białym Bocianem w ramach programu Ścieżki Kulturowe Czterech Świątyń. Uroczystości zakończyły się marszem od istniejącej synagogi do ulicy Łąkowej, gdzie znajdowała się Nowa Synagoga, zniszczona podczas nocy kryształowej.
Festiwal Kultury Żydowskiej „Simcha”
Od drugiej edycji Festiwalu Kultury Żydowskiej „Simcha” w synagodze odbywają się główne koncerty (w tym inauguracyjny) tej imprezy kulturalnej.
W dniach od 11 do 15 maja 2008 roku, podczas 10. edycji, w synagodze odbył się koncert inauguracyjny, podczas którego zaśpiewał kantor David Ullman z Jerozolimy i chór Synagogi pod Białym Bocianem. W kolejnych dniach odbyły się koncerty Pressburger Klezmer Band z Bratysławy, Szofar i Mich&Mich. Na finał festiwalu zaproszono zespół The Klezmatics z Nowego Jorku.
Koncert „Umiera Piękno”
19 czerwca 2008 roku w synagodze odbył się koncert Agi Zaryan „Umiera Piękno”, który był hołdem dla rotmistrza kawalerii Wojska Polskiego, Witolda Pileckiego.
Wystawa Dana Reisingera
Od 31 sierpnia do 14 września 2008 roku w synagodze odbywała się wystawa izraelskiego twórcy nowoczesnego designu Dana Reisingera, która jest częścią rocznicowego projektu „Prima Septembris”. Na wystawie prezentowane były 42 plakaty o zróżnicowanej tematyce: społecznej, politycznej, historycznej czy kulturalnej, które były głównie promocją ważnych festiwali i projektów artystycznych. Niektóre z nich to dzieła typowo komercyjne lub takie, które językiem czytelnych znaków poruszają problemy współczesnego świata. Część prac zawisła na dziedzińcu synagogi. Były to plakaty w formie pocztówek, naklejek, ogromnych banerów oraz grafika użytkowa projektowana dla czołowych izraelskich firm.
Galeria
Zobacz też
Nowy Cmentarz Żydowski we Wrocławiu
Stary Cmentarz Żydowski we Wrocławiu
Przypisy
Bibliografia
Agnieszka Zabłocka-Kos, Synagoga Pod Białym Bocianem (Synagoge Zum weißen Storch), u. Pawła Włodkowica 5-9, [w:] Atlas architektury Wrocławia, pod redakcją Jana Harasimowicza, t. 1, Budowle sakralne, świeckie budowle publiczne, Wrocław 1997, s. 61, .
Jerzy Krzysztof Kos, Synagoga Pod Białym Bocianem, [w:] Encyklopedia Wrocławia, pod redakcją Jana Harasimowicza i Włodzimierza Sulei, Wrocław 2000, s. 799-800, .
Biuletyn Informacyjny Gminy Wyznaniowej Żydowskiej we Wrocławiu, 1999, nr 7, s. 2-3
Linki zewnętrzne
Strona poświęcona synagodze
Gmina Wyznaniowa Żydowska we Wrocławiu
Fundacja Bente Kahan – Centrum Kultury i Edukacji Żydowskiej we Wrocławiu
Synagoga pod Białym Bocianem we Wrocławiu na portalu Wirtualny Sztetl
Synagoga Pod Białym Bocianem na starych i współczesnych fotografiach
Zabytkowe budynki sakralne we Wrocławiu
Dzieła Carla Ferdinanda Langhansa
Stare Miasto (Wrocław)
Zabytkowe budynki przy ulicy Włodkowica we Wrocławiu |
565814 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Problem%20p%C5%82asko%C5%9Bci | Problem płaskości | Problem płaskości – problem kosmologiczny w modelu Wielkiego Wybuchu, związany z kształtem Wszechświata, a dokładniej znikomym zakrzywieniem jego czasoprzestrzeni.
W XX w. obliczono, że gęstość materii we Wszechświecie bliska jest wartości krytycznej, która określa zerową krzywiznę przestrzeni (płaszczyznę), a co za tym idzie – przestrzeń nie wykazuje znacznej krzywizny. Problem ten porusza również kwestię, jak niewielkie odchylenie od wartości krytycznej wpłynęłoby na obecny obserwowalny Wszechświat. Z obliczeń wynika, że gdyby tuż po Wielkim Wybuchu gęstość materii/energii wynosiła 99,99% wartości krytycznej, w chwili obecnej wynosiłaby jedynie 10−11% tej wartości, a zatem przestrzeń charakteryzowałaby się globalnie znaczną krzywizną.
Problem jest częściowo rozwiązany przez teorię inflacji kosmologicznej.
