Datasets:

ancatmara

/

CELT

like 0

G201032

The adventures of Ricinn, daughter of Crimthann mac Lugdach (Stowe MS BIV2, fo. 145a)

Unknown

Beatrix Färber , Benjamin Hazard

900–1200

Middle

EN, LA, GA

—

—

—

Crimthann mac Lughdhach diatá Crimthann la h-Ú Maine Is é cétfher di Chonnachtaib ro marb mnái iar creidem hé. Ruccadh ingen di Chriomthand. Do ratad co mac Raith meic Naingin í dia baisted et ro baist. ‘A cléirigh’, ar Crimthann, ‘ag sin In ingen si deit úaim-sea & don Coimdidh a cinta na mná romarbus-sa dar sáruccud Dé.’ Beiridh iarum In cléirech In ingen lais. Nos-altramann iaram co cenn secht m-bliadan í. Atnaig In cléirech leis co Cáirigh n-Dercain hí & mos-aithin aicce í do léigenn lé. Ásaid In ingen iarsin eter ghenus & grés & léigenn & deilbh & dénum & álaigh & erlabhra. Áilli dono Cáerech Dergain iná gach duine di delbaibh na m-ban In tan sin ceinmotha isi. Nobídh dano Cairech fiad cách cech die & ní faicthe ise fri feidm a léiginn & a grésa. Indistir dono di ríg Túadmuman .i. di Tipraite mac Foramáin maccaillech do beith i Clúain Bairenn .i. Cáirech Dergain & gurbo dingmála di rígh í for a gúalainn. Cuirid side fer n-gráda dó do inneithiomh delba Cáirche. Ro-soich side iaram cosin airm ir-raibhe an chaillech. Is ann immorro robói sidhe isind ecclais oc cantain a salm & an ecclais dúnta fuirre. Fégaidh an fer í tria tholl na comla. Airigidh ind ógh innísein .‘A duine’, for si, ‘ticced cuccatt co lúath ercóit benus do shúil as do chinn.’ Ticc iaram peta cuirre robói isin mainistir & berid cen fuirech a súil asa chionn. Téit ieram an giolla docum a tigerna & at-beir friss ná roibhe isin domun ben bud áille inás an ben at-connairc. Cuiridh In rí coblach ar fad na Sinna co Clúain Bairenn for cenn na hingine. Faillsigthir don caillig a m-beith ag tichtain for a cend. Iadaidh Cairech ind eclais fuirri et diriact lucht na loingsi cusin dorus. ‘Tair amach’, ar siat. ‘Léicidh cairde trí lá et trí n-aidhchi dam-sa’, for sí, ‘& reghat iaramh.’ Lecair di-si sin. Hi cind tredenais iaram at-beir si fri Ricinn: ‘Éirg amach im richt-sa’, ar sí, ‘ar mo bennachtain cosin fer út, ar rochindes-sa m'óighe din Coimde. Inghen immorro tusa & ní ro-chinnis t'óighe co se. Aircc didiu ar Dia amach im richt-sa. Gabaim-si immorro form ón Coimdhe co ná ba lugaite di rath i nimh nó a t-talmain.’ Naiscidh iaramh an inghen fuirri-si sin. Téit ina cend iarsin amach & as-pert: ‘Ní fúiiubh-sa leis’, for sí, ‘acht amedón mo tíre & mo talman & ni reg amal mnái m-bóaid lais’. Aráisin tra berair sí go riacht In Sinaind. Téid iaram for cloich annsin. Atnagar an long ar a h-amus. Ardaigid In cloich uasin luing. Ní coemhnagair ní fón samail sin. Tiagair úadibh co tigerna & at-fiadat dó inní sin. ‘Ticed si im chomair-se co Maonmach’. Do-roich an fis cuici-si. ‘Ní fhéttaim-si techt cen ech’, for sí. ‘Ní filit eich linne’, for iad-som. ‘Is cett lim-sa In cloch so forsa fuilim’, for si, ‘corob í nomimurcora In conair at-berthai-si’. Glúaisid iaram for a cind In cloch co riacht Móenmagh co ro-airis ann. Conidh sí Lec Ricinde indiu & conidh impi ro-fothaiccedh In ceall túaiscertach. Do-roich da Tipraite andes coricce In magh ittá In ceall descertach aniú. Et at-rubairt si ná faifedh fri Tipraite isin cill túaiscertaig. Conidh aire sin dirónadh In cell deiscertach. Berair si fodes iarsin et berid si mac do Tipraite .i. Dúngal, ó bfuilit cenél Dúngaile eiside et do-níther In cell deiscertach .i. Clúain Ceneóil Dúngaile. Ba fedb irisech di Dia Ricend iartain, conidh é sin dirad tríchait In tredual do Ciarán & do Dia et di Cháirich. Finit

https://celt.ucc.ie//published/G201032.html

G201033

Laithe n-aon dia rabhator treis gnía (Stowe MS B.IV.2, fo. 124a)

Unknown

Beatrix Färber , Benjamin Hazard

900–1200

Middle

GA

—

—

—

Laithe n-aon dia rabhator treis gnía léighind oc tiachtain ina n-guib con-facatur chuca In paist daigh tar dorus an tuaim Is ailt et ro-bethgator int aos creth aga h-uinde. ‘Cid damhna bar n-docesaid?’ ar In paist. ‘Neimdecmaig ar n-dofola’, ar iet-som. ‘Rodaighistar-sa sind ocat imchisin ar ar m-bélaibh co deilm’, ar iat-som. ‘Fil a damhna díbh’, ar isi. ‘Nom-mitfat-sa bhar tri n-oidb díbh’, et Is cuma do bí ag a dlum & rotindsat iat a n-aenme & rograta dias díbh co h-anguch et atre an tres ís et ro-airitig a calg ina scíb cor tuidhrigh leo da memraib di et dosaig na h-éigsine et do ferthain iat ón imnedh ara bhatar. Et do innletar a n-enech ar araile ar In paist et rosó sidhe friu, cor sreng a cor a h-arc dae dibh gor crinnitt dochum terre et ro-éirig a lon laoich a n-airrther truill na deisi oile, gor clannsat a n-airm gacha lona ina torc. Et ro-redgsat tresin cath et Is bille ro bátor In da éigsine ag cia a seisi. Et esgolta ina m-béloib brued senlitha don mortlaidh sin iaram. Do labrad é iaram et ro-tóccbad a fola cum n-andóiti et do claited a lectus ar tomaithem a ferta. Do memrad ann é et rosoidistar a frithing In séta cétna co roisetar dia m-bothnaid et rosaidsitar co finim a uit. (Ar sliocht Maoilshechlaind mic Fint dosccriobhus.)

https://celt.ucc.ie//published/G201033.html

G201036

Betha Colmáin maic Lúacháin

Unknown

Ruth MurphyProof corrections by Hilary Lavelle

—

—

EN, LA, GA

—

—

—

Uiriliter agite & confortetur cor uestrum omnes qui speratis in Domino. An spirat nóem, In spirat as úasle cach spirat, In spirat ro insorchaig In eclais cechtardae petarlæici & núfiadnasi ó rath ecnæ & fátsine, issé an spirat-sein Is augtar na herlabra-sa tria gin an rígfátha Dauíd maic Iasse, dicens: ‘Uiriliter agite’ & cet. Issé an Dauíd sin dorigne .iii. l. salm do molad Dé, ar ronordnestar Día co mba rí & co mba fáith, ut dicitur: ‘Unxit Samuel Dauid In regem & profetam’ & cet., & an salm ana fuil an fersa-sin .i. ‘uiriliter agite;’ is é an dechmad salm .xx. a lebar na salm hé & issé Is tosach dó: ‘In te Domine speraui’ & a persoin an popuil do labair sé andsin & atá an fersa-sin arna rád ó trí húgdaraib. An cét-augdar díb .i. Maóisi mac Amræ, oir adubairt Maoisi hí ac guidi clainde Israél ind-agaid Madíán & Amaléch .i. na cinedach dobí i n-agaid claindi Israél. Andara haugdar .i. Iesus filius Nun, oir adubairt Iesus mac Nún an fersa cétna .i. ‘uiriliter agite’ ac túsecht an popuil Israéldæ do chéimniugud srotha Iordanis dochum chathaigthi i n-agaid na cinedach darab comainm Cananei. An tres úgdar .i. Dauíd rí, oir adubairt Dauíd hí .i. ‘uiriliter agite’ & cet., i. ac guidi a muindtiri im chalma do dénam i n-agaid na Felistinech, & Is imchubaid a rád co spirat, amail adubairt Día féin rena næmaib cathugad do dénum i n-agaid na ndrochspirat, & ata an rád-sin comchoitchenn dona feraib & dona mnáib, oir atát morán dona dæinib sanntaiges cathugud do dénum & ríasíu thindscnait a cathugud tuitit and. Ocus atát drong ele tindscnas cathugud & ríasíu críchnaigit hé tréicit a cathugud. & atá drong ele doní cathugud neimgér can arm & Is ar an adbar-sin adubairt an salm ‘uiriliter.’ Sochaidi tra do nóemaib & do fírénaib hi petarlaic & hi núfiadnaisi rocathaigsit co ferdæ & co sonairt ar Día, amail rocathaig co ferda & co sonairt an senóir úassal diatá líth & forathmet ind-ecmaing na ree-sea, id est, Colmanus filius Luachaini. Is ann immurgu celebrait na Cristaidi líth & forathmet indí Colmáin maic Lúacháin in cindecim calne iúil arói laithi míss gréne, isin laithi-sea indníu araói lathe sechtmaine isin blíadain frecnairc-si. Caland iúil didiu .i. in adhaig íar féil cross & Is de isberar ‘an dos óir úas críchaib’ & ‘an grían án úas túathaib’ isin Félire. Nó comad aidchi samna .i. Crónán & comad hé an mac ele Lúacháin an Crónán hísin. Atát immurgu a taisi hi fos colléic isna talmandaib co n-onóir & co n-ermitin & cid mór indíu a hanóir, bid móo illó bráthæ, intan doaitnebatt amail gréin in-neim i n-óentaid naom & nóemóg an domain, i n-óentaid úasalathar & fátha, i n-óentaid apstal & martíri, i n-óentaid déachta & dænachta maic Dé, Is óentu Is úaislem cech n-óentaid .i. i n-óentaid na næmtrínóiti úasle ulechumachtaige .i. Athair & Mac & Spirat Nóem. Ailmitt trócaire na trínóiti ule &rl. Indistir andso ní dia genelaig collaidi & dia fertaib & dia mírbuilib ó rogéner co ndechaid dochum neime. Colmán didiu m. Lúacháin m. Ledæ m. Maine m. Fergusæ m. Conaill Cremthainni m. Néill Nóigíallaig m. Echdach Mugmedóin m. Muredaig Tirig m. Fíachach Srobthine m. Cairpri Lifechair m. Cormaic Ulfatai m. Airt Óenfir m. Cuind Chétchathaig & genelach coitchenn claindi Cuind Cétchathaig ó sin amach co hÁdam. Sic geneloia uera, id est, Colmán m. Lúacháin m. Leda m. Maine m. Díarmata Deirg m. Colmáin Móir Mide .i. na ríg & mac sin Díarmata m. Cerbaill m. Conaill Chremthainne m. Néill Nóigiallaig & Is é so óenérlam rogein do chlaind Colmáin ó sin ille, amail Is follus sin ó epscop Etchén post ina láid & dlighidh-som screpul caithrig do chlaind Colmáin & ech cach rig, In secht blíadain sin uli. Colmán didiu colomu máinech ic fularng na firmenti, amail isbert Colum Cille ic fulaing tedmand isin sægal amail Iób irisech. Nó dano Is imord feda fil and .i. Colmán quasi comlán, ar ní fil erbern de nach mathusa ann-som eter corp & anmain. Nó dano Colmanus quasi columna manus .i. uirtutum, nó manus ad columnia, id est uirtus demicans contra columnia, id est, oprobria scelerum. ISsé immurgu slonnad a máthar, id est, Lasaair ingen Cáich Rolach m. Brócán m. Dainil m. Dáire m. Guill (diatát Hí Guill Corca Raidhi) m. Coluim m. Elella m. Baain m. Raidi (diatát Corco Raide) m. Dathí m. Fíachrach m. Maine m. Briain m. Echdach Mugmedóin. Lasar didiu, ideo autem Lasar dicibatur .i. ar lasamna a henig, nó ar na lasra nóema rogénetar úade, uel propter pulcritudinem faciei suæ, uel propter placitum imponentis ambo nominati sunt, nó ar áille a haigthi, nó do réir tole Día féin. Epscop Etchén dano, issé dorigne curu a máthar fria athair iccon croiss ó Thig Lommáin síar & Is andsin dodechaid rath fátsine for epscop Etchén, co n-epert an rann-sa ic taircetul indí Colmáin: Genfid úait-siu, a Lasair lán, mac dia tibrat læich lúathcháin, tuir claindi Colmán cen chrád Colmán Laindi mac Lúacháin. Báttar dano trí bráthir ic Lúachán .i. Anfosaid mac Leda .i. anfisid na díadachtæ hé, nó Is ar a utmaille, & Lechit mac Leda .i. amail lic im gaindi a chet nó a thol, nó Is cét cach tosach, ut dicitur cétfer; Lechet didiu .i. les tosach, ar issé ba sinem díb; & Cumæine mac Leda. .i. com-máinib aici nobith dogrés. Gabsatt dano ferann fo leth co firindech na fir-sin. Gabais cetus Anfosaid Clúain Gamnæ & Is úaid rogénetar Húi Mænachán & Húi Móelumæ .i. luchtt Chlúana sin íat immalle, acht Is la Húi Mæachán In chell cenae & leth na clúanæ leis. Gabais dano Lechet Ráth Lechet hi Cnámrus. Gabais Cumáine didiu senráith Chúannæ .i. Ráith Chúanna Mór immurgu la Cúanna féin rocumdaiged hí sin. Gabais Lúachán Less an Daire hi cind Átha Daire & arrubairt bith In dú-sin & a sétig immalle friss, & rotuisim-sein secht n-ingena do-sum .i. Brogel & Buidnech & Mongdub & Lúache & Lúachet & Lessar & Trede .i. a sindser hísein. Rotusmid dano .iiii. maic dó, id est, Crónán & Ernáin & Midna .i. medicina doctus est, ar ba liaigh cuirp & anma hé. Robatsed tra in cland-sin ó sacartaib crábdechaib .i. sacairt ule iat na maic-sin, uel quasi medius In ordine nascendi inter filios alios. & dorada fa láim epscoip hi ciund mís & ructha hi ciund secht mblíadna co hanmchairdib & rolégsat hi salma & a n-imna & an-ord n-ecalsa ule léou. Rocoiméta tra co trebar & co genmnaid ó sin immach co cend cethri mblíadna déc cen nach n-ellned cuirp ná anma & roaidbairset féin i n-ógiu don Chomdid ó sein imach. Dochúadar tra íarsin fo hÉrind hi tírib cíanaib & rogabsatt cellae & reclésæ indtib. Gabaiss cetus Crónán & Ernáin óenreclés hi Sléib Bladma hó Rus Findglaisiu síar & ní corbat coin ní dó nó eóin ní indti & celd ibrach álaind hí. Gabais immurgu Midna hi Ráith Móir Maigi Descirt hi Cíarraigi Lúachræ. Gabais immurgu Treide & Brogel & Buidnech hi Cill Clúana Gamna. Trede immurgu .i. óna trednaib menci asberar dí. Brogel didiu .i. bréo taitnemach nó brú geal aici. Buidnech didiu .i. búaid enich fuirri, nó báid la cach nech hí, nó arna buidhnib imdæ trosscit aici asberthi dí an t-ainm-sea. Gabais didiu Mongdub i cCráeb Ullann .i. dub a folt, nó dubach hí cen mangad gáire, acht a menma a nDía dogrés. Lúache immurgu & Lúachet hi Cill Lúache hi crích Læichsi. Lúache didiu .i. solus hí, ar dicitur lóch .i. solus & loch dorcha. Lúachet .i. sét solus na fírindi. Lesar immurgu .i. ar Is les cuirp & anmmæ, nó leges, & hitá cell ale dí i nDelbna Ethræ imMidhi féin .i. Lessar immurgu hi cill i crích Húa Ceindsealaig. Lochet didiu .i. la bloedmadmand crand .i. bid dorcha in chonair la blædaig na crann ic maidm. Ó doralæ immurgu Colmán mac Lúachán i mbroinn a máthar, ní rabæ cess ná galar ná guin ná tregat ná tortromad ná amnerti fuirri frisin ré-sin amail Is bés do mnáib torchaib. Primum miraculum .i. a brith cen guin, cen tregaitt, cen idain. Ind aidchi immurgu rucad Colmán mac Lúacháin i tír Colmán ó Thigh Lomán fothúaid, dorúacht epscop Etchén In aidchi-sin co Tech Lomáin. Rosfuc immurgu Lommán íarnabárach dochum batsti co hepscop Etchén & robatsed hi Tír na Copán .i. copán usci tucad tar cend an maic & tucad Tír inna Copán do epscop Etchén illóg a batsi & tucad Tír Colmáin do Cholmán mac Lúacháin ar a brith ann. Rofastad dano epscop Etchén In aidchi-sin hi Tig Lommáin & ó tháinicc íarmérgi & ó atrachtatar na cléirig dí .i. Lommán & epscop Etchén, rochúaladar na ceóla adamra imda immon cill cacha lethe & ní clos accu reme ní bad amra nach bad binniu, id est, angil nime ic faóilti fri Colmán mac Lúacháin, amail dorónsat angil neme ceólu imsa adamra immon mBethil cecha lethe aidchi gene Críst. Dotét tra fochétóir rath fátsine for epscop Etchén, co n-epairt In láid-so sís: Amra gein gignither, Colmán cáidh cumachtach, comairci clann Néill; bid nía nertaib nóemchlérech, bid caindel ard adanta, bet ríglaig dia réir. Bid crábdech, bid cæinsuárech, bid cendais, bid conderclech, bid credal cáid cáid, bid lía lógmar lainderda, lán do grád na trínóiti eter feóil Is cnáim. Bid úasal, bid inísel, bid coicc indraic ilmartra, bid mór as cach mud, bid claideb tromm tendtidi, bid scíath díten díthogla fri díabul ndær ndub. Nocha bía cair collaidhi d'ocht n-airchib na nduálach hi tegdais a chuirp: bid hé In t-ennac ænmenmnach eter corp Is nóemanmain cen nach n-adbar n-uilc. Bid maith la cach cotaigi Colmán ar a chrábdigi, bid sái hi fáthaib fis; malartbaid na mórrígu, millfid túatha Is tigernu dia ndernat olc fris. Dobéra cách manchaine a chlainne Is a chomperta do réir dligid dó: is lem légbas lebránu cacha screptra scélmóire re táeb saltrach so. Gébaid so secht prímrelgi fo ríaglaib dia Rómánchaib co ná fagbat péin: cethracha ar cét comlána ar secht mblíadnaib búanadblib bid a remes ríglæchda, ní ba sægal snéid. Ticfa féin ar prímFíada hi richt lobair láuderóil dia thoroma sein: ni geinfe asa hathilti etir orbaib Elginsi, ní béra brú banscáile nech bus amra gein. Amra gein. Ba móte tra grád & serc an meic la muintir a máthar & a athar an taircetul-so dorigne In t-epscop úasal dó. Roailed íarum an mac co crábdhech & co inísel & nocluintis sailm & clascetul & guth cluicc cacha trátha & cocetal aifrind cach domnaig cach airm i mbíd-som, co ticdis na dáine dia íarfaigid; ‘cúich In senadh tánaic sund iróir?’ Ó notégtis immurgu isin tech i mbíd-som, andar léo batir lube boladmaræ nóscæiltea isin tech ule & ní bíth ní and acht ésim & a choimétaidi fodesin. Ocus órba slána tra .iii. blíadna de-sim, gabais inad fo leth, id est, Cell Bec ó Lis In Daire sairtúaid .i. a chellsom a céin roba bec hé, conid aire isberar Cell Becc fria & dogníthea fertæ imdæ & mírbaile fair-som indti & ní théged etir hi comatreib nách hi cumascc doeine n-imdæ ná dæscarslúaig ná mac mallachta archeanæ. Feachtas dano dochúaid Colmán la táin mbó conicci an mBrosnaig ó Chill Bicc síartuáid & ótconnairc scáth an duine isin usci dochúaid som sís ind & Is amlaid tarfás dó hé amail chéo solusta & táncatar chuici-som anmanna amlabræ In usci, co fersat .iii. graifne ina fiadnaisi ic faoilti fris, amail bid ed asbertais; ‘Mochen duit, a Cholmán, a thigerna ind usci-sa & In tíre, Is duit fogénam-ne co bráth’. Robói tra Colmán fo usci laa & adaig & táinic tirim as amail robói Pól apstal fo usci. Robátar dano na tustidi In eret-sin oc túr an maic & bátar torsig co fríth ina chodlud isin usci. Ó rosíacht tra in máthair chuici cíis cóe foeilti ina fiadnaisi & isbert so: Mo mac, inmain hé ind inbaid atcíu, mo ré-sea ar do ré, dar th'ési ní bíu. Rop tosci m'éc féin oldás héc mo læig, rombía cert Is cáin triana nert In næim. Bendacht Dé ar In sruth nár brethnaig do bás, rotlá silliud súas dot innium, dot fás. Nírlég Día tonn báis dar do bél it broind, atlochar dom Ríg, rotgab Críst fo choim. An mac báid robói nói mísaib im áin roaslaig mór n-úar isin mBrosnaig báin. Rotarrgired duit bat cobair do chách co mbía túath nach tréith fot scéith ar do scáth. An lind for thuil tú sech cach lind bid lat, tæt lemm athaig biuc m'athair Is mo mac. Mo mac. Táinic iarum Colmán asin usci innís dochum a thustide & gabais co Cild Bicc iar sodain. Romórad ainm Dé & Colmáin triit-sin. Araile scél forathmentar sund. Gabais didiu bronngalar tra athair a máthar Colmáin .i. Cáoch Rolach & asbert fria ingin: ‘Tabair In mac chucum .i. Colmán & tabair a lám for mo broind.’ Tucad amlaid-sim & ba slán fochétóir. & romórad ainm Dé & Colmáin triasin firt-sein. Arale dano scél forathmentar sund .i. asbert Cæch Rolach fria ingin; ‘Tabair an mac chucum .i. Colmán, co tarta a hanáil fom rosc, ar ní léir dam ní.’ Tucad chuici an mac .i. Colmán & tuc a anál fo rosc & ba slán focétóir & romórad ainm Dé & Colmáin triasin firt-sin. Araile scél dano forathmentar sund .i. Mongdub ingen Lúacháin gabais a Cræib Ullan & ba hí ba coicc indti ic Colmán & noticed cach domnaig coLaind do étsecht fri hoifrinn & celebrad a bráthar. & noticed cach laói co leth conaire innúas do dénum a léginn & notéced Colmán súas corecgi séin do dénum accechta dí & rocumsat adrad and, conid de asbert Adrad ingene Lúacháin i Cræbiuch Laindi fris sén. Rucad immurgu íarsin hi cind secht mblíadna co hanmcharait crábdig, id est, co hepscop Etchén & ro lég na salma & na himnu & In ord n-ecalsa ule ace. Tictis tra angil co menic do acallaim Colmáin coricci In riglés i mbíd. & roairig a oitti rath mór fair-som sech na daltuda archena. & rogab format na daltada ale fris-sium, & roairig a oitti ésiden & isbert an t-oitti fris-sium; ‘A meic maith, imthig eólus ale do dénum do légind fechtsa & ber bennacht.’ Lauid iarum Colmán dochum Mochuta co Rathen do dénam a léginn lais. Araile scél forathmentar sund .i. roedprad do Cholmán mac Lúacháin In reclés ar cúl na hIbraighe ar son na hibraige féin rucad úad tria fornert .i. ótá In ibraig conici In croiss & In srait fil frisin crois indnís & Erechtach .i. erchindech Lainne & Úa hÁengusa erchinnech Cilli Uird icca críchad & secht traigid fichet inti do muindtir Lainne i n-erchomair In meic ecalsa norachad dia oilithre conicci sárugud do Mochuta & do Cholmán & do nóesaib na himirci .i. mórfesar ar secht fichtib ar secht cétaib. Mina comailter amlaid sin; Úa Ferchair & Úa Aedacáin & Úa Dercáin & na céle Dé uile ina ráthaiges-sin co bráth & muindter Liss Móir uile. Mochuta cecinit .i. ar a láim do gabáil do Blathmac ó Rathen: Cethri fichit sé fir déc lín clainne Blathmeic, ní brécc, ocus cóic cétt déc fa dó romarb Mochuta i n-áenló. Rolá In doman bac ar bac dá mac déc fil ic Blathmac, dá mac deac la cach mac, is annsu a rím fria rathmac. Rolá athirruch athbac d'éc meic cach húi do Blathmac, is túalaing In Rí dusrat ó Blathmac ná rab tathmet6. Ó táinicc immurgu dó-som co hæs secht mblíadna déc, luid dochum Mochuta Lis Móir hi crích Muman for deoradecht asa athardæ féin. Nech tra ar timchill cach aidchi nóroinned do clamrad Mochuta & ba gnáth drong díb co fodord & fo brón raindi. Dogní Colmán dano rainn aidchi dóib amail cách. Ba sáthig dano íat uile & batar buidhig cen fodord ind aidchi-sin. Íarfaigit íarum íarnabárach in chlamrad do Mochutæ ‘Maith ale, cía roroind ar proind dúnn irráir?’ ‘Colmán mac Lúacháin,’ ar an clérech. ‘Dénad cach aidchi dún raind an Colmán cétna,’ ar íat-som. ‘Ar ní fríth sinne uile commbuidech ríam cosiráir.’ ‘Maith aile, a Cholmáin,’ ar Mochuta, ‘déna sút!’ ‘Ac,’ ar Colmán. ‘Atágar antí nach ba buidech do gait neime form.’ ‘Geibim-si form,’ ar Mochutæ, ‘nem duit féin aire & dot manchaib sund co bráth & corab hí a n-elithre Less Mor & an dán cétna dóib sund. & ní bía sonus far In raind, mani taircther dóib-som hí nó mane léicther.’ Naiscid Colmán for Mochuta sin uile dó & nighid a láma íarum & dogní rainn dóib. & inde dicitur Colmán Lámglan de-sim ó sin himach. Roindid tra Colmán dóib co cend secht mblíadna & légaid an scriptúr cechtarda ann In n-eret-soin. Fecht and dano gebid treblait mór Colmán mac Lúacháin fri .xxx. laithe & batar brónaig de sein an manaig & tictis dia thoroma cach laithe cosin Ibraig Colmáin meic Lúacháin .i. reclés Colmán hi Lis Mór hésein & luid Mochuta féin leo araile lathe ann dia fis & Is a forbæ .xxx. laithe ésein & ba slán ésim íarnabárach fochétóir, conid and asbert Mochutta na rundæ: Colmán Lámglan, lór a gile, lám fri caire7, grád Dé neime. Serc na manach, mían don chlamraid, cen nach n-erbaid ina anmain. Anim lommnán d'fis Is d'ecna, cend cen ocla, tend dom frecra. Bánchoic balla mo bíd blasta, fer fíal fosta, grúad glan gasta. Lám an Choimded úastu atchim, leis mo laindia chess chinn9. Comrainn coitchenn fiad na huile ar grád nime dán an duine10. Dia deóin trécis soidnge ar dodaing, ris ní scaraim céin béo i ccoluinn. C. Térnaid íarum Colmán mac Lúacháin & línaid rath hé ó mullach co lár. O rosíacht-som immurgo æs .xxx. timairgid celebrad de Mochuta & isbert In clérech ná deónebad úad hé céin beth hi coluind acht co hinad comfacus i n-óentír fris féin im-Mumain armedón & isbert Colmán ná ticfed a hæntír cein co mbad cet lais-sium. Derbait íarum malle a n-óentaid andsin. Fóididh íarum Mochuta é-sim co Dúngal mac Mælfothbil .i. rí Fer Maigi & ba cara séin do Mochuta & dia chlamraid co n-almsanaib mencib biid & étaig dóib & dober Mochuta cóicait manach dia muindtir féin leis co Dúngal. Ó rosíachtatar tra hi cíana ó Lis Mór síar, atcondaircatar buidin móir cuca 'na n-agid & fer marb acu for fúat & síat féin ic golgaire móir. Comraicit íarum Colmán & an buiden út imalle & íarfaigid Colmán díb: ‘Cúich an marb-sa fil occaib?’ ‘Dúngal mac Mæilfothbil,’ ar síat-som. ‘Is cuici-sein ronfóided-ne,’ ol Colmán mac Lúacháin, ‘& Is mellad dún a héc co fácbad tír occund & légid for lár hé bicc conasfacamar.’ Dorónad amlaid. ‘Diamad béo tra Dúngal,’ ol an buiden, ‘fogébtha-sa sin uile & cid duit-siu, a nóemCholmáin, nach cuinche for an Comdid a thathbeogud? ar doní Día fort ní nách lugda innás sin & fogénum-ne duit co bráth & fogéna-som féin & a chlann co bráth duit.’ Conid and isbert Colmán In dá rann-sa: A Dúngail óicc feramail, it mac flatha fír, olc don lucht-sa am lenamain do breith-si as do thír. A marbán út tra ale, érig, tasce ille, bí-sin béo mar táam-ne, tiagam síst malle. La sodain tra fochétóir atracht Dúngal & atfét a uile físse tall dóib. Romórad tra glóir & anóir Colmáin meic Lúacháin triasin firt-sin fon Mumain uile. Dobert íarum Dúngal do Cholmán In cóicait bó dia fognam & a roga baile 'na thúaith & a manchine co bráth. Dogníther íarum la Colmán mac Lúacháin Cell Uird isin baile-sin .i. hi Feraib Maigi & Is aire isberar Cell Uird fria, ar Is inti tósech túarcgabad an t-ord tuc Molaisi leis ó Róim, ar roforaith é-sium ma gabáil ind uird-sin acht co torsed. Robói immurgu annsin Colmán co fertaib imda & mírbuilib cor ba slán .xl. blíadna de eter Mumain & sund ria ndula dó síar .i. secht mblíadna déc díb side sund & a secht ilLis Mór & ósin imach i Cill Uird & ic troscad fo Mumain & for Cnuc Brénaind. Ba deochain tra In eret-sin Colmán mac Lúacháin .i. grád manaig immurgu rogab ar tús & asein na gráda ecalsæ. Araile scél dano forathmentar .i. In blíadain ria n-éc Mochuta táinic chuici Motura .i. mac ríg Corca Bascind .i. xxx. ammus lais do fognum don Choimdid ic Lis Mór. Rotesctha a foilt & robenta corne ina cendaib la Mochutu & bátar blíadain laiss. Táinic angel dochum Mochuta i cind blíadna & isbert fris; ‘Ní duit-siu tra ro cetaigid na manaig út, acht inad Is mó irricfiter a less.’ ‘Cáit dano é-sein?’ ar Mochutu. ‘Múnfaid Día dóib hé,’ ar an t-angel & ‘tabair-siu clocc dóib cin tengaid and & áit illeræ acu hé, Is and bías a n-esérgi & a fognam co bráth’. Cíid tra Mochutu & atfét dóib-som in scél-sin & cíit sium féin co serb & doberar clocc dóib cen tengaid and & troscit rempu aidchi cacha cille & bátar secht blíadna timchill. Érend ón mud-sin & ní labair a cloc frisin ré-sin. Hi cind secht mblíadna iarum iar ngabáil Laindi, Is ann rolabair accu a clocc ic tiachtain dochum Lainne ic Adrad Motura. Tecait iarum co Colmán & slaindid In fid lais & doníat tochar mór ó Laind co Tech Laisrend tar Móin Lainne & nascit for Colmán nem dóib féin sund & dia cinél co bráth, conid íat-sin filet isin ulaid fata ar cúl eclaise Colmáin meic Lúacháin & conid desin ata Bernán Moturu ic Laind & bernán Mochutu hé iar fír & mind cotaig isin bale hé & ícaid galra & tedmand imda for dæinib & cethraib .i. dínnech ass & a béim impu fo trí. Araile scél forathmentar sund .i. secht meic Mennán meic Mænán meic Feradaig meic Cais ó fuilit Dál Cais & do muindtir Motura dóib. Táncatar na meic-sin día luáin cásca móire do faigde co banairchinnig Lainne & isbert sí ní bái biad nó lind erlam aici. Érgit-sim immach & síatt dimdaig. Isbertatar fria-si; ‘Rob dimdach cach dám dít fadechtsa.’ ‘Diit Is dia, a chlérchiu,’ ar sisi, ‘tabraid écc isin escuine ar Día rib.’ ‘Dobéram,’ ar siat-som, ‘.i. dia tucthar proind mórfesir i comainm In laithi-sa dún dogrés cacha blíadna do lind & do bíud.’ ‘Dobérthar ón,’ ar sisi. Conid ósin ille dlegar do banairchinnig Lainne féil mac Mennán do dénum cach lúain cásc .i. proind secht do lind & do bíud do chlérchib Laindi & loim ar son lenna ann, mina raib lind féin. 11 Táinic reime íarum i crích Midhe do thoroma a charutt & a aitte .i. epscop Etchén & ó rosíacht immurgu co Cill Big & fegaoidh inadh cille ar brú tsrotha ar gaire éiscc & usci and .i. i cind Átha Daire. Claoiditt íarum na manaoigh múr mór timchell na cille-sin & bat saothraoigh & bat scítthaig íatt asa aithle. Táinic aingel and aidci sin go Colmán & asbert fris; ‘Cid mór do tsaothar, a Cholmáin, ní sund bett do manaoig nách do eiséirge féin.’ Cíis iarum Colmán co serbh & asbeart; ‘Cia pudhur fil sund etir?’ Asbert Uictuir aingel dósum; ‘Óen cach cett sund dochum nime & óen cach cett immurgu dochum n-ifrinn asin bale notbérthar-su imárach.’ Nascid Colmán sin for Uictuir angel & atbert Uictuir; ‘Ticfe oiss cucutt imárach, a Cholmáin, do imchur do lebhor & bérat éolus remut a Fidh Dorcha síar imárach & cumfat reilicc duit annsin & slaidfett a cranda.’ Dorónadh trath amhlaidh-sin íarnamárach, conid íar slaide na reilgi asbert an t-angel: ‘Ittá sund, a chléirigh, inad lainde do maccaib Lúacháin.’ ‘Bid hé-sin a ainm co bráth,’ ar Colmán, ‘.i. Lann mac Lúacháin.’ Conid and asbert an t-angel inn so dia comdídnad a thorse Colmáin meic Lúacháin: Colmán Lainde flatha fine, noco píantar fora n-íatur úr a chille. Mór a saothur riana manchaib, muindter nime bít 'ca charthain. Ní fil áige 'na chorp chomgeal nár lín uile grádh In Choimded. Óen cach cetta maith da muinntir, dochum péne, ní ris tuilltir. An drécht éisium nách cóir creidim, nád roich cretair 'na corp eidir. Buidne d'anglib ar a rográdh bít ic amrán caithche im Colmán. Colmán Lainne. Slaidit íarum na manaoig In fid archena. Luid immurgu Colmán co epscop Etchén co tísad chuice do cosecrad a relge lais. Táinic amlaid epscop Etchén & asbert fri Colmán úasalgrád saccairt do eritin lais-sium isin chargus ar cind & fóemaid Colmán úadh. Lotar tra andsen cuci-sum dá Colmán ele .i. Colmán Eala & Colmán Comraire, co tíastis i n-óenfecht do eritin grád co epscop Etchén. Rofoillsighed dano do epscop Etchén a mbith for conair cuce .i. céol angelacda atclos dó an laithi-sin, conid de asbert epscop Ettchén: Do Chríst atlochar-sa, atcíu slógh n-angel cucum dom thoramha, is amra an chaingen. Nomaidlet ilcéola na flatha nime, rolethsat archangel tar firu bile. Bíaid relec d'archanglib im chlúain co clothur, do dín ma degmainche, do Chríst atlochur. I n-óenfect rosechat íarum na trí Colmáin co Clúain Fota & feraidh epscop Etchén fáilti móir friu. Doníter íarum .iii. dabcha fottraicthi dáib a n-óenfect ar ná digsed nech díb i n-athinlatt araile, id est .i. dabach ibair co circlaib ibair & dabach darach co circlaib sailech & dabach darach co circlaib ibair. Érgit tra na trí Colmáin a n-óenfect chucu. Téid Colmán Ela isin dabaig ibair co circlaib ibair. Téit immurgu Colmán mac Lúacháin isin dabaig darach co circlaib ibair. Téit immurgu Colmán Comraire isin dabaig darach co circlaib sailech. Is and asbert epscop Etchén; ‘Is amlaid sin tra bett far gráda i talmain, a cholamhna inmaine, id est: bid epscop co n-onóir epscuip inntí fil isin dabaig ibair co circlaib ibair; bid sacart immurgu co n-onóir espuic intí fil isin dabaig darach co circlaib ibair; bid deochain immurgu co cádhus sacairt intí fil isin dabaig darach co circlaib sailech.’ Iarnabárach tra rofurmethe gráda forru-sum fan inas-sin & rofastait and oidchi sin i Clúain Fota, conid de asbert epscop Etchén In duchand-sa dia formolad na Colmán: Inmuin tríar táet and co Clúain Fota fond, da fuirgther dar amm ní fulangtha glond. 14 Na Colmáin can cacht, is anfáil a nert, gabsat cennacht móir, ar Is dóib rodlecht. Bid óennert a nert óndiu co tí bráth, tic indem na túath dá cinniud for cách. Temair ní bía i mbrón do gar ná do chían, cid duilig a dál, mat buidhigh an tríar. An tUltach mór maith is áilliu for bith is gnúis hi fil rath, nístráeth cath ná cith. Gabais ilar cell im chocricha cnes, is hé an romac ríg, is díon ar cach tress. An Conaillech cass, mairgc dotuchre friss, iss é In frecraid fis, is ecnaid cach fis. As comrar cét rún a chridhi sech cách, a árus cen fúath bidh cádus co bráth. Mo daltán-sa féin do Chlúain Colmáin Móir, mochin drem dan dín, ba hé cenn ar slóigh. As rélta co rath ónid sorcha In bith, inmain bríg cen brath, ruslín rath 'na rith. Cid lethard a ngrád bat comuáisle ar neim, ní fil díb nách fíal im bíad Is im digh. Rochind for cach æn mac Lúacháin na lenn, ní techt Ériu oll is féliu ná Is fearr. As mochean an dám innair Is aníar, im imdaidh cen brón, is inmain In tríar. Inmain. Dorónsat íarum a n-æntaid ann-sin .i. na trí Colmáin & epscop Etchén & Mochúa mac Nemaind in-nem & a talmain & lotar íarsin dia cellaib dílsib & a n-ænfecht rogabsat na trí Colmáin grádha & Mochúa. Conid ænchell ósin ille Land & Clúain Fota & Tech Mochúa .i. íarthar cille Lann & medón cille Clúain Fotta & ærthar cille Tech Mochúa. Táncatar tra manaig imda co Colmán mac Lúacháin & sléchtsat dó & aidbret manchine a clann & a cinél co bráth dó. Araile scél forathmentar sund. Luid Colmán mac Lúacháin do chungid faghdi feraind co hAnfosaid mac Leda & ní tard dó acht gáire uime. ‘Bid sothech fonámait & gáire fer t'inaid co bráth,’ ar Colmán, ‘& Is dam-sa fogénus t'ferann & do chomarba co bráth.’ Ocus atbert Colmán béus maidm for cách ina bía nech úaithe co bráth, mina raib cach duine for barr a clúaisi deisi .i. hi cinaid an fonámait doróne im Colmán, Is uime rofácaib Colmán dóib so. & Is uáid so rogénetar Hí Manchán & Húi Máelumæ & lucht na Cluána sin íatt malle. Rochuindigh dano faghde for Lechet & Is úada-so rogénetar Húi Leccett ic Lainn & isbert side; ‘Ní fuil dom ferann acht inat óentighi.’ ‘Ní bía acat co bráth acht óentech óniu himach,’ ar Colmán, ‘& bidh dam-sa foghéna do thír & do chomarba.’ Rochuindigh didiu faghdi for Chumíne mac Ledha & Is uáid-sin rogénetar Meic Airechtaigh .i. airchindig Lainde íad-sein & Is ed isbert sein; ‘Mo thír uile duit, a mec inmain, ar ní fil comarba acam féin.’ ‘Bíaid comforba acat-sa didiu,’ ar Colmán, ‘& Is é bus comforba dam-sa co bráth.’ Roráidhsit immurgu na manaigh; ‘Is cúanna & Is brígach an lánamain .i. Cumaine mac Leda & Brígh ingen Chomgaill ingen ríg Delbna Móire. Dia mbeith mac accu, toich dó ciamad Chúanna hé.’ ‘Is amlaid bías,’ ar Colmán. Conráncatar íarum an lánamain an aidche-sin & ro compred íarum mac de & rucad an mac a cind nói mís & rucad dia baisted co Colmán mac Lúacháin. & doratad Cúanda fair & rogab etal báidhi an cléirech uime & atbert: ‘Tabair an mac inn-ucht mo chochaill buic colléc, dom-ánicc etal báidhi imme.’ Tucad amlaid & rogab an mac bec lán a lám do chochall an chlérig, conid ann isbert Colmán; ‘Is ferr an fer bec-sa oldaiti na fir tuc éra form-sa immo ferann.’ Conid ann atbert: Fearr fer andát fir, ait leam ní día feil, do Chríst beirim buidhi an duine nongeib. Nomgeb Is notgéab, bíaid ar fine fót, inmain áighe sútt, indiú Is áigi ócc. Bendacht for an mbroind rocomper for lár, mo bennacht ort féin notlenfa an céin már. Biáid cendacht mo chell is mo thíre teinn im degaid cot chlaind cen mebail, cin meing. Anfossaid dúr dían ocus Lechet lonn bet got fognam sund, bid erlom do glond. Nocha faigbe bás gurbat senóir crín, raga ar nem iar tain, bidh hé sin do díl. Cen díth ar do chlaind an céin beó-sa ar neim, bid leó an chell céin máir, ferr fear andát fir. Ferr. Pennachais tra Colmán mac Lúacháin Cúanna fon cuma-sin. ‘Is fo síd tra scairthi,’ ar na manaig re Colmán. ‘Bid cend sída dogrés in gen-se & fer a inaid día éis,’ ar Colmán. Dá aicme immurgu robátar hi Fidh Dorcha ar cind Colmáin maic Lúacháin, id est Hí Dubáin Caille & Húi Dubáin Maige. Táncatar malle dochum Colmáin & dorónsat a manchine dó eter bás & bethaid & a ferann ar bithdílsi co bráth, conid síatt Is fine griein ac Laind ósin alle. & dobert an rí do-som a sære dóib co bráth úaith féin &ó cach ríg 'na diáid co bráth ar cís ríg & flatha. Is síatt-so baileda Hú nDubán .i. Less na Fingaile cona dib lessaib beca & Less Dubán ar cúl Less Grúccáin & Less Droignéin ó Liss Grúccáin ille & Rúa Mór Corracán & Clúain Dam & Tulach Lín tall ó Chill Caca ? ille anúass & Teach Conán .i. Conán mac Fiachraidh meic Dubán meic Ailella ó filet cenél Ailella i Feraib Tulaig & Ráith Criti & Ráith Inraith & Ráithín an Usci & Ráith an Midg & Cræb Ullan & Ráith Spelán cona muine dercan & Gortín Grogín &Tír na Leici allanuás de & Tech meic Conba & Ráith Cairech & Less na Con allanair de & Clúain Mæil & Loch Corr & Tír Bæthán & Tulach Rúad & a ndílsi uile do Cholmán mac Lúacháin & don Choimdid co bráth ó ríg & ó chíss na flatha & na túaithe archeanæ. Araile scél forathmentar sund .i. certt amræ robói do muindtir Tigi Conán hic Laind .i. Anníaraid a ainm-sen, co ndernæ srían co n-ór & co n-airget do ríg Húa Failgi & berid buddess día reic. Is ann imarco doralæ mac Coisemnaig ac a crochad ar a chind & ba hingnad la hAnníaraid é-sein. Isbert immurgu Anníaraid frisan ríg: ‘Bráthair dam-sa sútt & ná crochthar hé!’ ‘Doragha duit-siu dá bái déc dia chind an tsréin ná an cimidh,’ ar an rí. ‘Is é mo rogæ an cimid,’ ar an cerd. Tecaid malle indeass .i. an cerd & Mac Coisemnaig. Dobeir Mac Coisemnaig lóg a sréin don cherd íarna chuingid dó fair .i. Ráth Speláin cona muine dergan dó ar son an dá bó déc útt tárcas dó do chind a sréin, úair ba ferr leis aná marbad féin a tabairt do Anníaraid. Dobeir immurgu Anníaraid do Día & do Cholmán co bráth. Araile scél forathmentar sund .i. Anníarraid cerd do muinntir Tigi Conán. Tarb robói aici & nocha ferr leis beith ar búaib ná ar graigib Mælsechlainn, conid de sin atberthea Grogín friss. Araile láa immurgu tánicc Grogín ó purt Indsi na Cairrgi dia thigh, co tarla for sechrán hi ngurt meic do Choisemnach hé. Tánicc immurgu Mac Coisemnaig do chuártugud a gart & fúair Grogín indtib & ruácaid hé, co rominaig a chalpthæ. Indisid Anníaraid ésein do Mælsechlainn. Is sí imargo breth rucc Mælsechlainn, an ferand ar minaig á chalptha do thabairt do Anníarraid ná íc Grogín. Conid de isberar Gortín Grogín fris ósin alle. Doratt immurgu Anníarraid éside do Día & do Cholmán co bráth. Tír na Leici immurgu, rí Midhi doratt do Cholmán ésiden ar na demnæ robói ac a athaigi do indarba esti, úair romillsitt mór istír. Tech Conán immurgu .i. tech n-abad Colmáin meic Lúacháin ésiden & ní dlig nech ní de acht comarba Colmán. Úair atá ordu Colmáin isin ulaid a ndorus an tigi n-abad & biid timthirecht angel ann cacha aidchi lúoin. Ráth Cridi immurgu ón mud chétnæ & Achad an Pubaill ón mud chéttna, úair pupall Colmáin robói ann & it sæire sin uile ó chís ríg & flatha & tuaithe archenæ. Dorónad tra tempall íarum dermár la Colmán mac Lúacháin ac Laind & tinóled tinchur fleidhi móire lais dia bennachad a thempuil ó epscopaib úaislib. Dorónad iarum In flead & tinólta cuici næim imdæ da gach leth & tuctha trí epscuip cuici fri bennachad an tempuil .i. epscop Conchraid & epscop Etchén & Colmán Ealæ an tres epscop. Dorúachtt dano an aidchi-sin Fursæ crábdech co Laind & rotoimled íarum an fled fon cumæ-sin & dorónsat uile derbad a n-æntad íarnabárach fri Fursæ & robennachsat ule an tempul & an roilecc archeana, conid annsin asbert Colmán mac Lúacháin: ‘Mo manaig ar do chomairgi, a Fursæ!’ ar Colmán. ‘Gebim,’ ar Fursæ, ‘dia torsett chucam am relecc.’ ‘Rososett ón,’ ar Colmán, ‘ar bíaid relecc acat-sa im releicc-sea armedón sund ac Laind.’ ‘Biid dano,’ ar Fursæ, ‘& bid ailithri dot manchaib-siu indti amail cach releic acum-sa.’ ‘Mo manaig ar do chomairci dino, a epscuip Etchén!’ ar Colmán mac Lúacháin. ‘Gebim-si íatt,’ ar epscop Etchén, ‘dia torsett chucam.’ ‘Rososet són,’ ar Colmán, ‘ar bíaid relecc a fus acatt.’ ‘Bid dano,’ ar epscop Etchén, ‘bid ailithri dot manchaib-siu indti amail bís a Clúain Fotta.’ ‘Mo manaig dano ar bar comairci-si, a Cholmáin Eala & a Cholmáin Comraire!’ ar Colmán mac Lúacháin. ‘Gabmait-ne ón,’ ar síat-san, ‘dia torset cucaind imáin.’ ‘Ronsoset són,’ ar Colmán, ‘ar bidh lib-siu trían mo relgi-si.’ Rorandsat íarum an releic i trí fon cuma-sin .i. an trían imon ulaid Fursæ la Fursæ féin & an trían iman ulaid epscuip Etchén la epscop Etchén féin. Ósin amach immurgu lasna trí Colmánu cona næmaib æntad & cataig archeanæ .i. Lommán & Samthann & na trí dísertaig & Úa Súanaig & Mochuta & Mædócc & næim Érenn do neoch robói a nDruimm Ceatæ, conid cell chottaig tra amlaid-sin do manchaib Colmáin meic Lúacháin a chell féin & nem dóib indti. Bennachais íarum Fursæ an cill íarnabárach ule archenæ. Táncatar dano chuici-sim bráthair a senathar .i. clanna Forandán meic Læda Find meic Mane & aidbrait a manchine co bráth dó & doberatt bale dia ferann díles dó ina screpul soscélæ .i. Léna ésidein. & doníther cell ann la Colmán mac Lúacháin & noerbered bith co menic innti-sen eter a manchu tair. Araile fecht dano luid Colmán mac Lúacháin co Léna a nÚib Forannán do thoroma a manach & a chille & Is annsin doralæ rí Érenn i nDún Léime ind Eich & delg co n-acais ina chois, co nderna tart ar feith inti. & issé an rí hísin .i. Domnall mac Áeda meic Ainmirech meic Congail Chindmagair meic Sétna meic Fergusa meic Conaill Gulban meic Néill Nóigíallaig. Bói sein didiu a n-amlabrae blíadain isin dún-sin & ní chungaidis lege hÉrenn ní dó. Ótcuás dó immurgu Colmán mac Lúacháin do bith ana chill féin ic Léna, tíagar ón ríg for a chend & atfæt an rí riss: ‘Do breth féin duit & slánaig mo choss, ar Is túailnge tú & doní Día fort ní is dolge andás sin.’ Dogní íarum Colmán ernaigthi fria chois & isbert: ‘Tabair do chois for an cloich-sea & Is cett don delg fil it chois-siu daul indti.’ Dorónad tra amlaid-sin & ba slán fochétóir an choss. Sé ríg tra díb-so rogab Temraig díaid a ndíaid cen nech do síl Cholmáin Móir & Díarmata meic Cerbaill hi Temraig ind oirett-sin .i. Ainmere mac Sétna & a dá mac .i. Áed & a dá mac sein .i. Mælcaba & Domnall dá mac Mæilchaba. Is annsin dorat Domnall Dún Léime ind Eich do Cholmán & doní Colmán cill andsin & relec & nobíd indti co menic & robói tri cargais ann-Úaim Cholmáin isin carraicc ar cúl an dúine & a agaid for Bóinn immach & na secht mbale déc bátar 'ca fognum ac Domnall & ic cach ríg ele reime & dá seabac selga bátar aci; & a saoire co bráth do bráthrib a senathar .i. clanna Forannán & Aedæ Find & Mane & Colmán mac Lúacháin mac Leda meic Maine éisium & asbert Colmán immurgu: ‘Cid bé rí tí tar an saoire-se co bráth, a cétt oiret-sin dia crích & dia ferann féin do easbaid fair.’ & isbert Colmán béus: ‘A chétt comlín-sin immurgu do esbaid ó ríg Temrach antan chuinighfes císs nó bés forru-sum & maidm fair an cath ule i mbiad nech díb-so, mad ar éicin berar íatt himach.’ Is and asbert Colmán: ‘Cid bé ergabus én díb sútt, a brith co ríg Temrach & tabrad sein secht mbæ are, mane fagba ar lóg bus lugha & lécid ass hé de mullach a chind & ní gébthar ris co cend secht mblíadna & ní benfaidhter de an cend-sin co bráth & bíaid aidchi n-ármaigh.’ & dorat sæire co bráth dia muindtir eter na cella afus cona muindtir & na cella a nÚib Forannán co lucht a fognama tair .i. secht mbale déc & na trí cella fil indtib do Cholmán. & dlegar ósin ille hi sic flaithe Úa Forannán & a fir bale co Laind dia n-adlacad. & síat ósin amach isna cellaib tair & máoir ó Laind isna cellaib tair .i. Húi Bráonán & Húi Máolbethad do muindtir Laindi íad-sein immalle .i. do goibnib Laindi íad ó Thulaig Lonán. Is léo so tra trian éttaig na marb tair & trian rachaill tair ar chomét dligid ecalsa dóib. Araile scél dano forathmentar sund .i. laithiu bói Colmán ana chill ac Leiss Dochuinn matan tsamraid tráth terti élusset tra bæ an bale dochum na læg & na láoig 'na rith chucu-som & ótchonnairc Colmán sin, sáidhidh-sium a macbachaill isin cloich eturra & smachtais forru & féimditt na láoigh imdecht asan maigin-sin & féimditt na bái imthecht chuca-som don leth aile. Tastait iarum immalle fon cuma-sin co hetrad & conéracht cách. & atá a hinatt isin cloich béus & is ann atá an chloch hísin etir Chuillind Móir & Chuillind Bicc hi medhón. & romórad dano ainm Dé & Cholmáin triasin firt-sin. Conid de sin asbeir an bachall bís eter na bú & na lægu ria ósin ille & macbachall a ainm riasin firt-sin, ar bith na láim na macæim. Is sí-sin mind dlegar do bith a nÚib Forannán isna cellaib. Araile fecht dano tánicc chuici rí Fer Tulach .i. Onchú mac Sárán & sléchtais dó & cuinchis ascaid for Colmán mac Lúacháin, id est, comad hé Colmán tidlaiced sacarbaic dó ria techt dochum na todóchaide & faomaid Colmán dó-som sin .i. ná bad marb hé co mbeithsom fria hudacht a báis. & isbert Onchú: ‘Cid duit, a chléirig, cen claind do chuinchid dam-sa co fognat duit féin co bráth?’ Conid ann isbert Colmán: Bíaid mac amra acat-sa, a Onchú cen gaindi, bid dalta, bid degmanach do Cholmán lámglan Laide. Araile fecht luid Colmán mac Lúacháin co Dún na Caircci hi Midi. Is ann doralæ Onchú mac Sárán marb sechtmain reime a n-Indsi na Caircci. Lauid Colmán chuici & isbert fris: ‘Rogellsam-ne ém ale ná raghtha-sa báss comad mesiu doberad sacarbaic duit.’ & doirtid Colmán trí tonna asan findfáidech 'na chenn. ‘Is cet duit érgi a súan báis a n-aóis bar .xxx., ar at senóir cetus anoisin,’ conid andsin dorónsat an imacallaim-so sís: C. : A Onchú, tócaib do chend eter ócaib na hÉrenn, fattæ do suán, ná bí a spruc, sechtmain lomlán fo t'ænbrut. O. : Tasci cucam, geb mo láim, a meic lainnerda Lúacháin, curotimnor, gním cen acht, mór don ingnad atconnarc. C. : Abair rim an rét-sa ar tús, tacair lat ní dot imthús, nan exit menman roba nó an scarad cuirp Is anma?O. : Ruccad m'anaim úaim i céin sech ifernn n-úathmar n-acbéil dochum ríchid an Ríg ráin fil cin díchlith, cen dígbáil. Airm a fil slánti ocus síd ocus fáilti can imsním, céol can chumsanad, cen chol, betha cen báss, cen bægol. Aoiti cen sentaid do gréss, solsi, suthaine, sobés, frecnarcus Ríg secht neime aongen Maire ingene. C. : Cid dotuc anall for cúl? indis dún ní dot imthús, mesa In tír-si ná an tír tall, a meic Sárán, a særchlann. O. : A meic Lúacháin, láthar nglé, do chlaind Conaill Chremthainne, issed romléc-se dom thaig dot anóir 's ind Airmedaig. C. : Airmedach Subne mar tá meic Colmáin meic Díarmata, dosrat an Coimdiu, caóin clú, co fil fon loch, a Onchú. Cid dobere dam am réir, a Onchú cruthglan comféil, an ba manchine mín mhas, in ba féith, nó in ferannas?O. : Mo manchine Is duit rodétt eter bethaid ocus écc, screpul fóss Is cúairt Is cáin duit, a Cholmáin meic Lúacháin. C. : Ca métt na cánæ coéme eter séotu Is ardmæine, abbair rind, fáth cen on, coná rab ar imreson. O. : Secht mbargen cach duine dáir, screpol cech eich, cech óclæig, cét ech cech dalta mín modh, muinci, srían is erchomal. Tiucmecach tened tailc tréin i n-acus, a n-eterchéin, dinit cacha mná maithe mane tarset anflaithe. Dechmad étála cech óen bías cen faitches, cen domaoin, lenn cech ríglaig, monar nglé, blæ lín cecha caillige. Caór iaraind cech gabann, gairm grinn, céin bes atreb hi nÉrinn, hech cech slíasta duit re tæb cin Insecht blíadna bláthchæm. Duit-siu, a Cholmáin, an cech tan bæ, muca, eich, óigit-?, daim Is cáirig immalle, capaill, cairr ocus ere. Do ríar duit, a chléirig cáid, a degmic lámglain Lúacháin, co rísat do réir ríagla do Laind cecha ænblíadna. C. : Bendacht duine, bendacht Dé, robet ort ule 'malle, fort chlaind, fort chiniud cen cess nachustarla anfaitchess, bennacht fort chéill Is fort chlú, bennacht fort féin, a Onchú. A. O. : Bennachfet-sa In indsi, a fir, a Cholmáin cáid, a chlérig, ar ní cían ó tír In treb co rab tairisi a atreb. C. : Sonus lomma Is lenna lir, buáid comairle In cech caingin, búaid comperta, clú co mbail, búaid creiche adiu, buáid slúagaid. Trí lán ma chluic d'usci úar do chur esti a n-agaid slúag, innreth t'innse tairis sin ní drónfat Gaill Is Gædil. O. : Dechmad na hindsi cen ail 's a almsa bíd Is étaig, re tæb cach cruid feb Is cóir berar duit co Lainn lánmóir. C. : Céin bethir indti dom réir i n-acus, a n-etercéin, ní bía terca bíd nach dú at alén ard, a Onchú. A. Clann Onchon cubaid comlán ocus macne Mælodrán, ní béra demon díb nech cen corop óg nó aithrigech, mo chrábud tenu as cach dú do snádad lemm, a Onchú A. Bendachais íarum Colmán an ferann In Dúne na Carrge imuich íarsin. Is annsin rocuinnichsit lucht na Cairgci topur fírusci do fácbáil acu. Sáidid íarum Colmán a bachaill isin léna na Carrcci & boccaid immacúairt hí & isbert: ‘Is cet don inat-sa topur amræ co bráth and.’ Brúchtais fochétóir srúaim usci anusin, conid Tipra Colmáin a ainm ósin ille & ícaid gallræ & tedmann imda fri troscud aici. An carragc-sa tra, port ríg Fer Tulach hí dogrés co tánic ingen meic Conchubair .i. ben Conchubair húi Mælsechlainn, co ruc an rí ar éicin hí & an rígan ó ríg Fer Tulach .i. Cúchaille mac Dublaide ésidein, co rosáraiged uimpi .i. a athrígad nó a dílsiugad do rígain Midi .i. isísin cétben díb ruc hí & cách ar a slicht-sin ósin alle & ní díles hí ó ríg Fer Tulach & dligid Colmán a dechmaid-sin ón mud chétna cid cía bes inti, úair Is é robennach hí. & Is la Colmán mac Lúacháin dechmad an dúine amuig a a Purt na hIndsi, úair Is é doratt tí dia bachaill 'na timchill ac a bennachad & sonus lommæ & lenda & cech bíd arch-enæ sund dogrés & búaid comperta & buáid creach & búaid slúagaid ódíu co bráth & dechmad trethan & úarán fon mud chétnæ, úair Is é robennach íatt ule & Is la Mominócc dechmad indsi Locha Maigi Úath, úair Is é robendach hí & Is lá Hú Tegtechán bith for In cléith dála & an t-escra ana láim & Is la Híb Domnnán cúlchomét ríg Fer Tulach .i. lucht In bale iartharaig íatt Araile laithiu tra bói Colmán isin Carraig-sin co táncatar rígraid an tíre chuici do étsechtt fria hoifrenn & celebrad acgi-sium. Tecatt ule timchell relgi íar n-afrinn co cúalattar égem ac na cúrchaib 'na fíadnaisi. La sodhain tra fégaitt uli & atchíatt na conu cucu 'na rith. ‘A Cholmáin, ar do chumachtæ,’ ar an rígan, ‘tesaircc dam-sa mo chúrcha & rotbía-su úanmolt díb cecha blíadna.’ Smachtais iarum Colmán forna fáolchonu & tastaitt isin magin-sin. Romórad dano a ainm Dé & Colmáin triasin firt-sin, conid ann asbert an rígan fri Colmán; ‘Geb aráit dam-sa fechtsa im na cúrcha dia comgi ar na conu alltæ.’ Is de sin asbert Colmán; ‘Geb-siu an randsa impu matan & fescar & nístomlett na conu alltæ íatt co bráth.’ Mo cháoirig robet ar seilb an óenfir! for seilb Colmáin meic Lúacháin curbat úagsláin mo cháoirig. Cach nech tra gébus sin ima chúrchu, ní millfett coin allta íatt, conid de sin dlighes Colmán úanmolt cech alb ín a nÉirinn ar a cométt ar conaib allta. Araile fecht didiu dogníed mórdál Dromæ Ceta la rígaib Éirenn im Cholum Cille. Ránicc íarum cách inti as cach aird. Is íatt immurgu triar dédenach ránic íar cách inti, na trí Colmáin móra Midhi & ba dorcha In adaig antan rosíachtadur & ní raibi adbar tened nó boithe acu de sin. Ruccad íarum a fis-sin co Colum Cille & roferad fáoilti friu úadha & rolaad gairm escaire for naomaib hÉrenn, id est, crann do cach tenid & slat & sop cacha boithe dona tri Colmána móræ Midhi. Tucad íarum dóib-sium sin fon cumasin. Rofíarfaigsit didiu naoim hÉrenn íarnabárach do Cholum Cille: ‘Cindus cléirig íat-som na trí Colmána dia ronfagde den hiréir?’ Conid ann isbert Colum Cille; ‘Cid mór sunn andíu oirecht naom hÉrenn, gellaim-si fíad Día nách lugha oirecht na trí Colmán útt for neim oldás an t-oirecht-sa & gellaim fíad an Trínóit, dia tæthsad neam anúas for clár an talman, co tocébdais na trí Colmáin út co ndernannaib hé suás doridhisiu ina sosad aicenta.’ Becc tra do sein la cach naom a nert féin a næmaib hÉrenn ar métt na testa-sin tuc Colum Cille forru-som. Rochuinichset íarum naoim hÉrenn cotach for na trí Colmánu & faomait sium an cottach-sin do dénum friú & doníther an cotach íarsin hi fíadnaisi Coluim Chille, co fil ósin alle cotach a manach-som fri naomaib hÉirenn .i. do neoch díb tarraid an mórdáil Droma Ceta cettus. In fecht immurgu táinic Colmán mac Lúacháin co Laind, is ann robói Conchraid epscop hi Tír an Dísirt ara chind. Ótchúala íarum guth cluicc Colmáin meic Lúacháin tánicc chuici & isbert fris: ‘Mochean duit, a Cholmáin, Is duit fogéna an fid-sa co bráth .i. Fid Dorchæ & fogénam-ne co bráth. Dorónad tra amlaid-sin & robái Conchraid íarsin ac Colmán mar cach ndeiscipal acci. Arale fecht and faomaid umalóitt do dénum do Cholmán & da manchaib archena .i. bith ac a manchaib & aci buddéin ac a ndamaib & robói ré fotta acu .i. hi Clúain Dam & Is de-sin aderar Clúain Dam ósin alle ria.’ Araile fecht ann immurgu gatar dam díb ó Chonchraid. Luitth Conchraid ina lurgc & a chlocc ina láim & cech húair nothéged dia lurgc nobenad a chlogc aigci & dorónsatar amlaid-sin co rángcatar Caill Cellán hi Feraib Tulach & Is ann sin robáttur na merligh ac fennad a doim ar a chind & cuinchis Conchraid forru hé & doberatt na merlig dó hé & atbert an clérech friss; ‘Is cett duit érgi.’ Ro érig an dain focétóir. Ótconncatar na meirlig sin fóbrait sléchtain dó. ‘Ac,’ ar Conchraid, ‘sléchtaid dom aitín .i. do Cholmán.’ Sléchtaid íarsin do Cholmán & doberatt a manchine dó co bráth. Isbert Colmán fri Conchraid; ‘Geb inatt ale hi fecht sa.’ ‘Cuindig dano inat tighi dam-sa for Conall, co ndernar cill ann & fogénam-ne duit ann co bráth.’ Dorónad amlaid-sin & doratt Conall inatt tighi do Cholmán mac Lúacháin, conid de isberar Tech Colmáin i n-úachtur Fer Tulach. Bennachatt malle an cill-sin & sáoratt ar císs flatha hí. & fáccbaidh Colmán Conchraidh inti fria láim, conid la Colmán hí ósin alle. & iar foirinn aili dano comad la Colmán notísad hille Conchraid & nách ar a chind robói hi sic abus etir hé & comad iar ndul adíu nogabad Tír an Dísirt. & isbert Colmán: ‘Ní cett lind do beith ann-sin, a Chonchraid,’ conid ann sin rochuinidh inatt for Conall & atberatt arale In clogc robói hi láim Conchraidh ar lurgc a daim, issé fil a Clúain Mescán hi nUlltaib. & issed dogairther de béus clocc na damraide Cholmáin. Fecht dano tánicc rechtaire Conaill meic Suibne co Lúachán do chuinchid bíatta fair & ní raba ac Lúachán acht aonchríathar gráin eorna & atbert: ‘Ní fil acaindi a cuinchid fair.’ Issed immurgu roráid an rechtaire co cuirfidiss íatt ule hi muir nó a ten, mane fagbadis .iii. cét bargen cruthnechta cona tarsann imme & lomma. & isbert Colmán: ‘Is cett duit an talam dot slucud’ & rosluic an talam fochétóir an rechtaire ac dol día chosáitt dochum a thigerna co filett ic predugud 'na cenn ósin alle & gabaid ar teched ótchonnairc sin & gabaid an slóg ule & asbert: ‘Mairg do thoiméla do bíadh, a Cholmáin, & ní sinne thomélas.’ & ba hatach n-uilc ac cách dia chéle díb fria ré fotta iarsin, conid ‘aided Chonmind dot brith,’ amail rosluicc talam Lægaire ar amréir Páttraicc. Isbert immurgu a máthair fri Colmán: ‘A meic maith, congain leind, ar ataam a ndocumal mór.’ Luid Colmán don muilenn & a bolgc fair, amail rogab Colum Cille an blog fair don chloich fil isin pronntig hi n-Í .i. Mælblátha a ainm-séin & sonus for cach mbíud bíss fuirre. Bói dano arbar Conaill fon muilenn ar a chiund & cruthnecht éside. Asbert Colmán a scor reme, ar robói sodethbir aci & ní derna an rechtaire fair. ‘Tabair-siu ind íarum,’ ar an cléirech, ‘& dobéramne don leth ale & rondfid Día dúnn.’ Dorónsat amlaid-sin & dorat Colmán a láimh ind-agaid an muilind & sóais reime ar tuáthbel, conid Muilenn Cerr ósin alle hé co bráth. & clóemchóidh Día na harbandæ, conid cruthnecht la Colmán & éorna lasin rechtaire. Romórad dano ainm Dé & Colmáin triasin firt. Antan dano doríacht Colmán ón áth gusan muilenn buddes doruácht cuigci Críst féin a richtt claim do fromad a thrócaire & cuinchis mám ar Día fair. ‘Bec ar Día’ ar Colmán ‘an coibés sin’ & dobir dó mám mór assin téig. ‘Mám ele dam ar Día!’ ar an clam. Dobir-sium dó & dognítt tra fon cuma-sin a gcéin robí a bec isan bulgc & dobir Colmán bendacht la arbar don lobar. Tic Colmán úada íarsin. Congraid an clam éisim for cúlu & dobir In arbar uile dó & a bendacht lais, amail tánigc Críst co Martan dia faghde ima brat & dorat Martan dó a leth & a leth ele imme féin & dia cuinched uile dosberad Martan dó. Luid-sium reme dia thig & lécis a bolgc ar lár. ‘A meic inmain,’ ol a máthair, ‘is becc an bolgc-sa & Is mór an forcongra & Is doilig rí do bíathad de.’ ‘Déna-sa In fuine immáin,’ ar ésium, ‘& dobéra Día ní isin bolgc,’ amail atbert Brigitt fri mnaói an druad & ní raibi aici-siu acht mad torad co leth innamá & dobered Brigitt leth toraid cecha huáre asin chulud corbo lán ule an rúsc imme. Is amlaid sin tucc Día sonus for beccán bíd. Rofonta iarum .iii. cét bairgen assin bulgc & ba lán béus. ‘Caidhi an t-annlonn buddechtsa?’ ol a máthair. ‘Ar ní fil lem-sa acht bleghan áonbó.’ ‘Dobéra Día bal fair-sin,’ ar ésium, ‘& maistir-siu hé namá.’ Dorónad amlaid & táinicc anlonn tri cét bargen de. ‘Caidhi dano bfechtsa,’ ol an máthair, ‘loimm dingmála ríg léu-sein?’ Bennachais íarum an mbláthaig & ticc eisti gruth mór la cech mbairgein. Bendachais dano an medg íarum & doní céo lomma de. ‘Caidhi dano buddechtsa each fora mbérthar an bíad-sa don ríg? ar ní fil acaindi hé cettus.’ Cocúaladar íarum an n-oss allaid a Tulaig ind Oiss. ‘Roba chett donn oss doní so,’ ol Colmán, ‘cid hé nonbera.’ Tigc tra an oss cona elet & laighitt ina fíadnaisi & doberar fén forru iarum & an bíad fair co Dún Brí analla, amail táncatar na dá anmanna allaid do imarchur cuirp Pátraic dia chill antan roba marb hé. Amail atconncatar na slúaigh anní sin, beratt fis co Conall & isberatt: ‘Na hallta arna beratt do choin-siu ná do eich hitátt ac fognum do Cholmán día ndeóin féin.’ Gabais íarum Conall & fóbrais daul for teched. Lenaitt íarum an dias don cholcaid & lenaid an colcaid do lár & síabartar a baill imme & tuitid In dún dia lethbulgc, amail rotuit Clænráith Temrach ar amréir Pátraicc inti. Ar Is a n-aimsir Lægaire meic Néill rotuit an ráith & a n-aimsir Pátraigc & ní hí breth na glaisne do mill hí. Dorúacht íarum Colmán chuici & isbert: ‘Bíad lem-sa duit sunn, a Chonaill.’ ‘Misi dobéra bíathad duit-siu’ ol Conall, ‘fechtsa co bráth & ní tusa dobéra dam-sa ná fer t'inaid.’ Sléchtais íarum Conall do Cholmán & atbert fris; ‘Do ríar féin duit, a Cholmáin, & cabair mé don díchumang-sa.’ ‘Abair féin,’ ol Colmán, ‘an ríar hí sin.’ ‘A ndún-sa tra duit’ ar Conall, ‘cona muilenn & an sruth-so thíss,’ conad í Muilenn Dée & a carad éisc laiss. Rofoillsiged tra do Arnáin mac Eogain sein & do Ulltan & do Mac Liácc & doratsat céo mór atúaid & anair do chleith an tíre fair. Atbert Colmán mac Lúacháin íarum: ‘Arnán & Ulltan & Mac Líagc dober dam-sa an céosa ar ulc rium & bid dóib-sium a olc. Bid móin & mothar a feranna-som co bráth & bid fáss a cella & bid íatt a sinnaich a sacairt assin amach & bid íatt a clérig a coin allta & bid fir láma dergi ina suidedaib apad & bid do chellaib elib greim a manach co bráth. Ní réil dam-sa radarc abfechtsa,’ ar Colmán, ‘acht dá bale namá .i. Bordgal & Lemchaill.’ ‘Bit sein acat-sa,’ ar Conall, ‘& tog féin .x. uii. bale léo sein isin túaith-siu a filim-si & sir hí’ .i. i nÚib Tigernáin. Is andsin rochuinig Conall for Cholmán mac Lúacháin inad dúine do bendachad dó-som íar mbrith a dúine úad, co n-ebert Colmán: ‘Tét lim íarum & bendachfad dún bus ferr duit-siu.’ Tíagatt malle ro Ruba Conaill ar ulc fria hArnán & fri hUlltan béus .i. cumad echrais con & gilla an dúine a cell-som co bráth. Dobir tra Colmán mac Lúacháin tí da bachaill timchell an ruba-sein & facbaid Colmán búaid creiche ann & búaid slúaigid & búaid comairle ann co bráth. Asbert immurgu Conall fri Colmán mac Lúacháin: ‘Is maith sin, a chléirig, & bó cecha gabála duit-si díb-sin & ech & erriud cecha slúaigidh & dechmad cech bíd dogrés sund lais duit.’ ‘Sonus bíd dano ann-som,’ ar Colmán. Téitt íarum síar a nÚib Tigernáin co hÚachtur Comartha & doní cill annsein & fóid an oidchi-sin & doní affrind indti íarnabárach & ní rabi clogc aicci fri béim éitsechta a affrinn, conid andsin rotelged dó-som do neim an findfáidech Colmáin meic Lúacháin, co fil áit a beóil isin chloich fóss ann. Robenad íarum an cloc-sin acu. An t-usce immurgu tuccad dó-som asad sruth, rodoirt Colmán hé asin clugc ar lár na cille himmuich, conid tipræ fírusci ósin hille hí. & romórad ainm Dé & Colmáin triasan firt-sin & Is sær an chell-sin ar císs ríg ósin alle. Togaid íarum Tír Fræch & Tír Mór & Bale Ú Dungalán & Ú Lotrachán & Bale Ú Fothatán & Duma Bolgc & Bale Ú Dímán & Less na Findan & Indsi Conchada cona Cnuc Domnallán & ráthanna ele cona secht déc léo-som. Dobert Conall dó-som a sáire do brathturib a senathar co bráth re tæb-sin amail doratt Domnall mac Áeda meic Ainmirech reme so. Luid iarum Colmán co Cill Bic co fóilti móir & bíad lais iterum & ní dlegar do Úib Gusán nó d'Óib Tigernán bíathad ríg Midi 'sin croind-si acht a Ruba Conaill namá & ní dlegar béus coindmed do dénum asin Chróindsi forru acht i ngnesta a Ruba Conaill immach & isat lía a mbaile særa oldátt a mbaledhae dæra & ni dlegar a mairt gemreid nó a mbíad corgais do chaithem a n-inad ele acht a Ruba Conaill & dligid Ú Gusán cáin a deorad & lethcháin urrad ó ríg Midhi. Dligid immurgu comarba Colmáin each & erriud cech ríg gebus rígi Ú Tigernán dogrés & bith for a lethláim. A meth nó a trucha, mana tarda dó. Araile dano fecht tánicc Ethgen mac Tigernán meic Áeda Slángi meic Díarmata meic Cerbaill meic Fergusa meic Conaill Cremthainne meic Neill Nóigíallaig chuici & dobert a manchine dó co bráth & a ingen chuici do léigind lais .i. Rónat ingen Ethgein. & isí fil hi cill Ú Muca tís & la Colmán hí sein ó griun co nem & a cendacht dogrés & míach cech arba eisti isin cargus erraig cecha blíadna. & dobert immurgu Colmán dó-som bale cech meic dia maccaib ar manchine co bráth. & isbert Colmán: ‘Antí díb so impóbas oram-sæ, ní bía uáid nech a rígi a tuáithe co bráth & iffrind Is gardius sægail dó.’ Isbert Colmán béus; ‘Ní raib uáid acht cairem & cirmaire nó nech bed fíu íad.’ Araile fecht dano luid rechtaire Úa nAirmedaig .i. Mælodráin mac Failléin ésiein & sléchtais do Cholmán mac Lúacháin & dobered almsana imda bíd & étaig dó & ba holc la Conall sin & ro cumrig Mælodrán triitt-sin. Ó rochúala immurgu Colmán mac Lúacháin sin. luid tri firu déc dia chuinchid. & ó ránicc Port na hIndsi, asbert Conall nach bertha ethar chuigci etir imach & isbert Colmán: ‘Comtrén an Coimdiu for usci & for talmain & mad tol lais ar mbádud-ne Is cet linne a chet-som.’ & bennachais Colmán an loch & búailis reme hé cona bachaill & andarleo ba céo solusta hé & lotar cosaib tírma inund .i. amail dochuáid Maóisi mac Amrae tria Muir Rúaid & a phopul ana diáid. Ó atcúas immurgu do Chonall annísin, asbert fria muindtir: ‘Cid bé uáib érges ria Colmán athrígfaigther asa ferann & ní faigbe an inatt-sin co bráth.’ Ó rosíacht Colmán immurgu astech, roérig Flann mac Onchon meic Sárán .iii. fir déc ale, acht namá dalta Flaind, ní érracht side rempu etir. Conid and asbert Colmán meth for dalta Úa Flaind. mane bett fo screpul óir dó-side cach dalta ar chena. & ispert immurgu Colmán na ronda-sa sís: Fland mac Onchon dam-sa Is cara, bias an buga as ní raga. Lann na ferann nach fann fuidhell, na can Conall air ní cuirenn. An lín d'feraib atracht remonn bett hi ferann úad iar Conall. Tri fir deac triallais tromsním, gráin céitt chomláin fair fan comlín. Búaid na fagla ort tria chaiti, ní bía ruici nó égc aigci. Ní tæt raindi breth mo raind-si, écc fom choim-si duit, a Flainn-si. Fland. Bendachais hé amlaid-sin & isbert: ‘Fer leptha ríg úait co bráth óndíu immach.’ Rochuinig íarum Colmán mac Lúacháin Mælodrán a geimel dó & féimdhidh ó Chonall. Isbert immurgu Colmán: ‘An bale i mbéo-sa im íarmérgi indnocht, Is ann bías Mælodrán.’ ‘Ní ba bríathar chléirig sein,’ ar Conall. Brúid iarum Mælodrán a slabradha an aidchi-sin & éláid co Laind. Tánicc immurgu Conall íarnabárach 'na díaid co Laind & atpert; ‘Tabair dam mo chimid, a Cholmáin!’ ‘Ragaid duit aire cétus,’ ar Colmán, ‘rígi hÉrend duit féin & dot chiniud co bráth.’ ‘Ní glic sin,’ ar Conall. ‘Cía ele gébus rígi hÉrenn acht mo chined-si?’ ‘Ragaid nem duit féin,’ ar Colmán, ‘& nem d'fir t'inaid co bráth.’ ‘Ac,’ ar Conall, ‘sáeilim nem cena.’ ‘Tabair dam-sa & d'fir mo chineóil nem,’ ar an cimid, ‘& Is ceatt leam mo marbad.’ ‘Mad ferr lat élúd ass slán,’ ar Colmán, ‘ragha & ní chumgabat renna ní duit.’ ‘Ac,’ ar Mælodrán. ‘Tabair do chenn fom choim,’ ar Colmán. & tuc-som amlaid & rofaillsigit dó íarum uile fochraici nemi & atconnairc Colmán mac Lúacháin ar a chind tall ic faóilti fris, conid de ispert Mælodrán: ‘Atchíu-sa’ ar an cuimrechtaig, gním Is amrai lib, in Colmán fil acaib-si ar mo chind-sa ar nim. Mocholmócc an t-ordnithi co n-imatt a raith, nímtha a dechmad d'indisin nech doní do maith. As úasal a chumachta, forragart mór salm fri hindarba plág-tedmann, fri tathbeóud marb. A chrábud, a umalóitt cia rádim nach sel, is lán d'orttan, amra sin, ó thalam co nem. Dia tæthsad nem for an lár co ná dliga rún, notogébad næmCholmán 'na sosad for cúl. Diamad lem uile an bith cé cona rígi inníu, nosrirfind ar imchisin ina flatha atchíu. A. Romarbad íarum Mælodrán a ndorus relgci Colmán meic Lúacháin, conid hé cétna marb roadnacht ac Laind. Roferghcaidhi immurgu Colmán hi cinaid a sáraighthi & dorat a agaid súass cech dírech fri muindtir neime & atpert íar céin móir co toirsi & co n-allus de: ‘Diamad chett la mac na hingeine, Is cet lem-sa In inis út asa táncais dom sárugud do dol fon loch co bráth. A eich immurgu & a carpait búada, Is cett dóibsin talam dia slucud cech airm hi filett.’ & dorónad amlaid-sin fochétóir. Luid immurgu Conall íarnabárach do marbad Colmáin meic Lúacháin a cinaid a muindtiri. Rofoillsiged tra sin do Cholmán & atfétt fria muindtir: ‘Sær-sa’ ar íatt-sin, ‘sinne fair, ar at túailgne tú sin do dénam.’ Sénaid íarum Colmán an ær & tigc céo. Sénaid íarum Colmán an ær & tigc céo ann íarsin do nim & doluid an rí for merugud ó Loch Aindind co Tech Natfráeich i mBreghaib. Andarleis Is do Laind tánigc & andarléo dano ba hé Loch Aindind an Bóann i mBreghaib. Tángattur immurgu meic Áeda Sláne an aidchi-sin cugci .i. Blathmac & Díarmait & Cernach Sotal a thrí meic-sein. Dias immurgu díb-sein rogab rígi Temrach .i. Blathmac & Díarmaitt & rogabsat tech air & romarbsat ár a muindtiri isin tich & éluid féin im-murbach na Bónne & a ndabaig tucad hé & bél dabcha ele 'na bél-si anúas & rosráoined íatt amach íarsin, co fúair Mælumæ mac Forannáin meic Áeda Find meic Mane, id est, manach Colmáin meic Lúacháin hé & mac bráthar a seanathar & marbais hé ac Lis Dochuind a cinaidh sáraigthi Colmáin imon cimidh .i. Mælodrán, conid ann asbert Conall: ‘Cach rí gébus Temraig am díaidh-si dom dígail-si fort .i. rop tú elegæ ríg Temræ co bráth.’ Táinigc íarum Mæluma co Colmán & tásgc an sceóil less, feib dorónad uile an sgél. Asbert immurgu Colmán fris-sim; ‘Búaid n-échta & áithesa for fer th'inaid & cen a marbad ind & ní muirfidter nech ele úait a ndígail Conaill co bráth & gurab é fer t'inaidh goires gairm ríg Temrach co bráth .i. a menmæ fri hÉrinn ósin amach & menmæ hÉrenn friss, acht go rogairther gairm ríg de (.i. rígi & airechus hÉrenn duit, a rí.’ ‘Uodergcort-sa,’ ol an rí .i. ac tabairt urchair dó, ‘an tugcais Conall Guthbind let?’ Ocus Is amlaid dlegar sin: an rí do buth a mbun Carthi na nGíall túass & an fer do Híb Forannán ar an lic sís & echlasgc ana láim gan imíadad amail conicfa ar an orchur, acht ná digc din lic immach). ‘A meath nó a trucha an ríg goinfes nech úait, mane tartta a each & a erred dó ind. Do chét comlín-sa do esbaid ó ríg Temrach an tan cuinicfiss císs nó bés fort-sa & maidm fair In cath ule a mbía nech úait, mad égin notbera leis.’ Araile fecht dano luid Colmán mac Lúacháin do imthecht Tóiden Moling Lúachair & ro imthig hí & luid reme as sein co Ferna Mór Móidógc. Antan iarum rosíacht an proindtech, Is ann robói an ferthigis marb isin proindtig ar a ciund .i. Crob Criad a ainm-sein. Rochunicsett dano desgipuil Colmáin meic Lúacháin ássaigc dóib & isbertatar; ‘Atá clérech úasal 'sa proindtigh,’ ar íat-som, ‘& déntar, ássaigc fair.’ Indistir tra sin do Móidógc & isber Móidógc tria ocla móir: ‘Masa clérech antí fil ann, dúscid féin dó an ferthigis & dogéna a ásaicc.’ Rosíachtt an fis-sin co Colmán mac Lúacháin & ba nár laiss ammus amlaid fair & isbert: ‘Ma tol le Mac na hIngine mo særad-sa don ammus-sa donicfa.’ Is annsin dano bói an mac begc i sprouc ina fiadnaisi an chuirp & íarfaigis Colmán de: ‘Cia dochairt fil fort-sæ, a maic bicc?’ ‘A domna fil ocam,’ ar ésium, ‘.i. mo athair marb am fiadnaisi.’ ‘Is cett tra dó-som érgi diar n-óssaigc-ne & Is cuma dano cid Dochartach t'ainm-si féin co bráth.’ Atfétt iarum aní-sin do Moidógc & tigc féin cona ule manchaib lais co n-ecla fair & co fóilti móir dochum Colmáin meic Lúacháin & sléchtaitt a cindu dó a cinaid a sáraigthi .i. a imdergtha. & cíid Móidógc & a manaig malle ind-sein & doníatt a n-æntaid & a catach a neim & a talmain .i. Colmán & Moidógc. & asbert Móidógc íarnabárach: ‘Maith aile, a Cholmáin meic Lúacháin, antí tucc Día duit sechanne tætt lat féin, ní béram-ne t'áthius ort.’ Doníther tra amlaid-sin & dober Colmán dó hi fus In dán cena cétna, conid íatt sin Húi Dochartaig ic Laind .i. Hí Cruib Críad íatt ic Moidógc .i. a slonnud tess .i. trí randa dorigne don lind .i. bunad & tánaisi & íarlind & can ní díb-sin dia comadus & trí randa don arán léo-sin .i. cruthnecht & éornæ & corcæ & cen ní díb-sin dia comadus, conid aire-sin isbert Colmán fri Dochartach an dá rann-sin sís: Fer tri fune, fer trí scó, ifernn dubach dorchæ dó, is buidech Rí na n-uile do chách cona aonfuine. As amlaid roclechtus-sa roind coitchenn am thigh, bíad inann cech ænduine déna dúnn, a fir. Fer. Araile fechtt dano rofíarfaig Murchad mac Airmedaig meic Conaill Guthbind dia anmcharaitt .i. do chrumthir Casán Domnaig Móir: ‘Cía ráott beres rígi Temrach & hÉrenn ó chlaind Colmáin Móir meic Díarmatta indosin, a chlérig?’ ar sé. ‘Cid ón, a maic,’ ar an cruimthir cétna, ‘nach fetur-sa.’ ‘Nát fetur-sa immurgu,’ ar Murchad ‘.i. an ggéin bes ullidu escaine Colmáin meic Lúacháin hi lenmain clainni Conaill Guthbind ní bíatt hi rígi Temrach.’ ‘An fil a tuicthi dúnne cobair desin, a chléirig?’ ar Murchad. ‘Atá co demin,’ ar Cruimthir Casán, ‘.i. día nderna sib síd fri Colmán mac Lúacháin.’ ‘Caidhi an síd hí-sin?’ ar Murchad. ‘A ríar féin do Cholmán,’ ar Cruimthir. Tánicc iarum Murchad co Colmán & sléchtaidh dó & trosgcid lais teora laithe & .iii. aidchi & bennachaidh Colmán hé & a mac .i. Domnall mac Murchada meic Díarmata meic Airmedaigh meic Chonaill Guthbind meic Suibne meic Colmáin Móir meic Diarmatta Deirg meic Fergusa Cerbéoil meic Cremthainn meic Néill Nóigiallaig. & conid triasin mbennachtain-sin Colmáin rogab Domnall rígi Temrach. & dobert sein immurgu do Cholmán fulled criichi & feroinn & sæire co bráth dia muindtir etir na cella hi fus cona muindtir & a cella a nÚib Forannán cona muindtir .i. secht mbale .x. & na trí cella fil indtib a sæire co bráth do Cholmán. ISsíatt so bailedha tugc Domnall ifus do Cholmán .i. Ros Dullenn & Ard Cáin & Ráthín na Bréchmaigi & Les an Pobuil & Ráith Drogcán & Dún Senchada & Ard Nessan & Les Conín & Ráithín na Gabann cona Ard Mucada leis & Less Glindi & Ráith Donnchada & Ard Mór & Lethchlúain & Ross Omna & Less na hÚama ic Clúain Gilli Fínáin & Less na Moga cona Tulaig an Oiss & Ráthín In Pupuill ria andíu & Bale Asidta & a sæiri sin co bráth .i. secht mbale .x. sin, amail tugc Conall Guthbind secht mbale .x. dó-som. Ferann immurgu bráthar a athar-som .i. Ráth Leacett & Clúain Gamna & Senráith Leis an Daire, Conall Guthbind féin tugc iatt-sein do Cholmán. Araile fechtt dano tánicc Colmán mac Lúacháin & Mæltule & Ua Súanaig ó Chlúain Iraird. Gabaid adaig forra ic Ráith Co-semnaig & ní roléigcitt indti co mattain. Táinigc immurgu ben Cosemnaig cucu íarnabárach & messair lomma aici, conid de isbert; ‘Ní raga tar mesair co bráth loim fir na rátha-sa.’ Asberatt na cléirig an láeid-sea. Úa Súanaig dixit. .i. Fidmuine a ainm batside: 'Fágcbaim' ar Fidmuine find, 'miscid do réir Ríg na rinn for Coisemnach, comal nglan, cona secht bráthraib' Mæltuile dixit an rand-so tíss: Ní ro-atrebatt an ráth a chomarbai co tí bráth, artrop sic na sruithe sean, a Chríst cáid, rocomoltar. Colmán dixit; 'Mo mallacht-sa co tí bráth for Cosemnach cona ráth, for a chlaind, clú adcanar, céin bes neam ocus talam.' La Colmán ósin alle fognam an bale-sin, ar Is fáss ó chomarbaib féin hí mina tarttatt a réir do Cholmán do chriich & manchine co bráth. Araile fecht dano lottar na trí Colmáin Midhi do indsaigid Rómæ Letha. Dolottar tra slúag díairme leo ar febus na cuidechtæ. Ó rángcatar tra co Slíab nElpa atcess dóib annsin múr na Rómæ. Conid ann isbertatar an duchann-so sís: Colmán Ela: Atlaigmitt do Ríg na rend isí sútt Róm, an rochell, dorónsam rogha cennaig mad indíu inarnernaig. Colmán Comraire: Is becc sæthar dontí tigc, fogeb trócaire treimit, is cennsa do Chríst cin chrád nem do thabairt ar beccán. Mac Lúacháin: Fogébatt cendsa 'ga tigh lucht íarthair an domain dil, dia n-arberat bith cen ceilgc, cen braitt, cen gaitt, cen gnáthfeirgc. Colmán Ela: Gen fingail, cen dímus dron, cen cráes, cen saint, cen étrad, cen torsi, cen tsním, cen móitt, acht tairisim 'sin Trínóitt. Colmán Ela: Móitti fochraic cech duine ar an talmain donnbuide, is ferrdi a hanóir cen ail trosgcud for lecaib Peattair. Mac Lúacháin: Ní rag-sa ó Róim as nach mud co ndernar trichait trosgcud, ar nem dam féin, fáth cen cneit, is do cach æn bíass im religc. Colmán Ela: Úir Pettair Is Póil íar sin ocus úir leptha Grigair, bérthair sin co deimin lind ina herib co hÉirind. Mac Lúacháin: Dorúachtamar slán ille cen tedm, cen égc æn duine, mochen fechtsa In t-égc cen on, is do Chríst a altugud. At. Dorónsatt iarum fon cummæ-sin & dorónsatt co fúaratar cádus mór & anóir ic Róim na trí Colmáin & dorattad andsin forru an teist móir tugc Colum Cille fechtt n-aill for na trí Colmánu isin mórdáil Droma Ceata. & robátar .xl. láa & aidchi na trí Colmáin 'sin Rúaim íar sin & rotinólsatt leo úir leptha Petair & úir leptha cech apstail ele & cech ardnæim fil isin Róim dochum hÉrend. Táncatar íarum dochum hÉrenn doridhisi co port Duiblinne. Íarnabárach immurgu luid Colmán Ela & Colmán Comraire co Láthrach mBriúin. Luid immurgu Colmán mac Lúacháin co Glais Naeiden do chobligi for lepaid Mobí Clárenaig. Ó rosíachtt immurgu Colmán mac Lúacháin hi pronntech Mobí, luid chuigci In ferthigis, id est Cromm Deróil, & ferais fæilti friss & isbert ann so síss. Ní tucsatt imargo na manaig aichne for Colmán mac Lúacháin & tug-som, ut dixit: Mochin gustánig na tech an t-ógc úasal ailithrech, Colmán Lainne, glan a lí, cenn cunga Coluim Cille. Is anbail a nert ar neim, is cléirech 'gatátt cléirig, bid cáid, bid comdid caidchi an cheall a mbía ænaidche. Iss é sea an tres Colmán cóir do chlainn Colmáin Midhi móir, cuincsett a n-ænta armthá naoim hÉrenn a nDruimm Ceatáe. Fáifid a lepaid Mobí, gébaid patir lind fo thrí, i nGlais Næiden, nertad nglic, mochin dontí gustáinigc. Mo. c. Laigid iarum Colmán mac Lúacháin an aidchi-sin for lepaid Mobí Clárenig. Bennachais imurgco Colmán mac Lúacháin an cill uile íarnabárach & fácgbais búaidh n-erlabra don ferthigis & cen dáim fa dimda úad co bráth. Tigc íarum Colmán mac Lúacháin assein co Láthrach Briúin dochum na Colmán n-ele & luidsitt as sein dochum Findén, ar ha haitti dóib-sim é-sein, co cenn trí mblíadan iccon croiss ón tempul fotúaid. Lottar dano asein co Miliuc & luid assein Colmán mac Lúacháin co Droind Fæichnigh & foillsighthir dó timthirecht n-angel inti. Cuncid-sim Droind íarum cusan ríg .i. Domnall mac Murchada ba rí annsein & dobert dó hi sæire co bráth Droind cona ferann & bennachais Colmán hí & fágcbais Bætán Breatnach fria láim indti .i. Uidrín é-sein & deochain ar grádaib & sacart ar úaisle & ar clú & iss é an sechtmad descipal lauid leisim co Róim Letha hé .i. Uidrín mac Aramail meic Dubáin meic Fíachrach meic Oilella, ó filett Cenél Oilella hi Feraib Tulach & iss é an sechtmad ele dochúaid lesim hi Róim hé béus & Is é fil hi Cill Uidrín hi cind Ruis Omna tair isin machaire, conid and isbert Colmán ann so: Báettán Breatan, bél co mbrethaib, rop sén sochair, bid im chill-si cona ruthin iter lochaib. Dronn ard Fáichnig cona ferann sona saidbir la mac Lúacháin rombía inbaid bess lán d'aingclib. Día día dídin ar chreich n-echtrann, ar báss duine, rob dín ar millti cach daire impi uile. Bíaid úaim indti deochain dermár cen súg n-aisgci, mo ríaglóir cáid, Is tenn tugcsi, mo chenn battsi. Bætán. Anaid tra Colmán a nDroinn fri .xl. aidchi & bennachaid hí & tigc a sein co Daire Aidnén ar teithed congaire an dæsscurslúaigh & doní secht n-aifrinn ann fa bun óændarach, conid Dair Colmáin a ainm ósin hille béus. Lottar tra chugci-sium faolchoin an daire & ligsitt a chúarána & síatt co n-erblaib abbélaib accu ó mud na con tairisi .i. na con tighi & nó-laightis ana fíadnaisi. & isbert friu: ‘Bíd sund dogrés & In llá dobérthar mo ainm-si a n-etarguidhi cugcaib, is cett dúib can dergad for nech In laithi-sin.’ Luid-sim íarum .i. Colmán mac Lúacháin co Tech Colmáin .i. co Conchraid & arrubert bith ann fri .xl. aidchi an chargais fo glére lesaigthi bíd & cormæ, conid frisin ré-sin dlegaitt comarba Colmáin bith ac Tig Colmáin .i. brechtán aníss & anúass dó & coirim inti In erett-sin. Lúaidh Colmán as sin co Laind meic Lúacháin & here mórsesir lais do úir Rómæ & na n-apstal archena. Doní tra Lassar a máthair-sim an aidchi sin araile gaitt irisech do imdugud 'mon tech In Choimded .i. lán a bulchre do úr Rómæ do brith dochum a brátharfinne .i. Úa nGuill & hú Dímma .i. co Tech Lommán. Rofoillsiged sin fochéttóir do Cholmán & isbert: ‘Ni géttar nem fort ind-sin, a chaillech, ar Is ar maith dusgní, acht ní ba tarba an úir-sin dóib, acht sunn namá.’ ‘Tabair nem dóib sunn,’ ar isi. ‘Ac,’ ar Colmán, ‘ar ní maith lim-sa a manaig do béim ar Lommán, acht mar bítt bæ móelæ odhræ i mbúaile .i. hi tíachtain hille cettus & nem dóib-sin sunn.’ Rochí íarum Lasar cáoi serb co ndéraib falæ & roscæiled iar sin úir Róma & úir na dá apstal déc In cech aird i religc Lainniu, conid adnacal a n-úir Róma da cach æn adnaicther inti ósin hille. Araile sgcél dano forathmentar sunn .i. cæmchlód bachall dorónsatt ic Róim Colmán Eala & Colmán mac Lúacháin & doratt Colmán Eala dethfir eturra .i. étiud do cochall gimángurm im a bachaill féin .i. co mbeith a rath féin a coimettecht a bachla, co fil brat ósin hille impi. ‘Is doilig In t-erred sin do íarraid dogrés dí,’ ar Colmán mac Lúachain. ‘Cid doilig,’ ar Colmán Ela, ‘dobér-sa lóg aire .i. nem dontí dogéna secht mbroit dí amail caithfes íatt,’ & inde dicitur bachlach cochlach di-si. Araile fechtt dano robátar a manaigh ac búain cruthnechta ic Croiss na Truma ro airig-sim brón forro .i. an laa rogníatt ænach Taillten. Doróne-sim immurgu ernaigthi co tángcatar angil cugci-sim fo chéttóir do neim .i. iccon cloich impóid itir croiss ó Adrad Moturu súass .i. Is ann robói Colmán. & rognísitt .iii. grafne óenaich dó, conid de sin atá ænach Laindi ósin alle. & forfágcaib Colmán mac Lúacháin cid bé brister ann dá ría 'na bethaid fo Loch Annind co ticfa slán ass fochéttóir. Araile fechtt dano luid Cíarán Clúana co Colmán mac Lúacháin do chuncid ænta & cennachta fair. & rofaillsiged sin do-sum & nírbo cett lais. Doratt Colmán immurgu saithe demna hi richt foiche dóib ic Crois na Trumma co foréimetar imthecht secha sin acht a n-aigthi fri lár. ‘Is clérech’ ar íatt, ‘antí gus 'tegcum. Iss é dobeir dúnn so. Tíagur úann cugci & cuinter cabair dúnn fair.’ Dorónad amlaid & dochuir na focha fo talmain. Is de sin atá Cross na Trumma fuirri. Romórad dano ainm Dé & Colmáin triasin firt-sin. Targcaid tra Cíarán æntaid do Cholmán & obbaid Colmán hí & Is bert: ‘Nocha bía cenn talmanda acam-sa acht Mochutta namá (.i. a oittiu ésiein) nó acam muindtir am díaidh.’ Araile fechtt dano tucc Cinæth mac Oengusa rí Húa Foilgi serc do mnæi ríg Temrach & tánigc 'na comdáil co Guirtín Tíre Bandála hi Fid Dorcha & hi drúth namá immalle friss. Luidh sí & a hinailt namáa lée. Doratt íarum na fir córaitt etter na dá ech. Doratt Cinæth a ech for grcis Colmáin meic Lúacháin & doratt a drúth for greis Óengusa meic an Ógc. Tángatar íarum na merlig & rucsat each an drúad & andar léoa ba taman ferna each Cinætha. Romórad dano ainm Dé & Colmáin trit an firt-sin. Ro hindisid tra do ríg Midhi a ben do dul hi comdáil ríg Úa Foilgci co Goirtín Tíre Bandála hi Fid Dorcha. Tánigc immurgu rí Midhi ina díaid íar sin dia marbad corigci an goirtín-sin & rogab cách lám a céle día muindtir a timchell an goirtín & atconnairc Cinæth mac Conchubair sein & ba gábad mór laiss & isbert Cinæth: ‘Ar comairci Colmáin meic Lúacháin dúnn riasin ngábad-sa & dia n-ainci sinn air bemæitt fo chís dó co bráth.’ Ronaisced sin for Cinæth & roérig Cinæth fochéttóir & rosóad hé & a drúth hirricht dá dam allaid. Rosóed immurgu an rígin & a hinilt a richt dá n-ag allaid & tángcatar iar sin slán amach óna slógaib & nírcumaingsit coin ná renna ní dóib & romórad ainm Dé & Colmáin trit an firt-sin. Táinigc immurgu Cinæth íar sin co Laind & a each lais do Cholmán mac Lúacháin & dogníatt caratrad annsein & fágbaid Colmán búaidh each acu & buáid læch & buáidh cléirech & cruth a mban im chæime for feraib Úa Foilgci co bráth & cruth a ríg úastu & gráin ríg cóigcid for fer a inaitt dogrés & ná bad begc la hingin ríg hÉrenn feis lais & cosgcur remi dogrés mad for eoch gerr bes alló chathæ. Rocind immurgu cúairt do-som uáid féin .i. ó Chinæth & ó chách ina diaid co bráth .i. screbull cecha cathrig 'na thír & cúra cach fir bale & a heach & a errad an ríg féin in cach .iii. bliadain co bráth & rofágaib Colmán troscud umpi seo mani tartha chena hí .i. a meath nó a thrucha an ríg nách tibræ hí, ut dicitur: Searc tugc ben ríg Taillten trell do ríg Úa Failgci fortenn, d'fir inaitt rocæin Rossa do Chinæth mac Áengossa. Tigc an Cinæth-sin andess risin céttsercus comdes, sé 's a drúth, ba dind dírmma, d'agcallaim na hairdrígna. Lá Is adaig dóib sund mar æn an rí 's a rígan rochæm, ic bæis dóib ann, ic búaphud fo inchlid i n-inúathud. Érgidh rí Midhi na modh a ndíaidh a mná co solom, cor íadsattar, comoll ndil, 'mon ríg ocus 'mon rígain. Nassgcaitt a comairci cáir ar Colmán Lainne línmáir ac facsin cetherdne an ríg 'mon gort i ndernnsat mígním. Dorigne Colmán calma ferta imda adamra, docuir an ríg 's a drái ndil a richtt dá dam ógc allaid. Dorigne ferta aile, nírb áille da mírbaile, an rígan 's a cumal cain a richt dá n-agaid allaid. An dá each tuscat leo andes an rí 's a rígdrúth rígdes rolásett fasech ri slíab ar anord, ara n-anríad. Rolásett each an drúith duind for greis In æsa imthruimm, rolásett each an ríg ráin for fír comairci Colmáin. Rugcsat eachtraind each an drúith don chomairci uilc indlúith, rofágcsat each ríg Berba i richt tamain tromferna. Térno do chomairci an næim each ríg Lifi lethanchaeim, hathle an eich rugscatnámaitt, d'óendreim dóib Is d'æncháraid. Ancid Colmán íatt uile etir ech ocus duine ón tráb dobói ga celgad can ágh nó can imdergcad. An t-ech roainciss féine ar náimdib tenda In tsléibe, tair dom druimm, a Cholmáin cain, ar In ech Is fíu cumail. Dofágcaib Colmán cubaid da rab ar eoch ngiurr glumuir ná gebtha tresa dangni ri ríg fíal Úa finnFailgci. Dofágcaib dóib co hattain cruth a mban for a maccaib, gráin ríg cóicid ar cur áir ar ríg Úa Falgi fortreáin. Rogell Cinæth cach ní ndes, rogell cáin, rogell cairdes, rogellad do-som íar fír nách bíad can erred airdríg. Robennach-som ule an tír iter mná Is maccu mo lín i céin nobeitis co mbáidh do réir Colmáin meic Lúacháin. Fúaratar gábad igair minbad Colmán dia n-anacal i comrád im dáil serci i comdáil a céttserci. Serc. Araile sgcél forathmentar sund. Rí Temrach .i. Domnall mac Donnchafa meic Murchada tugc ingin ríg Úa Failgci & rogell tochra mór díi .iiii. fichit bó .i. dá fichit díb fochéttóir & dá fichit ar cairdi co belltaine ar cind. Rochuinigh íarum an ben a tochra i n-áge a gellta & ní fríth dí acht ferann ar son a bó. Rogab sí an ferann diamad a comfogcus dia hanmcharaitt nóbeith .i. do Cholmán mac Lúacháin, conid ann sin tugad dí Cæille na hIngine ó chind Átha an Daire co hulaid espuic Áeda hi Feraib Tulach. Dobeir tra an ben hé ule do Cholmán co bráth. Dobeir immurgu Colmán manach dia muindtir ind .i. Uidrín mac Aramail, conid de atá Cell Udrín hi Cæille na hIngine & Less na Con túass ann & Cell Uidrín tíss. Araile fechtt and rugc Áed Ruóin rí Laigen sesrig Mocholmógc .i. ó Chlúain Iraird ar égcin & trosgcis Mocholmógc impu fair & fodlaidh íar sin baill an maic mallachta fo næmaib hÉrenn acht a chumal fir namá. Asbert immurgu an rí: ‘Cía da tugc Mocholmóc mo chomol-sa?’ ar sé, ac fonamat imme. Ó rochúala tra Mocholmóc sin isbert sein: ‘Tíagam-ne co Colmán mac Lúacháin co Laind co rodingha dínn an ball útt.’ Dorónad tra amlaid sin & dogníatt óentaid ic Laind Mocholmóc & Colmán mac Lúacháin & clód dá clogc .i. Findfáidech cechtar de diaraile. Asbert immurgu Colmán: ‘An ball fil am chomair-si, iss é tæisech rosía taisselbad chugut-sa, ar iss é dédenach roármed.’ Táinigc íarum Áed Róin for creich im Midhi co Carnn Fiachach. Tánigc immurgu rí Midhi .i. Conall Guthbind mattan moch iarnabárach co Colmán & atfétt dó an sgcél-sin & ba begc slúaig do Chonall & ba sochaidi do Áed Róin. Asbert immurgu Colmán fri Conall: ‘Érg-siu cuca & beir mo bachaill-sea lat do mergci remat & dobér-sa taidbsi trí cath fort & doragha duit ceó dar a rosgcaib nó a lláma do gabáil,’ ar Colmán. ‘Is ferr lind,’ ar Conall, ‘a lláma do gabáil.’ Iss ann sin do cengail cach fer do muindtir Conaill lóman día brut do gimánaib bruit na bachla co rabi cochall fa cenn díb & inde dicitur ‘bachall cochlach’ ría-si .i. do naidm a comairci fuirri & for Colmán mac Lúacháin. Ocus iss é an lín amus dóib-sim an lín loman fil for brot na bachla cochlaige. Dorónad tra amlaid sin & romarbad Áed Dub & ár a muindtiri ic Faithchi meic Mecnán & rugcsat meic tíre a ball ferda co dorus an tempuill co Colmán & isbert Colmán ría: ‘Ber co Finnén nó co Mocholmógc & co næmaib hÉrenn hé dia taisbenad.’ Romórad dano ainm Dé & Colmáin trit an firt sin. Tugc immurgu Mocholmóc íarsin do Cholmán mac Lúacháin rigléss a Clúain Iraird. Táinigc tra íarsin Conall co Colmán mac Lúacháin dia réir & robaist mórcúairt na Bretcha dó ó sin alle, ar is íatt robói ana farrad ann a fían a særtha ar cach cath na Bretcha co bráth .i. screball cach cathrigh & cúra cech fírbale & ech cach tósich an cach sechtmad blíadain co bráth. Araile fecht dano robátar nóairi for muir & murthaidhi an mara aca togairm & síat-som ar sæbchoire. Ó roaitcheatar ainm Colmáin meic Lúacháin térnatar slán i tír & Is amlaid sin cach æn guidhfes Colmán fri tendta dogéba cobair imslán ó Día. Araile fechtt dano luid fer a cath & tograim fair & féimdidsim imthecht fri scíss. Ó dorat-som immurgu sele Colmáin meic Lúacháin ima chosaib féimditt eich & dæine ní dó, conid ann isbert Colmán: Sele Colmáin meic Lúacháin mo chnáma cen meth, romsnáidi a comarci corigci ar cach leth. Doríachtt cuigci næmCholmán ina chruth glan glé, na traighthigh notograimtis nódiuscartiss de. Colmán mac Lúacháin im leth re ndul ar creich cridhi crúaidh, da tegmad dam dul ar leth co ná bera nech mo búaidh. Romórad dano ainm Dé & Colmáin trít sin & gach duine gébus so & fo ngébthar nocha cuirfither hé & ticfa slán dia thigh & dligid Colmán screpall de. Araile fechtt dano luid fer for slúaiged i ndíaid cáich & ní rucc forru. Doralatar immurgu a námaitt dó & cach æn díb téged dia greim nó dia marbad ó roataig-sim Colmán mac Lúacháin riu andar léo ba banscál hé & næidhi for a muin. Romórad ainm Dé & Colmáin triasin firt-sin. Táinigc tra faindi do Cholmán mac Lúacháin & órba cindti forba a bethad dó tángcatar cugci a maic eclaise & a manaig & rochísit cáoi serb ina fíadnaisi & rochuincsett fair cetugud dóib fúaslucud an talman for a taisib næma & a mbith i scrín cumdachta eturru amail cach ardnæm & cach n-ardapstal archena fo Érinn. Rodeónaig tra Colmán sin comad comdídnad torsi dóib-sium & comad chádus ar cach ngúasacht acside & nemaicsidi hé. An tan immurgu rocomláinig sim .iii. blíadna i talmain, Is annsin dorala Fursa crábdech for cúairt sechnón Érenn ó chill co cill. Ó doríacht immurgu co hÁth an Daire, Is annsin roben aistri Lainne a clogc. ‘Dimmbúaid n-aisterechta for fer t'inaid!’ ar Fursa. ‘Ní lamam-ne ní Is mesa do rád frit.’ Rosuid Fursa íarum ic Croiss Fursa ic déscin úada an muilind cirr sair. Is ann isbert In rann: Dá chomurtha súaichinti ac Lainn sech cach rúaim rachaill: muilenn cerr fri comblethad ocus brat im a bachaill. Táinigc cucu fochétóir ægaire coitchenn bó Laindi & feraid fóilti friu & dobir fiss don chill gusan airchindech .i. co Cuána mac Cumaine. Íar fairind tra dano comad hé tósech nóadhrad Fursa .i. mær na bachla cochlaige & ní fæilti doróne friss nách fria muindtir, conid de sin rofágaib Fursa do-som ifernn & do fir a inaitt & dimbúaid n-erlabra & athaisgc & sodethbriugud co bráth, ar Is sodethbriugud doróine fri Fursa & ní fiss tugc don chill amail tugc an t-úgaire. Tíagaitt immurgu muinnter Laindi eter sacart & airchindech ar cend Fursa & dobeir an sacart secht n-anála Dé for a muin & fácbaid Fursa dó nem & ana & sægal & secht mbríathra atberad do chomall. Dobeir íarum an t-airchindech secht n-anála Dé for a muin corigci an lic i ndorus a tighi apad. Táinigc íarum an banairchindech & messar lenna & messar lomma lé corigci an lic. Fácbaid Fursa sonuss lomma & lenna co bráth sund & ní berthar doblad tariss so cid mór dogéna. Fácbaid Fursa don airchindech neam & ana & sægal & ná berthar a erbiri bíd acht co ro gabad pater fri Lic Fursa fri Fursa & comad breth cach tres bríathar atberad & cach ní forbthi nochuincfed fo secht .i. secht troisgcid ic ulaid Fursa ar an Coimdid a n-anmum Fursa co tibred Día dó. Rofritháiled tra co maith an aidhchi-sin Fursa, conid ann asbert Fursa: Is cett lem don ægaire cía nobeth sund co sona, cía fogaba mórchennsa lassin Dúilem íar ndola. Is de tætt ar tárcud-ne co Laind na Colmán credal, áit hi fagbaim ermitin is mó inás imar dlegar. Táinigc maith an tsámaid-sa dom toisgc cucu buddechtsa, bíaid do réir mo chrábuid-sea, for a cet-sain mo chetsa. Is c. Bendachais tra Fursa an cill íarnabárach. Tegcaitt immurgu na manaig co Fursa & aitchitt an Comdid ris comad hé noberad a talmain taissi Colmáin meic Lúacháin. & doníther amlaid uile. ‘Indis fechtsa dúinn, a Fursa!’ ar na manaig uile: Do macne mín muindterach ar t'úib t'íarmúib tendmaid-ne, do ríg Is do rígrada, do gnímrada gerrmait-ne. A congala coscaraig ar tæb t'íardaigi tarsem, rongrádis rotcrádsimar, rotbáidsimar rotbáidfem. Bidgaid íarum an rí as asa chodlud & ba mebur lais an láid & mebraigid an rígan úada-som hí & an slúag archena úaithe-sim. Ba hé so tra clérech ba ferr enech a nÉrinn. Follus ón sin, ar táinigc-sim cid íarna étsecht do foráil a thighi óiged for Airechtach mac Muiredaig & dorigne an láid-so cuigi & fri senóir isin chill isbert Colmán hí. Fir timna céin bett abus dénatt idna, iss ed a lless, creitett athair conigc nem, ar iss é focren cach ceas. Crommatt cind fon eclais n-uill mad áil dóib rath spiraitt glain, adrat do Chríst credlach cross erett bett aboss 'ga tigh. Tennatt corp fri crábud nglan do réir sámad sochla sean, co risatt tír n-angel find, is ferr lim a ndul for nem. Nempní ar bith ché an doman dub, bíd oirb oman Dé do neim, ferr cert an genusa glain ria techt an terus-sa, a fir. Fir. Cóir are re dígail Dé, mairgc romídhair bid fa thnúth, ná rís ifernn n-úathmar n-ard, imda gol gargc ar a brú. Brisiud ar sin, iss é a fír, deich timna Dé do neim nár, gním co n-iris, nertad n-óg, techtad na tróg Is na trén. Timna ele, úaisle grád, dlegar do chách cid dusgní, aoine, ornaigthi co fáth, timgoire tráth conotlí. Tabairt bíd do bochtaib Dé, tlath do nochtaib, begc Is gó, bith cen órad acge a clí, méraid sin co nómad nó. Afrenn Is celebrad glé, ní fedalrad fand co lí, dlegar ria tocht do chorp Críst termud gen trístt co ba thrí. Abair dam fri hAirechtach, déna maith ar bochtaib Dé, ar Is aigci atá cach maith iccon flaith, ic mac mo Dé. Mór an crech tech n-æiged Críst arna meth, mad ainm tigi Críst na cloth, is inann Is Críst cen tech. Ná ceil dam-sa In fírindi! dá cele-sæ tárastar, na tabrad a druim fria Ríg, ná ría an tír atágastar. Tech n-áiged na mbocht fo bail ria tocht a ngnúis Dé do neim, ní ferr grés ar crábud glan dia rab lat dogrés, a fir. Fir. Araile scél forathmentar sund .i. Becrachán, manach do manchaib Colmáin hé & iss é an sechtmad fer luid leis do Róim béus & iss é fil hi Cill Becrachán fri láim Colmáin meic Lúacháin & Is sær hí ar chíss ríg & flatha .Tugcsat immurgu muindter Laindi d'Ú Scoil hí for a manchine co bráth. Ní dlegar dano do Feraib Tulach cethernn timchill ríg Midhi forru acht a gille each an tan bías isin Cróindsi ar son na cethernne timchill & ní dlegar díb dol a cath illó catha acht imon ríg & deoraid & amais. Araile scél dano forathmentar sund. Fecht ann fæmait na trí Colmáin móra Midhi trian slóig do dingmáil do ríg Temrach acht co mbeth dia réir .i. dá cath do dénum do feraib Midi díb & trí catha do feraib hÉrenn díb & an tres cath díb-sin .i. do na trí Colmánaib Midhi, conid ann isbert In rand: Cach olc do muir Is do thír tigc fri Temraig tothacht mín, comlann ris ac Ríg neime na trí Colmáin cænMidi. Follus tra asna scélaib-so Colmáin meic Lúacháin nách fil clérech Is amru ac Día oldás-som. Ar cía clérech ele a nÉrinn ro-imthig an loch cen eathar acht éisium? Cía clérech dano ar rossluigc talam a n-ænfecht an uile díarmidhi eter dæine & echu & conu feib rosluicthea da bréithir-sim a ænar? Cía clérech dano rotathbeóaig trí marbu fo chosmailes Críst acht éisium féin? Cía clérech dano Is cell chottaig dia manchaib féin acht a cheall-som namá? Cía clérech dano dia ndernnsatt na hallta umalóitt dia ndeóin féin acht dó-som? Cía clérech dano da fil muilenn cerr do chum achta a mírbuile acht éissium? Cía clérech dano gus'tángadar muindter ifrinn fo forcongra hi richt foiche acht cuicci-sim? Cía clérech dano cus'tángadar muindter neime fo forcongra co ndernnsat grafne n-óenaigh dó ana fíadhnaissi co himnmlán? Cía clérech cus'táinigc Críst féin hi richt claim ic Crois Clamán acht chuigci-sim namá? Cía clérech dano dorigne cruthnechtt don eorna acht éisium a ænar namá? Cía clérech dorigne céo lomma do englais midg acht éiseam a ænar béus? Cía clérech dano robáid indsi cona dæinib fo loch acht éisim ana ænar béoss? Cía clérech dano dorigne ferta & mírbaili ríana geinemain acht é-sim a ænar? Cía clérech gusa tángadar angil a n-aidchi a gene co céolaib dersgaigthecha acht cuci-sim? Cía clérech dano dia ndernad tairchetal ratha Dé ria feis a máthar fria athair acht dó-som? Cía clérech dano rochotail fon sruth ón tráth coraile cen fliuchad a éttaig acht é-sim? Huc usque signa fiant & c .i. ní coimsidh nech dechmad an neich dorigne-sim do aisnéis acht mane tísad a aingel comaidechta nó spiratt a anma féin ana churp doridhisi dia falsiugud. Ar issíso teisd dobir Cruimther Cassán Domnaig Móir & Mæltuile mac Nóchuire & Colum Cille ac a molad .i. cía dofætsad nem for talmain dogéna Día are-sim a athnúadugud doridisi 'sa sonairti cétna. Ar ba fer glan idbartach toltanach é-sium don Choimdid na ndúla amail Abél mac Ádaim; prímfáid fri tairchetal todochaidi amail Issahías mac Namais; cend irsi & creitim íarthair an betha amail Abrám mac Tarra; prímtóisiuch togaidi an popuil iræsaig tria muir na baisti & na dergmarta amail Móisi mac Amræ tre Muir Rúaid; salmchetlaid cennais dúthrachtach fri cantain tsalm amail Dauíd mac Íasse; fer fulaing fochaidhi & treablaitti ar an Coimdid na ndúla amail Ióp fochaidech; istudloc toghaidhi do ecna Dé & día airchetal amail Pól apstal; comarba óigi & genais na eclaisi tiarmórtighthi amail Eóin mbrunndalta; prímliaig cuirp & anmae cach iræsaig amail Lúcáss suibiscéltaide. Ba hí-so ríagol a chrábuid .i. trí renna dogníd don aidchi & cethri huaire cacha raindi. Dogníd-som immurgu trí cét sléchtain isan chétna raind & no canad na trí .l. isin rainn tánaisti. No hetarscarad dano a menmain óna talmandaib cusna nemdaib i teóir isin tres raind. Dogníd immurgu .iiii. celebartha cach lái & no chanad .l. salm iter cech celebrad & no baisted & no pritchad & no chanad ernaigthi imda ele archena. Ó thainigc immurgu cusna dédenchu dó-som, ar ní raba fuil ná feóil fair, ar roforbanastar a bethaid triasna hæintib cíanastib & triasna frithairib aidchidib, iss ed sin immurgu indisitt na senchusa næma nách do galar sainruthach etir atbath, acht aingil an Choimded tancatar día thogairm i forba a bethad, dicentes: ‘O bone Colmane, festina ad nos’ .i. ar cia bé-siu isna talmandaib atchíam-ne tú amail catharda díless hi neim. Conid amlaid sin immurgu roforbanastar a bethaid etir na himacallma anglecda & na cumsanta díada. Iss ed immurgu indisitt na scríbenda díada conid é-sim féin bus brethem for a manchaib & for a manchesaib illó brátha & ní bérthar nech díb úada a n-ifrinn acht æn do chétt & cid hé sin bid drúth nó díbergach nó mac mallachta. FINIT.

https://celt.ucc.ie//published/G201036.html

G201040

Drei Erzählungen aus dem Buch von Lismore (Colum Cille, Comgall und Cainnech; St. Patrick, Laegaire's Sohn Lugaid; Maol Póil und die tote Nonne)

Unknown

Julius Pokorny

1400–1499

—

DE, LA, GA

—

—

—

Colum Cilli & Comhghall & Caindech dochúatar do thigh Crumthir Dathí ar áidhighecht íar caithimh a proinne don mhuinntir. Is é gnáthughudh dobhídh ag Crumthir, cemadh úasal ant áidhi noroised a h-aithle a proinne chuige, ná tibred bíadh dó cu h-arabárach. Rohíadhudh int aracul forra-som íar sin & ní tugad proinn cu h-arnabháruch dóibh & nír fétsat In tech d' fhágbáil la daingne an íadhtha bái fair, ciamad áil dóib. Tucad proinn dáibh cu moch arnamháruch & ba h-áine ann do sunnraid. & Is amlaid tucad proinn dóib & soiscél Cruimthir fuirre dia furáil forusa, ar rofitir nobíath móit forro & comad leasc leo a caithimh 'san áine. Adubairt Colum Cille ná caithfed bíadh 'san áine. Adubairt Comghall roba córa caithium ar an soiscél, ciarbhó áine ann. Adubairt Caindech robo córa a chaithimh & doneth cách a chrábud. Adubairt Colum Cille: C. C. Nocho loingiubh-sa cu moch isin áine dídine, úair Is é mu lá catha tar cenn flatha fírinne. Adubairt Comghall: C. Caithem sére ar soiscélu adhram Críst ná rub meabul, ná rub caithium 'nar n-óenar tre cóir bæguil ar demhan. Adubairt Caindech: Ca. Mad dia teacmad céle Dé, loinged, lúisseadh immale, intan bías cách araglan cach ac aragan dogné. Giarbo leasc la Colum Cille, docaith becán don proinn. Docaith Comhghall tres mhaith don proinn. Moo rocaith Caindech iná cach fear díb. Táinic Cruimthir Dathí dia n-acallaim íar sin. Atconnairc a bhfuighle et adubairt re Comgall: ‘Uair as tusa rofuráil an proinn do chaithim, cu rabh búaidh crábuid at baile dogrés & gach duine tinnscnas crábud acat, rath crábuid fair.’ Adubairt re Colum Cille: ‘Or as tusa as lugha rochaith don proinn, cach duini troiscfeas let a tosach a crábuid, búaidh crábuid dóibh.’ Adubairt re Caindech: ‘Ár Is tusa Is mó rochaith don proinn, sonus bíd & lenna at baile.’ Et dorónsat a n-ænta & a cadach íarum. St. Patrick und Laegaire's Sohn Lugaid (Vgl. R. Flower, Catalogue of Irish MSS. In the British Museum, Vol. II, S. 518, 65.) raile fechtus tánic Pátraic cu Temraigh ar amus na ríghna bái oc Læguiri mac Néill d 'fhoirithin a meic imonn ainces búi fair .i. Lugaid mac Læguiri, & ba dífuluing mét a shátha & Is ecmaing mad dhogeibhthe díl a sátha dhó. Cu tucad a n-oenchum re Pátric hé. Et rochuir scallac mhór don arán bái i bhfiadhnuise na cléirech ina bél cur lean ina brághuit, gu rabha oc dul a anma as. Tucadh líach cuice & bainne innti & rodoirteadh i ceann na bloighi bái ina brághuit. Tairrngidh sium In léigh & suidhid cuice hí & téit a anum as. Cuiridh cu mór ar Pátraic sin & téit ina chroisfighill & adubairt nach rachad bíadh 'na bél nogu taithbeoaighthe Lugaid. Rotroiscset iarum trí lá cona n-oighthibh re Míchél ima furtacht. Doríacht íar sin Míchél cuigi i bhforceann In treas aighthi i richt eóin & nír cumaing silled fair lasna ruithne gríandai bátar uime. ‘Ratbeannacha Día!’ ol sé. ‘Cía annso?’ ol Pátraic. ‘Míchél archaingel sunn.’ ‘Atlochur do Día h' acalduimh,’ ol Pátraic. ‘Cidh dia tánacais?’ ol sí. ‘Dot coimhdhíghnad-sa,’ ol Míchél, ‘& dot foiridin imon aincis fil ocut, & rocruaidh bic thú,’ ol Míchél, ‘& Is eimilt do Thigerna romat & tánacc-sa cugad don chur sa .. & ní hé na filet toscai eimilta ele acum mena bheth do dermaire-siu.’ Is annsin táinic int én ar amus Luigdech & rosáidh a ghulban 'na brághuit & rotarraing In léigh & In mbloigh asa brághuid & roéirigh & tuc a láim dar a agaid & térla & nírbo mó a dáethain inás cech duine asa h-aithle. Conadh annsin roordaig Pátraic mír Míchél, & líach Míchél ó cech áen, ut dixit Patricius: Mairg caithius proinn, a Chríst cain, in céin bís forsin talmain, cin dechmad do rígh na nél ocus gan mír do Míchél. Maol Póil und die tote Nonne (Vgl. R. Flower, Catalogue .. ., Vol. II, S. 513, 14.) Maol Póil h-úa Cináetha .i. ab Mainistreach Cilli Becáin robhúi & manach aili ac lúadh astrolaice. Mar docotail íar sin, confaca chuice mainces soiscéla robo marbh sé lá roime sin & gerán mór aice. Cumain leis a h-éc. ‘Cinnus atáthar ann sin, a bannscál?’ or sé. ‘Cuma dhuit-si ón,’ or sí, ‘ac lúadh astralaice & gan mh' écnairc-si do ghabháil. Mairg doghní dano,’ or sí. ‘Cía h' écnaircc-si bud áil duit úaim, a bannscál?’ or sé. ‘In bíait ón,’ or sí, ‘in bíait a ndeagaid na bíaiti, In bhíait ar In mbíait, In bhíait fon mbíait,’ or sí fot a h-anála ic furáil na bíaidi do ghabáil co menic fuirri, conná fuil acht aithfrenn na marbh éccnairc Is mó onóir ac Día iná In bíait, ut dixit: In mháin Is ferr ar talmain tabrad nech hí ar a anmain, acht Is buidecha Día de do sírghabáail na bíaide.