Zobacz też
problem horyzontu
Kosmologia fizyczna |
190830 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Terapia%20z%20udzia%C5%82em%20psa | Terapia z udziałem psa | Terapia z udziałem psa, dogoterapia, kynoterapia, kanisterapia – metoda wzmacniająca efektywność rehabilitacji, w której motywatorem jest odpowiednio wyselekcjonowany i wyszkolony pies, prowadzony przez wykwalifikowanego terapeutę. Terapia tego rodzaju jest jedną z dziedzin zooterapii.
Formy
Formy zajęć zostały po raz pierwszy zdefiniowane przez amerykańskie Towarzystwo Delta jako:
AAA (animal-assisted activity) dostarcza możliwości motywacyjnych, edukacyjnych i rekreacyjnych lub terapeutycznych korzyści podnoszących jakość życia. Cechy charakterystyczne AAA:
cele terapeutyczne nie są planowane z wizyty na wizytę
wolontariusze i terapeuci nie są zobowiązani do prowadzenia dokładnych notatek
przebieg wizyty jest spontaniczny i trwa tak długo (lub krótko), jak jest to konieczne
prowadzone są w formie grupowej.
AAT (animal-assisted therapy) to działanie terapeutyczne mające określony cel, w którym zwierzę spełniające określone kryteria jest integralną częścią procesu leczenia. AAT jest planowane, aby spowodować poprawę w fizycznym, społecznym, emocjonalnym i poznawczym funkcjonowaniu człowieka. AAT przeprowadza się grupowo, indywidualnie lub naprzemiennie. Cechy charakterystyczne AAT:
określone są cele i zadania dla każdego uczestnika
proces jest dokumentowany i rozwijany
postęp jest mierzalny.
Europejskie stowarzyszenie ADEu zdefiniowało formy AAA i AAT nieco odmiennie oraz wprowadziło dodatkową formę:
AAE (animal-assisted education) jest celowym zabiegiem, w którym zespół zwierzę–opiekun, spełniający specyficzne kryteria, stanowi integralny element programu opracowanego w celu polepszenia funkcji poznawczych człowieka. AAE winna być kierowana lub prowadzona przez profesjonalnego wychowawcę odpowiedniej specjalności, w ramach jego/jej praktyki zawodowej. AAE może być stosowana w różnych miejscach, może być grupowa, lub indywidualna i może być stosowana do osób w różnym wieku. Proces ten winien być dokumentowany i oceniany.
W Towarzystwie Delta zajęcia edukacyjne zawierają się w formie AAA. Ponieważ pomimo takich samych nazw (AAA, AAT) definicje podstawowych form kynoterapii są różne (mówimy tutaj tylko o definicjach organizacji o zasięgu międzynarodowym – organizacje krajowe również mają swoje definicje) Polskie Towarzystwo Kynoterapeutyczne zaproponowało polską terminologię form terapii:
Spotkanie z psem (SP) – zajęcia z psem, które mają na celu stworzenie pozytywnego kontaktu pomiędzy uczestnikami a psem. W trakcie spontanicznej, radosnej zabawy (ukierunkowanej przez prowadzącego) uczestnicy przyzwyczajają się do kontaktu z psem, głaszczą go, wydają polecenia. Zajęcia SP mają za zadanie dostarczenie uczestnikom pozytywnego ładunku emocjonalnego, satysfakcji z obcowania z psem, przełamują lęki w kontaktach z otoczeniem, stymulują rozwój zmysłów i postrzegania, pozwalają oderwać się od otaczającej ich rzeczywistości. W zależności od potrzeb podopiecznych i możliwości placówki mają formę spotkań indywidualnych lub pracy grupowej. Mogą odbywać się w formie spotkań jednorazowych lub zajęć cyklicznych. Czas trwania zwykle nie jest jednoznacznie określony. Zajęcia SP nie wymagają prowadzenia dokumentacji.
Edukacja z psem (EP) – zajęcia mają na celu usprawnienie sfery intelektualnej i poznawczej dziecka, co wymaga odpowiedniego przygotowania (scenariusza) oraz wiedzy i umiejętności osób prowadzących wykraczających poza ramy SP. Dlatego wyodrębniono je w oddzielnej formie. Zajęcia zwykle odbywają się w przedszkolach i szkołach. Pies używany jako „pomoc naukowa”, motywuje do nauki i poprzez stworzenie przyjaźniejszych warunków zwiększa możliwości przyswojenia wiedzy. Dziecko chętniej zapamiętuje treści, których bohaterem jest jego nowy przyjaciel – pies. EP pomaga również dzieciom o obniżonej percepcji lub niechęci (z różnych powodów) do przyswajania wiedzy i przebywania w szkole. Zajęcia prowadzone są w grupach (klasach) lub indywidualnie. Mają określony scenariusz realizujący program nauczania. Wskazana jest ewaluacja i dokumentacja zajęć, szczególnie w przypadku zajęć indywidualnych.
Terapia z psem (TP) – jest to zestaw ćwiczeń ukierunkowanych na konkretny, zaplanowany cel rehabilitacyjny, do których układana jest metodyka w porozumieniu z rehabilitantem lub lekarzem prowadzącym. Charakteryzuje się indywidualnym podejściem do każdego uczestnika, jego możliwości i potrzeb. TP jest w pełni dokumentowana: każdy uczestnik ma założoną kartę informacyjną i kartę przebiegu zajęć, w której wpisujemy rodzaj prowadzonych ćwiczeń oraz ich efekty. Pozwala to na okresowe sprawdzenie skuteczności i doboru metod. TP jest systemem rozwijalnym tzn. w miarę postępów w rehabilitacji stosujemy stopniowanie trudności. Najkorzystniejszą formą TP są zajęcia indywidualne lub w bardzo małych grupach (zwykle nie więcej niż 3 osoby).
Terapia najbardziej efektywna jest w rehabilitacji dzieci, ze względu na „ukrycie” ćwiczeń rehabilitacyjnych w formie zabawy z psem. Daje również efekty w terapii osób chorych, samotnych i starszych. Działanie w tym przypadku przede wszystkim polega na nawiązaniu psychicznej więzi ze zwierzęciem, co przyspiesza leczenie lub ułatwia przejście choroby. Terapia w formie AAA jest powszechnie wykorzystywana na świecie jako program visiting pets. Psy niemal codziennie odwiedzają chorych w szpitalach, hospicjach i placówkach opieki społecznej, ośrodkach dla narkomanów oraz więzieniach. Terapię kontaktową z udziałem zwierząt stosuje się coraz częściej jako metodę wspomagającą proces rehabilitacji. Istniejące organizacje w Stanach Zjednoczonych i Kanadzie od ponad 20 lat stosują z powodzeniem terapię z udziałem psa.
Terapia z udziałem psa w Polsce
W Polsce dla terapii z udziałem psów używane są nazwy dogoterapia (z ang. dog, pies, i therapy, terapia) oraz kynoterapia (z gr. kýon, pies, w dopełniaczu: kynós, i therapeía, leczenie).
Terapia z udziałem psa jest stosowana w Polsce od 1987, w 2004 powołano Polski Związek Dogoterapii, a od 2007 w dniu 15 czerwca obchodzony jest Ogólnopolski Dzień Dogoterapii.
W Polsce brak jest jeszcze uregulowań prawnych, które porządkowałyby i precyzowały wymagania, jakie spełniać powinni terapeuci oraz psy terapeutyczne. Terapią zajmują się osoby fizyczne, najczęściej są to miłośnicy psów posiadający wykształcenie pedagogiczne oraz fundacje posiadające różniące się między sobą wymagania i procedury pracy.
Tematem uporządkowania, standaryzacji i doprowadzenia do uznania terapii z udziałem psa za zawód zajęło się powołane w 2006 przez Hannę Wojciechowską i Włodzimierza Ciocia Polskie Towarzystwo Kynoterapeutyczne. Efektem jego działań jest system wymogów obejmujący: kanony kynoterapii, Kodeks etyki kynoterapeuty, wzory dokumentacji, system egzaminowania psów terapeutycznych w 3 klasach: K-A (adept), K-I (klasa pierwsza) i K-II (klasa druga), polska terminologia oraz wpisanie do klasyfikacji zawodów i specjalności w grupie dużej „średni personel do spraw zdrowia”, grupa elementarna 3230 – praktykujący niekonwencjonalne lub komplementarne metody terapii zawodu kynoterapeuty (dogoterapeuty) z kodem 323007.
Rasy psów używane w terapii
W doborze psa dla terapii istotne jest pierwotne przeznaczenie rasy i związane z tym odruchowe zachowania mające wpływ na bezpieczeństwo zajęć. Z tego względu preferuje się psy rasowe, u których można spodziewać się występowania z dużym prawdopodobieństwem cech niezbędnych przy prowadzeniu zajęć terapeutycznych. Pies terapeutyczny to:
pies społeczny
pies przewidywalny
pies reprezentujący rozumne posłuszeństwo.
W terapii nie powinny być używane psy z grup, których pierwotna użytkowość wymagała zachowań agresywnych:
psy obronne, np. tosa inu
psy stróżujące, np. rottweiler
psy bojowe, np. dog kanaryjski.
Nie ma rasy psów szczególnie nadającej się do terapii. O przydatności decydują zawsze cechy osobnicze oraz umiejętności przewodnika. Rasami psów, których łagodność i łatwość szkolenia pozwalają na udział w terapii, są między innymi:
golden retriever
labrador retriever
cavalier king charles spaniel.
Używane w początkowym etapie doświadczeń z terapią rasy psów północy alaskan malamute i husky syberyjski wymagają od przewodnika dużego doświadczenia i konsekwencji w prowadzeniu. Rasy te charakteryzują się dużą niezależnością i związanym z tym zwiększonym ryzykiem zachowań niebezpiecznych, stąd nie są proponowanymi rasami dla nowicjuszy w terapii.