https://celt.ucc.ie//published/G201040.html

G202001

Saltair na Rann

Unknown

Caomhín Ó Dónaill , Benjamin Hazard

1000–1070

Middle

EN, LA, GA

—

—

—

Saltair na Rann. Moríse rí nime nair, cenhuabur, cenimmarbaig, dorósat domun dualach, morí bithbeo, bithbuadach. Ri osduilib thargca gréin, rí ósfudumnaib aicgéin, ri tess, tuaid, tíar ocus tair, fris níderntar immargail. Ri coruinib robai, fail, riandúilib, rian-aimseraib, rí bithbeo beus, blaith adenn, ri centossach, cenforcenn. Ri dorigne nem noithech, nihúaibrech, niimchloithech, ocus talam, tolaib tlacht, comtren, comfossaid, comnart. Ri dorigne sorcha saer ocus dorcha con-anaeb: indaranai islaithe lan, araile isadaig imlan. Ri rodelb tétadbul De dochetadbur nandule, ..... s frisamla suthach inmass amra écruthach. Ri rodelb eisse cachnduil rosderb cengesse coemruin, eter mín isgarb condath, eter marb ocus beothach. Ri rothepi, bladmar, brass, asinchetadbar admas4, talam tromm toracht, delm chert dian'fonn fothacht fotlethet. Ri rochruthaig, nícuac cinte, hicuairt nafirmiminte, domun delbda derbda druing, mar ubull febda fircruind. Ri rodelb dluma iartain hura coderb imthalmain, rith roseim osbith, buaid ngle, indaeor uair uscide. Ri c(ria)thras usce n-an, n-úar foriathmass nan-al n-ollmuad, iarsrebaib cosesraib sruth iarmesraib comesrugud. Ri roordaig ocht ngaetha torgaib cenlocht lanaeba, cethri primgaetha cotngaib, cethri fogaetha feochrai. Cethri fogaetha aile, rádit auctair ergnaide, bidhi an-arim fírchert dogaethaib dagaeth deec. Ri rodelb datha nangaeth rosderb frisratha slanaeb, iarclechtaib rith roratha , combrechtaib cachilldatha. Ingel, incorcarda glan, inglass, induaine allmar, inbuidi, inderg, derb dána, nisgaib fergg frisodála. Indub, indliath, indalad, intemen, inchiar chálad, indodar, doirchi datha, nidat soirchi sogabtha. Ri rosordaig oscachmaig na ocht fogaetha feochrai, rodelb cenditha, dín saeth, cricha nacethri primgaeth. Anair incorcra glanbda, andess ingel gle, amra, atuaid indub gailbech, grach, aniar indodur engach. Inderg, inbuidi 'male, eter gil ocus corcrai, indúani, inglass, croda 5 lir, eter huidir isglegil. Indliath, inchiar, grainne anguir, eter huidir iscirduib, intemen, indalad tair, eter duib ocus corcair. Coir rocoraiged acruth, doronad an-orddugud, fogaessaib glessib cenchlith iarsessib, iarsuidigthib. Na da gaeth dec, tolaib tress, tair ocus tiar, tuaid istess, rii roscuibdig cotagaib, roscuibrig fo secht nglassaib. Ri dosnarbair iarsessaib imthalmain con-ilglessaib, cach digaeth dib imglés ngle isoengles foraib huile. Ri dosrat iarnglessaib clecht, iarmbessaib centarimthecht, indarahuair, blaith iarmblai, induair aile ainbthechae. Rí tadban tomus donleirg othalmain cofirmimint, fris domidet, met glanna, fritiget natalmanna. Rosuidig secht rinne reim ofirmimint cotalmain, Satuirn, Ioib, Mercuir, Mars, Sol, Uenir, Luna lánmas. Ri rorimi, rigda inbla, otha talmain coesca, semile fichet archet fordamidet 'naglanmét. IS hé sain int-aear huar linib haial friimluad, dianidainm triallach, derb tra, annem niabach n-airerda. Indrae ohescgu cogrein ri rorím congle glanleir, dacet mile, mor insmacht, latri cethair cethrachat. ISse sin int-ethier huais cengaeth, cenaear n-angluais, dianidainm, cen balba mbla, innem n-amra n-etherda. Trichutrumma, intsain doleir, eter firmimint isgrein, morí rindbalcc, rofír sein, dorindnacht dorimirib. IS hisin indOlimp huag, cenchumscugud, cenimluad, iarsliucht saer nasruthe sen, dianidainm intresnoebnem. Damile déc, torainn ngle, archoiccétaib déc mile, cain rith rindrethait insain ofirmimint cotalmain. Met naré, ruathar cint, othalmain cofirmimint, isse inmet sain, srethaib srath, ofirmimint coriched. Cethrimili fichet sain artrichait cet domilib oshunn coriched, reim n-oll, cenmotha firmamentom. A met na ree sein uile othalmain corigsuide, issed fil othalmain tinn sís cofudomnaib Iffirn. Rí cachthuir thuathaig, dein, deirg, rofuathaig fein firmiment, feib baderb laiss oscach maig rosdelb donmaiss ecruthaig. Ri nan-uile n-adbar n-án, arm-buili bladmar bithmár, inglóruill cocessair chain dosrorainn icoiccressaib. Incuiced criss guires chness morí ruithes triasirthes, frisasad sluagda saigthe dahuarda imdamesraigthe. Huarda andess isuarda atuaid, indamesraigthe, ismórbuaid, incriss tessaigthe, isderb de, eter nada mesraigthe. Rí targcai cech ruirig reil rosuidig smachtai fouagreir, rodagni cenchétlud ngle dochetchruth nafirmiminte. Amal bis abloesc immog acht noslui línib hilchor, fial nafirmiminti imbith tria bithu forabithrith. 'Macuaird focheird atoimsi, iarsreith suairc fri sirsoillsi, isannsu infomus 'moa mbeir, ni triit tarsnu toimsideir. Rorannad iarn-intliucht fail, feib rodelgnaisset auctair, dasebratta fochis chain, dasé phairt 'nan-irchomair. Huide mís dogrein cachphairt, iarseis nan-ugtar n-ardaitt, forith hinathur6 gluair ngle, cech mbliadain dosstimchellae. Hisindfirmimint cogle sesca dáse senistre, dothaitni fridia 'malle cachphairti se senistre. Ata iarrúini indrig reil rodelb duine ::: huagreir, fodluthad, cendolma ndein, comla forcach senisteir. Trénbrat demin, torom n-án, marbad gemen coem comlán, tuinech torachta rosrig imthalmain contib immib. IM thrínimi ata centair trinimi impe, hit himsláin insechtmad nem, isse sein rochertad eternimib. Ni sossad suaircc slóig aingel acht iscuairt chóir coemdaingen, amalbis rothmol forluth triabithu forbithimputh. Infirmimint, ilar mbla, isnasechtrind airegda, ata foroenrith, gluair ngle, otha inn-uair rocruthaigthe. Ri rorann ruandath osleirg nifualrad fann firmimeint, srethaib samlaib, slemnaib slecht, indibrannaib derbdai déc. Ri oscachairm, oscachdinn, dorat ainm forcachn-oenrinn, nimennair iarndligud dlecht donadibrennaib deec. Fuath cachrenna, ruathur ngle, itimchuairt firmiminte, feib rosderbait delgnaid ishuandelbaib ainmnigter. Aquair, Pisc, Ariet, Tauir treb, Geimin choir ocus Cancer, Leo, Uirgo, Libru, Scoirp scrus, Saigitair, Capricornus. Ri corúnaib roscoraig innanndlumaib dermoraib, sreith nasliab, oscachblai, frisreith grian ocus escai. Tricha lathi, lórda 7 luad, ladech n-úara ocus lethuar, cotriall trechess oscachdind rethess grian incachoenrind. In grian suairc, iarn-urd riagla, forcuairt cacha oenbliadna, hi quindecim kalde, cain dind, issann téit incachn-oenrind. Grian in-Aquair, hed centáir, doróined im-mis Enáir, ocus hiPisc cogle dorimther im-mis Febrae. Grian in-Ariet, aurdaircc dí, dothadbat im-mis Martíi, ocus hiTauir grian diareir dothaitni im-mís Apréil. Grian hinGemin im-mis Máii isdemin, ni imarchlái, nochochiuin guires cachtreib im-mis Iúin grían iCanceir. IM-mís Iuil ingrian il-Leo, issann ferass alangleo, teit grian adenus friatuisc inUirginum 8 in-Auguist. Dothaitni grian fhiadcachdrung iSeptimber inLibrum, grian nodafoilcc nochosceil iScoirp im-mis Ochtimbeir. In Sagitarium grian dosfeim oscachrian inNouimbeir, inDecimber, ischian clú, bidgrian inCapricornú. Athe sein indaserind dosrosat Fiadu forfinn, oscachrian rethait fonmbith riu reithes grian alanrith. A coic cachlae d'fiss cenbrath dlegair docachintliuchtach, docachoen, cengláma gné, bis fograda ecailse. Laa mis grene, ésca aes, rith mara cen immarbáes, laa sechtmaine, feili noeb n-uag, iarcertglaine con-imluad. Ri rosrethaig, sróenaib slamm, dorethaib roenaib retlann, feib nosairbrig osrannaib rosanmnig dian-anmannaib. Cid caem lenn inleth fail frinn firmiminti nan-ilrind, inleth aili, lith cengeis, nocon-eitchiu ciachemmeis. Ri rogni clichis cenmeirg iarnafithis firmimeint, comfocus tadbain adreich imthalmain docachoenleith. Ri rodelb firmimint fír conarennaib cendimbrig, immontalmain, cengoi ngle, imsoi ontrath coaraile. Ri dorigni muirlinn mair osanfirmimint imslain, inmuirlinn aili isi inmuir, fordasniada imthalmain. Ri reil dorairngert cachfáith coimdiu cumtaig cachcoemgraid, dorosait grein crotha glain, forosna nem imthalmain. Ri dorigni esca n-án ocus indfairrgge imslán, foriaguil dosrona inrí, condatcora, comchuibdi. Sessed rann domuin cechdú hissi meit fil in-escu, ocus isingréin coglan sé commet dec intalman. Ri dorigne ilar mil fondfairrce ndermair ndírím, nithadbann nech acht mori an-anmann nach an-airmi. Ri dorigni sreba sluag donahénaib friimluad, doaltaib isnaslebib, dograigib formagreidib. Hilerda nan-anman n-án is nan-ildelbda ndermár, nifail hicrí rimess sin acht mad inrí donoebnim. Ri dorigne aéar n-uar, ocus tene reil rorúad, ocus talam bladmar, brass, ocus sruth raglan rethess. Ri rosil talmain iartain dolubaib, dofidbadaib: lan indomun diambolud, con-immad an-iltorud. Ri conic huacht ocus tess, mori firen frim'firless, ishe rosuidig cachseis, ri centuirim, cenaisnéis. Inrí reil narun corath doarfaid dún cachn-ingnad, diathuicsin treothu, din ngle, is trialin amirbaile. Ri rogni cachnduil foleith, aicseid ocus nemaicseid, acht inri rodelba sain nifail nach rí fortalmain. Nifail dodainib daingnib, doainglib na harchainglib, nech thucas triadindchur de, na fail d'ingnud 9 lam'rigse, Moríse ri nime náir10. 2. Ri dorigni riched reil conachrichaib diacomréir, treb thogach, duanach, dangen, dosluag amra árchangel. Riched conilhur adrong, saer, sithech, nadimchumung, cathir dronoll cocetrath, met dondomonn adechmad. Failet ann trimuir cenmeth, duirimthimchellat riched, mur doglain huaine, gnim cain, mur dior, mur dichorcair. Mur n-uaine cenchess im-mach, mur n-óir fricness nacathrach, im-medon frigelgloir cain mur ndermor dichorcairglain. Fail ann, cotrichim trethan, cathir chrichid, chomlethan, fail inti, frisíd solus, set sir cethriprimdorus. Met cachdoruis dib foleith donacethriprimdoirsib, toeb fritoeb, dini iartomus, mili darcachn-oendorus. Fail crois d'ór incachdorus frisella slog sirsolus, ri rosdelba centalgga, hite remra roárdda. En dodergor forcachcrois oschind lerglor nach anfois, incachcrois frihernól cuir gemm dermor doleic logmuir. Archangel cechlai, luad ndil, conasluag oríg richid, coclasschetal, coceol glé, timchell cacha oenchrose. Fail ann faithchi cechdoruis cain fritaichmi derbthomuis, samlaimse cech dib fofeib fritalmain conamuireib. Cuaird cachafaithchi foleith, conagrenchaib airgdidib, conabrugaib foblath bil, conalubaib ligaidib. Ced adbal lib, lathar ngle, met nafaithchi fairsinge, mur d'argut, cengnim n-aithbi, rognid imcachoenfaith(chi). Airfortoich namur im-maig immondun docachoenleith, cosostaib slanaib sidib diarmidi dohilmilib. Ocht n-airfortaig ann frisreith cocomraicet 'moncathraig: nimtha samail nasét sruith donmét fail cachairfortuig. Cachairfortach lan lubaib, conangrenchaib credhumaib, mur dochriad chaim rochalcad cotren imcach n-airfortach. Damur deec, toraind nglé, 'nan-airfortach, 'nafaithchi, cenmthat natrimúir im-maig failet imon primchathraig. Cethracha dorus hitreib richid conarigsuideib, atri cacha faithchi feith, isatri cachairfortaich. Cethridoruis airri im-mach nan-irfortach n-immechtrach, frisintetblai, tolaib smacht, frisincetna athchomarcc. Comla d'argut, cain ardreich, cachdoruis dondfaithchisin, comlada creda corath fridoirsi nan-irfortach. Nafrithmuir ondun im-mach innan-huili n-airfortach, samlaithir fribladbail mbla otha thalmain cohésca. Mur nafaitchi, feib dasli, rosdelbtha dofindruini, an-airde, adbul foneib, otha thalmain coglangrein. Natrimuir, met an-athfaig, timchellait inprimcathraig, tadbain an-airde cenmeirg othalmain cofirmimeint. Suidigud namur im-maig immondun, immoncathraig, rathrian cachmúir, monor ngle, reil radiall secharaile. Ri rosfossaig cotangeib nassossaid 'monprimchathraig, deimni ataichmi ondun im-mach 'nafaithchi, 'nan-irfortach. Sluaig sil Adaim, aidble baind, innandalaib frianderbraind, gle iarndligud dib rosoich sechinud cech oensossaid. Bid cachsluag diib foleith 'nan-airfortach, 'nafaitchib, lánaib doligaib fofeib dosidaib, dosonmigeib. Noeb isnúibhuaga corath fobraenbuada, iarmbraenchath: scérdair frisinslog im-maig, bertair isinmorchathraig. Cathir De conasoillsi, cidat mora aprimdoirsi, nitheit inti óthalmain treib acht mad oentriar dodoeneib. Duni conái dligid Dé, duine óg iarfirinne, congnim adma nadchlithe duine amra athirge. Congérdair cobáid im-maig nanaeb isinprimchathraig, febdae fo lib, lith rochlos, cach dib daraprimdoros. Nadoirsi chaindelbdai, glain, lainderdai dondlíc logmair, con-ollbladaib, segtait slóig, conacomladaib dergoir. Tri athchomairc cechdoruis, cain glanthogairt toebtomuis, fricachclothalt, erim ngúr, athchomarc for cachoenmúr. Aurdrochait nandorus n-og cain set solus dodergór, atat fonéim, nassad ngle, airddiu cachceim araile. O cheim docheim, erim ngur, isreid dreimm isinprimdun, cainsluag sidi, set rosaig, mór mili cét dochétaib. Hicuaird nam-mur, mor n-athbach, im-medon naprimchathrach, lebinn glainidi glórdai, drochte dronai dergórdai. Filet ann brugi bláthi bithura cach bithráthi, cotorthib cachthoraid dil, conambolthaib milidib. Fail ann centoirsi didnad, fail soilsi censirdibad, ceoil gluara, caini, grinni, buana, baidi, blaithbinni. Fail ann ni sásas cech slóg hirichiud rigda romór, fogur nangrad, nacéol ngle, bolud namblath mboltnaigthe. Fail mór dosostaib, saer slán, fail mór class cobsaid comnar, fail ann mor slúag, seol snassi, fail mor ceol cechoenclassi. Failet ann linni lethna, ailli aninni anoebtrethna, gleorda immocanat classi, suarca, segdai, somblassi. Failet ann srotha sengga docheniul cach coemlenna, frisasad sloig, sir sotlaib, fail ann mór dofindtopraib. Failet ann lecga lordai, failet foraid forordai, forbrig naslog dosrogaib, fail ann mór do rigsrothaib. Fail ann mór mbíle mbroga, mór tiri friimthoga, mor sét sétach, slán saine, mor cet cetach clármaige. Mor ceol caimnaig cenbine fail iroenmaig rindnime, mor seol suilig, mor sreth séis, nadróig tuirim noaisneis. Fail ann iarset, srethaib smacht, cet acethair cethrachat, fiadgnuis indrig cotagaib iar n-árem afochraicaib. O thosuch domuin cobrad clann Adaim, cidhe acomrad, ni choemsaitis, digrais seis, cech oen fochraic dib d'aisnes. Cenmothat sain cotaigaib fail innim dofochraicaib, lir bannai fleochaid, fuám tricc, no slamma snechta snigit. Sossad slan morig rathmar fil forlar naprimchathrach: ismor cet mili 'mobeir hitimchuaird afosscemeil. Dior derg rogníd huile dorig richid rigsuide: ri corúnaib doforgaib osnamúraib erordaib. Sossaid Aingel cosoillsib nessaim donaprimdoirsib, Archangeil conan-airbrib isnessam donaebainglib. Uirtutes, nert oscachmaig, isnessam doArchanglib, Potestates, deoda tlus, isnessam Uirtutibus. Principatus, blaith aseis, isnessam Potestatés, Dominationes, drong demein, fodiuplaib indfosscemeil. Amra inslog roscing uili forscemul indrigsuidi: nóeb inrori roscongaib Troni conamórdrongaib. Sluaig Hiruphin rosfossaig itimchuairt indrigsossaid, tuas sech cechoen fondrig reil sernait slog sáer Saraphin. Noingrad nime, noebda ambal, imrig nan-uili n-adbar, cendimbúaid fribriga blat, cen imhuail, cenimmformat. Lainib lánaib forig recht, isshé an-arim firchert, dase sescat, sluag fofeib, cechoengraid donagradaib. Arim cechsluaig, lith cenmeth, nifail nech rodasfessad, acht marofitir inrí dodosrosat donemphní. Ri huasal uasdaib uili, ri richid con-imdruine, ri febda firian fossud, rí rigfial 'narigsossud. Ri rohóc, ri sen icein, ri rodelb nem imglangrein, ri nan-huile noeb corath, ri caim, ri cain, ri cruthach. Ri dorigni nemthech necht doainglib centarimthecht, tir nanóeb, namac mbethad, clar find, fota, forlethan. Rosrethaig sosad, sid saer, fossad forethaib rig roen, cuaird cháin, glanna, crichid, gle doaes amra athirge. Morí immarthus osintslóg sanctus Dominus Sabaoth, diacain uasdind, forseol sercc, ceol cethri sanct find fichet. Ri roordaig inclais chert na cethri sancht find fichet, cáin canait canthus dontslog sanctus Deus Sabaoth. Ri fossud fial, febda, find, sid sossud, selbda, soenmind. lasfail tret nan-úan, nuall ngle, 'món-Uan n-úag nemlochtaigthe. Ri reil rohorddaig inn-Úan iarsintsleib foraimluad, cethrimili mac 'nandiaid, cethorcha ocus cét glanriad. Crichid class, congloraib cruth, donahógaib ceneilniud, canait ceol ngluair immalle indiaid indUain etrochtai. Comchoema, comluatha, gluair, iarsintsleib indiaid indUain, scribtha 'nangnuisib corath an-ainm isainm indAthar. In ri rohordaig inguth donanemdaib fritinphiud, lethan, londgur, lathar ngle, amal tondgur n-iluisce. No amal guth crot carait nuall, canait cennachlocht lórmuad, linib lerthol uascechraind, no amal nuall dermór toraind. Ri bili bethad foablath slige frisrethad soergrád, abarr, abroenrad cechleith roleth darroemag richid. Forsasaid indénlaith án, congaib glerath cheol comlan, cenaurchra, corogud rath, dothorud no duilerad. Alaind indenlaith cotngæib, cechen glermaith cet n-etteib, 12 canait cenbet, cogleor gle, cet ceol cacha oenheitte. Ri rogni mór n-adba n-an, mór ngnim cadla, cóir, comlan, lam'rig rogmár oscechmaig fil cech ollgrad cenesbaid. Fail leis secht nimi, nert n-uag, cengeis, cenbine findluad, imthalmain, tolaib tine, con-anmaimm cechoennime. Aear, ethiar oscachdrung, Olimpus, firmamentum, nem n-usce, nem n-angel n-uag, nem hifail Fiadu findmuad. Fil leis ilar n-amra ndrong, fil mor n-adba cenimroll, fail lais nói ngraid, cossar chaid, fail lais sosad cechoengraid. Fail indechmad, grad congaib, censechnad slan sil Adaim, dóini foadoi triamnai trel, cotaoi Fiada findgel. Fail ann sid, fail suba slán, cenguba, cenathchosan, frisrethu sluaig, segda thuir, fail bethu buan bithsuthain. A fail domaith lárnDia dil, dianoebaib innanoemtreib, nifail iarsetad naseis nech conní acetmad d'aisneis. Coimdiu conn cechgrada gluair, targ drong betha bithbuain, romsaera iarndul acri cath, inri dorone inriched. Ri dorigni riched reil. 3. Ri dorosat nanoingrad nimi fricumtach coemnár, foglanblad achrotha glain, friaadrad, friaairmitin. Trigrád doib, torainn glan, asnessu dochum talman, Angeli frisretha seis, Archangeli, Uirtutes. Potestates, oebind bla, ithe trigraid medoncha, Principatus, bag centreis, ocus Dominationés. Trigraid hisuachtarchom dib ifrecnarcus indardríg, Troni fririgsuide réil, Hiruphin Is Saraphein. In dechmad grad, canar lib, censechnad slan síl Adaim, uasbith cenguasacht icrí dodosruasat monaebrí. Ri rochoimsig nagrada cotoimsib cech degdána, linib lianmag angnim cain, frian-iarair, frian-airmitin. Secht ngrad ann, airegda ingnim, friasainsemla indardríg, dogress doib, cenchithu cruth, triabithu coaairfitiud. Dagrad dib, derbdu dalaib, fritorroma sil Adaim, fricechcangin ngnathmair nglain, Angil ocus Archangeil. Angeil gléglana, gnim cert, doreir Dé fritechtairecht, indArchaingil cenchaire, ithé nauasaltechtaire. Uirtutes, nerta cechthan, fridenam nafirt findglan, Potestates, delbda atlacht, atfebda frifollomnacht. Principatus, blathi gne, fríathi nangnim cinte, Dominationes, nóebda cruth, sluag soerda frismachtugud. Troni, dichraidiu combrig, fiadrigsuidiu indardrig, hilar shircanait ceol ngleir Hiruphin isSaraphein. Crichid cenchrinhed inchlass fochanat riched rindmass, cliar gel formaig rind roalt nacethrisen find fichet. Nosfreccrat naslóig slana doib conhettgat hilgrada, conidhed canthus inslog sanctus Deus Sabaóth. Ri rofoilsig dam, deilm n-an, ni dothoimsib nan-hilgrad, diasostaib saidbrib sluagdaib, dian-airbrib, dian-ilbuadaib. Dodeccrai osbetha bann srethaib ilretha rétlann, caine már góo gréne, connaibe fochomglére. Diafebsai aidchi huimle, diacennsai, diangnathchuibdi, diacainduthracht cenchaire, diandeeircc, diatrocaire. Diaslaine, slicht cendochta, dian-áne, dian-etrochta, diacruth gle, coemda, glanna, diangne noebda n-adamra. Diasidaib, srethaib seolaib, diangnímaib, dianglancheolaib, diamodaib amraib aildib, dian-aitdib, dian-ilarmib. Arim nan-angel innim, doreir arFiadat findgil, fritaidbsigud, derb ndana, iarfailsigud spírtalda. Nihed an-airim, amorí, lín acuire fochoemli, acht madlin intsluaig atraig icoemthecht cacharchaingi(l). A hoen, adó, atrí trel, ado friu conidcuicfer, dacuiciur, iarngairib gle, isshi indarim deichde. Dadeich derba, torainn tricc, tiagait hisincertfichit, ocus trideich, triallait blait15, issed tiagait hitrichait. IArsintrichait, taidbret bí, doaidbet imut arí, cethrideich, iarslanaib smacht, isi indárim cethrachat. Coicdeich iarsreith sliucht fónait, ised tiagait icoicait, sedeich, cengairim, cenacht, issed indárim sescat. Secht ndeich hisechtmoga slan, ocht ndeich ochtmoga ollmar, nodeich innochait iarset, ocus deich ndeich inglanchet. Deichcet inmili, mod mór, ocus deichmili inlegeón, deichlegeon dogres cachdia, issed tiagait hicuinia. Deichcunia, coleir ciagléis, issed tiagait inmarés, deichmares, miad milib bla, techtas coderb caterua. Decim caterua rochlús tíagait in-exercitús, deichnexercitús, teanm tra, tiagait coderb inturba. Deichturba derb nandrong nden, issed tiagait in-agmen, deich n-aigmen angel gráid ngil icoemthecht cacharchangil. Fail secht n-archangliu innim laruiri richid rindgil, lacachn-archangel foleith sechtdeich agmen doanglib. IShésin innomad grad, dorónad fornim noebnár, angel ngleglan cenmennar icoemthechtaib archangel. Na ocht grad cenmothá sin, dosrósat Dia coderbden, acht mori rángle fornim nifail roairme an-árim. Tuirmem friagairm fiadrig recht ainm na cethri fer find fichet, drong duassach d'arbrib angel nan-uasal, nan-archangel. Gabriel, Michél, maith an-greim, Raphiel, Panachel oebind, Babichél, Raguel roclos, Mirachel, Rumel rigdos. Fafigial, Sumsagial slán, Sarmichiel, Sarachel saergrád, Uriel, Hermichel maith mass, Sarachel, Barachel bladbras. Lihigiel, Darachél cenchol, Segiel, laSariel sairdron, Lonachel, Arachél tan, Stichiel, Gallichiel gleglan. Guidem doib, derb dín cenmeth, arinrig rodelb riched, 'mobethu cenchithu, cruth cain, triabithu 'nambithoentaid. Cibhe gabas cuit nói ngrad etir iarmerge Is tiugnar, rodmbia nem, nassad ndangen, imbithoentaid archangel. Datrian insein, sluaig roclos, robai innim rian-imarbos, atrian huili, fotheidm thinn, dochuatar dochum n-Iffirn. Atethach, aChoimdiu cain, domf'orcraid, dom'hessbadaib, tabair dam dilgud hifus dom'ainblib, dom'aneolaus. Ciarobai doanble arád airmi aidbli nan-ilgrád, anroradius, sonad sír, isdomolad mororíg. Cianobeth cét tengad ndron frisirlabra cenairchron, níaisneidfind triabithsír cétmad adamra m'ardríg. Ardruiri búan betha bricc doruirmi cachsluag sainglic, arcli, arnduasach, arn-abb, inrí huasal doruasat. Ri dorósat nanoengrád. 4. MoRí rigda oscachthur roraide friLuciphur: 'biait fót, feib dochangen ngel, airbri imdai archangel. 'Tabair uait airmitiu iarsreith doAdom, dom'chomdelbaid, na nói ngrad coibli gleir glain biait foimti fri'tairitein.' 'Airmitiu d'Adam, nichél, arimsiniu, nithibér, ar badairniul fiadcachthur dianamthairbiur fonsósur.' Roraidi fris rí narind, aFiadu firen firfind, 'nocotbia airmitiu glan, úarnatabrai reir d'Adam.' Roraidi Lucifur leir aithesc ndiumosach ndrochceil: 'bamri reil oscach caingin, fomgnifet indilaingil. 'Betit indangeil fomtraig, dogén féin mochomtocbáil, biam tigerna oscechdrung, nibia rí aile huasum.' Lucifer colin agraid rotrascair achomthocbail, rotairinn adiummus tind, dorimmart dochum n-Iffirn. Mili bliadan, mod nglanna, adfiadat nascribenna, ochruthad angel, gnim cert, conostarraid tarimthecht. Ruiri narind réltai máil targai dind domuin drechmair: niseng abrig oscachbla: ferr cachrig morí rígda. Mori rigda oscachthur. 5. Ri dorigni carcair cain doLucifur, diademnaib, tír ndorcha ndubach ndér ndrenn, ger, dianidcomainm Iffern. Cathir grainne, glérib cath, censlane, serb, sirechtach, aigthech, uamnach, ilar mbrath, gaibthech, guamnach, golpartach. Buidni biasta, buiriud pian, ruibni riastrai frianriad, bádud, plagud, brëud, bruth, tragud, largud, leod. loscud. IMonmbeist mbuirr, blóraid benn, ostuind truim, tolaib ilchend: duilgib drichnes fricachsluag, coruibnib riches roruad. Coic cét cenn fridiartain tinn, coic cét fiaccail cechoenchind, cét lam, cét bass, indel nglaiss, cét n-ingen forcachoenbaiss. Ilar thor ndoel, duba druing, ilar cruma cael clenchruind, ilar cuan ngér, ciasta, cerb, ilar mbiasta mbuan, mbelderg. Ilar loscond lan dogail, foralar icimsergain, fricach imchuaird nacathrach, ilar nathrach n-imathlam. Ilar mbrothlach nambled mberg, nambiasta n-ochrach n-airderg, ilar ndelb ndomblas angal, ilar lonnbras leoman. Ilar lasrach lonn cechleth, ilar casrach ngarbthened, ilar ndlúm ndlomtha tuarcat, ilar ndorcha ndubluachat. Fail mór domuirib moamúr, hIffirn cotuilib tromthúr, friplagud nasluag siabar, friambadud, friambithphianad. Muir ndubtemen, temel truag, muir ndaiged tened tromruad, muir mbren, muir tren, dengge dath, muir nél, muir neme natrach. Inmuir serb suiges insluag, mor ndelb drubas fothromnual, incach naird fobrón fíantach, gol mairg ocus mórhiachtad. Híttu, huacht ocus tess crintu, chúac, grandaib garbchess, sluag luath landub foralar, conglamrud, con-athchossan. Gáir gér gríbi, hír isferg, fothair díni ndér nherderg, friangrella cenchoibli ngle, sroigli tenna, teinntide. Acethair cethorchat cet nisechmalat foroenshét, failet fridamnad Diabuil, in-Iffurn dohilphíanaib. Cianobeth cet mili fer, conatengthaib iarnaideib, oenphian dib, cobrath mbrudin, nichoemstais doderbthurim. Madnofail d'hilphianaib ann, in-Iffurn huathmar imgann, lia natluibi formaigaib, no duili for fidbadaib. Fail ann rig nadrigda bes, gribda, gann, cetaib ilglés, duairc, doer, dressachtach adrech cloen, cessachtach, cossaitech. Crimnach, gruamnach, gnath icbrath, hirach, uarach, airbirech, ciar, cernalach, caras cath, dian, drenngalach, diumussach. Engach, huaichlech, ilar crech, tedmnach, tuaimnech, disceinmnech, gristaig, craestuib, granne agne, discir, doescair, dergnaide. Ri dorat tromdigail tind, forsluag n-anhettail n-Iffirn, truaga, tána frigortai, buana, bana, bithbochtai. An huili cestait intslúaig, icráesluch Iffirn adruaid, ciarombet cét tengad dein, niaisneidfind frim'aimsir. Adba n-Iffirn, ilar phian, mairg bís fócrithfeidm comchian, glenn golmar, gann, gráne ali, morí rogmar dorigni. Ri dorigni carcair cain. 6. Ri dorigni Pardus mblaith, cuairt crichid, cobsaid, comsnáid, caintír toirthech, digrais foss, dodainib rian-immarbos. Rí robennach bruig reid mblaith, Pardus frisuirded sáergraid, iarcinniud cachthuir thogaig, con-immud cechiltoraid. Col-láinib loraib lubaib, comagib, comorbrugaib, coscathaib scoth forcachmaig, conamblathaib bolordaib. Cocadius cainol roclos, con-ainius, con-aebinneos, conabruig barrglas, bladmar, feidb tadbas babithsamrad. Bethrach, broenach, brogach, bras, tir tethrach, togach, tonnglas, saer saechtairthír, suthach srath, caem, cain, cetharchair, cruthach. Clar cóir, cobsaid, cumtaig dind, fal frifóir forsaid forfind, isdín caich, Is mur mbroigthech, bithblaith, bithur, bithtoirthech, Sossad slan, suthach, sid sáer, fal fossud, fulach, fírnoeb, sreba sencha, selbcha sreith, cenérchra, cenimhesbaid. Mag maith, moinech, milib mind, doinech, daith, dinib derb dind, cosrethaib saidbrib seolaib, airbrib aidblib, ilchéolaib. Rí roordaig innadail, topur indhordain forláin, astecat glaini crotha, cethrisreba sirsrotha. Sruth d'fín, sruth d'ola, dal dil, sruth loga lemnacht langil, sruth maith mela, monar nglan, 16 frisasad nanoebanman. Ainm foleith cechsrotha slain, cenchleith friclotha coemdail, Fisson, Geon, cain cenlen, Tibris ocus Eufraten. Fisson sair sires areim, Tibris siar siles slanéim, Eufraten combuaid fodes, Geon fothuaid dian dirges. Indola sáir, iarslicht slán, infin siar srethaib sirdal, inmil fodess, digrais buaid, inlemnacht sílas sairthuaid. IMsoat, dosoat iarsain, doréir indrig donoebnim, cenmeth, cenditha, cenchais, cechleth fochricha Pardais. Ríi foides enlaith n-en ndil, cenlen darróendes richid, cocanat ceola cenchais, beoda fobiliu Pardais. Docain coglerdaith cengreis, indenlaid caim cenaithmeis, set sáire fririagla raith, cliara caine cet ceolmaith. Cet dochetaib en iallaib, cét n-itte, cét ceol cliaraib, mor cet ceol calad cencleith, gleor canar dorig richid. Rí rodelb Pardos foali, ishe arn-armdos airgdidi, dorat mur mor n-imme thenn, diór immaimthimchell. Ri betha barrglais boirchich, ri Pardais con-iltoirthib, rodelb lanamain iartain, donahuilib anmannaib. Ri doruasat Adam n-án, fochruth cengúasacht coemnar, congrad, cenamlós rochlos, hiPardos rian-immarbos. Bai Adam tritrath centess, imbadud fograd glanches, fortalmain tinn centreorud, cenanmain, ceninbeogud. Bai corp Adaim tribtrathaib, cenanmain friderbfathaib, fritindrad centrist, delm ngle, icfigrad Crist d'esserge. ISsintresló iarnagein, rodelbad anim Adaim, iartoebthogud friadin ndocht, cenoentogud friafirchorp. Coroainmniged iarsain onacethri rétglannaib, Archon, Dissis, rotdelb Dia, Anatole, Missimbria 17. Noimís lána, lathar ndil, orohet Adam anmain, iarsliucht sruithi senchad slán, corodelbad abanscal. Dianid comainm Eua án, crichid, chorcorda, coemnar, dil, delbda, toga rainni, fotha febda fírclainne. Iarsain asraracht Adom assasuan cenimgabud, confacca inmnái, mín adath, segda, suaichnid, sochrutach. Amal rodeccai aggnuis dosroega sechcach nderbduis, dorarngert dí, eraim ngle, combad sainserc sochaide. 'IS orot rirfes cencleith cach amathair 'saathair: ondiu triabithu, buaid nein, biaid cechoen uainn dit'ogréir.' Ardruiri indroith, rigda ail, gargruide fricroich coemnair, rofigli 'nacrí roclos, inrí dorigní Phardos. Rí dorigni Pardos mblaith. 7. Ri rorade aithesc nglan friEua ocus friAdam, toirthi Parduis, bag cengeis, iartimnu De domeldais. 'Aratoimlid frisid sáin toirthi Parduis, bolad náir, ile, uile, aurdaig rann, isdiles duib acht oenchrann. 'Cofessabair bith fosmacht centruaigi, centochomrac, censnim, censaethar frisreith, cenaes, cenolcc, cenanim. 'Cenchrine, cengalar cruaid, imbithbethaid combithbuaid, farndul conem, nassad ngle, in-aes togach trichtaige. Mili bliadan, buadach gair, ocus se huara dohuaraib, cengoe, cengabud, roclos, robai Adum hiPardus. Dia artooir, derbait mail, rodelb cech cooir comlain: nitli tlaithcumtaig arcest inrí roraid inn-athesc. Rí rorade athesc nglan. 8. Baformtech Diabul desin friAdam conachlannaib, am-bith sunn cenlocht, luad ngle, 'nacurp n-uág dochum nime. Nahuili anmanna icrí dodosrosat monóebrí: friPardus imuich cenchad isAdom nosordaiged. Indúair theigtis ascechcrích sluaig secht nime 'monardríg, cachanmanna corptha cain doticed dochum n-Adaim. Cach díb assa airm corath foagairm ocus fríaadrad, doAdaum, balainn inmod, dothictis diaairfitiud. Rosmachtastar Dia donim forsnahuilib anmannaib, atichtu ascechleith cengreis, combitis ardreich Parduis. IArsain imsaitis fordeis censil n-úabair nahaincceiss, cach dib díaadbai coglan iarmbennachad doAdam. Bafeochair féig, fichtib ell, inbeist imamnas, imchenn, ciachruth fogebaid fonim conair d'admilliud Adim. Lucifer, lin cest nglanna, luid im-mesc nan-anmanna, 'sintsluag friPardus im-maich, conid ann fuair innathraig. 'Nirbdimmain dobith im-maich,' arDiabul frisinnathraig, 'arthuaichle tricce, delm ngle, ardoglicce, arth'amainse. 'Bamor inguassacht 'sincol Adam huassot d'ordnigod: ossar nanduli methlad, nibadchin duini amandrad. 'Orat noisichu fricath, toisechu rothuistiged, atgliccu asaimdil cechcruth, nachattairbir fondossor. 'Gaib mochomarle cenchess, denamm cotach iscarddes, coiste fadein frim'cheil nglain, ass náteig dochum n-Adaim. 'Tabair dam inad it'churp iarmodliged, iar'mintliucht, condechsam fogrís iarmbla arndís adochom n-Euá. 'Aurailem fuirri 'malle torud incrainn aurgairthi, coroheralasi coglan iarum inmbiad forAdam. 'Acht condechsat andís 'malé as dartimna atigernai, nisbia grad laDia ifus, ticfait cenblath oPhardus.' 'Cialuag nomtha fiadcachthur,' arinnathir friDiabul, 'arfailti duit im'churp chain cennachlocht dom'chomaittreib? 'Arthreoir duit iarset sain d'admilliud Euá isAdaim, ardul lat iarfír frigreis, ciphe gním frisan-eirreis?' 'Caluag ismo dober duit feib ata meit armorhuilcc, arn-óentu iarmbes, iarmbruth, bid dogres arn-anmnigud.' O fofuair adbai donbrath rosamlai indelb nanatrach, isfóil dodeochaid frifoss iarcoir Parduis dondoros. Rogart indnathir im-maig: 'indamchluini, aben Adaim? deni, aEua chrotha cain, sechcách cena m'acallaim.' 'Nimhuain friacallaim neich,' arEua frisinnathraig: 'itu icfrithalim im-mach nan-anmanna n-indligtech.' 'Massathú indEua roclos coclú frifeba hiPardos, ben Adaim alainn nadchres, furri alim molanles.' 'Intan nadbi Adam hifos isme chometas Phardos, cenchess, amil blaith banna, dognim less nan-anmanna.' 'Ciaheret teit Adam uait, cialeith focheird achainchuaird, tan nadbi frihuáir ifos frithalmi intsluaig iPardos? 'Fofacaib lim, lith nglanna, frithalim nan-anmanna, intan teit foglanblad cenmeth fadein d'adrad inChomded. 'Ail dam ní d'athchomarc huait 20,' arindnathir chóel comsuairc 21, 'uair isglandil dochial chain, aEuá, aandeir Adaim!' 'Cibhed imraidi dorad nichomcraidfe, amíl mindnár, isderb nibadoirchi ifus sloinnfi duit iarndiutius. 'Abbair frim, aEua án, feib donrala fricomrad, lasinflaith farmbretha ifos inmaith formbetha iPardos?' 'Condechsam cenlocht iarsreith innarcorp dochum richid, nichuingem flaith bísmo ifus nanfil domaith iPardus. 'Cech fia feib roclos dosrossat Dia hiPardos, acht oenchrann uili cencleith, ata dídu forriaguil. 'Hé dodilsig dún Dia dil, amil banna bánamail, Pardus fridonad adruing acht madtorad indoencraind. 'Lecid incrannsa coglan,' rofuacart damsa Is d'Adam, torud craind gairb darmogair bethi mairb diandessabair.' 'Ciabethi commeit formbla, túsu isAdam, aEua, ni forgliccu, a choem, glanna, inda oen nan-ánmanna. 'Cia beith slog mór foib im-mach, istróg niforn-intliuchtach: amal cech n-anmanna mborb isamlaid ataid frioenord. 'Nocorrubai forlaith lain acht mad maith aoenurán, uair natarfaid duib ni d'ulcc, ismessaiti forn-intliucht. 'IS mor forn-essbaid imgaes, ata Dia icfortogáes, tan Is d'oencraunn maidis uilc nadleic duib ni dothormailt. 'Aire arrancas incrann ngúr isheire nachalecar dúb, deochair eter maith isolcc conaraib accaib d'intliucht. 'Nabdat dolam, eirg doncraunn diafromad immóenubull, dechair eter olcc ismaith rotbia codocht ondardflaith.' 'Cidmaith t'intliucht, erim ngle, cid lán raith dochomarle, dul cosincrann nilamur arbith arnahérbalur. 'Tair, anathir, fein doncraunn, ocus tuc de oenubull, acht cotora int-ubull dam rannfat etrom isAdam. 'Rofessammar fiadcachdrung acht condessamar inn-ubull, doscel cenhír, erim ngle, dus infír mar atbeire.' 'A Eua solus cengeis, hoslaic róm dorus Parduis, cenlen acht coros innunn, dober donchraunn inn-ubull.' 'Ciaoslac rot teis innonn donchraunn ciabera uboll, nibia fuirech fort hifus dothairisem hiPardus.' 'Acht dober inn-ubull duit dodeochair maith ocus uilcc, cennachlocht doreg im-mach manimthair cacht na cumrech.' Rooslaic Eua foclith indorus riasinnathraig: cennachcith luid, nirbúmall, forarith cosinn-oencrann. Dofuc Eua inn-ubull n-úag dondabaill, bascel n-imthrúag, dofuaid Eua aleth, nirbuglan, roleic inleth n-aill d'Adam. Ri rothraith drong Iffirn rosglaíd focrithfeidm comtruag, rogail cedsaithrach trichath infail faebrach baformtech. Ba formtech Diabul disein. 9. O shunn duaid Eua foleith leth indubuill aurchotig, roclaemclai clí, lethansmacht, dorochair di acoemthlacht. Eua fritindrad cenlocht, baingnad abith imnocht, rosgab crith gréic, cenchruth nglan, coroleic guth for Adam. Fogairm Eua, feib rodlecht, dodechaid cenfrithuidecht, Adam fein cenae, cenlocht, confacca amnai lomnocht. 'Noconalaind maratai,' arsé, arAdam, friadagmnai, 'cid ardotralaid hicacht? cia rotsáraig 'motnoebthlacht? 'Nochonepér rit insein, amothigerna aAdaim, coragba huaim, cenhuath ngle, coluath leth indubuillse.' O rogab Adam cenclith leth indubuill aurchotig, rofacaib athlacht centhucht corabe fesin lomnucht. Ci rotbrathaig, aben baith, rotrathaig narbsat fírgaeth? donrat frisnim saethraich séis, rotbaithig, rombaethigeis.' 'Nathir iarfír, feib roclos, gaid dím atichtu iPardos, iartichtain dí sunn tuc de ubull doncraunn aurgairthe. 'Atrubairt rim iarsein sunn: 'aben, geib uaim inn-ubull, madail duit cofesser olcc, arnabad essel t'intliocht.' 'A Eua, afiss madail duit, dechair maith 22 ocus morhuilcc, geib inn-ubullsa caem, nglan, raind etrut ocus Adam. 'Rogabussa huad innsain ubull cosinfrithorgain, huair náfetar ciarét olcc cofacca mobith lomnocht. 'IMthegind siar ocus sair, forfemdinn athimargain, niblaith, bahingnad rith rois, rofaid fofidrad Pardois. 'Nathir rongáel, garb agraph, donrat frisaeth triaaslach, dochéin rochind agnim cain, abreic ronmill, aAdaim.' 'A Euá, conhilur glonn, nimanfacamar th'uboll, isreil fornn feib atam nocht condrancamar friamorolcc. 'Ata ni ismessu de tra: scarthain cuirp ocus anma, corp lobtha hitalmain tind, isanmain dochum n-Iffirn.' Huair dorochair dib atlacht roslín truaigi istocomrac, duairc leo dochraid acuirp gil, cenfial nglan dian-imditin. Réil dochach dib dath achuirp oforfacaibthi glenuicht: arscath aféile, fuam ngle, tucsat duilli nafiche 23. Nifrith friligthorba ndul acht indficomna ahoenur, fid fann iPardus corath nach crann forsm-beth duilirath. Cocuala Adam hitrial angel coarad friGabrial: 'seinter lat cocoir cornn ngle, coroa agloir fo secht nime. 'Heirgid huili congraid glain hicomdail friarnDulemain, combúaid frigním dangen ndil, slúaig angel do secht nimib. 'Tinolaid forsluagad slan, nibahuathad forcomdal, condechsaid cogle rochlos hicoemthecht Dé doPhardos.' IArsain doluid inrí rúad doPhardus conamorsluag, remi codangen cenchol class aingel iccocétol. Dessid hiruphin iarfir bahe rigsuide indardrig, im-medón Pharduis corath, inbale hífail crann bethad. Rosernad cech sluag iarsreith cechgrad gluar conaairbreib, ocus dessid morí reil fodessin forhiruphein. Dellid indfidbad forlar Parduis frifidrad fonnram, rostairbir adduiri den arairmitiu aDuleman. 'Incualabarsi coglan ingním dorigni Adam, adula, cenidna nglan, darm'thimna, darm'forcetal? Dodechaid cach dib forleth iscáth inchrainn forteched, con-erbairt guth Dé donim: 'nimaith romba, aAdaim!' Roraid Adam, erim n-úag, friDia aaithesc n-erthrúag: 'marosárugus dosmacht moben forom roaslacht.' Atbert Dia d'Adam coglan: 'dochin huair nachatamar, dogénat doclanna iartain dogres acin d'imresain. 'Diambad athirge dognéth Adam con-immud achnéd, dodilgfitis do coglé achinta doridise. Forforcongart fein fofeib inflaith feig foraaingleib: 'curid Adam cengnim nglan aPhardus dochum talman.' Lotar indaingil iarsain dodlomad Eua isAdaim, dograig domma frigorta, lobraig lonna lomnochta. Gaid Adam doib arforclu: 'anaid frim, anoebaingliu, comblassind riandul im-mach ni dothorud crainn bethad.' 'Anfamit frit, monuar bal,' arsluag angel friAdam: 'istruag linni fiadcachthur an-dorinni Luciphur.' 'Indamchluine, aDe dil, arth'anglib, arth'archanglib? indeonaigi dam triarath ni dothorud craind bethad?' 'Ni blasfi torad inchraind bethad fritolad mordruing, hed beit 'mole fogris grinn an-dis dochorp ist'anim. Rosbade atol triafroiss, rosplage bal immarbois, roslín ciabair granne cath iarum oshunn doduad. O shunn duaid Eua foleith. 10. Rirorádi, eraim nglan, friEua ocus friAdam: 'dochuabair huaim darmorecht, nipta ni dom'deolaidecht. 'Eirgcid imbethaid mbáethraig, seirgthig, snimaig, sirsaethraig; toirsech, tróg, cenfiala fos, forbia log farn-imarbos. 'Forclanna, formeic, formna, fogniat duib cachoenlaa, nochosta maith, monar nden, conosti allus forhécen. 'IMmad n-onggalar fortá, scarad cuirp ocusanma, snim ocussaethar cechthan, áes ocus críni chrithlam. 'Frithalid aslach Diabuil cechlaithi cechoenbliadain, nachforfuca lais diathig, dochum n-Iffirn adhuathmair. 'Forngnimrada diamatglain iarm'thimnaib, iarm'forcetlaib, doberthar nem, noithech cruth, dochach iarnachainairliud.' Ri richid ránmair, nisuail, ri betha bládmair bithbuain, nitlaith aglegraim cechtan, ri roraid, éraim n-erglan. Ri roraide, éraim nglan. 11. Ri doridnacht talam tlacht doAdaum iarnatharmthecht, nirbo dímdach doDía dein manbad airchra diaaimsir. Bái Adam sechtmain ifos iarnathathchor aPardos, fritoirsi centein, centech, cendig, cenbiad, cenheted. Húair rombatar imbochtai dochúatar in-huachtgortai; mor doimaithbeur incachthan bái eter Eua isAdam. 'A Eua choir crotha cain, artroig tra dot'impartain, fuarír, ronlad aPardos triat'mignim, triat'immarbos. 'ISmor forfacsam domaith orochradsam arn-ardflaith, Pardus ronbai fogairm glain, conahuilib airmitnaib. 'Oetiu, failti dún roclos, slainte, aine, oebinneos, bruigi balthai, glannai cruth, lubai amrai, airfitiud. 'Sassad saeri, sid slan sain, nassad noibi d'anmannaib, aithbi derrit, hilar ndú, cobrai menic friaingliu. 'Bithbethu iarmbes forDé deis dogrés imbrugaib Pardais, ir-robatar fogne chain, duile De 'coarn-airmitein. 'Nahuili anmann fonim dosrossat moDia derbdil, forgreim oscachdinn condath issind nodosordaiged. 'Nínloiscfed tene, delm ngle, ocus ninbaidfed (usce), nafaebur fédim, met gal, nateidm, nacredemgalar 'Nibai dodúilib De dil duil nothissed friarmenmain, innim natalmain diarcur, acht int-angbaid Lucifur. 'Cid Lucifur, linib sess, nichoemnacair arn-amless, cein bamar forecht, reim ngle, iartimnu, íarforngaire. 'Húair rosáraigsem Dia dil dorat dún nahuilisin, oscachdinn cachduil 'malé atat frinn hicotarsnai. 'NiDia robolochtach rind, aEua chorcra caemfind, issinn rosáraig inflaith, ciarontáraig diabithmaith.' Roráid Euá, arbai hicacht, hitruage iartarimthecht: 'aAdaim amrai oscachmaig, cid nachammarbai im'chintaib? 'ISme dochoid darsinsmacht, isme doroni intarmthecht: coir duit momarbad dishain, amothigerna, aAdaim! 'Acht cotorchrorsa, delm cert, im'chinaid, im'tharimthecht, mote dogentar cogle frit odoDia trocaire.' 'IS lor rochráidsem indrig,' arsé, arAdam, cendimbrig, 'aben, níden fingail fort, ciabeo ingortai, ciamtoebnocht. 'Nihimmer molaim, luad neim, form'fuil nach form'feoil fodein, cidmor dolocht, linaib gal, isdom'chorp forcoemnacar. 'Nocochoir duin asnachmud. atherruch dia athsargud, nadernai infirflaith, aben, arndibad, arlándilgenn. 'Nádechsam huaid huidi cían lademnu ifudomnaib pian, nacharndilsi Dia dochur dorisi doLucifur. 'Nifail maith foarndalaib,' arsi, arEua, 'aAdaim, cenetach dun, centech te, cenbiad atbelam gorte. 'Ronbáe biad, ronbai tlacht, céin bamar centarimthecht, iartarmthecht dún isiarndial nicharfail tlacht no dagbíad. 'A fir, cuiri cuaird cenmeth iarsét suairc forcachnoenleth, dús infogebtha frifeis dobiud dún ní domelmais.' Rola Adam cuaird coléir hifocus, in-etercéin, nifuair ni dobiud badglan fodiud acht lubai intalman. Lubai intalman, glas andath, biad nan-anman n-indligtech, nidadtlaithi dun frifeis iarmbiadaib blaithib Parduis. 'A Euá denam cogle pennait buan isatheirge, corglanmais fiadrig narecht ni diarcintaib, diartarmtecht. 'Dena mothinchosc dishain, amothigernai, aAdaim, húair nachfetar fiad cachrainn cinnas dogníther pennaind. 'Dena mothinchosc coléir iarth'intliucht, iardoglanchéil, nadern féin forcraid nachthur, naraib form essbaid d'oenmud. 'Adram incoimdid 'mole hitoe, cenchomlabrae, eirggsiu isruth Tigir trén, isragsa isruth n-Iordanén. 'Trila trichat, torainn ndil, dobith duitsiu isruth Tigir, mésse in-Iordanén fosmacht secht la caine cethrachat. 'Beir let licc clochi cobsaid fot'suidi, fot'choemchossaib, corucsa limm licc n-aili fochumma, fochosmaile. 'Coraig incloich isintsruth, dena fuirri fothrucud, batuicse amalbiae comblait coriae int-usce dobragait. 'Thofolt scailti cechcruth cenmeth iarsinsruth forcachn-oénleth, bi hitost frisnim sneid sain, dorosc féig frisna nemdaib. 'Suidig dodalaim cechthrath friruirig nime noe ngrad, guid iarfirdul ciabé hitoss imdilgud dot'immarbos. 'Nidarglain d'acallaim Dé iartarmthecht, iarn-inglaine, arnidat gleóir glethig gle armbéoil ethcich elnide. 'Aitchem nahuili duli rodelb Dia triaglanrúni, corguidet lenn rig narecht imdilgud diartarimthecht. 'Deni inchruthsain domod maith, ocus attaig infirflaith: cororcoemchinni cogle, nitgluase, nitchumscaige.' Secht la cethrachat cenlén d'Adaum isruth Iordanén, trila trichat d'Euai dil hisruammaib srotha Tigir. Aingeil De cachlá donim oDia dothorromu Adaim, diaforcetal feib roddet cocenn nói laa ndeec. Rogaid Adam hitgi thren iarum forsruth n-Iordanén, cotroisced lais forDia ndil conahuilib hilmilaib. Tarrasair insruth 'nathoss diaremim, diaanforos, inrigsruth diarith roan, cotarddad dilgud d'Adam. IArsin targlammair insruth cechmíl beo bái 'nacrisluch, lín acuiri cruth rosgab combatar huili imAdam. Rogadatar diblinaib, Adam, sruth Is ilmílai, truag rofersat annual n-án frisluag n-úag na nói noebgrad. Corguiditis leo cenchlith nahuili grada aCoimdid, cotardad Dia dilgud nglan cennach ndibdud doAdam. Gadatar Dia cotasgeib nanoingrada con an-airbreib, imdilgud d'Adaum hifus diagábud, diaimmarbus. Dorigni Dia aragradaib slandilgud cinad Adaim, con-aittreib thalman cechthan connem nallglan noebúasal. Ocus rodilig iarsain diachlannaib, diachinedaib, acht inthé natibri cert, téis darreir nDe in-anrecht. Marrochuala Demun dub dilgud dothabairt d'Adaum, 'ragsa iarfebai coglé dochum n-Euae dorise. 'Conostuc astsruth triathlás, conasrucur rith forbás, corobadur ni diamud 'moacrabud dochumscugud.' Doluid Lucifer luath laind, infáil feochair firthuachaill, mar hela ir-richt angil gil, coEua dosruth Tigir. Roraid ria int-angel rosmert darlia, badiaairchisecht: 'aEua fíal crotha gil, iscían atái isruth Tigir. 'A ben, ciarbogle dochruth, rochoemcláis gné 'singarbsruth, cennach mbríg mbládbrais rofeis rotmarbais, rotmudaigeis. 'A ben, tair ardoDía ass, nabi ní sia istsruth amnas: dori ruad romfáid forfecht, uad tánac dot'tairchissecht.' IArsain tic Euá asintsruth, bai fortir 'cotirmugud, dosfánic nél iarsétsain cotarmairt héc cenanmain. Nihaithgen Eua cogle Lucifer linib hilgne, donbanscail febdai bá hirc 26, báe amenmai icumtabairt. 'A Eua, cid arnotgeib? ismor dogni d'imrateib: cucut glethánac donim laforngairi De derbdil. 'Tiagum ass dochum n-Adaim, aben, nábi ichildalaib, gadamar huili Dia ndil imdilgud duib forcintaib.' IArsain dochuatar cotrén corice sruth n-Iordanén, coAdam, huastreba tor, Eua án Is Lucifor. Marrodeir(c)e Adam astsruth forEua, for Lucifur, rongab crith, balan dogail, rol-lin grain gnuisi Diabuil. 'Monuar, aEuá fechtai, rotmera dothuicthechtai, fer thánic lat forfecht foss, ishé rotmert hiPardos. 'A Eua truag, centucht ndil, cid dotfuc osruth Tigir, cenforngaire rig rechta, cenangel nglan coemthechta? Maratchualá Euá insain, reba adchosain Adaim, dosfuit forlar, luid is-sás, isbec nadechaid dianbas. 'A Lucifeir, a Demuin, cid 'moatai diarlenamuin? rongailaigeis, cían roclos, ronbaithaigeis híPardos. 'O roscarsatar arcuir nacharlén, a Lucifuir: triat'chuimleng itám hicacht, nichuingem dochomaitecht. 'Nisinn rogab domaithius, nó rotchuir ot'firflathius, nisinn rothimgair fochlid dochor dodindgnaib richid. 'Nisinn rogab nasosta batar fout, ahanfosta! nisinn rotscar frit'sluagu, frit'cheolu, frit'hilbuadu. 'Nisinn dotrat fochairib ot'brúigib, ot'mormaigib, condatfil fodeilb Diabuil triabithu fobithphianaib. 'Nisinn fotragluais donim, ahanbhuais! triat'imresain: nisinn rotscar frit'gnim cain, nisinn rogab th'airmitin. 'Nisinn rotla ot'soillsib, fotrochess ot'mórchoimsib, dadotfail fodein toimdig imbithphein, imbithdorchib. 'Dochumthocbail frírig recht iarfír dotrat in-amnert, fofuarais mor doduilgi triat'diummus, triat'anhuimli. 'Cidtái diarfagail hifus huáir dorralaid oPhardus, ronslátais 'moarmbethaid nglain, donrátais icomrarcain.' 'Incuman lat, a Adaim, nafuarus d'ulcc fotdagain? mochur domaig nimi nair, mabith fothrúaigi digraid. 'Incuman lat, aAdaim, nafuárus d'ulcc fotdagain? mochur acomgnais angel in-hIffern ndúr ndáirdangen. 'Incuman lat, aAdaim, nafuarus d'ulcc foddagain? mochur fochrithdelm chaire in-Iffern cet ngolgaire. 'Incuman lat, a Adaim, nafuarus d'ulc foddagain? mochor aflaith Fiadat find itír síanbrat siriffirn. 'Incuman lat, aAdaim, nafuarus d'ulcc triat'dagain? mobith fochiabair cengrad fodeilb Diabuil, fodóermam. 'Incuman lat, aAdaim, nafuarus d'ulcc fot'dágain? niraba cenchith, cenchath, onló rodattuistigad. 'Trúag a Adaim dodigail tríat 'dágain dún diblinaib, dochursu abrug Pharduis bil, ismochursa donaebnim. 'Adfiasa duit cenbréc mbrais, orsam heolach set senchais, féib leir donralad donim, missi ocus tússu, a Adaim. 'Diatarat Dia tinfed nglan dochum dochuirp ítalam, rodelgnad fricachduil tind inlá rodelbad t'anim. 'Diarotchruthaiged coglé fochosmailius deilbi Dé, dian-erbrad fricach nduil ndil cotissed dot'airmitin. 'Diarfáid Dia Michel donim cucut sechcach, áAdaim, conotruc foglanblad glan doadrad inDuleman. 'O r'adrais rig narecht rinn Fiadait fír foroll forfind roidpart Dia cach nduil dein tribithu frit'airmitein. 'Diarfóed Dia Michél cachdú con-angliu, con-archangliu, cotistais cenmerbi mod doadrad adeilbiseom. 'Diarfaid Dia Michel, mod ngle, dochur cuarda secht nime, cotuc nói noebgraid inraith in-oendail cosinfirflaith. 'Roraid Michel frim iarfír cotissainn d'adrad indrig, cenfuirech, cenchoised cath, combad me toisech tissad. 'IArsain dodecad fodeoid laforngaire maith Michéoil, cotarrasar fom'niab glan hifiadnaissi inDuleman. 'Rorádi rinn inri rán: 'cluinid alucht nanoingrád! tabraid uaib airmitiu glan dom'chomdeilbsi, doAdam.' 'Roraid Michel frisinrig athesc firen cen dimbríg: 'cóir docachgrad cocruth chain dochomdelbsu d'airmitain.' 'Radimse friDia asmothas athesc feochair firamnas: 'nach hé Adam, herim ngle, óssar nandúle n-uile? 'In córu insinser iarsreith dodul d'adrad intsósair, fó insósar, cendalbad ndil, ischóir d'adrad intsinsir? 'Roraid trian intsluaig cogle, eterangle isarchangle, roforgellsat fiadcachthur, 'isfír forsta Lucifur.' 'IArsain rorade guth Dé: 'cluinte, a Lucifuir coglé! bidhe intsosar bashuasal cein beosa 'coadinduasad.' 'Ciathíasat lucht noengrad cain diaairmitnigud Adaim, niragsa dó, digrais cruth, huair imsiniu hituistigud. 'Romla fochetoir donim Día, triat'chinaid, aAdaim, iarfrithtuidecht damsa amne fríathimna, friaforngaire. 'Uair nádernsam cuibdi nglé nahuimli friaforngaire, ronfáid lín arsluaig sing cenbuaid indochum n-Iffirn. 'A Adaim, ciabadhe dodúis, nimmanfacamar dognúis, triat'chinaid ronlad coglan donimib dochum talman. 'IArsain tarrasarsu hifos dararn-essine hiPardos, basonmech duit ascachcruth manitissed cumscugud. 'Rothacrus cogér iarsain tren doratus domenmain, missi hipíangubaib fogreis, tússu ingrianbrugaib Parduis. 'Amrubart brec cofoigli frit fein, frit'mnai codailbi, ismaith amrorfus mogus conabtorlus aPhardus. 'Atberim frit aithesc ndron, ancondníis d'ulc Is d'herchol innim, hitalmain iartain, isfrit dogen, aÁdaim. 'Mannerat cachni 'sinbiuth imdochlaind, imdochiniud, icathaib garbaib cenchleith, ingalraib, itedmannaib.' O rofersat angriss nglain andíss ocan-imressain, dofuargaib Adam astsruth, rofáid uádaib Lucifur. Bái Adam iarsain coglé bliadain forbruig betha ce, cennech n-aili, foendul feb, acht se oenur 'sa óenben. Centorud tren, delm nglanna, acht fér, cuit nan-anmanna, cenbiad, centenid, centech, cennós, cencheol, cenhétach. Ocool usci dabois builid, dodig (sic) forsnaglasluibib, hifoscadaig nacrann nglan, inhuamaib tírmaib talman. Ruc Euá gein, cáin inbert, fochetoir rogab himthecht, maith atreoir trebair diathreib icbuain indféoir diaathair. Fristoimsidir dath aball soillsidir óen naretlann, builid, ballda, bládmar, bras, badba, feochair, fíramnas. 'ISmaith robai Dia rind, a hEua fossad, herfind! rombái mor domgáes hifus triabáes nach dotromarbus.' Rogart Adam ainm diamac, Can garb, cróda, comnart; ranlin mebul ocus brath, duine dremun, discailteach. O roairchis Dia fodeoid doÁdam ichithi indféoir, crichid imroraid coglan ismithig cobair d'Adam. Foidis Dia Michel, mod nglan, donim dochum natalman, combríg cachthoraid dil, is cosílaib écsamlaib. Cotart doÁdam iarsreith friadanad cachsil sáindleith, iscor'thinchoisc dó cogle ordugud natrebaire. Rosdechraig dó forlicc glain cachluib tricc ticc triathalmain, 'sna huili aidmi corath batardaingne fritrebad. IS rothaiselb dó iartain cech mil beo bái fortalmain, 'dena frit'fognam coglan andomnad, andegdamnad.' Secht mbliadna iarsain coglé coruc Euá gein n-aile, doAdam, bacain ingial, mac diarbochomainm Abial. Togaide De, torum ngle, duine firien firfuirbthe, robai iarcomram De dil icfognam diathuistidib. 'Dotharfas aslingge dam,' arsi, arEua friAdam, 'fuil Abeil, condruine dein, dool huile doChaen.' 'Tabair domenmain insain, amothigerna, aAdaim, huamun lam'cride, lam'cheill, Cán domarbad Abeil.' 'A ben, cobérthair insain, madmaith laDia nderbdemein, nibíat in-oentaig frifes, biaid cach díb innathegdais.' Dorigni Adam dáthech, tech docechtarde forleth, tech doChán, cain intrial, ocus tech aili d'Abial. Foidis Día Gabrial nglan conderfis scéoil cohAdam, 'Can ciar, garbdai, cenchéil, atá ictrial marbtha Abéil. 'Acht nafinnad Eua húad inscel frifeba firthrúag, Can ibas dig diafuil, uair ismac diles Diabuil. 'Nacumscaiged tra forcial ciamarbaid Can Abíal, rombia mac achrotha glain diamba comainm Seth saindil.' Bretha doAdaum roclos, cengabud íarn28-immarbus, sechtmoga mac ladis dein achertchúmma d'ingenaib. Ri thuargaib dámac Adaim, huasnatuathaib dermáraib, Abél ocus Can caín, conaclannaib comnartaib. Ri rothidnacht dodoenib domun conadegmóinib, babuidech d'Abial ochein is badimdach doChaen. Ri dorúasat oscachcruth nocoderna asídugud, Can cuilech, garg athríal, iarsin coromarb Abíal. Dácét mbliadan, mellach miad, ised roposlán d'Abíal, nidalb, adfiadar ochéin, coromarbad oChaén. Inrí roraidi iarsin rocachn-oen dichlaind Adaim, aracomaltis areir conaromarbtais Caen. Ciphé nodmarba fonim Can isincinaidsin, nigebthar friagnimrad gal fair doberthar sechtdigal. IArsain dorat mori réil comartha inchuil forCaen, arnabeth fochlith incol dobert cnocc foraheton. IArsin bamarb Cán cenrad fescur inglind Iosofath, diamben crann crom codocht dron frisincnocc bái 'nahéton. Huair dorochair Can ann inglinn Iosophath imgann, ata fochoibchi chaire centoirthi, centarbaige. Ri dorat Seth soer iarcein d'Adaum inn-inad n-Abeil, conidhúad silsat iarsain clanna soera síl Adaim. Cethracha bliadan, nibalb, adfiadar cenág n-ergarb, fofeth cengalar, cenchath, coragaib inSeth sílad. Arcoimdiu gle corúinib bae ré rianaprimduilib, dorimgart corp dochrí chain inrí doridnacht talmain. Ri doridnacht talam tlacht. 12. Saegul Adaim, nirbogair, cenbaegul cofessabair, tricha dó, derb bai fó feib, arnoicétaib dobliadnaib. IArsin tánic galar glan, feib tic docach, forAdam, robái frifeba cachthucht aben Eua friaiduct. Rofitir Adam adáil, roráid fríEua findnáir, 'roscarusa rut isrot'chlaind isdongalursa atbailim.' 'Dirsan doDia, toirm nglan,' arsi, arEua friAdam, 'nachbisiu fricete 29 ifus, nachmissi téite arthuus. 'Monuar isdochloemchlod chain,' arsí, arEua, 'aAdaim! missi trúag cennert hifus, tussu dothecht arthuus.' 'A Euá gleir crotha glain, tabair coleir dot'menmain, nocobia nacein isgle sunn ipein darm'éssese. 'ISgarit ciabe cenbrath re robáe eterarcruthad, nibia fogriis, isgne ngle. acht nóimís darm'hessese.' 'Abbair frim cenlocht, afir, cid dogéin frit'chorp coemdil? arisderb lat t'éc dishain, amothigerna, aAdaim!' 'Nachamtaidled cos nalam, natath duini domhétran, cotistar oDia donim d'ordugud mochuirp coemdil. 'Lecid mochorp, cain inmod, innachacht cenchumscugud, derb limm lessaigfid mochrí insaerdenmaid domrigní. 'Érig, ahEua cogrinn, ocus heirg itchrosfigill, foid huait fordeis Dé, aben, m'anim cogle fornaebnem. 'Indanim dorigni Día dam hé rostimgair coinglan, taet cuce cohuag diathreib icoemthecht sluáig doangleib. 'Aben nimdana iarfir immadala modegríg, indferg dorigni, réim ngle, bann baide ocus trócaire. 'Attaig, Eua, inríg ráin, coti iarfeba im'chomdáil, menithí frim'dichial nden cotí Michial archangel.' Atraig Eua, insoe forlar, congul cogoe, codermar, frire n-uare nodossaig cotruaigi, conderfadaig. 'Arco-fuin damsa, amorí!' arsi, arEua cocoemlí. 'incoir iarth'adrad hifus dún labrad hit'frecnarcus? 'Meit mochuil, met mophectha, manimbé set sirhettla, menitabra dilgud dam nochomtha labra langlan.' Fillid aglúni forlar Eua truag durí chomrád, 'frit arí richid moder conomthi inmilid Michel. 'Doglanad anma Adaim diascarad friadualchaib, dia imthus, iarndul forcel, cori arbri archangel.' 'Erig, aEua, donlár, glerib rochlos dochomrád: rosiacht dind richid doscel, dotriacht inmilid Michel. 'Dochuaid aanim ochurp Adaim, haEua coemcucht! coraig cen grain, cain In dúis, coda dílaim, achoemgnuis !' Dodechaid Euá iartain coluath indochum n-Adaim, cofuair Ádam, met ngrada, centinfissin n-anala. Uair nacuala cocruth chain guth Adaim diaacallaim, roscloi aciall cenchoimsi fricoi cian, frisirthoirsi. 'A Eua, tocaib dorosc ocus daim dun dothinchosc; suidig th'imcaisin ngeir nglain súas coleir donanemdaib. 'A ben, tocaib dognuis nglain dodescin anma Adaim, feib immurchurthir cogel eterarbri archangel.' IMsoidi Eua iarsain dodescain anman Adaim, confacca inn-anmain cóem ciuin Adaim icoemthecht Michiuil. Intan bai Eua iartain icaithni anma Adaim, confacca chuici íarsetaib sluag n-angel coclasschetlaib. Confacca Eua riastsluag saraphin, saer ahimluad, cain intretel dofórgaib cotrib hettib forórdaib. Confacca Euá iarsin, iarsindaeor donoebnim, friataitnemchi rosochta, tri heoin gela etrochta. Intan bái icdeiscin nan-én Eua féssin cenimlén, amal ruithni dogrein glain forfemid an-imcasain. Rochlos inchlas conem nél nanoebangel imMichél, rosernsat sreith cosúairc sein 'macuaird immaltoir n-Adaim. Congabsat claschetal coir indángeil immonaltóir, roloiscset luib fiadcachdrung dianidainm ornamentum. Rosined indethach thren codiriuch triasinn-ahér, cor'oslaic, cenchoimsi ngle, doirsi nafirmiminte. Conoebthanic Dia donim dofrestul anma Adaim, inrigruiri uascachdu, condessid 'narigsuidiu. Luid fiadinrig ran reim ndein, oenangel án doangleib, sephain cogrinn coel nglain ngil, bái athoirm dind fo secht nimib, Foguth inchuirn, cohog án, doluid slog na nói noebgrad: batar fírdruine acliar glan fiadrigsuide inDuileman. Concanat, cainiu rétaib, fochliaraib, fochlaschétlaib. isbennachta incachthan ardrí nan-uile n-adbar. Roslechtatar huili iarlar sluag n-uag nan-angel noebnár: rogadatar coDia ndil imdilgud cinad Adaim. 'Dochomdelbaid, amori, tú doruassat donephni: heralmit fort, comul ngle, ardodeirc, ardothrocaire.' IArsain rofáid inri ruad saraphin cohoponn uad, iarleittreib rotoeb naslóg cosnahettib dodergór Coragaib anmain cenches Ádaim coroda bades, isruth nasirdrung nasnau indatinum ciriasu. Cotuc lais anmain ngil nglain Ádaim amlaid asruthsain, orosuidig marthuis tan fiadagnuis inDuleman. Fodoralaid fein forlár anim Adaim cocoemgrád, 'naligu, fiadinrig ruad, bái friré teora prímhuar. Cotarat inri iarsain laim fochenn anma Adaim, cennachcathim, cáin inscel, corosathin doMichél. 'Nibadicheoil, toraind ngle, aMichéoil, fríamórgaire, anim Adaim sunn ifus rodosamaig hiPardus. 'Beir inn-anmain ngil nglain Adaim áin conaairbrib: suidig fodiglaim cengreis isintresrígrainn Parduis. 'In tertio caelo', arDia, 'dianidainm Ficconicia, bid ann centaidbsin pene coamsir nahesseirge.' Nahuili grada cachdú, eterangliu isarchaingliu, babind aclasschetal nglan icmolad inDuleman. Ardilgud d'anmain Adaim diaphecthaib, diadualchaib, arabrith cengrisse ngress arisse dochum Parduis. Ola thrócaire duib sunn isindluib ornamentum, tabartar imchorp n-Adaim diaglanad diadualchaib. Tri hanairt slana, soer sain, ecortar imchorp n-Adaim, ocus atnagar coléir fritaeb adnacuil Abeil. Corp arsenathar Adaim, iarn-eladnaib ildánaib, ochéin fogarbchacht báis brón, coroadnacht in-Ebrón. Robai ann fothromthur thenn cotoracht tonngur ndilenn, corp Adaim fodalaib dron congradaib 'naadnacol. Trethan dilenn oscachmaig ismor n-írenn rocechlaid, dothuc doAdaum achenn coruc coHierusalem. IArsain tarrasair incenn indorus Hierusalem: centrist roclannad iartain croch Crist icolaind Adaim Ianus arthus trianarath torogart ainm De Athar, ocus Noe, nassad ndil, cétnadarinnscan arim. Nocorogenair fonim, dochiniud Eua isAdaim, duine badchoimiu, corp criad, inda Noe mac Lamiach. Cethrur gelda, gnimraid gúir, febdai adfet inscriptuir, sinium saegul oscachmaig batar 'sindaimsir toisig. Mathussalem, érim ngrinn, bahe ingradgemm riandilinn, Noe, Sem slán, balaech liath, isinmael Melchisediach. Ochtmbliadna sescat, niscail, arnóicetaib dibliadnaib, cenbaigul raith, rethaib renn, saegul maith Mathussalem. Coic cét bliadan iarngaes gle issed robae in-aes Noe, intan breth do clann, cain miad, Sem, Cham ocus Iafiath. Tan tanic diliu, delm n-uag, darsinmbith, darsinmorsluag, issed bai in-aes Noe cenchlith secét caini doblíadnaib. Secht lá cethrachat ar cét bái Noe 'naairc, ba derbret31, iarndilinn triamna comblait, bai tri cét bliadan archoicait. Noifichit secht mbliadan bind bai Sem mac Noe riandilinn, ado trifichit cotgaib iarndilinn arcoiccétaib. Melchisidech, saigtis slúaig, anaimthis incachglanbuaid, iarset cenbaegul cotgaib sáegul secét dobliadnaib. Ri rodrósat oscachrainn dechnebur dóib donchetclaind, innandalaib, tolaib grinn, otha Adaum codilinn. Adam la Seth, srethaib iath, Ianus, Cainan, Malaliach, Iareth fial, fichtib rót, ocus int-amra Enóc. Mathusalem, sercc nasluag, ocus Lamech, linib luad, ocus Noe, noithech trell, rosnái uastonnaib dílenn. O Adam, herbág arclann, cotarscur ndermar ndilenn deichfichit bliadan, buaid mbil, cethri deich ardibmílib. Otha dilind, troeta sluag, coAbram n-amra n-adruad ado sescat, sliucht cenchlith, dobliadnaib arnóicétib. O Adam coAbram n-án, congradaib glanmam comlán, trimili miadbla imchloi nglicc cethri bliadna isnoifichit. O Abram, cenbaisi becht, cotanic Moisi ahEgept, nisechnada forcheill cain, cethracha archoiccétaib. O Adam, cenbassi bruig, coluid Moisi Muir Romuir, ocht bliadna fochet foli secht cet isteoramili. Otha Moise, monor ngle, coDauid macc n-Iesse, cenbet, cenbaegul cotgaib, saegul coic cet dobliadnaib. Otha Adam, comul ngle, coDuid mac n-Iesse cethri bliadna sescat slig archet archethramilib. Otha Dauid, cenbaig mbróin, condici brait Babiloin sesca noimbliadna buana ocus cóic cét cohuaga. Otha Adam cosinbrait Babiloin bai foblathblait, noimbliadna cethrachat gní secht cet cetheoramíli. Otha inbrait, brechta rainn, cotuttacht Crist icolaind coic cét, ciaragla (sic) cachalt, ocus sé bliadna sescat. Mad oAdam docachslóg, congénair mac De dimór cóic míli iscét, cialla cacht, ocus sé bliadna nochat. O gein Crist, cétlach cét mbla, cohár cetach nacethra mili fonóibriaguil recht acht dioenbliadain deec. O Adam nanglorgrad ngle comórár nan-indile se mili, mod ngialta nglicc, cethribliadna nóifichit. Tan tanic indigail truag forhinnilib nan-iltuath, citnirig rechta, reim ndein, robatar 'sindamsirsin? In-amsir Cinaeda cain meicc Maelcholaim for Albain, forherainn cenlethrainn lainn doChinaed mac Maelcholaim. Ocus Briain for Mumain maiss, Donncad for Laigniu lanbrais, isCathal for Cruachain chain, ocus Eochaid forhUltaib. IS Fergal nan-airech n-ell for Ailech rebrach Rigrenn, mac Conaing, meic Neill congail, flaithri sluagach sil Eogain, Ocus Dubdaletha lóir forsretha sil hErimóin, súi cosaidbri segtai rainn osmur maigni meic Alprainn. Othalinus, línib slog, bamac donOtha hermor, baforngairthid uascachmaig inresin doRómanchaib. Batar dárig, reil asliucht, for nadathír immuir n-Iucht, Hlothair for Franccaib congail ishEtgair for Saxanaib. IS Maelcoluim, cetaib ngal, riambuidnib broga Bretan, congelgart cechcomlainn cain, degmac Domnaill meic Eogain. ISsindaimsirsin, cet glonn, robái longas nacúllom, hicsaigid forcachgním ngarg Danair atírib Danmarg. Ohsain cobráth, brígach beirt, nidamsnímach etercheirt, nifail innim nach hicrí tuccas sain acht monaebri. Ardri grene, gle roclos, ishé dorigne Phardos, isferr cachrig, rigda achruth, nifail crich forasaegul. Saegul Adaim nirbugair. 13. Ri rorádi frisil Seth comet angnim cocomtren, cenoentaid immuich nataig friclainn Can miscadaig. Cendula darséis nosmacht dartimna indrig dorosat, foriagail roithenaig réil cenchardes friclaind Caen. Cenimcloemclod, maine mass, cenluige, cenlanamnas, cenchuibdi clethi no cuil, 'céin bethi fordruing domuin.' Roaintadaigsetar iarcein sil Seth ocus clann Caen, corothuismiset iartain trenfir ocus trenchoraid. Clann Chan ocus sil Seth roóentaigset cocomthren, condeochatar darcachsmacht d'adrad idal isarracht. Romiscnigsetar Dia ndron achlanna cenimmardol, corochinn iarnangnimaib atabairt fothromdigail. Inri corath ríge drong frisnagaib cath no comlonn, cain conoibi, blaith alii, ferr cach ríg rí roradi. Ri roraidi frisil seth. 14. Ri roraide athesc n-an friNoe nassad n-imlán: 'sil Seth dochótar darm'reir hiclemnas clainni Caen. 'Rochummaiscset ciabtarglain friclaind Cán miscadaig: romsaraigset ascachcruth: dursan dam atuistigud. 'Huair dochuatar darmosmacht coclaind Can cet n-arracht, dardreich ndomuin, tromsruth tenn dolecub tonngur ndilenn. 'Dilegfat claind Adaim huaig cobrugib betha balcbuain, dosbér uili imbas imbath otha turcbail cofuined. 'Acht Noe ochtur diathreib nilécim doclaind Adaim, imbethaid doshin nahóc acht infer amra Enóc.' Mori dorosat cachtreib robae ré rianaaingleib, arrohet cachri cengrain cest, inri roraid inn-athesc. Ri roraidi athesc n-an. 15. 'Cluin, a Noe noithig, cenlen, doticfa diliu trom, trén: 'dentar lat, frisrethad slóg, hethar dírecra dimór. 'Adluthath tarbach iartain dobii isdobitomain. dofid Lebain, línib clár, trethaebledach trén, dermar. 'Coica cubat, nignim grach, isintaibled ichtarach, cethorcha 'sinmedon mud isintricha 'sinduachtaruch. 'Cethrib sostaib, slicht 'sindaircc, odrumlurgain codrumslait, sesrachaib sreth soer triablait conespadaib oenchubait. 'Comet centoirsi, centór, atoimsi cenimfordol, afot, alethet, luad ngle, eter isle ocus ardde. 'Coica cubat, gnim cenbáes, innalethet centogaes: trichét cubat, comul nglan, hed bad fot adrumlurgan. 'Tricha coir cubat cenchleith innahairde icomsreith, frisruam sniges donim noeb adorus assafirthoeb. 'Senistir fritoimsi dein, frisoilsi, friimcaissin, innahairdde armosmacht cenforcraid acht oenchubat. 'Hilar n-adba n-amra n-úag caingnim glanbda friaimluad, srethaib sretta frisid sain lin leptha dolanamnaib.' Ri rothimgair imcach mbuaid, romiscnig fingail forrúaid: nitlaith rotuaslaig delm de, roraid 'nachluasaib 'cluinte.' 'Cluin, aNóe noithig cenlen'16. Ri roraidi friNoe nar: 'heirg isinn-ethar n-imslan, tu isdothrimeic namma, ocus forcethri cáinmna.' Percoba, cainiu cachfiach, setig Noe meicc Lamhiach, mna natrimac, monar ngle Olla, Oliua, Oliuane. Sessiur doclainn, cain amíad, batar icNoe mac Lamíach, trimeicc mathi, milib lá, ocus teora ingena. Sem saer asinser, sliucht ngle, innaclainni cruthaige: genatar fritindrem tlacht ingen etercach n-oenmacc. Olla ben Sem, soer friaháil, Oliua ben Chaim choemnáir, Oliuana, baigthi treith, asósser ben Iafeith. Ri dorimmart, nisluag suail, inairc Noe foroenhuáir, dineoch rothecht muir istir, lanamain cachoenmil. Innán-adbaib, bág cenail, ba sluag mor dolanamnaib, conalóintib, lathar ngle, isdiambiadaib techtaide. O rolínad indarc huag robái indigal forimluad: adfiadar fír, fo-rum ngle, babriathar rig roraide. Ri roraidi friNoe nar. 17. Ri tharlaic sruthlind snamaig dodilgenn clainni Adaim acht oenchethrur fer namma, ocus acethri óenmna. Ocus Enoc crabuid guir, amal adfiad inscriptuir, aoenur othuinn dothuinn, amal cachn-ethait etruim. Snegdatar sruamma donim, romebdatar triathalmain, fortuili doib, tola ngle, cethracha lá ocus aidche. Airdde nadilenn olar, feib adfet scribenn cóemnar, cuicprimchubait dec cencleith rosiacht suas osnaslebib. Intan conscerthar cachndúil, amal adfet inscriptúir, ishe airet sain rosaig lassar lái brátha brethaig. Donech robai imbethaid bi dorosat Dia hicoemchrí, dosrat indiliu fothracht acht inrothecht indoenbarcc. Ri nimi nair, nassad nglé, rí conic traig istuile, ártuassi cachmbrig, cachmbrait, huaisle cachri ri tarlaic. Ri tharlaic sruthlinn snamaig. 18. Ri sáer rodosás cogle Noe lin amuintire, cethracha archet lathi lenn, diambai fothonnaib dílenn. IArsain rogab techt forcúl indiliu troeta tremúr, rorathaig Noe nangabud indfairge doimthragud. Fóidid Noe thechtaire uad, infiach fechtaide fonnluath, dus infagba sliab no srath no iath forsatarrasad. O fuair fíach abiad fodéin immaig forcarraic, forsleib, forachulu cosceol gle nithanic doridise. Huanduair thall Noe acheill de dondfiuch dub delaidi, conacart fein, febda bainn, iarsain cuca incolaim. Ri cengrain, cengris, cengreiss, nimfail bith innaheisleis, nicli choel, iscoem ali, inri saer rodosassai. Ri sáer rodosas cogle. 19. Foidis Noe incolum nglan uad forinlinnmuir n-allmár, dus infagbad, hérimm ngrinn, talmain trein tarbaig tírimm. Focheird incolum cuairt ngle, iartimnu, iarforngaire, cotoracht inn-aircc cenbrath nifuair ait forstarrasad. Roreraig Noe uad alaim arcenn incolaim coemnáir, cotuc cucai amuig, mod ngle, combai im-medon nahaircce. Combái Noe sechtmain iarsain centaidbsin, cenimcasin, dibith buan acht fairggi fraig dithuaith nótir no talmain. ISsindochtmad lathi lainn fóidid Noe uad incolaim, dús infagbad diachuaird chain taidbsiu dothir natalmain. IArtrath nona, noithi máil, tic incolum 'nachomdáil, dochum Noe, nassad ndil, iscroeb dophailm 'nabelaib. Maritconnairc Noe fodeoid inphailm ingulbaun indeoin, roderb lais, lith cennachcol, dochuaid diliu dondomon. Roattlaig buidi dondríg robáid inmbith conabrig, arasoerad, srethaib sell, dothonngur dermor dilenn. Huair nachtoracht tren infiach cofis scél domac Lamiach, ishé fath incholuim gle iarsain rofaidi Noe. Foidis Noe incolum nglan. 20. Tarrasair, batromm, indarcc, amalbis long forfoentracht, foglere roslessaig Dia forslessaib slebi Armenia. Ri roforcongart cogle forNoe lucht nahairce athuidecht immach coglan asindairc dochum talman. IArtuidecht doib asindaircc ri roraid friu foroenaitt: 'nabarsílaid frisid sain, linaid inhuili talmain.' InDecimbir kalainn, cáin benn, luid Noe fortonnaib dilenn, iquint-kalainn Mai iarndia doluid forsleib Armenia. Adropart Noe, nuall cencleith, edpart uag uad donComdid, frifegad cachdruing dorhell iarternam dothuinn dilenn. In rí roradi iarsain friNoe conachaemclannaib: 'toirthi indomuin docechleith taírcaid, tomlid, tinolaid. 'Nibartorbae, érim n-uag, diliu thromm troeta trensluag, hicein atchethi uascachmaig intuaig nimi n-illdathaig.' Mori niclethach cenchrad rofallnai inn-ethar ndermar, orian dorian, foraig thaig, cosinsliab forstarrasair. Tarrasair, batrom, indaircc. 21. Ri rotidnacht bith mbuidech, otha turcbail cofuined, mainib maccraid, mo cachfiach, dotrib maccaib meic Lamiach. Ri rodelb dreich domuin duinn, roselb sreith sobáil saerdrúing, rohuc cendith, fochucht chert, acrich iarfut, iarlethet. Crich talman cechcruth imracht, brig bladmar, bruthmar, breccbárc, orían Deprofane anair síar co colomnaib Herccail. A lethet, atuaid fades diafethet buáid nadimchres, oRiphi rigtreib imra codithreib nan-Etheopda. Mori, nachdoimm diachlannaib, raroinn itribrigrannaib, roainmnig ingleochuaird glicc Assia, Eoraip issAffricc. Ri dorat Eoraip nan-iath dochlainn amra Iafiath, cotuasciurt n-Assia triablait. cosrethaib srotha Eofrait. Ri rothidnacht dochlainn Chaim inn-Affraic n-uasail n-imslain, cosin Romuir, ruathur cert, eter Assia ocus hEgept. Saerchlann Sem diatarat Dia primrann airegda Assia, osruth n-Eofrait, nímtha sain, cocricha airthir domuin. Coicmeic deec, digrais scel, robatar laIafeth, asecht fichet laSem slan, iscuiciur laCam coemnar. Ciabeit fribrig mbladmair mbrais indríg óstalmain telglais, ferr cachrig rindbalcc nareth ri doridnacht bith mbuidech. Ri doridnacht bith mbuidech. 22. Sluáig sil Adaim, aidbli druing, condanaib domuin dessduind, rodomnad, ostrebaib dal, dofognam Demuin codermar. Ondairiur astorgaib grian cofuiniud, forgal fírian, rodamnad, fodigail dacht, d'adrad hidal isarracht. Onduair atbath Noe nar coaimsir n-aurdairc n-Abram, nifrith dib oenfer foleith nohetraiged inCoimdeid. Rodiultsat an-Dia ndil, roliunsat infirchretim, tair ocus tiar, tess Is tuaid, rodasgab cess conglanbuaid. Arcathbarr cenduithi dath, isbrathlang brúithi bidbad, nidúi doi indrongaib artuath, arsúi soi slonnaib srethsluag. Sluag sil Adaim, aidbli druing. 23. Rogenair fer maith combuaid fonél cachnaith Nemruaid, focan scel cachdrung dualaig, robotrén foriltuathaib. Nemruad sein, mac Ceo, meic Caim, tuargaib agleo comorgráin, gnim tuir othalmain cenmeth, corissed lais inriched. Ropomilid, milib gal, ropfoglainntid, ropfelsam, ecnaid ermaith cachdana, ropóhergnaid ilgrada. Lais cetnaairnecht insain arthús dochlannaib Adaim, athomus coglé conglain indre eternem istalmain. Doroemaidir, bith combuaid, anair, siar, fodes, fothuaid, tirib, tuathaib, tolaib sreth, mílib, stadib, linib leth. Senchaidi sil Adaim ain targclamtha lais in-oendail, scela dochein leo roclos, feib réil rolathi aPardos. Feib rothimgair Can cíar cetnafingail forAbíal, feib rodiglad, scél doléir, forsil Seth, forclaind Caen. Acht Noe aochtur fobrón, 'nahethur luchtmar lermór, clann Can, sil Seth nasen, dorigni indiliu andilgen. Frithalem rig nimi nél, flaith cachafini firthrén, nitharda fornn, delm triagail, digail seirb seirgthig samlaid. 'Gabaid mochomairle nglain,' arNebrúad friclainn Adaim, 'forbeir fornem, nassad ngrinn, ocus nobsaerfa ardilinn.' Maithgein mairre mo cachmiad, cathgeib congaire goríad, ingrian gluair goires cachngair, cenmair tuaith diarogenair. Rogenair fer maith combuaid. 24. Rochomarleicsetar iarsain airig sil uaibrig Adaim: 'ropadferr dun, tola gle, techt 'narcorp dochum nime. 'Turcbam tor ndermor olár, denam friDia comthocbal, gniad cach huan immasech, beram conoibi nemthech. 'Acht rissam nemthech ndaingen in-oentaid nanoebangel, nirtora diliu, tren all, isdemin nachhepelam.' Forcongair Nemrúad forcach, conglonnaib gelgrúad coemrád, athuidmi, frigaile ngair, frimuinbi maigi Sennair. Sennar mac Sem, srothaib iath, hua doNoe mac Lamiach, sechtmad mac fichet Seim slain, oroainmniged mag Sennair. Dorinolsatar intsluaig dogním tuir noithig Nemruaid, túargabad, batren indail, coriacht súas osnanélaib. Inri nadrelic doib sain rostairmesc tria hilberlaib, conatucad nech cogle cid notharged diaraile. Ri dorat oenberla doib riacumtauch intuir Nemróid, roemnastar doib triagart comtar ado sechtmogat. Ri dorigni scail intsluaig, hé rothairmesc tor Nemruáid, dochuaid glaini ahergnai dochoemthecht achomberlai. Ri rodechraig claind Adaim archéill, archruth, argradaib, nihairim claen, cain insmacht, dachenel saer sechtmogat. IArcomarlib Nemruaid nair cosonardib nasaerdáil, cenlen istrén rodamert inscel rochomarleicset. Rochomarleicsetar iarsain. 25. Ri rochar Abel nan-iath, Seth, Noe, Melchisediach, Enoc ocus Loth, lith lan, ocus int-amra Abram. Rí doraiga Abram n-án arfírinni aoenuran, sechsluag sil Adaim nangal batar icadrad idal. Rothairnger d'Abram cechmbuaid arathuidecht omorthuaid, aradula leis fodess, rambiad tír bithdiless. Ri rothidnacht do tír Caim ocus clárbruigi Cannáin, comba forba dó iartain diaclannaib, diachenélaib. Ri lasindeochaid fodess condnanacair ambithles, luid lais Loth, linib lathar, fodes, mac aderbrathar. Ri ránic doglinn Mamrai dothegdais Abraim amrai fodeilb tríir, digrais insmacht, diatormailt inn-oegidacht. Ri asbert friSarrai slan noberad mac doAbram, forbertais achlann iartain comtis leir fíadgenemain. Ri rosaer Loth conachlaind diasai inmnái icoirthi salaind, diatard digail, deilm n-amra, forcathracha Sodomda. Ri rodail d'Abrám cechtoir, domac Thaire meic Nachóir, romsaera forcrochad pían, ri reil rorochar Abial. Ri rochar Abial nan-iath. 26. Ri dorat d'Abram insin frisilad, frisírtuistin35, isairdirc, fobetha barc, mac diarbochomainm Isac. Ri dorat d'Isaac, babuaid, ocus doingin Bathuail, uaidib genatar, lith lor, Issau ocus Iacob. ISsau slechtach, slicht imracht, roboserccach laIssác, isIacob, con-idnaib ail, ropoinmain líamathair. ISsac fridead n-aissi, glead gnima glangaisse, badluim degóir, dramm datta, basenóir dall dinerta. Rogaid séire foramac cenleire, linib legart, forIssau cofargbad ail, cotarddad abennachtain. Bai Rabecca iccloistecht fris, ingen Bathúail ceneislis, coruc ahoscor coglan dochosnom nabennachtan. Inhed bái Issau ictriall immach 'sin sliab iarfír frifiadach, doluid inben triahet n-og cotrét nooisce Iacob. Goromarb menn moeth immaig, rodmberb fofeth dolubaib, gnim dían conglére imracht corothriall sére d'Isaac. Rofuaig crocenn inmind móir triabáig imlaim n-Iacóib, fochosmailius lama Issau, gnim dana ciarb'immargú. Rolathair coluath, lith n-og, amathair doIacob, asraracht centreithi tracht, cotarat seire d'Issác. Tan rucad intsére dron coIssaac diachubuchol, richt Issú sluagach, slicht n-óg, bahuamnach laIacób. 'Fail sunn sére sainglicc sláin duit, ameic airdirc Abráim, laIssau saergrinn, srethaib sluaig, lat'mac n-oebind con-ilbúaid.' 'Nician bai hlssau icseilgc, manidgau dó triachoemcheilg, mochthánic astsleib isgle mase thuc insérese.' 'ISme dorigni inseilgc séig forsinchétnaleirg dontsléib, fuair hifocus, gleiri gair, adbar seire dom' athair.' 'Nabi icimrigi forbuáid, ameic ingini Bathúail nithu Issau semnach naslóg, acht istú int-engach Iacób.' 'Nacathaig frim, asruith ran, aathair, ameic Abram, frit' seircc ngraidgrinn ismé Issau, fritt niráidim immargau. 'Tuc huait friimdel n-achtach dam doláim dialámachtad, cofessur cogle ingnim n-óg inhe Issau no inne Iacob.' 'Gia dobér molaim it'laim, nichel, atu hit' choemdáil, atatgen, istú rommalt, tren dogní mochumtabart. 'DomacIssau, irgna buaid, ocus ingen binn Bathuail, doig ambith foaengne gle, coir doib ciabtis cosmaile.' 'Bess isshé Issau, slicht n-og, bess noconhé Iacob, bess isglé m'esbaid im'gaes, bess ismé fil fortogaes.' Senfoccul sein ochéin móir, lacachsruith, lacachsenóir, nimedar mall immasech, achtcorbdall bidamarsech. Duni truag, docharda, dall, loburda, lubrach, lanmall, olcc athairsin imgaes ngle, iarscaichsin achétfaide. 'Tomail inséire soer, sláin, anoeib, ameic ain Abraim hith dochuit frit' gnássad nglain, duit ropsásad sainemail.' Dorumalt Isáac iarsain inséire cosobarthain, tuargaib adílaim atraig isródail abennachtain. inib glangrad, cruth imracht, eter Abram Is Isaac, inbennacht targbad dontslóg cotarddad do Iacób. Dasechtmbliadna, cenbaes mbroin, issed bái in-aes Iacoib, cain adrann cachtucht rothecht intan ruc inprimchinnecht. Huair dorat inséire sáim diaathair domacAbraim, arhuamun abráthar diabrath nifitir cid dogenad. Asbert fris amathair maith: 'heirg forteched riat' brathair, caemgnim caindelbda cengrain, cotreib lainderda Labain.' Luidis Iacob conabuaid dothig Labain meic Bathuail, bacain condolbtha cenbrath inbaid lommartha cairech. IArsain condasfuair immaig, itoeb indliss lainnerda, diingin congili andath, cenbini ocnigi acairach. Até batar ann fofeib, fiadchuirib clann ocáireib, imgil, cenglora, cengrain, díingin lola Labain. Roraid friu ingilla combúaid: 'cia airm sunn fil mac Bathuail, brathair momathar, mod n-án, fer dianidcomainm Labán?' IArsin fersat failti fris, risinngilla ceneislis, luid indaranai, bareim ran, diahinnisi doLaban. Atraig Laban, línib gal, 'mach arcenn meic ashethar: ferais frais forfailti fris, dambeir friaais diathegdais. Rothairgid Laban lán-log aringaire doÍacob, cach huan bec badubbrecc dath, cach uan liath, cach uan alath. IAcob nosernad sreith isnahoimrib uiscidib, flesca beca, brecc andath, arambelaib nacairach. Natreoit chairach immasech icfegad naflesc finnglan, datha naflesc cotagaib hed nobid forsnahuanaib. Tuc adiingin iarsein Labain, lór cenimressain iarnathimgaire frihail, d'ingaire caire Labain. An-anmann cengnim caire, radait auctair ecnaide, Lia ligda, linib gial, ocus indrigda Rachíal. Bái inailt incechtarde ocnasethraib sochraide, an-anmann, cenmedra mael, Bala ocus Selpha sochain. Robatar uli mále, etir sethra Is hinailte, cengrain, iarcomdeddaid choir, icomlepaid oen Iacoib. Bertait cethri meic fothri, dó fribríg bailcc foglanli, ochtur onasethraib sreith, cethrur onahinailteib. Cuit cachamna dib foleith diaclaind choir inacomsreith, feib rosern rí run cachcruth, isferr dún andeligud. Semeic la Lia, linib gial, ocus damac roRachial, rí bethra bailcc rodascar cethra maicc nadacumal. Ruben, Semeon, Leui lor, Isachar soer, Zabulon, Iudas iarnDia centerce sé meic Lia liuchdeircce. Neptalim isDán dana, dámac buadacha Bala, Asser isGad, delbda dé, da mac Selpha sochaine. IOseph an, aurdairc ochein ocus inbán Beniaméin, rogabsat cathairi gíal damac rachaine Rachial. Dámac dec sin, cennach gráin Iacoib hui Abaráim, conandechraib incachthreib, conacethraib máthrechaib. Sechtmoga bliadan bai túaid ifail Labain meic Bathúail, corothríall diathir, din cert, conadibmaccaib déec. Tan tánic Rachial atúaid, ingen Labain meic Bathúail, dorigni thargleo triabrath, tuc lea lamdeo áathar. Doluid Laban lonn 'nandiaid, etermag ischaill issliab, condastárraid, cenchess ngle, tess immedon intslebe. Maratchonnairc Rachial rán ingen lainnerda Labain, luid as forleith, lathar ndu, amal nobeth friidnú. Dorat Rachíal chorcra, chaem lamdeo aathar sís fotaeb, roclos agol, rochlai dath, amal mnai beth iclamnad. Romert Laban, linib gial, indaban forsrabi Rachial, nirbobés leo, luth n-alta, lamachtad mna lamanta. Ferais Iacob combúaid failti móir frimac mBathuail, conarlaic do, congrad gle, siriud slán nasaccraide. Huair nafuair alamdeo ann bai inbangleo nar'imgann, tuargabad leo forsinmaig carnn comluga iscomchotaig. Carnn inchotaig sin lacách cennachndíl cocaid cobráth, eterchlainn laind Labain lóir ocus clanna Iacoib. Aingel De thimgair cachslog bai icimguin friIacob, rofersat cath, comul ngle, cenbath arfut nahaidche. Rodbi int-aingel saer, nisneid, Iacob sechbil asceith, isósain, aidbligthe inscél, roainmnigthe Israhél. Luid techt con-ascadaib húad oIacob, cain int-imlúad, coIssau soid, basliucht ngle, dobith doib 'nambráthirse. IArsain rotharngert Issú cain glanbert, nihimmargau, ambith cenances, nadchres, 'na cardes, 'nacomathches. Cenolcc, cenfingail, gnim ngle, iartimnaib nambrátharse, cenmeingg, cenmebuil, cenbrath, cendebuid, cendolbanrad. Meicc Iacoib ilar ambla, hit meicc sethar doDina, Sechim mac Ammoir, triabrath, romarbsat lucht achatrach. Dásecht mbliadna bai ifus, forecht riagla, fochádus, corothimart, cota mert, dó thochta itír n-Egept. Ri doraega, digrais gair, Iacob húais sechabráthair, conid diaclaind, crichid scel, dáthreib dec mac n-Israhel. Mac-tharngertaid De donim bagart glangeltaid coemdil: isbreo osbri nan-abb n-án, inrí dorat doAbrám. Rí dorat d'Abram insin. 27. Dorarngert Iacob coglan diaclaind inlin robatar: 'bethi uli frifessa feig hirrichtain lessa Ioseiph.' Foidis Iacob, gec congreim, Ioseph arsét coSecheim, cain céim fodiud óthreib, combiud éim diabrathreib. O rosiacht coSechim slán Ioseph 'coambai incél comlan, fofuáir ann fer, forom ngle, icimthecht achonaire. Roiarfacht dó infer féig: 'can dodechad, cid notheig? cid condaige, adbul gair, nocia foratai iarair?' 'Dodeochad m'oenur om' threib combiud donabuachaillib: amscith, amtriamain cachthóir, foriarair mac n-Iacoib.' 'Meicc Iacoib, congloir glain, mased hitái 'coniarair, isnaraidaib rodoscar atat imthaebaib Totham.' Dodechaid Ioseph iarsein corocht Totham coabrathreib, assan 'nalaim, luath aruth, marclach fuirri dobiud. Arachind tinolsat dail meicc Iacoib hui Abráim, roraid cachdib ris 'mosech: 'innhe seo int-aislingthech?' 'A bráthriu, fegaid fornglóir, nádenaid ni basécóir, cia nomthoirsed ni dorath, ni foirbsi notaiscérad.' 'Monuar nocomaith dochial, aIoseph, ameic Rachial, rot robaeth cengáes nglinne, derb rotogaeth t'aslingge.' 'Anromidair moDia dam etir doinib intalman, ni chumaing nech uaib triabáig athormach nachadigbáil.' O shunn atches ochein móir fís doIoseph mac Iacoib; rommiscnigsetar fosmacht abrathir tria imformat. Luid colón doib isinslíab Ioseph conglor, conglanmiad, cocrait 'nambrathreib abrath dial-lathreib conaragad. Rofóemad leo abás fosmacht menisoerad morígmac, nirn-anacht airdmes roclos, nochairdes no condolbos. ISsindinbaidsin amne, iartimnaib ríg noemnime, doEgept conglor, congraig, luid lucht mor dochennaigeib. O recait friu forsinmaig Ioseph ossar, ambrathair, bafó lith luidi, luad cert, combo frith itúaith Egept. IAsse mac Sechis, slicht ngle, batoissech nacennaige, diabrathrib fein, febda triall, isse dorúacell Iosiaph. Putrifaris, forom cert, issé baherri Aegept, tuc arIoseph, diamba imbrait, trichait leth n-unga n-argait. Aes Ioséph intan rorith hitír n-Egept fria derbdith, congaes gelbda fochucht chert, secht mbliadna derbda déec. Dásecht mbliadna, babuaid becht, bái Ioseph itír n-Egept, cotoracht atúaid iartain coIacob conamaccaib. Batar icachtaib iarcein fosmachtaib huaislib Ioséiph, doIacób, bagnimrad cert, rofirad feib dorarngert. Dorarngert Iacób coglan. 28. Ri conoebi oscechthreib rofaidi ríanabrathreib, cengoe, cengaili, gnim cert, combóe fodaire in-Egept. IArsain rorith, babúaid becht, fritoisech ituaith Egept. cachmaith buan combai dó ifus dorat dó auagcommus. IArom rodacar aben39, intigernai doruacel, triaaslach n-imthach fochlith dorimgart 'nacomlepaid. Roraid fria ingilla coglan: 'nihetragim dala ban, ocus mé indaire centreóir, m'oenur itirib anheoil.' Roradi fris inben blaith: 'natabair laim frim doraith: aní dobiur duit amne fail mor nech lasmadbuide.' 'Aben, bendacht fortgnúis nglain, nachamluaid dot'baethbriatraib, inhed bambeo, buaid ngelbda, nifellub form'thigerna.' Roscrutai inben coleir, uair naderna ingilla aréir, forsinngilla nglan cenchol cinnas doberad baegol. ISsed roscrutai inben baeth, ónarabi ifus inlaech, ingilla dothecht nachthan le coseotu istech talman. 'Tair lim dodeiscin mosét agillai, nihimmarbréc, oslaic reom aglas dontaig, aIoseph caem Cannanaig! 'A fir, tair remum istech, narbamcrimnach comrairgnech, uair nadigthim, fri set slán, istech ndorcha m'oenurán. IArsain luid Ioseph istech, nirb'anhumal imrisnech, nifitir inmnai diabrath combai iarcúl nacomlad. Huair forfemid uascachcruth, iarnglerib, aóentagud, doIoseph, bagnim n-etig, imforbart fair forecin. Atrullai uaide immach, assalamaib lomnachtach, rohéige inben nert acind, roscar friféle firthind. Tarraid ag fodoíre tróig doIoseph án mac Iacoib, achor hicarcair, gním ngann, fosmachtaib inguforgall. Ardri búan betha broenaig, connic buaid cach primoenaig, cengaili arcli cotangaib, ri conoibi oscachoentreib. Rí conoebi oscechthreib. 29. Doarfas fís, foromm cert, doForann, dorig Egept, nifrith dó cosúidib srath, diadrúidib nech dosfucad. Nifrith frigeirchert osmaig Eigept conafortúathaib, ecnaid no drui no súi snéid, nech dosfucad coglanréid. Badebthach Foraind friathúaid corogail rolaind rorúaid, fridruidib duithib cachtreib, friasuidib, friaecnadeib. Batar fri sothochta serc dácomalta icríg Egept, sechcach fridálaib cachthreib 'nagradaib, 'nachomarleib. Friatoil togaig, friaig thaig, 'nachoraib, 'naglanchocráib, indarafer d'Egept comblait, araili glechert d'Affraic. Batar cenancess rochlos 'nachardess, 'nachomaltos, babráthair máthar, mod ngle, cechtarde dib diaraile. Gaid rí Affrici doib, delm n-óg, combad tadchrethi dodergór, feib sogabtais oscachrainn acht coromarbtais Forainn. IArsain triallsat folaimm fair, forForainn, forsinn-ardflaith, indarafer feimdeth gail arba d'Egept aathair. Infer aili d'Affraic áin fricathslait cairi comlain, tarmlaic acholainn fricath, tarmmairt Forainn domarbad. Rohirgaibthi lasinrig, rodirgnaithi fodimbrig, fofuctha icachtaib cocían isincarcair coIosíaph. Doarfas aislingthi dóib 'sindaidchisin fochetóir, hicacht carcrach crimnach basnimach amenmandrad. Ruc Ioseph doib congloir gle, breith cóir foran-aslingthe: feib baderb tarbaid triabrath baamlaid rochomallad. 'IMmárach indarafer, nibagrádach, crochfaider, biad araili, slanaib síd, ingrádaib icondardríg.' Bae inri, foglámaib gne, dodálaib aaislingthe, dondleo lerggach, nirmbai bin, bafergach friadegdáinib. Atchúaid do int-óclach, gnim ngle: 'nabi forsnim th'aislinge: ata 'sincharcair cenchess duini t'apthaib tuaslaicfes. 'Fer ruc breith forfís, forruth, forndís bámar icumriuch, feib rotharngair achíall chain issamlaid forcoemnacair.' IArsain tucad fograd cain Ioseph án asincharcair, fíadslúag Eigept, amra bainn, combai ifrecnarcus Foraind. Roiarfacht Forainn fadein dó fiadintslúag coglanléir: 'nirbatruag, innis doscel, ciatuath duit no cíacenél? Atchuaid Ioseph corath, cofossad, coainmnitach: 'nicóir gó fiadríg congráin, atúaid dam, acrích Cannáin. 'Nihed domthabair fograd, m'athair bahúa doAbrám, int-Abram adrann ochein, nir'bunad fann doChalldéib. 'Ata hitarngeire ochéin, sain, a Forainn conglanchéil! bidlán de inbith bladmall, bán, donDia dian-adrann Abrám.' 'Tarfas dam fis, fúaim n-amra, romloisc gris ahetarba, nech nosfuaslaiced, fuam cert, nifuar d'intliuchtaib Egept.' 'Aisneid inn-aislingthi n-an,' arIoseph alainn imnar, 'cluinem uait centris, centlas, indfís cinnas dotarfas.' 'Andommarfas, ameic raith, duitsiu dalfas cechmbithmaith, diambera breith fír forsein nibia díl forth' airmitein.' 'Bidbreth fír beratsa, aflaith,' arsé, arIoseph inbithraith, 'gním gle friollblad cechcruth, cendolbad, centuscurnud.' 'Secht mbai metha tarfas dam, secht mbae caila, clú n-ingnad, na secht mbae caela, clú gle, duatar na secht mbae remrae. 'Secht punainn lána dográn, secht punaind senga, saeb dál, na secht senga, ba truag tra, duatar na secht granmara. 'Cocúala inguth 'coarad rim, cluinti, a Foraind nadandind, ismor indrún, ruathar ngle, fil ríathur it'aislingthe. 'Tabair domenmain cenbrath, delgnaid docachintliuchtach, bidlán bith fonelaib bla doscelaib nafissisea. 'Diambera breth fíri fair, forsinn-aislingthe n-ingnad, indmass domuin dotrega, dolúaig fein abithdoéra.' 'In fer foil beras breith ngle cocoir forsinn-aislingthe, cendoimme diss nambrig mbrass, roinne ris doflathemnas.' Cor'faillsigder duit cenchess int-aislingthe laind landes, gnim cadla, agillai cengrain, attaig Dia n-amra n-Abraim. 'Rotbia limm airmitiu intslóig, rotbia grad, rotbia onóir, mafíraid duit ácachcruth indfissiu dofuaslucud.' 'Tuctar dam gremmann cencrád,' arsé, arIoseph cosoergrad, 'feib tarngir dochomrad cloth cocomlan diacomollud.' 'Rotbia lim greim Dé fodéin, rotbia m'ordan coglanleir, grian ocus esca 'mole, muir istír, dru(ch)t isdathe.' Atchúaid Ioseph dó cogle, doFor(ai)nn ahaislingge, conadlumaib dluthaib dein, iscorunaib riagaltaib. Macán Iacoib cosinrath, bahé inliacoir lainn luágmar, ósglaindírge 'nagnim cert, rogab airrígi n-Egept. Int-aislinge luágmar, lín cert, bahuathmar lasluag n-Egept: amal teidm torainn atass, físs doForaind doarfas. Doarfas fís, foromm cert. 30. Ri tríarath doraiga ochéin triaimcasin réid roréil, combai Ioseph, lín asloig, ósEgeipt uasail ardmóir. Secht mbliadna lana mole, sommá, slána, sonaidé, ógab Ioseph gloir garta coaimsir namórgorta. Fotroirgell, bagnim cialla, Ioseph cocenn secht mbliadan, nagebad, cidmor insmacht, etach, nahor, nahargat. Nigébed Ioseph nachfiach onatuathaib acht madbiad, caingnib cainib, ciniud cert, diadliugud doríg Egept. Rothinolad lais insain nafuair frisna secht mbliadnaib, 'naduinib trénaib daingnib, innaindsib eradblib. Dosrocht gorta garbda, garg, dosrort frifodla fodard, rodascrin cenchoimsi cruth, roslín toirsi isderchainiud. Doratsatar uili arbiad tuatha Egept doIosiab, cidmór rothechtsat fosmacht eteror ocus argat. Doratsatar féin dondríg andoire dochinn ambíd, natiastais aidid ngorta innalainib lomnochta. Rosbiath Ioseph sechcachclaind sloig fer n-Egept imForaind fogne riagla, ruathar n-án, friré cóic mbliadan comlán. Rosbiathastar fiadcachsluag cenrad friForainn findrúad, sé cét dec mili, mod ndil, arfichit cet domilib. Cenmothat dala dligid aes dana ocus primfilid, druid diana docachmaig, cruitti clíara, clesamnaig. Cenmothat mogaid, mod cert, sluag soraid fritimthirecht, ismna bana, buidnib blá, meicc ána ocus ingena. Cenmotha insluag roslin mairg, natuath trúag ascechoenaird, tictís iarn-elluch fosmacht dochennuch itír n-Egept. Rí rombennach oscach maig, cenon, cenolcc, cenerbaid, gorbomál cach maige móir Ioseph án mac Iacóib. Ruiri richid, Rigda gáir, crichid cachcuirid comláin, arcli fricath oscách blái, inri triarath doraegai. Rí triarath doraega ochéin. 31. ISindara bliadain, luad ngrinn, ór'gab ingorta gerthind, luid clann Iacoib, bagnim cert, doluaig bíd itír n-Egept. IMrulat dargarbaib gelt41, iartirib amraib Egept, il-lurg intslúaig, trúag atli, cosintuaith imbái int-ardrí. Roslín mertain, rosgab cess, diafechtaib otir díles, cenergna n-eolais, centreóir, cenberla itirib aneóil. Roptar snímaig iarsétaib diangnímaib, diambaethbétaib, fiadnasluagaib oscechmaig, truagaib, tursig, dércóintig. Meirtnig rostacht amenma, rosnart fochacht comfedma, cennech diabreith, leo baceist, cosinn-airríg an-atheisc. Lotair triamedon intslúaig, broccaig, naconnim comthrúaig, congabsat foss, febda fír, hifrecnarcus indardríg. Foidis techtairi tind huad, aracenn cogrinn, coluath, amal atgeoin ingnim cert, airri airtmitnech Aegept. Tinsit andúine fotráig, fillsit glúine fochombáig, roslecht diadúis diadoss43, fiadagnúis 'nafrecnarcus. Roiarfacht doib, derb roclos, Ioseph congloir, cenamlos: 'raidid afír dúir forngair can duib no can tancabair? 'Cid condnaigid 'narmbrúig bras, cenairig, cenfíreolas, cenberla fririad relta, amal áes ndian taiscelta. 'No maraes mbraith foraig thaig, bis ochathraig dochatraig, censcribenn lib, línib drech, censcela ríg no ruirech? 'Nimtha forsamail sunn se acht mad aes braith ísligthe, no slebbaire loittit smacht, no brécaire icbrecairecht.' 'Donrimmart gorta congrain attuaid acríchaib Cannáin, friarn-adlaic uaig, huar'crich cain, feib tecait sluaig fer ndomuin. 'Fonrathaig tir Caim ochéin arn-athair badoChaldeib, roalt cengris gaibt (sic) cengrain, bamac Isaic meic Abráim. 'Bráthir sinn huile martám, lín arcuire 'sarcomdal, icgaire arn-athar nachthan, ismac aile armbrathair óssar.' 'Masofír friheraim n-án, formbith-iarmui doAbram, tucaid huaib etere ngle fritichtáin doridise. 'Tan tissaid arcúl nachtan lib diatí inbrathair ossar, forbia forn-eitteire fein, isdogéntar forn-ogreir.' Riandúla doib forafecht diatír conacennaigecht il-laim indairrig friandail doratsatar Issachair. Roraid Ioseph, scél cenchess: 'dogress dogen formbithless, incechhuair formbia farndail uaimm duib árDia n-Abaraim.' IArsin dochuatar diatír feib fosruácar cendimbríg, rofucsat fritascaid tróg ascaid arDia doIacob. IArum rancatar diataig soera, slana, somenmnaig: dosfarraid maith fogloir glain flaith lóir 'sindarabliadain. ISindarabliadain, luad ngrinn. 32. Roattlaig Iacób án diaChoimdid, bagním comlán, feib fuair achlann, glanfír cert, fáilti laairrig n-Egept. Feib rostriall fochaingnib ciúin in-iathaib aidbli aniuil, rosnalt cenbét oscechmaig dosrat forsét sainemail. Feib dosfuc forcúl, nicress, óscachmúr conamorless atichtain buidig diatig isdiaruirig roatlaig. Roatlaig Iacob án. 33. Dorigset comarli cóir maccrad amra Iacoib, andul iarfithisi fecht doridisi itír n-Egept. Dochuatar iarsétaib slain, cenbétaib cethirn comlain, cotren tluachtar darcachtír coruactar cosinn-ardríg. Fuaratar colór cenhír fáilti mor icondairrig, feib bamellach laceill cóir rosmbái cennach fochetoir. Gabais Ioseph escra n-úag atnaig il-laim fir diasluág: tabair triahaccail diambrath isaccaib naCannanach. Nidimraig lotar diatír, nibdardimdaig dondairrig, feib roellacht doib cechtriall bai ambennacht forIosiaph. Tan batar nalíni arinmaig, amal bid míli onchathraig, rodlong, nimebul diadail, drong dremun dian-irgabail. Nibtar foichligthi fritóir rocroichligthi fochetóir, tuctha codúra donmaig foracula donchathraig. Tuctha coneoch rostechtai, 'nacimmidib cumrechtai, batrúag afatal cenbríg combatar fiadinn-airrig. Frisrogart int-airrí dóib roraidi friu fochetoir: 'truag dodail farcuire ngle farngabail uili icmeirle. 'Uair libsi, ni lathar ndil, inmeirli cenimressain, infarcin clothach asbiur forcrochad cosinn-oenfiur.' 'A airri Egept cenchess, rosatglechert friarlanles, niclothach dot'búaid, dot'blaid, trúaig dochrochad cenchinaid. 'Niheol dún, ciacol fogréin, dur dron doBeniamein, fonralaig mairb mesctha mir dodalaib indescrasin. 'Fortgellam cech nduis, din cert, it'gnúis, aairri Egept, arn-idain, fiadtestaib Dé, dochinaid indescraise.' 'Tucaid dochind forn-anma uaib aitire n-eramra, farn-ósarbráthair fodéin, dianid comainm Beniaméin. 'Éirgid iarforsetib snéid, isleicid Benieméin, huair isleis, lith cesta ngle, frith escra naEgipte.' 'Ossar naclainne, gnim ngle, fir foxal fainne fíre, issé isdiliu diarslog liarn-athair, laIacób. 'Guidmit ní, menipgrain lat, dii, aairrí nahEgept, cia rondairane dot'réir, coronsaera Beniemein. 'Mad marb duini fonim glass dochumaid, isgnim n-amnas, bid marb Iacob fodein diachainiud Beniemein.' 'A maccrad Iacoib áin, frigartrad dochlainn Abráim, cenchlothchobair, cennach mblaid, dorochrobair forcinaid.' Rorelsat ascel cenbríg, roslechtsat fiadinn-airrig: 'fortgellam Dia, dana de, darslana onchinaidse.' 'Tabraid forcobais centláis, rad forais riandig tiugbais, failsigid fornech nith mbras, dorinnsid gnim n-imamnas.' 'Ciambadlonnbrass digal Dé, fornn bacomadas friarcloenré: coir ciaroncrinad colár icinaid artargabal. 'Ronbaidsemmar, bagnim trog, rocraidsemmar Iacób, romertsam coem diarngnáthaib, rorecsam arn-oenbrathair. 'Atmora arcinaid donbrath, nidarn-idain diarsóerad: triallamm arn-aided, scel ngrinn, tiagamm fochlaideb ngérthind.' 'Nirbochoir dam formbádud, fota ataid in-imgábud, targa fortacht De fortóir, achiniud amra Iacoib! 'Bidbann buada forarndáil, ahiarmhui uagdai Abraim! gengnim ngessi, triadil ngair, iss messe rorecsabair.' Rodosmachtaigset foalaim, roattlaigset acomdáil, sníset cocóir acainti, rochisset armorfailti. 'Fuapraid cotenn, nibartroig, eirgid arcenn Iacóib, cenlen, islethan forcert, tren fortrethan in-Egept.' Ri dafuc atúaid iartain Iacob conamaccaib, dialotar fodess forfecht foainm Ioseph in-Egept. O sunn rancatar fodes coIoseph hicomaithches, ani badech docachthreib dorat Ioseph díabrathreib. Robai Iacob, bagnim cert, censním itírib Egept, malle friachlainn conamblait, dábliadain arsechtmogait. Mori coragrad ochéin dofuca Abrám oChalldéib, hé cotnarlaic iarcóir cheirt doib anisin dorigset. Dorigset comarli cóir. 34. O shunn atbath Ioseph án nismboe saere nosaergrád: fir Egept, comeit cloine, dosratsat fothromdoere. Rodosdairsatar diaréir iarn-ec indamrai Ioseiph, daire amlaid, eraim nglé, nitharlaid forbith buidé. Mor dochlainn, batrog inscél, beirthi dislog Israhel, cosuilib dessaib, deilm ndil, conbendais assacennaib. Mor dacechulcc, nabucert, fodaimtis fosluag n-Egept: nibai dóere badteinné comarbdais aprimgeinné. Ciarbothromm andoire dacht robae anDia 'coafortacht: inmet fordingtis intsluaig forbartais incachoenhuair. IOseph mac Iacoib áin, meicc Issaic, meic Abaraim, dorumalt, fririagla recht, deich fichit bliadna in-Egept. Dochuaid forcel, cluithi cin, forslicht sen súithi soerdil facbaid dámac, maith angraim, Mánnases ocus Effraim. Dorumensat cach fosmacht, fosrugensat fir Egept, diambúaid, diammathius, diamiad, cosinn-uair atbath Iosiaph. O shunn atbath Ioseph án. 35. Rogénair Moisi, mod ngle, in-amsir natromdóire: rolad, ciarbochain achruth, ass hisruth Níl diabádud. Conafuair Termod, gnim cert, ingen Forainn rig Egept, 'condsruth, icinnlat alám, cainbe fial, forssaid, findnar. IArsin coforngart diamnaib conotuctáis asintráig inmac mbec incrotha glain, uair dorat Dia foamenmain. Rodacar Termod iarsein feib caras cách aoengein, coron-erail, bacain glonn, baforgo diadegaltrom. O shunn roalt combatrén, diall friclaind mac n-Israhél, dochuaid ifat fiadcachclaind, narbomac d'ingin Foraind. ISsu cenlen, lúad nglanna, cenathair trén talmanna, forfailtig gnim gle cachthuir 'sindaimsir irogénair. Rogénair Moisi, mod ngle36. Cotranic lá forsinmaig frioendiis icimsergáin, indaranai diachlainn cheirt, araili badoEgeipt. O shunn atgeoin, narbotrén, infer dochlainn Israhél, bahe ingnim garb cenchert, romarb infer ahEgept. Rofitir intúath cogle fer domarbad doMoise, feib leir dorigned cocert atchuas doaírrig Egept. Forfúacart Forainn cocert forferaib amraib Egept, nabeth dó dín innachdu acht abas no ahinnarbu. Dodeochaid Moisi forfecht forteched riasluag n-Egept, iartírib, iarslicthib srath, cofarnaic indingenrad. Cofuair slog mór forsinmaig dogillaib isd'ingenaib, icimmain chairech fosmacht dochum topur istiprat. Ocdéne natrebthach tren imslessaib slébe Coréb, bamor angair forsinmaig icdail usci diacairchaib. Dessid Moissi, bamod ngle, forochair naconaire, snimach, saethrach, bec anert, aoenur, icsírimthecht. Moisi batrén incachdáil dochiniud clainni Abráim, nicheil ceol ngle ngnimrad nglicc, is doréir De cotránic. Cotránic la forsinmaig. 37. Robatar ann, cainig cain, 'coacáirib hitimmarcain, in-immblib intsluaig comblait, díingin inprimsacairt. Roraid friMoisi, mod nglan, iarsain indaraingen: 'cid nacharcobrai, dín cert, ahóclaig út ahEgept? 'Atarfail cenduine trén arn-oenur in-etarlén, immunn-usce n-uar, cachcruth, ata inslúag icarsárgud.' Atraracht Moisi, mod ngle, nipuhéirge meraige, cotarat cobair trein trait dohingenaib intsacairt. Rogartatar leo diataig Moise amru cachn-armaig, con-éicsitar ascéla dian-athair cenimséna. In sacart sluinti gaissi rofer failti friMoise, aracruth, aracheil nglain, arfortacht diaingenaib. Rofastai insacart iarsein inaoentaid, in-oentreib, iartimnu indríg, ruathar ndil, dorat dó aprimingin. Hiclemnas intsacairt cenlén, ifichaib slebi Coreb, dorumalt Moisi, mod ngle, ann tresraind aaimsire. Noemrí nime, nert cechsluaig, coemcli cenbini bithbuaid, ri betha borggaig cenbrath rosnordaig feib robatar. Robatar ann cainig cain. 38. Báe lathi Moysi immuig isleib Choreb 'coachairib, conidnarlassair inrí atathlassair teintidi. Ri roforcongart amne formac n-amra, forMoyse, roraidi fris, ruathar cert: 'isferr duit dul in-Egept.' Roraid Moysi, monor ngle, 'nituidecht frit' forngaire: rofetar fein, febda bainn, amfer ecraite doForaind.' 'Heirgg lamobrethir forfecht, arcenn intsluaig in-Egept: notnoibfaider fiadcachclaind, notsoerfaider forForaind. 'Bera uaim comartha lat, notsaerfa forecomnart, conach fil ni n-uag fonim, coni tichtain frit'menmain.' Fofuair mor dobuáid cenbrath, mor n-ecnai uaig con-ógrath, con-uaill, bamór ngaissi nglé, fofuair Moise, bái lathe. Bae lathi Moisi immaig. 39. Ri dorat fleisc mblaith mbalnái il-laim Moisi meic Amraí diar'lass indrub, rígda scél, imrún ríg isléib Choréb. Rí rorádi codána friMóise taidbsiu alama, indarahuair dí baclam, induair aile bagléglan. Rí dorat sain frisam lái doMoisi, domac Amrái, isamlaid sain, ségda insmacht, 'dogress dogensa tofortacht.' In ri rofaídi fritóir dochlannaib aibni Iacóib, dochath labrethir nDe dil friForann conadrúidib. Rí rochart Moise forfecht coForann, coríg n-Egept, cotarlaiced uad cenlén clanna amra Israhel. 'Manistarlaice coluath meicc Israhel, línib tuath, fóidfet mor ndigal dishain, 'modílfat uad arécin.' Ri fotat huili nasloíg, isshé artuire dergoir, ninlen cloen, nago, naceist, ri dorat dó inmblaithfleisc. Ri dorat fleisc mblaith. 40. Raidid Moisi fiadcachclainn iarsain iarum friForainn: 'lessaig dosluaig fein foleith, leic uait athuaith dinCh(o)imdeid.' Asbert Forainn, forom ngle, natibred doib asaere, cofessed cia bad mó nert anDiasom no dia Egept. Dogniat druidi indríg, triabrichtu ainble anfír, nathracha colúath donflaith dolbsait afuath díaflescaib. Dorigni Moisi, mod ndil, in-anmaim indrig donim, labrethir nDe fiadflathib, diafleisc combaglenathir. Nathir Moisi fuabrad cath, frinathracha nandrúad, istig arbelaib indrig dodasfuaid cosinn-oenmír. Gabais anathraig dolár Moisi fiadintaig lomnán, noscroith, nodosai ifleisc, lasinslog, robomorcheist. Moisi minn osbetha barc, hua Iacóib meicc Isaac, aaithesc glan, gnimrad ngle, isdoreir De roraide. Roraid Moisi fiad cachclainn. 41. Bahuamnach Forainn amne, iarsin roraid friMoise: 'maith limm dula doib forfecht, masomaith latuaith n-Egept. ' Dodechaid Moisi diathig, atreib Forainn forúabrig, conhécaid coglan inscél dodagdainib Israhel. Amal dochuaid Moisi uad forcongart cuce inmorsluag dorat fohír forcachsmacht, rolín dímus isdasacht. Asbert Foraind censena, friachlanna, friachenela: 'fortuatha De, torum nglé, tabrad cachtormach ndoére.' Batar toirsech intuath trúag friMoisi aran-imluad; 'acht furail saethar issmacht nifuaramar ni dufortacht.' Radid friu Moisi combúaid: 'nabid fribaisi mbeltrúaig, dal De donessai cechrainn, bidtressai indás bág Foraind.' Ardrí Egept, ilar nglonn, ri góach, guinech, garblonn, batarb tnu frigleo, fricath, aned babeo bahuamnach. Bahuamnach Forainn amne. 42. Ri roráid friMoisi cotrén: 'abbair friclaind n-Israhél, dentar leo, lathar ngle, uan d'idpairt cachoentige. 'Uan firenn bliadne insein cengaili nduib no temein, afuine forgris cechcruth, cenachnáma dobrissiud. 'Frithalid inn-uan cenlocht doidpairt incachoenphort, ahithi istig cenni immach, cossaib cenn isinathrach. 'Menibe istig, torum ngle, dodoenib lin ahithe, taet nech ammuig onachdrung cach uaib inahiallacraund. 'Lalubai lachtoc, luad ngle, laharán nemdescaigthe, bachla forláim, línib ell, forcressa forn-imthimchell. 'A ithi forsessam sain, ahfuil fofarn-aursannaib, diaforraib, fuidel foleith, aloscud duib iteneid. 'A denam dogres insein docach oen incach oentreib, doforaithmet, monar clecht, fortuaslaicthi aEgept.' Atat inmuirig fotráig doruirig nimi noebnáir: dorat mór ndígal hicri forrigab ri roráidi. Ri roráid friMoisi cotrén. 43. Ri dorat mor ndigal tren dosairad mac n-Israhél: bamaidm torainn forcechmaig, forForainn conathuathaib. Loscainn riasca, reim ndata, cuili, biasta, brecnata, bolcgach, lasruth fola fann, dorcha, tene istorann. Plag naprimgeinne huili, etercethri ocus duine, gol cecha clethi, gním cert, rochlos lafiru Egept. Ri dorat nadeichplaga forthu frihuair combaga, nilac rogní iarcóir cath, inri dorat mor ndigal. Ri dorat mor ndígal tren. 44. Roleicset dilmain uadaib 'nandirmaib, 'nammorsluagaib, samlaid dochotar forfecht cosetaib amraib Egept. Cethrichet tricha triamnaib, indóiri doib dobliadnaib, in-Egept daill tairbert tren, dochlaind airdeirc Israhél. IArsain scarsat fridóire Egeipt con-ilur clóine, iarmbliadnaib coriagail raith trichat iarcethricétaib. Dorigset sét, sliucht combuaid, cenbét ahEgeipt sairtuaid, cengrissa, bacain intsluaig, doRamissa, doSochuaith. Ri ragmas dasfuc trianert adoire amnas Egept, dorat nel impu fride istor tened cachn-aidche. In tene icloscud intsluaig Egeipt 'sindaidchi adhuair, innél dorcha doib fridé combruissitis acairpdé. IArsin roraidset colainn sluaig fer n-Egept friForainn: 'tiagam forarcul cenlén, lecamm uain claind n-Israhél. 'In dia asdech forbith búan dorat meth forarmorslúag; atá iccathugud cotrén darcenn clainne Israhél.' Asbert Forainn fergach friu: 'nileicfem arlaesechu, conostucam lenn imbrait, latoeb arn-oir 'sarn-argait.' Dochuaid Forainn conasluag 'nandiad imMuir romra Ruad, nasluaig remi rosatriuin ocus Forann fohírdiuid. Inri dodasaer iarsin arForaind cona airbrib, triamuincinn Mara Romuir dosfuc innan-irchomair. In muir mór, comílib scel, triastuc Dia claind n-Israhél, rodáil rí grene cenrainn forformnu féne Forainn. Báe Gaidel friglegelt cain in-Egept 'sindamsirsain, dobreth Scotta fiadcachclainn, ingen airmittnech Foraind. Atroebaid Gaidel combúaid dula dó indegaid intslúaig, uair bafaith, friglea scél, uamun Déa mac n-Israhél. IArsain dochuaid Gaidel Glas il-libuirn lir lethanbras, fuapraid meirge mara maill arhuamun ferge Foraind. Luid Gaidel cain conabuaid iársain sechIndia sairthúaid, corogab tir, torom ngle, in-insi Deprofane. Luid ondindsi, erctais slúaig, Deprofane sel siarthuaith, bái 'nafichaib lín mbliadna fonacrichaib Caspianda. Robaided ann, arim chert, dodegdoinib fer n-Egept, coic cét rig rán, regtai rainn, immonn-ardrig, imForaind. Lin intsluaig cenmotha sin nifitir nech an-árim: nochinned forcachdine arimbed ahilmile. Ri tarlaic Muir Romuir ruad forForainn conamórsluag, nitherna leo diatírib cid oenfer dohilmilib. IArnandamnad, gnim glinni, iarmarbad aprimgindi, nicheil cech sui, srethaib slecht, cosin rosmbái rosleicset. Rosleicset dilmain uadaib. 45. Ri tuc claind n-Israhél ass intan rommol inmorchlass, cenmna, cenmaccu, fricath sé cet mili fer n-armach. Oshunn rosiachtatar tír roattlaigset dondarríg, aternam iarngábud cacht, iarmbádud andergnámat. IArsin túargabad inchlas domolad De bacomdas: cansatar, badeoda intlus, hili uli cantemus. Siur doMoisi, Maire már, iarsain rosephain timpán: rochachain ceol doríg nél labantrocht mac n-Israhél. Ri rán rodluig riasinslúag adruimni dogba dubrúad, rí oscachbrí conem nél, inri tuc claind n-Israhél. Ri tuc claind Israhél ass. 46. Batar buidig doDia dron iarternam doMuir Romor, robdar dimdaig Dé forruth oshunn rancatar dithrub. 'Truag doDía donrat im-mert, nachanrelic in-Egept: donfuc iarsétaib cechcruth diarn-écaib isindithrub. 'Cenbíad, cenlinn, lethan locht, cenétach beos arbithnocht, ronlín bochta, ronbás bath, dogena ingorta armarbad.' Ri roráid friu aurdairc dul: 'inhed bethi 'sindithrub, nochoforbia immaig no taig airchra bíid no etaig.' Ri rodosas donmaind blaith ocus indiall en imthlaith, inlind friatoir ascechmaig dofuc doib asindailig. Srotha indithruib, delm n-ada, ciabtar nemi nemnecha, lacach, ciatserba slassa, doibseom batar somblassa. Dorigset sét, sliucht combuaid, al-lam chle frimuir morgluair, siarthúaid darcach fich frifeth, focrich n-amnais n-Amaléch. Gnisit cathu croda ríad frisluag n-uathmar n-Amaliach: dorochair mór n-armach de tall triacrosfigill Móise. O roláset ár intsluaig Amalech aurdairc adrúaid, imsliab Sina, srethaib socht, rosuidigsetar longphort. IArcathaib, iarnithaib níad, friclainn n-íraig n-Amaliach, isléib Sina, sluagda angal, fobannaib buada batar. Batar buidig doDía dron. 47. Doarfas gnim n-ingnad doib isleib Sína fochétoir, fiadgnuis intslúaig 45, torom ngle, daig derg dermor teintide. Inní dodechaid donim, dodingnaib richid rindgil, coformaig recht sainglicc slan forciniud n-airdirc n-Abrám. Rí rogart caini gnima Moisi lais islíab Sina, cendig, cenbiad, bamod nglé, cocenn cethrachat lathe. Rí doridnacht doMoisi deich mbríathra glana gaéssi46, iarsrethaib ríagla, reim ndil, dothinchosc inmorpopuil. Dothidnacul rechta reil cenimracul triaglancheil, inri thánic donim glass cotimnaib doib doárfas. Doárfas gnim n-ingnad doib. 48. Anhed robai Moisi istsleib nochosrala fordagceil, dorigned leo, nir'gnim coir, ocdam deligthi dergóir. IArsain, bamessu cechscél, dothúathaib mac n-Israhél, eter firu ismná cenrath, andul huili diaadrad. Diultud forríg n-angel n-úag, bamor ingnim donmorsluag, ocus ahithi indfeoir gairb fiaddeilb indócdaim hermairb. Ferggach friu Fiadu bacoir, friclainn n-engaig n-Iacoib, cotarmart tairbert intslúaig fothuinn talman frioenhúair. Gorogaid Moisi iarsin, forsinRíg conaainglib, coroléiced dó achosc fein 'satimargain diauagréir. Manibed Moisi, mod ngle, asbert inRi orddnide, óenfer díb frigleo nagail nafaicbed beo fortalmain. Fiadgnuis Dé, badiada túr, icfoglaim ríagla isrigrún, isleib Sina, sliucht ngle, aned cian robai Moise. Anhed robáe Moisi istsleib. 49. Forfócart Moisi fonert forsinsluag bái 'nacoimthecht, iarsin frire teora n-úar, coromarbtais inmorslúag. Conar'choicled, croda gair, nech amáthair no athair; no diabráthair, bág comblait, no diachaim, no diacharait. Roshort Moise, monor ngle, etercethri ocus duine, eterfiru ismaccu ismna, dosrat fochlaidiub diglá. Rumenmnaiged lais iarsein indelb dindór derg demein: doridnacht doib, nirbothruag, trianambiud donmorslúag. Dorimnai Día, torom ngle, acosc censil comairge, iarn-urd gaissi, croda cacht, isforMoisi forfócart. Forfócart Moisi fonert. 50. Dotharraid teidm duairc dóib, iarcein dogalur medóin; bamarb sochaidi dontsluag dondimsruth roenach roruad. Ri roraidi friu coglé: 'denaid nathraig n-umaide: turgabar fricrann corath uasinslúag frisirsellad. 'Ciphe ardoscé donmaig incrann ocus innathraig, biatslana cachandénat, dogalur nihepélat.' Figuir Crist atbeir annsain, dodeochaid diartesargain, tuargabad fricrann corath, is dararcenn rocrochad. Cibhé frisaiccidar ann Issu Crist cumtachta arann, rambia nem, nassad ndaingen, imbithoentaid archaingel. Sloig sil Adaim docechdu, eternoebu isphecthachu, ili huile, comgrad ngle, atá acomdal friMoisi. Manbad ruirig nimi nair conic cachsuilig sográid, balór d'huathaib oscechmaig donatúathaib diatarraid. Dotharraid teidm duairc doib. 51. Ri roráide friu cenlén friclainn n-amrai n-Israhél, conderndtais doib eclais nglain ocus indarcc testemain. Dias doib frisóirsi slecht, fricerdacht, friprimgoibnecht, Adiar adma irdaig múr, isint-amra Ithidún. Dotreib Leui, lathar ndil, doreir indrig donoemnib, sechtmoga fer, fobaid fecht, friacobair, friatimthirecht. Cetnagnim gnisset marchloc dabach humai istudloc, con-ilur delb, lethan lecht, trethan derb trifer ndeec. Gnim tanaissi, tadbat ruin, admat adfét inscriptúir, eterfiru ismaccu ismná, bacc iairnn cechoenfir iarma. In tres gnim, roglé cenchol, tegdas Dé tabernacol, nir'bu dínnim laDía ndil conamílib mírbailib. Cethramad gnim, indarc úag, cain imracht fricach n-imlúad, ór delgnaid, dín docachthreib, amal cachscrin n-ildelbaig. Ri dororainn dóib, babúaid, inn-eclais n-orhuill noebúaig, etirfot, cenchaillti cert, etirairddi ocus lethet. Tricha cubat, comul nglé, etirlethet isairdé, coica cubat, fochucht cruth, innafut frisuidigud. Cláraib cainib crotha glain, slánaib, soeraib, sodelbaib, iartinnrud tairchil cachgreim dofidrud saindil secheim. Cuairt cethrochair, cumtaig grád, nirbodrechrothail dermár, cathclái gelbdai, gnim n-ogdai, fachlái febdai forordai. Ri rosorddaig clethaib clar dosforgaib srethaib soergrad, rodascinn frihergna alt, dáchlar dec ségdai sescat. Dáchlar déc 'mondorus ndron, caintomus cenimmfordol: cethriclair déc, derbdair sein, serntair immonsenisteir. Tri cláir fichet incachsliss clichet cenag, cenanfiss: dáchubat, nidechelt tair, bid il-lethet cechoenchláir. Cethricláir fosummib dé inhuillib naecalsé, feib dorumat, rigda rad, trichubat incech oenchlar. Se fotha dec, derb cenlocht, ar secht fichtib doarggot, eturru islar, lith fribaig, dáfotha dib cech oenchlair. Airddi nafochrai folí huasnafothaib findruini, cubat frifut alame, cenimforcraid n-imhairme. Dorus sneid sair segdai máil, solus frigrein cain comláir, cenardgrain gnim, cian cachcruth, intsanctair 'nafiriarthur. Cethriclair comlain, gnim ngle, occongbáil nasanctare, cofothaib fiadtuathaib treib conafuathaib forordaib. Altoir fridorus antuaid friloscud n-edpart noebúaig, altóir aurgnaidi 'nadess friaurnaigthi nadimchres. Inprimaltoir cosindrath frignimgart gloir roturcbad, cechthucht foardbilib óir baharddidir ucht Aroin. Deil telchinni tiar istair, anniab amal chorcarglain, dírge cechtolgdail tailce fritorgbáil nadrumslaite. Tuiri tren diriuch dolar frisiniud sruthi soergrad, fondrumslait déin derbtha slóig, cotribdelbaib dec dergóir. Coluid triasindrummslait druin frituidmi nasuanemuin, fair tuas cenlen, laid lorda, én uais con-aib forórda. Coroiset lár dicechleith fornaclaraib hicomsreith, gníthi ondrumslait immach sithbi n-anart n-ildathach. Oenanart tairsiu anechtair, coemthoracht ciacomnertaid, frisnima seirgthi sóeba, frignima, frigarbgaetha. Clar diargut, gle cenmeth, cechtarde nadaprimleth, iartuidmidib, togach tóir, sechtmoga folach ndergóir48. Fri sreng doib, fricuimrech ngle, nan-anart coir coimtige, bacan dron dergoir togaig dochur forcechn-oenfolaig. Suidigdir tairsib immaig, diataibsin donaslogaib, slessa set frisella slog tricessa dec dodergór. 'Dénaid fritarba cechdruing arcc amra, demin forgaill, 'monfleisc, 'moanmaind, monorngle imnolecdai taiblide. Cethricubait, comol ngle, dobith ifut naairce, atri 'naairdi, mod cert, ocus adó 'nalethet. Cethridrolaim diór dron asindairc diahimmarchor, dádrol treothu, derg angne, dondor amra forloiscthe. Delb hiruphin forsindaircc, dindór hilarcháin imtháirc, cofathaib niam, nassaid gle, coscathaib ascíath scailte. 'Sintsanctáir suidigter lib indarc noeb cona aidmib, isanart sroil, sreth centair, eter inslog 'sinsanctáir. Cocétlaib griannaib cechcruth, cocliaraib, con-airfitiud, con-orthonaib, cocóraib, comolbthogaib dermoraib. Flesc Moisi, flesc Aróin aith, cenlaisi, línib ollgraid, coica n-unga n-óir gleglain cechtarde nadaflescsain. Flesc maith Moisi, monar cert, rofer foraesa aEgept, nathir doilbthe, delgnaid cruth, derbaid forafiruachtur. Flesc Aróin, baamra dúis, gradgloir glanna fiadgelgnúis, foblath bil bolaid noibe, fothorud cechdegmoine. 'Sindlestar lán cosinmaind sé cet dior centádrainn, hisinprimchaindelbra choir tri cét n-unga nderb ndergoir. Secht mbenna buana, búaid ferb, forsinchaindelbrau cruanderg, gnitis dindor gle glanna, forsmbitis secht sutralla. Cuich gela cuairt cennachcleith suig frisreba suairc sainred, intu nobruindis bannae nosuildis nasutralla. Secht cét unga 'sin meis móir cocethricrossaib dergóir, furri adó sechtmogat sla d'aran remúir nemdesctha. Incaindelbra 'sindleith tess, cain, caindelbda, cendimes, inmias atuaid, taircthi rúin, cosnabargenaib remuir. Ilar nacúach, nacód cass, ilar lestar lór, lannmass, ilar mías menmaib mórdaib cosnadelbaib dergórdaib. Dior huili, ilar ndelb, condruine, ni mod n-inderb, nastaba, tolaib gestal, stomacha istuslestar. Srethaib sutrall, soillsi scuir, frisoimsi 'sintabernacuil, caindelbrai gelbdai glordai ité delbdai dergórdai. Forlassad coléir dogres ola ocuscheir fochomlés, iarnaterchur fridídnad, cenherchur, cenairdíbdad. Tech fricomdail cechtharbai, cenchomraid, cenchomlabrai, cenfáilti, centoirsi traig, soillsi eterlá ocus adaig. Tempul diada, dín cech áin, tegdais rodígrais rocháin, friacallaim De, sunn sel, fritinchosc, friforcetal. Nachastathigi aes baeth, mná no meicc no laine laech, nacinged sét asossad, acht aes fírien fírfossad. Aés trúag, aes deoda dessa, athláich ocuslaichessa, sluaig sin súairc, dúairc, tolaib gair, impe 'mocuairt díanechtair. Tiagat 'sindeclais folí aes óg, sacairt, leignidi, isáes humal, ceim forais, íarn-athirge, íarnglanchobais. In chlass inchleir, bacert cóir, toirnet coleir dondaltóir, tairismig, nibatlúamnaig, athé feta, forhúamnaig. Gaibed cach agreimm tarbái doreir Aróin meic Amrai, glaini glethig friacacairt, friabrethir inprimsacairt. 'Dentar lib iarmbes cechcuir dogres isintabernacuil, edpart matinda, mét bla, ocus idpart fescorda. Bolud naluba ascachthoeb latorroma inSpirta Noeb, clu con-áne frignassad, frislane, frisirsassad. Ri roráid friu: 'sernnaid sreith 'mondeclais dicachoenleith, forson reilgce corebaib, doanartaib oengelaib. 'Dorus indindliss fodess cain set solus narb'imchress, frituttacht Dé, deoda nuall, friathigid namorsluag. 'Nabid forn-aittreib, mod neim, eterchrann caingil isgréin: set inSpirda Noeb foleith fritauttacht, fritathigeid.' Bid amne indeclas folí feib dosrorann int-ardrí, uascachmaig rodasderscaig cenforcraid, cenimthesbaid. Ri dosrat foríaglaib recht dosfuc ahíathaib Egept, ishé mal naslog, slan síu, inri ran raraid fríu. Ri roraidi friu cenlén. 52. Ri roráid friu aithesc n-uag dohorddogud forsinsluag, immonn-eclais n-ena n-aird tritreba docachóenaird. Tritreba condéni anair greni friturcbail toebdein, isatrí dondleith aniar frisreith, frifuiniud fírian. Tritreba dondleith andes cencleith frifeba firles, isatri tecrais cech mbuaid frisinn-eclais afírthuaid. Ri roraidi friu triarath, friaiffrenn, fricelebrad, treb Leui lerol cengreis im-medon, immonn-eclais. Indaramac d'Ioseph án Mannasse mílib ollgrád, dessid iarndligud Dé de in-inud trebe Leue. Rí dorat Áarón fosmacht combahe baprímsacart, ocus Moisi, mo cech n-ail, itoisigecht inpopail. Ri betha buirr, buan ablat, ri domuin dorosat, ri oscach ríg, cengleo cert, ri roraid friu inn-athesc. Ri roráid friu athesc n-úag. 53. Ba formtech iarsain inslóg friMoisi ocus frihArón, imdliged sacairt, sáer smacht, ocus immontoísigecht. Atrachtár iarsin codian, triadiumus istrianriad, in-agaid Moisi, mod n-án, Core, Abiron, Dathan. Inri rodígail insain forru fein forasluagaib, rosloisc tene, tolaib gal, ocus rossluic intalam. Atraig insluag diarb'gnath cath diambas arrodis brathar, con-erlatar, lin atuir, corice intabernacuil. Rosnort int-angel cogle arherge doib friMoise, cethrimili dec dontsluag lacet toisech ndian dermuad. In-agaid mac n-ammra n-án triallsat cath calma comlán, intslúaig 'nasrethaib 'mosech sech bafeochair, baformtech. Baformtech iarsain inslog. 54. Raidid Moisi frisinsluag arnabetis forimluad, flesc cachatreibi cengeiss dothabairt leo dondeclais. Nech assa flesc, buan bolud, úraigfes foalantorud, toimled dodeoin De, din ngle, ord saer nasacerdóte. Clannaid Moisi doib cechfleisc, batuaslucud domorcheist, flesc Ároin, amra bolud, rothaitni folantorud. Rooirdned Aron insain isacerdóti In phopail: dorairned diumus namborb, roairbered cechfodord. Mosi mórglan, moltais máil, targai inslograth 'nasóerdail, clethaib cialda, gair cencleith, iarrethaib ríagla ráidid. Radid Mosi frisinslúag. 55. Rocluned cach, clu cengeis, tan teged Áron d'eclais, dó dicechleith deoda tíi, cantais céola clucíní. Ado secht ndeich, comgrinn cóir, tuidmide dronmind dergóir, ocus ubull dondór gle eter cech dá cluicíne. IArnacumrech, cumnech gloir, dichocholl huillnech Aróin, iarnacrechad, crichid cruth, iarsrethad, iarsuidigud. Aron baamru cech n-ail, saided 'sintabernacuil, centathair diagrad foglóir, 'nachatháir druimnig dergóir. In chathair chóir, cain acucht, centathair donprimsacurt, lór duis fiadcachdruing dein, adruim frisintuiridein. Dothairced cach dib adáil docechleith immonsanctáir, senad sruithi, sóerda slóig, dofuctais recht iscanoin. Achethri meic, monor ngle, Aroin uasail meic Amrae, bitis frigartglóir, cain cacht, osaltóir nóib nan-edpart. Slúaig nasacart, srethaib grád, cach dib 'sadruim friachoemchlar, dondeclais noeb bamasse, fricumtach nacóemclasse. Nafograid ann friandeochair, nadeochain, nasuibdeochain, friannad caindle, gnim cert, fritairbe, fritimthirecht. In slog biid ifus frifeis docechleith immonn-eclais, séolaib soidngeib, suilgib srath, céolaib cuibdib rochluined. Rocluined cach, clu cengeis. 56. BAmertnech Moisi, mod n-uag, frihilchaingni, friimluad, friaforcetal ascechcruth, friasrethad, friasuidigud. Friorddugud caich fomám, isfriimmad an-ilgrad, fricuibdigud foglóir glain, friatinchosc, friatimmarcain. Friambid coóg, forecht run, frisreith iarslecht naslógdún, fohuamun Dé, dind arthlus, cenhúabur, cenimmarbus. Dorat achliamain coglé comairli maith doMoise, 'guid dondRíg reil, reim fobaid, nech dontsluag dot'imchobair.' Rogaid Moisi, monor nglé, iarsin forríg nair nime, corothogad nech dontslúag diachobair fricachn-imluad. Inri doraiga triarath asintslúag frisid sonthach, frietargleód caingen nglicc dáfer déc istrifichit. Sessiur derb dib docachtreib dobrithemnaib bronngaethaib, fricocairt caingen, gnim ngle, forbélaib morglain Moise. Cangnib gleraib, gloraib cacht, ardib trenaib tocomrac, laMoise modmar cenmeth, sech bamolmar, bamertnech. Bamertnech Moisi, mod n-uag. 57. ISnasabbotib saeraib, isnafelib fírnóebaib, tictis d'eclais, tola trén, sloig móra mac n-Israhél. Ticed cach dib docach leith con-edpartaib diaChoimdeid, batar hili slóig ascuir fritóir dontabernacuil. Ticed ann Moisi combúaid, cathbarr gaissi cach morslúaig: basainigthi sechcechngnuis fíal glainidi friagelgnúis. Cid dondeclais, cid dodáil, cid dochertchlais achomráid, diis arsechtmogait, mod cert, bahé lín bíd 'nachoemthecht. Cenócdaine, cenaes mbaeth, acht toga fer fíal, fírgaeth, friatimarcain, cuibdi cacht, frifuigli, fribrithemnacht. Dochoistecht fritimna trel, fri hidna, fri forcitel, sreba naslúag ascachthreib tictis isnasabboteib. ISnasabbotib soeraib. 58. FORcongrad Moisi maith, mór, cenbaisse braith forArón, darcenn intsluaig, tolaib smacht, dul doerdduch nan-idpart. Atraiged Árón friandail, coslánóg isintsanctáir, baceim comlan comgraid ndil icomdail inglanaingil. Tairced int-angel donim icomdail Aróin imdil, con-innisenn dó cenlen adlaice macc n-Israhél. Aisneided Arón foleith doMoisi cenimthesbaid mor doathescaib idnaib, dochétlaib, doglantimnaib. Aisneided Moisi cenchleith diathuathaib, diadagdoineib, connachbeth díb nachsluag sen digsed huad cenforcitel. Condechaid coglé centair d'acallaim Dé 'sinsanctair, briathar bunaid, bág cenbráth, huair bacubaid forcongrad. Forcongrad Moisi maith mór. 59. Ri Rosbiath iarn-urd riagla frire dáfichet bliadna, isindíthrub, digrais scél, dithreib dec mac n-Israhél. Ri thuc doib inmaind donim frituara tarbaig, nderbdil, ocus indiall én diadéoin conabetis cenhurféoil. Ri thuc doib sruam usci uair asindailig reil, rachruaid, cechblas bamaith leo fonim fogeibtis forsnuscisin. Nadáthuaith déc centrebad, mnáib, maccaib istrénferab, soillsidir ingrein alí, inri réil rodasbiathái. Ri rosbiath iarn-urd riagla. 60. Maire ingen Ammrai ain, finngel frisamlai soergráid, mor dul dulcc doromnat aclú, robá icformait friabrátriu. Rosgab claimi, rosoi dath, fiadroscaib nasluag sonthach: menbad Moisi, monar ndein, atbelad dinchlaimisein. Duini delbda, togu drong, banscal fedbda foretrom, cen aliud imgaissi gné, siur maith doMaisi Maire. Maire ingen Amrai áin. 61. Oshunn rosiacht inslúag coArnon n-airdairc n-adrúad: foidit uadib dreimm triablad diatuathaib dothascelad. Rodosterbaiset foleith oenfer glicc dicachoentreib. rodasfaidset forset slán dochuairt imcricha Cannán. Corofegdais leo cenbrath inmór immed achathrach, aslúaig imtarláin diangail, imtarilerda acóraid. IMtartaicthig atrebthai, imtarimdai an-ilchethrai, imdar ilarda alubai, imtar cáine aclarbrugai. Oshunn dochuatar forsét nochostarraid nachoenret, coruachtatar, monor ngle, cocenn cethorchat lathe. Huair rofegsatar intír, etermin ocus anmín, tancatar cencredim cruth foracúlu dondíthrub. Mór n-ergal, mór n-erbach n-úag, mor tortrelmach friimluad, ismór cath ngarbron rochacht, coArnon orosiacht. Oshunn rosiacht inslúag. 62. Gabsat aCoimdid dothair fiadambriathrib 'nammordáil: 'farnDía doforfuc forbrath, cian atá ocformbrecad. 'Fuaramar tír n-uar n-ainbtech, acgarb, anmín, etortech, con-ilur drong, trén athbach, con-immud ahillnathrach. 'Con-ilur achorad cruaid, ocus coniurt ammorsluag, con-armaib grandaib, glassaib, conágaib, conhernmassaib. 'Cocuradaib gleraib cath, coturadaib trenmiled, conacathrachaib calmaib, daingnib, deimnib, dithoglaib.' Rotriall Satan asoimled arecnach ammorchoimded, indna trúag triamuin roscacht' timna Diabuil rogabsat. Gabsat aCoimdid dotháir. 63. IArsin rohimclóe inscél laIéssu ocus laCaléb: 'gó thairic dóib ascachdu, nachascreitiu abrathriu! 'Fuarammar morthír mainbthech, toichthech, trebthach, iltairthech, con-ith isblicht, bafo fecht, cofín, comil, cocruthnecht. 'Memais remaib forcechtuáith, bidforcoscraig conglanbuáid, bidlib huili, linib bla, eter tír iscathracha. 'Cosétaib saidbrib slánaib, con-ardib, con-ildanaib, tírib, túathaib, tolaib dál, feib rotharngered d'Abram.' Cia roscuibdig morí ran roscuibrig focacht commám, rola nel dicachtreib toi iarsin inscel roimchlóe. Iarsin roimchlói inscel. 64. IArsin tarmairt moDia dil frisintúaid n-engaig n-anbil corossluiced talam tenn acor foleittreib lethglenn. Raidid friu Moisi cenlén, menbad Iessu ocus Caleph, amal én 'mon-iadai sás, noragdais huili oénbás. Sét cethrachat lathi lén fail oshunn cotir Cannan, rigfidir sét bas mo de cocenn cethrachat mbliadne. Nocoría nech dib aréc donadib trebaib deéc cocrich Cannan, crichid scel, acht mad Essu ocus Caleb. Tír Cannain cofairgi fraig nista daréis an-ecnaig, acht marannait, airdairc dul, formeic iarforn-adnacul. Rádid friMoisi iarsein moDia déoda baderbdein, toimlid forre marcachsruith dogress ingnais indíthruib. Menbad Essu, immaid raith, ocus Caleph cóir, ciallmaith, atabairt fo thalman tlacht iarsin moDia dil tarmart. IArsin tarmairt moDia dil. 65. Dochuáid aclu forcachleith coscélaib atrénmiled, corolín cechtuaid toirsi arhúamun am-mórloingsi. Dodeochaid cách dicachtreib cosinsoerslúag n-anaichned, sluag cechthiri, derb colar, con-ilur mili Moáb. Rosgab crith grainne atcha. eter tír iscathracha, robaid brig nasluag nasreth cengnim, cengail, cengasced. Tarchomail cach cumtaig arg cosinslóg serig serbgarg, nifrith dib tuath trelmach, trén, gabad friclainn n-Israhél. Tinolsat dóib, torum ngle, cethricatha coimtide, Seon, Bassan, badbda slóg, amra Moáb isAmmón. Memaid remib, ruathar ndein, forsnacethrib slógaib sein, cirtis cerpaib incath cron forleccaib arddaib Arnón. Dorochratar ann frigail forsnaslébib slamdergaib, sessiur sescat cet frilar ar secht mílib, bamorár. Ri dosfuarggaib, uathmar ail, cathaib cródaib comramaib, aclú cenchiabair cechleith, iarsin iarmaib dochúaid. Dochuaid aclu forcechleth. 66. Foidit huadib Balám mbras, badrui, bacóir, bacomadas, diam-mallachad dicachbla triabrechtaib adruidechta. Doluid foragabrai gluair Balam ahucht inmorslúaig, connágabdais cle fricath, cotuaid Dé diamallachad. Doluid angel Dé diatraig arcinn Baláim baethbriatraig, nachareilic siar nosair, asindfiad hitarrasair. Gabaid forbualad aheich Balám baeth dicechoenleith, conid arlassáir indláir dondaithiusc airdairc imnair. 'Cenombuala fobagaib lat'feirg, lat'bruth, aBaláim? nimleic angel Dé nachleth conachlaidiub derg tened.' Forcongart tóisech intsluaig forBalám cennachglanbúaid: 'asinbaile atái triabrath deni uait ámallachad.' Asoslaic Balám agin friathesc n-alaind n-imdil, uran uair balán dorath, nirochan acht bennachad. Tuargaib Balam aguth ngluair darasargud inmorslúaig; diambennachad, monar ngle, forfeimdes ahergaire. Nirás nachnduine dalbda commus huili aaurlabra, isderb Is lam'Choimdid cain, rodelb nem ocus talmain. Macc Beoir, bág mbuiden mbras, baleor plág friag n-amnas, forset saer, deochair triablait, uair bafael feochair foidit. Foidit uadib Balam mbras. 67. Ri rosheitte, ri rosbiath, rí dodassáer aranriad, isindíthrub frisith sain, cethrideich doib dobliadnaib. Ri dorat comarle nglaein doMoisi cona slúagaib, diatír trebach cennachcacht iarciunniud acethrachat. Ri roraid riu uascech cruth: 'mithig dúib techt ondithrub, cosintír saer suthach slan, dorairngered doAbram. 'Eirggid forset dobartaig: nabid uamnaig, imeclaig: messe forsaera arcachcath, etirdered istossach. 'Ciambat ilardai naslúaig, ciamtar imdai indríg rorúaid, nigebat frib fornachmaig icathaib, icomramaib.' Ri dorát doib biad bacet dona dib trebaib deéc, arri óchéin, glan alí' ishe inri reil roshéti. Ri rosheti, rí rosbiad. 68. 'Clunid mothimna doléir: narbardúrcridig 49 docheil, nadénaid friu, ruathur mbras, cuibdi, cardes no clemnas. 'Lam friidal nglethech ngal, friethech, frigúforgal, censaint, cenaccobur nglé, maini caine cocéile. 'Cengail, cenecnach, gním cain, cenetrad, cenduinorgain, honoir tuistide, dreim nglan, serc Dé ocus comnessam. 'Cométaid iarn-urd ríagla inchaisc cachaoenbliadna, ochoicid déc, isdin cert, cosinn-oen febdai fichet. 'Foirbthi, feidli, feth cenchel, foglaim ocusforcitel, ladeichthimna, torum nglé, cometaid recht n-imdibe. 'Ladechmada 50, derbtha bí, primiti ocus primgeinni, honoir doDia, digrais gair, dogres isintabernacuil. 'Cách conaalmsain iartain, iarndligud, iarndutrachtaiab, isiarrúnaib cridi chóir dogres iconglanaltóir. 'Nadermaitid timna nDé, idna huimle aurnaigthe, niburn-ecnaigid Dé dil, nibforcétludaig, cluinid.' 'Cluinid mothimna doléir.'69. Orddaigid inn-eclais n-uaig, dogres immedon intsluaig, se sluaig rempi, rígda gair, ocus sé slúaig 'nadegaid. Nocolaimed nech dontslúag macc n-Israhél friimluad, dochois nalaim, comrac cuir, friclar dontabernacuil. Treb Leue colini théol immoneclais cenanshéol, friaimmarchur oscechcruth, friasrethad, frisuidigud. Muinter nasacart fosmacht ocimmarchur nan-anart, batheisreite, srethaib srath, immonn-eclais dianechtair. Drong nandeochain, derb lacach, friimmarchor curtínad cosnafuilgib, bamod ngle, cotuidmib nadrumslaite. Sluag nasacart, sochla dal, friimmarchur nacoemclar, cocachcumtuch, cain allí, conafothaib findruini. Senad nasruithi foleith, amal bite 'nacomsreith, iartimnaib De tiagait de d'immarchur nasanctáre. Achethrimaicc conamblait Aron indhuasalsacairt, iarn-urd ríagla, ruathur nglé, fri immarchur nahairce. Indarc huasal osintslóg iarnacumtuch dodergór, conaaidmib, aidble bainn, cocilurnn lán dodegmaind. Arón amra, ard agair, bahuasalsacart húasaib, deichtimna De, digrais bes, forabruinnib dobithgres, Treb Leue col-línib cest, nocodlegat atairmesc, friairdiu domuin, dín cloth fricaingniu, fricathugod. Na aurraind tíri natúad, na imfognam rige rorúad, na snim no saethar, sliucht ngle, acht dliged an-ecailse. Inri rosnordaig, reim n-uag, etereclais ocus slúag, indeclas diareir cogle, insluag doreir naecailse. Indeclas conagradaib, sruithib slógaib saerdanaib, airbrib alaib uascechmaig, ardib anaib ordaigid. Orddaigid inn-eclais n-uaig. 70. Rádid Moisi menicc dóib, huair basnimach, sruith, senóir, 'Iessu mac Nun, nassad ngle, fortoisech darm'essese.' Mosi mac Amra, meic Caid, meic Leue, meicc Iacaib, meic Isaic, meic Abraim óig, meic Thaire dil, meic Nachóir. Meic Reu rocháin, rúathar ndein, meic Seruch saer, meic Ebeir, meic Sale sláin, srethaib gal, meic Fallech, meic Arfaxad. Meic Sem sochraid, srethaib iath, meic nair Noe, meic Lamiach, meic Mathussalem óscechrot, ocus meic huasail Enóc. Meic Iareth, tomthaib triath, meic maith molbthaig Malalíal, meic Cainain, meic Enos ail, meic Seth saindil, meic Adaim. Adam mac Dé, dingnaib dál, dorimgair Fíadu findnar, gle cocachn-eladain n-óig, sé senathair armorslóig. Dorumalt Moisi, mod mass, in-oitid, in-oclachas, iarn-urd riagla, rethaib recht, dáfichet blíadna in-Egept. Dafichet aili comblait iclemnus inprimsacairt, os sléib Choreb, grata bainn, forinnarba óForainn. Dafichet aili, deilm n-uag, do 'sindithrub riasintslúag, iartimnu ríg nimi nel, ocimthus mac n-Israhél. Se fichit bliadan insain, cenforcraid, cenimhesbaid, saegul Moisi, mílib rann, feib leir adfet inscríbenn. Inrí rongart lais immach Moisi crichid glantoisech, conruc leis ontslog forleth onduáir thanic aamser. Oshunn roscarad friaslúag Moisi con-ilur imluad, nibae dib nech lasmadbecht aadnacul no hetsecht. Mac Ammrai baardrí intsluaig, combáig baldai, combithbúaid, crich aaissi, derrit breth, Moisi menicc noráded. Rádid Moisi menic doib. 71. Lín afer fír ferdais feirg fricath croda claidebderg, secht cet dec tricha, deilm dil, arsecht cetaib domílib. IShé lin doruaraid díb diatuathaib cenimmirím, iarn-ec an-athar, cechcruth, iarnandíth isindithrub. Mairb huili isdithrub insin, an-athir, as-senathir, cenoenfer mbeo fonim nel acht madhEssu ocusCaleph. Inri rodastraeth triafrois hicinaid an-immarbois, rodastroeth triachetfaid ngairg cin indecnaig 'sindoenaird. Deithbir badchosc docach sain, cobrath triabithu samlaid, donech frignim, cetlach ngle, baeth an-écnach nasruithe. Cenárim mogad nachthreib, maccaib, mnáib no ingenaib, oscechmaig frigaethgail gnim lainib laechaib alánlín. Lín afer fír ferdais feirg. 72. Ri rooirdnistar mac Nún Essu, con-immud hilrún, cor'bhé bahárdri dontslog, icdul darmaige 51 Moób. Ri roráid frihEssu n-uag: 'heirg frilessu namorslúag: frithail cocalma, gním ngle, catha garba, geintlide. 'Suidig naslúagu 'nasreith, bii impu docach oenleith, nigébat frit'gnuis ngráddai buidni borba barbardai.' Ri dorat sainhsamlai slain forclainn n-airegdai n-Abráim, ambith cencessu, cenchacht, cein bae hEssu itoissigecht. HEssu cocoscor congrad dosrat fochoscor coemnár, iarmaigib Moab, mod mass, cosruth n-Eordanain n-admas. Trifichit míli iarsét, trichoic mili laglanchet 52, cet mili morfesser múad docachoenleith donmorslúag. HEssu fodiud, delm n-uag, triur dorosern inslúag, cenlen frisrethad sechtar, coimthrén 'coan-imnertad. Cia nolindais forru inmag slúaig cechthiri, tolaib gal, rianothuathaib codinnim nomaidfed forilmílib. Ri roréidig doib sét slán doascnam tíri Cannán: cossaib tirmaib, digrais scél, lotar darsruth n-Eordanén. Dofucsat leo asintsruth, fricorgud, fricertugud, lasinslog, balór n-eire, cloch mor cachaoentreibe. Ri rianadúilib, delm n-úag, ri bias beos iarmbrath bithbúan, rí uas gréin, isgle roscar, inrí réil rooirdnistar. Rí. 73. Ri rodaslín dobrig brais clanna Israhél admais, corosirset acricha immaigib imhEricha. IArsain rosernsat ascuir árteclammad amorchruid, insluag lonn, lín an-athbaig, san chan immonprimcathraig. Inchathir cumtaig datha frifrithalim n-ilchatha, dosrimchelsat, derb, dana secht muir tréna, dermara. Secht stuic rosephain inslúag immoncathraig friimluad corolegai, lathar ngle, mur cechlathi sechtmaine. Lucht nacathrach conalí, hili, huili, ilmíli, doreir De troethas cachngail, dochotar fogin claideib. Acht mad Rab, amru gnímaib, nitherna dontromdígail, dothréon natrúag nithuaraid oenfer donamorslúagaib. Ri dosfuc forsoirthib sláin, adoirthib díthruib dermair, reim n-an cenag, iarset sir, inrí rán rodaslanlín. Ri rodaslin dobrig brais. 74. Tinolsat tor tolach talc corad comfossad comnart, arcind túaithi Dé dochath secht tuatha Cannán cathach. Clanna Cannan gniset cath frituaith Dé, dúr rodelbad, coroclaithe fobrig bróin icrichaib broga Bethróin. Tan turcbad Essu adiláim friCoimdid nime noebnáir, nomaided incath granna forsecht tuathaib Cannána. Tan bascith lais, lathar ngrinn, adilaim icrosfigill, dossleced hIessu friathoeb foramuintir bafírroen. Dorónsat toisig intslúaig comairle nglicc conglanbúaid, rosuidigset folama dicloich tréna dermára. Romebaid incath iarsein ocus roscail indimguin, nirb'hanad díb, derb inrad, coralád huili andergár. Coromarbtha na secht ríg conasluagaib, slocht 53 ndirim, cechoenfer beo, torgbad dail, dochiniud clainni Cannáin. Doaitne ingrian frisinslóg dondleith aniar darGabón, nisgluais rosmbai innatass frirae dálathi lanmas. Tarrasair intsoillsi dil iartimnu Dé donoebnim; fir sluaig Cannain comtarmairb nirosluaid asindoenairm. Andorigni Dia donim dofertaib, doadamraib, ardainib frihuair mbáge atdirecrai, díárme. Na secht rig réil, reim ruanaid, congail géir commórslúagaib buadaib, bagaib, brigaib blat, tuathaib, tírib tinolsat. Tinolsat tor tolach talcc. 75. Roraind Essu, airdirc scél, dosluagaib mac n-Israhél, indiraind déc, deilm dána, secht primthuatha Cannána. IMraind atíri d'espaib dorigset mor d'imresnaib, conidcrannchor roscoraig fornatuathaib dermoraib. Cetnacrann iarcuimnib cein babúidnib Benieméin, isnadálaibse iarséol intánaise laSemeón. Suidid intres, bagnim cóir, lasíl suilig Zabuloin, incethramad, gnimraid graid, laclaind n-irglain n-Isachair. Incuiced crannchor, gnim gér, laglanthor cinid Assér, insessed crannchor iarseing dochlainn noithig Neptalim Insechtmad crannchor laDán iarcertrad glannchor comlan, int-ochtmad glanbda, gnim ngrinn, laciniud n-amra n-Effraim. Innómad laGád cenchess, conág frisruth anairdes, indechmad crann d'Iudas diadeoin, isroga rann laRubeoin. Treb Mannase, mílib gne, rorannadside hicerde, frisruth aness fofuair greim, al-leth n-aill tuaid icEffraim. Treb Leue, colinib scél, fothírib mac n-Israhél. cennachngaile, congrad glé, frisoere, frisacerdote. Indeclas nóeb conaairc rodosuidigthi in-oenailt, frisilad saincomnart slán, fritaircomrac acomdál. Secht primthuatha Cannáin cain fallain conafortuathaib, eter sessu nasluag soimm, dorigni hÉssu ingléraim. Rorainn Essu, airdirc scel. 76. Treb Iuda, treb Semeoin séim, ocus treb Beniamein, siarthuaid ontsruth tana thren cocricha mara Torrén. Lethtreb Mannase centáir, treb Effraim, treb Issacháir, atuaid cechndiriuch dontsruth frisiniud, frisuidigud. Treb Neptalim, noithech scél, ocus treb áibnech Assér, cechcruth rognisset ambuaid dontsruth rosinset sairthuaid. Treb Zabulon slaides feirg, ocus treb Dán daigerdeirg, acuir friglanaige ngluair omuir Galaile sairthúaid. Treb Ruben, treb Gaid nadchress, fograd frisruth anairdess, nocomeirtnech amasse, ocus leithtreb Mannásse. Dondleith anair dothreib Dáin sernait sreith slébe Lebáin, frislatbrig slaidi sluaig sréin icaccrich uaig Israhéil. Annaneos, nuall nadchres, Sidarios, ruad riges, Echeos, glere cengráin, trisluaig sin slebe Lebáin. Ebron, Gassear, Masheal már, Gabaa, Gesseon, Galád, sé cathracha attaig úaig clainni Israhéil adruaid. Ri dosfuc triadíthrub trén istrisindsruth n-Eordanen, ri congart cóir cotagaib, dorotacht doib cechoentreib. Treb Iuda, treb Semeoin séim. 77. Ri dosfúargaib triananert adóire huathmair Egept, ishé rodasidaig, sliucht slán, forcrichaib clainne Cannán. ForFelistín oscechmaig, forNathsared, forGalaib, forArabia conaslóg, forMoáb Is forAmmón. Forbrugaib Abethib ban, forsrethaib naSamratán, fornamaigib, mod cenlén, san chan im sruth 54 nIordanén. ForZeb, forZebe, sliucht n-án, forPsalmandra, forIsmál, forsliab Sióin, rethaib rad, forGalad, forIosophath. ForAmalech oscechdrung, forAssur Is forTirum, forMadian mín, mod glanna, forCisson, forSissarra. Forfiliis Loth, línib gial, forEdom, forhIdumiam, forAmorreorum, reim n-án, forGebal isforBassán. Fortir nGeth, forCarmill cron, forTerebinthe, forTabor, forGalgala rochar Dia, formaig Messopotamia. Fortírib naningen n-úag, Selfaid fritindrem tromslúag, Malaa, Melcha, Egia án, Micha ocus Tersa tonnbán. Forglinn n-Ammrai, amrai rád, cétna adbai doAbrám, forSeon slanda naslóg, forSamara, forBethrón. ForhEricho, aurdaig slog, forGiluae nglain, forGabón, forriathur Cedróin cenbreic, forsliab n-amra n-Olaueit. F(or) ca(ch) tuaith trein, derbcenlen, rogabsat meicc Israhel: doreir Dé, bagnim cenchol, rolethsat darsindomun. Otha Alaxandir ain, aness oAffraic imslain, fothúaid cocrich Med isPers, rorigset acomaithches Dondleith aníar, aith cenlén otraig mór mara Torrén, fosrugensatar comblait sair cocrich n-orda n-Eofrait. MoDia tricc frisrethchor slamm, rí conic trethnu torann, ri condathaeb oschrí chain, rí centathair dosfuarcaib. Rí dosfuargaib trianert. 78. RI Rodasáer uascechmúr arcechn-irgail, réim rogúr, connachasclai cath no crech aned bai Essu atoissech. Robris for trichait cath crúaid, ruc acoscur anglanbuaid, con-ilur muirech, mod neim, cotrichait ruirech roreil. Oshunn báth Éssu mac Nún, atoisech tolaib tromthúr, liunsatar cach dib foleith, rodiultsatar aCoimdeid. Fichi bliadan ocus chét aés Éssu meic Nun rian-éc, cor'hadnacht, fograda greim, inTamara, isleib Effraim. Ri robai riambetha bann, dorigni retha retglann, conrotaig cechngrád hicri, inrí rán rodasaeri. Ri rodasáer uascechmúr. 79. OShunn Roscarsat, gnim glé, friadrad rig noebnime, rodasbate plág dibaid, dosrat focachtromdigail. Dosrat cenbaide fomnad fodóire, fobithfognam, Gussán garg, crodu cechnia, toisech Mesopotamia. Ochtmbliadna doib, toromm n-án, fodubdoire doGussán, conastorslaic uad triablait Nathanel amra aurdairc. Rodasdáer coleir colór reil ri naMoáb Eglón, cotuc Ógeth huad triachath arécin iarnamarbad. Rodasdáersatar diambríg Sissarra ocus Iabín, condossaersat dicechthracht Diborra ocus Barác. Fosrordingsetar codían Amalech ocus Madían: gle rodasaer Gedeon cain lafortacht Dé donoebnim. Diatarfas indlassar lór asindailig réil romór, diafer broen forincnai nglain diambai tart forsintalmain. Ort trifichit mili mas artribcetaib, gnim n-amnas, inidapad Oreb de Psalmanae Zeb Is Zebe. Bai clann Israhél cachtreib fodóere, fodeirmitneib, cenbuaid, cenbrig, cenbaeg mblat, friarig osunn roscarsat. Oshunn roscarsat, gnim glé. 80. Bretha doGedeon glan glic deich meicc ocus trífichit, rosnort acht oenfer, baliach, ambrathair Abimeliach. Acht atrula int-ossar uad Ionás toxal natromsluag, bagnim truag dodaing d'aes raith atascomaing foroenchlaich. Ilardai atoisig cechthreib, nibtar foismid foroensreith, Tolia, Ior, Ioipti óg, Abisson, Abigilón. Ri rosdilsig doéc thricc nónbur dóib istrifichit, foroencloich cuchtai, cain blai, isann ructhai ambrethai. Bretha doGedeon glan glicc. 81. Genair dothreib Dán, delm ndein, Samson slan, sochla, saergein, mac Manúail, mind mordais máil, dochiniud amra Abráim. Dochuaid assathír immach, huair badelbda, diummussach, cotuc mnái n-uallaig, trúag gnim, dithuathaib naFilistin. Ní rosaisneid nech fomeirg, gnimrada Samsóin slegdeirg, feib lor doranic, tuc ndein mór docech hulc ochlemnaib. Trisluag nasinnach, sliucht nglé, doloscud nafinemnae, triasinfidba cnáma crúaid, dian-erbailt míli morsluaig. Triasinfodb ngell nglan, triasinceist cruaid cáin comram, triadoirsi, tarbach clissiud, dian-erlai uadaib diatreib nacathrach doforbrissiud. tren asnatricumrigib, trianan-indriud centlathe cosluagaib cechoenrathi. Mori reil rígda rathmar dorigni firt n-imathlam, diambai icselach naslúag Samson slan, serig, slamrúa(d). Diambai in-hitaid osindleirg ocslaide inchatha cródeirg, dia rodáil dó Dia dig dolind glan asindfíaccail. Dianmert fodein truag cumma doberrad amormungga, bade bai andith iartain andegdoenib in-oentaig. Samson slattra slaidi slúaig, ba mál machta mac Manúail, nifrith amacsamla sain isindamsir rogenair. Genair dothreib Dán, delm ndein. 82. Genair gein airmitnech án Samuel óg, ettal, imnár, mac Elcanna, glan abbeirt, ocus mac Anna ambreit. Alcanna, crichid agreim, deNamatha ósleib Effraim; Anna, bási aben combúaid, máthair sainsemail Samúail. Basui, basacard 55 sruith, saer, bahalgen, craibdech, glanáeb, bafaith humal, ennac, óg, friforcital namorslóg. Rí dorat digail iartain forhEli conamaccaib, Samuel iarsin, srethaib smacht, sechbafaith, baprimsacart Oshunn báth Essu combúaid coamsir saindil Samúai(l), nibae dib cotacoimsed doprimfaith noprimthóisech. Ri dasfuargaib, milib scel, fortirib macc n-Israhél, diathuaid batrénfer badech, rogénair gein airmitnech. Génair gein airmitnech án. 83. Bahuallach forDagon dían, diahídal immid anrían, arc Dé cuce rian-ócaib, iarsligthib, iarprimrótaib. Diatardad dígal cotrén fortirib mac n-Israhél, icind Hele conachlaind, dochuatar huile imbadbraind. Diatorchair dib isinchath trichet mili fer n-armach, imdámac Hele andiis, Ofne ocus Finees. Diarucsatar leo indairc Filistín feib dosrimthairc, línib gelglor conangrain dothempul dérmor Dagain. Or'siacht coDagan diathaig airc inCoimded cumachtaig, dorigni dé min islúaith, rochlaemchlai gne 'sindoenúair. Mór domilib, buiden mbras, dorochair dib, delm n-amnas, rodosnairg Dia, toromm ngle, arairgabail nahairce. Cid nahí naherbalt díb rodospianta fodimbríg, lotar forru immach, mod ngle, conara an-imthelgthe. Arcc indríg reil rígi áir morchoimded nime noebnair, robai ann fogris grada secht mís caine comlána. Tuargabad indarc corath fordiócbáe cendomnad, al-loeg fogaile cachta, até caine, comblechta. Rochumrigthe leo dondairc cuibdigthe feib dosrimthairc, fuath lochad landai lordai, fuath nan-ainne erordai. Ri rosnordaig nadibai cosinn-airc cenimmarbae, iarconair chóir, crichid scél, cotarrasair forambel 58. Batar ann túatha frifeis dianidainm Bidsomieis, dosrinolsat, toga ngle, doimcassin nahairce. Acht chena insluag, lathar ndil, dodeochaid diahimcasin, trifichit fer feochair glóir, bamarb uadib fochetóir. Cáeca mili, medar n-úag, iarsin bamarb donmorslúag, dontúaith dathglain, dine ngle, imchathraig Bidsomite. Bidsomite foidit scél cosluagu mac n-Israhel, cotissed nachslúag dib de coluath arcenn nahairce. Dodeochatar natúatha cuce, caine, comlúatha, d'fáilti fria, cenait n-uabuir, frihairc indrig roruanaid. IArsin cotucsat hifén indarc docharraic Abél, argra de delbais cechcath cotegdais Aminadab. Elizorus rigdu rath, dochinud Aminadab, fricacart cáin, caingen nglé, bahé sacart nahairce. Indarc amra, ilair blad, in-adbai Aminadab, robai fichit mbliadan mbind isintúaith Cariathiarim. Corodmbroe rí betha bailcc, rodclái triagertha comthailc; badremun degrach dochath, sechba menmnach bahuallach. Bahuallach forDagon dían. 84. Oshunn dorúacht indárcc úag darmórtíri, darmórtuath meic Israhél, cosreib sáil, rothinolsatar oendáil. Friinnarbu n-idal n-él dothirib mac n-Israhél, dorinolsat, srethaib srath, combátar huili imMesbad. Roráid Samuel, snímach scél, frisluag n-írach n-Israhél; 'doforfua digal cechmaig icin forn-idal n-angbaid. 'Manichuirid húaib coluath ilar forn-idal n-ollmuad, derb doforfua digal tinn oríg nime náir nóebfind.' Doratsat réir nDe cechdú meic Israhél fiadchainchlú; rodosslechtsat doDia dil iarsin cenadrad n-ídail. O shunn atchuas iarfír doslúagaib naFilistín, dodeochatar conacath cucu corice Mesbad. Roraidsetar, érim n-úag, meic Israhél friimlúad: 'corob linni búaid donchath guid inCoimdid cumachtach.' Adropart audpart triarath isrogaid coduthrachtach, Samúel dorig nimi nél, darcenn clainne Israhél. Inrí thuc inn-arcc forcul immusracht darcechmórmúr, incechairm, cechdú, cendín dorat maidm forFilistín. Ri dorat digail cendín forslógaib naFilistín, oscechthracht frisratha smacht indarc oshunn doroacht. Óshunn doruacht indarc úag. 85. Ohel, Abía, erctha buáid, dámac sain segda Samúail, nibatclithemail 'moscél, brithemain mac n-Israhél. Ecoitchinn eat frigním ngann, frigubreith, frigúforgall: badimdaig díb, tola trén, sloig mora mac n-Israhél. Linib treb dál, tola nglé, otha Dán coBersabe, dochum Samuél cosindrath dodeochatar coRamath. Gadatar doDia, delm n-úag, isgadatar doSamúal, fricathu, fribruth, fribríg, conábetis cenoenríg. IArfacht dóib Samuel frisreith: 'cid tachthi Día forcoimdeid? forríse isferr cechríg ráin, ardruire nime noebnáir. 'Fónmissi robriss recht réil foirb ritecht darbforn-amréir, arforfelmáine cenlén, adegdáine Israhel!' IArsin roraide inslúag an-athesc fir friSamúal: 'friimmad mbrig mbuidenn mbla niruibem cenríg ndóenna.' Rooirdnistar Samuel faith Saul mac Cis conglanbaig, frisoerbríg ndúasaig, deilm ndil, dooenríg uasail. O shunn rogab ríge rúad Saul digrais daigermúad: rodaslin galma ocus glóir clanna ámra Iacóib. Connabetis cenrig rain gádatar huili ahoendail: romiscnigset, mílib scél, Abía ocus Ohél. Ohél, Abía, erctha buaid. 86. Nás ri Ammón, aurdairc rád, dorat smacht forsluag Galad, cosúilib dessaib tennaib dogait asacoemchennaib. Conaclannaib rosdoeraid, gnim nammail fodubroenaib, cocoicthib trenaib trommaib, cocroicnib díanglédrommaib. Rogáid slúag Galad cogle forNas ossud sechtmaine, dus infoigebtais fonim nech donech an-imditin. Foidit atechtairecht trúag coSaúl Is coSamúal, dus infogebdais nert n-óg, nos-ainsed forslúag n-Ammón. Dolluid Saul iarsét sen, sécet míli, cenimlén, ocus tricha míli mass, doslúagaib n-Iuda n-amnas. Rodobris coslattra slán forNás cath calma comlán: bahé achetnacoscur nglé iarnagabail ir-rige. Doluid Sául, gléraib cath, cotúatha n-Ammon n-engach, tor troeta triáth, sas naslóg, roiad imNas ri Ammón. Nas rí Ammon, airdirc rad. 87. Coscur n-aili trén túargaib, diar'maid forsnamorsluagaib, con-immud muirech, mod n-án, riaSául, rian-Ianothan. Diatancatar cucu intslúaig Filistín feochair firchruaid, nicondilgud acht congail, diandibdud, diandianarggain. Dodígail Náais, noithech ág, forSául, forslúag Galad, cocath gér geimlech, gnim n-óg, icoemthecht neimnech n-Ammón. Díarmide daigrech dín drong daigrech naFilistín, tricha mile cairptech cath issé mili fer n-armach. Lotar lín ateglaig dein bagním dedgair coanaimteib, dámíle laSaul slán ismíle laIonathán. Cofopartatar inslog naFilistin, nan-Ammon, corálsatar og glanóg ngrinn for Ammon, forFilistim. Macc Ciss óragab ríge robris formór n-ilmile, rosindre iarcoscur glé, dorigne coscur n-aile. Coscur n-aili tren túargaib. 88. Fecht dodeochatar otír fianna feochra Filistín, sluaig sin sirden frislait srén dodilgen mac n-Israhél. Arim asluaig, slicht cenchol, línib atuath, atromthor, secht mili fer, ferr cech ngail, con-armaib, congascedaib. Tinólsatar, tola tren, slóig mora macc n-Israhél, bahuamnaig triamnaig diatraig combatar uili in-oendáil. Cororaid moRí noebnar sech cach n-oen friIonathán, condigsed íarfoimsin fir do'rfaicsin sluaig Felistin. Dochuaid Ionothan forleth aoenur 'saarmiger, coromarb díb, díni nder, fichi mili fer fortrén. Ri dorat digail, delm n-án, forrígaib rian-Ianothán, oMachim, comílib slóg, cocrich n-iraig n-Achilon. Nir'línaib fer, formnaib snas, lainib ligdaib, ler n-ernmas, nisnacht osbrí brigda brass, acht moRi rígda rinnmas. Rucsat réim, rod rainni sloig, dochlod clainni Iacoib, fribríg bert, fricumtach ngal, otír fecht dodeochatar. Fecht dodeochatar otír. 89. Ri roraid friSamúel súg con-erbarad friSaúl, condechsad lín athor triath cendil d'argain Amaliach. Conátuctha lais ambrat, étach, nahór, naargat, atairbirt uili frilár, etermnái isfer, badergár. Centáin cethra, cengraig cóem, centróetu muc foroenróen, connátuctais leo coatech almai gabur nachairech. Dodeochaid Sául iarsein cosindneoch fuair diócaib, coroslig seirgib selggaib, díglaib demnib drumdergaib. Tri cét míli, maith inscél, doslúagaib mac n-Israhél, ocus deich mili, mor mbla, diocaib treibe Iuda. Rosaraig Saul nasluag ani roraidi Samúal, tuc leis toirti attír natriath, ocus tuc ríg n-Amaliach. Togach rohiccad infiach friAgach, friAmaliach, osbri niblaith abríg buan inRi roraid friSamúal. Ri roraid friSamúel súg. 90. Badebthach friSaul slán Dia deoda, dechrach, dermar, diar'anacht Agach, rad nglé, diar'sáraig aforngaire. Samúal cenanad rosiach coAgach rig n-Amaliach: rochind aaided n-ada fochlaideb inGalgatha. Rí roraid friSamuel faith athesc n-inclithi n-imtlaith: 'inn-ined Sául, slicht síd, deni lat oirdned Duíd.' Ri doraega, rúathar nglé, Dauid degmac Iessé, or'bamac slán secht mbliadna dorat fográd chomchialla. Rí betha binn, búan ablat, arcrúan ngrinn, arclithcomnart, dondindlach sainti 'masech acht badimdach, badebthach. Badebthach friSau l slán. 91. Inrí dosfuc sechinslóg Abimelech coMoób, aben isadámac, cain blá, dialuid oBethil Iudáe. Abimelech, censíl mbrón; Nóemi, Malléon, Celleón, Orbba friluth, líth ngarta, ocusRuth Moabdita. Dodechaid huide fata Ruth rochain Moábdita laNóemi, mílib bla, cotoracht Bethil Iuda. Rooentaig iarsin friBoz mac Salamoin, nirb'anfost: húaide rogenair iarcéin mac diarbochomainm Obéid. Salamon slan, srethaib séis, bahiarmhuasede Fares: Fares friglanail, gnim nglé, bamac Tamair isIudae. Ruth máthair Obed, rád ngle, Obeth athair Iessé: Iessé, cendimess díth, baathair díles Dauíd. Duíd togu dodelm glé bai fechtas ichingaire: dofarraid leo, lan dogail, coruc caerig diacháireib. Cororaith foróenaib ríad Dauid aoenur 'nadíad, triagradaib achoiblid chain, cotarraid inleoamain. Coforbart Dauid dána, coleomain nalonnbága, cotuc trialáeschur cenchleith asachráesluch incáireig. Rofersat cumleng ngradach Dauid 'sindleo lonndbágach: tressiu Dauid, tolaid crich, lafortachtain indardríg. Inrí dosfuc sechinslóg. 92. Rothinólsat slúagad sír tuatha feochra Filistín, con-hilur mbuada, mor scél, cotuatha mac n-Israhél. Con-immud sleg ocus slúag, conniurt curad claidebruad: batrén roindled leo insain dian-inred isdian-argain. Dodilgenn androng ndalach, amban, amac mórgradach, diacor diacrichaib, mod cert, diafichaib aforaithmet. Sinsit cenerbrón donchath inslóg dermor diummussach, congabsat longphort nglám ngle forlár glinne Tribinthe. Eterfocus ocus chián dorigset huili comtriall, intsluaig cendil, tolaib tlacht, diatuaithtir rothinólsat. Rothinólsat slúagad sír. 93. Tucsat leo trénfer n-írach diarb'ainm Gola garbgní mach: nirb'fer suairc sochraid oslóg: bahéo duairc dermór. Matud mógda merda mend, mor d'étuch aimthimchell, inaairdde, adbul deil, secht ferchubait core sein. Lurech imme, garb achruth, fricomrac, fricathugud; cóeca dochétaib unga robae innacomthrumma. Bái slind agae fiadcachdrung secht cét unga doiurn, cocraunn chain, crichid, cumma, remidir déil damchunga. Ahiallacrann humai glain otha aglúine cotalmain: dohiurn glass rochummad, cathbarr immachertmullach. Claideb gér garbda 'naglaic, méit claidib garmna comthailc, scíath forachliu, niclithi, balethiu indá damseche. Fer cachlaithi lais il-lén dislógaib mac n-Israhél, nifrith díb oenfer foleith folilsad arái ngaisceid. Gola granna congail gluair, dána fritola tromsluaig, frisrengal nirb'súairc asmacht, batrénfer duairc tí thucsat. Tucsat leo trénfer n-irach94. Giabdarilardai intslúaig clainni Israhél adrúaid, rosgab crith, gléraib ellach, rianGola ngér garbgrennach. Dosrat hituaim immondeil, roscacht cenhuail, cenergail, glerden roscnái sechcachndáil, trénfer cechlae diandigbail. Rolin toirsi, rogab ferg, Saul slisfota slegderg, fer cachlae laiss, ciarbobin, domarbad diadegdáinib. Saul mac Ciss croda, ger, ri cóir clainni Israhél, rogell aingin cenmeth frióenfer dafinggebad. Dosrat frisním, serig sel, cendín demin diatairchel, trúagdai garbdai cennachtlí ciamtaramrai ilardai. Giabdarilardai intslúaig. 95. Dodeochaid Dauid amné, ossar clainne Iessé, isindinbaidsin othreib, 'sin slog colón diabrathreib. Cocuala incóe, nuallaib nél, bóe forsluagaib Israhél, acomruc désse cenchath, fer cach lae díb nomarbad. Roiarfacht Dauid cenchleith isinphopull diabratreib: 'coalog dobeir no ciarath inrí dondfiur nombífad?' Atchuadatar inbráthir, briathraib bithib bithblaithib, doDauid, cenní iarcul, feib léir rodgellai Saul. Rogellai Saúl mac Ciss ahingin cendil n-indliss, lacachmaith do doberad dondoenfiur dafingebad. Dauid dualach, tolaib gal, bahé inset sluagach salmglan, badeccair taidbsen diadrech isindaimser dodechaid. Dodeochaid Dauid amné. 96. 'Regatsa,' arDauid cenlén, 'coSaul rig n-Israhél, cotuc aingin cenclith is coromarb incóraid.' Gabsat acharait cechcruth achosc isa chairigud: diabraithrib robogábud alabrad noaimrádud. Roraidi Dauid cotren fiad dagdáineib Israhél: 'fingébsa infer hut dontslóg, istábar dam adaglóg.' Rogellai Saul iarsain doDauid cenimresain aingen dó, demin scél, agrad sechclainn n-Israhél. 'Ainige fris, foglóir glain, ameic Cis chóir comramaig! cendimiad imchoible cruth, cofírian diafírugud.' 'Rótbiat limm anige intslúaig fotheisc sainigthe Samuáil, feib thorgaib bríg imratha fom'forgal fein fírflatha. 'Enech Ioseph uascechdu Moisi, Iacob isIessu, henech fodeoid oscechdáil uaisliu doib Dia Abaráim. 'Huaim dait fricechndáil, delm nglé, frit'laim, ameic Iessé, frisotharfa dochor cain acht coromarba incoraid.' 'Muirfetsa Gola, gním ngle, bihé cora arcardine, biaid mobríg bág forassa, doreir morig regatsa.' 'Regatsa,' arDauid cenlén. 97. Luid cenlurig, lathar ndein, Dauid arcinn indfirsin, cengae, censcíath, cloithi bann, cenchlaideb cíar, cenchathbarr. Rogab cóic clocha cengráin atraig intsrotha dermair, dodosrat fein fribuáid innathéig n-uaig n-áigarda. Gabaid cloich díb, bagnim ngér, sréid huaid isinn-aer, roben Gola iclethi achind, corocht conice ainchinn. Doluid Dauid cucai iarsin, gaibid dó achlaideb fessin, cotuc achenn triagail ngúir, combóe forbélaib Saúil. Dauid cenbini adreth buáid oruirig nimi noebuáig, nitrúag dluige ríanadreich, baluath luide cenluirech. Luid cenluirig, lathar ndein. 98. Atrachtatar nadaslúag donchath croda claidebrúad, doimruachtain cinn icenn, doimthuargain cocomthenn. Frifúrad nangrúam nglorach nacúrad, nacruadchorad, colin androng ndían ndaigrech, bátar ciai iccomclaidbed. Ri dorat triall forsincath rianDauid ndian, dássachtach, coroemid incath cendil forslog faelid Filistín. Bai crú garb darcorp centlí icath glinni Treibinthi, diatorchair dib, toromm nglé, séssiur cóica coicmile. Slúaig naFilistín fonél ocus slúaig mac n-Israhél, nírbuchian friginol ngal tinól dían atrachtatar. Atrachtatar nadaslúag. 99. Oshunn romebaid incath ríanDuid cosinmórrath: atbered inslóg cogúr: 'ferr comor indá Saúl.' Ocmolad Dauid, delm n-uag, sechSaúl, sech inmorslúag, babind acéol ngrinngel nglé innan-ingen n-Ebraidé. Intan baóenmíli aig ocSaúl conaslúagaib, deichmíli mora, mordíth, dorochratar ocDauíd. Tinól Dauid diluth glan friherud nahairmiten, cetheirtréin tairbbig foleith dichairdib, dichomdíneib. IArsin tuc fobríg buadaig ingin Sáuil srethsluagaib, Míchol mór, mó cách ngaine, dohinchaib nandagdaine. Or'ort Gola, cruach golach, diambái inslúag 'coamormolad, lammac croda congail baduairc laiss aimcasain. Intslúaig indruirig combríg inmuirig immonn-ardríg, bafaelid cach díb dialuid incath oshunn romebaid. Oshunn romebaid incath 100. Dorigensatar sid slan Dauid ocus Ionathán, íarriaguil Dé, fochucht chain, friaré hifut asaegail. Dorat Ianothán iarfír huad aheirriud doDauid, eter etach friríad rath, eter gae issciath ischlaideb. Rochinnset acotach cáid cennach cocad imchomdáil, cidolcc, cidmaith, triabith sír, etir Sául isDauíd. Duthracair Michol cenmeth abráthair, aairchinnech, ambith icairddes cendíth Ionathán ocus Dauid. Bái Dauid foglórai grad iarcórai friIonathán, innathig fomíad, fecht ngúr, octriall dothecht coSaul. Rogab Míchol, medar fír, cotrebar tinchosc nDauid: 'nidechais frislemna scel, coríg n-ergna n-Israhél. 'Náteig cotdiss, agass glé, comac Ciss cencommairgé, babaeth meni adair rún, nátabair toeb friSaul.' Doluid Saúl frisnúad sid coluath dothegdais Dauid, fritairsin Dauid ifus cenaigsin, cenfurachrus. Induair dodechaid, tarm trén, ri croda clann n-Israhél, ann dothaet Dauid, delm ngúr, immach forsét coSaúl. Sernai Saul insreth slain imthreib nDauid commórgráin: roiad marnathraig, níth nglé, imchathraig meic Iessé. Mar'tchuala Míchol inmbreis conrúala insluag 'montegdais, rothinól dintoirt tachtai nalínbroit, nahanartai. Dor'imthas, bahé ingnim cass, ambé findchass fíramnas, rosuidig cosuairc naslaimm immuacuaird immoncerchaeill. Conderna fúath indfir de colúath innagaethrige, feib ba bés bith icétlud dogress doib foainétgud. Rogart asdorus immaig smacht solus Saul sáergein, roraid comall, monor nglé, 'infail tall mac n-Iessé?' Roraid Michol, mín aguth, friSaúl diachennsagud: 'menipcél críntaig dochath mochen tíchtain degathar.' 'A Michol merda, menmnach, gelda, genbda, comdelbach, taet 'mach fochléire cachta doché ile, dochomalta.' 'Aní condnigi, ameic Ciss, achlí gaili ceneisslis, atá sunn, cennach gláim nglé, eter daláim th'inginé.' 'Ciabeith dolám, lathar nglé, dardrochmac n-an n-Iessé, ninanais fritindremm tinn, ahingen Achinoym!' 'Cidnech badmó miscais lat, arí Israhél con-armacht, tissed ríandígla fom'guth, nirígda duit mosárgud.' 'A Míchol mer, menmnach, mas, ahúa engach Athemas, nítbia frit'dil ndogra nder, rígdomna mac n-Israhél.' 'A meic Ciss fort'glonnaib gaib, nabris fordochommorgeib, na báid triaderbága trén, cenn n-erbága n-Israhél.' 'O dorala, rúathar nglé, frim'thala mac Iessé, duit, abé féne fechtach, nibacéle cridserccach.' 'Ameic Ciss clechtaig, gnim nglé, nahettraig mac n-Iessé, tairinn thogail gnáthaig ngil, nasáraig dodegingin. 'Násáraig Ionathán uais congail gnáthaig, corochrúais, cenolc, cenainces, cendíth, rogab cairdes friDuíd. 'Nasáraig Samuel fáith finn, congab grad núalnar, náebdind, nasaraig cengáisi nglór Máisi, Ioséph, Iacób. 'Nabris báig n-airech noláech, noainech nafer fírgáeth, nagnáthaig ni assia doscél, nasáraig Dia n-Israhél.' 'Cia dobertha dam frimthóir, aben, cét n-unga ndergóir, argais galais no gart ngle, nianais mac n-Iesse. 'Rodonanacht Dia donim, cain glanalt cenimresain, fográdglunn, cenchúairt nglassa, dochúaid uait donfabullsa.' Foruirecht Míchol nanníth, cendul indegaid Dauid, corocht Dauid, reim iarruth, icéin in-oen nandithrub. IArsin adcocrat cencrad, Dauíd ocus Ionathán, cor'chinnset cenchíthu cess triabithu 'nambithchardess. An-óentu dogress cechcruth, atóebtu cendíscailiud, fofiadnaib indinngnaib gal iartimnaib dorigéntar. Dorigénsatar síd slán. 101. Bái Dauid 'sa druim frifraig fecht fiadindríg 'sindrígthaig, focháinbuide nandrong ndál, in-oensuidi isIonathán. Luam laidi fochaini cruth, gengaili ocairfitiud, dondríg, dontslúag, centeidm tind, icseinm athimpáin téidbind. Dauid indratha, réim saer, bafotha flatha fírnoeb: sephain seol salmda osbla, baceol n-amra n-adamra. Basegunn séim ascechmud archruth, archéil, archoibliud, lasinsluag sóer, soismert sid, bind leo coistecht friDauid. Ciarboairfitiud lacách linib tairchitul ndermár, iarsét slemun, sechinslóg, dochoid Demun iSaól. Sreeis Saúl uad insleig forDauid isindrígthig, triachlár cruaid itoeb achinn robidgc ingái gluair gerthind. Atraracht inslúag istaig, batoracht núall integlaig: indar lacach gae indríg robáe triamedón Dauid. Atraracht Ionathan ard coruc reim ruanaid rogarg, cor'idnacht Dauid, toem nglé, uad coóen nafidbaide. Rochathaig cogarg, combríg, friaathair, frisinn-ardríg, rangab guba, rochlói cruth, ardula diasarugud. Ferais Míchol debaid tinn friSaul, friAchinoim, nochor'bo choimsech acath, batoirsech, batromdebthach. Ferais inslúag athber ngúr forsindríg ruam, forSaúl, adul censamsúgud sid, diasárugud imDauid. Mac Sauil slaide glonn ngal badúscud lonn leoaman, rosoer cenchíabair cachta achlíamain, achomalta. Ri rodnanacht forsinmaig, cenámarc ondleoamain, hé rosáer cenbuide indríg isintsuide imboe Dauid. Báe Dauid 'sadruim frifraig. 102. Dorigni Dauid, deilm n-án, comarle ocusIanothán, imdul cencleith frigail gúir, cenbeith itegluch Saúil. Roraidi Ionathán fris: 'Saul natabair d'eisleis, an frit'gairm ifail sunn sel naclochi dian-ainm Ephel. 'Cofesser friselba síd inmaith frit menma indardríg. indeil dúrchathach natres, no'ndúthrachtach frit'amles. 'Dotrua comarda uaim, bid sodamna frit'banbúaid. imdul reut, recht ngúr ngle, nothecht arcúl dorise. 'Fochuriub uaim saigit snéid, féig friglaineilc frit'glanchéil, airet rosso, réim corath, cid icéin nofaicserad. 'Mad hicein chingges cenchess ber cheim cinnes dot'lanles: menipcían frisoirchi sain toirchi codían dorígthaig.' Dochúaid Ianothán istech, cosindríg, cosinteglach, condessid censil ndogra innasuidiu rigdomna. Roiarfacht Saúl frisním d'Ianuthan scéla Duíd: 'ciabaile ifail, delm nda, dofer comtha comdána? 'Ciabaili ifail immaig drochmac Iesse angbaid? nithoracht fiadnachdrung tra sunn in-oen naláasa.' Atchuaid Ianuthán, án aig, dondrig rán innarígthaig: 'dochúaid, cendechel, deilm tra, diathreib, doBethil Iudá.' Roráid Saul frisnuad sess: 'cia istslúag nádigni m'amles, tan istussu rogni inse, adrochmeic namerdrige?' Dochúaid Ionothán immach combái formúr nacathrach, feib nognathaiged cendíth dús inrathaigfed Dauid. Focheird cenlén onmúr 'maig airchur trén forsinn-ailig, segda, sodalbtha, slicht nglé, icomartha cumnigthé. 'Máta nech iconcloich thall,' arIonathan nírb'imgann, 'orthad colúath, táet cotricc, isléced uad insaigit.' Rí roleth brat nimi náir imthoebu talman tonnbáin, ocus gréin ngúir conalí, diaréir cachduil dorigní. Dorigni Dauid, delm n-án. 103. Luid ass Dauid, tolaib rath, cengáe, censciath, cenchlaideb, iarcálaib garb rogáel gail, fácaib aarm 'sindrigthaig. IArsin dochúaid fochucht cacht coAchimilech sacart, cotormalt leis, gleire guir, bargena réile remfúir. Cianchacht imchangnib cuirp criad, roiarfacht Abimeliach, doDauid r'iarfacht cucht cain, 'indatglain lucht dotheglaig?' Dorat Dauid teist iarfír ifrecnarcus indardríg, cencomrac dó frimná imne re trilá Is teoran-aidche. Robái cenglorai, cengeis, claideb Golai 'sindeclais, fribrig mbladailc fiadcachslóg, iarnathabairt doSaól. Roráid Dauid ciarbodalb, 'olcc dul icéin cendagarm, fritala indrig, rúathar mbras, domrala triatinninas.' DoAchimilech nirb'folith, rofer fáilti friDuid, ocus doridnacht do immach, claideb Golai gér golach. IDumeus atchúaid inscél doSaul ríg Israhél, Dauid colucht rabolíach, rochaith bíad Abimeliach. Nitrúag fúair fáilti fosmacht Dauid icsluag nasacart, ocus ruc cenloga leis claideb Gola ceneisleis. Luid Saul cechthucht iarmbrath corágaib lucht nacathrach, ort slúag nasacart cenclith, coiciur arcethrifichtib. Rosnort iarcétrud agleo in-étgud, ephud lineo, labruth mbrathlaig, bág amné, 'sinchathraig dian-ainm Noué. Acht itrulai oenfer díb corice tegdais Dauid, Abiathar conablait, macc Abimeliach sacairt. Romiscnig Saul, gnim nglé, Dauid mórmac Iessé, coforcongrad lais, lethan scél, nabeth forcrích n-Israhél. IArnafocra domac Ciss Dauid nitharat eisleis, cennachtechel dochuaid ass, ruc atheged coAchess. Roimraid cách fiad indríg intrath dodeochaid Dauid, 'innhé seo inclí glanna Dauid ri natalmanna? 'In dosom labras inslúag nan-ingen n-amnas n-adrúad: 'ort Dauíd derb deichmili, ort Saúl serb óenmíli?' IArsin rongab galar gér, frisním calad nirb'imthrén, corochumscaiged achíall, cotunscanad (sic) cachn-anríad. Cororaid Achis triasním, niharaithis forDauíd; 'berid uain cenmíad immach induini ndían ndásachtach.' Luid Dauid, linib aslog, hitírib minib Maob, con-aes lathair, con-aig thaig, coamáthair Is coathair. IArsin roaittreb coog indess im-Maffa, im-Moób, brig bladmar rogab Maffa primadbar indfirflatha. O roathain fiad inslog aathir forrig Moob, foIsrahél, ilar crích, iarsin ass doluid Dauíd. Luid ass Dauid, tolaib rath. 104. Saul iarselaib frisním dorat mebail forDauid, diatardad Míchol fogreis doAlathi mac Lais. Roráidset coleir coluth amuinter fein friSaúl: 'biaid nech imbánugud Dé dosárgud meic Iessé. 'Digelaid doDia cechcruth fort fein, fort'clainn, fort'chiniud, Dauid fridalgud nachdil dosargud 'mochetmuintir.' Tuirid natuath tinach trén, ilar nuall mac n-Israhél, cotrethnaib iarsrethbruig súg, bátar debthaig friSaúl. Saul iarselaib frisním. 105. Bóe Dauid ré mór foleith fofuacru, foinnarthaib, fodichruth, foclére greim, indithrub slebe Carmeill. Icailltib Séb, srethaib sleg, imrulaid Dauid tonngel, isleib Síon immallé isindithrubaib ainge. Secet caini gascid glain diocaib friimmargail, doDauid iarfír frifraiss, bahé alin foralongais. Bantrocht coem, corcarda, cóir, conatimthaigib dergóir, drong n-ingen, drong ngilla cert, friatindrem, friatimthirecht. Friseilg, frifiadrad fogrâd, cenmeirg friciallrad comlán, conafein húathmair cenlén, fortúathaib mac n-Israhél. IMsliab Carmeill docachleith cengarbgreim friachomaithcib, bamenic nodechrad dáil imchethraib n-aidblib Nabáil. Nabál iCarmill rochlos gabál gremma icomaithcheos, balcbethraid osbetha blá, aittrebthaid indithrubá. Abigail, glan agreimm, ben Nabáil slébi Carmeill, set suthach, slicht nádchelar, banscal cruthach coemtrebar. A almai aidbli cenmeirb imCharmill docachoenleirg, míli dogabraib frigleith, teoramili docháireib. Dochúas oDauid coathech, inbaid lommartha cairech, coNabál frigabáil nglé, diaglanáil imfeis n-aidche. Araburba friaig thaig isarchumga amenmannraid, Nabál sin slebi Carmil rofemid immoenbargin. Coic muilt, dacét mbargen mbil, dacét mías docharicib, daphaitt fína, iarset sid, ruc inben lee doDauíd. Cethrib cétaib gilla cain iarsétaib friimmargail, conarmrath tánic 'nadáil Dauid domarbad Nabáil. Ferais inben fáilti fris, friDauid cennach n-eisleis: 'cucut tucsam forset sain, nifailmet darth'airmitein.' 'Manithorasta modáil,' arDauid frimnái Nabáil, 'imbarach 'sinchamair chain nobíad Nabál cenanmain.' Nabal nemnech, gemlech, crín, attib tadail dorofín: 'sindechmaid lá, líth cenchol, bamarb Nabál aoenor. IArsin tuc Dauid cendáil Abigail mnai Nabail, dosrimthos dó Dia donim, con-innmos, con-innilib. Inrí robennach sechcách Dauid frihellach n-ollgrád, secht dé badichmaig cendíth isdíthraib imbai Dauid. Báe Dauid ré mór foleith. 106. Sephi65, niptar seccle slóg, atchuadatar doSaól, 'Dauid dichmaig, doig notcheil, 'narndíthruib, 'narnderriteib.' Doluid Saul, nisuail sain, lín aslúaig conaarmgail frigním ngúr cumtaig catha, combái ictúr indithruba. Rosuidiged longphort leis, bagním comnort ceneisleis, rosainig cosrethaib sét formaigib nacairechtrét. Fofúair fiaddínib athuir huaim itírib indithruib, frignim cinti achuirp cachcruth luid inti diaimthelgud. Dauid cotriathaib darb'bai bái in-iarthur nahuamai, tréin iartimchul daire daill, conaféin, conafairaind. Roráidset fris, réim cendíth, amuinter féin friDauíd, 'feib tharngert duit, rem cenbrath, innossa rochomolnad. 'An-dorarngered ochéin dorairbered fot'huagréir, iscían inbúaidsi fosmacht, isindúairsi doroacht. 'Mór intuicthiu oDía dil, duitsiu, aDauid toebgil! osdálaib tharaic triablait fot'lámaib dodergnamait. 'Gaibther doclaideb ger glé dot'reir, ameic Iessé! naroa dál derbdrong immach Saúl slan serblonn sirthech.' Atraracht Dauid iarsin ocusrochoisc amuintir, badechrad fodétgail dúir doletrad étaig Saúil. Dodécaid fein, febdai glonn, Dauid delb dreim dodrong, cor'letair, gním ndetlach dúr, inn-étach bai imSaul. Cia dochuaid Saúl immach asinduaim isinteglach, rogaba friglamma gné nimbai samái laSephé. Sephi, niptar seccli slóg. 107. Dolluid Dauid dána dúr aidchi sáma coSaúl, coruc agái cumnech cóir, lacúach ndruimnech ndergóir. Ingái robae itóeb achind, maroen frichúach coemgrinn, ruc Dauid, bagéire gúr, indédesin oSaúl. Manbad omain Dé donim glé fricachcomul cóemdil, frisretha sell nagreiss gúir noberad leis cenn Saúil. Dorigni troich ndorchaid dé cotorchair icath Giluáe, nimbái suidi saigthi síd ondaidchi doluid Dauid. Doluid Dauid dána dúr. 108. Cein bae Dauid dichmaig, dil isdithruib 'coaimditin, bacomaithech, glére glé, Nabail slebi Carmelle. Corothafind Saúl ass, latochim abag mbladbras; luid friadintrén66, narbodis, itir nGed coriacht Achis. Dorat Achis, glérib crech, inchathir dianidainm Siclech, conatír, tolaib dliged, doDauid friaprímhined. O roaittreib Dauid dian iSiclig conamormiad, isé aainm oshain illé, Siclech án nan-Iudaidé. Fecht dochoid Dauid cengreis dothecht slógaid laAcheis, daraéissi tanic crech, cor'ort, coroloisc Siclech. Nir'leicsetar leo nacein Dauid sluag naFilestein, artessed Dauid nachdis fofuacru uadib d'Achis. 'Arnáronfuapair cosneid mac Iesse meic Obéid, niraga linn Dauid trén dochath frisluag n-Israhél.' Nirelic Dia Dauid dil dothuilled intslúagaid sin, ór ishe sin, srethaib slóg, fecht diaromarbad Saól. Tan dochúaid Dauid iarsain coAchis conasluagaib, fúair adún ndonn iarnacrod, Siclech, lomm iarnaloscod. Centech, centegdáis, delm nglé, ceninnmas, ceninnile, cenduine mbeo fonim nél n'innisfed dóib nachn-oenscél. Cenmná, cenmaccu, mét ngal, cenór, cenargat n-allmar, censosid fritoirsi atraig, tarmairt Dauid ahaidid. Luid Dauid indiaid intslóig coroacht cosruth Pessóir, cofuair fer d'aes indfechta iarfemiud ahimthechta. Dó dobreth biad cenbrath laDuid diacomnertad, ruc eolas uair narboscíth dochum intsluaig rianDauid. IArsin dochuaid Dauid ass cotrib cétaib, gnim n-amnas, fogeib dacét cóir cachta fós iarfemiud imthechta. Mebaid forru, bafúam fír, forsintslúag mór rianDauid, cofárgsat centuili ndala huili cruid angabála. Gabais insluag raind indfaidb, gluair iarnangalais glégairb, cenní dondini bai ifus hisuidib firi hiforus. Nirelic Dauid, dalb tenn, acht rainn nafadb cocoitchenn, doib icein congrad cengreis, cobráth combad beim forais. O dochuaid coAchis n-án fofuair mathius commorgrád, congail glé cech cluid rogníd doreir Dé céin boe Dauid. Cein bói Dauid dichmaig, dil. 109. Saul sírach slaide sluaig basnímach iarn-éc Samúail, cosaibe fogaili gné, cennoibi, cenfáithsine. Mac Cis Cenlíthaib folén forcríchaib mac n-Israhél, rodlín snim sribgrinn, slicht nglé, ohingrim meic Iesse. Bái mac Ciss icocud chían friDauid conamórmíad, cotorachtatar otír sluaig fer fortrén Philistín. Dor'inól fribualad mbal sluagad n-Israhél n-armglan, aracenn, cengailib gne, forcláraib cainib Giluae. Indadaig riasincath ngúr robai snim mór forSaúl, arnaconfitir triarath cia fors'maidfid inmórchad. Dodeochaid Samúel iarsin coSaúl inn-aidchisin, con-erbairt fris, rád cenbrath: 'notmairfider immárach; 'Ocus dotrimeicc, mod cert, hit'chinaid, it'tairimthecht, ocus ár trog, díglach, trén, forslóg n-írach n-Israhel; 'Ocus roscarad frit'scél ardflaithius macc n-Israhél: t'imthacht friafégad cofír doridnacht Dia doDauid.' Inri scaras gói frifír, congaib clói, glanas anfír, dorat adigla, deilm n-og, ruc breith primda forSaol. Intrath rothaitne ingrian glan oscechrían imdreich talman, feib bagnáth dóib dul dochath rogab cách achatheirred. Gnísit cath ciana, cét nglonn, snisit frifíana ferdrong, icath Giluae conaslog romarbad iarsin Saól. Saul sírach slaide sluaig. 110. Batar ocSaul mac Ciss morféssiur doclaind dílis, cethrimeic, monor n-ada, triingena imglana. Melchisau, basluagach slán, Iessu, Ispas, Ionadán, Brígente, Merob medrach, ocus Michol mormenmnach. Achinoym amáthair mass, ingen amra Athemas, ocus Saúl, srethaib gal, nibochlethaib robatar. Saul sírach slaide slúaig67. 111. Sil Saul snímaich frisrén forclainn n-íraig n-Israhél, nirosliuna hed diacur acht madtreb Iuda ahoenur. Dorat Abner triagail ngúir rígi d'Ispas mac Saúil, fordeichtreib tarraid areir isfortreib Beniemein. IArndechraib dóib díni dé debthaig immonn-ardríge, centlí tarba, foraig thaig, niptaramra oentadaig. Fosralaig cenrige rúad or'sáraig Saul Samúal, immanduinib duinnig dúir niptarsúinig síl Saúil. Síl Saul snímaig frisrén. 112. Bae dígal deithbir doráith dirain fordeichtreib dimbláith, lataidbsin fainni forúin in-aimsir clainni Saúil. Rodoselaig cechsluag saer rodosdedaig fodubraen, garbthenn dosrimmart cuairt cacht, dosnarmchell cech n-ecomnart. Rodastroeth cech n-olc arhuair rosglaed cechlocht cenlonnbuaid, dosr'imgair arsechcói cath indinbaid robái indígal. Bae dígal deithbir doráith. 113. Rogab Dauid, tola nglé, rígi n-ogda n-Iudaidé, iarngormchath nangruad ngúr, itorchair slúag imSaúl. Roaittreb in-Ebrón án rochaitreb Cebrón comlán, fortreib Iudae, cengris nglé, sé mis ocus secht mbliadné. Fóidis Dauid, censíl mbróin, techt coIspas mac Saóil, cotuctha dó, saer sluinter, Michol chaem achétmuinter. ISpas mac Sauil cenlén, rogab ríge n-Israhél, dafuc Michol, ciarb' olc leis, oAlathis mac Lais. Corucad doDauid húad, 'arbuide n-Iuda n-ollmúad, armbeith iarmbes hitóebtaid dogres innarfíróentaid.' Bai cluichi garb, glinni glór68, forochair linni Gabon69, eterAbnér mac Néir nair ocus Iob mac Sairb soeráil. Cethror arfichit coglé doBeniemin Is d'Iudae, fochutrummu cenclói clu, dorochair 'sincétchuinnscliu. 'Singleo thánaise iarnarím, doócaib Beniemín, dorochratar, traig fritraig, trifichit artribchétaib. Romebaid incath iarsin forAbnér conasluagaib Asser mac Sairb, srethaib scél, conid ann romarb Abnér. IOb badicerta crich, toisech míltnechta Dauid, macSairb, baglanger imgail, romarb Abner 'nadígail. Banna ocus Recab, réim rúin, marbsat Ispas mac Saúil: frisretha sell iarnadíth rucsat achenn coDauid. Céin báe Dauid forIuda trén riaríge mac n-Israhél, in-Ebron frignim n-aircc n-íd bretha secht maic doDauid. Ammon asinser, slicht n-óg, Eleab, Abisolon, Athenoias, frigart nglán, Asfothías ocus Esrom. Rí dorát recht n-Iuda n-oll, doDauid deoda drechdonn, srethaib slánaib slógaib sid congrádaib rogab Dauid. Rogab Dauid, tola nglé. 114. Tinólsat dáil, derb cenlén, sruithred slóig mac n-Israhél; iartimnu Dé, din cech síd, dodeochatar coDauid. Doratsat rígi, réim nglé, domac amra Iesse, doDauid conamílib fortúathaib, foriltírib. Rogab Dauid rígi ran cechacríchi cocomlán, othá Dán, fritola Dé, coclár broga Bersabé. Arcruth cengaile imgaes, arsáere, arairmitin, nibái remi innachdú ríg n-aile bádadamrú. Lín amuirech, lín amál, rím aruirech corográd, lín aslúaig sláin frisár slait, bamór indál tinolsat. Tinólsat dáil, derb cenlén. 115. Tricha bliadan, cenbaes bríg, iarn-urd riagla, in-áes Dauid, fortir, fortalam, treb tlácht, coragab fír flathemnácht. DoDauíd centressi tra sluinnit seissi senchassa, fricethrachait mbliadan mbalcc roríaglad afollomnacht. Cethricóraid, cóir andíth, dorochratar laDauíd. Benedab, Séb, Góla cain, isinfer cosé méraib. Cethrur nalúaided, laíded nglé, laDauid mac n-Iesse, Ethán delbda, tolaib rún, Assaph, Eman, Ithidún. Agitophel, sód cengreis, is hIssau Arachiteis, dede cosinairdib (sic) síd, daprimchomairlid Dauíth. Tan rogab airichas n-ard Dauid daigermas derbgargg, friág n-úathmar, uascech bla, baslán dotuatach tricha. Tricha bliadan, cenbaes bríg. 116. Túargabad lais, líth cenlén, primchathir mac n-Israhél, forsleib Sioin, srethaib sell, cor'fothaig Hierusalem. Suidig forsléib, sossad slán, Sion snéid, srethaib saergrád, rosmathig fritoir uasdinn cathir coir fagabulrind. Tricha mili, mod cenhír, lotar d'ócaib laDuíd, arcenn nahairce congrad cotegdais Aminadáb. Conaclasschétlaib glinnib, conacruittib céolgrinnib, con-organ cainiu clíaraib, comáinib, comórmiadaib. Bai indarc forcuclaigi gell 'coatabairt diHierusalem: tarall lám Oxa inn-airc n-óig: bamarb Oxa fochétóir. Úair dosfuargaib, rígda ell, coslúagaib Hierusalem, arcc Dé thargcai oscach traig tucad lais donprimchathraig. Riasinn-airc noib, noithi mail, lingged arfailti ndermáir, Dauid frialuth, línib smacht, amal druth icfurséoracht. Badegrach rodéc immach Míchol menmnach, meruallach forsinríg, reim cendochta, baréil di ahimnochta. Rochúrsaig inrig fomeirg corondúsaig fomorfeirg, cotarat Dauid, delm n-om, amallachtain arMíchol. Incathir centomaidm tenn, dían' comainm Hierusalem, cain cumtach, clú cotagab, oscachdu dofúargabad. Túargabad lais, líth cenlén 117. Dauid cotrethnaib tor trell forsrethbruig Hierusalem, róriagla fodelba tlacht tribliadna derba trichat. Rosrethaig tolgdail triath tenn iartorgbail Hierusalem, oscechdándíne drong trén, il-lánrige n-Israhél. Mespossad friattach n-án mac baccach bae icIonadán, dafuc Dauid osdrongaib sechcách innabithcommaid. Ammon mac Dauid, delm n-án dorat forran forTamár; eter fer ismnái bacol, isde báe amudugod. Abisalon, ni frisid, romarb Ammón mac nDuíd, combái cendíamra fogreis teorabliadna forlongais. Muinter Dauid, frisíd slóg, fecht lotar coríg n-Ammón, impu rogerrtha atuinchi is roberrtha alethulchi. Nisrelic Dauid, delm n-óg, dían-imcasin donmórslóg; frian-athnugud, friatogo robátar inhEricho. Tuc Dauid Annon mac Náis ríg n-Ammón indig tiugbáis, cotuc amind diachind chóir irabi tallann dergóir. Roart Dauid, glérib crech, tír n-Ammoin forcechn-óenleth, rodamnad cosáthib slóg Ramath, cathir nan-Ammón. Teora bliadna, bochta bríg, bói gorta in-aimsir Dauid, cotarmartad huili ambás icinaid Ammonitas. Saúl robris cotach ngér Ammonita isIsrahél, dosrat fochrúach cachta, romarb slúag Ammonita. Aingel Dé tharic cech síd, radid coglé friDuíd: arnaraib dígal forslóig, adíbad forsis Saóil. Doratta darcenn intsloig morféssiur clainne Saóil, dosr'idnacht Dauid datta ilámaib Ammoníta. LahAmoníta coataig archomailliud inchotaig, doréir Dé, sochlai senchai, rochrochdai in-oentelchai. Sedba, Sobab, Nathan nár, Salemon ocus Ibár, Elessia lanmas cechdía, Iafeig ocus Iabía. Elizammama, aurdaig rád, Elida, Elezeliáb, clanna Dauid, sretha snó sell, bretha dó inHierusalem. Rí con-ammodair bith mbán, rí con-allodaib ollmár, rí coláinib lúathaib líth, ostúathaib tuárgaib Dauid. Dauid cotrethnaib tor trell. 118. Tinolsat deimni teclai slúagai sergi Sirecdai, cotolcaib nator talc, trén, doorgain mac n-Israhel. Dodíbad tuath itraiti, dochrínad uad Affraice, cotindrud natriath, torm tenn, dohindriud Hierusalem. Forrogellsat iarfír fecht noragtais itír n-Egept, cobrath natargtais díatig cor'airgtis Alaxandir. Focart dóib Dauid derb drúad, fosropart inserb slegrúad, combátar lanaib lerggaib donasrábaib srebdergaib. Ort dib Dauid, delbda drech, deichmíli derbdai traigthech, ocht cét córad carpat cruaid cethorcha míli marcsluaig. Inrí doruásat cechríg, rí cenguásacht, cendimbríg, ríanDauid trén derbdai raind dosrat hirén romadmaim. Slúag naSerda, sretha drong, frifúam febda faebarglonn, lethnaib, lúathaib, lúardaib lac, trethnaib túathaib tinólsat. Tinólsat deimni teclae. 119. Rothráeth natúatha díana, dosrat fogláed comríada: trialonnbruth nambríg mbassa rol-lin tondgur diummusa. Dorairchel ilar tiri cuaird gairbthenn fochoemríge, Dauid, ciarbo deoda doss, dorigni mor d'immarbos. Dia roráined lais lín slog bái focumachtu clannmór, diatuc inmnái dorímid, diaromarb atrénmílid. Dáinib, dínib, tolaib dind, máinib, milib ammórmind, glé roscacht triagráin, triacath, dosrat fotráig diatroethad. Rotráeth natúatha díana. ÓR'fáided Íob, bátrúag scél, d'arim sluag mac n-Israhél, otha Dán, frithola Dé, coclár broga Bersabe, Nóimis lána, lathar tricc, isoenlá tesbaid difichit, fririad robalcc natriath tenn cotoracht Hirusalem. Dorigni Iob dondríg ráin inslóg dorim 'narígdáil, cóir adfét deserc Dé dil trichet dec dóib dimilib. Ocht cét mili foroen recht díni nan-óentreb ndéac, treb Iuda arfír, adfet scél, cóic cét míli fer fortrén. IArcach n-áraim díb aruair, coslánaib sid frisrethbúaid, róráid innia, núall cenlén, torraim Día slúag n-Israhél. 'Menisbennachad Iob án,' arint-angel óg imnár, 'ferg Dé rofig forfartur eterríg ocus phopul.' IOb baóg imgním cert, dondrig, dontslóg basainserc, othír dothír fribrig mbreth, ondríg díarím rofáided. Ór'fáided Íób, bátrúag scél. 121. Fergach fris Fíadu, féidm n-úag, aran-árim namórslúag, uair narbo leis asnach cruth ambíathad nach an-étiud. Bai ferg aili laDía ndil, lathigerna donóebnim, diar'ort amílid, mét gal, tuc amnái iarnamarbad. Roraid Spirut Dé friGád aithesc glé, crichid, comlán: 'ráid friDauid, nigó gaib, roga dó artribbrethaib. 'Secht mblíadna dó bochta búan, ocus gorta conaimlúad, no trimis agair riacreich, no gris galair trib latheib.' Roraid Gád fri Dauid tan, ciarbochrád riamenmanrad: 'toticfa dígal nochath triath'imrádud ndiummasach.' Corogaid Duid iarsein asoerad foranáimteib, dígal basmaith lais fodein tabrad forru diaógréir. Dauid babibdu rechta fricachtimnu tarmthechta, d'fis trialla deochair dochath, Fíadu fris feochair, fergach. Ferggach fris Fíadu, feidm n-úag. 122. Rosnort int-angel cosnéid triachinaid diumsa Duíd, sechtmoga míli, mor scél, dodíni mac n-Israhél. Dorigni Dauid fogail athirgi fothromdéraib, cocétlodaib salm slechta, in-étgodaib cilecda. Ri rodet dilgud derb, dein, doDauid diamórchintaib, dodeccraib agním clithi iarnahettlaib athirgi. Dodeochaid Gad glanbda gle, comac n-amra n-Iesse, con-erbairt fris, fath cenchlith, 'dena tegdais donChomdid. 'Túargaib altóir doDia dil, buidnib balcthoir donChomdid, in-aria, cenlunni lí, Ornaunndi Iabussi.' Dorinnscan Dauid insein doruirig nimi nóebgil, nicheil frignim nglérda nglan tempul sain ségda Solman. Mor míli iarset roslas, mor cét, mór ndíni ndronmas, mor slúag rosmacht frisnúad sel, nitrúag rosnort int-angel. Rosnort int-angel cosnéid. 123. Dorodiúsaig Día amac 'naagid frifrituttacht, mór d'ulc triabrathaib rogní diaathair combad athri. Dor'inól slúag sleoda sneid, in-agaid ndeoda nDauid, triabladblat feib rofirad cotarmart aathrígad. Túargaib cosluagaib cosreith combuadaib, combrithemnib72, nir'fírda dó dul donchath iartecht corígna aathar. Abisolón, srethaib slúag, rothinól cath claidebruad, d'innarba Dauid cotrén nabeth forcrich n-Israhél. Glérdin rofersat incath trenfir Dauid comorrath: riacruadgail nacórad crón rotheich slog Abisolón. Uarromebaid incath cerb for Abisolón slegdergg, among buidi, mín adath, rogiul dogéscu darach. IOb trénfer derbtha treith toisech míltnechta Dauid, donchath chródonn rogab greimm atacomong dooenbeim. O shunn romarbad amac dor'arbrad fothochomracht, cotarmairt éc, bascél tróg, dochumaid Abisolón. Asbert Iob, bascél treith, fiadintslóg mór, friDuid: 'ragab bás baide fobrón dochaine Abisolón.' IArum rogab aríge Dauid con-ilur míle, uair dorochair leis icath Abisolón slógbuadach. Dilliud for Duid dána con-immud cechdrochdála, Abisolón díandiumsaig ríanarian dorodiúsaig. Dorodiúsaig Día amac. 124. Diatánic Dauid andess darIordanan, nirb'imchres, tárnactar 'nadáil cenlén slóig Iuda, slóig Israhél. Rofer slóg Iuda coslán fáilti friDauid ndermár, bafálti fóil, nirbothrén, failti sloig mac n-Israhél. Rofer Sephi, gléssib glór, forséssib Abisolón, rotriall cath aili fogreim mac Bachaire osléib Effraim. Sephi mac Bachairi braiss, doclainn Israhél admaiss, rothinól slóg, nirb'frisid, dochomhéirge friDuid. Romebaid fair, nifuair dín, rian-Iób comuintir Duid, corocht incathraig, cét mbla, Abella Pedamacha. Corongiuil Iob ilar cath, nirbochiuin cóir conarmrad, condessid mardlúm dardreich immondún docachóenleith. Bae banscal écnaid is'dún iarfrecraib imcechglanrún, d'acallaim Iób bái 'sinchath doluid formúr nacathrach. Gorelic gairm, ba gním n-óg, formac Sairb, nirbuerthróg, donmúr fiadintslog immaig condernai Iob d'acallaim. 'A Iob it'foimsid frisíd, achoimsid forslóg nDuíd, nahimbeir luinni colén formuimmi mac n-Israhél. 'Senfoccul buada, buan scél, latuatha mac n-Israhel, docachcheist chialchaid rotchná iarfaig inPedamachá.' Roraid Iob ilar dáil, fiadintslog frisinmbanscáil: 'teilgc cenn meic Bachairi 'mach, nigébthar ell nacathrach.' Roradi inben iarsein comblathi, cenimresain: 'ferr oenfer dontslog dodul indá inmor domudugud.' Dorigned sain arIob mac Sairb frisretha soerslóg, cenn meic Bachairi immach rolad darmúr nacathrach. Dorumalt Dauid cenchess ahorddan, ahairechass, cofargaib friSolam slán iarsin inflaithius forlán. Samma mac Geraid condith iarndebaid dó friDuid, roslecht doDauid cotrait darIordanan diatánic. Diatánic Dauid aness. 125. Rogab Solam, srethaib slúag, rígi n-Israhél n-adrúad, rí samlaid nifrith sunn sel, eter talmain isnóebnem. Con-écnu óg, cocruth glan, targcai cechslóg séis Solman: balór forggal oscachmaig arorddan, arairmitein. Écna Solman, srethaib slóg, osbith bladmar mardergór, macsamla Solman, síth nglan, nifrith dorigaib talman. Dáarrig dec, digrais gair, héd robátar icSolmain, cach forachuaird, demin scél, fordáthuaith dec Israhél. Frithalim tigi indrig sloig sir Solman meic Dauid, fritinol bíd ocus chiis cachdíb icind cachoenmíss. Fess cech n-aidchi, cenchess cain, tairbi tigi Solamain, cenlubai lergg, leri líi, censelgc slebi nahuisci. Tricha miach cruithnecht osblái, trifichit miach n-eornáe, deichndaim fichet bó, nibréc, ocus cet molt, ba morthrét. Arécnu, arordun oll, frifrecru forgal fírdrong, amru brígaib, brosnaib gal, osrígaib rogab Solam. Rogab Solam, srethaib slúag. 126. IS leis rothurcbad olár incumtach crichid comlán, oscach clothmaig, cocruth glan, tempul sruith sochraid Solman. Fácbaid Dauid, déde ndein, diamarbad icSolamain: Iob trén dlomad cath ocusSambe mac Gerad. Solam basúi saigtis máil frifoglaim écnai imláin, 'coadrad, nidal cenbríg, rohuc hed docach ardríg. Mac Dauid fritarba trén, ríi macc n-amra n-Israhél, cengói, cengeiss, cumtaig rath, Solam isleis roturcbad. ISleiss rothurcbad olár. 127. Oadrad indidail áin dorat Día digail ndermáir, forclainn Solman, sruth nasreith, coroscartha frideichthreib. Síl Solman forróed, réim nglé, rodastróeth rí rindnime, cenforgal, cenmiad mathius, cenordan, cenárdflathius. Mac Solman Robuam rofich fordethreib conadligthib, ocus hIrobuam roclos fordeichtreib rogab flatheos. Solam básui saigtís druing frifoglaimm n-ecnai n-eruill, roscar fribúaid isfriblaid, ohuair adartha indidail. Oadrad indidail áin. 128. Rí dorat dígail, deilm n-úag, forsinríg réil hIrobuam, diancursaig infáith foleith, diambái icadrad indídail. Domarbad indfátha áin luid hIrobuam conagráin, seccais alám, lathar ngrinn, immonclaideb ngarb ngérthinn. Diatormailt infáith inmbíad dartimna nDé, baanríad, rí rofaed leo lán dogail, iarsain cucai diaargain. Ruri betha, bríg nadbréc, rorude imgretha glangéc, rochacht cachrí fogréin glain, inrí dorat indígail. Rí dorat dígail, deilm n-úag. 129. IArn-écaib hIrobuam ráin dodeichtreib, deithbir golgair, in-Israhél, foglór gal, robái mór n-arracht n-ídal. Bái mór n-ergal ndegrach ndian, bái mór doulc, doanríad, eter déthreib, tolaib treb, ocus deichtreib nan-imned. Bái dóib fritindriud mór cath dian-indriud isdiatróethad, cechsluaig 'mosech, foraig thaig, dogeintib isd'echtrannaib. Bái, badeithbir, toirsi thrúag fordeichtreib conamórslúag, slúag nuall nan-idal cechthreib imhIrobuam iarn-écaib. IArn-écaib hIrobuam ráin. 130. Rogab rígi, réim n-achtach, Achab úallach imthaltach, croda, conglandath, congail, friandamnad, friatimmarcain. Fritimarcain cáich forecht iarfinnaltaib fath firchert, friadrad De, tolaib gál, frimandrad n-angbaid n-ídál, Frihinnarba n-echtrann n-úag, línib aclechtchlann comlúad, frigním nglé nglériu cechcruth, friréir nDé dohorddugud. In-amsir Hele cenchol, conglere, cenimforddol, fordeichtreib conagrad glé, Achab án rogab rígé. Rogab rígi, réim n-achtach. 131. Rí dor'úargaib Héle fáith, glére crúanmaith cechcomráid, lestar lán, cenáeb n-engaig, inSpírta saér sechtdelbaig. Teorabliadna, buan inscél, bái tart fortúaith n-Israhél, nirelic deochair Día dil broen fleochaid doib donoebnim. Ann dognid Héle amra infirt n-aurdaircc n-adamra, oenmac nafedba fofeib dothathbeogud ahécaib. Ort incóecait, bagnim glan, dosacarddaib nan-ídal, roloisc tene diblinaib infeoil fíadnahardrigaib. Diabreithir baferr cechndáil Héle condene noebnáir, roloisc tene trom, tuaimnech cét fer fortren, foruaibrech. Rohoirdnestar, araseircc, Héle, Helesius airdeircc, frignim cumtaig cóir cechgráid73, combahé doib báprimfáith. Dorurgabsat Hele fáith slúaig aingel nimi noebnáir, fornem noebda niab nemed, icarput dian dergthened. Tuistid talman, tolaib drong, bladmar frifuismiud ferdrong: isamru brígaib congaib Rí osrígaib doruargaib. Rí doruargaib Héle faith. 132. Ri RUC Héle oscech rót in-óenbaili coHenóc, he dorat rath, ruithnib rían, emnaide forHelessiam. Diar'luid Helessium cenlén fectas dosruth Iordanén, luid insruth forcúl, ceim cían, laforngaire Helessiam. Diambennach, mod ngémlech ngle, insruth nemnech nemide, oshain cobráth, nibág brass, conidhe insruth slán somblass. Dialuid set sáer, slan cenbrath, Helesius lan donoebrath, fobas martra rodasmacht inmacrad romallachsat. Díarodail Día codían derb labréthir Helesiam, bagním tuicsi dontuaith dein, sruaim uisci dothalmannaib. Ri frisindalat intsluaig, rii congradgart, conglanbuáid, ri tarcai cechfein, fuaim nglé, morí reil rofuc Hele. Rí ruc Hele oscechrót. 133. Diambennach Helesius lor mellach fricobair coemslog, bec d'olai glannai bái is'treib connárothallai il-lestraib. Oenmac mná, batoirm truagi, bamarb dobidc oenúaire, atraracht abrath, beirt pían, óshunn tanic Helesíam. Dorigni firt n-amra n-uag Helesius fiad inmorsluag, claimi Nemain doreir De luid agledail forGesse. Bafinbert Helessi lain ocimthecht iartír Dathain, frinuall n-angel cenmailli bainsluag dolándailli. Incorp roláad, luad nglé, forlige lór Helessé, atraracht cencheo, gním cóir, amal bidbeo fochetóir. O shunn cái Helessius arcel eternoebu fornoebnem, bafergach friu Dia donim artharmthecht daratimnaib. Fedb rogáid cofobaid fial acobair forHelessiam, indola glé, gleoir corath, isdodeóin Dé rosbennach. Diambennach Helessius lór. 134. Rí doraraic doib mór slúag fogradgreit echtrann nadrúad, forro congríbgail cherta dodígail atarmthechta. Ri rodatriall, tolaib drong76, fairne fían fortren, fortromm, lín armach, censíl n-etla, dodamnad am-morphectha. Rí dosrat fogailib gail, fodairib, fothromdiglaib, fosolaig cengrad, cengloir, brónaig imbrait Babiloin. Secht míli trénfer fritóir ructha imbrait mBabilóin, ocusmíli, mét cachta, doaes cachahintliuchta. Deichmíli fer ferdais nual ised rombai 'sinmórslúag, cenmná, cenmacu folli, cenaes ndán, ceniunachi. Rí tarccacht bith mbladmar mbras rosmacht cechn-adbar n-amnas, rí congaib iarsiraib seircc77, rí corigaib doraraic. Rí doraraic doib mór sluag. 135. Ri tarlaic inlíc ochéin hicenn nadeilbi dontsleib, isint-herdornn óg cenrig icscribunn coir caindligid. Rii roscar inríg roclos friarigi, friaardflatheos, combái secht mbliadna foleith amal nacethra iccomgleith. Ri roheirn dál domuin troig corala ár inmórsloig, diatuc leo cenmerbe ammaig, cenn deOlferne 'sincathraig. Rí rofaed inn-angel n-uag, bagnim ndangen frihimluad, feib imroraid, rigda scél, dochobair mac n-Israhél. Dia rohort frisaerbuáid sain, frióenhuair donanaimteib, noifichit mili, met cath, ocus coeca arcet corad. Rí roreraig, rigda triall, iarn-edaib doEzechiam: cóic bliadna déc, dochtaid dul, doforcraid forasaegul. Ri ruc ingrein cuires cách diaréim ruithess corognath, fri deich n-úara foracul, fogne búada buan brígrun. Andorigni morí raith arsíl n-Adaim dobithmaith, osbith builid, bág centreis, islia tuirim Is aisnéis. Formorgrain Med ocus Pers Greic ocusRomain rigthess (sic), forbriga betha comblait, foraríga rí tharlaic. Rí tharlaic inlic ochein. 136. Ri roeirn doib dál triarath, cidhed aman bahingnad, dosíl Adaim, gradaib cruth, cosmailius cosainigud. Doalmaib airbrib fonéim, doénaib aidblib aéir, dobíastaib bit cenblaid, dohiascaib snait isrothaib. Dodechraib gotha nan-én ocus acrotha comthrén doberlaib cechmil bladmair, dian-ergnaib, dian-iladbaib. Glé nihinunn seis nasmacht, gne, nahintliucht, na admat, naberla, naciall, nacruth, nahergna no horddogud. Rí rodasgni, gnim glanna, ildelba nan-anmanna, ri congrad cenchredim cain, morí ran roheirn dooib. Ri roeirn doib dál triarath. 137. Ri thuc doib ilar luba triathalmain ahimthuga, forberat uili immalle, ciatecsamla itcosmaile. Sain ní diafognai cechluib dosrósat Dia diadegthoil, sasait, sergait, línait blait, ícait, bethaigait, marbait. Ri rosfaillsig foriagail friataidbsin cechoenblíadain, folígdath frididnad suth, fricrínad, frihurugud. Brechtrad cechdatha foli clechtmaith dosrigni int-ardri, dath amlaid fricetlud nglan nibái foretgud Solman. Adamra indrig naruam rath, nimtha luad aran-ilar, atlíu luibni fidbad fann noruibni rinndglan retglann. Rí dosrergaib osbith balcc friserggad, friinforbart, nignath imbruc oscechtreib, rí congrad dofuc dooib. Rí tuc doib ilar luba. 138. Ri rosáer Abel centair dogradmiad domuin dermair, daroega, frisuilge seirc, triahuimle, triaglanedpairt. Rí rosaer fritormach triath Noe nóebglan mac Lamiach, ocus Abram fiadcachdrung dearmgrad Caldeorum. Ri rosáer Loth, lathar ndil, dintslog, isadahingin, diatargbad inplág badbda, diatardad sár Sodomda. Ri rosáer Isaac ochéin dondidpairt isindardsléib, diatuc int-aingel inmolt diambai fonchlaidiub glénocht. Ri rosáer Iacob doaitt doláim Isau meicc Isaic, diandechaid fothuaith combuaid dothig Labain meic Bathuail. Rí rosáer fritreba tóir Ioséph ossar clainne Iacóib, dianfarslaic Dia trialáthar dolámaib aderbráthar. Ri rosáer Ioseph, fo fecht, asincharchair in-Egept, combahairri oscechclainn orofúaslaic fís Forainn. Ri rosáer Moisi, met rath, dosruth Níl cenabádad, díar'erail Día, derbod raind, forTermod ingin Forainn. Ri rosáer Moise, mor scél, ocus popul n-Israhél, doMuir Romuir, rigda smacht, isdodiglaib nan-Egept79. Ri rosáer, segda atóir, dogin Balaim meic Beóir, dialuid clann Israhél áin doaittreib tíre Cannáin. Ri rosáer, saerda inscel, sluag noebda mac n-Israhél, diarosfuc, ruamna cenlén, darsruth n-uarda n-Iordanen. Ri rosáer Iessu mac Nún diambai ictogail naprimdún, conasluag dichra, dána, dochathaib naCannana. Ri ran rodasáer secho Raab diráenaib hEricho, diarlegsat, duiri athbach, secht muir innaprimchatrach. Ri rosáer Oeth ócda dochlaidiub naCiclopda, ocus Geodeon, gním ndana, doburba nambarbarda. Ri rosáer Samson cenhír dolámaib naFilistín, diar'bris díarig roimsi rath primdoirsi namorcatrach. Ri rosáer Susannam slain diatucad isinmordáil, donguforgull roches cath, dian-erracht cach diaclochad. Ri rosáer Hele fáith ocusEnoc án imthláith. fogriandaib caidib cengeis indiamraib blathib Parduis. Ri rosáer Dauid alchur diambai aoenur is'dithrub, diatuc incairig coglan agailig indleoman. Ri rosáer Dauid dána dochathaib nacombága, diatuc cenn Gólai, gním ngúr, combae forbélaib Saúl. Ri rosáer Ezechiam slan ciarb'focus adédendal, diarohícad cosolmai dongalur, dondinnlobrai. Ri rosáer Daniel, deilm nglan, acuthi naleoman, ocusNeman, rosóe lí, asindindlobrai grandí. Ri rosáer Michiam, mod mblaith, dodiumus uaibrech Achaib, ocus Ionas fiadcachclainn, díatanic abrú bledmaill. Ri rosáer, baleor dobuaid, naNinuiandai frioenhuair, dia rostarmchell, mor inmairg, tob tened dicachoenaird. Ri rosáer Toba, derb de, diambai itroga nadaille, isnatrimeic cosindrath rodasaer is'tsurnn tened. Ri rosáer Petur cechcruth bahecgal rianabádud, dial-luid coCrist, cengói ngle, diambái fordói nafairge. Ri rosáer Petar centair, bahettal in-aurgabail, dianforslaic angel Dé dil acosraib, acumrigib. Rí rosáer Eoin bai tan trianagnim ngleóir ngléglan, digae gona indnemi glais ocus dindolai amnais. Rí slógdil rosaer cenlen Maire mórdil Magdalen, cenathelluch, deoda tlus, d'atherruch in-immarbus. Rí saer Teclai ndíascaig ndil onabíastaib béldergaib, isint-anfabrocht forruth bahadbalbocht dindfuatluch. Ri rosáer Pol, bláith aniab, ocus noeb naslóg Siliem, batar fochircolggaib cath icrinchumgaib nacatrach. Romsaera Dia trebar trén arDemun conadubnél, feib rodasaer, slicht roscar, cechnoeb remitrubarmar. Rí cengáeli caine imrúin, ri conáibe oscechnoebdúil, fogni cachminn, mocachmiad, ri narind rosáer Abial. Rí rosáer Abial centáir. 139. Rí Roróen romaib cenmeth cech ndoraid forcechoenleth, uair bátar mogaid, mod nglan, dorig nimi ocustalman. Ri dorat fothraig cechtúaith congail, congrain, conglanbúaid, conidhé aconn, acenn, acathir Hierusalem. Rí dorat sobarthain sláin forciniud n-amra n-Abráim, mor ríg, mor faithi, mór mban, génair oAbram armglan. Ri oscechrinn, ruathar ndil, tuarcgab cachdind diadulib, rosuidig frisid cechsreith rí cendíth docachóenleith. Nicheil cachsúi segda slán, manidcloe ergna n-imlán, fogníat geill cechcoim n-inceil donRíg réil roróen remib. Rí roróen romaib cenmeth. 140. Ri dosnúargaib óscech iath Isaac, Iacób, Iosiaph, Moisi ocusIessu fófríth, Samuel deoda ocus Dauid. Rí rochar Heli cechdia, Helesium isIsaia, Heremiam frifeba fiss, Etzechel isDanielis. Hestra, Osse, Ohel án, ocus Abdias imlán, isMichiae, bafó fia, Ambacuc Is Fuffoniae. Agiae, Zachariae cencheist, athair Iohain uasail Babtaist, Misaelis fiadcechdrung ocus Machabeorum. Rí d'anglib glanaib géraib, ri d'arbrib fonemnélaib, ri corígaib, rigda ail, mó rigaib, rí dosfuargaib. Ri dosnúargaib óscachiath. 141. Ri Rosaer Sarra combúaid, Rabecca ingin mBathuail, nadíphiair, mor am-míad, Lia lór ocusRachíal. Ri dosfuargaib oscechcrích Ester, Conra isIudith, mathri nafatha, mod mbláith, ocus indAnna banfáith. Ruiri richid, rí roscar huili máthri nan-apstal, nadíMaire, milib triath, máthair Iohain Elizafiath. Ri rodasaer oscechthreib arcech n-olcc, arcech n-erbaid, slúag nanoebuag immasech lasluag namban n-athergech. ArnDia delbda, tolaib drong, arFlaith fial, febda, foroll, arClí, nicloen oscechblai, Ri naroen rosaer Sarrai. Rí rosaer Sarrai combúaid. 142. Macc Zachair sainsercc intslúaig glainelcc cenmbathail mbithbuaid, mac Elizafeth, sid nglé, remthectaid ríg noemnimé. IOhain Babtaist, blaith ingein, baremthechtaid Crist coemdil, rosluind doMaire mormiad diambai imbroind Elizafiad, Diatanic Maire, mor míad dofis scel Elizafiad, diaraid ria cenchaire cath Maire máthair inChoimded. Hua Iobe cenathis cinn dorinnscan bathis mblaith bind, gleoir indógraith óscechdáil Iohain mórmaith mac Zacháir. Mac Zacháir sainsercc intslúaig. 143. Ri doRaiga, ruathar nglé, indflesc dochlainn Iesse, indóg findlem, glan agné, Maire ingen Ebraidé. Insa dosraiga ochéin oaimsir athar Abéil, baili buan cechberlai bind, Maire úag ingen Iochim. Rí thanic donim nerta diaroet chorp ndóinachta, mó cech mbríg ardeseirc ndil, dothesargain sil Adaim. Ri dorósat bith mbuidi, conic traig ocus tuili, robai nói mis, morda re, imbrú naógda Ebraide. Ri thanic icolla crí, hé donrosat donephní, donfuaslaic dochum nimi triachoimpert nahingini. Huaislium rígaib rígda gein, rí rogenair imBetheil, dorarngert cechfaith ochein gigned iflaith Ochtauein. Diatánic Gabriel donim, mor inglanmiad dondIngin, mor inbrig De rodasta doreir indríg dosraiga. Ri doraiga, ruathar nglé 144. Ri Rogenair, ni bine, domulluch nahIngine: réil doraittni oscechrainn, rian-Enair, in-ocht kallainn. Ri diar-rochet, cain caingen, class angel isarchaingel, sid dodoenaib oscechbruig, indocbail Dé uasnemdaib. Rí roruithnig rétlaind ráin riasnadruidib 'nachomdail, diatucsatar leo lith lor mirr ocus tuis isdergór. Rí bái imBethil, buaid becht, ruc reim techid in-Egept, diambai inteduar oscechmaig, diar'hort Heruad inmaccraid. Rí tucad aness iartain oshunn rohort indarggain, cor'alt iarsain, bagnim gle, inNazáreth Galaile. Rí dessid, nitlaith atlí, eterscribae isfarsaidi, foraiarair, triamain triath, diambai Maire ocusIosiab. Rí roimchomairc, mor scel, dosruithib mac n-Israhél, rí dorat mor cesta ngle forsuidib rechta Moise. Rí romol Semeon bacoir, diambái iconglanaltóir, diatuargaib foradílaim, ardruire nimi noebnáir. Rí dorat forngaire trén forsruth n-amra n-Iordanén, conarogluais, clú cengeis, inhed rombas 'conbatheis. Rí tarrasair fiadintslog moruiri fírmaith finnmór, forsndessid inSpírut Noeb laforggal Fiadat fírsaer. Mac Dé, Dia deoda cechthan, baoen, batréoda derbglan, nihé inforuallach friagair, ri robúadach rogénair. Rí rogenair, ni bine. 145. Ri Róaen, Rothroisc coglé, cethrachait lá ocusaidche, ardessmerecht docachsruith, indiamraib dorchaib dithruib. Ri tharlaic cuce, gné gaind, nagorta foracholainn, coroclóad Demun de triasinn-aimsigud trede. Ri doraiga teglach ndil diachumtuch eter dóinib, dosil Abráim, árim nglain, dáfer dec doapstalaib. Ri rochar Petar isPol, Andreas uais isIacob, Iohain, Pilípp, blaith angus, Bartolom ocusTomus. Rí rochar Madian maith, mór, isinglanfial Iacob, Simon isTatha centass, Matha, Marc ocus Lucas. Ri rochar dásessiur fer, bahé atheglach toebgel, ladeisciplu, noebda smacht, ado soerda sechtmogat. Ri arroet bathis fosmacht cenathis ardeismeracht, rofigle cengaile gne inrí dorigne inn-óene. Ri roáen, rothroisc coglé. 146. Ri Robennach, mellach búaid, na secht lestru usci úair, diamboe 'sinchoiblid gil glain, dianderna infín inGalail. Rí imRulaid, rígda fecht, combuidin móir 'nachoemtecht, diar'hiicc inclam, comul nglé, bae fortoeb naconairé. Rí ruthanic, tolaib drong, incathraig Capharnaum, diabrethir féin, feib rothúir, roíccad mac inchetuir. Rí conattail il-luing lóir, in-ainbthine dein dermóir, diar'choisc inngaeth corbothláith, corabi inrianfeth robláith. Ri rofaed drong ndotchaid, ndúb, 'sindorcraid cenimforddúl, diar'hícc fer fothedmaib tra dogrethaib dremnaib demna. Rí rosas nacoicmili, cenmotha slóg cechdine, dochoicbargenaib, mod n-án, ocus dondáoenbratan. Rí robennach, ferr cechgein, nadáiasc, nacoicbargein, cotarfuaraid léo foleith dáchliab déc diafuidlechaib. Ni dinsid tiar na tair, rí in-hislib, ri in-arddaib, adrell cechrig immosech, ferr cechrig ri robennach. Rí robennach, mellach búaid. 147. Ri cos'tuctha dagalar bodor ocusamlabar, immuich arbélaib intslúaig rodashicc isindoenhuair. Ri conattaig, tuiccsi dáil, deog d'uisque forsinmbannscáil, dian-ebairt frie centlais bái coicer innacomgnais. Ri rohic, amra tola, mnai truaig dindrobur fola, diataraill alám focleith, finna abrothirni innétaig. Rí rohicc mac nafedba diantuc othoraib demna, amra firt fiadrongaib dál, diarohiccad inbacclám. Ri condranic forsinmaig frideichnebur doclannaib, nícian rolla fordala comtar coema comlana. Ri robennach secht mbargin la bec d'iascc, nírbo daidbir, facbait secht cleib d'fuidlib de sloig nacetheoramíle. Ri rocháimchlai cruth cia cóir intan luid islíab Taboir, diatarfaid, gléalt cenhacht , adéacht trianadoenacht. Tan bateist coicfer, gnim n-og82, Petar, Iohain isIacob, congaissi ceilli, clú cass, Moise ocusHele admass. Rí bethad buadaig, buan blad, cli imgretha gluair ili gor::: nicerr fribrig buidni bla ferr cachríg ri cos'tuctha. Rí cos'tuctha dágalar. 148. Rí Roirscart isroglan tempul sóer segda::: tegdais dil deoda Dé bí, bid teg n-amra n-aurnaigthi. Rí rothodiusaig ahuaig Lazair balór dolánbuaid, iarnaécaib, feib roclos, in-adnacul cethri ndenos. Mori réil, coméit glaine, imrualaid muir nGalaile, cossaib tírmaib, deoda gáir, fescur fiadnaapstalaib. Ri roshícc fiadchuirib clann forsintsét nadámac dall, dianderna donchríaid chéir combarosc roglan roréil. Ri rofuc immrim n-amra indomnuch naglanphalma, diatucad dó immasech indassan isint-ochech. Rí frisin-erbairt inslúag huili eter tren ocus trúag; 'dena arn-íc triabithu sir, atbennachda, ameic Dauid!' ArCoimdiu glé cumtaig rath turcbaid cechgne cechcumtach, cain clí cendigna, cenchacht, mori rigda rohirscart. Ri rohirscart isroglan. 149. Ri dorigne triacheill nglain humalloit diaapstalaib india dardain, foglóir gle, riacaisc móir nahésserge. Ri robennach tuara doib imtrath nóna fochétóir, dian-ebairt friuu triarath, robui nech díb 'coaglebrath. Ri roraidi friu cogle forgal febda firinne: 'nech uaib tic arthus donméiss ishé ata fordrochséis.' IArsin dochuaid Iudas ass con-ilur mbriathar foglas, commairni aríg, bagnim trait, archuic ungaib dec argait. Ri roraidi friu cocert frisinslóg bái 'nachoemthecht: 'scailfidir intret coglé innocht immonn-oegaire.' IArsin asbeir Petur bán ocus aétan frilár: 'ní nomscarad friCrist cain nifil innim notalmain.' Ri roraidi athesc n-uag friPetur fiadinmorsluag: 'nomdiultfa fothrí triachleth riasiu gaires incailech.' Inri rodasalt sunn sel fritinchosc, friforcetel, roraid friu triacomrad cain: 'bid forcomdal inGalail.' Cuaird nime imchlar betha bind, suairc slan frisretha soérgrinn, gnim centathair taidbrit bi, morí rachain dorigni. Ri dorigni triacheil nglain. 150. Ri secht nimi, rí talman, ardruiri nan-iladbar, imrulaid etronn, fo fecht, friré tribliadan trichat. Ri dochoid fecht forfolocht bahé inri tairchert torocht, diarochind Iudas inmbrat(h) diambui inglinn Iosofath. Ri risfer failti osblai Iudas triaphoicc mbrathemdai, rí cosrucad sluag 'nadail, rí rucad in-aurgabail. Ri rúad rofucad hicacht hitech coslúag nasacart, diarodiult Petur cobras nadrabe 'namuinteras. Rí rodamair cech ndigail fophlagaib fiaderrigaib, ri tarcbad fiadchuirib clann, rí fors'tardad guforgall. Rí dochoid fricrann crucha asathoil nir'athrucha: ri noeb diatardad indneim, rí goét 'nathoeb colagein. Ri dochoid iarsoeralt slecht asadoenacht 'nadéacht: rí rosáilset frian-úine, rochainset nahilldúile. Tarblaing dorcha darcachmag: mairb thalman asrachtatar; bathómnaig dúili Dé dil diar'fodluig fíal intempuil. Rochichlaig cech duil, deilm nglan, rochrithnaig nem istalam, muir darcricha rothriall techt, cride cloch ciar roscáilset. Ri roches hicriaid chain croich darcenn clainni Ádaim, iarsin ruc creich, calma adrenn, cotarat láim darhIffern. Ri rochuimrig Demun dub dianidcomainm Lucifur: atat fochrithfeidm osain sloig hIffirnn conan-amsaib. Ri dofuc brait hIffirn uair apein, acrithfeidm comtruaig, rosuidig slánaib foadeis forbruigib bánaib Parduis. Rí doeni, tolaib caingen, ri aingel, ri archaingel, dessid iarsin, soerda clu, osrigaib 'narigsuidiu. Mori rígfial forlassad, isflaith firian forbhassach, doróssat cechmbrig, mod ngle, ferr cechrig rí secht nime. Rí secht nime, rí talman. 83151. I samaithrech, febda fecht, aCoimdiu, domtharimthecht: dilig dam cachcin romthe, aCrist, ardotrocaire. Ardothitacht cain hicrí, ardogein, amo noebri! ardobathis mbuain hifus, dilig dam cech n-immarbus. Ardochrochad colére, omarbaib arth'eseirge, tabair dam dilgud mothal, aritFiadu fírthrocar. Ardofresgabail soer sel cosinn-Athair fornoebnem85, feib roradis frim riatecht, dilaig dam motharimthecht. Ardothitacht, déoda ingair, domess forslog síl Adaim, arnoengrad nimi cenchlith, dilgiter dam mochinaid. Arbuidin nafátha fir, ardrong molbthach namartir, dilig dam cachcin romgab, arfairinn nan-húasalathar. Archleir nan-apstal cenchol, arsluag nan-uag ndeiscipol, arcach noeb corath rigda, dilig dam momígnima. Arcech noebuaig osbith bras, arbantrocht naprimlaichas, dilig dam cach cin fonim, arMaire n-amra n-Ingin. Armuintir talman, torm ndil, armuntir nimi noebgil, tabair dam dilgud basdech, domchintaib uair amaithrech. ISamaithrech, febda fecht. 152. Nimtha saegid forDia ndron con-ilur mod medar nglan, condarcuiri arcrichid ngel, ruiri reb richid romchar. Relat triarintriuchta ráid, áes indintliuchta áin ém, iarfinnalta frisid sloig inganta móir morig réil. Retha gaissi canar lib cotibgaib cenbaisse blad, dána cenecla nachneich, slana iarsreith ecna corath. Coniarfus duib, duraib eim, ni dorunaib moríg réil, gleod cachcesta uair daruair, leor buaid diafesta doleir. Denaid friartarba cenchrith, amra rith relaid iarsreith, nadibleisc linib run raith, tur daith forcachceist foleith. Cia 'cata, iarnglé doléir, dála De diareir rothúir, ciamét naree, reim n-uag, robui inri ruad riacachdúil. Cia dorat comairli coir cenbríg mbroin dondrig hiruin, riasiu nobeth bith ochein, siu dogneth rí reil cachnduil. Siudognetis aingil uais artuais cechcaingil iarséis, siu nobetis moini arbes nagres nadoine fondeis. Nariched natalam tir, namuir mil met magar muad, no nachdúil glanglanna cél nem nél no anmanna úag. Cia rochuimnig domrig rain cengrain cordascuibdig fein, cech duil derb frisoerbuaid slain rosdelb frioenuair diaréir. Cia adbar adbal infess diacess inbith bladmar brass, incuman lib arcachn-ai ciabunad diambai inmass? Heisse rotheipi cech nduil iarruin rosleice diaréir, inrí doruasat cechcri, int-uasabb rogni ingréin. Cia rolin dosilaib bith dolubaib lígaib cenchleith, cia rodelb friathuil andath, ciarath forcachluib foleith? Cia rosdechraig innacri, cia rosgni iarcechraig gleo, cia cruthaig glanglanna clú nadu nachn-anmanna beo? Bunad anman lib ingle congaib gne glanbda col-lí, ciacinn cenbaegul riangein, saegul sein cechduini bí? Cia 'cata indarim úag fil forsluag sil Adaim áin, cia 'coata, cendánim duib, árim nguir ganim cechtraig? Ónchetna duini robúi, etir fer ismnái col-lí, fordomun dérgidach Dé gle cosndedinach atchí. Crícha aicgein airm itát, aicbeil imrat, rígda inset, cose nirosfoillsig mori doneoch icrí rianaéc. Cid canat tonna, toirm trén, cennachlén lonna fritóir, congaibet gala, crech ngúr, cachleth darmúr mara móir? Can tic tuili trethan tuaircc lethan cuairdd fobetha barcc, cialeth fondomun rotháig intan astráig forcachtracht? Cialín nasluag, srethaib drong, dosceil tonn muad mara mind, ceti arbair trebait ann dondleith tall dontalmain tinn? Fillit anglúni cognath cechtrath cennachndúiri dréil, molad marcharait cohóg canait cechslog dondríg réil. Cid roleth bith, brigach cuaird, cid dogni suairc sirach set, isindaidchi fririad reb, ocus grian gel cidimthet? Ocus esca cid dodfeim tan doceil nachngesca nglan, cid dogni cithu gaeth cain, cid nachgaim triabithu sam? Cialin naretlann adrann mod mall friarim oscech dind, rethait rithrosc iarsetsain, cidcotasgaib na sechtrind? Cia de ismo messar combuaid infail uaib rofessad iarfír? aer alad, ilar neil, nó intalam tren trebach tír? Cia de islethiu domun dúr no isdoimniu amúr, monur muad, ciaso baili ata incrann lethas barr daraer n-úar?88 Cid 'mifoilngi torann tren cenlen lin abarann mbúan, argair cechn-ahél athrial sair, siar, isinaher n-úar? Cia criathras usce n-an, n-uais, iarluais forcach n-iathmass n-éis, cia roalt crotha dogres dorat bes forsrotha séis? Cairm itat adbai nangaeth baeth balnai imrát fricachmbruach? neoil indaeoir, noithech bes, cid doib dogres bid forluad? Cialin nangaeth carait nual? ciabrig buan canait friimluad? ciadechair fail dararath? ciadath ata forcachgaeth? Congili cinnas atat na secht nimi noebda cuaird? cid dosgni fostaib cenbet? ciamet fil 'nasostaib suairc? Cia 'coata tomus inchlair richid rain friforus fír? cia doroemadair ochein diareir coemchathir indRig? Cade lín atheglaig lib rosdedlaig Dia dil diathreib, indfir rodelb betha brig indrig robái rianagein? Tuirmid triariagla, rét reil, ciamét bliadan cobrath mbúan, tuirid lib triabescna bríg ciahaes esca forsindlúan. Can dodechamar ille forbith ché chetarchair gle, infitir forcialbann clú ciadú cosatiagam dé? Acht arnDia, derb centair, rondelb riandail domuin dúir, 'coarflaith cenguasacht, cencrich, 'coarrig donRuasat cechndúil? Cia rogni cech n-uili n-uag lethan luad fribuidi mbríg, acht monoebrí donim nél arn-oenDia trén, ishé arndil. IS he doruasat cechret cenbet, arn-uasabb, nadbrec, rí rosmacht foraessu ec iarset rochacht gaessu Gréc. Cometaid cenecla agáis ecna cenbaes oibind bes, doneoch dorucai morí bec dofucaid ni diagrés. Tairinnid formbréthir móir, atibtroig treithfir fondríg, ennga huimli duib lagáis, nabid forbáis nofribrig. Nabagaid ahecnu uag nual cenecla crabuid gúir, lib niderb osbetha bríg retha indríg rodelb cachndúil. Truag formbith fodorchaib trel forfeb fothomthaib Dé dil, ingnassaib garbdai cechcin nidatglain forn-adbai hil. Hili huili dúili Dé, dili druini dreim asmá, iarnacáintuistin foleith, coemthuicsin cachneich nimtha. Nimtha. Ni hetraigim rúna Dé, gle nisteclaigim frimla, firthuicsi rig bethad bí, anhed beo hicri nimtha. Nimtha. Ni naderna sen nasúi nadrúi nisderbai bamá ciapsat guir fricrabud nglé túir fordalaib Dé nimtha. Nimtha. ISme Oengus céle Dé, coemdos gle clere fodchna, diathuicthib deimnib De tuicsin forcachní nimtha. Nimtha. Morí corunib, cain clú, cachdu diaduilib ata osbith, balcc bladmar frimre acht adrad frimre nimtha. Nimtha. Deichdúan naheisseirge inso. 153. Bacoir docachcristaide; cianochiad cachthratha, huamun domnaig tristaide sechtmain rialathi mbratha. Biaid fogur fenedach congairib grandaib garbaib, isindomnuch dedenach rian-eisseirge domarbaib. Ticfa nel derg teinntide atuáisciurd nime ninaig, granna, gér, garb, geintide, lethfaid dartalmain tinaig. Ticfa fleochud fuilide asindníul dorcha dogor, truag deochair diarcuiribne linfaid inn-huili ndomon. IMtrath terta tinscanat frossa fégfola fomnaig, nitercca, niimscarat, coti leth lathi indomnaig. Ticfat luaichthi lasracha, ticfat toirne centola, ticfat cruaidi casracha, ticfat froslacha fola. O leuth lathi lanaide cotrath nona nicletha, fleochud fola falaide fochetheora ardda inbetha. Tomadmann tuath talmanna, cretha granna isglorae, inmuir colin anmanna tet daramuru mora. Mairg cechn-oen 'nafrithele nachfoichlidar cofooil, uamun brátha bithféle ciadogneimmis bacooir. Bacóir docach cristaide. 154. Isindlathiu tánaissi dia-luain luaidfiter arbair, nidatairdi aniussa crithnaigfid nem imthalmain. Tonna saile sétaigfit frisnahairera ardda, biasta bledmaill beccaichfit, fochichret gaire garga. Guba granne golgaire, cui cencheol, garg angretha, cenaine, cenforngaire, fochethri ardda inbetha. Bethu bronach belgaide, censid, censláine suba, drong togach condedgaire iarndith fortrágaib duba. Truaga dini domblassa, bergga conbenfat bassa, nisuan sidi somblassa, lergga conlínfat lassa. Ferad cach aneimele friDia, din asdaithiu, friar Coimdid congelféle, ararsoerad 'sindlaithiu. ISsindlaithiu tánaise. 155. 'Sintres laithiu lainderda dia-mairt 'mustuairc amura arCoimdiu cóir caindelbda timmairgfid cuaird adula Legf(ait) fothai fudomnai domuin dein, dál asderbu, crethfait clocha cruthamrai, cosceraitar friandelbu. Dluma dergga teintide, niseol seim, nisuairc soraid89, gura, cerpa, geinntide, fochichret cuaird indomuin. Turcgeba sruth sroibtened ahuillib talman toebaig, cumgeba cruth croithfider forbruinnib betha broenaig. Bidoenbreo bith brainechda othathurcbail cofuined, linfaid cloencheo cairechda cechrind reil corian ruided. Ri cosaidbrib slanchaingen, doRósat gréne goho: con-arbrib aarchaingel, ronsoera 'sintresslóho! 'Sintreslathiu lainnerda. 156. 'Sinchethramad lithlathiu cetaine, cetaib omun, ticfe athach écaine, croithfaid inn-huili ndomun. Turcgeba inmuir mormongach othalmain, tolaib tine, cumgeba agrith glorglonnach, coroa niulu nime. Nuall nambledmall mbeccedach nambiasta mbélderg mbirach, sluaig nasedlang setfadach forsintracht tírimm tinach. Dofuit sís arithisi trethan tromm, toromm n-adbal, connachfess afithissi cid teite fothuinn talman. Tic tathellach tathlúgud congnithaib fiadnaslogaib, atherruch friaathnúgud combi 'nachrichaib coraib. Gaetha galacha gera, ginmara, cetaib ahél, combruet nafidbada, comberat leo 'sinn-ahér. IAlla ainble, engacha, imriadat cech n-iath n-allmar, diana, daingne, dedgarcha, diallait forbiad intalman. Ticfait airde inganta, casrai cruaidi, cru granna: sil n-Adaim attimmarta, trúaga cechdu andala. Atbera insluag sirechtach sil n-Adaim sernait srethu, an-athesc truag, dínertach: 'ferr dún bas indabethu.' Bresma búana bruthacha, gretha grainne congairgge, sreba srúama sruthacha, consceraiter frifairge. Fillfidir nem, nassad glan, afudomnaib aadbair, cinnfidir agnas adbal combruifider fritalmain. Mac mor Maire Ingine ronsóera laprimmaithiu, arcachn-olcc n-óg n-indlide 'sinchethramad lithlaithiu. 'Sinchethramad lithlathiu. 157. Coiced laithe lígaide dia-dardain, tolaib tine, ticfet toirne díglaidi conscértar renna nime. Nicheil cachduil delgnaide timmarta condattrúaga, domun duR condedgaire roscar friabriga buana. Beti dorchai triamannai, betit adhuatha adbail, srebai solmai síabardai linfait ónim cotalmain. Toethsat ruibni rétlannai sis asostaib asesta; nisfoelsat atetbannai, formuchthair grian isesca. Coe granna ocus golgaire, duba dian ocus toirse, cenaine, cenforngaire, censíd, censuba soillse. Sruama serba, seimlide, fochasrachaib dosfemed, muada merda meirblige, isnalasrachaib tened. Dia deoda doroegasa tarcai turu condaithe, marcachnoeb romsoerasa archuru inchoiced láithe. Coiced. 158. Sessed lathi lordata dia-haine, tolaib tuile, doberthar inmormartra ann forsil Adaim huile. Nichélat indécnaide, leir adfiadat iarsrethaib, atbélat ec etlaide cachmil beo roblais bethaid. Bidbronach, bidbrainechda, cruachda focherdaib casrach: nibaglorach graigechda luarda colerggaib lasrach. Oslaicfitir coemdoirsi richid ranmair cenbine, domun conachoemsoillsi fortuigthir arbair nime. Nanoeb isindnoebaingil isindlassair lúaith lethain, atsoer imcachcoemchaingein amal iasc bis hitrethain. IArndul acrí chaingnide coCrist caid fordoi dessel, bithoentu achaiblide cengoi madchin rosessed. Sessed lathi lordata. 159. Dia-sathairnn nasechtmaine bíaid inbith focrithur, firfid graphainn gergaile, amal choire forfichud. Fochicher achruadchasra iarfeirg diagalaib glethib, luadfit lergga luathlasra, sinfit suas osnaslébib. Sergfait srotha serblomma iarsrethaib siabrai sirfecht, centuili, cenderbthonna, cenrethaib riaglai rigrecht. Roinnfitir triathomthaigi sithbe naslébi slemun, cloifitir triachomchaire, menmaigfitir codremun. Coclóefet nahaicneda cechdúla, deilm asamru, sóefeit nabiat attreba eterbeohu ocus marbdu. Ardrí richid rinnime Crist caid conic cachngraphainn, ronfaema ardinnbile coronsaera día-sathairnn. Día-sathairnn nasechtmaine. 160. Il-láithiu nalánchangen domnaig tadban diarndoidngib, ticfait airbri archangel dochum talman líarCoimdid. Congera int-archaingel gairm gluair óscriaid cechduine, forsil n-Adaim n-ardaingen con-héirset hili huile. ISsinchetna eisseirge riacách foguth indaingil, apstail conaseiselbe coCrist cenchrad diacaingin. 'Sindeisseirgi thanaisi atressat fáthe inbetha: foismedaig nisfailgaisi dontress essérgi ingretha. 'Sinchethramaid essergi atreisset martir thalman, isincoiced eisseirgi huilidettu noeb n-arbar. ISintsessed eisseirgi heirgit othalmain taisced aes óge, aes athirge, nanoidin iarnambaisted. ISsintsectmaid eisseirgi atraig cachoen coanmain, atenid, atrommthuilib, amuir, atir, atalmain. Tinolat drong tóebadbal dochum dála triacrithfeidm, muinter nimi noebarbar, muinter thalman iss iffeirnn. IS fossud afledugud linib anduis andile, asossud, asrethugud, fiadgnuis réil rig secht nime. Na secht nime noebnara fillfitir fodlaib fuiled, gebaid tene toebdana otha thurcbail cofuined. Forhinnaib nalasrasin seiss intsluáig innasrethaib, osdindaib nacasrasin combuaid fobrátha brethaib. Atre inrí robúadach conidfoidreich doib huile, conachroich deirg dodúalaig friaaiss fiadgnúis cechduine. Seiss isuidiu amiadamla Mac De Athar centimme, innachuiriu grianamra, adáapstal dec imme. Mac nahOge ebraide dorósait slógu hisaithiu, din artróge delgnaide diarndítin isindlaithiu. Il-láthiu nalánchaingen. 161. Indomnuch nacomdála iarn-eisseirge condremna91, nibaceim soer sograda tecait druing duba demna. Tuir nan-arbar n-iffernna cendil acarcraib comul, fogarbdath acrithfedma linfait inhuili ndomun. Dofoethsat nahídala, dee duib nangeinte cuilech: nisfoelsat angnímrada dobith fiadgnúis indRuirech. Ruibni ruada richessa, tene derg troethas duisse, duilgi trúaga trichessa, con-ilur fergg friangnússe. Congluaisfi fonn fudomna domuin dein, dál condubai, artúaisfi condodomnai, cenbuaid, cenbrig, cenbrugai. Coe granna ocus glammairecht condith cenchoimsi ngretha, cencennsa, censadailecht, censíd frisoillsi sretha. Sreba siabra saraigter snimaig forhinn nalasra, cretha ciara granaigter gnimaig forcinn nacasra. Guidem frisinmorchoimdid incech huair arcomráda, arsoerad diartrógdoidngib indomnuch nacomdála. Indomnuch nacomdála. 162. Il-lathiu indluain lainnerda bratha frisndalat píana, ferfait arbair aingelda catha fridemna díana. Troethfaidir drong dergnaide triadremnu tolaib guba: rian-angliu centerbaide mebais fordemnu duba. Conatóisiuch dolbaide Lucifer léom asdúru, in-Iffern ogolgaire fochichritar forcúlu. IArsin bertair fírbretha fíadgnúis De forclainn Ádaim, scertair iarnangnímgreth(a), dechraigfiter 'nandálaib. Dlomthar lat drong demnachda ipíanaib úaraib Iffirn, peccthaig censil nderbgarta, fochiabraib cruadaib crithfeidm. Cechfirian foglangeltad fordeiss Dé bí, buan bithfeidm; fodimiad cechanrechtach, forlaim cli dochum n-Iffeirnn. Indformdig, ingúbrethaig, inchosnamaig, inchuilig, indruid, inderetecdaig, ingeint, ingalaig guinig. Inmeirlig, indadaltraig, ingoaig gloraib guba, intsantaig, indiumussaig, indeithchich linib luga. Indferggaig, indetradaig, induinoirgnid condremnai, aes ecnaig, aes athchossain, aes indindlaig nosdedlai. IT he sin inprimpeccthaig artrebat hIffernn húarach, tiagait cenni d'fírettlaib laDemun ndremun trúagach. Dochum pene suthaine icarcair guires grithu, iatsom nipdat duthaine icafulang triabithu. Bethu brónach bithtoirsech ítu, dochtai iarsetaib, cuairt glórach, niclithchoimmsech, uacht, gorta, crith fordetaib. Dia dil, tuistid dítnidi nandúla ndelbda ndegrach, ronsoera argliphiti nandemna in-Iffurnn engach. Indnoib isindfírianaig doreir indAthar nemda, congerdar cendímiada dochum flatha sechtedma. Nassad side siráidde, amru cechnduis cenchithu, imcaissiu naTrinóite ognúis dognuis triabithu. Bith isámaib sonmige iarmbas cendomgnas ndangen, 'nandalaib cendonmige dogres hicomgnais angel. Cenchrini, cengalara, censním, censaethar sníid, cenoccurus cotulta, cenaurchra broitt nabíid. Bith isoere sirsoillsi, classa caine, ceoil gelbda, innoebi censirthoirsi, cenhass, cenáes, cenerchra. Adroillemm, adaittrebam oentaid aingel cechtratha, liarCoimdid cocaitchennam iarmbuaid abrethaib brátha. Adfiadat indécnaide, doréir naríagla asmóo, imriadat cohéttlaide mili bliadna 'sindlóo. Il-lathiu indluain lainerda.