Zobacz też
hipoterapia
felinoterapia
delfinoterapia
Przypisy
Kynologia
Zooterapie
Metody pracy w pedagogice specjalnej |
190836 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Zooterapia | Zooterapia | Zooterapia (animaloterapia) – terapia z udziałem zwierząt.
Zasadniczo dzielona jest (według terminologii anglosaskiej) na:
Animal-assisted activities (AAA) – zajęcia z udziałem zwierząt
Animal-assisted therapy (AAT) – terapia z udziałem zwierząt (ukierunkowane i celowe działania terapeutyczne podlegające dokumentacji i ewaluacji)
Animal-assisted education (AAE) – edukacja z udziałem zwierząt (w Polsce nie jest odrębną formą, ponieważ zwykle nie występuje samodzielnie, a jej elementy wchodzą w zakres AAA i AAT)
W Polsce najczęściej spotykane formy zooterapii to:
hipoterapia – konie
felinoterapia – koty
dogoterapia – psy
W Europie Południowej od 1966 roku popularna stała się onoterapia (zajęcia z osłem). W krajach, gdzie znajdują się duże oceanaria popularna jest delfinoterapia.
Zobacz też
drzewoterapia - jeden ze sposobów obniżania poziomu lęku
!
Metody pracy w pedagogice specjalnej |
190839 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Rewolucja%20naftowa | Rewolucja naftowa | Rewolucja naftowa (hiszp. La Revolución del Petróleo) – anarchistyczne i związkowe powstanie robotników w mieście Alcoy w Hiszpanii, które miało miejsce w lipcu 1873 r.
W czasach I Republiki hiszpańskiej (1873-1874) Alcoy należało do niewielu miast hiszpańskich, w których rewolucja przemysłowa była w znacznym stopniu zaawansowana, a rozwój przemysłu papierniczego, tekstylnego i metalurgicznego doprowadził do szybkiego wzrostu liczby ludności i wprowadzania kapitalistycznego systemu produkcji, w którym maszyny masowo zastępowały robotników. W rezultacie pojawił się ruch niszczących maszyny luddystów.
Ta sytuacja spowodowała, że Alcoy znalazło się w centrum konfliktów społecznych tamtych czasów, a protestujący robotnicy zaczęli organizować się w hiszpańskiej sekcji I Międzynarodówki. W całej Hiszpanii wybuchały powstania; najbardziej znaczącym spośród nich była właśnie Rewolucja naftowa, podczas której robotnicy przejęli kontrolę nad miastem Alcoy po strajku generalnym, który przerodził się w bunt przeciwko republikańskiemu burmistrzowi o nazwisku Agustí Albors.
Podczas strajku Albors wydał rozkaz strzelania do demonstrantów, którzy w odpowiedzi zaatakowali magistrat, zabijając burmistrza i zamykając resztę rady w budynku, biorąc ją jako zakładników na wzór Komuny Paryskiej.
Ogłoszono suwerenność miasta, którym przez cztery dni, od 9 do 13 lipca 1873 r. administrował Komitet Ocalenia Publicznego, któremu przewodniczył Severino Albarracín. Uczestnicy powstania domagali się znaczącego podniesienia płac i skrócenia czasu pracy. Rewolta zakończyła się interwencją armii federalnej, zajęciem miasta przez wojsko i represjami wobec rewolucjonistów, a sytuacja robotników praktycznie nie poprawiła się. Skazano ponad 600 osób, łącznie z dziećmi i młodzieżą w wieku 12-17 lat. Część z nich została skazana na śmierć.
Nazwa powstania wzięła się od pochodni naftowych, z którymi chodzili robotnicy, z powodu których w ciągu kilku dni całe miasto przesiąkło zapachem nafty.
Bibliografia
Gabriel "Socialisme, lliurepensament i cientifisme (1860-1890)" [w:] Història de la cultura catalana. Naturalisme, positivisme i catalanisme 1860-1890, Barcelona 1994.
1873 w Europie
Historia anarchizmu
Hiszpania w XIX wieku |
190846 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Boy%20George | Boy George | Boy George, właściwie George Alan O’Dowd (ur. 14 czerwca 1961 w Londynie) – brytyjski piosenkarz i DJ irlandzkiego pochodzenia, wokalista zespołu Culture Club.
Życiorys
Największe sukcesy odnosił w pierwszej połowie lat 80. jako wokalista zespołu Culture Club, z którym wylansował takie przeboje jak „Do You Really Want to Hurt Me” (1982) i „Karma Chameleon” (1983). Szokował wówczas swoim niekonwencjonalnym wyglądem i stylem bycia.