https://celt.ucc.ie//published/G202001.html

G207000

Tidings of Doomsday

Unknown

John Carey , Beatrix Färber

900–1200

Middle

EN, LA, GA

—

—

—

Scéla lái brátha inso sís: Dia do bennachad na n-éstidi uli. Tabrad cach óen díb fó leith a menmain & a innithim co díchra fri scélaib lái brátha .i. amal ferfas In Comdiu fáelti frisna náemaib & frisna fírénaib do aittreb na flatha nemda, amal ferfas immurro an fáelti frisna pecthachaib & frisna h-anfirenaib oca n-innarba i n-iffernd. Isu Crist mac De bí slanicid ind ule domain, In tres perso na deachta uasli, as chomshuthain & as comfolbthaide dond Athair & don Spirutu Náem. Iss e roráid na scela-sa gair bic riana chésad, do folsigud na tuaruscbála bias do féin i l-ló brátha cona nóemaib & cona fírénaib, & do nertad a apstal & a descipul .Nachas-ragbad torsi día chessad-som. Ar rofitir-sium corochomacsig amser a chesta. Matha mac Alphín, súi ebraidi, In dara fer déc rothog Ísu 'na muinterus, In cethramad fer roscrib In soscela comdeta, iss é roscrib & rolesaig na scéla-so lathi bratha. Mar rochúala a bélaib a mágistrech .i. Ísu, co farcaib hi cumne 'cond eclais, co n-ebairt fón n-innas-sa. In tan doraga mac De & duini i n-óenpersaind, co n-onóir & co miadamla, & a ule aingil malle fris, suidfid In tan-sin fora chathair rígda & for sossad a míadamla, & tinolfiter andsin na h-uli duine 'na fíadnaisi & do-géna a n-deligud & a terbod iar tain. Ordaigfíd ém a nóemu & firénu dia deis. Ordaigfíd immurro na pecdachu & na h-anfírenu dia clé. Is andsin at-béra In Rí dond fhairind beti dia deis: ‘Ticid, a bennachtnachu, selbaid flaith m'athar rofuired dúib o thosuch domain. Úair roba i n-gorta & doratsaid bíad dam. Robá i n-ítaid & doratsaid dig dam. Robá i r-ríchtain a les tigi áiged & doratsaid aigidecht dam. Robá cen etach & doratsaid etach dam. Robá i n-galur & tancabair dom torroma. Roba i cumriuch & tancaibair dom thúaslugud & dom fortacht.’ Is andsin do-berat na fíréoin In frecra-sa forin Comdid: ‘A Thigerna,’ for iat, ‘cuin at-choncammár-ni thú i n-gorta no i n-itaid & doratsam biad & dig dait? Cuin at-chonnarcmár i r-ríchtain a les tigi áiged no cen etach tú & doratsamar áigidecht & étach duit? No cuin at-concamar i n-galur no i cumriuch thú & táncamár dot fhis scél & dot fhuaslucud?’ Is é-seo immurro frecra dobéra In Comdiu forsna fírénaib: ‘Cach tan, ar se, dorónsaith maith arna bochtaib im anmum-sa, Is forom-sa dorónsaid.’ Is íat-sin tra sé h-ernaili na trócairi o cennaigther ind flaith nemda. Is iat na sé dorsi glainidi triasa tic solsi In bethad suthain isind eclais. Is iat-sin na sé cé mend iarsa frescabat na náim & na fíréoin dochom nimi. At-béra In Comdiu dana cid dond fairind beti día chlí In n-athesc n-acarb n-adúathmar-sa .i. don lucht ná rochomaill a thoil & a thimna. & Is ed at-béra fríu oca cur i n-iffern: ‘Scuchaid dím a mallachtnachu & ercid isin tenid suthain rofáired do díabul & dia drochmuintir. Úair robá i n-gorta & i n-ítaid & ni thárdsaid bíad no dig dam. Robá i r-richtain a les tigi áiged & étaig & ni thardsaid áigidecht no étach dam. Robá i n-galur & i cumriuch & ní thancabair dom fis scél no dom thúaslucud.’ Is andsin do-berat na h-ecraibdig In frecra-sa forin Comdid: ‘A Thigerna,’ for siat, ‘cuin at-connarcmár-ni i n-gorta, no i n-ítaid, no i r-ríchtain a les tigi áiged, no cen étach, no i n-galur no i cumriuch, & na dersamar timthirecht & umallóit duit?’ Is andsin do-béra In Comdiu frecra forro-som. ‘Cach tan,’ for se, ‘na dersaid maith arna bochtaib imm anmaim-sea, Is forom-sa nadernsaid.’ Is íat-sin tra se nechi airegda triasa n-insaigther iffernd. Sráinfitir tra iar sin na h-anfíréoin hi péin iffirn & isin todernam suthain; ragait immurro na náim & na fíreoin isin m-bethaidh suthain do aittreb nime malle fri Dia cona ainglib tria bithu sír. Cesnaigther isin scriptúir náim can asa targa In Comdiu do fugiull brátha. Ocus cinnas do-raga, ocus cia ara targa. De nim tra co demin do-raga In Comdiu do fugiull brátha, mar demniges In rígfaith Dabid mac Iese. Innas immurro do-raga demnigid In fáith cétna & iss ed at-beir: ‘Bid follus,’ ar se, ‘do-raga In Comdiu dond fugiull & nibá tóithenach.’ Biaid dana tene mór ar lassad 'na fíadnaisi & ainbthini dermár imme di cach leith. Is aire immurro do-raga In Comdiu dond uugiull do mes forin ciniud n-doenna eter biu & marbu. Mar at-beir In rigfaith cetna: ‘Tinolfaiter,’ ar se, ‘muinter nime & talman hi fíadnaisi In Chomded i l-ló brátha.’ Is demin dana co n-dingniter cethri budni don chiniud dóenda i l-ló bratha. Buden ém dib do-gentar do mes & ragait aithle a m-messa dochom péné & tódernama. Is friu-side at-béra In Comdiu In n-aithesc n-aduathmar-so oca n-innarba uad: ‘Scuchaid dím, a mallachtnachu, isin tenid suthain rofaired do díabul & dia drochmuintir.’ Is iat-sede na comallat o gním In maith gellait o bélaib. Is e ainm na fairni-sin isin scriptúir: mali non ualde .i. uilc nach adbulolc. Buden aile díb na dingentar do mes acht ragait fó chetóir cen mesrugud etir forro dochom n-iffrind, & píanfaitir iar sin tria bithu na m-betha cen trocaire Dé dia fortacht; ár ni thabrat-som smacht no recht no ríagail ar denam a peccaid & a n-dualach hi fus, acht cach olc as mó rofétat do sárugud Dé & dáine, iss ed do-gniat. Is é ainm na budni-sin: mali ualde .i. a n-as mesu don chiniud dóenda. Buden aile díb do-gentar do mes & ragait a aithle a m-messa dochum focraice. Is iat-sede do-gniat i fus aithrige n-dichra tria chongain cride, & lesaigit a n-ulcu remtechtacha tria sualchib & cáingnímaib, & dana do-berat almsana bíd & etaig dona bochtaib i n-onoir In Chomded, co n-díchlet-sede na pecda dorónsat riam. Connach cumnig In Comdiu dóib thall na h-ulcu dorónsat i fus. Is friu-sidi at-béra In Comdiu i l-ló bratha ica n-gairm chuce dochum nime: ‘Táit innossa, a bennachtnachu, do aitreib na flatha nemda.’ Is e dana ainm na budni-sin isin scriptuir náim: boni non ualde .i. mathi nach adbolmaith. Buden ale immurro díb na dingentar do mes, acht ragait fo chetóir cen mesrugud etir dochum nimi & focraici fororda. Is leo-sede nach leor di maith comallud nach n-erailend In scriptur diada forro do denam co tuillet triana sualchib & triana caindu féin sin, & con-dénat ni as mó de maith andas a n-er-ailter forro isna timnaib díadaib. Is dóib-side d gellas & tairngires Isu In mormaith-seo n nister isin t-soscéla, co n-ebre friu oca n-ascin chuce i m-mórchomdáil lái brátha. ‘Úair foracsabar-si sa,’ ar Isu, ‘cach maith robói ocaib isin t-sáegul, & tancabair im muinterus-sa & im chomaitecht(s)a1. Táit-si innossa co m-bethi malle frim for díb rigsudib déc cen mgud foraib, Is sib-si oc mes In chiniuda dóenna.’ ... do aitreib iffirnd tria bith sír. Ocus it é beti i scoraib & i l-longphortaib díabuil. Ocus scérait fri airfitiud In domain-seo rocharsat. Ocus fri gnúsib muintire níme .i. na n-aingel & na nóem & na firen, ar m-bith dóib míle bliadna i tenid bratha. Ar Is é-sin ré lathi bratha mar innisit trachtaireda na canoni nóimi. Nibá soinmech tra a sét na pectach-sin. Ni faigbet dig na biad, acht sírgorta & roítu & rouacht. Is ed bertair iar sin do taig diabuil co fogur dercháinte, co tromosnadaib sírrechtaidib. Bid trúag gáir & núall golfadach & éigmech, bron & basgaire, na túath pecdach andsin, ica tarroing dochum pene iffirnd; acht bid hí-sin In mall aithrige cen greim furri, ar ni chluinfider a ngudi-sium andsin. Úair na rofoichlitar ar thus, céin robátár hi fus hi comaitreib a corp & a n-anmand. Iadfaitir andsin tri glais na pecthach. .i. iadad iffirn tria bith sír forru, & íadad a sul frisin domun dio-tartsat grád, & iadad na flatha nemda friu. Suidfit iarsin sudi nemthrócar for richessaib rothened ar bélaib ríg na cláini i n-glind na pían, airm i m-biat dóib todernama tromma .i. bás cen betaid, tene dorcha, bethu brónach toirsech salach inglan, airm i m-biat ilchoin géra cicara cróesmóra clúaslethna ingnecha crobgéra ina t-tóebaib, ocus loscind géra garba oc imesorcain, ocus nathracha nemnecha imlúatha In chuaird cathrach díabail, ocus léomain lonna letarthacha, ocus ilar na n-dubdlúm & na n-dublúachat. Airm i m-biat éoin etecha ingnecha ágmara iarnaide, ocus brenlocha ainbthencha úara iffernaide. Tenti dorcha oc sírloscud. Lecca derca fo chossaib. Claidib ic cirriud. Cait ic scripad & ic dercad. Demna ic píanad. Créchta cen leges. Lassar cen díbdud. Gabail for tengthaib. Tachtud ar brágtib. Búadred ar cennaib. Iachtad & gabail ar gothaib. Glassad ar bonnaib. Airm i m-bia fri táib cach uilc In pheist irdairc úathmar ilchennach co rubnib riches rúad. Ni dia tuarascbáil .i. cet muinel furri & cét cend forcach muineol, & coic .c. fiacal cach óen chind, cét lam furri, & cét m-bas for cach laim, & cét n-ingen for cach bais. Airm i m-bethir cen choemu, cen cardiu, i n-ítaid, i n-acorus, i r-rouacht, i r-rothes, i n-esbaid cach mathiusa & hi comlaintius cach uilc, i n-óentaid esóentad demna & muintiri iffirn. Bíaid dana andsin mairg & íachtad, gol & egmech, cnet & grechach cach óenbeoil, & mallacht cen chumsanad ona pecthachaib fora n-apaid .i. for diabul. Ar iss ed dos-beir-sium ic fulang phéne cach olc doronsat triana aslachsom. Ocus mallacht dana úad-som fora manchaib imme .i. forsna pecdachaib, ar Is moti a pían-som fein cach olc doronsat-sum triana aslom forro oc aslach cach uilc. Is adúathmar immurro & Is granna In carcar-sin dorigni In Comdiu do diabul cona demnaib .i. iffern. Is ísel tra & Is domain a sudigud. Ar cia no-léicthe cloch mulin i m-belaib iffirn, ni mó indá hi cind míli bliadna rose sed a ichtur. Ude anma dana iar techt a curp fri ré trichat bliadna o úachtur coa ichtur, mar as chetfaid di arailib. Is daingen a h-imtimchell na carcrach-sin. Is aigthech uamnach, gaibthech golfartach. Is dorcha dubgranna a chróes. Is all do thimarcain cach anma phiantair. Is bréo do loscud. Is sraigell do esorgain. Is fáebur do athchumma. Is adaig do erdallud. Is dethach do muchad. Is croch do phianad. Is claideb do dígail. Is arm uathmar do guin & do letrad. Is buriud pían. Is rubne todernam. Is badud, Is plagud. Is srainiud, Is brúd. Is linud, Is tragud. Is dód, Is léod. Is loscud, Is slucud. Is ard, Is isel. Is roúar, Is rothe. Is cumung, Is farsiung. Is mór bréni a brothgaile. Cid tra acht dia curta nech i secht n-aesaib, & co m-beth míle bliadna In cach áis dib, ní mó anda óenmad rand fichet olc n-iffirnd no-innisfed. Acht it íat-sin chena prímthesmalta iffirn cona phíanaib. Ní mó chin for talmain cid árdrigi In domain o turcbáil co funiud no-beth acci, díambá h-adba ind adba sin & día m-bia ic ciniud aittreib na carcrach-sin. Gairmebtair immurro co somíad, co n-onóir, co n-airmitin na náim & na fíréoin ro-chomailset timna in Chomded & a forcetul isin bethaid suthain for deis Dé tria bith sír .i. lucht na censa & na h-algini, na deirci & na trocairi & cach cáingnima archena, lucht ógi & athrigi & fedba irescha ar Dia. Is andsin bias tairm adbul & fogur dermar na n-anmand n-glan ic céimnigud for deis a r-Rig & a Tigernai issin flaith nemda i ng-gradaib Ríg nimi & talman & iffirn. Airm i fil In t-soilsi doróisce cach soilsi, cach tairthim, cen terbrúd, cen dorchataid. Bethu suthain cen bas, nuall faelti cen torsi. Slanti cen galar, óetiu cen sentataid, síd cen debaid, saime cen dóinmige, saire cen saethar, cen sním, cen ocorus bíd no etaig no cotulta, náimi cen ais, cen ercra. Oentu solusta aingel. Airera parduis. Fledugud cen turbrúd eter noi n-gradaib aingel & noemthuath ríchid & nóemairechtaib In Ríg rouasail, & eter náemtlachtaib spirtáldaib nimi, & etrochta gréne, hi flaith aird úasail adamraigthi, cháim chóir chumthaigthi, móir min milidi, sair sáim sorchaide, i m-brugib richid, i sostaib áibnib, hi catháirib órdaib, i l-lepthaib glainidib, hi sostaib argdidib, i sudigfider cach óenduine ara m-míad & ar dliged & ara sognim fodein. Is di-asnedi immurro farsinge & lethet na flatha nemda. Ar In t-én as luathiu lúamain for bith, ní thairsed dó tóichell richid o tossuch domain coa dered. Is adbul dana a suthaige & a solsi. a chaime & a chobsaide na cathrach-sin: a sámi & a somilsi, a fostacht, a logmaire, a r-rédi, a r-ruthnigthi, a glaine, a grádmaire, a gile, a ceólmaire, a náimi, a níamglaine, a h-aille, a h-ailgine, a h-ardi, a h-etrocta, a h-ordan, a h-airmitiu, a lánsíd, a lánóentu. Ni túalaing trá nach n-dúil In chétmad rand do tuarascbail mathiusa na cathrach-sin d'innisin; acht ammáin Is ferr In becan-sa díb d'innisin indá beith hi tast. Mogenair immurro bias co n-degarliud & co n-degnimaib, & berthair do aittreib na cathrach-sin i l-lo brátha. Ár bíaid tria bithu cen chrích, cen forcend, i n-óentaid na h-ecailsi nemda & talman, i n-óentaid úasalathrach & fádi apstal & descipul Ísu Crist, nóem & nóemog In domain, aingel & archaingel In Comded, isinn óentaid as uasliu cach n-óentaid, i nn-óentaid na nóem trinoti úasli, Athar & Maic & Spirta Náim.

https://celt.ucc.ie//published/G207000.html

G207001

Tidings of the Resurrection

Unknown

John Carey , Beatrix Färber

900–1200

Middle

EN, LA, GA

—

—

—

Tabrad cách dia airi co ticfa bráth. Is and-side bias esergi dona h-ulib duinib tri erfuacra Maic De. Isind ló-sin .i. i l-ló bratha, cumscaigfider nem & talam & inna h-uli duli filet intib. Tuáslaicfiter & legfait ri tes tened brátha, acht cuirfiter na h-uli-sin hi cruth bas aldiu & bas sochraidiu co mór andás In cruth i r-rabatar iarna m-brunniud & iarna n-glanad tria thenid m-brátha. Is and-sin techtfas In teni-sin lathi brátha bríg & nert cosmail don tenid In ro faite na tri maic oc Nabcodon. Ni ró loisc In tene-sin na maccu náema. Ro loisc immorro na timthirthidi ecráibdecha batar imman sornd tened. Is amlaid-sin loiscfes teni bruthmar brátha na h-uli pecthachu & na h-uli ecraibdechu. Ni erchotigfi immorro do chorpaib na firen, ar biáid In teni-sin amail bróen n-ailgen dona naemaib. Loscfid immorro na pecthachu. Do-raga Mac Duni de nim isind lo-sin .i. i l-ló bratha .i. Ísu Críst, & artraigfid isind aeór i soilsi & etrochta dermair amail gréin, & linfaid In t-solsi-sin In n-uli n-domon o turcbáil gréni co a fuiniud. At-chluinfet and-sin na h-uli duini filet i n-adnaicthib guth Maic De. Co m-bad guth corptha atberad Ísu sund do estecht dona marbaib .i. guth índ archaingil Michil do-raga d'erfuacra na h-esergi co coitchenn for In ciniud n-dóenda co n-epri friu fo thri .i. ergid uli a bas .Nó Is guth nemchorpda at-ber Ísu sund d'estecht dona marbaib .i. forcongra spirtalda & cumachta di-asneti In Chomded nad chumaing nach n-duil do imgabail. Is triasin forcongra-sin atresat na h-uli dáine a bás .i. do neoch ro sluic talam & atúatár bíasta & ro báid usce & ro loisc tene, & dano ro túaslaicthe for aicned na n-dul dia n-dernta. Atreset sin uli a bás la brafad n-oenúaire, & gebaid cách díb a anmain féin i n-oentaid a chuirp dilis, & fedligfit iar tain i m-bethaid tria bithu. Is and-sin fáidfed In Comdiu a thechtaire úasli .i. na aingliu nóema, fón n-uli n-domon, & tinolfait na h-uli fírenu a cethri ardaib In talman, & nos-berat léo hi comdáil Críst isin n-aer. Tinolfit immorro na demna léo na h-ule pecdachu & na h-ule ecraibdechu. Beti and-sin na h-uli-sin for aird i fiadnaisi In Chomded ocond fugiull .i. aingil & demna & daini .i. eter phecthachaib & fírenu. Cestnaigther dano cia h-inad árithe asa m-bia eisérge cach duine. Asa n-adnaicthib ém co demin, iar n-desmirecht sin chuirp In Chomded atraracht asa adnacul feisin. Ind fhairend immorro ro tomlithea o bíastaib & ro scailte i n-inadaib écsamlaib atreset sin iar comarli In Chomded nos-tinolfa & nos-athnuigfe asind inud bas áil dó. Aráidi iss ed as dochu and có m-ba hand atresat airm In ro tomlithe & In ro essrete, ar iss ed-sin armither ar adnacul dóib. Cestnaigther dano i m-bia esergi dona toglúasachtaib & dona torathraib doennaib. Is e a frecra-sin, co m-bia co demin esérgi thall i m-bethaid do h-ulib ro thechtsat hi fos bás iar m-bethaid. Má ro thechtsat didu na togluasachta bás iar m-bethaid, cid i m-broind a máthár, Is demin co m-bia esergi dóib thall & co techtfat bethaid iarsin bás-sin. Manip cumtabairt didu amlaid-sin esérgi dona toglúasachtaib Is lugu co mor as cumtabairt esergi dona naedenaib & dona torothraib. Cestnaigther didu uair atresat na h-uli dáini a bás, cía h-áes nó cia delb i m-bia esérgi dóib. Ocus tráchtaid In t-apstal In cesta-sin, co n-abair: Atresat na h-uli daini a bás, ar In t-apstal, iar cosmailius aesi & delbi Críst. Tri bliadna trichat immorro ropsat slána do Críst, & Is i cosmailius na h-aisi-sin atracht-som a bás. I n-áis dano Crist, at-beir In t-apstal, inna h-uli daine do eserge, & ni inna méit .i. ni i commétius a chuirp, ar ni h-airchend co m-bat comméti ule cuirp na esergi. Fedligfid immorro Críst do grés cen tulled, cen dígbáil, isin delb & isin méit In ro arthraig dia apstalaib iar n-esergi, & Is airi-sin cid i n-óen-áis atresat inna h-uli dóini .i. i n-áis trichtaigi. Araidi techtfait méit n-écsamail & méit n-ecutrumma ina corpaib iar cosmailius & iar n-aicniud na n-amser & na ferand i r-rogenatár. Aní didu testá do chomlainius a cuirp forna toglúasachtaib & arna nóedenaib becaib & ar arailib torothraib derólib na techtat a meit nh-dlechtaig & ara n-esbat araile baill a cuirp, comslanaigfid In Comdiu sin uli thall isind esergi conna h-eseba nach ní fortho do rudilse a n-delbe nach a n-aicnid dílis. Uair ní techtaid-sium intib féisin iar n-dligud nemaicsidi & inclithi a n-aicnid céin co ro techtsat iar n-adbar nach iar méit chorpdai. Ind forcraid immorro fil for aicniud isna corpaib roremraib & dano isna h-ulib torothraib techtait meit n-anmesarda, digébthair ind forcraid-sin forro thall isind esérgi & fedligfid iar sin i meit dlechtanaig & i méit mesardai a folaid & a n-aicnid dilis. Na torothair dano techtait da chorp i n-óen-accomol, deligfiter sin tall isind eséirgi & gébaid cách díb fo leith a chorp n-díles, amail demniges Iob sin ic tairchetul inna libur, In tan at-beir na h-uli daini do esérgi ina corpaib dilsib1. IS tomtiu immorro icond eclais co techtfat cuirp na martíri nóem intib iár n-esergi fulliuchta na crécht forodmotár ar Críst cen esbaid cen dígbáil déilbe no sochraidechta forthu do falsigud a m-buada & a coscair & dano do falsigud na fochraici móri dlegait ón Chomdid ara m-martra, iar n-desmirecht sin chuirp In Chomded techtas and iar n-esergi fulliuchta na crécht forodaim ó Iudaidíb do folsigud a umalloti forbthi dond Athair nemda, & dano do thuilliud phene & todernama dona h-Iúdaidib o ro forodaim-sium na crechta-sin. Cestnaigther dano do forcraid na foltni & na n-ingen, cía ord bias forru isind esérgi. Érnid Augustin In fer naem In cesta-sin, & Is i a thomtiu, forcraid na foltni & na n-ingen con-nách intib féin nammá comthóither tháll isind esergi, acht i n-aicned In chuirp hi coitchiunn. Úair ni de fat na foltni .i. dia forcraid, acht día n-árim nammá cumniges Ísu isin t-shoscelu, In tan aithnes aní-seo día apstalaib, co n-abbair: Foltni for cind-si, ar Isu fria apstalu, atát i n-árim chinti & i n-aichnius demin icon Chomdid, & mértait ule duib-se aci thall isind esergi3. Nó dano maso intib fein nammá comthothir forcraid na foltni & na n-ingen, amail Is chetfaid do fairind — ar iss ed as chosmail forcraid cech baill do thinól & do thimarcain ind féin corop isin bull-sa fein fo-gaba ciped do phéin nó do fochraic dliges tria chomchétfaid & comopred In baill sin — Is ed as chretithe co n-dluthfa & co timaircfea thall In Comdiu isind esergi tria elathain di-asneti ind ecnai díadai curpu trúalnidi na n-dóeni i sémi & i fáelli ind folaid nemthrualnidi & a n-aicnid spirtállai, iarna terbud & iarna n-deligud o cech elniud, iar n-desmirecht sin & int samail inna tinni dogníter do dlúthad & timarcain tria eladain ind ecnai dóennai i sémi & i foilli a cuirp dilis iar n-díchur cech élniuda & cech slaidrid úadib. Nó dano Is tomtiu and co cruthaigfea In Comdiu andall curpu na esergi dind adbur toltanaigfes dó, cip é méit nó luget i m-bé In t-adbar sin .i. do neoch ro thirúarthestar din churp doenna isin duine ar cind báis, amail cumthaiges innossa inna curpu móra dena sílaib dereolaib & dano amail ro chumtaig thall i céttustin na n-dúl na curpu dermara den dligud nemaicside & den dligud nemchorptha ro techtsat co h-inchlithe intib na dúli dia ro tusmidea na cuirp sin. Ar Is sochma do Dia co ro cumtaige cen adbar nó de adbar deróil cech n-admat nó cech n-aicde bes áil dó, & co mbad aire-sin at-berad In t-augtar na ro taithmen Ísu do forcraid na foltne & na n-ingen nó na m-baill archena, & Is sochma do Dia co ro athnuige i comlainius a n-delbe & a n-aicnid dílis cen In forcraid-sin do thinól doridisi isin churp. Acht araidi Is dolig nach m-ball isin churp nó nach rand de do sechmall on phein & on dammain dliges tria chomchetfaid n-imarbais nó ond fochraic dliges tria chomchetfaid deggníma. Conid ed Is dóig didu as chreti and comlanius In chuirp dóennai ule do athnugud isind esergi, co fagba ind anim i n-oentaid fón innas-sin ceped dliges di phéin nó di fochraic ara n-degariltib nó ara n-drochariltib. Ar fomtin didu & ar imgabáil remshlatratad .i. demnigthea neich na dlegar do demnigud, acht Is coir do bith i cumtabairt ata In brechtrad tomten-sa. Uair cidat demni & cidat falsi araile di ruinib na esergi — ar Is todochaide n-airchend ind esergi fein iar forcetul ind apstail & na screptra archena — araide atat ruini díb indemni & anfalsi. Conid trebairiu & conid ecnaidiu a m-bith í n-dóchus & i tomtin andás i n-demnigud tria shlatrataid. Atresat tra na h-uli dáini thall i n-deilb & i n-écosc ecsamail .i. na fir i n-ecosc ferda & na mná i n-ecosc banda. Uair airm i n-apair In t-apstal na ule dóeni do esergi i fer forbthe, ainm fir dorat and-sin forsin duine coitchenn eter firu & mná. Uair dígebthair thall a lochta & a n-anmi ar a corpaib na n-dáeni, cométfaider immorro intib rudilse a n-delbe & a n-ecosca dílis. Ní thechtfat dano cuirp na esergi intib elscoth nó accobor nó nách n-duálaig archena, & Is aire-sin dano ni bí nach n-imnáire dóib cid lomnochta beti .i. cen a fortugi eter ó etuch. Hi corpaib dlútaib dano & i corpaib tiugaidib bias esergi na n-dóeni, & ní i corpaib sémib & rofoellib mar aer nó gáith, amal ropo chetfaid sin dond eritecdu do Éotaic, doruménair curpu na esergi comtis semiu & comtis fóiliu indás áer nó gáeth. Ro foruáslig immorro Gregoir naem In cetfaid-sin & ros-fhathgé. Cestnaigther didu úair Is i corpaib dlúthib & tiugaidib atresat na dóeni cid ar n-apair In t-apstal spirtalda díb5. Co m-bad aire at-berad ara chuibde & ara chosmaili intib féin iar n-dligud imfrecrai cach baill díaraile, & dano ara n-áille & ara sochraide, ara soilse & ara n-etrochta. Ár taitnébtáit na náim thall amal gréin isind flaith nemda. Nó Is aire at-beir In t-apstal spirtaldai díb, ara cuibde & ara n-óentadchi thall do spirut inna h-anma, amal Is óentadach innossa spirut na h-anma dóib-sium. Úair bid óentadach thall co mór eter In corp & In n-anmain, & bid inund comarli fora m-biat. Úair ní bia nach frithbert nó nách n-imresain tall o neoch díb diaraili .i. ón churp dond anmain nó ónd anmain don churp. Nó dano spirtallai do rád díb, úair fedligfid tall tria bithu isna sostaib spírtallaib eter aingliu Dé for nim. Nó dano spirdaltai do rád díb dond apstal ón mud-sa; uair cumscaigfiter thall asin tróge & asin trúalniud & asin dochraidecht i failet i n-glóir & i n-etrochta, i solse & i sochraidecht In bethad nemtrúalnide & In bethad nemmarbdai i fedligfet do grés. Ocus araide ni ba inund sochraidecht do chorpaib na naem uli thall, úair nach inund cid fochraic. Acht amal Is écsamail etrochta gréni & ésca & etrochta rétland, & dano cacha retlainde riaraili, Is amlaid-sin bas ecsamail fochraic na firen íar n-esérgi, & Is airi-sin techtfait-som sosta écsamla i n-nim ara n-áriltib écsamlaib. Aráidi ní bia format neich díb-sium fri araile, ar ita do mét dethiten & gráda cáich dib-sium feib oc araili, iar n-desmirecht sin ind óen chuirp techtas and bullu écsamla, & bullu ata úasliu araile, & araide ní bí format neich díb-side ria cheli. Ocus dano anaill and, uair ni chesend nech dib-som for a fochraic fein, ar Is e Dia a óenur bas cosmailius cech mathiusa tall dona h-ulib noemaib & fírenaib. Cid ecsamail didu fochraic na firen, aráide Is óen-fochraic techtait-sium oraile mud .i. ind fechtnaige & ind fáelti chomlan fil dóib i n-Dia, & dano ar Is inund fris int-í fil isind fochraic as inísliu & no beth fein isind fhóchraic as uasliu int-í as chominmain lais fris féin do bith isind fochraic-sin. Dobéra immorro cach duine thall aichne for araile iar n-esergi, acht araide ni bia dethitiu neich díb thall for araile iar n-dligud chardessa nó chondalbais, acht óentadaigfit ule do fugiull fírán In Chomded ernifes do chách amal dlé. Dofucfa dano cách thall na m-bia fo menmain a chéli cen a falsigud o briathraib nó o chomarthaib ailib, & tucfait o teorfégad spirtalla a m-menman na réta atá ecnairce dóib & ata etercíana úadíb, iar n-desmirecht sin ind fátha nóim Elesi ro thuc tria spirut fastine ana n-dernai a descipul Gezi ina ecmais p. & sé i n-etercéni úad, lóg ón do gabáil o Nemán Sireta ar a íc don claime. Úair cia rét fil i n-anfis ocond fairind dofucat In Comdid oc nách fil nách n-anfis? Ni dingnet immorro na firéoin nách monor aile thall acht aní do-rairngert In fáith Dabíd co n-érbairt: Mon-genair don fhairind attrebait it tegdais-siu, a Chomdiu, not-molfat & not-adamraigfet do grés triasna saeglaib suthainib. Ni ó briathraib immorro nó ó gothaib corpdaib sechtair do-génat na nóim In molad-sa for Dia, acht o theorfegad spirtalla & o scrutan inmedonach a n-dligid & a n-intliuchta. Atreset dano na h-uli ecraibdig i n-óge & i comlaintius a corp cen dígbáil & cen esbaid nach m-baill forthu. Acht araide Is amlaid beti na cuirp-sin, co tórtrommad & co n-emiltius, co n-dodelbi & co n-dochraite dermair ina comaitecht. Ni thatnéba dano i n-anmannaib na n-ecraibdech dliged intliuchta ná tucsen solsi ecnai nó éolais, acht beti fó brón & torsi co temel dorchaide a n-anéolais & a n-anecnai ar medón. Duba dano uli sechtair o churp. Mairg iarom, for In t-ecnaid, dond fairind filet oc ernaidi na esergi-sin, ar ní lugu as ainm dond esergi-sin tathchor a bás i m-bás do fedligud i m-bás andás dond esérgi na firén tadchor a bás i m-bethaid do fedligud i m-bethaid. Is é dano bás na h-anma, a h-erchra & a h-élúd tria phecdaib & dualchib ón bethaid forordai .i. o Dia. Uair amail Is é bethu In chuirp ind anim, Is amlaid Is é bethu na h-anma Dia, & amal Is é bás In chuirp a dérge ónd anmain Is amlaid-sin Is é bás na h-anma a dérge o Dia ara phecdaib & ara dualchib. Is and immorro atá esérgi dond anmain, In tan tathcures tria sualchib & deggnimaib cosin Comdid, & ní h-etar innas aile sin acht tria guth Maic Dé .i. tria forcetul In Chomded do chomollad. Is cóir a fis co filet da esérgi and .i. cétesergi & esergi tanaisi. Is i In cétesérgi .i. esergi na h-anma óna pecdaib hi sualchib tri athrigi do denam, & ní fil acht dona fírenaib namma ind esérgi-sin. Is í immorro ind esérgi tanaise ind esergi bias i l-ló bratha dona ulib dáinib a bás, & cid óen & cid inund In bás-sin iar n-aicniud choitchinn araide techtaid delba & gnei écsamla fair ar immad na terchor & na tecmong triasa fagaib cách and. Ind esergi coitchenn tra bias tall i l-lo brátha, ni h-inund & ind esergi dianid anim isind augtartas praestrigia .i. esergi fuathaigthi, amal In pitóndacht. Nó ni inund & ind esergi dianid ainm reuolutio .i. tathchor na h-anma i corpaib ecsamlaib iar n-desmirecht na tathcorthe. Nó ind esérge dianid ainm metaformatio .i. tarmchrutad, iar n-desmirecht na conricht. Nó ni inund & ind esérge díanid ainm subductio .i. fothudchestu .i. amal bíte lucht ind remeca. Nó ind esérge dianid ainm suscitatio .i. todúscud marb tria mírbail, iar n-desmirecht Lazáir. Iss ed-so dano bias and, atrésat na h-ule daini thall isind esergi choitchinn, i n-áis trichtaigi ina n-deilb & ina n-écosc díles co comlánius a cuirp & a n-ule cetfaide, co comlánius dano a foltne & a n-ingen & cech baill archena, & con-géba cach tria nert & cumachta In Chomded a anmain féin i n-óentaid a chuirp dilis, & fedligfit do grés isin bethaid suthain cen áes cen erchra. Ar Is í-sin co demin ind fíresergi Is di ainm isin scriptuir esergi tanaise i condiulg na cetesergi .i. na esergi bís tria athrigi. Cip é immorro na crete co forbthe & co comlan esergi In ciniuda dóennai fon n-innas-sa sechmalfaid tall on t-slanti suthain tarngirther dona naemaib & dona fírénaib for a n-iris. 36Acht a duine, for In t-ecnaid, máso dodaing lat co ro chrete In mírbuil-sea na esergi, fég lat gníma aile In Chomded, & cidat gnáthchiu side ní lugu ata mirbaile. Fég ém lethet ind nimi & a farsingi, méit In talman, abís In mara timchellas In talmain-sin do cech aird & na h-ule dule filet indib. Feg dano anhgliu nime. Fég ém na duli-sin & na dule archena co n-dernta do nemní tria nert & cumachta In Chomded. Ar Is lugu co mor di mírbuil nách n-aicde do dénam innossa do adbar tria bréthir n-Dé andát na h-ule dule do denam thall ar thus di nemni triasin mh-brethir-sin. Ar Is inund guth Dé at-berar sund innossa triasa m-bia thall esergi dona ulib marbaib & In briathar triasa n-derna thall ar thús na h-uli duli de nemni. ‘A duine iarom,’ for In t-ecnaid, ‘demniget duit In mirbuil-sea inna esergi, na craind dermara, cuirp na n-daine & na n-anmanna archena genit & tusmitir dina sílaib deréolaib: tercbala dano na rind iar funiud: athnugud dano na fér & na lubi & cech réta archena dia fil In forbairt & In beógud.’ Doraga tra ind úair i m-bia esergi dona h-ulib marbaib tria erfuacra Maic Dé, & atreset and-sin ind fairend dorónsat na mathi i n-eserge m-bethad. Ind fairend immorro dorónsat na h-ulcu i n-eserge n-digla & fugill. Is and-sin arthraigfes In brethem díada isin delb-sin In ro mided fó brithemain dóennai. Is and-sin midfed-som co firen forsna dóenib isin deilb In ro mided co h-anfirén óna dóenib. Is and-sin dano arthraigfes brithem fíren In ciniuda dóennai .i. In Comdiu Isu Críst, isin deilb inad sochma do chách a fegad, eter firenu & pectachu .i. i n-deilb a dóennachta. Is and-sin dano ernifes fochraice dona fírenaib & píana dona écraibdechaib. Úair ind fáirend na techtat errannus innossa isin chetna eserge .i. inn eserge na h-anma, atresat sin uli thall isind eserge choitchinn, & araide ni faigbet sith no óentaid fechtnaige nó fáelti ocon Chomdid, acht laefitir úad i carcair n-aduathmair n-iffirnd, & fodémat and sin píana & todernama ecutrumma ara m-miaraltib ecsamlaib. Ocus cid mór & cid adbol ind airi do-béra nech forsin pein-sin, Is nemni sin i condiulg & i fegad na peni fessin amal atá. Ind fairend immorro atragat innosa tria Críst isin chetna esergi .i. ind esergi bis tria aithrigi, atreset dano thall tria Chríst i n-esergi In bethad suthain, & nos-bera leis isin flaith suthain i frecnarcus ind Athar nemda tria bithu na m-betha. Is and-sin fo-gébat na fíreóin fochraic n-dermáir ara sualchib & ara n-deggnímaib .i. In Comdiu feín o fúaratár na súalchi-sin & na deggníma. Ar Is é In Comdiu bas chomlantius cecha airir & cecha h-airfite thall dond eclais. Is e dano at-chichestár tria bithu ond eclais cen crích, cen forcend, carfaider cen emiltius, molfaider cen scís. Ar Is e-seo iar fír In bethu suthain tarngirther dona náemaib & dona firénaib iar n-esergi, frecnarcus na nóem-Thrinoti úasli, Athar & Maic & Spirta Náim.

https://celt.ucc.ie//published/G207001.html

G207002

The fifteen tokens of Doomsday

Unknown

John Carey and Beatrix Färber

—

Middle

—

—

—

—

Airdena inna cic l n-dc ria m-Brth Hieronimus In Annalibus Ebreorum clarat de signs quindecim dierum Diem Iudicii praecedentium, et cetera. .i. Innisidh Cirine fidh amal fuair a lebraibh airisi na n-Ebraide airdena ana cic la n-dc ria m-Brath, & Is iat airdena an cicedh l dc ria m-Brath .i. na h-uili muir & uisci do thogbail do dreich an talman suas co nellaib nimi .u. cubuit dc osna sleibtibh sas, innus co m-bia annsin iachtach na rn & nualfadach na m-bledmil, beicedhach & seidfedach na piast m-blderg muiridhe for na trachtaib tirma dis an uisci da fagbail isin l-sin. Is e airdena an ceathramad la dc ria m-Brath .i. treathangair adhbul & tairm tonn-mar na n-uili uisci ac tuitim co tinnesnech andara la ina n-inadaibh disli fin ars, innus co tiaghuit a fodomuin an talman, co nach fes cait a tiaghuit. Is s airdena In treas la dc ria m-Brath .i. na h-uili uisci do dhul ina certinadh cir fin tara n-ais ars, & a techtadh & a cruadhugud innus co roichfedh sluaigh imdha orro. Is iat airdena an dara l dc ria m-Brath .i. na h-uili ainmidhi muiridhi do eirgi co dsachtach n talam suas co fraighthib na firmamindti & co nellaibh nimi, & a m-beith ac srblaedhadh & ac gairm comharc co tinnisnech ar omhun lae an Bratha, & ni fhidir nech ar doman acht an Frdha mr cumachtach crd canuid siad isin-l sin. Is siat airdena an enmad la dc ria m-brath .i. enlaithi & ethaidi an talman uili do beith ac siubal & ac udmaille do sr gan anadh gan fhosad orra, & beith gan biadh gan digh do chaithemh dibh ann. Is e airdena an dechmad l ria m-Brath .i. srotha mra tonngarbha tiugha teinntidhi do beith a firmamint turgabail grine co fuinedh. Is airdena an naomad l ria m-Brath .i. fogur mr grana garbh adhuathmur do clos a cleithib nime, & soighnein imdha & toirrnech dermair ac techt astu, & nell derg teinntidhi do eirgi a rann deiscertach nimi & a lethadh tar cIr an talman uili, & gress fola fordergi co lasair tonngairb tinntidhi do ferthain asin nell-sin, & co lnfad s an domun uile etir muir & tr, & lasracha teined ruithenta tar cethri rannuibh an betha, & talamchumscugud mr for In m-bith uili, & crithir dermair do eirgi an gach aird don talmain, & an muir cona h-ilmilib do dhul dar a mruibh amach isin l-sin. Is e airdhi an ochtmadh l ria m-Brth .i. crith imurcach do beith arna duilib la crothadh na firmaminnti, & dresternach mr ag an talam uile ar omhun In mrgluinn bss cucu, & gach huili dhil do beth 'na luighi la h-omhun, & tonna na fairrgi do eirgi comhard frisna h-aeraibh roarda, & gaetha mra trna teinntidhi ag crothad an aigin o chtar co h-uachtar. Cichanach & torannfadach na muirinn & na n-uiscedha frisna srothaibh teinedh isna h-aeraibh gan ceol gan ines fo cethri h-airdib In domuin isin lo-sin. Betha bronach bithimsnimach gan t-shdh gan t-shlinti acu ar lnad lerg & ghlenn an t-saegail ar na pectachaib ann. Is airrdi In t-sechtmad la ria m-brath .i. na h-uili cloch, idir bec & mr, do dluigidh a ceithri rannaib, & gach rann dib do beith ag imagallaim fria aroili, & ni fidir nech acht Da fin crd chanuid, & coillti an talman do thuitim asa premaibh iarna m-brisedh uili isin lo-sin, & crith-nugud gaibhthech na cloch iarna n-delugud dibh re n-delbaibh disli ann, & srotha serbha siaburtha do theine sraibhi do turghabil a taebaib an talman coma h-aonbre an bith uile turgabail co fuinedh. Co & mrtarrannach nimi isin lo-sin. Is e airrdi an t-sesed l ria m-brth .i. na h-uili crann & cloch do beith ac snighi fola ann, & trigi gaoithi gairbhi gre do eirgi ann nech le croiter an bith uili a n-aoinfhecht. Gul & scrcach & imhe & osnumach truagh thoirrsech ac sl Adhaim ag athcuingi an talman d'oslugud reompu, conach betais ag feghain na n-olc n-dermair-sin, uair do bo fherr fo shecht leo bs d'fagbil In beith bo an uair-sin. Is annsin tuitfit tri .xx. ar .u. ct reann o oirrther na firmaminnti anuas for talmain isin l-sin, & tuittfit na sleibhti ann innus co m-bet aird ar aird frisna glenntaib, & druidfiter an firmamint & nem & talam ann. Is airrdina an cicedh l roime an brath .i. toirrnecha mora & fuaim na cethri n-gaoth teinntidhi a cethri h-airdibh nimi. Na duili do crapadh & do dhelugud rena cumachtaib nema & a n-aigned do chl innus co tuitid sruibne do-airme do reltannai a firmamint .i. cic reltanna ar trit .xx. ar tri .c. ar u. mili do tuitim sis co talam, mar tuites mes abaidh a l gaoithi. An t-esca do shodh a fuil, & an grian do dhorcugud, & na sleibhti & na h-uili chumdaighthi do cur a luaithreadh. Iachtadh aigmeil & gair truagh na h-enlaithi aga n-dodh & acca loscud isin l-sin, & sreaba serbha sraibhemhla na teinedh tromanfaid sin idir nem & talam ann. Cai t-serb truagh & golghaire dr dian, & toirrsi trom, & aithfer imaithfer dermair acc sl Adhaimh isin l-sin. Bet an cinedh daonna uile annsin acc slechtuin co dichra do Da & ag a atach da saorad ar teine bratha. Is airrdi an cethramadh l ria m-brth .i. uili anmanna inndligtecha In talman do thecht asa n-inadaibh disle & a m-beith arna muighibh ag blaodhadh & ac donnalad gan biadh gan tach isin l-sin, & an cinedh donna do thecht asna h-inadaibh a m-bet, & cch dbh sech a cheile for dasacht, & n tucid fin n da n-abraid, & gach aon do blais betha do c a n-aonuair isin l-sin, & an bith uile do beith fo chasair & fo theine ann. Ocus doirrsi an righthighi do oslugud ann. Uch, comthuargain teinnisnech & mrgeimnech dermair na secht neimhe ac techt an Duilimh cona ainglib astu do breithemhnus bratha! Is annsin adberat aingil nime frisan Duilem: ‘Uch, uch, a Tigerna’, ar siat, ‘tarra co luath a comhfochraib duin, conach loisge teine beo bratha sinn!’ Uair ge nemnech an teine-so fuil isin t-saegul budh to fo shecht teine bratha inass. Oir ceithri teinnti fil ann & secht tes gach teinedh dibh n-aroili, amal isbert aroile ecnaidhi .i. teine talman & teine gealain & teine bratha & teine ifrind. Secht tes teinedh talman tais an teine ghealain gealbrais, secht tes teinedh bratha brais an teine ifrinn amhnais. Saerfaitir annsin na h-aingil & anmanna na naom & na fren mur do beth iasc a n-uisci, conach loiscinn teine bratha iat. Is i airrdi an tres l roimhe In m-brath .i. na h-uili adhlucud do oslucud, & a n-abaidhi do thecht go anorach, & an bith fo bhron isin lo-sin, oir n bet aitreaba do biu na do marbh for bith c ann. Is e airrdhi an dara l ria m-brath .i. na h-uili beo do c ann. Is airrdina an le ria m-brath .i. r idhan na h-inogbla .i. nmac rg nimi & talman & ithfrinn, co n-imut di-airme aingil & arcaingil nime .i. ni n-graidh nimi, ina choimidecht co mullach sleibhi Sioin do mes a n-gnim. idir maith & olc. ar cloinn eisidhain Adhaimh isin lo-sin. Is e samail muindteri nimi a coimidecht an Duilim isin l-sin .i. reanna nimi & gainem mara & fr for talam. Is mt cumachta & neirt na n-aingel .i. co scrisfuidis secht n-aingil dibh an bith uili o turgabil grine co fuined fri re onle amain. Aduathmuire & m a n-gotha ina torann, conadh annsin curter furfuagra on Dilemh for In cinedh n-daona .i. Mcl arcaingel. & dochluinfid na h-uili duini In tan-sin forfhuagra Mchil on Duilemh aca togairm 'cum na mrdala-sin. Conadh annsin adreisit na h-uili marbh a talam an uair-sin .i. adresit ar ts na h-apstail & na faidhi & na faismedhaigh, na mairtirigh & na naoim & na frenaig, & lucht ighi & aithrigi iar sin, & nidhin baistedha fadheidh. Ni ba sou & ni ba sine nech inas a cheile isin l-sin, uair Is a n-is trichat bladan adresit an cinedh denna uili .i. i n-is ina n-dernad Adam & i n-is ina roibhi su In tan ro baistedh . Uch, budh salach tra eiseirgi na pecthach isin l-sin. Beit annsin mrsluagh adhbul sil Adhaim uili ac imdecht co h-imsnimach tresna murib tromanfaid teinntidi aguir & tresna tonnaibh dimra dofulaing derglasrach bs a ceithribh h-airdibh an betha a chomhdail an Airdrgh certbreathaigh cumachtaigh co slab Sioin. Uch tinoilfid annsin muinnter nimi & talman & ifrinn isin comdhail-sin, conidh annsin eirgis Ri na h-inogbla cona chroich deridh re ais a fiadnaise caich uili, & Is amlaid adre, cona corp derg uili uime, co slechtaibh gon & aladh a csta fair, & comad follus dona h-Idhalaib uili na crechta doimne doleighis & na piana mra tugsad fin fair. Suidhfe Crst iar sin cona dha apstalaib dc uime. Uch beth annsin an crich mor oirrderc ar techt .i. lan laithi bratha, la dighbla & inneachaid dona pecachaib an l-sin & la cdhusa & anra mire dona frnachaib . Beith gair truagh taidhbhsech ac daoscursluag an domuin an la-sin ac a cur cengailti cruadhchuibhrigthi a fodomuin aduathmur ifrinn a lamaibh nemmunnterdha a namat .i. Diabul, ac a srpianad & ag iadhadh ithffrinn tre bithu sr orro. Beit annsin na naoim & na freoin ac srmolad a n-Duilim co deithidech, & iatt co subhach failid iar m-breith buaidh & cosgair o Dhiabul. Uch coirighter an cinedh denna uili a ceithri h-oirechtaibh annsin a fiadnaise Crst .i. maithi & romaithi, uilc & ro-uilcc. Uch Is mairg tra nach bidh feidhil foraib firenda cunnail ailgin ainmnidhach dercach troisctech aintech umal aithrigach an oirchill na m-breath solam srcinnti berur annsin. Uch cuirfiter d'inleith an uair-sin na forimthigh & na gobreathaig, na cosnumhaigh & na colaigh, na druithi & na cainti & na crosanaigh, na h-eritegai & na dibergaigh, na merrligh & na h-turidai, na gich, na gloraig, na cainti, na banchainti, na dimsaigh, na craesaigh, na fergaigh, na dunmarbhthaig, lucht fingaile & mebla, & lucht gach uilc ele. Is iat-sin curter le demnaib do sraitreabh ithfrinn tre bithu sr, & scrister In lucht-sin asin saogul, ar artreigsit fein fochraic nimi & faicsin a Naomathar cumachtaig, & bit mle bladan a teine bithbeo bratha, oir Is -sin fad & reimis laithi an bratha. Uch n suaimnech soridh an st-sin, oir n fuigid biadh na deoch na cumsanad ann, acht srgorta gnaith & ta gana fhurtacht & fuacht & tes dofhuluing. Uch budh truagh tra an gair gr golgaire, & an nual cuma mr, & an golfadach dr din, & an brn menman, & an cesad croidhi, & an basgaire buantruag beo bratha dond na pecaig ac a trentarraing co tinnesnech iar n-diultad na trocuire docum peine siraidi ithfrinn, & beit ag diburgoid moir & ag aithfer imaithfer truagh for In Coimdhe gan a logad doibh annsa saogul sona saraigthi tucsat fair. Uch tra Is annsin adfaiter tri glaiss ar na pectachaibh In la-sin .i. iadhadh orro da cur a n-ilpianaib aduathmura ithfrinn, & iadhadh a sul frisin saogul, & iadhad ar feithim na flatha nemdha gan a fhaicsin doibh o sin amach. Uch suidhfid co h-imsnimach iar sin a fiadnaise rg na cline .i. an Diabhul, a n-glenn na pan ithfernaidi, mar a ful teine dhorcha do-solus & betha bronach bithimsnimach salach suidhemail nemnech nemglan, & mur a m-beth crith for dht & crapall cruaidh for corp, & bron for menmain, & teimil for gruadaibh, & faidhi truagha toirrsecha, & gola gnatha, & basgaire buan, & dra troma fola tar gruadaibh aga cesad, & nuala aga n-eistecht acu. Uch doghna Diabul iar sin cimidhi cenntroma cruadhcuibhrigthi cengailti dona pectachaibh pianta ag a m-buancesad a carcair cliabhchumhuing cenngairb iarnaidhi aduathmuir itfrinn tre bithu sr. Gnisi bana buancsta co n-ecusc dhuine mairbh acu, & pesti aduathmura ilchennacha go srumaibh remra roderga orro, & enpist mr ann & .u. ct cend uirre & .u. ct fiacal In gach cend, & ct coss uirreh & ct mr for gach cois & ct inga for gach mr dhi. Cid tracht an cinedh denna uili nocha n-inneosadais imat ilpianad itfrinn, teine bithbo do beith ar lasad do sr ann, & ni shoillsiginn, & da n-doirti an fhairrgi ina chenn n muchfad h. Is i Is pian tanusti ann .i. fuacht dofhulaing, amail adeir In promhadh-so De quo dicitur: si mitteretur mons igntus In glaciem uerteretur .i. da curthaidi sliabh teinedh ar lasad ann doghnad oigre & snechta de. An tres pian do aitreachaib nimi, & loisginn & ilpesti ithfrinn do beith ac cnam & ac cerrbad na n-anmann do sr. An cethramad pan, brentus ban animcubaid ithfrinn. An ciced pian, comtuarcaint tinnisnech na n-demhan amal urlaidi gobann a cerdcha ac sirtuairgaint & ag dunmarbad na n-anman. An sesed pan, dorcadus bithbuan, amal adberthar isin caintic-so: Terra tenebrarum ubi umbra mortis, et nullus ordo, sed sempiternus horror inhabitat. An sechtmhad pan .i. faisidin na pecadh nach dernadh nech fin d'faisidi isin t-saegul-so, innus comad fhollus do lucht ithfrinn uili In tan-sin at. An ochtmadh pan, srfheithemh gnuisi In Diabuil, oir co deimin gin go beth a n-ithfrinn pian, budh lr do pin sin, ir crithre teinedh silid co tinnisnach a rosg daor an Diabuil amal silid dochir derg a teallach. An naomhadh pan, glais & cuibrighi teinntidhi do beith ar lasad, ar gach ball & ar gach ighi fo leith dona pectachaibh, connach cuimgid dul asna pianaibh a m-bd tre bithu sr, o nar'cengladur fin na boill-sin isin t-saogul a pennait & a croich na h-aithrighi a cin a n-uilc & a pecad. Imthus na naom & na frn immorro, ferfaid an Coimde cumachtach failti co frithnumach friu isin l-sin, & at-beraid ann friu: Uenite benidicti et cetera. Is annsin do-berar secht n-gloire do curp na frn & secht n-gloire .i. da n-anmannaibh. Is iat-so secht n-gloire na corp-sin: Claritatem .i. soillsi, oir budh soillsi fo secht na grian cuirp lucht na h-eiseirgi isin lo-sin. Velocitatem .i. luth, oir bud luaithi co mr cuirp lucht na h-eisergi na gaoth. Fortitudinem .i. sonairti. Libertatem .i. saoire. Voluntatem .i. toil, oir budh inann toil dibh & don Choimdhi. Sanitatem .i. slainti, oir ni bidh saoth na galur orro tre bithu sr. Immortalitatem .i., nemmarbtacht oir ni bheth delugud cuirp & anma o cheile acu do grs. Is iat-so secht n-gloire In anma .i. egna & caradradh & comaonta, umachta & anoir, rethince & failti. Uch Is iat-sin onoire & aisgidh do-beir an Coimdhi cumachtach da frenachaib fin .i. do lucht na cennsa & na h-ailgine & na derce & na trocuire, na sognim & na h-oighi ar Dia. Is annsin tra ata In betha suthain gan bs, & In fhailti ilceolta & an oirfide coimdita gan crich gan foircenn, & an t-slainte gan galur, & an t-aibhnis gan imresain, & an oigi gan airsidecht, & an sidh gan easaonta, & an flaithius gan cumscugud, & an t-saeire gan t-saothur & In ainmne gan ocrus & an samh gan chollud. Noime gan urchra, aonta aingil, fledugud gan crich, do chaithim na morchasc idir noi n-gradhaibh aingil nimi, & Flaith ard uasal, chaom chir chumdachta, mor mala mnglan mailli friu, a cathaireachaib rda & a lepthachaib gloinidi, & suidfither gach aon duine annsin ar miadh & ar dligedh & ar a sognimradh, ag fethim an Righ oireghdha ig, urnaigthi frenda frbreathaig uasail airminnig umail a fiadnuse na diachta moire .i. Righ na tri muinnter a coimcetal fri hyrupin & fri harufin & fria naoi n-gradaibh nimi, & frisint do b & t & bias ann do shr, gan aois, gan urchra, gan anfainne, gan aimnert, gan dubha, gan domenmain, a corpaib seime edrochta, a sosad aingil & a m-brugh parrthuis. Uch Is dofhaisnesi tra mt & fairsingi & lethe na cathrach nemdha. Uair an t-n Is luaithi foluamain & eitill for bith c n tairsidh do tchel an righthoighe thoi o thosach domuin co deredh. Uch Is mr & Is adhbul mt & suthaine & soillsi na cathrach-sin, & a saime & a soillsi, a caoime & a roghloine, a cobhsaidecht & a fostacht, a loghmuire & a h-aille & a h-ailgine, a h-airde & a h-tdrochtaighi, a h-ordan & a h-airmidniu, a lnsidh & a lanaontu. Uch Is moghenur tra bes co n-deghbsaibh & co n-n-deghgnmaibh do aitrebh na cathrach-sin a lo bratha, uair beth a n-aonta na cechtardha .i. a n-aonta Is ruaisli na gach aonta .i. aenta na rightrinoidi an Athar & an Maic & an Spiruta Naim. Ailim trocuire mr-Da, co roisim uile an aontaid an Righ uasail ilcumachtaigh sin, & co n-aitreabhamh co sr maille fris, &rl.

https://celt.ucc.ie//published/G207002.html

G207003

The vision of Laisrén

Unknown

Benjamin Hazard

c.850–925

Old

EN, LA, FR, GA

—

—

—

Feachtas luid Laisren for slatrad o muintir Cluana do glanad Chluana Cain, cell file a crich Connacht. Ro áin tri tredna la glanad na cille. I forciunn an tres tredain doforthrom cotlud fair isin derrthach, cu cuala trena cotlud In guth fris: ‘At-rai-su as!’. Nin gluais an cetna fecht. Co cuala aitherrach In guth. To-ocaib a cenn la sodain acus do-beir airde na croichi dara gnuis. Co n-aca ba solas ind eclais i m-bai, acus bai drechd din aidchi beos. Acus co n-aca In deilb n-etroicht etir an crocaingel acus an altoir. As-bert an delb fris: ‘Tair am dochum!’. Crithnaigistar a corp uili an clerigh o mullach co fonn lasin n-guth n-í sin. Co n-acai anmain opunn co m-bui for a mullach acus ni fitir cia conair do-choid asin churp. Co n-acai ba obeola ind eclais suas dochum nime, co n-acai nan-gabsat da aingel eturru acus con-uacbasat isin aér. Co n-aca iarum arbar de ainglib ara chiunn. Acus co n-accatar arbar aile do demnaib acus finna tenntide impueib, acus tene as gech ball ro bui inntibh. Teora dealba do-arfás do forsna h-ib demnaib. Dealb rodub for alaile dib, acus gai boilggi tentidi ina lámaib, acus dealb ciardub for alaile, acus saigde tentide ina lamaib. Dealb mothluch forsin tres lucht, acus find tentidi trethu amail finn n-omthainn, acus goith tentide ina l-lamaib. Do-génsat na tri lina-su tra aonergail catha dib do chosnam na h-anma frisna h-aingliu. Et do-accair oenfer dib frisin anmain for oentacra fot a anála cen coemchlod n-innsce a n-do-ringena do mignimaib o génair. Aidblidir lasin anmain a n-oentacrai sin a m-bith biet, acus nico n-erbart acht fir acus nocha targart fuirri gach ni do-rad a coibsena do anmcarait r n-dul a curp. Fris-gart aingel don arbar mór dar cheann na h-anma don deman acus as-bert: ‘Tairgairt tra do tacra n-uili’. Fris-gart an demon acus as ed as-bert: ‘Ni targart, ni targart anas moam de.’ Fris-gart aingel: ‘Nin-cumca-sa a tacra n-i sin, o do-rata a coibsena acus a peinne do reir anmcharat re tuidencht a curp. Ércid tra’, ol an t-aingel, ‘ni fuil cuid duib isin fir-sa’. ‘Mad fír briathar Dé’, ol In daemon, ‘ni sceram an cruth-sa, ar ni derna an fer-sa núidin dé amail don-imarngair Dia dó, dicens’: nisi conuersi fueritis et efficiamini sicut paruuli, non inntrabitis In regnum celorum.’ Matth. 18:3. ‘Is fir tra briathar Dé,’ ol an t-aingel, ‘ar ni do anad do-dechaid an fer-sa co demnaib, ar beraid robad reunn coa cheli. Ascaigid uan tra,’ ol an t-aingel. Fo-scuichsetar uada fo cetoir. As-bert iarum aingel don arbar mor frisin da aingel batar imme: ‘Beirid tra an fer-sa co n-aicedar ifern.’ Legar iarum fo tuaith fo glenn mar. Sírithir leis co n-acadar amail bid o turcbail greine co fuined. Co n-acadar fochlui mar amail bid beolu uama etir da sliab, co ristais iar n-uachtar. Tiagait isin uaim cein mair, co r-rancatar sliab mar n-ard n-dub ara ciund for belaib an ifirn acus gleann mar i n-ochtur an t-slebi-sin. Edh indus an glenda-sin: lethan iar n-ichtur, coel iar n-uachtar. Is ed indsin dono dorus an ifirn acus a erportach ind uaim. Acus co n-acai lucht inna innsea a fail dib i n-etail De a corp. Ro batar a medon an glenna acus eat oc cui. ‘Olc, a Dé!’, ol an anim. ‘In duineba thanaic diar n-eis? ol at-bebatar an t-sluaig-si uili diar n-éis an tan forsa-ragabsam’. ‘Ni ed’, ol an t-aingel, ‘acht cech oen fail i n-étail Dé a m-bethaid dit éis, iss ed indso for-accat a n-anmain, acus as airchenn ard atá, mani dernat aithrige.’ ‘Cest: In eber-sa’, ol In fer, ‘fri cech n-anmain at-cíu sund?’ ‘Nato’, ol an t-aingel, ‘arnabat derchaintech de. Apair friu immorro denat aithrige, ar nach aon do-gena aithrighe acus forcennfa inti, ni bia isind luc-sa, acht biaid i l-luc dídanta ond ulc-sa, acus nam-bera a aithrige secha. Acus dano an t-i bias i firinde, as betha for-accai cein bis i curp acus as betha 'na m-bia, mad feidil i firinne. Apair friu iarum,’ ol In t-aingel, ‘an t-i fuil i firinne bád feidil innti, ar ni ba sir a n-imráiti con na tí ec. In t-i dano fil i n-etail Dé, dénad aithrige, ol ar-foem Dia ind aithrige, mad o cride etail do-gnether acus cun-genaid trocaire De fris.’ Do-lluid iarsin anam ind fir i nd-ifirn fadeisin .i. muir tened co n-anfad di-aisneise acus cona thonnaib di-aisneisi fair. Acus at-connairc na h-anmann isin muir-sin for lasad a cenna uasa uili, it e oc gol acus oc mairg cen cumsanad tria bithu. Araile dona h-anmaib acus clói teinntidhe tria tengtha fria cend anechtair, araile dib tria cluasa, araile dib tré suile. At-connairc dano araile dib acus a m-beoil obéla acus na demna oc a tairbert co n-gablaib teinntidib fo chosmailius na tri lín n-aile. Accobair an fer co fessed decoir na pian. Fris-rogart an t-aingel fo cetoir ar cuma no frisgaired an t-aingel do menmannaib acus imraitib: ‘In lucht at-chiu-siu tra cusna cluib teintidib triana tengthaib .i. aes annsin naruo menic oc molad Dé nó oc a bennachad acus a adrad, acus rop menci immorro oc goi acus oc gol acus ac br acus ethech acus ecnach acus rad uabair acus’

https://celt.ucc.ie//published/G207003.html

G207005

Dialogue du corps et de l'âme

Unknown

John Carey, Beatrix Färber

c. 1200–1300

Early Modern, Middle

LA, GA

—

—

—

A cholann bhocht mhítrocairech, a chnu chraosach na n-anmhíana, a-reilic na mallachta agas éisdechta easgcaoine, créud do chuir san riocht sin thú, gan deilbh, gan dreach, gan bhíadh, gan eudach, gan tréoir, gan tapadh, acht amháin an peacadh; créud do leig ar lár thú gan mhuirnin, gan mhaóir, gan mhuinntir acht an peacadh; créud é an ní chuir bón ós cionn do smúaintighthe sanntacha saoghalta, acht h-uabhar, & honóir, do ghairm, & do ghlóir; nach fán breacadh do rinnis gach droch ghníomh dá n-dernuis; nach tusa do bhí ané go subhach, suaithnigh sotalach, go madhrach mórdhalach & go meardha meanmnach ar an t-saogul bhocht breagach so, lán dhiomus, & d'aimidecht? gídh ataoi thú aniodh faoí thorpán criadh, gan t-shuim, gan aráid, budh h-uaibhrecht ionghanntach míthuigseach go t-trasda thú; ca bh-fuil an forba, no an feronn, nó an finechus do bhí tú a chruinniughadh ariamh; ca bh-fuilid na cúirtiona no na caisléin do chuir tú súas; car ghabh an crodh, an clann, an conách do sholáir tú; ca bh-fuilid an buna & an bhanntracht, an t-aoibhnios, an t-ól, an céol, an comhlúadar, an lucht freasdail & fritheoilte do bhí agad dod réir. Dar n-dóigh as aislin do chonnairc tú, acht cionnus thaithnighios leat anios an adhbhadh dheroil-sin ina bh-fuil tú tú anios ad luidhe id t'aonar san uaigh, gan lucht énleapadh, acht péisdeogadh na talmhan dod chrinn; uch, uch, Is mairg do lesaigh lé h-iomad sóigh an corpan sin doibh; feuch anios muallach do thighe ag tuitim ar do shróin gan ced iompódh go deó agad; atá do shúile dúnta, do bhéul druite, do thenga gan úrlabhradh, do chluasa gan éisdecht, do chétfadh uile ar g-claochlódh, & do cháilidhecht ar n-dol seacha, acht do thruime amháin; d'imidh do lúth, & do lámhach, do ghoil, & do ghaisge, d'imidh do chommóradh oirechtus aoibhnis & aiéir, do charuid & do chompanach gacha taobh dhiot, do bhris blath do bheatha & caoindhealbhadh do phárta ré do mhnaoi, ré do chloinn, ré do chinnedh & ré cách uile go coitchionn, ar mhodh go bh-fuil na h-uile dhuine lán d'fuathfairecht ort, budh dheasda ní bhíadh do chumhaigh, na do thuirsi ag cur ar do bhancheile ní sia, óir do thruaghlidh h-ailne, & innioll do chuirp, & do sgéimhe, & farraor biodh nach mothaigion tú duagh, nó dochar, Is géarr uait na píanta siorraidhe suathain & aontíghios daor an diabhail a n-dún bhróghach dhuaibhsech iffrinn & adubhairt: ‘mo mhallacht ort, a cholann ghearghuinioch fá dheoigh, Is diombhúan ar g-comann, a chriadh fhollam, Is mairg dar t-tugadh mar chompánach nó mar chéile thú, a drochbhean mhilltech mhallaighthe, Is olc do mhíana, a phéisd ghranna, Is tú do mhill mise, Is truagh an tuigsi a t-tigh iffrinn a n-diol do mheisge, Is búan me faoi dheacra.’ Freagradh an chuirp ar an anam A h-aithle na h-eolchaire, & an ghearáin-sin do dhéunamh don spiorad, d'eirghe an colann na seasamh amuil & mar do bheith sí beó, iar n-déunamh mórosna, & egcaoine dhi as e ró-raidh: ‘Cia thusa chanus na briathraibh buile sin liom, nach tú an t-anam do bhí ag stiuradh an chuirp si go t-trásda, má's tú cheana, ní fior dhuit a n-abair, óir Is uait immorro tháinig an uile olc chugainne, ar an adhbhar gur chruathaigh Dia thusa mar dheilbh, & mar chosmhuileacht a n-aon anam amháin thú & go t-tug trí tiodhlaice dhuit, mur atá tuigsi, toil, & meabhair, tuillead oile, go t-tug cétfadh aille examhlaidhe uaisle dhuit maille lé h-ioliomad grása & tiodlaice chuir 'na chenn, fós gur graidhigh comh mór & sin tú ar mhodh go t-tug a aonmhac féin ar do sgáth ar bhearaibh na croiche césda, chum do shaoradh ar sclabhuidhecht an diabhuil, thug mur an g-cedna mise bhochtóg dhuit chum do shaothair, & chum do sheirbhise, ionnus go n-dennmís léorghniomh, & leasughadh, & go bh-fuighmis loghadh & luaidhecht ar saoghal-so, acht atá ní cétna budh h-airm a laimh amide na tiodhlaicthe sin do thabhairt dhuit-si & budh maith ar an n-duine maith do dheanamh ort, óir do bhris tú an dlíghe & do ghlac tú slighe chodarsna na lochta, ar an adhbhar sin ó's tusa an bhantigherna & gur mise an bhanóglach & gurab agad-sa do bhí an chíall agas an tuigsi tré ar dhligh tú sinn ar aon do stiuradh ansa m-beatha iolchrothach shaoghalta so. Is truagh thug do thoil, & haonta chum na n-droch n-gniomhartha truaghlighthe toirmesgacha, & do deimhin ó thugais go h-egcorach eigceart, Is ort féin Is córa aith-bher gach uilc do bheith, & ní oram-sa donóg do bhí gan chéil gan reusún; a Dhia nach léor dham m'fhuil, & m'fhéol bheith ag leaghadh, loghadh, & ag morgadh go n-dearnaidh cnumha gniomhacha grana bios ag creim mo colla & mo chnámhadh san g-carcair chruaidh chumhang si anna bh-fuilim ar sgath uilc & do dhrochghniomhartha & gan mo dhamnughadh go siorraidhe acht mo núair Is gin do-chuaidh ó fhurtacht me’ & adubhairt an rann mar leanus: Anam nach dernadh mo leas druid uaim ó rinnis m'aimhleas A m-brigh iffrinn cúis gan cheilt budh soiléir ann ar g-comhghleic. ‘Ní fhuigfiod-sa thú fós’, ar an spiorad, ‘acht seasfad ad t'aighed & tairgfidhd h-aighnios égcórach do chur ar g-cúl & as é adubhairt: 'A chollann thana, tholl, thruaillidhe, a bhochtóg, bhocht bhelsgaoilte, a shaeáin shiabhartha shalach, agas a chonablach mhillte, mhallaighthe, a sheanbhaidh sgaoilte sgannalaigh, amid uallach amhnaireach dhoilighthech, a dhrochomhairleach, cia mhuin duit labhairt comh gér & sin riom-sa, tuig chena gídh go n-abair tú móran don fhírinne gan fheuchuin do sin, an tan budh mían liom-sa srían do chur ré h-anmhíanaibh, ré píanta corpurdha, ré h-anshogh, ré tart, ré trosgadh, ré tuiruis, ré dusacht fhada, ré droch leabadh, ré smúaintigh diadha, & ré h-úrnaighthe, gurab ansin do thionsgnadh diomhaoines an t-shaoigil do thaithneamh leat-sa mur aliogán iongantach, gur tharraing brígh do chétfadh cuige féin go h-uile, ar mhodh gur léigis tharad an uile ghníomh grásamhuil 's gach brudach coinsias & tegasg seanmóra dá bh-fuairis ó Dia ariamh, ag muchadh soillsi na tuigsi, ag ithe, ag ól, & ag potairecht, ag briseadh na n-aithionta, & ag seachnnadh na suabhailce, ag labhairt go gáirseamhuil, tabhairt a sámhius féin dona cétfa corpurdha, do ghrés nó go rug teanndhaladh & anbhuaneadh an bháis a líonta damannta an t-sheannpeacadh ort nó gur thuit tú a g-cétóir san leabadh phíanta sin ann a bh-fuilir, as lár h-aoibhnis & h-acfainne, agas gan ar do sheilbh, acht an eisléine amháin, anios Is fíor gurab dhamh-sa budh do stuiradh ó anfadh agus ó anbháin urchóide na beatha sin, óir Is agam-sa do bhí árdthighearnus ort, gidheadh ó mheall tusa me ré clúaine saimhe shaogalta, ag tabhairt uirruimme dhuit go h-aibhrisc tuitmeach, aithrisim dhuit go firinnech gurab tú as mó tabhadh na b-píanta dhúinn; acht chena ní bhéram ar ar n-athrígh feasda’ íar t-tuigsin don cholainn gur b'fhíor don spiorad an comhradh sin, do sgread, & do sgréuch ag gul & ag egcaoíneadh a lochta & do thionsgain ag comhrairc ar a mathair Eubha & adubhairt: Nior bh'eol di an chain do chomhall mo thruaighe nach raibh ar a bhfuighioll bean do chuaidh ar fad abhall do rug m'anam uaim ar ubhall. Freagradh na Colla Do fhreagair an corp an t-anam ré briathraibh guilighthe, & as é adubhairt: ‘A chara ionmhuinn go t-trasda atá ar g-cuirrthedh a bh-fiadhnuisi Dé & an t-shaoigil & a lathair ar t-tigherna Iosa Criosd, ar an adhbhar tar éis é dar g-cennach, go daór doilighthe dó-fhaisneisi, do leighidhmair lúach fholla & fheola amudha, & a n-aisge a n-geall ar mhaithes deareoil & ar sholás géarrbhúanach shaogaltha & atámuíd anios na eiraic sin dar n-dóth a g-cuidechta chéile chum na b-píanta siorraidhe súathain, tre mhór cheart Dé, ní h-ionann cuir dhúinn ar aon ar an adhbar gurab agad-sa do bhí stiuradh na beatha d'imirt go maith, & dá bhrígh-sin, Is córa an breithemnus as truime, & Is cruaidh do thabairt ort, óir Is féidir a dhearbhadh ré h-aoliomad résúin; dá mudh áil leat-sa Dia orrdhercach uilechumhachtach d'adhradh go foirfedh & gan onóir Dé do thabhairt don t-shaoghal, na don chollainn ar chomhairle an dhiabhail, acht an deileamhuinn do ghradhugudh go critheglach comhdach macamhuil ós cionn an uile chrétúir, d'eireochadh dhúinn arís go maith; dá n-déanta cóir & comhthromh idir an trén & an truagh, & gan do lámh láidir do leagadh go trom ar an anbhfhann, acht do dheirc do thabairt do locht an gill ar Dhia, & ar dhiollechta & baintreachadh do chumhdach, & gan díbeirt do dhéunamh ar eaglais, do dentaoi trocaire fá dheoigh orruinn, an treas feacht, dá seachanta drochchomhlúadar na n-droch dhaoine millte mailisecha do bheir aighedh ar an uile olc go míchoinsiasach, ag imirt, ag altrannus, ag déunamh feille fionghaile, & ag dúnmharbadh & ag creim & ag cainedh daoine eille, ag tabhairt na mionn mór, ag imdheargadh Dé 's na naoimh, ré h-ithibh, ré blasphemia, ré tiomantaibh diabhlaighthe dó-coisgidhthe, ní daméontaoi mur so choidhche sinn, & ní bhearadh dimhaoines ar chechtar dhínn; anios tharrlaidh mise cengailte posda leat-sa ann ar m-beatha & go bhfhúarus rann dod shochar talmhande & dod shólas saogalta, acht as fíor nach t-téid maith amughadh, nó olc gan dioghuilt, acht Is é as luaidhecht damh-sa ar son do mhailíse do-chí tú anios a láthair, 's na baill a n-dernmar na lochta atáid agat, ag líonnadh, breantus morgadh, & drochbhaladh ag techt dhiobh, atáid ciorogadh cnumha, & péisde, aithreacha nimhe, agas deamhuin aiéir ag dul trid eochair mo chleibh & mo chluasa, tre fhuinneogadh mo chétfa, & tre adhbhadh mo bhronn & as measa na sin an teghdhais caol cumhang so ann a bh-fuilim go dúnta daingen druidte go h-aonnaránach go lá an breithemhnuis deighnigh, mo thruaighe mo thruaighe biadh siad dom chrádh go méinig míthrocairech, gan fheuchuint do sin, atá fhios agam go n-eireochadh me lá éigin id chuidechta-sa, & farraor ní h-athrugudh ar ghlan sin ón úaigh go sliabh Sion, & as sin go teinntibh tenndhala iffrinn, áit a m-biam dar b-píanadh an feadh bhias Dia ag caithemh na glóire, ó bhás go bas do chuaidh ós cionn an uile uathbhás, ó bheatha go beatha & ó phéin go peannuid, gan crioch, gan foirchionn, Is truag sin ag dul d'éug gach momint, & gan ar ar g-comus dul ar neimhní, acht a bheith gan críoch, gan foirchionn, croithbhéo go siorraidhe, a chriosdaidhe croidhe cuireadh na briathradh-so eagla ort, & dén aithrechus, tuig go grinn na roinn-so romhad.’ fiodhbadh chrionn chnámhadh na colla cumhdach fallsa féoil mo bhall uir gan tora criadh na colla talam me & anam ann úir mo charad tar uir oile ní aithnighim In san úaig ag so um láimh é 's ní aithnighim cnaimh an té d'aithnin uaim. Nuallghubha an anma Is annsin d'éigh an spiorad ré nuallan truagh tuirsech, & ré truaghthuirsi aighmhéil treabh aoineach, go gruamdha geránach & go dían diocra diochoisgedh, & as é ró-ráidh: ‘Uch, uch, Is truagh do rugadh me, uch, uch Is truagh do ginnedh me, uch Is truagh do cuireadh san g-colainn ghranna-so isteach mé, Is mairg dham nach mo chloich, nó mo mhaide do bhios ó nádúr, na neithibh neamhurchóidech. Mo sheacht mallacht ar lá mo thuismighthe, Is truagh nar éirigh crainn, & clocha, gaoth, & aiéir, ranna, & relanna an chethardhuil a g-coitchinne um aighedh dom chur ar neimhní i m-broinn mo mhathar sul tháinig dham dul san riocht-si an aighedh mo thigherna; acht mo chrádh crét far chruthaigh Dia me, & a fhios aige go rabhus ar sligh dhamannta; acht Is ró bheannaighthe cóir conáigh gleas na n-ainmhintibh bruideamhla, óir téid ar neimhni uile éidir anam, & chorp tar éis a m-báis, gaoi féin gan damnughadh, a rígh nimhe, Is truagh nach mar-sin éirghios don peacach bhocht tar éis euga, & níor sharbh a dháil fa dheireadh, acht farraor Is searbh, & Is ró shearbh mar chim-si’, Is annsin do ghlac racht gola & olchuire an t-anam, & do-chan na briathradh-sa: Mo sgread Is truagh mo chás-si mo bheith beo Is trúagh an trath-si créud fá n-dearnus cionta grana a n-aigheadh De, & maithes m'anma. 's nach don chloinn me shíolradh ó adhbha acht creatúr do chruthaigh rígh na n-grasa chum na beatha siorraidhe sasda ré toil na colla Is mairg do tharrladh. Mo thruaighe mur chonnairc me an lá-si innar chaillios an uile thairbhe, flaithios Dé le méud meanma ar an saoghal ag iarraidh garma; Ó sé an samhín aithreach merda. a bheith choidhche i b-píanta searbha ré saogal na saogal feth mo thigerna i-ttigh iffrinn gan dáil garma. Ó phíanta ifrinn Is ró mór m-uall; a righ na sluagh ní maith gach ní mo techt ar an saogal ariamh Is truagh i leabadh fhuair dam ós crioch & cetera. Ceisd an chuirp ar an anam Is annsin do labhair an corp ris an anam go truagh treamhnach: a h-aithle na cluidhe-caointe sin ós cionn na h-uaigh, as é ró-raidh: ‘cuirim foircheadal ort, a spiorad’, ar si, ‘fan aithris damh crét íad na pianta Is mó do chonnairc tú a n-iffrionn, nó an bh-fuil fáth dóchuis ag an drong dhamannta as trocaire, nó as páis Chríosd, & fós an bh-fuil sochar ag na daoine uaisle onóracha, ag na ríoghthaibh, nó ag na ró thighernaigh nó ag na prelaidibh bheth go t-trasda a bhflaithemhnus an t-shaoigil-si, nó an bh-fuil fáth dothchais aca fuasglaidh d' faghail as forba, feronn nó finchecuis ór airgiod, no olla mhaithiosa.’ In inferno nulla est redemptio.’ Luc. 11. ‘A chollann’ ar a spiorad, ‘atá do chéisd gan chéil gan resún, mur budh meinic lé do chomhrádh go t-trasda a bheth, ar an adhbhar, nó go n-airmighther rélanna nimhe, gainemh traighe & féur na talmhan, nó go t-tiomsighther an fhairrge mhór na mionbhraonaibh, ní féidir innsin nó aithris ar mhéud, & ar a examhlacht, óir atá arus na b-pian go h-allta a n-úir medhón na talmhan go domhuin díamhair, ar mhodh go m-bearaidh duine ar lán a dhoirnn don dorchadus ann, gan féuchuin do sin, do chidhfithi tú an uile ní rachus chum dochair duit, & ní fheicfidh tú éin ní rachadh chum sochair dhuit, acht biadh an uile ní a riachtanus ort, & ní bhiadh riachtanus ar bioth ar faghail agad, amháin an bás a c-cionn gach móméint, agus tú mar sin ag searga éuga do gnáth, agus dod athnuadh arís chum an bháis, agus tú ar an modh sin do ghnáth, gan bhás, gan bhetha ar mhodhaibh examhladh go siorraidhe súatháin, bíad tú lán d'aibhrios, lán don uile thinnios & thrioblóid 's t-teallach tinntighe na b-pían, ball a bh-fuil ioliomad breantuis, & drochbalaidh, ball a bh-fuil gorta plaigh, & ocurus, ball a bh-fuil comhairc osnaidhe & dórta dér, ball a bh-fuil siansán truagh tuirseach na n-deamhan na n-diabhal n-athgharbh neimhnech, ag freasdal & ag fritheoladh na b-pian tinntighthe dó-fhaisnéisi dona daoinibh damannta do réir méud, & miosúr a b-peccadh acht atá ní cena: tá drong dhiobh dhá b-pían go h-examhuil, dá g-caisgairt & dá n-gearradh, drong dá leaghadh, & do lomadh, drong dá rostadh, & dá bh-fritheoladh, drong dá m-bruith, & dá m-bearradh i b-pic, & i roisín & a miotolaibh examhladh eile, & a srothaibh tairpighe teinntighe; suilfior, & salchair léna n-gnúis & léna n-aighedh farre gach pían mhór adhbhal eile, anna bh-fuilid; atáid aithreachadh neimhe, & peisde granna ag siubhal ar gach ball dhiobh dá snoidhe & dá sniomh; atáid i t-tinne nach muchan uisge, & a sneachta nach leaghan ré teinne ar leacaibh oidhre & anródh dá síorchradh léim aca san teas, & léim eile san bh-fuacht, & léim eile san tornn teinntighthe, dá t-tleigionn i m-beul na n-óilphéisda n-oirrderca n-iffrionnda, nó go n-ionarbháid uatha íad tríd an uile uathbhás tarr anios chum na toirneadh cédhna, & atáid cnumha a g-cóinsias mhaillaighthe ag deunamh fiadhnuisi na n-aghaidh, gur chóir & gur chomhthrom a m-beith san bréin bhroidh-sin, atá an t-édóthchus dá seargadh, atá an tuigsi dá n-gearradh, atá an toil na sgrúdadh, racht na feirge dá t-tachta, innbher na b-peacadh dá sgíuradh, & bíadh mar sin ag clamhadh & ag imdheargadh na trínóide tre bheith síor.’ ‘Do thaobh na ceisde eile do fhiafraigh tú dhiom, a chollan, cionnus atáid na prionsuidhe saogalta a n-iffrionn, atáid mac Péil, Sáesar Dompinus, Alasdrann uaibhreach, & ríghthe diomasacha an domhuin & na cruinne cethardha fá phíana dáora docharacha, acht atá ní cedhna: Is mesa & Is truime an pheannaid agus an philóid ann a bh-fuilid, na droch ghuibhernoirígh Chriosd, prelaidigh claonbhreacthacha na h-Eagluisi na iad uile, óir atá lucht an fhuarchrabhadh, lucht dúnmharbadh, lucht druise graineamhuil, lucht fóghla, & losgairt an domhuinn a b-fhioriachtar iffrinn fá thuile na b-pian agas gach drong eile mar thulliadar an gniomhartha ar an saogal-si.’ ‘Anios glac fá dheoigh uaim fuasgladh san treas ceisd do chuiris oram .i. a n-dentar trocaire ar an droing dhamannta, nó a n-glacar fuasgladh asda, biodh a fhios agad dá m-beidaois naoimh na cruinne ara n-úrnaighthe go bráth, & úird riaghialta an domhuin 'na síorthrosgadh go h-éug & fíréin an domhuin ag tabhairt maithios na talman mar dhéirc lé h-anam aonchretúir amháin dá m-bíadh a n-iffrionn ichtarach, nach deandís fáoithe furtacht no fuasgladh dhó ó na phíantaibh, ar an adhbhair nach féidir lé h-ainglibh fhlaithios Dé ar ór an domhuinn foiríghthin dá laeghad do thabhairt don drong dhamannta. In sæcula seculorum.’ Is brónach an treabh bruith ifrinn Fuair a n-driothlionn gher sias iad An dún díchumann daoradh Priosún na b-pían. R. Smaoinígh, a chriosdaidhe croidhe, gur fíor na briathradh-so, & cuiruidh srían ré h-anmhianaibh. Urghairdios na n-diabhal ag breith an anam go h-ifrionn, a h-aitle na truagh agallamh sin do bhí ar an spiorad & ar an anam iar sgaoileadh ó chéile dhoibh agas iar t-tuitim don chollainn san uaigh & iar g-clos uthbhás iffrinn do chonnairc an t-anam bocht chuige idir dhá dhiabhal ghreanacha ghranna, budh duibhe shiabhartha, na gúall gaibhidhe gabhan, & locht fidhlídheacht, agus pintéireacht an domhuinn, níorb' fhéidir dhoibh égcosg nó macasamhladh na díse reumhráitte so do sgriobadh, nó d'fhaisnéis ara n-úthbháthas, & ara n-droch dheilbh, & iar t-tiacht do láthair dhoibh a g-cétóir, do shaithadar an dá chrucadh chama chrumadh cruaidh iarneadh abhus & thall san spiorad dhamanta sin, & do róladar etorra é dá cheasadh go doirsibh uathbhásacha iffrinn, & eision ag búirfeadh, & ag béicedh; tangadar na chomhdháil ansin slúaghtedh di-aibhlaighthe deamhnaidhe ág ulgháirdios fan anam chriosdaidhe sin do dhamnúgadh, mar budh suabhach luagháirech léo a bheith ag commhaoideadh an cosgair sin, & Is amhlaidh do bhadar ag tabhairt buidhchuis dhó fá na sheirbhís ar an saogal, óir budh iomdha duine eile do mhill sé le droch éisiompláir, misge, agus stripachuis, & dá chionn sin go bh-fuigh luach & luaidhecht on Lucifer .i. a bheith dhá chnaoílosgadh na bh-fochair féin i t-tinntéan na b-pían go bráth, ag éisdecht lé h-uirluidhecht na n-diabhal, lé confadh na b-piasd n-deamhnaidhe, lé súisde na druinge damannta, & na n-diabal ar gach taobh dhe, gan tús, gan deireadh ó sin amach go siorraidhe suathain; do chriothnaitaidhe an t-anam bocht go h-abhalmhór ar bh-faicsin iffrinn fhosguilte, & na b-píanta ollamh imfeadhma chuige, & adubhairt: ‘a éin mhic Dé dén trocaire ar do chretúr bocht féin’; Is annsin do sgairt na diabhail ag fonmhód faoí & adubhradur ‘is ró mhall a ghoires tú ar chabhair, & ar ainm do thigherna Dia, & as egcóir dhuit, ó's dhuine thú do bhí ag fóghnamh, & ag déanamh seirbhisi ar feadh do bheatha, nach orruinn fein iarrus tú cabhair & coimeirce anios tar éis breith dhamannta do bhreith ort, & tú ag techt ar ar láimh, gan súil athbreithemhnuis no cet gairmedh ar ais go bráth agad; & da bhrigh sin tuig feasda go m-biadh tú a g-cosamhlacht nádúir lin-ne mur gach diabhal eile ag mallugadh Dé go suathain’, & iarna rádh sin, do chasadar an spiorad thruaillidh sin 'na mheall tinne, & do theilgiodar a m-béul iffrinn annsa tinne é, níor chían amhlaidh don anam bocht an úair do chuadh a n-eadóthchus ar Dhia, & ar an g-cúirt neamhdha, & do ghabh ag griosiugh an t-aonndia, & na n-ainglibh & adubhairt an rann mar leanus: Mo thigerna dom threigion ó atá ag iarraidh grasa air ní bh-fiugh. duiltuim don ghlóir duiltuim do Dhía. ni bhiam ní sia ag ríogh ríu. Finit.

https://celt.ucc.ie//published/G207005.html

G207006

Ein altirisches Gedicht über das Ende der Welt

Unknown

Benjamin Hazard

600–900

Old

DE, GA

—

—

—

Dofil aimser laithe m-bratha, bríghach tornech, rogab crith In domun druimnech fon m-bith m-bairnech. Báithfither fír, fotha n-aimser, trúagh ind airmairt, crínfaith gach maith, mór tonn treablait, mairg dodnairnic! Taircéba olc, bidh mór In t-olc la cech n-duine, raghaidh cech recht tar araile fon m-bith m-buidhe. Báithfithir cích ocus cothach, rúagh ind álaigh, ní bía clóemhclódh forsind áiremh fri síl n-Ádhuimh. Ní bía cáthus, ní bía cluche, ní bía áenach, forrír! tiucfa aimser dérach fo ním nóemach. Ní bía cert ná recht ná ríaghail cen báis m-blor, ní bíat ríg Is ní bíat sudh for a cor. Ní bía crábud isnaib ceallaib, airdiu sétaibh, ní bía gaisced isnaib hógaibh cith lir cétuib. Ticfa tarrngoire na sruthe, n-í bat cesa, coin, foilc, fíanna, ílla glasa, cit bad mesa? Cách oc fochuidhhiud a chéle, deabtha búana, cletha immaicsi cen séna, cridhe huára. Ili ceanna, úatte enech, mend cech maghar, cintach melede cen treabadh, ilar n-galar. Bith bréc bealgach, aimser gente, cella dáera, ili áera, sína sáebha, túatha cláena. Bretha camma, caingne cen chert fri lár lughach, cech mesriuth íar n-díth a ainech, aimser dubach. Crith for dhúiliph, trácht cen toradh, tuath cen érgna, fóimath cinadh, aimser díghla, ilar m-bérla. Ré cen fhoghlaim, cách oc rothces, int ord triamhain, cert cen tinne, coraith cech recht asa ríaghuil. Nathir cach ben, gríb cach ingen, serbha a ngnása, faithchi lána, ili craosa, cuile fása. Fith cen blátha, cách In fíannas, immed n-athles, aimser lethglas, meic go frebnais, tír co n-athmes. Cách oc derchóinedh tre bithu, díghal fota, daoine becca, étach n-ecca, ilar coca. Athcha lonna, lethra tromma, tochar ferga, crecha meinci, immed burba, reilge derga. Cidh dognem de, a maicc mo Dhé, fri glunnu gnátha? túargabsat, fogeir ar túatha, idhain brátha. Táncatar séd isan domhuin, ba ferr foät, farrír! ardubneat fo rith rout. Tiucfa macu dochum domhuin co feib lthair, fer trén túachail, deirfiur dó-som bid sí a máthair. Ingen dotngena fria hathair amail nathruigh, dia dobethraibh an mac geinfeas isin chathraigh. Óenchlár a dét, dearb doma sgélaibh, scor íar múraibh, sé meóir for a chosaib cáelaibh isnaib rúnaibh. Fer serbh serigh, sraigleóir iffirn, fír dom cédul, braithemh dub dían, ocus tom líath assa édun. Dogní ór do máethlaibh muighe, cia ní Is toghra?

https://celt.ucc.ie//published/G207006.html

G207007

Eine Variante der Brendan-Legende

Unknown

Beatrix Färber , Benjamin Hazard

900–1200

Middle

DE, GA

—

—

—

Bator da apstol decc na Erenn hi Ccluain Iraird ic a foglaim oc Findian, co-nderna Findian fleidh dona hapstolaibh et do naemhaibh Erenn archena. Amhail rob ainiu doibh ic comhól na fleidhe, conus-aicet In scoith ndífreccra ndimoir cuca dind comartha tire tarngire. Is ann dí ro-fas bruth & comhairle acu im dol d iarraidh tire na scoithi. Nochar-gabh nech do laimh sech a chele dibh dul ann, co-ndernadh crandchor etorra .i. itir cech ndís dibh, co-tarla iarsin donda Brenainn dol ann. Cuirit dí anda Brenainn crannchor eturra fodein, cip e dibh dia-roisedh dul d'iarraidh tire tairngire. Ro-soich dí do Brenainn Birrae dol ann. Is annsin dí ro-chuir naemhu Erenn uile hi socht & a n-imsniomh ar a doilghe leo a roctain don tsenoir .i. do sinnser naemh Erenn & do shúi na faitsine dul i craes mara & morfhairrge. Conadh annsin at-bert Brenainn mac Findlogha: ‘Meisi an sósar, Is mé raghas arin fairrge.’ Conidh dó ro-chan In laídh si: Brenainn mac Findlogha Batar ic foghlaim trein treall. da apstol dég na hErenn ac Finnen co fichtib ceall. cansat co léir a leighenn. Co-n-acaiset cuca In scaith. in comunn féta firmaith ota tír thairngire ndaith. o righ na righ on righflaith. Ro-raidhset uile malle. ba dia ccomhairlibh maithe co roctain dal diamhair de. d'iarraidh tire na scoithe. Scarthus dia da cech dis doib. forba saethuir na sennaeimh do réir cranncair amra uill. co-tarla donda Bhrenuinn. Coros-bennach dia datha. cona lestraibh lindbracha. Brenainn Birrae buaidh flatha. is Brenainn mac Findlacha. Cor-cuirset crandchor caemh nglan. a fiadnaise na n-apstal Brenainn Birra gusin mbladh. is dó do-rala In astar. Innsa re n-aés cumtha coir. co cornaibh finda fledhóil a dál ar luí mara moir. a súi slan Is a senoir. 'Daigh im sósar sunn cose.' ar Brenainn oc i n-airde 'gidh bas damh inní bias de. meisi raghas ar fairrge.' Is annsin dí do ro-nadh digrais curaigh la Brenainn .i. ar mét & luchtmaire .i. coiciur ar cethrachait & tri sechtmoghait, Is e lín do-coid isin curach. 5 Seolais iarsin Brenainn mac Findlogha for tonngar In mara mongruaidh & for treathan na ttonn ttaobhuaine & for cichanaigh In tsaili sithguirm & i mbeolu In aiccein iongantaigh ilphiastaigh .i. airm i-fuaratar ilar mbleidhmil muiridi. Is annsin dí fo-gebdís ailéna aille ingantacha, & ni-thairistis inntib sin beos. Batar dí co cenn mbliadhna aran imramh sin. Is annsin ba comhfochraibh don caiscc. Batar a mhuinter aca radh fri Brenainn dula for tir do ceilebradh na cascc. ‘Is tualaing dia’ ol Brenainn ‘talamh do tabairt duinn In cech inad bus ail dó.’ Iar tictain na cascc trá Is annsin tóccbais In mil mór a formna in-airde osin muir suas, corbo talamh comhard cobhsaidh coraighti comhlethan comreidh comhalainn. Tiacchait iarsin forin talum sin et ceilebhrait In caiscc annsin .i. oenla & da oidhche doibh isin inad sin, co-tarnacair leo ord cascc do denamh. Tiaghait iarsin ina curach. Sceinnidh In míl mór iarsin fon muir. Cech uair ba comhfachraibh In caíscc cecha bliadhna, no-tócbadh In míl mór a druim osin muir, coma talom tirim techtaidhe. Fechtus dí batar forin aiccen, con-acatar na srotha 6 dermaire, dosrengait dí an t-anfad dar a n-aindéoin co bord na saebhcoire. Is annsin ros-gabh imeccla mór iat fri med a ainbthine. Gabhais cach dibh acc fecchadh i n-aghaidh Brenainn, uair roba dermair In gabudh i-rabhatur. Toccbais iarsin Brenainn a ghuth co hard, conidh ann as-bert: ‘Is lor duit, a mhuir mhor sa’, olse ‘meisi m'oenar do bhadhadh, et léicc uait In luct sa.’ Is ann dí fethnaigis In muir fochedoír, & toirnit feicheda na saebhcoire ó sin amach riamh & nir-irchoítigset do neoch eile. A mbatar ann la n-aile forin muir, tainic diabul chuca i ndeilbh sentu aduathmaire inglaine ifernaidhe, co-ndesidh for seol In churaigh i fiadhnaisi Brenainn a aénur. Ni-fhacaid dí nech dib siumh é acht Brenainn a aenar. Iarfaighis Brenainn do dhiabhal, cid ma-tánic a hifern riana aimsir coir .i. ria n-aimsir na heiseirghe moire. ‘Is aire immorro tanac’ or diabhal, ‘d'iarraidh mo phianta i clúsalaibh doimhnibh In mara duibh dorcha sa.’ Iarfaighis Brenainn dosomh: ‘Cidh ón, caít itir a-fuil In loc ifernaidhe sin?’ — ‘Truagh sin’ ar diabal, ‘ní-cumhaing nech a faicsin et se beo iarsin.’ Is annsin foillsighis diabal dorus ifirn do Brenainn. Et feghais Brenainn iarsin In carcair ngairbh nguirm sin lan do bréntaidh, lán do lasair, lan do mhosair, lán do longpurtaib na ndemhnu neimhnech, lan do ghol & do eígim & do ercoid, & gaire truagha & nuallguba mora, golfadach & basgaire na tuath peactach & bethu dubach bronach hi cridhe pheine, i carcraibh teinntigibh, i sruamhaibh na sretha sírteinedh, i cailiuch bithbroin & baís cen chrích cen forcenn, i lathachaibh dorchaibh, i cathairib tromlasar, i n-imat broin & bais & ríagh & cuimreach & tromtreas ndichumhaing co mbloedhgail adhuathmair na ndemhna neimhneach i n-aidhci bithdorcha bithuair bithbréin bithsalaigh bithchiamhair bithghairbh bithfoda bithmuichnig mharbthaig malartaigh muchna mhongteinntigh iccair imnair adheítig iffirn, hi slesaibh sliabh sírtheinedh cen anadh cen airisemh, acht sluaig demhna ic tarraing na pecthach i carcraib troma tenna tee tenntighi, dorcha doimhne diamhra dímaine daéra dubha deinmecha, salcha seda senta sirbrena sirdebtach sirtrodach sirscith sirmarb sirbeo. Gol ger garcc goethach golfartach gréchda geranach gothach goirt gergairmnech gubhudach. Cruma croma cruaidhi calma cendmora. Piasta buidhe bana belmora. Leomain lonna lanluatha leidmeacha. Sebaic roda ruadha roarda. Drecain dercca duba dronnmora deinmecha. Ticcri trena tuathbertaigh. Scoirpi gorma gimacha. Griba garba goibgera. Cuile goirte guilbnecha. Creabair croma cruadbghobacha. Farcha troma iarnaighe. Susta senta sengarba. Claidhbe gera. Gai ruadha. Demna dubha. Teinnti brena. Srotha neime. Cait ac sgribadh. Coin ag leadradh. Gaduir ag tabann. Demhuin ag blaeghaidh. Essa brena. Lathacha mora. Cuithe dorcha. Glenda doimhne. Sleibhti arda. Creaca cruaidhe. Sluaigh demhna. Longport salach. Pian cen anadh. Saithe sanntach. Tochur meinic. Troid cen fuireach. Demhna acc pianadh. Imad riagha. Betha bronach. Airm i-filet srotha secdha, serba senta sirbréna, lobhta legtha loisctecha, loma luatha lantei lethna, cumga cruaidhe cairrgeacha foda fuara fodomna, beca mora feichtecha Sirthe sínte súaiti sothoirsecha Moighi loma loiscthecha Tulcha corra gímacha. Glenda croma crumhacha. Mointi garbha deilccnecha Coillti dubha teinntighi Slighti salcha biastaighi. Mara techta tulbréna. Cloithi aidble iarnaidhe. Usce duba doimhillsi Aiddi imda examhla. Samhud salach sírlobtha. Gaetha goirti geimhreta Snechta secda sirsilte Lanna derga teinntidhe Gnuse daéra dubhacha. Demhna luatha leidmecha Piana aidble eccsamhla. 8 Iar faicsin na pian sin do Bhrenainn co-cualaidh In nuallgubha ndermair ndofhulachta n-etualaing & In chúi chiamair attruagh et In golgaire ndichumhaing i fudomain iochtair ifirn. Is annsin roghabh imeccla In clerech fri adhuath na troighi sin. Conidh annsin at-connairc Brenainn In carraic ndermair, Is fuirre sidhe ro-búi a n-at-cualaidh. & ticedh In muir ifernaidhe da cech aird darsin carraicc .i. tonn teinedh dubhruaidhe anair thairsi & tonn uar eighreta aniar cech re fecht. Is annsin bui oénduine truagh ina shesamh forsin carraic. Iarfaighis Brenaind de, cuich é. ‘Hiúdas Scarioth meisi’ olse. ‘Et Is me do-rec mo thigerna do chinn airccit & innmais dhímiccnigh dimaoin In tsaogail .i. Isu Crist mac de bí. Et as dermair’ olsé ‘mét mo phian n-examhail. & biat amal at-cí-siu o'níu cotí In brath.’ Is annsin ro-chúi Brenainn fri mét na troighi, i-facaidh Iúdas do beith. Conidh ann do-righne na runna becca sa oc taithmet a peini do Brenoind: Iudas Scarioth me indiu. for tonnaib na trenfhairrgiu truagh mo betha gaibthech gorm. icom pianadh i n-ifornd. O thuind teinedh for tuind uair. o thuind uair for cech tuinn trein mé 'com pianadh as cech aird. truagh In gairm mo beth i pein. Maircc damh sa treccadh mo righ. olc In gnímh fa-tucus laimh beithir de tria bithu sír. cen sídh Is cen ceannsa saimh. Hichtar ifirn cech re n-uair. truagh In grifing bís fóm thaebh demhnu dubha bít im dháil. uch a lágh ní cuma caemh. Maircc do-righne maircc do-gni. maircc a thurus for bith cé intí do-ní saint tar ró. maircc fa dó & maircc a dhé. Maircc damh-sa mo saint rom-baidh. demhnu gaircc at-cim arnuair maircc mo turus a dé dáibh. maircc do-raidh mo cubhus crúaidh. Uch a Brenainn fégaidh me. cech a n-dénaim damh Is mo ifern dona daér dubh dall. uch as ann atú-sa béo. Uchán uch luach braith mo righ. co sírsir do-ghebh a olc tricha circull airccit báin. is e sin do-craidh mo chorp. 9Ar innmhus tucus mo righ. uch Is tríd as olc mo díl ní-mair In t-ionnmus dom réir. mairim si i péin tria bith sír. Uch nach marbh me a meic mo de. uch as garb do-geibhim gleo uch me ar lasadh cuma cet. ni-fhaghaim éc acht mé béo. Crumha croma bit fom thaebh. dubha donna truagh In baigh gair tafaind ann cech re n-uair. truaigh In grafaing bít im dhail. Uch a aircit maircc do-gni. uch do-airccis mé fam dé uch a ionnmais bhréccaigh baín. uch Is plaígh ro-imres féin. Maille re demhnaibh atu. uch rom-medhradh olc mo gné do-clos tre diumus mo gnaoi. is Iudas Scarioth me. Iudas Scarioth.

https://celt.ucc.ie//published/G207007.html

G207008

Baile Bricín

Unknown

Ruth Murphy, Beatrix Färber

c.800-900

—

LA, GA

—

—

—

Mesi an Gillo ríabach Bái Bricíni Túama Reccon aithliu corgois céstai móir aidhche cásc, forémid techt asa tigh abbad dond eclois & lobrusi, co cóla gáir muinntiri nimi i celiubrud na cásc. Es ann atrubairt Bricín: ‘A mo Coimdi, masso chóir lat, domiced úait fóidim fírién co scélaib do flathai’. Íar sin táinic aiggiul In Coimded dia acoldoim iter midnocht & íarmérgiu. Richis a cind cech meóir dó, co mba rél dia rusc an bith & conaco imbuidi muinnteri nime immon n-altóir ríchid. ‘Maith tra’, ol Pricín, ‘ar roaír’ Día mo itche dam. Findomar úait cech turcuáil déodhai crístaide bías ic cumtach ecoilse Dé co deriod domoin. ‘Madh ém’, ol In aingiul, ‘testai trian don míliu itám co forcenn, & dano testotar secht mblíadna dot soegol-sai tar ésse na halgese forfuirmis, & dano ní ragai dochum nime ocus ní raga tuárai In cendtair it curp co ndechais d'écc & i tech atái méroid cén marus cretim a n-Érinn. Ocus dano arafesiur i llíon psalm rogabois rie tíachtain dam-sui, Is é lín cresen bías for Érind .i. óthá Beatus uir corrici Miserere mei Deus quem conculcavit.’ ‘Cest tra, a bennachtoi’, ol Bricíni prisan aingiul, ‘cía mac bethad cétnoi tic díuh sund ar tús? Innid dam co lér!’ ‘Maith ém’, ol In t-aingel, ‘bíaid úair tidnustar la hechtranno íath fosílfai cannilbrectaigh nethgig dia tadbustar conni carutruid fri ligiu leth tairbirthar foiltcinn imm gnúisiu carotraid fri ligi lethfolmai, ar tinólfaitis slúaig fri foigge fungairi. Bíaid dígal la hingrem íarsin frie ecolsib Dé, co mbat ili uli comcomaig Móel Briccte.’ ‘Bíaid íersen’ ol In t-aingel, ‘flaidh na teorai menistrech findledd comrair Conaild clainni ilcrothaig tortigfius trebai immacaine, costaichfius ima cellai cumtachba, bid sui, bid rí, bid epscop, bid lánlinnid dércai & trócaire. Dí blíadain déc dia cét-tesbann.’ ‘Is trócairi Dé In sen’, ol Bricín. ‘Bíaid dano In fubthairi a ocht ar tri fichtib de Loch túaid Gamenais dian chainfail sidie, dia mberé a dub i find .i. Tanuidi mac Uidir.’ ‘Is trócairi Dé.’ ‘Bíaid dano In túaircnid imme tuindsiumai fri domon ré a secht ar deich cét, co téd écc ernbais fria fíanai fortrénai di rinnib rogargaip in-indrechtoib Clúana.’ ‘Is trócaire’, or Bricín. ‘Bendacht a dulai ndou!’ ‘Bíaid dano óigi cominad In commond cráibdiuch. Ní ba cumscaicthiuch a ríagoil re sé .xx. mblíadan. Sech bid dé, bid duine.’ ‘Is trócaire Dé In sin’, or Bricín. ‘Bíaid dano In fríthi a faitchi silfus soscéli do búaib, do thúathaib derccumtechaib re teorai mblíadnai ar tri fichtib.’ ‘Is trócaire Dé In sin’, or Bricín. ‘Bíad dano In tuardenaid na dá clúain .i. Clúain Iraird & Clúain Mac Nóis ré teorai mblíadna ar .lxxx. Sech bid dé, bid duine. Bid demon dogénai bec do mór, dogéna mór do biuc. Tuirigen dá lethi In sen.’ ‘Is trócaire mór In sin’, or Bricín. ‘Bíaid dano In tóebfodai tanaidi cromdercc etir Droing & Uisnech re cóic mblíadna ar lxxx. Míadaigfid ile ar lethed a damraid. Bid brecc a ríagol, bid líon minésc & mórésc.’ ‘Is trócaire ind Ríg In sen’, ol Pricno. ‘Bíaid dano an crobglan a Mainistir re nói míos ar xc. Brogfaid a imtoineth dar fairci. Bid sí In gem nglainidi óbsin liic draconda.’ ‘Is trócar’, ol Bricín. ‘Bíaid dano In torcpetai dubchas suidi Chomgaill re mbliadain ar coécaid. Ní tibri commus for abo an talman an gairsecli.’ ‘Bíaid dano In crithcend Locha Con ré secht mblíadna ar tri fichtib, congéba somataid, conscáilfi fri anairches amol lúaithred sligiud.’ ‘Is trócaire mór’ ar Bricín, ‘dond Ríg’. ‘Bíaid dano In saintrebor Sléibi Fúaid co rríagoil mancuidi, co crábad martír, co tarbotaid litain, co comaldad a anmcairdiu.’ ‘Is trócaire mór don Ríg’, or Bricín. ‘Bíaid dano In mallshinech tiugsesse a Domnad ré cethri .xx. mblíadna. Timarban rechtge for turu tóebderga, síthaigfid fri trillsiu tríamann.’ ‘Is trócaire Deé In sen,’ ol Bricín. ‘Bíaid dano In douiblíath dóich anechde Loch Rí fotcanot na teorai classa .i. clais Mumon & clais Connacht & clais Ú Néill. Séis na trí suidiu, id est, suide Cíaráin & Comán & Crónán. Nói mblíadna déc ar cóicait a óes.’ ‘Is trócor ó Día In sin,’ ol Bricín. ‘Bíaid dano In t-ésca lethumai íarthoir Macha .i. táidlech ar crábud. & Is dub a ríagol re tri fichtib mblíadna. Mórfait a gragai & carpoit. Saich maith do chellaib cresion.’ ‘Bíaid dano In lóebchoirnech cremloch ó Sléib Cuillind re secht ria maigh Is bódelb cecha cethrai’. ‘Is trócor ó Día’, ol Bricín. ‘Bíaid dano In broccainech bindchorach uó Loch nÉrne résén ochtmad mís co foraigsi móenigfid sini sceo óclach, dodogéna réidh do aimréid.’ ‘Bíaid dano an clúimderg hInsiu Muirethaich ré nói tráth ar tri fichtib mbliadna. Dosiph echtranno a hinsib. Adandafa dian chain teora frasai .i. fross flechaid & fross casrai for lár Moigi Coraind.’ ‘Is trócar Día fírién’ or Bricín. ‘Bíaid dono an clothamrae Clúana Eoís re .lxxx. blíadna. Línfaid Machai mórmáinib. Sústfaid slighiudai Érenn graigip sceo cairptib, fordoeblai chaingnib & cánib.’ ‘Is trócaire mór’, ol Pricín. ‘Bíaid dano an ladhanbél Dúin Lethglaise. Gidhnid iter Ros & Rinde ré sé mís ar .c. blíadna oigidir ar ní laimter muir bindithir crota.’ ‘Bíaid dano In cláirainech Glinde Gemin ré .x. mblíadna. Búaidrifidh cech recht rodomain. Húathaighfid fri hulcco bidnécnidfid cáich.’ ‘Bíaid dano an buicellán Bendie Codail resen .x. mblíadna. Bláithidir scotha, gairbidir draigen.’ ‘Is trócor’, ol Bricín. ‘Píaid dano an tóebfhoda Tigi Telli re .xl. blíadna. Línfaidh muilidiu & sesrechai & echa & lestrai & cuchtracha.’ ‘Is trócairi Día In sin’, ol Pricín. ‘Bíaid dino an gabalchend Cilli Daigri re tri .xx. blíadna. Fer borb cráibdiuch etail anecnaid. Focicher teorui maisi .i. maise áenaigh Taltin, maise cána a nUsniuch, maisi mórcathuch Érend a Moig Léna.’ ‘Is trócairi Dé’, ol Bricín. ‘Bíaid dano In cáelchestoch Slemno re .xc. blíadna. Bid abb na trí n-anglass, bid manach na trí ríagol, bid croa na trí forus.’ ‘Is trócar’, ol Bricín. ‘Bíaid dano In dondainech a hAiche bes cubaid fri cech recht itir maith & olc, co ngnúis colman cádha, co cridi seboic, co nnirt tairb.’ ‘Is trócor’, ol Bricín. ‘Bíaid dono an bán bíastaidi Clúana Cáin re tri .xx. mblíadna. Bid fáid tóla túatai, dingénai sóercháin for slabri.’ ‘Is trócaire cid edh’, ol Bricín. ‘Bíaid dono an dóel dub Droma Tibrud re .xl. mbliadna & .xl. mís. Míadhaidfed cert, nenois sóiri ecoilse, sílfae soscéliu.’ ‘Is trócor,’ or Bricín. ‘Bíaid dano In súascend Moigi Bili re laithi & mís & blíadain & .lxx. blíadna. Bid malloi a dálai, bid traiti a díglou, bid lonna a dígla.’ ‘Is trócor’, ol Bricín. ‘Bíaid dano In clúasmarb Clúana nó Qúili Conáin re .uii. .xx. mblíadna. Glic a gildocht, mald a óclachus, dércoch a sentaid.’ ‘Bíaid dano In cráeblíath ó Luscai re .xxx. blíadna. Benfaid na trí banda .i. band crábaid, band ecnoi, band trebairi.’ ‘Is trócaire’, ol Bricín. ‘Bíaid dano In garbchuilciuch Sligiud Midlúachrae re nói mblíadna. Fuilcech fidbadhach fand tosoch a rechta, tend brec a medón, tend a deredh.’ ‘Is trócor óm Fhíadaid’, ol Bricín. ‘Bíaid dano In bairend becc a Brí Leth línfus ríagail Rómán re secht fichet mblíadna, imalle congéba & conscéra.’ ‘Is trócor’, ol Bricín. ‘Bíaid dono an gaimgelt Daire Chalcoid gébus rígi Conoill co fo thrí ré trí mblíadna ar .xxx. Fofaicfe Febol fo rindib sóeroib soinemlaib. Bid droichtech a ríagol iter Érinn & Alpain.’ ‘Is trócor,’ ol Pricín. ‘Bíaid dano In builedeach Tailchi Tuirbe re tri .xx. blíadna, bos de sunn lam alailiu, lém a nem, lém a talmain.’ ‘Is trócor’, ol Bricín. ‘Bíaid dano an qúlrúad Rois Caim re .lxx. mblíadna. Is é sin an lia crédhuma húasan loch lemnachtai. Gelaid gach ros.’ ‘Is trócor’, ol Bricín. Bíaid dano In dédgen Dairi, ud dixit hoc carmen: Détgen Dairi firfaid sel for bruindib Locha Dá Deal, ó Loch Dá Del Is denim atrebe Lochán Eidin. Ó Loch Eidin for thuili dochom indois iar suidiu, cid íar tain conricfa fris ó Lusca do Daiminis. Ó Chrúaich maic Dara fo geil d'és Coluim Dairi Chalcaig a teorai aidche fes ríg taidlébai ailemna Scrín In súi, an t-espoc, and rí síthaigfid cáin hi Machí, ticfaidh ó thúaid Dúine Bó seóid Érenn Is Alban dó Tascor mara aidche mBuilt tidnastar dó ind-Inbiur Suird, bid ór, bid arcad, bud glain, bid fín mbárc ó Rómánchaib For lá midlachda Dá Del ciasa fochen ní mochen, fochen a aós crábuid gil, ní fochen ó angbaidhib. A .iiii. deich mairt Mugna tinnustar a fíchubra, etir Rinne ocus Ros bud aenach dér ocus bos. Dotuit íerum a railic diaa mairt íar sacrafic, bértair a thaisi co hIi a fail martrae Séghéni. Cúic blíadna tesbann di dia cét intan cingius & rachus n-écc. ‘Is trócor mór diar Fíadhaid an gein airechdhai do chloind.’ ‘Bíaid dano In lia ega (.i. Flann) húasan grís tendtidi i Fobor. Bláith a lí & a chlércicht, imloisti immorro imonn domon re cethri .xx. mblíadna.’ ‘Is trócor’, or Bricín. ‘Bíaid dano In fidbadach fuilech Clúanau Foda. Rédigfidh doirchi & aimréde. Bid mog manchuinei, bid déarcach fri sochuidi, bid dé, bid duine.’ ‘Is trócor’, or Bricín. ‘Bíaid dano an búiredach Fathno Mura (.i. Fothad na Canóine) re nói .x. mblíadna. Selais na trí búada .i. búaid n-eccna, búaid ngóise, búaid ngensa’. ‘Bíaid dono an fírtobur búaiderta a Faidhche Sláine re mblíadain ar tri .xx. Troiscthech tredenach tidnoclach am bod resindala húair, gléid ind úair oiliu.’ ‘Is trócaire Dé’, ol Bricín. ‘Bíaid dano In sacort cruimthir Túama Fobair re cethri .xx. mblíadna. Bendachfuid cách, cách oc a bennochad. Siais co cách, cách Is soigthin fair. Tidnocfaid cách, cách oc a thidhnocol.’ ‘Is trócaire Dé’, ar Bricín. ‘Bíaid dano In t-abac Moigi Belaig re secht mblíadna ar .lx. Bid sí an fínscoth a tóeb a taeb ind éccomthaind .i. caindiul crábuid a tobor pectha. Bid sí aensciula na hoircni roort la díabul ó chén.’ ‘Bíaid dano In crisfúar ó Daiminis re mblíadain In seng sémidi. Ní ba conoir laxa, lécfidh toil ar fochraciu, ní cloat dála ili.’ ‘Is trócaire Dé’, ol Bricín. ‘Bíaid dino In t-asna tairbertha ó Cill ar Loch ré sé mís ar .l. Danairberai a húasli a cheniúil hi fán umalóidi, reis fo glend ar cratib a anma, conoccaib In húasli a fírumalóide.’ ‘Is trócaire Dé, domna óigi ind sin’, ol Bricín. ‘Bíaid dano In tóebfatai trednuch Conderi re secht mblíadna ar .xxx. Bidh ógh a menma & bid lér fri Día ó bid deoluidech tidnuicthech do dóinib.’ ‘Is trócaire Dé’, ol Bricín. ‘Bíaidh dano In sanusach Átha Bláir blíadain ar .xl. Gébaid gíallaui Connacht mí for trí bliadna.’ ‘Is trócar’. ‘Bíaid dano In gairbaineach Glinne Gemin (.i. Dúnchad húa Bruin) costaigfius na teorai sése .i. sés Adomhnáin & Ségíne & Colaim Cildi re nói tráth for .lxx.’ ‘Is trócaire’, ol Bricín ‘ó Día imne.’ ‘Bíaid dano In tsesérgid Suidi Chaim .i. isre atas tormus dobérai scéla derbai In todóchaidhe. Móethaighfid cride dúrai arnaisdeis na ndemno & inna n-ifernda re ocht .xx.’ ‘Is trócar’, or Bricín. ‘Bíaid dano In cenn óir forsin colomuin íarndai i Clúain Iraird .i. gnúis luchardae for colomain cestaig fri re .ix. mblíadna fo trí co n-ecno, co n-óighi, co ríagail.’ ‘Is trócor Día’, ol Bricín. ‘Bíaid dana In t-ardmoltaig na fírinia Inis Cloitgi ré cethri mblíadna ar .xl. Bid é In qúach findruine forsin crois lúaidide .i. túaruscbáil tarbo a ciund étarboi. Cairidfid clóiniu.’ ‘Is trócor’, ol Bricín. ‘Bíaid dana In tana teólaide Tuli Én re secht mbliadna ar .xxx. Bed neictoinig, bid guis roguis. Bid orbo a clíab toll, bid diúidi ó cridi, bid utmall etaill.’ ‘Is trócor Dia’, ol Bricín. ‘Bíaid dino an muinemnach Macha. Bid moch a maton, bid foda a nóin. Bid tóeb lethfás les, bid lidi lethfúar, bid lassair cumuscdai, bid cuma loiscfius dliged & indliged la dúiri a chrábuid & ar laged a ecno.’ ‘Is trócaire Dé’, ol Bricín. ‘Bíaid dana In pauper pritchabus re trí mblíadna ar .xxx. Bíaid dana In bántipraidiu tor síthaigfius co hurai Érenn. Iss é benfus glas ndegiunoch for íarcaine Érenn & Is tigba cretmi & crísdaidecht In domuin sen.’ ‘Is mór uli’, ol Bricín. Fri ré Áeda engaig genfius Tibraiti, adbir Baili In Scáil. ‘Et cid bías and didiu?’ ol Bricín. ‘Foraithmett cretme Ancríst’, ol In t-aingel. ‘Ba trócar do Día’, ol Pricín, ‘ná tairsed lucht na hinse siu innsin.’ ‘Ni tairsiud ém’, ol In t-aingiul, ‘ar dorad Día do Pátraic ar In Crúaich In cethurdha sa .i. gan díth ecnoi a nÉrinn go deriud In domuin, et ná trebsad echtraind ar ois nó ar écin hÉrinn co bráth, et moir dar Érinn secht mblíadna re mbráth & gorub é fén bas bretheom for Góidelaib i lló brátha.’ ‘Deo gratias’, ol Bricín. ‘Amen’, ol int aingiul.

https://celt.ucc.ie//published/G207008.html

G207009A

Aisling Tundail H.3.18

Unknown

Beatrix FärberProof corrections by Hilary Lavelle and Beatrix Färber

1510-1519

—

EN, LA, GA

—

—

—

Da ardcathraich erccnæ adhamra atáit i nEirinn .i. In Macha n-aireagda budhtuáith et Caisel na riogh allatheas. Is isin Caisel soin rochin an fer n-amra iar trill, gerbha holc a beatha ó tús. Tunttal atacomnaicc. Ba huasal iar bfuil; bhá crodha ar ái ngnimha; bhá hettrocht ó churp, acht cená fa heisliodhach immo anmain. Deich ceciph no imrordaighfead Críst ina cedfaidh, nó ingreimeadh et nó míonoraigeadh go mór. Bá huathmor aingidhe imon ecclais, ar ní fuilngeadh bochta In Coimdeth ina freacnairc. No fodhladh gach ní fagaibedh ar adbclos ó doinibh et ar sotloi occus uallachos. Ba hilarda a caibne & a charoid. Dorala tria gabhra ar iris sainrethach d'fiachoibh ogo. Teit dia cuinngidh i cinn an aighé. Ua foilid a iris & a feichemh riamh. Anois tria hoidchi ina farrad. Siris a fiach asendoth. Atbert an feichemh na raibhe lais do i n-aigid. Rolonnoiged iaram occus rotriall imdiocht lá sodhain. Rogab a ceile ag a tlaoghadh & ronguidh imthomailt a túara sív no-imdigfed. Rosoad samh iaram & rotinnsgain a acnamodh do thocaithemh iaramh. Ho rohín a dæ chugæ, ní 'macumaing a feacad goa bheolu. Ro-éghestoir ca hartt et rontuaircc a uassu. Rontrasccradh a corp co talmain feivh bid marbh. Doriachtottor fidracha an ecca adochomm. Reithit a caraid chuicce ar gach leith, toccbuither na buird, eigid In teglach et an fertoighes. Sintear an corp, togairmther an clíar. Ingantaighit an popul, buaidirther In cathair uile tria oibne a oidhedhai. On cethramhad uair dia cedáin cusan trath cédna don tsatharn robói amail gach marbh an oired sin. Acht chena norathaighidis lucht a minfechta teas biog il-leith clí an chuirp. As aire na rohadlaiced frissin. Iar suide roceimnigh a spirut co henirt inn. Ba hingnad la sochaidi anní íhin. Ro-oslaic a derco go hanbfann. Rofochtodh de inarb ail do comain et sacrafaicc. Ro-ointoich a gapail cuige. Iar caithem cuirp Críst et a fala rucc atlugud buidhe et moladh do Día occus dixit: ‘O a De! as mo do dilgud-sa et do trocuire inas mo fpectho-sa, gidh am róipecthach. Dotaisiulbois mar do triboloitibh dhamh et dovccois a firdorchuto thalmhan inn.’ La sodain fochétóir rofothoil gach ní fobúi lais do bochdaib an Fiatha. Ro-erb a sighnomachad d'airrde na cruche. Tobert cúl frisin mbethaidh riamh. Anno Domini .i. nói mbliadna et céd occus .xl. isin dara bliadain iar nuadhachad Iarusalem, Conradus fa righ Roman in tand soin, Eugenius fa papa isin Roimh, as í sin bliadain i tainig an papa sin on Gaillia go Roimh1, Is i sin bliadain ina facuidh Tuntal an aisling si. Rotinnsgain anní adconnairc et roches do innisin iaram. De aspectú demonis ‘O roching tra In anom om chorp & adconnairc gurbo am marbh, rogab mo chubhus uamun dimor tre aidhbhlibh mo chuil et ma phecad. Dáich nícon fes do cred dogenad. Ro-smuain techt isin colaind ina frithing, acht ní conice. Rogab co hanbsaid utmall sanchán go cí et co toirsi, co n-eccla occus co ndercaoined. Doconnarc airvre dimaro di demhnaibh domh oigidh, gurralinsod In tegh et In garrdha & na sraittibh archenoi. Rotacmoingsetar an anmain dtróig et atbertsad:’ ‘Gniemh cantoice don anmoin troigh si, oir Is inghen don bás hé occus as namo do Día. Is teine domuchta hé. Ag so banchara In dorchuduis & bidbha na soillsi.’ Ro-sgomsat a bfiacla chugo & radluichsiot a grúaidhe & a oinigh dia n-ingnibh & atbertadais: ‘Tair lasin popul rongoais itt biú baile a bfaigbe tene huthain a n-ifurn dot losccadh tré bithu, a buimi na cendairrce, a banchechroir na himriosno, do bidh cen athchor linne. Créd imna dena an diumus gnáth anosa? Caithe In t-ettrad anbfoild? Caidh In nert lar' triallois clodh na sochaide? Caithi In feiles fognithea ría sunn? Caidhe In gola nemhmesardoi? Cidh na dena In dercad espo anosai? Cidh na dena damsa frit cosaibh? Cidh ná sine do mer da fodord chaich? Caidhe In droch-tuscurnad menic et in droch-smuoined et moran día samhlaighthibh cheno?’ Iarna radha sin doibh et mórán día lethedibh atchi In anuim cuice soillsi móir fo indsamail retlan. Rofeg for In suildsi fodhaigh foiridhni d'fagbail. Ba hudmall enirt an dercoth sin. Ba he a aingel coimtechto-sum innsin. Rofailtig In t-aingel fria & atbert: ‘Fó a Día, a Tunntail!’ O rochí Tunntul In macamh et rathaigis aga failtiuchad, atbert co nheclo et gairdechus: ‘Trúag soin, a tigerna! Rotimchellsiot galair ifirn mé et táim a ngoisde an bhais.’ Dixit angelus: ‘Tám riam it farrad & ní rogairmis amne mé cusanos.’ ‘A tigerno, cait a mbfacu mé riam no cait a cuala do son romilis?’ ‘Do lenus In gach conair a ndechus riam ibh’, ar In t-aingel, ‘et nirbam cen acht airibh .i. ó rochinebair.’ Sinith a laimh cusin ndeilbh ba hetchi don tslúagh doirchi od & atbert: ‘Ag súd anní isa hairli danronais sechom-sa. Acht chena tigfidh dilgud ó Dia fort, cenip foairilli om ocht. Acht cheno bid egen det ruibhiochttoin begán do fpen isin már fodruilliu. Len misi,’ ar In t-aingel, ‘& cecip ní foillsighfithir daitt congaib co daiggen cuimnioch hé Deich soife i curp afrithisi.’ Homnichis an anam og a clvais. O'ttchiatt na demain na conisatt anní rotriallsott do gnim ria, ro fecsatt for ecnach & imdergotth Chríst. Attbertadar: ‘Nach derna anní rotingell riamh .i. loch a gnima fein da cech æn.’ Lasodhain rogabhsatt ag tuargain & ag truastadh a ceile, a na coniccsid olc frisin anoim. Ro-imdichset co ndimdo et tuirrsi iar bfagbail brento mair. ‘Len misi, a anoim’, ar In t-aingel. ‘Truach sen, a tigerno. Romgeba In fairend sa im diuich, dia ndichis-si rom’, ar In anoim, ‘& didiu fomcartfat isin teinidh suthain.’ ‘Na huaimnigh, a anaim’, ar In t-aingel, ‘fobith ni tualaing íatt cor ínar n-agaid, ma atá Dia linn, amail adeir an psalm: Cadent a latere túo mille et decem millia a dextris tuis, oir biaidh mile dott clí & legion dott deis.’ De valle horribili et ponte angusto Ba fatta doib ag siubail iaram i coimthicht araile. Dellrad et etach an aingil ba suilsi doibh. Rigit glenn uathmor dorchi iarna dorchuguth do chiaich an báis, 'arna linadh d'uiblibh tened ar lasad. Comloi iairn fris. Sé cubait a tighi. Doroisce dona haoibhlibh ar bruth et lasadh. A bhreinibh & a mosur tra bá moa do fpein lasin anoim oldas gach pian fosfuair reme. Boi immorro airbre dermara di anmannuibh trocho ina suide for In comlaidh sin et siatt ag a losgud noco ndileghthai iatt amail crem oghin ag a gleodh. Pian ele ba doilche ina sin: dosithlaighthi iatt tresin comloith n-ioirn amail ciaro tré línanairte. Dohathnuiatthighthi iád aris ina n-oiblibh cétna dia n-athfpianadh. ‘Ag so pian na ndaine marbhus a n-aithre et a mbraithri & gach dainimarbhadh olchenai. Gé atai-si ad duinoirgnidh, nitcuirfider inn.’ Tiagait asa haithlebh sin hi sliabh adbul uathmur. Ba hingnadh a met. Andala taob de lán do raibh & brentus et tenidh & dorchudus. In tæbh n-aill snechto & goith gér athuathmur 'arna linadh. Lin dirime do deamnuibh hi suidhiu fri riagadh et pianadh caich. Gabhla iairn ar lasad leo occus trepéte gearbh. Ba heiccin dona hanmannaibh a n-imthecht. Fecht ann dobertis on tsnechta cusan tenidh iatt, a contrarda In fecht oile. ‘Ag súd’, bar an t-aingel, ‘fochaide & pían na droinge bhios faldsa cealcach.’ Tiagatt rompu asa haithli, In t-anum co heimilt omhnach a ndeoidh an aiggil. Rigid glenn mar lán do dorchu et morgudh. Búi dia domne co narbo hecno don anuim a forcend. Gidheadh rochuala son na sruth et túth na raibhe et gair & egem na n-anmonn ann ag a pianadh. Do eirigh detach don glind et dona habaichibh troga doroisce cech pian da facuid in t-anum riam. Attconnairc clar fotta 'arna sineth os cinn an glenna iter dá sliabh, fobith Is eaturra bái an glenn. Milibh troiged a evdh et aon troigh a lethiutt. Ni laimhiuth nech a ascnamh, mine srengthái ar eigin ann hé. Attconnairc anam Tundail ainim ile ag tuitim don drochet so et ænsagart ag a imthecht go reith gin legad gin leonadh. Atbert an t-aingel o muth fortachta don anuim: ‘Nata-áighthir arái In droichitt. Acht chenai dogepa péin n-aill iar trill.’ Berir In anoim tarsin drochet cin nach ndograing iaram. ‘Acc so glenn fpionto na ndiumsach n-uallach’, ar In t-aingel fria. De bestea monstruosa et terribili Iar ceimniochad an drochit doibidhe ricit tré slichid ndorchu ndobheoil. Iar scis n-imda atchí an anmon trúag béist annsa anetorgnaid. Ba mo oldat na sleibhi riamh. A derca amail cnoca tenedh co nginail ursoilcthi, lé i tallfadh lección d'feraibh fo n-armaibh. Da aitheach forgranna ina béola, amhail bidh ina seasamh fobeitís, edon buinn indala næ ag a dét n-ichtoir, a cennmullach ag a dét uachtarach. Araile a contrarda-sidheic. Siatt ámhail colúmnai In doimhliacc ina béola, gurba trí dorchlo a hail n-uadhaibh. Lasair dermhair o béola. Dobidis na hanuim ig á fordinge issin lasair sin cenip áil dáibh. Ticcedh morgath aduathmar óa gin. Doclos gaire et nuallgubhu ile inte iarmethón. Dethbhir sen, oir battor ilmile do dáinibh ina broin. Robatar airbri mora do demnaibh ag sraichledh na spirat trúag et ag á fordinge ina craos. Itbert In anmain co himeclach risin aingel ic faircsi In torathair sin: ‘A tigerno, ceath fa tegi ina fogus sutt?’ Dixit angelus: ‘Nir comlionadh ar ceilithe gon deachvin trempi. Deich ní mo nait daoine togaidi sechnait In péin ott. Achero a nomen. Is i fordivclomos na santaigh, Is i sluigius na srotha. Att menmarc lé sruth Iardanen di snighi ina gin. Na hathaig itchi ina gincraos, ag sud an drong robui fallsa gan chogus isin tsaogal fecht riamh.’ Tet iaram In t-aingel i focruibh di & lenuis an anaim he, gerba lesg léi. Tigit ina sesom ar belaibh na péisti. O roderc an anoim seichi, ní facaidh In aingel for nach leth. Roifagbad an anoim trúag a haonar. Robatar na deamna ag a timchellad amail arcono. Iarna sraigledh & sgiursadh rotarraingset léo hí co fairgaibhset i mbulcc na péisti. Ba haithenta ar In mbethaid frisar' impa a méd ropianadh annsin hí. Robatar 'dibh madraid accus leomain accus nadhracha neimhe ag a crinadh accus cognamh accus araile anmanna anetargnaid archena. Na deamhno ag a sraighledh. Teas ag a dodh accus loscad, accus fuacht dímár béus. Tuth na raibhe ag a pianadh. Céo for a derca accus snighe dér. Crioth for a det accus araili piána examlæ. Lasothain dobí an anuim ig cosuid air budhne In gach ulc da ndernadh riemh go toirsi accus dercaineth, accus ag dlochtadh a oinigh diá ingnibh accus méraibh. Intan rocinn a damnadh, fosfuair é fein gan rathugoth allamoich dan bhéist. Iar mbeth eadh cian uaidhe oisluicc a ruscco go henirt accus atchí In aingel cetna. Gerbo sgidh imnedoch é, romolustar Diá co mór tré faircsin an aingil. Togbaidh lais é accus tiagaitt rompo asendoth. De stagno tempestiuoso et ponte periculoso As iar suidhe atconncatar loch leathan lán ainfeadhach, co na facatar na nimhe uasaibh, bá si airde a tonngair. Lin dirimhe hi suide di bhestibh uathmara examla, accus siád for denmnibh et dasacht ag togro fordivcluime na n-anmonn ttrúag. Bui drochat úathmar tarsin loch. Ba cáilithir bas, 2000 troiged a fod. Roderscnaigh dan comainm riamh ar ulc. Robhatar tairinge iairn iarna sadad inn. Tigtis ilpiasta an lochu do slugoth-cognom na n-anmonn noreimnighetis In drochat. Metigthir carpatt cach péist dibh. Cetho aodho ona mbelaib. Indar lá haos a fairccsi go bfiuchfad an loch dan tenith sin. Atchi anam n-airidhe ag cí & golgaire et ag a cosaid feisin ó cairibh ile. Is amlaid robúi et oire mar do dornanaibh cruithniochtto for a muin. Roforcongradh fair ar eigin In droichet d'imdecht amlaid. Gerba himegoil lais na tairnge, as mo ro-uamnaigh tuitim isin loch. ‘A tigerno, créd he sutt?’ bar Tundal. ‘As í sutt do fpian imairgide-siv’, ar In dagthechttoiriu, ‘et dott hinnsamhail olcheno nech doní fur no goitt di bhiucc nó már. Acht nibh cumo airillid a pianoth. As i sutt as digal don cách berus ní a haitibh coissercctha et go sonnradhoch In lucht crabhaidh diní sin.’ ‘A Tunduil’, ar sé, ‘is eigin doitt-si dol tarsin ndrochet ott, et bo ainmín egceillidh ar chinn agat et a tabairt imlan dam-sa allatall de. Dethbhir sen, favith rogoidis bhoin ott caroid Crist.’ ‘A tigerno, nachar aisiges an mboin sin fochétóir?’ ‘Doronais, a Tundail, onar cumcuis a dicleth, et día coinnista, ní leigfithea ar cúlo. As aire sin rotpianfuidther ar ái do toile, cenip fo digail na toili et an gniomo.’ Lasodhain fochétóir atconnairc an mboin n-egcennois for a bheola. Roglac hí ge nirb acabhor lais. Triallais dochum an droichit o vilibh briocchaibh. Feaccoid na béiste for beicedaigh ag súr a n-airbir bith gnathaig feisin. Tet Tundal cusin droichit. Nirbo cennais an mboin dó. Intan nobidh Tundal ina sesamh, notuited si. Intan nobidh In bó ina sesamh, notuited anam Tundail. Gachrafeacht doibh amlaid. Rigit il-leith an droichit. Is ann dorala fer na cruithnechta remerbartomar ina co(i)nne. Rogabh for guide Tundail gan tocht ní badh sía. Amlaid do Tundal ag a atach-somh im a leigedh secho. Rogabsad aráon ag cái & ag dibraccoid, ar ní cumaing neachtarath dibh soadh ina frithing. Is andsin atconnairc Tundal an t-aingel ina seasamh ar a oinigh, gerbó ina diaidh fosraccaibh. ‘Dia do betha, a Tundail’, ar é, ‘accus leig uaid festa In mboin sin. Na bidh do dethite impe ní Is sía.’ Rotaisealb Tundal a casa 'arna tolladh o bheraibh an droichit accus atbert na cæmsoth siubail ní badh mó. ‘Cuimnigh’, ar In t-aingeal, ‘utmoille na cos sin do dortadh fola, conidh aire sin tá tuirsi itt lenmoin.’ Rofurthacht an t-aingel é iaramh. ‘A ticcerno, cait a raghom anoso?’ ‘Atat tra’, ar In t-aingel, ‘cestunaich úathmara ag anadh frinn. As ingnadh an earnad dogniatt. Ata a tegh osda loclan do oigedhaibh accus ní lugaide cuingid tuille aoighedh16.’ De furno flamino et eius descriptione Rogabsat ag imteacht tar aitibh dorche garbha. Fuaratar tegh adbulmór, metichthir sliabh a méd, accus a airtte cruinn amail hsorn. Lasair mar ag tocht ass doloisged na hanmanna. 1000. troich uaide. Atbert Tundal frissin aingel: ‘Támoid i focraibh di dorclaib an bais. Cía saorfas an bochtán trúag so?’ ‘Saorfatt-sa on lasair imeachtraich thu. Acht chena bidat eigen dola issin tsurn tenedh isteach.’ Iar ndol doibh dochum an toighe atconncatar na basaire go mbealaib accus co n-ailtnibh berrtho accus spealaib & corránaibh accus demsibh et picibh accus crománaibh & gach aidhmibh archena nofognadh fri goradh no fennadh no diceannadh no gearradh, accus siad ina seasamh a n-etarmethon na richisi. ‘Guidim tú, a tighearna’, ar Tundal, ‘masa tol leibh, mo saoradh on pein si nama, accus atdamhaim ma chor In gach péin olchenæ.’ ‘Is i so pian as mó dar' fechais’, ar an t-aingel. ‘Acht chena docife pían bus ville anás. Eirg co luath a coinnibh na péini si, oir atat coin dasachtacha 'gut furnaide acai17.’ Roguidh Tundal co n-eccla accus cumgo gan a chur isin pein si & nirbó tarba dó. Rotiodluicced dona demhnaibh iar sodhain. Rotimcellsiot é iaramh. Tugsad na haidhmi remhráite cuige, co ndernsat blothta becca de. Phuistrinis ba nomen don prinnsa robói for an teach-surn soin. Ba hilimda isin tigh sin cnedach accus osnadhach, iactach accus eghmhe, cái & crith fiacal & tene gur fri losgud na n-anmann. Ba himdha ocubur bidh ann & a nemfagbail, daigh Is ann búi craos cin mesur, gan dighvodh tré bhithiu. Ba himdha ann nathracha neimnecha ag ceimniughud i corpuibh læch & laiches & aosa crabhaid ann. Do attoimh anam Tundail gurb imchubaid an pian sin do tabairt do bvuidein. Fogeibh hé fein a n-egmois na péine sin ina huide a n-ionoth doirche & a sgaile an báis. Ticc an t-aingel cuga. ‘Truag sin, a tigerno, caide an briathar rocuala co minic? .i. Misericordia Domini plena est terra .i. tá & In talam lan do trocuire an tigerna.’ Atbert In t-aingel: ‘Do meall In mbreth si lion dirimhe do daoinibh. Gidh dulgudoch ma Rí-si’, ar In t-aingel, ‘is bes do In cóir do ghnimh. Diglaid morán et maithid ni as ville. A Tunnuil’, ar sé, ‘cecip pian roicesais-si, do badh cóir a fagbáil duit. Tabair atlugud do Día im do saorad o gach péin dá háidble da bfuaroiss cusanois. Oir da maithedh Día gach uili col, cidh imma mbiadh firian fon mbith? & menbat egail lá nech a pianadh, cidh fa bad eguil lais pecoth do gnimh? no créd ima clofad óa anmianaibh, et dono cidh ima ndemtais faoiside nó aithrige do denamh, menbad egail la cach Diá? Coicclidh Dia dona pecthachoiph co trocuirech, ceni denoid aithrighe ina corpuibh. Acht chena as egen a pianadh dia nglanadh. Togbaidh Día a maithius et a miana saogalta ona peacthoiph ina coraigh, accus tidlaicid an maith hsuthain doiph tall tria dilgud & trocuire.’ ‘Maithid Día tra’, ar In t-aingel, ‘mor d'ulc & ni leig didu nach maith cin chennach ar a son. Ni bfuil tra nach n-aon cin pecadh et ní bfuilid naoidin bega abáin. Gideth chena saortar mor do maithib o péin cin faicsin & cin taidbsin fosgaidh an bhais doibh amain, gonadh aire sin berthar na fireoin da dechain na pian o saortar iátt abain, ardaigh conadh moide nolasfaidis a ngrad De & a molad a cruthaigtheora a faicsin & a saoradh forra.’ ‘A contrarda sin tra berar na hanuim anbfechtnacha do fechain an flaithis huthain, fobith comad moide a ndoilges et a ndograing In glóir dosechnadar da ndeoin fein d'faicsin. Is aire sin rugad In sagart do remdecamar do dechain an droichitt, fodaigh comadh moide a gradh et molad ar Día a snadud orra iarna faicsi & a gairm iaram dochum na glóri suthaine tréna soailchibh feisin, conusfuair coróin na bethad, amail rogeall Día fein do lucht a gradaighte. As coir duin cudnodh anos’, ar In t-aingel, ‘oir ní facumar na huile olca béus.’ De béstia altera et stangno congelato O roascnatar iar sothain an t-aingel hi remthos et Tondal ina divith atconnairc diuh Tundal an mbesd n-angbaid dona facuidh samail riam. Da chois et dí sgiatha fuirri. Ba himdo a muin et a gulba, accus ingni iairn lé. Tiged ém lasair domuchta asa gincraos. Is amlaidh robui, ina suide for loch oigre. Nosluiged sí na hanmanna ainbfeachdnacha et dono nodíleagodh iad gomadh villide a piana, accus nodothad isin loch oigre iad co n-athnúaidhighthi iad afrithisi .i. día pianodh. Ba torrach In béist sin o uiliph anmonnaibh co hinbaid a tusmedo, et siad ag a cnamh accus ag a cognam amail toirrcnius na herci slebi. Iarna tusmed immorro Is ed Is altrom et Is leasugud doibh: tonn(a) fuar na muire mairbhe arna techtodh ó oigri. Ba ina nathrachaib neime notuismighthi iád, accus nolindais ifern da nglaodhaib et beicethaigh accus nualla árda. Ní hiar nadúir nama notusmigthe an clann sin. Is cuma nobered iad ar a cléib et ar a gulbain, ar a lamhaib et ar a hingnibh, ina mbéistiph gan cenduibh ar lasad, co nguilbnibh iarnaide do dluighe et teasgad na haite o tangatar. Nobidh nuimir mor do deilgnibh iarnaidhe ar a losaibh amail dubanaigh aclaidi do phianadh na n-anmann ó tangatar riamh. O na cumgaidis na herpli delgnacha sin léo, dogabhdis gles da ngobaib iarnaide i curp na péiste, no co tochaithtis a nguibh amhlaidh sin. Doclos co nellaibh nime glaodbheicethoch na piast et an aigred ag a brised fothai accus gaire na n-anmonn ag a pianad. Batar leo dono tengtho béoa am-mudh nathrach et nocaithdis iatt conuige a sgoma & a n-airtre. Batar dono bandacht na mban et ferdachta na fer i ndeilbh nathroch nimhe, accus iátt ag tesgad & ac sgaoiled a mbrondann féin et ag srengad-tarroing a n-innedh eistiph fein. ‘Ag so, a Thundail’, ar In t-aiggel, ‘pian na manach & na canánach accus na caillech nduph et lochta na hegailsi archena dirinne breg & faill im Día accus na rocomuillsitt a riagail accus aga mbidis tengtho géra mar nathrachaibh accus nár' caomhain siad a mboill ar dóailchib et drochoibrigthib. Ag so fos pían gach dreme truaillius iatt féin o druis ainmesarda.’ Asa haithle sin tugsat na diabail sreng-tarroing ar Thundal onn aingel accus telgitt a nginoil na péisti iaram hé Iar bfulang et faircsi pian n-ilerdo da Thundal a mbulg na péisti, do taisiulbh an t-aingel hé fein dó ‘Lean misi hifechdsa, a Thundail’, ar sé Rogabsat ag asgnamh tré slighthib adhétgide et tré gleandaibh cumgacho dorcha dobéoili amail dobethis ag dol do mullach sleibhe aird ré fanad accus gan do soillsi acu acht taithnemh an aingil. Do bad(ar) mó acach dercaoined an anmo ima chor i curp afrithisi gach doimhne dá turnadh sís isna glennuib sin. De valle fabrorum naracio ‘Ga conair ragam anos, a tigernai?’ ar an anom. Respondit angelus: ‘Ag so an conair ina tegaighthir docom an báis.’ Atbert Tundal: ‘Créd ele anrocualamar dogrés? Lada et speciosa est via quae ducit ad mortem .i. as lethon socair In raon gabthar cusan mbas et Is imdo nech gabhus hí. Ni faicmid-ni aonnech sunn acht sinn feisin.’ ‘Ní hí so slige dar' labrad annsin’, ar In t-aingel, ‘acht Is i slige anbfial anailcech an tsaogail tresa ttigther dochum na sliged so.’ Iar scis aisdir & imdiochto doibh fri ré chian rigid iarsodain co glenn na ngoibnenn. Adconnairc cerdcha ile bhaile i raibe chái & golgaire mór. ‘Bolcán gaba,’, ar In t-aingel, ‘is prinnsa ar pianaib na n-anmann so. Dotuitetar morán tría a inntlecht et do cesad anmanna ili lais.’ ‘A tigerno’, ar Tundal, ‘an techta damh fein ní don péin si d' fulang?’ ‘Deimhin gurip teachta’, ar In t-aingel. Tet riamh iarsin. Lenaidh Tundal hé co cí et egmibh. Ticcid na cestunaig co tenchuiribh iairn et do glaccuttar fochétóir hé Nir' toirmisg an t-aingel anní sin. Focardsad i surn tenedh co nderglasad uaili i mbatar imad d' anmonnaibh oile. Rogabatar ag bolcairecht fotha amail nobeth iarn i tenluch, co ndeachudar for nemfni iar cein, co ndernad uisge dibh. Dotogbad iatt asa haithle i tenchuirib iairn et do bas aga n-airle ar indeoin, co ndernadh aon-mais dib fadeoidh. Pian n-aill doroisci gach fphéin .i. siad ag sir-iarradh bháis & na fogboidis. Rofochtotar na gaibhniu día araile: ‘Nar' lor inní condergensiod d' urluidhe?22’ Friscoirsiot aos na cerdchu bha nesa: ‘Tailgid chuccainne iad colleg, co fiasmois In bad lor.’ Dolleceth chucu & nosninnlestair a cele co ngaibhset i mbeolaib na tenchaire siú noleiccid for lar. Doronsad iaram friu gach ernail fpene fogniad an locht riamh. Gachrafecht doiph amlaid ag a mbithpianad dogrés nogur' soad a croicne et a fethi et a cuislendo a n-uiblibh accus crithribh tenntidhe. Iar cen mair do Thundall ag a pianad & cesad co faca a abhcoidech adochum. Beris fair a hetirmethon na richisi et atbert: ‘Cia hinnas atáoi, a Thundail?’ ar é ‘Nar' chutroma immorro do somblas ar colaibh et pecthoibh fecht riamh accus di heruocht intansa ar pianaib et riaghaibh ifrinn?’ Nirbá fola som a fregra iarna enertniuchud dona hilpianaib. ‘Bí co nert mhór, a Thundail’, ar sé, ‘deigh Is Día fadesne chuirius nech i bpianaibh et as é conicc a fortacht asendoth. Gid it ile aidhbhlibh let ar' cesais do pianaibh itrathsa, Is mo an nuimir dibh arar' saoradh thú tre trocaire et dilgud an airttrich roncredbais it sethnach hsartalach riamh. Is amlaid da gach anmoin do remdeccais o conrancomar ag ithnaidhiu trocuire an Coimded. In drem immorro fail a n-ifirn ichtoroch chena donronadh a mbrethemhnas ria suntt & ní co ndercius colleicc an drong sin, a Thundail.’ Atbert an t-aingel an mbrethir fa grésach lais .i. ‘Diá do betho, a Thundail!’ Tet riamh et Tundal ina diuidh. Roascnatar iaram rempu et siád ag imacollaim fria araill. Rogab tedm obontt iád asa haithli .i. crith adbhal & fuacht difulaing et brentaidh dodíchuir et dorchato dermair, triblóit et cumgach, co facatar slutraighe In talman ar chrith. ‘A tigerno’, ar Tundal frisin aingel, ‘ga teidm anetargnaid domfarraidh? daigh nim túalaing anadh im sesamh.’ Dobenadh a ceimniugudh de fri homun iaram. Fechius for gach taobha de et ní facaidh an t-aingel. Et rogab dercained adbhalmór é ‘Trúag sin, a tigerna’, ar sé, ‘oir ní bfuil ecna na eolus na resun a n-ifirnd.’ Is annsin adchualaidh eghiomh et gairfedoch na n-anmo dtrúag & toirnech adhetgidh nach fetfad aigned do thuigsin & nach fetfadh tenga a faisneis. Rogabh ag dercoth cidh o tainig In toirnech sin. Atconnairc uaimh cetharochair annsin. Dethach et lasair morgaigthi eisti. Oencoloma ar a lar, a cenn isin aér. Robatar ilmile do demnaibh & anmannoibh ag erge lasin lasair frisin columan soin amail crithribh ag tuitim ina frithing aris a n-ichtor an tsuirn teindtighe. Rotriald Tundal soadh & nír' caomain a cosa ó talmain. Rofobair co minic et nícon ranaic. Rolinadh o dasacht iaram é Rogabh ag a ingreimm fein & ag snoide a gruaidhe dia ingnib. Eigis co hard & atbert: ‘Truag nach faghbuim bás & oididh. Et créd hí In miri domeall mé?’ Ag a cloisdecht sin dona deamnaibh remraiti roeirgiud lasin lasair, tegoid ina tacmong cusna haidmibh día píandais na hanmonna. ‘O a anuim trúag’, ar siád, ‘rongoais pian et cesad, cait ó tangais annso? Ní facabair piána an inaid si fós, oir dogeba piana bus imchubaidh dot gnimaib riamh ó nach ternaife tré bithe et ó nach fuigbe bás, óir bidit bithbéo 'gutt pianad dogrés gan solás, gan solas, gan sgis, gan fortacht, co na bía do doigh a trocaire olchena. Tangois go doirsib an báis immorro et ní cían co mbía a fudomhoin ifirn. Rotmeall aní tuc sunna, et madh conicc, beredh ás tú; oir ní faicfe hé festa.’ Robatar ag tabhairt achmusain dó ‘Créd an idnaidi fuil forn?’ ar na demhna. ‘Sreng-tairrngemitt In anmoin lind et idbram do Lucifer co rafordiucluma.’ Robatar amlaid ag tomamaithem bais fair & a n-arma rinngéra fria. Ana duibithir uibhli na spirait demnacda sin, a suile amail lochairn lasamoin, a ndeta immorro dodeligsit ar gile don tsnechto, co losaibh nimhe amail nathracha. Ingnea iairnd forra & sgiatha iolair. Iarsin taisealbad an aingel é féin do, gur 'teichsiod na spirait doirchide vad la sodain. Roghabh an t-aingel ag a solásugud & atbert: ‘Dena forbfailtiuchud, a ingen na soillsi, oir dogentar trocuire gan brethemhnus ort. Atchifi mar do pianaib & ní himértar fort. Tar biocc co ttaisealbur escara an chinith daonna det.’ Tet riamh co doirsibh ifirn et atbert: ‘Bid a fis agat nach bfuil soillsi do biucc na már agan lucht so, acht chena dochifi-si iátt et ní faicfid thú.’ Teit an t-anam cusan dorus. Doconnairc uadha prinnsa In dorchuttois et iochtor ifirn. Da tochrad cét cenn fair et cét tengo In gach cinn, ní caoemsadh a faisneis ina facaidh di pianaibh ann. Atconnairc prinnsa na ndemon .i. péist adhetchidhe dona faca samail riamh. Ní caomnacair an anam barsamail do tabairt do chorp an prinnsi sin. Ba duibhithir fiach iter centt et cois. Ar cuma 'na corp ele, acht namá robatar lamo iomda lais et iarboll. Nír luga mile a mbái do lamaib lais. Cét cubat ina fatt, aile ina lethad no 'na remha. 200 cubat In gach laim don péist sin. Cét bas i fatt gach meoir dia méraibh, .íí. mbaso a reme gach meóir dí Ba sía et ba remhe a hingni iarnaide oldás laigen læchmiled. An urdan cétna for a cosaibh. Gob roicían róireamar lé, erball fata garbh lan do delgnibh rogéro a n-urcomair na n-anmonn. Is amlaid búi an péist adhúathmar sin, ana lighe for cleth iarnaide, a lan do crithribh teindtidhi fon cleth hisin. Builg arna suidhechud for gach leth dí et lín diairme da demnaib ig a seidedh. I fail do deamhnaib ina timchell, ni bad aigned la haon co fetfaide a ngeinemain no a cruthugodh ó tús domain cusaníbh an nuimir sin. Is amlaid tá In péist sin .Ní fuil alt día altaib nachar' linad do geimlib iairn et umu. Intan rostir et loisgthir hé amlaidh sin, gabaid ferg & lonnus adhbhol hé, co n-impann on taoph co araile & gabaid a lan isna glacoibh gairbhremra sin dona hanmonnaibh, go melenn et go ngairbhfaiscend iad feibh nófaisccfed neach cæra fini etir a glacoibh ag tofasgadh fionoi eistibh, co nach terna anam diph nach bentar a cenn no a cosa nó a lamha de. Setid uadha na hanmanna día anáil, co nesredentt a fodrannaibh fo ifern iatt. Tig immorro lasair bren adhuathmar asin vamaidh lasin setedh hísin. Intan' diu súighius an péist ísin a hanál cuga afrithisi, tinoilidh cuige na huile anmonna cétna go a beola, co fordiuclonn et co sluigenn uile a n-aonfaball iád. Gach anam immorro nach roichit a lamha do tecluim chuige, gor' treigh lia a erball iad. Is amlaidh sin tá an péist sin co suthain tré bithu sír ag pianad na n-anmonn. Acht chena do só a phein-sium fein et doroisci da gach péin n-ifirn olchenai. ‘A Thundail’, ar In t-aingel, ‘is é sud attchi-si Lucifer, neach rocétcruthaig Día résna huile creatúiribh. Da bfuaslaigti ó gemlibh hé, Is cuma nobuaiderfed iter nemh et talmain co hind ichtair ifirn. In slúag diairme atchí ina fochuir, alaill dib d'ainglib an dorchutais, araill eli do cenel Adhaimh dno. Is amlaid atat a haithle a ndamanta ag fornaidhe na n-anmo eili re ndiultann Críst neoch doníd gnima saobha. Bidh a fis agad an drem Is mó cumachta gurab iátt Is mo pian antan atroillit, ut est: Potentes potenter tormenta pacientur .i. as acmoiggech fogeibid lucht na cemenn et na cumachta mor a pianadh intan na follamhnoigitt co maith na cumachta fogeibid ó Dia.’ Atbert In an m frisin aingel: ‘Cidh im na tabair Día cumachta dona daoinibh maithe, fodaigh co mbetis os cinn caigh?’ Fregrais In t-aingel: ‘Ar dá adhbar’, ar sé ‘In cétadhbar do dighail ar na drochoglachuibh .i. antan nach fiu iád follamnaghadh iar coir forra. Indara fath ar maith frisna dainibh maithi, fobith co mbadh ferrde a comet ara n-anmonnaibh feisin cin dethitti aile forra. In fer dochnaigh atchi-si .i. Lucifer, ní hair cumachtuiph raitir prinnsa fris, acht arái roderrscnaig da gach áon ar pein; ar gidh at móra na piana naill, Is nemní iatt a farrad a pene somh.’ ‘Is fir sin chena, a tigerna’, ar In t-ainim, ‘or as mo rombuaidir faircsi et brenta an inaid si ina gach pian rocessus co sunn. Conad aire sin guidim tú, a tigerna, masa tualoing tú, mo saoradh on phein si síu ná rompiantar ní bus mó Dochim sunna’, ar sé, ‘mor dom companuibh & dom coibnestuibh et dom charuid rop faoilidh limm d' faicsin isin tsaogal & as imeclach anbfailtech fria faircsi anosa. Tuigim co cinnte’, ar se, ‘nach mó dleghoid súd a pianad arái ngnima ina dodlighfinn, acht namá minamsaoradh trogaire.’ ‘Tair lim-sa, a anuim chonaigh’, ar an t-aingel, ‘id ciunus budhéin, daig atá In Tigerno ar do hon et nittpianfaithir festa. Atconnarcais co so prisuna et escairde Crist. Atchife anos gloir a caratt.’ 27De statu mediocriter bonorum A haithle na n-ilpian sin rosoastar an t-aingel o doirsibh ifirn. Leanuis immorro an anam co laimthenach. Roimdigh an brenta sin uatha iar cen mair. Tainig soillsi dermair chucu iar n-athchur an dorchadais. Iar ndicor a n-ecla fuaratar millsi, ar n-athchur a tuirsi rosolasaigeth iátt. Ba machtodh mor lasin anam an claoechmadh utmall sin fósfuair. Atbert: ‘Ó a tigerna, cinnus rosolasaigiodh mar so mé?’ ‘Nat-uamhnaighter’, ar an t-aingel, ‘daigh rodbennoiged, et bid innill do slige budesta. Atlaigh a tidhlaicthi frisin Coimdid. Lean misi hifechtsa.’ Ní cían iaram antan adconncutar múr adbul ardmór et lin diairmhe di mnaibh & d' feraiph for a scath. Gaoth et ferthain aga todáil forro et a lordothain soillsi acu gan brentaidh. ‘Agso, a Thundail’, ar In t-aingel, ‘an lucht robad brechtnaigthi isin bith itir olc & maith et nach derna a maith techta ar bhochtoiph De. Conid aire sin bidh écen doibh gaoth et ferthain co ngorta et iotaid dá ruiphiochtain amlaidh so fria ré cían. Acht chena tornoigfid cusan mbethaid suthain fa deoith.’ Iar n-imdiocht doiph a suide dono atconcatar foraois co ndorus ursailchthe. Tiagait innte iarsodain. Fuaratar magh mínalaind iaram lán do blath et do luibib dagboltanchaib. Ba hán aibhinn an magh, badar imdha fir et mna hi suide. Ni raibhe dorchu na oidhchi riam isin maigin sin. Tiopro glanusci innte. ‘Daine maithe émh aitreboitt sunn’, ar In t-aingel, ‘ge ní foilid i frecnarcus muintire neimhea golleic. Tipra na mBéo nomen na tipraite ód. Dethbir son, fodeich cecip nottblaisionn, ni beir bás tré bhithiu.’ Ní cian roascnatar intan adconncudar lín diairmi di daoinibh & doconncutar cuid da n-aithentoib ann i cuma cáich. Atconncutar da righ Erenn etarro beos .i. Conchubar et Donnchad. Ba cocthach imresnach etarro sud ina mbethaid. ‘Cret dobeir maraon annso iet?’ ar Tundal. ‘Doronsat cora ina mbethaid’, ar In t-aingel. ‘Conchobar immorro, do gab saoth & galar mór é, et dobert moitt, da tisedh on teidm sin go mbiadh ina manach goa bás. Donnchad immorro robói ré hedh do bliadhnaib a cuibrech ria mbás, gur' scail a innmus ar bochtaib Erenn. A Thundail’, ar In t-aingel, ‘aithnim-si dit na nethe si d' innisin do lucht an cenntair.’ Adconncutar eadh cian do clochaibh uaisle ann, et dono ni raiphe fuinneog na dorus fair et ni lugaiti rosoiched gach aon lerb ail ann. Indar let nobetis grianán imda isin tigh sin fri met a dellraid. Ní raibe nach fundment fon tech sin. Is amlaid bai arna timchellod ó legaib logmaraibh. Iar sin adconnairc Tundal cathaoir ordaide do leagaib logmaraibh cona folach do sida sainemail fuirri-sidhein, et rí sochraidh sochoisc innte sin. Cormac a nomen-sei. Étach lennmaisech laindérdoi fon righ sin dona fech logh nó cendach ar a ingnaithchi an innill sin. I mbatar ann iaramh co facatar drong dirimhe co moinibh & aisgedaibh leó don rig sin co n-urgairdechud & áne móir ndó Tet Tundal ina comfochraiph & rug aithne fair, daigh Is é ba rí do riamh isin cenntar. A mbái ann béus co facaidh drong mar do saigertaibh & deocanaib dia saigid co timtachtaibh anetargnaidea do side & seric gacha datha, feiph nobetis ag rádh aifrinn. Rofoilgetar an tech d' etaigiph soinemlaib amail nóbiadh dáil righ chucu. Focerdsad cupa & cailice óir & argait et araile do soithigh ebair ar claruibh & froighthiph an toighe. Atar la nech nófeg for an tech sin, gin co mbeth glóir budh ville na innell ann, do bad lor d'aipnes nama soin. Dolegedh gach nech dibh ar a ngluinibh i fiadnaise an righ sin ar váir hé & Is ed atberdis uile: ‘Labores manum tuarum manducabis, beatus es et bene tibi erit’ .i. ‘bi sólasach, a tigerna, & caith saothar do lamh fein’. ‘Is machtnad limm’, ar Tundal, ‘a mét fail ac torrama & fersaidecht don righ & gan aonnech diá muintir fein ann; daigh isam eolach-sa for a muintir’ ‘At e failet sunn’, ar In t-aingel, ‘bochtæ & oilithrigh an Coimded día tuc Corbmac fein a maith ar Día isin bhith. Conad trélamha na droinge sin toirberius Día In flaithius suthain do’. ‘A tigerno’, ar Tundal ‘an bfuair mo tigerno Corbmac ernail peine riamh?’ ‘Fuair dibh’, ar In t-aingel, ‘& fogeba tuilled n-aile.’ A mbái ann co faca an tegh aga comdorchugudh cu rotrasgradh an teglach co lár uile. Atconncutar an rí fein ag imdecht. Lenais Tundal hé & atconnairc a mbái do daoinibh isin toigh ag togbáil a lamh docom nimhe & Is ed adberdis: ‘Domine Deus omnipotens, sicut vis et sicut scis miserere servi tui .i. a Tigerno et a Dhe uilechumachtaigh, dena trocuire ar do mogh fein.’ 'Ar bfechain secha do Thundal adconnairc an rí Cormac i tenid coa imlinn & inar sicilic óa imlinn súas uime. Is amlaid toimlius Cormac an lá co n-oidche .i. trí huaire isin tenid úd et uair ar fichit i soimnighe & ciunus. Is aire bis óa imlinn sis a tenid, air rothruaill a posad isin cenntar. Is de atá In cilic uime, ardaigh romarbh iarla ar comuirci Patraig et dobert guforgall béus. Acht chena romaithed na huile cair archena dó Iarsin doib ag siubal co facatar mna & fir et senora 'arna n-etgudh ó sida et o gach cinel taithnemach aile dona facatar samail riamh. Indarlat ba grian ag taitnemh a midmedón lái agaidh gach aoin acu. A fuilt amail or; coroin ordaidi 'arna cumdach do legaiph logmaraibh impu. Bensi ordaide ar a mbelaib & libuir ordaide co litribh oir & atberdis uile Alleluia go molad et cainticibh nuaide. Gidbé nocluinn a bfogur aonuair, ní cuimnigfeth olc na imneth da bfagad riamh. ‘Ag so na naoimh’, ar In t-aingel, ‘docraidh a cuirp ar son Dé & ro nighset a stoilei a fuil an uain nemeillnighthi et dorad a cul risan cenntur & ro crochsat a toile ag servis di Diá ina corpaibh.’ Lasodain atchi Tundal caistéoil & pailliuin imda do purpuir et bis, d' or et d' airget & sida et araile cumdaighe examla. Badar dibh orgána et timpana et clairsiocha & gach adbh ceóil ar cena ag a seinm inntib-sidhe. ‘Cred é sud?’ ar Tundal. ‘Ag so ciunus na ndaoine crabaid’, ar In t-aiggel, ‘neoch rothreigset a tola fein ar Día & rotog umla & inisle sech úaill & dimus & rob umal dá n-uachtaran & fuair blas ar a spirtaltacht & rocuimrighid a tengtha & ní o ulc amain, air nirb ail léo labairt o maith, fobith comad tochtach.’ ‘Dobad mian leam’, ar Tundal, ‘dul ina fochair súd astech, acht comad toil let-sa, a tigerno.’ ‘Cedighim-si duit a n-éstecht & a faircsi,’ ar an t-aingel, ‘acht chena ní raga ina tercumusc. Dethbir son, ar ní tét ina cenn acht ogha accus cech aon tet cucu ní sgar friu dogrés ar belaibh na Trinoide samhaigitt tre bhithu.’ Is iarsin atconncutar anmanda ban & fer co ndeallradh aingel, go mboltanugudh logmar, co bfogur mbinn os gach uile gloir da faca roimhe & gach uile adba ciuil. Nir bó cian bfadeisin atconncutar mur mor ard lethan gan en-dorus air. Ba hairget uile an mur sin. Ní feas do Thundal ga conair a rachadh ann. Fechaid for gach leth de. Atconnairc cora naomh et as edh adbertis uile: ‘Gloria tibi sit Deus pater! Gloria tibi Deus fili Dei! Gloria tibi Spiritus Sancte Deus’ .i. ‘gloir duit, a fir-Dia et a athair. Gloir duit, a fir-Día & a maic. Gloir dit, a fír-Dia & a Spirut náem.’ Ba finn uile an cora naomh sin con-etaighthiph examlaibh & siad lán do subha & failtechus oc sirmolad na Trínoidi. Deallrad a n-etach amhail tsnechta aonoidchi frisa taithnenn grián. Ba binne muisíca a bfogur, ba cuma rolinad iatt o soildsi & subachus et forbaoiltechus, o aoibhnes et taithnemh & sochraidecht, o slaine & saimhe & suthaine, o caoimhe & comaonta. Boltanugud an muighe forsa rabtar doderscnaig dona haromantaibh. ‘Ag so glóir na droinge comaillios a bposad & follamhnaigios a muintir doréir De et dono scáiles a maoine ar bochtaiph & eclais. As riu bhós atbéra an Coimdi an bréthir sa a ló braith .i. ‘uenite benedicti patris méi, poisidete regnum quod uobis paratum est ab origine mundi’ .i. ‘tigid a lucht na mbennacht docum an flaithis ullmaigthair daibh o thosach domuin.’ Roguidh Tundal an t-aingel im legadh comnaidhe do an dú sin & nir' bo tarba do. Nir' mhothaighsiot saothar na snimh, ger' mor a n-aisder & a n-imdecht, oir gachfad ro imdigetis, ba moide a menma & a solas & a nemsgith. Gach aon da tegmad friu ag a ngairm ina n-anmonnaibh dilsi. Siad ag tabairt gloire do Día. ‘Gloir det, a Tigerna & a Ri suthain na gloire, les nach ail bas an pecthaig, ar congbaid beó he dia filledh on pecadh & rosaorvis an t-anom so o phéin ifirnn & dono rocengluis ré cumann na naomh hé.’ Robatar iaram acc sibal tre oirechtaibh imda. Atconncutar mur ard eli fo cosmailes an cetmúir, acht nama ba hor uile an mur sin. Ba mo gairdechas In anma im faicsin In muir sin na im gach gloir da faca riamh go sin. 'Ar ndol doibh isin mur sin adconncutar lín dirimhe do cathairibh ordaide lan do legaibh logmaraib & gach cinel eli dona clochaibh uaisle 'arna cumdach ó nethibh examlaib .i. do margreg & siafir et ónasitus & topasius & sairdi & crisopasus & antistus & turcaid & granatus & a cosmaile archena. Nochelgad inntind caich fegad for a ndellrad. O rangatar fairsinge an muir adconncutar nethe nach faca suil a samail & nach cuala cluas et nar' smaoin croidhe .i. an gloir do ullmaig Día do lucht a gradhuigthi. Atconncutar nái n-uird ainglidhe ann & na naoimh ina tercumuscc. Rochualatar briathra domellda nach tualaing nech do radha et nach ceird do ... Atbert an t-aiggel fri hanam Tundail: ‘Est, a ingen, & claon do cluas & feg an gloir si & dermaid an popul arabais, go taithne do maisi risin Righ. Is amlaid so as follus aoipne & millse, airdi & digniti, toigthi & suthaine gloir na naom & na n-aingel d' faicsin. Gloir eli as mo ina gach gloir .i. arán na n-aingel et sasad na naomh d' faicsin .i. Isa milis trocuirech.’ Ni nama atconncutar gach uile gloir isin inad sin, daigh atconncutar gach uile pian da facatar roimhe ann, amail ata sgriobtha: ‘Cernent terram amo & longe’ .i. dochifit an talmain a cein uathaib, oir gidhbe da ttabair Dia cumus a faicsina fein, Is cuma dochi gach uile creatuir ar chena & as cutrama dochit ara cul & ara n-agaid, amail nobetis suile In gach aon-ball dibh. Mar an cétna o fis & o egna imlain. Ní rofiarfaigh Tundal énní don aingel osin amach, ar tucad do fein fis gach neith rob ail do ó Diá. O robúi Tundal amlaid sin, tarla a anmchara fein dó .i. Ruadán. Ferais failte fri Tundal co ngairdechus mór: ‘cco cometa Dia do dola & do techt, a Thundail’, ar sé, ‘tré saogal na saogal! Misi Ruadán’, ar se ‘.i. do patrún fein’ Feghais Tundal ttar a ais co faca Patraic ardapstal Erenn co ndroing móir epscop ina diaidh. Atconnairc cethrur dob aithne do eturra: Celestinus ardepscop & Malacias & cetera. Tig ina ndiaidh iaram. Roderscnaig a ngotha ar millsi & binness dá gach solas da fuair riamh. Dolabradis gan saothar & gan oslugadh béoil namá. Gach cinel ciuil rob ail doib fógnitis fochétóir. Rolas In t-aer día taithnemh. Batar immorro geimli asin ær sin, slatine argait 'arna fighe co hexamail asna geimlibh sin. Batar asda-sidhe copáin & cuirn & araile soithige examla d'or. Lin diairme d'ainglib eturra sin. Sgiathána oir forra. Dognitis fogur firbinn frisna haidmibh hísin. Int an rotriall Tundal 37 Lasodain adconnairc Tundal crann adbulmor co mbláith soinemail & gach uile cinel toraidh fair. Drong adbul d'enaibh co ndathaib examlaibh a mbarr an croinn sin. Ní raibhe didiu cinel ceóil na candais ar úair. Ní fes gné do luibibh boludhmaraibh nad bói imon mbile sin. Batar dono fon crand cétna dronga imda d'feruibh & mnaibh i fialaibh et sellaibh óir et argait et ebhair. Coróin óir im gach aoín dibh. Siád dogrés ag seinm et moladh an Righ máir ina tindluicther doiph. Slata óir ina lamhuibh. Inand dano etach doibh et dona manchaibh remraite. ‘In crann adchí-si, a Thundail’, ar In t-aingel, ‘ag sud fotha & post na hecailsi naoibhe. In drem immorro failet fái, lucht cumdaigh & ditin na hecailsi iád-sidhe. Is iad rocengal a mbaidh et a mbraithres re cele tré bethagud et tindluictibh na hecuilsi et tuc druim frisna haibidibh saogalla et rothócaith go craibdech a mbethaid.’ Ní cian uadha sin adconncutar múr árd sochraid taithnemach. Bái haille gach múr da facutar. Sé 'arna cumdach do nethibh ingnaithchi & do legaibh lochmaraibh uile. Atconnairc epscop annside. Vterinus a ainm, brathair side don Malachias roraidsimar. Fer genmnaid e-siom robúi a mbochta día deoin. Búi ann dono Nemias sagart et epscop Clúana, fer sen mesardo, dochuaidh os chach ar ecna & genmnaidecht. Roaithin Tundal iad-sidhe chena. Catháir cumdachta 'na ffarradside. Ní suidheth nech n-aon innti. ‘Cred í an chathair si ?’ 38 ar Tundal. Frisgart Malacias: ‘Brathair duinne’ ar sé, ‘fail ina churp béus, Is e saidifius indti.’ Intan emh rocoimlinadh Tundal do solás et gairdechus ó gach ní dá bfacaidh, tig an t-aingel cuige & atbert ó guth milis ris: ‘Is mor do maith atchi-si, a Thundail.’ ‘Is mór, a tigerno’, ar sé, ‘et guidhim tusa, masa tol let, leg damh comhnaidhe sunn.’ ‘Is egen det sódh i curp, a Thundail’, ar sé ‘Et cuimnigh co maith a facuis ardaigh tarba do lucht In cenntuir.’ Rocáoi In t-anam co trúag aga cloisdecht sin et atbert: ‘Ga holc dorighnes, a tigerno, intan Is egen dam dol a curp aris?’ Frisgart an t-aingel: ‘Ní dingmala duine don gloir si acht ogha namá, neoch coimetuid a cuirp ó gach uile peacadh et rodemad a losgad siú rotruaillfitis a cuirp ar gradh De. O nar' creidis-si damh-sa itt churp, ní cuimge anadh sunn. Acht chena impo it churp & sechain na huile holc festa. Bet-sa fein 'gut furtacht et 'gut comairlechad go daingen.’ Nír coimlinadh moment on imaccallaim sin an aingil, intan romothaig Tundal beth ina curp fein. Ro oslaic a súile co hanbann annsin, ro-iacht go hadbul et nir' labair. Atconnairc na cleirigh ina timchell. Rocaith corp Crist iaram co ngairdechus mor. Rofodail a maithes ar bochtaibh De. Rofulaing airdea na crochi do chur ina etan lasodain. Rotriall aithris gach neth adconnairc et rotegusc duine betha maith do beth againn. Rogab ag senmoir bréithre Dé co duthrachtach ecnaid, ger 'bo hainfesach riamh. Sinne immorro ní fetmaid intsamlugud a bethaid, gidhet roerbamar a sgribad ar tarbai do lucht a legtha et a héstecht ardaigh co mbethis bennaigthi tall et abhus. FINIS

https://celt.ucc.ie//published/G207009A.html

G300001

Aislinge Óenguso

Unknown

Donnchadh Ó Corráin

c. 700–800

Old

EN, LA, GA

—

—

—

Boí Óengus In n-aidchi n-aili inna chotlud. Co n-accae ní, In n-ingin cucci for crunn síuil dó. Is sí as áilldem ro boí i n-Ére. Luid Óengus do gabáil a l-lámae dia tabairt cucci inna imdai. Co n-accae ní; fo-sceinn úad opunn. Nícon fitir cia árluid h-úad. Boí and co arabárach. Nípo slán laiss a menmae. Do-génai galar n-dó In delb ad-condairc cen a h-accaldaim. Nícon luid biad inna béolu. Boí and do aidchi dano aithirriuch. Co n-accae timpán inna láim as bindem boíe. Sennid céol n-dó. Con-tuil friss. Bíid and co arabárach. Nícon ro-proindig dano arabárach. Blíadain lán dó os sí occa aithigid fon séol sin condid corastar i sergg. Nícon epert fri nech. F-a-ceird i sergg íarum ocus ní fitir nech cid ro m-boí. Do-ecmalldar legi Érenn. Nícon fetatar-som cid ro m-boí asendud. Ethae co Fíngen, liaig Conchobuir. Do-tét-side cucci. Ad-gninad-som i n-aigid In duini a n-galar no bíth for ocus ad-gninad din dieid no théiged din tig a l-lín no bíth co n-galar and. Atn-gládastar for leith. ‘Ate! nítat béodai do imthechta’, ol Fíngen, ‘Sercc écmaise ro carais’. ‘Ad-rumadar mo galar form’, ol Óengus. ‘Do-rochar i n-dochraidi ocus ní rolámar a epirt fri nech’, ol Fíngen. ‘Is fír deit’, ol Óengus. ‘Do-m-ánaic ingen álaind In chrotha as áilldem i n-Ére co n-écusc derscaigthiu. Timpán inna l-láim, conid senned dam cach n-aidchi.’ ‘Ní báe’, ol Fíngen; ‘do-rogad duit cairdes frie; ocus foítter úait cossin m-Boinn, cot máthair, co tuidich dot accaldaim’. Tíagair cuicce. Tic iarum In Boann. ‘Bíu oc frepaid ind fir-se’, ol Fíngen, ‘d-an-ánaic galar n-ainchis’. Ad-fíadot a scéla don Boinn. ‘Bíd a freccor céill dia máthair’, ol Fíngen. ‘D-an-ánaic galar n-ainchis; ocus timchelltar h-úait Ériu uile, dús In n-étar h-úait ingen In chrotha so ad-condairc do macc’. Bíid oc suidiu co cenn m-blíadnae. Nícon frith ní ba chosmail di. Is iar sin con-gairther Fíngen doib aithirriuch. ‘Nícon frith cobair isindísiu’, ol Boann. As-bert Fíngen: ‘Foítter cossin n-Dagdae tuidecht do accaldaim a maicc’. Tíagair cossin n-Dagdae. Ticc-side aithirriuch. ‘Cid diandom-chomgrad?’ ‘Do airli do maicc’, ol In Boann. ‘Is ferr duit a chobair. Is liach a dul immudu. At-tá i siurgg. Ro car seircc écmaise ocus ní roachar a chobair’. ‘Cia torbae mo accaldam?’ ol In Dagdae. ‘Ní móo mo éolas in-dáthe-si’. ‘Móo écin’, ol Fíngen. ‘Is tú rí síde n-Érenn; ocus tíagar úaib co Bodb, ríg síde Muman, ocus Is deilm a éolas la h-Érinn n-uili’. Ethae co suide. Feraid-side fáilti friu. ‘Fo chen dúib’, ol Bodb, ‘a muinter In Dagdai’. ‘Is ed do-roachtmar’. ‘Scéla lib?’ ol Bodb. ‘Atáat linni: Óengus macc In Dagdai i siurgg dá blíadnae’. ‘Cid táas?’ ol Bodb. ‘Ad-condairc ingin inna chotlud. Nícon fetammar i n-Ére cia h-airm i tá ind ingen ro char ocus ad-condairc. Timmarnad duit ón Dagdae co comtastar h-úait fond Érinn ingen In chrotha-sa ocus ind écuisc’. ‘Con-díastar’ ol Bodb, ‘ocus étar dál blíadnae friumm co fessur fis scél’. Do-lluid cinn blíadnae co tech m-Buidb co Síd Ar Femen. ‘To-imchiullus Érinn n-uili co fuar in n-ingen oc Loch Bél Dracon oc Crottaib Cliach’, ol Bodb. Tíagair úaidib dochum In Dagdai. Ferthair fáilte friu. ‘Scéla lib?’ ol In Dagdae. ‘Scéla maithi; fo-fríth ind ingen In chrotha-so as-rubartaid.’ Timmarnad duit ó Bodb. Táet ass Óengus linni a dochum dús In n-aithgne In n-ingin, conda accathar. Brethae Óengus i carput co m-boí oc Síd Al Femen. Fled mór lassin ríg ara ciunn. Ferthae fáilte friss. Bátar trí láa ocus teora aidchi ocond fleid. ‘Tair ass trá’, ol Bodb, ‘dús In n-aithgne In n-ingin conda aiccther’. ‘Ci ad-da-gnoe, ní-s cumcaim-si a tabairt acht ad-n-da-cether namá.’ To-lotar íarum co m-bátar oc Loch. Co n-accatar inna tri cóecta ingen macdacht. Co n-accatar In n-ingin n-etarru. Ní tacmuictis inna h-ingena dí acht coticci a gualainn. Slabrad airgdide eter cach dí ingin. Muince airgdide imma brágait fadisin ocus slabrad di ór forloiscthiu. Is and as-bert Bodb: ‘In n-aithgén In n-ingen n-ucut?’ ‘Aithgén écin’, ol Óengus. ‘Ní-m thá-sa cumacc deit’, ol Bodb, ‘bas móo’. ‘Ní báe són’, ol Óengus, ‘ém; óre as sí ad-condarc; ní cumcub a breith In fecht-so.’ ‘Cuich ind ingen-sa, a Buidb?’ ol Óengus. ‘Ro-fetar écin’, ol In Bodb, ‘Caer Ibormeith, ingen Ethail Anbuail a s-Síd Úamain i crích Connacht’. Do-comlat ass íarum Óengus ocus a muinter dochum a críche. Téit Bodb laiss co n-árlastar In n-Dagdae ocus In m-Boinn oc Bruig Maicc ind Óicc. Ad-fíadat a scéla doib ad-fídatar doib amail m-boíe eter cruth ocus écoscc amail ad-condarcatar. Ocus ad-fídatar a h-ainm ocus ainm a h-athar ocus a senathar. ‘Ní ségdae dúnn’, ol In Dagdae, ‘ná cumcem do socht’. ‘Aní bad maith duit, a Dagdai’, ol Bodb. ‘Eircc dochum n-Ailella ocus Medbae ar Is leo bíid inna cóiciud ind ingen’. Téit In Dagdae co m-boí i tírib Connacht, trí fichit carpat a lín. Ferthae fáilte friu lassin ríg ocus In rígnai. Bátar sechtmain láin oc fledugud íar sin im chormann doib. ‘Cid immu-b-rácht?’ ol In rí. ‘At-tá ingen lat-su it ferunn’, ol In Dagdae, ‘ocus ro-s car mo macc-sa, ocus do-rónad galar dó. Do-dechad-sa cuccuib dús in-da-tartaid don macc’. ‘Cuich?’ ol Ailill. ‘Ingen Ethail Anbuail’. ‘Ní linni a cumacc’, ol Ailill ocus Medb. ‘Dia cuimsimmis do-bérthae dó’. ‘Ani for-maith-congairther rí In t-síde cuccuib’, ol In Dagdae. Téit rechtaire Ailella cucci. ‘Timmarnad duit ó Ailill ocus Meidb dul dia n-accaldaim’. ‘Ní reg-sa’, ol sé. ‘Ní tibér mo ingin do macc In Dagdai’. Fásagar co h-Ailill anísin. ‘Ní étar fair a thuidecht; ro-fitir aní dia con-garar’. ‘Ní báe’, ol Ailill, ‘do-rega-som ocus do-bértar cenna a laech laiss’. Íar sin cot-éirig teglach n-Ailella ocus muinter In Dagdai dochum In t-síde. Inrethat a síd n-uile. Do-sm-berat trí fichtea cenn ass ocus in ríg co m-boí i Crúachnaib i n-ergabáil. Is íarum as-bert Ailill fri h-Ethal n-Anbuail: ‘tabair do ingin do macc In Dagdai’. ‘Ni cumcaim’, ol sé. ‘Is móo a cumachtae in-dó’. ‘Ced cumachtae mór fil lee?’ ol Ailill. ‘Ní anse; bíid i n-deilb éuin cach la blíadnai, In m-blíadnai n-aili i n-deilb duini’. ‘Ci-ssí blíadain m-bís i n-deilb éuin?’ ol Ailill. ‘Ní lemm-sa a mrath’, ol a h-athair. ‘Do chenn dít’, ol Ailill, ‘mani-n-écis-ni’. ‘Níba sia cucci dam-sa’, ol sé. ‘At-bérsa’, ol sé; Is lérithir sin ro-n gabsaid occai. ‘In t-samuin-se as nessam bieid i n-deilb éuin oc Loch Bél Dracon, ocus ad-cichsiter sain-éuin lee and, ocus bieit trí cóecait géise n-impe; ocus at-tá aurgnam lemm-sa doib’. ‘Ni báe lemm-sa iarum,’ ol in Dagdae, ‘óre ro-fetar a h-aicned do-s-uc-so’. Do-gníther íarum cairdes leu .i. Ailill ocus Ethal ocus In Dagdae ocus soírthair Ethal ass. Celebraid In Dagdae doib. Ticc In Dagdae dia thig ocus ad-fét a scéla dia macc. ‘Eirc immon samuin as nessam co Loch Bél Dracon con-da-garae cuccut dind loch’. Téit In Macc Óc co m-boí oc Loch Bél Dracon. Co n-accae trí cóecta én find forsind loch cona slabradaib airgdidib co caírchesaib órdaib imma cenna. Boí Óengus i n-deilb doínachta for brú ind locha. Con-gair In n-ingin cucci. ‘Tair dom accaldaim, a Chaer’. ‘Cia do-m-gair?’ ol Caer. ‘Cotot-gair Óengus’. ‘Regait diandom fhoíme ar th' inchaib co tís a l-loch mofhrithisi.’ ‘Fo-t-sisiur’, ol sé. Téiti cucci. Fo-ceird-sium dí láim forrae. Con-tuilet i n-deilb dá géise co timchellsat a l-loch fo thrí conná bed ní bad meth n-enech dó-som. To-comlat ass i n-deilb dá én find co m-batar ocin Bruig Maicc In Óicc, ocus chechnatar cocetal cíuil co corastar inna dóini i súan trí láa ocus teora n-aidche. Anais laiss ind ingen íar sin. Is de sin ro boí cairdes In Maicc Óic ocus Ailella ocus Medbae. Is de sin do-cuaid Óengus, tricha cét, co Ailill ocus Meidb do tháin inna m-bó a Cúailnge. Conid ‘De Aislingiu Óenguso maicc In Dagdai’ ainm In scéuil sin isin Táin Bó Cúailnge. Finit.

https://celt.ucc.ie//published/G300001.html

G300003

Tuan mac Cairill ro clos

Unknown

Donnchadh Ó Corráin

1000–1200

Middle

GA

—

—

—

Tuan mac Cairill ro clos do-rad Ísu for anfos, do-rumalt cét m-blíadan m-búan a richt duine, ba deg-dúal. Trí cét blíadan dó i richt daim allaid forsna mór-muigib, do-rumailt cét m-blíadan m-bil a richt antrellaig allaid. Trí cét blíadan dó for feóil, dia raibi i richt In t-sen-eóin, do-rumailt cét m-blíadan m-binn i richt bratáin bodair-chinn. Co fúair íascaire 'na lín, co tuc leis do dún an ríg, ó 't-ces an t-écne glé glan, ro míanaig an banrígan. Ro fuineth dí é for ruth, gu ro tomail a h-óenur, ro toirrched an rígan rán, is de ro choimpred Tuan. T. Tuan mac Stairn sdiurda slóig, é mac bráthar Partolóin ba h-é Finntan, ferrdi a rádh, frisi n-abairthea Tuan. T. Is dó at-chúaid an scél-sa iar fír co nach raib nech 'na imsním, Finnén Maige Bile báin ro baí ac acalláim Tuain. Tuan.

https://celt.ucc.ie//published/G300003.html

G300004

Toghuil tsítha Truim

Unknown

Benjamin Hazard

900–1200

Middle

LA, GA

—

—

—

Toghuil tsítha Truim inn so: Toluidh Bodhp In reimim dochum In tshítha ræinid curchan a dhchum rodhalbestar for alailiu indlautar diabereadh forcaomhnacair talamchumhscugud isind aoir faietar neóill etarbúasach úaistib din buiresc rubertsat for alaili. Atnaidh Bodhp fuasmudh dinrabhaing consernaigh inílping bi i curchán. Focerd curchán abaid dinlengaid ocus sernais In ceirnín bói ic Bodhp ic imdítin a tháib. Íachtaidh Bodhp. Itcúas do Srán mac Boidhb soidid a ath & longais curchán fo dí nó fo trí & ramaightar isin síth, cutardsat á cacha hairdi treithe, conbuiretar i caomthach nasoduine. Finit.

https://celt.ucc.ie//published/G300004.html

G300005

Toghmarc Baisi bandruad

Unknown

Benjamin Hazard

900-1200

Middle

LA, GA

—

—

—

Toghmarc Baisi bandruad ind so: Bais bandruadh, ingen sidhe Chrunnmóil hi sídhaib. Consentar ocus Fachtna Fathach. Comaircther dí toghmarc Fachtna Fathach & Is edh as-bert: ‘Fachtna Fathach manip manip cóir coibdiula ní budh bruan brinda oldas munmharg míl a frisgart ruadh ro-grindi dia m-budh cul cumsanudh ol Is forband Fachtna.’ Fachtna &rl. Finit.

https://celt.ucc.ie//published/G300005.html

G300006

Die ersten Ärzte Irlands

Unknown

Kuno Meyer

—

Early Modern

DE, GA

—

—

—

Cía cétliaigh robúi ind-Érinn ar tús ríam ocus cía cétsáer ocus cía cétíasccuire? Amal ispertar: Cappo re leighius, nír lag, re reimmess robu comnart, Lúasat In sáerglicc cosse ocus Laighni In t-íascaire. Éba In bainnliaigh táinicc aróen re Cessair In liaigh tánuiste. Slánga mac Parrthalóin In tres liaigh tánicc le Parrthalón i nh-Érinn. Fergne húa Crithinbéil In cethramad liaigh tánic aráen re Neimidh a n-Éirinn. Legha Fer mBolg didiu .i. Dubda Dublosach & Codhan comchísnech ocus Fingin fisecda ocus Maine mac Grísach ocus Áengus an térnámach. Legha Thúaithe Dé Danann íarsin Díancecht & Airmed & Míach. Túath Dé Danann nó Mumain, Is íat tug mucco i nh-Érinn ar tús.

https://celt.ucc.ie//published/G300006.html

G300007

Das Haus des Mac ind Óc

Unknown

Benjamin Hazard

c.900–1200

Middle

EN, DE, GA

—

—

—

Tomus tighe mec ind Ócc, fót cen bine buidnib sét, etir dá fraigid rosícht, mó secht traigid, mó secht cét. Cethri dorais ind cen brón, bith oc ól tria bitha sir, turib ciprib, úair Is caem, cóel fo tuighib d'itib én. Dabuch deargiubair mór lucht , slóg óss a ucht cen nach socht, suide fichet co ba secht, coire cert ocht fichet torc. Tomus.

https://celt.ucc.ie//published/G300007.html

G300008

The four jewels of the Tuatha Dé Danann

Unknown

Philip Irwin

900–1200

Middle

EN, LA, GA

—

—

—

Ceithri cathracha i r-robadar Tuatha De Danand ic foglaim fheasa ocus druidechta, uair Is fis ocus druidecht ocus diabaldanacht ro fhogain doib. it e-seo anmanna na cathrach .i. Failias, ocus Findias, ocus Goirias, ocus Murias. Ocus Is a Failias tucad In Lia Fail, fil i Temraig, no gesed fo cech rig no gebead h-Erind .A Gorias tucad In claidheb bai ic Nuadaid. A Findias tucad sleg Loga. A Murias tucadcoire In Dagda. Ceithri fiseda badar isna cathrachaib sin .i. Fessus bai h-i Failias, Esrus bai ic Gorias, Uscias bai a Findias, Semias bai a Murias. Is aco sin rofoglaimsed Tuatha De Danand fis ocus eolus. Sleg Loga, ni gebthea cath fria na fris inti a m-bid laim. Claidheb Nuadad, ni thernad neach ara n-dergad .O da berthea asa thindtig bodba, ni gebti fris inti a m-bid laim. Coiri In Dagda, ni teigead dam dimdach uad .An Lia Fail, fil i Temraig, ni labrad acht fa rig Erenn. Ad-beraid, imorro, aroile do seanchaidib conid a n-dluim ciach tistais Tuatha De Danann i n-Erind. Ocus ni h-ead on, acht a longaib na morloinges tangadar, ocus ro loiscsed a longa uili iar tuidecht i n-Erind. Ocus Is don dluim ciach bai dib side, at-dubradar aroile conid a n-dluim chiach tangadar. Ocus ni h-ead iar fir .Ar Is iad so da fhochaind ara r' loiscsead a longa na r' fhagbaidis fine Fomra iad do fodail forro, ocus na ro thisad Lug do cosnum rigi fri Nuagaid. Conid doib do chan In seanchaid: Tuath De Danand na set soim. Cait a fuaradar fogloim? Do rangadar suigecht slan A n-druigecht, a n-diabaldan. Iardanel find, faith co feib, Mac Nemid, mac Agnomain , D'ar mac baeth Beothach bertach, Ba loech leothach, lanfhertach. Clanna Beothaich, — beoda a m-blad — Rangadar sluag niath nertmar, Iar snim Is iar toirrsi truim, Lin a loingsi co Lochluinn. Ceithri cathracha, — clu cert — Gabsad a rem co ronert. Do curdis comlann co cas Is d'foglaim a fireolas. Failias ocus Goiriasglan, Findias, Murias na morgal, O maitea madmann amach, Anmanna na n-ardchathrach. Morfis ocus Erus ard, Uscias Is Semiath sirgarg, Re n-garmand, — luag a leasa — Anmann suad a s-sarfeasa. Morfis fili a Failias fen, Esrus a Gorias, germen, Semiath a Murias, dind dias, Uscias fili find Findias. Ceithri h-aisceda leo anall, D'uaislib Tuaithi De Danand: Claideb, cloch, coiri cumal, Sleag ri h-aidid ardcurad. Lia Fail a Failias anall, Gesed fo rigaib Erend. Claideb lama Loga luidh A Goirias, — roga rocruid. A Findias tar fairrgi i fad Tucad sleg nemneach Nuadat. A Murias, main adbol oll, Coiri In Dagda na n-ardglond. Ri Nime, Ri na fer fand, Ro-m-aince, Rig na rigrand, Fear ca fuil fulang na fuath, Ocus cumang na caemtuath. Tuata. Finit.

https://celt.ucc.ie//published/G300008.html

G300009

Immacallam in Druad Brain ocus inna Banfháitho Febuil

Unknown

Benjamin Hazard

900–1200

Middle

DE, LA, GA

—

—

—

Im bu mese, im bu mé nad fessed a aircdine, ni basi fer fesso bic co maidm form and imbiric. A nubimmis i ndún Brain ic óul isinn úargaim, fíadum nenaisc triunu dia luig mo fius co ardniulu. Rosaig mo fius tiprait glan hi fil sais curi cét mban, seuít In banchuiri con bíth, do fiur fudgébad bid már fríth. Ar it amri int séuit glain file hi toíb Sruibe Brain, nusóirfed túaid noala dí fodsloig oldom an macrígi. Finit. Amen. Finit. Asan libur chétna. Imacaldaim an druag Brain & innaní banfáitho Febuil hóas Loch Febuil. . Febul fortemen graigech hi coimnu co n-intgaireth, ui basi díchóim inbi la ríg Maige Fuinnside. Áildéi maigi noréithmis, 7 áildi tíre notéigmis, álaind a tír adscuirmis, álaind a céol nocluinmis. Mad fri gnáthu na chóini ara teistis ar ndóine, 8 inid glassforce chlochach Mag Febuil, a findscothach. Batir áildi buidne ban óenaig i mbímis la Bran, ba bind asmberedh In rí cit eit ta it frithisi. Darauf folgt dann Caoca rann rogab In ben a tírib ingnad for lár In taigi usw.

https://celt.ucc.ie//published/G300009.html

G300010

Cath Maige Tuired

Unknown

Margaret Lantry

—

Middle

EN, LA, GA

—

—

—

Bátar Túathai Dé Danonn i n-indsib túascertachaib an domuin, aig foglaim fesa & fithnasachta & druídechtai & amaidechtai & amainsechta, combtar fortilde for súthib cerd ngenntlichtae. Ceitri catrachai i rrabatar og fochlaim fhesai & éolais & díabuldánachtai .i. Falias & Goirias, Murias & Findias. A Falias tucad an Lía Fáil buí a Temraig. Nogésed fo cech ríg nogébad Érinn. A Gorias tucad ant sleg boí ac Lug. Ní gebtea cath fria nó frisintí an bídh i lláimh. A Findias tucad claidiub Núadot. Ní térnádh nech dei ó dobirthe asa idntiuch boduha, & ní gebtai fris. A Murias tucad coiri an Dagdai. Ní tégedh dám dimdach úadh. Cetri druíd isna cetri cathrachaib-sin. Mórfesae baí a Falias; Esras boí hi nGorias; Uiscias boí a Findias; Semias baí a Murias. It íad-sin na cetri filid ocar' foglaindsit Túata Dé fios & éolas. Gnísit íarum Túadh Dé caratrad fri Fomorib & debert Balar úa Néit a ingin .i. Ethne, de Cén mac Díen Cécht. Gonad í-side ruc a ngen mbúadha .i. Lucc. Tángatar Túad Dé i morloinges mór d'indsaigid Érionn dia gabáil ar écin for Feraib Bolc. Roloiscset a mbaraca fo cétóir íar torrachtain críce Corcu Belgatan (.i. Conmaicne mara andíu éat-sen), cona pedh a n-aire for teiched cucu. Gu rrolíon an déi & an céu tánic denaib loggaib an ferodn & an áer robo comfocus dóib. Conid as sin rogabad a tíchtain a nélaip cíach. Fectha cath Muighe Tuired etorra & Fir Bolc. Ocus maite for Feraib Bolc, & marbtair cét míle díib am Eochdaig mac n-Eirc immon rígh. Isen cath-sin dano robenad a lámh de Núadad .i. Sregg mac Sengaidn rophen dei hí. Go tarad Díen Cécht an liaigh láim airgid foair co lúth cecai láma & Crédhne In cerd ag cungnam fris. Cid Túath Déi Dononn dano derocratar go már isin cath, im Edleo mac n-Allai & am Ernmas, am Fhíoachaig & im Turild Bicreo. Do neoch immorro térná de Feraib Bolc asin cath, lotar ar teched de saigid na Fomore gor gabsad a n-Árainn & a nd-Íle & a Manaidn & a Rachraind. Baí imcosnam flathae fher n-Érenn iter Túad Dé & a mná, ar nirb' inríghae Núadoo íar mbéim a láime de. Adpertutar ba cumdigh dóip ríge do Pres mac Elathan, díe ngormac fesin, & co snaidhmfed caratrad Fomure fria an ríge de tabairt dó-sin, ar ba rí Fomore a athair, ed ón Elotha mac Delbáeth. Is amlaid-so íarum arrícht compert Bresi. Baí didiu ben díib láu n-adn oc déicsin an marai & an tíri do tichc Máoth Scéni .i. Éri ingen Delbaíth; go n-acui an muir fo lánféth amal ba clár comrédh. A mbuí and íar sin, co n-facai ní: dus-n-árfas ess n-argait isin fairce. Ba már lee a méd, acht nát arthraigestar a delp díi; & dobert sruth na tuinde riam decum tírei. Co n-acqu íarum pa duine ba ferr delph. Mogg órbuide foir goa díb gúaillib. Brat go srethaib dí órsnáth imbe. A léne go nd-indledhaib de órsnáth. Delc n-óir ara bruinde go forsannud de líic lóghmair adn. Día gelgáe airgide & dí semcradn snastai indib de crédumae. Cóicroith óir uara muin. Clodib órduirn go féthaidib airget & go cíchib óir. Ispert an fer frie, ‘Innum-bioa-ssae úar coblide laut?’ ‘Ní rud-dálus ém,’ ol In phen. ‘Tic frisna dáulta,’ ol é-sium. Consernad dóib íarum. Cíich an pen íarum an tan as-n-éracht an uher. ‘Cid cíi?’ ol é-sium. ‘Tátham déde rocoíner,’ ol In bean. ‘Scaradh friut-sa quibindes a comairnecmar. Maccáema Túath(a) nDéa dom nemét íar mo cáenghuide & mo ét did-siu amal atom-cota-siu.’ ‘Didigestar do broc din déde-si,’ ol séi. Tíscais a ór(s)nasc n-óir dia méor medhóin & debert ina láim, & aspert ria ná tésied úaide i creic iná i n-aiscid, acht de neoch diambad coimsie die méor sin. ‘Is deitheden eli dom-sae,’ ol In pen. ‘Nát fetar cía dom-fáinec.’ ‘Níbo hainfes det andísin,’ ol séie. ‘Dit-ánic Elothae mac Delpaíth rí Fomore. Béra mac diar comruc, & ní tartar ainm dó acht Eocha Bres (ed ón Eocha Cruthach), ar cech cruthach atcícher a n-Érinn — eter mag & dún & cuirm & coindeil & ben & fer & ech — is risin mac-sin dobiter, co n-epérthar ‘as Bres dó’ ann sin.’ Is íar sin luidh an fer doridisi ina fritheng, & doluid an phen dia hadphai, & depreth de an compert airderc. Bert In mac íarum, & debreth dó a n-ainm atbert Elatha .i. Eocha Pres. In tan ba láun a sechtmad athséoltai ina mnáa, buí forpart cáeictigesi forin mac; & rofuc a n-arthrach-sin go cend a secht mblíadan, go roucht forpart .xíííí. mblíadan. Is den cosnam-sin boí eter Túaith Déu, dobreth flaith Érenn don mac-sin; & dobert .víí. n-aidirie di trénferuib Érenn (.i. a mátri) fri hasic na flathae úad má fofertis a mífholtae fesin. Dibert a máthair tír dó íar sin, & don-gnít dún les uaran tír .i. Dún mBrese. Ocus ba hé an Dagdhae dogéne a ndún-sen. Ó rogeb íarum Bres ríghe, ronaisceatar Fomoraig (.i. Indech mac Déi Domnann & Elathu mac Delbaíth & Tethra, trí ríg Fomorach), a cíos for Érinn — cona boí déi do cléthe a n-Érinn forsna béth cíos dóib. Dobretha dano na trénfirae a foghnam dóu .i. Oghmae fou cúalae connaidh & an Daghdo 'na ráthbhuide, gonadh sé rocladh ráth mBrese. Ba toirsich dano an Dagdo ocund obair, & atcliched daul esba isin tech, Cridenbél a ainm, a béolae di suide asa brundie. Ba pec la Crichinphél a cuid fesin & ba már cuid an Dagdae. As inn atbert, ‘A Dagdae, dot inchaib na trí mírionn bes dech dot chuid tapraither dom-sae!’ Doberedh íarum an Dagdae dó cech n-oidhche. Máru immorro a mírionn an cáinte .i. mét degmuce ba hed an mír. Ba trian immorro de cuid an Dagdhua na trí mírenn-sen. Mesai de bláth an Dagdhae dinnísin. Láu n-ann didiu bai an Dagdai isin clad co n-acai an Mac n-Óc cuige. ‘Maith sin, a Dagdai,’ or In Mac Óc. ‘Amin,’ ol In Dagdae. ‘Cid deghníe drochféthol?’ ol sé. ‘Táthum a damhnai,’ ol é-sium. ‘Cridenbél cáinte gaphas álgas dim gacae nónae imna trí mírionn as dech dim cuibrind.’ ‘Tátham airlei deit,’ ol In Mac Óc. Dobeir láim ina bossán & gadaig trí scildei óir ass & dobeir dóo. ‘Tapair-si,’ ol sé, ‘na trí scitle-si isna trí mírinn deog láei do Cridenbél. Is ed íarum Is sruitium bioas fort més, & asdofe ant ór ina broinn co n-epili de; & níba maith a cert do Bres íarum.’ ‘Atbértar frisin rígh, ‘Romarb an Daghdae Cridenbél tre luib éccinéol derat dóu.’ Ispérae íarum an rí de marbad. Isbérae-sa fris, ‘Ní fíor flathu deit, a rí óc Fénei, a n-udbere. Ar dom-ringarta ó gabass mo uopair, & aspered frim, ‘Tidnaic dom, a Dagdai, na trí mírinn ata dech dot cuibrionn. Is olc mo trebad annocht.’ Docoat-sai dano de sin, minam-cobradis na téorai scillice fúar andíu. Dus-radas form cuid. Dorautus íarum do Cridinbél, ar Is edh is dech bhuí ar mo bélaib, and ór. As dae íarum ind ór a Cridenbél, co n-erbailt de.’ ‘Is menann,’ ar an rí. ‘Tíscaither a tarr fon cáinte dús In fuirestar ind ór ann. Mani fuirestar con bebau-sa. Dia fuirestar, immorro, bieid pethai did.’ Íar sin tallaid a tarr fon cáinte go fuiresta na téorai scilte óir adna brú, & anachtae an Dagdae. Tolluid an Dagdae ina obair íarum arauhárach, & tánic an Mac Óg cucai & atbert-side, ‘As gar go rois ch'obair; & ní cunghis fochrec go tucaither det cethri Érenn. Ocus togai díib dairt mongduib nduib ndénta aicentaig leo.’ Is iar sin dogéniu an Dagdae a oupair go forcend, & asbert fris Bres cid nogebad i llóg a sáethair. Frisgart an Dagdae, ‘At(g)na-sa fort cethre Érenn,’ al sé, ‘de teglomath a n-óenmaighin.’ Don-gníth an rí anndísin amal aspert, & togai díb an dairt aspert an Mac Óc fris. Ba héccomhnart la Bres annísin. Deménair-side ba ní pudh móo dogegadh. Boí dano Núadae oga uothras, & dobreth láim n-argait foair lioa Díen Cécht go lúth cecha lámha indte. Nír'uo maith dano liaa macsium sen .i. le Míach. Atréracht-sim don láim & atbert, ault fri halt di & féith fri féth; & ícuis fri téorai nómaidhe. In cétna nómaid immus-curid comair a táeib, & rotonigestar. An dómaid tánisde immas-cuirid aro brundib. An tres nómaid dobidced gelsgothai di bocsibnibh dubhoib ó rodubtis a ten. Ba holc lia Díen Cécht an freapaid-sin. Duleicc claidimh a mullach a meic go rotend a tuidn fri féoil a cinn. Ícais an gillai tre inndeld a eladon. Atcomaic aithurrach go roteind a féoil co rrodic cnáim. Ícais an gilde den indel cétnae. Bissis an tres bém co ránic srebonn a inchinde. Ícais dano an gille don indell cétnae. Bisius dano an cethramad mbém co nderba a n-inchind conid apud Míoach & atbert Díen Cécht nach-n-ícfad lieig badesin ont slaithie-sin. Íar sin roadhnocht lia Díen Cécht Míoach & ásaid cóic lube sescut ar trí cétuib tresin athnocul fo líon a altai & féthe. Is íar sen scarais Airmedh a prat & decechlaid na lube-sin íarna téchtai. Tosárluid Díen Cécht & conmesc-side na lube cona fesai a frepthai córi manis-tecaisceth an Spirut íar tain. Ocus atbert Dén Cécht, ‘Mane pé Míoach, méraidh Airmeth.’ Gapuis trá Bres an flaith feib do-n-indnacht dó. Buí fodhord móar imbe lie máthrui la Túaith Déi, ar níbtar béoluide a scénai úatha. Cid menic notístais, níptar cormaide a n-anáulai. Ní fhacutar dano a filidh iná a mbardai nó a cáinte nó i cruitire nó i cuslendaib nó a cornairie nó i clesomhnaig nó a n-ónmide oga n-airfide aru cinn isin techlug. Níco lotar dano a comramai a ségonn. Ní facutar a trénfiorai do fromadh fri eggnamh liesin rígh acht óenfer nammá .i. Oghmai mac Étnae. Ba hé ord fris mboí, tobairt connaid don dún. Doberidh cúoail cech lái a hIndsib Mod. Noberiud an muir dá trien a cóile airi fó uhíth ba hénirt cen bieadh. Ní taprad acht éntrian, & nofiuradh an slúaigh ón tráth co 'role. Ní roan trá fochnom nó éraic dona túathaib; & ní tapradis séoit na túaithe a foicidh na túaithe oli. Tánic an file fecht ann for óighidect do tichc Brese, (edh óen Corpre mac Étoíne, file Túaithe Déi). Ránic a tech mbic cumang ndub ndorchai; sech ní raibe tene nó indel nó dérghaud ann. Tucthae téorai bargenui becai dó atéi turui for més muhic. Atráracht íarum arnauháruch, & nírbo pudech. Oc techt taran les dó as ind itbert: ‘Cen colt for crib & reliqua.’ Cen cholt for crib cernene; Cín gert ferbu foro-nassad aithrinde; Cen adhbai fhir ara drúbai dísoirchi; Cin díl daime reisse, (m)ropsen Breisse! ‘Ní fil a maín trá Bresi,’ ol sé. Ba fír ón dano. Ní boí acht meth foair-sim ónd úair-sin. Conad sí sin cétnae hóer dorónadh a n-Érinn. Íar sin trá dollotar Túath Déa a hóentai do agallaim a ngairmic .i. Bres mac Eladna, & condioachtutar cucae die n-áraighib. Tobert dóib tasiuc na flathae, & níbo sofoltach friu di sin. Gádhuis im anuth fris co cend .víí. mblíadnae. ‘Rut-bioa,’ ol iont oirecht cétnai a hóentai, ‘acht docuí forsan ráthai cétnu comge cech toraid tairfénat frit láimh eter treb & tír & ór & argat, búar & biad & díolmaine do cíos & éruic conice sin.’ ‘Robor-biaa,’ ol Pres, ‘amail atberthei.’ Is airi gesu dóib an dául: co tarcomlat-sim trénfiru ant sídho .i. na Fomore fri gapáil na Túath ar écin acht go tairsed les doqhloíte. Fa scíth lais a ionnarbad asa ríge. Decomlai íarum dechum a máthar & imcomairctair dí cía bo can a cinél. ‘Is derb lium,’ ol síe, & luidh riam docum na tilchu dia n-acu a n-es n-aircit asin muoir. Luid remhi docum na tráchta. Ocus dobert a máthair ind órnasc dofácbhud lei dó, & dobert-sium imma méor medónuch, & ba fomhais dóu. Ar nach duine dotarfert-sí eter crec & aiscid. Ní raibe díib diambad imairgide cusan laithe-sin. Lotar rempuo íoairum con ráncutar tír na Fómore. Ráncutar mag mór co n-airechtaib iomdaib. Ant oirecht ba socruidie díobh dollotar cucau. Immafoucht scélu díb isin oirecht. Atpertutar ba de fheraib Érenn. Itbert friu íarum an rabhutar coin ocu, ar iss edh ba bés isin aimsir-sin slóg téged a n-oirecht alale, comcluiche do tócbháuil. ‘Atát coin lenn,’ al Pres. Fochartatar íarum an coin cocluiche, & bátar lúaithe coin Túath nDéa oldáte coin na Fomore. Focres forrai dano dús a mbí leo eich ri comrith. Atbertatar-sam, ‘Atád,’ & bátar lúaithe aldát eich na Fomore. Focres forra dano dús a mbí leu nech padh calmai fri láim imbertai cloidib, níd-fríth leu acht Bres a óenar. An tan denu argaib-sium a láim cosin cloidiub, aithgin a athair and órnasc imma méor & friscomhairc cíoa bo cúich en láech. Friscart a máthair daru cenn & atbert risin ríg ba mac dóu hé. Atcuad dóu an scél n-uili amal derurmesam. Fa brónach a athair fris. Atbert ant athair, ‘Cisí écin det-bert asin tír hi forgabais?’ Frisgart Bres, ‘Ním-tucc acht m'anfhír & m'anúabhar fesin. Dius-riubart die sétaib & maíneib & a mbiadh fesin. Níd-tallas cíos no éric díb cosindíu.’ ‘Dúaig sin,’ al o athair. ‘Pa ferr a rrath oldás a rríghe. Ba ferr a nguide oldás a n-éguidhi. Cid dia tutchad diu?’ ol a athair. ‘Dadechad do cuindchid trénfer cugaib-si,’ ar sé. ‘Nogébainn in tír-sin ar éigin.’ ‘Ní rogaba la hainbfír immorro mani gaba la fír,’ ol sé. ‘Ceist diu: caidhe mo airrle-si luat?’ ol Bres. Faíthius iar sin cusan trénfer, co Balor húa Néitt, co rígh na n-Innsi, & co hIndech mac Dé Domnand, co ríg Fomoire; & nos-taireclamat-side do neoch buí ó Lochlainn síar do slúag doqum n-Érenn, do astad a císa & a rígi ar éigin foruib, gur'ba háondroichet long ó Indsib Gallad co hÉrinn leo. Ní tánic doqum n-Érenn drem bud mó gráin nó adhúath indá in slóg-sin na Fomoiridhi. Ba combág ogond fir o Sgiathia Lochlaindi & a hInnsib Gall immon slógad-sin. Imtúsa immorro Túaithi Dé Is ed imma cesnaidther sund. Buí Núadhae doridesi tar éis Brese a ríge for Túaith Déu. Buí mórfleg ocu-side di Túaith Déi a Temraig a n-inbaid-sin. Boí dano oruli ógláech og saighid de Temraid, Samhildánach a ainm-side. Bótar dorrsaidi for Temraig a n-inbuid-sin, Gamal mac Figail & Camald mac Ríaghaild a n-anmonn-sidei. A m-boí-side and, adcí a ndírim n-anetarcnaidh na docum. Ógláech cóem cruthach co n-imscigg ríog a n-airenuch na buidne-sin. Atbertatar risin dorrsaid ara n-indiset a Temruich a tíachtai. Atbert In dorsaid, ‘Cía fil and?’ ‘Fil sunn Luch Lonnandsclech mac Cíein meic Díen Cécht & Ethne ingine Baloir. Dalta siden Tailltine ingine Magmóir rí Espáine & Echtach Gairuh meic Duach.’ Rofíoarfaig ion dorsaid do tSamhilldánuch, ‘Cía dán frisa ngnéie?’ al séi, ‘ar ní téid nech cin dán i Temruid.’ ‘Déne mo athcomarc,’ ol sé. ‘Am sáer.’ Friscort an dorsaid, ‘Nít-regaim i leas. Atá sáer lenn cenu .i. Luchtai mac Lúachadhae.’ Atpert-sum, ‘Atum-athcomairc a dorrsoid: am gobhae.’ Frisgart ion dorsaid dóu, ‘Atá gobae liond cenai .i. Colum Cúaolléinech téorae núagrés.’ Atpert-som, ‘Atom-athcomairc: am trénfer.’ Friscart In dorsaid, ‘Níd-regoim a les. Atá tréinfer lend cenu .i. Oghmae mac Ethlend.’ Atbert-sum diridesi. ‘Atom-athcomairc,’ ar sé. ‘Am crutiri.’ ‘Nít-regaim a les. Atá crutiri lenn cenai .i. Auhcán mac Bicelmois, ara-n-utgatar fir trí ndéa i sídoib.’ Atpert-sum, ‘Atom-athcomairc: am níadh.’ Friscart an dorrsoidh, ‘Nít-regam e les. Atá níad lionn chenu .i. Bresal Echarlam mac Echdach Báethláim.’ Atbert-sum íarum, ‘Adum-athcomairc, a dorsaid. Am file & am senchaid.’ ‘Níd-regam i les. Atá file & senchaid cenai lenn .i. Én mac Ethomain.’ Atbert-sum, ‘Atom-athcomairc,’ ol sé, ‘Im corrguinech.’ ‘Nít-recom e les. Atáut corrguinidh lionn cheno. At imdou ar ndruíth & ar lucht cumhachtai.’ Atbert-som, ‘Atom-athcomairc. Am liaich.’ ‘Nít-regam a les. Atá Díen Cécht do liaigh lenn.’ ‘Atom-athcomairc,’ al sé. ‘Am deogbore.’ ‘Nít-regom a les. Atá deogbaire linn cenau .i. Delt & Drúcht & Daithe, Taei & Talom & Trog, Gléi & Glan & Glési.’ Atbert, ‘Atom-athcomairc: am cert maith.’ ‘Nít-regom e les. Atá cert lind cenu .i. Crédne Cerd.’ Atbert-som aitherrach, ‘Abair frisind ríg,’ al sé, ‘an fil les óeinfer codo-gabai ina dánu-sae ule & má atá les ní tocus-sa i Temraig.’ Luid In dorsaid isin rígtech íar sudiu co n-éicid dond ríogh uleí. ‘Tánic ócláech io ndoras lis,’ al sé, ‘Samilldánach a ainm; & na huili dano arufognot det muntir-si, atát les ule a óenor, conedh fer cecha dánai ule éi.’ As ed atbert-som go rocurit fidhcelda na Temrach dia saigidh-sium ann sin, & gou rug-som a toichell, conad and sin dorigne an cró Logo. (Acht masa i n-uamas an catha Troíanna rohairged In fidceall ní torracht hÉrinn and sin í. Úair Is a n-áonaimsir rogníadh cath Muigi Tuired & togail Traoí.) Rohinnised íar sin thrá do Nuadaitt annísin. ‘Tuléic isin les,’ ar Núadha, ‘ar ní tánic riam fer a samail-sin isin dún-sa.’ Dolléig íarum an dorrsaidh seca, & luid isin dún, & síasur a suide súad, ar bo suí cacha dáno é. Focairtt íarum Ogma an márlícc, a rabatar feidm cetri .xx. cuinge, trésan tech co mbuí fri Temair anechtair. Do cor álgusa for Lucc ón. Ducorustar Lucc for cúla co mmbuí for lár an ríghthighi; & docorustar an mbloig bert riam amach a táob an rígtigi combo slán. ‘Seindter cruitt dúin,’ al ind slúaig. Sephaind íarum ant ógláech súantraige dona slúagaib & don rígh an cét oidqui. Focairtt a súan ón tráth co 'raili. Sephainn golltraigis co mbátar oc caeí & ac dogra. Sephainn gendtraigi co mbátar hi subai & a forbfáilti. Imrordaid íaram Nuadai, ó't connuirc ilqumachta ina óclagi, dús an cáomnacair dingbáil na daíri díb fo mbátar lasna Fomoiri. Gnísit íarum comuirle im dálai and óglaích. Is sí comuirle arriacht Núadha: cáemclodh suidi frisin n-óccláech. Luid Samilldándach a suide ríg, & atréracht an rí riam co cend .xííí. lá. Imma-n-árladair dó íarum fria dá bráthair .i. Dagdo & Ogma for Greallaig Dollaid íarnamárach; co n-accartha cucu a bráthair .íí. .i. Goibniu & Dían Cécht. Blíadhain lán dóib immon rún-sin In lín-sin, conadh de sin dogarar Amhrún Fer nDéa fri Grellaid nDollaid. Co n-ocarthai cucau íar sin druíd Érenn & a lege & a n-aruid & a ngoboinn & a nbriugaid & a mbrethemain. Imus-n-agallatar dóib a ndícleth. Rofíarfaig iarum don corrguru .i. Mathgen a ainm dús cía cumang gonánacair. Atbert-side focichred slébe Érenn trí gritai fona Fomori go tocrad i mmulloch fri talmain. Ocus doadbastae dóib dá príomslíab décc tíri Érenn do bith fo Túatha Dé Danann og imbúalad díb .i. Slíab Líag, & Denda Ulad, & Bennai Boirche, & Ruri & Slíab Bládmai & Slíab Snechtae, Slíab Mis & Blaíshlíab & Nemthenn & Slíab Maccu Belgodon & Segois & Crúachán Aigle. Imcomaircidh dano den deogbori cía cumagg conánocair. Atbert-side dobéradh dá prímloch déc na hÉrenn ina fíadnoisi & ní fugbidis uisce indtib, cid íotae not-gabad. At íad-sou éat-side .i. Dercloch, Loch Lumnig, Loch n-Orbsen, Loch Rí, Loch Mescdhae, Loch Cúan, Loch Láeig, Loch nEchach, Loch Febail, Loch Dechet, Loch Ríoach, Márloch. Aross-cích(er)sit do díb prímaibnib déc ina hÉrenn .i. Búas, Bóann, Banna, Nem, Laí, Sinond, Múaid, Sligech, Samaír, Fionn, Ruirthech, Siúir, & decélaigter ar Fomorib ulie cona foighbid bando indtib. Targébu deogh firu Érenn ce bet go cenn secht mblíadnae isin cath. Atbert dano Figol mac Mámois a ndruí, ‘Firfit téorai frasae tened liom-sou a n-enech slúaig na Fomhore, & pérut dá trian a ngaili & a ngascid & a neirt estib, & arnenas a fúal ina corpoib fodesin & a corpaib a n-ech. Nach anúl dot-légfet fir(u) Érenn bod formach golie & gaisgid & nirt dóib. Quía bed isin cath go cenn secht mblíadnae, níbot scíthae a cách.’ Atbert an Daogdae, ‘An cumang arbágaid-si, dogén-sou ule am áonur.’ ‘Is tusai an Dagdae!’ or cách; gonad de rot-lil "Dagdae" ó sin é. Scaraid íarum asin comairlie go comairsidis die téoru mblíadan. Ó roindlid íarum airicill an catha amlaid sin, luid Lucc & Dagdae & Ogma go trí déo Danonn, & doberot-side grésa an cathae do Lugh; & roboth sect mblíadnai oca foichill & ag dénom a n-arm. Is dei aspert fris, ‘Arfolmais cath mbrisi.’ Conid dei atpert an Morrígan fri Lug, ‘Diuchtrai cein cuild ansaim slaidither truasfidir troich tarret brothlach mbodhmhou indraither túatha do-agath-diuchtra cein .d. c.’ Boí Figol mac Mámais an draí og taircetal an catha & oc nertodh Túath nDéa, gonad and atbert, ‘Firfidhir nith na boto tria agh tithris muir ninglas nemnadbeo brogoll brofidh airideu doifid Lug Lamfhadae. Brisfid bemionna uathmara Ogmae orruderc dó iar-beo rig. Soifider cisai, nófither bethai, ticfithir airim ethae, maigfithir blicht túatha. Bithsaer cach ina flaithmaigh. Cenmair tairgebai bith bioas bithsaer cách niba daer nech; a núadha focichart-de rind nith, & firfider nith. f. n.’ Boí tegdas den Dagdae a nGlionn Edin antúaith. Baí dano bandál forsin Dagdae dia blíadhnae imon Samain an catha oc Glind Edind. Gongair an Unius la Connachta frioa andes. Co n-acu an mnaí a n-Unnes a Corand og nide, indarna cos dí fri Allod Echae (.i. Echuinech) fri husci andes alole fri Loscondoib fri husce antúaith. Noí trillsi taitbechtai fora ciond. Agoillis an Dagdae hí & dogníad óentaich. 'Lige ina Lánomhnou' a ainm an baile ó sin. Is hí an Morrígan an uhen-sin isberur sunn. Itbert-si íarum frisin Dagdae deraghdis an Fomore a tír .i. a Maug (S)cétne, & ara garudh an Dagdae óes ndánu Érionn aro cend-si for Ádh Unsen; & noragad-si hi Scétne do admillid ríg na Fomore .i. Indech mac Déi Domnann a ainm, & dohérudh-si crú a cride & áirned a gailie úadh. Dobert-si didiu a dí bois den crú-sin deno slúagaib bátar ocon indnaidhe for Ádh Unsen. Bai "Áth Admillte" íarum a ainm ónd admillid-sin an ríog. Degníth íerum lesin óes ndánou ind sen, & docachnotar brechtau for slúagaib na Fomore. Sechtmad rie Samain sen, & scaruis cách oroile dóib go comairnectar fir Érenn uili a llá rie Samain. Sé tríchaid cét a llíon .i. dá tríchad cét gech trin. Foídes íerum Lug an Dagdae de tascélad forsna Fomhoraib & dia fuirech go tíostaeis fir Érenn den cath. Luid íerum an Dagdae go loggfort na Fomore & cunges cairde cathai forrai. Dobreth dó amal conanoic. Degníther lite dó lasna Fomori, & ba dia cudbiud ón, oir ba mór serc liten lais-sium. Nos-lintar core cóecduirn an ríog dóu a ndechotar cetri ficet sesrai do lemlacht & a cubat cétnai de men & béoil. Doberthar gabair & cóerig & mucau indtie, & nos-combruithiter lei. Nosdórtiter a nderc talman dóu, & atbert fris noimbérthau fair bás mono tomledh ule; ar dáig ná berud écnach Fomore co rocaithed a sáidh. Gabois íer sin a léig, & ba himaircithe go tallfad lánomain ina lige foro láur na léghie. It é didiu mírionn fordu-rauhotar inde: lethau tindei & cethromthu bloinge. Is ann adbert In Dagdae, ‘Fó bioath ind so má rosaigh a broth an rosaig a blas.’ An tan immorro noberid an lég láun ina béolu, is adn adberedh, ‘‘Nís-collet a mícuirne,’ ol In sruith.’ Dobert-sium immorro a mér cromm tar domain an dercu fo derid iter úr & grioan. Dolluid cotlud foair íerum ar caitem a liten. Ba méidithir scabol tige a bolc fair, gon tibsid im sodain na Fomore. Luid úaidib íerum co Trácht Aebae. Níruho herosai trá den láech imdecht lie méit a bronn. Ba drochruid a congraim: cochlíne go bac a dí ullend. Inor aodhar imbe go foph a tónai. Gabol gicca rothach feidm ochtair ina diaid, go mba lór do clod coicríce a slicht 'na degaidh. Gonad dei dogaror Slicht Loirge an Dagdai. Is ed denucht lebar penntol. Dá bróicc imbe di croicinn capoild & a find sechtoir. A mboí íerum og imdect co n-acu an n-ingen foro cind go ndeilb nderscoighte. Sí cáemtrilsich. Luid menmo an Dagdai díi, acht náruho túaloigg lia a proinn. Gabois an ingen fora cáinedh, gabais an ingen for imtrascrad fris. Fucerd cor de go ráinec go bac a tónai hi tolamh. Dos-n-éco go handíaraid & atbert, ‘Quid ro-mba dam, a ingin,’ ol sé, ‘dom cor dom conair cáir?’ ‘Is airi ro-mba det: gonum-rugae ford' muin luet conam-rabor a ticc mo athar.’ ‘Cúich athair?’ ol sé. ‘Ingen-su ém,’ ol sí, ‘d'Indech mac Dé Domnann.’ Duscaru aitherrach & slaithe go léir, gorolín na futhorbe imbe do caindiubur a pronn; & nos-égnither gondo-ruccoud fora muin fo thrí. Atbert-sum ba ges dóu breth neich lais nád ebérad a ainm fris. ‘Cía hainm-si didiu?’ ar sise. ‘Fer Benn,’ ar é-sium. ‘Imforcraid n-anmo son!’ ar sise. ‘Atraí, nom-ber for mhuin, a Fir Benn.’ ‘Ní hedh mh'ainm ámh,’ bar é-sium. ‘Ceist?’ ar sí. ‘Fer Penn Brúach,’ ar é-sim. ‘Atraoí nom-bir ford' muin, a Fir Benn Brúach,’ ar sise. ‘Ní hedh mh'ainm,’ ar é-sim. ‘Ceist?’ ol sise. Nos-tic díi ule taris. Tic-sí didiu for sliocht-seom and co n-epert, ‘Atraí nom-ber ford' muin, a Fir Benn Bruaich Brogaill Broumide Cerbad Caic Rolaig Builc Labair Cerrce Di Brig Oldathair Boith Athgen mBethai Brightere Trí Carboid Roth Rimairie Riog Scotbe Obthe Olaithbe. Drennar rig d-dar fringar fegar frendirie. Atraoí, nom-ber di sunnae!’ ‘Ná himber cuitbiud form ní bos móu, a ingen,’ al sé. ‘Bid atégen tacuo,’ al síe. Is íarum gonglóisie asin derc íar telcodh a prond. Sech ba hairi sin boí furech na hingene dó-som go cíoan móir. Atraoí-sium íerum, & gabaid an ingen foro muin; & dobert téorae clochau ina cris. Ocus dofuit cech cloch ar úair aire — ocus atberud batar íat a ferdai derocratar úad. Lingthe an ingen foair & doslais tara tóin é, & lomortar a caither frithrosc. Gondric íerum ion Dagdae frie a bancharoid, & dogníead cairdene íerum. Atá a llátrach for Trácht Eoboile áit a comarnachtar. Is and sen atbert an ingen fris-siem, ‘Ní ragae ám den cath cipé toucht,’ al In phen. ‘Ragat écin,’ ol In Dagdae. ‘Ní rogae,’ ol en ben, ‘ar boam cloch-sou a mbéulai gech áthau nod-ragau.’ ‘Bid fír,’ or ion Dagdae, ‘acht ním-gébou dei. Ragat-so go trén tar cech n-alich, & biaid látraoch mo sáulu-sau i ngech ailic go brath.’ ‘Bid fír, acht bud síos consúfiter cona aicither. Ní rago torm-sai gom m-árail maccu Tethra hi sídaib. Ar bon rail-sie daruch i ncech áth & i ngech belaig not-ragai.’ ‘Ragat écin,’ al In Dagdae, ‘ocus bieid látrach mo bélo-sai io ncech dair go bráth.’ (Co n-epert as eth látrach béluo an Dagdai.) Atbert-si íerum, ‘Légaitir na Fomore a tír,’ ol síe, ‘ar táncotar fir(u) Érenn ulie go háeninodh.’ Atbert-si dano noríastrabadh-sí no Fomore, & docachnopad forrai, & arin-imreth-somh ceird marbthaig na gíce forro — ocus nogébad-si a hóenor nómad rann forin slóug. Tecoid íerum na Fomore co mbátar a ndichmaid a Scétne. Bátar fir(u) Érenn immorro i mMoigh Aurfholaigh. Bátar íerum ag imnesie cathai In dá slúag-so. ‘An cauth arfolmotar fir Érenn de tabairt dúdn?’ al Pres mac Elathan fri hIndech mac Dé Domnann. ‘Dobiur-so inoen,’ ol Indech, ‘cumbat minai a cnámhae mina érnet a cáno.’ Buí comairli lia firu Érenn im nemlégodh Logai isin cath, ara coime. Go nderochtor a noí n-oide die comét .i. Tollusdam & Echdam & Eru, Rechtaid Fionn & Fosadh & Fedlimidh, Iubor & Scibar & Minn. Ecol leo íerum mochscélie den óclaích ar imot a dán. As airie nár'télgsit din cath. Rotinálid trá maithe Túath nDé Danann go Luch. Roimcomhoirc a gaboinn .i. Gaibne, cía cumong conánocuir dóib. ‘Ní anse,’ al sé. ‘Gé bet fir Érenn isin cath go cenn secht mblíatan, gaí detáet dia crunn ann nó claidem memais ann, tarcéba arm núa úam-sai ina inoth. Nach rind degéno mo lám-so,’ ol sé, ‘ní focertar imrold de. Nach cnes i ragae noco blasfe bethaid de íer sin. Níbo gníthe do Dulb gobhae na Fomore annísin. Atú dom cor do cath Muige Turedh anosa.’ ‘Os tusai, a Díen Cécht,’ or Lug, ‘cía cumogg conicid-si ém?’ ‘Ní anse,’ ol síe. ‘Nach fer géntor ann, acht mona bentor a cedn de, nó mani tesctar srebonn a inchinde nó a smir smentuinde, bodh ógsláun lim-su 'sin cath arabhároch.’ ‘Os tusai, a Crédne,’ or Lugh frie cerd, ‘caide do cumong isin cath?’ ‘Ní anse,’ ar Crédne. ‘Semonn a ngaí & dornclai a cloidim & cobraid a scíath & a mbile rusia lim-sai dóip ule.’ ‘Os tusa, a Luchta,’ or Luog frie a sóer, ‘cía cumong rosta 'sin cath?’ ‘Ní anse,’ or Luchtai. ‘A ndóethain scíath & crand sleg rosiae lem-sai dóib ule.’ ‘Os tussa, a Oghmau,’ ol Lug frie a trénfher, ‘caide do cumong isin cath?’ ‘Ní anse,’ ol síe. ‘Digguháil and ríog lia dingbáil trí nónuhar dia cairdib, la gabáil In catha go trian la firu Érenn.’ ‘Os tussa, a Morríghan,’ ol Lug, ‘cía cumang?’ ‘Ní anse,’ ol sí, ‘ar-rosisor; dosifius do-sseladh; ar-roselus, aros-dibu nos-ríastais.’ ‘Os sib-sie, a corrgunechai,’ al Lugh, ‘cía cumang?’ ‘Ní anse,’ ar na corrguinidhgh. ‘A mbuind bánai forra íarn' trascrad trienar cerd-ne, go romarbtar a n-aiscid; ocus dá trian a neirt do gaid foraib, lie forgabáil aru fúal.’ ‘Os sib-sie, a deoguhairi,’ or Lug, ‘cía cumong?’ ‘Ní anse,’ ar na deogbore. ‘Dobéraim-ne robhar ítadh foraib, & nemfhogbáil dige dia cusc dóib.’ ‘Os sib-sie, a druíde,’ ol Luog, ‘cía cumong?’ ‘Ní anse,’ ar na druíde. ‘Dobérom-ne cetha tened fo gnúisib no Fomore gonar'fétad fégodh a n-ardou, corus-gonot fou cumas iond óicc bet ag imgoin friu.’ ‘Os tusai, a Corpri meic Étnai,’ or Luog frie a filid, ‘cía cumang condoid isin cath?’ ‘Ní anse,’ ol Corpri. ‘Degén-sai gláim ndícind dóuib, & nus-óerub & nus-anfíalub cona gébat frie hócu trie bricht mo dána-sa.’ ‘Os siuh-sie, a Uhé Culde & a Dinand,’ or Lug fria dá bantúathaid, ‘cía cumang connai isin cath?’ ‘Ní anse,’ ol síed. ‘Dolbfamid-ne na cradnai & na clochai & fódai an talmon gommod slúag fon airmgaisciud dóib; co rainfed hi techedh frie húatbás & craidenus.’ ‘Os tussa, a Dagdai,’ ol Lug, ‘cía cumang connic for slúag na Fomhore isin cath?’ ‘Ní anse,’ ol In Dagdae. ‘Dugén-sa leath fria feru Érenn eter cáemslecht & admilliud & amaidichtai. Bud lir bomonn egai fua cosaib gregai a cnáimreth fum luirg an fecht-sie, áit a comraicid díabulnámod for raí Muige Tuired.’ Ruaicill trá Luch cách ar uair díb fria a ndánoib ón mud-sin, & rus-nert & rus-aicill a slúag combo menmanrad rígh nó roflathua la cech fer díb fon cruth-sin. Rosernatai trá an cath cech láei eter fine Fomra & Thúatha Déa, acht namaá ní bótar rígh nó ruirig oga tabairt, acht óes féigh forúallach namá. Ba ingnad trá liasna Fomore alaill tárfas dóib isin cath. Botar cloíte a n-airm-sie .i. a ngaoí & a cloidme; ocus an romarbad dia feruib-sium ní ticdis íernabháruch. Níba edh immorro de Túathaib Déa: ar cía noclodis a n-airm-sium andíu, atgainidis amuhárach fo bíth roboí Goibnenn goba isin cerdchai ag dénam calc & gaí & sleg. Ar dogníth-side na harma-sin fria téorai grésai. Dogníth dano Luchtaine sóer na crondo fri téora snasau, & ba féith an tres snas & ata-indsmad hi cró an gaí. Ó robídis arm de isin leth ina cerdchai dobidcet-som na cróu cusna crandoib, & níbo hécin aitherrach indsma dóib. Dugníth dano Crédne cerd na semonn fri téorai gréssai, & dobidged cró na ngáu díb, & níbo écen tairbir remib; & noglentais samlaid. Is edh dano doberiud bruth isna hógaib nogontais ann, comtar ániu íarnauhárach: fo bíth roboí Díen Cécht & a dí mac & a ingen .i. Ochttríuil & Airmedh & Míach oc dícetul foran tibrait .i. Sláine a hainm. Focertdidis a n-athgoíte indte immairlestis; botar bí notégdis esde. Batir slán a n-athgoíte tre nert an dícetail na cethri lege robátar imon tibrait. Tánic didiu frisna Fomore annísin, go tudciset-som fer n-úadaibh de déscin cathai & cosdotha Túath nDéa .i. Rúadán mac Bresi & Bríghi ingene In Dagdai. Ar ba mac-side & ba úa do Thúaith Déa. Atcuaid íerum gním an gaphonn & ant sáeir & an cerdou & na cetri lége rouhátar imon tibrait do Fomoraib. Rofaíded-som afridisie fri marbod neich den óes dána .i. Gaibniu. Tothloigestar gai ó ssoide, a semonn ón cerdai, & a crand ónt sóer. Debreth íerum amal asbert. Baí dano ben and fri bleth arm .i. Crón máthair Fíanluig; Is í rus-meil gaí Rúadáin. Dobreth dí Rúadán didiu an gaí ó máthri, conud de sin doberar "gaí máthri" de garmnaib beus a n-Érinn. Immesoí didiu Rúadán íer tabairt In gaí dó, & geogoin Goibninn. Tíscais-side an gaí as & fochaird for Rúadán co lluid trít; & co n-érbailt ar bélaib a athar a n-oirecht na Fomore. Tic Bríc & cáines a mac. Éghis ar tós, goilis fo deog. Conud and sin roclos gol & égem ar tós a n-Érinn. (Is sí didiu an Prích-sin roairich feit do caismeirt a n-oidci.) Luid trá Gaibniu fon tibrait & ba slán-side. Bai ócláech lasno Fomore .i. Octríallach mac Indich meic Déi Domnann, mac ríg Fomore. Atbert-side frisna Fomore aro tabroidis cloich cech áinfir leo de clochaib Drobésa do cor ar tibrait Sláine a n-Achad Abla fri Magh Tuired andíar, fri Loch n-Arboch antúaid. Lotar didiu, & doberod cloich cech fir forin tiprait. Gonud de atá Carn Ochtríaldaig foran carn. Ainm n-aild dano din tibroid-sin Loch Luibe, ar dobered Díen Cécht ind cech losa rouhótar a n-Éri. Ó tánic trá airis an cathai móir, atrárochtor na Fomore asa scoraibh sechtair & derónsud catha daiggne dítogladai díb. Ní rabhu trá airich nó fer egnnamae díob cen lúirig friae chnes, cen catbarr fora cend, cin manaís muirnig 'na deis, gen cloidim tromgér fora cris, gen scíeth daiggen fora formnai. Ba "bém cinn fri hald," ba "lárum a net natrach," ba "haigedh go tenid" cor fri slúag na Fomore isin ló-sin. Robtar íet-so ríg & toísich rouhátar og nertadh slúaig na Fomore .i. Balor mac Doit meic Néid, Bres mac Elathon, Tuirie Tortbuillech mac Lobois, Goll & Irgold, Loscennlom mac Lomglúinigh, Indeach mac Dé Domnann rí na Fomore, Octríallach mac Indich, Omna & Bagnai, Elotha mac Delbáeth Atrachtotar Túatha Dé Danann don leth eli, & dofágaibsid a naíe céli ag comét Logai, & lotar do oiris an catha. In tan íerum segar an cath, conselu Lug asa coimét a mboí ina cairptech, gombo hé baí ar inchaib catha Túath nDéa. Roferud trá imairec áith amnas and so eter fine Fomra & firu Érenn. Boí Lug og nertad fer n-Érenn co roferdais go dícra an cath fo dégh ná beidis a ndoíri ní bod sírie. Ar ba ferr dúoib bás d'fhogáil oc díden a n-athardho indás beith fo doíri & fou cís amal rouhátar. Conid and rocan Lug an cétal-so síos, for lethcois & letsúil timchell fer n-Erenn. ‘Arotroi cat comartan! Isin cathirgal robris comlondo forslecht-slúaig silsiter ria sluagaib sioabrai iath fer fomnai. Cuifecithai fir gen rogain lentor gala. Fordomaisit, fordomcloisid, forandechraiged, fir duib: becc find nomtam-. Fó! Fó! Fé! Fé! Clé! Amainsi! Noefit-man-n ier nelscoth-trie trencerdaib druag. Nimcredbod catha fri cricha; nesit-mede midege fornemairces forlúachoir loisces martal-tshuides martorainn trogais. Incomairsid fri cech naie, go comair Ogma sachu go comair nem & talom, go comair grioan & esqu. Drem niadh mo drem-sie duib. Mo sluag so sluag mor murnech mochtsailech bruithe nertoirech rogenoir et-dacri ataforroi cath comortai. Arotrai.’ Ros-láisiud na slúaig gáir mór oc dol isin cath. Conráncotar íer sin, & rogab cách for trúasdrad a céile díbbh. Mór do cóemaib derochrotar ann a mbúailie báis. Mór ant ár & an lechtloide roboí ann. Roboí úall & imnáire and leth for leth. Buí ferg & borrfad. Ba himgae réun folu tar gelcnius móethócláech ann íerna léudh do lámaiuh létmiuch oc teicht a ngáuhad ar imbnárie. Ba hamnas muirn & saitoi na curud & na láth ngali ic immdítin a ngáe & a scíath & a courp ind taun nus-bítis a céli ica trúastrud denaib gaíb & denaib cloidbiuh. Amnas dano an tarneuch ruboí and sechnón an cathae .i. gáir na láechraidí & presimb na scíath, loindreuch & fedgairi na cloidhim & na calc ndéd, cairchiu & grindegur na saicidbolc, sían & etigud na foghaid & na ngabluch, & priscbémniuch na n-armb. Es bec trá ná comráncatar inn a mméur ocus a coss ocin imtúarcain; co tuislitis assa sessam lie slimreth na foluo fou cossaib na míliodh, co mmbentaeis a cinno díob ana suidip. Conúargabud cath crótdae, créchtocch, bróineuch, fuilech, ocus rurássa unnsenn hi crobaiph bídbad ann-side. Derocair dano Núodai Aircetláum ocus Maucha ingen Ernmoiss lie Balur uí Nét. Duceur Cassmóel lie hOgtríallug mac n-Indich. Imma-comairnic de Luc & di Bolur Birugderc esin cath. Súil milldagach le suide. Ní ho(r)scailtie inn sóul acht i rroí catae nammá. Cetrar turcbaud a malaig die shól conu drolum omlithi triena malaig. Slúoach do-n-éceud darsan sól, nín-géptis fri hócco, cíe pidis lir ilmíli. Es de boí inn nem-sin fuirri(r) .i. druíth a adhar bótar oc fulucht draígechtae. Tánic-seum & ruderc tarsan fundéoic, co ndechaid dé en foulachtae fuithi gonid forsan súil dodecaid nem an foulachta íer sin. Condrecat íerum Luc. Is (n)ann isbert Lucc: ‘Odeo cietoi fir bic ciabith imbá inlá biu fo ló marbu duit.’ Balor dixit, ‘Foriathmaigi alfois filiu fon' fola immusriad riadha fo comrac sil silme amsil amnus fen.’ Lug-dixit, ‘Is tu torat-Lughdech lisbertac totsili dotoirrse pu mo cloidim dotgart mo tuili mo cerdae cles tuatha. Bid olc de cuanaib fal Fomoiri fo tuili fo trethan duib fo tonnae lia ciptuccai conaib dinn. Niberaid mes na blicht. Niberaid arith ith niberaid eraig aigthe. Aic! Aic! Fe! Fe! Ni focen tis-sta naithech nes bretach bithmaru inarbraind beg antetru tromma fortaibsin troga forlica lim. Os me Lug namfadbid oldam dilaim denaith duilem fordiacimdes gene os-gene nomnasaid mo carp-nitaidlibthi tres ceptucas atbrothru fo tonnaib lirdib. Linaid tethru trestuath commilae mara melli cr-i cruaid. Caramain bith aithis for farmnaib dea. Tetrais tuli maru luadaib. Cloidem cosst-druad menmaind logha luaithe gaithe donal druag frasaib tenid ten'al leom-laindr-greine gili escie.’ ‘Tócaib mo malaig, a gille,’ al Balor, ‘co ndoécius an fer rescach fil ocom acallaim.’ Tócauhar a malae dia deirc Baloir. Fucaird Luc íer sin líic talma dó, co ndechaid an súil triena cend. Conid a slúag bodessin derécacha. Co torcair four slúag na Fomore conda-apatar trí nónuhair díb foua tóeb; co mboí a mullach frie bruinni n-Indig meic Dé Domnann co sescaind a loim foulae tara béola-side. ‘Congarar dam-sae,’ ar Indiuch, ‘Lúoch Lethglass .i. mo fhili.’ (.i. lethglass é ó talmain go mulluch a cinn.) Totáed 'na docum. ‘Finnta dam-sa,’ ol Indeach, ‘cía rotollae form-sa In n-orchur-sai.’ ‘Cía erna isan cath conn conacherna cid riun-ramid aratoruad ann rie cach gid form memais aratorad (.i. ara tuate) afrecol.’ Is ann isbert Lúog Lethglas, ‘Aisnes cie fer, snedcuruch, serig, slechtach, lathcorauch latras ailig nesomain a tailm tatbem bag brissius derc, toraich drech dorig buadgalaigh Baluir tnuthgal-tinnfhir.’ Is ann isbert Lug na bríatra-sa sís, aga fregrae: ‘Rola fer nachadais nachadcaru nandidceil nachidceala cerdaib errad. Is me, Lug lonnbemnech, mac Qind mac Ethlend Is mo brighfas firgal-dercaib damus cath co fergaib mor-memais foirb Fom-ib maraib coraid míadach ciptuctai tuath es mratach ealluch. Is lidh troig dodob-comci corud cathminn-n ar roi, roínfimni nert traetf-er f-fercc fesaib dea nidur fulriudai f-ar fodb fesmai dorngalaib a cath.’ Is ann ispert Lóch, ‘Cengmai cichsimiu cetaib Fomoiri ferdae nihinnist-imon fosem feocraib drongaluib drongaib catbuiden bairnnech cethern cengmai duibh dobortig dounith nimtorbae rind nimairic nimthimomna teitbe lorae loghae línn uaib Fomoiri fri hEalg.’ Friscart Luch, ‘Bid go dait,’ ar Lug, ‘ar bid doi uaig do forndiuire ragad e-ad doncath irach atogena-galeng abar rae rig Fomoiri trentuich f-Neíd.’ Is ann ispert Lúoch, ‘Bid go det, a Lugh lethsuanaigh fonel nithed moenrain-ib fria far tiachta fri taig intretresa tet martaib frilerg intatlia lethcruidh slogaib srothaib saothnu allaib maraib níthuib. Ni tadhna len luaith tumme ferc f-neocroide iar nár sirslanaib echaib nitadled armuriu laigniu fri uaraib oldama nidad tu-s buadaich fri foepra fichid cath ceol-cufil sudighud fria. Nach doich duo iariaich dianath doncath irriaich sudf-luachair dercmaighi fulriutha d-magh médiu.’ Tánic In Morrígan ingen Ernmusa anduidhe & boí oc nertad Túath nDéa co fertois an cath co dúr & co dícrai. Conid ann rocachain In laíd-se sís: ‘Afraigid rig don cath! rucat-gruaide aisnethir rossa ronnat-feola, fennát-enech, ethát-catha-rruba segatar ratha radatar fleda fechatar catha, canát-natha, noat-druith denait-cuaird cuimnit-. Arca alat-ide sennat-deda tennat-braigit blathnuight-tufer cluinethar eghme ailit-cuaird cathit-lochtai lúet-ethair snaat-arma scothait-sronai. Atci cach rogenair ruadcath dergbandach dremnad fiachlergai foeburlai. Fri uab-rusmeb-renarmársrotaib sinne fri fur foab-líni Fomoire i margnaich incanaigh copraich aigid fiach dorar friarsolga garuh dálaig formdes-rodbadh samlaidh dergbandaib dam aimcritaighid connaechta sameth donncuridh dibur fercurib fristongarar.’ Romebhaid íerum In cauth íer sin, & roslechtait na Fomore co muir. Dorochratar comtuitim Ogmae mac Ealauthan an trénfer & Indeouch mac Dé Domnaund rí na Fomore. Áilis Lóch Leuthglas for Lucch a anacul. ‘Mo trí drinnroisc daum!’ for Luch. ‘Rod-bie,’ our Lóch. ‘Dingébat-sa fochail Fomore d'Érinn co práuth; & a ngébas di teungae, íocfaid fri diaid mbeuthaud ar cach n-aingceus.’ Aunauchta Lóch íerum. Is ann cachain "In Dáil n-Asdadha" do Gaídelaib. ‘Gébaid foss findgrinde, descca doine doman tuircebat ceth-torel aurblathaib ticfait ioth sceo mblicht, morad indber, armesaib marcainib dossuib drongaib darach ocridhiu icribcedhaib celar bron berar failti fira fomcichet grian glessaib saorcaomaib. Sinaib serntar fir fletigib ailtiu astath-f-comfercca cridhiu. Celid Fomoire fairrcce, findcasrao, sitt bitha banba echtguidi echtrann, & suthaine feraib finncluiche forbarsed ondiu, cobrath, bid sid ar Fomoire ind Ere.’ Asbert Lóch dano dobéradh airm di naí cairptip Lochca ara anacul. Asbert dano Lucc ara n-ainmniged. Friscart Loch cond-epert, ‘Luachta, Anagat, Achad, Feochair, Fer, Golla, Fosad, Cráeb, Carpat.’ ‘Ceist: cíe hanmanna na n-aradh robátar inn immorro?’ ‘Medol, Medón, Moth, Mothach, Foimtinne, Tenda, Tres, Morb.’ ‘Cíe hanmanna na ndeled bátar 'na lámaib?’ ‘Ní anse. Fes, Res, Roches, Anagar, Ilach, Canna, Ríadha, Buaid.’ ‘Cíe hanmanna na n-ech?’ ‘Can, Doríadha, Romuir, Laisad, Fer Forsaid, Sroban, Airchedal, Ruagar, Illann, Allríadha, Rocedal.’ ‘Ceist: cíe líon ind áir?’ for Lucc fri Lóch. ‘Ní fedar cía líon do aithechaib & do drabarslúag. Mad an líon d'oíctichernaib & d'airechaib & do ánradaib & do maccuib rígh & do airdrígaib Fomore rofetar .i. triar trí fichit .l. cét fer, .xx. cét trí cóicait .íx. cúicir cetri .xx. míle, ochtar ocht fichit móirseser cetri .xx. seiser cetri .xx. cóicer ocht fichit, dias cethrachat im húa Net nóicait. Is hé sin líon ind áir dorochair di airdrígaib & do airdticernaib na Fomore isin cath.’ ‘Mad a llíon immorro di aithechaib & di drochdoiniu & di dáoscarslúag & d'áos cecha dánae olchenae diloutar a comoidecht an mársluaig — aur dideochaid cech ánrad & cech ardtoísech & cech airdrí de Fomorchaib cona sochraide din chauth, co torcradaur adn uili, a soír & a ndaoír — nís-n-áirmium acht úothad di modhagaib na n-airdrígh namáu. Iss ed adn so aun líon roáirmios di suidhiu amal attconnaurc: secht fir secht fichit secht cét secht cáocae .l. di cétaib cét .xx. fichi cét cét .xl. immon Saub n-Úanchendach mac Carpri Cuilc, mac-sidhe moga di Indeuch mac Dé Domnadn (.i. mac moga rích Fomore).’ ‘Mad a ndochair adn chena de lethdoínib & di crandasctib fíanlaich, di neoch nád roacht cridiu cathae — co roháirmither renda nime, & gainem maurae, & lóae snechtae, & drúcht for faichthi, & bommadn eghae, & féur fo cossaib greghae, & groigh meic Lir la máurainfini — ní háirmidter-side iter.’ Íar sin dono fríth báoccul Bresi meic Elathan dóip. Atbert-sidhe, ‘Is feurr m'anacul,’ ol sé, ‘oldáss mo guin.’ ‘Cid ann-side biass de?’ aur Lucc. ‘Bid sírblechtach báe Erenn,’ ol Pres, ‘díaenom-aunastar-sa.’ ‘Comarfas-sa díar ngáothuib,’ or Lug. Is de sin luid Lug co Maoíltne Mórbrethach co n-epert pris, ‘An n-anustar Bres ar bithblicht do búaibh Érenn?’ ‘Nach anustair,’ ar Móeltne. ‘Nád cumhaicc a n-óes nach a n-indoth, ce choni a mblicht airet beat bí.’ Atpert Lug fria Bres, ‘Ní ed annísin not-anuig; nád cuimgi a n-óes nach a n-inddoth, ce chonis a mblicht.’ Atpert Bres, ‘Forbotha rúada roicht Maíltne.’ ‘An fil n-aill nut-ain, a Bres?’ ar Lug. ‘Fil écin. Abair fri bar mbrethiomain bibsiutt búain cech ráithi ar m'anocol-sa.’ Atbert Lug fria Móeltne, ‘An n-anustar Bres ar búain n-eta cech ráithi di feruib Érenn?’ ‘Is ed imma-n-airnicc lind,’ or Maoíltne. ‘Errach fria har & sílad, & tosach samraid fri foircend & sonairti n-etha, & tossach n-aipchi foghamair fri forcend aipchi n-etha, & fria búain. Gaimred fria tomalta.’ ‘Nís-tessaircc annísin,’ or Lug fria Bres. ‘Forbotha rúada roicht Maíltni,’ or sé. ‘Is luga dot-essaircc,’ or Lug. ‘Cid?’ ol Bres. ‘Cocon ebrad, co sílfad, co chobibsad fir Érenn? Is íar fis an tréde-siu, manad-anustar.’ ‘Abair friu, ‘Mairt a n-ar; Mairt hi corad síl a ngurt; Mairt a n-imbochdt.’ Roléccad ass didiu Bres triasan celg-sin. Isan cath-sin didiu fúair Oghma trénfer Ornai, claidiomh Tethra rí Fomore. Tofoslaicc Ogma In claideb & glanais hé. Is and sin roindis an claideb nach ndernad de, ar ba béss do claidbib an tan-sin dotorsilcitis doadhbadis na gnímha dogníthea díb In tan-sin. Conid de sin dlegaid claidme cíos a nglantai íarna tosluccad. Is de dano forcométar brechda hi cloidbib ó sin amach. Is aire immorro nolabraidis demna d'armaib isan aimsir-sin ar noadraddis airm ó daínib isin ré-sin & ba do comaircib na haimsire-sin na hairm. Is don cloidibh-sin rochacain Lóch Lethglas In láid-si: ‘Admell ma Orna, uath cath, cule leccla, fristethaind tuind formna f-roir Is ress ningalne amtri locha lochaurbe imlias luch loeg trimchim am trichtaigh tighi fuaibne mifualang tighe tethrae toetrau dobert mor fodriru Fal Fomhoire foenda for Balur benn bas-alan Fomhor-lelgi mac Ethne uili aoinfecht ferse colom cathram-ransi fodb fersamhle fersi cetharslichd fhid serbh armarmíadh. Ainm aili fes-fuil tethr-hitus faidter fuirtbe mong diafurbidh f-ruiris ilur fuil-Oghme.’ Loutar a ndiaid na Fomore dano Lug & an Daghdou & Ogma, ar cruitire an Dagda ro-n-ucsad leo, Úaitniu a ainm. Rosaghad íerum a flettech a mboí Bres mac Elathan & Elathan mac Delbaíth. Is ann boí In crot forin fraighid. Is sí In cruit sin ara nenaisc na céola conarofhograidhsetor tria gairm co ndegart In Dagda In tan atbert ann so sís, Tair Daur Dá Bláo, Tair Cóir Cethairchuir, Tair sam, tair gam, Béola crot & bolg & buinne! (Dá n-ainm dano bátar foran cruit-sin .i. Dur Dá Blá & Cóir Cethairchuir.) Doluid an crot assan froig íerum, & marbais nonbór & tánuicc docum an Daghda; & sepainn-sie a trédhi fora nemthigthir cruitiri dóib .i. súantraigi & genntraigi & golltraigi. Sephainn golltraigi dóib co ngolsad a mná déracha. Sephainn genntraigi dóib co tibsiot a mná & a macraith. Sephainn súantraigi dóib contuilset ant slúaigh. Is de sen diérlátar a triur slán úaidib — cíamadh áil a ngoin. Dobert an Dagda diu laiss tria gém na dairti dobreth dó ara sóethar; ar In tan rogéssi a gaimmain rogeltatar cetri Érinn uili do neoch bertatar Fomore díp ina cíos. Íar mbrisiud íerum an catha & íar nglanad ind áir, fochard an Morrígan ingen Ernmais do táscc an catha-sin & an coscair móair forcóemnochair ann do rídingnaib Érenn & dia sídhcairib, & dia arduscib & dia inberaiph. Conid do sin inneses Badb airdgníomha beus. ‘Nach scél laut?’ ar cách friai-se ann suide. ‘Sith co nem. Nem co doman. Doman fo ním, nert hi cach, án forlann, lan do mil, mid co saith. Sam hi ngam, gai for sciath, sciath for durnd. Dunad lonngarg; longait-tromfoíd fod di uí ross forbiur benna abu airbe imetha. Mess for crannaib, craob do scis scis do áss saith do mac mac for muin, muinel tairb tarb di arccoin odhb do crann, crann do ten. Tene a nn-ail. Ail a n-uír uích a mbuaib boinn a mbru. Brú lafefaid ossglas iaer errach, foghamar forasit etha. Iall do tir, tir co trachd lafeabrae. Bidruad rossaib síraib rithmár, ‘Nach scel laut?’ Sith co nemh, bidsirnae .s.’ Boí-si íarum oc taircetul deridh an betha ann beus, & oc tairngire cech uilc nobíad ann, & cech teadma & gach díglau; coníd ann rocachain an laíd-se sís: ‘Ni accus bith nombeo baid: sam cin blatha, beti bai cin blichda, mna can feli, fir gan gail. Gabala can righ rinna ulcha ilmoigi beola bron, feda cin mes. Muir can toradh. Tuir bainbthine immat moel rátha, fás a forgnam locha diersit-dinn atrifit-linn lines sechilar flaithie faoilti fria holc, ilach imgnath gnuse ul-. Incrada docredb-gluind ili, imairecc catha, toebh fri ech delceta imda dala braith m-c flaithi forbuid bron sen saobretha. Brecfásach mbrithiom-braithiomh cech fer. Foglaid cech mac. Ragaid mac i lligie a athar. Ragaid athair a lligi a meic. Cliamain cach a brathar. Ni sia nech mnai assa tigh. Gignit-cenmair olc aimser immera mac a athair, imera ingen ...’

https://celt.ucc.ie//published/G300010.html

G300011

The Second Battle of Moytura

Unknown

Beatrix Färber , Benjamin Hazard

—

Middle

EN, GA

—

—

—

Batar Tuathai De Danonn i n-indsib tuascertachaib an domuin aig foglaim fesa & fithnasachta & druidechtai & amaidechtai & amainsechta, combtar fortilde for suthib cerd ngenntlichtae. Ceitri cathrachai ir-rabatar og fochlaim fhesai & eolais & diabuldanachtai .i. Falias & Goirias, Murias & Findias. A Falias tucad an Lia Fail bui a Temraig. Nogesed fo cech rig nogebad Erinn. A Gorias tucad an tsleg boi ac Lug. Ni gebtea cath fria no frisinti an bidh il-laimh. A Findias tucad claidiub Nuadot. Ni terládh nech dei o dobirthe asa idntiuch bodhuha, & ni gebtai fris. A Murias tucad coiri an Dagdai. Ni tegedh dam dimdach uadh. Cetri druid isna cetri cathrachaib-sin. Mor-fesae bai a Falias. Esras boi hi nGorias. Uiscias boi a Findias. Semias bai a Murias. It iad sin na cetri filid ocar' foglaindsit Tuata De fios & eolas. Gnisit iarum Tuatha De caratrad fri Fomorib, & debert Balar ua Néit a ingin .i. Ethne, de Cen mac Dien cecht. Gonad i-side ruc an gein mbuadha .i. Lucc. Tangatar Tuad Dei morloinges mor d'indsaigid Erionn dia gabail arecin for Feraib Bolc. Roloiscset a mbaraca focetoir iar torrachtain crice Corcu-Belgatan .i. Conmaicne mara andiu, eatsen, conapedh a n-aire for teiched cucu, gur rolion an dei & an céu tanaic denaib loggaib an ferodn & an aer robe comfocus doib. Conid assin rogabad a tichtain a nelaip ciach. Fectha cath Muighe Tuired etorra & Fir Bolc, & maite for Feraib Bolc, & marbthar cét mile diib am Eochaig mac n-Eirc immon righ. Isen cath sin dno robenad a lamh de Nuadaid .i. Sregg mac Sengaidn rophen dei hí, go tarad Dien-cecht an liaigh laim airgid foair co luth cecai láma, & Credhne In cerd ag cungnam fris. Cid Tuath Dei Dononn dno derocratar gomar isin cath im Edleo mac nAllai & am Er(n)mus, am Fhióchraig & im Turild Bicreo. Doneoch immorro terla de Feraib Bolc asin cath lotar ar teched de saigid na Fomore, gor' gabsad a n-Arainn & and Íle & a Manaidn & a Rachraind. Bai imcosnum flathae fher n-Erenn itir Tuaid De & a mná, ar nirb' inrighae Nuadoo iar mbeim a laime de. Adpertutar ba cumdigh doip rige do Pres mac Elathan, díe ngormac fesin, & co snaidhmfed caratrad Fomure fria an rige de tabairt dósin, ar ba ri Fomore a athair, edon Elotha mac Delbaeth. Is amlaid so iarum arricht compert Bresi. Bai didiu ben diib lau n-adn oc deicsin an marai & an tiri do tichc Maoth Sceni .i. Eri ingen Delbaith, go n-acui an muir fo lanfeth amail ba clar cumredh. A mbui and iarsin confacai ní. Dusn-arfas ess n-argait isin fairce. Ba mar lee a méd acht na tarthragestar a delp dii, & dobert sruthna tuinde riam decum tirei. Conacqu iarum pa duine ind ba ferr delph. Mogg orbude foir go a dib guaillib. Brat go srethaib di orsnáth imbe. A lene gond indledhaib de orsnáth. Delc n-óir ara bruinde go forsannadh de líic loghmair adn. Dia gelgae airgide & di semcradn snasai indib de credumae. Coicroith oir uara muin. Clodib orduirn go fethaidib airget & go cichib oir. Ispert an fer frie: ‘In linn bío assae uar coblige laut?’ ‘Ni rud-dalus em’, ol In phen. ‘Tic frisna dáulta’, ol esium. Consernad doib iarum. Ciich an pen iarum antan asnérsed an uher. ‘Cid cíi?’ ol esium. ‘Tátham dede rocoiner’, ol In bean: ‘scaradh friutsa quibindes a cumairnecmar. Maccaema Túath nDea Domnonn Is ét iar mo caenghuide & mo ét didsiu amail atomcotasiu.’ ‘Didigestar do broc din déde si’, ol sei. Tiscaid a órnaisc n-óir dia meor medhóin & debert ina laim, & aspert ria na tesed uaide i crec iná i n-aisced, acht de nech diamad coimsie die meor sin. ‘Is deitheden eli domsae’, ol In pen, ‘nat fetar cia dom-fainec’. ‘Ni bo hainfes det andísin’, ol seie. ‘Dit-anaic Elothae mac Delpaeth rí Fomore. Béra mac diar comruc, & ni tartar ainm do acht Eocha Bres, edon Eocha Cruthach, ar cech cruthach atcíther a n-Erinn, etir mag & dun & cuirm & coindeil & ben & fer & ech, Is risin mac sin dobiter, con-eperthar as bres dó annsin’. Is iarsin luidh an fer doridisi ina fritheng, & doluid an phen dia hadphai, & depreth de an compert airderc. Bert In mac iarum & debreth dó an ainm atbert Elotha .i. Eocha Pres. Intan ba laun a sechtmad athseoltai ina mnáa bui forpart caeictiges for In mac, & rofuc an arthrach sin go cend a secht mbliadan go roucht forpart .xiiii. bliadan. Is den cosnam sin boi etir Tuaith Deu dobreth flaith Erenn don mac sin, & dobert .uii. n-aidirie di trénferuib Erenn .i. a matri, fri hasic na flathae uad ma fofertís a mifholtae fesin. Dibert a máthair tír do iarsin, & dongnit dun les uar an tir .i. Dun mBrese, & ba hé an Dagdhae dogene an dun sen. O rogeb iarum Bres righe ronaisceatar Fomoraig .i. Indech mac Dei Domnann & Elathu mac Delbaeth & Tethra, tri rig Fomorach, a cíos for Erinn, co na boi dei do clethe a n-Erinn forsna beth cíos doib. Dobretha dno na trénfirae a foghnam dou .i. Oghmae fou cualae connaidh & an Daghdo 'na rathbuige, gonadh sé rocladh Rath mBrese. Ba toirsich dno an Dagdo ocund obair, & atcliched daul esba isin tech, Cridenbel a ainm, a beolae di suide asa bruindie. Ba pec la Crichinphél a cuid fesin & bá mar cuid an Dagdae. As inn atbert: ‘A Dagdae, dot inchaib na tri mírionn bes dech dot chuid tapraither domsae!’ Doberedh iarum an Dagdae dó cech n-oidche. Maru immorro a mírionn an cainte .i. met degmuce ba hed an mír. Ba trian immorro de cuid an Dagdhua na tri mirenn sen. Mesai-de bláth an Dagdhae dinni sin. Lau n-ann didiu bai an Dagdai isin clad conacai an Mac n-Oc cuige. ‘Maith sin, a Dagdai!’ or In Mac Óc. ‘Amin’, ol In Dagdae. ‘Cidh deghnie drochfethol?’ ol sé. ‘Tathum a damhnai’, ol esium. ‘Cridenbel Cáinte gaphais algas dim gachae nónae im na tri mirionn as dech dim cuibrind’. ‘Tatham airlei deit’, ol In Mac Oc. Dobeir laim ina bossan, & gadaid tri scildei óir ass & dobeir doo. ‘Tapair-si’, ol se, ‘na trí scitle-si isna tri mirinn deog-laei do Cridenbel. Is ed iarum Is sruitium bioas fort mes, & adsuife an t-ór ina broinn co n-epili de, & ni ba maith a cert do Bres iarum. Atbertar frisin righ ‘romarbh an Daghdae Cridenbel tre luib eccineol derat dou’. Isperae iarum an ri de marbad. Isberusa fris: Ni fíor flathu deit, a ri oc fenei, a n-udbere, ar domringarta o gabais mo uopair, & aspered frim: ‘tidnaic dom, a Dagdai, na tri mirinn ata dech dot cuibrionn: Is olc mo trebad annocht’. Docoatsai dno desin minam-cobradís na teorai scillice fúar andíu. Dus-radas form cuid: dorautus iarum do Cridenbél, ar Is edh Is dech bhui armobelaib, and ór. As dae iarum ind or a Cridenbél co n-erbailt de.’ ‘Is menann’, ar an ri. ‘Tiscaither a tarr fon cainte dus In fuirestar ind or ann. Min fuirestar con bebhausa. Di fuirestar immorro ba pethai did.’ Iarsin tallaid a tarr fon cainte, go fuiresta na teorai scilte oir adna brú, & anachtae an Dagdae. Tolluid an Dagdae ina obair iarum arauharach, & tanic an Mac Og cucai, & atbert side: ‘As gar go rois th' obair, & ni cunghis fochrec go tucaither det cethri Erenn, & togai diib dairt mongduib nduib ndentaaicenn leo’. Is iarsin dogeniu an Dagdae a oupair go forcend, & asbert fris Bres, cid nogebad il-log a saethair. Frisgart an Dagdae: ‘Atgnasa fort cethre Erenn’, al se, ‘de teglomath a n-oenmaighin’. Dongnith an ri anndísin amail aspert, & togai diib an dairt aspert an Mac Óc fris. Ba héccomhnart la Bres annísin : demenair side ba ní pudh moo dogegadh. Boi dno Nuadae oga uothras & dobreth laim n-argait foair lioa Dien-cecht go lucht cecha lamha indte. Nir' uo maith dno liaa mac-sium sen .i. le Miach. Atreracht sim don laim & atbert ‘ault fri halt di, & feith fri feth,’ & icuis fri teorai nomaidhe. In cetna nómad immuscuirid comair a taeib & rotonigestar. An-dómad tanisde immascuirid aro brundib. An tres nomad dobidced gel sg::ai di boc-sibnibh dubhoib o ro dubtis a ten. Ba holc lia Dien-cecht an freapaid sin. Duleicc claidimh a mullach a meic go rotend a tuidn fri feoil a cinn. Icais an gillai tre inndeld a eladon. Atcomaic aithurrach go ro teind a feoil corrodic cnaimh. Icais an gilde den indel cétnae. Bissis an tres bein co ranic srebonn a inchinde. Icais dno an gille don indell cétnae. Bisius dno an cethramad mbein co nderba an inchind, conid apu Mioach, & atbert Dien-cecht nach n-icfad lieig badesin ontslaithe sin. Iarsin rohadhnocht lia Dien-cecht Mioach, & asaid coic lube sescut ar tri cétuib tresin athnocul, fo líon a altai & fethe. Is iarsin scarais Airmedh a prat & decechla na lube sin iarna techtai. Tosarluid Dien-cect & conmesc side na lube, cona fesai a frepai cori manis-tecaisceth an Spirut iartain. Ocus atbert Den-cecht: 'Mane pé Mioach meraidh Airmeth'. Gapuis tra Bres an flaith feib donidnacht do. Bui fodhord móar imbe lie mathrui la Thuaith Dei, ar nibtar beoluide a scenai uatha. Cid menic notistais niptar cormaide a n-anaulai. Ni fhacutar dno a filidh ina a mbardai no a cainte no i crutire no i cuslendaig no a cornairie no i clesomhnaig no a n-onmide oga n-airfide arucinn isin techlug. Ni co lotar dno a comromai a segonn. Ni facutar a trénfiorai do fromadh fri eggnamh liesin righ, acht oenfer namma .i. Oghmai mac Etnae. Ba he ord frism-boi, tobairt connaid don dun. Doberidh cuoail cech lai a hIndsib Mod. Noberiud an muir da trien a coile aire fóuhíth ba henirt cen bieadh. Ni taprad acht entrian, & nofiuradh an sluaigh on trath co' role. Ni roan tra fochnom nó eraic dona tuathaib, & ní tapradis seoit na tuaithe a foicidh na tuaithe oli. Tanic an file fecht ann for oighidhecht do tichc Brese, edhoen Corpre mac Etoine, file Tuaithe Dei. Ranic a tech mbic cumang ndub ndorchai sech ni raibe tene nó indel no derghaud ann. Tucthae teorai bargenui becai do, atéi turui, for meis muhic. Atracht iarum arnauharach, & nir' bo pudech. Oc techt tar an les do as ind itbert: Cen colt for crib cerníne; cen gert ferbba fora n-assa athirni; cen adba fir fo druba disorchi; cen díl dámi resi, rob sen Brisse ‘Ni fil amain tra Bresi’, ol se. Ba fir on dno. Ni boi acht meth foairi-sim ond uair-sin. Conad si sin cétnae hoer doronadh a n-Erinn. Iarsin tra dollotar Tuath Dea a hoentai do agallaim an gairmic .i. Bres mac Eladna & condioachtutar cucae die n-araighib. Tobert doib tasiuc na flathae, & ni bo sofoltach friu disin. Gadhuis im anuth fris co cend .uii. bliadan. ‘Rut-bioa’, ol ion t-oirecht cétnai a hoentai, ‘acht docui forsan rathai cétnu coinge cech torad tairfenat frit laimh, etir treb & tir & or & argat, buar & biad, & diolmaine do cios & eraic conice sin’. ‘Robor-biaa’, ol Pres, ‘amail atberthei’. Is airi gesu doib an daul, co tarcomlat-sim trénfiru an tsidho .i. na Fomore, fri gapail na tuath arecin, acht go tairsed les (doqhlte). Fa scith lais a ionnarbad asa rige. Decomlai iarum dechum a máthar & imcomaircter di cia bo can a cinel. ‘Is derb lium’, ol síe, & luidh riam docum na tilchu dia n-acu an es n-aircit asin muoir. Luid remhi docum na trachta, & dobert a máthair ind órnasc dofacbhud lei do, & dobert-sium imma meor medonuch, & ba fomhais dou. Ar nach duine dotarfir sí etir crec & aisced. Ni raibe diib diamad imairgide cusan laithe sin. Lotar rempuo ioarum con-rancutar tír na Fómore. Ráncutar mag mor co n-airechtaib iomdaib. An t-oirecht ba socruidie diobh dollotar cucau. Immafoucht scelu dib isin oirecht. Atpertutar bá de feraib Erenn. Itbert friu iarum an rabutar coin ocu, ar iss ed ba bes isin aimsir-sin slog teged a n-oirecht alale cumcluiche nó cocluiche do tocbhauil. ‘Atat coin lenn’, al Pres. Fochartatar iarum an coin cocluiche, & batar luaithe coin Tuath nDea oldate coin na Fomore. Focres forrai dno dus am-bi leo eich ri comrith. Atbertatar sam ‘Atod’, & batar luaithe aldat eich na Fomore. Focres forra dno dus a mbi leu nech padh calmai fri laim imbertai cloidib. Nid frith leu acht Bres a oenar. Antan denu argaib-sium a laim cosin cloideb aithgin a athair and ornasc imma meor, & friscomhairc cioa bo cuich en laech. Friscart a máthair darucenn, & asbert risin rig ba mac dou he. Atcuaid dou an scél n-uli amail derurmesam. Fa bronach a athair fris. Atbert an t-athair: ‘Cisi ecin det-birt asin tir hi forgabais?’ Frisgart Bres: ‘Nim-tucc acht m'anfhir & m'anuabhar fesin. Diusriubart die setaib & maineib & a mbiadh fesin. Nid tallas cios no eric dib cosindiu’. ‘Duaig sin’, al o athair. ‘Pa ferr ar-rath oldas a rrighe. Ba ferr a nguide oldás a n-eguidhi. Cid dia tutchad diu?’ ol a athair. ‘Dadechadus do cuindchid trénfer cugaibsi’, ar se. ‘Nogebainn In tír sin ar eigin’. ‘Ní rogaba la hainbfir immorro mani gaba la fir’, ol sé. ‘Cest, diu, caidhe mo airrle si luat?’ ol Bres. Faithius iarsin cusan trénfer, co Balur hua Neitt, co righ na n-innsi, & co hIndech mac De Domnand, co rig Fomoire, & nos-taireclamat-side doneoch buí o Lochlainn síar do sluag docum n-Erenn, do astad a císa & a righi ar eigin foruib, gur' ba haon droichet long o indsib Galld co hErind léo. Ni tanaic docum nErenn drem bud mo gráin nó aduath inda In slog sin na Fomoiridhi. Ba combag ogond fir o Sgiathia Lochlaindi & a hinnsib Gall immon slogad sin. Imtusa immorro Tuaithi De Is ed imma cesnaidter sund. Bui Nuadhae doridesi tareis Brese a rige for Thuaith Deu. Bui mórfled ocuside di Tuaith Dei a Temraig an inbaid sin. Boi dno oruli oglaech og saighid de Temraig, Samhildánach a ainm-side. Botar dorsaidi for Temraig an inbuid sin .i. Gamal mac Figail & Camald mac Riaghaild a n-anmonn sidei. A mboi side and atcí an dirim n-anetarcnaidh 'na docum. Oglaech coem cruthach co n-imscigg riog a n-airenuch na buidne sin. Atbertatar risin dorsaid ara n-indised a Temruich a tiachtai. Atbert In dorsaid: ‘Cia fil and?’ ‘Fil sunn Luch Lonnandsclech mac Ciein meic Diencecht & Ethne ingine Baloir: dalta siden Taillne ingine Magmoir ri Espáine & Echdach Gairuh meic Duach.’ Rofiarfaig ion dorsaid do t-Samhilldanuch: ‘Cia dan frisa ngneie?’ al sei, ‘ar ni teid nech cin dan i Temruig.’ ‘Dene mo athcomarc’, ol se: ‘am saer.’ Friscort an dorsaid: ‘Nit-regaim i leas. Ata saer lenn cenu .i. Luchtai mac Luachadhae.’ Atpert-sum: ‘Atum-athcomairc, a dorrsoid: am gobhae.’ Frisgart ion dorsaid dou: ‘Ata gobae liond cenai .i. Colum Cuaolléinech teorae nua-gres.’ Atpert-som: ‘Atom-athcomairc, am trénfer.’ Friscart In dorsaid: ‘Nid-regoim a les: ata tréinfer lend cenu .i. Oghmae mac Ethlend.’ Atbert-sum diridesi: ‘Atom-athcomairc’ ar se: ‘am crutiri’. ‘Nit-regaim a les: ata crutiri lenn cenai .i. Auhcan mac Bicelmois aran-utgatar fir tri ndea i sidoib.’ Atpert-sum: ‘Atom-athcomairc: am níadh.’ Friscart an dorrsoidh: ‘Nit-regam e les. Ata níad lion chenu .i. Bresal Echarlam mac Echach Baethlaim.’ Atbert-sum iarum: ‘Adum-athcomairc, a dorsaid, am file & am senchaid.’ ‘Nid-regam i les: ata file & senchaid cenai lenn .i. En mac Ethomain.’ Atbert-sum: ‘Atom-athcomairc’, ol se, ‘im corrguinech’. ‘Nit recom e les: Ataut corrguinigh lionn cheno: at imdou ar ndruith & ar lucht cumhachtai.’ Atbert-som: ‘Atom-athcomairc, am liaich.’ ‘Nit-regam a les: Ata Dien-cecht do liaigh lenn.’ ‘Atom-athcomairc’, al sé, ‘am deogbore.’ ‘Nit-regom a les: atat deogbaire linn cenau .i. Delt & Drucht & Daithe, Taei & Talom & Trog, Glei & Glan & Glési.’ Atbert: ‘Atom-athcomairc: am cert maith’. ‘Nít-regom e les: ata cert lind cenu .i. Credne cerd.’ Atbert-som aitherrach: ‘Abair frisind rig’, ol se, ‘an fil les oeinfer codogabai ina danu-sae ule, & ma ata les ni tocus-sa In Temraig.’ Luid In dorsaid isin rigtech iar sudiu con-eicid dond riogh ulei. ‘Tanaic oclaech iondoras lis’, al se, ‘Samilldánach, & na huili dano arufognot det muntir-si atat les ule a oenor, conedh fer cacha danai ule ei.’ As ed atbert-som go rocurit fidhcelda na Temrach dia saigidh-sium annsin, & gou rug-som a toichell, conad andsin dorigne an Cró Logo. Acht masa i n-uamas an catha Troianna rohairged In fidceall ni torracht Herinn andsin í, uair Is a n-áonaimsir rogniadh cath Muigi Tuired & togail Traoi. Rohinnised iarsin thrá do Nuadaitt anní sin. ‘Tuleic isin les’, ar Nuadha, ‘ar ní tanaic ríam fer a shamail sin isin dun-sa’. Dolleig iarum an dorrsaidh seca, & luid isin dún, & siasur a suide suad, ar bo suí cach dáno é. Focairtt iarum Ogma an mar-lícc, a rabatar feidm cetri .xx. cuinge, trésan tech co mbuí fri Temair anechtair: Do cor algusa for Lucc on. Ducorastar Lucc forcula co mm-buí for lar an righthighi, & docorustar an mbloig bert riam amach a taob an rigtige co mbo slan. ‘Seindter cruitt duin’, alid sluaig. Sephaind iarum an t-oglaech suantraige dona sluagaib & don righ an cét-oidqui. Focairtt a suan on trath co' raili. Sephainn golltraigi co mbatar oc caei & ac dogra. Sephainn gendtraigi co mbatar hi subai & a forbfáilti. Imrordaid iaram Nuadai, o' tconnuirc ilcumachtai n-aoclagi, dus an caomnacair dingbail na dairi dib fo mbatar lasna Fomoiri. Gnisit iarum comuirle im dalai and oglaich. Is si comuirle arriacht Nuadha, caemclodh suidi frisin n-occlaech. Luid Samilldanach a suide rig, & atreracht an rí riam co cend xiii la. Imma n-arladair dó iarum fria da brathair .i. Dagdo & Ogma, for Greallaig Dollaid iarnamarach. Conoccartha cucu a brathair .i. Goibniu & Dian-cecht. Bliadan lan doib immon run-sin In lín-sin, conadh desin dogarur Amhrun Fer nDea fri Grellaid nDollaid. Conocarthai cucau iarsin druid Erenn & a lege & a n-aruid & a ngoboinn & a mbriugaid & a mbrethemain. Imusn-agallatar doib a ndiclet. Rofiarfaig iarum don corrguinech .i. Matgen a ainm, dus cia cumang gonanacair. Atbert side focichred slébe Erenn tri gritai fona Fomorib, go tocrad im-mulloch fri talmain. Ocus doadbastar doib da priomsliab decc tiri Erenn do bith fo Tuatha De Danonn og imbualad dib .i. Sliab Liag & Denda Ulad & Bennai Boirche & Bri Ruri & Sliab Bladmai & Sliab Snechtae, Sliab Mis & Blai-sliab & Nemthenn & Sliab Maccu Belgodon & Segois & Cruachan Aigle7. Imcomaircidh dno den deogbori, cia cumagg conanocair? Atbert-side doberadh da primloch déc na hErenn ina fiadnoisi, & ni fugbitis usce indtib cid íotae not-gabad. At iad sou eat-side, Derc-loch, Loch Luimnigh, Loch n-Orbsen, Loch Ri, Loch Mescdhae, Loch Cuan, Loch Laeig, Loch n-Echach, Loch Febail, Loch Dechet, Loch Rioach, Marloch8. Arosscichersit do dib primaibnib dec ina hErenn .i. Buas, Boann, Banna, Nem, Lai, Sinond, Muaid, Sligech, Samair, Fionn, Ruirtech, Siuir, & decelaiger ar Fomorib uile cona foighbid bando indtib. Targebu deogh firu Erenn ce bet go cenn secht mbliadan isin cath. Atbert dno Figol mac Mamois a ndrui: ‘Firfit teorai frasae tened liomsou a n-enech sluaig na Fomhore, & pérut da trian a ngaili & a ngascid & a neirt estib, & arnenas a fual ina corpoib fodesin & a corpaib a n-ech. Nach anul dotlegfet firu Erenn bod formach golie & gaisgid & nirt doib. Quia bed isin cath go cenn secht mbliadan ni bot scithae acach’. Atbert an Daogdae: ‘An cumang arbagaid-si dogen-sou ule amaon.’ ‘Is tu-sai an Dagdae!’ or cach, gonadde rot-lil ‘Dagdae’ o sin e. Scaraid iarum asin comairlie go comairsitis die teoru mbliadan. O ro indlid iarum airicill an catha amlaid sin, luid Lucc & Dagdae & Ogma go tri Deo Danonn, & doberot side gressa an cathae do Lugh, & roboth sect mbliadnai oca foichill & ag denom anarm. Boi tegdus den Dagdae a nGlionn Etin antuaith. Bai dno bandal forsin Dagdae dia bliadnae imon samain an catha oc Glind Edind. Gongair an Unius la Connachta frioa andes. Conaca an mnai a n-Unnes a Corand, og nige, indarna cos di fri Allod Echae .i. Echumech11, fri husci andes, alole fri Loscondoib, fri husce antuaith. Noi trillsi taitbechtai fora ciond. Agoillis an Dagdae hi & dogniad oentaith. Lige ina Lanomhnou a ainm an baile osin. Is hi an Morrigan an uhen sin isberur sunn. Itbert si iarum frisin Dagdae deraghdis an Fomore a tir .i. a Maug Scetne, & aragarudh an Dagdae oes danu Erionn arocendsi for Ádh Unsen, & noragad si hi Scetne do admillid rig na Fomore .i. Indech mac Dei Domnann a ainm, & douhéradh si crú a cride & airned a gailie uad. Dobert-si didiu a dí bois den cru sin deno sluagaib batar oconn idnaidhe for Adh Unsen. Bai Ath Admillte iarum a ainm ond admillid sin an riog. Degnith ierum lesin oes ndanou ind sen, & docachnotar brechtau for sluagaib na Fomore. Sechtmad rie samain sen, & scaruis cach oroile diob go comairnectur fir Erenn uili al-la rie samain. Sé trichaid cét a llion .i. da trichaid cét gech trin. Foides ierum Lug an Dagdae de tascelad forsna Fomhorib & dia fuirech go tíostais fir Erenn den cath. Luid iarum an Dagdae go loggfort na Fomore & cunges cairde cathai forrai. Dobreth do amail conanoich. Degnither lite do lasna Fomori, & ba dia cudbud on, oir ba mar serc liten lasium. Nos-lintar core coecduirn an riog dóu, a ndechotar cetri ficet sesrai do lemlacht & a cubat cétnai de men & beoil. Doberthar gabair & coerig & mucau indtie, & nos-combruithiter lei. Nos-dortiter a nderc talman dou, & atbert Indech fris no imberthau fair bas mono tomledh ule, ardaig na berad ecnach Fomore co rocaithed a said. Gabois iersin a leig & ba himaircithe go tallfad lanomain ina lige foro laur na leghi. It e didiu mírionn fordurauhotar inde, lethau tindei & cethromthu bloinge. Is ann adbert In Dagdae: ‘Fo bioath indso ma rosaigh a broth an rosaig a blas’. Antan immorro noberid an leg laun ina beolu, Is adn adbered: ‘Nis-collet a micuirne, ol In sruith’. Dobeir-sium immorro a mer cromm tar domain an dercu foderid itir ur & grioan. Dolluid cotlud foair ierum ar caitem a liten. Ba mediter scabol tige a bolc fair, gon tibsid im sodain na Fomore. Luid uaidib ierum co Trachta Ebae. Niruho herosai tra den laech imdecht lie mét a bronn. Ba drochruid a congraim. Cochline go bac a di ullend. Inor aodhar imbe go foph a tonai. Is ed deno uchtlebar penntol. Da broicc imbe di croicinn capoild & a find sechtoir. Gabol gicca rothach feidm ochtair ina diaid, go mba lór do clod coicrice a slicht 'na degaidh, gonad dei dogaror Slicht Loirge an Dagdai. 13 Tecoid iarum na Fomoire co mbatar a ndichmaid a Scetne. Batar firu Erenn im-Moigh Aurfholaigh. Batar ierum ag imnesie cathai In dá sluag so. ‘An cauth arfolmotar fir Erenn de tabairt dúdn’, al Pres mac Elier fri hIndech mac De Domnonn. ‘Dobiur so inoen’, ol Indech, ‘cu mbat minai a cnamhae mina ernet a cáno’. Bui comairli lia firu Erenn im nemlegodh Logai isin cath, ara coime. Go nderochtor a noi noide die comet .i. Tollus-dam & Ech-dam & Eru, Rechtaid Fionn, & Fosadh & Fedlimidh, Iubor & Scibar & Minn. Ecol leo iarum mochscelie den oclaich ar imot a dan. As airie nar' telgsit din cath. Rotinalid tra maithe Tuaithe De Danonn go Luch. Ro imcomhoirc a gaboinn .i. Gaibne, cia cumong conancur doib? ‘Ni anse’, al se. ‘Gé bet fir Erenn isin cath go cenn secht mbliatan, gai detaet dia crunn ann, no claidem memais ann, tarceba arm nua uamsai ina inoth. Nach rind degeno mo lam-so’, ol se, ‘ni focertar imrold de. Nach cnes i ragae noco blasfe bethaid de iersin. Ni bó gnithe do Dulb gobhae na Fomore annisin. Atu dam cor do cath Muige Turedh anosa.’ ‘Os tusai, a Dien-cecht,’ or Lug, ‘cia cumogg conicid si em?’ ‘Ni anse’, ol sie: ‘Nach fer gentor ann, acht mona bentor a cedn de, nó min tesctar srebonn a inchinde no a smir sentuinde bodh ogslaun limsu 'sin cath arabharoch’. ‘Os tusai, a Credne’, or Lug frie cerd, ‘caide do cumong isin cath?’ ‘Ni anse’, ar Credne. ‘Semonn a ngai & dornclai a cloidim & cobraid a sciath & a mbile rusia limsai doip ule’. ‘Os tusa, a Luchta’, or Luog frie a soer, ‘cia cumong rosta 'sin cath?’ ‘Ni anse’, or Luchtai, ‘a ndoethain sciath & crand sleg rosíae lemsai doib ule’. ‘Os tusa, a Oghmau’, ol Lug frie a trénfer, ‘caide do cumong isin cath?’ ‘Ni anse’, ol sié: ‘digguhail and riog lia dingbail tri nonuhar dia cairdib, la gabail In catha go trian la firu Erenn’. ‘Os tusa, a Morrighan’, ol Lug, ‘cia cumang?’ ‘Ni anse’, ol si; ‘ar-rosisor dosifius, dosselladh arroselus, ar-rosdibu nosriastar’. ‘Os sibsie, a corrgunechai’, al Lugh, ‘cia cumang?’ ‘Ni anse’, ar na corrguinigh, ‘a mbuind banai forra iarna trascrad trienar cerd-ne, goro marbtar a n-aiscid14, & da trian a neirt do gaid foraib, lie forgabail aru fual.’ ‘Os sibse, a deoguhairi’, or Lug, ‘cia cumong?’ ‘Ni anse’, ar na deogbore, ‘dobéraimne robhar ítadh foraib & nemfhogbail dige día cusc doib.’ ‘Os sibse, a druide’, ol Luog, ‘cia cumong?’ ‘Ni anse’, ar na druide, ‘doberomne cetha tened fo gnuisib no Fomore go nar' fetad fegodh a n-ardou, corusgonot fou cumas iond oicc bet ag imgoin friu’. ‘Os tusai, a Corpri, meic Etnai’, or Luog frie a filid, ‘cia cumang conicid isin cath?’ ‘Ni anse’, ol Corpri, ‘degen-sai glaim ndicind douib, & nus-oerub & nus-anfialub, cona gebat frie hócu trie bricht mo danu-sa’. ‘Os siuhse, a Uheculde & a Dianand’ 16, or Lug fria da ban-tuathaig, ‘cia cumang conicid isin cath?’ ‘Ni anse’, ol sied, ‘dolbfamid-ne na cradnai & na clochai & fodai an talmon, gommod sluag fon airmgaisciud doib, co rainfed hi techedh frie huatbas & craidenus’. ‘Os tusa, a Dagdai’, ol Lug, ‘cia cumang connic for sluag na Fomhore isin cath?’ ‘Ni anse,’ ol In Dagdae. ‘Dugensa leath fria feraib Erenn etir caemslecht & admilliud & amaidichtai. Bud lir bommonn egai fua cosaib gregai a cnaimreth fum luirg an f. sie áit a comraicid diab namod for rái Muige Tuired’. Ruaicill tra Lug cach aruair dib fria a ndanoib on mud-sin, & rus-nert & rus-aicill a sluag co mbo menmanrad righ nó roflathua la cech fer dib fon cruth sin. Ro sernatai tra an cath cech laei etir fine Fomore & Thuatha Dea, acht nammaá ni botar righ no ruirig oga tabairt, acht oes feigh foruallach nama. Ba ingnad tra liasna Fomoire alaill tarfas doib isin cath. Botar cloite a n-airm-sie .i. a ngaoi & a cloidme, & an romarbad dia feruib-sium ni ticdis iernabharuch. Ni ba edh immorro de Tuathaib Dea, ar cia no clotis a n-airm-sium andiu atgainidis amarach, fobíth roboi Goibnenn Goba isin cerdchai ag denam calc & gai & sleg, ar dognith side na harma sin fria teorai gressai. Dognith dono Luchtaine soer na crondo fri teora snasau, & ba feith an tres snas, & ata-indsmad hi cro an gai. O robidis arm de isin leth ina cerdchai dobidcet-som na crou cusna crandoib, & ni bo hecin aitherrach indsma doib. Dugnith dno Credne cerd na semonn fri teorai gressai, & dobidged cro na ngau diib, & ni bo ecen tairbir remib, & noglentais samlaid. Is edh dono doberiud bruith isna hogaib nogontais ann, comtar aniu iarnauárach, fobíth roboi Dien-cecht & a dí mac & a ingen .i. Ochttriuil & Airmedh & Miach, oc dicetul for an tibrait .i. Slaine a hainm. Focertdidis a n-athgoite indte immorro airlestis. Bótar bi notegdis esde. Bati slan a n-athgoite tre nert an dicetail na cethri lege robatar immon tibrait. Tanaic didiu frisna Fomore annísin, go tudciset som fer n-uadaibh de descin cathai & cosdotha Tuath nDea .i. Ruadan mac Bresi & Brighi ingene In Dagdai. Ar ba mac side & ba ua da Thuaith Dea. Atcuaid ierum gnim an gaphonn & an tsaeir & an cerdou & na cetri lege rouhatar imon tibrait do Fomorib. Rofaided-som afridisie fri marbod neich den oes dana .i. Gaibniu. Tothloigestar goi ossoide, a semonn on cerdai & a crand an tsoer. Debreth ierum amail asbert. Bai dono ben and fri bleth arm .i. cron máthair Fianluig, Is í rus-meil gai Ruadáin. Dobreth di Ruadán didiu an gai a mathri, conuddesin doberar gai matri de garmnaib beus a n-Erinn. Immesoi didiu Ruadán ier tabairt In gai dó, & geogoin Goibninn. Tiscaid sen an gai as & fochaird for Ruadán, colluid trit & co n-erbailt arbelaib a athar a n-oirecht na Fomore. Tic Brich & caines a mac. Éghis artós, goilis fodeod. Conud andsin roclos gol & egem artos a n-Erinn. Is si didiu an Prich sin roairich feit do caismert a n-oidci. Luid tra Gaibniu fon tibrait & ba slan side. Bai oclaech lasno Fomoire .i. Octriallach mac Indich meic Dei Domnann mac rig Fomoire. Atbert-side frisna Fomore aro tabroidis cloich cech ain fir leo de clochaib Drobesa do cor ar tibrait Slaine a n-Achad Abla fri Magh Tuired andíar, fri Loch n-Arboch antuaid. Lotar didiu & doberod cloich cech fir for In tiprait. Gonudde ata Carn Octrialdaich for an carn. Ainm n-aild dono din tibroid-sin Loch Luibe, ar dobered Dien Cecht ind luib cech losa rouhotar a n-Eri. O tanaic, tra, airis an cathai moir atrarochtor na Fomoire asa scoraibh sechtair, & deronsud catha daiggne ditogladai dib. Ni rabhu tra airich no fer engnamae diob cen luirig friae chnes, cen catbarr for a cend, cin manais muirnig 'na deis, gen cloidim tromger for a cris, gen scieth daiggen for a formnai. Ba bein cinn fri hald, ba laum a net natrach, ba haigedh go tenid cor fri sluag na Fomoire isin lo sin. Robtar íet so rig & toisich rouhatar og nertadh sluaig na Fomoire .i. Balor mac Doit meic Neid, Bres mac Eladon, Tuirie Tortbuillech mac Lobois, Goll & Irgold, Loscenn-lom mac Lomgluinigh, Indecch mac De Domnann ri na Fomoire, Octriallach mac Indich, Omna & Bagnai, Elotha mac Delbaeth. Atrachtotar Tuath Dea Donann don leth eli & dofagaibsid a naie celi ag comet Logai, & lotar do oiris an catha. Intan iarum segar an cath conselu Lug asa coimet a mboi ina cairptech, go mbo hé bai arinchaib catha Tuath nDea21. Roferud tra imairec aith amnus and so etir fine Fomoire & firu Erenn. Boi Lug og nertad fer n-Erenn; coro ferdais go dicra an cath, fodegh na beidis a ndoiri ní bod sirie. Ár ba ferr duoib bas d'fhogail oc díden a n-athardho indas beith fo doiri & fou cis amail rouhatar. Conid and rocan Lug an cetul so sios for lethcois & letsuil timchell fer nErenn: Arotroi cath comartan, etc. Ros-laisiud na sluaig gair mor oc dol isin cath, comrancotar iersin, & rogab cach for truasdrad a céile dibbh. Mor do coemaib derochrotar ann a mbuailie bais. Mor an t-ar & an lechtloige roboi ann. Roboi uall & imnaire and leth for leth. Bui ferg & borrfad. Ba himdae reun folu tar gelcnius moethoclaech ann iarna leudh do lamaiuh letmiuch oc teicht an gauhad ar imbnárie. Ba hamnus muirn & sai toi na curud & na lath ngali ic immditin a ngae & a sciath & a courp indtaun nus-bitis a celi ica truasdrad denaib gaib & denaib cloidbiuh. Amnus, dno, an tarneuch ruboi and sechnon an cathae .i. gair na laechraidi & presimb na sciath, loindreuch & fedgairi na cloidhim & na calc ndéd, cairchiu & grindegur na saicidbolc, sian & etigud na foghaid & na ngabluch, & priscbemniuch na n-armb. Es bec tra na comrancatar inn a mmeur ocus a coss oc In imtuarcain, co tuslitis assa sessam lie slimreth na foluo fou cossaib na miliodh, co mmbentaeis a cinno diob ana suidip. Conuargabud cath crótdae, cresachtocch, broineuch, fuilech, & rurassa Unnsenn hi crobaiph bidbad annside. Derocair dno Nuodai Aircetlaum ocus Maucha ingen Ernmoiss lie Balur ui Neit. Duceur Cassmoel lie hOgtriallug mac n-Indich. Immacomairnic de Luch & di Bolur Birugderc esin cath. Suil milldagach le suide. Ni horscailtie inn soul acht ir-roi cathae namma. Cetrar turcbaud a malaig die sol conu drolum omlithi triena malaig. Sluoach doneceud darsan sól nin-geptis fri hocco cie pidis lir ilmili. Es de boi inn nem sin fuirri .i. druith a adhar botar oc fulucht draidechtae. Tanaic-seum & ruderc tarsan fundeoic, co ndechaid de en foulachtae fuithi, gonid forsan suil dodecaid nem an foulachta iersin. Condrecait ierum Luch. 23 ‘Tocaib mo malaig, a gille’, al Balor, ‘co ndoecius an fer rescach fil ocum acallaim.’ Tocauhar a malae dia deirc Baloir. Fucaird Luch iersin liic talma do, co ndechaid an suil triena cend. Conid a sluag bodessin derecacha. Co torcair four sluag na Fomore, conda-apatar tri nonuhair dib fou a toeb, co mboi a mullach frie bruinni n-Indig meic De Domnann, co sescaind a loim foulae tar a beolu side. ‘Congarar damsae’, ar Indiuch, ‘Luoch Lethglass .i. mo fili’ .i. lethglass e o talmain go mulluch a cinn. Totaed 'na docum. ‘Finnta damsa’, ol Indeach, ‘cia rotollae formsa In n-orcur-sai’. 24 Tanaic In Morrigan ingen Ernmusa anduidhe, & boi oc nertad Tuath nDea co fertóis an cath co dur & co dicrai: conid ann rocan In lóid se sis: ‘Afraigid rig don cath,’ etc. Romebhaid ierum In cauth iersin & roslechait na Fomore co muir. Dorochratar comtuitim Ogma mac Ealauthan an trénfer & Indeouch mac De Domnaund ri na Fomore. Ailis Loch Leatglas for Lucch a anacol. ‘Mo tri drinnroisc daum!’ for Luch. ‘Rod-bie’, our Loch. ‘Dingebat-sa fochail Fomore d'Erinn co práuth, & a ngebas di teungae iocfaid fri diaid mbeuthaud ar cach n-aingceus’. Aunauchta Loch ierum. Is ann cachain In dail n-asdadha do Gaidelaib: ‘Gebat foss findgrinde’, etc. Asbert Loch dano doberadh ainm di nai cairptib Lochca ara anacul. Asbert dano Lucc ara n-ainmnigud. Frisgart Loch, condepert ‘Luachta, Anagat’, etc. ‘Cest, cie hanmanna na n-aradh robatar inn immorro?’ ‘Medol, Medon, Moth’, etc. ‘Cie hanmanna na ndeled batur 'na lamaib?’ ‘Ni anse. Fes, Res, Roches,’, etc. ‘Cie hanmanna na n-ech ?’ ‘Can, Doriadha’, etc. ‘Cest, cie lion ind air?’ for Lucc fri Loch. ‘Ni fedar cia lion do aithechaib & do drabarsluag. Mad an lion do tichernaib & d'airechaib & do anradaib & do macuib righ & do airdrigaib Fomore rofetar .i. triar tri fichit .l. cét fer .xx. cét tri cóicait .ix. cuicir cetri .xx. míle, ochtar ocht fichit, moirseser cetri .xx., seiser cetri .xx. coicer ocht fichit, dias cethrachat im hua Net noicait26. Is he sin lion ind áir dorochair di airdrigaib & do airdticernaib na Fomore isin cath.’ ‘Mad al-lion immorro di aithechaib & di drochdóiniuh & di daoscarsluag & d'aos cecha danae olchenae diloutar a comoidecht an marsluaig — aur dideochaid cech anroth & cech ardtoisech & cech airdri de Fomorcaib cona sochraide din chauth co torcradaur adn uili a sóir & a ndaoir — nisn-airmium acht uothad di moghadaib na n-airdrigh namáu. Issed adnso au... lion ro airmios di suidhiuh amal attconnaurc. Secht fir secht fichit secht cét secht caocae .L. di cétaib cét .xx. fichi. cét cét .xl. immon Saub n-Uancendach mac Carpri Cuilc, mac sidhe moga di Indeuch mac De Domnadn .i. mac moga rich Fomore’. ‘Madh a ndorochair adn chena de lethdoinib & di crandasc. fianlaich dineoch nad roacht cridiu cathae co ro hairmither reanda nime & gainem maurae & loae snechtae & drucht for faichthi & bommadn eghae & feur fo cossaib greghae & groigh meic Lir la maur-ainfini, ni hairmidter side itir’. Iarsin dono frith baoccul Bresi meic Elathan dóip. Atbert-sidhe: ‘Is feurr m'anacul’, ol se, ‘oldass mo guin’. ‘Cid annsidie biass de?’ aur Lucc. ‘Bid sir-blechtach bae Erenn’, ol Pres, ‘diae nom-aunastar-sa’. ‘Comarfassa diar ngaothuib’, or Lug. Is desin luid Lug co Maoiltne Morbretach, co n-epert pris: ‘An anustar Bres ar bithblicht do buaibh Erenn?’ ‘Nach anustair’, ar Moeltne, ‘nad cumhaicc an oes nach a n-indoth, ce choni a mblicht airet beat bí’. Atpert Lug fria Bres: ‘Ni ed annisin not-anuig; nad cuimgi a n-oes nach a n-inddoth, ce chonis a mblicht’. Atpert Bres: ‘Forbotha ruada: Roicht Mailtne’. ‘An fil n-aill nut-ain, a Bres?’ ar Lug. ‘Fil ecin: abair fri bar mbrethiomain, bibhsiutt buain cech raithi ar m'anocol-sa’. Atbert Lug fria Moeltne: ‘An anustar Bres ar buain n-etha cech raithi di feruib Erenn?’ ‘Is ed immanairnicc lind’, or Maoiltne, ‘errach fria har & sílad, & tosach samraid fri foircend &27 sonairti n-etha, & tossach n-aipchi foghamair fri forcend aipchi n-etha & fria buain. Gaimred fria tomalta’. ‘Nis-tessaircc annísin’, or Lug fria Bres. ‘Forbotha ruadha, roicht Mailtni’, or se. ‘Is luga dot-essaircc’, or Lug. ‘Cid?’ ol Bres. ‘Co conebrad29, co silfad, co chobibsad fir Erenn? Is iar fis an trede siu manad anustar’. ‘Abair friu, Mairt a n-ar, Mairt hi corad sil a ngurt, Mairt a n-imbochdt’. Roleccad ass didiu Bress triasan celgsin. Isan cath sin didiu fuair Oghma trenfer Ornai, claidiomh Tetra ri Fomóre. Tofoslaicc Oghma In claideb & glanais he. Is andsin ro indis an claideb nach ndernad de, ar ba bess do claidbib antansin dotorsilcitis doadhbadis na gnimha dognithea dib intansin. Conid desin dlegaid claidme cíos a nglantai iarna tosluccad. Is de dno forcométar brechda hi cloidbib osin amach. Is aire immorro nolabraidis demna d'armaib isan aimsir sin, ar no adraddis airm ó dáinib isin ré-sin & ba do comaircib na haimsire sin na hairm. Is don cloidibh sin rochan Loch Lethglas In lóid-si: Admell maorna uath, etc. Loutar andiaid na Fomore dno Lug & an Daghdou & Ogma, ar cruitire an Dagda ron-ucsad leo, Uáitniu a ainm .Rosaghad ierum a flettech a mboi Bres mac Elathan & Elathan mac Delbaith. Is ann boi In crot for In fraighid. Is si In cruit sin ara nenaisc In Dagdae na ceola conna rofograighsetor tria gairm co ndegart In Dagda intan atbert annso sis: Tair Daur-dablao. Tair Coir cetharchuir, Tair sam, tair gam, beola crot & bolg & buinne. Dá n-ainm dno batar foran cruit-sin .i. Dur-dabla & Coircethairchuir. Doluid an crot assan froig ierum, & marbaid nónbor, & tanuicc docum an Daghda, & sepainn side a trédhi fora nemithir cruitiri doib .i. súantraigi & genntraigi & golltraigi. Sepainn golltraigi doib co ngolsad a mna déracha. Sepainn genntraigi doib co tibsiot a mna & a macraith. Sepainn suantraigi doib co tuilset an tsluaigh. Is de sén díerlátar a triur slan uaidib ciamadh ail a ngoin. Dobert an Dagda diu laiss tria gém na dairti dobreth dó ara soethar. Ar intan rogessi a gaimmain rogeltatar cetri Erinn uili doneoch bertatar Fomore dip ina cios. Iar mbrisiud ierum an catha & iar nglanad ind air, fochard and Morrigan ingen Ernmais do tascc an catha sin & an coscair moair forcoemnocair ann do rigdingnaib Erenn & dia sidhcairib & dia ard-uscib & dia inberaiph. Conid do sin innesus Badb aird-gniomha beus. ‘Nach scel laut?’ ar cach friaise ann-suide: Sith co nem. Nem co doman. Doman fo nim Nert hi cach, etc. Boi si iarum oc taircetul deridh an betha ann beus & oc tairngire cech uilc nobíad ann, & cech teadma & gach diglau; conid ann rocachain an laid se sís: Ni accus bith nombeo baid, sam cin blatha, beti bai cin blichda, mna can feli, fir gan gail, gabala can righ, feda cin mes, muir can torad sen saobbretha, brecfásach mbrithioman, braithiomh cech fer, foglaid cech mac. Ragaid mac il-ligie a athar, ragaid athair al-ligi a meic, cliamain cach a bratar, olc aimser. immera mac a athair, imera ingen a máthair. Appendix 1 Book of Ballymote, a, lines 24-51 Is amhlaidh dogníthe isidhe, troscadh for fearand In righ dia ndenta In duan ocus comorle .xxx. laech & xxx. espoc & xxx filedh im air do dhenum iartain, & robo cin doib tairmeosc na hairi iar femedh na duaisi. Cid fil and tra acht In file fodesin do dul moirseser .i. sessear imaille fris fein fora mbetis se gráda filedh & ite annso a n-anmand .i. fochloc, mac fuirmedh, doss, cana, clí, anrad, ollam .i. In moirseisidh .i. a dul re turcbail ngréne co mullach nobhiadh a coicrich .uii. ferunn & aighidh gách graidh dibh for a ferunn, & aigidh inn olloman ann for ferann In righ no egnaighfed, & a ndromanna uile re sciaigh nobiadh ar mullach na tulcha, & In ghaeth atuaidh, & cloch throthail & dealg don sciaigh illaim gach fir, & rann for In aisdi-sea gach fir dibh do gabhail intib andis don righ, & In t-ollam do gabhail raind rompu ardus, & siat sum a n-aenfecht iarsin do gabail a rand, & cach do chur a chloichi & a delge fo bun na sciach, & diamad iatson bad chintach ann talumh na tulchi dia slugadh; diamadh é In righ im morro bud cintach, talam dia slogud & a bhen & a mac & a each & a arm & a erriudh & a chu. Glamh In meic furmid ar In coin, glamh In fochlocon ar In erridh, glamh In duis ar In glamh In chanad ar In mnai, glamh In cli ar In mac, glamh In anradh for In fearunn, glamh In olloman for In ríg.