Po rozstaniu z Culture Club rozpoczął solową karierę i w 1987 roku wydał debiutancki album, zatytułowany "Sold". Okazał się on dużym sukcesem, podobnie jak pierwszy singel „Everything I Own”. Rok później ukazał się drugi solowy album, lecz nie sprzedał się dobrze.
Jego kariera ponownie nabrała tempa w 1992 roku, kiedy to nagrał piosenkę „The Crying Game” do filmu Gra pozorów. Singel ten był jego pierwszym hitem solowym w USA. Trzy lata później wydana została jego kolejna płyta, Cheapness and Beauty.
Na przełomie lat 1998 i 1999 miała miejsce krótka reaktywacja Culture Club.
Wiosną 2010 wyruszył w brytyjską trasę koncertową, która okazała się wielkim sukcesem wśród fanów, a w październiku wydał album pt. Ordinary Alien. W 2020 został jednym z jurorów programu The Voice Stage.
Życie prywatne
Jest osobą homoseksualną. W latach 80. był związany z perkusistą Culture Club, Jonem Mossem, i większość napisanych przez niego wówczas piosenek opowiadała o burzliwym związku.
Wyznaje buddyzm.
W latach 80. uzależnił się od heroiny i kokainy. 7 października 2005 został aresztowany w Nowym Jorku za posiadanie narkotyków.
W styczniu 2009 został skazany na 15 miesięcy więzienia za znęcanie się nad Audunem Carlsenem, norweskim pracownikiem agencji towarzyskiej.
Dyskografia
1987: Sold
1988: Tense Nervous Headache
1989: Boyfriend
1991: The Martyr Mantras
1995: Cheapness and Beauty
1999: The Unrecoupable One Man Bandit
2002: U Can Never B2 Straight
2010: Ordinary Alien
2013: This Is What I Do
2020: This Is What I Dub Volume 1
2021: Cool Karaoke Volume 1
Autobiografie
1995: Take It Like a Man
2005: Straight
Przypisy
Linki zewnętrzne
Boy George na YouTube
Artystki i artyści LGBT
Brytyjscy wokaliści popowi
Brytyjscy wokaliści reggae
Ludzie związani z Londynem
Urodzeni w 1961 |
190849 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Europa%20ojczyzn | Europa ojczyzn | Europa ojczyzn, Europa narodów – jedna z wizji Unii Europejskiej, zakładająca związki gospodarcze przy zachowaniu odrębności politycznej zjednoczonych krajów. Wyróżniającą cechą tej koncepcji był nacisk na poszanowanie suwerenności państw i rozwój współpracy międzyrządowej, a nie ponadnarodowej.
Koncepcja ta rozwinięta i propagowana przez gen. Charles’a de Gaulle’a stoi niejako w opozycji do koncepcji federalistycznych zjednoczenia Europy. De Gaulle był przeciwnikiem federacji europejskiej, a także ściślejszej integracji politycznej państw ówczesnych Wspólnot Europejskich.
Współcześnie wizja ta popierana jest przez takich eurosceptyków jak Václav Klaus, Philippe de Villiers czy Nigel Farage, którzy się sprzeciwiają pogłębianiu integracji politycznej Unii Europejskiej. W Polsce koncepcję Unii Europejskiej jako Europy ojczyzn popierają partie polityczne: Prawo i Sprawiedliwość i Prawica Rzeczypospolitej oraz założyciel i lider ruchu Kukiz'15 Paweł Kukiz, a w latach 1997–2001 przed wejściem Polski do Unii Europejskiej za stworzeniem Europy ojczyzn opowiadało się koalicyjne ugrupowanie Akcja Wyborcza Solidarność.
Zobacz też
Stany Zjednoczone Europy
Przypisy
Bibliografia
Teorie integracji europejskiej
Eurosceptycyzm |
190850 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Karmelitanki%20bose | Karmelitanki bose | Karmelitanki bose – żeńska gałąź zakonu karmelitów bosych. Początkowo były to wspólnoty pobożnych kobiet skupiających się przy klasztorach karmelitów od około 1450 roku. W oparciu o bullę Cum nulla Fidelium Mikołaja V z 1452 generał karmelitów, bł. Jan Soreth zorganizował 5 klasztorów dla sióstr. W 1562 roku zakon zreformowała obecna wtedy karmelitanka – św. Teresa z Ávili, przywracając zakonowi pierwotny charakter.
Historia
Pierwsze karmelitanki żyły pod kierownictwem karmelitów i przestrzegały ich reguły zakonnej – m.in. życie w ubóstwie, milczenie, surowy post, mieszkanie w oddzielnych celach. Przez lata reguły zakonu stały się mniej restrykcyjne i odchodzono od pierwotnych założeń – zaczęły obowiązywać dyspensy od postów, noszenie cieplejszej odzieży.