https://celt.ucc.ie//published/G300011.html

G300012

Tochmarc Étaíne

Unknown

Benjamin Hazard , Beatrix Färber

900–1200

Middle

FR, EN, GA, LA, DE

—

—

—

Tochmarc Étaíne The Tochmarc Étaíne or Wooing of Étaín Is the principal tale of the mythological cycle which Is concerned with Midir, king of the elfmounds of Brí Léith. It Is included In the ancient classified lists of prime stories. Three distinct tales bearing this title have been handed down. They were transcribed into Lebor na Huidre (c. 1100), where, however, owing to loss of leaves, only the second Is preserved entire. The first (a-b 19; ed. 10636-10707) lacks the commencement, and the third (b 19-132 a 45; ed. 10790-10915) the middle and end portions. In a lexicographical tract In H 3. 18, Trinity Coll. Dubl., a few isolated passages of these defective tales are preserved In the form of lemmata with glosses. They have been edited and translated by L. C. Stern (ZC, 522 ff.). The complete text seemed irretrievably lost until recently another copy of the three tales, happily perfect, came to light In a section of the Yellow Book of Lecan, which had lain all unsuspected among the Irish manuscripts In the Phillipps collection at Thirlestaine House, Cheltenham (MS. 8214). These have since been acquired by the National Library of Ireland. The section comprises ten leaves (cols. 959-98), and Is the direct continuation of the main volume In the Library of Trinity College. The numeration had been partially erased In order to conceal the fragmentary nature of the gathering. Another copy of the second tale, long familiar In the edition published by Windisch from LU (129b 20 — 130 b 18; ed. 10709-10788) In his Irische Texte (I. 117 ff.) also occurs, strangely enough, In the main volume (Facs 175 a 17; cols. 876-7). It Is here printed (for the first time) integrally, and for convenience under the Phillipps copy. A later and much inflated version of this second tale Is contained In Brit. Mus. Egerton 1782 (205 a ff.). The episode of the love-sickness has also been utilized In another tale, Aislinge Óengusso, which, however, belongs to the Old-Irish period. With the aid of the excerpts In H 3. 18, Stern (p ff.) was able to fill some of the gaps In the first tale;5 In this he was followed by Alfred Nutt (RC 27, 325-39). Windisch, In his edition of the first fragmentary tale, had drawn attention to certain obviously interpolated passages, and after him Zimmer, In his monograph 'Ueber den compilatorischen charakter der irischen sagentexte im sogenannten Lebor na hUidre' (Z. f. vergl. Sprachforsch. 28, 585 ff.). Lucius Gwynn added materially to the discussion by his discovery that the poem ascribed (erroneously)6 to Cináed úa hArtacáin In the Book of Leinster (209 b, 24) was a retelling of the first tale, considerably modified, however. For his edition and translation of the poem, see Ériu 7 (210 ff:). Finally, R. Thurneysen, In his Irische Helden-und Königsage (589 ff.), submitted all three tales to a fresh examination, pointing out additional interpolations, while rejecting several of Zimmer's inferences as to the recension of the text. To this critical analysis the reader Is referred for the literature and for a general discussion of the saga. These tales — the first and third at least — are In the nature of foretales (remscéla) to the historic cycle of Conaire Mór, as represented In the well-known Orgain Brudne uí (or Dá) Dergae, 'Destruction of úa Derga's Hostel'. This Is expressly stated In a passage In Lebor na Huidre, concluding that saga (99a II; ed. 8005), 7 extracted from the lost Lebor (or Cín) Dromma Snechta: 'Slicht Libair Dromma Snechta inso. Orgain Brudne uí Dergae trá iarna remscélaib .i. iar Tesbaid Eacute;taíne ingine Ailello & iar Tromdáim Echdach Airemón & íar nAisnéis Síde Meic Óic do Midir Breg Leith ina síd ...' It Is not apparent to what degree the three tales In question are embodied In Tochmarc Étaíne. 8 Zimmer was of opinion (loc. cit. 594) that the first Tochmarc was not a remscél, as Tesbaid Étaín might equally refer to Étaín's disappearance with Midir from Eochaid's house .It would seem as if the compiler of Lebor (Cín) Dromma Snechta was unacquainted with a Tochmarc Étaíne as such. Thurneysen (op. cit. 598) remarks that this title applies only to the second part of I, further that the tale as it has come down to us Is a retelling ('Verarbeitung') of the second half of the eleventh century, In other words, of the LU period, though linguistically it belongs to the ninth century, as likewise the fragment on the distribution of the elfmounds by the Dagda, Gabál In tsída (ed. and translated by Vernam Hull, ZC, 53-8). Tochmarc II Is an episode In III, when Étaín was living with Eochaid Airem, before Midir claimed her and carried her off In the shape of a swan to Síd ar Femuin (or Síd Ban Find). The narrative then Is briefly as follows: I. Part 1. The Begetting of Aengus (in Mac Óc)9 by the Dagda or Eochaid Ollathair on Eithne or Boand, wife of Elcmar of Brug na Bóinne. How the Dagda acknowledged Mac Óc, who was fostered by Midir, as his son, and instigated him to obtain by a trick (Night and Day) his Brug from Elcmar; Part II. the Wooing of Étaín Echraide daughter of Ailill, king of Northern Ireland, by Mac Óc, on behalf of Midir, and the tasks imposed on him by Ailill — Clearing of the great Plains — which he accomplished with the aid of the Dagda, so that Midir obtained Étaín; Part III., the Jealousy of Midir's wife Fuamnach, her metamorphosis of Étaín by magic spells, the disappearance of the latter, and her rebirth a thousand years later as the daughter of Étar's wife, of Inber Cíchmaine In Ulster. Fuamnach slain by Mac Óc at the house of the druid Bresal Étarlám. II. Étaín Is the wife of Eochaid Airem, king of Tara, whose brother Ailill falls In love with her, and wastes away because of it. He Is healed of his love sickness. The reappearance of Midir, who seeks to regain Étaín, and confesses that it was he who had inspired Ailill with his passion. III. Reappearance of Midir before Eochaid Airem on the terrace of Tara. They play at chess for stakes. Eochaid defeats him and lays heavy tasks upon him — the clearing of plains, etc., such as Ailill had laid upon Mac Óc In Tochmarc .i. The elves enable Midir to accomplish these tasks. In the final game the stake Is Étaín. Midir wins, and carries her off In the shape of a swan to Síd Femin (or Síd Ban Find); the men of Ireland go In pursuit and raze the Síd and also the royal stronghold of Midir, Síd Breg Léith. Midir comes forth and bids Eochaid pick out his wife from among the women of the Síd. Eochaid embarrassed chooses one resembling her, who he learns afterwards Is Étaín's daughter. When she bears him a daughter, he puts the infant away. The child Is brought up by the herdsman and his wife, and afterwards (as Étaín) becomes the wife of Étarscél, and the mother of Conaire Mór. Afterwards, Eochaid's stronghold Dún Frémainn Is burned and he himself slain. Such Is the tale. It has given rise to various minor stories, dindshenchas, &c., prose and verse, In which there Is much variation; for example, Tale I: the dindshenchas of Bóand and Brug na Bóinde; Tale III: that of Rath Esa, In which the order of events Is slightly different (see E. J. Gwynn, Metrical Dindshenchas, II. 2 ff., III. 26 ff., V. 98)10. In the light of the full text now recovered, it Is hoped that the whole saga may be made the subject of further study. Where the text rests on a single manuscript, In which there are many obscure passages, a critical edition could not well be attempted. We have followed the method adopted In our edition of Lebor na Huidre as regards extension of abbreviations and separation of words, and have noted only such variant readings as seemed necessary to elucidate the text. In the second YBL version of Tochmarc II, which Is available In Facsimile, abbreviations have for the most part been extended silently. Here, however, commas and capital letters have been introduced. Marks of length, which throughout the Yellow Book, are often otiose or misplaced, e. g. over dó mó 'to, thy, my', &c., are, notwithstanding, retained. On the other hand, the acute accent over 'i', which most often serves the purpose of a dot, has only been retained where the vowel Is naturally long. In preparing this text we have consulted the various editions and translations referred to above. There are many erasures and insertions of letters, as throughout the main volume, both by the scribe and by a corrector. In our tale the scribe was frequently In difficulties, struggling perhaps with a defective exemplar. For some of the more perplexing passages, such as the rhetorics, the present editors have no satisfactory solution to offer, and In some instances their renderings are more or less tentative. Thanks are due to Miss Eleanor Knott for many corrections and useful references. Incipit do Thochmarc Edaine Bai ri amra for Eirinn do Thuathaib De a chenel, Eochaid Ollathar a ainm. Ainm n-aill do dano an Dagda, ar ba hé dognith na firta & conmidhedh na sina & na toirthe doib. Ba head asbeirdis combo dé asberthe Dagda fris. Bai ben la hEalcmar an Broga .i. Eithni a hainm. Ainm n-aill di Boand. Atacobair an Dagda dó a cairdeas collaidi. Aroét an ben on Dagda acht nibad oman Ealcmaire, ar med a chumachtai. Faidis an Dagda iarum Ealcmar n-uad for turus co Bres mac nEalathan co Mag nInis, 12 & dogeine an Dagda tincheadla mora for Ealcmar oc dul nuad, cona tisad i fairthi .i. a muichi, & diuchtrais dorcha n-aidchi aire, & argart gortai & itaid de. Dobert imorchora mora fair, co torchaidh .ix. mísa fri haenla. Fo bhith, asbertsom conicfad ider lá & aidchi dia thig afrithisi. Luid an Dagda co mnai nEalcmair coléig co mbert mac dó .i. Aengus a ainm, & ba slan an bean dia galar ar cind Ealcmair, & nir airigistair & fuirri a bine .i. teacht a coibligi an Dagdai. Birt an Dagda a mac coleigh for altrom do tig Midir i mBrig Leith i Teathbai. Alta Aengus i ssuidiu co cend .ix. mbliadna. Cluichemag már la Midir i mBrig Leith. Tri .l. a mac ann do maccaemaib thiri Erenn, & tri .l. a ingin d'inginaib thiri Erenn. Aengus bá toiseach doib uili ar med a grada la Midir, ar caime a delba & ar suíri a ceneoil. Ainm do dano an Mac Ócc, a n-asbert a mathair: ‘Is óc an mac doronad i tosach lai & ro geinir etir & fescur.’ Fearais Aengus deabaid fri Triath mac Feabail vel Gobair, do Feraib Bolc, ba leaththuiseach don cluichi & ba dalta do Midir. Nibo menma la Aengus a acallaim do Thriath, co n-epert: ‘As imnead dam mac an mogad dom acallaim' — ar doruimin Aengus co sin robo Midir a athair, & ba toich do rigi Breag Leith fadeisin, & ni fhidir a chairdeas frisin Dagda an tan sin.’ Friscart Triath co n-epert: ‘Ni ferr liumsa,’ or se, ‘in t-amus dona fes mathair vel athair dom acallaim.’ Luid Aengus iarum for cai & dubai docum Midir iarna athaisiugud do Triath. ‘Cid sin?’ ol Midir. ‘Triath rom chain, & dorrubai frim eneach nad fil mathair na hathair lium.’ ‘Is gó,’ ol Midir. ‘Ceist,’ ol Aengus, ‘cia mo mathair, can dom athair?’ ‘Ni hannsa. Eochaid Ollathar do athair,’ ol Midir, ‘& Eithni ben Ealcmair an Broga do mathair. Misi dot alt fó clith ar Ealcmar, arnabad tocrad do denam dia chind.’ ‘Tairsu liumsa,’ ol Aengus, ‘conomm ardama m'athair, arnach rabasa fo clith ba sire fo aithisib Fer mBolg.’ Docomlai Midir iarum & a dalta leis do agallaim Eachach, co mbadur i nUisneach Midi a medon Erenn, ar ba hann bai teach nEachach, daig ba comfadai uad for cach leth ind Eiriu fodeas & fotuaid, sair & siar. Co fairrnechtar Eochaid ara cind a ndail. Congair Midir In ríg leis for leith do agallaim In meic. ‘Cid Is ail don oglaech-sa nach tainig riam?’ ‘Is ail do a aidide, dia athair & ferand do tabairt do,’ ol Midir, ‘ar ni comadais do macsu can ferann & tusa a righi nErenn.’ ‘Is fo chean dó,’ ol Eochaid20, Is mac dam. An ferand dutracarsa dó ni folam fos.' ‘Cia ferand sin?’ ol Midir. ‘An Brud fri Boind atuaid,’ ol Eochaid. ‘Cia fil i suidugud?’ ol Midir. ‘Ealcmar,’ ol Eochaid, ‘in fer fil and. Ni hail dam a crad ni bus mo.’ ‘Ceist, cisi comairli doberi & don mac sa?’ ol Midir. ‘Tatham do,’ ol Eochaid. 'Tiad dia Samna isin mBruig, & tuicead gaisgead fair. La side & caincomraic sin la firu Erenn, & ni bi neach a fhuath a cheili and, & bied Ealcmar a Cnuc Shide an Broga cen gaisced fair acht gablan findchuill ina laim, & a brat diabal imi, & dealg n-oir ina brutt, & tri .l. isin cluichimuigh ara belaib oca cluichi, & teis Aengus chuici, & domaithi do dia marbad, & Is tacar do nin rubai .i. nir gona acht coro ingealla a réir dó, & bad sí riar Aengusa rigi laí co n-aidchi isin Bruigh, & ní leicisiu a ferand do Ealcmar co targha mo reirsea, & bad ed tacra Aengusa iar tiachtain Is i mbithdisli dorochair do a ferand ar anacal Ealcmair arnach ro marbad; & Is rigi laí co n-aidchi conatechoir, & asbeirsom ‘is laib & aidchib dochaiter an doman.’ Dochomlai Midir iarsin dia crich & a dalta lais, & gabais Aengus gaisced immon Samain sin ar cind, & doluid isin mBruig, & foceird Aengus eisce im Ealcmar co n-ingeall 24 do dia anmain rigi lai co n-aidchi ina ferand. Anais In Mac Óc ann a lla n-isin fo cetoir & In n-aidchi d'adhaig a rigi an tiri & muindter Ealcmair dia reir. Doluid Ealcmar arabarach do faedredh a feraind don Mac Óc, & bages bada mora occa. Asbert In Mac Ócc ní leicfed a ferann uad conid reilgedh a reir an Dagda ara mbelaib fer nErenn. Fogellat iarum an Dagda. Concertasidhe cor & caich amal a indell. ‘Is lasin n-oclaech sa a feacht sa a ferand as da reir seo’, ol Ealcmar. ‘Is deithbir ón,’ ol an Dagda; ‘ro slecht do baegholsa llo sidhe & caíncomraic. Tartais do ferann ar th'anacal, ar ba caime lat do ainim oldas do thír, & rot biasu tír limsa chena, nábó hingoiri duit oldas an Brug.’ ‘Cia hairm son?’ ol Ealcmar. ‘Cleiteach,’ ol an Dagda, ‘cusna tri tirib fil ime, do macraid gach día isin Bruig ar do belaib oca cluichi, la hurthorad Boindi do thomailt duit asin ferann sa.’ ‘Is maith,’ ol Ealcmar, ‘dogentar samlaid,’ & beirthi i n-imirghi a Cleitech. lar sin dognith dún and lais, & anais an Mac Óc isin Bruig ina ferand. Iar sin doluid Midir dia bliadna do aithreos a daltai don Bruig, co fairnic an Mac Óc for duma Sidhe an Brogha a llau na Samna, & na dí macraid ara belaib oca cluichi isin Bruig, & Ealcmar fora duma Cleitich alla andes oca ndeicsin. Astui debaid itir na macu issin Bruig. ‘Nirod gluaisea,’ ol Midir frisin Mac Óc, ‘fo dháig Ealcmair, arnara torbara a mmagh. Ragadsa do edargairi etam.’ Luid iarum Midir, & níbó reidh dó a n-edarscarad. Doleicidh bir cuilind do Midir, co tobert a lethshuil asa chind ocon edargairi. Doluid Midir & a lethshuil ina durn docom an Meic Óic, & asbert fris: ‘Ní má tudchadhsa do fhis scel uait, conam fil fo athais, sech ní rochim fon ainim a tir doroacht do imchaisin, & a tir oa tudchadh ní róás In fecht sa.’ ‘Bidh gó son,’ ol an Mac Óc. ‘Raghasa có Dían Cecht co tudchaid dot íc, & bid lat do ferand fodein & bid lat an ferand sa, & bid slan do shuil cen athais cen ainim airi.’ Luid an Mac Óc co Dian Cecht ‘co ndeachaidis liumsa,’ ar se, ‘do tesarcain mo aidi ro cailled dia Samna isin Bruig.’ Doluid Dían Cecht & icais Midir corbó slán. ‘Is maith mó turas ifeachtsa,’ ol Midir, ‘o rom icad.’, ‘Bid fir ón,’ ol In Mac Ócc. ‘Ansu sund co ceand mbliadna co n-aicter mo fiallachsa & mo muindtersa & mo theglach & mo ferand.’ ‘Nocho n-anab34,’ ol Midir, ‘acht minam bé a lógh airi.’ ‘Cid logh ón?’ ol an Mac Óc. ‘Ni hannsa. Carpad bus fiú .uii. cumala,’ ol Midir, ‘& deichealt mo dingmala, & ingen bus ailldem a nEirind.’ ‘Ata liumsa on,’ ol an Mac Óc, ‘an carpat & In deichealt bus dingmala duit.’ ‘Atá dono,’ ol Midir, ‘inn ingen doroscai di ingenaib Ereenn ar chruth.’ ‘Cissi airm i tá?’ ol an Mac Óc. ‘Atá la hUltaib,’ ol Midir, ‘ingen Ailella, Edain Echraidi ingen ríg na raindi airtherthuaiscertaighi na hErenn, Is i as cainem & Is minem & Is morailldem a nErinn.’ Luid In Mac Óg dia cuinchidh co mbaí a Muigh Inis og tigh Ailella. Ferthai failti friss, & anais teora haidchi and. Raidhis a aitheasc & sluindti ar cenel .Asbert ba do chuindchid Edaine doluid. ‘Nis tiber deit,’ ol Ailill, ‘dágh ní rochaim bá fort ar suiri do cheniul, ar med do cumachtai & cumachta th'athar. Cach a dénai frim ingin do meboil ni rochar fort itir.’ ‘Níba hedh ón,’ ol an Mac Og, ‘nois ciursa díttso fó chetoir.’ ‘Rod bia son,’ ol Ailill. ‘Findamni uaitsiu,’ ol an Mac Og. ‘Ni hannsa,’ ol Ailill. ‘Dá magh dég do shlaidhi uaidsiu damsa im ferandsa do neoch fil fo dithraib, & fedaib, co rabad do grés fri geilt do ceithrib & fri trebad do dainib, fri cluichi & ceiti, fri dab & dunadha indtib.’ ‘Dogentar,’ ol In Mac Óg. Dothaet dia thig, & caínis a imnead frisin Dagda. Dognither la suide .xii. mag do shlaidhi a n-aenaidchi a ferand Ailella. It e anmanda na muigi ann so .i. Mag Macha, Mag Leamna, Mag nItha, Mag Tochair, Mag nDula, Mag Techt, Mag Li, Mag Liné, Mag Murthemné. O doronadh tra ind opair sin lasin Mac Óg, luid dochum Ailella do chuindchid Édaine. ‘Níis bera,’ ol Ailill, ‘co ruga da primusce déc asin ferand sa docum mara do neoch fil a tibradaib & mointib & seiscnib, do thabairt thoraid o muirib do thuathaib & cenelaib, do thirmugudh thiri & talman.’ Doluidside dono dochum an Dagda do chaíniud a imnid fris. Dognith la suidhi da primusce déc do dirghiudh dochum mara a n-aenaidchi iar sin. Ni haicesa and riam co tici sin. It e anmanda 'na n-usce .i. Find & Modornn & Slena & Nas & Amnas & Oichén & Or & Banda & Samair & Lóche. Ó ro scachadar tra na hopra sa, doluid an Mac Og do acallaim Ailella do chuindchid Etaine chuici. ‘Niss bera conda dergle, ol niam biasa ní di maith na hingine iarna breith daitsiu acht a rrus fo cedoir.’ ‘Cid condaighi chucum a fecht sa?’ ol an Mac Óg. ‘Condaigim’, ol Ailill, ‘comthrom na hingine damsa deór & argad, ar Is i sin mo chuid dia lóg; an ndorignisiu co sé, dia claind & dia chenéol a torbai.’ ‘Dogentar,’ ol In Mac Óg. Fochres for lar thigi Ailella, & dobreth a cutromu airi dé ór & argad. Forfhacbad and índmasin la hAilill, & birt Mac Óg Edain lais dochum a thighi. Ferais Midir failti frissin daim sin. Foidh Etaín la Midir In oidchi sin, & dobreath dechelt a dingmala & a carpad do arabarach & ba buidech dia dalta. Anais iarum bliadain lain isin Bruig a fail Aengusa. Dochoid Midir dia chrich dia bliadna do Brigh Leith, & birt Edaín leis. Asbert an Mac Óg fri Midir In la luidhi uadh: ‘Faitchius duit frisin mnai na mbere lat fo diach na mná uathmairi amaindsi fil ar do chind co meid fis & éolus & cumachtai feib ro ngab a cenel,’ ol Aengus. ‘Sech ata mo briatharsa & mo comairghi fria ar Tuatha Dé Danann’ .i. Fuamnach bean Midir di claind Beothaig meic Iardanel. Ba gaeth & ba trebar & ba heolach hi fis & cumachtai Tuath De Danann, ar bá Bresal drui roda alt co n-arnas do Midir. Feraisi failti fria a fer .i. fri Midir, & raidis an ben már di brian friú. ‘Tairsiu, a Midir,’ ol Fuamnach, ‘coro thaispenar duit do tech & do thechta feraind cona dá cathair ingen In rig dom aithis.’ Dorochell Midir la Fuaimnig a ferand n-uili, co tarfaid do a dliged & do Edain, & dobert Édain dorisi fri Fuaimnigh iar sin. Luidh Fuamnach reimib isa teach cotalta i codlad, & asbert fri hEdain: ‘Suide somna i tudchadh.’ Amal dofeisigh Edain isin cathair for lar an taigi nos ben Fuamnach co fleiscc caerthinn corcrai co nderna & lind n-usci dí for lar In tighi, & dothaed Fuamnach coa haite, co Bresal, & do leic Midir In tech don usciu dorigni do Édain. Baí Midir iar sin cen mnaí. Doghni tes In tened & ind aeoir & combruith na talman imfortacht ind usci co ndernai cruim din lind ro baí for lar In tighi, & dogní iar sin cuil corcrai don chruim sin. Ba meid ceand fir as chaineam ro baí isin tír. Ba bindi cuslendaib & crotaib & cornairib fuaim a foghair & easnad a heiti. Doaitnidis a suili amal lega loghmara isnaib reib doirchib. Arghaireadh itaidh & gortaidh do neoch a boladh & a blath ima teighedh. No ícadh saetho & gallra & teadmanda fursitin na mbraen foceirded dia heitib dinni imma theighedh. Coneitged & imthiged la Midir sechnoin a feraind amal no téiged. Arbiathad sluagu i ndalaib & airechta i n-44 dunadaib clostecht frihae & a deicsiú. Rofidir Midir rop si Etain ro boi Is In richt sin, & ni thuc mnai cen ro boi an chuil sin ina comaidecht, & arambiathadsom a deicsiu. Contuiled fria fogur, & dofusced In tan dotheighedh chuici nech nachad caradh. Doluid Fuamnach do athreos Midir iar tanaib, & dolodar na tri dei Danand lé dia comairghi .i. Lugh & Dagda & Oghma. Ferais Midir athcosan mor fri Fuamnaig, & asbert fria na ragadh uadh mane beith nert na comairghi dodoucsat. Asbert Fuamnach nabad aithrech le In gnim doghene, ar ba ferr lé In gnim maith di fein oldás dia seitché, & cebedh si maigen a nÉre a mbeith, ni biadh acht oc aimles Édaine cen no mbeith a mbíu, ciabadh hé richt a mbeith. Dobertsi dicelta mora & tecosca ndé o Bresal Edarlam on drai do indarba & focrai Edaine o Midir, air rofhidirsi an chuil chorcra ro baí ic airfidedh Midir rob sí Édain, fo dhaigh ná rochar Midir mnaí In tan atchidh an chuil corcrai, & níba sam ceól na hól na longadh In tan nach aicedh & nach cluinedh a ceol & a foghar. Fogluaisi Fuamnach gaeth n-ammais & druidechta co tarfaided Édain o Brig Leith, cona hédadh barr na bili na tulach na dingna forsa n-airsed i nÉre co cend .uii. mbliadna, acht for cairgib mara & for trethnaib tond & imsnam an aeoir, conda tarla dia .uii. mbliadna for imbel i n-ucht an Meic Oic for duma an Broga. As i airm asbert In Mac Óg: .r. in Mac Óg 'Fo chen Edain imtechtach imnedhach adrualaidh mórgaibthiu la gaithi Fuaimnighi. ní fuair fos na subae do thaebu tairisi fri Midir muindteras me fein fomruair gnimach co sluagaib sochaidhi slige dithrebé diupa ná domna imorchraid n-indbaissa Ailella ingini Is digbal dimuin conid do dibel truag domainig iar tain fo chean f. o. c. e. n. Ferais an Mac Óg failti frisin n-ingin .i. frisin cuil corcrai & dosnimthasa i llai a broit fria bruindé. Nó beir docom a thaige & a grianain co seinistrib soillsib fri teacht as & ind, & dobreth tlacht corcrai uimpi, & no himchuire In grianán sin lasin Mac Óg cach leth no theigedh, & ba hand contuiled cach n-aidchi oca comaidecht do airic menman, conda táinic a sult & a feth, & no línta an grianan sin o luibib boladhmáraib ingantaib, combo dhe do forbredsi 48 do bolad & blath na luibhi sainemla loghmairi sin. Adcuas do Fuamnaig a ngrad & an miadh doradad di lasin Mac Óg. Asbert Fuamnach fri Midir: ‘Congarar deit do dalta co ndernta corai frib dib línaib, & co ndechas for iarair Édaine.’ Dothaed techt co Mac nÓc o Midir, & luidis 49 dia acallaim, & doluid Fuamnach timcheall colleic co mbaí isin Bruigh, & dobert an athaig cedna fo Édain condo bert asan grianan foran imluamain 50 forsa roibe ríam, co cend .uii. mbliadna fo Erinn, conda timart athach gaithi ar troige & lobrai & conda chorastar for cleithe thighe la hUlltu i mbatar ic ól, co torchair issin n-airdigh n-óir ro baí for laim mna Édair In cathmiled o Inbér Chichmaine a coiced Concobuir, condo sloicsidhe lassin dig bai isin lestur coimperta di shuide foa broind combo hingen iar tain. Dobreth ainm dí .i. Edain ingen Édair. Di bliadain déc ar mili tra o gein tuiseach Edaíne o Ailill cosin ngein déigenach o Edar. Alta iarum Édain óc lnbiur Chichmuine la hEdar & .l. a ingen impe di ingenaib tuiseach, & ba heiseom nodo biathad & no eidedh ar comaidecht Édaine do grés. La n-and doib a n-ingenaib uilib isind inbiur oca fothrucadh co n-acadar In marcach isin magh chucu don usciu. Ech dond tuagmar forran forlethan casmongach caschaircheach foa suidé. Sidhalbrat uaine i filliud immé, & lene fo deirgindledh uime, & eó oir ina brat rosaidhed a gualaind for cach leth. Sciath airgdidhi co n-imiul oir imme fora muin. Sciathrach airgid and, & tul n-oir fair, & slegh coicrind co fethan oir impé o irlonn co cro ina laim. Folt findbuide fair co edan. Snithi oir fria édán conna teilgeadh a fholt fo aghaidh. Assisithar sist forsin purt oc déigsin na hingine, & ro charsad na hingena uile. Conad ann asbertsom In laid seo: Etain andiu sund amné. óc Sídh Ban Find iar nAilbe. eter macu beca dí. for bru Indbir Chichmaini. Is í ro ícc suil an rígh. a topor Locha Dá Licc. is si asibedh sin digh. la mnaí Edair a hairdigh. Is tria hagh dosib In ri. inna eonu di Theathbaei. & baidfidh a dha each. i lind Locha Da Airbreach. Biat imda coicthe ili. triat agh for Echaidh Midhi beidit togla for sidhib. & cath for ilmilib. Is i ro laigedh Is tír. is si arcosnai In rígh. is i Be Fhind friss doghair. Is i ar nEdain hí iar tain. E. t. ain. Dochuaid uaidib In t-oclaech iar tain, & ni fhedadar can dodechaidh vel cid dochoidh iarum. O rainic an Mac Óc do acallaim Midir ní fornic Fuamnach ara chind Midir, 55 & asbert fris: ‘Bréc dorat an bean imond, & dia n-ecastar di Etain do bith i nEre &56 raghaidh do denum uilc fria.’ 57 ‘Ata Etain isin Bruigh ocom thighse o cíanaib isin deilb a tarfas uaitsiu & bes as chuici forobairt an bean.’ Dothaet an Mac Óc dia thigh fora chulu co fairnic a grianan glainidhi cen Édain and. Imsosoi an Mac Óc for slicht Fuamnaigi, co tarraidh for Aenach Bodbgnai og tigh Breasail Edarlaim In druadh. Fosnopair an Mac Óg & benaid a cenn dí, & dobert lais an ceand sin co raibi for brú an Brogha. Acht cena Is ed islicht a n-inud aili conadh la Manandán ro marbsat a ndís .i. Fuamnach & Midir, a mBrig Leith, dia nd-ebradh: Fuamnach baeth bá bean Midir. Sigmall Is brig co mbilib. a mBrig Leith, ba lathar lán. ro loiscet la Manannán. F. .i. N. .i. D. Tochmarc Edaine and seo beos Gabais Eochaidh Airium rigi nErenn. Airgiallsat coic coicidh Erenn do &60 ri cach coicidh. Batar hé a righ an tan sin .i. Concobar mac Nesa & Mes Geghra & Tigernach Tédbandach & Cu Rui & Ailill mac Mata Muirisci. Batar eat duine Echdach .i. Dun Fremand a Midiu & Dun Fremand a Teathbai. Fremand Thethbai ba hinmaine lais do duinib Erenn. Airfoccarar o Eochaid for firu Ereenn feis Temra do denum an bliadain iar ngabail righi fri comus a mbesa & a císa doib co ceann .u. mbliadna. Ba hinand aithesc la firu Erenn fri hEochaid. Ni theclomdais feis Temra do rig cen rigain lais, ar ni raibi rigan i fail Echach an tan do gab flaithius. Faidis Eochaid techta cach coicidh uadh fa Erinn do chuindchid mna vel ingine bad aildeam no beith a nEre do. Al asbert ní biad ina fharradh acht bean nad fesad fer do feraib Erenn riam. Fofrith dó oc Inbir Chichmaine .i. Édain ingen Edair, & dosbert Eochaid iarom, ar ba comadhais dó ar cruth & deilb & cenel, áine & oitidh & aerdarcus. It é tri meic Find meic Findlogha meic na rigna .i. Eochaid Feidlech & Eochaid Airem & Ailill Anguba. Carais Ailill Anguba iarom Etain ic feis Temrach iar feis dí la hEochaid .Fo dhaig dognith apairt dia sirshilliudh, uair Is deascaidh seirci sirshillidh. Cairigis a menma Ailill don gnim sin dogéne & niba cabair dó. Ba treisi tol aicnidh. Focheird Ailill a sirg dé fo dhaigh nara thubaidhi fri nech & nach erbart frisin mnaí fodeisin. Dobreth Fachtna liaig Echach dia imchaisiu an tan ro gab céill for écaib. ‘Asbert fris In liaig: ‘Acht nechtar na da idhan marbtha duine nath ícad legho .i. ida sheirce & idu eoid, it é fil indudsu.’ Ní árdamar Ailill do, ar ba mebal lais. Foracbad iarom Ailill a Fremaind Teathbai fri bás, & luid Eochaid for cuaird nErenn, & foracbadh Édain hi fail Ailella co nderndais a thiugmaine lé .i. cora clasta a fert, coro hagtha a guba, coro hortha a chethrai.’ An tech a mbith Ailill a ngalar dotheigead Etain cach dia dia athreos, & ba lugaide a galarsom ón do suidiu, & cein no bith Édain isin maigin sin no bithsom oca deicsin. Rathaighis Edain anni sin & focheird a menmain aire. Asbert Edain frissom la n-and a mbatar ina tigh dib línaib, cid día mbai fochonn a galair do Ailill. ‘Ata dit seircsiu,’ ol Ailill. ‘Dirsan’ a fhad co n-erbort, or sisi. ‘Ropsat slan o chianaib dia fesmais.’ ‘Cid andib 73 badam slansa mad ail duitsiu,’ ol Ailill. ‘Bid ail ecin,’ or si. Doteged iar sin cach dia do folcad a chind & do tinbi a chodach dho & do urgabail usce fora lamaib. Día teóra nomad iarom ba slan Oilill. Adbertsom fri hEdain: ‘Ocus a testo dom iccsa cuin rom bia? ’ ‘Rod bia amarach,’ ol si, ‘acht niba isin tsosudh na firflatha dogentar an col. Dotuisiu ambarach am dailseo cusan tulaigh uasin liss.’ Bai Ailill ac frithaire na haidche. Contuili trath a dab. Ni dersaig co trath teirt ara barach. Luid Etain ina dailseam, co n-acai In fer ara cind co cosmailis crotha Ailella, & caínis inlobrai a galair. A n-aithesc rop ail do Ailill iss ed ro raidseom. Dofusce Ailill trath teirti .Fota fécais for toirrsi trath dodeochaid Etain isa teach. ‘Cid dodgni toirrsich?’ or si. ‘Do faidiud duitsiu, 75 am dailsi, & ni ranac ar do cind, & dorochair codlad form, conam earracht anos. Is suachnid ni rodchadh mo iccsa.’ ‘Ni ba son,’ ol Etain, ‘ata la i ndegaid aloili.’ Gaibthi frithaire na haidche le sin & teine mór ara belaib & usce na fharrad da tabairt fora shuilib. Trath a dala dotaet Etain ana dhail co n-acai an fer cedna amal Ailill. Luid Etain dia tigh. Fecais Ailill oc cai. Doluid Etain co fo tri & ní fairnicc Ailill a dail. Co fornecsi an fear cedna. ‘Ni fritsu,’ ar si, ‘ro dalasa. Ciasu tu 76 dodeachaid im dail? An fer frisro dalusa ni ar chul vel aimleas tiacht ara chind, acht as ar cúis tesairgne domnai rig Erenn don galar fotrubai.’ ‘Ba tocha duid toidheacht cucamsa, ol an tan rupsa Etain Echraidhe ingen Ailella r ba misi do cetmuindter & ba iar do sharlugaib 77 do primmuigib Erenn & uiscib & or & airget co tici do chutruma do facbail dar th'eis.’ ‘Ceist,’ ol sisi, ‘cia h'ainmsiú?’ ‘Ni hannsa, Midir Brig Leith ,’ ol se. ‘Ceist,’ ol sisi, ‘cid rodn édarscar?’ ‘Ni hannsa, fithnaisi Fuamnaige & brechtai Breasail Edarlaim.’ Asbert Midir fri hEdain: ‘An ragasu liumsa?’ ‘Nitó,’ ol si. ‘Noco ririub rig nErenn ar fer na fedar clainn na cenel dó.’ ‘Is misi em,’ ol Midir, ‘dorat for menmain Ailella do sheircsiu co torchair a fuil & a feoil dé, & Is mesi thall cach n-ocobar collaidhi n-aire, na beith milliud einich duitsiu and. Acht teisiu liumsu dom chrich dí n-apra Eochaid fritt.’ ‘Maith lium,’ ol Édain. Tig iarom dia tig. ‘Is maith ar comrac’ or Ailill; ‘sech rom ícadsa In fechtsa, ní fil immlot n-einig duitsiú and.’ ‘Is amra amlaidh,’ ol Édain. Tainic Eochaid día chuaird iar tain, & atlaigestar beathaid a brathar & buidighthe fri hEdaín co mór a ndórigné co tainicsom. Tochmarc Etaine andso. Gabais Eochaid Airium rigi nErenn & ro giallsad coiceadaigh Erenn do & badar iatside .i. Concobar mac Neasa & Meiss Geadra & Tigearnach Tetbandach & Cu Rai & Oilill mac Mada Muirisci. Badar iad duinti Echach .i. Dun Fremann a Mide & Dun Fremand a Tetba. Ba hinmaine lais tra Dun Fremann Tetba oldas cach dun. Furocarthar o Eochaid for firu Erenn feis Temrach do denam In bliadain iar ngabail rigi dó fri comus a mbesa & a cisa doib co ceann coic mbliadna. Ba hinann aitheasg la firu Erenn fri hEochaid. Ni teaclomtais feis Teamrach do rig cen rigain lais ar ni raibe rigan a fail Eachach In tan ro gab flaithius. Faidhis Eochaid, teachta In cach coicead uad fó Erinn do cuindchid mna no hingine no mbiadh a dingbala & isbert ni biad ina farrad acht ben nat fes fer do feraib Erenn riam. Fofrith dó ocmnai i nlndbir Cichmaine .i. Etain ingen Etair & rosuc Eochaid iaram ar ba comadais dó ar cruth & deilb & cinel & ainee & airdercus. It e tri meic Findgaill & Finde na rigna .i. Eochaid Feidleach & Eochaid Airim & Ailill Angaba. Carais Oilill Angaba iaram Etain oc fes Temrach iar feis di la hEochaid fo daig a ndogníd dia silliucl uair Is desgaid seirci sirsilliud. Cairigis a menma Ailill don gnim sin dogeini & niba chobair dó. Focheard Oilill a serg de fó dáig ni dubairt fria nech & nach ebairt frisin n-ingin fodesin. Dobreath Fachtna liaigh Eachach dia indsaigid In tan ro ngab ceill for ecaib. Adbert In liaigh: ‘Acht nechtar na da idhan marbta dui ne na hicat leaga .i. idu seirci & idu eoit it é fil indatsu.’ ‘Niro adaim Oilill dó ar ba meabal lais. Foracbad iaram, Ailill a Fremaind Tethbai fri bas & luid Eochaid for chuairt, 85 nErenn & foracbad Étain i fail Ailella co nderntais a tiugmaine lé .i. coro clasta a fert & coro ferta a guba.’ In teg a mbith Ailill a ngalar doteigead Etain cach día dia uthras & ba lugaiti a galarsom on eside & cen nobith Etain issin maigin sin ro bith som oca deiscin. Rathaigis Etain inni sin & foceard a menmain air. Atbert Etain friseom laa n-ann a mbadar ina tigh dib linaib cid dia mbai fochonn a galair. ‘Ata dot seircsiu,’ ol Oilill. ‘Dirsan a fhod co n-ebortaiss,’ ar si; ‘robadat slan o chianaib dia fesmais.’ ‘Cid andiu badam slansa mad ail duitsiu,’ ol Oilill. ‘Bid ail eicin,’ ar si. Doteigeadh iar sin cach dia do folcad & do tinbi bid dó & do urgabail uisqi fora lamaib. Día teora nomadh iaram ba slan Ailill dia othrus. Adbertsom fri hEtain: ‘ina testo dom icsa,’ ol se, ‘cuin rom bia?’ ‘Rot bia amarach,’ ol si. ‘Taetsu ambarach im dailsi cusin du uasin lis.’ Bai Oilill oc frithaire na haidchi sin. Cotlaid iaram trath a dala & niro duisigh co trath teirt arna barach. Luid Etain ina dailsin co fecais In fer ara cind co cosmailius crotha Oilella & canais fria In aithesc rob ail do Oilill. Do moscail Oilill trath teirti. Con-is tard a toirrsi moir. Dodeachaig Etain isin teach iaram. ‘Cidh dogní toirsech?’ ar si. ‘Do fhaideadsu im dail,’ ol sé, ‘& na ranac ar do chind & dorochair cotdlad form conom erracht anosa. Is fir na rom icadsa fos,’ ar se. ‘Niba fir son,’ ol Etain, ‘ata lá a ndedaig alaile.’ Gabaidseom oc frithaire na haidchi sin & tene mor fora belaib & uisqi na fharrad dia tabairt fó suilib. Trath a dala dothaet Edain ina dail co n-acca In fear cetna amal Ailill. Luid Etain dia tig. Feicis Ailill oc cai iaram. Doluid Etain co fo tri & ni airnic Ailill a dail. Co n-accasi In fear cetna. Issed co n-ebairt: ‘Ni fritsu,’ ar si, ‘ro dailisa. Cia tu dodeachaich im dail? In fear frisro dailisa ni ar ulc na ar aimles tanac for do chind acht Is ara chuis tesairgni damna righ Erenn don galar fotroibi.’ ‘Ba tocho duit tuidhecht im dailsea,’ ol In t-oclaech, ‘uair In tan robsad Etain Eachraide ingen Ailella fa mesi do chetmuinter & fa iar sarluach do primmuigib Erenn & uiscib & or & argat co tici do chutruma do fhacbail ar th'es.’ ‘Ceist,’ ol sisi, ‘cia hainmsiu?’ ‘Ni hannsa, Mider Breg Leth.’ ‘Ceist,’ ol sisi, ‘cid ron edurscar?’ ‘Ni hannsa, fithnaisi Fuaimnigi & brechta Bresail Edurlaim.’ Asbert Mider fri hEdain: ‘In ragasu limsa?’ ‘Nato,’ ol si, ‘Nocho rairaibsa rig Erenn ar fear nach fedur clann no cenel do.’ ‘Is misi em,’ ol Mider, ‘dorad fa menmain Ailella do sercsu co fata co torchair a fhuil & a fheoil de. & Is misi tall de cach n-ocobar collaidi air na beith milliud einig duidsiu ann. Acht taedsu liumsa dom chrich dia, n-abra Eochaid frit.’ ‘Maith lium,’ ol Edain. Tig iaram dia thig. ‘Is maith ar comrac,’ ol Oilill, ‘seach rom icadsa In feachtsa & ni fil lot ar n-enig duidseo and.’ Tanic Eochaid dia chuairt iar tain & atlaigestair a beathaig a brathar & buidigthi fri hEdain eo mor a ndorigni. Finit Amen. Tochmarc Etaine beos Fechtas n-aili asraracht Eochaid Aiream ri Teamrach la n-alaind a n-aimsir tsamrata, & fosrocuib for tsosta 98 na Teamrach do imchaisiu Muighi Breg. Bai fó a ile & fo blath cach datha. A n-imracachai n-imbé co n-acca In occláech n-ingnad forsin tsosadh inna chomair. Fuan corcra imbé, & mong orbuide fair co brane a dha imdáe. Rosc caindleach glas ina chind. Sleg coicrind ina laim. Sciath tuilgel ina laim co ngemaib oir furri. Sochtais Eochaid, ar ni fhidir a bith isin Temraig In aidchi riam, & ní foslaici an lis an trath sin. Doluid ar inchaib Echach iar sin. Asbert Eochaid iar sin : ‘Fó chen don ócláech nad athgenamar’. ‘Is ed dorochtamair,’ ar In t-óclaech. ‘Nit athgenamar,’ ol Eochaid. ‘Atotgénsa chedus,’ ol In t-oclaech. ‘Cía th'ainmsiu?’ ol Eochaid. ‘Ní hairdirc son,’ ol sé, ‘Midir Breg Léith.’ ‘Cid dotróacht?’ ol Eochaid. ‘D'imbirt fidchilli fritsó,’ ol sé. ‘Am maithsi eim,’ ol Eochaid, ‘for fidchill.’ ‘A fromadh dún,’ ol Midir. ‘Ata,’ ol Eochaid, ‘an rigan ina codladh. Is lé In tech ata ind fidchell.’ ‘Ata sund chena,’ ol Midir, ‘fidhchell nad mesum.’ Ba fir ón, clar n-airgid & fir óir, & fuursundadh cacha hairdi furri di líc logmair, & ferbolg di fighi rond credumae. Ecraidh Midir ind fhidchill iar sin. ‘Imbir,’ ol Midir. ‘Ní immeór acht dí giull,’ ol Eochaid. ‘Cidh geall bías and?’ ol Midir. ‘Cuma lium,’ ol Eochaid. ‘Rod bia limsa,’ ol Midir, ‘madh tú beras mó thoceall .l. gabar ndubglas, it é ceindbreca croderca biracha bruindlethain bolgroin coscháela combrasa faeburdha femenda urarda aignecha shostaide shogabaltai, 103 cona caecaib n-all cruanmoithni. Tairgebat am trath teirti arna barach.’ Atbert Eochaid an cetna frisium. Imrid iar sin. Berar tochell Midir. Téid uad & beris a fidcheall lais. A n-asracht Eochaid arabarach doluid for sostai na Temrach im turcabail ngréine, co n-acca a cheile chuicé iarsind tsosad ina arrud cheana. Ni fhidir cidh dochuaid vel can dodeochaid, co n-acca In .l. n-ech ndubglas cona srianaib cruanmaithne friú. ‘Indraic sin,’ ol Eochaid. ‘Is fiach ní dlomthar,’ ol Midir. ‘In imberum fidcheall?’ ol Midir. ‘Maith lium,’ ol Eochaid, ‘acht ro be gell and.’ ‘Rod bia liumsa,’ ol Midir, ‘. l. torc trichem, at é casbreca foliath forglasa, co cruib eich foraib, & lothar draigin fordo talla uile. In fecht n-aili .l. claidem n-ordoirnn. In fecht n-aili .l. bó find n-oderg co laegaib findaib odergaib leó & nasc credumae for cach laeg dib. In fecht n-aile .l. molt nglas ceindderg trichenn trebennach. In fecht n-aili .l. colg ndéd. In fecht n-aile .l. brat breiclighach. Acht ba cach .l. díb a lá.’ Frithcomraic a aidi inti Eochaid, & asbert fris can dombert a marindmas. Asbert fris, ‘Amin, insceoil inní sin.’ ‘Amné eim. Is beite duit menma fris, as fer mórcumachtai dotainic. A macain, tabair decrai mora foraib vel fair’ 108 ol se. Is iarum dothaet a ceili chuice & forruirim Eochaid fair na mórchesta urdharca .i. dichlochad Midhi, luachair tar Tethbai, tochar tar Moin Lamraide, fid tar Bréifne. Conad de sin asbert an fili na rundu sa: Is hé seó, In ceatharda adroega Eochaid Airem. for ilar ndrong ndreachardha co lín sciath & claidem. Tochar dar Moin Lamraidhi fidh dar Breifne cen decrai 111 dichlochadh mas mórMidi & luachair tar Tethbai. It e sin tra gealla & ánchesa foruirmithé and. ‘Romór a ndobeiri orm,’ ol Midir. ‘Ní denaim chena,’ ol Eochaid. ‘Rom bithsa itghe & ailghes uait iarom. Nach ní rosia do cumachtai, ni roib ben na fer and fria tech anechtair co turcbail ngreine ambarach.’ ‘Dogentar,’ ol Eochaid. Nis n-imdhechaid duine In monai sin riam. Erpais Eochaid iar sin a rechtaire fri deiscin ind feadma dobertatar do dénam an tochair. Luid dí In rechtairi issin monai. Anndár leis batar fir betha o turcbail greine co fuinedh tancadar In monai. Dogensat uile oendumae dia n-édaigib, & luid Midir forsin dumae sin. In fhidbadh cona bun & cona fremaib, Is ed sin doberdis a n-ichtar an tochair. Midir ina sesum ag gresacht an tsloigh for cach leth. Andar lat batar fir betha adaigdis breisim foé. 113Iar sin doberar uir & grian & clocha forsin monai. Fri hetnu dam dano batar fedmanda la firu Erenn cusin n-aidchi sin. Co n-aices la lucht an tsídha fora formnaib. Dognith samlaid la hEochaid, conid dé ata dosom Eochaid Airem, ar Is aice toisech tucad chuing for muinelaib dam do feraib Erenn. Is ed dono and focal ro baí a mbelaib an tsluaig oc denum an tochair: .r. ‘Coire a laim, tochra i laim, urdhairc damrudh, trathaib iar fuin, fortrom ailges, ní fes cuich les cuich aimles de thochar dar Moin Lamruide.’ Ni biad isin bith tochar bud ferr mina beithi ocá deiscin. Forfhacbad de lochtai ann iarom. Iar sin doluid In rechtaire co hEochaid & adfed scela dó In morfedma atconnairc fiadai, & isbert nad roibé for fertais an betha cumachtai doroisce de. A mbatar fora mbriathraib co n-accadar Midir chucu. Ardchustal & drochgné fair. Atraigestair Eochaid & ferais failte fris. ‘Iss ed dorochtamar,’ 117 ol Midir. ‘Is torcdo & Is dicheill nó taí frim mórdhecrai & mórainchesa do thobairt form. Atethaind ní badh maith lat chena acht Is bairnech mo menma frit.’ ‘Ni bara fri buiri daitsiu ón, dogighnestair do menma,’ for Eochaid. ‘Gebthar dí ol Midir. ‘In imberum fidchill?’ for Midir. ‘Cidh geall bias ann?’ for Eochaid. ‘Gell adchobra cechtar dá lína,’ for Midir. Berar tochell nEchada an lá sin. ‘Rucais mó tochell,’ for Eochaid. ‘Madh ail dam do beraind o cíanaib,’ ol Midir.’ ‘Ceist, cid adcobrai formsa?’ for Eochaid. ‘Di laim im Étain & póc dí,’ ol Midir. Sochtais Eochaid la sodhain, & isbert: ‘Tís dia mís oniú doberthar duit aní sin.’ In bliadain ria tiachtain do Midir co hEochaid do imbirt na fidchille baí oc tochmarc Édaine, & nís n-édadh leis. Is ed ainm dobered Midir dí Bé Fhind, conid de isbert fria A Bé Fhind, In ragha lium. a tír n-ingnadh i fil rind. is barr sobairci folt and. is dath snechta & for corp slim. Is ann nád bí muí na tuí. gel ded and dubai a brai. is lí sula lín ar sluag. is dath síon and gach gruadh. Is corcair muighi cach muín. is lí sula ugai luin. cidh cain deicsiu Muighe Fail. anam iar ngnais Muigi Mair. Cidh caín lib coirm Insi Fail, is mescu cuirm Thiri Mair. amrai tíre tír asber. ni théid óc ann ré sén. Srotha téith millsi tar tír. rogha dé midh & fín. daine delgnaide cen ón. combart cen pecadh cen chol. Atchiam cach for cach leath. & nícon aice nech. teimel imorbuis Adaim dodonarcheil ar araim. mil fín laith lemnacht la lind rod bia lium and, a Bé Fhind. a. B. é. F. Asbert Édaín: ‘Matumchotaise om aiththighi 125 ragasa chucad; minam édai, ní ragh.’ Is iar sin doluid Midir co hEochaid & damair a thocheall fo cédóir, co mbeith folo ocai do Eochaid. Is aire ro íc na comadha mora, & Is aire Is fó anfis conatigh a ghell, conadh iarsin ngiull adrubradh. An tan tra ro baí Midir cona muintir óc íc comadh na haidchi .i. tochar tar Moin Lamraide & dichlochad Midhi & luachair tar Teathbai & fid tar Breifne & Is e seó and foclai 127 bai oca muindtir amal atbir Lebor Droma Snechta: .r. Cuirthe i lland tochre i lland airderg damrudh trom an coibden cluinitar fir ferdi buidne balcthruim crandchuir forderg saire fedhar sechuib slimprib snithib sciathu lama indrochad cloena fó bith oenmna duib In digail duib an tromdam tairthim flatho fer ban fomnis In fer mbraine cerpai fomnis diadh dergae fer arfeidh solaid fri ais eslind fer bron fort ier techta In delmnad o luachair for di Teithbi dichlochad Midi indracht coich les coich aimles. Dailis Midir, día mís. Fochiallastair .i. ro tinoil immorro Eochaid formná laech nErenn co mbatar a Temraigh, & an robo deach do fhiannaib Erenn, cach cuaird im araili im Temraig a medhón & aneachtair & istigh, & In rí130 & an righan i meadhón an taighe, & In lis iatai fo glasaib, ar rofedadar co ticfad fer In márcumachtai. Edaín baí ocon dail In n-aidchi sin forsna flaithe, ar ba sain dí disi dail. A mbatar iarom fora mbriathraib co n-accotar Midir chucu for lar an rigthaighe. Ba caínsom do gress; ba cáine dono In aidchi sin. Tosbert i immod na sluagu adconnairc. Sochtsat uile iarom, & ferais an rí132 failti fris. ‘Is ed dorochtamar,’ ol Midir. ‘An ro gellad damsa,’ ol sé, ‘tucthar dam. Is fiach ni 133 atgelltair .An ro gelladh tucus duitsiú.’ ‘Ní imrordusa,’ for Eochaid, ‘anní sin co sé.’ ‘Atrogell Édaín fén damsa,’ ol Midir, ‘tiacht uaitsiú.’ Imdhergthair im Édaín la sodhain. ‘Nat im dergthair a Édaín,’ for Midir: ‘Ni drochbanas duitsiú. Atusa,’ ol sé, ‘bliadain ac do chuingid co maínib & sédaib at aildem a nEre, & ní thucussa & comad camarlecudh do Eochaid. Ní tria déoas damsa cé dodchotaind.’ ‘Atrubartsa fritso,’ ol si, ‘conom riré Eochaid nít rís. Atometha lat ár mó chuit fén dianom riri Eochaid.’ ‘Nid ririubsa immorro,’ 139 for Eochaid, ‘acht tabrad a di laim umut for lár an tighi amal ro gabais.’ ‘Dogentar,’ ol Midir. Ateta a gaisced ina laim clí, & gabais án mnaí fó lethoxail deis, & fochoislé for forles an tighi. Conerghed In tsluaig imón rig iar melacht forro. Co n-accadar In da éla timchell na Temra. Is ed ro gabadh do Sidh ar Femun, & luid Eochaid co formna fer nErenn ime do Sidh bfer Femin .i. Sidh Ban Find. Ba sí comairli fer nErenn fochlade cach sidhe baí a nEre co tisadh a bean do uaidib. Focechladar Sidh Ban Find, & dóet nech chuca ass, & isbreth fris vel friu nabú ann baí a mben. ‘Rí sidhe nErenn an fer robarfainic. Ata dono ina rigdún laisin n-ingen. Eirgidh do co risidh.’ Tiagaid bothuaid. Gabsad tochailt an tsidhe. Tri mís for bliadain doib occo. A ndothochlaidis andíu ba comlan arnabarach. Lodar da fiach finda chuco asin tsidh, & dolodar da choin .i. Scleth & Samair. Lotar fodes aitherrach do Sid Ban Find. Gabsad claide In tsidhe. Tic nech chuco afrisi as, & asbert fríu: ‘Cid nó taí dún, a Eochaid?’ or sé. ‘Ni tucsam do mnaí. Ní fóruachad frit. Ní lamathar ní bus aimles do ríg do epert.’ ‘Ni ragasa uaibsi,’ for Eochaid, ‘co n-erbaraid frium cia cruth rosis mo mnaí.’ ‘Beir dallchuilena lat & dallchato, & fosnacaib. Iss ed In opair dogné cach día.’ Sóaid ass iarom & dognither leo inní sin. Conid samlaid lotar aire. A mbatar and oc tochailt Sídh Breg Leith co n-acatar Midir chucu. ‘Cid nó tai dam?’ ol Midir. ‘Is anfír a ndoghni frim. At móra do decrai form. Ro renais do mnaí frim. Nachim forraig tairis,’ ol sé. ‘Ni bia ocud,’ for Eochaid. ‘Ní bia,’ ol Midhir. ‘Erg dot tigh. Roticfa do ben trath teirti ambarach. Fír na cetnai & na n-irradh,’ ol Midir. ‘Nacham forais atherrach, madh slán do menma lat don chur sa uaim.’ ‘Atumo’ .i. faemaim for Eochaid. Naiscis Midir a curu, & téid uaidib. A mbatar ann trath teirti arnabarach co n-accadar In .l. mban a n-aendeilb & i n-aenécosc uile fri hÉdaín. Sochtsat iarom In tsluaig. Bai gast glastliath remib. Asberat fri Eochaid: ‘Togai do mnai din chur sa, no apair fri mnaí díb anadh lat. Is toich duinde ascnam diar tigh.’ ‘Cid dogenaidh,’ for Eochaid fri firu Erenn, ‘dón ainches doforfainicc?’ ‘Nochon ta comairle de cia dingnium,’ for fir Erenn. ‘Atá liumsa,’ for Eochaid. ‘Mo bensa as deach oc dáil a nEre. Atagensa ocon dail.’ Tochorastair a coic .xx. it a leth thighi innonn & a .u. xx. it a leth a tighi illé, & tucad lestar co lind for lár an tighe. Dothiced iarom ben disiu & ben anall, & ni fuairseom Etain ann beos. Tainic de cosin di mnai deidencho. Dalais indala n-ai a tossach. Adbert Eochaid: ‘Etain and so, & ni si fodhein.’ Is iarum ba comairli leo uili. ‘Anais Etain,’ ar iat, ‘cen cop sí a dal.’ Lodar ass na mna arcena. Mor a imtholtain la firu Erenn In gnim sin dogenosom, & na mordrechta na damraidhe do denam leo, & tesoirgne na mna do feraib sidhe. Atraracht Eochaid la n-alaind, & bai & a righan a n-imagallaim for lar an lis, co n-acadar Midir cuco. ‘Maith, a Eochaid,’ ol Midir. ‘Maith,’ ol Eochaid. ‘Ni hindraic ro ba frim,’ or sé, ‘na hairddecrai do fuirmiud form & a mbith for do cul & a ndodnucuiss do cuingid cucum. Ni baí ni nachim tomnathá.’ ‘Niro renus frit mo mnaí,’ for Eochaid. ‘Ceist, In tinci do chubus frim?’ ol Midir. ‘Noco tegma a n-aill do imgeallad,’ ol Eochaid, ‘ni tincubh.’ ‘Ceist, an fallán do meanma lat?’ ol Midir. ‘Fallan,’ for Eochaid. ‘Samhlaid damsa,’ for Midir. ‘Torrach do bean an tan rodnucad uait,’ for Midir, ‘& ingen ronuc, & Is si fil it chomair. Ata dono do bean lium, & dotainic condara leicis uait aitherroch.’ Téid iar sin. Nir lamair iarom Eochaid tochailt sida for Midir dorís, ar boi arach fris. Focerd Eochaid i ces a ben do eludh & coiblighi a ingine fris, & ba torrach sidhe uadhasum, & bert ingean do. ‘A dee eimh,’ for Eochaid, ‘nimmanaicigi damsa fri hingin m' ingine.’ Teid diass dia muindtir dia cor a cuithe co piastaib. Adellat leo cu teach Findlama buachalla na Teamra bai a Sliab Fuait i mmedon dithruib. Ni bai neach isin tig. Cathsit biad n-and. Focerdat In ingin don tsaid cona cuilenaib ro bai issin cru isin tig. Tiagaid as doridisi. Tic In buachaill dia tig & a seitid co n-acadar istig In blaícne ngel isin cru. Dosbert i mmod inni sin. Dosberat asan cru. Ros n-altsad, cen co fetatar can dí, & ba maith a forbairt dí, amal ba hingen rig & rigna. Ba druiniu cach mnai. Ni faicdis a suili ni nad edais a lama dhi dhruine. Alta iarum fon samhail sin la Findlamh & a bainceili, conda acadar muindtir Eidirsceoil la n-and, & cor indisiter don rig, & co tucadh ar eicin la hEidirscel hi as, & bai ocai iar sin di bainceili. Conad sissidhe mathair Conaire meic Eidirsceoil. Bai Eochaid Oiream iar sin hi Fremaind Tethbai iar n-easbaidh Etaíne, & ba scith leis a menma. Tainic Sigmall Cael ua Midir .i. mac ingine Midir .i. Oicnia a hainm sidhe, & ro loisc Dun Fremaind for Eochaid, & dorochair Eochaid leis, & rucad a cend la Sighmall co Sith Nendta a ndighail einig a senathar .i. Midir. Acht cena ni fir sin, ar dorochair Sigmall 156 & Fuamnach ben Midir la Manandan a mBri Leith re cian roime sin a flaitheas Tuath De Danann, dia n-ebairt an fili: .r. Fuamnach baeth ba ben Midir. Sigmall as bri co mbilib. a mBri Leith, fa lathair lan. do loiscead la Manandan. Is amlaidh seo immorro forcaemnacair bas Echach Oireaman, amal asberat eolaig an tsencasa. Bai Eochaid a Fremaind Tethbai amail ro raidsium, & Is inti no bídh a dunaras & a domghnas fo deoid. Ro fas desidhe daerchis fognama co trom & co dirim for lucht na criche & In fearaind desidhe tria bith In rígh co gnathach forru, conad de dogarar seachtmad Erenn Tethba, ar ro tuit sechtmad rand cisa & biata In rig forro. Fir Cul immorro do Luignib Temra Is siatt bai a Tethbai In tan sin, & Is forro doratad In cis sin. Mormael Is e ba ri for Feraib Cul an tan sin & ba rechtaire a Fremaind. Mac máthar doside Sighmall mac Brestine meic Midir ri Bendtraige. Imforgenair iarom comaide leo, & iss ed arrícht leo Eochaid do marbad. Lotar iarom dib linaib .i. Beandtraige im Sighmall & Fir Cul iman Mormael, & gabsat Dun Fremand for Eochaid, & ro loiscsid In dun fair, & ro marbsat Eochaid ann. Dochodar i Connachtaib iar sin la n-echtaib & rucsat ceand Echach leo co Sith Nennta iar n-usci, conid dia chuimnigudh In gnima sin asbert an senchaid ann so sis: Eochaid Oiream sairgeal seang. airdri oireagda Erenn. sreathais a cis calma cruaidh. ro siacht fon mBanba mbratruaidh. Tuatha Tetfa na treas teann. fuaradar cís rig Erenn. tug an ri reachtmar ros rom an sechtmad orra a n-aenur. Tainic toirrsi theand an tsloig. risin reacht n-adbal n-egoir. fearg ro hadnad tretha de. gur marbad Eocha Oiream Tuatha Tetfa fa tren tall. ro marbsad Eocho Fremand. nirbo neart gen adbar doib risin reacht n-adbal n-egoir. Mormael riam ba hainm don righ. lasa ndearrnad an morgním. Fir Chul ainm Fer Teatfa toir. da ndeachas dar Dun Fremann. Cia adberar Sigmall na sleag guru marb Eocho Aiream. taisce adbath re reim na cend. se fein na Eochaid Fremand. Adbath Sigmall na sleg n-aig. la dreich mingil Manandain. ead cian anbail gen tlas tair. ria mbas d'agbail do Eochaid. Da thSigmall Side Nennta. calma a traig tren a teannta Sigmall mac Cairpre na cath. Sigmall ro bai ag bas Eachach. Sigmall mac Breistine buain. ri Benntraigi gu morbuaid. & Mormael mor don muig. is leo do baebaid Eochaid. E. O. C. H. A. .i. D.

https://celt.ucc.ie//published/G300012.html

G301000

Compert Conchobuir

Unknown

Donnchadh Ó Corráin

c.700-800

Old, Early Modern, Middle

EN, LA, GA

—

—

—

Ness ingen Echach SÁlbuidi boí inna ríg-suide i maig ar Emain & a ríg-ingena impe. Do-lluid in draí seccae .i. Cathboth druí di Thratraigi Maige Inis As-bert ind ingen fris : cid den maith ind ór-sa ind-ossa? olsi Is maith do dénum ríg fri rígin ol in draí Iarmi-foacht ind ingen im-bo fír As-noí in draí dar deu ba fír; mac do-génta ind úair sin for-biad h-Érinn. To-cuirestar íarum ind ingen a dochum inna-accæ ferscál cenae i n-ocus dí Ba torrach íarum ind-í Ness. Boí a n-gein fó brú trí mísa for teoraib blíadnaib. Uc flid Uthir ba h-alachta FINIT

https://celt.ucc.ie//published/G301000.html

G301005

Táin Bó Regamna

Unknown

Peter Flynn

600–900

Old

EN, LA, GA

—

—

—

Incipit Táin Bó Ragamna A mbuí Cú Chuluinn i nDún Imrid gu gcúala ní an géim. Co ndíuchrustar triana chotlad conid corustar asa imda go riacht ind aridin ina suidiu for lár. Íar sin immach do suidiu ar les. Cu mbu hí a ben bertho a étach ocus a armb ina diaig. Co n-facco ní Láeg aro chinn ina charpat inneltai oc Ferta Læig intúaig. ‘Cid dot-ugai?’ ol Cú Chuluinn fri Lóeg. ‘Géim ro-chúalai issin maigh’, ol Lóeg. ‘Cid leth?’ ol Cú Chuluinn. ‘Aníarthúaig amne’, ol Lóeg. ‘Ina ndiaig’, ol Cú Chuluinn. Tíaguit ass íarum gu hÁth da Ferta. In tan mbátar ann íarum gu gcúalatar culguiri In charpuit hi toíb Grellchui Culguiri. Tíaguit fóe co n-faccatar ní In carpat ara cinn no reimib. Óenech derg foa ocus óenchoss fo suidiu ocus síthve in charpuit sethnu ind eich co ndechuid geinn trít fri fosad a étain anair. Bean derg hissin charpat ocus bratt derg impi ocus di braí dergai lé ocus a brat eter di feirt In charpuit síar co sliged lár ina diaig ocus fer mór hi comuir In charpuit. Fúan forbbthai imme ocus gaballorg finnchuill fria aiss og immáin na bó. ‘Ní fóelid In bó lib oga himmuáin’, ol Cú Chuluinn. ‘Ní dír duit éim a hetercert na bó so’, ol In ven. ‘Ní bó charat na choigcéliu duit.’ ‘Is dír dam-so éim baí hUlad huili’, ol Cú Chuluinn. ‘Eter-certar so In ba, a Chú’, ol In ven. ‘Ced arndid i In ben atum-gládathar?’ ol Cú Chuluinn. ‘Cid nach é In fer atom-gládathar?’ ‘In fer sin at-gládaigther-su’, ol in ven. ‘Ia’, ol Cú Chuluinn, ‘ol Is tusso ara-labrathar.’ ‘hÚargóeth sceo lúachuir sgeo. .. ainm In fir sin’, olsí. ‘Amae, Is amru fot In anmu’, ol Cú Chului nn. ‘Ba tusa trá atom glátathar In fecht so ol nim acalladar In fer. Cía do chomainm-siu féin?’ ol Cú Chuluinn. ‘Ní ansa. In ben sin at-gládaither-su’, ol In fer, ‘fóebar beo béoil, coim diúir, foltt sgeanb, gairitt sgeo úath hí a hainm’, olse. ‘Meraigi do-gníth-siu dim-so’, ol Cú Chuluinn, ‘fon innus sin.’ Lingid Cú Chuluinn la soduin issin charpat ocus fo-rrumai a da chois fora dib glúinib-siu ocus a chleitíni fora mullach. ‘Na himbir imrinniu éim formb’, ol Cú Chuluinn. ‘Scuith dim didiu’, olsii. ‘Am bancháinti-siu ém’, olsí, ‘ocus is ó Dáiriu mac Fiachno a cCúailgniu tuccus In mbuin si a ndúais n-airchetail.’ ‘Cluinium th'airchetal didiu’, ol Cú Chuluinn. ‘Scuith dim nammá’, ol In ven. ‘Ní ferdo duitt amin na chrothai húas mo chinn’, olsí. Tét didiu Cú Chuluinn íarum co mbuí eter di feirt In charpuit. Gaibid-se in laíd si: Doermais nomgaib gaib eti eblatar tairichta muirtemniu morochrat romlec dianedim fiach amainsi nachach toarbair adomling airddhe oenmairb maige sainb croí chengach cocbith mestin-glinne let leiss finn frithoiss dobeoib brectith reth tuasailg osdum arai airdd cechlastair cuailngne achuchuluinn... ... arindlindsi arsoegaul de antuaith .i. cluas indairmgretha Fo-ceird Cú Chuluinn bedg ina charpat feissin íarum. Naicc ní i nneoch íarum in mnaí nach In carpat nach In n-ech nach In fer nach in mbuin ocus co n-faco-sium íarum ba hén-si dub forsin chroíb ina farrud. ‘Doltach ben atat-chomnaic’, ol Cú Chuluin n. ‘Is Dollud dono bias forsinn greallaig si co bráth’, ol In ben. Grellach Dolluid íarum a hainm ó hoin ille. ‘Ochti ro-feisind bed tú ní samluid no-scarfamais’, ol Cú Chuluinn. ‘Cid donrignis’, olsí, ‘bieith olec de.’ ‘Ni chumgai olc dam’, ol Cú Chuluinn. ‘Cumgaim écin’, olsin ven. ‘Is oc do ditin do báis-siu atáu-so ocus bia’, ollsí. ‘Do-ucus-sa In mboin si éim’, olsí, ‘a síd Crúachan condo rodart In Donn Cúailgni lem .i. tarb Dáre maic Fiachnui ocus Is é aret bia-so i mbetho gu rab dartaid In lóeg fil ina bruinn ina bó so ocus Is hé consaídfe Táin Bé Cúailgni.’ ‘Bíam airdirciu-sa di din Táin hí sin’, ol Cú Chuluinn. ‘‘Géna a n-ánrado. Brisfe a mérchatho. Bia tigba na Táno.’ ‘Cinnus con-igfa-sa anní sin’, ol in ven. ‘Ar In tain no-mbia-sa oc comrac fri fer comthrén comchroda comchliss comfobaith coméscaith comchiníuil comgaiscid comméti friut .i. bam esccung-so ocus fo-chichiur curu immot chossa issinn áth gu mba héccomlunn mór.’ ‘For-tonga do día tuingthe Ulaid’, ol Cú Chuluinn, ‘fortat-naesab­ su fri glaisslecta ind átho ocus nicot bia ícc húaim-siu de gu bráth manim derguis-so.’ ‘Bia sod-sa dono glass duit-si’, olsí, ‘ocus géba bréit dot dóidind deiss conicci do rigid clí.’ ‘Tongu-sa do día tuingti hUlaid’, ol Cú Chuluinn, ‘not-benabsi secham gom chletíne gu mbeba do súil it chinn ocus nocot bia ícc húaim-siu de go bráth manim dergais-si.’ ‘Biam samuiscc-siu finn áuoderg dono’, olsissiu, ‘ocus do-rag issinn linn hi fail inn áthu In n-atan ro-mbia-so oc comrucc fri fer buss choimchliss duitt ocus cét noud finn n-óbrecc imm diaig ocus membuis inn ét huili im diaig-siu issin n-áth ocus con-bibustar fír fer fort-so a llaa sin ocus géttair do chenn ditt issinn áth sin.’ ‘Tungu et reliqua, fo-chichiur-sa hurchur asmo thábaill fortt­ sa co memba do gerr gara foat ocus nico mbia ícc húaim-si de co bráth manim dergais-si ocus nicom géntar-so a llá sin etir’, ol Cú Chuluinn. Scarsait íar sin ocus luid Cú Chuluinn for cúlo dorithisiu do Dún Imrith ocus luithi In Morrígan cona buin hi síd Crúachan la Connachta. Finit.

https://celt.ucc.ie//published/G301005.html

G301006

Táin Bó Fraích

Unknown

Beatrix Färber

600–900

Old

LA, GA

—

—

—

Táin Bó Fraích Fróech mac Idaith do Chonnachtaib, mac side do Bé Find a sídib. Derbsiur side do Boind. Is hé láech is áildem ro buí do feraib Hérenn & Alban, acht níba suthain. Dobert a máthair dí báe déc dó assint síd, it é finda óiderga. Boí trebad maith oca co cend ocht mblíadnae cen tabairt mná chuca. Coíca mac ríg rop é lín a theglaich, comaís comchutrumma fris uile eter chruth & écosc. Carthai Findabair, ingen Ailella & Medba, ara irscélaib. Adfíadar dósom oca thaig. Ropu lán Hériu & Albu dia allud & dia scélaib. Íar suidiu docorastar fair dul do accallaim na hingine. Immaroraid fria muntir anísin. ‘Tíagar úait didiu co siair do máthar, co tucthar ní do étuch ingantach & de ascedaib síde duit úadi.’ Luid íarum co siair a máthar .i. co Bóind, co mbuí i m-Maig Breg, & dobert coícait mbratt ngorm, & ba cosmail cech áe fri druimne ndoíle & cethéora oa dubglassa for cech brutt, & mílech derggóir la cech mbratt, & lénti bángela co túagmílaib óir impu, & coíca scíath n-argdide co n-imlib óir impu, & caindel rígthigi i lláim cech áe, & coíca semmand findruine ar cech n-áe. Coíca toracht di ór forloiscthi im cech n-áe. Eirmitiuda di charrmocul fóib anís, & Is di lecaib lógmaraib a n-airíarn. No lastais In aidche amal betís ruithni gréni. & coíca claideb n-órduirn leo, & gabor bocglass fó suidi cech fir & beilge óir friu. Máelland arggait co clucíniu óir fo brágit cech eich. Coíca acrann corcra co snáthib argait estib, co síblaib óir & argait & co cendmílaib. Coíca echlasc findruine co mbaccán órda for cinn cech áe. & secht mílchoin i slabradaib argait, & ubull n-óir eter cech n-áe. Bróca crédumai impu. Noco rabi dath nád beth intib. Mórfesser cornaire leo co cornaib órdaib & argdidib, co n-étaigib ildathachaib, co mongaib órdaib sídbudib, co lennaib étrachtaib. Bátir tri drúith remib co mindaib argdidib fo díor. Scéith co fethul chondúala la cech n-áe, co círbachlaib, co n-esnadaib crédumai íarna tóebaib. Triar cruittire co n-écosc ríg im cech n-áe. Documlát ass do Chrúachnaib cossind écusc sin leu. Dosndéccai In derccaid din dún In tan dodechatar i m-Mag Crúachan. ‘Dírimm atchíusa’, ol sé, ‘don dún inna lín. Ó gabais Ailill & Medb flaith, nícos tánic riam & nícos ticfa dírimm bas choímiu ná bess áiniu. Is cumma lemm bed i taulchubu fína no beth mo chend lasin ngáeth dotháet tairsiu. Abras & ábairt dogní int ócláech fil and, nochon accasa riam a chutrumma. Focheird a bunsaig rout n-aurchora úad. Síu cotrí ri talmain, nos gaibet na secht mílchoin cona secht slabradaib argait.’ La sodain dothíagat int slúaig a dún Chrúachan dia ndécsin. Immusmúchat In doíni issin dún co n-apthatar sé fir déc oco ndécsin. Tairlengait i ndorus In dúine. Scoirit a n-eochu & léicit a mílchona. Dosennat na secht n-aige do Ráith Chrúachan, & secht sinnchu & secht míla maige & secht turcu alta, conda rubatar ind óic issind aurlaind In dúine. Íar sain focherdat In mílchoin bedg i m-Bréi. Gabait secht ndoborchona. Dosbertatar dochum na ardda i ndorus inna prímrátha. Deissiter i ssuidiu. Dotíagar ónd ríg dia n-acallaim. Imchomarcar cía bu chan dóib. Noda sloindet íarum íarna slontib fíraib. ‘Fróech mac Idaith inso’, ol séat. Ráite In rechtaire frisin ríg & In rígnai. ‘Fo chen dóib’, ol Ailill & Medb. ‘Is óclách án fil and’, ol Ailill. ‘Táet issin less.’ Dolléicther dóib cethramthu In taige. Ed a écosc In taige: sechtordd and, secht n-imdai ó thein co fraig isin taig imme cúaird. Airinech di chrédumu for cech imdai; aurscartad derggibair fo mrechtruncain uile. Trí stéill chrédumai i n-aulaith cecha imda, secht stíalla umai ón damdabaich co cléithe issin tig. De gíus dogníth a tech. Ba tuga slinned boí fair dianechtair. Bátar sé senistri déc issin tig, & comlae humae ar cech n-aí. Cuing umai darsa forlés. Cethéora ochtga humai for imdai Ailella & Medba immdernide de chrédumu uili is sí i certmedón In taige. Dá aurainech arggait impe fo díor. Flesc argait isind airinniuch rosaiged midlissiu in taige. Timchellad a tech imme cúaird ón dorus dialailiu, Arrócbat a ngaisceda issin taig sin & sedait, & ferthair fáilte riu. ‘Fo chen dúib’, ol Ailill & Medb. ‘Iss ed doróachtamar’, ol Fróech. ‘Níba turas ar aig thaig ón’, ol Medb. Imbrid Medb & Ailill fidchell íar sin. Gaibid Fróech íarum imbirt fidchille ri fer dia muntir. Ba caín ind fidchell. Clár findruine and co cethéoraib auaib & uilneib óir. Caindel de líc lógmair oc fursunnud dóib. Ór & arggat ind fuirend boí forsin chlár. ‘Aurgnaid biad donaib ócaib’, ol Ailill. ‘Ní hed Is accobor limm’, ol Medb, ‘acht dul do imbirt na fidchille thall fri Fróech.’ ‘Eirgg dó; is maith lim-sa’, ol Ailill. Imberat In fidchill íarum & Fróech. Boí a muinter colléic oc fuiniu na fíadmíl. ‘Sennat do chruittiri dún’, ol Ailill ri Fráech. ‘Sennat ém’, ol Fráech. Crottbolg di chrocnib doborchon impu cona n-imdénam di phartaing foa n-imdénam di ór & argut. Bíann n-erbbad impu a mmedón; ba gilidir snechta. Sella dubglassa inna medón aide. Bruit lín gilidir fúan ngéssa imna téta. Crota di ór & arccut & findruine co ndelbaib nathrach & én & mílchon di ór & arccut. Amal no glúaistis na téta sin, imreithitis na delba sin íarum inna firu imme cúaird. Sennait dóib íarum conid apthatar dá fer déc dia muntir la coí & toirsi. Ba caín & ba bind a triar sa, & batar caíni Úaithni insein. Is hé In a triar irdaircc: tri derbráthir, .i. Goltraiges & Gentraiges & Súantraiges. Boind a ssídib a mmáthair a triur. Is din chéol sephainn Úaithne cruitt In Dagdai ainmnigter a triur. In tan bóe In ben oc lámnad, ba gol mairgg lee la gúri na n-idan i tossuch. Ba gen & fáilte arabeiti ar medón ar imtholtain In dá mac. Ba súan álgine arabeitte in mac dédenach ar thrumme inna brithe, conid de ro ainmniged trian In chíuil. Dofíuissig íarum assint súan in Boind. ‘Aurfoímsiu’, ol sí, ‘do thrí maccu, a Úaithni lánbrotha, fo bíth file súantraide & gentride & goltride ar búaib sceo mnáib dosoifet la Meidb & Ailill. Atbélat fir la clúaiss ngléssa dóib.’ Anait dint senmaim íar sain issind rígthaig. ‘Is ségond dofánic’, ol Fergus. ‘Fodlid dún’, ol Fróech fria muntir, ‘a mbiad. Tucaid isa tech.’ Docing Lóthur for lár In taige. Fodáile dóib a mbiad. Fora dernaind no rannad cech n-ágae cona chlaidiub, & ní aidleth toinn ná féoil. Ó gabais rannairecht, ní archíuir bíad foa láim riam. Bátar tri láa & teora aidche oc imbirt na fidchille la immed na lliac lógmar i tegluch Froích. Íar sin adgládar Fróech Meidb. ‘Is maith ro ngabus fritt’, ol sé. ‘Ní biur do thochaill dind fitchill ná raib meth n-einich deit and.’ ‘Ó túsa issin dún sa iss ed laithe inso as síam limm’, ol Medb, ‘Deithbir ón’, ol Fráech. ‘Atáat tri láa & teora aidchi and.’ La sodain atraig Medb. Ba mmebul lée buith donaib ócaib cen bíad. Luid co Ailill. Ráidti friss. ‘Mórgním dorigénsam’, ol sí, ‘ind óic annechtair donnáncatar do bith cen bíad.’ ‘Diliu dait imbeirt fidchille’, ol Ailill. ‘Ní derban In fodail dia muntirseom sethnu in taige. Atát tri láa & teora aidchi and’, ol sisi, ‘acht nád n-airigmer In n-aidchi la bánsuilsi inna líac lógmar issin tig.’ ‘Apraid riu’, ol Ailill, ‘anat dina cuínib co fodailter dóib.’ Fodáilter dóib íarum, & ba maith ro mboth friu, & ansait tri láa & teora aidchi and íar sin forsind fledugud. Is íarum conaccrad Fráech issa tech n-immacallamae, & imchóímras dó cid dodnucai. ‘Is maith’, ol sé, ‘limm célide libsi.’ ‘Ní holc ém lassa teglach for ngnás’, ol Ailill. ‘Is ferr for tórmach oldás for ndígbáil.’ ‘Anfimni didiu’, ol Fráech, ‘nach sechtmain.’ Anait íar sin co cend cóicthigis issin dún, & toffund dóib cech óen lá dochum in dúine. Dosaigtis Connachta dia ndécsin. Ba imned la Fráech cen acallaim na ingine, sech ba hé less nod mbert. Laithe n-and atraig deud aidche do inlut dond abaind. Is hé tan dolluidsi ón & a hinailt do indlut. Gaibidsom a lláimsi. ‘An rim acallaim’, ol sé. ‘Is tú doróachtamar.’ ‘Is fo chen limsa ém’, ol ind ingen, ‘má chotíssind. Ní chumgaimm ní duit.’ ‘Ceist, In n-éláfa limm?’ ol sé. ‘Ní élub ém’, ol sí, ‘ór issam ingen ríg & rígna. Ní fil dot daidbrisiu náchimm étasa óm muntir, & bid hé mo thogasa dano dul chucutsu. Is tú ro charus, & beirsiu lat ind ordnaisc se’, ol ind ingen, ‘& bíd etrond do chomarthu. Dosrat m'athair damsa’, ol sí, ‘dia taiscid, & asbér Is cor roda lláus immudu.’ Téit dano cechtar de a leth íar sain. ‘Attágursa’, ol Ailill, ‘élud inna hingine ucut la Fróech.’ ‘Ce dobertha dó nípu madae, & dotáised ar ndochum cona chethrai do chobair dún ocon táin.’ Do-tháet Fróech cuccu issa tech n-immacaldmae. ‘In cocur fil lib?’ ol Fráech. ‘Dotallfasu and’, ol Ailill. ‘In tibéraid damsa for n-ingin?’ ol Fráech. Immanaiccet int slúaig. ‘Dobérthar’, ol Ailill, ‘dia tuca tinnscra amal asbérthar.’ ‘Rot bia’, ol Fráech. ‘Trí fichit ech ndubglass damsa’, ol Ailill, ‘cona mbeilgib óir friu, & dí laulgaich deec ó mmeltar ól n-aiss ó cech áe, & láeg find óiderg la cech n-áe, & tuidecht duit limm cot lín uile & cot áes chíuil do thabairt inna mbó a Cúailngiu; & dobérthar mo ingensa duit acht co tís.’ ‘Dothongusa tar mo scíath & tar mo chlaideb & darm threlam, ní thibrind i tindscra cid Meidbi insin.’ Doching úadaib asa taig íarum. Immosnacaillet íarum Ailill & Medb. ‘Farbbiba sochaide n-immund de rígaib Hérenn dia rucasom in n-ingin. Aní Is maith, fúaiprem inna degaid & marbam fo chétóir resíu forruma bine fornn.’ ‘Is líach ón’, ol Medb, ‘& Is meth n-einich dúnn.’ ‘Niba meth n-einig dúnn’, ol Ailill, ‘tucht arandálfarsa.’ Dotháet Ailill & Medb issa rrígthech. ‘Tíagam ass’, ol Ailill, ‘co n-accamar na mmílchona oc toffund co mmedón laí & combat scítha.’ Tíagait ass uili íarum dond abainn dia fothrucud. ‘Adfíadar dam’, ol Ailill, ‘at maith i n-uisciu. Tair issind linni sea co n-accamar do snám.’ ‘Cindas na lindi se?’ ol sé. ‘Ní fetamar nach ndodaing inti’, ol Ailill, ‘& Is comtig fothrucud inti.’ Gataid a étach de íarum & téit inti, & fácbaid a chriss túas. Oslaigid Ailill íarum a bossán dia éis, & boí ind ordnasc and. Atagéuin Ailill íarum. ‘Tairchi, a Medb!’, ol Ailill. Dotháet Medb íarum. ‘In n-aithchéin sin?’ ol Ailill. ‘Aithgén’, ol sí. Fosceird Ailill issin n-abaind sís. Ro airigestar Fráech anísin. Co n-accai ní, dolleblaing int écne ara chend & gabsus inna béulu. Foceird bedg cucai, & gaibid a óilech & dotháet dochum tíri, & dombeir i mmagin díamair i mbrúch na haband. Dotháet do thuidecht assind usci íarum. ‘Na tair!’ ol Ailill, ‘co tuca chroíb dam din chaírthend tall fil i mbruuch na haband. It áildi limm a cháera.’ Téitsium ass íarum, & brissis gésca din chrund & dambeir ria aiss tarsin n-uisci. Ba hed íarum athesc Findabrach, nach álaind atchíd, ba háildiu lee Fróech do acsin tar dublind, In corp do rogili & In folt do roáilli, ind aiged do chumtachtai, int súil do roglassi, iss hé móethóclach cen locht cen anim, co n-agaid focháel forlethain, Is é díriuch dianim, In chráeb cosna cáeraib dergaib eter In mbrágit & in n-agid ngil. Iss ed atbered Findabair, nocon facca ní rosáissed leth nó trían do chruth. Íar sain docuirethar na cráeba dóib assind usciu. ‘It ségdai & it áildi na cáera. Tuc tórmach dún díb!’ Téit ass atherruch co mbuí i mmedón ind usci. Gaibthi in béist assind uisci. ‘Domiced claideb úaib!’ ol sé. & ní rabai forsin tír fer no lamad a thabairt dó ar omun Ailella & Medba. Íar sin gataid Findabair a hétach dí, & focheird bedg issin n-uisce cossin chlaidiub. Dolléici a hathair sleig cóicrind dí anúas rout n-aurchora co lluid treda triliss, & condo ragaib Fróech inna láim In slig. Fosceird-side issa tír súas In slig, & a mmíl inna tháeb. Léciud ón co forgabáil, cenéle n-imberta gaiscid, co lluid tarsin tlacht corcra & tresin léine baí im Ailill. La ssin cotéirget ind óic la Ailill. Dotháet Findabair assind uisciu & fácbaid In claideb i lláim Fráech, & comben a chend den míl co mbaí fora thóeb, & dobert a mmíl leiss dochum tíre. Is de atá Dublind Fráech i m-Bréib i tírib Connacht. Téit Ailill & Medb ina ndún íarum. ‘Mórgním doringénsam’, ol Medb. ‘Issinn aithrech’, ol Ailill, ‘a ndoringénsam risin fer. Ind ingen immurgu’, ol sé, ‘atbélat a bbéoilside i mbárach d'adaig, & níba cin mbreithe In chlaidib mbeithir dí. Déntar fothrucud lib dond fir sa .i. enbruithe n-úrsaille & cárna samaisci do indarggain fo thál & béuil, & a thabairt issin fothrucud.’ Dogníth uile anísin amal asbertsom. A chornairi íarum remisium dochum In dúine. Sennait di conid abbad tricha fer di saincháemaib Ailella ar sírechtai. Dothaét íarum isin dún & téit issin fothrucud. Conéraig In banchuire imbi ocon dabaig día mblith & dia folcud a chind. Dobreth ass íarum & dogníth dérguth. Co cúalatar ní, a ngolgaire for Crúachnaib, co n-accas na trí coícait ban co n-inaraib corcraib, co cennbarraib úanidib, co mílechaib arggait fora ndóitib. Tíagair chuccu do fis scél dús cid ro chaínset. ‘Fráech mac Idaith’, ol In ben, ‘macdreittel ríg síde n-Hérenn.’ La sin rochluinethar Fráech a ngolgaire. ‘Domthócbaid ass’, ol sé ria muntir. ‘Gol mo mátharsa inso & bantrochta Bóinni.’ Tócabair immach la sodain & berair cucu. Dothíagat na mná immi & berdait úadib i ssíd Crúachan. Co n-accatar ní in tráth nóna arna bárach, dothaét & coíca ban imme, iss é úagslán cen on cen anim. Comáesa comdelba comáilli comchaíni comchórai comchrotha co n-écosc ban síde impu, coná baí aithgne neich sech alaile díb. Bec nád múchtha doíne impu. Scarsat i ndorus ind liss. Atnagat a ngol oc dul úad co corastar na daíni bátar isind liss tar cend. Is de atá golgaire ban síde la áes cíuil Hérenn. Téitseom íarum issin dún. Ataregat int slúaig huili ara chend, & ferait fáilti friss amal bad a domun aile thíssad. Atraig Ailill & Medb & dogníat aithrigi ndó dond écht doringénsat fris, & dogníat chóri. Gaibthir fledugud leu d'adaig. Congair Fráech gilla dia muntir. ‘Airg ass’, ol sé, ‘cosin magin i ndeochadsa issin uisce. Éicne forácbusa and, donuc do Findabair, & irbbad fessin fair, & fonaither int écne lee co mmaith, & atá ind ordnasc i mmedón ind éicni. Is dóig lim condessar chuca innocht.’ Gabthus mesca & aruspeittet céola & airfiti. Asbert Ailill íarum: ‘Tucaid mo séotu damsa huili!’, ol sé. Dobretha dó íarum co mbátar ara bélaib. ‘Amra! Amra!’ ol cách. ‘Gairid damsa Findabair!’, ol sé. Dotháet Findabair cucai, & coíca ingen impe. ‘A ingen’, ol Ailill, ‘ind ordnasc doratusa duitsiu inuraid, In mair latt? Tuc dam conda accatar ind óic. Rot biasu íarum.’ ‘Ní fetar’, ol sí, ‘cíd dernad de.’ ‘Fintasu ém!’ ol Ailill. ‘Is éicen a cungid nó th'anim do dul as do churp.’ ‘Nicon fíu’, ol ind óic, ‘atá mór di maith and chena.’ ‘Ní fail ní dom sétaibse nád téi dar cend na hingine’, ol Fráech, ‘dáig ruc In claideb dam do giull dom anmain.’ ‘Ní fuil lat do sétaib ní nodott ain mani aisce úadi ind ordnaisc’, ol Ailill. ‘Nicom thása cumang dia tabairt’, ol ind ingen. ‘An ro chara, dagné dímsa.’ ‘Tungu día tonges mo thúath, atbélat do béoil meni aisce úait’, ol Ailill. ‘Is aire condegar chucut, úair is decmaing, ar rofetarsa co tísat na doíni atbathatar ó thossuch domuin, ní thic assin magin In rolád.’ ‘Nícon ticfa fri moín nó adlaic thrá’, ol ind ingen, ‘in sét connegar and. Tíagsa conda tucsa, úair Is tricc condegar.’ ‘Ní regasu’, ol Ailill. ‘Taét nech úait immurgu dia tabairt.’ Foídis ind ingen a inailt dia tabairt. ‘Tongusa do día thonges mo thúath, dia faigbither nícon béosa fot chumachtasu ba síre, diandum roib forsa rol mo greis.’ ‘Nícon gébsa dítsu ón, cid cossin n-echaire théisi, má fogabthar ind ordnasc’, ol Ailill. Dobert íarum ind inailt In méis issa rígthech, & int éicne fonaithe fuirre, Is é fuillechta fo mil. Dogníth lassin ingin co maith, & boí ind ordnasc óir forsind éicni anúas. Dosféccai Ailill & Medb. ‘Dalei co ndercar’, ar Fráech, & doéccai a bossán. ‘Indar lemm Is la teist forácbus mo chriss, ol Fráech. ‘For fír do flatha’, ol Fráech, apair cid dernais dind ordnaisc.’ ‘Ní chéltar orut ón’, ol Ailill. ‘Lemsa ind ordnasc ro baí it bossán, & rofetar Is Findabair dorat duit. Is airi ro lása issin duiblinni. For fír th'ainich & t'anma, a Fróeich, asndíth cía cruth arrálad a tabairt ass.’ ‘Ní céltar fortsu’, ol Fráech. ‘A cétlá fosfúarsa ind ordnaisc i ndorus ind liss. Rofetar ropu sét cáeim. Is airi dosroisechtsa co lléir im bossán. Rotchúalasa a lláa dochoad dond uisciu, ind ingen roda láa immach oco íarmóracht. Asbiurtsa frie: ‘Cía lóg rom bia latt ara fagbáil?’ Asbertsi frimsa dombérad seirc mblíadnae damsa. Ecmaing nís ragbusa immum. Fosrácbus im thaig dim éis. Ní comairnecmarni co comairnecmar oc tabairt In chlaidib issind abaind im láimse. Íar sin atchondarcsa In tan ron oslaicsiu In mbossán & ro lláis ind ordnaisc issin uisce. Atchonnarc In n-éicne dorróebblaing ara chind conid gab inna béolu. Ro ngabusa in n-éicni íarum. Cotnócbus issin port. Darolus i lláim na hingine. Is hé int éicne sin íarum fil forsin méis.’ Gaibthir admolad & adamrugud na scél sa Is tegluch. ‘Ni foíchursa mo menmain for óclach n-aile i n-Hérinn itiadsiu’, ol Findabair. ‘Arotnaisc dó’, ol Ailill & Medb, ‘& tair chucunni cot búaib do tháin na mbó a Cúailngiu. & In tan doregasu cot búaib anair doridisi fibaidsi In n-aidchi sin d'adaig & Finndabair.’ ‘Dagénsa anísin’, ol Fráech. Biit and íarum co arna bárach. Gabais Fráech immi cona muntir. Celebraid íarum do Ailill & Meidb. Documlát dá críchaib íarum. Ecmoing ro gata a báe calléic. Tánic a máthair chuce. ‘Ní béoda do fechtas’, ar sí, ‘dochóas. Fofirfe mór n-imnid duit. Ro gatta do baí & do thri meicc & do ben conda fail oc Sléib Aelpa. Ataat téora báe díb i n-Albain túascirt la Cruthnechu.’ ‘Ceist, cid dogénsa?’ ol sé ria máthair. ‘Dogéna nephthecht dia cungid. Ní thaibrea th'anmain forru’, ol sí. ‘Rot biat baí lemsa chena’, ol sí. ‘Nimthá són’, ol sé. ‘Dochoid form einech & form anmain airec co Ailill & co Meidb com búaib do tháin na mbáu a Cúalngiu.’ ‘Ní rochébthar’, ol a máthair, ‘a condaigi.’ Téiti úad íarum la sodain. Dochumlaísom ass íarum tríb nónbaraib, & fidchúach & cú lomna leu, co lluid hi crích n-Hulad co comairnaic ri Conall Cernach oc Bennaib Bairchi. Rádid a cheist friside. ‘Níbu sirsan duit’, ol séside, ‘aní ardottá. Ardottá mór n-imnid’, ol sé, ‘cid and no beth do menma.’ ‘Dommáirse’, ol Fráech ri Conall, ‘co ndichis lemm nach ré ó conarnecmar.’ ‘Ragatsa ém’, ol Conall Cernach. Documlát ass a triur tar muir, tar Saxain túascirt, tar Muir Hicht co túascert Langbard, co rráncatar Sléibte Aelpae. Co n-accatar fraccnatain oc ingairiu chaírech ara cind. ‘Tíagam ar ndís’, ol Conall, ‘a Froích, co n-acaldam in mnaí thall, & anat ar n-óic sund.’ Lotar íarum dia acaldaim. Asbertsi: ‘Can dúib?’ ‘Di feraib Hérenn’, ol Conall. ‘Nípu sirsan do feraib Hérenn ém tíchtain in tíri se. Do feraib Hérenn ém mo máthairse.’ ‘Domfair ar chondailbi. Aisnid ní dún diar n-imthechtaib. Cinnas in tíre doráncamar?’ ‘Tír ndúaig n-úathmar co n-ócaib ansib. Segait for cech leth do thabairt bó & ban & brat’, ol sí. ‘Cid as núidem tucsat?’ ol Fráech. ‘Baí Fráech maicc Idaith a íarthur Hérenn, & a ben & a thri maicc. Unse a ben lasin ríg, ondat a baí issin tír ar far mbélaib.’ ‘Donfairni do chobair’, ol Conall. ‘Is bec mo chumang acht éolas nammá.’ ‘Iss é Fráech inso’, ol Conall, ‘& it é a baí tuctha.’ ‘In tarisi libsi In ben?’ ol sí. ‘Cid tairissi lind In tan dolluid, bés ní tarissi íar tíachtain.’ ‘Ben taithigi na mbáu, airgid a dochum. Eprid frie for toisc. Di feraib Hérenn a cenél, di Ultaib int sainriuth.’ Tíagait co suidi. Ardagaibet & nos slaindet dí, & ferais fáilti friu. ‘Cichib foruíreth?’ ol sí. ‘Fonroíreth imned’, ol Conall. ‘Lenn na baí & In ben fil issind liss.’ ‘Níbu sirsan dúib ém’, ol sí, ‘dul fo dírimm inna mná. Andsu dúib cech rét’, ol sí, ‘ind naithir fail oc imdegail ind liss.’ ‘Nim thísi amin’, ol Fráech. ‘Ní tairissi limm. At tairisisiu lim. Rofetamar nín méra úaire Is di Ultaib duit.’ ‘Can di Ultaib dúib?’ ol sí. ‘Huinse Conall Cernach sund, láech as dech la Ultu’, ol Fráech. Focheirdsi dí láim im brágit Conaill Chernaig. ‘Reiss ind orgain hi fecht sa’, ol sí, ‘úaire donánicside, úair Is do suide dorairngered orgain In dúini sea. Tíagsa ass’, ol sisi. ‘Ni béo fri mblegon na mbó. Fáicéb In less n-óibéla. Is mé nod n-íada. Asbér Is déol ro dinetar ind loíg. Tíastaisi issin dún acht comtalat. Iss andsu dúib ind naithir fail ocon dún. Dolléicetar iltúatha dí.’ ‘Regmai amin’, ol Conall. Fúabbrait In less. Focheirdd ind nathir bedg i criss Conaill Chernaig, & orgait In dún fo chétóir. Tessairgit íarum In mnai & na trí maccu, & doberat a n-as dech sét In dúine, & léicid Conall In nathir assa chriss, & ní dergéni nechtar de olc fria chéile. & dothíagat i crích Cruithentúathe co tucsat téora bú dia mbúaib assaide. Co tullatar do Dún Ollaich maic Bríuin friu aníar co mbátar i n-Aird Húa nEchach. Is and atbath gilla Conaill, oc timmáin na mbó .i. Bicne mac Láegaire. Is de atá Inber mBicne oc Bennchur. Co tucsat a mbú taris illei. Iss and ro lásat a n-adarca díb, conid de atá Tracht m-Bennchoir. Luid Fráech ass íarum dia chrích, & a ben & a maicc & a baí laiss, co luid la Ailill & Meidb do tháin na mbó a Cúanlngiu.

https://celt.ucc.ie//published/G301006.html

G301008

Síaburcharpat Conculaind (Eg.88, fo. 14b1-15a2)

Unknown

Beatrix Färber

600–900

Old

GA

—

—

—

Luith Patraic do Temraig &rl. Luith Laogairi doa agaltam Patraic iar taibsin Conculaind do inai carput. Aspert Patraic fri Laogairi:‘Indattarfas ni?’ ‘Dodomarfas immurgu,’ for Laogairi ‘& nimta cumac dia faisneis mina senasu mo gin & mina coisreca.’ ‘Ni senabsa’ ol Patraic ‘do gin-si conamraib mo riar. Assenfa immurgu In t-aoer dotaod as do gin connecis In taidbsin tarfas duit.’ ‘A mba-sa eim’ ol Laogairi ‘ag dul tar Fan an Carpait a Tulaig an Turcomruig do Chnoc Sighi an Broga a mBrug Maic ind Og confacusa In gaoith ndaghfuair n-aightighi amail croisigh debroi. Beg nach ruc ar bfolta diaar cenduiu & nach dechaith trin fodésin co talmain. Rofiarfacht-sa do Benen In gaith sin’ or Laogairi. Aspert Benen frim-sai:‘Is ie gaoth ifirn iarna oslucad ria Coinculaind.’ Confacamur In tromciaigh mair doleci forn. Roiarfacht-sa iarum do Benen In tromciaigh sin. Aspert Benen batar anala fer & ech imandechatur a magh-sa riam. Confacamur iarsin In fechuine mar uasand tuas. Ba llan In t-æer nó In tir di suigibh & ba itir nella nime batar i n-airde. Roiarfacht-sa do Benen ini-sin. Asbert Benen batar foid a cruaif na n-ech batar fo carput Conculaind. A mbamur annsin confacamar fuat ina fer & na n-ech tresin ciaigh isin carput. Solam aræ apri eisi for ardsithbe sidhithi doriadhad seda. Confacusa iarsin in da ech commora comaille comcroda comdelbae comderga comluatha comcoire comgnima boislethna leislethna biruich airdcinn aiginmara gobcail dualaigh tuillethain forarda forrana forbreca. Ote cendbeca urderga bruinnederga beolaidhe slemna saitsidhe sogabaltaigh feigi faoburda femendæ casmogguich caine comcoire cascaircighi brogha for fuil ina ndiaigh-sighi. Da ndroch duba tairchisi, dæ roth coire coicrisi. Feirtsi cruaidhe colgdirgi. Da n-all n-aipthi n-intlaisi. Sithbe co fethan findruine. Cuigg erdinnach fororda. Pupall corcurda. Fortci umaithi. Laoch and isin carput sin. Suas mael dub deimsidhe fair suidhe. Ata lim Is bo rodlelaig. Suil glas bannach ina cinn. Fuen corcurgormb im suidhe cona cetheoraib oaibh airgid. Duillenn dergoir for a bruindif roleth fora di gualainn. Leine gealculpaitech co nderccinnliuth intlasi. Claideb orduirn enecruis seasta for a sliastaib. Manais lethanglas for crand mi(d)seagn ina laim. Foga feigh fobartach ina farrad. Sciath co tuagmilaif oir uasaif a dif n-imdadhaifh. Indalimm ba fras do nemantaif rola ina ceant. Duifethir leth dufhfolach cechturda a da bruar. Dergithir dual partaing a beola. Ara ar a belaiph isin carput, araile fer seang foran fota forbrec. Folt forruad for a mulluch. Gibni for a eudun næ leced In folt fo agaid. Cuaich di or for a di cula i taircent a folt. Coichlin etech uimphe co hurslocud a di uillenn. Bruidni do dergor ina láim dia tairceallad a eochu. Toigh leum-sa bidne Cuchulaind & Laogh mac Riangapra nobeth ant & In Duf Saighlenn & In Liath Machai nobeth fon carput. ‘In crete do Dia infechtsa?’ ol Patraic, ‘uar dodecha Cuchulaind dot accaltaim.’ ‘Mas e Cuchulaind atconarc-sa,’ ol Laogairi, ‘is gairet lim-sa ropaoi com accaltaim.’ ‘Is folaid Dia’, ol Patraic, ‘mas eisium roboi ant, toraga dot accaltaim afridhisi.’ A mbatar ant iarsin confacatar In carpat isin maig ina ndochuma & Laogh mac Riangabra ina aradacht & Cuchulaind ina erredacht. Tairmcles nonbuir .i. cles cait, cles cuair, cles n-erre, dalltcles n-eoin. Secht cneslenti fichet uastaib, imasleig gach la beirt uman araid, gapail na n-ése bai os oaif & analaib na n-ech. Toluid Cuchulaind do accaltaim Patraic & bennachais do & ispert fris: Atateoch, a naom-Patraic, at arrad iteó, romfuca lat cretmechu a tiraiph na mbeo. ‘Creit do Dia & do naom-Patraic, a Laogairi, na tudhchaith tont talman tarat, ar ni siaf donanaic. Is Cuchulaind mac Sualtaim. Ar Is bith gach ruanaid reacht na talam, cacha ciuin celur cech triun talam, cach naoph neam, ar Is dord siafra cin midisi Is bith caich ar uair imareidhi-siu.’ Pui Cuchulaind ina tast & ninarlastar Laogairi. ‘Cia rot Breagha, a Laogairi? Cia saigis a bfantai? Cia aires a n-athæ? Cia aithet a mna? Cia carait a n-ingina?’ ‘Cia duit-si & dam-sa In fiarfaigid-si?’ ol Laogairi. ‘Ba misi imateged, imaredhed, imatimcellad, imatoimdelladh. Ba misi allad curad cardais glonda ardaiph imanaghdis. Robui tan, a Laogairi, ba misi nosaighidh a margresæ, nosráinedh a marcongala. Pa misi In cú cathbuadach gnusachtach righderg derglethan rogeallach nobith a n-aonach Murtimni iar mbaigh. Creit do dia & naom-Patraic, a Laogairi. Ni siabra donanaic, is Cuchulaind mac Sualtaim.’ ‘Masa Cú fil ant’, ol Laogairi, ‘atfet dun ni dia margnimaib.’ ‘Ba fir on, a Llaogairi’, ol Cuchulaind. ‘Pa-sa coillid gillasa i n-airitin atha mo tuath. Pa-sa bailcbemnech-sa for nithib & marsloghaiph. Imreidhinn-siu a ngraighi senggluatha mo namat isnahib luachraifh co bfagbainn-si a n-elta beomarba difh isnahib slebtib iar n-airdbiu a comlond comarda na bfer nobidis foraib.’ ‘Manus fil na gnima-sin lat feib adrimi-su, batar gnima erred lat-sa, nipsatar gnima con.’ ‘Bu fir son, a Laogairi’, ol Cuchulaind. ‘Nipsa cu-sa gabala lais, bam-sa cu-sa gabala uis.’ ‘Nipsa cu-sa cuipp i n-urcuill, ba-sa cu-sa comnart do comlund.’ ‘Nimsa cu-sa imlomtha fuidhel, ba-sa cu-sa tairdbi buiden.’ ‘Nimsa cu-sai ingairc gamna, ba-sa cu-sa aurbuidhe Eamnai.’ ‘Manusfilid na gnima-sin feib adrimi-siu, batar gnima aile lat-sa.’ ‘Ba-sa herr-sa, ba-sa hara. Ba-sa hara carpait mair. Ba-sa maoth fri maithi, ba-sam imnedach frimm tair. Ba-sa cethreochur a cath, ba-sam cethreochur a nith, ba-sa nainendach mo namad. Nim-sa neimtenga mo crich. Ba-sa comrar gacha ruine do ainnrif Ulad. Ba-sa mac la macca, ba-sa fer la firiu. Ba-sa coscur-sa for ath. Ba-sa maith frim air, ba-sa ferr frim molad.’ ‘Mase Cu fil ant’, ol Laogairi, ‘atfet dun ni dona morgaibfi rogaifis.’ ‘Ba fir son, a Laogairi’, ol Cu. Imareidhinn-se a margraighi la Conchufur cruaid, bam aileetuaith, arslighinn gach buaidh. Roclisusa for analaib uasa uif na n-ech, romefdatar rium-sa mor cath for gach leth. Robrisusa urgala for triuna na tuath, ba misi In cur claidebruad iar sligi na sluag. Roclisusa a faoburclessa for innaif a claideb, rosiachtamar moroirgne, ba tria gatha teneth. Tairret n-aile docuadhusa, acht ba hísin uair, curferus .l. morchath fri Lochann antuaidh. Aroile laoch donarraithsi re techt dam for set, tricha cubat i n-airdi, ba hedh sin a met. Iarsin roslelach-sa iar ngles duin fa tri, focart-sa a chend isin chath go torchair In ri. Iarsin dorochrodar, roba tesbaid dif, secht coecait cach ainlaoithi ó rogabtha rimh. Iarsin ronenusc-sæ foraif ina ndail secht cet talland argait fain im secht cet talland oir, ba hisin an cain. Tarra n-aile docuadhusa dia lot a tir Sgaidh, dun ant go nglasaif iairn foruirmiusa laim fair. Secht muir iman cathraig-si, ba heitigh a dend, sondach iairn for gach mur forsa mbatar noi cet cenn. Doirsi iairn for gach lios, frim-sa ni rocosnaithe, atamcomcasa com lua condorala a mbrosnacha. Bui cuithe isin dun lasin righ adfed, deich nathraig doroemdetar dara or, ba bed. Arsin atarethisa ciarb adbal In drong, co ndernusa a n-oirnecha itir mo da dorn. Iarsin adrethusa in tan ba fom rois, conamalt-sa comdar minbacha itir mo di bois. Búi caire isinn dun, laogh na teora mbo, tricha aighi ina craos ni ba luchtlach do. Taithighdis In coire-sin, ba mellach In bagh, ni theghtis uadh for nach leth co bfagbadis lan. Bui mor n-oir Is argait ant, ba hamra In frith, tobiur-sa an caire-sin la hingin In righ. Na teora ba dobertamar rosnasit In mhuir, bui eire deisi dh'or la cach forai muin. Iar tuidhacht dun forsin fairgi, ba hadhbal lao tuaith, baiti forenn mo curaigh laisin n-anfud cruaid. Iarsin imanirusa, ciarbo gafud grind, nonbor cechtar mo di laim, tricha for mo cinn. Ochtar for mo di sliastaib, roleltar dom corp, ba hamlaid-sin snadhusa In fairgi co mba forsin port. In rocesusa d'imned for muir ocus tir, ba hannsa dam aonadaig i n-ifernn la deaman co n-ir. Mo corpan ba crechtnaithe, la Lugaid a buaith rucsat deamnae m'anmain-si isin richis ruaidh. Imrubairt-sa cleitine, gai bolga co leir, robadhusa a comchetfaid fri demon a pein. Ba comnart mo gaisged-si, mo claideb ba cruaid, domrimart-sa demon co n-aonmeor isin richis ruaid. In rig consnat a righi cia beth co met a mbrighi, ni cumgat ni la mac nDe acht a cubatt i ndire. Sluaig Ulad um Chonchobur, batar calma In coraid, dosraighlet na demnaide i n-ifern isid bronaigh. Acht In righ mac Neasa ar baigh ar mac Muire atait a pein ifeirn formna na laith ngaile. Ba mad dolot-sa did breithir fri Patraic isin uair condomthuc-sa a hifirn conad dam a buaidh. Is buaid mor do Gaodelaib co clothar In sluag, cach aon cretfes do Patraic i nim ni ba truagh. Ceni creiti-si do Patraic nocretfet Ulaid, an roceasusæ d'imned ba mo a turim. Ina heich-si, a Laogairi, retha rith co mbuaidh, is Patraic dorathbeoaigestar condate ada luaith. In carpat-sa atcí-siu a ndegaid na n-ech, is Patraic rocruthustar, donug amail Is dech. Cusin fotugath cusan eirred clius, is cian mar oatrubalt-sa, o roscarus fris. Is cian mar o roscarusa frim carpat, frim ech, is folaid cumachta mar donug amail Is dech. Atoteoch, a naom-Patraic, at farrad rombeo, romfuca lat creitmecha a tiraib na mbeo. Creit do Dia & do naom-Patraic ar na tudhchaidh tont talman torad. Doraga ni ba conntapairt mina crete do Dia & naom-Patraic, ar ni siafra donanic. Is Cuchulaind mac Sualtaim. Rofiorad trath ini-sin. Doteachaid talam tar Laogairi & adfiadhar neam do Choinchulaind.

https://celt.ucc.ie//published/G301008.html

G301010

Ferchuitred Medba (Rawlinson B512)

Unknown

Benjamin Hazard

600–900

Middle

EN, LA, GA

—

—

—

Ferchuitred Medba indso: Rí rogabustar rígi for Erinn fecht n-aill .i. Eochaid Fedhlech mhac Find mhic Roighen Ruaid do shil Ritfatha Scuit o Thur Nemruad i lleth, ar Is do shil Riphaith Scuitt cech gabail rogab Ereind genmotha Cessair namá. Is aire atbertha Eochaid Fedhlech fris .i. fedhil la cách é .i. indruic la cách an rí sin. Trí mic leis .i. na trí Find emhnae (.i. emuin raott nach deligther) & d'aontoirbert ruccad iatt .i. Bres & Nar & Lothar a n-anmanda, & Is iatt dorindi Lugaid Sriab nderg re shiair fadein an aduig re cath Droma Criad do thabairt doib da n-athair, cur thuitsid a triur ann la hEochaid Feidhlech, curub é Eochaid Fedlech do chuindigh an etgit nemdha cen mac a ndíaid a n-athar for Erind co brach, gur fírad sin. Et Conall Anglonnach mac Eochach Fedlig díataitt Hui Conaill ra Firu Bregh. Búi iardraighi mór laisind rig sin .i. Eochaid Fedlech: .i. Ele ingen Echach Fedhligh, ben Fergail mic Madach, & Is uáithi atá Brig Éle la Laigniu & fa ben a ndiaig Fergail do Sraibgend mac Niúil do Ernaibh, co rucc mac dó .i. Mada mac Sraiphgind athuir Ailella mic Mada. Ocus Mumain Aitencathrach ingen Echach Fedlig, ben Conchubuir mic Fachtnae Fathaig, mathuir Glaisne mic Conchubuir. & Eithne ingen Echach Fedlig, ben aili don Concobur cetna, mathair Forbaidi mic Concubuir & Is aire atbertha Forbaidi dhe .i. a forbud .i. a gerrad do roindiub a broinn a mathar iarna bathad a nGlais Berramain frissa raiter Eithne indíu & Is uaithi sloindter ind aband .i. Eithni. & Diarmait ainm Urbaidi ar túss. Occus Clothra ingen Eochach, mathair Cormaic Conluinges & Derbri ingen Eochach Fedlig, dia rabatar muca Derblinne. Et Medb Cruachna ingen Eochach Fedlig ben aile do Chonchobur, conad é Concabor cetfer Medba, cur tréc Medb Conchubor tre uabharr menman, co ndechaid chum Temrach In bail i raibe rí Erend. Et Is í cúis fa rabatar na hingena sin righ Erenn ac Conchubor, ar Is la Eochaid Feidhlech dotuit Fachtnae Fáthach i cath Leitrech Ruidhi 'sa chomrund, conid 'na éruicc tucad na mná sin do Conchobur maille righi nUlad do gabail dó ar hecin ar clanduib Rugraidhi. Conadh é cetádhbur comfuachda thána bó Cuailgne fagbail Medbha ar Concubur dá aindeoin. Tinne mac Connrach Caiss do Domhnandachaibh, iss é bá righ Condacht an tan sin & Eochaid Dala & Fidech mac Féicc don Gamanraid a cuiblichus na ríghi. Teid Fidiuch mac Feicc co Temraig do teglomadh na rigi, cur cuindidh Medb ar Eochaid Fedliuch, co fuair Tindiu mac Condruch fis an scéoil sin, condorala do forairi for Fidach mac Feicc, conustarrladar ac srothaib Sindu, cormarbsat clanda Cundrach & Munodur mac Connrach Fidach, conidh é sin cetadhbur coctha clainne Connrach Caiss & na Gamanraidi. Dogní Eochaid Fedlech anfir flatha ar Tindi mac Connrach iar sin, cur cuir a ndithriub Condacht é & cuiris Medhbh a n-inadh rígh a Cruáchain, conustarla do Meidhbh & do Thindi, co mba céledach iar céin mháir 'na diáig sin, conidh a Cruachain dognítea áenuig Erenn. & no bittís mic rig Erend hi Cruachain ic Meidhbh In tan sin, dia caomclodhataís coccud fri coicced Conchobuir, co tainicc Sraiphgend mac Níuil do Érnaib & a mac .i. Mata mac Sraipgind co Meihdhb, dia coemhsatt cocad fri Conchobor im cend cecha formaitt bui attaro. Gníthir feis Temrach la hEochaid Fedlech an tan sin co cóiceduib Erenn immi acht Medhb & Tinni. Hirailit fir Erend ar Eochaid Medhb do breith isind aónach. Cuiris Eochaid Srebluath, adhon a banechlach, ar cend Medba co Crúachain & teitt Medb arnamáirech co Temraig cur cuiretar graithfne ind aonuig co cend cóictigis ar mhís leó & scoilitt fir Erend ina díaidh sin. Anais Conchobor tar eis cháich isind aonuch ac forairi ar Meidb & si ac dul co Boind dia fothracad, co tarrla Conchobor di ann, corsáraig hí & co ndechaid ina gnáis da haindeoin, co closs co Temraig sin. O doclos doergetar teglach rig Erenn immon ríg a Temraig amach & Tindi mac Connrach, & aderuit araili cur tuit Eochaid Dala le Tindi reime sin fon rigi, & ní fír sin. & tocbaidter meirgi rig Eredn d'innsaigi rig Ulad corfocrad comracc o Thinni mac Connruch ar Conchobur Monodhur mac Connrach derbbráithir Tindi, condebuirtt Conchobor fris Tindi do coscc. Atbert Mondodur co ndingebad co tarla dóibh imsreng curad, cur tuit Tinni 'san imguin, condebratar cách ‘is maith an t-echt,’ condebuirt an drái ‘bid mac Cecht a ainm co brach.’ De sin dolen Mac Cecht de. Curmebuid an cath ria Conchobor for Boind bar Eochaid Fedlech, condorchair Sraibgend mac Níuil & a mac a connmail an chatha dia n-eiss. Gabais Eochaid Dala cuing an chatha fair ar fíarut Midhe tar Sinuind sribhúaine, co ruc Medb & Condachtaig slán leis tre nert imgona, cor nar lamad iad o Bóind co Sinuind. Tecaitt Domnannaigh & Dail nDruithne & Fir Craibhe, dia raibi Eochaid Dala, co Cruachain iar marbad Tinni mic Connruch Caiss. Ar gérbo tri haicmedha íatt san re scailed, rop enaicmi íatt ar mbunadus .i. clannai Dela mic Loich d'Feruib Bolcc iar ngenelach. Gurab i comairle dorónsat, rigi Condacht d'ainmnechud do Eochaid Dala do deoín Medba dia mbeth 'na chele dhi fen & cen étt cen omun cen neoitt do beth ann, uair ba gess disi beth ac ceili a mbeitís na trée sin. Dorighad Eochaid trit sin, co raibi treall a Cruachain ana chele icc Meidb isin aimsir sin. Tanuicc Ailill mac Máda mic Sraibgind do Ernaib co Cruachain & ba lenam maol Ailill ann sin & iarsma clainni Sraipginn maraon ris dia ailemhuin ac Meidb tria gaol Medba fris .i. Ele ingen Eathach Fedlig a shenmathair. & altuir i Cruachain Ailill iar sin curba mílid mormenmnach & curba trettill i ccathuib & a comlunduib & curba tuir connmala catha re Conchobor é ac dénamh cocctha & ic din coiccid Medba, curup e fa tóesech teglaig ac Meidb 'na diaig sin, cur graduig Medb é ar a sobhessuibh, cur aontuigh fria é, curbá céli dhi é tar cheand Eochach Dala, cur éttuigi Eochaid im chend In scéoil & cur hétaidhi Domnannaig tre chombáid, cur shamhailset Ailill d'innarba a Connachtaib amach, co na raibhi do Ernuib maille friss. Cur toirmiscc Meadb an gnim sin do denum, uair ba dili leisi Ailill ana é. Ottconnairc Eochaid letrom Meadba fograis comrucc ar Ailill im chend a righi & a mna, cur comracc doib co hainiarmurtach, & dorochair Eochaid Dala 'sa comracc sain la Ailill mac Máta tre imdill Meadbai. Gabais Ailill ríghi Connacht do deoin Medba da eissi sin, curob é fa ri Connacht ac rigad Conaire Móir mic Etarsceoil & ac tabairt na tánai for Ulltu, conad don Ailill sin rucc Medb na Maineda, & nír Mainedha a cetanmanna, acht Is íatt a cetanmanna .i. Felim Maine Aithreamail, Cairpre Maine Maithremail, Eochaid Maine Andáoi, Fergus Maine Táoi, Cet Maine Millscothach, Dairi Maine Mo-id-bertt. Cid ara n-abar na Mainedha friu? Ni hansa. Dia mbói Medb occan cluichemnuigh laa n-ann, condorala dhi turcnam catha Finnchorad la Conchobor, día ndébertt friá draí: ‘Cia lasa tuitfe Conchobor dom cloinn?’ ol sí. ‘Ní rucus muna haithbaister,’ ol an draí. ‘Cidh sin?’ ol Medb. ‘La Maine gongeodhain,’ or an draí. Conad aire sin tuc sí Maine for gach mac dhí dia tuited Conchobor lais, cor forttamlaigi na foranmanna sin na mac for na hanmanna disle bádur forrta. & doshail Medb gurb é Conchobor mac Fachtnae Fáthaig ri Ulad idubertt an draí, & nocharb é chenae, acht Conchobor mac Artuir mic Bruighi mic Dungaili .i. mac rig Alpan dotuitt la Maine Andaoi mac Ailella & Medbai. Finid dó sin. Meisi Mailechlainn rograithph sin.

https://celt.ucc.ie//published/G301010.html

G301012

Táin Bó Cúailnge (Recension I)