Będąca już wtedy karmelitanką – św. Teresa od Jezusa zreformowała żeńską gałąź zakonu w kastylijskiej Áwili. W 1578 roku powstał reformowany przez św. Jana od Krzyża klasztor męski karmelitów. Zreformowane klasztory, zwane teraz bosymi wróciły do pierwotnej gorliwości i surowych zasad życia – chodząc boso, żyjąc w ascezie i skupiając się na modlitwie kontemplacyjnej.
Przyczyną zmian w zakonach była tzw. reforma trydencka ustanowiona podczas Soboru trydenckiego. Głównymi założeniami była odnowa życia duchowego w kościołach – szczególnie w zakonach (podział na reformowane i niereformowalne), kontemplacja duchowości i odbudowa intelektualna człowieka.
W 1585 założono klasztor karmelitanek bosych w Lizbonie, który był pierwszą fundacją założoną poza granicami Hiszpanii.
W następnych latach klasztory zakładano w Nowej Hiszpanii, Włoszech, Francji, Niderlandach i krajach Rzeszy Niemieckiej.
W 1597 Stolica Apostolska zatwierdziła dwa reformowane zakony, które następnie podjęły działalność fundacyjną w Europie i poza jej granicami.
Karmelitanki bose w Polsce
Pierwsze pojawienie się karmelitów na ziemiach polskich było spowodowane misją dyplomatyczną i duszpasterską do Persji. Dopiero w 1604 roku karmelici na stałe osiedlili się w Rzeczypospolitej Obojga Narodów, gdzie rok później założono pierwszy męski klasztor w Krakowie – Kościół pw Niepokalanego Poczęcia NMP.
Karmelici sprowadzili karmelitanki z Flandrii do Polski 26 maja 1612 roku. Zamieszkały one w Krakowie w budynku przy kościele św. Marcina. W 1644 roku powstał tu osobny klasztor. Trzy pierwsze Polki wstąpiły do karmelitanek już w 1612 roku. Z biegiem lat klasztor ulegał całkowitemu spolszczeniu. W 1725 r. dla sióstr powstał nowy klasztoru na krakowskiej Wesołej. Jest to jedyny klasztor, który przetrwał wszystkie burze dziejowe.
Następnie klasztory karmelitanek powstały w Lublinie, Wilnie, Lwowie, Warszawie.
W XVII i XVIII wieku przeszły przez Rzeczpospolitą epidemie chorób, jak np. ospy czy czarnej śmierci. Dodatkowym niebezpieczeństwem były wojny toczone na terenie całego kraju. Zmuszało to karmelitanki do ciągłych zmian pobytu i opuszczanie miast zagrożonych wojną lub epidemią. Spowodowało to zahamowanie rozwoju klasztorów, jednak po powrocie podejmowano się odbudowy poszczególnych fundacji.
Najbardziej znaną polską karmelitanką była Marianna Marchocka. Była pierwszą kobietą w Polsce, która napisała autobiografię.
Życie w zakonie
Kandydatki
Nowe kandydatki na karmelitanki pochodziły z rodzin szlacheckich lub mieszczańskich. Były to rodziny takie jak np. Zebrzydowscy czy Mniszchowie, którzy odgrywali dużą rolę w Rzeczypospolitej. Większe i bogate posagi wnoszone przez nowe zakonnice pozwoliły na rozwój klasztorów. Musiała być to decyzja dobrowolna. Wymagano od kandydatki pewnej znajomości łaciny i podstawowego poziomu wykształcenia. Liczba zakonnic w klasztorze nie przekraczała 20 osób. Dwudzieste pierwsze miejsce było przeznaczone dla kandydatki która się wyróżniała i wnosiła bogaty posag. Profesja trwała od wstąpienia do śmierci. Każda nowa zakonnica bezgranicznie musiała się podporządkować przełożonej klasztoru – przeoryszy.
Zasady zakonne
Klasztor był postrzegany jako „pustynia” – panowała jak największa izolacja od świata zewnętrznego. Ograniczano do minimum kontakt z osobami spoza klasztoru. Karmelitanki jedynie przy wizycie rodziny mogły odsłaniać twarz, jednak nadal pozostawały wobec nich powściągliwe w uczuciach i rozmowie.
Każdą zakonnicę obowiązywało milczenie przez całą dobę. Porozumiewano się poprzez wykonywanie znaków. Rozmowy dopuszczano jedynie podczas rekreacji, spożywania posiłków. Nie wolno było rozmawiać o rzeczach świeckich, własnych chorobach, jedzeniu, gdyż to mogło oddalać od Boga.
Koncentrowano się głównie na kontemplacji, rozmyślaniu w skupieniu. Obowiązywało ubóstwo. Każda z sióstr wyrzekała się rzeczy zbędnych. Praktykowano także chodzenie w zniszczonej odzieży.