Unknown

Beatrix Färber, Nicole Müller, Mafalda Stasi

c. 550-1100

Old, Middle

LA, GA

—

—

—

Táin Bó Cúailnge inso sís. ‘Tarcomlad slóiged mór la Connachtu .i. la h-Ailill & la Meidb , & h-etha h-úaidib cossna trí chóiced aili. Ocus foíte techta ó Ailill co secht macu Mágach .i. co h-Ailill, co Ánlúan, co Moccorb, co Cet, co Én & Bascall & Dóche, trícha cét la cach n-áe, & co Cormac Cond Longas mac Conchobair cona thríb cétaib boí for condmiud la Connachta. Tecait uile íarum co m-batar hi Crúachnaib Aí.’ ‘Trí luirg didiu do Chormac oc tochim do Chrúachnaib.’ ‘In cétna lorg broitt brecca i forcipul co filliud impu. Fortíi berrtha foraib. Léini fo thairinniuth cota nglún, & fotalscéith foraib & manaís lethanglas for crund midsing i l-láim cech fir.’ ‘In lorg tánaisi broit dubglasa impu-side & lénti co n-dercintliud co h-orcnib sís, & monga tara cenna síar, & lubne gela foraib & slega cóicrinne inna lámaib.’ ‘Ní h-é Cormac beus,’ ‘or Medb. Tic an tres lorc dano. Broitt chorcra impu & lénte culpatacha fo derggintslaid co traigthe, & berrthai slechtai co guaille, & cromscéith co fáebraib condúala impu & turre rígthige i l-láim cach fir.’ ‘Is é Cormac inso h-ifechtsa,’ ‘or Medb. Doecmalta dano íarum ceithre cóiced h-Érend co m-bátar hi Crúachnaib Aíi. Ocus nís teilcset a fáthi & a n-druíd ass sein co cend cóicthigis oc irnaidi seóin.’ ‘Asbert Medb íarum fria h-araid a l-láa documlásat:’ ‘Cach óen scaras sund trá indiu,’ ‘ol sí,’ ‘fria chóem & a charait, dobérat maldachtain form-sa úair Is mé dorinól In slúagad sa ".’ ‘An-su didiu,’ ‘ol In t-ara,’ ‘co n-imparrá In carpat deisel & co tí nert In t-seúin ara tísam ar frithisi.’ ‘In tan didiu dosoí In t-ara forsin carpat & lotair do thecht ass co n-accatár In n-ingin macdacht remib. Folt buidi furri. Bratt brecc impe, delg n-óir and. Léine chulpatach co n-derggintslaid impe. Dá assa co foraib óir impu. Agad fochóel forlethan. Dí broí duba dorchaidi. Abrait duib dáin co m-bentaís foscod i m-medón a dá grúaide. Indar latt ropo di partaing imdéntai a beóil. Indar lat ba fross do némannaib boí inna bélaib .i. a fíaclai. Teóra trillsi fuirri .i. dí thriliss immo cend súas, trilis tara h-aiss síar co m-benad a dá colptha inna díaid. Claideb corthaire do findruine inna láim, esnaid óir and. Trí meic imlisse cechtar a dá súla. Gaisced lasin n-ingin & dá ech duba foa carput.’ ‘Cia do chomainm-siu?’ ‘ol Medb frisin n-ingin.’ ‘Fedelm banfili do Chonnachtaib mo ainm-sea,’ ‘or ind ingen.’ ‘Can dothéig?’ ‘or Medb.’ ‘A h-Albain iar foglaim filidechta,’ ‘or ind ingen.’ ‘In fil imbass forosna lat?’ ‘or Medb.’ ‘Fil écin,’ ‘or ind ingen.’ ‘Décai dam-sa didiu co b-bia mo fechtas.’ ‘Dosnécce ind ingen íarum. Is and asbert Medb:’ ‘A Feidelm banfáith, co acci In slúag?’ ‘Frisgart Fedelm co n-epert:’ ‘Atchíu forderg, atchíu rúad.’ ‘Ní fír són ém,’ ‘ol Medb,’ ‘ar atá Conchobor ina chess i n-Emain & h-Ulaid imbi co neoch as dech a n-ócc, & ráncatár mo thechta-sa co tucsat fis scél dam-sa ass. Fedelm banfáith, co acca ar slúag?’ ‘ol Medb.’ ‘Atchíu forderg, atchíu rúad,’ ‘ol ind ingen.’ ‘Ní fír són,’ ‘ol Medb,’ ‘ar atá Celtchar macGuthidir co tríun h-Ulad imbi i n-Dún Lethglaisse, & atá Fergus mac Roeich meic Echdach lenni sund for longais co tríchait chét imbi. Fedelm banfaith, co acca ar slúag?’ ‘ol Medb.’ ‘Atchíu forderg, atchíu rúad,’ ‘ol ind ingen.’ ‘Ní báa aní sin trá,’ ‘ol Medb,’ ‘ar bít imserga & círgala & fuili fordergga i cach slúag & i cach thaurchomrac dúnaid móir. Déca atheruch dúnd dano & abbair a fír frind. Feidelm banfaíth, co acca ar slúag?’ ‘Atchíu forderg, atchíu rúad,’ ‘ol Fedelm. Conid and asbert:’ Atchíu fer find firfes cles co lín créchta fora chnes lúan láith i n-airthiur a chind óenach m-búada a thulchind. Fail secht n-gemma láith ngaile for lár a dá imlisse fil fuidrech fora glinni fil leind n-deirg n-drolaig immi. Dofil gnúis as gráto dó dobeir mod don banchureo duni óc Is álaind dath dofeith deilb n-dracuin don chath. Cosmail innas a gaile fri Coin Culaind Murtheimne nocon fetar cúich In Cú Chulaind asa caini clú acht rofetur-sa amne is forderg In slúag sa de. Atchíu fer mór forsin maig dobeir tres dona slógaib cethri claidbíni cles n-án fil i cechtar a dá lám. Dá gáe bolga immosbeir cenmothá colg dét Is sleg ardaric imbert don t-slúag sain gním fris téit cach n-arm uád. Fer i cathfochrus bruit deirg dobeir In cosmail cach leirg ardaslig tar fonnad clé cotagoin In ríastarthe delb domárfas fair co se atchíu imrochlád a gné. Ro gab toscugud don chath mani airlestar bid brath dóich lim iss é dobobsaig Cú Chulaind mac Súaldaim. Slaidfid for slúagu slána fochiuchra for tiugára fáicfidi leis míli cend ní cheil In banfáith Fedelm. Snigfid crú a cnesaib curad do láim laích bid lánpudar oirgfid ócu imregat fir do chlannaib Dedad meic Sin beit cuirp cerbtha caínfit mná la Coin na Certa atchíu-sa. a. ‘In lúan iar samain Is and documlaiset. Iss e dollotar sairdes a Crúachnaib Aíi .i. for Muicc Cruinb, for Terloch Teóra Crích, for Túaim Móna, for Cúil Sibrinne, for Fid, for Bolga, for Coltain, for Glúne Gabair, for Mag Trego, for Tethbai túascirt for Tethbai descirt, for Tíarthechta, for Ord, for Slaís fadess, for Indiuind, for Carnd, for Ochtrach, for Midi, for Findglassa Assail, for Deilt, for Delind, for Sailig, for Slaibre, for Slechtai selgatar, for Cúil Sibrinni, for Ochuind fadess, for h-Uatu fathúaid, for Dub, for Comur fadess, for Tromma, for Othromma sair, for Sláini, for Gort Sláni, for Druim Licce fadess, for Áth n-Gabla, for Ardachad, for Féraind fothúaid, for Findabair, for Assi fadess, for Drúim Sálfind, for Druim Caín, for Druim Mac n-Dega, for Eódond Mór, for Eódond m-Bec, for Méthe Tog, for Méthe n-Eóin, for Druim Cáemtechta, for Scúaip, for Imscúaip, for Cend Ferna, for Baile, for Aile, for Báil Scena, for Dáil Scena, for Fertse, for Ross Lochad, for Sále, for Lochmach, for Ánmag, for Deind, for Deilt, for Dubglaiss, for Fid Mór, for Colbtha, for Crond h-i Cúalngi.’ ‘A Findabair Chúalngi Is ass fodáilte In t-slóig h-Érend fón cóiced do chuingid In tairb. Ár ropo thairsiu sin dochótar céin co ráncatar Findabair.’ Finit a titulrad. Incipit In scél iar n-urd. In scél iar n-urd inso sís. ‘Ó dodeochatár a cétna n-ude a Crúachnaib co m-bátár hi Cúil Sibrinne, asbert Medb fria h-araid ara n-indled a noí carpti dí coro lád cor isin dúnad co n-accad dús cía lasmboth scíth & lasmboth laind techt In t-slógaid. Focress a phupall colléic for Ailill & sudighthe a thincur eter choilcthe & brothracha. Fergus mac Róich didiu for láim Ailello isin phupull. Cormac Cond Longas mac Conchobair fora láim-sidi. Conall Cernach fora láim-side. Fiacha mac Fir febe fora láim-side, mac ingine Conchobair. Medb ingen Echach Fedlig fora láim aili do Ailill. Findabair ingen Ailella & Medbi fora láim-sidi. Cenmothá fossu & timthirthidi insin. Tic Medb iar n-déscin In t-slóig & asbert ba n-espa do chách dul in t-slógaid dían téset In trícha cét Galíon.’ ‘Ced ara tánsi na firu?’ ‘or Ailill.’ ‘Ní dá tánsem dam,’ ‘ol Medb.’ ‘It ána ind óic. In tan ro m-boí cách oc gním a sosta, ro scáig dóib-seom tuga a sosta & fune a m-bíd. In tan ro m-boí cách oc praind, ro scáig praind dóib-seom h-i suidiu, & ro bátár a cruti ocaó n-airfitiud. Is espa didiu,’ ‘ol Medb,’ ‘a techt. Is foraib bíaid búaid In t-slóig.’ ‘Is airiund arbáget dano,’ ‘or Ailill.’ ‘Ní regat lend,’ ‘ol Medb.’ ‘Anat didiu,’ ‘ol Ailill.’ ‘Nach ainfet dano,’ ‘ol Medb.’ ‘Ficfit fornd iar tiachtain dúin,’ ‘ol sí,’ ‘& gébtait ar tír frind.’ ‘Ceist, cid dogéntar friu,’ ‘or Ailill,’ ‘innách maith a n-anad nách a techt? ’ ‘A n-guin!’ ‘ol Medb.’ ‘Ní chélam as banchomairle,’ ‘or Ailill.’ ‘Ní maith a n-asbir la sanais ón,’ ‘ol Fergus.’ ‘Nímaricfe, úair is áes comhchotaig dúinni 'nar n-Ultaib, acht má non gontar uli ".’ ‘Cid ed ón dorigénmaís-ni,’ ‘ol Medb,’ ‘ár atú-sa sund mo sainteglach díb tríchtaib cét,’ ‘ol sí,’ ‘& atát na secht Mane. .i. mo secht meic secht tríchait cét. Cotaroí a toccad,’ ‘ol sí,’ ‘.i. Mane Máthramail & Mane Athramail & Mane Mórgor & Mane Mingor & Mane Móepirt — .i. iss éside Mani Milscothach — Mane Andóe & Mane Cotageib Ule — is éside tuc cruth a máthar & a athar & a n-ordan díb línaib.’ ‘Nípa fír són,’ ‘ol Fergus,’ ‘atát secht ríg sund din Mumu & trícha cét la cech n-áe comchotach dúinni 'nar n-Ultaib. Dobér-sa cath duit,’ ‘ol Fergus,’ ‘for lár In dúnaid h-i tám cosna secht tríchtaib cét sin & com thríchait chét fadéin & co tríchait chét na n-Galión. Acht ní thacér-sa aní sin,’ ‘ol Fergus.’ ‘Airlifim-ni na h-ócu chena conná gébat forsin t-slóg. Secht tríchaith chét déac lenni h-i sund,’ ‘ol Fergus,’ ‘iss é lín ar n-dunaid cenmothá ar n-dáescorslúag & ar mná — ar itá a rígan la cach ríg sund h-i comaitecht Medba — & cenmothá ar maccáemu. Iss é In t-ochtmad trícha chét déac inso .i. trícha cét na n-Galión. Fodáilter fón slóg ule.’ ‘Cumma lem,’ ‘ol Medb,’ ‘acht ná robat isin chaír chomraic i táat.’ ‘Is ed dogníth and íarum. Fodailte In Galióin fón slóg.’ ‘Dollotár ass arna bárach do Móin Choíltrae. Dosnáirthet ocht fichit oss n-allaid and i n-óenalaim. Cúartait impu. Nos gonat íarom .Nách airm thrá i m-buí fer donaib Galiónaib Is h-é arddaánaic, acht cóic oss arránic In slóg ule díib. Dotháegat iar sudiu i m-Mag Trego & scurit and & arfognat dóib.’ ‘Asberat-som Is and sin ro gab Dubthach In láid seo:’ Atmaid nád chúalaid co s-se costecht fri tress n-Dubthaige slúagad n-imdub arubthá fri Findbend mná Ailellá. Doficfe In slúagadach gébas ar cend éte Murthemne ibait fíaich lugbairt lacht di gnáis inna muccaide. Gébaid Crann fóitech friíthu nís léicfe i Murthemniu 3] con roisc opair fer Féne isin t-sléib túad Ochaíni. Crib ol Ailill fri Cormac taít co comsaigid far mac ní tháet di magaib In búair nach robda fúam In t-slúaig. Bid cath inso iarsind úair la Meidb co tríun In t-slúaig bíait colnai de iné de dianub thí In ríastarthe. ‘Dosfóbair thrá ind Némain la sodain & níp sí sin adaig ba sámam dóib la buadris ind athig triana chotlud. Foscerdat inna buidne fo chétóir & focherd dírna mór din t-slóg co luid Medb día chosc.’ ‘Dothíagat íarom co feótár i n-Gránairud Tethba túascirt, iar tabairt imthúsa fordallaig forsin slúag dar grellacha & dar sruthra. Dobreth robud ó Fergus i suidiu co h-Ultu ar chondalbi. Bátir-side h-i cess calléic acht Cú Chulaind & a athair .i. Súaltaim. Dolluid Cú Chulaind & a athair iar ríachtain ind robaid ó Fergus co m-bátár i n-Iraird Cuillend oc frecomét In t-slúaig and.’ ‘Attá menma In t-slóig ocom innocht,’ ‘ol Cú Chulainn fria athair.’ ‘Ortha úan co r-robud do Ultaib. Isim écen-sa techt i n-dáil Fedelm aeNoíchride — .i. i n-dáil a h-inailte boí i comair Con Culaind i n-dormainecht — dim glinniu fadéin dochóid friae.’ ‘Dogní id n-erchomail íarom ría techt & scríbais ogum inna menoc, & focheird im úachtar In chorthe. Dobreth didiu túus na conaire do Fergus ríasin slúag. Luid Fergus didiu fordul mór fadess co fórsed do Ultaib terchomrac slóig. Ar chondailbi doróni-seom sin. Airigthi Ailill & Medb. Ba and asbert Medb:’ A Ferguis, Is andam amne cinnas conaire cingme fordul fadess nó fothúaid tíagmai tar cach n-ailetúaith. Atotágathar dia m-brath Ailill Aíe lía slúagad. ní tharat menmain co se do thús inna conaire. Máso chondalbi dogní ná tuíd inna echraidi. bés adchotar nech aile do thosach na conaire. ‘Ro recair Fergus:’ A Medb, cid not medraisiu ní cosmail fri mrath inse. is la h-Ultu, a ben, trá a tír tarndotuidisa. Ní ar amlessaib In t-slúaig tíagu cech fordul a h-úair. do imgabáil In mórgeine immandig Mag Murthemne. Ní arná corad mo chiall arna fordulu no tíag. dús In rimgaib ced iar tain Con Culaind mac Súaltaim. ‘Tecait trá co m-bátár i n-Iraird Chuillend. Eirr & Inell, Foich & Fochlam a n-da ara, cethri meic Iraird meic Ánchinne, it éside no bítis remaín résin slóg do imdidnad a m-bretnas & a fortcha & a m-brat ar nácha salchadh dendgor In dírma. Fogabat-side In n-id focheird Cú Chulaind & arigsitár In geilt geltatár ind eich. Ar geltatar dá ech Súaltaim a fér cona bun a talam. Lelgatár immorro dá ech Con Culaind In n-úir co r-rici na clocha i n-degaid ind feúir. Sudit íarom co tánic In slóg & aruspettet a n-áes ciúil. Dosberat i l-láim Fergusa meic Róich In n-id. Arléga-side In n-ogum boí isind id. Asbert Medb iar tiachtain:’ ‘Cid frisin n-anaid and?’ ‘Anmai,’ ‘or Fergus,’ ‘frisin n-id n-ucut. Atá ogam inna menuc, & iss ed fil and:’ ‘ná tíagar secha co n-étar fer ro láa id samlaid cona óenláim, & óenslat día tá, & friscuriur mo phopa Fergus. ’ ‘Fír,’ ‘ol Fergus,’ ‘Cú Chulaind rod lá & it é a eich geltatar In mag so.’ ‘Ocus dambeir i l-láim In druad, & cachain Fergus In láid so sís:’ Id inso, ced sloindnes dún? ind id cia fo tá a rún? cía lín ro lá insé, inn úathed nó In sochaide? In déne erchóit don t-slúag má docóiset ude n-úad? finnaid, a n-druíde, ní ar sin cid frisi farcbad In t-id. ‘In druí dixit:’ Crephnas churad caur rod lá lánaingces for erreda, astúd rurech ferg i n-dá óenfer co n-óenláim ro lá. In nách diá réir slúag ind ríg inge má ro choilled fír conid ro lá úaib nammá óenfer amal fer ro lá. nocon fetur acht insin ní frisi corthe In t-id. Id inso. c. s. ‘Asbert Fergus íarom friu:’ ‘Má sáraighte In n-id se,’ ‘ol sé,’ ‘nó má thíastá secha, cia beith i l-láim duni nó i taig fó glas, ricfe i n-dead ind fir ro scríb In n-ogum n-ind, & génaid-side guin dune díb ríam-matain mani láa nech úaib id samlaid.’ ‘Ní h-áil dúinni ém guin dune dín fó chétóir,’ ‘ol Ailill.’ ‘Regmai for muncind ind feda móir ucut frind andes, & ní ragam tairiseom eter. ’ ‘Ra selgatár na budni íarom In fid résna carptib. Iss ed ainm in puirt sin Slechta. Is and atá Partraige. Mad iar n-arailib immorro dorala and so imacallaim eter Medb & Fedelm banfáith, amal ro innisimar remoind, & dano Is iarsind frecra do rat-si for Medb ro slechtad In fid .i.’ ‘Déca dam,’ ‘or Medb,’ ‘co bia mo fechtas.’ ‘Is anso dam,’ ‘or ind ingen.’ ‘Níro láim súil toraib isind fid.’ ‘Is ar bías ón,’ ‘or Medb.’ ‘Silsimini In fid.’ ‘Dogníther dano aní sin. Conid sed ainm In puirt sin Slechta. Feótár íarom i Cúil Sibrille. Ferais snechta mór forru co fernnu fer & co drochu carpat. Bá moch a m-matan arna bárach do érgiu. Nírbo h-í sin adaig ropa sám dóib lasin snechta, & ní airgénsat bíada dóib ind adaig sin. Nípo moch didiu dolluid Cú Chulaind asa bandáil. Anais co foilc & co fothraic. Dotháet íarom for lorg In t-slóig.’ ‘Ní má lodmar dó,’ ‘ol Cú Chulaind,’ ‘ná mertamar Ultu. Ro léicsem slóg forru cen airfius. Cure airdmius dún tarsin slóg,’ ‘ol Cú Chulaind fri Lóeg,’ ‘co fessamar lín In t-slóig. ’ ‘Dogní Lóeg aní sin & asbeir fri Coin Culaind:’ ‘Is mesc lim-sa,’ ‘ol sé,’ ‘aní siu. Ni ermaisim.’ ‘Nípá mesc atchíu acht co rísa,’ ‘ol Cú Culaind.’ ‘Tair isin carpat didiu,’ ‘or Láeg. Tic Cú Chulaind isin carpat & focheird airdmius forsin lorg iar céin móir.’ ‘Cid tussu,’ ‘or Láeg,’ ‘ní réid fort.’ ‘Is assu ém dam-sa,’ ‘ol Cú Chulaind,’ ‘oldás dait-siu, air itát trí búada form-sa .i. búaid roisc & intliuchta & airdmessa. Ro láosa didiu trá,’ ‘ol sé,’ ‘fomus forsaní sin. Ocht tríchait chét déac inso,’ ‘ol sé,’ ‘ara rím, acht forodlad In t-ochtmad trícha chét fón slóg n-ule conid mesc fria rím .i. trícha chét na n-Galión.’ ‘Dolluid Cú Chulaind íarom timchell In t-slóig co m-boí oc Áth Grencha. Benaid gabail i sudiu óenbéim cona chlaidiub, & sáidsius for medón na glassi cona díchtheth carpat friae di síu nách anall. Dofuircet oco Eirr & Inell, Fóich & Fóchlam a n-dá ara. Benaid-som a cethri cinnu díb & focheird for cethóra benna na gabla. Is de atá Áth n-Gabla. Tíagait íarom eich In chethrair i n-agid In t-slóig, & a fortchai forderga foraib. Indar leó bá cath boí ara cind isind áth. Dothéit buden úadib do déscin ind átha. Ní acatár ní and acht slicht ind óencharpait & In gabul cosna cethri cinnu, & ainm ogaim íarna scríbend ina tóeb. Ric In slúag uli la sodain.’ ‘In diar muintir-ni na cenna ucut?’ ‘ol Medb.’ ‘Is diar munitir-ni ón & Is diar forclidib,’ ‘or Ailill. Ardléga fer díb In n-ogum ro boí i tóeb na gabla .i.’ ‘Óenfer rod lá In gabuil cona óenláim & ní théssid secce conda rala nech úaib co n-áenláim cenmothá Fergus.’ ‘Is machtad,’ ‘ol Ailill,’ ‘a thraite ro bíth In cethror.’ ‘Nápad ed bas machdad lat,’ ‘ol Fergus.’ ‘Bad béim na gabla dia bun óenbéim, & mássu óenleód a bun, Is crichidiu de, & a intádud In tucht sa, ol ní claide ro clas rempe & Is a íarthur carpait ro lád co n-óenláim. ’ ‘Dingaib dind In n-écin seo, a Fergus,’ ‘ol Medb.’ ‘Tucaid carpat dam-sa trá,’ ‘ol Fergus,’ ‘conda tuc-sa ass co n-dercaiss inn óenleód a bun.’ ‘Brissis Fergus íarom cethri carptiu déac día cairptib combo assa charput fessin dosbert a talmain co n-aca ba óenléod a bun.’ ‘Is tabartha do airi,’ ‘ol Ailill,’ ‘indass In cheniúil cosa tíagam. Érgnad cách uaib a bíad. Nírbo sám dúib irraír lasin snechta. Ocus innister dún ní do imthechtaib & airscélaib In cheniúil cosa tíagam.’ ‘Is and sin trá adfessa dóib imthechta Con Culaind. Imcomairc Ailill íarom:’ ‘Inn é Conchobar dorigni seo?’ ‘Nach h-é,’ ‘ol Fergus.’ ‘Ní tergad-side co h-or críche cen lín catha immi.’ ‘Ceist, inn é Celtchar mac Uthidir?’ ‘Nach h-é. Ní thargad-side co h-or críche cen lín catha imbi.’ ‘Ceist, inn é Éogan mac Durthacht?’ ‘Nach h-é,’ ‘ol Fergus.’ ‘Ní thargad-side tar or críche cen tríchait carpat n-imrind imme. Is é fer dogénad In gním,’ ‘ol Fergus,’ ‘Cú Chulaind. Is é no benfad a crand óenbémim dia bun & no génad in cethrur ucut h-i prapi ro m-bíthá & doragad dochom críche & a ara.’ Inna formolta inso sís. ‘Cinnas fir,’ ‘ol Ailill,’ ‘in Cú rochúalammár la h-Ultu? Cia h-áes In gillai sin Is irdairc?’ ‘Ní h-andsa ém,’ ‘ol Fergus.’ ‘Inna chóiced bliadain luid dia cluchiu cosin macraid do Emain Machi. Issin t-sessed bliadain luid do foglaim gaiscid & chless la Scáthaig. Isin t-sechtmad bliadain gabais gaisced. Isin t-sechtmad biladain déc a áes ind inbaid sea.’ ‘Inn é sin as andsam fil la Ultu?’ ‘ol Medb. ’ ‘For cach n-aí ém,’ ‘ol Fergus.’ ‘Ní fairgéba-su ar do chind láech bas andsu, ná rind bas áigthidiu ná bas altnidi na bas athlaimi, nó láth bas luinniu, ná fíach bas feólchairiu, ná comlond a áesa ródsá co trían, ná léo bas feochru, ná cláriud comlaind ná h-ord esorcthe ná comla ergaile ná bráth for buidne ná ergaire mórslúaig bas inraici. Ní fuircéba-su and fer rosasad a áes & a ás & a erriud & a erúath, a erlabra, a áinius, a irdarcus, a guth, a chruth, a chumachta, a chrúas, a chless, a gaisced, a béim, a bruth, a barand, a búaid, a bráth, a búadrisi, a foraim, a fómsigi, a fianchoscur, a déni, a tharptigi, a dechrad co cliuss nónbair for cach rind amal Choin Culaind.’ ‘Ní dénaim-sea báa de sin,’ ‘ol Medb.’ ‘I n-óenchorp atá-side. fodaim guin. Ní móu gabáil, lasanní Is áes ingini macdacht insin & ní thángatár a fergníma beus.’ ‘Ní ar ni són,’ ‘ol Fergus.’ ‘Nibo machdad dagním do dénam dó-ssom indiu, ar cid In tan ba sóo-som, batir ferdai a gníma.’ Na Macgnímrada inso sís. ‘Alta-som ém,’ ‘ol Fergus,’ ‘la máthair & la athair ocond Airgdig i m-Maig Murthemne. Adfessa dó airscéla na macraide i n-Emain. Ár bíit trí chóecait mac and,’ ‘ol Fergus,’ ‘oc cluchiu. Is amlaid domel Conchobar a flaith: trían ind laí oc déscin na macraide, a trían n-aill oc imbirth fidchille, a trían n-aill oc ól chorma conid gaib cotlad de. Cia bem-ni for longais ríam, ní fil i n-Ére óclaig bas amru,’ ‘ol Fergus.’ ‘Gudid Cú Chulaind día máthair didiu a lécud dochom na macraide. Ní rega, ’ ‘ol a máthair,’ ‘condit roib cáemtecht di ánrodaib Ulad.’ ‘Rochían lim-sa anad fri sodain, ’ ‘ol Cú Chulaind.’ ‘Incoisc-siu dam-sa ced leth atá Emain.’ ‘Fathúaidh amne, ’ ‘ol a máthair,’ ‘& Is doraid a n-ude,’ ‘ol sí.’ ‘Atá Slíab Fúait etruib.’ ‘Dobér indass fair, ’ ‘ol Cú Chulaind,’ ‘amin.’ ‘Téit ass íarom & a scíath slissen laiss & a bunsach & a lorg áne & a líathráit. Focherded a bunsaig ríam conda gebed ar loss résiu dorotsad a bun for lár. Téit cosna maccu íarom cen naidm a fóesama forru ár ní théged nech cucu ina cluchimag co n-arnastá a fóesam forro. Ní fitir-som aní sin.’ ‘Non sáraigedar In mac, ’ ‘ol Follomon mac Conchobair,’ ‘sech rafetamár Is di Ultaib dó. Arguntís do. Benaid fóo.’ ‘focherdat a trí cóecta bunsach fair & arsisetar isin scíath slissen uli les-seom. Focherdat dano a líathróite uli fair-seom & nos gaib-seom cech óenlíathróit ina ucht. Focherdat dano a trí cóectu lorg ána fair. Araclich-som conach ráncatár h-é, & gabais airbir díib fria aiss. Ríastartha immi-seom i sudiu. Indar lat ba tinnarcan asnort cach foltne ina chend lasa comérge conérracht. Indar lat bá h-oíbell tened boí for cach óenfinnu de. Iadais indara súil dó conárbo lethiu indás cró snáithaiti. Asoilgg alaile combo móir beólu midchúaich. Doérig dia glainíni co rici a h-óu. Asoilg a beólu coa inairddriuch combo écna a inchróes. Atreacht In lúan láith assa mulluch. Benaid fona maccu íarom. Doscara cóecait mac díib síu rístaís dorus n-Emna. Forrumai nónbor díib thorom-sa & Conchobar. Bámar oc imbirt fidchille. Lingid-som dano tarsin fidchill i n-degaid ind nónbair. Gaibid Conchobar a rig.’ ‘Ní maith airráilter In macrad ,’ ‘ol Conchobar.’ ‘Deithbir dam-sa, a popa Chonchobair, ’ ‘ol sé.’ ‘Dosroacht do chluchiu óm thaig, óm máthair & óm athair, & ní maith ro m-bátar frim.’ ‘Cia th' ainm-seo? ’ ‘ol Conchobar.’ ‘Sétanta mac Súaltaim atomchomnaic-se & mac Dechtere do phethar-su. Níba dóig mo chompére sund.’ ‘Ced náro nass do fóessam-su dano forsna maccu? ’ ‘ol Conchobar.’ ‘Ní fetar-sa aní sin, ’ ‘ol Cú Chulaind.’ ‘Gaib it láim mo fóesom airtho didiu.’ ‘Atmu, ’ ‘ol Conchobar.’ ‘La sodain doella-som forsin macraid sethnón In taige.’ ‘Ced taí dano dóib innossa?’ ‘ol Conchobar.’ ‘Coro nastar a fóesom-som form-sa dano, ’ ‘ol Cú Chulaind. ’ ‘Gaib it láim didiu, ’ ‘ol Conchobar.’ ‘Atmu, ’ ‘ol Cú Chulaind. Lotár uli isa cluchemaig íarom & atarachtatár In maic h-í ro slassa and. Fosráthatar a mummi & a n-aiti.’ ‘Fecht n-and dano,’ ‘or Fergus,’ ‘in tan bá gilla, ní chotlad i n-Emain Macha co matain.’ ‘Inndis dam, ’ ‘ol Conchobar fris,’ ‘cid ná cotlai.’ ‘Ní dénaim, ’ ‘or Cú Chulaind,’ ‘cen chomard frim chend & frim chossa.’ ‘Dobreth íarom la Conchobar coirthe fria chend & araile fria chossa, & dogníth imdai fo leith dó etarro. Luid In fecht n-aile dano araile fer día dúscud-som co m-ben-som dia durnd ina étan co r-ruc tulchlár ind étain co m-boí forsind inchind & cor thrascair In corthe cá rigid.’ ‘Rofes,’ ‘or Ailill,’ ‘robó dornd níad & ropo rig rúanada.’ ‘Ó sin trá,’ ‘ol Fergus,’ ‘ní laimthe-som do dúscad co n-dúsced a óenur.’ Aided na maccraide inso. ‘Baí In fecht n-aile dano oc áni líathráiti i m-maig In chluche fri Emain anair. Do leith dano dó a óenur frisna trí cóecto mac. Conboinged airthiu íarom cach cluchiu ind indas sin caidche. Gabaid In gilla oc sudiu imbirt a dornd foraib conid apad cóeca mac díib. Téit for teched la sodain co m-boí fo adurt imdai Conchobair. Conérget Ulaid imbi. Conérgim-se & Conchobar lais-seom. Conérig-som fón imdai dano co corastar de In n-imdai cosin tríchait láth n-gaile ro boí indi co m-boí for lár In tigi. Sedait Ulaid imbi la sodain isin tig. Córaigmit-ni íarom,’ ‘or Fergus,’ ‘& sídaigmít In macraid fris-seom iar sin.’ Cath Eógain meic Derthacht fri Conchobar inso. ‘Boí imnisse chatha eter Ultu & Eógan mac n-Durthacht. Tíagait Ulaid don chath. Fácabar-som inna chotlud. Maiti for Ultu. Fácabar Conchobar & Cúscraid Mend Macha & sochaide mór olchena. Dofúsci-seom a n-gol. Sínithi íarom co m-memdatar In dá liic ro bátár immi. Hi fíadnaise Bricriu ucut dorónad,’ ‘ol Fergus.’ ‘Atraig la sodain. Coitricim-se fris i n-dorus ind lis & mé athgaíte.’ ‘Fuit! dia do bethu, a popa Fergus, ’ ‘ol sé.’ ‘Cate Conchobar?.’ ‘Ní etar-sa ’ ‘ol mé. Téit ass íarom. Ba dorcha ind adaig. Fóbair a n-ármach. Co n-acca ara chind In fer & leth a chind fair & leth fir aile fora muin.’ ‘Congna lem, a Chú Chulaind, ’ ‘ol sé.’ ‘Rom bíth & tucus leth mo bráthar ar mo muin. Beir síst lim.’ ‘Ní bér, ’ ‘or sé. La sodain focheirt In n-aire dó. Focheird-som de. Immasínithar dóib. Doscarthar Cú Chulaind. Co cuala ní, In mboidb dinib collaib.’ ‘Olc damnae laích fil and fo chossaib aurddrag!’ ‘La sodain fónérig Cú Chulaind & benaid a chend de cosind luirg áne & gabaid immáin líathráite ríam dar In mag.’ ‘In fail mo phopa Conchobar isind ármaig se?.’ ‘Frisgair-side dó. Téit chuci conid n-acca issin chlud, & ro boí ind úir imbi do cach leth día díchlith.’ ‘Cid día tánac isin n-ármag, ’ ‘ol Conchobar,’ ‘co n-deochais úathbás and?.’ ‘Tanócaib asin chlud la sodain. Ní thurcébad sesser linni di thrénferaib Ulad ní bad chalma.’ ‘Tair reond don tig ucut, ’ ‘ar Conchobar, co n-dernai tenid dam and. Ataí-seom thenid móir dó.’ ‘Maith didiu, ’ ‘or Conchobar.’ ‘Díanom thísad mucch fonaithe robadam beó.’ ‘Rag-sa conda tuc, ’ ‘ar Cú Chulaind. Téit ass íarom. Co n-accai In fer ocond fulucht i m-medón ind feda, indara lám dó cona gaisciud inti, ind lám n-aill oc funi in tuircc ba mór a úathmaire ind fir. Fanópair-som arapa & dobeir a chend & a muicc laiss. Loingid Conchobar iar sin In torc.’ ‘Tíagam díar tig, ’ ‘or Conchobar. Condrecat fri Cúscraid mac Conchobair. Bátár dano tromgona fair-side. Dobeir Cú Chulaind fora muin. Dollotár íarom a tríur co h-Emain Macha.’ Aided na trí nónbor inso & In fáth arná laimthé a n-guin ina cess. ‘Fecht aile dano bátár Ulaid inna nóendin. Ní bí nóenden linni íarom,’ ‘for Fergus,’ ‘for mnáib & maccaib nách for neoch bís fri crích n-Ulad anechtair nach for Coin Culaind & fora athair. Ocus ane ní lamar fuligud forro-som, ar conscescing in cess for intí nod goin nó a meth nó a garséle. Tonnecat trí nónbair a h-Insib Faíche. Lottar for In n-íarless tan bámár inar nóendin. Égit In bantrocht isind liss. Boí In macrad i m-maig In chluchi. Doíagat-side fóna h-égme. Amal atchoncatár In macrad na firu duba duabsecha, tíagait ar teched ule acht Cú Chulaind a óenur. Imbert-side na lámlecca foraib & a luirg áne foraib. Marbaid nónbor díib & fácbait cóeca cned fair-seom & documlat ass íarom olchena. Fer dorigni inna gníma sin inraptar lána a choic blíadna, nírbo machtad cé na thísed co h-or cocríchi & cé no éisged a cinnu don chethror ucut.’ Aided con na cerda inso la Coin Culaind & aní día fil Cú Chulaind fair-seom. ‘Rafetammár ém In n-gilla sin,’ ‘ol Conall Cernach,’ ‘& ní messaite fria fis Is dalta dún. Nípu chían iarsin gním adchúaid Fergus indossa co n-derna-som bét n-aile. Dia forgéni Cauland cerdd óegidacht do Chonchobur, asbert Cauland íarom nábad sochaide no bertha chucai áir nípu du thír ná ferund dó a fuirec dorigni acht do thorud a dá lám & a tharnaguir. Luid Conchobar íarom & cóeca cairptech imbi do neoch ba sruthem & ba h-aeregdu inna caurad. Adell Conchobar laiss íarom a cluchemag. Ba bés dano dó do grés a n-adall & a tadall, oc techt & oc tuidecht, do chuingid a bennachda cosna maccu. Co n-accai íarom Coin Culaind oc áin líathróti frisna trí cóectu mac, & birt a ráena forru. In tan ba h-áin phuill dognítis, no línad-som In poll día líathrótib & ní chumcaitis in meic a ersclaige. In tan batir h-éseom ule dobidctis In poll, arachliched-som a óenur conná téged cid óenlíathróit ind. In tan bá n-imthrascrad dognítís, dorascrad-som na trí cóectu mac a óenur & ní chomraiced imbi-seom lín a thrascartha. In tan dano bá n-imdírech dognítis, dosnérged-som uli co m-bítís tornochta, & nocon ructaís-seom immorro cid a delg asa brot-som nammá. Ba h-amra la Conchobar aní sin. Asbert-side In eterbíad a gnimu acht tised dó co áes ferdatad. Asbert cách etardabíad. Asbeir Conchobar fri Coin Culaind:’ ‘Tair lem ,’ ‘ol sé,’ ‘dond fleid día tíagom dáig ot áegi.’ ‘Nimda sáthech dom chluchi béos, a bobba Conchobair,’ ‘ol In gilla.’ ‘Ragat-sa infar n-díaid.’ ‘Ó ráncatár uli íarom dond fleid, asbert Cauland fri Conchobar:’ ‘In frithálid nech infar n-díaid? ’ ‘ol sé.’ ‘Náthó, ’ ‘ol Conchobar. Nírbo chuman laiss dál a daltai inna díaid.’ ‘Atá árchú lem-sa, ’ ‘ol Culand,’ ‘Tri slabrada fair & triar cacha slabraide. A h-Espáin dosfucad. Léicther de dáig ar n-indili & ar cethra, & dúntar In less.’ ‘Tic In gilla fo sodain. Fónópair In cú. Nos fethed-som a cluche colléic. Focherded a líathróit & focherded a loirg ina díaid co m-benad In líathróit. Níbo móo In band oldás a chele. Ocus focheird a bunsaig inna n-díaid conda gebed re totim. Ocus níro thairmesc a chluchi immi ce ro boí In cú ocá ascnam. Torbais Conchobar & a muintir anísin connárbo étir leó a n-glúasacht. Indar leó ní faircbitís i m-bethaid ara cind cid ersloicthe In less. In tan didiu dolluid In cú chucai-seom, focheird-seom úad a líathróit & a loirg, & frisindle In coin cona díb lámaib .i. dobeir indara láim dó fri ubull brágat In chon; dobeir araile fria chúl. Bentai frisin corthe inna farrad co sescaind cach ball de a lethe. Mad iar n-arailiu slicht immorro Is a líathróit ro lá-som inna beólu co r-ruc a inathar thrít. Comérgit Ulaid ara ammus, araill díb for les araill for dorus liss. Damberat i n-ucht Conchobair. Fochertar armgrith mór leó .i. mac sethar ind ríg do folmaisiu a báis. Dothéit Culand issa tech la sodain. ’ ‘Fo chen duit, a maccáin, fo déig cridi do máthar. Messe immorro, ní mád airgénus fleid. Is bethu immudu mo bethu & is trebad immaig mo threbad i n-degaid mo chon. Conággaib ainech & anmain dam-sa, ’ ‘ol sé,’ ‘in fer muintire ruccad úaim .i. mo chú. Robo dín & dítiu díar feib & ar n-indili. Ropo imdegail cacha slabra dún eter mag & tech.’ ‘Ni mór bríg sin trá, ’ ‘ol In gilla.’ ‘Ebéltair culén din chúani chétna lem-sa duit, & bíam cú-sa do imdegail do chethra & dot imdegail féin colléic cor ása In cú h-ísin & corop ingníma. Ocus imdíus-sa Mag Murthemne uile. Nocho m-bérthar úaim-se éit ná h-alma ass manip aurderg lim-sa.’ ‘Bid Cú Chulaind t' ainm-siu íarom, ’ ‘or Cathbad.’ ‘Maith lem cid ed mo ainm, ’ ‘ol Cú. Fer dorigni sin amdar lána a sé blíadna, nípu machdad cé dorónad-side dagním ind inbuid sea In tan ata lána a secht m-blíadna déc,’ ‘ol Conall Cernach.’ Aided trí mac Nechta Scéni inso sís. ‘Dogéni fecht n-aile dano,’ ‘ol Fiacha mac Fir febe. Boí Cathbad druí h-i fail a meic .i. Conchobair meic Nessa. Cét fer n-déinmech dó oc foglaim druídechta úad, Is é lín doninchoisced Cathbad. Íarmifoacht araili dia felmaccaib do sudiu cid díambad maith a l-lá sa. as-bert Cathbud ócláech no gébad gaisced and forbíad a ainm h-Érind co bráth ar gním gascid & no mértaís a airscéla co bráth. Rochlunethar Cú Chulaind aní sin. Dothéit co Conchubar do chuingid gascid. Asbeir Conchobar: ’ ‘Cia dorinchoisc sén duit?’ ‘Mo pobba Cathbad, ’ ‘ol Cú Chulaind.’ ‘Rofetammar ém, ’ ‘ol Conchobar. Dobeir gaí & scíath dó. Bertaigthus for lár In taige conná ternó ní dona cúic gaiscedaib déc no bítís di imforcraid h-i tegluch Conchobair fri maidm n-airm nó fri gabáil n-gaiscid do neoch. Co tardad dó gaisced Conchobair féin. Falloing-side immorro éseom & bertaigthi h-é & bennachais In ríg bá gaisced & asbert:’ ‘Céin mair túaith & cenél díanid rí In fer assa h-arm so.’ ‘Dafic íarom Cathbad chucu & asbeir:’ ‘In gaisced gebes In gilla? ’ ‘or Cathbad.’ ‘Ed, ’ ‘ol Conchobar.’ ‘Ní sirsan do mac a máthar ém, ’ ‘ol sé.’ ‘Ced ón, nach tussu ém donarchossaig? ’ ‘ol Conchobar.’ ‘Nách mé écin, ’ ‘ol Cathbad.’ ‘Cid dochana duit In bréc do imbirt form, a siriti? ’ ‘ol Conchobar fri Coin Culaind.’ ‘A rí féne, ní bréc, ’ ‘ol Cú Chulaind.’ ‘Is h-é dorinchoisc sén dia felmacaib imbúarach & rachúala-sa fri h-Emain andess, dodeochad-sa chucut-su íarom.’ ‘Is maith ane In láa, ’ ‘ol Cathbad.’ ‘Is glé bid airdairc & bid animgnaid intí gébas gaisced and acht bid duthain nammá.’ ‘Amra brígi són! ’ ‘ol Cú Chulaind.’ ‘Acht ropa airderc-sa, maith lim cenco beind acht óenlá for domun.’ ‘A l-láa n-aile imchomairc araile fer dona druídib cid díambo maith a l-lá sin.’ ‘Nech no ragad h-i carpat and, ’ ‘for Cathbad,’ ‘forbíad a ainm h-Érind co bráth.’ ‘Roclunithar íarom Cú Chulaind sin. Dothét-side co Conchobar co n-epert fris:’ ‘A popa Conchobair, ’ ‘ol sé,’ ‘carpat dam-sa.’ ‘Dobeir-side carpat dó. Forrurim a láim eter dí fertais in charpait co m-mebaid In carpat. Brissis In dá charpat déac in cruth sin. Doberar dó íarom carpat Conchobair. Foloing-side h-éseom. Téit isin carpat iar sudiu & ara Conchobair leiss. Imsoí In t-ara .i. Ibor a ainm-side, In carpat foí-seom.’ ‘Tair asin charpat fechtsa, ’ ‘ol In t-ara.’ ‘It cóema na h-eich.’ ‘Am cóem-sa dano, a maccán, ’ ‘ol Cú Chulaind.’ ‘Tair riunn timchell n-Emna nammá, & rot bía a lúag airi.’ ‘Téit ón dano In t-ara & cotnéicnigidar Cú Chulaind iar suidiu co dáirled forsin slige do chelebrad dona maccaib,’ ‘ocus condam bennachtaís In meic.’ ‘Gáid dó dano co táirled In sligid dorísi. Ó tháncatár ón dano, asbert Cú Chulaind frisin n-araid:’ ‘Indaig brot forsin n-echraid trá, ’ ‘ol sé.’ ‘Ced leth ón? ’ ‘ol In t-ara.’ ‘Céin adindain In t-slige, ’ ‘or Cu Chulaind. Tecait di sudiu co Slíab Fúait. Forreccat Conall Cernach and. Do Chonall dano dorala imdegail In chóicid a l-lá sin, fo bíth no bíid cach láth gaile do Ultaib a l-lá h-i Sléib Fúait fri snádud neich dothíssad co n-airchetul nó do chomroc fri fer, combad and sin condrístá fris arná téised nech dochum n-Emna cen rathugud.’ ‘Do sonmigi sin trá ’ ‘or Conall.’ ‘Rob do búaid & choscor.’ ‘Eirg-siu trá, a Chonaill, don dún & rom léic-sea oc forairi sund colléic, ’ ‘or Cú Chulaind.’ ‘Bid lór són, ’ ‘or Conall,’ ‘mád fri snádud neich co n-airchetul. Mád do chomruc fri fer immorro, Is rom són dait-siu co se béus.’ ‘Bés nípu h-écen ón etir, ’ ‘ol Cú Chulaind.’ ‘Tíagam etarphort, ’ ‘ol Cú Chulaind,’ ‘do déscin úan for fertais Locha Echtra. Is gnáth airiseom óc féne and.’ ‘Is maith lim, ’ ‘or Conall. Tíagait ass íarom. Focheird-seom cloich asa thábaill co m-mebaid fertas carpait Conaill Chernaig.’ ‘Cid frisind rolais In cloich, a maccáin? ’ ‘or Conall.’ ‘Do phromad mo lám & dírge mo urchair, ’ ‘or Cú Chulaind.’ ‘Ocus Is bés dúib-si far n-Ultaib ní réidid tar églinde. Airc-siu do Emain aridisi, a phopa Conaill, & rom léic-se sund oc forairi.’ ‘Maith lim dano, ’ ‘or Conall. Ni dechaid Conall Cernach sech In magin sin iar sudiu. Téit Cú Chulaind ass íarom do Loch Echtra & ní fuaratar nech and ara chiund. Asbert In t-ara fri Coin Culaind ara n-urthaitís do Emain co társitís ól and.’ ‘Acc, ’ ‘ol Cú Chulaind.’ ‘Ced slíab inso thall? ’ ‘ol Cú Chulaind.’ ‘Slíab Monduirnd, ’ ‘ol In t-ara.’ ‘Tiagam co rísam, ’ ‘ol Cú Chulaind. Tíagait íarum co r-ráncatár. Iar riachtain dóib In t-slébe, imchomarcair Cú Chulaind íarom:’ ‘Cia carnd n-gel inso thall i n-úachtor In t-slébe.’ ‘Findcharnd, ’ ‘ol In t-ara.’ ‘Ced mag aní thall? ’ ‘ol Cú Chulaind.’ ‘Mag m-Breg, ’ ‘ol In t-ara. Adfét dó dano ainm cech prímdúne eter Themair & Cenandas. Adfét dó chétamus a n-íathu & a n-áthu, a n-airdirci & a treba, a n-dúne & a n-arddindgnu. Inchoscid dó dano dún trí mac Nechta Scéne .i. Fóill & Fandall & Túachell a n-anmand-aidi.’ ‘Indat éside asberat, ’ ‘or Cú Chulaind, nách móo fil do Ultaib i m-bethaid oldás ro m-beótar-som díb?.’ ‘At é écin, ’ ‘ol In t-ara.’ ‘Tíagom conda rísam, ’ ‘or Cú Chulaind.’ ‘Is gúais dúnn ém, ’ ‘ol In t-ara.’ ‘Ní día imgabáil ám tíagma, ’ ‘ol Cú Chulaind. Tíagait ass íarom & scorit a n-eochu oc commor mána & aba allandess úas dún a chéle. Ocus sréthe In n-id boí forsin corthe róut a láma isin n-abaind & léicthe la sruth dáig ba coll n-geisse do maccaib Nechta Scéne aní sin. Arigit-side íarom & dothíagat a n-dochum, contuli Cú Chulaind íarom ocon chorthe iar lécud ind ide frissin sruth & asbert frisin n-araid:’ ‘Ním dersaige fri úathad, nom díusca immorro fri sochaide.’ ‘Ba h-imecal immorro In t-ara colléic & indlid-side a charpat & dosrenga a fortgae & a forgaimniu ro bátár fo Choin Culaind úair nách rolámair a dúscad. Dáig asbert Cú Chulaind fris-seom ar thús nách dúsced fri h-úathed. Tecait íarom meic Nechta Scéne.’ ‘Cia fil sund? ’ ‘ol fer díb.’ ‘Mac bec dochóid indiu ar esclu h-i carpat,’ ‘ol In t-ara.’ ‘Nípo do soinmige, ’ ‘ol In láech,’ ‘& nírop do fechtnaige dó a chétgabáil gaiscid. Ná bíd inar tír & ná gelat ind eich and ní as mó, ’ ‘ol In láech.’ ‘Atát a n-éssi im láim-sea, ’ ‘ol In t-ara.’ ‘Nírbo lat-su tollem écraite fris, ’ ‘ol Ibar frisin láech,’ ‘& attá dano In mac ina chotlud.’ ‘Nímda mac écin, ’ ‘or Cú Chulaind,’ ‘acht Is do chuingid chomraic fri fer dodeochaid In mac fil and.’ ‘Is sain lim-sa ón, ’ ‘ol In láech.’ ‘Bid sain duit-siu innossa issind áth ucut, ’ ‘ol Cú Chulaind.’ ‘Is tacair dait trá, ’ ‘or In t-ara.’ ‘Foichle In fer dotháet ar do chend, Foill a ainm, ’ ‘or sé,’ ‘ar mani thetarrais issin chétforgam, ní therarrais co fescor.’ ‘Tongu do dia toinges mo thúath, nocon imbéra-som for Ultu a cles sin dorísse diano tárle mánaís mo phopa Conhobair as mo láim-sea. Bid lám deóraid dó.’ ‘Sréthis fair íarom In sleg co m-mebaid a druim trít. Dobeir leiss a fodb & a chend íar sudiu.’ ‘Foichle In fer n-aile dano, ’ ‘ol In t-ara.’ ‘Fannall a ainm-side. Ní trummu donessa In n-usce oldás ela nó fandall.’ ‘Tongu-sa dano nocon imbéra-som for Ultu In cles sin doríssi, ’ ‘ol Cú Chulaind.’ ‘Atconnarc-su ém, ’ ‘ol sé,’ ‘indas imatíag-sa in lind oc h-Emain.’ ‘Condrecat íarom issind áth. Gonaid-som dano In fer sin & dobert a chend & a fodb lais.’ ‘Foichle In fer n-aile dotháet chucut, ’ ‘ol In t-ara.’ ‘Túachell a ainm. Ní lessainm dó dano ar ní thuit di arm etir.’ ‘Ondar dó-ssom In del chlis día mescad, conid n-derna rethederg de, ’ ‘or Cú Chulaind. Sréthius fair íarom In sleig conid rallá ina chomsudiu. Dolluid a dochum íarom & benaid a chend de. Dobert Cú íarom a chend & a fodb laiss dia araid fadessin. Co cúala íar sudiu foíd a m-máthar ina n-díaid .i. Nechta Scéne. Dobeir a fodb di sudiu & dobeir na trí cind laiss inna charput, & asbert:’ ‘Ní fuicéb trá mo choscur, ’ ‘ol sé, co r-ríus Emain Macha. ’ ‘Documlat ass íarom cona coscor. Is and sin asbert Cú Chulaind frisin n-araid:’ ‘Dorarngertais-siu dagérim dúnd, ’ ‘ol Cú Chulaind,’ ‘& rosnecam a less indossa di ág In tressa & inna íarra fil inar n-díaid.’ ‘Imríadat íarom co Slíab Fúait. Ba h-é lúas ind érma donucsat iar m-Bregaib íar n-grísad ind arad co togrennitís ind eich fón charpat In n-gaíth & inna eónu for lúamain & co táirthed Cú Chulaind In n-urchur dolléced asa thailm ríasú rísad talmain. Iar riachtain dóib Slébe Fúait forrecat alma n-oss n-and ara ciund.’ ‘Cissi slabrai In díscer sa thall? ’ ‘ol Cú Chulaind.’ ‘Oiss alta, ’ ‘ol In t-ara.’ ‘Cia de, ’ ‘or Cú Chulaind,’ ‘bad ferr la Ultu, a m-marb nach áe do breith dóib nó a m-beó?.’ ‘Is inganto a m-beó, ’ ‘ol In t-ara, dóib. Ní cach óen condric samlaid. A m-marb immorro ni fil úadib-seom ónach ric. Ní chumci-siu ón a beó nach áe do breith, ’ ‘ol In t-ara.’ ‘Cumcim écin, ’ ‘ar Cú.’ ‘Indaig brot forsna eochu isin mónai.’ ‘Dogni In t-ara ón aní sin. Glenait ind eich isin mónai íarom. Taurlaing Cú Chulaind & gabaid In n-oss ba nessom dó & bá caímem díb. Slaittius sethnón na móna & dammainti fo chéthóir. Cumrigis eter dá fert In charpait. Co n-accatár ní, éill n-gésse ara ciund atheroch.’ ‘Cia de bad ferr la Ultu, ’ ‘or Cú Chulaind,’ ‘a m-beó nó a m-marb dóib?.’ ‘Is a m-beó beres a n-as beódu & a n-as ségundo, ’ ‘ol In t-ara.’ ‘Láthraid Cú íarom cloich mbic forna eónu co m-bí ocht n-eónu díb. Inláa afrithisi cloich móir, co m-bí dá én déc díib. Tria tháithbémmend trá insin uli.’ ‘Tecmall na h-eónu dún trá, ’ ‘ol Cú fría araid.’ ‘Mád messe dig día tabairt, ’ ‘or sé,’ ‘conclichfe In dam allaid fort-so.’ ‘Ní réid dam a thecht ém, ’ ‘ol In t-ara.’ ‘ro dássed imna eochu conná dichtim seccu. Ní étaim dano techt sech nechtar In dá roth iarndae In charpait ara fáebraige, & ni dichtim dano sech In dam ar ro lín a chongna eter dí fert In charpait ule.’ ‘Cing-siu amend día chongno, ’ ‘or Cú.’ ‘Tongu-sa do dia toingte Ulaid, clóenad clóenfat-sa mo chend fair nó In t-súil dogén-sa fris, nocon focher cor día chind riut & noco lémaither a glúasacht.’ ‘Dogníth són íarom. Conrig Cú Chulaind inna ésse & tecmalla in t-ara inna h-eónu. Conreraig Cú Chulaind íar sin inna h-eónu di thétaib & refedaib In charpait. Conid samlaid siu luid do Emain Macha: dam allaid i n-díaid a charpait & íall gésse oc folúamain úassa & trí cind inna charput. Recait iar sin co Emain.’ ‘Carptech dorét far n-dochum, ’ ‘ol In dercaid i n-Emain Macha.’ ‘Ardáilfe fuil laiss cach dune fil isind lis mani foichlither & mani dichset mná ernochta friss.’ ‘Tossoí-som íarom clár clé a charpait fri h-Emain & ba gess di aní sin. Ocus asbert Cú Chulaind:’ ‘Tongu do dia toingte Ulaid mani étar fer do gleó frim-sa, ardáilfe fuil lim cach áein fil isin dún.’ ‘Mná ernochta ara chend! ’ ‘ar Conchobar. Tothéit iarom bantrocht n-Emna ara chend im Mugain mnaí Conchobair meic Nessa, & donnochtat a m-bruinni friss.’ ‘It é óic inso condricfat frit indiu, ’ ‘or Mugain. Foilgis-seom a gnúis. La sodain atnethat láith gaile Emna & focherdat i n-dabaig n-úarusci. Maitti immi-seom In dabach h-ísin. in dabach aile dano In ro lád, fichis dornaib de. In tress dabach i n-deochaid iar sudiu, fosngert-side combo chuimsi dó a tess & a fuacht. Dotháet ass íarom & dobeir ind rígan íar sudiu .i. Mugain, bratt n-gorm n-imbi & delg n-argit n-and & léne chulpatach. Ocus suidid fo glún Chonchobair íarom, & ba sí sin a lepaid do grés iar sudiu. Fer dorigni sin inna sechtmad blíadain,’ ‘ol Fíachna mac Fir febe,’ ‘nípo machdad cia chonbósad-side for écomlond & cia nodragad for comlond In tan ata lána a sé blíadna déc indiu.’ Slicht sain so co aidid n-Órláím. ‘Tíagam ass trá h-ifechtsa,’ ‘or Ailill. Roecat íarom Mag Mucceda. Benaid Cú Chulaind omnae ara ciund i sudiu & scríbais ogum ina taíb. Iss ed ro boí and: arná dechsad nech sechai co ribuilsed err óencharpait. Focherdat a pupli i sudiu & dotíagat día léimim ina carptib. Dofuit trícha ech oc sudiu & brisiter trícha carpat and. Belach n-Ane íarom iss ed ainm na maigni sin co bráth.’ Aided Fraích. ‘Bíit and co ara bárach. Congairther Fráech dóib.’ ‘Tonfóir, a Fraích,’ ‘ol Medb.’ ‘Díscart dínn In n-écin fil fornd. Eirg dúnd ar cind Con Culaind dús In comrasta fris. Tocumlai ass mattain muich nónbor co m-boí oc Áth Fúait. Co n-acca In n-óclaig ocá fothrucud isind abaind.’ ‘Anaid sund,’ ‘or Fráech fria muintir,’ ‘conid rolur-sa frisin fer n-uccut. Ní maith i n-usciu,’ ‘or sé. Tíscaid a étach de. Téit isin n-usci a dochum.’ ‘Ná tair ar mo chend-sa,’ ‘or Cú.’ ‘Atbéla de, & Is tróg lim do marbad.’ ‘Ragat óm,’ ‘ol Fráech,’ ‘co comairsem isind usciu, & bad chert do chluchi frim.’ ‘Committi són amal bas maith latt,’ ‘or Cú Chulaind.’ ‘Lám cechtar náthar immáraile,’ ‘or Fráech. Atnagait co céin móir oc imtrascrad forsind usci, & bátir Fráech. Tanócaib súas afrithisi. ’ ‘In dul so,’ ‘or Cú,’ ‘in n-didma th' anacol?’ ‘Noco didem,’ ‘or Fráech. Atnaig Cú foí atherruch conid appad Fráech. Tocurethar for tír. Berait a muinter a cholaind co m-boí isin dúnud. Áth Fraích iss ed ainm ind átha sin co bráth. Coínti a n-dúnad n-ule Fráech. Co n-accatar banchuri i n-inaraib úanib for colaind Fraích meic Idaid. Focessat úadib issa síd. Síd Fraích ainm In t-sída íarom.’ Lingid Fergus darsin n-omnai ina charput. ‘Tíagait co m-bátar oc Áth Táiten. Toscara Cú sessiur díb and .i. sé Dúngail Irruiss. Tíagait ass íarom co m-bátar h-i Fornocht. Culén la Medb, Baiscne a ainm. Lécid Cú irchor fair co m-bert a chend de. Druim Baiscneainm inna maigni sin íarom ó sín immach.’ ‘Mór In cuitbiud dúib,’ ‘ol Medb,’ ‘can tophund na erri angceóil ucut fil 'co for n-guin.’ ‘Doberat-som íarom topund fair iar sin coro brisiset fertsi a carpat oca.’ Aided Órláim. ‘Dothíagait ass dano tar Iraird Culendara bárach. Dosléci Cú Chulaind ríam. Dofuric araid n-Órláim meic Ailello & Medba i Tamlachtai Órláimfri Dísiurt Lóchait antúaid bicán oc béim feda and. — Mád iar n-araili slicht immorro Is fertas carpait Con Culaind ro maid & Is do béim fertas dochóid In tan cotránic fri araid n-Órláim. Is é In t-ara ros ben na fertsi mad íarsin t-slicht sa.’ ‘Is nephnár a n-dogníat Ulaid másat é file sund thall,’ ‘ol Cú,’ ‘céin file In slóg fora tairr.’ ‘Téit-seom cosin n-araid día chosc. Indar leis ba di Ultaib dó. Co n-accai In fer oc béim feda .i. fertas carpat. ’ ‘Cid dogní sund?’ ‘ol Cú.’ ‘Fertse carpat do béim,’ ‘ol In t-ara.’ ‘Ro brisisem ar carpat oc tofund na ailite ucut Con Culaind. Congná frim,’ ‘ol In t-ara’ ‘Déca nammá In bá teclaim na fertas dogéna fa na n-imscothad.’ ‘Bid a n-imscothad ém,’ ‘ol Cú. Imscothis íarom na fertse culind tria ladra a glac h-i fíadnaissi a chéli conda cermnastar eter rúsc & udbu.’ ‘Nip sí th' opar chomadas dobiur fort,’ ‘ol In t-ara. Bá-dn-imomon-side.’ ‘Can duit?’ ‘ol Cú Chulaind.’ ‘Ara Órláim meic Ailella & Medba,’ ‘or sé.’ ‘Ocus tussu?’ ‘ol In t-ara.’ ‘Cú Chulaind mo ainm-se,’ ‘ol sé.’ ‘Romairgge són ém,’ ‘ol In t-ara.’ ‘Ní ágither ní,’ ‘ol Cú Chulaind.’ ‘Cáit atá do thigerna?’ ‘or sé.’ ‘Atá isind fertai ucut,’ ‘ol In t-ara.’ ‘Coisle didiu as immalle frim,’ ‘ol Cú Chulaind,’ ‘ar ní gonaim-sea aradu etir.’ ‘Téit Cú Chulaind dochom n-Órláim. Gontai & benaid a chend de & ros ecroth a chend frisin slúag. Dobeir In cend for muin ind arad íar sin & atbert:’ ‘Beir latt sin,’ ‘or Cú,’ ‘& tési don dúnud amlaid. Manip samlaid téis, roticcba cloch úaim-se asin tailm.’ ‘A n-dochóid i n-occus don dúnud tísca a cend día muin & adfét a imtechta do Meidb & Ailill.’ ‘Ní fríthid bid eissíne ém,’ ‘ol sí.’ ‘Ocus asrubairt mini thucaind for mo muin dochom In dúnaid, brisfed mo chend form-sa co cloich.’ Aided trí mac n-Gárach. ‘Ansait íar sin trí meic Gárach fora n-áth. It é a n-anmand-side .i. Lon & Úala & Díliu. Mes Lir & Mes Láech & Mes Lethan a trí n-araid. Ba foróil leu a n-dorigni Cú Chulaind .i. dá macdalta ind ríg do goin & a mac & crothad In chind frisin slóg. Co rubaitís Coin Culaind tara ési & co n-dergabtaís a n-óenur a n-imneth sin din t-slóg. Bentatar trí fidot día n-aradaib co róiltis glied fris a s-sessiur. Nos gegoin-seom uli íarom úair ro brisiset fír fer fair. Ro boí ara Órláim In tan sin iter Ailill & Meidb. Tanettat Cú cloich fair co mebaid a chend co tánic a inchind fora chlúasa .i. Fer Tedil a ainm. Ní fír trá amlaid sin ná marbad Cú aradu. Ní marbad ém cen chinaid cip innus.’ Aided In togmaill & In pheta eóin. ‘Bágais Cú Chulaind h-i Méthiuport iar sin i n-acciged Ailill nó Medb, fochichred cloich asa thábaill forru. Dogní-som ón dano .i. doléci cloich assa thailm co n-ort In togmall boí for gúalaind Medba frisin n-áth andess. Is de atá Méithe Togmaill. Ocus ort in n-én boí for gúalaind Ailella fri áth antúaid. Is de atá Méthe n-Eóin. — Nó dano Is for gúalaind Medba bátár immalle eter togán & én, & Is a cind bentatár na urchora díb. Báite dano Reúin ina loch. Is de atá LochReóin.’ ‘Ní cían úaib atá far céle,’ ‘or Ailill frisna Mane. Ataregat-side súas & immusdécat. In tan siasatár-som dano atheroch, benaid Cú fer díb co m-mebaid a chend fair.’ ‘Ní ma lodsaid dó. Níba adas far m-braisse,’ ‘or Máenén drúth.’ ‘Dobéraind-se a chend de.’ ‘Tolléci Cú cloich dó co m-mebaid a chend fair. Is amlaid trá ro marbthá In lucht sin: Órlám chétumus ina dind; trí meic Gárach fora n-áth; Fer Tedil ina dedlib; Máenán ina dind.’ ‘Tongu do dia toingthe mo thúath,’ ‘ol Ailill,’ ‘fer dogéna a écnach sund, dagén-sa dá leth de. Taít ass eter láa & aidchi chena dúnd,’ ‘or Ailill,’ ‘co rísam Cúalngi. Mairfid In fer sa dá trian for slúaig fón n-innas sa.’ ‘Is and sin dosnáncatár cruitti Caínbili ó Ess Rúaid día n-airfitiud. Indar leó ba du thoscélad forru ó Ultaib. Doberat toffund forru co l-lotár rempo i n-delbaib oss íarom isna coirthib oc Líac Mór antúaid, ar roptar druíd co móreólas.’ Aided Lethain. ‘Dagéini dano Lethan fora áth for Níth la Conailliu. Anais cadessin ara chind Con Culaind. Bá sáeth laiss a n-dogéni Cú Chulaind. Ésgid dano Cú Chulaind a chend di sudiu; conid fácab laiss. Is de atá Áth Lethan for Níth. Ocus memdaitir a carpait léu oc comrac forsind áth inna farrad. Is de atá Áth Carpat. Docer Mulcha, ara Lethain, isin gúala fil etarro. Is de atá Gúalo Mulchai. Céin bátár didiu In t-slóig oc tochim Maige Breg, forrumai Allechtu colléic, noch Is í In Mórrígan són i n-deilb eúin co m-boí forsin chorthi h-i Temair Cúalngi & asbert frisin tarb:’ ‘In fitir In dub dusáim can eirc n-echdaig dál désnad fiacht fíach nad eól ceurtid namaib ar túaith Brega bíth i n-daínib tathum rún rofíastar dub día n-ísa maí muin tonna fér forglass for laich lilestai áed ág asa mag meldait slóig scoith nía boidb bógeimnech feochair fíach fir máirm rád n-ingir cluiph Cualnge coigde día bás mórmacni iar féic muintire do écaib. ’ ‘Luid In tarb íarom & cóeca samasca imbi co m-boí h-i Sléib Chulind, & luid a búachaill ina díaid, Forgemen a ainm. Focheird de na tri cóecta mac no bítís oc cluchiu fair do grés, & marbais dá trian a macraide & concechlaid búrach h-i Tír Marccéni h-i Cúalngi ré techt. Ní rubai Cú Chulaind nech eter an Sailiu Imdorthi h-i crích Conailli co ráncatár Cúailngi. Baí Cú Chulaind íarom h-i Cuinchiu .i. arbágais íarom airm i n-acciged Meidb, no tróistfed lais In cloich fria cend. Nírbo réid dó-som ón, ar is amlaid imthéged Medb & leth In t-slóig impe & amdabach scíath úasa cind.’ Aided Lócha inso. ‘Luid didiu inailt do Medb, Lóchu a ainm, do thabairt uisce, & bantrocht mór impe. Indar la Coin Culaind bá sí Medb. Sraíthius di chloich a Cuinchiu conda ort ina réid. Is de atá Réid Lócha h-i Cúalngiu. A Findabair Chúalngi fosdáilset In t-slóig & adachtatár In crích h-i tenid. Doinólat a m-baí di mnáib & maccaib & ingenaib & búaib hi Cúalngiu h-i teclom co m-bátár h-i Findabair uli.’ ‘Ní ma lodsaid dó,’ ‘ol Medb.’ ‘Ní acciu In tarb lib.’ ‘Ní fil isin chóiciud etir,’ ‘or cách. Congairther Lóthar dóib, búachaill do Medb.’ ‘Cate In tarb,’ ‘or sí,’ ‘in dóig latt?’ ‘Isam ómun ara aisnéis,’ ‘ol In búachaill.’ ‘Ind adaig,’ ‘or sé,’ ‘dochótár Ulaid ina nóendin, dolluid & trí fichit samaisce imbi conid fil i n-Dubchairiu Glinne Gatt.’ ‘Ergid,’ ‘or Medb,’ ‘& berid gatt eter cach n-dís úaib.’ ‘Dogníat ón íarom. Is de attá Glend n-Gat forsin glind sein. Doberat íarom In tarb co m-baí In Findabair. Áit i n-accai in búachail .i. Lóthor, tofóbair cucai co m-bert a inathar ass fora bennaib & tofóbair cona thrí cóectaib samaisce a n-dunad co n-appad cóeca láech laiss. Conid Aided Lóthair ar Tána sin. Luid úadib In tarb iar sin asin dúnud & ní fetatar cid dochóid úadib & ba méla leó. Ro íarfacht Medb In buachaill dóig leiss cáit i m-baí In tarb.’ ‘Dóig lem bád i n-díamraib Slébe Culind no beth.’ ‘Tintaíset íarom amlaid sin íar n-indred Chúalngi & ní fúaratár in tarb n-and. Conéracht Glaiss Chruind friu i n-enna crand co féotár fuirri, & asbert Medb fri drécht día muintir ara tístais taris.’ Aided Úalaind. ‘Luid láech amra ara bárach, Úalu a ainm. Gabais liic móir fria ais do thecht darsin n-usce. Dochorastár In glaiss for cúlu oss é cona liic fora thairr. Atá a lecht & a lía forsin t-sligi ocon glais .i. Lía Úaland a ainm. Lotar íarom timchell Glaisse Cruind co r-rici In topor, & docóes tis eter a topor & slíab acht nád étad ó Meidb. Ba ferr la sudi techt tar slíab ara marad a slicht and co bráth ar sár for Ultu. Ansait trí láa & trí aidchi and sin co cechlatár a n-úir remib, Bernas Báu Cúalngi. Is and sin geogain Cú Chulaind Crond & Cóemdele, & ro fer fuire n-imnaise. Atbath cét n-ánrod friss, rind ríg, im Róan im Roae im dá senchaid na Tána .Cethri ríg ar secht fichtib ríg atbath laiss forsin n-glais chétnai. Dollotar íarom for Bernas Bó Cúalngi co folodaib & indilib Cúalngi co feótár h-i n-Glind Dáil Imda h-i Cúalngi. Botha a ainm In puirt sin úair dogénsat botha forro and. Dothíagat árna bárach do Cholptu. Fanóprait tri anfót. Conéracht-side friu dano co m-bert cét cairptech úadib dochom maro. Iss ed ainm In tíre in robáte Clúain Carpat. Lotár timchell Colbta íarom dochum a thopair do Bélut Alióin, co feótár oc Líasaib Liac. Iss ed ainm In puirt sin úair doringset líassu fora lóegu and eter Chúalngiu & Conailliu. Dollotár íarom dar Glend n-Gatlaig. Conérracht dano Glass Gatlaig friu. Sechaire a ainm ríam. Glas Gatlaig ó séin úair ba i n-gataib dobertatar a l-lóegu, co feótár i n-Druim Féne la Conailliu. It é sin trá a n-imthechta ó Chúalngi co Machairi iarsin t-slicht sa. Dogníat immorro augtair & libair aile córugud aile fora n-imthechtaib a Findabair co Conaille .i.’ Orgain Chúalngi inso sís. ‘Atbert Medb iar torachtain cáich cona n-gabáil co m-bátár uli hi Findabair Chúalngi:’ ‘Randtar In dúnad sund,’ ‘or Medb.’ ‘Ní rucfaider ind imirgi se for óenchoí. Tíat Ailill la leith na immirgi for Slige Midlúachrae. Ragmai-ne & Fergus for Bernas n-Ulad. ’ ‘Ní ségda,’ ‘or Fergus,’ ‘in leth donroacht dind imirgi. Ní rucfaiter na baí tarsin slíab cen raind.’ ‘Dogníth ón, conid de atá Bernas Bó n-Ulad. Is and sin asbert Ailill fria araid Cuillius:’ ‘Finna dam indiu Meidb & Fergus. Ní fetur cid rodanuc don choibdin se, & bid fó lim donísed comartha n-úait.’ ‘Dotháet Cuillius In tan bátar h-i Cluichrib. Ansait ind lánamain fo deóid & lotar ind óic remib. Dotháet chucu Cuillius & ní forchúalatár In fer forcsi. Ecmaic boí a chlaideb h-i farrad Fergusa. Tánísca Cuillius asa thrúaill & fófácaib In trúaill fás. Dotháet Cuillius co Ailill.’ ‘Ameind,’ ‘or Ailill.’ ‘Amne dano,’ ‘or Cuillius.’ ‘Undar dait sund comartha.’ ‘Is maith sin trá,’ ‘or Ailill. Tibid cechtar de fria chéle.’ ‘Amal dondruimin-so,’ ‘or Cuillius,’ ‘is amlaid fosfairnec-sa h-i comlepaid.’ ‘Is dethbir disi,’ ‘or Ailill.’ ‘Is ar chobair ocon táin dorigni. Bá maith bláth In chlaidib lat,’ ‘or Ailill.’ ‘Atnaig fóth suide isin carput & anart léined imbi.’ ‘Atraig Fergus día chlaidiub íarom.’ ‘Aill amai!’ ‘or sé.’ ‘Cid no taí?’ ‘ol Medb.’ ‘Olc gním dorignius fri Ailill,’ ‘or sé.’ ‘Indnaidid sund co tísa asind fid,’ ‘or Fergus,’ ‘& níp machdad lib cid cían co tísor.’ ‘Ecmaic ní fitir Medb tesbaid In chlaidib. Téit ass & berid claidiub a arad laiss ina láim. Dogní claidiub craind isind fid. Is de atá Fid Mórdrúalle la Ultu.’ ‘Tiagam ass i n-díaid ar céle,’ ‘or Fergus. Cotrecat isin maig a slógaib ulib. Arrócbat a pupli. Congairther Fergus do Ailill do imbirth fidchille. In tan dolluid Fergus don phupull, gabaid Ailill gári fris. Asbert Fergus: Fergus dixit ’ ‘Fó fer fris tibther | manip sceó mera mórgnímo merthar | airbiur mo chlaidib mache mind | mosdísem calga de Galión gáir | manip ed búaid mná misrálastar | di dáil dondlecht | sceó gaib genin almi | ét ar mórslúag murechaib | fester do sléib auí Nessa níth | do slóg co m-bríg | cosrife medrathu fer. ’ ‘Ailill dixit ’ ‘Ná fer báig,’ ‘or Ailill,’ ‘dit dith claidib sceó airdib áth brond rig menmonfait ces sóe fére frit gallnai gáir dait deim Medb ar iltúatha dothoing fíad ni fairis lim de debuid ar mnáib étsechaib ar cía denat torruídet scéo thadet di cach airm ar céo mórglonnaib fechat. Suid sís trá,’ ‘or Ailill,’ ‘co n-imberam fidchell. Is fo chen do thíchtu.’ ‘Ailill dixit ’ ‘Imbeir fidchill sceó búanbach ar bélaib ríg sceó rígnai cluche arafuiretár fo mórslúagu dulecha níbecaumu frit cia thochill berae ar Is di íarnantaib cungnas ar rignaib ingenaib am mareóla bés ni gáubu cétchinta for mnaib meldrígi sceó chara Findabair Fergus rodanae ar búaib búrechaib co slógaib móraib timchella di thuataib techtmóirib co n-ilcruth ríg co m-bruth dracon co anáil nathrach co m-béim léoman dethairith tossaig Fergus mac Rossa Róich. ’ ‘Gabsait imbirt na fer fithchille íarom. Adrethsat na firu óir & argait tarsin clár crédumae. co clos Ailill’ ‘Ní cóir ríg cóel caíni tria rind umae báis berair Is aldu sceó clár airbule islú ataurrid a Medb mórglonnach sceó fer sanais fri Fergus ar imdígirt cliche cíambre.’ ‘co cloth ní Medb’ ‘Léic de bríathra athig ní déroig ruben sceó atúar atmib macrath mín In éri chuairm nita cailtech esbrethach fritoing di thúatha nitat neúit éiti ar buaib sceó foicherthar di gnússi glanfidir Fergus. ’ ‘Co cloth Fergus. Fergus dixit.’ ‘All amai,’ ‘or Fergus,’ ‘na bríathraib ilib imgonm ar bélaib iltúath sceó anassaib ailfitir sceó sétaib sebortir scéo gáib glanfitir sceó rígaib imgenaiter deraga rofír .i. dogéntar do ríar. ’ ‘Anait and ind aidchi sin. Co cúalatár Ailill isin matin ara bárach. Ailill dixit.’ ‘Tofil mórglond ar bélaib mórslúaig fri Cruind uisci uí Nessa níthu donteilgfet Fir Ol n-Écmacht ar fir fuilglassa de fulib méderath fri dáil dondlechtaig sceó mórfer taurcbat iltonna fri níach n-amaulach di Ultaib ticfa. ’ ‘Medb dixit .Medb dixit.’ ‘Ná fer immoráin a meic Máta mórúallaig scéo gres erreth a ardaib auralig drongtar fir fertar mná búaib remib cennaib slúag demensatár claidib cech uí muinter céochlessaib imbret sceó damaib ágat scéo mnaib berat arbertat mórslúaig di roí Chúalngi contolat In t-slúaig. ’ ‘co cloth Fergus.’ ‘Gremmaigther mórchend for bruinniu drochol tíagait ria ríagaib in braiss mórmenmnaig di thúathaib toinget dí rígnaib báiget fri namte agat. ’ ‘Co cloth ní Medb:’ ‘Déntar, dentar a n-asbeir.’ ‘Medb dixit.’ ‘Fót mám midedar de ilsluagaib cengat cen bá Ailill fót chommus tabairther. ’ ‘Tocumlat ass do Glaiss Cruind. Co cúalatár Mane mac Ailella: Mane dixit.’ ‘Díam dían léicthir ar fir find cless scéo máthair athair ar búaib bennachaib arciuchlais co r-rís mod de carp-, arscin di búaib ardchles no silis roí. ’ ‘Co cloth ní Fergus.’ ‘Na téig a meic mórglonnaig ni bad chomarli berat co ticfa dith chend dit muníul berthair la gilla n-amulach totáet imarrda fri roí búrethar fortoing glaiss boccit cuillte ar silestár i r-richtu airchecht mórglond usci for bádfae di dameib mórslúag ar Ailill guinfa dimecfiter Medb ilgnússi archel a r-roib rindechaib. Rom lécid-sa com loingis h-i tossuch,’ ‘or Fergus,’ ‘ar náro brister fír fer forin gillae, & na baí riund & In slúag inar n-deóid & na mná ina n-díaid-side.’ ‘Co cloth ní Medb. Medb dixit.’ ‘Cluinte a Fergus dit inchaib anmain ar búaib aurscaig cot slúagaib maithib ní thelce Ultu di thnutaib tairbertha tarcoba a gári i m-Mag n-Ái forberi dáil slicht. ’ ‘Fergus dixit.’ ‘Aill amai,’ ‘or Fergus,’ ‘a Medb co m-baísse nat guth cluniur fo thúathaib nim thorais ar nimthá mac moethlig fri gailte ar Emuin. Mórbulli for túathaib ni biu rom léic dit leccaib nam iarrair cosin nalaide cúlaid di maith lessa ar fechtaib. ’ ‘Tothét Cú Chulaind co m-boí oc Áth Chruind ara cind.’ ‘A popa Lóig,’ ‘ol sé fria araid,’ ‘dofil na sluagu dún.’ ‘Lóeg dixit.’ ‘Artung-sa déu,’ ‘ol In t-ara,’ ‘firfassa ardchless ar bélaib eirred h-i cocill chumucc for echaib sengaib co cungaib argit co n-drochaib órdaib for búada bertair cichis ar chennaib ríg a conicim toberat búaid aráu scindairecht. ’ ‘Cú Chulaind dixit.’ ‘Émde, a Laíg,’ ‘or Cú Chulaind,’ ‘co n-gaba eissi fri mórbúaid Mache ni srengat tar drong fri umed mná muidme tíarmaig derúich mac sceó aitti ailmi fri etnai eocrith sceó Ailill Medba melleth fri imthecht di éiss roslúagaib. Adeochosa,’ ‘or Cú Chulaind,’ ‘inna h-usci do chongnam frim. Ateoch nem & talmuin & Cruinn In t-sainrethaig.’ Gaibid Crón cóidech friu nís léicfe i Muirthemniu co r-roisc monar Féne isin t-Sléib túath Ochaíne. ‘La sodain cotnóccaib In t-usci súas co m-boí i n-indaib crand. Téit Mane mac Ailella & Medba ria cách. Araslig Cú Chulaind forsind áth & bátir trícha marcach día muintir isind usci. Toscara Cú Chulaind dá sé n-déc n-dagláech díb aitherroch immon n-usciu. Focherdat a puiple icond áth sin. Totháet Lugaid mac Nóis uí Lomairc Allchomaig do acallaim Con Culaind trícha marcach.’ ‘Fo chen dait, a Luigid,’ ‘ol Cú Chulaind.’ ‘Dia foigela énlaith Mag Murthemni rot bía caud co l-leith alailiu día tomna dano iasc indbiru rot bía éu .i. bratán co l-leith arailiu rot bíat na tri gaiss .i. gass biroir, gass fochluchta, gass trechlaim. Rot bía fer i n-áth tart chend.’ ‘Is torisse,’ ‘or Lugaid.’ ‘Feba túathe don mac dodúthracar.’ ‘It caíni for slúaig,’ ‘or Cú Chulaind.’ ‘Níbu dirsan dait do úati ara cind,’ ‘or Lugaid.’ ‘Imgéna fír lim-sa & dagláechdacht,’ ‘or Cú Chulaind.’ ‘A popa Lugaid, inim áigetar-sa In t-slúaig?’ ‘Tongu do dia,’ ‘or Lugaid,’ ‘ní laimethar óenfer ná días úadib tabairt a fuail i n-imechtur In dúnaid mani bet fíchtib nó tríchtaib.’ ‘Bid sain ní dóib-som ón,’ ‘or Cú,’ ‘diand ragba-sa díburgud asin tailm. Bid adas dait, a Lugaid, In chocéli-si fil dait la h-Ultu dianom tí-sse bríg cach fir. Apair-seo trá cid as áil dait,’ ‘ol Cú.’ ‘Conom raib cairte lat frim budin.’ ‘Rot bía acht ro pé comarthae furri. Ocus apair frim popa Fergus bíd comardae fora m-budin. Apair frisna legi bíth comardae fora m-budin & toinget anmchomét frim & domiced bíad cach n-óenaidche úadib.’ ‘Téit Lugaid úad. Ecmaic buí Fergus h-i pupaill la Ailill. Cotgair Lugaid imach h-é & ráti fris insain. Co cloth ní Ailill. Ailill dixit.’ ‘Cáir iss i sanassaib ferthair h-i meltmuigib nimrath mórslúagaib diar tuathaib ticset fo bíth fir Róich aisnethar díndethar fíadon falnathair ar Meidb meldulig tonfáir mórchobair. Tíagam úathad slúaig co pupaill móirscoith & scor anacol di leccaib artuirb imfóit ar dálaib díamraib tascnae tánicc. ’ ‘Tongu do dia nimthá,’ ‘ar Fergus,’ ‘cen athchomarc don gillu. Tomair, a Lugaid, eirg cuici dús In raga Ailill trícha cét cucum-sa im budin. Beir dam co tinni dó & taulchuma fína.’ ‘Téit chuci íarom & ráti fris.’ ‘Fó lim-sa ón,’ ‘or Cú Chulaind,’ ‘cia théis.’ ‘Cotrecat a n-dí budin íarom. Bít and cot adaig. Brisid Cú Chulaind trícha láech díb cosin tailm. Nó co m-betís fiche aidchi and sin amal itberat araili libair.’ ‘Bit olca far n-imthechta,’ ‘ol Fergus.’ ‘Toficfat Ulaid assa noíndin & cotomélat ar Múr & grian. Is olc In chúl catha inonfil. Taít ass do Chúil Aithir.’ ‘Ecmaic dochúaid Cú Chulaind In n-aidche sin do acallaim Ulad.’ ‘Scéla lat?’ ‘or Conchobar.’ ‘Cú Chulaind dixit.’ ‘Mná brataitir,’ ‘or Cú Chulaind,’ ‘éti agatair, fir gonaitir.’ ‘Ciche brata, ciche áig, ciche goin?’ ‘Bertius buchae fuile fuirtbe gainne .i. cend fuirtbi áir berthius Ailill mac Mátae & Fergus mac Róich rodána roda clecht claideb conda coscar eochridi Conchobair cáich & codescarfa. ’ ‘Ní mor torbai dait,’ ‘or Conchobar.’ ‘Indiu tonánic ar tinorcain in chétnae.’ ‘Téit ass iar sudiu úadib co n-accai na slúagu oc scuchud ass. Ailill dixit.’ ‘Aill amai,’ ‘or Ailill.’ ‘atchíu carpat condathrind táuthat slúagu Is bodbae ardibi firu i n-áthu argéba bú curetha bith a tríchait imbera iar tudecht slúag dí búanaib .i. di Laignib sreithfid fuil a m-méderad dofóetsat oc imorráin ar búaib Ulaid issin n-áth. ’ ‘Gonaid Cú Chulaind trícha laéch díb for Áth Duirn. Ní ro ansatar íarom conid adaig ráncatár Cúil n-Airthir. Gonaid trícha díb i sudiu & focherdat a pupli and. Buí ara Ailella .i. Cuillius oc nigi na fondad issind áth mattain. Benti-seom co cloich conid ro marb. Is de attá Áth Cuillne h-i Cúil Airthir. Rosagat trá co feótár i n-Druim féine la Conailliu amal atrubrumar remoind. Dosnethat Cú Chulaind iar suidiu. Orggaid cét fer cacha aidche díib na trí aidchi m-bátár and. Gabais tabaill dóib a h-Ochaíniu inna farrad.’ ‘Bid dimbúan ar slóg la Coin Culaind In cruth sa,’ ‘ol Ailill.’ ‘Berar imarchor comai úan dó .i. ra m-bía comméite Maige Murthemne di Maig Aíi & carpat bas dech bess i n-Aíi & timthacht dá fer déac. Airg mad ferr laiss In mag sa In ro h-alt & trí secht cumal, & adgignethar dó cach ní atbath airi dia thribi & indili & imgéntar laiss immi ocus táet im gélsine-sea. Is ferr dó oldás célsine óctigernd.’ ‘Cia ragas fris sin?’ ‘Mac Roth sund ucut.’ ‘Luid for sin do Delga Mac Roth, techtaire Ailella & Medba — Is é timchellas h-Érind i n-óenló. Is and bad dóig la Fergus bith Con Culaind i n-Delga.’ ‘Atchíu fer chucund,’ ‘or Láeg fri Coin Culaind.’ ‘Berrad bude fair. Fethal línda imbi. Lorg anfaid inna láim. Calg dét fóa choim. Léne chulpatach co n-dergintliud imbi.’ ‘Cia do láechaib ind ríg sin,’ ‘or Cú Chulaind.’ ‘Imcomairc Mac Roth do Láeg cia díambo chéli.’ ‘Céle dond fir uccut tís,’ ‘or Láeg. Boí Cú Chulaind i sudiu isin t-snechtu co r-rici a dí leiss cen mether imbi oc escaid a léine. Atbeir dano Mac Roth fri Coin Culaind cia díarbo chocéle.’ ‘Céle Conchobair meic Nessa,’ ‘or Cú Chulaind.’ ‘Indad fil slondud bas derbu?’ ‘Is lór sin,’ ‘or Cú Chulaind.’ ‘Anáu cia airm sund h-i tá Cú Chulaind?’ ‘ol Mac Roth. ’ ‘Cid asbérthá fris?’ ‘or Cú. Adfét dó In n-imarchor n-ule amal asrubartmár.’ ‘Cía no beth Cú In n-occus, ní dingned insein. Ní r-riri bráthair a máthar ar ríg n-aile.’ ‘Doéth chucai afridisi & asbreth friss doléicfithe dó a m-bad soírem na m-ban & a m-bad seisc dind folud arná imbreth In tabaill forroib i n-aidchi cía nos gonad fri dé.’ ‘Ní dingén,’ ‘or Cú.’ ‘Dia ructhar ar mná dóera úan, bíait ar mná sáera for brontib, & beim-ni cen blicht má ructhar ar m-baí blichta úain.’ ‘Doéth cucai afridissi & asberar friss ra m-bíat na mná dóera & na baí blichta.’ ‘Ní dingén,’ ‘or Cú Chulaind.’ ‘Dobérat Ulaid a mná dóera chucu i l-lige & bértair dóermaicni dóib íarom & imbérat a m-blichtach do feólaib h-i n-gaimred.’ ‘In fil na aill didiu?’ ‘ol In techtaire.’ ‘Fil,’ ‘ol Cú Chulaind,’ ‘& ní epér frit-su. Dothíasar fair má atchosse nech dúib.’ ‘Rafetar-sa,’ ‘or Fergus.’ ‘Dam-sa ararocles In fer a foilsigud, & immorro ní less dúib-si. Ocus iss ed inso In choma,’ ‘or Fergus.’ ‘.i. áth forsi n-génathar a gléo & a chomrac fri óenfer arná ructhar ind éit de sin láa co n-aidchi dús In táir cobair Ulad fóo. Ocus machdad lim-sa,’ ‘ol Fergus,’ ‘a fot co tecat-side assa cessaib. Is assu ém dúinni,’ ‘or Ailill,’ ‘in fer cech laí andás a cét cach n-aidchi.’ Aided Etarcomail & imarchor n-athisc fer n-Érend i m-beólo Fergusa do Choin Chulaind. ‘Luid Fergus íarom forsin n-imarchor n-ísin. Lil di sudiu dano Etarcomol mac Eda & Lethrinne, macdalta Ailella & Medba.’ ‘Ní h-accobor lem do thecht,’ ‘or Fergus,’ ‘& ní ar do miscais. Scíth lim namá comrac dúib & Cú Chulaind. Do sothlach & do saisle, luinne & ansirce, drús & tarpthige & dechrad do chéli .i. Con Culaind. Ní bía maith do for comruc.’ ‘Cani sétir lat-su mo snádud airi?’ ‘or Etarcomol.’ ‘Sétir dano,’ ‘ol Fergus,’ ‘acht nammá ní tharda a rád fri díardain dó.’ ‘Tecait de i n-díb carptib do Delga. Baí Cú Chulaind ind úair sin oc imbirt búanfaig fri Láeg a dí chulaid-seom friu & enech Laíg. ’ ‘Atchíu dá charpat chucund,’ ‘or Láeg.’ ‘Fer mór dond isin carput toísech. Folt dond cráebach fair. Brat corcra imbi, eú óir and. Léni chulpatach co n-dergintliud imbi. Cromsciath co fáebur chondúala fair di findruini. Manaís bréfech ó mimusc co h-adairc ina láim. Claideb sithidir loí churaig fora díb slíastaib.’ ‘Is fás ind laí mór sin doberar lam popa Fergus,’ ‘ol Cú Chulaind,’ ‘ar ní fil claideb ina intiuch inge claideb craind. Atchoas dam dano,’ ‘ol Cú Chulaind,’ ‘ro gab Ailill a m-báegul inna cotlud, h-éseom & Medb, & dorétlaistir a chlaidiub ar Fergus & dorat día araid dia thoscaid, & doratad claideb craind ina intech.’ ‘Tic Fergus fó sodain.’ ‘Fo chen sin, a phopa Fergus,’ ‘ol Cú.’ ‘Dia tí íasc i n-inbera, rot bía h-é co l-leith, araile dia tí íall a m-mag, rot bía caúth co l-leith, alaili dornd birair nó femair, dornd fochlochta, deog de ganim. Techt i n-áth ar cend fir má thecra t' imaire co comthala rat bía.’ ‘Is tarise lim,’ ‘ol Fergus.’ ‘ní do biad dorochtamar. Rofetamar do threbad sund.’ ‘Arfóim Cú Chulaind íarom In n-imarchor ó Fergus. Téit Fergus ass íarom. Anaid Etarcomol oc déscin Con Culaind.’ ‘Cid dofécai?’ ‘ol Cú.’ ‘Tussu,’ ‘ol Etarcomol.’ ‘Mós tairchella ém súil tar sodain,’ ‘ol Cú Chulaind.’ ‘Is ed ón atchíu,’ ‘ol Etarcomol.’ ‘Ní fetar ní arndott áighte do neoch. Ní acim di gráin ná h-erúath ná forlond líno latt. Maccáem tuchtach amne co n-gaisciud do fid & co clesaib ségdaib atotchomnaic. ’ ‘Cia nom cháne,’ ‘ol Cú Chulaind,’ ‘nít gén-sa fo bíth Fergusa. Manipad do snádud immorro roptís do renga rigthi & do chethramain scaílte ricfaitís úaim dochom In dúnaid i n-degaid do charpait.’ ‘Náchim thomaid im sodain,’ ‘ol Etarcomol.’ ‘In cor amra ro nenaisc .i. comrac fri óenfer, Is messe cíatacomraicfe frit di feraib n-Érend i m-bárach.’ ‘Téit ass íarom. Tintaí afrithisi ó Méthiu& Cethiu, a n-asbert fria araid :’ ‘Ro bágus,’ ‘ol sé,’ ‘fíad Fergus comrac fri Coin Culaind i m-bárach. Ní h-assu dún didiu a indnaide. Toí forsna h-eochu asin telaig dofrithisi.’ ‘Atchí Láeg aní sin & asbeir fri Coin Culaind:’ ‘Dofil In carpat afrithisi & dorala clár clé frinn.’ ‘Ní fíach opaid,’ ‘ol Cú.’ ‘Ara chind dún sís dond áth co fiasmar,’ ‘or Cú Chulaind.’ ‘Ní accobor lem,’ ‘ol Cú,’ ‘a condaigi form. ’ ‘Is écen dait-siu ón,’ ‘or Etarcomol. Benaid Cú Chulaind In fót baí fó chossaib co torchair ina lige & a fót fora thairr.’ ‘Airg úaim’ ‘or Cú Chulaind.’ ‘Is scíth lem glanad mo lám inniut. Fotdáilfind i n-ilpartib ó chíanaib acht manibad Fergus.’ ‘Ní scarfom In cruth sa,’ ‘ol Etarcomol,’ ‘co r-ruc-sa do chend-su nó co fárcab-sa mo chend lat-su.’ ‘Is ed ón ém bías andsom,’ ‘ol Cú Chulaind. Bentai Cú Chulaind cona chlaidiub asa díb n-axalaib co torchair a étach de, & ní forbai ima chnes.’ ‘Colla trá,’ ‘ol Cú Chulaind.’ ‘Aic,’ ‘ol Etarcomol. Danaidle Cú íarom co fogaid In chlaidib co sebaind a folt de amal bid co n-altain no berrthá. Ní forroim cid drisiuc for toind dó. Ó ropu tromda íarom & ropo lenamnach In t-aithech, bentai h-i fossud a mullaig conid rorand co r-rici a imlind. Co n-acci Fergus In carpat secha & In n-óenfer and. Tintaí Fergus do debuid fri Coin Culaind.’ ‘Olc dait, a siriti,’ ‘ol sé,’ ‘mo díguin. Is garit mo lorg latt,’ ‘ol sé.’ ‘Nába lond frim, a popa Fergus,’ ‘ol Cú Chulaind:’ ‘Fri baga benai fri náimtiu ascada cen claideb fa allud Is h-é tororáid ar Ulad aigid sceó slechtfa ailtu tairbirt fo mám Etarcomol úallaig dimrén esbláthaib In neoch nam accae ar bail uallchas fo chemdib fíalum forsaid ligu fortchi for carpat cotlud ná longud ní sám lam balcbrain. Ná fer aithber form, a popa Fergus. ’ ‘Talléci inna sléchtain co n-dechaid carpat Fergusa taris co fo thrí.’ ‘Iarfaig día araid In mé fódrúar. ’ ‘Náthú écin,’ ‘ar a ara-som.’ ‘Asrubairt,’ ‘ol Cú Chulaind,’ ‘ní regad co r-rucad mo chend-sa nó co fárcbad-som dano a chend lem-sa. Cia de bad assu lat-su, a popa Fergus?’ ‘or Cú Chulaind.’ ‘Is assu ém lem-sa a n-dorónad,’ ‘ar Fergus,’ ‘úair iss éseom ropo úallach.’ ‘Atnaig Fergus íarom id n-erchomail tria a dí pherid & berthi i n-dead a charpait fadessin don dúnud. In tan no théiged tar carrce, no scarad a leth ó alailiu. In tan ba réid, conrictís affrissi. Danécai Medb.’ ‘Ní boid ind imbert moíthchulióin sin, a Fergus,’ ‘ol Medb.’ ‘Ní tocrád dam dano In t-athechmatud,’ ‘ol Fergus,’ ‘do glieid frisin coin móir nád n-argarad.’ ‘Cladar a fert íarom. Sátir a lia. Scríbthair a ainm n-ogaim. Agair a gubae. Nís dibeirg Cú Chulaind dano d'agaid assa thábaill.’ Aided Nath Crantail inso sís. ‘Cia fer fil lib ar cend Coin Culaind i m-bárach?’ ‘or Lugaid.’ ‘Dabérat dait-so i m-bárach,’ ‘or Mane mac Ailella.’ ‘Ní étom nech ara chend,’ ‘or Medb.’ ‘Ro bíth essemon laiss co comthastar fer dó.’ ‘Atchotad ón dano.’ ‘Ced leth ragthar úaib,’ ‘or Ailill,’ ‘do chuingid ind fir sin ar cend Con Culaind?’ ‘Ní fil i n-h-Ére,’ ‘or Medb,’ ‘adchotar dó mani thuicther Cú Roí mac Dáre nó Nad Crantail fénnid. ’ ‘Boí fer di muintir Con Ruí isin phupaill.’ ‘Ní therga Cú Roí,’ ‘or sé.’ ‘Is leór leiss dodeochaid día muintir and.’ ‘Tíagar co Nad Crantail didiu. ’ ‘Téit Mane Andoí cuci. Adfiadat a scéla dó.’ ‘Tair lind di giull di inchaib Connacht.’ ‘Ní rag-sa,’ ‘ol sé,’ ‘inge má doberthar Findabair dam.’ ‘Totáet leó íarom. Doberat a gaisced h-i carr a h-airthiur Chonnacht co m-boí isin dúnud.’ ‘Rotbía Findabair ,’ ‘or Medb,’ ‘ar dul ar cend ind fir uccut.’ ‘Dagén,’ ‘or sé.’ Totháet Luigid co Coin Culaind In n-aidchi sin. ‘Dotháet Nad Crantail ar do chend-so i m-bárach. Is dirsan duit. Ní fáelais.’ ‘Ní bá sin,’ ‘or Cú Chulaind. — Combad and sin no chanad Cú Chulaind:’ ‘Má dofóetsad Nath Crandtail — ’ ‘Téit Nad Crandtail arna bárach asin dúnud & berid noí m-bera culind fúachtai follscaidi laiss. Is and boí Cú i sudiu oc foroim én & a charpat inna farrad. Sríd Nad Crantail biur for Coin Culaind. Clissis Cú Chulaind for rind In bera h-ísin & ní n-derbai di forimim inna n-én. A chumut na h-ocht m-bera aili. In tan focheird a nómad m-bir, techid ind íall ó Choin Chulaind i sudiu. Luid Cú Chulaind íarom for slicht na h-élle .Cingid íarom for rindris na m-bera amal én di cach biur for araili i n-iarmóracht na n-én arnách élaitís. Glé la cách immorro ba for teched luid Cú Chulaind remi-seom.’ ‘For Cú Chulaind uccut,’ ol sé, ‘dochóid reom-sa for teched!.’ ‘Deithbir són,’ ‘ol Medb,’ ‘má ranistaís dagóic, ní gébad In siriti fri féta.’ ‘Ba sáeth la Fergus co n-Ultaib aní sin. Dotáet Fiacha mac Fir feibe úadib do chosc Con Culaind.’ ‘Apair fris,’ ‘ol Fergus,’ ‘bá fíal dó buith arnaib ócaib céin dogéni calma. Is féli dó immorro,’ ‘ol Fergus,’ ‘a imfolach In tan teches ría n-áeniur, ol nípo móo a gress dó andás do Ultaib archena.’ ‘Cia ro maídi sin?’ ‘ol Cú Chulaind.’ ‘Nad Crantail,’ ‘ol Fíacha. ’ ‘Ced ed no máided-som a cless dorignius-sa fíada, nípu anféliu dó,’ ‘or Cú Chulaind.’ ‘Nícon maídfed-som acht no beth arm ina láim. Rafetar-su ém ní gonaim-se nech cen arm. Táet trá i m-bárach,’ ‘ol Cú Chulaind,’ ‘co m-bé eter Ochíne & muir, & cid moch donté, fomricfa-sa and & ní téis ríam.’ ‘Tairnic Cú Chulaind íarom a dáil, & focheird fáthi n-imbi iar cathais na h-aidchi, & ní airigestár In corthe már baí ina farrad comméte friss fessin. Daratailc etir & a brat, & saidid inna farrad. Tic Nad Crandtail fo sodain. H-i fénai bretha arm la suide.’ ‘Cate Cú Chulaind?’ ‘ol sé.’ ‘Undse sund tall,’ ‘ol Fergus.’ ‘Nípu samlaid domarfás indé,’ ‘ol Nad Crantail.’ ‘In tú Cú Chulaind?’ ‘Ocus mássu mé dano?’ ‘or Cú Chulaind.’ ‘Másu thú ém,’ ‘ar Nad Crandtail,’ ‘noco rucaim-se cend úain bic don dúnud, ní bér do chend n-gillai n-amulaig.’ ‘Nícon messi etir,’ ‘ol Cú Chulaind.’ ‘Eirg a dochum timchell ind aird.’ ‘Totháet Cú Chulaind co l-Láeg.’ ‘Commail uilchi smerthain dam-sa latt. Ní h-étar forsin trénfer comrac frim cen ulchi.’ ‘Dogníthe dó. Téit ara chend forsin taulaig.’ ‘Córu lim ón,’ ‘or sé.’ ‘Déne cóir n-gascid frim trá,’ ‘ol Nad Crantail.’ ‘Rot bía són co fesamar,’ ‘or Cú Chulaind.’ ‘Fochichur-sa aurchor dait,’ ‘or Nad Crantail,’ ‘& ní n-imgaba.’ ‘Ní n-imgéb acht i n-arddai,’ ‘or Cú Chulaind. Focheird Nad Chrantail aurchor dó. Lingid Cú Chulaind i n-arddi ríam.’ ‘Is olc dait a imgabáil ind aurchora,’ ‘or Nath Crantail.’ ‘Imgaba-so mo aurchor-sa i n-ardda dano,’ ‘or Cú Chulaind. Légid Cú Chulaind In n-gáe fair acht bá i n-ardda conid anúas tocorastár inna mullach co l-luid trít co talmain.’ ‘Amai ole! Is tú láech as dech fil i n-h-Érind,’ ‘ol Nath Crantail.’ ‘Atáat ceithre meic fichet dam-sa isin dúnud. Tiaga-sa co n-écius dóib a fil lim di foilgib, & dorag-sa co n-derna-so mo díchennad air atbél-sa dia talltar In gáe as mo chind.’ ‘Maith,’ ‘or Cú Chulaind.’ ‘Acht dotéis doríssi. ’ ‘Téit Nath Crantail íarom don dúnud. Dotháet cách ara chind.’ ‘Cate cend ind riastarthi lat?’ ‘or cách.’ ‘Anaid, a láechu, co n-écius mo scéla dommo maccaib & co n-deochus doríssi co n-dernar comrac fri Coin Culaind.’ ‘Tiat ass di saigid Con Culaind & dolléci a chlaideb for Coin Culaind. Lingid-side i n-arddae co m-bí In corthe co m-mebaid in claideb i n-dé. Siabartha im Choin Culaind amal dorigni frisna maccu i n-Emain, & lingid Cú Chulaind fora scíath-som la sodain co m-bí a chend de. Bentai aitheroch inna méde anúas co imlind. Dofuitet a cethri gábaiti for talmain. Is and sin íarom asbert Cú Chulaind inso:’ Má dorochair Nath Crantail bid formach dond imargail. Apraind cen chath isind úair do Medb co tríun In t-slúaig. Fagbáil In tairb iarsin slicht sa so sís. ‘Is and sin luid Medb co tríun In t-slóig lé h-i Cuib do chuingid in tairb & luid Cú Chulaind ina n-díaid. For Sligi Midluachra didiu dochóid-si do indriud Ulad & Cruthne co dice Dún Sobarche. Co n-accai ní intí Cú Chulaind: Bude mac Báin ó Sléib Chulind cosin tarb & cóic samaisci déac imbi. Sesca láech a lín de muintir Ailella. Brat h-i forcebul im cach fer. Dotháet Cú Chulaind chucu.’ ‘Can tucsaid a folad?’ ‘ol Cú Chulaind.’ ‘Ón t-sléib ucut,’ ‘ol In láech.’ ‘Ceist cate a m-búachaill?’ ‘ol Cú Chulaind.’ ‘Atá amal fóndráncamár,’ ‘ol In láech.’ ‘Focheird Cú Chulaind trí bidcu ina n-díaid oc saigid acallma forro co tice In n-áth. Is and sin asbert frisin toísech :’ ‘Cia t'ainm-siu?’ ‘ol sé.’ ‘Nachit aiss, nachit chara — Bude mac Báin,’ ‘ol sé.’ ‘Are In gaí se for Bude,’ ‘ol Cú Chulaind.’ ‘Sraithe din chertgaí co l-luid i n-derc a oxaille co m-mebaid i n-dé ind óe altarrach resin gaí. Gontai sin fora áth. Is de atá Áth m-Bude. Berair In tarb isin dúnad la sodain. Imráidset íarom nípád ansu Cú Chulaind acht tuctha a chletíne airi.’ Aided Redg Cáinte inso. ‘Is íarom luid Redg Cáinte a comarli Ailella chucai do chuingid in chlethíne .i. gaí Con Culaind.’ ‘Tuc dam-sa do gaí,’ ‘or In cánte.’ ‘Acc óm,’ ‘or Cú,’ ‘acht dabér seótu dait.’ ‘Nád géb-sa ón,’ ‘ar In cáinte. Gegna-som dano In cáinte úair nad fáet a targid dó, asbert in cánte na bérad a enech mani berad In cletíni. Focheird Cú Chulaind íarom In cletíne dó co l-luid triana chend forstarsnu.’ ‘Is tolam In sét se ém!’ ‘ol In cánte. Is de ata Áth Tolam Sét. Atá dano áth friss anair airm i n-arrasar a n-uma don chletíniu. H-Umarrith ainm ind átha sin dano. Is and sin trá geguin Cú Chulaind inna h-ule sea asrubartmar h-i Cuib .i. Nath Coirpthe occá chrannaib, Cruthen fora áth, Maccu Búachalla ocá carnd, Marc ina thelaig, Meille ina dind, Bodb ina thur, Bogaine ina grellaig. Tintaí Cú Chulaind aitheruch i m-Mag Murthemne. Ba diliu laiss imdegail a mennato fessin. Iar tíachtain íarom geogain firu Crochine .i. Focherda. Fiche fer focherd de. Dosnetarraid oc gabáil dúnaid dóib, deich n-deogbaire & deich fénnide. Tintaí Medb aitheruch atúaid ó ro an coícthiges oc inríud in chóicid, & ó ro fich cath fri Findmóir mnaí Celtchair meic Uthidir, & dosbert cóecait ban iar togail Dúin Sobarchi furri h-i crích Dáil Ríatai. Nach airm trá i Cuib In ro sáidi Medb echfleisc, is Bile Medba a ainm. Cach áth & cach dingnai ocár fíu, Is Áth Medba& Dindgna Medba a ainm. Condrecat uli íarom oc Focheird eter Ailill & Medb & In fiallach timacht In tarb. Acht gabais a búachaill a tarb díb conid timachtatár taris i m-bernai cumaing la crand for scíathu. Conid bertatar cossa na slabrai triasin talmain. Forgemen ainm in búachalla. Atá and iarom conid h-é ainm In chnuic Forgemen. Ni baí imneth foraib trá isind aidchi sin acht adchota fer do dingbáil Con Culaind for áth namá úadib. ’ ‘Guitter cardi chlaidib úand for Coin Culaind,’ ‘or Ailill.’ ‘Tíat Lugaid fris,’ ‘ol cách. Téit íarom Lugaid día acallaim.’ ‘Cinnus atú-sa innosi ocon t-slóg?for Cú Chulaind.’ ‘Mór ém In cuitbiud condiachtais forro,’ ‘for Lugaid,’ ‘.i. do mná & t' ingena & leth do bó duit. Ocus Is trummu leó a n-guin & do bíathad indá cach ní.’ ‘Dothuit fer cach laí leis co cend sechtmaini and sin. Bristir fír fer for Coin Culaind. Láitir fichi i n-óenfecht dia saigid & nos geogain-sium uli.’ ‘Eirg cuci, a Fergus,’ ‘for Ailill,’ ‘conda raib cláemchlód magni lais.’ ‘Tíagait íarom co m-bátár h-i Crónig. Iss ed dorochair leiss ar galaib óenfir isin magin sin .i. dá Roth, dá Lúan, dá banteolaid, deich n-drúith, deich n-deogbaire, deich Fergusa, seser Fedelmthe, sé Fiacraig. Ro bítha trá sin uli les-sium ar galaib óenfir. Ó ro láiset íarom a pupli h-i Crónig, ro imráidset cid dogén tais fri Coin Culaind.’ ‘Rofetur-sa,’ ‘ol Medb,’ ‘a n-as maith and. Tíagair úaind día saigid conda raib carti claidib úad frisin slóg, & ra m-bía leth na m-bó fil sunda.’ ‘Berair íarom In fis sin chuci.’ ‘Dogén-sa aní,’ ‘or Cú Chulaind,’ ‘acht nár millter úaib-si a n-árach.’ Comrac Con Culaind fri Findabair inso. ‘Immarchuirther fris,’ ‘or Ailill,’ ‘Findabair do thabairt dó & a dingbáil dona slógaib.’ ‘Téit Mani Aithramail a dochum. Téit-side co l-Láeg h-i tossiuch. ’ ‘Cia díandat céli-siu?’ ‘ol sé. Ní n-arlasair Láeg dano. Asbert Mani fris fo thrí In cruth sin.’ ‘Céli do Choin Culaind,’ ‘for sé,’ ‘& nacham forraig nád n-ecma nád benur do chend dít.’ ‘Is lond In fer so,’ ‘ol Mani la sóud úad. Téit iarom do acallaim Con Culaind. Is and ro boí Cú Chulaind iar m-béim dei a léned & In snechta immi ina sudiu co rici a cris, & ro lega In snechta immi fercumat fri méit brotha In míled. Asbert Mani dano ón mud chétna fris-side fo thrí cia díambo chéli.’ ‘Céli Conchobair, & nacham forraig. Díanam forgea immorro ní bas síriu, bíthus di chend dít amal tíscar di lun.’ ‘Ní réid,’ ‘ol Mani,’ ‘acallaim na desi seo.’ ‘Téit Mani úadib íarom & adfét do Ailill & do Medba a scéla.’ ‘Táet Lugaid chuci,’ ‘or Ailill,’ ‘& ara n-airlathar dó In n-ingin.’ ‘Téit Lugaid iar sudiu & adfét do Choin Chulaind aní sin.’ ‘A poba Lugaid,’ ‘ol Cú Chulaind,’ ‘is bréc sin.’ ‘Is bríathar ríg assidrubairt,’ ‘for Lugaid.’ ‘Ní bía bréc de.’ ‘Déntar amlaid,’ ‘ol Cú Chulaind. Luid Lugaid úad la sodain & adfét do Ailill & do Medb a n-athesc sin.’ ‘Táet In drúth im richt-sa,’ ‘or Ailill,’ ‘& mind ríg fora chind, & fasisidar di chéin Coin Culaind arnacha n-aithgné. Ocus téiti ind ingen leis & ara naiscea dó h-í, & tecat ass ellom fón cruth sin. Ocus is dóig immérthai ceilg fón cruth sin fair conná fostba sib céin co tí la h-Ultu don chath.’ ‘Téit íarom In drúth cuci & ind ingen lais & ba di chéin arlastar Coin Culaind. Téit Cú dia saigtin. Ecmaic atgeóin-sium for erlabrai ind fir combo drúth. Srethis liic telma boí ina láim fair con sescaind ina chend co tuc a inchind ass. Tic dochum na ingini. Benaid a dí trilis di & sádid liic tríana brat & tríana lénid, & sádid corthe tría medón In drúith. Atát a n-dí chorthi and .i. corthi Findabrach & corthi In drúith. Fácbais Cú Chulaind fón cruth sin íat. Tiagair ó Ailill & ó Medb do iarmóracht a m-muntiri ar ba fota leó ro m-bátár. Co n-accassa íarom isin tunidi sin. Atchlos íarom fón dúnchaire uli aní sin. Ní baí trá carti dóib la Coin Culaind iar tain.’ Comlond Munremair & Con Roí inso. ‘A m-bátár In t-slóig and tráth nóna co n-accatar docurethar in lía forru anair & a chéli aníar ara cend. Condrecat isind aer. No thuititis eter dúnad Fergusa & dúnad n-Ailella & dunad n-Érand. Ro both ocond reib sin & ocond ábairt ón tráth co 'raile, & ro bátár In t-slúaig inna seseom & a scéith fora cennaib día sáerad for barnib na cloch combo lán a m-mag dina lecaib. Is dé atá Mag Clochair. Ecmaic immorro iss é Cú Ruí mac Dáiri dorigni insin. Dodeochaid do chobair a muntiri & boí h-i Cotail for cind Munremair mac Gerrcind. Doluid-side ó Emain Macha do chobair Con Culaind co m-boí i n-Ard Róich. Rofitir Cú Roí ní boí fer fulaing Munremair insin t-slóg. It é didiu dorigénsat ind ábairt sin etorro a n-dís. Guitter ón t-slóg forro bith 'na tost. Dogníat córai íarom Munremur & Cú Ruí, & téit Cú Ruí dia thig & Munremur do Emain Macha. Ocus ní thánic Munremur co lá In chatha, ní thánic dano Cú Ruí co comrac Fir Diad.’ ‘Apraid fri Coin Culaind,’ ‘ol Medb & Ailill,’ ‘condan rab-ni cláemchlód magni leis.’ ‘Doberar dóib íarom & cláemchlóit inad. Ro scáich noínnin Ulad fo sodain, ar In tan dofiuchtraitís asa cess, tictis drécht díb béus forsin slóg conos gabad a tindorcain doridisi.’ Aided na macraidi inso. ‘Ro imráidset íarom macrad Ulad i n-Emain Macho oco.’ ‘Tróg dún,’ ‘ar siat,’ ‘ar popa Cú Chulaind cen chobair dó.’ ‘Ceist ém,’ ‘ol Fiachna Fulech mac Fir febi — derbráthair side do Fiachaig Fíaldána mac Fir febi — ’ ‘rom bía-sa cethern lib co n-deochsaind-sea do thabhairt cobra dó de sin. ’ ‘Tíagait trí cóecait mac leis cona lorcaib áni, & ba sé sin trían macraidi Ulad. Atcít In slóg cucu tarsa mag.’ ‘Tofil slóg mór tarsa mag cucund,’ ‘or Ailill. Téit Fergus día n-déscin.’ ‘Araill do macraid Ulad inso,’ ‘for sé,’ ‘& do chobair Con Culaind tecait.’ ‘Eirged buden ara cend,’ ‘or Ailill,’ ‘cen fis do Choin Chulaind, ar dia comairset fris, ní fáelsaid íat. ’ ‘Tíagait trí cóecait láech ara cend. Immacomthuit dóib conná tadchith nech díb i m-bethaid ass do gléri na m-mac oc Liic Tuill. Is de sin atá Lía Fiachrach meic Fir feibe, ar Is and sin ro thuit.’ ‘Dénaid comarli,’ ‘for Ailill.’ ‘Gudid Coin Culaind imófor lécud asind inud sa, ar ní ragaid ar écin tairis úair rod leblaing a lón láith. Ar bá bés dó-som In tan no linged a lón láith ind, imréditis a thraigthi iarma & a escata remi & muil a orcan fora lurgnib, & indala súil ina chend & araili fria chend anechtair. Docoised ferchend fora beólu. Nach findae bíd fair ba h-áthithir delc sciach & banna fola for cach finnu. Ní aithgnéad cóemu ná cardiu. Cumma no slaided ríam & íarma. Is de sin doratsat Fir Ól n-Écmacht in ríastartha do anmaim do Choin Chulaind.’ Bánchath Rochada inso. ‘Foídis Cú Chulaind a araid co Rochad mac Fathemain di Ultaib co tísad dia chobair. Ecmaic dano ro carastar Findabair Rochad ar iss éside ócláech as áildem ro boí la Ultu ind inbaid sin. Téit In gilla 'na dochum Rochada & asbert fris techt do fórithin Con Culaind, má dodeochaid asa nóennin, co tartaitis ceilc immon slóg fri tarrachtain dréchta dib día n-airlech. Dotháet Rochad atúaid cét láech dó.’ ‘Décaid dún a m-mag indiu,’ ‘for Ailill.’ ‘Atchíu dírim tarsa mag,’ ‘ol In dercaid,’ ‘& máethocláech etarro. Ní thacmainget dó ind óic acht co rici a gúalni.’ ‘Cia sút, a Fergus?’ ‘for Ailill.’ ‘Rochad mac Fathemaiin,’ ‘for sé,& Is do chobair Con Culaind dotháet. Rofetur-sa a n-as maith dúib fris,’ ‘ol Fergus.’ ‘Táet cét láech úaib lasin n-ingin út co ria medón In maigi & téit ind ingen remán remib, & téiti marcach día acallaim co tí a óenur do acallaim na ingini, & tabraiter láma tairis, & immacurfi sin fogail a muntiri dínd.’ ‘Dogníther íarom amlaid sin. Téit Rochad ar cend In marcaig.’ ‘Dodeochad-sa ó Findabair ar do chend-so co n-dechais día h-acallaim.’ ‘Téit íarom día h-acallaim a óenur. Mutti don t-slóg immi di cach leith. Nos gabar & fochertar láma tairis. Maidid dano día muntir-seom for teched. Lécair-sium íarom ass & fonascar fair can tudecht forsin slóg co tísad ar óen fri Ultu uli. Dorairngired dó dano Findabair do thabairt dó, & immásoí úadib íar sudiu. Conid Bánchath Rochada insin.’ Aided na Rígamus inso. ‘Guitter dano cairdi chlaidib dún for Coin Culaind,’ ‘for Ailill & Medb. Téit Lugaid fris sin & dobeir Cú Chulaind In cartini dó.’ ‘Tabar fer for áth dam-sa i m-bárach,’ ‘for Cú Chulaind. Bátár sesiur rígamus la Meidb .i. sé rígdomnai do chlannaib Dedad .i. trí Duib Imlig & trí Deirg Sruthra.’ ‘Cid dún,’ ‘ar siat,’ ‘can techt i n-agid Con Culaind?’ ‘Tíagait íarom arna bárach & geogain Cú Chulaind a sesiur iat.’ Aided Cáuir. ‘Guitter dano Cúr mac Dá Láth dóib im dula for cend Con Culaind. Intí assa teilced-side fuil Is marb re cind nomaide.’ ‘Mad dia n-gona,’ ‘ol Medb,’ ‘is búaid. Gid h-é gontair and dano, is dingbáil tromma don t-slóg. Ní réid bith fris im longud nó im ligi.’ ‘Téit ass dano. Nírbo maith les-side íarom techt for cend siriti amulaig.’ ‘Ní gó ém,’ ‘ol sé,’ ‘is cert In bríg doberid dún. Má rofesind combad ar cend ind fir se nom faíte, ním foglúasfind féin día saigid. Ropad leór lem gilla a chomadais dom muntir 'na agid.’ ‘Ecca sin!’ ‘for Cormac Cond Longas.’ ‘Ba h-amra dúnni día n-dingbaitea fessin h-é.’ ‘Cipé cruth trá,’ ‘ol sé,’ ‘ol Is form-sa féin doberar imthésid-si isin matain i m-bárach día saigid. Ním erchoisse guin na erri ucut.’ ‘Téit íarom matain muich ara bárach ara chend & asbeir frisin slóg tarrgraige n-imtechta a séta rempo ar ba suba sliged dogénad-sum di thecht ar cend Con Culaind. Luid dó íarom. Boí Cú Chulaind ac imbert chless isin uair sin .i. Turim na cless inso sís : in t-ubullchless & fáeborchless & fáenchless & cless cletenach & tétchless & corpchless & cless caitt & ích n-erred & cor n-deled & léim dar néib & filliud erred náir & gaí bolga & baí brasse & rothchless & ochtarchless & cless for análaib & bruud gine & sian caurad & béim co commus & táithbéim & dréim fri fogaist co n-dírgiud crette fora rind co fornadmaim níad náir. Ro boí dano Cáur oc airimbert gascid h-i túamaim a scéith co r-rice trían ind laí fris-seom, & nícon tetarraid béim ná forgab fair la dechrad inna cless & nícon fitir-seom In fer i n-imforgub friss co n-epert Fiacha mac Fir febe fri Coin Culaind:’ ‘Fomna In láech fodotben!.’ ‘Danécai Cú secha. Sraíthi In n-ubullchless tarraid ina láim co l-luid iter chobrad & bróin In scéith co l-luid tríana chend ind athig síar. Combad i n-Imslige Glendamnach dano dofáethsad Cáur iar n-araile slicht. Tintaí Fergus frisin slóg.’ ‘Mánop gaib far n-glinne,’ ‘ol sé,’ ‘anaid sund co bárach.’ ‘Níp and,’ ‘ol Ailill.’ ‘Regmai diar sostaib afrithisi. Guitter dano Láth Mac Da Bró ara chend amal ro n-gess Cáur. Datuit-side dano cadessin. Dointáth dano Fergus béus do chor a n-glinni forru. Ansait and sin trá corrubad and Cáur mac Da Láth & Láth Mac Da Bró & Foirc mac Trí n-Aignech & Srubgaile mac Eóbith. Ar galaib óenfir ro gáeta uli.’ Aided Fir Baíth inso. ‘Collaa dún, a popo Lóig, issa n-dunad co n-airlither Lugaid mac Nóiss uí Lomairc dús cía dotháet ar mo chend i m-bárach. Iarfaigther co l-leir & a imchomarc lat.’ ‘Rosoich iarom Láeg. ’ ‘Fo chen dait,’ ‘or Lugaid.’ ‘Ní sirsan do Choin Chulaind a n-imned i tá a óenur fri firu h-Érend.’ ‘Cia dothaet ar cend Coin Culaind amárach?’ ‘Ar cocéle díb línaib amin, mallacht a gascid fair, Is é théte ara chend i m-bárach, Fer Báeth. Doberar Findabair dó airi & rígi a cheniúil.’ ‘Sóid Láeg afrithisi co airm i m-boí Cú Chulaind.’ ‘Ní forbáelid mo popa Láeg dia athiusc,’ ‘or Cú Chulaind. Adfet Láeg dó uile aní sin. Ro congrad Fer Báeth h-i pupull do Ailill & Medb, & asber fris suide for láim Findabrach & a tabairt dó ar ba h-é a togu ar chomrac fri Coin Culaind. Ba h-é fer a dingbála leó ar ba cuma dán díb línaib la Scáthaig. Doberar fín dó íarom corbo mesc, & asber fris bá cáem leó-som a l-lind sin, ní tobrad acht ere cóecat fén leó. Ocus ba h-í ind ingen no gebed láim fora chuit--seom de.’ ‘Ní h-accobor lem,’ ‘or Fer Báeth.’ ‘Comalta & fer bithchotaig dam Cú Chulaind. Ragat-sa ar apa ara chend i m-bárach co topachtur a chend de.’ ‘Bid tú dogéna,’ ‘or Medb. Asbeir Cú Chulaind fri Láeg techt ar cend Lugdach dó co tísad día acallaim. Dotháet Luigid chucai.’ ‘Fer Báeth ane dotháet ar mo chend-sa i m-bárach,’ ‘or Cú Chulaind.’ ‘Éseom ón óm,’ ‘ar Lugaid.’ ‘Olc dia sin,’ ‘or Cú Chulaind.’ ‘Nícon beó-sa i m-bethaid di sudiu. Dá chomaís sind, dá chomsolam, dá chutrummae, co comairsem. A Lugaid, celebor dam. Apair friss dano ní fír láechdachta dó tuidecht ar mo chend-sa. Apair fris táet ar mo chend-sa innocht dom acallaim.’ ‘Ráti Luigid friss. In tan nád rimgaib Fer Báeth, luid In n-aidchi sin do athchor a chairdessa for Coin Culaind & Fiacha mac Fir febe lais. Attaich Cú Chulaind friss a chomaltus & a mummi díb línaib Scáthaig.’ ‘Isim égen trá,’ ‘ol Fer Báeth.’ ‘Darindgult do Meidb.’ ‘Doselba do chotach didiu,’ ‘ol Cú Chulaind. Luid Cú Chulaind fo luinni úad. Fornessa sleig culind isin glind h-i coiss Con Culaind co túargab ocá glún súas a cend. Dasrenga ass. ’ ‘Ná téig, a Fir Baíth, co n-aicther In fríthi fónúar-sa.’ ‘Tochrae úait,’ ‘ar Fer Báeth. Focheird Cú Chulaind In sleig n-íarom i n-degaid Fir Baíth co n-érrmadair áth a dá chúlad co n-deochaid fora beólo sair co torchair tara aiss issa n-glend.’ ‘Focherd sin ém!’ ‘or Fer Báeth. Is de atá Focherd Murthemne. Nó iss é Fíacha asrubairt :’ ‘Is beóda do feocherd indiu, a Chú Chulaind,’ ‘or sé. Conid de attá Focherd Murthemne. Atbail fo chétóir Fer Báeth isinn glind. Is de atá Glend Fir Báith. Co cloth ní, Fergus co n-epert:’ A Fir Baíth Is báeth do fecht 'sin magin i tá do fert rosiacht coll do chombár and is crichid h-i Cróen Chorand. Fríthi ainmnigther a n-ard co bráth bid Cróenech i m-Muirthemniu ó 'ndiu bid Focherd a ainm ind airm i torchair, a Fir, a Fir Baíth &c. ‘Tarrochair far céle,’ ‘or Fergus.’ ‘Eprid In n-ícfa In fer sin i m-bárach?’ ‘Ícfa écin,’ ‘or Cú Chulaind. Foídid Cú Chulaind atheroch Láeg do fis scél dús cia cruth imtháthar isin dúnud & In bo beó Fer Báeth. Asbert Luigid:’ ‘Atbath Fer Báeth & tiat Cú Chulaind iar n-úair dom acallaim.’ Comrac Láríne meic Nóis inso. ‘Nech úaib i m-bárach co ellom ar cend far céle,’ ‘or Lugaid.’ ‘Ní faigébthar-side etir,’ ‘or Ailill,’ ‘acht má dorónaid céill occai. Nách fer dotháeti chucaib, tabraid fín dó corop maith a menma, & asberthar friss’ ‘iss ed nammá fil dond fín tucad a Crúachnaib, rosáeth linni do bith-siu for uisciu isin dúnad,’ ‘& doberthar Findabair fora desreth & asberthar’ ‘ragaid chucut día tuicce cend ind ríastairthe dúinni.’ ‘No foíté co cach láth n-gaile a aidche, & ro ráté fris aní sin. No gonad-som cach fer díb a úair. Ní féta nech leó ara chend assennad. Congairther dóib Láríne mac Nóiss olla n-aile bráthair side do Lugaid ríg Muman. Ba mór a úallchas. Doberar fín dó & doberar Findabair fora desraid. Tossécai Medb a n-dís.’ ‘Is mellach lim ind lánamain ucut,’ ‘ol sí.’ ‘Ba coindme a comrac.’ ‘Ní géb-sa dít ém,’ ‘or Ailill.’ ‘Ra m-bia día tuca cend ind ríastairthe dam-sa.’ ‘Dobér immorro,’ ‘ar Láríne. Tic Lugaid fo sodain.’ ‘Cate lib i m-bárach fer i n-áth?’ ‘Téite Láríne,’ ‘or Ailill. Dotháet Lugaid íarom do acallaim Con Culaind. Conrecat i n-Glend Fir Baíth. Ferais cechtar de comráichne fri araile.’ ‘Is dó dodeochad dot acallaim,’ ‘or Lugaid.’ ‘Atá athechmatud drúth sotal sund ucut,’ ‘ol sé,’ ‘bráthair dam-sa, Láríni a ainm. Dober bréc immón ingin cétnai. Fort chotach didiu ní ruba é, nacham fácba-sa cen bráthair. Ár Is airi doberar-som chucut-su ar dáig co forgénmaís ar n-dís debuid. Maith lem chena cé no slaiss co léir ar Is dar mo therthogu théite.’ ‘Téit Láríne ara bárach ar cend Con Culaind & ind ingen inna farrad día nertad. Danethat Cú Chulaind íarom cen arm laiss. Tallaid-side a arm n-airi ar écin. Gabaid íarom eter a dí láim & cotmeil & fochrotha con sephaind a channebor ass combo búadartha in t-áth día chacc & combo thrúallnethe aér na cethararda dia dendgur. Ocus focheird co m-baí iter dá láim Lugdach. Céin robo beó ní thaudchaid a brú for cóir. Ní robai cen clíab-galar. Níro loing cen airchissecht. Iss é óenfer ar apaide adroinni drochtérnam úad-som di neoch cotránic friss ar Tána.’ Imacallaim na Mórígna fri Coin Culaind inso ‘Co n-aca Cú In n-ócben chuci co n-étuch cach datha impe & delb roderscaigthe furri.’ ‘Cé taí-siu?’ ‘or Cú Chulaind.’ ‘Ingen Búain ind ríg,’ ‘or sí.’ ‘Dodeochad chucut-su. Rot charus ar th' airscélaib, & tucus mo seótu lim & mo indili.’ ‘Ní maith ém ind inbuid tonnánac, nachis olc ar m-bláth, amin gorti. Ní h-aurussa dam-sa dano comrac fri banscáil céin no m-beó isind níth so.’ ‘Bidim chobair-se dait-siu oc sudiu.’ ‘Ní ar thóin mná dano gabus-sa inso.’ ‘Bid ansu dait-siu,’ ‘or sí,’ ‘in tan dorag-sa ar do chend oc comruc frisna firiu. Dorag-sa i r-richt escongan fót chossaib issind áth co taíthis.’ ‘Dóchu lim ón oldás ingen ríg. Not géb-sa,’ ‘or sé,’ ‘im ladair co m-mebsat t' asnai & bia fónd anim sin coro secha bráth bennachtan fort.’ ‘Timorc-sa In cethri forsind áth do dochum-sa, i r-richt soide glaisse.’ ‘Léicfe-sa cloich dait-siu asin tailm co commart do súil it chind, & bía fónd anim sin coro secha bráth bennachtan fort.’ ‘Dorag-sa dait i r-richt samaisci maíle derce riasind éit co memsat ort forsna iláthu & forsna h-áthu & forsna linniu & ním aircecha-sa ar do chend.’ ‘Tolécub-sa cloich deit-siu,’ ‘or sé,’ ‘co m-mema do fergara fót, & bia fóind anim sin coro secha bráth bennachtan fort.’ ‘La sodain téit úad. Combad sechtmain dó-som for Áth Grencha & dofuitted fer cach laí i n-Áth Grencha laiss .i. i n-Áth Darteisc.’ Aided Lóich meic Mo Femis inso sís. ‘Gessa Lóch dano mac Emonis amal a chéliu & dorairngired dó comméte Maige Murthemne di mín Maigi Aí & timtacht dá fer déac & carpat secht cumal, & nírbo fíu laiss comrac fri gilla. Baí bráthair laiss, Long mac Ebonis cadessin. Dobreth do sudiu a tinscra cétna iter ingen & dechelt & carpat & tír. Téit-side ar cend Coin Culaind. Gontai Cú Chulaind co tobrad a marb ar beólu a bráthar .i. Lóich. Asbert-side dano dá fessed acht combad fer ulchach nod n-gonad, no mairfed-som h-é ind.’ ‘Berid grem catha chuci,’ ‘ar Medb fria muintir,’ ‘tarsin n-áth aníar co n-digsid taris, & brister fír fer fair.’ ‘Tíagait na secht Mane mílid i tosoch conid n-accatar for brú ind átha aníar. Gabaid-som a díllait n-óenaig imbi In láa sin. Iss and fordringtís na mná na firu día déscin.’ ‘Is sáeth dam,’ ‘or Medb,’ ‘nách accim In gilla imma n-ágar sund.’ ‘Níba slániu de latt do menma,’ ‘or Léthrend echaire Ailella,’ ‘día n-aicigther.’ ‘Dotháet íarom dochum ind átha amal buí :’ ‘Cía fer sucut, a Ferguis?’ ‘or Medb.’ ‘Gilla araclich claideb co scíath ar búaib mór serig ar mnáib feraid fodil di fer lessaib ar óenathib Ulad imgóet cáin fera fodil di fobaid ríg than m_c dían día n-garar Muirthemne Mag másu Cháuland Cú. ’ ‘Fordring Medb dano na firu la sodain día déscin. Is and sin asbertatár na mná fri Coin Culaind dogníthe a chutbiud isin dúnud úair nád baí ulcha laiss & nícon téigtís dagóic acht siriti ara chend. Ba h-assu dó ulcha smérthain do dénam leiss. Conid gní-som aní sin ar dáig cuingthi comraic fri fer .i. fri Lóch. Gabais íarom Cú Chulaind lán duirnd dind feór & dichachain fair, combo h-ed domuined cách combo ulcha baí lais. ’ ‘Fír,’ ‘or In bantrocht,’ ‘is ulchach Cú Chulaind. Is cubaid do niaid comrac fris. Oc gressacht Lóich ón dorigénsat-som aní sin.’ ‘Ní digéon-sa comrac co cend secht lathi óndiu fris,’ ‘for Lóch.’ ‘Ní cubaid dúinni cen fóbairt ind fir frisin ré sin,’ ‘ol Medb.’ ‘Tabram fían láech cach n-aidchi do seilc fair dús In tairsimmis a báegal.’ ‘Dogníther íarom samlaid. Dothéged fían láech cach n-aidchi do seilg fair-sium & nos gonad-som uli. It é seo immorro anmand na fer dorochratar and : secht Conaill, secht n-Óengusa, secht Úargusa secht Celtri, ocht Féic, deich n-Ailella, deich n-Delbaíth, deich Tasaig. It é insin gníma na sechtmaine sin dó-som i n-Áth Grencha. Conniacht Medb comarli dús cid dogénad fri Coin Culaind ar ba aincis mór lei an ro bíth leis día slógaib. Is í comarli arránic áes féig forúallach do chor i n-óenfecht día saichthin In tan ticfad i n-airis dála día accallaim-si, ar baí aires dála dissi ara bárach fri Coin Culaind do dénam sída celci fris día tharrachtain. Foíti-si techta úadi dia saigthin arco tíasad 'na coinni, & bad amlaid tíasad & sé anarma fo déig ní ragad-si acht sí cona bantrocht dia áil-seom. Luid In techtairi .i. Traigthrén co airm i m-boí Cú Chulaind & adfét do aithesc Medba. Bágais Cú Chulaind co n-dingned samlaid.’ ‘Céd ón, cinnas as áil duit-siu techt i n-dáil Medba i m-bárach, a Chú Chulaind?’ ‘or Láeg.’ ‘Amal conniacht Medb dano,’ ‘ol Cú Chulaind.’ ‘At móra glonna Medbi,’ ‘ol In t-ara.’ ‘Atágur lám ar cúl aci. ’ ‘Cinnas as dénta dún samlaid?’ ‘for sé.’ ‘Do chlaideb fót choim,’ ‘ol In t-ara,’ ‘arnachat fagthar i m-báegul, ár ní dlig láech a enecland dia m-bé i n-écmais a arm. Conid cáin midlaig no n-dlig fón samail sin.’ ‘Déntar amlaid íarom,’ ‘ol Cú Chulaind. Is and íarom baí In chomdál i n-Ard Aignech frisi ráter Fóchaird indiu. Tic íarom Medb isin dáil & inlis cethri firu déc dia sainmuintir fessin do neoch as dech engnomma baí díb fora chind. At iat so iat-side: dá Glas Sinna dá mac Buccridi, dá Ardáin dá mac Licce dá Glas Ogma dá mac Cruind, Drúcht & Delt & Dathen, Téa & Tascur & Túalang, Taur & Glese. Tic íarom Cú Chulaind ina dáil. Ataregat ind fir dó. Srethait cethri goí déac i n-óenfecht fair. Nos dítin Cú íarom conná riacht toind nó fóescham fair. Imsoí foíthib íarom & marbthus íat a cethri firu déac. Conid íat sin cethri fir déac Fócherda, & Is iat fir Chrónige ar isin Chrónig oc Focheird ro bíta. Conid de asbert Cú Chulaind:’ Fó mo cherd láechdachta benaim béimend ágmara for slóg síabra sorchaidi. Certaim ág fri ilslúagaib im díth erred anglondach sceó Medbi & Ailella. altai drochrún derchoblid gossa dubrúin banmassa cengait celga úargossa fri ág erred anglonnach congeib dagrún degmessa oc fir dia n-dich dagarliud im anglonna fófó. m. ‘Combad de sin dano rod lil a n-ainm as Focherd dond inud .i. fó cerd .i. maith In cherd gascid donecmaic do Choin Culaind and sin. Tánic dano Cú Chulaind & dosnetarraid oc gabáil dúnaid & bíthus dá Daigri & dá Ánli & cethri Dúngais Imlich díb. Gabais dano Medb for gressacht Lóich andaide.’ ‘Mór In cutbiud dait,’ ‘for sí,’ ‘in fer ro marb do bráthair do bith oc díthugud ar slóig cen techt do chomrac fris, ar Is derb lind ní déma siriti bras birda na letheti út fri bruth & feirg niad do letheti-siu, & dano Is óenmummi forcetail conrotacht dán dúib. ’ ‘Tánic dano Lóch i n-agid Con Culaind do dígail a bráthar fair, ar donadbacht dó ba ulcha boí lais. ’ ‘Tair dond áth úachtarach,’ ‘or Lóch.’ ‘Nípa isind áth escomon sa condricfem, áit h-i torchair Long. Ó thánic íarom do saigid ind átha, bibsat ind fir na bú tairis.’ ‘Bíaid tart eisc sund indiu,’ ‘or Gabrán fili. Is de atá Áth Dairtesc & Tír Mór Darteisc ó sin forsin phurt sin. Ó ro chomraicset iárom ind fir forsind áth & ó ro gabsat oc glíaid & oc imesorcain and & ó ro gab cách díb for trúastad a chéli, focheird ind escongon trí ol im chossa Con Culaind co m-boi fáen fortarsna isind áth ina ligu. Danautat Lóch cosin chlaidiub combu chróderg In t-áth día fulriud.’ ‘Olc ón óm,’ ‘for Fergus,’ ‘a n-gním sin h-i fíadnaisi námat! Gressed nech úaib, a firu,’ ‘for sé fria muintir,’ ‘in fer nár tháeth i n-ascid.’ ‘Atraig Bricriu Nemthenga mac Carbatha & gabais for gressacht Con Culaind.’ ‘Ro scáich do nert,’ ‘ol sé,’ ‘in tan Is bratán bec dattrascair in tan dofil Ultu asa ces chucut. Dolig duit gním n-erred do gabáil fort h-i fíadnaisi fer n-Érend & láech ansa do dingbáil a gaisciud fón samail sin. ’ ‘La sodain atraig & benaid In n-escongain co mebdatár a h-asnai indi & comboing In cethri darsna slúagu sair ar écin co m-bertatár a puple inna n-adarcaib lasa torandcless darigénsat In dá láth gaile isind áth. Tanautat-som In t-sod meic tíre. Doimairg na bú fair síar. Léicid-som cloich asa tailm co mebaid a súil ina cind. Téite i r-richt samaisce maíle derge, muitti riasna búaib forsna linni & na h-áthu. Is and asbert-som :’ ‘Ní airciu a n-átha la linni.’ ‘Léicid-seom cloich don t-samaisc maíl deirg co memaid a gergara foí. Cachain laíd la sodain :’ M'óenurán dam ar étib sech nís n-étaim nís léicim atú ar tráthaib úaraib m'óenurán ar iltúathaib. Aprad nech fri Conchobar cía domíssed níbo rom rucsat meic Mágach a m-bú conda randsat etarru. Ro bíi cosnom im óenchend acht nád lassa nach óenchrand día m-betis a dó nó a trí lasfaitis a n-athinni. Bec nárom nítsat ind fir ar imad comlaind óenfir ní rubaim níth n-erred n-án immar atú m'óenurán. m'óenurán .d. ‘Is and sin trá dogéni Cú Chulaind frisin Mórrígain a tréde dorairngert di h-i Táin Bó Regamna, & fichid Lóch isind áth cosin gaí bolga doléic In t-ara dó lasin sruth. Gaibthi dó co l-luid h-i timthirecht a chuirp, ar ba conganchnes oc comruc fri fer boí la Lóch.’ ‘Teilg traigid dam!’ ‘or Lóch. Doléici-seom Cú Chulaind combo tharis docer. Is de atá Áth Traiged i Tír Mór. Is and sin conbocht fír fer fair-seom a l-lá sin día lotar In cóicfer cucai-seom fón oínme .i. dá Chrúaid, dá Chalad, Derothor. Nos n-geogain Cú Chulaind a óenur. Is h-é sin Cóicsius Focherda & Cóicer Óengoirt. Nó Is cóic lá déc iss ed ro boí Cú Chulaind h-i Focheird, conid de atá Cóicnas Focherda isin Tána .Dosmbidc Cú Chulaind a Delga conná cáemnacair anmanna de duniu ná cethir ronucad a ainech secha fadess iter Delga & muir.’ Slánugud na Mórrígna inso. ‘Ocond aithscís mór sin trá do Choin Chulaind, danarraid in Mórrígan i n-delb na sentainne caillige & sí cáech losc, oc blegon bó triphne. Coniacht-som dig furri. Dobert-si blegon sini dó.’ ‘I n-iam bid slán doduc!’ ‘ol Cú Chulaind.’ ‘Bennacht dé & andé fort!’ ‘ol sé. Déi leó-som In t-áes cumachta, andéi immorro In t-áes trebtha. Íctha a cend-si íarom combo slán. Dobeir blegon indala sini combo slán a súil. Dobeir blegon In tress sini combo slán a fergaire. Combad ed atberad-som In cech ní díb sin :’ ‘Bráth bennachtan fort!’ ‘or sé.’ ‘Atbirt frim trá,’ ‘or In Mórrígan,’ ‘ním bíad íc lat co bráth.’ ‘Acht rofessind combad tú,’ ‘ol Cú Chulaind,’ ‘nít ícfaind tria bith sír.’ ‘ — Combad Ríamdrong Con Culaind for Tarthesc ainm in sceóil sea isin Tána. Is and sin dosiacht Fergus fora glinne arná bristé fír fer for Coin Culainn. Is and sin íarom etha ar galaib oenfir cuici co n-geogain cóicer Cind Coriss nó Dúin Chind Coross .i. Delgu Murthemne ind inbuid se. Geogain Cú Chulaind and sin Fota ina roí, Bó Mailce fora áth, Salach ina imliuch, Muinne ina dind, Lúar i l-Lethberaib, Fer Toíthle h-i Toíthlib. H-it é a n-anmand na tíri sin co bráth, cach bale i torchair cach fer díb sin. Geogain Cú Chulaind dano Traig & Dornu & Dernu, Col & Mebul & Eraise, for Áth Tíre Móir de síu oc Méthiu & Cheithiu. Trí druíd insin & a teóra mná. Iar sin tra foídis Medb cét fer día sainmuintir do guin Con Culaind. Nos geogain-seom uli íarom for Ath Chéit Chúile. Is and asbert Medb:’ ‘Is cuillend dúnd ém guin ar muintire.’ ‘Is de atá Glaiss Chráu & Cuillend Cind Dúin & Áth Céit Chúle.’ In carpat serda & In Breslech Mór Maige Murthemne inso. ‘Ro gabsat trá cethri chóiced h-Érend dúnad & lonngport isin Breslig Móir i m-Maig Murthemne, & ro láiset a n-ernail búair & braite seocho fodess h-i Clithar Bó Ulad. Gabais Cú Chulaind icond fert i l-Lercaib i comfocus dóib, & ataís a ara tenid dó tráth nóna na h-aidchi sin .i. Lóeg mac Ríangabra. Itchonnairc-seom úad grístatinem na n-arm n-glanórda úas chind cethri cóiced n-Érend re funiud néll na nóna. Dofánic ferg & luinni mór ic aicsin In t-slóig re h-ilar a bidbad 7 re h-imad a námat. Ro gab a dá sleig & a scíath & a chlaideb. Crothis a scíath & cresaigis a slega & bertnaigis a chlaidem, & dobert a srem caurad asa brágit coro recratár bánánaig & boccánaig & geniti glinni & demna aeóir re úathgráin na gáre dosbertatár ar aird. Cordas mesc ind Némain forsin t-slóg. Dollotár i n-armgrith cethri chóiced Érend im rennaib a sleg & a n-arm fodessin co n-erbaltatár cét láech díb do úathbas & cridenes ar lár In dúnaid & In longpairt In n-aidchi sin. Dia m-baí Láeg and co n-acca ní, In n-óenfer dar fíartharsna in dúnaid fer n-Érend anairtúaid cach n-díriuch ina dochum.’ ‘Óenfer sund chucund innissa, a Chúcán,’ ‘or Láeg.’ ‘Cinnas fir and sin?’ ‘or Cú Chulaind.’ ‘Ní h-andsa. Fer caín mór and dano. Berrad lethan laiss. folt casbude fair. Brat úanide i forcipol immi. Cassán gelairgit isin brot úassa bruinne. Léne de sról ríg fo dergindliud do dergór i custul fri gelcnes co glúnib dó. Dubscíath co calathbúali findruni fair. Sleg cóicrind ina láim. Foga fogablaigi inna farrad. Ingnad ém reb & ábairt & adabair dogní, acht ní saig nech fair & ní saig-seom for nech feib nachas faiced nech h-é.’ ‘Is fír sin, a daltán,’ ‘for sé.’ ‘Cia dom chartib síthchaire-sa sein dom airchiseacht-sa dáig ar bíth foretatár-som In t-imned már inam fuil-sea m-óenur i n-agid cethri n-ollchóiced n-Érend ar Táin Bó Cúalngi don chur sa.’ ‘Ba fír ém do Choin Chulaind anní h-ísin. A nad-ránic In t-ócláech airm i m-boí Cú Chulaind, argládais & airchissis de.’ ‘Ferda sin, a Chú Chulaind,’ ‘ar sé.’ ‘Ní mór side etir,’ ‘for Cú Chulaind.’ ‘Dabér-sa dano cobair dait,’ ‘ar In t-ócláech. ’ ‘Cía tai-siu eter?’ ‘or Cú Chulaind.’ ‘Iss messe do athair a s-sídib .i. Lug mac Ethlend.’ ‘It tromda dano na fuli form-sa. Ba h-éim dam mo íc.’ ‘Cotail-siu sin bic, a Chú Chulaind,’ ‘or In t-ócláech,’ ‘do thromthorthim cotulta h-icond ferta Lerga co cend teóra láa & teóra n-aidchi, & firfat-sa forsna slógaib In n-airet sin.’ ‘Canaid a chéle ferdord dó, contuli friss co n-accae nách crecht and ropo glan. Is and asbert Lug: Éli Loga inso sís’ ‘Atraí, a meic mór Ulad fót sláncréchtaib curetha fri náimtiu fer melldarath móradaig todonathar dia ferragaib sligethar slúaig immenard nerethar fortacht a síd sóerfudut issin mruig ar conathaib cot anmuin arfucherthar fóchiallathar óengillae arclith ar búaib baífedae slig delb silsa ríut. Ni fil leó do nertsáegul fer do baraind bruthaigte co niurt for do lochtnamtib cing it charput comglinni is iar sin atrai. atrai. a. m. ’ ‘Teóra lá & teóra n-aidchi baí Cú Chulaind ina chotlod. Bá dethbir són ém ce ro baí do mét In chotulta boí do mét na athscísi. Ón lúan íar samain sainrud cosin cétaín íar n-imolg níro chotail Cú Chulaind frisin ré sin acht mad mani chotlad fithisin m-bic fria gaí íar medón midlaí & a chend fora dornd & a dornd ima gaí & a gaí fora glún, acht ic slaidi & ic slechtad & ic airlech & ic esorcain cethri n-ollchóiced n-Érend frisin ré sin. Is and sin focherd In láech síde lossa & lubi íci & slánsén i cnedaib & i créchtaib, i n-áladaib & i n-ilgonaib Con Culaind, co ternó Cú Chulaind ina chotlud cen ráthugud dó etir. Is í sein trá amser i l-lotar In macrad atúaid ó Emain Macha trí choícait mac ríg do Ultaib im Follamain mac Conchobair & dosberat teóra catha dona slúgaib co torchratar a trí comlín leó & torcratár in macrad dano acht Fallamain mac Conchobair. Bágais Fallamain ná ragad ar cúlu co h-Emain co bruinni m-brátha & betha co m-berad cend Ailella leiss cosin mind óir boí úaso. Nírbo réid remi-seom aní sin, úair dofairthetár dá mac Bethe meic Báin, dá mac mumme & aite do Ailill, & rod gonsat co torchair leó. Conid Aided Na Macraide Ulad insin & Fallamna meicConchobair. Cú Chulainn immorro baí ina súantairthim cotulta co cend teóra láa & teóra n-aidchi h-icond ferta i l-Lergaib. Atracht Cú Chulaind iar sin asa chotlud & dobert láim dara agid & dorigni rothmúal corcra de ó mulluch co talmain, ba nert leiss a menma & tíasad i n-óenach nó i tochim nó bandáil nó i cormthech nó i prímóenach do prímóenaigib Érend.’ ‘Cia fot atú-sa isin chotlud sa innosi, a óclaích?’ ‘ar Cú Chulaind.’ ‘Trí lá & trí aidchi,’ ‘for In t-ócláech.’ ‘Ron mairg-sea de side!’ ‘or Cú Chulaind.’ ‘Cid de ón?’ ‘or In t-ócláech.’ ‘Na slóig cen fópairt frisin ré sin,’ ‘ar Cú Chulaind.’ ‘Ní filet-som ón óm etir,’ ‘or In t-ócláech.’ ‘Ceist, cia arránic?ar Cú Chulaind.’ ‘Lotar In macrad antúaid ó Emain Macha trí choícait mac im Follomain mac Conchobair do maccaib ríg Ulad & dobertsat teóra catha dona slúagaib ri h-ed na trí lá & na trí n-aidchi h-i taí-siu it chotlud innossa, & torcratár a trí comlín leó & torchratár In macrad acht Follomain mac Conchobair. Bágais Follomain co m-bérad cend Ailella & nírbo réid dó-som ón ar ro marbad.’ ‘Apraind ná bá-sa for mo nirt de side, úair día m-beind-se for mo nirt ni tóethsitís In macrad feb dorochratár & ní tóethsad Follomain mac Conchobair.’ ‘Cossain archena, a Chúcán, ní h-aisc dot inchaib & ní táir dot gasciud.’ ‘Airis-siu sein innocht dún, a óclaíg,’ ‘or Cú Chulainn,’ ‘arco n-díglom malle In macraid forsna slúgaib.’ ‘Nád anéb om ale,’ ‘for In t-ócláech,’ ‘uair cid mór do chomramaib gaili & gascid dogné nech h-it arrad-so ní fair bías a nós nách a allud nách a irdarcus acht Is fort-so. Is aire sin nád aniub-sa. Acht imbir-seo féin do gním gascid t' óenur forsna slúagu úair ní leó atá commus t' anma don chur sa.’ ‘Ocus In carpat serda, a m-mo phopa Láig?’ ‘ar Cú Chulaind.’ ‘In coemnacar a innell & innatá a threlom? Má cotnici a innell & má dotá a threlom, na n-innill, & mani fil a threlom, nacha n-innill etir.’ ‘Is and so atracht In t-ara & ro gab a fíanerred aradnachta immi. Bá dond fíanerred aradnachta sin ro gabastár-som immi a inar bláith bíannaide Is é étrom aerda Is é súata srebnaide, Is é úagthe osslethair conná gebethar ar lúamairecht lám dó anechtair. Ro gabastar-som forbrat faind taris anechtair dorigni Simón Druí do Dáir do ríg Rómán conda darat Dáir do Chonchobar conda darat Conchobar do Choin Culaind conda rairbert Cú Chulaind día araid. Ro gabastar In t-ara cétna sin dano a chathbarr círach clárach cethrochair co n-ilur cach datha & cach delba dara midgúallib sechtair. Bá somassi dó-som sin & nírbo thortromad. Taraill a lám leiss In gipni n-dergbudi mar bad land dergóir do brondór bruthi dar or n-inneóni fria étan dó do indchomartha a aradnachta sech a thigerna. Ro gabastár idata aurslaicthi a ech & a del intlassi ina desra. Ro gabastár éssi astuda a ech ina thúasri .i. aradna a ech ina láim chlí re imchommus a aradnachta. Is and so focheird a lúrecha iarnaidi intlassi immó echaib congebethar dóib ó thul co aurdornd do gaínib & birínib & slegínib & birchrúadib corbo birfocus cach fonnod isin charpat sin, corbo chonair letartha cach n-ulind & cach n-ind & cach n-aird & cach n-airchind don charput sin. Is and sin focheird bricht comga dara echraid & dara chomalta connárbo léir do neoch isin dúnud & corbo léir dóib-seom cách issin dúnud. Bá deithbir ém cé focherded-som inni sin dáig ar bíth bátár teóra búada aradnachta forin n-araid In lá sin .i. léim dar boilg & foscul n-dírich & imorchor n-delind. Is and so ro gab In caur & In cathmílid & In t-indellchró bodba fer talman, Cú Chulaind mac Súaltaim, ro gab a chatherred catha & comraic & comlaind imbi. Bá don chatherred catha sin & chomraic & chomlaind ro gab-som immi secht cneslénti fichet cíartha clártha comdlúta bítís bá thétaib & rothaib & refedaib h-i custul fria gelchnes dó arnacha n-dechrad a chond nach a chíall ó doficed a lúth látair. Ro gabastár a chathcriss curad taris anechtair do chotutlethar crúaid choirtchide do formna secht n-damseched n-dartada co n-gabad dó ó thana a thaíb co tiug a ochsaille ro bíth immi ic díchur gaí & rend & err & sleg & saiget. Dáig Is cumma focherditís de & mar bad do chloich nó charraic nó congna ro chíulaitís. Is and sin ro gabastár a fúathroic srebnaide sróill cona cimais do bánór bricc fria fri móethíchtur a medóin. Ro gabastár a dondfúathróic n-dondlethair n-degsúata do formna cethri n-damseched n-dartada cona chathchris do cholomnaib ferb fua dara fúathróic srebnaide sróill sechtair. Is and so ro gabastár In rígnia a chatharm catha & comraic & comlaind. Ba don chatharm chatha sin íarom ro gabastar a ocht claidbíni ima arm dét n-drechsolus. Ro gabastar a ocht slegíni ima sleig cóicrind. Ro gabastar a ocht n-gothnatha "má goth néit. Ro gabastar a ocht cletíni 'ma deil cliss. Ro gabastar a ocht scíathu cliss imma chromscíath n-dubderg ina téged torc taiselbtha ina tul tárla cona bil áithgéir ailtnidi imgéir ina h-urtimcheull contescfad finna i n-aigid srotha ar áthi & ailtnidecht & imgéri. Inbaid fogníth ind óclaig fáeborchless di, is cumma imthescad dá scíath & dá sleg & dá chlaideb. Is and so ro gab a chírchathbarr catha & comraic & comlaind ima chend asa n-gáired gáir chét n-óclách do sírégem cecha cúli & cecha cerna de, dáig Is cumma congáirtis de bánánaig & boccánaig & geniti glinne & demna aeóir ríam & úaso & ina imthimchiull cach ed no téged re testin fola na m-míled & na n-anglond sechtair. Ro chress a cheltar comga taris don tlachtdíllat Tíre Tairngire dobretha dó ó aiti druídechta. Is and so cétríastartha im Choin Chulaind co n-derna úathbásach n-ílrechtach n-ingantach n-anaichnid de. Crithnaigset a charíni imbi imar crand re sruth nó imar bocsimin fri sruth cach m-ball & cach n-alt & cach n-ind & cach n-áge de ó mulluch co talmain. Ro láe sáebglés díberge dá churp i m-medón a chrocind. Táncatár a thraigthe & a luirgne & a glúne co m-bátár dá éis. Táncatár a sála & a orcni & a escata co m-bátár ríam remi. Táncatár tulféthi a orcan co m-bátár for tul a lurgan combá métithir muldornd míled cech mecon dermár díbide. Srengtha tollféthe a mullaich co m-bátár for cóich a muineóil combá métithir cend meic mís cach mulchnoc dímór dírím dírecra dímesraigthe díbide. And sin dorigni cúach cera dá gnúis & dá agid fair. Imsloic indara súil dó ina chend; iss ed mod dánas tairsed fíadchorr a tagraim do lár a grúade a h-iarthor a chlocaind. Sesceing a sétig co m-boí fora grúad sechtair. Ríastartha a bél co úrtrachta. Srengais In n-ól don fidba chnána comtar écnaig a ginchróes. Táncatár a scoim & a thromma co m-bátár ar etelaig ina bél & ina brágit. Benais béim n-ulgaib leóman don charput úachtarach fora forcli comba métithir moltchracand cech slamsrúam thened doniged ina bél asa brágit. Roclos bloscbéimnech a chride ré chlíab imar glimnaig n-árchon h-i fotha nó mar leómain ic techta fó mathgamnaib. Atchessa na coinnli bodba & na cithnélla neme & na h-aíble tened trichemrúaid i n-néllaib & i n-áeraib úasa chind re fiuchud na ferge fírgarge h-itrácht úaso. Ra chasnig a folt imma chend imar craíbred n-dergscíach i m-bernaid athálta. Ce ro crateá rígaball fó rígthorad immi iss ed mod dá rísad ubull díb dochum talman taris acht ro sesed ubull for cach óenfinna and re frithchassad na ferge atracht dá fult úaso. Atracht In lúan láith asa étun comba sithethir remithir airnem n-óclaích corbo chomfota frisin sróin coro dechrastár oc imbirt na scíath, oc brogad ind arad, oc taibleth na slóg. Ardithir immorro remithir talcithir tresithir sithidir seólchrand prímluingi móri In buinne díriuch dondfala atracht a fírchléthe a chendmullaig h-i certairdi, co n-derna dubchíaich n-druídechta de amal chíaig do rígbrudin In tan tic rí día tincur h-i fescur lathe gemreta. Iarsin ríastrad sin ríastarda im Choin Culaind Is and sin doreblaing ind err gascid ina chathcharpat serda co n-erraib iarnaidib, cona fáebraib tanaidib, cona baccánaib & cona birchrúadib, cona thairbirib níath, cona n-glés aursolcdi, cona thairngib gaíthe bítís ar fertsib & íallaib & fithisib & folomnaib don charpat sin. Is amlaid boí in carpat sin cona chreit chróestana chróestirim chlesaird clangdírig caurata ara taillfitís ocht n-airm n-indflatha co lúas faindle nó gaíthe nó chliabaig dar róe maige. Ro suidiged In carpat sin for dá n-echaib díana dremna dásachtacha cendbeca cruindbeca corrbeca biruích bascind bruinnederg sesta suachinte sogabálta sodain fo grinnib áillib a fén. Indara h-ech díb-side ocus sé lugaid lúathlémnech tresmar túagmar traigmar fótmar fochorsid. In t-ech aile ocus sé casmongach cascháel coseng seredchóel airgdech. Is and so focheird torandchless cét & torondchless dá chét & torandchless trí cét & torandchless cethri cét, & tarrasair aice for torandchless cúic cét, úair nírbo furáil less In comlín son do thotim leiss ina chétchumscli & ina chétchomling catha for cethri chóiced h-Érend. Ocus dotháet ass fón cumma sin d' insaigid a námat & dobretha a charpat mórthimchull cethri n-ollchóiced n-Érend ammaig anechtair, & dosbert fóbairt bidbad fó bidbadaib foraib & dobreth seól trom fora charpat & dollotar rotha íarnaidi in charpait h-i talmain corbo leór do dún & do daingen feib dollotár rotha íarnaide In charpait h-i talmain, uair Is cumma atrachtatár cluid & cairthe & carrce & táthleca & murgrían In talman aird i n-aird frisna rothaib íarndaidib súas sell sechtair. Is aire focheird In circul m-bodba sin mórthimchull cethri n-ollchóiced n-Érend ammaig anechtair arná teichtis úad & ná scaíltís immi coros tairsed fri tendta fri tarrachtain na macraide forro. Ocus dotháet isin cath innond ar medón & fáilgis fálbaigi móra do chollaib a bidbad mórthimcholl In t-slóig ammaig anechtair fo thrí & dobert fóbairt bidbad fo bidbadaib forro co torchratár bond fri bond & méde fri méde, ba sí tiget ind árbaig. Dosrimchell aridisi fa thrí In cruth sin co farcaib cossair sessir impu fá mór-thimchull .i. bond trír fri méde trír fó chúaird timchill immón dúnad. Conid Sesrech Breslige a ainm issin Táin, & iss ed tres n-dírime na Tána .i. Sesrech Breslige & n-Imslige Glennamnach & In cath for Gárig & Irgárig. Acht ba cumma cú & ech & dune and. — Iss ed atberat araili ro fich Lug mac Eithlend la Coin Culaind Sesrig m-Breslige. Nícon fes immorro a árim & ni cumangar a rím cía lín dorochair and do dáescorslúag, acht ro rímthé a tigernai nammá. It é seo a n-anmand-side inna rurech & inna taísech .i. r. dá Chrúaid, dá Chalad, dá Chír, dá Chíar, dá Ecell, trí Cruim, trí Caurith, trí Combirgi, cethri Feochair, cethri Furachair, cethri Caiss, cethri Fotai, cúic Caurith, cúic Cermain, cúic Cobthaig, sé Saxain, sé Dáich, sé Dári, secht Rocháid, secht Rónáin, secht Rurthig, ocht Rochlaid, ocht Rochtaid, ocht Rindaich, ocht Corpri, ocht Mulaich, náe n-Daigith, náe n-Dári, náe n-Dámaig, deich Féic, deich Fiacaich, deich Fedelmid. Deich ríg ar secht fichtib ríg ro bí Cú Chulaind i m-Bresslig Móir Maigi Murthemni. Dírime immorro olchena di chonaib & echaib & mnáib & maccaib & mindaínib & drabarslóg, ar nír érno In tres fer do feraib h-Érend cen chnáim lessi nó lethchind nó lethsúil do brisiud nó cen bithanim tria bithu betha. Ocus dotháet úadib iar sin iar tabairt In tressa sin forro, cen fuligud cen fordercad fair féin ná fora gillu ná for ech dia echaib.’ Túarascbáil delba Con Culaind so. ‘Dotháet Cú Chulaind arna bárach do thaidbriud In t-slóig & do thaisbénad a chrotha álgin álind do mnáib & bantrochtaib & andrib & ingenaib & filedaib & áes dána, úair nír míad ná mass leiss In dúaburdelb druídechta tárfás dóib fair ind adaig sin reme. Is aire sin tánic do thaselbad a chrotha álgin álaind In lá sin. Álaind ém In mac thánic and sin do thaselbad a chrotha dona slúagaib .i. CúChulaind mac Soaldaim. Faircsi trí folt fair : dond fri toind cind, cróderg ar médon, mind órbude ardatugethar. Caín cocarsi ind fuilt sin co curend teóra imsrotha im chlais a chúlaid. Comba samalta & órsnáth cach finna fathmainnech forscaílte forórda dígrais dúalfota derscaigthech dathálaind dara formna síar sell sechtair. Cét cairches corcorglan do dergór órlasrach imma brágit. cét snáthéicne don charmocol cummascda h-i timthacht fria chend. Cethri tibri cechtar a dá grúad .i. tibre buide & tibre úane & tibre gorm & tibre corcra. Secht n-gemma do ruthin ruisc cechtar a dá rígrosc. Secht meóir cechtar a dá choss, secht meóir cechtar a dá lám co n-gabáil ingni sebaic, co forgabáil ingne griúin ar cach n-aí fo leith díib-sin. Gabaid-seom dano a díllat n-óenaig n-imbi In láa sin. Baí dá étgud immi .i. fúan caín cóir corcorglan corthorach cóicdíabuil. Delg find findargit arna ecor d' ór intlassi úasa bánbruinni gel imar bad lóchrand lánsolusta nád chumgaitis súili doíni déicsin ar gleóraidecht & glainidecht. Clíabinar sróil sirecda ré chnes congebethar dó co barrúachtar a dondfúathróci donddergi míleta do sról ríg. Dondscíath dondderg dondchorcra co cóicroth óir, co m-bil finddruini fair. Claideb órduirnd intlasi co torceltaib óir derg i n-ardgabáil gaili fora chris. Gaí fota fáeborglas re faga féig fóbartach co semmannaib óir órlasrach inna farrad issin charpat. Naí cind isindala láim dó. Deich cind isind láim aile. Ros ecroth úad frisna slúagaib. Conid comram aidchi do Choin Chulaind sin. Is and sin frisócbat mná Connacht forsna buidne & fordringtís mná firu do déscin crotha Con Culaind. Follaig immorro Medb a h-ainech & ní lámair taidbsin a gnúsi, acht boí fo damdabaig scíath ar omon Con Culaind. Conid de sin asbert Dubthach Dóel Ulad:’ Masu h-é In ríastartha bíait collai duíne de. Beite éigme im lissu bíait fuind fri airisiu. Biait corthi i l-lechtaib bid formach do rígmartaib. Ní maith no fichid In cath i l-leirg frisin n-oennenach. Adchíu In cruth immondnaig ocht cind inna chuillsennaib. Adchíu fodb leiss i m-brétaib deich cind ina rosétaib. Adchíu dofócrat far mná a n-gnúis tarsna ergala. Adchíu far rígna In móir ní toccair dond imforráin. Díambad mé bad chomarlid bíad slóg imme di cach leith. coro gartigtis a ré mása é In ríastarde. ‘Conid and ro chan Fergus inso co n-ebairt:’ Ber ass Dubthach n-Dóeltengaid iar cúl In t-slóig na srengaid. Nícon dergéni nach maith ó geogain In n-ingenraith Ferais écht n-dochla n-dobail guin Fiachaig meic Conchobair. Nípau chaíniu rocloth dó guin Corpri meic Fedelmtheó. Rígi n-Uladni chosnai mac Lugdach meic Casrubai. Iss e dogní fri doíni a nad rubad cosaídi. Bid olc la longais n-Ulad guin a meic nád lánulach. Costud Uladmá dobí adsuífet In n-imirgi. Sirfid In noíndin h-i fot do Ultaib co n-derasot. Bíait techta scélmara bíait rígnai dermara bíait créchtai fuidb bechtai bíait buidne airlechtai. Biait collai fó chossaib biait brain for branfossaib beti fáenscéith h-i lergaib bid cumtach do díbergaib. Roínfid fuil féne fo don la slúag inna n-dunechon. Regaid ind longas h-i fat do Ultaib díanda rísat. Ní geib coistecht arubthá ber ass Dubthach n-Dóeltenga. Ber. a. ‘Sréid Fergus Dubthachúad iar sin co n-arrasair dia sruib fri budin anall. Co cloth ní Ailill co n-ebairt :’ ‘Ná fer báig, a Fergus, ar buaib sceó mnáib Ulad aithgen ara m-bernaib beit mairt ili sund slig ceni silsiter acht i n-óenferaib ardeslig isind áth cach óenlathiu. ’ ‘Co cloth ní Medb:’ ‘comérig, a Ailill, co fíannaib fótrind ar duth buaib sceó genat m_c melchib athaib i n-grenchaib móraib i l-linnib dubaib forbrisfet comlund scéo Fergus dánae co loingis Ulad biaith and iartach i n-díaid In chatha memais cauma co filedaib Féne. ’ ‘Co cloth ní Fergus:’ ‘Banairle baetha nacha auchide nacha cluinte co teintib bláthaib sceó cholet muinter sceó chenel olca anapthai rosrí a chialla consuidet na tádet. ’ ‘Co cloth Gabrán file :’ ‘Ná briguid briathra sceó laidib rígnaib for bronnaib di thuathaib déni día messaib blassaib dia fáebra fichi cessóe cía bera na suí forellig na tulle miscais.’ ‘Ná fémdit far céle. Taít ara chend isin n-áth,’ ‘or Fergus.’ ‘Aúchaide Ailill,’ ‘or Medb. Co cloth ní Ailill:’ ‘Fergus rofitir morthúathaib for far muintir méilaith ní imthecht ar far m-búaib acht cía far slig slattaib i m-búaib dithoing ceóbera di far mór belgib brassaib.’ ‘Co cloth ní Fergus:’ ‘Ná fer, a Medb, mórscoith dit loingis bairr brátha iar m-bliadain sceó cháthig mná massa iartaige nád imdat dit morchothaib día thúathaib tisccet. ’ Imroll Belaig Eóin inso. ‘Fíacha Fíaldána Dimraith dolluid do acallaim meic sethar a máthar .i. Mane Andóe a ainm. Dolluid Dócha mac Mágachla Mane n-Andóe. Dolluid Dubthach Dóel Ulad la Fíachaich Fialdána Dimraith. Docorastár Dócha gaí for Fíachaig co l-luid i n-Dubthach. Focheird dano Dubthach gaí for Mane co l-luid i n-Dócha. Dí fieir immorro máthair Dubthaig & Dóche. Is de atá Imrull Belaig Eúin. Nó Is de atá Imroll Belaig Eúin .i. tíagait na slóig do Beluch Eúin. Anait a n-dí dírim i suidiu. Tic Díarmait mac Conchobuir di Ultaib antúaid.’ ‘Eirged marcach úaib,’ ‘or Díarmait,’ ‘co tí Mane dom accallaim dís & ragat-sa dís ara chend.’ ‘Condrecat íarom.’ ‘Todeochad-sa,’ ‘or Díarmait,’ ‘ó Chonchobar co n-erbora fri Medb & Ailill co relcet na báe ass & slán uile a n-dorónad and & tabár in tarb aniar cosin tarb ille co comairset, úair ro báge Medb.’ ‘Ragat-sa,’ ‘or Mane,’ ‘co n-apror friu.’ ‘Ráti-side dano fri Meidb & Ailill.’ ‘Ní h-étar for Medb aní siu,’ ‘or Mane.’ ‘Dénam cóemchlód dá gaisced didiu,’ ‘or Díarmait,’ ‘massu ferr latt.’ ‘Maith lim,’ ‘or Mane. Focherd cechtar de gaí for araile conid apthatar a n-dís, & conid Imroll Belaig Eóin ainm na maigni sin. Maitti a n-dírim fo araill. Dofuittet trí fichit díb di cechtar dá lína. Is de atá Ard In Dírma.’ Aided Tamuin Drúith inso. ‘Foruirmiset muinter Ailella a mind ríg for Tamun drúth. Ní lámair Ailill a beith fair fessin. Srédis Cú Chulaind cloich fair oc Áth Tamuin co m-mebaid a chend de. Is de atá Áth Tamuin & Tuga im Thamun.’ Aided Óengussá meic Óenláma. ‘Dointaí íarom Óengus mac Óenláma Caíme, óclach dána di Ultaib, In slóg n-ule oc Modaib Loga — Is inund ón dano & Lugmod — co tici Áth Daferta. Nís léic secha & dosmbidc co l-lecaib. Ocus asberat ind eólaig immusneblaid ríam remáin co tíastais fo chlaideb oc Emain Macha acht bid ar galaib óenfir conrístá friss. Brisit fír fer fair íarom & ra m-beótar i n-écomlond.’ Comrac Fergusa fri Coin Culaind. ‘Táet nech úaib ar mo chend-sa,’ ‘ar Cú Chulaind,’ ‘oc Áth Da ferta.’ ‘Nípa messe, nípá mé!’ ‘ol cách assa magin.’ ‘Ní dlegar cimbid dom cheniúl. Cía no dligthe, nípad mé dobertais tara chend i cimbidecht.’ ‘Is and gessa do Fergus mac Róich techt ara chend-som. Opaid-side dano dul ar cend a daltai .i. Con Culaind. Dobreth fín do & ro mescad co trén & ro guded im dula isin comrac. Téit iass íarom ó ro bás ocá etargude co tromda. Asbert Cú Chulaind íarom :’ ‘Is co n-glinni dothéig ar mo chend-sa, a popa Fergus,’ ‘ol sé,’ ‘cen claideb inna intiuch.’ ‘ — Ar gatsai Ailill ass ut praediximus.’ ‘Is cumma lim-sa etir,’ ‘or Fergus.’ ‘Cia nobeth claideb and, ní imbértha fort-su. Teilg traigid dam, a Chú Chulaind,’ ‘or Fergus.’ ‘Teilgfe-so dano dam-sa arísi,’ ‘ar Cú Chulaind. ’ ‘Samlaid écin,’ ‘or Fergus. Is and sin dolléci Cú Chulaind traigid for cúlu re Fergus co r-rici Grellig n-Dolluid ara telced Fergus dó-som traigid i l-ló In chatha. Tairbling Cú Chulaind íarom h-i n-Grellaig Dolluid.’ ‘Ara chend dait, a Fergus!’ ‘or cách.’ ‘Aicc,’ ‘ol Fergus.’ ‘Ní ord erossa. Is robeóda intí fil and. Conom thí de chind chúarda ní reg.’ ‘Tíagait secha íarom co n-gabsat dúnad h-i Crích Ross. Raclunethar són dano Ferchú Loingsech buí for longais re n-Ailill. Dotháet-side ar cend Con Culaind. Trí fir déac dano ba h-é a lín. Gontai Cú Chulaind oc Cingit Ferchon. Atát a trí líic déac and.’ Comrac Maind ‘Foídis Medb Mand Muresci mac Dáiri do Domnandchaib do chomrac fri Coin Culaind. Derbráthair side & Damán athair Fir Diad. Ba fer borb brogda íarom im longud & im ligi in Mand. Fer dothengthach dobeóil amal Dubthach Dóel Ulad. Ba fer tailc trebur co sonairte ballraid amal Munremur mac Errcind. Trénfer tnúthach amal Triscod trénfer tigi Conchobair.’ ‘Ragat-sa & mé anarma, & conmél eter mo lámaib h-é, ar ní míad nó mas lem arm d' imbirt for siriti n-amulach amne.’ ‘Luid íarom do saigid Con Culaind. Is and boí-side & a ara forsin maig oc frecomét In t-slúaig.’ ‘Óenfer cucund sund,’ ‘or Láeg fri Coin Culaind.’ ‘Cinnas fir?’ ‘ol Cú Chulaind.’ ‘Fer dubdond tailc tarbda & sé anarma.’ ‘Léic sechot,’ ‘ol Cú Chulaind. Tic cucu la sodain.’ ‘Do chur chomlaind frit dodeochad-sa,’ ‘ol Mand. Gabait íarom for imtrascrad fri ré cían & trascraid Coin Culaind fo thrí Mand. Conid greis In t-ara.’ ‘Díambad curadmír do chosnam i n-Emain duit,’ ‘for sé, ropadatrén’ ‘for ócaib Emna.’ ‘Tic a ferg niad & atraig a bruth míled cor trascair Mand fón corthi coro scor i m-minágib. Conid de atá Mag Mandachta .i. Mand Échta .i. écht Maind and. Foídis Medb arna bárach naí firu fichet ara cheand i n-grellaich Con Culaind. Fuiliarnn a ainm ina grellcha fri Áth Fir Dead de siu. Sraitis a naí n-gaí fichet fair fo chétóir .i. Gaili Dána cona secht maccaib fichet & mac a deirbsethar .i. Glas mac Delgna. In tan íarom rigset a láma uili día claidmib, tic Fiacha mac Fir febe ina n-dedhaid asin dúnad. Focheirdd bedg asa charput in tan atcondairc a l-láma uile i cind Con Culaind & benaid a naí rigthi fichit díb. Is and asbert Cú Chulaind:’ ‘Is cobair i n-éimib ém a n-dorighnis.’ ‘A m-bec sa,’ ‘ol Fiacha,’ ‘is tar cotach dúindi ar n-Ultaib. Día rí neach díb a n-dúnad, regma-ni ar tríchait cét fo gin claidib.’ ‘Tongu et reliqua, In tan dorelced mo anál dam-sa,’ ‘or Cú Chulaind,’ ‘nícon ricfa fer díb-seom a m-beathaid.’ ‘Gontais Cú Chulaind íar sin an noí firu fichit & dá mac Ficce lais occo, dá ócláech dána di Ultaib dollotar do imbirt a cumaing forsin slóg. Is é a n-gním insain forsin Táin co l-lotar don chath la Coin Culaind. Atá isin cloich i medón ind átha láthrach tele a scéth & a n-dornn & a n-glúine. Ocus rolátha a naí coirthi fichit and sin.’ Comrac Fir Diad & Con Culaind so. ‘Is andsin ro h-imráided leó-som íarom cia fer bad túalaing dingbáil Con Culaind díb. Adbertsadar & ro nertsadar & ro ráidsetar ceithri cóiced h-Érend cia bad chóir do thabairt for áth i nn-agid Con Culaind. Atrubartadar uili corb é In Conganchnesach a h-Irrus Domnand, In feidm nach fuilingther & In bairindlecc brátha, a derbchomalta dil díchra fodeisin. Ní baí ic Coin Chulaind cles ná beth aice acht mad cles In gaí bulgai nammá, & cid indar leó-som baí aici-seom a sechna & a imdegail fair, dáig cnes congnaidhi imbi, nochonisgébdis airm ná ilfáebair. Dobretha Medb techta for cend Fir Diad. Nocho tánic Fer Diad risna techtaib hísin. Dobretha Medb filid & áes dána & áes glámtha grúaidi ara chend co n-derntais a áerad & a aithised & a ainfíalad coná fagad inad a chind for bith co tísad i pupall Medba & Aililla for Tána. Tánic Fer Diad leisna techtaib h-ísin ar úaman a imderctha dóib. Tucad Findabair, ingen Medba & Ailella, fora leathláim. Is í ind Findabair sin no gobad láim ar cach cúach & ar cach copán d" Fir Diad; Is í dobeired teóra póc fria cach copán díb-sin dó; Is í no dáiled ubla fírchubra dar sedlach a léned fair. Is ed adberead-si ba h-é a leandán & a toga tochmairc do feraib In t-sáegail Fer Diad. Inaim robo sáithech subach sofarbaílig Fer Diad, Is and adbert Medb:’ ‘Maith aile, a Fir Diad, In fetair-seo cia fáth 'ma radgoired isin pupull sa?’ ‘Nád edar-sa ón óm,’ ‘ar Fer Diad,’ ‘acht degmaithi fer n-Érind and. Cid écóru mo beith-se and anás cach degláech?’ ‘Nád ed óm ám,’ ‘or Medb,’ ‘acht da thobairt charpait trí secht cumal dait & timthacht dá fer déac & cutruma Maigi Murthemne do mín Moigi Aíi, & bith a Crúachain do grés, & fín do dáil fort and ; saíri do chlaindi & do cheniúil do grés can cháin, cen chobach; mo duileand-dealc óir-sea duit i failet deich fichit unga & deich fichit leathunga & deich fichit crosach & deich fichit cethramthan; Findabair m-ingen-sa & ingen Aililla do óenmnaí dait & comaid dom sliasaid-sea. Dia rís a lesa air sin anúas fogéba na dei ris.’ ‘Is móra na comada sin & na h-aisceda sin,’ ‘or cach.’ ‘Is fír ón,’ ‘or Fer Diad.’ ‘Isat móra, & cidat móra chena, a Medb, is acot-so fodeisin fáicfidther mad dula dam-sa i n-aigid mo chomalta do chomrac.’ ‘A firu trá,’ ‘or sí or Medb, tri chóir n-indlaig & imchosaídi,’ ‘is fír In bríathar asbert Cú Chulaind,’ ‘mar ná cloised Fer Diad itir.’ ‘Cé guth éiside, a Medb?’ ‘or Fer Diad.’ ‘Adrubairt, a m-anom,’ ‘or sisi,’ ‘nípad furáil leis do thuitim-siu ina airigid gaiscid leis isin chóiced i r-ragad.’ ‘Nírbo chóir dó-som a rád ón dáig ní h-é mo thríamnass ná mo midlochos ríam i l-ló nách i n-aidchi rofidir orm. Toingim-sa et reliqua corob misi cétfer roficfa isin maitin imbárach co h-áth in chomlaind. ’ ‘Dotria búaid & bendachtain!’ ‘or Medb.’ ‘Is ferr leam sin ná tríamnas & midlochos do fagbáil occot, dáig condolb cách 'mo daínib fodesin. Cid córo dó-som sochur Uladdo dénam ar apa a máthar díb indás dait-siu sochar chóicid Connacht, dáig at mac ríg Connacht adcáemnacair?’ ‘Is amlaid ro bádar-som oc naidm a cor & a n-dála & dorigniset laíd and:’ Rotfia lóg mór m-buindi co cuit maigi Is cailli co saíre do chloindi ó 'ndiu co tí bráth. A Fir Diad mic Damáin Atted úas cach anáil Is cóir dait a gabáil aní gabus cách. Nocho géb cen árach dáig ním láech cen lámach bid trom form-sa amárach bid húas dam a feidm. Cú dían comainm Culand ní h-urisa a fulang is amnas an urrand is tairptheach In teidm. Ca chan dait a fuireach? Naisc-siu corbat buideach ar des ríg Is ruirech doradsad frit láim. Fil sund nachad fuirfe rotfia cach ní chuingfe dáig rofes co muirfi in fer ticfa id dáil. Ní géb cen sé curu níba ní bus lugu siu donear mo mudu i fiadhnaisi In t-slúaig. Dánamtora m-ardarc cencop céin co comnart rachad isin chomrac co Coin Culaind cruaid. A Medb co méd búafaid nít cerb caíme núachair dearb leam Is tú Is búachail ar Crúachain na clad. Art glór Is art gairgnert domroiched sról santbrecc tuc dam th' ór Is t' airced méd rofairced dam. Geb brugaid, geib oirgni ocus óes na bairdne rodfia-so cen acht. Fonaisc lat ar Morand mad áil dait a chomall geib Cairbri Nia Manand is naisc ar dá mac. Gébad-sa na rátha do thobairt frim láma ocus gébad écnairc ó Choin Culaind chrúaid. Is tusu In cor codnach dá tibér delc drolmach rotfia úaim fa domnach níba dál bus sía. A laích blatnig bladmair cech sét cáem ar talmain dobérthar daid amlaid is uili rodfía. Findabair na ferga rígan íarthair Elga ar n-díth Con na Cerda, a Fir Diad, rotfía. R. ‘Ro baí láech amra do Ultaib h-i fiadhnaisi na coraidechta sin, & rob éiside Fergus mac Róig. Táinic Fergus coa pupall.’ ‘Trúag lim-sa In gním dogníther isin maidin sea imbárach,’ ‘or Fergus.’ ‘Cia gním and sin?’ ‘for lucht na pupla.’ ‘Mo degdaltán Cú Chulaind do marbad.’ ‘Maith aile, cia nadmaídenn ón?’ ‘Ní anse. A chomalta dil díchra fodeisin .i. Fer Diadh mac Damáin. Cid ná berid mo bendachtain,’ ‘ar Fergus,’ ‘& táet nech úaib co robud & co n-airchisecht do Choin Chulaind dus In fácbad in n-áth isin maitin imbárach?’ ‘Dar ar cubus,’ ‘for siat,’ ‘cid tusu fén no beith for áth In chomlaind, nocho ricfamis dot insaigid conici.’ ‘Maith a gilla,’ ‘for Fergus,’ ‘geib dún ar n-eocha & indill In carpat.’ ‘Atracht In gilla & ro gab na h-eocho & ro indill In carpat. Tángadar rempo co h-áth In chomlaind, áit i m-baí Cú Chulaind.’ ‘Óencharpat chucaind sunn, a Chúcacán,’ ‘or Lóegh. Dáig is amlaid baí In gilla & a druim fria thigerna. — Dobered leth brandaigechta & fidchillachta fora thigerna; fer foraire & forcométa for cheithri airdib h-Érind ó sin amach. Cindus carpaid ann sin ale?’ ‘or Cú Chulaind. Carpat imbar rígráith romóir cona chuingib dronórdaib, cona tharbchlár umaide, cona feirtsib crédumaib, cona chreit cróestana cróestirim cleasaird colcda clocatcain curata, for díb echaib duba dénmecha suntig séitrig sogabáltaich sodaim ma grindib állib a fén. Óenóclach rígda rosclethan ba chumsclaig In charpait. Ulcha dúalach dégablánach fair co soiched dar máethíchtar a máethimlenn sís sel sechtair co nn-aingébad cóeca lóech i l-ló doinindi & dertain bith fo thromfoithin a ulchu inn óclaich. Cromscíath gelscabal brec fair co trí radhaib rodénma co taillfed osairchosair cetheóra n-drong n-deichenbair fa thairrlethar In scéith fil foro thairrsceo thaullethan inn óclaich. Claideb fota fáeburchrúaid derglethan h-i trúaill fichthi fíthe findarcait úas chróebaib a chnis chathchalma. Sleg thrén thredruimnech co féthanaib & co fonascaib arcaid báin óengil ace tarsin carpat.’ ‘Ní duilig a aithni,’ ‘for Cú Chulaind.’ ‘Mo poba Fergus dotháet and co r-robad & co n-airchisecht dam-sa re ceithri cóicedaib Érend uile.’ ‘Doríacht Fergus & tarblaing asa charpat, & ferais Cú Chulaind fáilti fris.’ ‘Fo chen do thíachtain, a mo popa, a Fergais!’ ‘bar Cú Chulaind.’ ‘is tairisi lind inn fáilti,’ ‘for Fergus.’ ‘Is tairisi daid-se ón,’ ‘or Cú Chulaind.’ ‘Dia toichle liath léna In mag, rodbía-so cadan co leith; araile dia toichle íasg i n-inberaib, rodbía éo co leith; araile glac biroir & glac fochlachta & glac femair & deog usci fuair gainmidi ina deghaid.’ ‘Is infoglaga In chuid sin,’ ‘ar Fergus.’ ‘Is fír ón. Is cuid foglada acum-sa,’ ‘for Cú Chulaind,’ ‘dáig atú-sa ón lúan iar samain cosin tan sa 7 ní dechad-sa aidchi n-aididechta acht ic trénfastud fer n-Érend ar Táin Bó Cúailgne don chur sa.’ ‘Damad dó sin tísmais,’ ‘ar Fergus,’ ‘robad ferrdi linn a fagbáil, & ní dó tángamar.’ ‘Cid ní chena 'mo tángabar?’ ‘or Cú Chulaind.’ ‘Dia indisin dait-siu láech dotháed do chomrocc & do chomlond ar do chend-so isin maitin sa imbárach,’ ‘for Fergus.’ ‘Findam & cluineam úait dono,’ ‘for Cú Chulaind.’ ‘Do chomalta fadéin .i. Fear Diad mac Damáin".’ ‘Dar ar m-bréithir ám nochon ina dáil Is dech lend no ragmais,’ ‘ar Cú Chulaind,’ ‘& nochon ara omun chena acht ar mét a gráda lind.’ ‘Is cóir ecla de,’ ‘or Fergus,’ ‘dáig cnes congnai imbi oc comroc fri fer. Nochon nosgabaid airm ná fáebair.’ ‘Ná ráid-siu itir ón,’ ‘or Cú Chulaind,’ ‘dáig luigim luigi luigis mo thúath corob boigithir fri boigsibind for lár aba cach n-alt & cach n-áigi de fo déis mo chloidib-sa diana taiselbai óenfecht dam-sa for áth.’ ‘Is amlaid ro bátar igá rád sin & dorigénsed In laíd and:’ A Chú Chulaind, comal nglé, adchíu Is mithig duid érge. Dofuil sund chucad re feirc Fer Diad mac Damáin drechdeirg. Atú-sa sunn, ní seól seng, ag trénfasdod fer n-Érend. Ní berim ar teiched troig ar aba comlainn éinfir. Ní do thobairt triamnaid leat a Chú Chulaind cloth míadach : cneas congnai im Fer Diad na n-drong risná geb cath ná comlond. Dá comraicem forsinn áth misi Is Fer Diad gaiscedgnáth, nochon é In scarad cen sceó bid fergach ar fáebargleó. Is calma a lám dia lái feirg a l-los a chlaidib chrúaiddeirg nert cétna churp, calma In modh, ní gon rind, ní thesc fáebar. Bítast, ná tacair do scél, a Fergais na n-arm n-imthrén. Tar cach feronn, tar cach fond dam-sa ní ba h-anborrlond. Ro bad ferr leam iná lúag, a Chú Chulaind claidebrúad, co m-bad tu doberad sair coscar Fir Diadh dímosaigh. Dober mo chobais cen cháin acht nim maith-se d'imarbáig co m-ba mé búaideóchas de ar mac Damáin meic Dáire. Mé tharclaim na slúaig sea soir, lúach mo sáraichthi d' Ultaib ; leam tángatar ó tírib na curaid, na cathmílig. Manbad Conchobar 'na ches robad chrúaid ar comaithches ní thánic Medb Maigi In Scáil turus ríam bad móa congáir. Itá fedm Is mó ad láim: gleó re Fer n-Diad mac n-Damáin. Airm chruaid chadaid cardid roind bid acot, a Chú Chulaind. A Culaind ‘Asa h-aithli sin :’ ‘Cid immo tánacais, a mo popa, a Fergais?’ ‘or Cú Chulaind.’ ‘Isí sin mo thoisc,’ ‘or Fergus.’ ‘Maith sén & solad,’ ‘for Cú Chulaind,’ ‘nach nech aile do feraib h-Érenn tánic frisin toisc, acht mani dáildis ceithri cóiced h-Érenn uile i nn-óenfecht, nephní lem robad re n-énláech dam.’ ‘Tánic Fergus remi iar tain dá pupull. Ocus imthúsa Con Culind:’ ‘Cid ní dogéna-so inocht?’ ‘or Lóeg.’ ‘Cid ón itir?’ ‘or Cú Chulaind.’ ‘Is amlaid doraga Fer Diad dot indsaigid-so fo núamaisi figi & berrtha & foilcthi & fothraicthi, & ceithre cóicid h-Érenn lais do fégad In chomlaind. Rob áil dam-sa do dula-su co h-áit a fuigbigthea In córugud cétna fort co tici fail h-i fil Emer Foltchaín, co Cairthenn Clúana Da Dam h-i Slíab Fúait.’ ‘Tánic Cú Chulaind inn aidchi sin didiu conici sin, & ro faí ré banchéle fodeisin. A imthúsa ó sin amach nochon iad chestnaighther sund colléicc, acht imthúsa Fir Diad. Tánic-side coa pupull. Ro bo cendgrugánach mertnech lucht pupaill Fir Diad In aidchi sin. Demin leó baili i comrecdais dá úaithne chomlaind In t-sáegail co m-bad comthoitim dóib, nó didiu inní ro bíad de co m-bad h-é a tigerna fén dofáethsad ann. Dáig nocho soréid comrac fri Coin Culaind for Tánaid. Bátar imsníma móra for menmain Fir Diad In aidchi sin coná reilcset cotlud dó. Ba dia imshnímaib móra ina tairces do sétaib dó & ind ingen do légud úad ar apa comruicc fri h-oénfer; mani dernad comrac frisin n-óenfer sin didiu, comrac frisna sé curadaib arna bárach. Imsním robo móo aici-som andás sin, dá nataiselbad óenfecht for áth do Choin Chulaind, demin lais ná bíad commus a chind nach a anma aici bodéin asa h-aithli. Ocus atracht Fer Diad mochthráth arnabárach.’ ‘Maith a gilla,’ ‘for éisim,’ ‘geib dún ar n-eocho & indill In carpat.’ ‘Dar ar m-bréithir ém,’ ‘for In gilla,’ ‘ní lía molas dúnd techt in turussa so andás a nemdula.’ ‘Ro baí-som ic acallaim ind arad & dorigni In laíd m-bicc and ac gresacht an arad:’ Tíagam isan dáil-sea do chosnom ind fir-sea co rísim In n-áth-sa áth forscara In badb, hi comdáil Con Culaind dá guin tre cherd cumaing co r-ruca trít urraind corob de bus marb. Robad ferr dúnd anad ní ba réid bar m-bagar biaid neach dámba galar far scarad bid snéid. Techt In n-dáil n-alt n-Ulad is dál dá m-bía pudar is fada bus cumain mairg ragas In réim! Écóir anní ráidhi ní h-obair níad náire nocho dluig áli ní anfam fat dáig. Bí 'tast dínd, a gilli, bid calma ar síst sinne ferr tendi ná timi tíagam isin dáil. Tíagam isin dáil. ‘Ro gob In gilla na h-eocho & ro indill In carpat, & táncadar rempo asin longport imach.’ ‘A gilla,’ ‘for Fer Diad,’ ‘ní cóir i n-dénmait, dula cen celebrad do feraib h-Érenn. Impó dúnd agaid na n-ech & In charpait for feraib h-Érind.’ ‘Ro impó In gilla aiged na n-ech & In charpait fo thri fri feraib h-Érenn. Is and dorala Medb ic scriblad a fúail for urlár In pupaill.’ ‘In cotlad do Ailill innosa?’ ‘or Medb.’ ‘Nad ed ámh,’ ‘ar Ailill.’ ‘In cluine do chliamain núa ac celebrad duit?’ ‘An ed dogní-som ón?’ ‘ar Ailill.’ ‘Is ed écin,’ ‘for Medb.’ ‘Acht luigim-sa a luigend mo thúath ná tic arna cosaib cétna chucaib-si In fer dogní In celebrad út.’ ‘Ar aba ina tairtemar dá deigchleamnas didiu’ ‘or Ailill,’ ‘acht co táethsad Cú Chulaind lais, fó linn cémad chomthuitim dóib. Ane robad ferrdi lind Fer Diad do thérnom.’ ‘Tánic Fer Diad remi co h-áth In chomlaind.’ ‘Féga lat, a gilla,’ ‘or Fer Diad,’ ‘in fil Cú Chulaind forsinn áth.’ ‘Nád fil ám,’ ‘or In gilla.’ ‘Féga lat co maith dún,’ ‘or Fer Diad.’ ‘Ní broth bec a falach Cú Chulaind áit i m-bíad,’ ‘for In gillai.’ ‘Is fír, a gilla. Nocho cúalaid Cú Chulaind deglóech nó deigfer do thiachtain ina agaid cos inndiu for Táin Bó Cúailnge, & In tráth adchúalaid, forácaib In áth.’ ‘Mór In líach Cú Chulaind do écnach ina fégmais, dáig In cumain lat-su In tan tucsabair In cath do Germán Garbglas úas eochairimlib Mara Toirrían? Ro fácbais-seo do chlaideb oc na slúagaib corob é Cú Chulaind ro marb cét lóech icá rochtain & tucastair dait h-é. Ocus In cumain lat cá rabamar an aidchi sin?’ ‘or In gilla. ’ ‘Nád fetar’ ‘or Fer Diad.’ ‘Do thig rechtairi Scáthaigi,’ ‘or In gilla,’ ‘& dochódais-siu co soindim sogenda remond isin teach ar tús. Dobert In t-aithech béim dond n-áel trebennach dait h-i midbach do droma co tarlaic irchor dít darin dorus imach. Tánic Cú Chulaind isteach & dobert béim dá chlaidiub dond n-aithech co n-derna dá n-ordain de. Misi robo rechtaire dáib eret robabair isin baili. Da m-bad in lá sin, ní epertha co m-badad ferr do lóech anná Cú Chulaind.’ ‘Écóir i n-dernais, a gilla,’ ‘for Fer Diad,’ ‘dáig ní ticfaind ar amus in chomlaind dá m-bad ar tús adbertha frim. Cid nách srengai feirtsi in charpait fom thaíb & mo fogaimen fom chind coro codlaind colléic?’ ‘Monúar!’ ‘for In gilla.’ ‘Is cotlad troch sin ar cind aigi & cúanart sund.’ ‘Ced ón, a gilla, nach túalaing tusu forairi & forcomét dam?’ ‘Isam túalaing,’ ‘or In gilla,’ ‘acht mina thíastar a néllaib nó asan áer dot indsaigid, ná ticfaider anair ná 'niar dot indsaigid cen rabad cen rathugud.’ ‘Ro srengtha fertsi a charpait fó thóeb & a fogaimen fó chenn, & cid ed níro chotail a becc. Dála Con Culaind doberar ar aird.’ ‘Maith a mo popa, a Laíg, geib na h-eocho & indill In carpat. Má tá Fer Diad acar n-irrnaidi, Is fada lais.’ ‘Atracht In gilla & ro gab na h-echo & ro indill In carpat. Cindis Cú Chulaind ina charpat & tángadar rempo do indsaighid an átha. Imthúsa gilla Fir Diad, nírbo chian dó oc forairi co cúala chucu culgairi In charpait. Ro baí ic dúscud a thigernai & dorigni in laíd:’ Rocluiniur cul carpait dar druing n-álaind n-argaid is fúath fir co farpairt úas dreich charpait chrúaid dar Broinfeirtsib Broine dochengait In t-sligi re táeb Baili In Bili is búadach In búaid. Is cú airctech eigis is cairptech glan gabus is seabac saer soighes a eocho bo deas demin lim da rua eich charpait In chua dobéra dúnd tres. Dorairngert ón uraid mairc bías isin tulaig ar cind In chon chubaid ticfa cebed chuin Cú na h-Emna Macha Cú co n-delb cach datha Cú chreichi, Cú chatha adcluinim, rocluin. Rocl. ‘Túarascbáil charpait Con Culaind annso, In tres prímcharpat na scélaigeachta for Tánaich Bú Cúalnge.’ ‘Cindus adchí Coin Culaind?’ ‘ar sé ar Fer Diad fria araid.’ ‘Atchíu,’ ‘ar sé,’ ‘in carpat forfairsing féta findglaine, co cuing dronórda co tarbchláraib umaidib, co fertsib crédumaib, co lungetaib findruine, cona chreit cróestana cróestirim cleasaird clocatchain curita ara taillfitis secht n-airm n-inflatha. Cain sosad a flatha contacmaing In carpat sin .i. carpat Con Culaind co lúas faindle nó cliabaigi allaid tar cend machairi maigslébe, Is é tricius & áithius imoroget dáig Is chucaind imthigit. Dafil didiu in carpat sin for díb echaib cendbeca cruindbeca coirrbega birig bascind bruindideirg sesta súaithinte sogabálta sodain fo grindib áillib a fén. Andara h-ech díb-sidi ocus sé lugaid lúathlémnech tresmar traigmar fótmar fochairsid. In t-ech aile & sé casmongach caschóel coisseng cáelseiredach airgdech. Dá droch duba dorchaidi. Sitbe créda crúanatai dathálaind. Dá n-all n-órda n-indtlaisi. Fil fer findchas foltlebar i n-airinach In charpait sin. Fil didiu imbi-sidi brat gorm crúanchorcra. Laigen .i. gaí co n-eitib, & sé derg daigerdai ina durnn ar derglasad. Faircsi trí folt fair .i. folt dond fri toind a chind, folt cróderg iar n-airmedón, mind n-óir dotuigethar In tres folt. Caín cocorus ind fuilt sin co cuirend teóra imsrotha 'ma formna síar sell sechtair. Samalta leam fri h-órsnáth iar n-dénam a datha dar or n-indeóna nó re buidi m-bech frisa taitnend grían i l-laithi samrata taitnem cach óenfinda don fult sin. Secht meóir for cach cois dó & secht meóir ar cach láim. Ruithnigud tened rómóiri ima rusc. Cém comfossaid i crúithib a ech. Cróib. Glac laích ina lámaib. Ara carpait a dingbála ina fiadnaisi. Folt cass círdub fair. Berrad lethan ar fud a chind. Cochall eitech imbe co fúaslucud da duilend. Echlasc urchaín órda ina láim & brat findglas imbi, & brot findaircit ina láim ic indsaidi brot forsin n-echraid cech conair imatéit In mílig mórglonnach dafil isin charput. A chaicle atacomnaic. Is bec leis In neiriu.’ ‘ocus asbert fria gilla :’ ‘Eirig, a gilla,’ ‘ar sé for Fer Diad,’ ‘& romór molai-siu sin itir, & indill na h-armu isinn áth ara chind.’ ‘Dá n-impóind m-aigid i l-leth atá mo chúl, dar lim no ragdais fersde In charpait traim chúlmuinél.’ ‘A gilla,’ ‘for sé,’ ‘romór molaid-siu Coin Culaind úair ní lúag molta darad duit.’ ‘Ocus Is amlaid ro baí ic tobairt a thúariscbála & atbert : ’ Is mithig In chobair dáig ní gním ar codail bí 'tast Is ná blodaich dáig ní bráth tar brúach. Má 'tchí curaid Chúailgni co n-adabraib úailli fritháilfither úaindi dáig Is dar cenn lúaigi leitérthar co lúath. Má 'dchíu curaid Chúailgne co n-adamraib úailli ní ar teiched téit úaindi acht Is cucaind tic. Gid rogáeth ní rogand is ar maith romolam reithid Is ní romall imar thorand tricc. Bec nár chonair chonais ara mét romolais cia fáth ara thogais ó tháinic ó thaig? Is anoissi fúacraid is atáitgá fóbairt nach tánic dia fúapairt acht mad aigith meith. Is mithig. ‘Ní cían iar tain coro comraicedar ar lár ann átha & adubairt Fer Diad ri Coin Culaind:’ ‘Can tici-siu, a Chúa?’ ‘ar sé. Dáig cúa ainm na claíne isin t-sengaidilc, & secht meic imleasan bátar i rígrosc Coin Culaind, dá mac imleasan díb-sidi & siat cláena, & nocho mó a domaisi dó iná a maisi dó-som, & dá m-beith ainib bad mó for Choin Culaind, Is ed rothuibébad fris. Ocus ro baí 'cá thabairt úas aird, & dorindi laíd, & imfrecair Cú Chulaind co tarrnaic :’ Can tici-seo, a Chúa, do throit re nert núa? Bid croderg do chúa úas análaib t' ech. Bid atód fri h-airis mairg tánic do thurus ricfa a leas do leigis mad dá rís do thech. Dodechad re n-ócaib im thorc toraig trétaig ré cathaib ré cétaib dot chur-su 'mon lind d'feirg rit Is dot fromad i comruc cét conur corob dait bas fogal do chosnum do chind. Cair cindus condricfaim? In far collaib cnetfem? Cia linn ara ficfam do chomruc for áth? In for rendaib rúada nó for claidmib crúada dat shlaidi ret t-slúaga má thánic do thráth? Rê fuiniud ré n-aidche madat éicen airthe comruc duid re Boirche níba bán In gleó Ulaid acot gairm-seo rot gabsad ar t' faill-seo bid olc dáib In taidbsiu ragthar tairrsi Is treó. Dotrala i m-beirn báegail tánic cend do sáegail imbérthar fort fáebair níba fóill In fáth Bid mórglonnach bías condricfa cach días níba toísech triair ó 'niu co tí In bráth. Dá m-bámar ic Scáthaich a l-los gaiscidh gnáthaig is amaráen imríaghmais imtíagmais cach fích. Tú mo choicli cridi tú m-acme tú m-fine ní fúar ríam ba dile ba dirsan do díth. Bí 'tast dím do robud is tú Is braisi ar domun nítfía lúag ná logad dáig ní dos úas dus. As misi rofitir it gilla co n-gicil a chridi inn eóin eitig cen gaisced cen gus. Romór faidi th' enech coná dernum deibech siu gaireas In cailech biaid do chend ar bir. A Chú Chulaind Cúalinge rotgab baile Is búaidre rotfía cach n-olc úaindi dáig Is dait a chin. Can. ‘Asbert Cú Chulaind íarom fria araid ara n-gresad an tan ba ráen fair et ara molad In tan ba ráen riam og comracc fri Fer Diad. Is íarom aspert a ara fris ;’ ‘Tét an fer tarat amail téti bott tar catt. Nodnigh an fer amail neghar coipp i l-lundai. Notcúra an fer amail cúruss ben boídh a mac.’ ‘Is íarom lotar do chluichiu an átha connigset ind ro múin Scáthach dóib díb línaibh. Cloisid Fer Diad & Cú Chulaind clesa ingantai. Luid Cú Chulaind íarom co r-ro leblaing ina scíath Fir Diad. Focerd Fer Diad h-úath isind áth co fo thrí. Co nangresed in t-ara arithisi. Ra lín at & infisi amail anáil i l-lés. Forbrid a méd co m-ba móam oltás Fer Diad.’ ‘" Fomna an gaí m-bulga!’ ‘ol In t-ara. Dolléci n-dó lasan sruth. Gaibthi Cú cona ladair & imambeir do Fir Diad a timthiracht a chuirp. Tochomlai amail óenga co m-ba cethéora randa fichet. Tairindi Fer Diad sís In scíath ar sodin. Atnúara Cu Chulaind cusann gaí ósin scíath curro bris a cléith n-asnai conlá triana chride Fir Diad.’ Trén uindes as do des maidid asnae foidb mo chride Is crú. Mad ro ferus báig dorochar, a Chúa. Dursan a eó óir a Fir Diad, a áin a bailcbémnig chaín ba búadach do lám. Ar comaltus cóem a airer na súl do scíath co m-bil óir do chloidem ba cóem. T'ornasc arcait báin immo do láim soír t'fithchell ba fiu móir do grúadh chorcra choín. Do barr buidechas ba bras ba caín sét do chris duillech máeth no bíth imod thóeb. Do thoitim fria Cú ba dirsan, a lóeg nír anacht do scíath no bíd lat fria feidm. Ar comracc In tor-ar maircc as ar n-deilm ba caín In scál mór no bristi ar cach slúag no curthea fo thraig dursan a eó óir. A Fir Diad. et idem Cluithe cách, caíne cách co Fer Diad isind áth dursan úaitne óir forfuirmedh for áth. Cluichi cách, caíne cách co Fer Diad isind áth indar limsa Fer dil Diad is am diaid no biad co bráth. ‘In tan trá bátar In t-slóig oc techt ó Áth Fir Diad sades, boí Cú Chulainn ina otharligiu andside conatatánicc ria cách Senoll h-Úathach co m-baí-side & dá mac Fice and. Dolotatar la Coin Chulaind for cúlaib ailli do ícc & búalad a chrécht do uscib Conailli. It h-é a n-anmanna-side : Sás, Búan, Bithslán, Finnglas, Gleóir, Bedc, Tadcc, Talaméd, Rindd, Bir, Brenide, Cumang, Cellend, Gaenemain, Dichu, Muach, Miliucc, Den, Delt, Dubglaise. Céine doluid Cú Chulaind íarom dia búalad asna h-uscib sin, lotar an slúaig secha fodes co n-gabsatt dúnad a n-Imorach Smiromrach. Dolluid Mac Roth ón t-slóg fodes do frecomét ar h-Ultaib co m-baí i Sléibh Fóit dúss ind faicfed nech ina n-diaid. Isbert-side friu ná faca acht óen-charpat.’ Dinda na Tána so sís. ‘.i. Caladgleó Cethirn meic Findtain, Fiacalgleó Fintain, Rúadruca Mind, Bángleó Rochada, Mellgleó Iliach, Airicar n-Arad, Aisling n-Aimirgin, Sírrabad Súaltaim, Tochestal Ulaid, Aislingi Dubthaich, Aislingthi Cormaic Con Longes, Toichim na m-Buiden, Gleóud In Chatha, Damgal na Tarb, A Us In Duib Chúalngni for Táin.’ Caladgleó Cethirn inso afechtsa. ‘Atchíu-sa carpat tarsin mag atúaid indiu,’ ‘or Mac Roth,’ ‘& fer findlíath cen gaisced acht óendelc n-argaid ina láim. Indar lat Is denn céttamun fil forsin carpat. Is cumma congoin In n-araid & inna h-eocho. Is ed h-ed lais nícon tair in slóg i m-bethaid. Mílchú alath ríam.’ ‘Cia sin, a Fergais?’ ‘bar Ailill.’ ‘In dóig bad é Conchobar nó Celtchair?’ ‘Nách dóich,’ ‘ol Fergus.’ ‘Dóig lim immorro rombad h-é Cethern mac fial fóebuirderg Fintain.’ ‘Ocus ba fír són didiu. Fosnóbair-side íarom tresin dúnad & gontai-seom sochaidi, & gontar-som co mór co l-luid cona inathar ima chosa dochum Con Chulaind triasin cath. Arceisi de a guin.’ ‘Cuinnig liaig dam-sa,’ ‘ol Cethern fri Coin Chulaind. Dogníthi cosair úrlóchra dó & frithardat fris. Is and foídis Cú Chulaind Lóeg úad isin duibdúnad co Fiacha mac Fir Febe do chuindchid legi & asbert nosmairfed-som uile cid fo thalmain no betis isin dúnad mani ríastais chucai-som do chomchisin Cethirn. Nírbo réid lasna leigi anní sin ar ní baí isin dúnad náchidrubad-som. Tégit as trá na leigi dia indsaigid. Danéici íarom In cétna liaig donánic.’ ‘Nícon bía a m-bethaid,’ ‘or seiside.’ ‘Nícon bía-so didiu it bethaid,’ ‘ol Cethern. Beantai dia durn co tuilid a inchind fora chlúasaib. Marbaid cóecait leigi díib fón indus sin, nó marbaid cóic firu déac díb amin. In fer déidenach níndránic acht ind m-beimme conid corastair i m-múaidhi. Anachtai-side la Coin Culaind íarom. Tíagar úaidib co Fíngin fáithliaig .i. liaig Conchobuir, co tísad do choimchisin Con Culaind & Cethirn.’ ‘Ní maith dait,’ ‘or Cú Chulaind fri Cethern,’ ‘na leigi da marbad. Ní fuigébthar forro tuidecht cucut itir.’ ‘Ní maith dóib-som didiu epert ind uilc frim-sa.’ ‘Air Is ed adbered cach liaig díb adoféchad ná bad beó & ná bad indlego itir, conid iar sin nambenad-som cona durn. Conacadar-som In carpat Fíngin a n-dochum, air adcúas dó trummi do Choin Chulaind & do Chethern. Téiti Cú Chulaind ara chend.’ ‘Foimte dún Cethern,’ ‘or Cú Chulaind,’ ‘& ba di chén ar ro marb cóic leigi déac ocu.’ ‘Téit Fíngin cuici. Danéici di chéin.’ ‘Cotumaici-si,’ ol Cethern. ‘Is tend lim In forgom sa cetadomránic. ’ ‘Bangal báethúallach insin,’ ‘or Fíngin.’ ‘Is dóig bid fír,’ ‘ol Cethern.’ ‘Dománic ben máethainech bánainech lecanfata chaínmar. Mong find fuirri, & dá én óir fora gúalaind, & brat tlachtgorm corcarrda h-i cennfait impe. Cóicdornn fuillechta di ór ara druim. Craísech foráith faébrach étrom ina léim. Claideb benndornach iarna imdae osé amulach. Is mór a delb. Is é rombí & cetadomthánic.’ ‘Aill amae!’ ‘or Cú Chulaind.’ ‘Meadb Crúachan sin.’ ‘Fingal étrom induthrachtach inso. Nítbérat,’ ‘ol In liaig.’ ‘Is fír,’ ‘ol Cethernn.’ ‘Dománic ócláech. Cromscíath co fáebar condúala fair. Sleg chuarrind ina láim. Calc dét iarna imda. Trí tuith fair. Brat donn i filliud imbi, delg n-argait n-and. Ruc fuil m-bic h-úaim-sea.’ ‘Rofetar-sa,’ ‘or Cú Chulaind.’ ‘Illand mac Fergusa meic Roíg sin.’ ‘Galach dá féindid andso,’ ‘ol In liaig.’ ‘Is fír,’ ‘or Cethern.’ ‘Damánic dias. Dá fotalscíath leó, dá fiamchalad arcaid for cechtar de, búaile argait im chechtar n-aí. Dí sleig cúicrindi leu, féthan arggait imppu. Tuidmaíle foraib. Muinchorach n-argaid im chechtar n-aí.’ ‘Rosfetar-sa,’ ‘ol Cú Chulaind.’ ‘Oll & Oichne, dá dalta Ailella & Medba, insin. Nícon tíagait a noíndin itir nach erdalta gona duine bís leó-som. It é nodgonad. ’ ‘Dománcadar dá lóech aili didiu,’ ‘ol Cethern.’ ‘Congraim n-án n-éicside foraib oté ferrnaidi.’ ‘Rusfetar-sa,’ ‘ol Cú Chulaind.’ ‘Bun & Mecon insin di sainmuintir ind ríg.’ ‘Duba ind fuil se,’ ‘ol In liaig.’ ‘Dochótar triat chridi forrtharrsnu co n-dernsat crois de indut. Ní argenus a nn-ícc,’ ‘ol sé,’ ‘fil lim immorro di feib eolais co náchatbertais. Dergrúathar dá mac ríg Chailli inso,’ ‘ol In liaig.’ ‘Is fír,’ ‘ol Cethern.’ ‘Dommánic dias óicfended oté findliatha & fidchúach cechtar de Is mó. Fír,’ ‘ol Cethern,’ ‘dochóid a m-biur-sa tresind ala n-aí.’ ‘Rusfetar-sa,’ ‘ol Cú Chulaind.’ ‘Dagóic do mórthelig Meadba insin. Bróen & Láiréne, dá mac teóra soillse, da mac ríg Chailli.’ ‘Congal trí níath anísiu,’ ‘ol Fíngin .i. In liaig.’ ‘Fír,’ ‘or sé.’ ‘Dománic triar cutrumai. Rond créduma eturra rocrechta fo eill & luin.’ ‘"Trí trúaill Banba insin di muintir Chon Raí meic Dáiri.’ ‘Búrach trí féindetha annísiu,’ ‘or Fíngin.’ ‘Fír,’ ‘or sé.’ ‘Dománic triar ócfénded. Congraim féindidi foraib. Muntorc argaid ima m-bráigit cach áe & dorn lán do chruíseachaib la cach n-áe. Adcomaing cach fer díb biur n-indam-sa. Adchomchus-sa a m-biur sa tria cechtar de didiu.’ ‘Triar di féindedaib na h-Irúaithi insin,’ ‘ol Cú Chulainn.’ ‘Doreclasa ara n-amainsi dot guin. Imruidbiset ém,’ ‘ol in liaig,’ ‘féithi do chridi indit co n-imreith do chridi indit amail ceirtli a fásbolg. Ní ricaim,’ ‘ol Fíngin.’ ‘Imathchosán trí feólchar inso,’ ‘or Fíngin.’ ‘Is fír,’ ‘or Cethern.’ ‘Dománic triar remar mór ro bádar oc mo muídim ria siu domístais. Trí broine liatha foraib.’ ‘Trí rechtaire Medba & Aililla sin,’ ‘or Cú Chulaind.’ ‘Scenb & Rand & Fodail.’ ‘Trí bémend maitine inso,’ ‘or Fíngin. ’ ‘Fír,’ ‘ol Cethern.’ ‘Dománic triar ócfénded. Putrall máile duibe for cach n-áe. Cochléne brec lígda im gach n-áe & trí lorga iairn ina lámaib.’ ‘Trí Fruích Baíscne sin, trí fuis méisi Medba,’ ‘or Cú Chulaind.’ ‘Attach dá derbráthar inso,’ ‘ol Fíngin.’ ‘Is fír,’ ‘or Cethern.’ ‘Damánic dias cétríglach. Dá brat dubglasa impu. Dá chromscíath co fáebar chondúala foraib. Manaís lethanglas for crunn midsing i l-láim cechtar de.’ ‘Rofetar,’ ‘or Cú Chulaind.’ ‘Cormac Colomon ind ríg & Cormac Maíle Ogath.’ ‘It imfoicsi ém inn fuil ro fersat fort,’ ‘ol In liaig.’ ‘It chróes dochótar a n-dís. Immosrocréchtatar a n-gái indut. Cungus dá derbráithre inso,’ ‘ol In liaig.’ ‘Dóig,’ ‘ol Cethern.’ ‘Domáinic dias ócláech. Folt cass buide forsin dara n-aí, folt cas dond fora chéli. Dá gelscíath leu co túagmílaib óir. Claideb dorngel iarna n-imdaib. Léini chulpatach co n-dergindliud impu.’ ‘Rusfetar,’ ‘or Cú Chulaind.’ ‘Mane Aithremail & Maine Máithremail andsin.’ ‘Imrubad meic & athar inso,’ ‘or In liaig.’ ‘Is fír,’ ‘ol Cethern.’ ‘Damráncadar dá fer dermóra caindeldercai co m-bendaib óir fora cennaib. Claideb órduirn foa choim cech fir. Ferbolc impu co tici a n-dí aithircc. Ardarcc óir bric im chechtar de.’ ‘Rosfetar,’ ‘or Cú Chulaind.’ ‘Ailill sin & a mac .i. Mane Condusgeb Uile.’ ‘Ceist cindas atomchíi-sea, a poba a Fíngin?’ ‘ol Cethern.’ ‘Ní gó ém,’ ‘ol Fíngin,’ ‘nítad tabartha buí duit ar dartaib indosa. Céin ba deisib & tririb, ba h-erusa do chomchisi,’ ‘or Fíngin.’ ‘In tan as slicht slúaig, ar atbéla do anim cip cruth.’ ‘Imsoí Fíngin In carpat úad la sodain.’ ‘Romsechis-se amail do chéiliu.’ ‘Is and tucaib dornd dó co m-baí dar dí fert In charpait condreised in carpat h-uile. Is andsin asbert Cú Chulaind: ’ ‘Is dúaig In lúae sengrantae se lat.’ ‘Is de atá Óchtur Lúi h-i Crích Rois beós.’ ‘Ba córu bid for náimdib immabertha,’ ‘or Cú Chulaind,’ ‘oldás for legi.’ ‘Is andsin íarom erpais In léig togu dó, im bad buith fora h-uthar co cend m-bliadna & beathu dó íarom fa nert trí lá & trí n-aidchi fo chéthóir do imbirt fora náimdib. Is ed ón íarom do thog-sam. Is íarom condiacht Cú Chulaind smiur don léig dia frepaid. Dorigne smirchomairt di chnámaib ina cethra frisi comairnig. Is de atá Smirombair a Crích Rois. Co ro chotail lá co n-aidche iar n-ól In smero.’ ‘Nímthat asnai,’ ‘or Cethern.’ ‘Tabair asnai creiti In charpait indium,’ ‘or sé.’ ‘Rotbía,’ ‘or Cú Chulaind.’ ‘Mad mo gaisced fén do beith no beth agum-sa,’ ‘or sé,’ ‘robad airisiu co bráth a n-dogénainn.’ ‘Inmain samail frisnid cosmail a n-adchíu-sa,’ ‘or Cú Chulaind.’ ‘Cid atchí-si?’ ‘ol Cethern.’ ‘Cosmail lim bid h-é carpat Finde Becce ingine Echdach do mná-so dotáesad cucund.’ ‘Conacatar ní : In mnaí cosin ngaisced isin charput. Gaibid Cethern a gaisced & fosnópair In slóg íarom & a chreit a charpait i nn-imnaidm fria thairr ar m-ba treisi di. Berid robud remi isin dúnud In liaig marb hí thall adrolla úadh-som remi ro baí itir collaib na legi n-aile. Is íarom ara omun-som foruirmed mind n-Ailella forsin coirthi. Fóbair-som didiu In coirthi & benaidh In claideb trít co luid a dornn trít i n-deadaid In chlaidib. Is de atá Lia Toll i Crích Rois.’ ‘Is brég anísa trá,’ ‘or sé.’ ‘Nícon aniub-sa díb ém,’ ‘for sé,’ ‘conidnacor for duine In mind se Ailella.’ ‘Is íarom conmelt foroib laithe co n-aidchi coro gab Mane fora chend In mind & fosfóbair ina charpat remi. Focherd didiu a scíath ina diaid conid ro rand cona araid & co l-luid triasna h-eocho h-i talmain. Ro iadh In slóg imbi-som íarom. Conmelt-som didiu foraib co torchair eturru amlaid.’ Fiacalgleó Findtain so sís. ‘Is íarum dolluid Findtan do dígail a meic foraib. Trí cóecait fer n-imrind dó. Dá gáe for cach crunn leu, & fochroisse impu. Dober-sidi secht cathu dóib conná térno nech dia muintir acht h-éseom fesin & a mac. Is íarom etarscarthar-side fris-som fon amdabaid scíath, & anachta la h-Ailill ara omun-som & ar nách n-imbred foraib co tísad la Conchobar don chath. Dobert-som cairdi friu-som íarom ar telcod a meic dó.’ Rúadrucca Mind annso sís. ‘Dolluid Mend mac Salchada chucu íarom, trícha fer n-imrind dó. Docer la Meidb íarom dá fer déac díb-som & dá fer déc dia muintir-som didiu, & goíta-som fesin calad & ba forrderg a muinter. Is de atá Rúadrucca Mind. Doléicsed dúnad iar sin do Miunn & ní gegain-side didiu nech díb-som acht insin namá. Asbreth fris ní b-boí cin no m-beith dóib. Ní adalsad a mendot for Bóaind h-i Correndaib. Is and baí-side & ní po sár dó telcudh dúnaid dó co taísed don chath la Conchobar.’ Bángleó Rochada annso. ‘Is íarom dosnáinic Rochad Rigderg mac Faithemain di Ultaib, trícha fer n-imrinn dó, & gabais telaich ina farrad & arfócarthar isin dúnad. Asbert Findabair íarom ba h-é a cétserc.’ ‘Má rodcarais didiu,’ ‘or Ailill & Medb,’ ‘guid ossad dó co tí la Conchobar don chath, & foí lais ambárach d' adaig.’ ‘Dogníth uile cen corbo réith a breith fair. Focres a phupall do suidiu a Findabair & faíd laisin n-ingin. Adfiadar són dona secht rígaib di Muma. Asbert rí díb-side :’ ‘Dobrethai dam-sa an ingen sin,’ ‘ol sé,’ ‘for cóic aitirib déac ar tuideacht In t-slúaigid sea. ’ ‘Atamatar a móirseiser dambreth da cách úadib In cor sin. Tíagait dia dígail íarom for maccu Ailella i n-Glenn Domain. Bátar oc foraire ón t-slóg. Faráith Medb ón íarom. Faráith In trícha cét na n-Gailian. Faráith Ailill. Faráith Fergus. Docertar and secht cét i n-Imsligi Glindi Domain. Is h-é Bángleó Rochada insin & Imsligi Gleanndomnach .Rochúalai Findabair annísin .i. apthain na secht cét triana fochann. Atbail ar féili and sin. Is de atá Findabair Slébe.’ Meillgleó n-Iliach so. ‘Dolluid chucu íarom h-Ilech senathair Lóegairi Búadaig for Áth Feidli. Lóegaire Búadach mac Connaich Buidi meic h-Iliach. Buí icá gairi la h-úa h-i Ráith Impail. Dofóccair dochom In t-slúaig co tóetsad a n-dígail lais. Is amlaid dolluid ina charput chretach n-imbi cen fogaimen cen fortgai. Dí sengabair buidi fón charput crín. Ocus línais a charpat n-imbi di chlochaib co m-bu lán co tici a focharpat. Asorggad cách dothéiged dia déchsain ossé tarrnocht lebarpentol & In clapar triasin creit sís. Rathaigis íarom In slóg indas in toichime dombert, contibset In fear tarnocht. Is and ro choisc Dóchae mac Mágach In dáescorslóg ocon chuidmead, & asbert-som fri sudiu tara h-éisi Is é no bered a chlaideb & no bíad a chend de deuth laí acht imrobreth-som a chumang forsin slóg. La sodain raithigestair In smirchomairt. Adfes dó ba do chnámaib bó n-Uladdogníth. Is íarom dogní-som in smirchomairt n-aile ina farrad co fil In dí smirumair immaille di chnámaib fer Ól n-Écmacht. Gatais Dóchá a chend de-som íarom d' adaich & bertai dia h-úa. Dogéni cairdes fri suidiu & baí a chlaideb lais. Mellgleó Iliach sin uair condidnatib In slóg.’ Airecor n-Arad ann so. ‘Dollotar dochum Thaillten íarum In slóig. Ataroirthetar araid Ulad, trí chóeca a l-lín. Dofuitet a trí comlín leó & dofuitet-som feisine. Roí Arad Is h-ed a ainm ind luic i torchratar cona feadain ar Tánaig Bó Cúailngi.’ Aislinge n-Aimirgin annso. ‘Aislingi n-Aimirgin trá iar sin h-i tír Thailten. Dosmbidc asa aislingi coná h-étad dune a ainech do i Tailtin. Is and táinic Cú Raí mac Dáire cusin slóg do chomruc fri Coin Culaind. Adchúas dó ro gab a óenur trí mísa gaimrid fri feraib h-Érend. Ní ba fearrda la Coin Ruí mac Dáiri teacht íarom ara cheand ind fir tregdaithi créchtaigthi, ar ro bíth Cú Chulaind co n-dechaid a áltaib dó. Is íarom dobidc Cú Raí díbrucud ar ceann araile fri h-Amargine co 'mmafrecraidis na clocha isinn áer. Is íarom gáid Cú Raí inní Amargine im légud ina tána dar Tailtin. Léicsis íarom Amargin. Nír bo machtad immorro bith ar égin nombertha. Ocus doringelt Cú Ruí dó-som nád bíad i coímthecht In t-slóig ó h-úair sin. Dogníth didiu. Luith Cú Raí ón t-slóg fo chétóir. In tan íarum adidchondairc Amairgin dosoíset clár clé fri Tailtin & fri Ráith n-Airthir, feccais forro aithirrach. Is ed tres n-díríme na Tána arro marb díb-sin. Ocus a mac Conall Cernach anais lais oco thimthirecht di chlochaib & gaib.’ Sírrabad Súaldaim annso. ‘Céini dongníthea trá ina hí-siu adchuadamar rocluinethar Súaltaim ó Ráith Súaltaim i m-Maig Muirrthemné búadrugud a meic Con Culaind fri dá mac déc Gaile Dána & mac a sethar. Is and asbert Súaltaim:’ ‘In nem maides fa muir thar chrícha fa thalam conscara fa gáir mo maic se,’ ‘ol sé,’ ‘re n-éccomlonn? ’ ‘Dothét íarom dochum a meic. Ba h-olc la suide tuidhecht dó chuccai. Cia nongonta ní m-biad-som nert dia dígail.’ ‘Erg co h-Ultu,’ ‘ol Cú Chulaind,’ ‘& taibret cath fo chétóir donaib óccaib. Mani thibreat, nícon díastar foraib co bráth.’ ‘Ammanaca a athair íarom nícon robai ina chorp áit forsa roised rind simni nád bad tregdaithi. A lám chlé namá doet in scíath, coíca fuile Is ed ro baí inti. Farruma do Emain, congair do Ultaib:’ ‘Fir gontair, mná brattar, baí agthar!.’ ‘A chétna gairm a táeb ind lis, anní n-aill di thaibled in dúne, an tres gairm íarom for Duma na n-Giall i n-Emain. Ní frecart nech. Ba airmert di Ultaib ní labrad nech díb acht fri Conchobar, ní labrad Conchobar acht ressna tríb druídib.’ ‘Cista brata, cisda gata, cisda ben?’ ‘ol In draí.’ ‘Nos m-ben,’ ‘ol Súaltaim,’ ‘nos gata, no m-brata Ailill mac Máta la h-eolus Fergusa meic Roíg. Ro indertha far muinter co tici Dún Sobairche. Ructha a m-baí & a mná & a n-éti. Nís leíci Cú Chulaind a Maig Murthemne & a Crích Rois trí mísa gaimrid. Túaga trá congabait a brat fair. Suip sesca fail ina áltaib. Ro gáet co n-dechaid a áltaib dó.’ ‘Ba h-uise,’ ‘ol In draí,’ ‘a bás ind fir ro gresi ind ríg.’ ‘Is deithbir dó,’ ‘ol Conchobar.’ ‘Is dedbir dó,’ ‘ol Ulaid.’ ‘Is fír a canas Sualdaim,’ ‘ol Conchobar,’ ‘ón lúan aidche samnai co ricci lúan aidchi imbuilc ocor n-indred.’ ‘Focherd Súaltaim bedc imach la sodain. Nír lór lais a n-aithesc rodbaí. Ocus dofuit fora scíath co m-bí fáebar conndúala In scéith a chenn de. Dobeir i n-Emain aitherroch a chend forsin scíath isa teach & asbeir an cend an focol cétna. — Cia asberat alaili Is inna chotlud ro boí-som forsind liaic, & Is de dorochair fora scíath oc diuchtrad.’ ‘Ba romór a núall sa trá,’ ‘ol Conchobar.’ ‘Muir ara cendaib, in nem h-úasa m-bennaib, talum foa cosaib, dobér-sa cech m-boin ina h-indis díb & cach m-ben & cech mac dia tig iar m-búaid chatha. ’ ‘Forrumai Conchobar íarom láim fora mac, for Findchad Fer m-Bend. — Is aire asberar do suidiu fo bíth no m-bítis benna argaid fair.’ Tochestol Uladinso. ‘Atroí, a Findchaid! Not foídiu co Dedad có inber, co Leamain, co Fallach, co h-Illann mac Fergossa, co Gabar, co Dorlunsa, co h-Imchláriu, co Derg Inderuc, co Feidlimid co Cilar Cétach, co Fáeladán, co Rochaid mac Faithemain co Rigdond, co Lugaid, co Lugda, co Cathbuith có inber, co trí Coirbriu, co h-Aelai, co Laeg coa thachur, coa Glend, co Senoll h-Uathach co Débul Ardda, co Cethirn mac Findtain co Carlaig, co Cethern co Eillne, co Aurothor, co Mulaig coa dún, cosin rígfilid co h-Amirgin, cosin h-Úathadaich Fodoblaid, cosin Mórrignai co Dún Sobairche co h-Ieth, co Roth, co Fiachna có fert, co Dam Dremed, co Andiarad co mane mac m-Braitharge, co Dam Derg, co Mod, co Maithes, co h-Irmaithis, co Corp Gliath, co Gabar Leigi Line, co h-Echtaich Sainmech co Saimne, co h-Echdaich Lathach co Latharnu, co h-Uma mac Remarbisi co Fethain, co Muinremur mac Gerrgind, co Senlobair co Canaind n-Gall, co Follamain, co Lugaid rí Fer m-Bolc, co Laigi Line, co Búaidgalach, co Ambúach, co Fergna, co Barrene, co h-Áine, co h-Airigi n-Echbél coa bri, co Celtchar mac Cuithechair co Lethglais, co Lóegairi Milbél có breó, co trí macaib Dromscailt meic Dregamm, co Drenda, co Drendas, co Cimb, co Cimling, co Cimmene, co Fána Caba co Fachtna mac Senchath coa ráith, co Senchaid co Senchairthe, co Briccir, co Bricirne, co Breic, co Búan, co Bairech, co h-Óengus mac Leti, co Fergus mac Leiti, co h-Óengus Fer m-Bolg co Bruachar co h-Alaniach In fénnich co Slánge, co trí macu Fiachna co Cúailnge, co Conall Cernach co Midlúachair, co Connad mac Morna co Felunt, co Coin Culaind mac Súaltaim co Muirthemne, co h-Aimirgin co h-Eas Rúaid, co Lóeg, co Leiri, co mac Sálcholca co Coirenda, co Coin Rí mac Amargin coa raíth, co h-Óengus Fer m-Benn Umai, co h-Ogma n-Grianainech, co Brecc, co h-Eo mac n-Oircne, co Toillchend, co Saithi, co Mogoll Echbél co Magnai, co Conla Sáeb co h-Úarba, co Láegairi m-Buagach co h-Impail, co h-Ailile n-Amargine co Tailtin, co Furbaidi Fer Benn co Seil co Manes co Cúscraid Mend, co Maich, co Fíngin co Findgabra, co Cremath co Blae Fichit, co Bale Brugaich, co Fesair. Co h-Eógan mac Durthacht co Fernmag, co h-Ord, co Seirid co Serthe, co h-Oblán, co Cuilén, co Cuirther co Liana, co h-Eithbenne, co Fernél, co Findchath Slébe Betha, co Talgobain co Bearnas, co Mend mac Fer Calca co Maigi Dulo, co h-Íroll co Blárígi co Tibraidi mac n-Ailcotha co h-Iala Ingraimme co Maigi Doblo co Ros mac n-Ailchatha co Mane mac Cruinn, co Nindich mac Cruind co Dipsemilid, co Mál mac Rochraidi, co Muindi mac Munremair, co Fiatach Fer n-Doirre mac Dubthaich, co Muirne Mend.’ ‘Nírbo andsa thrá do Findchath a techtaireacht ar ro bátar cóiceth Conchobair h-uile, cach tigerna díb, oc irnaidi Conchobair. Nach óen trá baí fri h-Emain anair & antúaid & aníar dolotar uile co m-bádar oc Emain Macha. In tan bátar and adcúaladar comérge do Chonchobar i nn-Emain. Lotar-som sech Eamain fodeas i n-diaid In t-slóig. A cétna tochumluth iárom ó Emain co h-Irard Cuilleand.’ ‘Cid fris n-anaid sund?’ ‘ol Conchobar. ’ ‘Oc irnaidi do mac-su,’ ‘or In slóg.’ ‘Dochótar co tríchaid cét leó do Theamraig do chuindchid Eirc meic Carpri Níad Fer & Fedelme Nóichridi. Condontísat a n-dá tríchaid cét sin ní ragam dom maigin sea.’ ‘Ní aniub chétus,’ ‘ol Conchobar,’ ‘co fesadar fir h-Érend mo diuchtrad-sa asin ches a raba.’ ‘Luid Conchobar & Cealtchair tríb coíctib carpat co tubartadar ocht fichti cend díb ó Áth Airthir Midi. Is de atá Áth Féne. Bádar and oc frecomét In t-slóig & ocht fichid ban, ba sí a n-ernail din brait. Dobretha a cenda and & dofaídi Conchobar & Celtchair dochum an dúnaid. Is and sin asbert Celtchair fri Conchobar:’ ‘Táibli lethderga la ríg n-ága samlaithiu co fodbaib fethe dees miomain im chét cróeb di thailc traigead trícha cetharriad cét crúaid neach damela cét im cét druad diar tuus na esbiad fer feraind im druimne Conchobair fochleamar cath clichit a féine rogenetar cath for Gáirich & Irgáirich,’ ‘ol sé. — Nó comad h-é Cúscraid mend macha mac Conchobair ro chanad In láig sea In adaig riasin cath for slicht na laídi ro chan Lóegaire Búadach .i. Afraigid, ríg macha. Aurclichid et reliqua, & comad isin dúnad tair ro canta. Ba isin n-aidchi sin adchondairc Dubthach Dóel Ulad In aislingi a m-bádar ind t-slóig for Gáirich & Irgáirich. Is and asbert triana chotlud : Aislingi Dubthaich so’ ‘Amra maitne amra mithisi mescfaither slóig, sóithfidir ríg, memsite muineóil, ruidfes grian, dommema for trí slúagu slicht slúaig Uladim Chonchobar, imconsénat a mná, doséset a n-éti isin maitin manairther, arsilsither laích, diroirpiter coin, ardidsiter eich i l-lenith loth ibther sinis cluipetach di dálaib mórthúath.’ ‘Dofochtradar tria chotlud la sin. Cotmesca ind Némain forsin slóg. Adbail cét fer díb. In tan tóeter didiu íarom co cúaladar dorís Cormac Con Longes, nó comad h-é Ailill mac Mátae isin dúnad tíar no chanad so. Búadris Aililla. ’ ‘Mór a ossad, osad Cuilleand. Móra cocuir, cocuir Delend. móra echgracha, echracha Alais nó Asail, móra tedmand, tedmand Tuath Breissi.’ Toichim na m-Buiden annso. ‘Céin trá ro gníthea ina físi seo ro airlesatar Connachta a comairle Ailella & Medba & Fergusa techtaireda úaidib do décsin Ulad dús In torpartatar an mag. Is and sin íarom asbert Ailill:’ ‘Eirc, a Meic Roth, trá,’ ‘or Ailill,’ ‘& décca dúnd indat ole inna fir isin mag sa Midi i tám. Tucas-sa a m-brait & a m-bú. Dobérad cath dam-sa mad tacar dóib. Mani torpartadar didiu nísnidnus sund ní bus síriu.’ ‘Luid Mac Roth íarom do décsain & do frecomét In maigi. Da athrala aithirrech co h-Ailill & Medb & Fergus. In cétna fecht íarom doréccacha Mac Roth h-úad do accmac Slébe Fúaid, co n-acca iar sin dorrala ina h-uili fiadmíla asin fidbaid co radabar isin maig h-uile.’ ‘In fecht n-aili didiu,’ ‘or Mac Roth,’ ‘doréccacha úaim In mag co n-acca In tromchiaich ro lín na glendu & na fántu co n-derna na tilcha eturru amail indsi i l-lochaib. Dommárfas iar sin ina oíble tened asin mórchiaich sin. Iar suidiu domárfas ilbrechtrad cach illdatha isin bith. Atchondarc íar sin In saignénraith & in m-breisimnich & In tornich & In gaíth móir — bec nád rucc mo folt dom chind & nácharam trascair dar m-aiss & ní bu mór gáeth In loí chena.’ ‘Ced sucat, a Ferguis?’ ‘or Ailill.’ ‘Samalta lat.’ ‘Ní andsa dam-sa a samail ón,’ ‘or Fergus.’ ‘Ulaidh indsin ar tíachtain asa ces. It é torpartatar a fid. Imdrong íarom & mét & imforráin na láth n-gaile, Is ed forrochraid In fid, Is rempu ro thechadar na fiadmíla isin mag. An tromcheó atchonnarcais ro lín na fántu, anála na trénfer sein ro lín na glenntu co n-derna na tulcha amail indsi i l-lochaib eturru. In t-saignénrath & ind aíblech tened & In t-ilbrechtrad adchondarcais-siu, a Meic Roth,’ ‘or Fergus,’ ‘it é súile na caurad assa cennaib sin doraitniset frit amail oíble tened. In toirnech immorro & In breisimnech & In tormgal rochúalu-su, fetgaire na claideb & na calg n-dét insin, breisimneach na n-arm, caulgairi na carpat, basgaire na n-each, nert ina n-errad, búrach ina féndeda, fúaim na m-míled, mórbruth & ferg & borrfod ina láth ngaile oc dechrad dochum In chatha. La m-méit inna feirgi & ind lúthbasa inddar leó ní tairset itir,’ ‘or Fergus.’ ‘Artanesamar,’ ‘or Ailill.’ ‘Itát óic lind dóib.’ ‘Ricfa-su a l-leas ón,’ ‘or Fergus,’ ‘fo bíth ní foigébthar i nn-Érind uili nach a n-iarthar domain, óthá Greciae & Sceithiae síar co h-Indsi Orcc & co Colomna Hercoil & co Tor m-Breogain & co h-Indsi Gaid, nech foló Ultu foa m-bruth & foa ferg,’ ‘or Fergus. Is iarsin íarom luid Mac Roth aridise do décsain toichme fer n-Ulad co m-boí inna n-dúnadh oc Sleamain Midi. Luid íarom aridisi co h-Ailill & Medb & Fergos, & adfét scéla derba dóib co n-ebert Mac Roth acá n-aisnéis :’ ‘Táinic buiden mór bruthmar brígadach borrfadach isin telaich oc Sleamain Midi,’ ‘for Mac Roth.’ ‘Dóig lim immorro Is árim tríchat cét inti. Rostellsad a n-étaigi díib fo chétóir & ro cechladar fert fótmaig fo suidiu a taísich. Lóech cáem seta fora ard óemind, caínem do rígaib a delb, i n-airinach na buidne. Folt findbuidi fair ossé cas deas tóbach druimneach co r-rici áth a dá gúaland. Fúan cas corcra imbi h-i forcipul. Bretnais derscaigthech dergóir ina brut fora brundib. Rosc roglas rocháin ina chind. Coinsiu chorcarda lais ossí fochóel forleathan. Ulcha dégablánach erchas órbuidi occa. Léne gel chulpatach co n-deirgindliud i custol imbi. claideb órduirn iarna imdae. Gelscíath co túagmílaib óir fair. Manaís lethanglas fora chrund midenn ina láim. Áilleam di flaithib domain a thochim itir slúag & bruth & chruth & errad, eter écosc & erúad & báig & choscor, itir greit & gráin & ordan. Tánic buiden aile and didiu,’ ‘or Mac Roth,’ ‘is tánasti dia séitche itir lín & costud & errad & erúad & gráin. Ócláech caín caurata inna h-airinach na buidne sin. Brat h-úainide imbi h-i forcibul. Eó óir h-úasa dóit. Folt casbuidi fair. Calc dét co n-imdurn diad foa chlíu. Léne co n-echlaim i custul cota glún. Scíath béimnech co fáebar condúala fair. Caindel rígthaigi ina láim, féthan aircit imbe & imrith iar craund co sleig sair, In céin n-aile dorreith co ticci a dorn. Ocus dofessid In buidin sin for láim chlí thoísich na cétbuidne, & Is amlaid doesetar & a nglúne fri talmain & imbel a scíath fria smecha. Ocus domfárfas atá forminde for erlabra ind óclaích móir borrfadaich as toísech don buidin sin. Tánic buiden aile and didiu,’ ‘or Mac Roth.’ ‘Is aidbliu trícha cét a forcsi. Fer cróda annsam caín cendlethan inna h-airinach. Folt dondchas fair. Ulcha fota indchóel dégablach lais. Brat dubglas fo los h-i forcipul imbi. Delg n-duillech d'findruine h-úasa bruindib. Léne gel chulpatach co glún. Scíath erradach co túagmílib fair. Máeldorn findargait foa choim. Sleg chóicrind ina láim. Dofesid ar bélaib toísich na cétbuidne.’ ‘Cia sin, a Fergais?’ ‘or Ailill.’ ‘Rofetar-sa ém,’ ‘or Fergus,’ ‘ina buidni sin .i. Conchobar rí cóicid h-Érind, Is h-é deisid forsin fert fótmaig; Sencha mac Aililla, erlabraid Ulad, Is é deisid ara bélaib; Cúscraid Mend Macha mac Conchobair, is h-é deisidh for láim a athar. Is bés don gaí fil 'na láim ind abairt ucut ria coscor. Ní imrind ríam ná h-íarom. Is dagáes n-imgona fri fúabairt cach nítha tánic sin,’ ‘or Fergus.’ ‘Fogébad a n-acallaim sund,’ ‘or Medb.’ ‘Tongu do día toinges mo thúath ém,’ ‘or Fergus,’ ‘ní rogénair i n-Érind co se slúag argara Uladdo grés.’ ‘Tánic buiden aile and didiu,’ ‘or macRoth.’ ‘Is uilliu tríchait cét a l-lín. Lóech mór calma co n-gráin & erúath ossé gormda grísainech ina h-airinach. Folt dond temnidi fair ossé slimthana fora étan. Cromscíath co fáebar condúala fair. Sleg chóicrind ina láim, foga forgabalach ina farrad. Claideb cróda iarna chinddruim. Brat corcra h-i forcibul imbi, eó óir fora dóit. Léne gel chulpatach cota glún.’ ‘Cia sin, a Fergais?’ ‘or Ailill.’ ‘Is cor láma ar debaid ém,’ ‘or Fergus,’ ‘is cathmílid for níth, is bráth for bidbadu dodánic ann .i. Éogan mac Durrthacht rí Fernmaigi sin,’ ‘ar Fergus.’ ‘Tánic buiden már borrfadach aile isin telaich oc Sleamain Midi,’ ‘or Mac Roth.’ ‘Ro lásat a n-étaigi tara n-ais. Angó didiu Is tailc dondechadar isin telaich. Tromda In t-erfúath & Is mór In gráin donucsad forru. H-úathmar In t-airmgrith ro lásad ocon toichim. Fer cennremar calma caurata inna h-airinach ossé cichorda gráinne. Folt étrom grelíath fair. Súili buidi móra ina chind. Brat buidi co n-echlaim gil i faithi imbi. Scíath bémnech co fóebar condúalach fair dianechtair. Gaí slindleathan slegfota co m-bróen fola iarna chrunn & gaí a thánaisi co crú bidbud iarna gin ina láim. Claideb bémnech már iarna formnu.’ ‘Cia sin a Fergais?’ ‘or Ailill.’ ‘Ní imgeb comroc ná comlond ná comrom In láech dodánic .i. Lóegaire Búadach mac Connaig meic Ilech ó Impuil antúaid, or Fergus.’ ‘Tánic buiden mór aili and didiu i Slemain Midi isin telaich,’ ‘or Mac Roth.’ ‘Lóech munremar collach caín i nn-airinach na buidne sin. Folt dubchas fair ossé corcra gormainech. Rosc nglas lainderda inna chind. Brat odarda fochlaidi imbi, bretnas bánairgit and. Dubscíath co m-búailid h-umae fair. Gaí súilech co foscadaib ina láim. Léne trebraid co n-dercindliud imbi. Claideb co n-imdornn diad tara étach anechtair.’ ‘Cia sin, a Fergais?’ ‘ol Ailill.’ ‘Is cor láma ar ugra dodánic. Is tond romara báides minglaisi. Is fer trí ngretha. Is bráth m-búabthana bidbad dodánic,’ ‘or Fergus,’ ‘.i. Muinremur mac Gerrcind ó Moduirn atúaid.’ ‘Tánic buiden mór aili ann didiu isin telaig i Sleamain Midi,’ ‘or Mac Roth.’ ‘Buiden rochaín roálaind itir lín & costud & timthaigi. Is borrfadach dofarfobrit In tulaig. Forrochroth In slóg an armgrith rolásad oc teacht ind réimme. Lóech cáem gráta i nn-airinach na buidne. Áilldem do daínib a delb itir folt & rosc & h-úamain, itir errud & chruth & guth & gili, itir míad & méit & maisi, & itir arm & ergnas & cumtach, itir dechelt & gaisced & córi, itir feib & gaís & cenél.’ ‘Is é a epert,’ ‘ar Fergos.’ ‘Is luchair dego In fer álaind Feidlimid dadánic ann. Is borrfadach caurad. Is tond anbthine bádis. Is gus nád fulangthar co coscraib a aile chríchaib iar foirtbiu a námad .i. Feidlimid Cilair Cétaig ann.’ ‘Tánic buiden aili and didiu isin telaich i Sleamain Midi,’ ‘ar Mac Roth,’ ‘nát h-úaiti trícha cét. Lóech mór calma odarda cóir comendaisc inna h-airinach. Folt dubchas fair. Cromrosc n-odarda n-adard ina chind. Fer tarbga tailc garb. Brat glas imbi co n-delc argaid ara dóit. Léne gel chulpatach i custul imbi. Claideb iarna sliasaid. Dercscíath co m-búaili chaladargait fair. Gaí tresemnech slindlethan ina láim.’ ‘Cia sin, a Fergais?’ ‘or Ailill.’ ‘Is lonnbruth barand, Is laimnid cach catha, Is búaid cech ergaile dadánic ann : Connad mac Mornai ó Challaind and sain,’ ‘or Fergus.’ ‘Tánic buiden aili ann didiu isin telaig oc Slemin Midi,’ ‘or Mac Roth.’ ‘Is toichim slúaig ar méit. Toíseach fil i n-airinach na buidne sin ní coimdig láech bad chaíme itir delb & timthach & dechelt. Folt tóbach dergbuidi fair. Gnúis chóir chorcra chutromae. Aged focháel forlethan. Beóil derga thanaidi. Dét níamda némonnda. Guth glan gleórda. Cuinsiu chaín chorcarda chumdachtach. Áilldem do delbaib doíne. Brat corcra h-i forcibul imbi. Bretnais foa l-lánecor de ór h-úasa bánbruindib. Cúarscíath co túagmílib ildathacha co cobroth aircid h-úasa clíu. gaí fota fáebarglas la foga féig fobartach ina láim. Claideb órduirn óir fora muin. Léne chulpatach co n-dergindled imbi i custul.’ ‘Cia sin, a Fergais?’ ‘or Ailill.’ ‘Rofetamar immorro,’ ‘or Fergus.’ ‘Is leth gliad ém,’ ‘or sé,’ ‘dadánic and. Is cláriud comlaind. Is lonnbruth árchon. Rochaid mac Faithemain ó Brig Dumae, far cliamain, insin, rofoí la far n-ingin-si .i. la Findabair.’ ‘Tánic buiden aile and didiu isin telaich i Sleamain Midi,’ ‘or Mac Roth.’ ‘Lóech oircnech remarsliastach mór i nn-airinach na buidne sin. Bec nach remithir fer cach m-ball de. Ango Is fer co talmain,’ ‘ol sé. ’ ‘Folt dub fair. Gnúis chnedach chorcarda lais. Rosc m-brecht n-erard ina chind. Fer án athlom samlaid co n-gráin & erúath co nn-ocaib dafil congraim adamra itir étach & arm & écosc & áni & erred, conócaib co comrom níad, co n-anglonnaib samnae, co m-miad imtholton, co saidig tar comlond do brisiud for forlond, co m-baraind for bidbadu, co n-imthecht for ilchrícha ecraidi cen choméirge. Ní gó Is tailc doroacht a r-réim h-i Sleamoin Midi.’ ‘Baíthi do gail & gaisced óm,’ ‘ol Fergus,’ ‘baíthi di drúis & tairpthigi, baíthi di nert & miadamlai. Tatha didiu di slúagaib & airbrib. Mo chomalta fén Fergus mac Leiti rí Líne, rind n-ága túaiscirt h-Érind.’ ‘Tánic buiden mór borrfadach aili and didiu isin telaig a Sleamain Midi,’ ‘or Mac Roth.’ ‘Errada ingantai foraib. Lóech cóem álainn ina h-airinach. Búaid crotha h-uile itir folt & rosc & gili, itir méit & costud & córi. Cúicroth óir fair. Brat h-úaine h-i forcibal imbi. Bretnas óir isin brot h-úasa dóit. Léne gel chulpatach i custol imbi. Tuiri rígthaigi ina láim. Claideb órduirn iarna formna.’ ‘Is bruthmar a bara In chaurad chomramaich dadánig and ém,’ ‘or Fergus.’ ‘Amorgene mac Eccetsalaig Goband ó Búais atúaid ann sin.’ ‘Tánic buiden aile and didiu isin telaig a Sleamuin Midi,’ ‘ar Mac Roth.’ ‘Is bádud ar méit. Is tine ar áine. Is leó áithigi. Is cath ar lín. Is all ar mét. Is oll ar nert. Is bráth ara bláiriud. Is torand ara tharpthigi. Lóech garbainech h-úathmar i n-airinach na buidne sin ossé brúach bélmar. Folt garb grendliath fair, ossé srónmar ballderg. Brat riabain imbi, cúailli iaraind fora brut. Cromsciath co fáebur conndúala fair. Garbléne trebraid i custol imbi. Liathgaéi már ina láim, tricha semand aire. Claideb secht m-brotha iarna formnai. Atracht In slóg uile ara chind & ro lá dírmae din chath imbi oc teacht isin telaig.’ ‘Is cend erbága dadánic,’ ‘or Fergus.’ ‘Is leth catha, Is greit ar gail. Is tond ainbthine bádas. Is muir dar crícha .i. Celtchair mac Cuitheochair ó Dún Lethglaisi atúaid.’ ‘Tánic buiden aile ann didiu isin telaig a Sleamain Midi,’ ‘or Mac Roth.’ ‘Lóech óngel ina h-airinach. Find h-uile itir folt & abrotchor & ulchai & dechelt. Scíath co m-buailid óir fair & claideb co n-imdorn diad & manaís bréifnech ina láim. Adláechda donárlaid a tochim.’ ‘Inmain ém In bethir bailcbéimnech dodánic,’ ‘ol Fergus,’ ‘in mathgamain mórglonnach fri h-écraidi conboing firu : Feradach Find Fechtnach ó Nemiud Slébe Fuait atúaid ann sin.’ ‘Tánic buiden aili and didiu isin telaich a Slemain Midi,’ ‘or Mac Roth.’ ‘Láech úathmar inna h-airinach ossé brúach bélmar. Méit a béil beólu eich. Folt dondchas fair, ossé lethglóir cadissin lethanchend lámfota. Brat dublúascach imbi, roth créda and h-úasa dóit. Bocóit líath h-uasa chlíu. Manaís muincech ina deis. Claideb fota iarna formnu.’ ‘Is leó lámderg londandsclech dadánic,’ ‘or Fergus.’ ‘Is art glonnach ágmar amnas. Is bruth ar thír nád fulangthar : Eirrgi Echbél ó Bri Eirgi atúaid,’ ‘ol Fergus. ’ ‘Tánic buiden aile ann didiu isin telaig i Slemain Midi,’ ‘or Mac Roth.’ ‘Dá óclóech cáema cosmaili díb línaib ina h-airinach. Fuilt buidi foraib. Dá gelscíath co túagmílaib argait foraib. Atá immáes eturru. Immalle doaurcbat dóib a cossa & fosruimet ; nocon alt dóib taurcbáil a coss do neachtar de seach araile.’ ‘Cia sin, a Fergais?’ ‘or Ailill.’ ‘Dá ánrad, dá anloise, dá rind ága, dá chaur, dá chleth bága, dá drec, dá thene, dá chathmilid, dá chathchuimnid ergaile, dá deil dá dána, dá threitill Uladimma ríg : Fiachna & Fiacha, dá mac Conchobair meic Neasa, dá chridiscél thúaiscirt Érenn,’ ‘or Fergus.’ ‘Tánic buiden ele and didiu isin telaig a Slemain Midi,’ ‘or Mac Roth.’ ‘Trí h-óclaích grísta gráta gormanig ina h-airinach. Trí bearrtha blaibuidi foraib. Trí broit óendatha impu h-i forcibul, trí delgi óir h-úasa n-dóitib. Teóra léne monasacha co n-dergindtliud i custul impu. Trí scéith cosmaili foraib. Trí claidib órduirn iarna fórmnu. Teora slega lethanglasa inna n-deaslámaib. Atá imáes eturru.’ ‘Trí anchinnid Choba. Trí mórglonnaich Midlúachra. Trí ruirig Roth. Trí h-arsidi Airthir Fúata,’ ‘or Fergus.’ ‘Trí meic Fiachna ind sain i n-degaid In tairb .i. Rus & Dáiri & Imchath,’ ‘or Fergus.’ ‘Tánic buiden aile and didiu isin telaig i Slemain Midi,’ ‘or Mac Roth.’ ‘Fer bresta bruthmar ina h-airinach. Súile rúaderga curata ina chind. Brat brec imbi, roth aircid and. Scíath glas fora chlíu. Claideb co n-imdorn argaid fó sliasait. Gaí derscaigthi co nagam amainse ina deis díglaig. Léne geal chulpatach i custul cota glún. Buiden forderg co fuilib imbi ossé fuileach créchtach cadesin.’ ‘Is é sin,’ ‘or Fergus,’ ‘in dána díchondarcil. Is é In lamnid leatarthach. Is é In rob rigthi ergaili. Is é In tarb dásachtach. Is é In búadach Baili. Is é In t-anglondach Bernais. Is é in cathchuindich Colpthai. Comla cóicthi thuaiscirt h-Érenn .i. Menn mac Sálchada ó Chorannaib. Do dígail a crécht foraib tánic In fer sin,’ ‘or Fergus.’ ‘Tánic buiden aile ann didiu isin telaig a Slemain Midi,’ ‘or Mac Roth,’ ‘& siat adlóechda imtholtonach. Ócláech odarda mór lecanfota ina h-airinach. Folt donn cráebach fair. Brat derg fo loí chaín imbi. Léne dergscoigthi. Dealc n-óir h-úasa dóit ina brot. Claideb dercscoigthi co n-imdurnn findarcaid fora chlíu. Scíath derg fair. Manaís leathanglas for dúal altchaín uindsenn ina láim.’ ‘Fer trí m-bailcbémend dadánic,’ ‘or Fergus.’ ‘Fer trí raiti. Fer trí ruti. Fer trí ramada. Fer trí m-búada. Fer trí n-gretha conboing nitha for náimdiu i n-alailiu crích. Fergnae mac Findchoíme a Coronn sin.’ ‘Tánic buiden aile and didiu isin telaich i Slemain Midi,’ ‘or Mac Roth.’ ‘Is aidbliu trícha cét a faircsi. Láech uchtgel rochóem ina h-airinach, cosmail fri h-Ailill ucut itir mét & maisi & dechelt & errad. Mind óir h-úasa mullach. Brat dergscoigthi imbi h-i forcibal. Bretnas óir isin brot fora bruindib. Léne co n-dergindliud i custul imbi. Scíath bémnech co n-imlib óir fair. Tuiri rigthaigi ina láim. Claideb óirduirn iarna formna.’ ‘Is muir tar glasa dodánic ann ém,’ ‘or Fergus.’ ‘Is londbruth loga. Is dífulaing a bara fri h-écraidi. Furbaidi Fer Benn inn sin,’ ‘or Fergus.’ ‘"Tánic buiden aile and didiu isin telaig i Sleamain Midi,’ ‘or Mac Roth.’ ‘Adláechda díáirme,’ ‘ol Mac Roth.’ ‘Errada inganta écsamla impu seach na buidne olcheana. Is bladach dodechadar didiu itir arm & étach & errodh. Slóg mór borrfadach isin buidin. Mac brecderg ina h-airinach. Áildem do delbaib doíne a delb. Ergal án riam. Scíath taulgel ina láim co cobrud óir fair & bil óir imbi. Gaí áith étrom co foscod ina láim. Brat corcra cortharach i forcibul imbi, delc n-arcuid isin brot ara bruindib. Léne gel chulpatach co n-dergindliud imbi. Claideb órduirn tara étach aneachtair.’ ‘Contúaissi Fergus la sodain.’ ‘Ní fetar-sa ém,’ ‘or Fergus,’ ‘indas In meic sin la h-Ultu, acht óen bad dóig lim beidis h-é fir Themra immon mac cóir n-amra n-oirdnidi im Erc mac Coirpre Niad Fer & ingine Conchobair. Ní "mmuscarat tairrid. Dichmairc a athar dodeachaid In fer sin do chobair a senathar. Is triana ág In meic sin,’ ‘or Fergus,’ ‘brisfithir In cath foraib. Nícon aithigi In mac sin h-úath ná h-omun oc far saigid etorro a medón far catha. Bad ferrda bhúrigfite láithi gailli fer n-Ulad oc teasarcain luíg a cridi oc sligi In chatha remib. Dos-icfe uile ell condolba oc aicsin In meic isind níth már sin. Rocechlastar rucht claidib Conchobair amail gloim n-árchon ic tesorcain In meic. Focicher Cú Chulaind trí múru doíne immon cath oc saigid In meic bic. Bith condalb donuapérat laíth gaili fer n-Ulad In díáirmi,’ ‘or Fergus.’ ‘Is fota leam trá’ ‘or Mac Roth,’ ‘bith fri h-aisnéis ineich adcondarc uili, acht dodechad etarport co fis scél dúib-se.’ ‘Dofucais,’ ‘ar Fergus.’ ‘Ní thánic didiu Conall Cernach cona mórbuidin,’ ‘or Mac Roth.’ ‘Ní thángadar trí meic Conchobair cona trí cóectaib cét. Ní thánic trá Cú Chulaind and arna chréchtunugud i nn-écomlund. Acht mása err óencharpait,’ ‘or Mac Roth,’ ‘nammá Is dóig bad n-é inso thánic ann. Dá each dronchara fona charpat ité scúablebra baslethna forlethna fossenga ardchenda túagmair gobchóela bolcsróna. Dá n-droch n-duba tairchisi. Fonnaid réidi ruirtecha. Cret urard dresachtach. Pupull uainidi h-uaitne intnaise. Ócláech isin charpat sin, cetherlethan corcaineach. Súasmáel cas círdub fair co ticci áth a dá ghualand. Cethochruss nó ceatharfochrus bruit deirg imbi. Ceithri claidbíni clis h-i cechtar a dó dhóit. Claideb órduirn fora chlíu. Sciath & sleg lais. Ceithri cneslénti fichit imbi fo thétaib & refedaib. Ara ara bélaib. Dá chúlaid ind arad frisna h-eocho. Na éisi ina ladair riam sair. Fithchell for scarad eturra. Leth a fairne di ór buidi, anaill ba de findruine. Búanbach foa díb slíastaib. Naí cles do chor dó a n-ardai.’ ‘Cia sin, a Fergais?’ ‘or Ailill.’ ‘Ní anse,’ ‘or Fergus.’ ‘Cú Chulaind mac Soaltaim a sídaib & Lóeg mac Riangabra a ara Con Culaind insain,’ ‘or Fergus.’ ‘Mór do chétaib trá & mílib,’ ‘or Mac Roth,’ ‘doroacht In dúnad sa Ulad. Mór do churadaib & do thrénferaib & láthaib gaile roachtadar grafaind isinn áonach. Mór do buidnib didiu,’ ‘or Mac Roth,’ ‘ro bátar oc torachtain In dúnaid chétna do neoch ná toracht & ná tánic an dúnad an tan dodechad-sa. Acht namá,’ ‘or Mac Roth,’ ‘nocho tarneastair mo rosc for tulaich ná dindgna do neoch rosiacht mo súil óthá Áth Fir Diad co rici Sleamain Midi acht for ech & dune.’ ‘Fer muinter adchondaircais ém,’ ‘or Fergus. Luid Conchobar trá cona slógaib co n-gab dúnad h-i comochraib dia chélib. Guitir dál ó Chonchobar do Ailill co turcbáil n-gréné arabárach, & basisestar Ailill ar feraib h-Érend & ar In longess, & basisestar Conchobar ar Ultaib, & focertar pupaill Conchobair íarom. Is h-eth moth ba fornocht talam eturru & daneccab h-Ulaid re fuined n-gréne. Is ann sin asbert In Mórrígan isin dorbles itir In dá dúnad :’ ‘Crenaid brain bráigde fer. Bruinded fuil. Feochair cath. Coinmid luind. Mesctuich tuind taib im thuill im níthgalaib iar luimnich luud fianna fetal ferda fir Crúachan cotascrith imm ardbith cuirither cath ar cosa alailiu cénmair h-Ultaib, mairc Iarnaib, mairc d' Ultaib immorro, cén mair Iarnaib. Is ed dobreth h-i cluasaib Iairn, mairc h-Ultaib ol niscainedar a n-gle.’ ‘Ro baí Cú Chulaind trá oc Fedain Chollna ina n-arrad. Dobreth biad dó óna briugadaib In n-aidchi sin & dothéigdis dia acallaim fri dé. Ní rubai neach díib clíu do Áth Fir Diad.’ ‘H-uinse albani asin dúnad aniarsin dúnad sair,’ ‘ol In t-ara fri Coin Culaind.’ ‘H-uindse ceithern gilla ara cend.’ ‘Conricfet In gilla sin,’ ‘or Cú Chulaind.’ ‘Regaid In t-albani tarsin mag. Intí nád géba acorthi regaid do chobair na n-gilla.’ ‘Dogníth són íarom amail asindubairt Cú Chulaind.’ ‘Cindus nondfechad gilla Ulad In cath?’ ‘Is fearrda,’ ‘ol In t-ara.’ ‘Ba bág dóib-som a toitim oc tesorcain a n-éiti,’ ‘ol Cú Chulaind.’ ‘Ocus anosa?’ ‘Na óclacha amulchacha nodfechad indosa,’ ‘ol In t-ara.’ ‘In tánic néll solus forsin n-gréin beós? For Cú Chulaind.’ ‘Nathó ém,’ ‘ol In t-ara.’ ‘Apraind nachimbaí-si nert do theacht cucu,’ ‘ol Cú Chulaind.’ ‘Consinter chena indiu,’ ‘ol In t-ara, im thráth turcbála gréne.’ ‘Aes úallach fiches In cath indossa,’ ‘ol In t-ara,’ ‘acht nád fil rígu and air Is cotlud beós dóib.’ ‘Is and asbert Fachtnai In tan donórcaib grían : — Nó Is h-é Conchobar ro chan trena chodlad :’ ‘Comérgid, ríg Macha morglonnaich. Muinter fial. Meilid fáebra. Fichit cath. Claidig búrach. Bendaich scíathu. Scítha láma. Labra a n-éiti. Écórai cosnadae. Concherd cách cath ar cosa araile. Laith tigernach dodaircéba. Liblait a r-rém. bid ferrda fid forsa saig & forsa leasad. Ibaib dagda doirp a fuile. Línfaid cauma chridi a rígna tuidicfaid. Eblaid a samgubae commed fuileach férach fót forsa lestais forsa sestais. Comérgid, ríg macha.’ ‘Cia ro chachain so?’ ‘or cách.’ ‘Conchobar mac Nessa,’ ‘or sét. — Nó’ ‘Fachtna ro chachain,’ ‘ol sét.’ ‘Cotlaid, cotlaid acht far cathais!.’ ‘Co cloth Lóegairi Búadach:’ ‘Afraigid, ríg Macha. Aurchlaidig far m-bú. Tesorcid far m-broit. Inneossartar Connachta di aird h-Uisnich diupart taib imdid loissither feithi selais domun clár Gáirigi.’ ‘Cia ro chachain so?’ ‘or cách.’ ‘Láegairi Búadach mac Connaid Buidi meic Ilech. Cotlaid, cotlaid,’ ‘for siat,’ ‘acht far cathais.’ ‘Anaid fris beós,’ ‘ol Conchobar,’ ‘co taurcba grían co m-maith h-i n-glennaib & h-i tuaigebrachaib na h-Érend.’ ‘An tan adchondairc Cú Chulaind na ríga anair oc gabáil a mind fora cennai & oc tesorcain na m-buiden, asbert Cú Chulaind fria araid ara n-diuscad Ultu. Ocus asbert In t-ara : — Nó Is é Amargind mac Eicit In fili asbert :’ ‘Comérgid, ríg Macha mórglondaich. Muintir fial. Miandaighter Bobd bú Imbial. Insernd crú cridi. Inreith níth niaba nertaid gal cridi crú for telaib nó for tinn teched .i. for toind teiced tercbaid nó teilcfid isnis nithu. Ní fríth fri Coin Culaind cosmail Con Culaind conben mian Macha mochtrád más ar buáib Cúailngi. Comérgid. Com.’ ‘Dosruisces,’ ‘ol In t-ara.’ ‘Samlaid dodeochadar 'sin chath tornocht acht a n-armo namá. In tí dia tá dorus a pupaill sair is trít síar dodeochaid.’ ‘Is degchobair éigne,’ ‘ol Cú Chulaind. Imthúsa Ulad trá ní de leantar sund calléic. Imthús immorro fer n-Érind, cotagart Badb & Bé Néit & Némain forru ind aidchi sin for Gáirig & Irgáirich conidapad cét lóech díb ar úathbás. Nírbo h-ísin adaig ba sámam dóib.’ Tochostul fear n-Érend andso. ‘Ro chachain Ailill mac Mátae In n-aidchi sin riasin cath co n-epert :’ ‘Atraí, a Thriagthréin. Nodfoídiu co trí Conaire Slébe Mis, trí Lesfind Lúachra, trí Meid Corpthe Loste, trí Buidir Búaisi, trí Boidb Búaidnigi, trí Búaideltaich Berba, trí Muiredaich Marga, trí Lóegairi Leici Dergi, trí Suibne Siúire, trí Échtaig Áne, trí Dóil Eirrig, trí Damaich Derg Derce, trí Bratrúaid Lacha Rí, trí Mielleth Lacha Érni, trí Bresail Bodgna, trí h-Amalgaid Aíi, trí Fiachraid Feda Némain, trí Nechtain Maigi Murisci, trí Meic Amra Esa Rúaid, trí Ruirig Aigle, trí Bruchair Glas Febrad, trí Conaill Collamrach, trí Féic Findabrach, trí Coirpre Cliach, trí Mane Milscoth, trí Descostaig Droma, trí Fintain Femin, trí Rathaich Raigne, trí eterscéle Etarbáine, trí Gúaire Gaible, trí Áeda Aidne, trí Mongaich Mitaine, trí Dúadaid Áine, trí Gairb Glunnraidi, trí Discirt h-Úaga, trí Leathluind Linti, trí Coinchind Shile, trí Dauich Leamna, trí Cellchair h-Umuill, trí Coscraich Clothra, trí Bairrchais Eilli, trí Dáiri Tibrat Find, trí h-Airt Arda Ladlarn, trí Muiredaich Maigi Femin, trí Congbaidi Cliach, trí Mordai Mosoth, trí Roir Rois Buiti, trí Ánraid Turbi, trí h-Eitirscél Temrach, trí Galgaidi Goain, trí Feradaid foltchais, trí Feidmnig Rotail, trí Scáil Soobail, trí h-Ailill h-Uaiti, trí Gortaich Granaisc, trí Measaich Maethla, trí h-Uilleith Arda Airthir, trí Coirp Cláiri, trí h-Airt Arda, trí Foimdig h-Irruis, trí h-Illaind h-Érend, trí Sochaidi Sinna, trí Brónaig Bethra, trí Mongaid Muccruma, trí Mochmaidne Maigi Aíi, trí Tigernmais Túath Ambrais, trí h-Échtaich Findabrach, trí Cormaic h-Uiscrend, trí h-Uidir Buaile, trí Ruis Ruscae, trí Fearad Find, trí h-Athchuirp Tulcha, trí Túathail Tanni, trí Maccáech Femrag, trí Lóegairi Berramnach, trí Fidaig Saigthi, trí Cormaic Cauanach, trí Coirbri Luingi, trí h-Uidir Conchobair, trí Glais meic Cathbath, trí Druib Drúad, trí h-Airich Cluichiur, trí Laiten Luiged, trí Conchobair Collse, trí Elair Deiuais, trí Fiadail Duinergin, trí h-Airich Insi h-Uan, trí Níth Átha Croíbe, trí Óengusa Uisce, trí Fiach Fernna n-Imbais, trí Duirn, trí Bailcbruindi, trí Moín Maigi, trí Cais Cuile, trí Triúin Maigi Éle, trí Sruthmair Maigi Ochtair, trí Glonnmair Maigi Leathain, trí Dornmair Maigi h-Uisce, trí Glaisderg Tethba, trí Tigirn Taince, trí Tibraidi Talindi.’ ‘Ferchuidred Fer n-Éreand inso, cach triar cenmothá an robí Cú Chulaind díib riam. Imthúsa Con Culaind immorro Is ed indister sund coléic :’ ‘Fég dúind, a mo popa a Loíg, cindus fechtha Ulaid In cath indosa.’ ‘Is ferda,’ ‘ol In t-ara.’ ‘Cia conualaind-se mo charpat & Óen ara Conaill Chernaich didiu ina charput & co tíasmais ón eite di araile iarsind indiu, ní regad crua ná fonnad trít.’ ‘Is damna mórgliad sin,’ ‘ol Cú Chulaind.’ ‘Ní derntar isin cath,’ ‘or Cú Chulaind fria araid,’ ‘ní nád fesur úaid.’ ‘Bid fír ón do neoch connisor-sa de,’ ‘ol In t-ara. ’ ‘Airm i tát ind láith gaile indosa aníar,’ ‘ol In t-ara,’ ‘berait toilc isin chath sair. A comméit cétna anair beraid tolc isin chath siar.’ ‘Abrand ná badim slán-sa,’ ‘ol Cú Chulaind.’ ‘Ropad réill mo tholc-sa and a cuma cháich.’ ‘Is and sin táncadar ina ferchuitreda ind athslógaid. I n-inam trá h-i tuladar fianna íarom don chath for Gáirich & Irgáirich is ann sin didiu thánic ind noí carpait di féindidib inna Irúaithi. Triar remib di thraig. Nírbo mailli dolotat olmbátar In charpait. Nistailcc Medb isin chath acht ar srengail n-Aililla asin chath mád fair no maidset nó ar guin Conchobair mád fair bad lén. Is íarom ro indis a ara do Choin Culaind bith do Ailill & do Meidb og guidhi Fergusa im thecht isin cath & asbertadar fris nárbo chol dó ar doradsad mór do maith dó fora lonnges.’ ‘Má no bith ém mo chlaideb acom-sa,’ ‘ol Fergus,’ ‘beitis lir leam-sa cendae fer for óeib scíath andáte bommann ega h-i n-grellig donnicc echrad ríg ó ro roietar i tír.’ ‘Is and sin dorad Fergus In lugu sa :’ ‘Tongu et reliqua mebsaitis lim-sa glaini fer dia m-bráigde, bráigde fear la n-dóite, dóite fer la n-uille, uille fer la rigthe, rigthe fer la n-dorndaib, dornna fer la méra, méra fer la n-ingne, ingne fer la forcléthi, forcléthi fer la medón, medón fer la slíasta, slíasta fer la n-glúne, glúne fer la colptha, colpthai fer la traigthe, traigthi fer la méra, méra fer la n-ingne. Doruchtfaid a méderad na h-áeru feib dodrimsired beach i l-ló áinle.’ ‘Is and sin asbert Ailill re araid :’ ‘Domiced In claideb cuilleis toind. Tongu do dia toingeas mo thúath mád meso a bláth lat indiu olldás a l-laithi dondmbiurt-sa duit isin letir i crích n-Ulad, cia no beidis fir h-Érind ocot anocol airim-sa, nítansitis.’ ‘Is íarom dobreth a chlaideb do Fergus, & asbert Ailill:’ ‘Geib do chlaideb. Ci assor-seo h-Ériú h-úand, ferfaid for Gáirig dia macaib mórlóech. Mád la fír n-einech nád bad fornn n-imbrae do barann borrfad barainn fiad n-Ulad errathaib. La díuscud Gáirigi for fótaib fesar la maten forderg.’ ‘Fo chen colad miel macrad, caladcholc claideb Leidi lasinta h-uath óenhúair bodba beisemil macrad nai ar doirsib ata re tánic a n-dígail diu. Pa feithi fairtbe a cend consuidfea na cotaigfe coimdiu in claidiub sa cordib combaig aithscélaib. Ní firba foraib galnas mo chlaidiub. Atan rí úallach ria feraib h-Érend. Is liach do thoitim i roí remur,’ ‘or Fergos fri h-Ailill. Cotogart Badb & Bé Néit & Néamain forro In aidchi sin for Gáirich & Irgáirich, conid apad cét lóech díb ara úathbás. Nírbo sí sin adaich ba sáimiu dóib. Gaibid Fergus a suidiu a gaisced & imasaí isin chath & glanais berna cét isin chath cona chlaideb ina díb lámuib. Gabais Medb íarom a gaisced & forfóbair isin chath & maidter rempi fo thrí conad ed rosoí In cúal gaí fora cúlu.’ ‘Ní fetar,’ ‘ol Conchobar fria muintir bátar imme,’ ‘cia resa maid in cath frind atúaid. Geibid-si sunn In cath didiu co n-dechar-sa fora chind.’ ‘Gébma-ne íarom i m-bale i tám,’ ‘ar na h-óca,’ ‘acht mani maidi in talam found nó an nem anúas foraind, nícon memsam-ne de sund.’ ‘Farrumae íarom Conchobar ar cind Fergusa. Tócbaid in scíath fris .i. ind Óchaín scíath Conchobair. Cetheóra benna óir fair, ceithre sethnecha óir thairrse. Benaid Fergus trí bémind fair nád comairnic cid bil a scéith dó-som fora cend.’ ‘Cia dib Ultaib argab In scíath?’ ‘ol Fergus. ’ ‘Fer as ferr &...’ ‘ol Conchobar,’ ‘& rodatuc for longes i nn-adba con alltai & sindach & dotningéba anndiu ar gail gaiscid fiad feraib h-Érend.’ ‘Inmidir Fergus la sodain bém n-dígla dá díb lámaib for Conchobar co comránic gráinni In chloidib fri talmain iarna chúl. Focherd Cormac Con Longes láma for suidiu & íadaid a dí lámama rigid.’ ‘Ainbchellach ainbchellach, a mo popa a Fergais!’ ‘ol Cormac.’ ‘Foichleach n-airfoichlech insin, a popa Fergais. Náimtidi in chairdine, h-uise for náimde. Ro called for cairde. Olcai bémend benai, a popa a Fergais,’ ‘ol Cormac.’ ‘Ceist, cóich bíu?’ ‘ol Fergus.’ ‘Ben a trí telcha tarsiu. Toí do láim. Slig immud do cach leith & nísnairle. Imráid ainech n-Ulad nádcon fárcbad. Nícon fáicébthar muna fácabtha triut-sa indiu. Airg-siuna leath n-aill, a Conchobair,’ ‘ol Cormac fria athair.’ ‘Nícon méla In fer sa a baraind for Ultu ní bus móo sund.’ ‘Imsoí as Fergus. Arsligi cét lóech di Ultaib lasin cétna comroc cosin claideb co comairnic fri Conall Cernach.’ ‘Ba ramór In bríg sin,’ ‘ar Conall Cernach,’ ‘for túaith & cenél ar thóin mná drúithi.’ ‘Ceist, cid dogén, a fírlaích?’ ‘or sé.’ ‘Slig na tulchu tairrsiu & na dusu impu,’ ‘or Conall Cernach. Sligis Fergus na tulchai íarom coro ben a teóra máela Midi dá thrí béimennaib. Rocluinethar Cú Chulaind la sodain ina builli dobert Fergus forsna tulcha nó for scíath Conchobair fodeisin.’ ‘Cóich benas na bailcbémenda móra imchiana sa?’ ‘or Cu Chulaind.’ ‘Iadais crú chridi. Conscar bara bith. Dos cara trait túaga.’ ‘Frisgart Lóeg co n-epert :’ ‘Bentus forgu fear Fergus mac Róich rodána. Fuile formach n-áir, an fer Fergus mac Róeich. Ro cleth claideb carpait h-i sithbiu coná roacht eochraidi mo popa Conchobair mórchath.’ ‘Is and asbert Cú Chulaind:’ ‘Fúasailc thrait túaga. Tuigthir fuil firu. Firfidir cleas claideb. Caithfidir dé daíne. ’ ‘Scendit la sodain a suip sesca as a n-ardai eiret téiti uiseóc i n-áer & scendit a thúaga da co m-bádar i Maig Thúag la Condachta. Rethaid immorro anaill ille as. Gabaid a fuile ergraim de. Ocus benaid cend ceachtair de In dá inailte fri araile combo líath ceachtar de de inchind a séitche. — Dolotar do fásguba fair-seom ó Meidb conroimsitis a fuile fair & do ebert madma for h-Ultu & toitim Fergusa h-i frecor In chatha, ar adroas a thedacht-som isin chath. — Riasdardha imbi & dobretha dó secht cneslénti fichit no bídis imbi fo thétaib & refedaib oc teacht h-i cath, & gabaid a charpat fria ais cona chreit & a díb fonnodaib & dofóbair dochom Fergusa timchell In chatha.’ ‘Toí ille, a popa Fergais,’ ‘ol Cú Chulaind. Ocus ní frecart co fa thrí.’ ‘Tongu do dia toingthe h-Ulaid,’ ‘ol sé,’ ‘notninus amail negar forcor hi lunggu. Rega thorut amail téti bot tar catt. Atotiurr amail asoirc ben baíd a mac.’ ‘Cia do feraib h-Érend asber frim-sa so?’ ‘or Fergus.’ ‘Cúchulaind mac Soaltaim & mac sethar Conchobair,’ ‘ol Cú Chulaind,’ ‘& immomimgaib-sea,’ ‘or sé. ’ ‘Ro gellas-sa cid ed ón,’ ‘ol Fergus.’ ‘Dó duit didiu,’ ‘ol Cú Chulaind.’ ‘Maith,’ ‘ol Fergus.’ ‘Romimgabais-siu In tan basat tretholl-sa.’ ‘Luid Fergus as íarom In tan sin cona thríchtaib cét. Lotar didiu in Gaileóin & na Muimnich, & fácbaid noí tríchaid cét Medba & Ailella & a secht mac isin chath. Meadón laí Is and dolluidh Cú Chulain isin chath. Amail doluid grian h-i folt feda Is and ro memaid lais forsin m-buidin n-déidenaich, conná tuairthet don charput acht dorn dona h-asnaib imon creit & dorn dona fertsib imon droch. Tarraid Cú Chulaind íarom Meidb oc teacht isin cath.’ ‘Nomanaig!’ ‘ol Meadb.’ ‘Cid guin nodgonam ba deithbir dam,’ ‘or Cú Chulaind. Rosnanacht íarom h-úair nád gonad mná. Adnaig idnacol forru síar co lotar for Áth Lúain 7 tairis didiu. Beanaid trí bémend cona chlaidiub forsin licc i nn-Áth Lúain. Máelana Átha Lúain a n-ainm. An tan trá ro memaid In cath, Is and asbert Meadb fri Fergus:’ ‘Correcad lochta & fulachta sund indiu, a Fergais,’ ‘ar sí. ’ ‘Is bésad,’ ‘ol Fergus,’ ‘do cach graig remitét láir, rotgata, rotbrata, rotfeither a moín h-i tóin mná misrairleastair.’ ‘Fochesath trá In tarb isin maitin sin In chatha co comarnic fri Findbeannach h-i Tarbga h-i Muig Aíi .i. tarbguba nó tarbgleó. Roí Dedond a chétainm In chnuic sin. Nach áen trá adroindi isin chath ní feith ní acht déicsin In dá tarb oc comruc. Baí Bricriu Nemhenga thíar ina thor iar m-brisiud a chind do Fergus cusna feraib fithchilli. Doluid la cách dá n-déicsin .i. do déicsin In chomraic na tarb. Lotar In dá tharb tar Bricrind ocon imforráin combo marb de. Is é aigid Bricrinn sin. Focairt a chos In Duind Chúailngi ar adairc a chéle. Láa co n-aidchi ná tuc a chois fris conidgres Fergus & co n-imbert slait iarna sethnaig.’ ‘Nip sén,’ ‘or Fergus,’ ‘in sengamain troitech sa tucad sunn do fágbáil a enach claindi & ceiniúil & imo fárgaibthea mairb ili.’ ‘La sodain dosrenga a chois fris co mebaid a fergaire & co sescain a adarc dia chéle co m-baí asain t-sléib ina farrad. Sléb n-Adarca són íarom dono. Bertius riam íarom uide lá co n-aidche condocorostor asin loch fil a táeb Crúachan co tulaid dó ass co lúan & leithiu & tromchridiu a chéli fora díb n-adarcaib. Dolodar iar sin ina slóig dia guin. Ní léig Fergus acht a thecht leth bud mellach lais. Is iar sin doascaim dochum a thíri. Ibid dig i Findleithiu ic tuidecht. Is and fácaib leithi a chéli. Findleithiu didiu íarom ainm in tíri. Ibis dig n-aile i nn-Áth Lúain. Fácaib lúan a chéli and. Is de itá Ath Lúain. Atnaig a gém n-ass for Iraird Chuillind. Roclos fón cóiced n-uile. Ibis dig i Tromuib. Is and docher tromchride a chéli dia díb n-adarcaib. Is de itá Troma. Dolluid do Étan Tairb. Dobert a étan frisin tealaig oc Áth Da ferta. Is de itá Étan Tairb i Muig Muirrthemni. Luid íarom for slighidh Midhlúachra i Cuib — Is and no bíth la sescach Dáiri — & dogní búrach ann. Is de atá Gort m-Búraig. Luid íarom combo marb itir Ulto & h-Ua Echach ic Druim Thairb. Druim Tairb dano ainm In puirt sin. Dogéni Ailill & Medb córae fri Ultu & fri Coin Culaind. Secht m-blíadna iar sin ní roibi guin duine eturru i nn-Érind. Anaid Findabair la Coin Culaind & tíagaid Connachta dia tír & tíagaid Ulaid do Emain Macha cona mórchoscar. Finit. Amen.’

https://celt.ucc.ie//published/G301012.html

G301013

Compert Con Chulainn

Unknown

Beatrix Färber

c. 740–860

Old

GA

—

—

—

Boí Conchubur & maithi Ulad i n-Emuin. No tathigtis énlaith mag ar Emuin. Na gelltis conná fácbatis cid mecnu na fér ná lossa i talam. Ba tochomracht la h-Ultu a n-aicsiu oc collud a n-írenn. Inlaat noí cairptiu dia tofunn láa n-and. Ar ba bés leusom forim én. Conchubur dano i sudiu inna charput & a ingen Deichtine os sí macdacht. Is sí ba harae dia hathair. Errid Ulad olchenae inna carptib .i. Conall & Lóeguire & cách olchenae. Bricriu dano leu. Fosrumat ind éuin remib dia ndaim tar Slíab Fúait, tar Edmuinn, tar Brega. Ní bíd clad ná airbe ná caisel im thír i n-Ére ind amsir sin [co tánic remes mac n-Áed Sláni] acht maige réidi. [Ar imad na treb dano ina remis side Is aire conópartatar cocrícha i n-Ére]. Ba hálaind & ba caín In t-énlorg & In t-énamar boí leu. Noí fichit én dóib, rond argit eter cach dá én. Cach fiche inna lurg fo leith, noí luirg dóib. Samlaid dá én bátar remib, cuing argit etarru. Toscartha trí héuin díb co haidchi. Lotir remib i cend In Brogo. Is and ba hadaig for feraib Ulad. Feraid snechtae mór foraib dano. Asbert Conchubur fria muintir ara scortis a cairptiu & ara cortis cor do chuindchid tige dóib. Luid Conall & Bricriu do chur cúarta. Fofúaratar óentech nue. Lotar ind. Foráncatar lánamain and. Boíthus fáilte. Lotar ass coa muintir. Asbert Bricriu níbu fíu dóib techt don tig cen brat cen biad. Ba cumung dano cid ar indus. Lotar dó cammaib. Tobertatar a cairptiu leu. Ní gabsat na m-már isin tig. Co n-accatar talmaidiu dorus cuile friu. In tan ba mithig tabairt biid dóib, batir fáilti meisc íarom fir Ulad, & ba maith a tunithe. Asbert In fer fri Ultu íarom boí a ben fri idna inna cuili. Luid Deichtine a dochum, atdises, birt mac. Láir dano boí i n-dorus In tige trogais dá lurchuire. Gabsit Ulaith íarom In mac, & dobertsom na lurchuiriu do macslabrai don mac. Alt Deichtine in mac. Tráth ba maiten dóib conda accatar ní i n-airthiur in Broga cen tech cen éunu acht a n-echrada fadésin & a m-mac cona lurchuirib. Totháegat íar sin do Emuin. Alair leu a m-mac combu blaicce. Dafúabair galar íar suidiu. Atbail de. Ferthair a gubae. Ba már a sáeth la Deichtini díth a daltai. Baísu luge do dig oc tintúd ón gubu. To-thlugestar dig a llestur umai. Dobreth dí co n-dig. Nach mod donbered dia bélaib, dolinged míl mbec íarsin lind dochum a bél. Ó ra uccad ó bélaib, nacc ní i n-neuch, sceinti lea hanáil o chud. Contuli íarom nd adaig. Co n-accai ní, In fer cuice atagládastar. Asbert fria robad torrach úad, & ba hé noda bert a dochum don Bruig, ba leis fetir, ba aí In mac altae, & ba hé totharlae inna broind, & bid Sétantae a ainm. & ba hésse Lug mac Ethnenn, & co n-alta ind lurchuiri don mac. Ba torrach didiu ind ingen. Ba ceist mór la h-Ultu nádcon fess céle fora seilb. Domét ba ó Chonchubur tre mesci, ar ba leis no feod ind ingen. Arnenaisc íarom Conchubur a ingin do Súaldaim mac Róich. Ba már a mélacht lea techt cosin fer i n-imdai os sí alacht. In am luide don chrunn síuil bruitis bí a croith innallaile, combu ógslán. Luid cosin fer íarom. Ba torrach aitheruch ellam. Birt mac. Gabsi Caulann cerd. Ba sí a aite. Marbaisseom a choin side íarom, In tan ba ngillae oc cluichiu, combu íarom asbertsom : ‘Bid meisse do chúso, a phopae.’ Conid de ran gíuilseom íarom Cú Chulainn. Is and sin íarom bátar Ulaid i comthinól i n-Emuin Macha In tan brethae In mac. Bátar íarom oc imchosnam cía díb no eblad In mac, & lotar i m-breith Conchubuir. Asbert Conchubur: ‘Beir duit, a Finnchóem, In mac’, ol Conchubur. Doécci Finnchóem in mac íarom. ‘Carais mo chridesea In mac so’, ol Finnchóem, ‘conid cumma lem & bid é Conall Cernach.’ ‘Is bec duit etarru’, ol Conchubur, ‘. .i. do mac féin & mac do derbfethar.’ Conid and ro cachain Conchubur In so : Sochlae bríg Becfoltach, buithe dag Deichtire, domróet riasnaib secht carptib, sephaind úacht d'echraidib, arunutedaig ernithib, donuc for sét Sétantai. ‘Gaib duit In mac’, ol Conchubur béos fria fiair. ‘Níba sí nod n-ebla ém’, ol Sencha, ‘acht Is messe nod n-ailfea, ar am trén, am trebar, am án, am athlam athargaib, am ollam, am gáeth. Nídam dermatach. Adgládur nech ria ríg, arfochlim a insce, admidiur(sa ríg) i cath ria Conchubur cathbúadach. Concertaim bretha Ulad & nís n-insurg. Ním thorgnea eter aite aile inge Conchubur’. ‘Cid messe ém nod ngaba’, ol Blaí Briugu, ‘(ní epéla faill) ná éislis lemsa. Ro ferat m(o thechta tosca co Conchubur). Congairim firu Érenn. (Nos bíathaim co cend) sechtmaine nó de(ch)ma(ide. Fosuidiur a n-dánu & a n-díberga. Forriuth a n-écnach & a n-enechgressa amin.’ ‘Is anble sin’,) ol Fergus. ‘Dorróega (trén occai, is messe nod n-ebla. Am trén, am trebar, am techtaire, ním táthar ar feib ná ar indmus. Am amnas ar gail & gaisciud. Am gníae frim tháir. Am túalaing mo daltai. Am dín cech dochraite. Dogníu dochur cech tríuin, dogníu sochur cech lobair.’ ‘Cía contúaisi frim’, ol Amorgen, ‘ní arthai. Am túalaing altroma do ríg. Rom moltar ar cech feib, ar mo gail, ar mo gaís, or mo thocud, ar m'áes, ar m'erlabrai, ar áini & calmatus mo chlainde. Cébo flaith, am file, am fíu do rath ríg. Arurg cech n-errid. Ní tuillim buidi do neuch acht do Chonchubur. Ní comul fri nech inge fri ríg nammá.’ Asbert Conchubur: ‘Ní bía tra bá di sodain. Gaibed Finnchóem In mac co rísam Emuin co fuiglea Morann imbe.’ Lotar ass íarom co h-Emuin, & in mac la Finnchóem. Ro fuigill Morann íarom íar ríachtain dóib co h-Emuin, & asbert-side: ‘Atnoad Conchubur ém’, ol Morann, ‘ol is cét-aicce Finnchóem. Atmenad Sencha setait sceo erlabrai. Ra m-bíatha Blaí Briugu. Berar do glún Ferguso. Ba aite dó Amorgen. Bad chomaltae dó Conall Cernach. Dí chích a máthar cích Finnchóeme. Ba cumma no n-damnaigfetar uili etir errid & ríg & ollamain, ol bid carae sochaide In mac so. Is cumma dofich far n-enechgressa uili, arfich far n-áthu ocus far n-irgala uile In mac so.’ Is ed dogníth de íarom: berthi Amorgen ocus Finnchóem, co n-alt i n-Dún Imbrith i m-Mag Murthemni).

https://celt.ucc.ie//published/G301013.html

G301015

Serglige Con Culainn

Unknown

Beatrix Färber , Maxim Fomin , Philip Irwin

c.800

Old

GA

—

—

—

Óenach dogníthe la Ultu cecha blíadna .i. tri lá ría samfhuin & tri laa íarma & lathe na samna feisne. Iss ed eret no bítis Ulaid insin i m-Maig Murthemni, oc ferthain óenaig na samna cecha blíadna. Ocus ní rabe isin bith ní dognethe In n-eret sin léu acht cluchi & chéti & ánius & áibinnius & longad & tomailt, conid de sin atát na trenae samna sechnón na h-Érend. Fechtas and trá fertha óenach la h-Ultu i m-Maig Murthemni. Ocus ba h-airi no fertha léu fo bíth tabarta do chách a chomraime & a gascid do grés cecha samna. Ba bés léu dano di ág inna comraime ferthain ind óenaig .i. rind aurlabra cech fhir no marbtais do thabairt inna m-bossán. Ocus dobertis aurlabrai na cethrae do ilugud na comram h-i sudiu, & dobered cách a chomram and sin ós aird, acht bá cách ar úair. Ocus is amlaid dognítis sin & a claidib fora slíastaib In tan dognítís in comram. Ar imsoítis a claidib fríu In tan dognítis gúchomram. Deithbir ón, ar no labraitis demna fríu dia n-armaib conid de batir comarchi forro a n-airm. Táncatar Ulaid uli dochom ind óenaig acht días nammá .i. Conall Cernach & Fergus mac Roig. ‘Ferthair a n-óenach,’ ol Ulaid. ‘Ní firfider,’ ol Cú Chulaind, ‘co tí Conall & Fergus.’ Fo bíth ba h-aiti dó Fergus & ba comalta Conall Cernach. Asbert Sencha íarom: ‘Imberthar fidchella dún coléic, & caniter dréchta, & agat clesamnaig.’ Dogníther íarom aní sin. A m-bátar and íarom tairnid énlaith forsin loch ocaib. Ní bátar i n-Ére énlaith ba chaíni. Batar imtholtanaig na mná imna h-éonu imdarubart fair. Gabais cách díb immarbáig a m-muin a céli im gabáil na n-én. Asbert Ethne Aitencháithrech, ben Chonchobair; ‘Asagussim én cechtar mo dá gúaland dind énlaith ucut.’ ‘Assagussem uli,’ ol na mná, ‘aní sin.’ ‘Má gabthair do neoch, Is damsa cetagébthar,’ ol Ethne Inguba ben Chon Culaind. ‘Cid dogénam?’ ol na mná. ‘Ní h-andsa,’ for Leborcham, ingen Óa & Adairce. ‘Rigasa úaib do chuinchid Chon Culaind.’ Luid íarom co Coin Culaind, & asbert fris: ‘Is áil dona mnáib ind éoin ucut úatsiu.’ Atetha a chlaideb do imbirt furri. ‘Ní fogbat merdrecha Ulad a n-aill acht foraim én dóib do thabairt fornd indíu.’ ‘Ní cóir duit ém,’ for Leborcham, ‘fúasnad fríu, ár Is tríut atá In tres anim fil for mnáib Ulad .i. guille.’ Ar it é téora anmi fil for mnáib Ulad .i. cluíne & minde & guille. Ar cech ben ro charastar Conall Cernach ba clóen, cach ben dano ro charastár Cúscraid Mend Macha mac Conchobair dobered forminde fora erlabrai. Atá samlaid, cech ben ro charastar Coin Culaind no gollad íarom a rosc fo chosmailius Chon Culaind & ara sheirc. Ar bá dán dósom In tan ba n-olc a menma no slocad indala súil conná roched corr inna chind. Dotéirged indala n-aí immach comméit chori cholbthaigi. ‘Indel dún In carpat, a Laích,’ ol Cú Chulaind. Indlis Lóeg íarom In carpat, & téit Cú Chulaind sin carpat, & ataig táithbéim dia chlaidiub dóib co ruildetar a m-bossa & a n-eti dind usciu. Nos gaibet uli íarom & dosbertatár léo, & fodáilset dona mnáib conná rabi ben nád ríssed dá én diib acht Ethne Ingubai a h-óenur. Tánic de íarom coa mnaí fessin. ‘Is olc do menma,’ ol Cú Chulaind fría. ‘Ní h-olc,’ ol Ethne, ‘úair Is úaim fodáilter dóib. Is dethbir dait,’ ol sí. ‘Ní fil diib mnaí náchit charad no ná beth cuit dait. Úair mád messi, ní fil cuit do nách ailiu inniumsa acht duitsiu th' óenur.’ ‘Nábad olc do menma trá,’ ol Cú Chulaind. ‘Día tísat éoin Mag Murthemni nó Bóind, In dá én ba h-áildem díb duticfat.’ Níbo chían íarom co n-accatar dá én forsind loch & rond dercóir etorro. Cansit céol m-bec. Torchair cotlud forsin slóg. Atraig Cú Chulaind a n-dochum. ‘Dia coistithe frim,’ ol Ethne , ‘ní rigtha chucu, ar itá nách cumachta fora cúl na n-én sa. Atethatár éoin damsa chena.’ ‘In dóig ba dom éligudsa ón?’ ol Cú Chulaind. ‘Gaibsi cloich isin tailm, a Loíg.’ Geibthi Lóeg íarom cloich & dobeir isin tailm. Dosléci Cú Chulaind cloich foraib. Focairt imroll. ‘Fe amae!’ ol sé. Gaibid cloich n-aile. Dosléic dóib & luid seocu. ‘Am trúsa trá!’ ol sé. ‘Ó gabussa gaisced níro lá imroll mo urchur cussindíu.’ Fochairt a chroísig forro co l-luid tré scíath n-ete indala h-éoin la sodain. Lotair foa lind. Dotháet Cú Chulaind iar sin co tard a druim frisin liic, & ba h-olc a menma leis, & dofuit cotlud fair. Co n-accai In dá mnaí cucai. Indala n-aí brat úaine impe. Alaili brat corcra cóicdíabail im shude. Dolluid In ben cosin brot úane chucai, & tibid gen fris, & dobert béim dind echfhleisc dó. Dotháet alaili cucai dano, & tibid fris, & nod slaid fón alt chétna. Ocus bátar fri cíana móir oca sin .i. cechtar dé imma sech cucai béus dia búalad combo marb acht bec. Lotir úad íarom. Arigsitar Ulaid uli aní sin, & asbertatár ara n-dúscide. ‘Acc!’ ol Fergus. ‘Náchi n-glúasid res atchí.’ Atracht íarom trena chotlud. ‘Cid dotrónad?’ ol Ulaid fris. Níro fét íarom a n-acallaim. (‘Nom berar,’ for sé ‘dom shergligu .i. don Téti Bricc. Nábad do Dún Imrith, nó do Dún Delca.’ ‘Not berthar do shaigid Emiri do Dún Delca,’ for Láeg. ‘Aicc!’ ol sé. ‘Mo breith don Téti Bric.’) Berair ass íarom co m-boí co cend m-blíadna isin magin sin cen labrad fri nech etir. Lathi n-and resint shamfhuin aile cind blíadna, a m-bátar Ulaid imbi isin taig .i. Fergus etir & fhraigid, Conall Cernach etir & chrand, Lugaid Réoderg etir & adart, Ethne Ingubai fria chossa, a m-bátar íarom fón samail sin, tánic fer chucu isa tech, & dessid forsind airiniuch na imdai i m-boí Cú Chulaind. ‘Cid dottucai and sin?’ ol Conall Cernach. ‘Ní h-andsa,’ ol sé. ‘Mád ina shláinti ind fhir fil sund, robad chomairche ar Ultaib ulib. Inid i lobrai & i n-ingás dano atá, Is móo de as chomairche airthiu. Ní águr nech íarom, úair Is dia acallaim dodeochad.’ ‘Táthut fáelte. Ní áigther ní,’ ol Ulaid. Atraig iar sin inna shesam, ocus gabais dóib inna rundu sa sís íarom: ‘A Chú Chulaind fot galar’ ‘níbo sirsan int anad:’ ‘not ícfitís, diamtis lat,’ ‘ingena Áeda Abrat.’ ‘Asbert Lí Ban i m-Maig Crúaich,’ ‘bís for deis Labrada Lúaith:’ ‘‘robad chridiscél la Faind’ ‘‘coibligi fri Coin Culaind.’ ‘‘Robad inmain lá mád fír’ ‘‘ricfed Cú Chulaind mo thír:’ ‘‘ra m-bíad arcat & ór,’ ‘‘ro m-bíad mór fína do ól.’ ‘‘Diammad chara dam co se’ ‘‘Cú Chulaind mac Soalte,’ ‘‘i n-atchonnairc ina shúan’ ‘‘bés atchoad cena shlúag.’ ‘‘I m-Maig Murthemni sunt tess’ ‘‘aidchi shamna níb amles’ ‘‘domfhicfe úaimse Lí Ban,’ ‘‘a Chú Chulaind cot galar.’ a Cul. c. ‘Coich thussu?’ ol íat. ‘Messi Óengus mac Áeda Abrat’, ol sé. Luid úadib íarom In fer & ní fetatar cia deochaid nó can donluid .Atraig Cú Chulaind ina shudi íarom & labrais iar sin. ‘Bá mithig ém,’ ol Ulaid, ‘aní sin. Isnith cid a n-dotrónad.’ ‘Atchonnarc ém,’ ol sé, ‘aislingi immón samain innuraid.’ Adfét dóib uli amal atchonnairc, ‘Cid dogéntar di shudiu, a phopa Chonchobair’, ol Cú Chulaind. ‘Dogéntar,’ ol Conchobar, ‘ortha co rís In corthe cétna.’ Luid Chú Chulaind ass íarom co ránic In corthe co n-accai in mnaí bruit úani chucai. ‘Maith sin, a Chú Chulaind,’ ol sí. ‘Ní maith dún ém cid for túrusi chucund innuraid,’ ol Chú Chulaind. ‘Ní du for fogail ém,’ ol sí, ‘dodeochammárni, acht is do chuinchid for caratraid. Dodeochadsa ém dot acallaimsiu,’ ol In ben, ‘ó Fhaind ingin Áeda Abrat. Ros léci Manandán mac Lir, & dorat seirc duitsiu íarom. Lí Ban dano m' ainmse féin. Timarnad duit íarom óm chéliú, ó Labraid Lúathlám ar claideb. Dobéra deit In mnaí ar debaid n-óenlaí leis fri Senach Síaborthe & fri Echdaig n-Íuil & fri Éogan n-Inbir.’ ‘Nímtha maith ém,’ ol sé, ‘do chath fri firu indíu.’ ‘Bid gar-úar aní sin,’ or Lí Ban. ‘Bía slán, & doformastar deit a n-dotesta dit nirt. Is dénta dait ar Labraid aní sin, ar Is é láech as dech di ócaib domain.’ ‘Cisi airm h-i tá-side?’ for Chú Chulaind. ‘Itá i m-Maig Mell,’ ol sí. ‘Is ferr damsa techt leth n-aill,’ ol ind ingen. ‘Táet Láeg lat,’ ol Chú Chulaind, ‘d' fhis In tíri asa tudchad.’ ‘Táet íarom,’ ol Lí Ban. Lotar íarom co ráncatar co arim i m-boí Fand. Tic íarom Lí Ban dia shaigid Loíg, & geibthi ar gúalaind. ‘Ní raga ass trá, a Loíg,’ ol Lí Ban ‘indíu i m-bethu, acht manit ainge ben.’ ‘Níbo ed as mó ro gnáthaigsem dún custráthsa,’ for Lóeg, ‘banchomarchi.’ ‘Appraind & bithappraind nach h-é Chú Chulaind fil it richt indossa,’ or Lí Ban. ‘Bád maith limsa dano combad h-é no beth and,’ for Láeg. Lotar ass íarom co ráncatar tóeb na indse. Co n-accatar in lungine crédume forsind loch ara cind. Tíagait íarom isin lunga, & tíagait isin n-insi, & lotar do dorus tige co n-accatar in fer chucu .Is and asbert Lí Ban fris: ‘Cate Labraid Lúathlám ar Claideb’ ‘as chend m-buden m-búada — ’ ‘búaid úas chret charpait glinni — ’ ‘dercas rinni rúada?’ Frisgart dissi In fer iar sin co n-epert so fría: ‘Atá Labraid lúithech land ,’ ‘níbá mall, bid imda.’ ‘tinól catha, cuirther ár’ ‘diambá lán Mag Fidgae.’ Tíagait íarom isa tech co n-accatar tri cóecto imdad is tig, & tri coícait ban indib. Fersait ule fáelti fri Lóeg. Is ed asbertatar uli fris: ‘Fo chen duit, a Loíg, di ág neich las tudchad ocus ó tudchad, & dit dáig fesni.’ ‘Cid dogéna fechtsa, a Loíg?’ for Lí Ban. ‘In raga do acallaim Fhainde coléic?’ ‘Ragat acht co fíasur In n-airm atá.’ ‘Ní h-andsa. Atá i n-airicul fo leith,’ ol Lí Ban. Lotar íarom dia h-acallaim, & ferais-side fáelte fríu fón innas chétna. Fand didiu ingen Áeda Abrat .i. áed tene. Is h-é tene na súla In mac imlesen. Fand íarom ainm na dére dotháet tairis. Ara glaini ro ainmniged disi sin, & ara coími, ar ní boí isin bith frisa samailte chena. In tan m-bátar and íarom co cúalatar culgaire carpait Labrada dund insi. ‘Is olc menma Labrada indíu,’ ol Lí Ban. ‘Tíagam día accallaim.’ Tíagait ass immach, & ferais Lí Ban fáelti fris, co n-epert: .r. ‘Fo chen Labraid Lúathlám ar Claideb!’ ‘Comarbae buidne,’ ‘snéde slegaige,’ ‘slaidid scíathu,’ ‘scaílid góu,’ ‘créchtnaigid curpu,’ ‘gonaid sóeru,’ ‘saigid oirgniu,’ ‘áildiu innaib,’ ‘manraid slúagu,’ ‘sreid muíne.’ ‘Fóbartach fían fo chen!’ fo chen Labraid. Nís frecart Labraid béus, & asbert ind ingen atheruch: .r. ‘Fo chen Labraid Lúathlám ar Claideb augra!’ ‘Urlam do rath,’ ‘rurthech do chách,’ ‘saigthech do chath,’ ‘créchtach a thóeb,’ ‘cundail a bríathar,’ ‘brígach a chert,’ ‘carthach a fhlaith,’ ‘laimthech a des,’ ‘díglach a gus,’ ‘tinben laeochu.’ ‘Labraid fo chen!’ f. L. Níro regart béus Labraid. Canaid-si laíd n-aili affridissi: .r. ‘Fo chen Labraid Lúathlám ar Claideb !’ ‘láechdu ócaib,’ ‘úallchu murib,’ ‘manraid gossa,’ ‘gniid cathu,’ ‘críathraid ócu,’ ‘tócbaid lobru,’ ‘tairnid tríunu.’ ‘Fo chen Labraid!’ f. L. ‘Ní maith a n-asberi, a ben,’ ol intí Labraid, conid and asbert: .r. ‘Ní úal ná h-úabur dam, a ben,’ ‘nach ardaicnid mellchi mescthair ar cond.’ ‘Rechmi cath n-imrind n-imda n-imamnas,’ ‘imberta claideb n-derg ar dornaib desaib,’ ‘túathaib ilib óenchridiu Echdach Íuil.’ ‘Nítan bí nach n-úall.’ ‘Ní úall ní úabar dam, a ben.’ ‘Bad maith lat do menma trá,’ ol In ben, or Lí Ban fris. ‘Atá Lóeg, ara Con Culaind, sund, & timarnád duit úad doticfa slóg úad.’ Ferais Labraid fáelti fris íarom a n-asbert: ‘Fo chen duit, a Laíg, fo bíth na mná las tánac & In cháich ó tudchad. Dó duit do thig, a Laíg,’ or Labraid, ‘& ragaid Lí Ban it díaid.’ Tic Láeg ass íarom co Emain & adfét a scéla do Choin Chulaind & do chách olchena. Atraig Cú Chulaind iar sin na shudi, & dobert láim dara agid, & acallais Láeg co glé, & ba nertiti leis a menma na scéla adfíadar dó In gilla. (Baí dano terchomrac oc cethri ollchóecedaib h-Érend ind inbaid sin, dús In faigbitis nech bad toga léo dia tibértis rígi n-Érend. Úair bá h-olc léo tilach airechais & tigernais h-Érend .i. Temair, a bith cen rechtgi ríg furri, & bá olc léo na túatha cen smacht ríg oc cocertad a cotrebi. Ár bátar fir h-Érend cen smacht ríg forro fri ré secht m-blíadna iar n-díth Chonaire i m-Brudin Dá Derca cussin mórdáil sin cethri cóiced n-Érend h-i Temraig na ríg h-i tig Erc meic Corpri Níad Fer. At íat so immurgu ríg bátar isin dáil sin .i. Medb & Ailill, Cú Roí & Tigernach Tétbannach mac Luchtai & Find mac Rossa. Ní déntaís íarom ind fhir sea comairli ríg fri Ultu fo bíth ar Is d' óenóentaib bátar ind fhir se h-i cend Ulad. Dogníther íarom tarbfhes léo and sin co fíastais esti cía dia tibértais rígi. Is amlaid dogníthe In tarbfhes sin .i. tarb find do marbad & óenfher do chathim a shátha dia eóil & dá enbruthi, & chotlud dó fón sáith sin, & ór fírindi do chantain do chethri drúdib fair, & atchíthe dó i n-aslingi innas ind fhir no rígfaide and asa deilb & asa thúarascbáil & innas ind oprid dogníth. Díuchtrais in fer asa chotlud, & adfíadar a res dona rígaib .i. móethócláech sáer sonairt co n-dá chris derca tairis & sé ós adart fhir i sirc i n-Emain Macha. Faíditir íarom techta fris sin co Emain. Is and sin bátar Ulaid ina turchomruc im Chonchobor i n-Emain In tan sin, & Cú Chulaind ina sheirgligu and. Atfhíadat a scéla do Chonchobor & do mathib Ulad olchena. ‘Fil linni mac sáer sochenéoil fón samail sin,’ ol Conchobor, ‘.i. Lugaid Réoderg, mac na Trí Find Emna, dalta Con Culaind, fil ós adart na h-imda thall amna oc urgartigud a aiti .i. Con Culaind fil h-i sirg.’ Atraig Cú Chulaind andaide, & gebid for tecosc a daltai conid and asbert: Bríatharthecosc Con Culaind inso. ‘Nírbat taerrechtach debtha déne dóergairce.’ ‘Nírbat díscir doichlech díummasach.’ ‘Níbbát ecal ocal opond esamain.’ ‘Nípát tairne ó main mandartha mesctha.’ ‘Níbat dergnat cholla coirme h-i tig rurech.’ ‘Níbat ilfhurig im írad n-echtrand.’ ‘Ní sáis daíne dochla díchumaing.’ ‘Ní íadat iubaili for étechti ail.’ ‘Airliter cumni cóich comarbai cré.’ ‘Cuibsigter senchaid sin co fírinne fíu h-it fhíadnaisi.’ ‘Finnatar brethamain bráthir scéo m-broga.’ ‘Mrogatar genelaigi gésci úa genither gein.’ ‘Gairter bí, béoaigter fri óethu airm irro trebsat mairb.’ ‘Maínigter comarbai fora théchtu thoich.’ ‘Tochomlúat anfini coa nemthe nert.’ ‘Ní fresnesea co labur.’ ‘Ní aisnéisea co glórach.’ ‘Ní fuirse.’ ‘Ní chuitbe.’ ‘Ní faithchither senóri.’ ‘Nípá míthomtinach ó neoch.’ ‘Ní géis co ansa.’ ‘Ní ettis nech cena domanches.’ ‘Caín-ois. Caín-éra .Caín-airlice.’ ‘Bát umal múnta ó gáethaib.’ ‘Bat cumnech coisc ó t-senaib.’ ‘Bát seichmech ríagla athardai.’ ‘Nípat úarchraidech im chardiu.’ ‘Bat gusmar im náimtiu.’ ‘Nípa frithenech debtha h-i tilchomraicib.’ ‘Nírbat scélach athchossánach.’ ‘Ní fáisce.’ ‘Ní thaisce inní ba torba’ ‘Consecha do chúrsachad i n-gnímaib antechtai.’ ‘Ní chomainse th' írinne ar thoil daíne.’ ‘Níba tathboingid ar nárbat aithrech.’ ‘Níbat comromach ar nábat miscnech.’ ‘Nírbat lesc ar nárbat meirb.’ ‘Nírbat róescid arnábat dóescair.’ ‘Ardotchuibdig fri sechem na m-bríathar sin, a meic!’ Is and asbert Lugaid inso sís fri Coin Culaind : ‘Ed as maith a m-bith ule’ ‘arin fhestar cach dune’ ‘noco teséba ní de’ ‘fírfaider má durís-se.’ Luid Lugaidiar sin frisna techtaib co Temraig, & gongarar garm rígi dó, & faís h-i Temraig ind aidchi sin, & luid cách dia mennut iar sin.) Imthúsa immurgu Con Culaind iss ed adfhíastar sund coléic. ‘Dó duit úaim, a Laíg,’ for Cú Chulaind, ‘co airm h-i tá Emer, & innis condat mná sídi rom thathigset & rom admilset, & apair fría Is ferr a chách itósa, & táet dom indnaigid.’ Is and asbert In gilla oc nertad Chon Culaind inso: ‘Mór espa do láech’ ‘laigi fri súan serglige,’ ‘ar donadbat genaiti. .i. mná’ ‘áesa a Tenmag Trogaigi. .i. a Maig Mell,’ ‘condot rodbsat,’ ‘condot chachtsat,’ ‘condot ellat,’ ‘eter bríga banespa.’ ‘Díuchtra. .i. érig a terbaig andregoin. .i. a galar ban sídi,’ ‘ar dotáet do lochbríga. .i. do láechbríga’ ‘eter argaib. .i. ánradaib errithib,’ ‘condot rudi sudi n-óg,’ ‘condot chellti. .i. co n-derna,’ ‘condot chíurthi márgnímu.’ ‘Dia fócart lúth Labrada,’ ‘a fhir rudi, atraí coropat mór.’ mór e. Téit In gilla iar sin co airm i m-boí Emer, & adfét amal boí Cú Chulaind. ‘Olc duitsiu, a gilli,’ for sí, ‘ar Is tú taithiges in síd cen fheib íca do thigerna d' agbáil lat. Trúag d' Ultaib,’ for sí, ‘cen shirthin a máríca. Diambad Conchobur credbaigthe, nó Fergus níthastar súan, nó Conall Cernach tabsath créchta, is Cú Chulaind cobarthe.’ Cachainsi íarom laíd la sodain fon chruth sa: ‘A meic Ríangabra fó rír,’ ‘cid menic imthigi In síd,’ ‘ní moch doroich let i l-le’ ‘ícc meic delba Dechtere .///’ ‘Trúag d' Ultaib co lín garta,’ ‘eter aite Is chomalta,’ ‘cen shiriud In domain duind’ ‘d' ícc a carat Con Culaind.’ ‘Mád Fergus no beth i s-súan,’ ‘dá n-íccad aicned óendrúad,’ ‘ní bíad mac Dechtere .i fos’ ‘co fagbad druíd dia thomos.’ ‘Diambad h-é Conall chena’ ‘fris m-betís créchta Is chneda,’ ‘no sirfed In Cú In m-bith m-bras’ ‘co fagbad líaig dá leges.’ ‘Mád do Láegaire Búadach’ ‘tísad ág bád imúallach,’ ‘no sirfed h-Érind na n-íath’ ‘d' íc meic Connaid meic Ilíach.’ ‘Dámbad do Cheltchar na celg’ ‘tísad súan & sírsherg,’ ‘robad astrach aidchi Is lá’ ‘eter sídaib Sétantá.’ ‘Dámbad Furbaidi na fían’ ‘no beth i l-lige lánchían,’ ‘no sirfed In domon n-dron’ ‘co fagbad a thesarcon.’ ‘Atbathsat slúaig Shíde Truim,’ ‘ro scarsatar a mórgluind:’ ‘ní thét a c-Cú dar cona’ ‘ó ro gab súan síthbroga.’ ‘Uchán do galur nom geib’ ‘ó Choin cherda Conchobair:’ ‘is sáeth rem chridi Is rem chnes,’ ‘día tísad dím a leges.’ ‘Uchán Is crú mo chraide’ ‘serg for marcuch In maige,’ ‘conná toraig sund i l-le’ ‘d' óenuch Muge Murthemne.’ ‘Is de ná tic a h-Emain’ ‘dáig na delba ro n-dedail:’ ‘is merb Is is marb mo guth,’ ‘dáig atásom fó drochcruth.’ ‘Mí & ráthe & blíadain’ ‘cen chotlud fó chomríagail’ ‘cen duini bad bind labra — ’ ‘ni chúala, a meic Ríangabra.’ a meic R. Tánic Emer rempi co h-Emain iar sin d' innaigid Chon Culaind, & dessid issind imdai i m-baí Cú Chulaind & ro bá cá rád: ‘Is mebul duit,’ or sí, ‘laigi fri bangrád, uair dogénad galar duit sírligi.’ Ocus baí cá acallaim & ro chan laíd: ‘Érig, a gérait Ulad!’ ‘Rod dúschi súan slán subach!’ ‘Déci ríg Machamochruth :’ ‘nít léci re rochotlud.’ ‘Déca a gúalaind lán do glain,’ ‘déca a churnu co comraim ,’ ‘déca a chairptiu cinnit glend,’ ‘déca a r-retha fían fidchell.’ ‘Déca a churadu co m-bríg,’ ‘déca a ingenraid n-ardmín,’ ‘déca a rígu, rém n-ága,’ ‘déca a rígnu dermára.’ ‘Déca tossach gemrid glúair,’ ‘déca cach ingnad ar n-úair,’ ‘déca let, iss ed fótgní,’ ‘a fhúacht a fhot a h-amlí.’ ‘Is meth ní maith cotlud trom,’ ‘is mertan ar n-écomlond,’ ‘is loim for sáith súan h-i fat,’ ‘tánaisi d' éc éccomnart.’ ‘Ro dúsig súan síd ar n-ól:’ ‘telci ri robruth romór.’ ‘Ilar m-bríathar m-bláith rot char.’ ‘Érig, a gérit Ulad!’ érig. a U. Atracht íarom Cú Chulaind iar sin, & dorat láim dara agid & ro chuir a mertnigi & a thromdacht de, & atracht iar sin & tánic remi iar sin co m-boí i n-Airbi Roír. Co n-acca chuci iar sin Lí Ban, & ro ráid ind ingen friss & baí oca thóchuriud dint shíd. ‘Cisi airm h-i tá Labraid?’ ol Cú Chulaind. ‘Ní h-andsa,’ ol sí. ‘Atá Labraid for lind glan’ ‘día n-aithiget buidni ban:’ ‘níba scíth let techt día túaid,’ ‘mád ar fhis Labrada Lúaith.’ ‘Laimthech a des tindben cét — ’ ‘éolach intí asidfhét.’ ‘Corcair co n-áldi datha’ ‘samail grúadi Labrada. ’ ‘Crothid Conchend catha ceirp’ ‘fíada claidib thana deirg:’ ‘bruid idnu buden m-báeth,’ ‘brisid scíathu lenna láech.’ ‘Lí súla a chnes isin tres,’ ‘ní mairnd cairdiu a forámles,’ ‘inrice feraib síde’ ‘fer ro shelaig mór míle.’ ‘Láechdu ócaib amru scéoil,’ ‘rosiacht tír n-Echach Íuil:’ ‘folt fair amal flesca óir,’ ‘bolad fína lia anóil.’ ‘Amru feraib fúabair níth,’ ‘is garg fri cíana cocrích:’ ‘ríada curach & graig’ ‘sech inis h-i tá Labraid.’ ‘Fer co n-ilur gním dar ler’ ‘Labraid Lúathlám ar Claideb:’ ‘ní fuband conroí thí de,’ ‘is fulang súain sochaide.’ ‘Srían muinci dergóir fria graig,’ ‘& nocon ed nammá:’ ‘turid airgit & glain’ ‘iss ed fil Is tig h-i tá.’ atá L. f. ‘Noco ragsa,’ ar Cú Chulaind, ‘ar chuiriud mná.’ ‘Ticed íarom,’ ar ind ingen, ‘Lóeg and sút d' Is cech réta.’ ‘Tíat íarom,’ ar Cú Chulaind. Atralacht Lóeg íarom lasin n-ingin, & dochúatar do Maig Lúada & don Biliu Búada & dar Óenach n-Emna & i n-Óenach Fidga, & Is andside baí Áed Abrat cona ingenaib. Feraid Fand fáilte fri Lóeg. ‘Cid dia m-baí Cú Chulaind cen tíachtain?’ or sí. ‘Nírbo áil leiss tíachtain ar ban-churiud, & dano co finnad inn úaitsiu rosíacht fis dó.’ ‘Is úaim,’ ar sí, ‘& ticed co lúath diar saigid, ar Is indíu curthir In cath.’ Luid Láeg atheroch co airm i m-boí Cú Chulaind, & Fand malle fris. ‘Cinnas sin, a Loíg?’ ar Cú Chulaind. Ro frecair Láeg & ro rádi: ‘Is mithig techt,’ ar sé, ‘úair itá In cath oca ferthain indíu.’ Ocus Is amlaid roboí oca rád & ro chan laíd: ‘Ránacsa rem rebrad rán,’ ‘bale ingnád cíarbo gnád,’ ‘connici In carnd, fichtib drong,’ ‘h-i fúar Labraid lebarmong.’ ‘Co fúarusa h-é sin charnd’ ‘ina shudi, mílib arm,’ ‘mong buide fair álli dath,’ ‘ubull óir ocá íadad.’ ‘Corom aichnistar íaraim’ ‘a l-leind chorcra chóicdíabail:’ ‘atbert rim: ‘In raga lim’ ‘‘don tig h-i fail Fáelbe Find?’ ‘Atát na dá rig Is taig ,’ ‘Fáilbe Find & Labraid,’ ‘tri cóecait im chechtar dé’ ‘is é lín inn óentaige.’ ‘Cóeca lepad na leith dess ’ ‘& chóeca airides,’ ‘cóeca lepad na leth chlí’ ‘& chóeca aeridi.’ ‘Colba do lepthaib crónda ,’ ‘úatne finna forórda,’ ‘is sí caindell ardustá’ ‘in lía lógmar lainerdá.’ ‘Atát arin dorus tíar,’ ‘insinn áit h-i funend grían,’ ‘graig n-gabor n-glas, brec a mong,’ ‘is araile corcordond.’ ‘Atát arin dorus sair’ ‘tri bile do chorcor-glain,’ ‘dia n-gair In énlaith búan bláith’ ‘don macraid assin rígráith.’ ‘Atá crand i n-dorus liss,’ ‘ní h-étig cocetul friss,’ ‘crand airgit ris tatin grían,’ ‘cosmail fri h-ór a roníam.’ ‘Atát and tri fichit crand,’ ‘comraic nát chomraic a m-barr,’ ‘bíatar tri cét do chach crund’ ‘do mes ilarda imlum.’ ‘Atá tipra sint shíd thréll’ ‘cona tri cóectaib breclend,’ ‘& delg óir cona lí’ ‘i n-óe checha breclenni.’ ‘Dabach and do mid medrach’ ‘oca dáil forin teglach:’ ‘maraid béos, Is búan In bés,’ ‘conid bithlán do bithgrés.’ ‘Itá ingen Is tig trell’ ‘ro derscaig do mnáib Érend,’ ‘co fult budi thic immach,’ ‘is sí álaind illánach.’ ‘In comrád doní ri cách’ ‘is álaind Is is ingnáth:’ ‘maidid cridi cech duni’ ‘dia seirc Is dia inmuni.’ ‘Atrubairt ind ingen trell:’ ‘‘Cóich In gilla ná h-aichnem?’ ‘‘Masa thú, tair bic i l-le,’ ‘‘gilla ind fhir a Murthemne.’ ‘Dochúadusa co fóill fóill:’ ‘rom gab ecla dom onóir:’ ‘atbert rim: ‘In tic i l-le’ ‘‘óenmac dígrais Dechtere ?’ ‘Mairg ná dechaid ó chíanaib,’ ‘& chách icá íarrair,’ ‘co n-aiced immar itá’ ‘in tech mór atchonnarcsá.’ ‘Dámbad lim Ériu ule’ ‘& ríge Breg m-bude,’ ‘dobéraind, ní láthar lac,’ ‘ar gnáis In bale ránac.’ ránac .r. ‘Is maith sin,’ ar Cú Chulaind. ‘Is maith,’ ar Lóeg, ‘& is cóir dul dia ríachtain, & Is maith cach ní issin tír sin.’ Ocus is and asbert Lóeg béos frisseom ic innisin oíbniusa int shída. ‘Atchonnarc tír sorcha sáer’ ‘inná ráiter gó ná clóen:’ ‘fil and rí rúamna buden’ ‘Labraid Lúathlám ar claideb.’ ‘Oc techt dan dar Mag Lúada ’ ‘dommárfas Bili Búada:’ ‘ro gabus i m-Maig Denna’ ‘la dá nathraig imchenna.’ ‘Is and atrubairt Lí Ban’ ‘isin baliu i r-rabammar:’ ‘‘Robad inmain lem In firt’ ‘‘diambad Chú no beth it richt.’ ‘Álaind bantrocht, búaid cen chacht,’ ‘ingena Áeda Abrat:’ ‘delbad Fainne, fúaim co l-lí,’ ‘ní roacht rígna ná rí.’ ‘Atbér, úair Is lim ro clos,’ ‘síl n-Ádaim cen imarbos ,’ ‘delbaid Is Fainne rem ré’ ‘ná fil and a l-lethéte.’ ‘Atchonnarc láechu co l-lí’ ‘co n-armmaib ic imdibí:’ ‘atchonnarc étach n-datha’ ‘nocon erred anflatha.’ ‘Atchonnarc mná féta ic fleid,’ ‘atchonnarc a n-ingenraid, ’ ‘atchonnarc gillu glána’ ‘oc imthecht ind fhiddromma.’ ‘Atchonnarc áes cíuil Is tig’ ‘ic aerfitiud dond ingin:’ ‘manbad a lúas tísa ammach,’ ‘domgéntais co h-étréorach.’ ‘Atchonnarc In cnoc ro buí ’ ‘álaind-ben Eithne Ingubai ’ ‘acht In ben atberar sund’ ‘beres na slúagu asa cund.’ atchonnarc m. Luid Cú Chulaind lee íarom Is tír, & bert a charpat les co ráncatár In n-insi. Feraid Labraid fáelti fríu, & fersi in bantrocht uli, & ferais Fand dano fáelti sinredaig fri Coin Culaind. ‘Cid dogéntar sund h-ifechtsa?’ ol Cú Chulaind. ‘Ní h-andsa,’ or Labraid. ‘Iss ed dogénam regmai coro lám cor imón slúag.’ Tíagait ass íarom co ráncatar tor na slúag, & co rolsat súil tairsiu. Ocus bá dírim léo In slúag. ‘Eirg ass h-ifechtsa,’ ol Cú Chulaind fri Labraid. Luid Labraid ass íarom & anais Cú Chulaind ocont shlóg. Fanócrat In dá fhíach druiídechta dogénsat int shlúaig. ‘Is dóig,’ ol In slúag, ‘in ríastartha a h-Érind iss ed terchanait ind fhíaich.’ Dossennat int shlúaig íarom conná fúair ined léo Is tír. Dotháet Eochaid Íuil íarom do inlut a lám don tiprait matain moch. Atchonnairc Cú Chulaind íarom a gúalaind tresin cochull. Doléci gaí dó co luid trít. Ro marb tríar for tríchait díb a óenur. Tofobairt iar sin Senach Síabortha, & ferait mórgléo, & marbthus Cú Chulaind íarom. Tic Labraid íarom & mebais ríam forsna slógu. Ro gáid Labraid dó anad dind imguin. ‘Atágamar trá,’ for Lóeg, ‘in fer d' imbirt a fherci fornd úair nách lór leis di chath fúair. Tíagar,’ for Lóeg, ‘& inliter téora dabcha úarusci do dibdúd a brotha.’ In chétna dabach i tét fichid tairse. In dabach tánaise nís fodaim nech ara tes. In tres dabach is comse a tes. In tan atchoncatar na mná Coin Culaind, Is and cáchain Fand inso: ‘Ségda cairptech docing rót,’ ‘cesu amulach Is óc:’ ‘álaind lúadam lúades blaí,’ ‘fescur iar n-Óenuch Fidgai.’ ‘Ní céol síde séol fodgain:’ ‘is fordath fola fil fair:’ ‘crónán canas uasa chreit’ ‘focanat roith a charpait.’ ‘Eich fil fó charput glinne,’ ‘an frim céin córda sille:’ ‘ní fúair a samail di graig:’ ‘it lúathidir gaíth n-erraig.’ ‘Imbeir cóic deich ubull óir’ ‘ós clesit fora anóil:’ ‘ní fúair a shamail di ríg’ ‘eter mín & anmín.’ ‘Fil i cechtar a dá grúad’ ‘tibri derg amal crú rúad:’ ‘tibri úani tibri gorm’ ‘tibri corcra dath n-étrom.’ ‘Fil secht suilse ara rusc,’ ‘ní scél fácbála h-i lusc:’ ‘imdénam súla saíre’ ‘abratchair duba daíle.’ ‘Fil fora chind, cid fó fer’ ‘atchlos fo Érind imbel,’ ‘tri foilt ní h-inand a n-dath,’ ‘gilla oac amulach.’ ‘Claideb russi roindes crú’ ‘cona imdurnd airgdidú:’ ‘scíath co m-búalid óir budi’ ‘& co m-bil fhindruini.’ ‘Cingid dar firu In cach tind,’ ‘imthéit i n-ág i n-eslind:’ ‘ní fil do bar láechraid laind’ ‘as chosmail fri Coin Culaind.’ ‘Cú Chulaind dotháet i l-le’ ‘int ócláech a Murthemne,’ ‘is íat dorat sund h-i fat’ ‘ingena Áeda Abrat.’ ‘Bróenán fola fota fland’ ‘la tóeb crand comard a dé,’ ‘ilach úallach úabrech ard’ ‘la gol mairg fri síabru sé.’ Ferais Lí Ban fáelti fris iar tain conid and asbert inso sís: ‘Fo chen Cú Chulaind,’ ‘torc. .i. rí torachtaide,’ ‘mál mór Maigi Murthemni,’ ‘már a menma,’ ‘míad curad cathbúadach,’ ‘cride níad,’ ‘nertlía gaíse,’ ‘flandrúad ferci,’ ‘aurlam fri fír écrat ’ ‘láth n-gaile Ulad,’ ‘álaind a lí,’ ‘lí súla do andrib,’ ‘is fo chen.’ fo chen .C. ‘Ceist cid dorónais, a Chú Chulaind?’ or Lí Ban fris. Is and asbert Cú Chulaind andaide: ‘Tarlucus urchur dom shleig’ ‘i n-dúnad Éogain Inbir:’ ‘nocon fhetur, sochla sét,’ ‘in búaid dorignius nó In bét.’ ‘Cid ferr cid messu dom nirt,’ ‘co s-se ní tharlus dom chirt’ ‘urchur anfis fhir h-i céo:’ ‘bés ná n-árlaid duni béo.’ ‘Slóg find forderg formnib ech’ ‘domroíphnitar forom leth,’ ‘munter Manandán meic Lir’ ‘cotagart Éogan Inbir.’ ‘Immimróus cipé cruth’ ‘in tan tánic mo lánlúth,’ ‘óenfher dia trícha cét’ ‘conda rucus dochum n-éc.’ ‘Rochúala cneit Echach Íuil’ ‘is ó chraidi labrait bíuil:’ ‘mad fir co fír bes níp cath’ ‘int urchur ma tarlacad.’ tarlucus .u. Foíd Cú Chulaind iar sin lasin n-ingin & anais mís ina farrad. Ocus celebraid h-i cind mís di, & atbertsi frissium: ‘In bale,’ ar sí, ‘atbérasu frimsa dul it chomdáil ragatsa.’ Ocus is and dorónsat comdáil ic Ibur Chind Tráchta. Ro innis do Emir aní sin. Dorónta scena acciside do marbad na ingine. Tánic & cóeca ingen lee connici In comdáil. Is and ro boí Cú Chulaind & Lóeg oc immirt fhidchilli, & níro airigset na mná chucu. Is and ro ráthaig Fand, ocus asbert fri Lóeg: ‘Fégsu, a Laíg, aní atchíusa.’ ‘Cid insin?’ ar Lóeg. Dercais Lóeg, & Is and ro rádi ind ingen inso .i. Fand : .r. ‘Fég, a Loíg, dar th' éis. Oc coistecht frit filet mná córi cíallmathi co scenaib glasgéraib ina n-deslámaib co n-ór fria n-uchtbrunnib. Cruth caín atchíchither amal tecait láith gaile dar cathchairptiu. Glé ro soi gné Emer ingen Fhorgaill.’ ‘Nít ágara,’ ar Cú Chulaind, ‘& nícon tora etir. Tairsiu isin creit cumachta lasin suidi n-grianda form dreichsea fodéin, ar do thesarcoinsiu ar andrib ilib imdaib h-i cetharaird Ulad, ar cía nos báigea ingen Fhorcaill a h-ucht a comalta im gním co cumachta, bés ní lim lamathar.’ Asbert béos Cú Chulaind: .r. ‘Not sechnaimsea, a ben, amal sechnas cách a chárait. Ní rubimsea do gáe crúaid crithlámach, nach do scían tím thanaidi nách t' ferg thréith thimaircthech, ar Is mórdolig mo nert do scor ó nirt mná.’ ‘Ceist trá,’ ar Emer, ‘cid fódrúair latsu, a Chú Culaind, mo dímiadsa fíad andrib ilib In chúicid & fíad andrib ilib na h-Érend & fíad áes enig archena? Ar Is fót chlith tánacsa & fo ollbríg do tharisen, ar cía not bágea úall ollimresan, bés nípad rith latsu mo lécunsa, a gillai, cía no tríalltá.’ ‘Ceist trá, a Emer,’ ar Cú Chulaind, ‘cid arná léicfideá damsa mo denus i n-dáil mná, ar chétus In ben sa Is sí In glan genmnaid gel gasta dingbála do ríg. Ilchrothach ind ingen sin do thonnaib dar leraib lánmóraib co n-deilb & écosc & sóer-chenél, co n-druni & lámda & lámthorud, co céill & chond & chabsaidecht, co n-immad ech & bóthánte. Ar ní fil fo nim ní bad tol ria comchéle ná dingned cía no comgelltá. A Emer,’ ar sé, ‘ní faigebasu curaid caín créchtach cathbúadach bádam fíusa.’ ‘Bés,’ ar Emer, ‘nocon err In ben dia lenai. Acht chena is álaind cech n-derg, Is gel cach núa, Is caín cech ard, Is serb cach gnáth. Cáid cech n-écmais, Is faill cech n-aichnid, co festar cach n-éolas. A gillai,’ ar sí, ‘ro bámarni fecht co cátaid acut, & no bemmís dorísi diambad áil duitsiu.’ Ocus robo dograch furri. ‘Dar ar m-bréthir trá,’ ar sé, ‘isatt áilsiu damsa & bidat áil h-i céin bat béo.’ ‘Mo lécudsa didiu,’ ol Fand. ‘Is córu mo lécudsa,’ ar Emer. ‘Náthó,’ or Fand. ‘Messi léicfidir and, & Is mé ro báeglaiged ó chéin.’ Ocus forópair oc dogru & oc domenmain móir, ar bá nár lée a lécud & dul día tig a chétóir, & ro búadir in rográd h-í dorat do Choin Chulaind. Ocus Is amlaid ro boí oc dogru & doróni In laíd sea: ‘Messe ragas for astur’ ‘cé dech lim ar mórgestul:’ ‘cé tora nech, lín a blad,’ ‘ropad fherr lim tairisem.’ ‘Robad fherr lim bith h-i fus,’ ‘dobér fót láim cen dobus,’ ‘ná dula, cid ingnad lat,’ ‘co gríanan Áeda Abrat.’ ‘A Emer, Is lat In fer’ ‘& ro mela, a deigben:’ ‘aní ná roich lám cidacht,’ ‘is écen dam a dúthracht.’ ‘Mór fer ro boí com íarraid’ ‘eter chlithar Is díamair:’ ‘noco dernad ríu mo dál,’ ‘dáig Is misi rop irán.’ ‘Mairg dobeir seirc do duni,’ ‘menes tarda dia airi:’ ‘is ferr do neoch a chor ass,’ ‘mane charthar mar charas.’ ‘Cóeca ban tánac i l-le,’ ‘a Emer án fholtbuide,’ ‘do thascrad ar Faind, ní fó,’ ‘is dá marbad ar andró.’ ‘Atát tri cóecait rim lá’ ‘do mnáib, áille óentamá’ ‘acum i n-dún imma l-le’ ‘noco tréicfitis messe.’ mese. Iar sin ro fallsiged do Manandán aní sin .i. Fand ingen Áeda Abrat do bith i n-écomlund ic mnáib Ulad, & a bith coa lécud do Choin Chulaind. Tánic íarom Manannán anair do shaigid na h-ingini, & ro boí ina fíadnaise, & níro ráthaig nech díb aní sin acht Fand a h-óenur. Ocus Is and sin ro gab etere móir & drochmenmain In n-ingin oc fégad Manandán & dorigni laíd: ‘Fégaid mac láechraidi Lir’ ‘do maigib Éogain Inbir:’ ‘Manannán úas domun dind’ ‘ro boí tan rop inmain lim.’ ‘Mád indíu bá dígrais núall,’ ‘ní charand mo menma múad:’ ‘is éraise In rét int sherc:’ ‘téit a h-éol cen immitecht.’ ‘Lá ro bása & mac Lir’ ‘h-i n-gríanán Dúni Inbir,’ ‘ropo dóig lind cen anad’ ‘noco bíad ar n-imscarad.’ ‘Dánam thuc Manannán mass’ ‘robam céle comadas:’ ‘noco bérad orm ria lind’ ‘cluchi eráil ar fhidchill.’ ‘Dánam thuc Manandan mass’ ‘robam céle comadas:’ ‘dornasc d' ór aromthá’ ‘thuc dam i l-lúag m' imdergthá.’ ‘Baí acum dar fráech immach’ ‘cóeca ingen illdathach:’ ‘doratus dó cóecait fer’ ‘centar In chóecat ingen.’ ‘Cethra cóecait cen miri’ ‘iss é lucht inn óentigi,’ ‘dá chóecait fher sónmech slán,’ ‘dá chóecait ban find follán.’ ‘Atchíu dar In muir i l-le — ’ ‘nín acend nach meraige — ’ ‘marcach In mara mongaig:’ ‘ní lenand do shithlongaib.’ ‘T' imthecht seochainni co se’ ‘ní acend acht sídaige:’ ‘máraid do chíall cech slúag séim,’ ‘cía beit úait i n-etercéin.’ ‘Mad messe bá dethbir dam,’ ‘dáig at báetha cíalla ban:’ ‘intí ro charus co h-oll’ ‘domrat sund i n-écomlond.’ ‘Celebrad dit, a Chú chain!’ ‘Aso sind úait co sochraid.’ ‘Cén co tísam dúthracht lind:’ ‘is ard cech recht co h-imchim.’ ‘Érge seo mithig damsa:’ ‘atá nech risnid andsa1:’ ‘is mór In tóchosol trá,’ ‘a Laíg, a meic Ríangabrá.’ ‘Ragat rim chéli fodéin,’ ‘dáig noco dingnea m' amréir:’ ‘nár apraid Is céim i cleith:’ ‘mád álic dúibsi fégaid.’ fégaid. Atracht ind ingen iar sin i n-díaid Mannannán, & ro fher Manannán fáelti fría, & asbert: ‘Maith, a ingen,’ ar sé, ‘in oc urnaidi Chon Culaind bía fodechtsa, nó In limsa doraga?’ ‘Dar ar m-bréthir ém,’ ol sí, ‘fil úaib nech bad fherr lim a chéli do lenmain. Acht,’ ar sí, ‘is letsu ragatsa, & ní irnaidiub Coin Culaind, ar rom thréc. Ocus araill and, dano, a degduini, ní fil rígain chátamail acotsu, atá immurgu la Coin Culaind.’ Ótchonnairc immurgu Cú Chulaind In n-ingin ic dula úad co Manannán, ro ráid fri Lóeg: ‘Crét sút?’ ar sé. ‘Ní h-andsa,’ ar Lóeg. ‘Fand ic dul la Manannán mac Lir ar nocorb álic duitsiu h-í.’ Is and sin trá ro ling Cú Chulaind tri ardlémend & tri deslémend Lúachra co r-rabi fri ré fotá cen dig cen bíad sechnón na slébte, & Is and no chotlad cech n-aidchi for Sligi Midlúachra. Dochóid trá Emer do shaigid Chonchobair co h-Emain, & ro innis dó Cú Chulaind amal ro boí. Ro faíd Conchobor filedu & áes dána & drúdi Ulad dia shaigid co fastaitis & co tuctais co h-Emain léo h-é. Ro tríallsom dano i n-áes n-dána do marbad. Ro chansat-side brechta druídechta ina agid coro gabait a chossa & a láma conos tánic trell dia chéill. Ro boíseom dano oc cuingid digi chucu iar sin. Tucsat na druíd dig n-dermait dó. Amal atib In n-dig nírbo chumain laiss Fand & cech ní doróni. Tucait dano deoga dermait a h-éta do Emir, ar nírbo fherr ro boí. Ro croth dano Manannán a brat eter Coin Culaind & Fhaind connáro chomraictís do grés. Conid taibsiu aidmillti do Choin Chulaind la h-áes sídi sin. Ar ba mór In chumachta demnach ria cretim, & ba h-é a méit co cathaigtis co corptha na demna frisna doínib & co taisféntais aíbniusa & díamairi dóib, amal no betis co marthanach. Is amlaid no creteá dóib. Conid frisna taidbsib sin atberat na h-anéolaig síde & áes síde.

https://celt.ucc.ie//published/G301015.html

G301016

Scéla Mucce Meic Dathó

Unknown

Mavis Cournane , Beatrix Färber , Julianne Nyhan

c.600–900

Old

LA, GA

—

—

—

Scéla Mucce Meic Dathó Boí rí amrae for Laignib, Mac Dathó a ainm. Boí cú occo. Im-díched In cú Laigniu huili. Ailbe ainm in chon, ocus ba lán Hériu dia airdircus In chon. Do-eth ó Ailill ocus ó Meidb do chungid In chon. Immalle dano táncatar ocus techta Ulad ocus Conchobair do chungid In chon chétna. Ro-ferad fáilte friu huili, ocus ructha cuci-sium isin mbruidin. Is í sin In chóiced bruden ro-boí i nHérinn isind aimsir sin, ocus bruden Da-Derg i crích Cúalann ocus bruden Forgaill Manaich ocus bruden Mec Da-Réo i mBréfni ocus bruden Da-Choca i níarthur Midi. Secht ndoruis isin bruidin ocus sechtsligeda trethe ocus secht tellaige indi ocus secht cori. Dam ocus tinne In cach coiri. In fer no-t éged iarsint sligi do-bered In n-aél isin coiri, ocus a-taibred din chétgabáil, iss ed no-ithed. Mani-tucad immurgu ní din chéttadall ni-bered a n-aill. Ructha trá na techta ina imdai cuci-sium do airiuc thuile dóib ríasíu do-berthae a mbiad dóib. Ro-ráidset a n-athesca. ‘Do chungid In chon do-dechammar-ni’ ol techta Connacht ‘.i. ó Ailill ocus ó Meidb ; ocus do-bértar tri fichit cét lilgach hi cétóir ocus carpat ocus da ech bas dech la Connachta, ocus a chommaín cinn bliadna cen-mothá sin.’ ‘Dia chungid dano do-dechammar-ni ó Chonchobur’ ol techta Ulad; ‘ocus ni messa Conchobar do charait ocus dano do thabairt sét ocus indile, ocus a chomméit cétna a túaith, ocus biaid degcaratrad de.’ Ro-lá didiu i socht inní Mac Dathó; co-rrabe tri thráth cen dig cen biad, acht 'co immorchor ón taíb co araile. Is and dixit a ben: ‘Is fota In troscud i-taí. Atá biad lat cenco-n-essara. Cid no-taí?’ Nicos-n-árlastar. Is and dixit In ben: ‘Tucad turbaid chotulta’ ‘do Mac Dathó co-a thech,’ ‘boíthi ní no-chomairled’ ‘cenco-labradar fri nech.’ ‘As-oí, do-soí úaim do fraig’ ‘in ferg féne co londgail;’ ‘a ben trebar, dos-beir mod’ ‘bith dia céiliu cen chotlud.’ ‘As-bert Cremthann Nia Náir:’ ‘ni-tardda do rúin do mnáib’ ‘rún mná ní maith con-celar, ’ ‘maín ar mug ni-aithenar’ ‘Cid fri mnaí at-bertha-so’ ‘manid-epled ní airi,’ ‘ní na-tét do menma-so,’ ‘téti menma neich aili’ ‘Cú Mes-Roída meic Dathó’ ‘ba olc lathe etha dó’ ‘do-foeth mór fer find fria rath’ ‘bid lïa turim a chath’ ‘Manip do Chonchobor berthair’ ‘is derb bid mogda In gním’ ‘nicon-faicébat a slúaig’ ‘bas mó do búaib na do thír’ ‘Mad do Ailill éra’ ‘silis Fálmag darsin túaith’ ‘dodon-béra mac Mágach’ ‘atan-ebla i luim lúaith’ ‘Táthut airle lim-sa fris’ ‘ní olc fri íarmairt n-indi’ ‘tabair dóib-sium dib línaib’ ‘cumma cía-thóetsat imbi’ ‘In chomairle at-biri-siu’ ‘is í ním-déni cutal’ ‘Ailbe, do-ro oíd Día’ ‘nicon-fes cía ó-tucad’ Íar sin at-racht súas ocus no-mbertaigedar. ‘Bad maith dún’ olse ‘ocus dona hóegedaib dod n-áncatar.’ Anait sidi leis trí laa ocus téora aidchi. Ocus téit leo for leth (.i. la techta Connacht prius). ‘Ro-bá-sa trá’ olse ‘i n-imsním mór ocus cuntabairt móir co-nderglé .i. do-ratus-a In coin do Ailill ocus do Meidb. Ocus tecat ar chenn in chon co sochruid ocus co húallach, ocus ros-bía lind ocus biad ocus ascada, ocus bértait In coin, ocus Is fochen dóib.’ Buidig sidi dano. Luid íar sin co techta Ulad. ‘Do-ratus-a trá’ olse ‘asmo chuntabairt In coin do Chon-chobur. Ocus bad uallach tíastar ara chenn .i. formna mathe Ulad. Bértait ascada uili ocus ros-bia fáilte.’ I n-óenló immurgu ro-dálsat-som etir aníar ocus anair. Niro-follaiged léo-som dano. Táncatar dá cóiced Hérenn i n-óenló co-mbátar i ndoruss bruidne Meic Dathó. Do-luid-seom fessin ara cenn ocus feraid fáilti friu. ‘Ni-farc elsam, a ócu’, olse; ‘ar apaide Is mochen dúib. Taít issin less!’ Lotar íarum uili isin mbruidin, leth In tige dano la Connachta ocus In leth aile la Ulto. Nibo bec in tech dano, secht ndoruiss ind ocus coíca imdad itir cech dá dorus. Niptar aigthi carat im fleid immurgu bátar isin taig. Sochaide díb ro-fúachtnaig fri araili. Trí chét bliadan ría ngein Chríst ro-boí In cocad etorro. Marbthair dóib dano in mucc Meic Dathó. Trí fichit gamnach oca bíathad side co cenn secht mbliadan. Tri neim immurgu no-bíata co-ralta ár fer n-Érenn impe. Tucad dóib íarum In mucc & cethorcha dam dia tarsnu cenmothá a mbiad archenae. Mac Dathó; fessin ocond fert igsecht. ‘Mochen dúib’ olse. ‘Ni dabar samail riss sin; ataat aige ocus mucca la Laigniu, a testa de-sin mairfithir dúib i mbárach.’ ‘Is maith In mucc’ ol Conchobar. ‘Is maith immurgu’ ol Ailill. ‘Cindas rainn-fither In mucc, a Chonchobuir?’ ol Ailill. ‘Cía indas’ ol Bricne mac Carbaid anúas ane asind imdai, ‘bale i-taat láith gaile fer n-Ērenn sund, acht a-rrann ar chomramaib? Ocus do-rat cách díb builli dar sróin a chéili riam.’ ‘Déntar!’ ol Ailill. ‘Is maith’ ol Conchobar; ‘atát gillai dún is'taig im-rul atar in cocrích.’ ‘Ricfaither a les do gille innocht, a Chonchobuir,’ ol Senláech Arad a Crúachnaib Con-Alad aníar; ‘ba menic rota Lúachra Dedad lim-sa foa tóin, menic ag méith díb d' ácbáil acum-sa’. ‘Ba méthiu a n-ag fo-rácbais-iu ocainni’ ol Muinremur mac Gerrginn, ‘.i. do bráthair fadéin .i. Cruaichniu mac Rúadluim a Crúachnaib Con-Alad.’ ‘Nibo ferr side’ ol Lugaid mac Con Ruí;, ‘oldás Inloth Mór mac Fergusa meic Léti fo-rácbad la Echbél mac nDedad hi Temair Lóchra’. ‘Cindas fír lib’ ol Celtchair mac Uithec air ‘Conganchness mac Dedad do marbad dam-sa ocus a chenn do béim de?’ Imma-tarlae dóib fodéoid co-tarat int oínfer for firu Hérenn .i. Cet mac Mágach do Chonnachtaib. Do-fúargaib side immurgu a gaisced úas gaiscedaib int slúaig ocus ro-gab scín inna láim ocus dessid ocon muicc. ‘Fogabar do feraib Hérenn trá’ olse ‘oínfer tairisme comrama frim-sa, no lécud na-mmucce do rainn dam!’ Ni-fríth láech a t airisme. Ros-lá i socht na h-Ulto. ‘At-chí sút, a Lóegairi,’ ol Conchobar. ‘Niba fír’ ol Lóegaire ‘Cet do rainn na mucce arar m-bélaib-ni’. ‘An biuc, a Lóegairi, corot-aicciller! Is bés dúib-si far n-Ultaib’ ol Cet, ‘cech mac gaibes gaisced acaib, Is cucainni cenn a báiri. Do-cúadais-siu dano isin cocrích. Imma-tarraid dún indi. Fo-rácbais In roth ocus In carpat ocus na heocho, ocus at-rulais féin ocus gaí triut. Nis-toirchi in muicc fon indas-sin.’ Dessid side dano. ‘Niba fír’ ol láech find mór do-dechaid assind imdai, ‘Cet do rainn na mucce arar mbélaib-ni’. ‘Coich and-so?’ ol Cet. ‘Is ferr di láech indaí-siu’, ol cách, ‘Óengus mac Láme Gábaid sin di Ultaib.’ ‘Cid dia-tá Lám Gábuid fora athair-sium?’ ol Cet. ‘Cid ám?’ ‘Ro-fetar-sa’ ol Cet. ‘Do-cúadus-sa sair fecht and. Égthir immum. Do-roich cách. Do-roich dano Lám. Tárlaic urchor do gaí mór form-sa. Dos-léicim-se dó In ngaí cétna co-mbert a láim de, co-mboí for lár. Cid do-bérad a mac do chomram frim-sa?’ Téit Óengus ina suide. ‘In comram do thairisem beus’ ol Cet, ‘no in mucc do rainn’. ‘Niba fír a-rrann duit-siu cétomus’ ol láech find mór de Ultaib. ‘Cía and-so?’ ol Cet. ‘Éogan mac Durthacht sin’ ol cách ‘.i. rí Fernmaige’. ‘At-chondarc-sa riam’ ol Cet. ‘Cairm indom-acca?’ ol Éogan. ‘I ndorus do thige oc tabairt tánae bó húait. Ro-éged immum-sa isin tír. Tánacais-iu fon égim. Ro-lécis gaí form-sa co-rra-bae asmo scíath. Do-llécim-se duit-siu in ngaí cétna co-lluid tret chenn ocus co-mbert do súil asdo chiunn. Atot-chiat fir Hérenn co n-oínsúil. Messe thall In súil n-aili asdo chinn.’ Dessid side dano. ‘Frithálid, a Ulto, In comram beus’ ol Cet. ‘Nis-rainnfe indossa’ ol Muinremor mac Gerginn. ‘Inn é so Muin-remor?’ ol Cet. ‘Is mé ro-glan mo goo fodéoid, a Muin-remu r’, ol Cet. ‘Ni-fuilet trí thráth and ó thucus-a trí laíchcenn úait im chenn do chétmeic ast ferunn.’ Dessid side dano. ‘In comram beus!’ ol Cet. ‘Rot-bia són’ ol Mend mac Sálchada. ‘Cía so?’ ol Cet. ‘Mend’ ol cách. ‘Cid ane’ ol Cet, ‘meic na mbachlach cusna lesanmannaib do chomram cucum? Ar ba mese ba sacart oc baistiud ind anma-sin fora athair, messe t all a sáil de co claidiub conna-ruc acht oínchois úaim. Cid do-bérad mac ind oínchoisseda cucumsa?’ Dessid side dano. ‘In comram beus!’ ol Cet. ‘Rot-bia són’ ol láech líath mór forgránda di Ultaib. ‘Cía so?’ ol Cet. ‘Celtchair mac Uithechair sin’ ol cách. ‘An bic, a Cheltchair,’ ol Cet, ‘manip dom thúarcain fo chétóir. Rotánac-sa, a Chelt-chair, co dorus do thige. Rohéged immum. Tánic cách. Tánacais-iu daon. Dot-luid i m-bernai armo chenn-sa. Do-reilgis gaí form-sa. Ro-lécus-a gaí n-aill cucut-su co-ndechaid tret slíasait ocus tre húachtar do macraille. Ataí co ngalur fúail ónd úair-sin, nicon-rucad mac na ingen duit. Cid dot-bérad cucum-sa?’ Dessid side dano. ‘In comram beus!’ ol Cet. ‘Rot-bia són’ ol Cúscraid Mend Macha mac Conchobair. ‘Cuich so?’ ol Cet. ‘Cúsc-raid’ ol cách; ‘is adbar ríg ar deilb.’ ‘Ní buide frit’ ol in gilla. ‘Maith’ ol Cet. ‘Cucainni ceta-tudchad-so do chétgaisciud, a gillai. Imma-tarraid dún issin chocrích. Fo-rácbais trian do muintire, ocus Is amlaid do-cúadaiss ocus gaí tríat brágit conna-étai focul fort chenn i córai; ar ro-loitt In gaí féthi do brágat. Conid Cúscraid Mend atot-chomnaic ónd úair-sin.’ Do-rat tár fon n-indas-sin forsin cóiced n-uile. In tan didiu ro d-mbertaigestar ocon muicc ocus scían inna láim co-n-accatar ConallCernach is'tech. Is and tarblaing for lár In tige. Ferait "Ulaid fáilti móir fri Conall. Is and ro-lá Conchobar In cennidi dia chinn ocus nos-mbertaigedar. ‘Is maith lenn ar cuit do thairiuc’ ol Conall. ‘Cia rannas dúib?’ ‘Ro-ddét dond fiur nod-ranna’ ol Conchobar ‘.i. Cet mac Mágach.’ ‘In fír, a Cheit’, ol Conall, ‘tusso do rainn na-mmuicce?’ Is and as-bert Cet: ‘Fochen Conall, cride licce, londbruth loga, luchair ega, guss flann ferge fo chích curad créchtaig cathbúadaig. At comsa mac Findchoíme frim’. Et dixit Conall: ‘Fochen Cet, Cet mac Mágach,, magen curad, cride n-ega, ethre n-ela, err trén tressa, trethan ágach, caín tarb tnúthach, Cet mac Mágach’. ‘Bid menn innar n-imchomruc-ni ón’, ol Conall, ‘ocus bid menn inar n-imscarad; bid airscéla la fer mbrot, bid fíadnaise la fer manath; ar ar-cichset airg loman londgliaid na da err eblait écht ar écht, regaid fer dar fer is'taig-seo innocht.’ ‘Eirg ón muicc didiu!’ ol Conall. ‘Cid dano dot-bérad-su cucce?’ ol Cet. ‘Is fír’ ol Conall ‘do chungid chomrame cuccum-sa. Do-bér oínchomram duit, a Cheit’, ol Conall. ‘Tongu na-tongat mo thuath, ó ro-gabus gaí im láim nad-raba cen guin duini do C onnachtaib cach óenlaithi ocus orcain fri daigid cech n-óenaidchi, ocus niro-c otlus riam cen c enn Connachtaig fom glúin.’ ‘Is fír’ ol Cet, ‘at ferr do láech indó-sa. Mad Ánlúan no-beth is'taig, do-bérad comram ar araile duit. Is anim dún nad-fil is'taig.’ ‘Atá immurgu’ ol Con-all, oc tabairt chinn Ánlúain assa chriss; ocus do-léici do Chet dara bruinni co-rróemid a loim fola fora béolu. Ro-gab side immurgu ón muic, ocus dessid Conall acci. ‘Tecat don chomram a fecht-sa!’ ol Conall. Ni-fríth ón la Connachta láech a thairisme. Do-ratad immurgu damdabach dona boccótib immi im a c úairt, ar ro-boí drochcostud is'taig do chloíndíbircthib la drochdaíni. Luid íarum Conall do rainn na-mmucce. Ocus gebid dano cenn In tarra ina béolo, co-tairnic dó rann na-mmucce. Ro-súig In tairr .i. ere ind nónbair cona-farcaib bannai de. Ni-tarat immurgu do Chonnachtaib acht dá c ois na-mmucce foa brágit. Ba becc dano la Connachta a cuit. At-ragat sidi, at-ragat dano Ulaid, co-rroacht cách araile. Ro-boí trá buille dar áo i suidiu, combo comard ra sliss in tige In carnáil ro-boí for a lár, co-mbátar na srotha din chrú forna doirsiu. Maidith dano In sluag forna doir-si co-rralsat soïmól for lár ind liss .i. cách oc trúastad a chéli. Is and gabais Fergus dóib daur mór ro-boí for lár ind liss assa frénaib. Maidit immach dano assind liss. Do-berar in cath i ndorus ind liss. Is and luid Mac Dathó immach ocus in cú inna láim, co-rrailced etorro dús cía díb do-ngegad .i. rús con. Do-rraíga In cú Ulto ocus ro-léci for ár Connacht, ar ro-mebaid for Connachta. As-berat-som Is i m-Maigib Ailbi ro-gab in cú fertais In charpait fo Ailill ocus Meidb. Is and do-n-áraill Fer Loga .i. ara Ailella ocus Medba co-rrala a cholainn for leth ocus corro-an a chenn i fertais In charpait. As-berat dano Is de atá Mag n-Ailbi .i. Ailbe ainm In chon. Do-lluid a-mmaidm andess for Beluch Sen-Roírenn, for Á;th Midbine i Maistin, sech Cill nDara, sech Ráith Imgain, hi Fid nGaible do Áth Mac Lugnai, sech Druim-Dá-Maige, for Drochet Coirpri. Oc Áth Chinn Con i mBiliu, is and ro-lá cenn In chon asin charput. Oc techt íar fraíchrud Midi síar, Is and do-n-árlaic Fer Loga isin fraích .i. ara Ailella, ocus ro-ling isin carpat íar cúl Conchobair co-rragab a chenn dara aiss. ‘Emde, a Chonchobair!’ olse. ‘T'ógríar!’ ol Conchobar. ‘Niba mór’, ol Fer Loga, ‘.i. mo brith latt co Emain Macha ocus mná óentama Ulad ocus a n-ingena macdacht do gabáil chepóce cecha nóna immum co-n-érbrat: Fer Loga mo lennán-sa.’ Ba écen ón, ar ní-laimtis cena la Conchobar. Ocus ro-léced Fer Loga dar Áth Lúain síar dia blíadna ocus dí gabair Conchobair leis co n-allaib óir friu. Scéla muice Meicc Dathó In sin. Two poems on the dog Ailbe and on Mac Dathó's pig Is de ro-cét: A gillu Connacht nád-líu for trommacht ac apairt gó: gilla lasmbo becc far cuit fo-rodail muicc Meic Dathó: Na trí coícait coíca fer, dó do-llotar almaib tor;: comrac úalle im Ailbe sin, bec In cin tre c aingne con: Conchobar búadach rothelt, Ailill slúagach ocus Cet: Bodb iar n-áraib fora slicht, Cú-Chulainn, ní-dámair cert: Congal Aidni and anair, Fíamain Dúin Binne din muir;: ro-chécs tairmthechta íar sin Éogan mac Dairthechta duib: Trí meic Nera ar lín lerg, trí meic Uislenn cobra ngarg, Senláech Arad anba borb a Crúachnaib Con-Alad n-ard. Dubthach Emna, ard a bríg, Baíthén Berba bréthir bláith,: Illann airdirc ilair glond, Muinremur lond Locha Sáil Conall Cernach, crúaid a gal, Marcán Sinna sétrod son, Celtchair Ulad, fer dar fer, Lugaid Muman mac trí con: Fethis Fergus Ailbe n-oll, crothis doïb dairbre ndall, gabais faínbrat tar scíath scenb, bróenderc toídlech tar fern flann Cethern mac Fintain ro-bíth, úathad a lín forsind áth; Fir Ól n-Écmacht, érmaig slúag, nis-relic úad ré sé tráth Feidlimid co n-ilur thor, Lóeguire Búadach, fó fair; ba leth ndogra immon coin Conáed mac Morna nach-mair Móra airig aidbli bann, cródai curaid, cumtaig dind móra fíana, fortbi chland, móra gíalla, móra gill Muc Mic Dá-Thó, tlachtmúad torc, nocharb í ind attrúag imnocht; co cenn secht mbliadan, cen brath, sesca gamnach dia bíathad Ba h-airdirc In moltach mas, eib sontar tríasin senchas; cen chlethbratha ros-can clú, cethracha dam dia fothu Fíadnaib cródaib for creit chairr ere nónbair 'na tromthairr; céin boí ac rainn robailc co rath dos-romailt Conall Cernach Cías lú Ailbe im grád nglan, cú dia-ndechaid cách cosnam, ce do-rairg gressa don phurt, nírbo messa de In mórmucc [Lotar dó íar ndó tib drenn cóic cóicid inna hÉrenn dos-fuc a combóg cucce corbo olldám óenmucce.] Mes-Gegra, Mes-Roída rán dá mac Dá-Thó na trom-dám in Mes-Roída, fri féith fuit iss é ro-mé th In mórmuic The words within brackets are insertions, found only In the Book of Lecan. Mag Léna, canas ro-hainmniged? Ní hannsa. Léna mac Roída .i. mac Mis-Réta, Is hé ro-alt muicc Meic Dathó. Fos-fúair i nDaire Bainb i n-oirther Bladhma. Fo-rorbairt leis co cenn secht mblíadan co-mbátar secht n-airtim di forbaidh saille fora srúib. Dia-tultatar Ulaid ocus Fir Ó n-Écmacht do feis Meic Dathó do-dechas ó Maine Athrai cuice do c uingidh na muice do chobair a einich. [Ar bádar cúic cóicidh Érenn amun feis.] Ocus do-fárgaidh cáecait torc togaidi día éisi, ocus ni-rogab úada. [Seasca gamhnach a ngurt féoir aga biathadh, ceathracha dam dia cumscachadh ocus eri nónmair ina ta rr, conas-rameilt Conall Cearnach céin bás aca comroind. Meis-Géadhra ocus Mes-Roda dá mac Dá-Thó. Le Mes-Roda ro-n-alt an muc.] Do-chúaidh dano Léna re muicc for Dubchlais ríana tidnacul úad. In bail a mboí, con-atail and, co-n-úargaib in muc mucclais tairis cen airiugad dó corod-múchai; cona-claid-sium dano oc suide, co-roacht gráinne a chloidim In muic combo marb. Ocus do-dechaid Follscaide mucaid Meic Dathó co-ruc In muic frisin feis, ocus coro-lá firt Léna ann. Unde Mag Léna Inmain In fert, fichtib slúag, ocus inmain lecht láechbúan inmain marbán cen mire dia-tuc banbán bithlige Scenb In scél ro-scaíled ann, láech nach-laíded nach-labrann; díth lúath Léna cen logud do-rat úath Is airomun Léna mac Róeda rathaig ailis muic, mó cach fachaid; rob é sin In torc tigba las-rort Léna In láechbidba Is de-sin fris-ngéra thúaid Mag lond Léna co láechbúaid ón gas gurm no-gaibed gail, luid as, aided nárb inmain Dia-lotar 'na tóitib trell cóic cóicid áille Érenn Dia sigid día Samna sair áit i mbaí a h-adba inmain Ro-alt sab na sírglec sáer Ailbe mínbrec mullachmáel; tuc mór slúag fo thalmain tair In cú úag arnaid inmain

https://celt.ucc.ie//published/G301016.html

G301017

Togail Bruidne Da Derga

Unknown

Maxim Fomin, Beatrix Färber, Philip Irwin

c.600–900

—

EN, LA, GA

—

—

—

Buí rí amra airegda for Érinn, Eochaid Feidleach a ainm. Do-luid feachtus n-ann dar aenach m-Breg Léith, con-accai In mnaí for ur in tobair & cír chuirrél argit co n-ecor de ór acthe oc folcud a l-luing argit & ceithri h-eóin óir furri & gleorgemai beccai di charrmogul chorcrai h-i forfleascuib na luingi. Brat cas corcra fo loí chaín aicthe. Dúalldai airgdidi ecoirside de ór oibinniu isin bratt .Léne lebur-chulpatach isí chotutlemon dei sítiu úainide fo derginliud óir impi. Túagmíla ingantai di ór & airget fora bruindi & a formnaib & a gúallib isind léne di cach leith. Taitned fria In grían co b-ba forderg dona feraib tuídhleach ind óir frisin n-gréin asin títiu uainidi. Dá trilis n-órbuidi fora cind .Fige ceithri n-dúal ceachtar n-dé, & mell for rind cach dúail. Ba cosmail leó dath ind foiltsin fri barr n-ailestair h-i samrad nó fri dergór íar n-dénam a datha. Is and buí oc taithbiuch a fuilt dia folcud & a dá láim tria derc a sedlaig immach. Batar gilithir sneachta n-oenaichde na dí dóit & batar maethchóiri & batar dergithir sían slébe na dá grúad n-glanáilli. Badar duibithir druimne daeil na dá malaich .Batar inand & frais do némannaib a déta ina cind. Batar glasithir buga na dí súil. Batar dergithir partaing na beóil. Batar forarda míne maethgela na dá gúalaind. Batar gelglana sithfhota na méra. Batar fota na láma. Ba gilithir úan tuindi In taeb seng fota tláith mín maeth amal olaind. Batar teithbláithi sleamongeala na dí slíasait. Batar cruindbega caladgela na dí glún. Batar gerrgela indildírgi na dé lurgain. Batar coirdírgi íaráildi na dá sáil. Cid ríagail fo-certa forsna traigthib Is ing má 'd-chotad égoir n-indib acht ci tórmaisead feóil ná fortche foraib. Solusruidiud inn éscae ina saeragaid. Urthócbáil úailli ina mínmailgib. Ruithen suirghe ceachtar a dá rígrosc. Tibri ániusa ceachtar a dá grúad, co n-amlud indtibsen do ballaib bithchorcra co n-deirgi fola laíg, & araill eile co solusgili sneachta. Bocmaerdachd banamail ina glór. Cém fosud n-inmálla acci. Tochim ríghnaidi lé. Ba sí trá as caemeam & as áildeam & as córam ad-connarcadar súili doíne de mnáib domain .Ba dóig leó bed a sídaib dí. Ba fria as-breth: cruth cách co h-Étaín. Caem cách co h-Étaín. Gabais saint In rí n-impe fo cétóir & da-raíde fer dia muindtir ríam di astud fora cind. Im-chomarcair in rí scéla dí & as-bert fria ina sloindiud : ‘Inum-biasa úair coibligi lat?’ ol Eochaid. ‘Is ed do-roachtmar fort foesam sunn ’, orsí. ‘Cest: can deit & can do-luid?’ ol Eochaid. ‘Ní anse’, olsi. ‘Étaín missi, ingen Étair rí Eochraidi a sídaib. Atúsa sund fichit m-blíadna ó ro génair i síd. Fir In t-síde eter rígu & chaemu ocum chuindchid & ní étas form fo bithin rot-carusa seirc lelbhán óba túalaing labartha, ar th'airscélaib & t'ánius, & nít-acca riam & atot-gén fo chétóir ar do thúarascbáil. Is tú doroacht íarum’. ‘Ní ba taig drochcarad h-i céin dait ém’, ol Eochaid. ‘Rot-bia fáilte & léicfider cach bean do mnáib airiut & Is acut t'aenur bíasa céin bas míad lat’. ‘Mo thinnscra choir dam’, orsí, ‘& mo ríar íar suidhiu’. ‘Rot-bía’, ol Eochaid. Do-berthar .uii. cumala dí. At-bail In rí íarum .i. Eochaid Feidlech. Íar cind aimsire léicid Cormac .i. rí Ulad, fear na trí m-búad, ingin Echach, dáig ba h-aimrit acht ingen rug do Chormac íar n-dénum in brothchán do-bert a máthair dí .i. In bean a sídaib .Is and as-bertsi fria a máthair: ‘is cuil a n-da-radais dam, bid ingen nos-bér ’. ‘Ní ba bá són ’, ol a máthair. Biaid taigid ríg furri. Do-ber Cormac íarum arísi an mnaí .i. Étaín, & ba sí a ríarside ingen na mná ro léigead rempe do marbad. Nís-léicide Cormac dia máthair di altromm. Nos-berait íarum a dá mogaidseom dochum chuithi & tibidsi gen gáire friu oca tabairt isin chuithi. Do-luid a n-gus n-airriu íarum. Nos-berad i l-lías n-gamna búachaille n-Eterscéle meic .h. Iair, rígh Temrach, & ros n-altarside co m-bo druinech maith, & ní buí i nh-Érind ingen ríg bad chaímiu oldás. Do-gníth teach fichi forche leósom dí cen dorus n-ann etir acht seinistir & forléas namá. Airighit didiu munter Eterscéle an teach h-ísin & adar leó ba biad buí ann lasna búachailli. Luid fear díb co n-dercachai forsin forléss con-accai In n-ingin rochaím roálaind isin tig. Ad-fíadar don ríg a nísin. Tíagait a munter úadh fo chétóir dia breith cen athchomarc & do shárugud In tigi, ar ba h-aimrit in rí, & do-rairngiread dó no bérad bean mac dó nád festa a cenél. As-bert In rí didiu : ‘Isí in bean sin do-rairngiread damsa’. In tan didiu buí ann dadaig con-acca In n-én forsin forléss a d-dochum, & fácaib a énchendaich for lár In tigi & luid chuice & arda-gaib co n-epertsom fria: ‘Do-filter chucut ón ríg do choscrad do thige & dot brith chucai ar éigin, & bia torrach úaimsea & béra mac de & ní marba eónu In mac sin & bid Conaire a ainm (ar ba Mes Búachalla a h-ainmsi dano)’. Ocus breathasi cosin rígh n-íarum & lotar a h-oite lé & ara-naissi dond ríg, & do-bertside seacht cumala disi & seacht cumala aile dia h-aitib & do-gníthea airig doib íar sin comdar reachtaidi uile, conid de ataat In dá Feidlimid Reachtaidi. Ocus birtsi íarum mac dond ríg .i. Conaire mac Mesi Búachalla, & batir h-é a trí drindrosci forsin ríg .i. altrom a meic eter theora aicce .i. na h-aiti rosn-altadar & na dá Maine Milscothacha, & ata-comnaicsi fa-deisin, & ad-bertsi : ‘Int-í dúdrastar ní don macso di feraib h-Érind do-bera dinaib teoraib trebaibsea ar chomét In meic ’. Alta íarum samlaid & ro-feadadar fir h-Érenn in mac so isin laithiu i r-rogénair fo chétóir, & ro alta in meic aile lesin .i. Fer Lé & Fer Gar & Fer Rogein , trí meic h-ui Duind Désa ind féndeada .i. fear sochraidhi do sochraidi a meic lesi. Ro bátar didiu teora búada for Conaire .i. búaid clúaisi & búaid radairc & búaid n-airdmesa, & ro múin búaid cach comalta dia trí comaltaib díbsin & nach sére do-gníthea dosom do-téigtis dí a cethror. Citis teora séire do-gníthi dosom no téigead cach fear díb dia sére. Inand éitiud & gaiscead & dath each doib a ceathrur. Marb In rí íarum .i. Eterscéle. Con-grenar tairbfeis la firu h-Érenn .i. no marbad tarb leó & no ithead oenfear a sáith de & no ibead a enbruithi & no chanta ór fírindi fair ina ligiu. Fer at-chichead ina chotlad is é bad rí, & at-baildis a beóil In tan ad-beiread gaí. Baei Conairi a ceithri cairpthig i l-Lifiu occa cluichiu, a thrí comaltai & sé bad-deisin. Lotar didiu a aite chuice co tuidchised don tairbfeis. At-chonnairc fear na tairbfeisi In tan sin ina chotlud fer lomnocht i n-diaid na h-aidche íar sligi na Temrach & a chloch ina thailm. ‘Ragatsa dadaig’, ol sé, ‘infar n-degaid’. Fan-ácbat a chomaltai occa chluichiu & ima-saí a charpat & a arai co m-baí oc Áth Clíath. Con-acae eónu findbreca móra and, écomdige ar mét & doath. Im-saí ina n-degaidh comdar scítha ind eich. No téigtis fot n-ahurchara riam & ní théigtis ní bud síre. Taurbling & gaibid a thailm doib asin charbad. Im-suí co m-buí oc muir ina n-deadaich. Fos-raemet ind eóin forsin tuind. Luidseom chucu co tubart a láim tairrsiu. Fo-fácbad na h-eóin a n-énchendcha & imda-suat fair co n-gaíb & claidbib. Aincithi fer díb h-é & at-n-gládastar, co n-epert fris: ‘Is mise Nemglan, rí énlaithi do athar & ar-garad dít díbrugud én ar ní fuil sund neach napad dír dait ó a athair nó máthair’. ‘Ní feadarsa’, ol seiseam, ‘cosaniú sin’. ‘Eirg do Themraig innocht’, ol sé. ‘Is córu deit. Atá tairbfeis ann & Is tú bas rí de, .i. fer lomnacht i n-diaid na h-aidche íar sligi di sligthib na Temrach, & cloch & tailm lais, Is é bas rí’. Luidseom íarum In chruthsa & bádar trí ríg cacha sráite dina ceithri sráitib día tíagad do Themair oca urnaideseom, & étach acco dó, ar is lomnacht da-rairngiread a thaideachd. Con-accesom don rout for m-bátar a aite & do-bertatar étach ríg dó imbi & da-bertatar h-i carpat & for-nenaisc a gíallu. As-bertatar aes na Temrach fris: ‘Atar lind Is coll ro coillead ar tarbfeis & ar n-ór fírindi inad gilla óc amulchach tarfás dúnn and’. ‘Ní méti an nísin’, ol seiseam. ‘Ní h-ainim rí óc eslobar. Ní mise didiu eíside. Is cert n-athar & seanathar damsa fonaidm n-gíall Temrach’. ‘Amrae n-amrae’, ol In slúag .Saigid rígi n-Érenn imbi. Ocus as-bertsom: ‘Im-caemrossa do gaethaib corbom gaeth fo-deisin’. As-bert In so h-uile amal rom-múin dó In fer ocon tuind. As-ber fris: ‘Biaid airmitniu fort flaith & bid saineamail ind énflaith & bid sí do airmitiu .i. do grés ’: ‘Ní thuidchis deaseal Temra & túaithbiul m-Breg’. ‘Nír taifnichter lat claenmíla Cernai’, & ‘Nír echtra cach nómad n-aidche seach Theamair’, & ‘Nír faei i tig as m-bi eggna suillsi tenead immach íar fuineadh n-gréne & i m-bi ecnai dammuig’, & ‘Ní tíassat riut tri Deirg do thig Deirg’, & ‘Nír ragbaiter díberg id flaith’, & ‘Ní tae dám aenmná nó énfir i tech fort íar fuinead n-gréne’, & ‘Ní ahurrais augra do dá moghud ’. Ro bátar trá deólatchaire móra inna flaith .i. .uii. m-bárca cach mís mithemon da gabáil oc Inbiur Colbtha cacha blíadna, & mes co glúine cach fogmair & imbas for Búais & Boind i medón In mís mithemon cacha blíadna &ampersir; imbet caínchomraic co nár rubi neach In n-aile In n-Érinn fria flaith, & ba bindithir la cach n-aen guth aroile In n-Érinn fria flaith & betis téta mennchrot. Ní lúaiscead gaeth caircech m-bó ó medón earraich co medón foghmair. Nír bo thoirneach ainbtineach a flaith. Fo-dordsat íarum a chomaltaiseom im gabáil dána a n-athar & a seanathar díb .i. gat & brat & guin daíne & díberg. Gatsatside na teora gata ar in n-oenfer .i. mucc & ag & bó cacha blíadnae co n-accaitis ca h-indeochad do-bérad In rí forru ind & cía domaín do-airgébad don ríg In gat ina flaith. Do-theced didiu cacha bliadna In fer trebar día chaínead frisin ríg as-beread in rí fris: ‘Eirg co n-árlaiter trí maccu .h. Duind Désa, it é rota-thuigsead ’. Fo-laimtis a n-guin cacha fechtais no théigead dia rád friu. Ní tindtádsom cosin ríg a frísi ar nach-ruidead. Ónní íarum ros-gab míad & imtholtu íad, gabsat díberg co maccaib flaithi fer n-Érenn impu. Trí .lll. fear doib In tan bádar oc faelad i Crích Connacht occa múnud, condad-acca muicid Maine Milscothaig íat, & nín-acca riam a nísin. Luid for teichead. Foro-chúalatarsom. Lotar ina deagaid. Éighthi In muccaid co tánic túath in dá Maine fae & co n-argabait na trí choecait fer cona forbannaib & bertair do Themair & fo-gellsat In ríg imbi co n-epertside: ‘Oircead cách a mac & ainciter mo daltaiseo ’. ‘Cet, cet’, or cách. ‘Do-géntar airiut’. ‘Náte, ém’, olseiseom. ‘Ní h-aurchor saegail damsa in breath ron-ucus .Ní crochfaider ind fir acht eirced senóire leósom co rolát a n-díbearg for firu Alban’. Do-gníat a nísin. Tíagait ass forsin fairrgi co comairneachtair fri mac ríg Breatan .i. Ingcél Caech mac h-ui Conmaicni, triar fer cona senóraib leó co comarneachtair forsind fairrgi. Do-gníat cairdeas & tíagad la h-Ingcél cor rolásat díbearg lais. Isí orcain tuc Ingcél dó, adaig ro curetha & a máthair & a athair & a seacht n-derbráithri do thig ríg a thúaithi orta uile la h-Ingcél In n-oenaidche. Do-lotar trá forsin fairrgi anall a tír n-Érenn do chuindchid orcne fon orcain sin dligistair Ingcél díb. Lánsíth i nh-Érinn i flaith Conaire, acht buí imneissi chatha iter dá Chorpre i Tuadmumain. Dá chomalta dosom. Ní buí a córugud co riacht Conaire. Geis dosom teacht día n-eiteirgleód ríasíu do-róistis chuice. Téit íarum, cíarbo geis dó, & do-gní síd eturru. Anais .u. aidche la ceachtar n-ae díb .Geis dosom didiu an nísin. Íar n-gleód ind augrai ro buí oc soigin co Temraig. Is ed gabsait, seach h-Uisneach Mide co n-acus íar sin a n-indread anair & aníar & andeas & atúaid, & co n-accatar na buidne & na slúagu mo seach & na firu lomnacht & rop nem thened tír h-Úa Néill immi. ‘Cid an ní seo?’ ol Conaire. ‘Ní anse’, ol a munter. ‘Ní duaichnid isí In cháin ro mebaid and In tan ro gabad for loscad in tíre’. ‘Cest, cid ghébmoe ?’ ol Conaire. ‘Sairthúaid’, for a muinter. Is ed ro gabsad íarum desel Temrach & túaithbiul Breg & to-ssesa lais cloenmíla Cernae & ní facai coru scáig a tofonn. Is é rí insin loingsige siabrai didiu fo bith imus-rola In t-omon íar sin co nach roba conar do-chóstis acht Sligi Midlúachrai & for Sligi Chúaland. Is ed gabsad íarum la h-airer n-Érenn atúaid. Is and as-bert Conaire for Sligi Chúaland: ‘Cid ragma innocht?’ ol sé. ‘Domm-air a rád, a Chonaire’, for Mac Cécht mac Snaide Teched, caithmílid Conaire meic Eterscéle, ‘batir menciu fir h-Érenn oc do chosnamso cach n-aidchi indás beith duitsiu for merugud tigi aíged ’. ‘To-tét meas fo aimseara ’, for Conaire. ‘Buí cara damsa isin tírsea’, for Conaire, ‘acht ro feasmais conair dá thig’. ‘Cía h-ainm?’ for Mac Cécht. ‘Dá Derga di Laignib’, ol Conaire. ‘Ránic chucamsa ém’, ol Conaire, ‘do chuindchid aisceada & ní tudchaith co n-eru. Ron-íurusa im chét m-bó bódána; ron-íurusa im chét m-brat cungas clidetach; ron-íurussa im chét muc muicci glasa; ran-íurussa im chét n-gaiscead n-gormdatha n-gubae; ran-íurussa im .x. delgi diortha; ran-íurussa im .x. n-dabcha deólcha; ran-íurussa im deich donnae; ran-íurussa im .x. mogu; ran-íurussa im .x. meili; ran-íurussa im trí noí con n-oengel ina slabradaib airgdigib ; ran-íurussa im chét n-each m-búada h-i sedgregaib oss n-écennsa. Ní áirmithe ám dó .Cía ríasad beós, do-bérad naill. Is ingnad mad brónach frimsa innocht oc ríachtain a trebe chuici’. ‘Am eólachsa ém día thig’, for Mac Cécht, ‘in t-sligi forsa taí, téit co téit isa teach, ar Is tresin teach atá In t-sligi. Atáit .uii. n-doirsi isa teach & .uii. n-imdada iter cech dá dorus, & ní fil acht oenchomlaid n-airi & im-suíthear In chomlai fri cech n-dorus día m-bí In gaeth. Lín ataí sund ragai it bróin dírmai co tarblais for lár In tigi. Masu ead no téig, tíagsa co n-ardu tenid and ar da chind’. In tan ro buí Conaire íar suidiu oc ascnom íar Slige Chúaland, rathaiges In triar marcach riam dochum In tigi & teora léne derga impu & trí bruit derga impu & trí scéith derga foraib & trí gaí derga ina lámaib & trí h-eich derga foa suidib & tri fuilt derga foraib. Derga uile cona fíaclaib & foltaib iter each & duine. ‘Cía rédes ruind’? for Conaire. ‘Ocus ba ges damsa In triar ucut do dul rium’, for Conaire, ‘na trí Deirg do thig Deirg. Cía ragas ina n-díaid co taesead i l-lorg chugamsa?’ ‘Ragadsa ina n-díaidh’, for Lé Fear Flaith, mac Conaire. Téit ina n-díaid íarum for echlascad , & nísn-árraid. Buí fot n-ahurchara etarru. Acht níructaisseom aireseom ní rucadsom foraibsom .As-bert friu ní remtíastais In rí. Nísn-árraid, acht ro chachain In tres fear laíd dó tara ais: Én, a meic, mór a scél. scél ó Bruidin. bélot long. lúaichet fer n-gablach fíangalach n-doguir cned misad mór bét. bé find fors n-destatar deirgindlid áir. Én. Tíagait úad íarum. Ata-roí a n-astod. Anais In mac ar cind In t-slúaig. As-bert fria a athair a n-as-breth fris. Ní bo ait lais. Ina n-diaid deit, & toirg doib trí dumu & trí tinne & airet m-bete im theglachsa ní bía nech eturru ó thein co fraig. Téit íarum ina n-diaid In gilla & toirgden doib a nísin, & nísn-árraid, acht ro chachain In tres fear laíd dó tara ais: Én, a meic. mór a scél. gerthiut gorthiut robruth rígh oes labra tria doilbthiu fear farsaig fordaim dám nónbair. én. Tintáid In mac a frithisi co rogaib In laíd do Chonaire. ‘Eirg ina n-diaid’, for Conaire, ‘& toirg doib sé dumo & sé tindiu & mo fuidellsa & aiscidi ammárach & airead beiti im theaglachsa ní bía neach etarru ó then co fraig’. Luid In gilla ina n-diaid íarum, & nísn-árraid, acht fris-gart In tres fear co n-epert: Én, a meic, mór a scél. scítha eich imda-rríadam. im-ríadam eocho Duind Desscoraig a sídaib. cíammin bí amin mairb. móra aird airdbe as saegal. sásad fiach. fothath m-bran. bresal airlig. ar-liachtait faebair. ferna tullochtaib tráthaib íar fuin. én. Tíagait úad íarum. ‘At-chíu nírus-fastais na firu’, for Conaire. ‘Ní mé rod-meirt ém’, or Lé Fear Flaith. Ráidis a n-aitheasc n-déidinach as-bertadar fris. Nirptar fáilti de & bádar íar sin na míthurassa imomna foraib. ‘Rom-gobsa mo gesa ule anocht’, ol Conaire, ‘h-ua ro-essa indarboe In tríar sin’. Do-chótar riam dochum In tigi corro gabaiset a suide Is In tig & coro áirgiset a n-eochu dergae do dorus In tigi. Is ed ro gob Conaire cona slúagaib da Áth Clíath. Is ann dosn-árraid In fear maeldub co n-oensúil & oenláim & oenchois. Mael garb for suidiu. Cía fo-certa míach di fíadublaib for a mullach ní foíchred uball for lár, acht ro gíulad cach uball díb for a findiu. Ó fo-certa a srúb ar géscoe ima-tairisfeadh doib. Sithremir cuing n-imeachtair ceachtair a dá lurgan. Mét mulaig for got cech meall do mellaib a dromai. Gaballorg iairn ina láim. Muc mael gearr dub dóiti for a muin & sí oc síréighim, & ben bélmar már dub duabais dochraid ina diaid. Cía fo-certa didiu a s-srúb ar gésce fo-lilsad. Tacmaicead a bél íchtarach co a glún. Tathchuireathar bedg ara ceand & ferais fáilti fris. ‘Fo chen dait, a popa, a Chonaire. Cían ro-feas do thíachtu sund.’ ‘Cía feras In fáilti?’ for Conaire. ‘Fer Cailliu co muicc daitsiu dot ocumul, ar ná rabais h-i toichnead innocht. Is tú rí as deach tánic in domun’. ‘Cía h-ainm dá mnaí’? ol Conaire. ‘Cichuil’, ol sé. ‘Nach n-aidchi n-aile dúib’, ol Conaire. ‘ar roticfa co port i m-bía innocht, a phopáin chain Conaire’. Téit íarum dochum In taigi, & a bean bélmar már ina diaid & a mucc moel dub dóite oc sírégim fora muin. Gess dosom didiu In nísin & ba ges didiu dó díberg do gabáil i nh-Érinn ina flaith. Gabtha trá díberg la maccu Duind Désa & .u. c. fo churp a n-díbergi cenmo-thá foslúag leó. Ba ges do Chonaire an nísin. Buí laech maith isin tír thúaid. Fén tar crínach ba h-ead a ainm. Prímloech. Is de ro buí Fén tar crínach dó, Is cuma ro chinged tar a chomland & no chesed fén tar crínach. Gabtha díberg didiu la suide & .u. c. fo churp a díbergi a oenur cenmo-thá fosluag. Bátar and íar sin fíallach batar úallacha & .uii. meic Aililla & Meadba & Maine for cech fir díb & forainm for cech Maine .i. Maine Aithremail & Maine Máthramail & Maine Mingor & Mane Mórgor & Maine Annoe & Maine Milscothach & Maine cota-gaib uile & Maine co sic os mó epirt. Gabtha díberg lui sidib. Maine Máthramail & Maine Andoe ceithri fichit déc fo churp a nn-díbergi. Maine Aithremail .l. ar .cccc. fo churp a n-díbergi. Maine Mílscothach .u. c. fo churo a n-díbergi. Maine cota-gaib uile .ui. c. fo churp a n-díbergi. Maine as mó epirt .uii. c. fo churp a n-díbergi. u. c. fo churp díbergi cach fir díb ol-cheana. Baí triar treblang di Uib Bríuin Chúaland di Laignib .i. trí Rúadchoin di feraib Cúaland. Gabtha díberg didiu la suidi & dá fichit déc fo churp a n-díbergi & dám dásachtach leó. Batir díbergaig trá trian fer n-Érenn h-i flaith Conaire. Ro-m-boísom do nirt & cumachta a n-indarba a tír h-Érenn do athchor a n-díbergi allanall & tuidheacht doib dochum a tíre íar n-athchur a n-díbergi. In tan ron-áncatar formna na fairrgi cotrecat fri h-Ingcél Caech & Éiccel, fri dá mac h-ui Conmaicne di Breatnaib, for druimne na fairrgi. Fear ainmín h-úathmar. Oensúil asa étan, leithigthir damsechi, duibithir, & tri meic imlesan inti. .xiii. c. fo churp a n-díbergi. Batar lía díberg fer n-Érenn. Bátar do muirchomruc forsin fairrgi. ‘Ná bad ead do-gneth’, ol Ingcél. ‘Ná brisid fír fear formsa. Itib lía andú’. ‘Ní raga acht comlond fortso’, fortat díbergaig h-Érenn. ‘Atá ní as fearr dúib’, ol Ingcél. ‘Dénam córai, ol atdob-rarbadse a tír h-Érenn, & atan-rarbadne a tír Alban & Breatan. Dénam oentaig etronn. Taítsi co n-atralaid far n-díberg im thírsea, & tíagsa libsi conid-athralor mo díberg i far tír’. Do-gníth In chomairle h-ísin, & do-bertatar glindi ind di síu & anall. Ité aitire dono do-breatha do Ingcél ó feraib h-Érenn .i. Gér & Gabur & Fer Rogain, im orgain fa togaidhi do Ingcél i nh-Érinn & orgain ba togaidi do maccaib Duind Désa i n-Alpain. Fo-creasa crandchor forru dús cía díb lasa ragtha i tosach. Do-tuit dul la h-Ingcél dochum a thíri. Lotar íarum dochum n-Alban, & ortadar a n-orcain and, & ath-ralsat íar suidhi dochum n-Érenn. Is ann sin trá, do-luid Conaire íar Slighi Chúalann dochum na Bruidhne. Is and tángadar na díbergaig co m-bátar i n-airear Breag comardu Étair forsind fairrgi. Is and as-bertadar na díberga: ‘Telcid sís na seólo & dénaid oenbuidin díb forsind airrgi arnachab-accastar as tír & eththar nach traig-éscaid h-úaib isan tír dús In fagbaimis tesorcain ar n-ainech fri h-Ingcél, orcain fon orgain do-rad dúnn’. ‘Cest, cía raghas dond éitseacht isa tír?’ Rachta neach lasa m-bet na trí búada .i. búaid clúaise & búaid rodairc & búaid n-airdmesa. ‘Atá limsa’, for Maine Milscothach, ‘búaid clúaisi’. ‘Atá limsa didiu’, for Maine Annoe, ‘búaid radeirc & airdmeasa’. ‘Is maith a dul dúib’, for na díbergaig, ‘fón indussin’. Do-tíagat nónbur íarum co m-bátar for Beind Étair, dús cid ro-clótis & ad-chetis. ‘Tá chéin’, for Maine Milscothach. ‘Cid sin?’ for Maine Andoe. ‘Fúaim n-eachraide fo rígh ro-cluiniursa’. ‘Ata-chíusa tria búaid rodeirc’, for a chéle. ‘Cest, cid at-chísiu h-i suidiu?’ ‘At-cíusa’, orsé, ‘echrada ána aurardai áilde ágmara allmara foseanga scítha sceinmnecha féigi faebardhai femendae fo réim fo-crotha mórcealtar talman. Dor-riagat ilardae uisscib indberaib ingantaib.’ ‘Cit n-é uisce & ardae & indbera do-riadhad?’ ‘Ní anse: Indein, Cult, Cuilten, Mafat, Amatt, Iarmafat, Findi, Goisce, Guistine.’ ‘Gaí glas h-úas chairpthib; calca détt for sliastaib; scéith airgdidi h-ús uillib; leth ruith & leth gabra. Étaigi cach n-oendatha umpu.’ ‘At-chíusa íar sin sainslabra sainigthi remib . trí .lll. n-gabar n-dubglas it é cendbega corrderca biruích baisleathain bolcsróin bruindideirg béolaide saitside sogabáltaige crechfoibdidi féighi faebardae femendae cona trí coectaib srían crúanmaithne friu’. ‘Tongusa a toinges mo thúath’, for fer ind rodeirc, ‘is slabra nach suithchernai In sin. Is h-í mo airdmes de, Is é Conaire mac Etirscél co formnaib fear n-Érenn imme do-rét In t-sligi’. Tíagait for cúlu íarum co n-décdatar dona díbergachaib: ‘Ised ann so ro-chúalamar & adus-connarcmar’. Batar sochaidi trá iter da síu & anall in t-sluagse .i. trí .lll. curach & cúic míli indib & .x. cét in cach míli. Arro-tógaibseat íarum na seóla for na crundu & dos-cuirethar dochum thíre coro gaibseat h-i Trácht Fuirbthi. In tan ro n-gabsat na curaig tír, Is and robuí Mac Cécht oc béim tened i m-Bruidin Dá Derga. La fúaim na sbréde fo-cesa na trí choectu curach co m-bátar for formnu na fairrge. ‘Tá chéin, for Ingcél. Samailte latsu, a Fir Rogain’. ‘Ní fetursa’, ol Fer Rogain, manid Luchton Cáinti fail indi i nn-Emain Machae do-gní In bosorcuine seo oc gait a bíd aire ar éigin, nó gréch ind Luchduind h-i Temair Lúachrae nó béim spréde Meic Cécht oc atúd tened ría ríg h-Érenn airm h-i foí .Cach fras trá, do-léicead In spréd for lár fo-nuinfidi cét laeg & delethorc friae. ‘Ní tuca Día and In fer sin innocht ’, fordat meic Duind Désa, ‘is líach’. ‘Ní bud líacha suidiu limsa’, for Ingcél, ‘indás inn orcuin do-ratsa dúibse. Ba h-é mo líthsa bid é do-chorad and’. Tos-cuirithir dochum thíri. A n-gloim ro lásat na trí .lll. curach oc tuidecht i tír for-rochrad Bruidean Dá Dergae coná roibe gaí for ailching inte acht ro láiseat grith co m-bátar for lár In tigi uili. ‘Samailte lat, a Chonaire, cía fúaim so?’ ‘Ním-thása a samuil, manid talam imid-rae nó manid In Leuidan timchela In domuin ad-comaicc a erball do thochur In beatha tar a cheann nó bárc mac Duind Désa ro gab tír.’ ‘Dirson nábdar h-é bátar and. Batar comalta carthacha dún. Ba h-inmain In fíanlag. Nísn-áigfimis anocht ’. Is and ránic Conaire co m-buí h-i faichchi na Bruidne. In tan ron-chúala Mac Cécht In fothronn ata lais roptar óic táncatar co a muntir. La sodain for-ling a gaiscead dia chobair. Aidblithir leó bid torandchleas trí cét a chuicligi oc forlaimm a gaiscid. Bárc a m-bátar meic Duind Désa ba h-indae buí In cur márthrelmach andiaraid i m-braine na báirci, In leó h-úathmar ansae, Ingcél Caech mac h-ui Conmaicni. Leithir damseithi ind oensúil buí asa étun. Seacht meic imblesan inti. Batar dubithir dethaig .Méit chairi colbthaigi cechtar a dá glúine. Méit clíab búana cechtar a dá dornn. Méit mulaig for gut mella a droma. Sithir cuing n-úarmedóin cechtar a dá lurcain. Gabsat trá na cúic míle .c. & .x. .c. in cach míli h-i Trácht Fuirbten. Luid Conaire íarum isin m-Bruidin & gabais cách a suidi Is tig iter ges & nemgeis, & gabsat na trí Deirg a suidiu & gabais Fer Cailli cona muicc a Fer Cailli cona muicc a suidiu. Tos-tánic Dá Dergae íar sin trí caectaib óclach & a fotalbearrad co clais a dá chúladh for cach fear díb, & gerrchochaill co mell a dá lárcc. Berrbrócca breccglasa impu. Trí caecait maglorg n-draighin co feithnib iairn ina lámaib. ‘Pho chen, a phopa Conaire’, ol sé. ‘Cid formna fear n-Érind do-thaístis lat ros-m-biadfaindsea ’. In tan trá bátar and con-accatar a n-oen-bandscáil do dorus na Bruidhne iar fuinead n-gréne, oc cuindchid a l-léicthi isa thech. Sithir cloideb n-garmnai ceachtar a dá lurcan. Batir dubithir dethaich .Brat ríabach rolómar impi. Tacmaicead a fés In t-íchtarach co r-rici a glúin. A beóil for leith a cind. To-téit co tard a leathgúalainn fria h-ursaind In tigi oc admilliud ind ríg & na maccoem ro bátar immi sin tig. h-Éseom feisin ata-raglastar as tig: ‘Maith sin, a banscál, cid at-chi dúnd, inda fisid?’ ‘At-chíusa duidseo immurgu’, ol sise, ‘nocon érnaba cerr ná chárnai dít asin taig h-i taudchud acht a m-bértae eóin ina crobaib’. .‘Ní bo dochél célsamar, a bean’, ol seisem. ‘Ní tú chélas dúind do grés. Cá do chomainmseo, a banscál ?’ ol Conaire. ‘Cailb’, ol sí. ‘Ní forcrad n-anma són ém’, ol Conaire. ‘Éce it ile imda mo anmandasa cheana’, ol sí. ‘Citn-éisidi?’ ol Conaire. ‘Ní anse’, ol sisi: Samain, Sinand, Seiscleand, Sodb, Saiglend, Samlocht, Caill, Coll, Díchoem, Díchuil, Díchim, Díchuimne, Díchuinne, Dairne, Dáirine, Der úaine, Égem, Agam, Ethamne, Gním, Cluichi, Cethardam, Nith, Nemain, Noenden, Badb, Blosc, Bloar, h-Uaet, Mede, Mod. For énchois & oenanáil ro chachain doib in sin uile ó dorus In tigi. ‘Cid as áil dait?’ ol Conaire. ‘A n-as áil daitsiu didiu’, ol sisi. ‘Is ges damsa’, ol Conaire, ‘dám oenmná da airitin íar fuin n-gréne ’. ‘Cid geis’, ol sisi, ‘ní ragsa co n-decha m' aídidecht di ráith isind aidchise inocht’. ‘Abraid fria’, ol Conaire, ‘bérthair dam & tindi dí ammach & mo fuidelsa, & anad i maigin aile inocht’. ‘Má dod-ánic ém dond ríg’, oll sisi, ‘co praind & lepaid n-oenmná ina thig, ad-étar na aill ó nach ailiu oca m-biad ainech, mad ro scáich coiblide na flatha fil isin Bruidin’. ‘Is fechuir a frecra ’, ol Conaire. ‘Dos-léic ind, cid geis damsa’. Buí gráin már foraib íar sin dia accallaim na mná & míthaurassa acht nád feadatar can boí doib. Gabsait íar sin na díbergaig tír & dol-lotar co m-bátar oc Lecaib Cind Slébe. Bithóbéla trá In Bruidin. Is aire at-berar bruidin dí, ar Is cosmail fri beólu fir oc cor bruidne. Ba mór In tene ad-suíthi oc Conaire cach n-aidhchi .i. torc cailli. Seacht n-dorais as. In tan don-iscide crand assa thaíb ba méit daig n-dairt(h)aigi cach tob no théiged for cach n-dorus .Ro bátar .uii. carbait dég de chairpthib Conaire fri cach n-dorus don tig & ba h-airecna don aes na deiccsin In t-suillse mór sin tria asna drochu na carbut. ‘Samailti lat’, a Fir Rogain, for Ingcél. ‘Císí suillse mór sucut?’ ‘Nochom-thása a samail, mani daig do rígh’. ‘Ní thuctha Día and inocht In fer h-ísin. Is líach.’ ‘Cid ahé libse a flaithius ind fir sin i tír n-Érenn?’ or Ingcél. ‘Is maith a flaith ’, ol Fer Rogain. ‘Ní taudchaid nél tar gréin ó gabais flaith ó medón erraich co medón fogmair, & ní taudchaid banna drúchtae di feór co medón laí, & ní fascnan gaemgaeth cairchech cethrae co nónae, & ní foruích mac tibhri ina flaith tar ag fireand cacha indise ón chind m-blíadnae co araill. & ataat .uii. meic thíri i n-giallnai fri raigid ina thigseom fri coimét In rechtai sin & atá cúlaitiri íarna cúl .i. Macc Locc & Is é taccair tar a cend h-i tig Conaire. Is ina flaith Is combind la cach fer guth araili & betis téta mendchrot ar febus na cána & In tsída & In chaínchomraic fil sethnu na h-Érind. Is ina flaith ataat na trí bairr for Érind .i. barr dés & barr scoth & barr measa. Ní thuca Día and anocht in fearsin. Is líach. Is muc reme-tuit mes. Is noídhiu ar aís. Is líach garsécle dó.’ ‘Ba h-é mo líthsa’, for Ingcél, ‘bid h-é do-chorad and. Ba h-é orgain fón aile. Ní bu ansu limsa indás mo máthir & ma athir & mo secht n-derbráithir & rí mo thúaithi do-ratusa dúibsi ría tuidecht ina athchor n-díbeirgi’. ‘Is fír, Is fír’, or In t-aes uilc robátar immailli frisna díbergachu. Toschuirther beadc na díbergaig a Trácht Fuirbthin & do-beraid cloich cach fir leó do chur chairn, ar ba sí deochuir lasna fíanna i tosuch iter orcuin & maidm n-imairic, coirthi no clandaitis In tan ba maidm n-imairic. Carn immurgu fo-cerdaitis in tan ba n-orgun. Carn ro lásat íarum In tan sin h-úaire ba n-orgun. h-I cíanfoccus ón tig ón, ar ná forclostais & ná aiccitis ón tigh. Do-génsat íarum a comairli bali i r-rolsat a carnd. ‘Maith trá’, or Ingcél frisna h-eólchu, ‘cid as neasom dún sund?’ ‘Ní anse. Bruiden h-Ui Dá Dergae, rígbrugaid h-Érenn’. ‘Batar dóichi ém fir maithi do saigid a chéle don bruidin sin innocht’. ‘Ba sí comairli na n-díbergach íarum nech úaidib do déicsin dús cindus ro-m-both and ’. ‘Cía ragas do déicsin In tigi?’ ‘Cía no ragad ’, or Ingcél, ‘acht mad meisi? h-Úairi is mé dliges fíachu’. To-théit Ingcél do thoiscélad forsin m-Bruidin cosin tres mac imlesan na h-oensúla robuí asa étan do chommus a ruissc isa teach do aidmillead ind ríg & na maccaem ro bátar immi isin tig conda-dercacha tria drochu na carbat. Ro ráthaiged íarum asin tig anall Ingcél. Ta-cuirethar beadg ón tig íarna ráthugud. Téit co ránic na díberga baili i rabatar. Fo-creas cach cúaird im alaile din díbeirg fri h-éistecht in scéoil. Airig na díbearga2 i fírmeadón na cúarta. Batar h-éiside Fear Gel & Fear Gair & Fer Rogel & Fer Rogain & Lomnae Drúth & Ingcél Caech. Seisiur doib i meadhón na cúarta, & luid Fear Rogain dia rithchomarc. ‘Cindus sin, a Ingcél?’ for Fer Rogain ‘Cip indus’, for Ingcél, ‘is ríghda In costud, is slúagda a seiseilbe, Is flaitheamda a fúaim. Bé fo ná bé rí and, gébassa a tech isinní no dligim .Do-thét cor mo díbergi de.’ ‘Fa-rácbaisemne fri láim deitsiu, a Ingcél, fordat comaltai Conaire, nád n-íurmais orguin co feasmais cía no beth indti’. ‘Cest, In dercachasu a tech co maith, a Ingcél?’ for Fer Rogain. ‘Ro lá mo súilse lúathchúaird and & gébait im fíachu amal itá.’ ‘Is deithber dait, a Ingcél, cía no gabtha’, ol Fer Rogain. ‘Ar n-aitine fil ann .i. ardrí h-Érenn, Conaire mac Etirsceóil’. ‘Cest, cid at-chonnarcaissiu isin fochlu féindida In tigi fri enech ríg isind leith anall?’ ‘At-chonnarc and’, ol sé, ‘fear gormaineach már. Rosc n-glan n-gleorda lais. Déitgen coir .Aiged fochael forleathan. Línfolt find forórdae fair. Fortí choir immi. Míleach argit ina brut & cloideb órduirn ina láim. Scíath co cóicroth óir fair. Sleag chúicrind ina láim. Caínsi chaín corcarda lais, os h-é amulchach. Ailmenmnach In fear sin ’. ‘At-chonnarc and triar fris aníar & anoir & triar ara bélaib ind fir chétnae. Ata lat Is aenmáthair & oenathair doib, it é comaesa comchóire comáilli cosmaili h-uili. Cúlmongae foraib. Bruitt úainide immpu uile. Tanaslaidi óir ina m-brataib. Cúarscéith crédumae foraib. Slega druimnecha h-úastu. Calc dét i l-láim cach fir díb. Oenreb leó uile .i. gebid cach fear díb rind a cloidib iter a dá mér & imda-cuiread ima mér & nado-sínead na cloidib a n-oenur íar suidiu. Samailte lat in sin, a Fir Rogain’, or Ingcél. ‘Ní anse damsa a samail’, for Fear Rogain. ‘Cormac Cond Loinges mac Concobair In sin, laech as deach fil íar cúl scéith i tír h-Érend. Is ailmenmnach in fer sin. Is fail ní ad-ágetharfail ní ad-ágethar innocht. Is láth gaile ar gaiscead. Is brigu ar trebthochus. Is é In nónbur fil immiseom na trí Dúngusa & na trí Daelgusa & na trí Dángusa, .ix. céli Cormaic Cond Loinges meic Concobair. Ní rubatar riam firu ara n-dochur & ní ros-anachtatar riam ara sochur. Is maith In laech fil eturru .i. Cormac Cond Loinges. Tongu a toingend ma thúatha, do-thaethsat .ix. n-deichenbair la Cormac ina chétchuimscliu & do-thaethsad .ix. n-deichenbair la muintir cenmo-thá fer cach airm doib & fer cach fir díb & raindfid Cormac comgním fri cach n-oenfer ar dorus na Bruidne & maídfid búaid ríg nó rígdamnae nó airig díberge & im-airigfa élúd dó cid créchtaig a muindter uile’. ‘Mairg íuras In n-orguin’, for Lomnae Drúth, ‘cid dáig ind oenfir sin Cormaic Cond Loinges meic Concobair. Tongusa a toingthe mo thúatha’, for Lomna mac Duind Désa, mad meise con-ísed mo chomairle ní aidlébthai innd orguin, cid dáig ind oenfir sin namá & ara léichet & a febas ind laích. ‘Ní cumci’, for Ingcél. ‘Néla feimmid dot-h-ecat. Fír n-gér n-gúaisfeas dá n-grúad n-gabair gébthair fris la luighi Fir Rogain ruidhfeas. Rogob do guth maidm fortsu, a Lomnae’, ol Ingcél. ‘At drochlaechsu rot-etatar. Néla feimmid rl.’ ‘At-m-bia basa lecht bas brisceam lurcu manaís for tráig maitne do thig Duind matin moch a m-bárach ’. ‘Assu éc ernbáis ar tromslúagthig cottet co teinnet co dered m-betha.’ ‘Ní aisnébet sin ná seanchaid dul damsa ónd orguin, corrom mé nosn-orr’. ‘Ná aidbir ar n-ainech, a Ingcél’, for Gér & Gabar & Fer Rogoin. ‘Íurthar ind orcun maní má in talam fue conon-rommarbtharni occi ’. ‘Angó didiu, Is deithbir deitsiu, a Ingcél’, for Lomnae Drúth mac Duind Désa. ‘Ní duidsiu a domaíne na h-oircne. Béra cend ríg alathúaithi lat ; airtbi alaili & ta-érna as do thriur derbráthar as ind orguin .i. Ingcél & Écell & Dartaid na díbeirgi ’. ‘Is annsu damsa immurgu’, for Lomna Drúth. ‘Mairc damsa ría cách, mairg íar cách. Is mo chendsa ceta-imchoichertthar and íarsind úair iter feirtsib carpat, áit i comraicfead díabolnámaid .i. fo-cicherthar isin m-Bruidin co ba trí & do-foícherthar esti co ba trí. Mairg no théit, mairg lasa tíagthar , mairg cusa tíagar. It troich téit, it troig cusa tíagar.’ ‘Ní fil nád ró damsa’, ol Ingcél, ‘inid mo athair & mo máthair & mo secht n-derbráithir & rí mo thúaithi ortabairsi limsa, ní fil ní nád faelasa ó sin innonn’. ‘Cid fín bárc do-téised treut ’, ol Gér & Gabar & Fer Rogain, ‘íurthar lat ind orgun innocht’. ‘Mairc dos-béra fo lámaib námat’, for Lomnae Drúth mac Duind Désa. ‘Ocus íar sin, cia occa and?’ ‘At-chonnarc and imdae & triar indi, trí dondfir móra, trí cruindberrtha foraib it é comlebra for cúl & étan. Trí gerrchochaill dubae impu co ulnib & cendidi fota forna cochlaib. Trí cloidib dubae dímóra leó & teora dubboccóti úasaib & teora dubslega lethanglasa úasaib. Remithir indber cairi crand cach ae díb. Samailte lat sin, a Fir Rogain.’ ‘Is andsa damsa a samail. Ní fetursa i nh-Érinn In triarsin manid h-é In triar ucut di Chruithentúaith de-deochatar for loinges asa tír conda-fil h-i teglach Conaire. It é a n-anmand: Dub Loinges mac Trebuait & Trebuait mac h-ui Lonsce & Curnach mac h-ui Fíaich. Trí laích ata dech gaibthi gaisced la Chruithentúaith In triar sin. Do-foethsad .ix. n-deithenbor leó ina cét-cumscle & da-thaed fer cach airm doib cenmo-thá a fer feisin & con-roindfeat comgním fri cach triar isin Bruidin & maídhfit búaid ríg &rl. & ima-ricfa élúd doib íar sin cidat créchtnaig. Mairg íuras In n-orguin cid dáig in trír sin namá.’ ‘Toingu do dea toinges mo thúath mad mo chomairle do-gnethi and ni h-íurtha inn orgun’, for Lomna Drúth. ‘Ní cumgai ’, ol Ingcél. ‘Néla femid dot-h-ecat. Fír n-gér n-gúaisfeas &rl .Ocus íar sin cia acca and?’ ‘At-chonnarc and imdae & nónbor inti. Mongae findbuide foraib até comáilli uile. Bruit breiclíga impu & nae tinne cetharchoire cumtachtai h-úasaib. Ba lór suilse isind rígthaigh a cumtach fil forna tinnib cetharchorib h-ísin. Samail lat sin, a Fir Rogain.’ ‘Ní anse damsa ’, for Fer Rogain. ‘Nónbor cuisleannach inn sin do-róchtatar co Conaire ara airsceláib a Síd Breg. It é a n-anmand: Bind. Robind. Rianbind. Nibe. Dibe. Deichrind. h-Umal. Cumal. Cíalgrinn .It é cuisleandaich ata dech fil isin domun. Do-thaedsad .ix. n-deichenbor &rl. & maídfid cach fear díb búaid ríg &rl. & ima-ricfa élúd doib íarum, ar bid imguin fri scáth imguin friu. Génait & ní génaither, úair Is a síd doib. Mairg íurass In n-orguin cid dáig In nónbuir sin.’ ‘Ní cumgid’, for Ingcél. ‘Néla &rl.’ ‘Ocus ar sin, cía acca ann?’ ‘At-chonnarc imdae ann & oenfer inti. Mael garb for suidiu. Ó fo-certa míach fíaduball fora muíl ni foíchread uball díb for lár acht ro giúlad cach uball fora finda .A brat rolómar tharis isin tig. Cach n-imresain bís isin tig im sudi nó ligi Is inna réir tíagait uili. Día faetsath snáthat isin tig ro-cechlastai a toitim In tan labras beóus. Dubchrand már h-úasae. Cosmail fri mol muilind cona scíathaib & a chendraig & a irmtiud .Samailte lat sin, a Fir Rogain.’ ‘Ní anse’ &rl. ‘Taidhle Ulad In sin, rechtaire teghlaig Conaire. Is éigen aurthúasacht a brethi ind fir sin. Fear con-icc suidi & ligi & biad do chách. Isí a lorc teglaig fail úasa. faeth libsi in fear sin. Tongu a toinges mo thúath, bid lia a mairb lais na h-oirgne andáta a m-bí. Do-thoetsad a trí chomlond lais & do-thaeth and fo-deisin. Mairc íuras in orcuin &rl. Oircid &rl.’ ‘Ocus ar sin cí aca and?’ ‘At-chonnarc and imdae & triar indi. Trí muíl mirdeacht .Moam díb In mael medónach. Múadblosc braenach bairindchorp. Bairnech béimnech balcbuilleach benas ar noe cétaib h-i cathchomlond. Crandscíath odor iarnae fair co m-bil chotut chondúala forsna talla ceartchosair ceithri n-drong n-deichenbair n-dedbol for a tharsciu tharlethair. Taul fair fortrén fodomain choiri choir chutrumae ceithri n-dam tollchruís tolberbudh im cetheora mucca midaísi ina midchroes mórthaltu. Ataat fri a dí n-airchind n-airidi dí noe cúcsescurach. Cutrumae dingbála trí n-drong n-deichenbair cechtar a dá trénchoblach. Gaei lais gormrúadh glacthoimsidi fora chrund chomacmaicc ro-saig íar fraig forcleithi conid fri talmain tarisidhar. Fail iarn fair dubderg drúchtach. Ceithri traighidh tretoimsidi iter a dá na og imfaebuir. Trícha traiged tromtoimside ina claideb glondbémnech ó duibdéss co íarndorn. Tadbat tuídle teintithi for-osnae tech midchúarta ó cléithib co talmandae .Trén écosc at-chíu. Becc náchim-rala h-úathbás oc imchaisin In trír sin. Ní fil ní bas decmacciu .Dias mael and sin im fer co fult, dá loch im slíab do drumchla tuindi tulguirmi, dé seichi im rolaig, dá noeíne lána de delgib scíach for rothchomlai occaib, & Is cosmail limsa fri caelglais n-uiscidi forsa taitne grían, & a trebán úadi sís, & sechi i n-echrus íarna chúl & tauri rígthaigi condeilb lagin móir h-úasae. Dagere cuinge sesrighi a crand fil indi.’ ‘Samailte lat’ rl.. ‘Ní anse lim a samail, Mac Cécht mac Snaidi Theiched In sin, caithmílid Conaire meic Eterscél. Is maith In laech Mac Cécht. Ina thotham chotaltai robuí faen ina imdae In tan at-chonnarcasiu. In dias mael im an fer co folt at-chondarcasiu, it é a dá glún ima chend. In dá loch im slíab ad-chondarcaisi, it é a dí súil ima sróin. In dí seichi im rolaig at-chondarcais, it é a dá n-áo ima cheand. In dá chúicsescurach for rothchomlae at-chonnarcais and a dí bróig fora scíath. In chaelglais uiscidi fora taitne grían at-chondarcais ann, & a trebán úadi sís, is é brechtrad a cloidib In sin. In t-seichi i n-echruis fil íarna chúl, isí trúaill a 3cloidhibseom sin .Ind tuiri rígthaigi at-chondarcais and, isí a lainginseom ón didiu & cresaigthiseom In gaí sin co comraiged a dá n-ind i n-do-léici aurchor a riara dí In tan as n-áil dó. Is maith In laech Mac Cécht. In dá drumcla thuindi tulguirmi at-chondaircsiu and it íat a dá malaig chóiri chutrumae tarrsnu a gnúisi deirgi datháilli.’ To-thoetsat sé chét la Mac Cécht ina cétcumscliu & fer cach airm dó cenmo-thá a fer fo-desin & con-raindfi comgním fri cach n-oenfer isin Bruidhin & maídfid búaid rríg &rl. ar dorus na Brudne & imma-ricfa élúd dó cidat créchtnaigthe & in tan ima-ricfa dó tuidecht foraib isin tig bit lir bomand ega & fér for faithchi & renda nime far leithchind & far lethchloigind & caíp far n-inchindi & far cnáimrethach & daise do far n-apaigib combrúthaib lais íarna scaíliud dó fona fuithribi. Teigsit íarum tar teóra foithribi la crith & omun Meic Cécht. Gabsait na aittiri eturru a fritisi .i. Gér & Gabar & Fear Rogain. ‘Mairg íurus ind orguin cid dáig ind oenfir sin’, for Lomna Drúth 4. ‘Fris-cithsead far cenna díb’ .‘Ní cumcid’, for Ingcél. ‘Néla’ &rl. 5 ‘Angó didiu, a Ingcél’, for Lomna mac Duind Désa, ‘ní deit a domaín na h-oirgne, mairg &rl. Is annsu damsa Is mo’ &rl. 6 ‘Angó didiu’, for Ingcél, ‘bas briscem lurcu manaís’ &rl. ‘Ocus ar sin cía acca ann?’ ‘At-chonnarc and imdae & trí maethóclaích inti & trí bruit sirecdai impu. Teóra bretnasa órdai ina m-brataib. Teóra monga órbuidi foraib. In tan fo-longat abairbthiu tacmainc In mong órbuidi doib co braine a n-imdae. Inbuid con-ócbat a rosc con-ócaib in rofolt co nach ísliu rind a n-úae. Casithir rethe copad. Cúicroth óir & caindel rígthaighi úas cach ae. Nach duine isin tig arta-ceisi guth & gním & bréithir. Samailte lat sin, a Fir Rogain.’ Ro chí Fer Rogain co m-ba fliuch a brat far a bélaib & ní fétas guth asa chind co trian na h-aidchi. ‘A becco’, ol Fer Rogain, ‘is deithbeir dam a n-do-gníu. Oball & Obléni & Corpre Músc, trí meic ríg h-Érenn.’ ‘Ro mairg más ar scél’, ordat meic Duind Désa, ‘is maith In triar fil isinn imdae. Gnása ingen macdacht leó & cridi bráthar & gala mathgamna & brotha leómain. Cach oen bís ina n-gnáis & ina lebaid ní chotlai & ní loingi h-i sámhae co cenn nómaidi íar scarad friu ara n-ingnais. It maithi inn óicc ina n-aes. Do-thaetsad trí deichenbair la cach n-oe díb ina cét-cumscli &rl., & do-thoet dias díb and. Mairg íuras In n-orcuin cid fo bith na deisi sin.’ ‘Ní cumcid’, or Ingcél. ‘Néla &rl.’ ‘Ocus íar sin cía acca and?’ ‘At-chonnarc and imdae & triar indi .i. triar úathmar anetargnaid trecheann.’ ‘Tri fothucht fomórach’ ‘nád n-delb duine n-duinigen’ ‘fora n-dreich duaithni diulathar’ ‘rodo-ler lond-láthrustar’ ‘lánchenn trí lorg lín-fíaclach’ ‘o ur bél co uoe.’ ‘rechtairi múaid’ ‘muinter cech cétglondaig.’ ‘claidib tri slúag selgatar’ ‘ar borg m-búireadach’ ‘Bruidne Dá Dergae taurchomruc.’ ‘Samailte lat sin’ &rl. ‘Is andsae damsa &rl. Ní featarsa dí feraib h-Érenn nach di feraib betha, minid h-é In triar tuc Mac Cécht a tírib na Fomóire ar galaib énfir. Ní fríth la Fomóiri fear do chomruc fris co tuc In triar sin h-úadib conda-fil i tig Conaire i n-gíallnae nár choillet ith ná blicht i nh-Érind tara cháin téchtae céin beas Conaire hi flaith .Is deithbeir cid gráin a n-imchaiseo , trí luirg fíaclai ón h-uí diaraile ina cind .Dam co tindiu Is ed mír cach fir díb & is ecnae In mír sin co téit seach a n-imlind sís. Cuim chnáma uili In triar sin. Toingu a toingthe mo thúath, bit lía a mairb leó ón orguin atát a m-bí. Do-thoetsad sé cét laech leó ina cétcumscliu &rl, & ní ba mó mír na dorn nó lau mairfes cach fear leó, dáig ní léicther airm leó isin tig h-úaire Is i n-gíallu fri fraighidh ataat, arnádernat mídénam isin tig. Toingu do dia a toingthe mo thúatha, día m-beith gaisced foraib arnon-sligfidis co trian. Mairg íuras In n-orguin fo bith ní comruc fri séganna.’ ‘Ní cumcid &rl. Ocus íar sin cía acca and?’ ‘At-chonnarc and imdae & triar indi, trí donnfir móra. Trí dondbertae foraib. Buind cholbtha remra leó. Remithir medón fir cach ball doib. Trí dondfuilt chasa foraib co r-remur cind. teóra lenna brecderga impu. Trí dubscéith co stúagmílaib óir. Teóra slega cúicrindi úasaib & cloidib 7 dét i l-láim cach fir díb. Is í reb do-gníat día claidbib, fos-certat i n-ardae & fo-certat na trúailli ina n-diaid & nada-samaiget isna trúaillib riasíu táirset talam. Fo-cerdad didiu na trúailli & na claidbiu ina n-díaid & at-ethat na trúailli conida-samaiget impu a n-aenur riasíu táirset talam. Samailte lat & rl.’ ‘Ní anse &rl. Mál mac Telbaind & Munremar mac Geirrgind & Birrderg mac Rúaid, trí rígdamnae, trí láith gaile, trí laeich ada dech íar cúl gaiscid i nh-Érinn. To-thoeth cét laech leó ina cétcumscliu & cona-raindfet comgním fria cach n-oenfer isin Brudin. & maídfid búaid &rl. & ima-ricfa élúd doib íarum. Níb íurtha inn orgun cid dáigh in trír sin. Mairg íuras In n-orguin’, for Lomna. ‘Ba ferr búaid a n-anocail oldás búaid a n-gona. Cén-mair noda-ainsed. Mairg noda-géna. Ní cumci sic &rl. ’ ‘Ocus íar sin cid 8 acca and?’ ‘At-chonnarc fer n-and i n-imdae cumdachdae as caíme di laechaib h-Érenn. Brat cas corcra immi. Gilithir snechta indala grúadh dó, breicdeirgithir sían a n-grúad n-aile. Is glaisidir buga indala súil dó9, duibithir druimne duíl In t-súil aile. Méit clíab búana a n-dosbili find forórda fil fair. Benaid braine a dá imdae. Is caisithir reithi copad. Cía do-fortae míach do chnoib dergfuíscib for a mullach ní foíchred cnoí díb for lár. Claideb órduirn ina láim. Scíath cróderg ro brecad do semandaib findruine iter eclanda óir. Sleg fota thredruimneach, reimithir cuing n-imechtair a crand fil 10indti .Samailte & rl.’ ‘Ní anse, ar-ro-featatar fir h-Érenn a n-gein sin. Conall Cernach mac Amairgin In sin. Da-recmaing immalle fri Conaire ind inbuidse. Is é charas Conaire sech cách fo bith a chosmailisa fris a chrotha & a delbae. Is maith In laech fil and, Conall Cernach. In scíath cróderg sin fil ar a druim ro brecad do semannaib findruine conid brec, ro noíseghedh ainm dó la h-Ultu, In Briccriu Conaill Chernaig. Toingu a toingthe mo thúatha &rl., bid imda broen derg tarse innocht ar dorus na Bruidne. Ind t-sleg druimnech sin fil h-úasa, bid sochaidi forsa n-dáilfea deoga tondaig innocht ar dorus na Bruidne. Ataat .uii. n-dorus isin tig & ar-ricfa Conall Cernach bith for cach n-dorus díb, & ní bad tesbaid as cach n-dorus. Do-thoetsad .ccc. la Conall ina cétchunnscleo cenmo-thá &rl. & con-raindfe &rl. & In tan im-airiccfa tuidecht dó foraib asin tig bit lir bomanna &rl. & imma-riccfa élúd dó cid créchtnaigthe. Mairc íuras & rl.’ ‘Ní cumcid’, ol Ingcél. ‘Néla &rl. ’ ‘Ocus íar sin cía aca and?’ cétchumschliu cenmotha fer cach airm & a fear fadesin & comrainnfe comgnim fri cech noenfer isin bruigin & maidfid buaid rig no rigdamna no airig diberge & immaricfa élud dó cid crechtach & In tan immaricfa do élud foraib asin tig bit lir bommann ega & fér for faichthi & renna nime far lethchinn & far lethcloicind & caíp far ninchindi & far cnaimrethach taisi do far napaigib combruithib lais iarna scailiud do fona fuithribi mairg iuras ind orguin cidég ind oenfir sin for lomna druth friscichfet far ceda dib ni cumcid for ingcel nela feimmid dotecta &rl ango didiu a ingcel for lomna druth mac duind desa ni deit a domain na oirgne &rl Is annsa damsa Is mo chennsa &rl & iarsin cia acca and ‘At-chonnarc and imdae & ba caíniu a cumtach oldáta imdadae In tigi ol chena. Seól n-airgdidi impe & cumtaigi isinn imdae. At-chondarc triar n-inni. In dias imechtrach finna dib línaib cona foltaib & a m-brataib & it gilithir snechta. Ruidhiudh roalaind fo grúad cechtar n-oí. Maethóclach eturru i medón. Bruth & gním ruireach lais & comairle senchad. Brat at-chondarc immi, Is coibés & ceó cétamain. Is sain dath & écosc cacha h-úaire tadbat fair. Áilliu cah dath alailiu. At-connarc roth n-óir isin brut ara bélaib ad-comaicc h-úa smech co a imlind. Is cosmail fri tuídlig n-óir forloiscti dath a fuilt. Do neoch at-connarc di delbaib betha isí delb is áilldem díb. At-chondarc a cloideb n-órduirn occo thís. Ro buí airther láime din claideb fria trúaill anechtair. In t-arther láimi sin, fer no biad In n-airther In tigi tisgébad In frighit fria foscad in claideb11. Is bindiu 12bindfodhrugud In claidib sin oldás bindfogur na cuisleann n-órdae fo-chanait ceól isin rígthaig.’ ‘Is and as-biurtsa’, for Ingcél, oca déicsi: ‘At-chíu flaith n-ard n-aireagdai. as bith builech búiredach. brúchtas roimse robartai. rechtbruth cain cruth ciallathar. Ad-chíu clothrí costadach. cotn-gaib ina certraind choir chomchétbuid. ó crunn co fraig fo suidhiu. At-chíu a mind findflatha. conid fri recht ruireach rathordan. ruithen a gnúisi coimdetae. At-chíu a dá n-grúad n-gormgela. conid fri fuamun find fuinecthae. fordath soerdath snechtaidi. di díb súilib sellglasaib. gloiniu a rosc robuidi. tenniu a chuindsciu chaintaocud. iter clethchor n-dub n-daelabrat. At-chíu ardroth n-imnaisi ima chend cocoirse, conid fultu frithechrus. fordath n-órda n-ollmaise. fail h-úasa berrad buidechas. At-chíu a brat n-derg n-ildathach nóthech siric srethchise. sluind ar delbthar n-dennmaisi .di annor aurrdreic ailbeand alathúaith n-dronaicdi. At-chíu delg n-and olladbul. de ór uili indtlaisi. lasaid ar lúth lánésci. lainne a chúairt chorcairgemach .caera creithir comraicthi. con-gaib ar dreich n-dennmaisi. iter a dá gelgúalaind choir. At-chíu a léne lígdae línidi. conid fri sreband sirechtach. scáthderc sceo deilb illdathaig. ingelt súili sochaidi. cot-gaib ar méit muinenchor. saerthus ar neim imdénum óir fri siric srethchisi. ó adbrond co urgúalaind nó co aurglúne. At-chíu a chlaideb n-órduirn n-indtlaise. ina intiuch findargid. aisndeith ar cheirrn cúicroith. conid fri crúaid n-aurrdric n-aister. At-chíu a scíath n-étrocht n-aílenda fail h-úasa drongaib dímes. trethur di ór aíblech ara ur sceo bil banbruth. for-osnai líth lúaichet. tuiri di ór indtlaise. lám rígh fris des dingabar. fri triath tailc taurgaib. conid fri cronu crúadchassa. trí cét coirae comlána. h-úasin rurig rathrúnigh. fri boidb h-i m-broí bertas. isin bruidin bróntig. at-chíu flaith n-ard &rl.’ Ro buí íarum ina chodlud in maethóclach, a chosa i n-ucht indala fir & a chend In n-ucht aroile. Do-ríussaig íarum asa chotlud & at-raracht & ro chachain In laíd seo: Gáir Osair. Osar cumall. goin gáir ooc immuallach tuili Goissi. gaeth úar tar faebur eslind. adaig do thogail ríg ind adaig se. Co clos ní a rithise: Gáir Osair. Osar cumoll. cath ro n-dlom. deórad túathi. tail bruidne. bróncha fíanna. fir guíti. goíth immomuin. imorchor sleg. saeth écomlonn. ascur tigi. Temair fás. forba n-aníuil. comgne cuíniud Conaire. coll atha n-galand. gáir. égem. orgain ríg h-Érenn. carbuid h-i cuicligi. dochraidi ríg Temrach. As-bert In tres fecht: 14Gáir Osair. Osair cumoll. Combáig ánrad. Óic In n-orcain. Orcuin íurthar. Orta curaid. Claentar fir. Fadbaidther láith gaili. Búiread tromthresa. Tóigébthar gáiri. Dom-ársad imned. imed síabra. slúag faen. fálghud námad. comroc fer for Dothra. dochraidi ríg Temrach. i n-oítid ortae. ‘Samailte lat, a Fir Rogain; cía ro chachain in laídse?’ ‘Ní anse damsa a samail. Ní ésce cen ríga immurgu. Is é rí as ánem & as ordnidhem & as chaínem & as cumachtachom tánic In domun uile. Is é rígh as bláthem & as mínem & as becdae dod-ánic. Conaire Mór mac Eterscél, Is é fil ann. Ardríg h-Érenn uili. Nícon fil locht and isind fir sin eter cruth & deilb & decelt. Iter méit & chóre & chutrumae. Iter rosc & folt & gili. Iter gaís & álaig & errlabrae. Iter arm & erriud & écosc. Iter áni & imud & ordan. Iter gnáis & gaisciud & ceníul. 15’ ‘Már a oítiu ind fir cáldae forbaeth conid-rala ar n-gním n-gaiscid. Mad día n-dersaigter a bruth & a gal ó beit fíanna fer n-Érenn & Alban dó ar tig ní íurthar ind orgun céin m-bes inti. Do-thoetsat sé chét la Conaire riasíu ro-soa a arm & do-thoetsad sé chét lais íar saigid a airm ina chétchumscliu. Tungu do dia a toingthe mo thúatha mani gabthar deog de ceni beth nach aili isin tig cenae acht h-é a oenur tan-áirsed In fer ó Thuind Clidnai & ó Thuind Essa Rúaid. Atá .ix. n-dorus asin tig & do-thoeth cét loech lais cach doruis & In tan ro scáig do cách airbert a gaiscid Is and fod-chicherseom ar gním n-aithergaib & dia 'mari dó tuidecht foraib asin tig bid lir bomand ega & fér for faithchi for leithchind &rl. Is dócho ón ní 'maricfa tuidecht dó isin tig. Is inmain laiseom In dias fil immi isin n-imdae .i. a dá aiti, Dris & Sníthi. Do-thoetsad trí .lll. laech la cechtar de i n-dorus na Brudne & ní ba síri traigidh h-úad ille & h-innonn airm h-i toethsad17. Mairg íuras In orguin cid dáig na deisi sin & na flatha fil eturru, ardrí h-Érenn, Conaire Mór mac Eterscél. Ba líach díbdud na flatha sin’, for Lomnae Drúth mac Duind Désa. ‘Ní cumcid &rl.’ ‘Is deithbir daitsiu, a Ingcél’, for Lomnae Drúth. ‘Ní deit a domaín na h-oircne’. ‘Muíthfi &rl. Is ansu &rl. Angó didiu’, for Ingcél, ‘ad-fia basa lecht bas briscium lurga manaís &rl. Ocus íar sin cía acca ann?’ ‘At-chonnarc and dá fer déc for clíathaib airgdidib imon imdai sin ima cúaird. Monga findbuidi foraib. Léna glas sic impu, ité comáildi chomcrotha chomdelbae. Claideb co n-dét i l-láim cach fir díb & nís-teilcet sís itir acht Is ed echlasca fil ina lámaib immon imdae sin ima cúairt. Samailte &rl. ’ ‘Ní anse’ &rl. ‘Cométaide ríg Temrach in sin. It é a n-anmann, trí Luind Life & trí h-Airt Átha Clíath & trí Buidir Búaidneidhi & trí Trénfir Chuilne.’ ‘Tongu’ &rl. ‘bit lía a mairb’ &rl. & ‘imma-ricfa élúd’ &rl. ‘Mairg íuras In orguin’ &rl. ‘Ocus íar sin cía acca ann?’ ‘At-chonnarc and mac breccderg i m-brut chorcra. Atá oc sírchíu isin tig. Baili i fil In trícha cét gaibthi cach fear a ucht i n-ucht .Atá íarum & cathaír glas argidi fo a suidhiu for lár in tigi oc sírchíu .Ingó dano, it brónaich a teglach oca chlúais. Trí fuilt forsin mac sin. It é trí fuilt ón .i. folt úainidi & folt buidicorcrai & folt forórda. Nocon fetarsa indat ilgnae do-chuirither In folt fair fo indat trí fuilt failet fair. Forros-fetar is fil ni 18adagen innocht. At-chondarc .lll. mac fo chathaírib airgdidib immi & ro bátar .xu. bonsibne i l-láim in meic brecderg sin & delg scíach a cind cach simni díb & ro bámarni .xu. feraib & ar cúic súili déc desa do chaechad dó & In seachtmad mac imblesin ro buí im chindsa do choechad dó’, ol Ingcél. Samailte lat &rl. ‘Ní anse lim’ &rl. Ro chích Fer Rogain co tarlaic a déra fola. ‘Dirsan dó’, ol sé. ‘Is ed gen n-imarbága fil la firu h-Érind fri firu Alban ar gart & cruth & deilb & marcachas. Is líach. Is mucc reme-tuit mes. Damnae flatha Is dech tánic tír n-Érind sin. Nuídiu Conairi meic Eterscél, Lé Fer Flaith a ainm. Secht m-bliadnai fil inna aes. Ní indóig lim cid trú di ág na n-ilgnae do-chuirethar In folt fair. Is é a sainteglachsom sin na trí .lll. maccaem fil immi.’ ‘Mairg íuras In orguin’, for Lomnae, ‘cid fo bithin in meic sin. Ní cumcid ’ &rl. ‘Ocus íar sin cía acca and?’ ‘At-chonnarc and seissiur ar bélaib na h-imdad cétna. Monga findbuidi foraib. Bruit h-úainidi impu. Delgi créda ina n-urslocud a m-brat. It é lethgabra amal Conall Cernach. Fo-cheirt cech fer a brat im aroili & Is lúathidir rothán m-buaileth. Is ing indo-árthet do súil. Samailte lat’ &rl. ‘Ní anse’ &rl. ‘Sé dáilemain ríg Temrach in sin .i. h-Úan & Broen & Banna, Delt & Drúcht & Dathen. Nís derban día n-dáil ind reb sin & ní cluí a n-indtlicht oca n-dáil. It maithi ind óig fil and. To-toethsat an trí cumlund leó & con-rainfet comgním fri cach sesiur isin Bruidin & as-luífet airib h-úaire is a sídaib doib. It é dáilemain adad dech fil i nh-Érinn In sin. Mairg íuras’ &rl. ‘Ní cumcid’ &rl. ‘Ocus íar sin cía acca and?’ At-chonnarc and borróclach ar bélaib na h-imdad cétna for lár In tige. Athais maíli fair. Findithir canach slébe cach finda ásas triana chend. Únasca óir imma h-uae. Brat breclígda immi. .ix. claidib ina lámaib & .ix. scéith airgdidi & .ix. n-ubla óir. Fo-cherd cach h-ae díb In n-ardae & ní thuit ní díb for lár & ní bí acht oen díb for a bais & Is cumma & timthirecht bech i l-lau ánli cach h-ae sech alaile súas. In tan ba n-ánem dó at-chonnarcsa ocon chlius & amal do-rrécochasa, fo-cartatar grith immi co m-bátar for lár In tigi h-uili. Is and as-bert In flaith fil isin tig frisin clesamnach: ‘Cot-ráncamar ó bim mac & ní rala do chles n-airit cosin-nocht’. ‘Uch, uch, a phopa chaín Conaire, Is deithbeir dam, dom-récache súil féig andíaraid. Fer co triun meic imblesan for-aicce dul noí n-drong ní méiti dósom a n-déicsin. Andíaraid sin. Fichither catha de’, orsé, ‘ro-feasar co dé brátha , bas n-olc ar dorus na Bruidne’. Gabais iarum na claidbiu ina láim & na scéith airgdidi & na h-ublai óir & fo-cartatar grith immi a rithise co m-bádar for lár tigi uili. Do-rad i m-mothar an ní sin & ro léic a chles n-uad & as-bert: ‘A Fir Chailli, comérig, ná laig asleig sligairdbi do muicc. Fintai cía fuil ar dorus tigi do amlius fer m-Bruidne’. ‘Atá and’, or sé, ‘Fer Cúailge, Fer Lé, Fer Gar, Fer Rogel, Fer Rogain. Dlomsaid gním nád lobor, logud Conaire ó chúic maccuib Duind Désa, ó chúic comaltaib carthachaib.’ ‘Samailte lat, a Fhir Rogain. Cía ro chachain in láidhseo?’ ‘Ní anse limsa ’, or Fer Rogain, ‘Taulchaine rígdrúith ríg Temra, clesamnach Conaire In sin. Fer comuicc móir In fer sin. To-toethsat tri nónbor lais ina chétchumscliu & conraindi sic comgním fri cech n-oen isin Bruidin, & imma-raicfa’ &rl. ‘Ní bo ortae inn orgun cid fo bithin ind fir sin. Cén mair nod n-ansed’, for Lomnae. ‘Ní cumcid’, or Ingcél. ‘Néla’ &rl. ‘Ocus íar sin cía acca and ?’ Imda na muccidi ‘At-connarc triar i n-airthiur In tige tri dubberrthae foraib. Tri forti úanidi impu. tri dublenna tairsiu. Tri gabulgici úasaib h-i toíb fraiged. Se dubassi dóib ar crund. Cia sút a Fir Rogain’. ‘Ni h-andsa’ ol Fer Rogain ‘tri muccaidi ind ríg sin Dub & Dond & Dorcha. Tri brathir tri meic Maphir Themrach. Céin mair nud n-ainsed mairg nod n-géna ar bá mó búaid a n-anacail oldas a n-gona. Ni cumcid’ for Ingcel. Imda na n-arad n-airegda ‘At-connarc triar n-aili ara m-belaib. Téora lanna óir for airthiur a cind. Teora berrbroacute;ca impu de lín glas imdentai di ór. Tri cochlini corcrai impu. Tri broit chrédumi ina láim. Samail let sin a Fir Rogain’. ‘Ros-fetar’ ol se. ‘Cul & Frecul & Forcul, tri prímaraid ind ríg sin, tri comais. Tri meic Sídbi & Cuinge. At-béla fer cech airm leo & conraiacute;nfet búid n-echta’. Imda Chuscraid meic Concobair ‘At-connarc imduiacute; n-aili. Ochtur claidbech inti & máethócláech eturro. Máel dub fair & belra formend leiss. Con-túaset áes na Brudni uli a condelg. Aidem di daínib h-é. Caímsi imbi & brat gelderg. Eo áirgit ina brot’. ‘Ro-fetursa sin’ ol Fer Rogain ‘.i. Cuscraid Mend Macha mac Conchobair fil h-i n-gialnai lasin rig. A chometaidi immurgu in t-ochtur fil immi .i. da Fland da Chummain da Áed da Chrimthan. Con-roínfet comgním fri cech n-ón isin brudin & imma-ricfa élod dóib ass fría n-daltai’. Imda na foarad ‘At-chonnarc nonbur for craund siuacute;il dóib. Noí cochleni impu co lubun chorcrai & land óir for cind cach ae. Noí m-bruit inna lámaib.’ ‘Ro-fetursa sin’ ol Fer Rogain ‘Riado. Ríamcobur. Ríade. Buadon. Búadchar. Búadgnad. Eirr. Iner. Argatlam. Noí n-araid foglomma la tri primaradu ind rig. At-bela fer cech ai dib’ &rl. Imda na Saxanach ‘At-connarc isind leith atúaid din tig. Nonbur. Noí monga forbaidi foraib. Noí camsi fogarti impu. Noí lennae corcrai tairsiu cen delgae indib. Noí manaise .ix. cromsceith déirg úasaib’. ‘Rusfetamar’ ol se. ‘.i. Ósalt & a da chomalta. Osbrit Lamfota a da chomalta. Lindas & a da chomalta. Tri rigdomna do Saxanaib sin filet ocond ríg. Conrainfet In lucht sin búaid n-gníma’ &rl. Imda na ritired ‘At-connarc triar n-aili. Téora máela foraib. Tri lenti impu & tri broit h-i forcepul. Sraigell i l-laim cach ae’. ‘Rusfetursa sin’ ol se ‘.i. Echdruim Echriud Echrúathar trí marcaig ind rig sin .i. a thrí ritiri. Tri brathir iat. Tri meic Argatroin. Mairg iuras In n-orcain cid fo dáig In trir sin.’ Imda na m-breteman ‘At-connarc triar n-aili isind imdai ocaib. Fer caín ro gab a máelad h-i cetud. Di oclaíg leis co mongaib foraib. Teóra lenda cummascdai impu. Eoacute; argit i m-brot caech n-ai díb. Tri gascid úasaib h-i fraig. Samail let sin a Fir Rogain’. ‘Rus-fetar son’ ol se. ‘Fergus Ferde Fer Fordae. & Domaíne Mossud tri brithemain ind rig sin. Mairg iuras In n-orcain cid fo deig In trír sin. At-béla fer cach ae díb’. Imdaí na crutiri ‘At-connarc nónbur n-aile friu anair. Noí monga cráebacha cassa foraib. ix. m-broit glassa luascaig impu .ix. n-delce óir ina m-brataib .ix. failge glano immá láma ordnasc óir im ordain cach ae. Auchuimriuch n-óir mo chach fir. Muince aircit im brágit cach ae .ix. m-builc co n-inchaib órdaib uasib h-i fraig .ix. flesca findarcit inna lamaib.’ ‘Rofetursa sin’ ol se. ‘Noí crutiri ind rig insin. Side. & Dide. Dulothe & Deichrinni. Caumul & Cellgen. Ól & Ólene & Olchoí. At-bela fer cach ae leo’. Imdai na clessamnach ‘At-connarc triar n-aile sind airidi. Teora caimsi h-i foditib impu. Scíatha cethrocairi In ina lámaib co telaib óir foraib & ubla airgit & gai bic intlassi leu.’ ‘Rosfetursa’ ol se. ‘Cless & Clissíne & Clessamun Tri clessamnaig ind ríg sin. Tri comais. Tri derbráthir. Tri meic Naffir Rochlis. At-béba fer cach ae léo.’ Imdai tri n-anmed ind rig ‘At-connarc triar n-aili h-i comfocraíb imdai ind ríg fessin. Tri broit gorma impu & teóra caimsi co n-dergintlaid tairsiu. Arrocabtha a n-gascid úasaib h-i fraigid.’ ‘Rus-fetursa sin’ ol se ‘.i. Dris & Draigen & Aititt. Trí anmned ind ríg tri meic Scéith Foilt. At-bela fer cach airm leó’. Imdai na m-Badb ‘At-connarc triar n-ocht h-i cléthi In tigi a tóesca fola trethu. & súanemain a n-airlig ara m-braigti.’ ‘Rus-fetursa sin’ ol se ‘tri ernbaid úagboid triar orgar la cach n-áim insin’. Imda na fulachtori ‘At-connarc triar oc dénam fuloctha i m-berrbrócaib intlassib. Fer findlíath & di oclaig na farrad.’ ‘Rus-fetursa sin’ ol Fer Rogain ‘tri primfulachtore ind ríg sin .i. In Dagdae & a da daltae .i. Séig & Segdae da mac Rofir Oenbero. At-béla fer la cach n-ae díb’ &rl. Imda na filed ‘At-connarc triar n-aili and. Teóra landa óir tara cend. Tri broit bric impu. Teora camsi co n-dergintlaid. Teora bretnassa óir ina m-brattaib. Teora bunsacha uasaib h-i fraig.’ ‘Ro-fetursa sin’ or Fer Rogin ‘tri filid In rig sin .i. Sui & Rodui & Fordui. Tri comais, tri brathir, tri meic Maphir Rochétail At-bela fer cech fir dib. & Con-geba cach dias búid n-oenfir etorro. Mairga iuras ind orcain’ &rl. Imda na foschometaidi ‘At-connarc and dá oclaech ina sessom os cind ind ríg. Dá cromsciath & da bendchlaidiub mara occo. Lena derca impu. Delci findairgit isna brataib. Bun & Meccun sin’ ol se‘da chométaid ind ríg insin da mac Maffir Thuill.’ ‘At-chonnarc nónbor In n-imdae and ar bélaib na h-imdae cétna. Mongai findbuidi foraib. Bernbróga impu & cochléne breccai & scéith bémnecha foraib. Claidbi dét i l-láim cach fir díb & cach fear do-thoet isa tech fo-loimetar a béim cosna claidb. Ní lomethar nech dul don imdae cen airíasacht doib. Samailte’ &rl. ‘Ní anse’ &rl. ‘Trí Mochmaitnig Midi, trí Búaideltaig Breg, trí Sostaig Slébe Fúait’. ‘To-toethsad .ix. n-deichenbor leó’ &rl. ‘& imma-ricfa élúd’ &rl. ‘Mairg íuras’ &rl. ‘Ní cumcid’ &rl. ‘Ocus íar sin cía acca and?’ ‘At-chonnarc imdae n-aili n-and & dias inni it é damdabcha balcremrai. Berrbróga impu, ité gormdonda ind fir. Cúlmonga cumri foraib ité aurardae for étun. It lúaithidir roth m-búaile cechtar de sech aroili, indalaili 19 don imdae, alaili don tenid. Samailte’ &rl. ‘Ní anse’ &rl. ‘Nía & Bruithne, dá foss méssi Conaire in sin. Is í dias as dech fil i n-Érinn im les a tigerna. Is ed fo-dera duindi doib & aurarda dia fult, athigid na tened co menic. Nís-fil isin bith dís bas ferr ina n-dán andáte. To-toethsat trí nónbor leó ina cétcumscliu &rl., & maídfet &rl. & imma-ricfa élúd’ &rl. ‘Íar sin cía acca and?’ ‘At-connarc and imdae as neasam do Chonaire. Trí prímlaích indi, ité cétlíatha. Teóra lenna dubglasa impu. Remithir meodón fir cach ball díb. Trí claidib duba dímóra leó, sithigtir claideb garmnai cach ae. No dedhlaistis finda for usciu. Lagen mór i l-láim ind fir medónaig; .l. semand trea. Daigere cuingi seisrigi a crann fil indti. Cresaigthi In fer medónach in lagin móir sin, inge ná tíagad a h-uirc eicgi essi, & benaid a h-urlond fria a bais co ba trí. Lónchore mór ar a m-bélaib. Méit core cholbthaigi. Dublind úathmar and. Mescthus beous isin duiblind sin. Mad cían co tari a fobdhub, lasaid for a crunn. Inda lat Is drecc tened bís a n-óchtar in tigi. Samailte’ &rl. ‘Ní anse’ &rl. ‘Trí laích ada dech gabthae gaisced i nh-Érinn .i. Sencha mac Ailella & Dubthach Dael Ulad & Goibnenn mac Luirgnig, & ind Lúin úd ba Celtchair meic Uitheochair, for-richt i cath Maigi Tuired, isí fil i l-láim Dubthaich Duíl Ulad. Is bés dí inn reb sin In tan as n-apaid fuil námad do testin dí. Is écen cori co neim día fábdud In tan fris-áilter gním gona duine di. Manis-tare sin, lasaid ara durn & ragaid tria fer a h-imochair nó tria choimtig inn rígthaigi. Mad fúasma do-berthar dí, mairfid fer cach fúasma ó bethir ocon reb sin di ón tráth co 'roili & nís n-aidliba, & mad urchur legther , mairfid nónbor cach urchara & bid rí nó rígdamnae nó airig díbergi ind nómad fear. Tongu a tongthe mo thúatha , bid sochaidi forsa n-dáilfe deoga tonnaig innocht ar dorus na Bruidne ind Lúin Celtchair meic Uithechair. Do-toethsat trí chét lasin triarsin ina cétchumscliu & con-rainfed comgním fri cach triar isin Bruidin & maídhith 20 búaid’ &rl. ‘& imma-ricfa élúd’ &rl. ‘Mairg íuras In n-orguin’, for Lomnae Drúth, ‘cid fo bithin In trír sin. Ní cumcid’ &rl. ‘Íar sin cía acca?’ ‘At-connarc and imdae & triar indi. Triar fer fortrén fortamail, nacha-sella duine-tairesseathar fri an theora drecha éitchi anrachta ara n-imomon imchissin h-úath. Imda-gní getharsic gelt clithar-garb gelt clithar-garb finna connach a chuirp im chanag rind a ruisc roamnais tria froech finnu ferb. Cen étaigi imthaigi co certsála sís. La teora monga echdai h-úathmara segtha co slissiu. Laích luind lúath ar claidbiu, bailcbémnechu fri bibdatu. Béim búirid fri teora sústa iarnae cona secht slabradaib tredúalchaib trechisi cona secht cendphartaib iarnaib i cind cecha slabraidi m-bruit damnae cach n-ae. Trí donnfir móra. Cúlmonga tiuga ba h-echda foraib ro-segat a n-druib damda damseithi i meadón cach ae & it remir sliastai cach n-dubdrolam cethorchuir foa-dúna. Is ed étach fil impu celt ásas treo. Ro chessa trilse dia chúlmongaib isead ro goet iarn sithremir cuing n-imechtair i l-láim cach h-ae .ix. slabrad iairn a cind cacha luirgi & pistul iaraind sithremithir cuing n-úarmedóin a cind cacha slabraid & ataat inna m-brucc isin tig & Is lór gráin a n-imchesin. Ní fil isan tig nád beth inna foimtin. Samailte’ &rl. Sochtais Fer Rogain. ‘As annsa damsa a samail. Ní fetarsa do feraib h-Érenn nach di feraib betha minad h-é In triar aithech ucut ro anacht Cú Chulainn h-i Forbais Fear Fálgai & ro marbsad .l. laech oca n-anocol & ní ro lic Cú Chulainn a marbad ara n-ingnathaigi. It é a n-anmann In trír sin .i. Srúb Dairi mac Duirn Buidi & Conchend Cind Maigi & Fíad Sceme mac Scippe. Do-toethsad trí chét léo ina cétchuindscleo & con-raindfet comgním fri cach triar & día tuidchisead foraib imach bid indtechta tria críathar n-átha bar m-brúar la indas do-fíurad cosnaib sústaib iairn. Mairg íuras In n-orguin fo bithin In trír sin, ar ní h-ilach im soegond & Is cendarraic comruc friu’. ‘Ní cumcid’, for Ingcél, &rl. ‘Íar sin cía occa and?’ ‘At-chonnarc imdae n-aili n-ann & oenfer indti & dá gilla ara beólaib & dí moing foraib, indala h-aí Is dub alaile Is find. Folt derg forsin loech & a brat derg lais. Dá n-grúad corcorda lais. Rossc roglas rochaín occa & brat h-úainidi immi. Léne gel-chulpatach co n-dergindled immi & claideb co n-imdurn dét ina láim & ar-icc arechtain cacha h-imdae isin tich di lind & bíud ossé cosalach oc timthirecht In t-slóig uili. Samailte lat.’ ‘Ní anse’ &rl. ‘Ro-fetarsa In fer. Dá Dergae in sin. Is lais do-rónad In Bruiden & ó gabais trebud ní ro dúnit a doirse riam ó da-rignead In Bruiden , acht leth dia m-bí In gaeth Is fris bís in chomla & ó gabais trebad ní tudchaid a chairi di theni ach no bíd oc bruith bíd di feraib h-Érenn, & In dias fil ara bélaib dá dalta dosom In dá mac sin .i. dá mac ríg Laigin, Muiredach & Cairpre & do-thoethsat trí deichenbor lasin triar sin ar dorus an tigi & maídfid búaid ríg nó rígdamna nó airig díbergi & ima-ricfa élúd doib ass íar suidiu’. ‘Cén mair noda-ainsed’, for Lomnae. ‘Bo ferr búaid a n-anocuil oldás búaid a n-gona. Batar anachtae cid fo bithin ind fir sin. Ba túalaing ar cumairce In fer sin’, for Lomnai Drúth. ‘Ní cumcid’, ol Ingcél. ‘Néla femid’ &rl. ‘Íar sin cía acca ann?’ ‘At-chonnarc and imdae & triar innti. Trí bruit derga impu & teora léne derga impu & trí fuilt derga foraib. Derga uili cona fiaclaib. Trí scéith derga úasaib. Trí gae derga leó. Trí h-eich derga ina sríanaib leó ar dorus In tigi. Samailte lat’ &rl. ‘Ní anse’ &rl. ‘Tri nid do-rónsad goí i s-sídib. Is í dígal do-radad foraib la rígh sídhi a n-orgain co ba trí la rí Temrach. Is é rí dégenach lasa n-orgiter, la Conaire mac Eterscéle. As-luífet airib ind fir sin. Do chomallad a n-orgne do-dechatar. Sech ní génaiter ní génat nech’. ‘Ocus íar sin cía acca and?’ ‘At-chonnarc and triar for lár In tigi occon dorus. Teora lorga bréfnecha ina l-lámaib. Is lúaithigthir fíamuin cach ae díb timchell aroili dochum in doruis. Berrbróga impu ité breca, & bruit lachtnae impa’. ‘Samailte’ &rl. ‘Ní anse. Trí dorrsaigi ríg Temrach in sin. Echuir & Tochur & Teagmong, trí meic Ersand & Chomlod. Do-thoethsat a trí chomlonn leó & con-raindfet búaid fir eturru & ima-ricfa élúd doib cidat créchtnaig ’. ‘Mairg íuras’, &rl. ‘Ní cumcid’ &rl. ‘Íar sin cía acca and?’ ‘At-chonnarc ann icon tenei airtheraig fer maeldub co n-oensúil lais & oenchos & oenlám & mucc maeldub dóthe lais for teni osí oc síréigem, & ben bélmar már ina farrad. Samailte’ &rl. ‘Ní anse’ &rl. ‘Fer Cailli cona muicc & a ben Cichiul. Ataat a aidmi téchte lasin n-aidchi fair raidse inocht Conaire. Dirsan dond aigid ruidfes etarru. Is di gesaib ém do Chonaire Fer Caille cona muicc’. ‘Mairg íuras’ &rl. ‘Íar sin cía occa and?’ ‘At-chonnarc and imdae & trí nónbor inti. Monga findbuidi foraib, ité comáilli. Cochléne dub im cach n-oenfer díb & ceinniud find for cach cocholl & cuirce derg for cech cenniud díb & delg n-iarind i n-auroslucud cacha cochaill & claidib duba dímóra 21 fo brut cech fir díb, no dedlaistis finna for uisciu, & scéith co faebar condúala foraib. Samailte’ &rl. ‘Ní anse’ &rl. Díberg trí mac m-Baithse di Bretnaib. Do-thoethsat trí nónbor leó ina cétchumscliu & con-raindfet búaid fir etarru. ‘Íar sin cía facca and?’ ‘At-chonnarc and triar fer cuitbidi i cind in tened. Trí bruit odra impu. Ó no beitis fir h-Érenn i n-oenmaigin & cé no beth colaind a máthar nó a n-athar ar bélaib cach fir díb, ní faelsad nech díb cen gáiri impu. Coí h-i fil in tríchoit cét isin tig, ní ermadair nech díb a suidi nach a ligi lasin triar. Nach tan tosn-aidle súil ind ríg tibid la cach n-aiscin. Samailte’ &rl. ‘Ní anse’ &rl. ‘& Mlithi & Mael & Admlithi, trí cuidbigi ríg h-Érenn In sin. Ad-béla fer la cach n-ae & con-raindfet búaid fir etarru’ &rl. ‘Íar sin cía acca ann?’ ‘At-chonnarc imdae & triar indi. Trí bruit glaslúascacha impu. Cúach usci ar bélaib cach fir díb & popp di birur for cach cúach. Samailte’ &rl. ‘Ní anse’ &rl. ‘Dub & Dond & Dobar, trí deogbaire ríg Temrach In sin. Trí meic Laí & Aidchi.’ ‘Íar sin cía acca and?’ ‘At-chonnarc fer and, túathchoech co súil milledaig .Cend muicci lais for tenid ossí oc sír-éigem. Samailte’ &rl. ‘Ní anse’ &rl. ‘Nár Thúathchaech sain. Muccaid Boidb a Síd ar Femin. Nach fled oca roibi dod-rortad fuil oce’. ‘Comérget súas trá, a fíannu’, for Ingcél, ‘dochum In tigi’. Cota-érgat íarum la sodain na díbergaig dochum na Bruidne & fo-carthar a n-dord n-impiu. ‘Tá chéin’, for Conairi, ‘cid so?’ ‘Fíanna ar thig’, or Conall Cernach. ‘Óig doib sund’, ol Conaire. ‘Ricfaiter a les innocht’, for Conall Cernach. Is íar sin do-luid Lomna Drúth riasin slóg isin m-Bruidin. Bensait na doirrsidi a chend de. Fo-cres íarum isin m-Bruidin co ba trí & do-ralad eisti co fo trí, feb co n-drarngertsom feissin. 22Do-fuitet sé cét la Conaire ríasíu ro-sósed a arm. Ad-andaiter íarum In Bruiden co ba trí & dor-robdad anall co fa trí & ro dét ní íurastha inn orgun mani gabtha n-aitherg-. 23 Gabais Conaire íar suidiu gléss n-imberthae airm forru. Do-thuit sé chét lais íar saighidh a airm ina chétchumscliu. Ro gob ruíniud forsna díbergachu íar suidiu. ‘As-rubartsa fribse’, for Fer Rogain mac Duind Désa, ‘ó beit fíanna fer n-Érenn & Alban do Chonaire ar thig ní íurthar inn orgun mani millter a bruth & a gal Conaire’ ‘Bid gair uair dossum’, or na druid ro bátar immalli frisna díbergachaib. Ba h-é milliud són do-bertadar conid-rogaib roluigi dighi. Do-luid Conaire isa tech & con-aitecht dig .‘Deog, a phopa Meic Cécht’, for Conaire ‘Ní h-é ord ron-gabus h-úait co se ém’, or Mac Cécht, ‘tabairt digi deit. Atát dáleamain & deogbairi lat, tuiccet dig deit. In t-ord ro gabusa h-úait co se do imdídiu ó beit fíana fer n-Érenn & Alban deit immon m-Bruidin. Raga slán úadib & ní raga gaí it chorp. Cuindig dig cod dáilemnaib & cod deogbairib’. Is ann sin con-aitchecht Conaire dig co a dáilemnaib & co deogbairib ro bátar isin tig. ‘Nís-fil and chétamus’, olseat, ‘dor-rórtad forsna teintiu na lendann ro bátar isin tig’. Ní fúaradur a deogbuiri dig do asin Dhothra, ar robaí triasa tech. Is and con-aitechd Conaire dig a rithise. ‘Deog dam, a dalta, a Meic Cécht. Is cumma damsa cía bad é écc tíasa ol at-béla chenaeo’. Is and sin con-aitechd Conaire dig a rithise. Is and sin Mac Cécht con-aitechd dig a rithiisi co maithib fer n-Érenn & con-aitechdd rogai di láthaib gaili fer n-Érenn ro bátar isin tig dús an bad coméd ind ríg doib nó ba cuindchid digi dond t-í Conaire .Is h-é fris-rogart asin tig, Conall Cernach : ‘Coméddd ind ríg dúindi’, ol suidiu, ‘& aircsi do chuindchid na dige, h-úairi Is chuccad chuindegair’. Luide íarum Mac Cécht do chuindchid na digi & gabaid Lee fria Flaith mac Conaire foo ochsail & In cúach n-órdai Conaire fo ochsail, & no-m-berbthide dam co tinde and, & birt a scíath & a dá gaí & a cloidem & birt inber n-iaraind ro baí fónd rígcori. For-ruma chuca amach & do-bert .ix. m-builli dond inbiur iaraind ar doruss m-Bruidhe & do-thuit nónbur cacha builli. Do-gní íarum foebarchles don chloidem immo chend curro slechd conar ríam ón tig. Imthússa lochta na Brudne iss ed chestnigther colléic. At-raig Conall Cernach & gebid a gaiscd & im-soí dar dorus na Brudne & timchellaid a tech & dofuitet .ccc. lais & díchuirid na diberga dar teóra fuithairbi ó Brudin sechtair. & Maídid búaid ríg & tintaíd i m-Brudin & sé créchtach. Tic Cormac Cond Longas & a noí céli malle fris. & do-berat a cumscliu forsna diberga & dothuitet .ix. n-deichenbor la Cormac & noí n-deichenbor la muintir & fer cech airm 7ampersir; fer cech fir & maídid Cormac lecht airig díberga. & immaric elud dóib cérbot crechtaig. Tecait In tríar Cruithnech a Brudin sechtair & gabait gles immerta a n-arm forsna díberga & dofuitet .ix. n-deichenbor leo & immaríc elud dóib. Tecait In nonbor cuslennach immach & imrubat a n-gnim forsna diberga & immáric elud dóib. Cid fil and trá acht Is fota fri h-aisnis Is tophlíúin menman is búadred do chétfaidib Is emiltius fri h-estidib Is imarcraid n-innisen tíachtain darna nechib inundaib fo dí. Acht tancatár iar n-urd lucht na Brudne immach & ro-fersatár a comlonna forsna diberga & do-tuitset leó amal ro radi Fer Rogain & Lomna Druth fri Ingcel .i. no theiged lucht cech imdae béus co fertaís a comlond & imrulaítís ass iar sin. Connach farcaib i m-Brudin i farrad Conaire acht Conall & Sencha & Dubtach. Frisin mórbruth iarom & fri mét In chomlaind ro fer Conaire dofic a mórthart ítad & aplis do thám arnach fúair a dig. Ó 'tbath iarom In rí dotháegat In triar út a Brudin immach & nos gabat sáebglés n-díberge forsna díbergaib & imthíagat o Brudin co créchtach aithbriste & athgoite. Luid íarum cu r-ránicc Tiprait Chuirp baí i comfocus dó i Crích Chúaland ina farrad & In cúach (.i. Conairi) órdai (Conari) foa choimb & ní fúair lán a chúaich inde. Do-rimchell rígusci Érenn ria matain .i. Búas, Boand, Bandai, Berbai, Nem, Laí, Laígdai, Sinand, Síuir, Slicech, Samaír, Find, Ruirthech, & ní fúair lán a chúaich de usciu indeb. 24 Luaide co r-ránicc h-Úarán n-Garaid h-i Moig Aí íar tarmchell usced Érenn ria matain & a prímloch .i. Dergderc, Luimnech, Loch Ríb, Loch Febail, Loch Mesca, Loch n-Orbsen, Loch Laíg, Loch Cúan, Loch n-Echach, Márloch, & ní fúair lán a chúaich de usci indeb. At-roaside díchleith n-aire & do-beir lán a chúaich de usci as & do-cher an mac foa choimb Do-deochaid íar suide cu r-ránicc Bruidin .h. Derge ria matain. In tan didiu do-deachaid Mac Cécht darsan tres fuithirbi dochum In tige Is and ro baí dias oc bém a chind do Chonaire. Benaid íarum Mac Cécht a chend dondala fir ad-comaicc a chend do Chonaire. Ro baí an fer aili ac élúd as cusan cend lais 25. Ad-chomnaccair a chend do Chonaire. Ad-comnaiccc corthi cloiche foa chosaib Meic Céchd ar dorus nó lár na Bruidne. Dol-léci dond fir aili oco m-baí In cenn dara choeldruimb cu r-roímid a druimb n-ann. Benaid Mac Cécht a chend de íar suidiu. Dortais Mac Cécht In chúach n-usce ina arsci & ina méde Conaire. As-bert a chend Conaire íarum íar tabairt ind usci isin méde: Maith fer Mac Cécht, fó fer Mac Cécht, do-beir digh do rígh. & do-ní échd. Luid Mac Cécht a n-degaid In madmai. Ní torchar trá acht h-úathad m-beg im Chonari .i. nónbur, & ní mór má 'd-róinne sceóla indisen scél dona díbergachaib ro bátar ar tig doib. Baili i r-rabatar cúicc míli .c. & .x. .c. in cach míli, ní thérna díb acht oenchóicer namá .i. Ingcél & a dá bráthir .i. Éccell ón & Dartaid na díberga. Luid iarom Ingcél i n-Albain iar tain & gabais rigi dar esi a athar ó ruc buaid ríg alathúathi leis dia thig. Iss ed immurgu Is slicht i l-lebraib ailib and & Is dochu combad fíriu. Cethracha uel coíca do thutim do lucht na Brudne. & teóra cetraimthe do thutim dona díbergaib. & A n-áentrían nammá do élúd ónd orgain. In tand íarum robaí Mac Cécht fora áltaib isind ármaig i cind In tres laithe co n-faca in mnaí sechai .‘Tadall lat, a banscál’, for Mac Cécht .‘Ní lamaim a dola’, ol In banscál, ‘lad gráin & t' oman’ ‘Ro baí úar damsai disuidiu, a banscál’, for Mac Cécht. ‘Nodn-gabaim for fír mo oinich & mo foesma’ .Ad-ella In ben íarum a dochomb ‘Nochon fetarsa In ba cuil nó corrmíl nó ba sengán nom-gaib asin créchd’ .‘Is sengán sentalman ém’, ol In ben, ‘ind ní sea’ ‘Tonga do dia a toingti mo thúath’, for Mac Cécht, ‘ní ba mó lemsa oldás cuil nó corrmil’ .At-bail íarum Mac Cécht isind ármaig acht becc. At-bath dano Lé fri Flaith mac Conaire fó oxail Meic Cecht. & ro leg bruth & allus In miled h-7eacute;. Dolluid Mac Cecht iar sin iar n-glanad ind áir cind In tres laí & dosrenga Conaire lais fora muin co ro adnacht h-i Temraig h-é ut alii dicunt. Doslui Mac Cecht iar sin h-i Conachta co n-dernad a leges i m-Maig Bréngair. Conid de ro len In t-ainm a m-mag do ingor Meic Cecht .i. Mag m-Brénguir. & as-laí Conall Cernach & do-chótar .lll. n-gaí triasand láim a m-baí an scíath & luidi íarum co r-ránaicc tech a athar & brúirech a dá gaí & a scíath ina letaib fair & a chloidem. For-ránaicc íarum an t-athir a n-dorus a lis a Taltin. ‘Lúatha coin dod-repnadar, a maccáin’, for a athir ‘Is h-ed ro boí do chomracc fria h-ócca ón, a senlaích’, for Conall Cernach ‘Scéla lat na Bruigne Dá Derge? An beó do thigerna?’ ‘Nochon beó imorro’, for Conall ‘Tonga do dia tongthi mo thúath, Is midlachdo dond fir do-deachaid a m-beathaid as íar fácbáil a thigernai lia a námtiu i m-bás’ ‘Nídat bána mo chréchda ém, a senlaích’, for Conall. Tadbaid a láim scéith. Trí .l. créchta imorro Is ed ad-comaicc furri. In scíath imorro imarro-dídnestair ind lám sin Is ed rus-anacht. Ind lám des imorro imo-robrad for suidiu co r-rice a dí chutramai. Ro cirrad imorro & ro h-athchumad & ro créchdnaiged & ro chríathrad acht congaibset na féthe frisin corp cen a etarscarad innát raba In scíath oca h-imdedail ‘Ro fích ind lám sin indnocht for cách, a maccáin, & ro fiched furri’, ol Amairgin ‘Fír són, a senlaích’, ol Conall Cernach. Is sochuide día tarad deoga tondaig anocht ar dorus m-Bruidni. Finit.