Karmelitanki zostawiły po sobie dorobek literacki, który nie był przeznaczony do druku. Dużo dzieł zaginęło, ale zachowały się np. kroniki, życiorysy, zapiski autobiograficzne, wiersze okolicznościowe. Najprawdopodobniej Angela Teresa od Najświętszego Sakramentu jest autorką dwóch scenicznych tekstów pt. Reprezentacje św. Matki naszej Teresy.
Duchowość
Jezus Chrystus jest Oblubieńcem. Karmelitanki poświęcały mu całe swoje życie, przyrzekając posłuszeństwo. Głównym tematem rozmyślań jest męka i śmierć Jezusa. Dzięki temu mają dążyć do poznania ogromu miłości Boga.
Maria to druga ważna, zaraz po Bogu, postać. Naśladowano jej oddanie i posłuszeństwo. Habit karmelitanek, zwłaszcza szkaplerz symbolizuje przynależność do Maryi. Codziennie odmawiano różaniec.
Kult świętych (szczególnie pustelników i męczenników). Ich żywoty były podstawową lekturą zakonnic. Losowano swojego patrona miesiąca i roku, aby ćwiczyć się w konkretnych cnotach. Obowiązywał szczególny kult św. Józefa, który uchodził za opiekuna spraw domu – materialnych i duchowych. W 1581 roku został patronem reformowanej gałęzi zakonu. Gdy w 1622 roku kanonizowano m. Teresę od Jezusa, nastąpił jej szczególny kult. Marianna Marchocka została nazwana „polską Teresą”.
Czasy współczesne
Aktualnie zakon obecny jest w 81 krajach świata. Na świecie jest ok. 13 tys. karmelitanek bosych.
Fundamentem duchowości karmelitanek jest życie oddane modlitwie. Jest to zakon klauzurowy.
Zobacz też
Karmelitanki Dzieciątka Jezus
Karmelitanki Instytutu Naszej Pani z Karmelu,
Karmelitanki Misjonarki Terezjanki.
Karmelitanki Misjonarki.
Przypisy
Bibliografia
Gil Czesław, Karmelitanki Bose w Polsce, Wydawnictwo Ojców Karmelitów Bosych, Kraków 2011, .
Gil Czesław, Życie codzienne karmelitanek bosych w Polsce w XVII-XIX wieku, Wydawnictwo Ojców Karmelitów Bosych, Kraków 1997, .
Buszewicz Elwira, Smagacz Arkadiusz, Wydawnictwo Kamelitów Bosych, Czterysta lat Kamelitanek Bosych w Polsce. Wkład mniszek karmelitańskich w polską historię, kulturę i duchowość. Księga jubileuszowa, Wydawnictwo Karmelitów Bosych, Kraków 2014, .
Borkowska Małgorzata, Życie codzienne polskich klasztorów żeńskich w XVII-XVIII wieku, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1996, .
Linki zewnętrzne
Historia Karmelu
Reforma terezjańska - karmelici i karmelitanki bose
lt:Karmelitės |
190853 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Homo%20sovieticus | Homo sovieticus | Homo sovieticus (łac. „człowiek sowiecki/radziecki”) – według Michaiła Hellera pojęcie funkcjonujące początkowo w ZSRR jako określenie kolejnego etapu ewolucji człowieka Homo sapiens ukształtowanego dzięki powodzeniu marksistowskiego eksperymentu społecznego.
Równocześnie pojęcie zaczęło funkcjonować w drugim obiegu jako opis postępującego procesu demoralizacji społeczeństwa komunistycznego. W 1982 roku rosyjski pisarz i socjolog emigracyjny Aleksandr Zinowjew napisał książkę pod tym tytułem, stanowiącą połączenie relacji i próby analizy mentalności emigrantów rosyjskich we Francji „skażonych” komunizmem. Zinowjew utworzył także skrótowiec homosos () w stylu radzieckiej nowomowy. Podobnym znaczeniowo terminem w rosyjskim slangu jest sowok (ros. ). Według Zinowjewa „cechami radzieckiego społeczeństwa są: nieokreśloność, płynność, zmienność, wieloznaczność we wszystkim. Składa się ono z galaretowatych jednostek i samo przypomina galaretę. Jest to społeczeństwo kameleonów, będące w całości gigantycznym kameleonem”.
Leszek Kołakowski uważał, że pracą kluczową w kształtowaniu homo sovieticus był Krótki kurs historii WKP(b), który, przez swoje liczne zmiany zgodne ze zmianami „linii partii” lub eliminacją kolejnych przywódców partyjnych, był „podręcznikiem sfałszowanej pamięci i rozdwojonej rzeczywistości”. Cechy wykształcone przez wieloletnie powtarzanie kolejnych wersji „Krótkiego kursu” doprowadziły do wykształcenia „nowego człowieka sowieckiego: ideologicznego schizofrenika, szczerego kłamcy, człowieka gotowego do nieustannych i dobrowolnych samookaleczeń umysłowych”.
człowiek podporządkowany kolektywowi (organizacji partyjnej),
dla jego postawy charakterystyczna jest ucieczka od wolności i odpowiedzialności,
koniunkturalizm, oportunizm,
agresja wobec słabszych, uniżoność wobec silniejszych,
brak samodzielnego myślenia oraz działania,
oczekiwanie, że „ktoś coś załatwi”,
zniewolony intelektualnie,
pozbawiony osobowości i godności,
całkowicie podporządkowany władzy,
izolacja od światowej kultury, stworzona poprzez ograniczanie w ZSRR podróży za granicę i ścisłą cenzurą informacji w mediach oraz wszechobecnością propagandy,
brak respektowania wspólnej własności i skłonność do drobnych kradzieży w miejscu pracy, zarówno dla użytku osobistego, jak i dla zysku, zgodnie ze słowami popularnej piosenki „Wszystko należy do kołchozu, wszystko należy do mnie” („Все вокруг колхозное, все вокруг мое”) czy „jeden worek do ciężarówki, jeden worek sobie” (мешок – в кузов, мешок себе) ze wspomnień Stalina.
W Polsce termin homo sovieticus upowszechnił ks. Józef Tischner w opublikowanym na łamach „Tygodnika
Powszechnego w kwietniu 1990 r. artykule pt. Homo sovieticus – pomiędzy Wawelem a Jasną Górą.
Tischnerowski homo sovieticus to osoba będąca tworem systemu totalitarnego i niepotrafiąca odnaleźć się w systemie politycznym innego typu.
W podobnym tonie definiował termin publicysta Jerzy Turowicz. Pisał: „Homo sovieticus to człowiek zniewolony, ubezwłasnowolniony, pozbawiony ducha inicjatywy, nieumiejący myśleć krytycznie. [...] Homo sovieticus to dziś człowiek, który wszystkiego oczekuje i domaga się od państwa, który nie chce i nie umie swego losu wziąć we własne ręce”.
Przypisy
Bibliografia
Courtois S., Werth N., Panné J.L., Paczkowski A., Bartosek K., Margolin J.L. – Czarna Księga komunizmu. Zbrodnie, prześladowania, terror, Prószyński i spółka, Warszawa 1999.
Linki zewnętrzne
Jan Kruszyński, Jaki kapitalizm w Polsce?
Michał Czaplicki, What is the content of a popular phrase „Homo sovieticus”? Does it have any economic consequences, if so – what are these?
(New York: Arcade Publishing, 1990)
Piotr Skórzyński, Człowiek niezwykły
Dlaczego chcą wyjechać?, Z Maciejem Langiem, konsulem RP w Ałma-Aty (Kazachstan) rozmawia Krzysztof Renik
Myśli wyszukane KS. JÓZEF TISCHNER Tygodnik Powszechny Online
Sowietologia
Zwroty łacińskie
Typy osobowości społecznej |
190856 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Laminowanie | Laminowanie | Laminowanie – pokrywanie powierzchni laminatem dla uzyskania dodatkowych odporności, np. odporności na wilgoć czy odporności mechanicznych lub dla efektów dekoracyjnych. Proces laminowania druków poligraficznych nie może zmieniać barwy odbitki, może zmieniać nasycenie odbitki. Zwiększa nasycenie odbitki folia z połyskiem, a zmniejsza folia matowa. Zmianę tego nasycenia polaminowanej odbitki można skorygować poprzez zmianę profilu procesu drukowania.
W poligrafii laminowanie to rodzaj uszlachetnienia druku polegający na przyklejeniu do powierzchni zadrukowanej folii, tkaniny itd. Jednym z najpopularniejszych sposobów laminowania w poligrafii jest foliowanie. W związku z tym często laminowanie utożsamiane jest z foliowaniem, choć faktycznie to ostatnie pojęcie ma węższy zakres znaczeniowy.
W przemyśle szklarskim proces laminowania szkła polega na sklejeniu za pomocą specjalnej folii dwóch lub wielu tafli szkła. Dzięki temu szkło jest bardziej wytrzymałe mechanicznie i w przypadku rozbicia, odłamki nie rozsypują się. Rodzaj użytej folii decyduje również o innych właściwościach szkła laminowanego (klejonego), np: przepuszczalność promieni UV. Szkło laminowane wykorzystuje się w budownictwie i w pojazdach, obiektach pływających oraz latających (szyby chroniące operatora i pasażerów).
W przemyśle meblowym proces laminowania polega na pokryciu nośnika (płyty wiórowej, MDF, HDF, płyty pilśniowej) laminatem (HPL, CPL) lub folią wykończeniową, w procesie prasowania pod wysokim ciśnieniem w prasach półkowych, w celu polepszenia właściwości estetycznych oraz wytrzymałościowych.
Przypisy
Introligatorstwo
Postpress |