https://celt.ucc.ie//published/G301017.html

G301018

Aided Óenfir Aífe

Unknown

Mavis Cournane, Beatrix Färber, Audrey Murphy

c.800–950

Old

GA

—

—

—

Aided Óenfir Aífe and So. Cía fochann araro marb Cú Chulainn a mac? Ní hansae. Luid Cú Chulainn do forcetul gaiscid la Scáthaig n-Úanaind ingin Airdgeme i l-Letha co ndergéni súithi cles lea & luid Aífe ingen Airdgeme cuici & ba torrach forácaib & asbert fria no bérad mac. ‘Bíd ind ordnasc n-órdae so acut’, ol sé, ‘corop coimse don mac. In tan bas coimse dó, táet dom chuindchidsea i n-Ére & nacham berad óenfer dia chonair & nacha sloinded do óenfiur & ná fémded comlann óenfir.’ Doluid In mac dia secht mblíadan do chuindchid a athar. Is and bátar Ulaid i n-óendáil oc Trácht Éise ara chiund. Co n-accatar In mac cucu íarsind fairci & luingine chrédumai fo suidiu & rámada dí-órdai ina láim. Carn cloch aici isin luing. Dobered cloich ina chrandtabaill & dosléiced táthbéim forsna héonu, co ngaibed na hairberta díb, ot é beóa, conda léiced úad isind áer doridisi. Imfuirmed a charpatchles eter a dí láim, conná tairthed súil. No glésed a guth dóib, conda foilged indara fecht. Dosnúisced in fecht n-aile. ‘Maith tra,’ ol Conchobar, ‘mairg thír i táet in gillae ucut’, ol sé. ‘Matis fir móra na hindsi asa táet donístis, conmeltis ar grian, In tan Is mac bec dogní In airbert ucut. Eirged nech ara chend. Nacha telged i tír eter.’ ‘Cía regas ar a chend?’ ‘Cía-pad cía’ ol Conchobar, ‘acht Condere mac Echach?’ ‘Cía immaregad Condere?’ ol cách. ‘Ní hansae,’ ol Conchobar, ‘cid cíall & erlabrae immabera, Is Condere as chóir and.’ ‘Regadsa ar a chend,’ ol Condere. Luid Condere íarom & Is and ro gab In mac tráig in tan sin. ‘Is lóor dothéig, a macáin,’ ol Condere, ‘co fessamar cid no théig & can do chenél.’ ‘Ním sloindim do óenfiur,’ ol In gillae, ‘& ní imgabaim óenfer.’ ‘Ní tergae i tír,’ ol Condere, ‘corot sloindi.’ ‘Regad a leith dia tuidched,’ ol In gillae. Imsoí ass In mac. Is and asbert Condere: ‘Tinta frim, a mo maic. At morgnímach. At fola ferdamnai. Ardán errad Ulad cucut. Ardotchobra Conchobar. Cairptini cleitini a clár clé, conid san erreda Ulad úargabas. Ardotchobra Conchobar dondigis. Clúas duit, dian tóe frim. Tinta co Conchobar, co mac níthach Nessa; co Sencha mac coscrach Oilella; co Cethirn mac fáebarderg Fintain, co tenid leónas ergala; co h-Aimirgin n-éices; co Cumscraid mórmuirnech. Mo chen, ardot-Conall-Cernach-cobra tar turtheda, ceóla, gáiri láthlond catha. Bad búadre brón la Blaí Briugaid béim sechai, cíaso láech. Dáig ní immairic ilar ruice. La so atberer. Atrachtsa fodén, Condere, co tulad co mmac argair curada. Acht bágus domsa,’ ol intí Condere, ‘tuidecht ar chend in gillai cen ulcha cen caither, acht manip erlaithe di Ultaib.’ ‘Is maith dondigis,’ ol In gillae. ‘Rotbíaso didiu t'acallam. Gléssiu gotha. Léicsiu úaim erchora cen imroll a cairpthinib. Comlaus cáinsreth saigthin ar cleitinib cíanaib cen ích n-errad n-aile. Bágsu ar mórgnímaib gaiscid nád ragbad nech forbais form. Fásaigseo let co hUltu In feraimsea for galaib óenfir nó for línaib fer for ndul. Soí ass doridisi’, ol In gillae, ‘air cía no beth nert céit let, nída túalaing mo ergairi.’ ‘Maith,’ ol Condere, ‘táet nech aile íarom dot acallaim.’ Luid íarom Condere co h-Ultu & adfét In sin. ‘Níba fír,’ ol Conall Cernach, ‘enech Ulad do breith céin am beósa.’ Luidseom didiu do saigid in maic. ‘Is álaind do chluiche, a macáin,’ ol Conall. ‘Níba frit bas étchiu,’ ol In gillae. Ro lá In gillae cloich ina thabaill. Dosléici isind áer .i. táthbéimm, co riacht a bressim & a torann ac techt súas co Conall. Foceird Conall tar a chend. Riasiu atracht, dobert In gillae scíathraig a scéith fora láma. ‘Nech aile friss!’ ol Conall. Dorat tra gen forsin slúag fon indus sin. Boí Cú Chulainn immurgu oca chluichiu oc dul dochum In gillai, & lám Emire ingine Forgaill tara brágaid. ‘Ná téig sís!’ ol sí. ‘Mac duit fil tís. Ná fer fingail immot óenmac, co sechnam, a maic saigthig soailti. Ní soáig ná soairle coméirge frit mac mórgnímach mór ... n-esiut. Artai o ríag cnis fochlóc ót biliu, ba cotat fri Scáithchi scél. Mad Conlae céssad clár clé, comad fortamail taidbecht. Tinta frim! Cluinte mo chlois! Fó mo chosc! Bad Cú Chulainn cloadar! Atgénsa cid ainm asind ón, maso Conlae óenmac Aífe In mac fil tís,’ ol In ben. Is and sin asbert Cú Chulainn: ‘Coisc, a ben! Ní cosc mná admoiniur mórgnímaib asa coscur glé. Ní gníther do banchobrae. Bam gnímbúadach. Buidig ruisc ruirech. Dé fola form chnis crú cuirp Conlai. Caín súgfet gaí In cleitine cain. Cid é no beth and, a ben,’ ol sé, ‘na ngénainnse ar inchaib Ulad.’ Is and sin luid sís fésin. ‘Is álaind, a macáin, In cluiche dogní,’ ol sé. ‘Is étach for cluichesi cétamus,’ ol In mac bec, ‘nach táet dias úaib corom sloindisea dóib.’ ‘In corob éicen mac blaicci im farradsa ón?’ ol Cú Chulainn. ‘Atbélaesiu immurgu mani sloindi.’ ‘Bid fír,’ ol In gillae. Atnaig In mac cuici. Immustúaircet. Nos mbeir in gillae maíl fair cosin chlaidiub .i. béim co fomus. ‘Is co cend In cuitbiud!’ ol Cú Chulainn. ‘Tíagam do imthrascrud didiu!’ ‘Ní rous do chris,’ ol In mac. Ro gab In mac for dí chloich, co tarat Coin Culainn eter In dí choirthi fo thrí, & níro glúais In mac nechtar a dá chos dona coirthib, co ndechadar a thraigthi isna clochaib conici a dá n-adbrond. Atá slicht a dá chos and béos. Is de atá Tráig Éise la h-Ultu. Lotar didiu isin muir do imbádud, cora mbáid In mac fo dó. Luid risin mac íarom asin uisciu, coro bréc cosin gaí bulga, ar níro múin Scáthach do duine ríam in gaisced sin acht do Chon Chulainn a óenur. Dacorustar don mac tríasind uisce, co mboí a inathar foa chossaib. ‘Is ed ón tra,’ ol sé, ‘náro múin Scáthach dom-sa! Mairg nom chréchtnaigis!’ ol In mac. ‘Is fír,’ ol Cú Chulainn. Gaibid In mac íarom eter a dí láim, & nos ucca co tall ass & na mbeir co tarlaic de ar bélaib Ulad. ‘Aso mo macsa dúib, a Ultu,’ ol sé. ‘Fé amai,’ ol Ulaid. ‘& Is fír,’ ol In mac. ‘Dia mbeinnsea etraib co cend cóic mblíadan, no silsinnse firu In betha remib for cach leith & congébthe ríge co Róim. Inid ed so file and, inchoisc domsa na firu amrai fil isin bailiu, corom chelebra dóib.’ Dobeir íarom a dí láim im brágaid cach fir ar úair & celebraid dia athair & atbail fo chétóir. Ro lád tra a gáir gubai & a fert & a liae ocus co cend trí tráth nícon reilcthea loíg dia mbuaib la h-Ultu In diaid.

https://celt.ucc.ie//published/G301018.html

G301020

Déirdre (Longes mac nUislenn)

Unknown

Stephen Beechinor

c. 1100-1500

—

GA

—

—

—

Feacht n-aon ro luidhe Conchubhar mhac Fachtna rí Uladh & maithe na Craobhruaidhe chum fleadha go tigh Fheidhlim mhic Doill, árd sgealuidh an righ, agus ba subhach soimheanmnach an rí agus a mhuinntir ag caitheamh na fleidhe sin a t-tigh an ard-sccealuidh le ceolta caoimh na n-oirfideach & le binneas glor na m-bard sna n-ollamh, re h-aoibhnios urlabhra & seanachais na suadh & lucht léighte caoineach leac & leabhar: re tuar na n-druadh & lucht airimhthe Raé agos Rean. Agos an tráth bu suthach sáimh an comhdháil go coitchionn, tárla go rucc bean Fheidhlimi inghion áluinn iolcrothach, le linn na fleidhe. Eirghios go h-athlomh Caithfaidh caoimh ceann draoidh na h-Eireann, a tharla a lathair san c-comhdháil an tráth sin, agus beart a shein leabhar seitheach sigh inn a láimh chlí lais, & imthighios amach fa h-ur a leasa & gabhus ag breathnughadh go grinn & ag rinfheithimh ar neultaibh an aeoir, ar alt na realt, & ar aois na Ré, chum faisdine d'fhaghail & fios na cineamhna bhi a c-cuine an linibh do gineadh ann. Fillios Cathfaidh go luath ar chách a láthair an righ, & do aithris dóibh tuar & tarrangaire, go t-tiucfadh n-iomad dochar & dithe do choicce Uladh da thoisg na h-inghiona do gineadh ann. Ag fághail na faistine do mhaithibh Uladh do cinneadar comuirle a n-oidhe do mhilleadh & do bradar laochra na Craobhruaidhe a marbhadh gan fhuireach. Ní h-amhlaigh deantar, ar an righ, ní h-ionmholta cathughadh a n-aghaidh na cinneamhna, & Is maircc don ti do mhilleadh naoidhe neamhurcoideach, oir Is geanamhuil gnaoi & gáire an leinibh: mo nuar! bu truagh a muchadh. Tugaighe fa n-deara a uaisle Uladh & eistighe liom-sa, a churadha crodha na Craobruaidhe, & tuigighe go n-géilliom-sa fos do thuar na t-tarrangaire & d'faistine bh-faidhe, acht cheana ní gheilliom 's ní mholaim gníomh táir no feillgniomh do dhénomh a n-dochas choisg feirge chúmhachta n-dúl. Mas cineamhain í nach feidir seachnadh, tugaidh gach einneach oidhe do feisin acht na dórtaoi cru a naoídhe nimhchiontach, óir ní dual ágh 'na dhiaigh. Fuagraim dhibh iomora a mhaithe na h-Eamhna go n-gabham a n-inghion faoi mo chumairce bodhein feasta & ma beó buan me & í Is eidir go m-biadh 'na h-aonmhnaoi & 'na caoimh ceile agam. Uime sin dearbhaighiom d'fhearaibh Eireand fa ratha easg & grein einneach do lamhadh a milleadh anois no arís nach buan beó é, ma mhairim-sa da héis. D'eistiodar maithe Uladh & cách go coitcheann go toi tostach, gur eirghidh Conall Cearnach, Feargus mhac Roigh, & laochra na Craobhruaidhe a n-aoineacht, & as eadh do beart: A airdrí Uladh Is ceart do breith, & Is dleacht a choimhead, & gurab í do thoil-se dheantar. Daile na h-inghiona thug Conchubhar fo n-a chumairce feisin í, & do chuir a lios fa leith í, da h-oileamhain age ag a buime darbh ainm Leabharcam, a n-daingion na Craobhruaidhe, & beirsiomh Conchobhar & Cathfaidh droidh dheire d'ainm dhi. As a h-aithle do bha Dhéirdre da h-oileamhain go h-úr fui Leabharcam re ré a h-aosa & fo bhantracht ga h-ard leasugha inn gach h-ealadhain bo h-oireamhnach d'inghion ardflaithe, gur eirghe 'na buinne blathmhur & gur chinn os gach ceim a h-áilne. Acht cheana ro h-oileadh í ré h-iomarc sogh bidh & dighe, ionnus go ma moide a mead sa h-apadh, & go ma luaiche ion-nuachar dhi. Is amhlaigh boi arus Dheirdre a n-daingion na craoibhe, do reir recht an righ, gach solus dúnta a n-éadan a dúnaigh, & na fuineóghadh cuil a bheith forsguoilte, luibhghuirt áluinn lán torrthach In n-iar thaobh a leassa inn a m-bia Déirdre, seal a siubhul faoi shuil a h-oide a t-tús & a n-deireadh an laé, faoi sgath na n-gcraobh sna n-geag úra & re h-úr sreabha siubhulach lúbach baoi snamh go sáimh tri lár an úirlis. Muir ard aibheil aimhreidh, nach uras tarsnadh ag timchiolradh an mhór adhbha soin, & ceathrar farchon fogharg o Chonchobhar ag buan choimhead ann, & bo baoghalach saoghal don te da lámhadh a ionsoigheadh. Oir nir bho dleacht do neach firionn dol da ghar, no a c-coir Déirdre, no fós feachain uirre, acht a h-oide darb ainm Cailcin & an righ Conchobhar boidhein. Ba rathmhur reim Chonchobhair & ba calma clu curadh na Craoibhruaidhe ag cosnamh coigeadh Uladh a n-aighe Allmhurach & gach coige eile a n-Éirinn re n-a linn, & ni raibh triar a t-teaghlach na h-Amhna no a m-Banba fá seach, ba crodha iná mic Uisneach, no laochraidh dob' airde ceim na iad .i. Naoise, Ainle & Ardan. Iomthusa Dhéirdre, an tráth ba ceithre m-bliaghan décc d'aois dí, do frith ionuachar í & do thriall Conchobhar go t-tuccadh cum a aird cearcaille foidhein í. Luighios mun am sin dubrón & trom thuile tuirse an an oig rioghain, gan chodhlodh sáimh, gan satha thomaltus, cen macnaois, mar ba gnátha lei. Go t-tarla lá n-aon re lin laoige luighe san n-geimhre go n-deacha Cailcin oide Dheirdre a marbhadh laoighe chum prainn d'ollmugha di-si, & iar n-dorta fola an laoighe amuigh ar a t-sneachta cromus fiach dubh da h-ól & mar thucc Déirdre sin dá n-aire & í ag feitheamh tre fuineoig an daingnich ro leig osna throm go n-gcuala Cailcin í. ‘Créd fath do thuirse, inghion?’ ol sé. ‘Monuar nach raibh súd agum mar cím,’ ol si. ‘Biaidh sin agud má 's feidir,’ ol sé, ag tarraing a láimhe go h-athalámh gur chaith urchor gan iomroll da sgine ar amhus a n-fhich, gur thrasgar a leath chois dhe, & togus a n-ean iaromh & ro theilg fon aice Dheirdre é. Clisios an inghion a c-ceadoir & ro thuit a n-anfainne, go ranoicc Leabharcham fa cobhair dhi. ‘Cred fa filir mar chím, a inghion ionmhuin?’ ol si, ‘oir Is truagh do gne otha n-de a leith.’ ‘Mion mian tárla dhom,’ ol Deirdre. ‘Cred an mion sin?’ ar Leabharcham. ‘Tri datha it chonarcas,’ ol Déirdre ‘.i. duibhe a n-fhich, dircce na fola, & gile an t-sneachta.’ ‘Is urus sin d'faghail duit anois,’ ol Leabharcham, & d'eircche mach cen fuireach & ro cruinnig lán leastar don t-sneachta & leath lán chuaiche d'fuil a laoigh, & beanas trí chleite as sgiathan a n-fhich & ro leag ar clar as comhar na h-inghiona iad. Ro thionsgain Deirdre samhail mar da m-biadh ag ithe an t-sneachta & ag blaiseadh na fola go falsa le bar chleite an fhich & a buime ag breathnadh go geur uirre, gur iar Déirdre ar Leabharcham a fagbhail lei fein seal. Imthighios Leabharcum & fillios aris, & Is amhlaighe a fuair si Deirdre ag cumadh meall sneachta a n-deilbh cinn fir & ga bhreacadh le bar chleite an n-fhich as cru a laoigh & ag cur mionchlumh dubha mar folt fair & nír airigh si a buime ag breathnughadh uirre no gur chriochnuigh e. ‘Cia dó Is samhlait sin?’ ol Leabharcam. Clisios Deirdre & dubhairt ‘is oiber somilte í.’ ‘Is ró iongamh liom-sa an ober sin a inghion,’ ol Leabharcam, ‘oir nír bu ghnáth leat-sa deilbh fir do tharraing, nocha ro bhoi dleacht do bhandail na h-Amhna mhúnadh dhuit acht comhsamhlacht Chonchobhar náma.’ ‘It-conairc me gnuis am' aisling,’ ar Deirdre, ‘ba gile gnaoi ina gnuis an rígh, no Chailcin, & Is ann a bh-feacus na trí datha do craigh mé .i. gile an t-sneachta ar a chneis, duibhe an fhiche ar a fhuilt, & deirge na fola ar a ghruaidh; & mo nuar, ni buan mo bheatha muna b-fhagham mo mhion.’ ‘Faroer do mhíon a mion!’ ar Leabharcham. ‘Mo mhion a bhuime caoimh,’ ar Deirdre. ‘Mo nuar, is truagh do mhion & Is doilghe d'fhaghail,’ ol Leabharcam, ‘oir daingion dúnta bruighion na craoibhe, Is ard aimhreidh badhmhun timchioll & geur coimhéd na m-borb f-farchon inte.’ ‘Ni baoghal duinn na coin,’ ol Déirdre, ‘Cáit inn ar dhearcais an ghnuis sin?’ ol Leabharcam. ‘I n-aisling a né,’ ol Deirdre & í ag caoi, iar bh-folach a gnuis a n-ucht a buime & ag sileadh déar gu flias fras?. ‘Eirighe diom, a dhalta dhil,’ ol Leabharcum, ‘& cosg do dheora feasta go n-ithir biadh & go n-ibhthir deoch, & d'eis Cailcin a phrainn a chealamh beimaoid ar aon a teacht ar an aisling’. Togbhas a buime cionn Dheirdre suas ‘gabh uchtac, a inghion,’ ol si, ‘& bi foigheideach, óir is doigh linn go bh-fuigheir do mhion go seadh; óir do reir aosa & beatha daonda ni fada buan saoghal Chonchobhair ad' aice.’ Iar n-imthiacht do Leabharcham uaiche d'airigh si brat uaithne crochaidh a m-bal fuineóighe dúnta, ar chionn luircc umha & bar gaithe da saitheadh tre mhuir na bruighine. Cuireas Leabharchum a lámh chuige go ranaic lei go reídh, 's gur tuitsiomh clocha & caonach nuas ina h-aithle, co madh leir solus lae, faithche feurmhur, & rian na n-gaisgeach, os comhair eadan na bruighne, & na laochra ar a lúth-chleassa muigh. ‘Tuigim, a dhalta,’ ol Leabhurcum, ‘gur ab ann son ro chonairc tu an aisling uccadh’, acht nír fhreagar Deairdre dhí. D'fhag a buime biadh & beoir ar clar a lathoir Dheirdre & d'imthig uaiche cen labhairt lei, oir nír thaitean le Leabharcam tolladh na fuineoige d'eagla Chonchubhair no Chailcín fios d'fhaghail fair. Iomthusa Dheirdre rir chealaigh prainn, acht ro choisg a h-iotach as corn beorach & togus feoil a laoigh lei iar n-a fholach fo bhinn a braite & ro luidh chum a h-oide & iarrus cead dul seal amach fa chula na bruighne. ‘Ta an lo fuar, agus sneachta dubhuinn ann, a inghion,’ ol Cailcin, ‘acht feidir siubhul seal fa sgath sleasaibh na bruighne, & tobhair dod' aire tiach duigthear na coin’. D'imthigh Déirdre mach & nior stuanadh lei go n-deachaidh sios tri lar a t-sneachta mar a raibh cuas na bh-farchon, & mar aithin na coin í & balamh a n-feoil, nior bhain lei, & ní dhearnadar tafan, gur rainn si a prainn eotorra, & fillios asteach as a h-aithle. Tanaic Leabharcam iaramh, & fuair Déirdre na luighe air leathtaobh a cearcaille, & í ag osnamh go trom & a falcadh déar. Ro sheas a buime go toi seal, ag breathnughadh uirre, gur maothadh a croidhe chum truaighe & gur imthigh a fearcc uaidhche. Sínios a lámh & as eadh ro ráidh: ‘Eircche inghion chaidh go m-béimis a trácht ar an aisling & airis dom a bh-facais an gaisgiath dubh na h-aislinge ucchad ariamh, a roimh n-dé[This Is probably the origin of the curious phrase In modern Irish arú (arroo) andé='the day before yesterday', .i. e. a-roimh andé.],’ ol Leabharcuim. ‘Gaisgiath geal, a bhuime chaoimh, gaisgiath na n-gruadh geanamhuil chorcuisi,’ ol Déirdre. ‘Airis dam gan ghó,’ ol Leabharcam, ‘an bh-faicis ariamh an laoch sin roimhe n-dé, no sul far thollais obair na fuineoige ré bar gaithe & le lorcc umha, & gur dhearcais thrid amach ar laochraidh na Cróibhe tan ro bhádor ar a c-cleassa lúth, ar rian na c-curadh, & go bh-facais a n-aisling a dubhrais.’ Folachas Deirdre a gnúis a m-brollach a buime ag caoi, go n-dubhairt: ‘A mháthair chain & oileamhuin mo chroidhe, ná h-abair sin lem oide & ní cheilfim ort go bh-facas é ar faithche na h-eamhna ris na macaibh ag imirt cluibhthe & a foghlaim cleassa goile, & och ba h-álain gnaoi dho, an tráth sin, & bu ro gheanamhuil andé.’ ‘A inghion,’ ol Leabharcam, ‘ni fhaca tusa na macaoibh no faithche na h-eamhna ón trath bu seacht m-bliadhain d'aois duit, & ita sin sepht m-bliadhna o shoin.’ ‘Sepht searbh m-bliadna,’ ol Déirdre, ‘o chonairc mé aoibhneas na faithche & imirt na macan, 's gur chind Naoise tar ócclaochuibh na h-eamhna ar cheana.’ ‘Naoise mac Uisneach,’ ol Leabharcam. ‘Naoise Is ainm dó mar dubhairt sé liom,’ ol Déirdre, ‘acht níor fhiarfuigh me ciar mhac é.’ ‘Mar dubhairt sé leat!’ ol Leabharcam. ‘Mar dubhairt sé liom,’ ol Déirdre, ‘an tan ro chaith se urchor meill re h-iomroll siar go fiar tar chionn an oghbhuidhean do sheas fa h-úr na faithche, & d'eirghidhe meise ar chaich gur thogus an leathroid & toirbhiros dó i, & d'faisg se mo lámh go luaghaireach.’ ‘D'faisg do lamh, inghean!’ ol Leabharcam. ‘D'faisg se í go díl, & dubhairt go b-feicfeadh arís me, ach bu deacair dó, & ní fhacus é o soin go t-ti n-dé, & a bhuime chaoimh, mas maith leat béo me, beir sgeala dhó uaim-se & aber leis tiacht dom' fhios & dom' agalla os isioll anocht, gan fhios do Chailcin, no d'aoin neach oile.’ ‘A inghion,’ ol Leabharcam, ‘is ro bhaoghalach an toisg chosg do mhiansa d'fhaghail, ó fheircc an righ, faoi gheur choimhéd Chailcin, um bh-fioch na bh-farcon n-garg, & mun aimhréidhe an bhadhbhun timchioll.’ ‘Ni baoghal duinn na coin,’ ol Déirdre. ‘Tuilleadh fos,’ ol Leabharcham, ‘is mor cion Chonchobhair ar Cloinn Uisneach & nil éin churaidh fon Craobhruaidh Is disle dho ina Naoise.’ ‘Ma seadh mac Uisneach é,’ ol Déirdre, ‘do chualas a thaiste o bhandail na h-Amhna 's gur mór a ghabhaltusi fein a n-iarthar Alban, leith muigh do chumus Chonchobhair, & a bhuime chaoin, aitiom ort dul da fhios Naoise & feidir aithris do mar táim & mar mó mo chionas air ina ar Chonchobhair.’ ‘Aithris fein sin do ma eidir,’ ol Leabharcam, & d'imthigh mach a c-ceadoir d'fhios Naoise, gur frith é, & go ranaic lei go h-arus Dhéirdre a t-tus na h-oidhche gan fhios do Chailcin. Tráth conairc Naoise breaghacht gnaoi na h-inghiona liontar é re tuile seirc, & aitighios Déirdre fair, a breith ar eologh go h-Albain, acht bu ro dhoilighe le Naoise sin, d'eagla Chonchobhair, ach faire na h-oidhche ro ghabh Dhéirdre buaidh fair, gur aonta dhi, accos ro triallsat imightheacht san oidhche iar n-a mharoch. Dealogh Deirdre a meodhan na h-oidhche gan fhios da h-oide ina da buime o(i)r táinic Naoise an tráth sin & a dhis bráthar maraon fris, gur thollastar bearn a chúl chuas na c-con, o(i)r ro bhadhtar na madradh marbh cheana re nimh o Deirdre. D'ardaighiodar an inghion tar na muiribh tres gach aimreidhe, gur bhuan reabpa brait & bar eideagh dhi, & cuirseamh ar muin eich í & nír stuanadh riú go Slíab Fuaid & Fioncharn na foraire, & go ranccadar au cuan, & go n-deacadar a luing & gur seoladh iad re gaoith o n-deas tar bochnamara & for dhruim cladh an domhuin fairge go Loch n-Eathaig an iarthar Albain, & tri coeccad curadh crodha maraon friu, .&. fo gach fear don tríar dearbhrathar .i. Naoise, Ainli accos Ardan.

https://celt.ucc.ie//published/G301020.html

G301021

Tochmarc Emire la Coinculaind (Harl. 5280)

Unknown

Beatrix Färber

c.600–900

—

EN, LA, GA

—

—

—

Poi ri maumrau airegdai and-Emain Macho fecht n-aild, edon Concopor mac Fauchtnae. Bai mar de amro ina flaith lie h-Ulto. Poie siod ocus same & suboidhe, boi mess & claus ocus murtorad, poi smacht & recht ocus dechflaitius rie remess lia h-Ulto, boi mor d'ordan & d'oirecus & d'imad isan ríctoig and-Emoin. As amloid ierom boi In tech soin, edon In Craebruad Concoboir, fo intamoil tige Midhcordai. Noi n-imdodhai o ten co fraic .Triucho troiccid ind-airdiu cech airenoicch credumai boi isan tig. Errscor di dercciuhar and. Stiall ar cabor hee ier n-ichtar & tugai slindid ier n-uachtar. Imdae Concoboir ind-airienech In tighe co stioaldoib arcait, co n-uaitnip credumai, co ligrud oir for a cendaib, co n-gemoib carrmocail intib, comma comsoloss laa & adoicc inte, gona steill aircid uasan riog co airdlius an rightighi. In n-am nobualed Concobor co flesc rigdoi an steill, contaitis Ulaid ulie ris. Dí eimghai dec In de erraid dec imon imgoi sen ima cuaird. Nothelldis immorro laith galie Ulad ac ol isan rigtoig sen & ni bid neuch dib a comcetboidh alailie. Ba han airctech nobidis laith gailie fer n-Ulad isan ticc and-Emoin. Boi mar do immod ceuc turcomroicc isann rigtig & de airfedaib adamroib. Arclisde & arsendtee & arcante ann, edon arclisde errid, arcantis filid, arsendis crutirie & timpanoic. Die mbatar 'diu Ulaid fechtus n-ann and-Emoin Machie ic ol ind iarngualai. Ced mbrothai noteged ind di lionn cechi nonai. Ba siside ol ngolai. Iside nofurad Ultu ulie indoensisd. Noclisdis errid Ulad ar suainemnaib an dorus co'roile isan toicc and-Emhoin. Coic traigid dec ar noi ficteb med an tige. Tri clesai dennidis an errid .i. cles cletinech & cless ubhall & foebarcles. At e and errid degnedis ina clessai sen .i. Conold Cernoch mac Airmirgen, Fergos mac Rossai Rodanai, Loeccoirie Buadach mac Condoig, Celtchar mac Uthir, Dubtoch mac Lucdach, Cuculaind mac Soaldaim. Scel mac Bairdine, a quo Belocch Bairdine nomenatur, doirseid Emno Machie. As dee ata sceul Sceóil, ar ba prasscelach side. Dorosce Cu Chulaind diuh ulie ocon cliuss ar aine & athlame. Ruscarsad mna Ulod co mor ara aine ocon clios, ar atlaime a leme, ar febas a ergno, ar bindie a erlapra, ar coime a ghnuse, ar sercraide a dreiche. Ar batar secht mec imblesan ina rigroiscoib .i. a cethair isan dalai suil, a tri isan tsuil n-ali ndo. Secht meoir cechtar a da coss & a secht cechtor a di laime. Batar buado imda foair. Buaid do cedus a gois noco ticced a lon laich, buaid clesomnochtai, buad mbuanfaig, buaid fidceallechtai, buaid n-airdmessai, buaid faidsene, buad crotai. Tri lochtai Con Culaind: a bieth roocc, ar ni rofasotar a rengai rodaim, ar bo moide concesdis oicc anaitnig foir, et a biith rodanai, roaloind. Boi comairlie lia h-Ultai fodiag Conculaind, ar ruscarsod a man & a n-ingena co mor e, ar ni boi setig a fail Conculaind an tan sen. Ba si comoirli co n-irsad, setig ba togai la Coin Culaind de tochmarc ndo, ar bo derb leo conod lucchaide rosoigfed millid a n-ingenraide & foemod sercie a mban fer dia mbe setig a coimfrestoil occo, & ba soédh leu mochercrai ocai, corb acobar leo ar an foáth sen toabairt mna ndo, fodég co farcbod comorbo. Ar ro fedatar Is vadh bodesin nobíad a athcin. Dobreta ierum Conchobor nonbur uad cevca cuiccid a n-Erinn de cungid mna de Coin Culaind dús In faigepdis indach primbaili no primdunod a n-Erinn ingen rig no roflathav no prugad de nech bud ail do togai & de tocmarc n-dou. Tancotor ulie na teachtai diblionoip & ni fuarotar ingen bud togai la Coin Culaind de tocmarc n-do. Luid Cu Chulaind feisne de tocmarc ingine ro-s-fitir a l-Luglochtaib Logai, edon Emer inccen Forcoild Monoch .Lod Cu Chulaind feisne & a aræ Læcc mac Riængaprai ina carput. Ass e oencarpat In sin nad foglendis dirmonnoa na echraidie do cairptib Ulad arodene & áne In carboid & an errid aridsuided ann. Forranic Cu Chulaind In ingen ina cluichemag cona comoltaib impe. Ingenai son na m-brugad bautor im Dun Forgaill. Botar side oc foclaind druine & decclamdai la h-Emir. Is isside ingen pas fiu lais-sem de ingenoib Erionn do acaldoim & de tochmorc. Ar Is isside congaib na sé buadha fuirre .i. buaid crotha & buad n-gothai, buaid m-bindiussai, buaid n-druine, buaid n-goisse, buaid n-gensai. At-bert Cú Chulaind acht ingen pad comadus n-do ar aois & cruth & cinel & cles & solme, bad deuch lamdai de ingenaib Erenn nad ragad lais & na bad coimdich n-dou do bancelib Erenn mona beth samlaid. Ar as iside oeningen congepied na modai sen. Is airie Is die tocmarc sainrud lod Cu Chulaind. Ba cono timtocht oenoicc luid Cú Chulaind de acoldaim Emire & de taidbsene a crotai dii. A m-batar na h-ingena ina suide for forad oenaic an duine, concolatar andi ina n-dochum: bascoire na n-euch, culgaire na carbod, siangoil na tet, dresacht na roth, imfhorran In laith goilie, scredgairie na n-arm. ‘Fechadh oen uaib’, for Emer, ‘cia dotaed inar n-dochum.’ ‘At-ciu-ssa em ann’, for Fial ingen Forgaill, ‘di ech commorai comailde comcrothai combuadai comlemnechai biroig airdcind aigenmair allmoir goblaid gobchoil dualaig tulleathain forbreco fairseggai fo-lethna forranchai cassmongaid casscaircich. Eoch liath leslethon luath luaimnech lonnmar luthmar luglemnech leobarmongach maiccnech toirnech trostmar tuagmong ardcend uchtleathan. Lassaid fod fondbrass focuirse focruaid foa cruib coluth cetharda. Dogrind elmo enlaithe luthbuadai. Beraid rith for set. Foscain uathai edh n-análche. Oibliuch tened tricimruaidie tendiuss a cræss glomorcind fil fo dessfertis an carpait.’ ‘Aroilie ech cirdub cruaidcenn cruinn cælcossach cælethan cobluth dian dualmar dualach dronchoechech maignech aignech bairnech bhailccemnich lemnech lebormongach casmongach scuableabor drondualach tulleathan grind imaaig ier n-dith aige ech i n-íath. Moscigg srathai sreg serge, sechid moige midglinde, ni facoib an imdoraid etir omnoib riad rout.’ ‘Carpat fidgridn fethaide dia n-droch findoi umaidhe. Sidbe finn finnarcaid co fethanoib findrune. Cret urard iraibidn , si credoa cromglindie. Cuing druimniech dronordai. Da n-all dualcho dronbuidie fertse cruaidie colcdirge.’ ‘Fer broenach duub isan carput ass aildium di feroip Erenn. Fuan cain coir corcordai imbe, osse coicdiapail. Eou oir indtslaidie uassa banbruindiechair ina turscloccud rie m-ben luthai lanbuildie. Lene gealculpudach co n-derccindlid oir oirlasrauch .Secht n-gemou dercca dracandai for lar cechtar a da imcassen. Da n-gruaid n-gorm n-gelai crodergai difich oibliech tened & analche .Dofich ruithnie serce ina dreich. Ata lem bo fras de nemonnoib rolaad ina cinn. Dubithir leth dubfoloch cechtar a di prai .Cloidem orduirn i n-echraiss sestai for a dib sliastaib. Gai gormruad glactomseip la fogai féig foephartoch for crandoib ruis ruamanndai a cengall die creit croi an carpait. Scíath co comroth aircid, oosse corcorda co tuadmilaib oir oss a dib n-imdadhoib. Focerd ioch n-erred n-indiee, imad cless comrum ossa errid oencarpaid.’ ‘Arai ar a belaib isan carpod sen, aralie fer seng fanfodoa forbrec. Folt forcass forordai forruad for a muldoch, gipne findrune for a edon na leccid a folt fo aigid. Cuaiche do or for dib culib a taircellad a folt. Coichline etrich imbe co n-aursollccud for aa dibh n-ullinnoib. Pruidne die derccor ina laim dia taircillid a eocha.’ Do richt Cu Chulaind co h-airm a m-batar and ingenrad foi sen & bendochaiss doib. Tocbaid Emer a gnus cain cruthaig a n-ardo & do bert aichne for Coin Culaind, conidh admbert : ‘Dess imriadam duib!’ ar si (.i. Dia do rediuccud duib, ol sii). ‘Slan imroisc duib-se!’ ol sesem (.i. rop slan sib-se o cach aiscc). ‘Can do lot-sai ?’ al si. ‘Do Intide Emno,’ ol se (.i. din machi na h-Emno). ‘Cia h-airm a femhir ?’ ol si. ‘Femir’ ol se, ‘a tig fir adgair buar moicche Tethru’ (.i. a tic fir aclaid buar moige Tetra iasc immuir ethiar ....). ‘Cia bur fess ann?’ ol side. ‘Fonoad (.i. ro h-imfuined) cul carbait dun ann’, ol se. ‘Cisse conair deloud-sai?’ al side. ‘Etir da codat feda’, ol se. ‘Cid at-gaibsid ierum?’ ol si. ‘Ni ansa’, ol soide. ‘De teme marai for amrun fer n-Deaa, for uan di ech n-Emno, for gort na Morrignai, for druim na mormhuice, for glend an mardaim etir In dia & a faith, for smir mna Fedilmai, etir an triath & a setig, for toinge eech n-Dea etir rig n-Anond & a gnied, do mandculie cethorculie domoin, for Oilbine, for tresc In marimdill, etir dabaic & dabcine, do ingentib niad Tetrach rig Fomorie do luglochtaib Logai (.i. do gortaib Loga).’ ‘Cate do slondad-sai, a ingen?’ ol Cu Chulaind. ‘Ni ansa emh’, al and ingen. ‘Temair ban, báine ingen, ancing gensai, ges nad forfoemthar (.i. amoil ata Temair os cech tulaicc, sic atu-ssa os cech mnai a n-genass), dercoid na dexinech (.i. no-m-dechar o cac ar mo caime & ni dechaim-si nech), doirp a n-dopor aindir imnar (.i. an tan dechtar an doirb Is a n-ichtar usce tet), tetra tetrai dá luá, luacoir nad imtethar (.i. ar a cáime), ingen rig richiss gartai (.i. enech), conair nad foróemter do conair coil ermoim, gonad fri suan senbath sretaib cerd adpclossaib errid. At-cotaim trenfer tiarmoirset (.i. atad lim trenfir dogenad m'iarmoirecht), cebe no-m-berai tar a tertogai cin foruss mo caingne cucai & co Forgoll.’ ‘Cidne trenfir de tiarmoirset, a ingen?’ al Cu Chulaind. ‘Ni ansa’, ol Emer. ‘Da Lui, da Lauth, Luath & Lath Gaiblie mac Tethrach, Triath & Trescad, Brión & Bolar, Bas mac Omna, ochtar Conlai, Cond mac Forcaild. Ceuch fer diib co nirt ced & co cliuss nonbair. Forcoll fesne dno, andso airim a cumochtai .Tresse cech gnied, eolchai cach drui, amainsi ceach filid. Bid forfinach dit-se cluche caich fria tresaib Forgoild fesne, ar idcodai ilcumochtai occo fri coibled fergnim.’ ‘Cid nachimm-airme-se, a ingen’, ol Cuchulaind, ‘liasna trénferoib sen?’ ‘Madcodo do gniomafesne ’, ol an ingen, ‘cidh im nach airmebaind etorra?’ ‘Forglim fen em, a ingien’, ol Cu Chulaind, ‘comad luiet mo gniomaie etir clothaip nert n-erridaie.’ ‘Caidie do neurt-so didiu ?’ ol Emer. ‘Ni ansa em’, ol sé. ‘Argair fichid fauth mo comroicc, lor de trichaid triean mo galie. Ro ferai .xl. mo comlond m'oenar. Argair cét mo commairge .Imgaibtir athai & irgolae rem errud & rem úath. Techid sluaicc & socaide & ilor fer n-armach re h-uatgráiene mo dreche & mo gnusse.’ ‘At maithe na comrume moethmacaim sen’, ol and ingen, ‘act nat ranic go h-oes n-erred beouss.’ ‘Maith emh ro-m-epled-sai, a ingen’, ol sé, ‘liam popoa Conchobor. Ni h-amail atfochne aithecan urbodad a claindie etir leic & lossait no ó ten co fraiecch .Ni for blæ oenurlaindie ro-m-alt-sæ la Conchobor, acht etir erridib & anradaib Uludh, etir druthaib & deogbairib & druidib, etir filiduib & fisidib, etir brugadoib & biatachoip Ulad ro-m-forbaiged-sai, co fuilid a m-besa & a n-dana ule lium-sai.’ ‘Cidnie and em ro-d-eblatar isna gniomaib maithe sen ?’ ol Emir. ‘Ni ansa em’, al sé. ‘Ro-m-ebail Senca soberlaid conid am tren trebor an athlom athirgaib .Am goeth a m-brethaibh, nidim dermodoch cusc .At-gair neuch re tuait trebair trebour .Arfoiclim a indscee, coicertaim brethai Ulad a n-ainsist & níninsorcc tria oilimain t-Senchoa formb. Ro-m-gab Blai bruccaid cucai for aice a treibe corroferadar mo techtai occo, gonad ierum ad-gairim firu coiccid Conchoboir imma ricc. No-s-biathaim fria re sechtmaine. Fossaidier a n-dano & a n-damai & a n-diberccai farrid a n-eniech & a n-enechgressai.’ ‘Ro-m-alt Fergass, gonad roubaim trenógai trie nert .Am amnus ar gail & gaisciud, conid om tualaigg oirer criche di coimed & di imdidien ar echtrandoib .Am dín cech dochair, im sunn slaide cech sochraide .Dongniu socair ceuch truaigh, dongniu dochair cech triuin trie oilimain Fercussa form.’ ‘Ro siachtsu glun Aimirgin filid corro molaim riig as ceuch feip a m-bí, go n-dingbhaim oinfer ar gail, ar gaisced, ar goeis, ar aine, ar athlaime, ar amanse, ar ciurt, ar calmodus .Dingbaim cech n-errid. Ni toillim buide di neoch acht do Conchobor.’ ‘Ro-m-irgair Findcoem, conid comoltai cartanacha comluid daum Conall Cernach coscoruch. Ro-m-tecuisc Catfad coemoinech diaig Dectirie, gonid am fisied fochmairc i cerdaib dei druidechtai, conid am eoluch i febaib fiss. Ba cumma ro-m-altsad Ulaid etir aroidh & errid, etir ricch & ollamoin, gonid am carua sluag & sochaidee, ganad cumma difichim a n-enechgresa ulie. Is soer em do roegartus-sa o Lug mac Cuind maic Etlind de echtrai dén Dectirie co tech m-Buirr In Broghai. Et tussai didiu, a ingen’, ol Cu Chulaind, ‘cindus ro-d-alt-sai i l-Louglochtaib Logai?’. ‘Ro-m-alt-sa em’, ol side, ‘la febai fenee i cossdud forcaine, a foghart n-genussai, a congraim righnai, and-ecusc sochraid, gonad cucom arbaigtir cech n-delb soer sochruid etir iallaib ban buaidnide.’ ‘At maithe em na febha sen, a ingen’, ol Cu Chulaind. ‘Cindus didiu’, ol Cu Chulaind, ‘nachar commdicc dun diblinaib comríachtainAr ni fuarus cose ben follongad and-aires dala immacallaim fon samail sen frim.’ ‘Ceist: an fil bancelie laut’, ol In ingen, ‘ar foimdidin de trepe dit-see ?’ ‘Nato emh’, bar Cu Culaind. ‘Ni techtai damh’, ol isside, ‘do lai fri fer a fiadnusse na sethar Is sine innú .i. Fial ingen Forgaild ad-cii am farrud sunn. Iss í ro ben beim foraiss for an lamthorud.’ ‘Ni h-i ro-d-caurus-sai em’, for Cou Chulaind, ‘& ni ro foemus-sai didiu mnai at-gneed feur remonn & ad-coss dam co ro foi and ingen ucut la Coirprie Niefeur feuchtus n-aill.’ A m-batar ierum fora n-imraitib, at-cii Cu Chulaind brundiu na h-ingene tar sedlauch a lened, conadh ann aspert In so: ‘Cain an mag so, mag alcuing’. As an aspert and ingen na briathra sai oc freccrai Con Culaind. ‘Ni ralie an mag so’, ol Emiur, ‘nad rubann comainm n-arcaid for ceuch n-ath ó Ath Scene Mend for Ollbine cussan m-Bancuing n-aircid ara m-bruindenn Breaa diantoss Fedlime.’ ‘Cain an mag sai, mag alcuing’, ol Cu Chulaind. ‘Ni ralie In mag sai nad rolo genid granne a loig bo briuine co tabhairt fir co cutrume aroile co m-bem trí nonbor d'ænbeim co n-anacal fir a medhon cacha nonbair.’ ‘Cain an mag sa, mag alcuing’, ol Cu Chulaind. ‘Ni raili a mag sa’, ol side, ‘nad ecmongai benn Suain maic Roiscmilc o samshuan co h-oimhelc, h-o oimhelc co beldine, h-o beltine co brón trogain.’ ‘Aspertar, do gentor’, ol Cu Chulaind. ‘Forreghtar, forimregthar, gebthar, arfoemtar’, ol Eimer. ‘Ceist caide do slonnad?’ ‘Am nia fir dichet a n-aili i Ross Bodbai’, ol essemh. ‘Cia h'ainm-se dno?’ ol sii. ‘Am nuadai tedmai tataigh conai’, ol sesemh. De luid ierum uaidib iarsan t-segdou m-briathar sen Cu Chulaind & ni ro gensad ni bud moo de imacollaimh isen laithe sen indasen. An tan boie Cu Chulaind ierum oc eraimm do Bregai, imcomaircid a arai, edon Loeg, n-dou: ‘Ailee’, bar essem, ‘& na briatræ immacloisset & an ingen, edon Emiur, cid dieraidset ann?’ ‘Nach fedor-sæ’, ol Cu Chulaind, ‘mo beth-se oc tochmarc na h-ingenee? & Is airee ro cel-som ar cobrun, arna tuicdis na h-ingenai conid oc a tochrai atú-sai. Ar dia fessai Forgold, nicondricfom dia deoin.’ Tanic Cu Chulaind a tossag na h-imacallmou dia aroidh & boie occa miniougud n-do de irgairdiugud a seta. ‘And Entidai Emno isrubart-sa an tan ispert side can diluide-sie, iss ed donraidius-sai : o Eomain Machai. Is dei imoru asperour Eomon Machou n-dii .i. Machou iongen t-sanrith maic Inbothai, ben Cruindchon mic Agnomain roussreth fri die gauboir and rig ier caur ailgiussou fuirrie, co n-deochoid diob ar-rith & arsibseis (.i. beris) mauc occus ingen die oentoirbert, conid din eomain sen asperor Emain macha dii & conid on Macho sen raiter Eomon no Mag Machai.’ No dno Is dei ata Emoin Machou amail ata isan scel soa. Tri rig ru-ss-batar for Ultoib i comflaitess for Erind .i. Dithorba mac Dimain a h-Uissneoch Midie, Oed Ruad mac Baduirn maic Aircetmair a Tir Oedai, Cimboeth mac Findtain maic Aircidmoir a Findobair Moige h-Ines. Is ee ro-sn-alt Ugaine Mour mac Eochdach Buadaig. Do-n-gnied corie ierum ind fir, secht m-bliadna cech fir diib i r-rige. Tri secht rathai etarrou: secht n-druid, secht filid, secht n-octigernai; na druthie dia n-grisad trie bithai, na filid dia n-glamodh & die n-erfoccraie, na taissig die n-guin & die louscud, monatseched an feur uathai i cionn secht m-bliadan co coimed fir flathua .i. meus cecha bliadna & gen meuth ruamnai ina datha & cin mna de ecaib die bandail. Timcellset teora cuarda cech fir diib and rige .i. lx. ui. Aed Ruad adbath diib ar tús .i. bagad ro baided a n-Eus Ruaid, contuccad a coland isan siod, conid dei ata Sid Oedai os Euss Ruaid feisne. Et ni farcaib side de cloinn acht oeningen .i. Maucho Moggruad a h-ainm-side. Conataich side and rige i n-aimser techtai. Isbert Cimboeth & Dithorbo na tibretis rige die mnai. Fechtai cath etarro & mebus forro-sim .Dierimalt secht m-bliadna i r-rige. Derochoir Dithorbo i Corand foisim. Forfacaib side macua matha .i. Brass & Boeth & Bedach ocuss Uallac & Borrcass, go n-atcetar rige. Aspert Mauchai na tibred doib, ‘ar ni ó rathaib tuctai ’, al side, ‘acht i r-roe cata ir ecin.’ Fecta cath etorra. Brises Machui for macoib Ditarba, co farcaibsed ár cen ace, co m-batar a n-ditruib Connacht. Tucc Macai ierum Cimboeth cucie do céile dii & do toissigect a h-amus immbe. O robtar oentadaig tra Machai & Cimboet, lod Macai d'ioarrair mac n-Ditorbo i r-richt claimsidie .i. toeus secail & rotai ru-s-coimledh immpee, conus-fuair a m-Boirinn Condocht ac fune tuirc allaid. Iórfaidid ind fir scelai dii ocus innissid scélai doib & denberad biad dii ocon tened. At-bert feur diib: ‘As aloind a ruscai na clamsige. Aentaigem friee!’ Nu-s-bert-se leis fon cailde. Cengloid sii an feur sen a l-luss nert & facbaid e isan caillid. Tic side dirise din tenid. ‘Catie an feur dechoid laut?’ al sied. ‘Mebol leis tiechtain cucaib-se ar oentogaudh ria clamsig.’ ‘Ni ba meobol’, ol iet-sam, ‘ar degenam-ne ule andi sen an cednai. Nu-s-peir ceuch feur fon caillid. Cenglaid sii cech feur dib iar n-urd & no-s-ber a n-oencengal leaa co h-Ulltaib. Isbertatar Ulad a marbad.’ ‘Nito’, ol side, ‘ar Is coll fir flathu dam-sai; acht a n-doerad fo doirie & claided raith imbom-sai, conob sii bus primcathir Ulad co brath. Co rotoraind si doib a n-dun gona h-eo oir imma muin .i. Emain .i. eo-muin, edon eo 'ma muin Machai, gonid de-sin ata Emain Machai.’ ‘An feur isrubort-sai i r-rofaideamar thig, iss e iascaire Conchoboir In sen (.i. Roncu a ainm). Iss e at-claid na h-iasco fo shnáad fo moirib, ar iss e buair an marai a h-iascaie & as i an moir Mag Tetrai (.i. ri di rigaib) Fomore Tethrai .i. mag rig Fomóre.’ ‘An fulacht asrubart-sai for ro fonad dun lurcaire (.i. serrach) ann sen, iss e Is coul carbaid co cend teorai nomad fo bit fo rigaib & as geis do a combairge .i. geis dien carbod co cend teurai nomad ier n-ithe feulai eich duine de doul ind; fodaigh ar Is each folloing an carpait.’ ‘Etir da cotadh feudai asruburt-sai, edon an da sliab In sen etir a dtutcamar .i. Sliab Fuaid friunn andess & Sliap Cuillind rind anoir. A n-Dorcel (.i. In coill fil etarro) didiu ro-n-bammaur etorrai, edon forsan set dorumenar etarrai andiss.’ ‘An conair asrubart de temheu moarai .i. de Moich Murteme. Ass aire ad-berar teime marai do-sside, fobith dodet moir foir tricaid m-bliadan ier n-dilind, gonad teme marai .i. ditiu no foscemhiel marai ee. No didiu as de ata Mag Murteme foir .i. moir druidechtai ru-s-ba foir co murseilce n-ann co n-aicned suidich leis, gonsuided an feur cona armbgaisced for laur a ustodbuilcc, co tanic an Dacdai & i lourg aine (nó anfaid) laiss, cor'caun na briathrai-ssai ris, cor'traighie fochétuair, edhon: ‘Tai do cend cuasachtach, tai de corp cisachtach, tai de thul tagebaitai !’ ‘For amrun (.i. run & cocar amræ) Fer n-Dea (.i. run & cogaur amraie), Is side Ccrellaidh Duollaid indiu. Is fuirre geogoin Duollud mac Coirpri Niedfir la matau. Co ticc sin ba h-Amrun Feur n-Dea a ainm, fobith ba h-and cétna ro h-imraidedh toichestal cata Moigee Tuiredh lia Tuaidh Dea Donand fodegh dicair an cissa co n-aitcietar Fomoire forrau .i. da trian ethai & blechtai & cloinde.’ ‘For uan di æch n-Emnai. Bai oclach amru la Gaidiulaie i rigi. Batar da ech aigi oc a n-ailimain do a Sid Ercmon a scáthaib aba Cennman do Tuaid Dea. Nemed mac Namha ainm an rig sin. Delecthie duo ierum In di ech asan t-sidh & demebhaid sruaim sain-emhail asan t-sid 'na n-degaid et bui a h-uan már forsan sruaim sin & lethais darsen tir and uan moar sen fri re moir & boi samhluidh go cend m-bliadna, gonad aire isrubrad a h-uanab din uisce sen .i. a uan fair In uisce & Is side Uanabh insen andiu.’ ‘An gort na Morrignai asrubort-sai, iss ed Ouchtar Nedmon In sen. Donbert an Daghda din Mhoirrigain an ferond sen. Ro h-aired e ierum. An bliadain ro-n-ort Iubor Bochlid mauccuu Gairb ina goirt-see botar moelain mulce do corustair a goirt se dee In bliadain sen, fobith ba coibdelach disse maccu Gairbh.’ ‘An Druim na Marmuice asrubart-sai, at e Druimne Breg andsen, ar ba deulb muce doadbhas de maucaib Milid for cech tulaicc & for cech n-dingne a n-Erinn an tan imbersed & ad-cobraissed gabáil tiri ar egin inte ier cor brechta fuirre do Thuaid De Danann.’ ‘Glenn an Mardaimh asrubart, iss e Gleund m-Breogaind .i. o Breogai mac Breogaind sendsir maic Milid ro h-ainmniged Gleunn m-Breogaind & Mag m-Bregh. Glend an Maurdaim do rad de, edhon Dam Dile mac Smirgaild maic Tetrach ba rii for Erinn no aitrebodh and. Ad-bath an Dam sen oc toidhin mna fuada oc esscrad Muighe Breg siar co beoulai dun.’ ‘An Conair isrubart etir an dia & a fhaidh .i. etir an Mauc Oc as Sidh an Brogaie & a faidh .i. Bressal Bofaid andairteur in Brogai. Is etarra boi an oinben, bean an gaband. As ed do lotarmar-ni, etir cnoc Sidi In Progæ i fil Oencuss & Sid m-Bressail druadh.’ ‘For Smiur mna Fedelma isrubart-sæ .i. Bounn In sen. Is de atá Boann furrie .i. Boann ben Nechtain maic Laurada luid do coimed In tobuir diamair boi a n-orlaind an duine lia tri deogbairib Nechtain .i. Flessc & Lessc & Luam. Ni ticed neuch cin aithiss on topur, mona tissed na deugbairi. Luid and rigan la h-uaill & dimus docum In tobair & ispert nad raibe ni no coillfed a deulf no douherud aitiss uirri. Tainic tuaithbel In topair di airiugud a cumacht .Ro mefatar ierum teeora tonno tairrse corroimid a di s-sliassaid & a desslaim & a lethsuil. Rethid si for imgabáil na h-aithesse sen assan t-sid co ticce moir. Cech ni ro reth si, do reth In tobur ina diaidh. Segais a ainm issan t-sid, Sruth Segsai on t-sid co Linn Mo Coe. Rig mna Nuadat & Colbtai mna Nuadat iersen, Boann a Midie. Manchuigg Aircit í o Finnoib co Tromaibh, Smiur mna Feidlimai o Trommoif co moir.’ ‘In Triath isrubart et a sétigh, Cletiuch & Fesse inn sen, ar iss triath ainm do torc taiseuch na tret. Is ainm didiu triath do rig toisseuch na morthúath. In Cletiuchdno Is clethbuidig catha. Inn Fesse dno Is ainm din crain mair aithechtaigi tuirc & a seitich. Etir torc & a crain dno lotmar.’ ‘An rí n-Anond isrubart & a gniæ, iss e Cernæ inn sen tarsa tutchamar .Ba si Cirine a ainm o cein. Cernai a h-ainm o geugain In fuacurthai .i. Enno Aigneuch Cerno ri n-Anonn inssan dingnæ (.i. sid) sen & geugain i rechtairi ind-oirther In fuirt sen. Gniæ a ainm-side. Is de atá Raith Gniad i Cerno degréss. For Geise for rig mac n-Emno do geniu Ennæ inn sen, ar (nó fo) bith bvi caratrad mor etir Geise et Cerno.’ ‘In Toingi Euch n-Dea isrubart, ass h-i Ange In sen. Ba Tonge .i. tonach euch a ainm ar tos, fobith Is innti co n-egatar fir Deuai n-Deud cedamus a n-euchai ier tiechtain o cath Moigi Tuired. Aingi (.i. amnus) do rad di iarsandi rignigsed Thuatæ Dei Donand inn-eochæ innte.’ ‘An Manncuili cetharcuili isrubart, iss e Muincilli In sen. Iss ann boi Mann briugæ. Bai didiu buár mar i nd-Erinn i flaith Uressail Bric maic Fiacho Fobric di Laignib. Dogeni 'diu Mannach (.i. proprium nomen uiri) domanchuili moræ fo talmain issan inad atá Muincilli dia n-garther Óchtar Muincilde & do coissecht (.i. do ronta) esstadæ indib do foichill na plagæ. Digeni ierum cai (.i. fritailim) In righ cetheoræ lanamna fichet co cenn secht m-bliadan. In Manncuili didiu .i. cuili Mandaich Óchtar Munchilli.’ ‘An Oillbine dno isrubart, Is side Ailuhine inn sen. Bai ri aumræ svnn a n-Erie .i. Ruad mac Rigdvinn .i. di Mumain. Do boi iriss (.i. comdal) laiss do Galluib. Luid docum a irisse do Gallaib timcel n-Alpan andess teuora noaib. Tricho In cech noi dib ierum. Gabais a coblach tasst foaib i medon na fairci. Ni boi ni no-d-fuaislaiciud di setaif no moinif dia cor issa trethan. Focressæ crannchor leou dús cie dib die rossed techt dia fiss fon fairce cid no-t-fosst Do ralæ In cranncor forsan rig feisne. Eibling ierum In ri .i. Rvad mac Rigdhuinn forsan moir. Diclethar fair ierum a m-muir. Focard i machairie .Fos-rainic dno is-suide noi m-baindelbæ oiminnai. At-damnatar (.i. do raidsedar) do batar se fotrergatar (.i. difostatar) na longa contissed som cucthae, & do bertatar noi longæ oir ar noi n-oidcnib dia fess leu .i. aidci cech æi dib. Do gnith samlaid. Ni boi cumang la muintir coleic dianglossacht la cumachtae na m-ban. Isbert beun uaidib ba h-i n-am compertæ dii & nu-s-berud mac & ardotaidlid oc tinntod indoir cuctai-som for cend In mic. Do luid seom ierum co a muintir & loutar seom i fechtus. Batar co cend secht m-bliadan laa caraid et do luotar afrithisse conair n-ali & n-intaidlidis In maigin cétno, co n-gabsad a maigin ind Inbeur n-Ailbine. Iss and du-s-fairthetar na mna. Ro colatar ind fir ind amar ina nói umaidi. In tan batar som oc télach a coblaig, iss ann do lotar-som na mna a tir & do cuirset In mac n-uaduib assa noi issan port a m-batar ol suide. Ba clochach acus ba cairrcech In port. Adrumidir ierum In mac cloich dib conidappath di suidiu. Do truinfitsetar na mna cotgartatar uli: Ollbine! ollbine!’ ‘ATressc In Máirimtill isrubart, iss e Tailne In sin. Is and do geni Lug Scimmaig an fleid moir do Luog mauc Ethlend do dignad n-dou ier cath Moicchi Tuiriud. Ar ba si-sen a banaiss rigi. Ar ro rigsat Tuatai Dea iar marbad Nuadat inti Lug. Ait In ro cuiriud a treusc do rigne cnoc n-de. Ba h-e a ainm Tressc In Marimtill .i. Taillne andiu.’ ‘Do ingentaib niad Tethruch isrubart .i. Forcoll Monach nia side Tetrach rig Fomore .i. mac a fedar, ar iss inond nía & mac fethar & dono at-berur nia trénfeuur.’ ‘In slonnad isrubart riut, atat da uisque i Crich Roiss. Concupor ainm indalanai, Dofolt (.i. Moel) ainm aroili. Teid 'diu Concopor a n-Dofolt. Fandiched (.i. cotmesscæ) fris, conid oensruth ieud. Am nia-sæ didiu ind fir sen’, al sé, ‘.i. am mac seuthor Concopuir Dectiri. Nó am nía, im trénfeur Conchobuir.’ ‘H-i Ross Bodbo .i. na Morrighno, ar iss ed a ross-side Crich Roiss & iss i an bodb catha h-i & Is fria id-beurur bee Neid .i. bandee In catæ, uair Is inann be Neid & dia cathæ’. ‘And ainm isrubart daum, am nuatai tedmo taithig conæ. As fir sen, uair angbaidecht feochrai iss ed teidm taitidid conæ. Am nuada-ssao .i. am cumnid trén an tedma sin .i. am feochair & im angbaid i cataib & i congalaib.’ ‘An tan isrubart: cæin an mag sai, mag alcuing, ni h-e Mag m-Breg ro-m-olus-sæ an sen, acht iss i devlb na h-ingene. Ar cuing a da cich dar derc a lened confacusæ & Is friss conerbart mag alcuing, fria bruinde na h-ingene.’ ‘An tan itisrubart: ni rali neuch an maug sæ nad ruband comainm n-arcaid .i. arcadd a m-belra na filed cét, iss ed etercertar & iss ed fil issuide: nach ruassæ an ingin do tapairt ar aitheth conrubar ceut feur for cach n-ath co Albine co Boann im Scennmenn Manuch, fíur athar disse, nu-s-delbabud In cech richt and sen do mildiud mo carboid-se & do taidbriud mo bais.’ ‘In genid grainde isrubart .i. ni ticfad si leum-sæ conid ro laaind-se ich n-errid dím tar na tri lissæ die saighid-side, ar no-m-piad tri braithri di-sse oc a imcomed .i. Sciuhar & Iubar & Caut & nonbur cechæ dib et con-ecmoing se bem for cech nonbur dia n-eplie an t-ochtar & ni aidleúpæ, nach m-bem oen a braithir-si eutarro & cototuccu-sæ ass isse & a comaltæ cona comtrom leu di or & aircet dunaid Forgaill.’ ‘An Benn Suain isrubart maic Roiscmilc, iss inond on sen .i. conrubar-sæ cin cotlud o shamuin, edhón sam-fuin .i. fuin an t-samraid ann. Ar Is dé roinn no bid for an m-pliadain and .i. In samraid o beltine co samfuin & In gemred o samfuin co beltine. Nó samsun .i. sam-svan .i. Is ann sin feraid sam svana .i. sam són. Co h-óimolcc .i. taiti and erraig .i. imme-folc .i. folc ind erraig & folc In gemrid.’ ‘Nó aimelc .i. u-melc. Oi issan éxi ainm ina cæirech, iss de isper oi-ba, ut dicitur coinba, echba, duineba, amol iss ainm do bas ba .Oimolc 'diu Is h-i aimser inn sen a ticc as cæiriuch & i m-bleugaur coirich, unde oissc .i. oi-sesc .i. coeru seisc. Co beldine .i. bil-tine .i. tene soinmech .i. da tene do gnidiss la h-æss rechtai no druid co tincetlaib moraib & do lecdis na cethra etarræ ar tedmonnaib cecha bliadna. Nó co beldine 'diu, ainm de idail. Is ann doaselbti dine gacha ceathra for seilb Beil. Beldine iarum bel-dine, dine cecha cethrai. Co prón trogein .i. lugnusad .i. taide fogamuir .i. Is and dobroine trogain .i. talom fo toirtip. Trogan didiu ainm do talvm.’ Luid 'diu Cu Culaind reme ina ermaim & fess and-Eumain Machæ an aidce sin. At-fiatatar didiu a n-ingenu dinaib prugadaib ind oclæch donfánicc ina carbut sainemail & an imacallaim do rigensid etorrai & Emir & nat-fetatar son cid forcansad etorro & a impod budene tar Mag m-Breg vaidib fo tvaid. At-fiadat dno na brugaid do Forcald Monach indi sen & conidepert In ingen fris. ‘As fior sin ’, al Forcall. ‘In riasstardi o Eamain Machi tanic an di acoldaim Emiri & ru-s-carustar and ingen esseom & iss aire sin donacolt cach alali dib. Ni ba cobair doip-sim on ceni’, al sé. ‘Do rorbius-sa (.i. tairmiusc) co na manairceba doib indii Is acobar levo.’ Is de sen do luid Forcoll Monach docum n-Eumno Machi isna Gaillecuscaib, amail batís iatd techtæ rig Gall tissed di acaldoim Concvboir co n-imcomarc do di orduisib Finngald & cechai maithiusai arceuna. Triar bá s-sed a lin. Feurthar failti moir fris ierum. O rola iarum a muindterus dia In tress læi, molaigter Cú Chulaind & Conald & errid Ulad arcena fiadai. Aspert com ba fir & ba h-amro conclissed na h-errid. Acht ceno nama, dia rissed Cu Culaind Domnall Mildemon ar Alpi, ro bad amraide a cliss & die rissed Scathaig de morfoclaim anmilti, ro derscaidfed curæ Eurpæ uli. Acht cenæ ba do focerd som anni sen for Coin Culaind, fo deig arna contissed ina friteng doridesse, ar ba doich leiss die m-beth Cu Culaind ina carutrad, commad tremit no gabad bas ar anserc & lunde ind erred ucud & ane boi do-ssom on. Foemaiss Cu Culaind techt frissin & fo naisciss Forgall fair araige forna techtais isin aimsir sen. Cotsela iarum Forgall h-o araill for Coin Culaind inni rob ocabur laiss. Luid ierum Forcold dia tig & atregad In laith gali ara baruch & debertad die n-óidh techt frisna gnimo ro gellsad. Luidset comboi Cu Chulaind iarum & LogaireBuadach & Concupor & airmid foirind Conoll Cernach do techt aræn ru. Is ed luid Cú Chulaind 'diu dar Bregu de adald na h-ingeni. At-glatustar som iarum Emiur ria techt ina noi. Ro raid ind ingen fris ba s-se Forcoll do rat an ailgius fair-som and Emain do techt do foglaim In milti, ar daig na comristais Emiur & esseom. Et aspert ara m-biad 'na foicill ar no biad oc admillid Con Chulaind cech conair conricfed. Tincellaid cach dib da céile comed a n-genaiss, acht mana fagbaud nechtar dip bas foi, co comristis dorisse. Timnaiss cauch dib celiubrad di alaili & imdisoat go Alpi. H-o rancatar ierum Domnall, forcetai leis aill for liic dercain & fosetiud cetharbolc foithi. No clisstis fuirri conabtar duobai na glassæ a fonn .Aill for slig frisdringtis, con-clisstis for a rind na feurad for a n-indib .Carais iarum Cu Culaind ingen Domnaill. Dorndoll a ainm, old-dorna. Ba forgranno a delp. Batar mora a gluine, a salu rempe, a traicthi ina diaig. Svili duibliathai mora ina cinn. Duibighthir cuach ceru] a gnuis. Tul fortreun fuirrie. Folt forgarb forruad ina gibnib foa cend. Oppais Cu Culaind a comleubaid. Tingevllaid si a degdigail sin fair-seom. Aspert fria Coin Culaind nad bai foiside (.i. forvs) forceutail Con Culaind co rissed Scathaig fri Alpi alla anoir. No-t-lotar 'diu a cetar .i. Cú Chulaind & Concupor ri Emno & Conold Cernach & Laogaire Buadach tar Albo. Is and do ad-bas doib Emoin Machu ar a suilib. Ni ro fetad 'div Concubor & Conall & Lægairi seocha sein. Ingen Domnaill du-s-fuc an taidbse, fo díaic a scartai Con Culaind fria muinntir daig a admilti. Iss ed airmid araili sleuchta comad e Forcoll tucc an taidbse doib ar daig a n-impuid co nar' comallad Cu Cvlaind indi ro geuld fris a n-Emain fo deig a impaid, comad melachtach de & dno, da thecmad dou teucht sair do foclaim anmilti (.i. an gaiscid gnáthaig & ingnataich), co m-bad moide fo gebad bas bith a oenur. Luid Cu Culaind uaidib iarum dia daim (.i. dia deoin) i conair n-indeurb, ar batar h-erdruch (.i. maith) a cumachtæ ni h-ingine & fofeur ircoduch (.i. olc) do-ssom, conscarad fria a muintir. O tacoid ierum Cu Culaind tar Alpie, ba prónach & ba scithlond de dith a coiceli friss & ni fitir cid no-t-ragad do iarraid Scaitci. Ar ro gell som dia coicelib na tinntaigfed afrithesse co h-Emain noco rosseud Scatoich no co fogbaud bass. Anais iarum dissuide, ó ro airigesstar a imarcor & a aineolus. A m-bai an iarum co n-acai biastæ vathmair máir ina docum amail levmon. Poi occa feitheum & ni ro genair nach ercoid n-dou. Cech conair iarum no tegiudh ticciud In beisd for a cinn & do beriud a sliss friss beos. Fo cerd iarum bedg dee co m-boi for a muin. Ni boi s-seom 'diu i comus fuirfi acht a teucht alledh pud meulluch lei fen. Lotarset cetri lau fon cruth sin condo tarrlatar fri crich a m-batar aitrebthaigi & i missimbert na maucruide (.i. ic imáin locain) and, condo tibsetor and ar ingantus lev In m-bést eurcoidiuch ucat di bit a n-gíallæ do duine. Tarblengaid iarum Cv Cvlaind dii iarum & scaruiss an m-best friss & bennochais som di. Luid iarum reime & fo card for teuch mor n-ann a n-glinn mouar. Is ann fo ráinic ingin coim cruthaig astig. Atid-gladustar and ingen eei & feraid failti fris. ‘Foceun do tiuachtæ, a Cv Culaind!’ ol si. Aspert som can boi di athne fair .Aspert si bautur comdaltai cartanachai diblinuip la h-Ulbecan Sæxu, ‘dia m-bamur mad tu leis ic foclaimb bindiusai’, ol sie. Do beurt and ingeun dicc & mir n-do & imdosoi vaithi iarum. Immaricc dno for occlæch n-aumrui n-aili. Ferais sidie an failti cetno friss. Imeclæchlaissent athiusc etarroib .Boi Cu Cvlaind oc iarraid eoulussæ do dvn Scathqi. Incoisscid an t-oclæch eulus n-do tar an maug n-dobail boi aro cinn. A leth In moigi no seichtis doine n-dei .i. no lendæis a cossai, al-leuth n-aill cotaocbad for an feor .Tobeurt an t-oclæch ruoth n-do leis & ispeurt friss araressed amol In roth sin tar leuth an maige ar na ro sheichiud .Donbeurt 'div uball n-do & ismbeurt friss araliad di laur amal noliad ind ublau sen & co m-bad fond innus sen ro sessed tarsan mag ut. Cotela (.i. do cvaid) samlaid Cu Culaind darsa mag fortainic ar a cinn iar suidiv. Aspert an t-oclaech fris iarum bai gleunn maur ar a cinn & æntet coel ar a cinn tairiss & se lan d'urtrachtaib (.i. d'fuathaib) iarna foidiud do Forcoll dia admilliud-som, & ba si sen a conair-siom do tig Scathqu tar ard leicthi n-uatmair son dno. Bennochaiss cach dia celi dip iarum, Cv Culaind et an t-oclæch .i. Eouchai Bairci esside & iss e ru-s-tecaisse é amail do genad a airmidin a tig Scathqi. Ro tairngir 'diu In t-oclæch cétno n-do ina césfath de drennaib & di drofélaip for tanaid uo Cuailngi et ro indiss dou didiu ina n-dingniud d'olcaif & d'aigbenaif & comramhaib for feraif Erenn. Lvid Cú Chulaind 'diu In sed sein darsa maug n-dophail & tarsan gleun n-gaibtiuch amal ro forchan ind oclæch n-do. Is ed conair ro gaub Cú Chulaind issan longfort a raibe daltai Scathci. Ro iarfacht som cie h-airm a m-bæi s-si. ‘Isinn oilen ucut’, ol siet. ‘Cisse conair do-d-loutar cuici ?’ or sesseum. ‘Do droiched na n-dalta ’, ol iedd, ‘& ni ricc neuch esside noco forpai a gaissciud, ar iss amlaid boi sidie & di cenn issliu ocai & medon ard & intan no saltrad neuch for a cenn, cotnocfad a cenn n-ali foair cotacorad inna ligiu. Iss ed airmid aroili slechtai inn so co m-batar drem di laithaib gaili fer n-Erenn issan dunad so ic foclaimb cleuss la Scathaig .i. Fer Diad mac Damain & Noisse mac Uissneuch & Luóchmor macu Egomaiss & Fiamhain mac Forai & dreum di-airmide elie olcenai. Acht cenu ni h-airimtir iersan slicht so a m-bith ann and inbaid sen.’ Dinbert Cu Culaind ammull fo trí ierum de techt In drochid & forfeimdig. Nu-s-caineud ind fir. Riastarda iarum imbi & saltraiss for cenn In drocid d'impert cor n-iach n-erred de co tarlo for a medon, co na tarnaic den droiched a ceunn n-ali de tocbail antan ranic-som é, co n-docor n-de co m-boi for laur issan inse. Lvid don dún co m-bi In comlaid co n-eu a sligi conlod trithi .Asperthur fri Scathaig innsin. ‘Fír ’, ol sise, ‘neuc ier forbo gaiscid i n-inat aile sin.’ Et cartaich a h-ingin h-vaithi dia fiss coich In gildo. Lvid 'diu Vathach ingeun Scathqi ar a cenn. Doneci & nin-aicaill ar a meud dit inbeurt In deulp derrscaithiuch, co faco ar an gildie di h-óidh a toil n-dii .Tafaissig (.i. doeric) combvi co h-airm a m-boi am-máthair. Molustar si fria a máthair In fer con-facoi. ‘Ro tolustar an feur amne’, ol a máthair, ‘ad-cíu laut.’ ‘Is fir on’, al ind ingen. ‘Tofeit am toil se dno’, or si, ‘& foi less d'adaig, mássed condaighti.’ ‘Ni scith leum-sa emh ’, ol si Scathach, ‘mássed dotæd a toil fen.’ Donimtirenn iarum and ingeun co n-usqi & piad & fecid ac airfitiud. Feraiss eussoman (.i. failti) fris fo delp cofarig (.i. la gabáil grema de). Craidsiusai Cv Cvlaind co m-bobith a meur. Egiss and ingeun. Faraith (.i. ro siact) isan dvncairi vili, co n-ergetar lucht an duncaire, co-tn-erracht dno a treunfeur doa .i. Cochar Cruibne cathmilid Scathaige. Araselig sem & Cu Culaind & feraid glieid i ree fottæ. Luid iarum In trenfeur a muinidin a cless n-gaisscid & nu-s-frithail Cu Culaind amail pid foglaim n-dou h-o æis iead & do fiche an trénfeur laiss & consevla a cenn de. Ba bronoch an uhen Scathach dissuide co n-epert Cu Culaind fria congeupad moda et mamma ind fir dusceur co m-ba toissech sloig & co m-ba trenmilid dii esseom dia eis. Et do ficed h-Uathach iersin co m-bid ic comrad fria Coin Culaind. Dom-beurt iarum ind ingen comairli n-dov Coin Culaind dia In tress læi, ma bud do denaim laochdachtæ do luid, ara tessed docum Scathcie co maigin a m-boi ic forcetul a da mac .i. Cvar & Ceut, arincuorud ich n-errid n-de isand iubaur dossmor i m-bæi s-si & si foen adn, gonid-furmed etir a da cich cona claideb, co tartath a tri drinnroisc n-do .i. a forcetol cin diciull & a h-ernaidm-si co n-icc tinscræ & epirt friss In neich bai do-som ar cinn, ar pa faid si. Lvid ierum Cu Chulaind co h-airmb i m-boi Scatoig. Do bir a di coiss for da m-bordaib In clep cliss & nochtaiss In cloideb & do bretha a rinn fo comair a cride & ispert: ‘Bas h-vassut!’ ol se. ‘To trí drinnroisc dait ’, al si, ‘fep tissed liat anail.’ ‘Gebthar!’ ol Cu Culaind. Fo naisscid uirri iarum. Is ed airmid araili slechta annso, co ruc Cv Culaind Scathaig laiss issan tracht & co comranic frie ann & co ro cotail ina farrud, conid annsidie ro cachain indí seu oc a taircetul gach neich aridbíad, co n-epert: ‘Focen, a scithbvaidnige’ &rl. Acht ni h-airmithir iarsan slicht so sen olceno. Foidis Uathach la Coin Culaind & nu-s-forcedlæ Scáthach immon milti .Isan aimseir sin tra boi seom la Scathaich & a muinterus h-Uathqu a h-ingene, Is and diluid aroili fer aumræ boi la Mumain .i. Lugaid mac Nois mac Alamaic In ri soinemail, coicceli (.i. comalta) Con Cvlaind. Dilligh indiar & dá errig deucc imbi do errigaib na Muman di tochmarc da n-ingeun dec Níaidhfér maic Rusa. Arnassa sen di feraib vili remib-seum. An tan iarum ro caula som Forcall Monuch indi sein, forrumai do Teumraig & ispert fri Lugaid boi oca-seum ind-oentumæ ingen Is dech bai ind-Eriu etir cruth & genus & lamdæ. Aspert Lugaid ba maith laiss inn sen. Arnaiss iarum Forculd a ingeun dind rig & da ingin deuc na di m-briugad n-decc olceno uá Breghu den di errig n-déac botar aræn la Lugaid. Dotæt an ri den banfeis ar oen lia Forgauld dia dunat. An tan iarum de-brethau Emiur di Lucctith dochum ind ionaid a m-bai oc s-suidiu for a laim, digabaid si a dá n-gruad. ‘For fior h'oinich & h'anmo daum!’ ol si & adamair ba Cu Culaind carustar & for a greiss bui & ba coll oinigh cibe do berud isse. Ni forlamair iarum indti Lugaid feis la h-Emir ar omon Con Culaind & imdosæi afritesse dia tigh. Bai cauth for Scathaig dno issan aimsir sene fria tuatai ali & Is forra s-side ba banflaith Aifi. Ro tinoilset iarum cechtarda líno do tabairt In cauthæ, co recht (.i. docenglad) lia Scathaig Cú Chulaind & imdisai ifritesse & debreuth deug suain n-do riam ar na tessed isan cath, ar na rissed ní do ann. Ar choimainmche do gnith se sein. Do fochrasstar 'diu ellam inti Cv Chulaind assa cotlad iar n-var fochétoir; ar a m-ba mithesse ceteourai n-var fichet do neuc ali din digh svain i cotlad, ba h-oenúar n-dossom innsin. Lvid iarum la da mac Scathqu din cath ar cinn trí mac Ilsvanaigh .i. Cuar & Cet & Cruifne iat side trí milid Aifi. Arossanaic sim a tríar a oenur & deceurtar laiss. Bai dal In catho arnauharuch & do toegat ín t-slvaig cechtardai co m-batar In da n-idhnæ drech ria dreich. Lotar 'div trí mic Esse Enchinne & Cirí & Birí & Bailcne, trí milid aili di Aiffe & forfvacarsad comlonn for dá mac Scatqui. Do lotar side for an ted cliss. Fo ceurd Scathach essnaid dissvidi, ar ní fitir cid no piad de. Aill on bad bith cen In tress feur la da mauc Scathce frisan triar amne & dono ba h-omon le Aiffe In bainfendig, fodeug Is side ba h-annsom bvi issan doman. Lvid 'div Cu Chulaind fria a da mac-si & nu-s-leublaing for an tet & immacomarnic n-do-ssom friu i tríur & beuhsatar lais. Focraiss Aiffe comlonn for Scathaig. Lott Cv Cvlaind ar cinn Aeiffi & iermofoacht qid ba moam serc bui aicti riam. Aspert Scathach: ‘Iss ed ba moom serc lei ,’ ol si ‘a dá h-euch & i carpat.’ Dilotar didiu for In tet cliss Cv Chulaind & Aiffi & fersaid cumleng fair. Docombai (.i. brissid) iarum Aiffi a h-airm for Coin Cvlaind, co na pa sia dornd a claideb. Is ann asmpert Cu Culaind: ‘Aill amai!’ ol sé, ‘derochair arau Aiffi & a da h-euch carpait fon gleun conidnapatar ulie.’ Decid Aiffi lassotain. Fossdicet Cu Culaind la sotain & gabthus foa dib cichib & dompert tarsnai amail assclaing, conatulaid gona slvagu bodein Cú Culaind leis h-i, gonratustar a beim fri talmain dii & do beurt claideb urnocht vasti. Asbert Aifi: ‘Anmoin In anmain, a Cu Chulaind!’ al si. ‘Mo trí drinnrvisc dam-sa!’ ol se. ‘Ro-t-biad amoil no tistais lat anail’, or si. ‘It e tri drinnroisc ’, ol sé, ‘giallnæi do Scathaig cen nach frithorgain fria iarum, mvinterus frium d'adaig ar belaibh di dunaicch fen & co rucai mac dam.’ ‘Atmaur-sa amlaid ’, ol si. ‘Digentar airiut foan innus sin.’ Lvid didiu Cu Chulaind la h-Aeifi & fæidiss lee In aidqi sin. Asbert iarum inti Aiffe ba torruch & mac nu-s-berad .‘Cvirfed-sai 'div dia secht m-bliadan co h-Érin h-e’, ol si, ‘& facaib-se ainm do.’ Facbaiss Cv Chulaind dornnaisc n-oir n-do & ispert frie gon tissad dia cvingid-seum co h-Érinn In tan bvd lan In dornnaisc dia meor & ispert co m-bad é a ainm do bretha n-dov Conlui & aspert frie nacha slonnad d'oinfir & nacha m-beurad oinfer dia sligid & na rodobad comlonn ainfir. Ataninntai Cv Cvlaind coa muindtir n-iarum fessne & issed tanic, for an tét cétnoi. Co farnoic sentvinn tuathcæich for a cinn for an teid. Atbert som fris-som ara forchaine ar na beth for a cinn iersan teid. Aspert som nad mbvie occo conar diroisevd acht fon ald mor ro boi foi. Aidchisi fris an conair do legivd n-dii. Do lec seum din tet acht giuil a ladair aire namaa. A n-dolvid si vassæ fornessæ a ordain di cor den tetd dia chor foan ald. Airiges som dno indni sen & fo cerd ich n-errid n-de svass doridesse & benaiss a cend din caillig. Ba si sen mathair na tri caurad n-degeunach doceurthur les-sum .i. Ess Enchine, & fodeicc a admillte-sevm tanaic ar a cind. Do loutar iarum In t-slvaig la Scathaig dia crichaibh feisne & dibrethai gellnai o Aiffi le & anais Cu Culaind denas taithslainti i fuss. O ru-s-scaich iarum de Coin Culaind lanfoglaim In milti do denum la Scathaig etir uballclius & torandcless & foebarcless & foencless & cles cletinech & tetcless & foerclius & corpcless & cless caid & ich n-errid & corndeliud & gai bulgai & bai braisse & rothcless & otharcless & cless for analai & brud n-geunai (no gemi) & sian curad & bem fo commus & taithbeim & fodbeim & dreim fri fogaist co n-dirged creiti for a rinn & carbad serrdhai & fonaidm niadh for rinnib sleg, tainic timgairi do tiachtain dia toig fesin iarum & timnaiss celiubrad & aspert iarvm Scathach fris iarsen inni arudbai dia forcenn & ro cachain n-do tria h-imus forhossnai, conad ann ispert na priathru sai n-dou. Foceun, a sciath bvaidnige bvadaigh badhaig uarcraidaig urbataich, taissceá corraib fortacht fort! Ni ba furtacht cin reicne, Ni ba reicne cin decne. Imbe err ængaili, arutossa ollgabad, vathad fri h-eid n-imleubair. Óicc Crvachnai concirriusai , cotad curaid cellfitheur , fortat braigid beufsatar , bied do colg culbemnioch cruach fri sruth Setantai , sennaid fria rod rvadtressai rinnib rusclæifid cnaimredaig clarad im buaib benncuirde tithiss fidach firamnus fethail feulai fedclessaib , feurba do Breug brathfiter , braigdiu do tuaith tissethar tren cithach caictigiss cichiss do buaib-mbealta. Bat h-oin ar sloig sírechtach sirdochar sirdemin sirdupai , asealfai do fuil flanntedhmann fernaip ilip ildlochtaib armbaib sceo mnaib dergdeurcaib crodergæ airmb airmeud mellgleou fiaich fothai firfitheur arathar croich crosfaigtir recur serech sarlathaur gætar luinne losscaide lin dofedat ildamaib ilar fuili firfaidtir ar Coin Cvlaind cencolinn cesfe alad n-encraidhe ana dolath tetharbæ digern brodercc brufidhir prón ar cach dot brathbreislig diathaib maigib Murtemhe dia m-bia cluiche tregdaighti bruthaig fria tuinn trechtaigi risa m-beliun m-bandernach belaig uathaig ochtclessaig be-lenn dichet clesamhnoch cichid biit banchuri baigthi Medb sceo Ailella aruttosa otharlighie ucht fri h-echtgai irgaige. Ad-ciu firfe Finnbeunnach fri Donn Cuailngie ardburuch, cuin doregai, cuin doraidhfie ross do gaili gnathgeiri. Benfaid beimenn fiarleabra mic Roich rvaidrennaich ardurgnæ naisceta n-ollach n-oindelloch lochta do tam doscura cetha erich do loch luirechdai cuchtach ecé ilcrothoch (nó comraic) scelaib thanaigh trubud co tir n-Ulad ogerigh de mnaib Ulad centomaip do sciath cnedach comramuch, di gai truagach tairbertach trentuirig, do colg ded dathfaigthir a donfolaif. Rosia ainm Albanchu ciach di gair gemadaig. Aiffe Uathach iachtafid , aloinn sethnoch svanaichfe étrocht sóebrocht súanaigfe. Teouru bliadna ar trentrichud bad neirt ar do lochnaimhdip. Triuchai bliadan bagaim-seo guss de gai gnathgeirie, oasin amach ni indessimb , do soeccol ni fuillim-se itir bvaduib bancuirie, gé gairidd, ge etgene, dit alaib .mocen Mocen. Do deuchaig iar sen Cv Cvlaind ina longa do saigid h-Erenn. Iss iatt ro bo lucht oenlongai n-dov .i. Lvgaid & Lvan da mac Loich & Feur Boeth & Lairine & Feur Díadh & Drúsd mac Seirb. Lotar iarumh do tig Ruaid rig na n-indsse aidci samnoo. Is an bai Conall Cernach & Lægairi Buadach ic tobuch an cissa. Ar bai cioss a h-innsib Gall do Uldtoib an tan sin. At-closs do Coin Culaind an m-bron ar a cind i n-dun ind ricch. ‘Qise nuall so?’ for Cú Chulaind. ‘Ingeun Ruaid do berur a ciss do Fomorip’, ar ieat. ‘Is airiu fhuil an m-bron sa issan dunadh.’ ‘Cait a fuil an ingen sen?’ al sé. ‘Fil isan traig tiss ’, ol iad. Ticc Cu Culaind co m-boi i comair na h-ingine issan tracht. Immafoacht Cu Culaind scélo di. At-fet an ingen do leri n-dou. ‘Canus assa tegaid In fir?’ ol se. ‘Onn innsiu etercein tall’, ol si, ‘& na bi-sse sunn’ ol si, ‘ar cinn na n-eclann.’ Tarustar ann iarum for a cinn-som & ro marb na tri Fomori ar galaifh oinfir. Ro crecht an fer n-degenoch dib essim ar a doid. Ro rad In ingen breid dia h-edach do-ssom imin crecht. Tet seum ierum ass can a slonnad dind ingin. Ticc an ingen den dunad & ad-fet dia h-athair a scel n-uli. Tic Cu Culaind den dunad ierum amail cech n-óigid. Feraid failti fris ierum Conoll & Lægairi. Moidid sochaide issan dun marbad na Fomóre dano, acht nirro creid and ingen doib. Mosronad fothraccud don rig & do breta cach ar uair chuice. Tainic Cu Culaind dno cumai caich & ro rad an ingen aithne fair. ‘Do-m-beur an ingen dit ’, for Ruad, ‘& icfad fein a tinnscrai.’ ‘Nato’, ol Cu Chulaind. ‘Ticceud dia bliadna imm deugaid-se co h-Érinn mad ail n-di & fogepai messe an.’ Tanic Cu Chulaind co h-Eamain iartain & at-fed scelai ann. O ro cuir a scis n-de, tanic reme co dunad Forcaill do cuingid Emiri. Bliadain lan n-do oice-ssin & ni roacht ammus fuirre lia h-immad na forairi. Tic iarum cenn m-bliadna. ‘Iss aniu, a Læig, ro dail-seum fri ingin Ruaid, acht nad fedamor ind inath airithe, ar ni gæth ro bamar. Tair riunn tra’, ol sé, ‘la h-airiur an tíri.’ O ro batar la h-aireur Locha Quan iarum at-ciat dá n-en forsan muir. Do m-bert Cu Chulaind cloich issan tailm & nu-s-dibraicc na h-euna. Reithid an fir cucai iersin iar m-beim andara h-eoin dib. O rancatar ierum, iss ed botar an, da m-bandeilb Is cóimhe boi forsan m-bith. Is ed bai ann, Derbforcaill ingen Rvaid & a h-inailt. ‘Is olc In gnim do ronais, a Cu Chulaind!’ ol si. ‘Is tot indsaigid tancamar cia ro-m-cráidis.’ Suidiss Cu Chulaind In cloich esti cona loimb folai imbpe. ‘Ni coimraiceb-sai festai friut’, ol Cu Chulaind, ‘arintibiss t'fhuil. Do-m-béur cenai dom dalta sunn .i. do Lugaid Reondercc.’ & dignith samlaid sin. Et bvi Cu Chulaind bliadain doridisi ic saigid dunaid Forcaill & ni rooacht an ingen beus la feupus a coimhetai. Luidie 'diu Cu Chulaind aitherruch do Luglochtaib Logha do dun Forgaill & indiltir In carbat serrgaie les-som In la s-sin & dobreth seul trom foair .i. torannclius trí cét & nonbair & ass e an tress laa ro h-indliodh In carpat serrgæ do Coin Culaind & iss airi asmperadh ona serruib iarnaidib bidis i n-indiull ass, no ona Serdaib tucad a bunadus ar tos. Rancatar dunad Forcaill & fo certt ich n-erred de co m-boi tarna trí lissa for lar In dúine & bithais trí bemenn issan liss co tochair ochtar cecha beme n-dib & anacht fer i medon cacha nonbuir .i. Scibar & Ipur & Cat, tri braithri Eimere. Fo cerd Forcoll bedc n-de tar dua na rátha imach for teiched Con Culaind, cor' tuit co farcoib cen anmain. To bert Cu Chulaind Eimiur leis cona comdalta cona n-eredaib d'or & d'airced & fo cerd som bedc de aitherruch tarsan tredua cona dib n-ingenaib & dotæd reme. Eighteur impe do cach aird. Bid Scenmend foraib. Marbaid Cv Chulaind e oc a áth, conidh de do garur Áth Scenmenn. Toecaid assaidi co Glonnath. Marbais Cv Chulaind cét fer n-dib ann. ‘Is mor In glonn do rinis’, ol Emer ‘in cet fer n-armmach n-incomlainn do marbad.’ ‘Pidh Glonnáth a ainm didiu co bráth olcena ’, or Cu Chulaind. Do roich Cu Chulaind co Crufóid. Ræ ban a ainm co ruici sin .Bentai sium a brathbemendai mora for na slogaib issand inad sin, corro moigseut na srothai fola tairrsib tar cech leuth. ‘Is fod cró an telach so laut indiu, a Cu Chulaind!’ ol and ingen. Gonad de sin diráiter Croofoit dii .i. fod cro. To roich In t-iarmoracht forro co h-Ath an Imfoit for Boinn. Teit Emiur assan carbat. To beir Cv Chulaind tofonn for In toír corro sceinnsit na foit a cru na n-ech tar ath fothuaid. Do beir tafond aili fothuaid co scenndis na foit a cruib na n-each for ath bódess. Gonad de sin atá Ath n-Imfhoid de dona foitib adiu & anall. Cid fil an tra acht marbaiss Cv Chulaind cét fer for cech áth o Ath Scenmenn for Ollbine co Boind m-Breg & comallustar uli na gnima sin dorairngert ind ingeun & teid slan iarum conranic Emvin Machai bo deme In adhaic sin. Atnagar Eimeur issan Cræbruaidh Concopuir co maithib Ulad arcenai & ferait failti frie. Boi fer dvaig dotengai do Ulltaib asstoig .i. Bricne Nemtengai mac Carbad .Conad and ispert side: ‘Bid doilig eim’, ol sé, ‘la Coin Culaind anni do gentar and anocht & an ben tucc laiss a feis la Concopar anocht, ar Is less coll cét ingen ria n-Ulltaib dogréss.’ Nu-s-fvassnaigther im Coin Culaind ansin occa cloisstecht sin & nu-s-bertaigenn co reoimhid In coilcid boi foi co m-batar a cluma for foluamain immon teuch imacuairt & teid amach lassodain. ‘Atá doiligh mor and’, ol Cathfad, ‘acht as geis don rig cen a n-doraid Bricne do denam. Do bithus Cu Chulaind immorro antí foidis léa mnai’, ol se. ‘Goirther Cu Chulaind dund!’ ol Concvpar, ‘dús an fedfamæis talgadh a brotha.’ Tic iarum Cu Chulaind. ‘Eircc damh’, ol sé, ‘& tuc laut dam evlma failit a Slep Fvaid.’ Teid iarum Cv Chulaind & nu-s-timaircc leis ina fvair di mucaib & d'aigib alltaib & d'ernvilib gacha fiada folvaimnige olcena i Sleip Fvaid & nu-s-beirr a n-oinimain leis co m-bvi for faithce na h-Emno. Teidi didiu a fercc lassotain for cvla do Coin Culaind. Do gnitheur imagallaim ic Ulltaib immon caingin sen. Is edh íarmho comarli irricht leu: Emer do feis la Concobar an adaigh sen & Fercus & Cathfad a n-oinlepaid friv do comhed enich Con Culaind & bennocht Vlad don lanamain ar a fæmadh. Foemaid anni sin & do gníeitheur samlaid. Ícaid Conchubor tinnscrai Emirie íarnamaruch. Do brethai eniclann do Coin Cvlaind & foidis lia a baincéile & nir' scarsatar ier suide co fvarutar bas diblinaip. Atnadhar cennacht macraidi Vlad do Coin Cvlaind iarsin. Iss iad sen robo macrad ind-Emain and inbaid sin, die n-debert an fili oc tabairt a n-anmond oss aird: Macrad Emno, ailli sluaig, inbaid batar 'sa Cræprvaidh, im Furpaidi, fin In t-slat, im Cumscraid Is im Cormac. Am Conaing, im Glasne n-glan, im Fíachaig iss am Findchad, im Coin Culaind cruadach n-gle im mac m-bvadach n-Dechtire. Im Fiachna, im Follamain and, imm Cacht, im Maine, im Illand , im secht Maine a Sleph In Chon, im Pres, im Nár, im Lothur. Im secht mic Fergusa ann, im Ilarcless, im Crimtand , im Fiamhain, am Bvidne, am Bri, im Mal claidmech, im Coinri. Lægairi Cas, Conall Clæn, is In da Ethiar ardcæm, Mes Diad iss Mes Deadh dil, clannv amra Aimirgin. Concraid mac Caiss a Slep Smoil, Concraid mac Baid bernad broin, Conchraid mac an Deirg maic Finn, Concraid Svana mac Salcinn. Aed mac Finderg o Loch Brec , Aed mac Fidaig, formna nert, Aed mac Conaill cirrid cath, Aed mac Duinn, Aed mac Dvach. Fergus mac Leidi, lith n-gle, Fergus mac Deirc maic Daire, Fercus mac Rvis lvaidid rainn, Fercus mac Duib maic Crimthainn. Tri maic Traiglethain trén bladh Sidvath, Currech Is Carmon, tri maic ic Uslenn na n-ágh, Noisi, Ainnli Is Ardán. Tri Flainn, tri Finn, tri Cuinn civil, anmonn do nói maccaib Scivil, tri Foelain, tri Colla cain, tri mic Neill, tri mic Sithgail. Lon Is Iliach, ailli fir, ocus tri Cormaic crithaidh , tri maic Donngaiss mic Rossa , tri Dungaiss, tri Dælgusai. Aess dana do Cormac civil noi mic Lir mic Eterscivil, a tri cuslenna, cain bann , Finn, Eochaid ocus Illann. A cornairi civil iar sin im da Aed Is am Fingin , a tri druid denmo glam n-gér Aithirne Is Dreuch Is Droibel. A tri dailimain co m-bloid Finn, Iruath Is Faitimhain, tri va Cleitig, comal n-gle, Uath, Uruath iss Aisslinge. Aed, Euchaid airderc Emhno, dá mac ailliu Ilgauhla, mac Bricrenn do bronnad ba airdcrc ic macraid Emna. conidh e Tochmarc Emiri ann sin. Finit.

https://celt.ucc.ie//published/G301021.html

G301021A

Tochmarc Emire la Coinculaind (Rawlinson B 512)

Unknown

Beatrix Färber

c.600-900

—

EN, LA, GA

—

—

—

Do asselbhthea dine cecha cethræ for seilb Beil. Bel-dine iarom .i. belltine. Co Brón Trogin .i. taiti fogmuir .i. Is and dobroni trogan fua torthib. Trogan diu ainm do thalam. Adfiadatar iarom an(a) ingena dona brugadaib int oclæch dodanaicc issin carpat sainemail. Adfiadatar side do Forgall Monach cechidepirt ind ingen friss. ‘Fir’, or Forgall. ‘Ind riastardai o Emain Machæ. Do tanaicc do accallaim Eimere & rochar ind ingen. Is aire cot-nacalt. Ni ba cobair dó. Doroirbiur-sa conamanairceba’, ol se. Is de iarom dolluid Forgall Manach dochom n-Emnai Machæ isnahib Gallecuscaib amail bitis techta ríg Gall do accallaim Concabuir co n-imchomarc do di orduisib & fin Gall. Ferthai failti fris. Triar al-lin. Ho rolaa a muintir as dia tres la, molta Cuculaind & eirrid hUlad fiadai. Asbeir-som dona ba fir & ba hamrai, acht namma dana da rissed Cuculaind Domnall Mildemail ar Alpi, ropad amra de. Sech ba do fachairt-sam son, ar nicontissed aridisse. Cotsela Forgall, ho arraill for Coinculaind ani ba haccobor leiss. Luid cammæ Cuculaind iarom & Loegaire Buadach & Conchabur. Is hed luide Cuculaind dar Bregai ar adall na hingine. Adgladasdar Emir oc techt inna noi. Tingell cach di alaili a genass co comristaís. Ho roancatar Domnall, forcéta leiss aill for licc dercain, foseted cetharbolcc. Noclistis fuiri iarom, napdar duba na glassa a fond .Aill for slig frisndringtíss, conclistíss for a rind, na ferad for a fonnib. Caraiss Coinchulaind iarom ingen Domnaill. Dornoll Olldornai a hainm. Batir morai a gluine. A sala reme, a traigthi ina diaid. Ba hetig a delb. Atoop Cuculaind. Tindgellaid sí a degdigail fair. Asmbert Domnall iarom nadmbai foisitiu forcoitil Conculaind conrissed Scathaig boi fri hAlpai anair. Nalotar dana a triur .i. Cuculaind & Conchabur ríi Emna & Loigairi Buadag tar Alpi. Is and daadbas dóib Emain Machæ ar a suil. Ni rucait Conchabur & Loigairi sech sodin. Luid Cuculaind dia daim huadaib. Ninderba, ni gat ni de, air batair erdrach a cumachtai na hingine. Fofer erchoad dosam, coscar a muinter friss. O dochoid tar Alpi, ba bronach do díth a coiceli. Anais dana desuidiu o roairigestar. Fochairt iarom allaili m-beasti n-uathmair amail leoman, dudfich & nad dingne erchoad do. & missimbert na maccrada conidtibset. Die cetharmad lai scarais an beist fris. Focairt iarom for tech n-and i nglind. Is and foranicc ingin. Adatngladastar. Ferais failti friss. Asbert-som can bai dia aithgne. Asbert si batir comaltai díb línaib la hUlbecan Saxa, ‘dia m-bamar matau lais oc foglaim bindiussa’, ol sí. Imarnic dono fri oclaich n-aile. Ferais ind falti fris cetna. Is eside inchoisecht eulas do darsa mag n-dobuil bái ar a chind. Leth In moige noseccdis doine de. Al-leth allaill co-taocbad for ind feur. Birt roth leiss ond oclaich, araressed amail an roth sin tar leth In maigi, arna rosecce(a)th. Dobert dono uball do, araliad di lar amail noliad ind uball sin. Cotela samlaid tarsa mag fortanaic ar a chind iarsuidiu. Asbert fris bui glend mar ar a chind. Oentset coel tairiss, noch ba si a chonair do thig Scathchai. Tar ard lecde n-uathmar son dana. Luid dono In set sinnisin. Luidea don daun. Bi In chomlaid co n-eu a slige coluid trea. Luid hUathach ingen Scathchai ar a chend. Danecachae. Ninacaldastar ar meit dombert toil di an delb. Tafaisig cammaibh & molsi fria madair. ‘Ruttolnastair In fer’, ol a mathair. ‘Tafeid im' tolc-sai & foid leiss d'adaich.’ ‘Ni scith limb-sai indní sin.’ Tonimthirend ind ingen co n-uisciu & biud. Ferais esomni fris fo deilb cobari. Craitsiusa conbobig am-mer. Eigis ind ingen. Faraith son In dunchare huli coteracht an trenfer do .i. Cochor Crufe. Araselid-side & Cuchulaind & fichi in trenfer. Ba brónach In ben Scathach desuidiu co n-epert-seom frie nungeabad mamu ind fir duscer. Dobert iarom ind ingen comarli do Coinchulaind dia tress lau, ma bu denam læchthachtai dolluid, arateissed dochom Scathchai magen a m-bui oc forcetal a da mac .i. Cuar & Cet ar In corad ich n-erred isind ibardoss mor i m-boi si, & si foen and, conidfurmud eter a da cich cona chlaideb contardaud a trí indrosc do .i. a forcetal cin díchell & a hernaidm-si co n-icc a tindscrae & epert ind neich aritmbui, ar ba faith si dana. Dognith samlaid huile. Is hi ind inbaid si tra boi-som la Scathaig & a munterus hUathchæ a hingine, Is and dolluid alaili óclaich amrai bai la Mumain, Lugaid Noes mac Alamaicc, ind rí, doluid aniar & da airrig deacc leiss di airrigaib Muman do thochmarc da ingin deacc Corpri Niodfer. Arnassa side remib huile. Init-chuala-som Forgall Monach, faruim do Themair. Arnaiss a ingin dond rig & da ingin deacc In dá brugaid deac olchenæ. Dutheitt ind ri don banfeiss a dochumb. Intan m-bretha Emer co Lugdaich dochum In chetaich i m-boi do suidiu for a laím, gabaid si a da n-gruaid & dosmbeir for fir a einich & addamair do bad Cuculaind charais. Nislamair ind rí iarom & scartha de. Boi cath for Scathaig isind aimsir sin dono fri tuathu eile form-ba banflaith Aiffe. & conrecht la Scathaig Cuculaind & dobreth deog suaín do riam, arna teissed isin cath, ar nach rissed ni and. Ar choimainchi dognith. Dufochtrastar didiu ellam inte Cuculaind. A mba mithissi cetheora n-uar fichet do neuch aili den dig suain hi cotlud, ba hoenuair do-som. Luid iarom la da mac Scathchai ar cend tri mac Ilsuanach .i. Cuar, Cet, Cruffe, tri milith Aiffe. Arusainic-side a oinar a triur. Luid didiu arabarach a thriur chetna ar chend tri mac Eissæ Enchende .i. Ciri & Biri & Bailcne, tri milith aili Aiffe. Focherded didiu Scathach osnaid cech lái & ní fedeth cid nom-bith, co m-bo hiaram nothegedsom forsan tsét. Aill on, ba boith can tris fer la a macsi frisna triru; aill, ba homan Aiffe odeu banfendith ba handsom bái isin bith. Luid Cuculaind iarom ar chenn Aiffe & iarmifoacht cid ba moam sercc lea riam. Asbert Scathach: ‘Is ed Is moo serc la hAiffe .i. a hara & a da hech carpait.’ Fersat iarom cuimleng forsan tsét, Cuculaind & Aiffe. Dochumbai iarom a arm ar Choinculaind conna ba sia dorn a chlaideb. Is ann asbert Cuculaind: ‘Aill amæ!’ ol se. ‘Dorochair aræ Aiffe & a da ech carpait fon n-glend, conid aptha huile.’ Decid Aiffi lasodain. Fosdichet Cuculaind. Lasodain gabthas foa cich, dosmbert tarsna amail aires, contulid co a sluagu fadeisin. Aconrodasta(i)r a beim fria talmain. ‘Anmain a n-anmain!’ ol si. ‘Mo thri indrosc dam-sa!’ ol se. ‘Rotbiat.’ ‘It he mo thri indroscc. Giallnai do Scathaig cin nach frith-orcain, muinterus dana frimsa d'adaich ar belaib do daunaith fein, coruice mac dam.’ Atmur samlaid, & dognith huile. Asbert si iarom bá torrach. Asbert dana is mac noberath & arataised dochum n-hErend In mac dia secht m-bliadan. & fuacaib ainm do. Atonintoi iarom. Teit aitherrach. Tofornic sentainde caich tuathchaich ar a chind forsint set. Asbert fris ar ferchaire arna beith ar a chind. Nacha boi dochoissed isind all moro. Tolleicc sís dint set & giuil a ladair aire namma. A n-doluid si huaise, fornessa a orddain arancorath foan alld. Focherd iarom ich n-erreth de súas afrithissi & benaith a cend dissi. Ba si indsin mathair ind erred dedenaich docher leis-seom .i. Eiss Enchend. Lotar iarom int sluaig la Scathaig dua críchaib & anaiss denass taidslantai hi foss. & asmbert si friss indni aridmbui iar tichtain hErend co n-epert si indni Scathach: Aritossa ollgabad &rl. atá isind libar. anic-som iarom dochomb n-hErend & tuarnic tain bo Cuailngi. Luid iarom amail dorairngert du Luglochtaib Loga do dun Forgaill Manaig. Focherd bedg dar na tri lisu & bi tri beimmennai isinn lis, cotorchair ochtar cach beimme & anacht fer h(i)medon nonbair, Scibor & Ibor & Catt, tri derbrathri inna hingine. & dobert ind ingin .i. Emer cona comaltai cona n-dib n-erib di ór. & fuscerd bedg tarsan treduai aitherrach cona dib n-ingenaib. & rochomallustar na gníma sin hule do-rairngert dii, & dolluidh co m-boi ind-Emain Machæ.

https://celt.ucc.ie//published/G301021A.html

G301022

Fled Bricrend (Codex Vossianus)

Unknown

Beatrix Färber

c. 1400–1600

Old

EN, LA, DE, GA

—

—

—

Fled Bricrend & cosnamh an curadmire & cendach an ruanadha. Fled Bricrend Bai fled mar la Bricrinn Nemthengai do Conqhupar mac Nessa & di Ulltaib uili. Bliadain lan do ac tinol na fledi. Doronadh ierom tegdais cumtachta lais fri fritailim tomhalta na fledi. Conrotacht ierom a tech sin la Bricne i ndun Rugraide fo cosmailes na Craebruadi i n-Emhain Macha, acht namma roderscaichestair an tech so iter adbar & eladain, eter coimet & cumdachta, eter uaitni & airinighi, eter ligradh & lógmairi, eter sochraidi & suaichnidi eter irscartad & imdorus di thighib ina h-aimsire sin uili. Is amlaid tra doronad a tech sen: suidiugud tighi Midcuarta fair; .ix. nimgada and o thein co fraich; tricha traiged a n-ardai cechae airinigh credumai co ndóirad friu uili. Conrodacht rigimdae ann ierom di Conqupar a nairinech ind rigthigi uas imdhadaibh an tiche uile, co ngemaib loghmaraib & ligrad & ór & arcud & carrmoccail & datha cecha tiri, co mba comsolus la & adaigh indi. & conrotachta dano dá imda .x. In da erred dec Ulad impi. Ba comhnart ierom innus an gnimusae sin dobreth do denam an tighi sin. Sesrech oc tabairt cecha clethi & moirsheser di trenferaib Ulad ac cor cecha h-oenslaiti, & .xxx. soer de primshoeraib Erend oc a denam & ac a orducud. Dironad ierom grianan la Bricrind fodessin fúa comardus imdai Concopair & ina lath ngali. Conrodacht ierom an grianan sen do imd-& do imdenmhaib & do cumdaigib sainamhraib, & rosuidhigthi fenestri glainidi as for cech leth. Conrotacht ierom fenister dib h-uas a imdaidsim fodesin, co mba foiderc do-som imchisin an tighi mair uaid as a imdai; dáich rusfidir-som, ni lecfidis Ulaid occuib isan tig. In tan tra ba h-urlom la Bricrind denam an tigi mair & a grianan, & a nerrad diblinaibh di brotrachaib & do brecánaib & coilcithib & cerchaillib, & a tincar eter coilcthib & do lind & bíadh, & nad raibi ni ba tesbhaidh uaidh eter de intrub & comhadbur na fledi, ditaed iarsin co torracht Eamain Macha ar cend Concobair co mma-ithib fer n-Ulad immbi. Ba h-eadh la ann sin bó oenach la h-Ultu a n-Emain Machai. Ferthar failti fris ierom & difesidh for gualaind Concopair Atgladhathar Concobar co n-Ultaib arcena. ‘Táid limsa,’ ol .ví., ‘co tormailidh fhleid lim.’ ‘Maith limsa’, ol Concobar, ‘mad maith la h-Ultu.’ Prisgart Fercus mac Roich & mati Ulad, co nepertatar: ‘Ni ragam’, ol séad, ‘ar bid lia ar marbh oldát ar mbii ier nar n-imcosaeid di Bricrind día tisam dá tomhailt.’ ‘Bid mesom doib’, ol sidhe, ‘a ndogensa, ceni tísad lim.’ ‘Cid digenusai disuidi’, ol Concobar, ‘ceni tísad Ulaid let?’ ‘Digen-sa em’, ol Bricriu, ‘imcosaid and rich & ina tóisech & ina lath ngaili & na noctigernn, co mbaro marbha doib, mani tíaster lim d'ol mo fledhi.’ ‘Nocha dingnem arad-sa sin’, ol Concobar. ‘Immacosaitiub-sa eter In mac & an t-athair, co-macomairfi doib. Mani fetar sin dano, immacosaidiub eter an .í. & an máthair. Mani fetur sin dano, imcosaídiub di cích cacha mna do Ultaib, co-mmacomthuaircfi doib, co mbrenfad & co-llofad lasodain.’ ‘Es ferr a techt’, ol Fercus mac Roich. ‘Bid fir sucut’, ol sé. ‘Denaid imacallaim’, ol Sencha mac Ailella, ‘bi cach no úatadh do degdainib an coicidh, mad maith liph.’ ‘Co nbiaid olc nde’, ol Concobar, ‘cin co dentar comairli fris’. Tiagait ierom mati Ulad imbi a n-imacaldaim. Ba si comairli dobeurt Senqu doib ina nimacullaim: ‘Maith tra, atib-ecin techt la Bricrind, togaid aitiri dee & suididigh ochtur claidbhech immi im dol do asin tig ammach, acht co tairfena a fleid doib.’ Docoid Furbaidi Ferbend mac Concobair lasin aithiusc sin, co necid do Bricrind In imacollaim uili. ‘Maidh lim’, ol Pricriu, ‘a denam samlaid.’ Tochomlat as iarom ó Emain Machai, cach drong imad righ, gech rem ima ruirig, cach buiden ima tóisech. Ba h-alaind ierom & ba h-amrai a tochem ronucset In trenfhir & in láth gaili docum and richtighi. Curadmír Emna Macha. Immaroraid iarom Bricriu ina menmain, dus cinnus noragad ar imcosaíd Ulad, ó dodechatar aitiri na treinfer tar a cend. O rogle iarom a imrádadh & a scrutan uili ina menmain, doluid co mbui am buidin Loegairi Buadaig maic Connaid maic Iliach. ‘Maith sidhe tra’, ol Bricriu, ‘a Loegairi Buadaig, a balcbuilligh Breg, a brathbuillig Midi, a bethir breoderg, a buaid occ n-Ulad! Qid doitsi na bud lath an curadmir Emhna do gres?’ ‘Bad ferr liummsae, bud lim em’, ol .uí. ‘Rigi loech n-Erend det uaimse’, ol Bricriu, ‘acht co nderna mo comairlesiu.’ ‘Doghen immoro’, ol Loegairi. ‘Mad lat em cauradmir mo tighisi, bid lat curadmir n-Emna do gres. Is coir cauradmir mo taighi de chosnam’, ol .ví., ‘ni cauradmir tighi meraighi. Atá dabach a tallai triar and di laithib gaili fer n-Ulad ier na línadh di fhín aicinta a tiribh Franc. Atá torc .uíí. mbliadan and; ó robo leo orc mbec, ní dechaid ina beolai acht lichta lemhnochta & menadhuch and erruch & fircroích & firlemnacht a samrud, etne cno & fircruithnecht hi foghamur beoil & enbruithi a ngaimrud. Ata botuir ann dinad at lana a .vii. mbliadna; ní dechaid fraech na faigdech ina beola, acht firlemhnacht & luigfer glaisfer & arbur. Atad .u. xx. bairgen cruithnechta and ier na fuine trie mil; .u. meich .xx. tra ised dopronnad frisna .u. fichtiu bairgen sin, & cetri bairgena In cech míach. Issed sin iarom curadmir mo tighe’, or Bricriu. ‘Huair Is tusa loech Is dech fail la h-Ultu, Is det is coir a tabairt & isat donutracarsa. In tan iarom bus erlum taisbenadh na flithi díud lai, erged do arussai suas, & ba do doberthur a cauradmir.’ ‘Betid fir marbhai ann, no dogentar samlaid’, ol Loegairi. Faitbister lasodain, & pa maidh leis a menma. O roscaich do imcosaid Loegairi Buadaig, dolleici am buidin Conaill Cernaig maic Aimircin. ‘Maidh sin, a Conaill Cernaig’, ol Bricriu, ‘is tu laech na cern & na comramh. At mora na cerna & na comrama dit sech óco Ulad olchena. In tan tiaghta Ulaid for crichai echtrann, uidi tri la & teora n-aidci det-siu for átha & iládha. Tu dano dar a nesi doridi-siu oc tiachtain ass, cona torcethur sechut na treod na torad. Cid dit-siu ierom, na bud lat an cauradmir Emna Machai do gres?’ Ger ba mor tra In muinbech dirad im Laegaire, dorat a da cutramma im Conall Cernach. Iar n-imcosaid Conaill Cernaig do amal robo data les, dolleici am buidin Conculaind. ‘Maith sin’, ol. ui. ‘a Cuculaind, a catbuadaig Bregh, a ligbrataig Line, a mactretill Emna, a lendain ban & ingen n-Ulad & Erend! Ni lesainm dit anú Cuculaind, uair Is tussa qu urbaga faili la h-Ultai, doemh a morgresai & a morergalai & saighius a chert da gac aen uaidib, & ni nad roichet Ulaid uli, rosaigesi t'aenur, & adaimed fir Erend uili do gail & do gaisced & do gnima-s .Cid doid-si iarom an curadmir do lecadh di neoch aile la h-Ulta? uair ni tualaing nech de feraib Erend a cosnam frit.’ ‘Tongu-sa a toing mo tuath immoro’, ar Cuculaind, ‘bid cia gan cend antí ragus dia cosnam frimmsae!’ Scaraid dano Bricriu friu arsin & tet a comhaidecht an t-sluaig, amal na denadh eter a n-imcosait. Lotar ierom docum an tighi, co-rrogaib cach a lepaid ann eter rig & righdamna & airich & octighern & maccoema. Leth an tigi ierom do Concobar co-llaithip gaili fer n-Ulad immi, et alleth naild di bantrachtaib Ulad am Mugain, mnai Concobair. Batir éad iarom batar imm Concobar a nairinuch an tighi, Fergus mac Roig & Celtchar mac Guthechair & Eogan mac Derthacht & dá mac and rig. .i. Fíacha & Fíachna, Fergna mac Finncaimhi, Fergus mac Leti, Cuscraid Mend Machai mac Concobair, Sencha mac Ailella, tri mic Fiachna Rus & Dairi & Imchad, Muinremar mac Eirgind, Eirgi Echbel, Amorgen mac Ecit Salchadae et Mend mac Salcadai, Feraduch Find Fechtnach, Feidlimid mac Ilaircaigh, Furbaidi Ferbenn, Rochad mac Faithemain, Laogairi Buadach, Connall Cernach, Cuculaind, Connadh mac Morna, Erc mac Fedlimthi, Illand mac Ferchusa, Finntan mac Nell, Cethern mac Finntain, Fachtna mac Senchada, Dubthach Doel Ulad, Conlai Saeb, Ailill Miltengai, Bricriu budein & formna lath ngaili fer n-Ulad olchena & a maccaemh & a n-oes dána. Ardopetid iarom a n-oes ciuil & airfidig, cen botha oc tasbenadh na fledi doib. O thairfeoin iarom Bricriu an fleid cona h-imtormaigibh, forocrad iarom do Bricrind facbail an tighi de inchaib na naitiri. Atrarachtatar na h-aitiri lasodain & a claidmi ina lamaib dia indarba asin tich. Tet iarom Bricriu co na teclach asan taigh a ndocum In grianan. Oc techt do fo debí and richtighi, as and asmbert: ‘An cauradmir ucut’, ol. uí., ‘amal rohergnad, ni curadhmír tighi meraighi. Laech bus dech lib, a Ullta, domberaidh doa.’ Fosfacuib lasodain. Atarregad lasodain na rannairi di roinn an bid. Atre iarom arai Laegairi Buadaig .i. Seglang mac Riangabra, co nepert risna rannairib: ‘Dale sechut’, or se, ‘an cauradmir nucut do Loechairi Buadach, uair Is e nodlig sech óca Ulad arcena.’ Atraigh dano Id mac Riangabra, aru Connaill Cernaig, co nepert a cedno. Atrae dano Loeg mac Riangabra, co nepert a cedna risna randairib: ‘Tucaid do Coinculaind sucut’, ol .uí., ‘ni mebul do Ultaib uili’, ol se, ‘is e gaiscedac Is dech fil dib.’ ‘Ni ba fír sin’, ol Connall Cernach & or Laegaire Buadach. Atfrecat for lar tiche & gabdait a sciathu foraib & taurlingid a claidmi a triar. Immanesairc doib, co mba nemh teniudh indala leth don tech lasna claidbiu & lia foebra ngai, & comma h-enlaith glegel an leth naild de chailc ina sciath. Focerd airmgrith mor ar-rigthech lassodain, rocrithnaicset an lath gaili & rofercaicestar Concobar budén & Fercus mac Roich oc aicsin an ettualaing & and anfir, .i. an días imon ainfer, .i. Connall & Loecairi Buadach im Coinqulaind. Ni raba la h-Ultu fer nolamhad a netergairi, co nepert Senca fria Concobar: ‘Eterscar na firu!’ Ar Is e día talmanda rusbui oc Ultaib an inbaid sin Concobar. Dolluide Concobar & Fercus etorra ierom. Dillecid a-llamhai lia toeb focetoir. ‘Denaidh mo rerse’, ol Senchai. ‘Digenaimni’, ol siad. ‘Essíi mo riar-sa didiu’, ol Senchai, ‘an cauradmir ucut’, ol .ui., ‘do fodail fon slog nuli andocht & techt immi arsuidiu a rer n-Ailella maic Magach; ar bid aingces laa h-Ultu an dal so do brethugad no do gleod, mani brethaichter i Cruachnaib.’ Fodailter iersuidi biad & lind doib, & tairmcellai dail-tenidh leo, & gabais mescai & batar failtich. Briatharchath ban Ulad. Bricriu dano ina grianan & a rigan, ba fodhirc doa asa imdai suidiugud an ríthighi, amal romboth and. Roscruit ina menmain, cinnus noragad for imcosait ina mban, amal deroine imcosait ina fer. An tan ierom roscaich do Bricrind a scrutan ina menmain, amal dorragad airi, ba si sin uair dilluidii Fedilmm Nócridi .l. mban asand rightigh ammach ier truime oil. Atachí Bricriu sece. ‘Maith sin’, al Bricriu, ‘anocht, a ben Laogairi Buadaig! Ni lesainm dit dano Fedilm Noicridii ar febus do crothai & do celli & do ceniuil. Concobar ri coicid Ulad do athair Loegairi Buadach do celi, acht namma nirbo ró leam det cona tisad ben do mnaib Ulad riut hi tech Midhcuarta & commad doit íarsala nobeth bantracht Ulad uili. Ba tu tés isan tech ar tuss anocht, doroimli co aidne ais banrignacht uas bandtrachtaib Ulad uili.’ Ted as Fedilm lasodain tar teora futhairbi on tigh. Tic ammac ierom Lendabair ingen Eogain maic Dertocht, ben Conaill Cernaig. Atgladustar dano Bricriu, co nepert: ‘Maith sin, a Lendabair ’, ol se; ‘ni lesainm duid an Lendabair, ad bannlennan & ad menchomarc fer ndomain uili ar do aine & t'inracus & t'irdercus. An nedh ruc do celi do ocaib domain ar gaisciud & cruth, rucaisi do mnaib domain & Ulad.’ Gid mor tra a muinmech dorat-im Fedilmm, dirad a dha cutramma im Lennbair fon innus cetno. Dolluidi Emer amach fosadain .l. mban. ‘Slan ses, a Emer ingen Forcaill Monach !’ ol Bricriu ‘a ben ind fir Is dech and Eri! Ni lesainm dit an Emer Foltcain, Is h-uairedh do rigaib & rigdomnaib Erend imad. A nedh ruc crian do rennuib nime, rucuse do mnaib domain uili ar crut & cell & ceniul, ar aide & aine & airdercus, ar alludh & ergnai & aurlabra.’ Cia ba mor tra a muinbech dirat im Lendubair, dorat a di cutrama im Emir .Tiagait ass ierom na tíura buidhne, co mbatar a noenmaigin .i. teora fuithirbi on tich, & ni fidir nech dib a imcosaid do Bricrind .Totegad dia tich lasodain. Tochim fosaid ninmallai n-alainn isin cetno futhirbhi, Is ing ma rouc nech ndib a cois sech aroilie. Ind fuithairbe tanasi immoro ba miniu & ba luaithi a nimtecht isuidiu. An fuithairbe ba nesai den tich, is amlaid ruc cec ben die setci ar ecin et tuarcabsed i lenti commeldaibh inda laarc do imcosnam dul isan tech ar tus; uair ised adubairt Bricriu rie cech ai timchiul aroili, Is hi roba bannrigan an coicid uili anti ced a targad isan tech. Ba si mét a fotrainn tra oc imtecht oc imcosnam tosaich cach aei riana celi, amal bid fotrann .l. cairptech tísad ann, co forchroth a rightec nuili & co roeblangatar an laith ghaili dia ngaisciud, co folmustar cac dib a celi isan tich. ‘Anaid’, ol Senchai, ‘nidat namaid tancotar ann, acht is Bricriu dirad imcosaid eter na mna decótar amach. Tong a to-ingi mo thuath’, ol .uí., ‘mani íadhtur an tech friu, bud lía ar mairb inaid ar mbi.’ Iadaid na dorsaidi ina comlaid lasodain. Russaidh Emer ingen Forcaill Monach, ben Conqulaind, ar lúas riesna mnaibh aili, co tard a druim risan comlaid & co narlusstar uaidhi na dorrsaide riesan mbantracht arcena, co nergit-a firu lasodain isan tich, gac fer dib de foslucud ria na mnai, comadh a ben tisadh isan tech ar tus. ‘Bid olc in adhaich’, ol Concobar. Benaid a cloua narcit rusboi ina laim risan nuaitni creduma ina imdae, co ndesiutar na sluaig uli ina suidii. ‘Anaidh’, ol Senca, ‘ni ba cath co ngaisciud digentar ann, acht bid cath co mbriathraib.’ Lasodain doluid cech ben fo coim a celi, conid ann sin doronsat an briatharchath ban Ulad. Isbert Fedilm Nocridi, ben Laegairi Buadaigh: .R. Codumbert-sa bru soer sruith | dim cloinn comcineoil cin-siu do curp rigna sceo rig | richt forcaine costud conid cruth buidech bertar uaim | noithim crut cain. Consert la febha feniu | fogart gen-siu genuss luchdonn laimdercc Loecairi lin bemand mbalc mbuada | berus ar iath n-Ulad arslig cricha comnamat. Imusdich immusdecrathar imgoin airri airdercai laechaib Laegairi lin a bhuadhai bias os cech laech. Cid na budsi In Feidilmmsi Findcoemh | crutbuaduch buageltach cichsed ria cech mnai | hi tech medrach Midcuarta? Isbert Lendubair ingen Eogain maic Derthacht, ben Connaill Cernaig maic Aimergin: .R. Ar Is mesi cruth cell congraim coblethar ceimb crut cain curcastai a tech medrach Medquartai righ ria mnaib Ulad. Ar Is mo celi coem Conull coscurach credmaír coblethar cem n-ard nadguidhe i nuchtai ergal errind ria cach. Cain tinnta cucum co cernaib co cennaib con rucai calcae cruaidii comraicthi Ulad. Arsaidh cech nath | conid dia tul targlai arslaith a natha | arfich a ngresae commaich laeich ar a bi lecht líac laimethar mac ain Aimirgin acollaim. Ar Is Connall ar lin a cern | cingius ria cech laech. Qid na budsi an Lendobair-si | li sulaie caich cichsid ria cech mnai a tech ricc? Asmbert Emer ingen Forcaill Monach, ben Conqulaind: Denum ar cuid a scol .R. Cotumgabu-sa cem cruth cell congraimm cobhli buadhai bát-hir | cech delbh cain cucom conid mo rosc saer setae | doine dom gnuse gne. Ni frith cruth na coire na congruimim ni frit goes na gart na genus ni frit lud serce soerlidii na celi conumticesi. Ar Is immam-sa ochsadhur Ulaid uili is me a cnu cridi. Is gle diembesi boeth fiad etarlam nimarb-i ben uaidib lia celi on trat-sai co laili. Is Cuculaind mo celi | ni cu ces crithir folai for a crund cubur folai for a claidip cain forondor a cru a curp crechta ina caoincnis alta ina toeblius. Cainfeth a rosc rochem inna cind siar cain fualoiugfider glaine sair. Sirderc a seallai ogderg a foudad fordercc a fortcai. Arfich ó uib ech & análaibh focherd ioch nerred inn aoib. Atetha cles nonbhair | cles donn | cles dall | cles neoin immaligh lúai usqi | atetha cles nonbair. Conboing catha cro combagh falgadh betha borr-buidne brisid h-uath netergnai. Is fer shergui sith allidii is cron cutmai quairidii. Is i richt mna siuil segdai Ulad uili corrice mo celi-siu Coinculaind cron donn gle sin samlaitir. At salaig uanainn | ath anann crisalaich at gairb caithlig | at crona cutrammai at crothli garmanline | am buanann bodelbae. Is i rechtaib bo & daum & ech sedda mna Ulad uili conummticesi. Lasodain dono ba edh dogensad an fir batar isin tich, Laegairi Buadach & Conall Cernach, o rusleblaing a luan laich ier cluais imacallmai na mban: robristii cleth do cletaibh an tichi righdoi fo a comardus amach, conid si sin conuir dilotar a mna cuqui isa tech. Cuqulaind immoro turcaib a tech ina comair a immdai, comtar fodercai renna nimiu fon fraicidh amach aníos, conid si sen conair diluidh a ben-som & na tri .l. mban immailli fria, .i. a .l. ban budén & .l. ban cechtar de na da ban oili, cona bud cutrommas disi frisna mnáibh aili, uair niruo cutrommus dia firsi fria cach. Tolleci Cuqulaind ir-rightec sis iersuidiu, co ndechotar .uii. fercubaid do senamain an tichi a ntalmain, co forcroth an daun uili & cortrascair grianan Bricrend fri laur talman, co torchair Bricriu budein & a rigan, co mbatar isand otrach cacai eter na na conaib. ‘Aill amai’, ol Bricriu, ‘tancatar namaid i ndun’, la h-érci suas co h-obann. Co-rrola cor immar-richtech, co nfacai amal rocloenudh, co ntarlae for a beolu uili. Adsoirc a bossai lasodain & lecthi isan teg iersuidii, & ni rabai la h-Ultu fer rusaithgned amail russalchad, conid asa labrad atgenatar. Esbert Bricriu ierom di lar an tichi: ‘Nimatarcomlusai fhleid daib tra, a Ulto’, ol se. ‘Is ann-sa limm-sa mo tech oldas mo trebad uili. Es ges daib tra’, ol Bricriu, ‘ol na longud na codlud, co farcaib sib mo tec-sa, amal fodrarnecbabair ar bhar cinn.’ Atarecat laith gaili Ulad uli isin tich lasotain & doberad trianmi din tich, & ni turcaibset cid co tisiudh gáedh eter é & talmain. Robo ces dano for Ultu anni sen. ‘Nochonamtasae samlaid daib’, ol Senchai, ‘acht an fer fodracaib cloen, aidcid fris a facbail diriuch’. Atmbertatar Ulaid fria Coinculaind iersuidi a tech do dirgiud, & asmbert Bricriu: ‘A ri laech n-Erend’, ol se, ‘mani dirgese corub coir, nicon fil isan domun nodirgi.’ Doradsad Ulaid uli impidi fair im tuaslucud na cesta. Atraigh Cuculaind lasodain, na bedis lucht na fledi cin ol, cen tomailt. Dorat ierom Cuculaind trianmi don tich die turcaib & forémidh. Roriastrad ime iersuidii, robai bandoi folai a mbun cech finnai doa & russuidh a folt inda cend, co nderna suasmoel cas cirdub dia raba fair, & rongab am bri-bro & rosiniu iersuidii, co taldfed fertroich fer-ocluig etir cech da asnai. Dituarcaib a tech iersuidii & forruirim co-rróacht a dirgiu cednai. Iersin tra coiscter an sluag. Beridh Senqhu breth do na mnaib .i. Emer ar tus isa tech & In di mnai ali gualaind fri gualaind ind. Rofas dano In imarbaidh cetna do na mnaib isin tich ier riachtain an donaid. Batar iarom inn fhir do mifostud & anfed lasodain, co nerracht Senchae: ‘A cosc na mban’, ol .uí., ‘na be olc eter na firai.’ .R. Cotaimsechaim (for se) a laichiusai | ana urdarcai airecdai Ulad anat for mhagbriatra | na banaicter fergnuisiu i curad-comraicthib | tria uailli agh. Ar Is trie cin mban | bid ferna ferdlochtain fir i nurgalaib immad | mar galgat com-lut fercloindii ar Is dia mboesaibh brigaib besdoib dofurcbad nadriccad | immsuidiud nadraucet. ‘Dethfir damhsai, a Senchai ’, ol Emer, ‘bam bensai curad cain comramaich, cotngabus cruth cell o rodamnad a forcetal can dicheld, eter cles for análaib & uballcles et siaburcles et cles cuair et cles caid et derccfildiud erred nair et gai bulcae et bai braise et bruth ngene et sían curad et rothcless et foeburcles et drem fri fogaisd et dirgiud creti for cach nai.’ Ní fhuigbidir fer and conmesdur a oes & a fhas et a ainius & a urlabhra a ceneol a guth a gaes a gal a gaisced a bruth a buaidh a buaidris a foraim a fhoimhsidhe a fianchoscur et a deni co clius nonbair fri Coinculoinn comcosmail. ‘Fir, a ben’, or Connall, ‘taed ille In gildai clesuch sen, co comairsim.’ ‘Náidi’, ol Cuculaind, ‘am scit annossai, cond esar biad & co rocodlur.’ Ba fir do-som anni sen, fodaigin ised la insin immacomrainic do-som frisan Liadh Macha a toib Linde In Leth. Rosealaig Cuchulaind cuci, co tarad a di laim ima bráigit, co-rrustairmceld tir n-Erend fon indus sin, co toracht In adaich sen co na eoch ríetai les co tech m-Bricrend a ndaun Rudraige. Is and asmbert Cuculaind: ‘Rosirius andú morbrughi h-Érinn’, ol se, ‘Bregha Midii, Muiriusc Murteme Machae Magh Medbhai, Cuirech Cletech Cernai, Aidne Aidli Asul, Lia Linde Locharna, Fea Femen Fercnaie, Corunn Umald Irruss, Cerai Maonmag Mucraime, Tenmagh Tulcai Turedai Tedba Tlachtgai Tailtiu Temair, Cualai Cermnaie, Rocrogneo Roscre Innu. Ferr limm cech cles codlud, dili lim longad oltas cech ná. Tongi di dia toingi mo tuad, mad am saithiuch bidh & codulta, Is cles limm & Is cluichi daum comrac fria h-oinfer.’ ‘Maidh’, ol Concucubar, ‘is lor a fod atathai, acair imdell Bricrend. Tuctar biadh astech’, or se, ‘& coiscter an imforrain, co tair an flidh.’ Dericnet samlaid & ba saim doibh iersuidiu co cend tri laa & teourai n-aidhce. Tochim Ulad do Chruachnaib Ai. Toichim Ulad do Cruacnaib Ai budestai. Dia tri la & teorai n-aidhce iarom dolotar Ulaid uili a mbretimnus nAilella maic Magach co Cruchnai Aei iman curadmir & im imarbáig ina mban. Ba cain & ba h-aibinn & ba sochraid a-rrem ronucset do Cruachnaib. Anais immoro Ququlaind coleic di eis Ulad ac airfitiud ban n-Ulad .i. nai nubla-clis & .ix. cletini-clis & noi scenai-clis, & ni tairmiscad nach ae a celi. Luid Loech mac Riengabrai ierom, a ara-som Conculaind, co h-airmb a mboi oc na cliussaib dia accallaim-som, co nerbairt fris: ‘A cloenan truaigh’, al se, ‘roscaith do gal & do gaisced, dicoidh uaid an curadmír, rosiechtatar Ulaid Cruachna In tradsae.’ ‘Ni rorataichsem edir em, a Laigh, indel dun an carbat tra’, ol .ui. Inlis Loeg an carbat & lotar for eraim. Russiechtatar Ulaid Mag m-Breg an tan-sa olcena. Rusbui di luas and ermo Conculaind tra o Dun Rudraige ier na grisad die naraid tucht imruluid In Liath Machai & an Dub Saiglenn fon carbut tar fod coicid Conqubair & dar Sliub Fuaid & dar Magh mBreg, conid se an tres carbat ceda-rainic Cruacna Aii. Lasa-rrem & lasa mborrfad tra ronucsad laith ghaili fer n-Ulad imm Concopar & imon rigraid olcenae do Cruachnaib Aei, rolai airmgrit mor do Cruachnaib, co ntorcratar na h-airm asna fraichtib, co rabatar for talmain, & rusgeb cridh sluaga an dunaidh uili, conid samlaid rusboi sluag an duine uili amal curcuss fri sruth. Ismbert Medb lasodain: ‘Cusandiu dono’, or si, ‘o gabsusai Cruachnai, ni colusai In torainn cen na niula and cusanosai.’ Luid Findabair ingen Ailella & Medbha, co mbai isan grianan for fordorus an duine, co nderbert: ‘A matharnaid’, ol si. ‘Cur i samlaid foair’, ol Medb, ‘a cruth a h-écuscc a congraimm, delbh an fir, dath a ech, tocim a carbait.’ .Túarascbáil. ‘Atciusai em’, ol Findabair, ‘na da euch filet fon carbut, dá ech bruthmurai brecglasai, comdatha comcrotha commaithi combuadai comluathai coimlemnechai biruich, airdcinn aicinmhair allmair, gabluich goibchuil, dualaich tuillethain, forbreca foshengai forletnai forranchai, casmongaich caschairchig. Carbat fidgrind fethandai, da ndroch dubai tairchise, da n-all naebdai imnaisi; fertse cruaidhe coilcdirgi, cret noithech noiglinde, quing druimnech dronarcaid, da nald ndualcai ndronbuidi. Fer findchas foltleubor isin carbut; folt ndualach tiara ndathae foair, folt find fri tuind cinn, croderg ar medon, mind noir buidii ardotuidhethar; rollasad tri immsretha imma cend cocoirse cech ai a toib alaili. Fuan coir corcrae immee, coicroth oir aircdidhe. Sciath bailc bemnech, bil ban findruine. Sleg cuach coicrind ar a durn derglasaid. Anbluth nen netegnaidh uas a creit carpait.’ ‘Atgenumair asa h-amlaid an fer sen’, ol Medb. Gred rig einrectaid buadhai barc bodbai | pruth pratha breo digla | drech curad cuinse churaid cride ndracan. Altfad mbethreoch buadhai forduintibh ind luchdonn laimdercc Laeccairi luth lan foebrae foltchip tonn fri talmain tartbem. ‘Toncu-sai a toing mo thuath’, ol Medb, ‘massa co fercc & co mbaraind debtha dotoed Loegairi Buadach cucaind, amal benur foltcip fri laur talman co naltain aith, búd si sin glice an airlich dombera fornn lin atam a Cruachnaib, mani foichlicter a bruth & a prig & a borrfad fo a rér fodein co tlathugud a debtha.’ ‘Atciusai dano caurpat naili isam magh, a mátharnait’ ol In ingen, ‘& ni mesai dotoet sidii.’ ‘Cuir i samluid’, et rel. ‘Atciu-sa em’, ol si, ‘indala nech fil fúan carbut gabur cenann crondatha cruaid, dian daigerdhai, bedgach baislethon uchtlethon, berus builli balc buada tar atha tur inberai tar raitiu tar imraitiu tar moighi tar midglinde, co ndosaidh ier mbuaid midise i samlaib én eturluamain; nisfeth mo rosc ran inniud for a riadh rochem ráin édruth. Araili ech dercc tullethan drondualach druimmlethan, fosheng feochair fonna fortren forrengach; atechtai iadh netarmaighi iter mothrai & aimreide. Ni fogaib and immdoraid iter omnaip riadh rot. Carpat fidhgrind fethaidhi, dia ndroch findai h-umaidii, sithbi finnarcaid, cret urard dresachtach, quing druimnech drondualach, dia nald dualcai dronbuidhei. Fer find forchas foltleobor isan carput. Drech letderg lethgabur lais, fuamman finn fuinechda, brat gormm cronchorcrae. Scíath donn telbuidi .i. bil co ncondual credumhai. Luchair derg daigerdai ar a durnn dercclassaidh. Anbluth nen netighnaid uas a cret croncarpait.’ Atnghenamuir asa shamlaid an fer side. Oxad leoumain | londbruth loghai líth cain cermnai cern eter craetaib cuirethar cruaid cend ar cend | glonn ar glonn | gleo ar gleo. Gle nodonselne ssladhar íeasc bec for gairb deirg día mbi fergi fúasnathar mac Findchaimi frinn. ‘Atcíusai carpat n-ali’, & rel. ‘Atciusai em’, al In ingen, ‘indala h-ech fil fuan carput, ech líath leslethon lonn luath luaimnech ludhmar ludlemnech lebormongach, maignech, toirniuch trosdmár tuadmongach, airdcend uchtlethon, lasaid fódd fonn bras fochuir-siu fochruaidh fo chruib coluth cethardai dogrend h-elma enlaithi luaith buadai, berid a rith tria sed foscain h-uathai eud .nanailche, aibliuch teneth tricemrúadi taitned a craes glomarcind.’ ‘Araili ech cirdub cruaidcend cendcruind coelcosach crualethon cobluth, dian dulmhar dualach druimlethon dronchóchech, maghnech aignech, bairnech balccemnec, lebormongach casmonguch, scuablebor grinn imaaigh iar nith aig ech a niat, moscing sreatha, sredid sergie, sethid moige midglindi. Carbat fethgrind fethaine, día ndrog ernbuidi iarnai; sithfi co fethan finndruine, cret credae croimglinde, cuing druimnech dronordai, da nall dualcha dronbuidi.’ ‘Fer broeniuch dub isin carbud Is aildiumh d'feraib Erend. Fuan cain coir corcrae imme. Heo oir inndlaise uas a ban bruindechur ina h-athurslocad fri bemen luatha lanbuilli. Hocht ngemma derccai dracuntai for laur a dha immlesan. Da ngruaidh ngormgelai crodergui, dofich aibliuch & analaich. Focherd h-ich nerred nindai, cles nuadh nonbair h-uas a errid oencharbait. Is banda fri frais on tra’, or si. ‘Athgenumair assa h-amlaid an fer sin’, ol Medb. Broa mara | bara bledmaill | blog dercteneth tonn mairnech mathruamdha morbruth borr-biasta brisius muadh morcatha. Cing tar eccraid necomlund allbach mpratha brogene bruth mathgaman for mincetraib murtcet for crechaib cuirethair glond ar glonn | cenn ar cend. Caind cur cóir coscrach cridimhuil fri Coinculaind comcosmail. Cotunmelai amal melius muilend muadh mraich. ‘Toing & rel., mas co mbaraind do to-toet Cuchulaind qucainn, amal meiles muilend .x. norcel mraich racruaidh, Is amlaid cotunmela an fer sen a oenur ar uir & grían, cíe nobetis fir in .u. id uili immond, mani foiclethur a bruth’, & rel. ‘Et a becht-sa cinnus ditiagat?’ ol Medb. ‘Doíd fri doid’, or ind ingen, ‘leoid fri leoid, fuamain fri fuamuin, guala fri gualaind, bil fri bil, tusfuil uili, a buidmathair, fid fri fid, fondad fri fondadh, carpat fri carpat.’ Comluth marc mbuadha | maidm toronn tollclethe tretan trom ainbtinee | all-cliu fri h-imalldai forthacrith In nirind | imtren tromtuinsit. ‘Mna finna fornochta friu’, ol Medb, ‘aurciche aurnochta éttrochta, co-llíon ningen nurlum nincomraic, lis aursloicthi, buirg fhoenbelai, dabcha úarusce, dergadha indlithi, biadh nglan imdai, mrachlind muadh mescmar maith, fene fothath, fochen an cach dothoet bes ninorthar taris.’ Lassodain dilluidi Medb for dorus an lis ammach & tri .l. ingen le & teorai dabhchai h-úarusce den triar lath gaili dotainic riasan sluag do tlathugud a mbrotha. Rollath rogai doib iarsuide, dus In bud tech for leth do gach duine dib no In bud aoíntech. ‘Tech ar leth da gac áen’, ol Cuchulaind. Iersuidiu lotar a tig co ndergotaib sainamrib, & an robo dech do na tri .l. ingen dobretha doibh, & dobreth Findabair do Coinculaind sech cach isan aracul i raba, & tancotar Ulaid uili iersuidiie. Luid iarom Ailill & Medb & a teclach uili, co-rrofersad failti fri h-Ultu. Frisgart Senca mac Ailella: ‘Es maith lind’, ol .uí. Tiagaid iarom Ulaid uili isan dun & dolecter ar-ricthech ndoib amul dorimthiur, .i. .uíí. cuardai ann & secht nimdhadai o ten go fraigh. Airenech credhumaa tulaich In toighi. Tech ndaruch co tuigi slindiudh. Dí fhenistir dec ann co comladaibh glainide friu. Imdai Ailella & Medba a medon an tighe. Airinig aircdidi impi & stell creduma & flesc aircid a na narinech ar belaib Ailella, adcoimhced midli-siu an tiche di cosc an teglaig do gres. Tairmchellset gaiscid fer n-Ulad óin dorus di aroili dond rightigh & arduspetid a naes ciuil, cen both ac aurcnom bid doib. Bai tra de fairsengi an tighi hi tallustar formna lath ngaili an coicid uli am Concobur. Concobar vero & Fercus mac Roigh a nimdui Ailella & nonuar do lathaib gaili an cuicid maille friu. Tusnarnectar fledui morai iarsuidi. Botar and iarom co cend tri laa & tíara n-aidhce. Ba iersuidiu tra conaccrad Ailill doa Concubur co n-Ulltaib imme. Dorrimhe Concobur no Senca iarom In caingin ima tancatar, ‘Imm comuaild an trir curad imman cuoradmhir & im comuaild inda mban imma toisigecht im na fleduibh, uair ni rodmaither a mbrethucud an nach baili aili acht axat-sa.’ Soctais Ailill lasodain & ni ba failid a menma. ‘Nirba cucumsai em’, ol se, ‘robbo coir dal ina conrad sen do tabairt, muna taburtir ar mescais.’ ‘Ni bá fer bus ferr nodglefe emh’, ol .uí., ‘atau-siu.’ ‘Maith liumsae re scrudain dam ris’, ol Ailill. ‘Recamne a les em ar couraid’, ol Senqu, ‘ar Is mor do midlachaib a-llogh.’ ‘Lor lim-sa dano tri la & teora h-aidce frissodain’, ol Ailill. ‘Ni forcraid carde son’, ol Sencha. Timgartatar Ulaid celiubrad iersuidiu & batar buidig & dombertatar beandachtain dond rig & din rigain & dobertatar mallachtain do Bricrind, uair Is e fhuair i n-imcosaid & lotar dia crich iersuidiu, & facabad Laeguiri Buadach & Connall Cernach & Ququlaind dia mbrethugud leo. Dobretha a Cruachain iad & scorther i neich. Dobretha rogha doib, cid biadh noragad di n-echaib. Isbert Connall & Loegairi airthend da bliadna do tabairt dian-echaib. Gran eorna immoro rotogh Cuculaind dia eochaib. Feotar and an oidhce sin. Rainnter In bandtracht etorra a tri: dobret Findubair & .l. ingen impi a tech Conculaind, dobreth Sadb Sulbair ingen ali Ailella & Medba & .l. ingen impi i farrad Connaill, dobreth Concend ingen Cet maic Magach & .l. a ingen a farrad Loegairi Buadaig. Notathuiged Medb fesin co menic a tech a mboi Ququlaind. Atragad ierom matain moc iarnamaruch & tiagait isan tech a mboi an macrad oc cor rothclesai. Gebthi Loegairi iarom in roth & ruscuir i n-arda, co ranic midlis In tigi. Tibit an macrad im sodain & doberaid gair do; ba do cuidbiud Loegairi on, indar la Loegairi ba gair buadui. Gebti Connall dano in roth & ba do laur & focherd iarom In roth co h-ochtaig ind ricthigi. Focerdat an In macrad gair foa, indar la Connall ba gair commaidmi & buada; gair cuidbetha immoro lasin macraid inni sin. Gebti dano Cuculaind In roth & ba h-eturbuas tárraid e. Focerd dano i n-ardui In roth, go rolai a h-oichtaich don ticc, co ndechaid an roth ferchubat a talmain fria lis anechtair. Tibit an macraid gair commaidme & buada im Coinculaind. Indar la Coinculaind ba gáir cuidbetha & fanamaid focherdad In macrad im sodain. Tic Cuculaind do saigid an bandtrachta & berid a tri .l. snathad uaidib & nusdibairc na tri .l. snathad cach dib a ndiaid araili, co tarla cach snathad dib a crou a ceili, co mbatar ina line fon samail sin. Tic iarom dia saigid doríse & dusber a snatad fen i-llaim cech enmna dib doridisi. Molsat an oic dano im sodain. Luid iarom Ailill ina arucul folet fri scrutuin a mbrethaigthi & domber a druimm fri fraigid & ni ba saim a menma & ba aingces les an dail donfáinec & ni rochodail & ni roloingti co cend tri laa & teora n-oidqi, conid ann ismbert Medb: ‘Is milaechda’ ‘no tái’, ol si. 1 Dotrae suas lasodain an cuach ndercoir & en do liic logmair for a lár & cutraime hi sula di draccain, dotnacatar Ulaid uili im Concubar mac Nessa. ‘Is me ierom dligius a curadmir, mina brister fior fer form.’ ‘Cotmidium uili’, ol Concubar & Fercus & ol maithi Ulad uili, ‘is let an curadmir a brith n-Ailellai.’ ‘Tong a toing mo tuath’, or Loegairi Buadach & ol Connall, ‘ni cuach cin crec dit an cuach tucuis. In rusboi di hsetaibh & di moinibh it hseulba, tucuis airi di Ailill & Meidb, ar na ructha dou bhag it cend, na tarta In curadmir di neoch aili ar do bheluib.’ ‘Tong a toing mo tuath’, or Connall, ‘ni ba lat, & ni ba breth an breth donucad ann, & ni berai an curadmir.’ Cotnerigh cac diibh di araili liasotain cusna claidbib nochtaib. Totaot Conqubar & Fercus etorra iersuide. Dillecid a-llama sis fo cétóir & doberaid a claidbi ina truaildib. ‘Anaidh’, ol Senqu, ‘denaid mo reir-se!’ ‘Dogenum’, ol ied. Cúrói mac Daire. ‘Issi mo rer-se daoib’, ol .ui., ‘huairi nach fetor uar mprethucud inn nac baili aili, arcid co Coinrui mac Dairi. Is e notolemhathar for mbrethuccud In for naigid.’ Conid ann esbert Senqhu: Ailid an fer concerta Qurai mac Dairi con clecht fir forcoll nat fri goi gepiter fer find firian formaith mormenmnach brucaid ar brucachus laech ar laimtincus airdri ar airechus con certfa fíor foruib fedm aircc ailfius. Ailid. ‘Faomuim, foemuim’, ol Cuchulaind. ‘Ced liom’, ol Loegairi. ‘A dolai’, for Connall. ‘Gabhtair h'eich didiu, a Connaill’, ol Cuchulaind, ‘& indiltir di carpat.’ ‘Cid amai’, or Connall. ‘Écé’, for Cuchulaind, ‘forfidir cach aimglioci h'echrada, admoildi th'innill, immtrom con cengaind do carpat, con tocbhann clodh cechtor a dá roth di rothcarpait, conid slicht suaichnid fri h-edh oll bliadna do ocbaid Ulad cec rot riattus do carbat, a Connaill.’ ‘Adcluine sud, a Loegairi?’ for Connall. ‘Fe amae’, ar Loeguire. ‘Nacaam-ail, nacam-imdercc, a Connaill!’ for Cuchulaind. .R. Am escidee for athu for ilatha co h-ucht irgaili re n-ocuib Ulad. Ni cuir form-sa remtus riarigh con clechtaimsi cairpteoracht re h-argaib re h-erreduibh re h-oencairptib a ndoilgib a ndrobhelaib a coilltib a coiccrichaib, nad clechta eirr aonrcarpait do imluadh ar mesi. Si am esc. Lasodain immoro rogabuid a ec di Loegairi & dohindled a carbat & roleplaing ind. Bretais an tarui brot for In echraid h-oc techt focétoir, co tancotar tar Mag da Gabal pri h-Ulta, dar Berna na Forairi, dor Ath Carpait Fercusa, dor Ath na Morrignai, do coerthonn Cluana da Dam, a Clitair Fiduidhe, a Comur cetrisligte, tar slightib Dúine Delga, tar Mag Slicech síar a sliab m-Breg mbrathsolus. Is annsin atracht doimell trom tiug dobordaa duibciac dorco doeolais. Es nann ispert fria a aruidh: ‘Toirnid an carpat’, ol .ui., ‘& scuir na h-eochai, co-rrodiglui an ceo donfainic.’ Dogniter samlaid. Russcuir In gilla na h-eochai isan fergort bó a comfocus ndo & rusgair ca forairi & ca forcoimed. Ni cian boi ann co nfaco an scáilfer mor dia doqum, osse mullachlethon, belremhor bolcshuilech, granna grindednach grucanach, adheidig dur dosmailgioch. Ba duibitir gual cech n-alt & cech nága de ó muldach co a bonn. Ba samalta fri h-erball fiadheich an mong gaisedech greliath consuiged tar a formna siar sechtair. Suili duibliatha linducha lais. Ba medigithir clar fithcillie cech ded glasbuide boi a cechtar a di drant. Ba samalta co rachad long fo a lanseolaib tar a gincraoss foslaicti. Srón qam quasanuch leis, fethiuch brec ingaluir aicci. Nuscerd fi salannmeich do tuluib a lurgun bfíar bfoqhuam. Hoircne mellchai grebanchui foi. Slioasta sacachai sithquama leis, se adhpronnach lethantsluaistech, se glunmhár tónchoir glaisingnioch. Ba egcrutha examuil an baclach sin. Ba dub teimnidhe, ba fuachda firgranda, ba h-ansuairc anaobda túaruscbáil ind fir sin. Esse immoro ba moom di feruib domain co na madán magluircie fadbuidi dron denmaide, co forcraid for delgan do fri aglend a dhi ghualann. Araili araid muschidhi bhreclachtna co na imlib iarnidib uimpi, sí imtrom fri h-imtecht, si adhuar fri h-anadh, si h-etig fri h-airechtus, áthi aonbruit na h-araidi sin roboi immon mbaclach. Iarsin fiarfoidis an taithioch do araidh Laogairi Buadaig, can do & cuich a tigerna. ‘Ni ansa’, ol In tara, ‘Loegairi Buadach mac Connbuide maic Iliach mo tigernus-sai.’ ‘Is gilla degtigerna on’, ol an scal, & Is amlaid adbert anní sin & dotocaib a madan magluirci & dobreth bem do o cluais có a caraidh. Cnetais & iachtais & eghmis an gilla iar facbhail an moirimnid & an eccomlainn. ‘Fé amae’, or Laegairi ac cloisdin íacta an arad. Lasodain atracht Loegairi focetoir co na armgaisced dia foiridhin. Immacomrainic doiuh & dano ni raibi ba do sotain di Loegairie. Tocuaid an scal a madan magluirci & dobreth beim do o a cluais co a caraid co-rtoitset a airm uaid cin comus. Techis Loegairi Buadach iersin fo melui & fo mebail, co ranic Eomain Macha ier facuhail a h-ech & a arudh & a airmgaiscid. Niruo cian iarsin co ntorracht Connall Cernach iarsan sligid cetnoi cusin maigin i turcaibh an duibceou draigechta for Loegairi reme. Artraigis an ceo cetna for Conall, conar cungain nem no talmain. Tairlingis iersen & tairntir a carpat & scoiris an tarui a eocha isan fergort cetno, fep roscuirid eich Loegairi Buadaig. Niruo cían din araid co naco In fer cetna cuici & iarfaigis do, cia 'gam mboi se ale, or .ui. ‘Hoc Conall Cernach’, ol in tarau. ‘Mait In fer’, or an scal lia tocuail a madain magluirci boi ina laimh, la tabairt bemin de co riacht an tarai. Atcluin Conall sin & ergis focetoir, immacomrainic do & don scal. Niruo ferr son do dano. Roforuaisligeth & teichid, co riacht Eamain Macha ier fácuail a arm & a ech & a aradh. Dolluid vero Ququlaind ina carput ier niamadh a fuilt & ier na sleamhoncíradh ar an sligid cetna, fep docotar cach do etergleo an imresna & erruid Ulad immon curadmír, conustarraid an duibciach draigechtac cetno, amal tarraid an luchd remi, co ruslion an cobes dimhain diqlui iter nemh & talaumh. Tairlingis Cuchulaind isan maigin sin & chuiris Loeg a eocha isan fergort cetno. Niruo cian boi ann co naco an fer cendgarb corpremur quici co na madán magluirge ina laim, amal ticed remhe. ‘Cia tussa, a gilla’, ol se co h-andiarraid. ‘Ni me ata cin ticernai’, for Loeg, ‘Cuchulaind mac Subaltaim.’ ‘Maith on an cach fil ann’, ol In t-oclach, & tocuaid fair an madan & dobreth beim do o a cluais co a caruidh. Garthis Loeg. Atetha Cuchulaind a gaiscet & focerd cor niach nerred nde docum an scail & di foridin Loigh. Dercuis cach hi celi dib. Ba feig immoro & pa forgranna an fegadh & an frithailiom dorat cach dib for a celi, Cuchulaind & an scal. Immacomhtuairc doib iersin & doberid Cuchulaind da beim im gach mbeim do-ssom, .i. tathbem & bem co comus, co roforuaislig Cuchulaind a bruth & a brig an scail, co-rrosdislig na h-eocha & an aruid, & co ruc eocha & arudhai an lochta oili uaid, .i. Conaill & Loegairi, fo an cuma cetno. Luid Cuchulaind remi cou Heomain Macha a ndiaid an lochta oili & dobretha a n-eoucha & a n-arudha doib. ‘Es lat-sa an curadmir, a Cuchulaind’, or Bricne. ‘Ni ba fior anni sin’, ol Connall & Loegairi Buadach, ‘uairi nicon fedomair, cia do chairdib sidhi Conculaind tanic do imbirt a cumachta foruind, & ni cert an cuaradmir do prith h-uainde aire.’ Feidmid Ulaid a nedirgleod. ‘Innsaigid Coinrui’, ol Senchui, ‘& na h-anuid la bretir naili, co ristai uair lem for bur netergleod in uar fiadnusi.’ Dolotar isin maitin iernamaruch a triur curad, .i. Cuchulaind & Conall Cernach & Loegairi Buadach, co catraic Conroi. Scoirit a cairpthi a ndorus ana catrach & tiacaid isin rigtech, & feruis Blatnad ingen Mind, ben Conrai, failti rú; & ni raibi Curai a buss ar a cinn an adaig sin & rafitir ricfaitis, & forfhacaib comarli lasan mnai im reir na curad, co tisad don turus, ari ndechaid soir a tiribh na Sciatia. Fouith ni-rroderg Curoi a claideb a n-Erind, o rogab gaisced co ndechaid bas, & ni dechaid biad Erend ina beolui, cen ronboi ina betaid, o ropdar lana a secht mbliadna, uairi ni rotallustar a uaild nach a allud nach a airechus nuch a borrfad nach a med nach a calmatus in n-Erind. Boi immoro an ben diaa reir co folcud & fothracad & co-llendaib la inmescaib & co ndergodaib sainemlaib, comtar buidhig. O thanic doib iarom co dergad, asmpert an ben rú iersuidi, cech fer dib a aidqi di faire na catrach, co ntisadh Quri, hi fairi doib ier n-oesaibh. Cipe h-aird di airdib an domain a mbet, dincanud for i catraic, co mbo limithir proin muilind, cona fogbhaithi i dorus iar funet ngreini do gres. Luid ierom Loegairi Buadach an cet adhaigh di fairi na catrach, uair itte ba sinnser doib a triur. Rusbui isan t-suidhe faire iersuide co dereth aidhci co nfaco In scath quci indiar radarc hi sulai don farci. Ba dimor & ba granna & ba h-athuathmar lais a med an scaith, ar i indus lais co nriacht conuici ethiar a airdi, & ba foderc do foles na fairci fo a gabul. Is amlaid tanic & laun a di glac leis do lomanuib daruch & dobi oiri quingi sesrigi In cec lomcrann dib, & nir aitherracht bem do buain craind dib acht aon beim di claidiub. Doleg gecan dib fair, lecthi Loegairi secha. Caomclaid fo di no fo tri & ni ranic cnes no sciat do Loegairi. Dolleici Loegairi gai fairsiom & ni ranic. Roictisim a laim co Loegairi. Boi tra dia fod na laime co nruact tar na teora futoirbhi bo etorro h-oc imdiprocud, conid iersodain rogab ina glaic. Ciar uo mor & cier uo h-airegda tra Loegairi, tarlustar a noenglaic In oclaig donfanic, fep tallad mac bliadna, & condamalt eter a di phois iersuidi, amal tairidniter fer fithcilli for tairidin. Trat ba lethmarb iarom ind innus sin, dodleici ercor disude tar caithir amuich, co nboi for in otrach a ndorus an ritighi, & nir h-osluced an catir and etir. Dorummenaiter ind fir tra & muinter na catrach uili, ba leim roleabluingseom tar an catraig amuich dia facuhail for na feroib aili. I mbatar co diaid lai co trath na faire, luid Connall Ceruach isan suidi fairi, uairi ba sine oldass Cuchulaind. Fo an innus cetno dno amul tarlui di Loegairi uili an adaidh cetna toisich. In tres aidci dno luid Cuchulaind isan t-suide fairi. Ba si sin adaigh rusdalsad na tri Glaiss Seschinn Uairbeoil, tri Buaideltaig Bregh & tri maic Dornmhair Ceoil di orcain inna catrac. Ba hi dano adhaidh roboi hi tairrngiri don peist roboi issin loch hi farrud na catrach fordiuchlaim lochta In puirt uili eter doine & innile. Bai Cuchulaind didiu h-oc fritairi na h-oidchi & batar mitúrus-sa imdha foair. Trath ba medon oidci do ierom, co qualui in fotrann cuci. ‘Alla alla’, or Cuchulaind, ‘cia fil alla? Masad caruid, condosnadaid; mas dod namhoid, condomralaid.’ Gairm namnus fair lasodain. Concloich Cuchulaind foraib ierom, conid marb tarraidh talumh a nonbor. Addaig an cendail occo isin suidhe nfaire. Modh nad modh indesid inna suide, congair In nonuur aili airi. Rusmarb tra na tri nonuurai fo an nnus cetna co ndernoi oencarn dib eter cendail & fadbh. Amal ronboi ann iersuide co deret aidci, ba scith & ba toirsech & pa mertnioch, co cuala comgabail ind airdi, amal bud fotrann farci dimoiri. Ni fordamair tra a bruth cecha raba do med a turse cin techd do dexin In delma moir roncola, co naco in coimergi dorine In pest. Doicc lais dono roboi .xxx. cubat di uas an loch. Dusnuarcaib suas iarsuidi isan aier & rusleablaing docum na catrach & adrolaicc a beola, co ndechsad aon na rigtiche ina craos. Forraithminedar lasodain a forumclis & lingthi a n-airde, coruo luaithidir retid fuinnemna imon pesd imma cuairt. Iadaid a di glaic immoa braigit iersuide & roding a laimh conici a gualainn inna gincraes, co tarfaig a cride eisti, co ndoralui uaid for talum. Imbeir Cuchulaind In claideb fuire, co nderno minmirenda di, & donbir a cend co raibi acco isan t-suide fhairi h-oc an cendail aili. Trat romboi ann iersuidii & se athbrisde trog isan degoil, co naco an scath cuici aniar dond farci. ‘Bid olc ind adaid’, ol .uí. ‘Pud meisemh duidse’, olsa Cu. Lasodain dolleici gecan foair. Leicid Cuqulaind seochau. Coemcloid fo di no fo tri, ni ranic cnes no sciath di Coinculaind. Dolleici Cuchulaind gai fairsiom & ni ranic. Sinis a laimh co Coinculaind iersuide dia gabail ina glaic, amal rogabh na firui aili. Foucerd Cuchulaind cor niach nerrad nde lasodain & raithmenadar a forumhclis, & a cloidebh nocht h-uas a mulluch, coruo luaithidir fiamhain etarbhuas imme imma cuairt, con nderna retarbuara. ‘Anmain an anmain, a Chuchulaind!’ or se. ‘Mo tri drindruisc dam!’ ol Cuchulaind. ‘Rotbia’, ol se, ‘feib dotissad lia t'anail.’ ‘Rigi loec n-Erend dam o an tratsa, an curadmir cin cosnom frim & tos dom mnai ria mnaib Ulad uili.’ ‘Rodbia’, ol esiom lasodain fo cétoir. Ni fhitir, cia arluid uaidi anti boi oc a acollaim. Immadraidiu ina menmain iersuidi a-lleim docotar a oes cumta tar an catraic, ar bad mor & pa h-ard & pa lethon a-lleim, & ba doich laiseom, ba do leim docotar an lath gaili tairsiu. Domidethor fo tri dia lemim & forrémtius. ‘Maircc domrommalt a nimned domromaltsai cus trasda immon curadmir’, ol Cuchulaind, ‘& a techd uaimb la fedmedh an leime docotar ind fir naill.’ Pa si tra boethar dogene Cuchulaind. Nocinged for a cula etorbhuass fod norchora on catraig. Docinged dono etarbuas doridise asin mbaili hi tairised, co mbenadh a tuilcend risan catraic. Nolinged a n-airde fecht naill isan talom connici a glun ar truma a protha & a neirt. In fecht aili ni tisccid a druchd don feor ar denmne an aicnid & lútighi an lathoir & med na gaili. Lasan siabrad rosiabrad uime, fecht noen ann cingtisom tar In catraig amoig, co raibi tall a medon na catrach a ndorus an rigtigi. Ata inad a da traiged isan liic uil for lár na catrach, bhaili a raibi a ndorus an rigthigi. Teid isan tech lasodain & dolleic a osnaid ass. Ismbert Blathnod ingion Mind, ben Conrui: ‘Ni h-osnadh iar meabul emh’, or si, ‘acht Is osnaid iar mbuaid & coscur.’ Ronfidir ingen rig Innse fer Falga i ndoraid doiruid Coinculaind isan oidhchi sen. Niruo cian dono iarsin, co naccotar Coinrai cuco isan tech, & bratgaiscedna na tri nonbhar romarb Cuchulaind lais & a cinna & cenn na piasda. Espert lasodain iar cor na cenduili do assa ucht for laur an tighi: ‘Ba gilla comhadus do fhairi duine rig do gres’, ol .ui., ‘an gillai dian comrama so an en oidhci uili. Anni imma tudcabhair am rersi’, ol .ui., ‘immon curadmir, Is la Coinculaind iar firinde ar belaib h-occ n-Erend uili. Cia uheth bus calma ann’, or se, ‘atás ni fhuil rossia coimlion comruma pris.’ Es i breth rucc Qurai doib iarsuide, an curadmhir do Coinculaind & lathus gaili Gaidel uili & tus dia mnai ria mnaib Ulad uili a dtech noil, & dombert .uíí cumhala do ór & arcet dó i-llogh an gniomaoi oen oidhci dorine. Celiprait ierom do Coinrui & dollotar, co ndecotar Eomain Macha a triur ria ndeug lai. Trath ann doib iersuide co roinn & dail, rogabsat and rannaire an curadmir co na fotha do linn ria riasan roinn, co raibe occaib forleth. ‘Is derb lind tra’, or Dubthach Doeltengau, ‘ni fhuil imcosnom lip anocht imon curadmir. Rolamair bur mbrethuchud anti rancopair.’ Isbert an fiallach aili fria Coinculaind iarsuide, ní tardhud an curadmir do neoch dib sech a celi. Mad In robretaighestar immoro Curai doib a triar, ni ardamadhair ní de itir do Coinculainn, o rancotar Eumain Macha. Ismbert Cuculaind lasodhain, narbho sanntach-som fair curadmir do cos-nomh idir, fobithin naruo mo a solumh donti dia tibartha oldas a doludh. O shen ni roroinneth curadmhir ann, co tanic cennach an ruanada a n-Eumain Macha. Cennach ind ruanada. Fecht nann do Ulltaib a n-Emain Macha iar scis aonaig & cluici, dolluid Concopar & Fercus mac Roich & maithi Ulad archena asan cluichimuigh a n-Emain, co ndesitar tall isan Craebruaid Concubair. Ni raibi Cuculaind ann na Conall Cernach na Loegairi Buadach an aduid sin. Batar immoro lath gaili fer n-Ulad ann olcena. Amul robatar and trath nona deog lai, co nacotar bachlach mor forgranna cuco isan tech; ar indar leo ni raibi di Ulltaib lath ngaili rosasad leth medi fair. Ba h-uathmor & pa granna a indus ind oclaig. Sencodhal fria cneass & brat dublactna imme & dos-bili mor fair, med gaimhlias hi tallad .xxx. ngamnoi. Suili ciochardha buide ina cinn, med coire rodaimh cechtar na da sula sin fria cinn anechtair. Remithir doid laimhe neich oili cech mer diau meruib. Cep ina laimh cli a raibi oiri .xx. & cuingi, biail ina laim deis a ndeocatar. uíí. bruthdamna, boi feidm cuingi sesrige ina samhtaig. Dolluid fón eccusc sin, co mboi fo bun na gablu ronbui a cinn na teneth ina t-sesomh. ‘In cuimci an tighi doid?’ or Dubthuch Deoltenga frisam bachlach, ‘an tan nad foghba inad naili nann acht beth a mbun na gablui; munid caindleoracht an tigi Is ail doid do cosnomh, acht namaa budh moam bus loscad don tig oltas bhus soillsi don tegluch, & comad loscud don tig.’ ‘Acht nama’, ol .uí., ‘ni he mo dan do gres, atad dana eli liom cenaue. Inni dia tudhcuid chuincid .vero.’, ol .uí., ‘nocan fhuar ind Erind nach ind Alpuin nach In Eoruip nach In Afraicc nach an Aicia co Grecia & co Scetia & Innsie Horc co Columnuib Hercoil, co Tor mBreogain & Indsie Gaid, nech nocomaildfed fir fer frimb uimme. Uair roucsaidsi for n-Ulltaib’, ol se, ‘do sluagaib na tire sin uili ar grain & greid & gaisced, ar oirechus & uaill & ordon, ar feli & indracus & febus, fogabhar ann uaib ainfer comaldnus brethir an ceisd immatu.’ ‘Ni coir emh oinech cuigid do breth araí oinfhir dotesbaid dib h-oc díden a noinich, & bes nib nessamh ecc dossuidhe oldas doidse.’ ‘Ni h-oc a imghabhail dono atus-sa anní sin.’ ‘Findamair tra do cheisd’, ol Fercus mac Roig. ‘Acht co rodamthar fir fer daumh’, ol se, ‘addober.’ ‘Is coir em fir fer do comaldnud friut-sa immoro’, ol Sencuo mac Ailella, ‘ar ni fir daum do sluag mor muindtriomuil prised for oinfer nanaichnid netorrui. Et ba doicch linn’, ol Senchui, ‘mad cus trasdoi fuagebta ainfer do dingualui sunn.’ ‘Faccuaimse dono Concupar fria laim’, ol .ui., ‘daig hi rigi, et facuim Ferccus mac Roich daich a coitechta, & cibe dib’, ol .ui., ‘rismadseidir cenmotháa h-in dioas sin, toet co ntallursau a cend de h-inocht & co talla mo cenn diom-sa h-imbaruch d'adhuich.’ ‘Is deuru tra hi fechtsau’, or Dubtuch, ‘ni fuil ann nech uhus fiou lueat dirioacht a ndegaid na desi sin.’ ‘Bed cossa h-inossa’, ol Muinremhar mac Gerrcinn; dosceinn side for laur h-in tichi lasodain. Ba he tra calmotus h-in Muinremair h-isin, nert cet cathmiled ann & nert cet cedluid cechtar a da righid. ‘Tair sios, hi bachluich’, or se, ‘co tallur-sa do cend díot anochd & co tallus-sa diom-sa amaruch d'adhuig.’ ‘Fogebainnsi hin cech bailie anní sin, diamadh h-ed bhudh ail dam’, ol in bachlach. ‘Amail rocinnsemh’, ol .ui. ‘is amlaid dognem: mesi do gaid do cinn diot-sa h-inocht, tussa dia gaid diomsau h-imaruch d'adhuigh dia dighail.’ ‘Toing a toing mo tuath’, ol Dubthach Doeltengau, ‘ni h-ail doid ég samhlaid, an fer muirfe anocht dot marbud h-imbaruch d'adhuigh. Is h-ocud-sa t'oenur, ma ata do cumochta do marbod cech n-oidci & do dighail iarnamaruch.’ ‘In comarli emh orrotaidhse uili’, ol In bacluch, ‘& Is ingnad lib domgensa.’ Fonaiscidh for a celi iersuidi a fhior, or ni gaibthiur him comuldnud a dalui fris arnarmaruch d'adhuich. Lasodain gebthi Munremar an mbiail hi-llaimh an bachlaich; .uíí. traicti ider dí ul an bíala. Adaich an bachlach iersuidi a braghaidh tar In cep, dobeir Munremar beim do biail tar a bragaid, co nrogaib an cep fris anios, co roshescuind a cend, co ra-ibi hi mbun ina gablui, co mba laun an teallach don cru & don fuil. Atfraig suas iersin & tecmallau a cenn & a cep & a biail ina uchd, & Is amhlaid docuaid uaidhib asan ticch h-immac, & sredach na folui asan meidi, co-llinad an Craobruaid for cech leth. & doboi grain mor for Ultaib uili isan ticch ar a ingontus leo an sceoil dusfarraidh. ‘Toing et r.’, ol Dubthach Doeltengau, ‘dia tí In mbachluch so h-imaruch d'aduig ier na mharbad andochtt, ni fuicfi fer mbethud lia h-Ulltui.’ Tarmchuir tra an bachlach iernamharach d'adboig & luid Munremar for a imgabail. & gabais an baclach occ a eliugud cin comallnad a brethri fris. ‘Ni fior em’, ol .uí., ‘do Muinremar cin comollnad cennaich frimsa.’ Boi didiu Loegairi Buadach hi fos an oidci sin. ‘Cia do na curaduib cosnus an curadmir’, ol .uí., ‘firfhus cennuch frium-sa anocht? Caiti Loegairi Buadach?’ ol .ui. ‘Atu sunn, a bhachlaich’, or Loeguiri. Fonaisci fa an innus cetna & ni tanic Loegairi. Ticc dono iernamuarach & imnaiscid do & Conull, & ni tharnacair Conall Cernach. Tic dono an cetramad adaig & ba lonn & ba uechell fair isodain. Tairnegtair mna Ulad uili an adaig sin di dexin an sceoil ingnathaig, tegad isan Craobruaidh cech n-oidhci. Boi dono Ququlaind a fos an adaig sin. Rusgab an bachlach grisad lasodain. ‘Roscaich uar ngal & uar ngaisciod, a Ulta’, or se. ‘Mor menmai uar curad imma curadmir, & nidod tualaing a cosnomha’, ol .uí. ‘Caiti an siabarta cloen truag ud, frisa nabortur an Cuchulaind? In ba ferr a briatra oldas an fiallach naild?’ ‘Ni h-ail dam cennuc frit, a bachlaig, eter’, or Cuchulaind. ‘Doicc liom’, ol .uí., ‘a cuil truagh, Is mor adaghaictir écc.’ Dosceinn Cuchulaind cuigi lasodain, & rel. Addaig side bem ndó don biail corben a cend nde fri clethi na Craobruaidi, co nderno slicrig & minbruar nde. Afraig suas iersuidi, & rel. Iarnamarach tra bottar Ulaid oc forcomedus Conculaind, duss an raghadh for imgabhail an baclaig, (amail docuatar an fiallach naild)

https://celt.ucc.ie//published/G301022.html

G301023

Brinna Ferchertne

Unknown

Ruth Murphy

c.900-1000

Old, Middle

EN, GA

—

—

—

Atchíu dá choin ac congail ferda comraim co n-áne: is Cúculaind conmáide bás Chonrúi mic Dáre. Héraind rogabsat Hérind, bátir línmair a fini, gabsat cóiced cen tusled corrice Uisnech Mide. Fichsetar mór do chathaib, bátir cródai na saithi, contolsat aidchi i Temair oc saiged d'Emain Machi. Ba di cherddaib Chonrói dia ngeogain fénnid Fliuchna, ba hed bunad a chésta dia n-acht na hercca Iuchba. Dia sáraigestair Ultu, ba scél fota fri turaim, íar feis fri curach codail bert Blathnait ó Coinchulaind. Bái Cúchulaind for íarair, blíadain lán dó hi tói, co fitir eólas athlam dochum chathrach Conrói. Dia mert a ben Coinrói, ba holc In gním dogéni, sech ní thérna hi ségdu, fácbas Érnu fo méli. Romert Blathnait ingen Minn In argain inn-Argatglind, olc gním do mnái brath a fhir, dáig ba maith donderuidir. Cumrecht a folt do hailib, do cholbaib, cródu scélaib, atract foraib, Cúrói, ropo chomérgi trénfir. Docher cét fer dia hérgiu íarna cuimriuch i n-ailib, trí chóecait fer cen shodain, ocus cóeca hi fuilib. Cid tarraid Cúchulaind cona claidiub fadessin, conidfargaibh i cossair for formnaib saera sessir. Síactatar as for slébib, dígalsat fénnid Fliuchna, sech bertatar a cathle, actatar erca Iuchna. Tarraid Senfíaccail Setnach, dímelta lecthi a chnámi, gabsi fulung co ndéni íar ndíth anma mic Dáre. Ced fer gáire na flatha, ba maith fri hétacht catha, tescais coicait fer n-armach, íar sain damair a marbad. Dosrelic Tredornán dall for slúag nUlad, nírb inmall, nertlia nóethech, núall nád baeth, marbais trí fichti fírlaéch. Comram Echdach mic Darfind, fil a thindrem issin glind, bec a fis do neoch ar atá cair cia rolá lecca ind. Comram Echdach mic Darfind ótha rind corrici In n-glind, marbais cét fer fo chomlond condatarraid écomlonn. Íar sain tucad écomlond for Echdaig, ní fo chumlond, co fil a charnd for Maig Rois a lín robói deas anfois. Dosfarraid Cairpri Cúanach, marbais cét fer, dál mbrígach, robága fri Conchubor mani bad a muir mílach. Dosfarraid Cló co mbarainn, marbais cét fer dia fairind, cid mór a nert hi colaind, fúir a lecht la Conchulaind. Dosfarraid Rus mac Dedad, ocus tailc trén a bunad, ba di dígail a curad gegnatar ócu Ulad. Íar sain tarraid Nemtes drúi, rofitir ní aridmbái, cethri dechenbuir robí, atherracht ind co fo trí. Dosfarraid Foraí fíanach, fer nad gillad ar gári, dosfarraid Dédornd dúalach, cartais na slúagu a háni. Tarraid Ferdomon, ferais debaid, ár bodbda bronnais, bí a dornd ar comlond cain do Fiachaig mac Concobair. Dosfarraid mac Riangabra, Ingeilt a hainm co n-áni, bert Carpre mac Conchoboir fo tonnaib serba sáile. Lugaid ocus Lóegaire fersat debaid dar dá bran, fácbaid a charpat dia chur Is a faraid ina scur. Cotgart Lóegaire don tslúag, mida mín ticed úad: ‘Brissem fír fer forsin lóech dús In dersamis ar sáeth’. Gabsi Fergus for a grúad arnach romarbad In slúag, íar sain rosíach(t) cert curad for ócu amra Ulad. Trí fichit láa dó for leirg, fer cecha lá inna cheird, bátir hé sein a hélaing condatáncatar Héraind. Íar sain táncatar Héraind dia réir ar-ríg domrímid, secht fichet ar secht cétaib, secht cét míle do mílib. Scortside for maig Henaig, ba hann cotricht In debaid, acta fri alla argait, conid de attá In cath charpait. For leirg lectaig fersat núall, ba hand cotránic In slúag, is ed a hainm foridtá ocus nocha n-ed nammá. Is trúag a comrac amne Blathnaite ocus Fercertne, co fil a lecht díblínaib hi Laind Chindbera ássin rind. Atchíu teor erca Echdai, ní meirb docengat latha, adchíu daglaechuin beth, adchíu graige cach datha. Atchíu curchu la habaind, adchíu galaind forsngabther, atchíu dírim dar magthech, adchíu laech forsnálamther. Atchíu gin húi Nessa cessa fri fiansa forbair diasnad Hériu ergair, atciu-sa hi congail. Atchiu.

https://celt.ucc.ie//published/G301023.html

G301024

Táin Bó Rúanaid

Unknown

Benjamin Hazard

900–1200

Middle

LA, GA

—

—

—

Do-luid Rúanaid forsin táin. Conruibhnigh a séitigh & forlengair a h-airbir míscaidh h-immorro int-í Rúanaidh & for-reblangair intain foidhid Condla & fo-ceird bedhg 'sin chomrair corob rúanaidh don béim. Tingair h-immorro int-í Rúanaidh sin chuibhleng & for-erlangair int-í Condlai, conid ann as-bert: ‘Ní cheil Rúanaid rinnela brúchtaid In búar bódela timgair In tuir tredenus fosaid ní budh foillechtaidh cumang oliscenn suidhi forro rindaidh In ruanaidh-si.’ Ní cheil Rúanaidh. Conidh ann ro-soíedh In táin &rl. Finit.

https://celt.ucc.ie//published/G301024.html

G301025

Die Ursache von Noinden Ulad

Unknown

Benjamin Hazard

—

Old, Middle

DE, GA

—

—

—

Luid Cúculaind doreim inbuis la Bóainn & a ara .i. Laog mac Riencabair. Fidchiult lais ina charpuot & buónfuch & í bocclán di chlochuip d'orcoin & gaoi inna láim co téd n-ass de gouin éscc & essé uhud desen no gaipioth ésse an charpoid. Dilluid Fedlim Foltchoin & a céli Eulcmoire don leth oili a mBóaind. Aspert Eulcmaire fria mnái: ‘Turtarta, a Fedlim!’ Fedlim dixit: ‘Antar frim aire co n-accar In coimriti In fer isind airide coni chéli alaili aireccar In dá n-ech la fidchioll, lia búanpuch, la forum n-én ic gach lercc.’ Dober iarum for a rinn eeich brecai a Bóinn. Luid Elcmuire isand áth & debrid sidie corthie cethorchuir confer In carpat aurscat pris. Bíi Qúqulaind a dí ord láma & a dí ortt coisse. Tairmgert Fedlim bliadain inna gnáis & a taidusin nocht di Ulltaib rie tuidecht dosnadba(i)t día blíadna arsene, conid ead fofuoair cess for Ulltoip & c.

https://celt.ucc.ie//published/G301025.html

G301029

Forfess Fer Fálgae (Egerton 1782)

Unknown

Ruth Murphy

c.600-900

Old

LA, GA

—

—

—

Incipit forfess Fer Falgae .i. Fer Mano, iss isidi foilsigti do Oultaib a hEmuin Machae dia tubart ind heúngrip In scoith milide doib ocus Is iarum luid Cuculaind ocus fiu forfes Fer Falchae & selaig firu Faal huli ar galuib oinfir. Tanic do asennath gussin righ fadeisin. Get a ainm sidein. Is íarum cid cotránicc Get ocus Cuculaind. Is iarum cachain Airnbertach bui isin tig de Ultaib ind láid si do chomracc Conculaind & rig Fomoiri: ‘Gala nisfer foirndut. Fer claine ar gale gnim. Get arfeimtha imeburach baig.’ Dixit qq Gett: ‘Baag ban beirid for huathbasai éc mar arbeir hith narm atumbelud In forcle fer. fardumderet debruinnet droingtum doloine lind. Fumda locharna laiss lethet hoath hontimne. namtha fer fiu fert ar gaili gnim. goisem ara cumachta corp dag Cuculaind cotamidedar met. midtir oim fri uatha almna almaca ma ansu aitherrach aitherrach nde nitho nauth.’ Mulier dixit hoc: ‘Ni maith immongoin Get. ni maith immon Get goin.’ Cuculaind dixit: ‘Cotom gai bolgai ben fortom claidiub fortben fortom chaindil díibti. cotum cletiniu cumban fer dia clechlat a da nind ni roisur fris. Firfitir baga baigfithir fir find ar foidne feis. fíibthir Falchaoe feis. feis hi crolecht Caunrai roe i ngalne Get aicillni do Chonchobur crich iar ndegha dáil.’ Finit.

https://celt.ucc.ie//published/G301029.html

G301030

Verschiedenes aus Harley 5280, fol. 57b

Unknown

Benjamin Hazard

900–1200

Middle

DE, LA, GA

—

—

—

Sencha mac Ailella, Is é ba brethim & ba senchaid oc Ultaib & iss é ruc an mbreth iter na curadaib immon curadmír .i. an curadmír di Chonall & do Laegairi & nia chóemdhacht Ulad do Choinculaind .i. cind muc & cóerach & urusglada & cumchnámha, co rus tidnaic Cúchulaind d'ollamnoib fileda & senchadai & scélaigechta & do Shenchaid atos, corrolensad ó soin cusaníu. &rl. Slabra & coibci & tochra & tindscrai, caidi a ndethfir? ut est: Macslabra do bóchethraib & echsríanaib. Coibchi di étach & gaiscedaib. Tochrai do chaeirib & mucaib. Tinnscrai do ór & airget & umha. Tinnscra .i. tinne & escrae .i. tindi a fuilid trí uingi & escra Is fíu sé unga. Et Is de sin atá cétchoibchi cech ingine dia hathair. Finis. Adharc .i. adharg .i. lestur bís fhor anaigh quam fit arg .i. lestar. Lorcc .i. cuigél. Fiamain mac Forai .i. Fiamhain mac Buidb Deirg meic an Daghda a síd fer Femhin.

https://celt.ucc.ie//published/G301030.html

G301031

Die Sage von CuRoi

Unknown

Beatrix Färber , Benjamin Hazard

600-900

Old

DE, GA

—

—

—

A m-bátar Ulid i n-Emuin, co n-acatar Fer (eqen caill) 1 doib dar Mag n-Emna. (Con-diacht) Bláithini ingin Conchobuir, co-n-da-bert dia daim. No-s-car si 2 ind ammait & In corrguinech CúRoi mac Dáiri. Ba h-é Echde Echbél do-géni In sin & nach fitir nech d'Ultib inge Cú Roi nammá. Echde didu, i n-Aird Echdi boí i Cinn Tíre Fer (ecen caill). Batar teora baí sainrethcha lais oté aurbrecca aíminni. Is airi as-m-berar teora erca Echdi. Do-s-m-bert asind biuth mór dind fechtas, di-a-tubart criss Úair Galmáir & fidchill maic Solmon. Do-sathigtis (diah-) na teora baí seo a Aird Echdi i Semne & Láthairne. Coire umi ba h-é a loíg. Tri fichit sesre ba h-ed a lán In choiri ó cach óentráth co 'raill. Is de as-bert Cú Chulinn isint síaborcharput: Boí coire isin dún. Lóeg na teora m-bó tricha aige ina cróes. Níbo luchtlach dó. Tathigtis In coire sin. Ba meldach In bág Ní-téigtis úad aitherruch. Co-fargbatis lán. Boí mór n-óir Is n-arcait and. Robo maith In fríth do biurt-sa In coire sin. La ingin ind ríg. Ba sáeth la Ultu gleth a tíre. Bátar oc immairi a tíre. Íadsit im na bú. Cota-slaat4. Lotar Ulid dar muir inna n-dead na m-bó, co m-bátar oc tur Echdi. (Rohurtha) uili acht Conall & Lóegire. Ni luid Cú Chulinn, nibu maith la nach (aí). Luid Cú Chulinn fo deud. A-lluide í noí, da-n-arraid alaile óclach i n-díním écoisc: inar odar, brat odar, (muirnech) umi inna brot. Tíagit taris (dano). Ferthai a teora aidchi oígidechte. Cota-érget Ulid, ó con-atil Echde. Do bertar (didiu) In coire & In n-ingin & na bú & mór do sétaib ailib. Ó do dechotar sel mór, do-s-íarmorat Echde tresa muir. Do breth do Choin Roi ind indile ar dingbáil Echdi. Fo-cairt int óclach asin noí, con-(raidh) h-í (rothuile) boi inna arrad andes. Ba h-ed (églach) a anme. Do cer Echde. At-bath. Do-lotar Ulid & int óclach do tír Érenn. Ra-n-gádatar ara-m-berad na sétu uili & ara-fácbad leo som na bú & In n-ingin co cenn m-blíadne. Gesse atherruch amein co cenn teora m-blíadne. Do-géni samlaid. Tánic dia blíadne. Batar góig fo deud, ní-léiced dó a m-breth, arro-chíuratar na dála. Birt som feisin ódib inna bú & In coire & In n-ingin. Luid Cú Chulinn inna diad. Fo-cairt side (láim)6 dar drolam In choiri. Da-soí fris int óclach. Fa-cairt úad isin talmain, aill co a glún, a fecht n-aill co a thóin, a fecht n-aill co a cris, a n-aill co a dí oxail. Birt (immurgu) inna bú & In n-ingin íarum, co m-bátar for Cathir Con Roi iter (í) & muir aníar. Silsit na baí íarum íarna n-immáin cena mlegun. Ásais lus as and. Is bo-eirne a ainm. Ar Is do Érnib do Choin Roi. Do luid íarum Ferchertne fili Con Roi co n-ailgis for Ultu, co rucad In Líath Mache. Berti dano dia n-inchaib. Tánic dano dia mís. No moltais áes aisndisen Midchúairt n-Ulad & a r-rríg & a r-rígni fíad Ferchertni. Tairrecht 8 fecht and. As-bert, ba amru Cú Roi mac Dáiri i m-bátar (cach na oc-) teora erca Echdi. Teora baí (bat-) (tiblid). Is and trá ro-fes, ba Cú Roi da-n-ánic & ra-sárigestar. Ba sáeth mór la Ultu. Luid Cú Chulinn íarum i richt adilcnig, co m-boí i Cathir Con Roi. Ata-géoin ingin Conchobuir. (Tobbie) frie a imthechta fo bíth Ulad & a athar, arin-merad In fer. Boí 10 náu h-umi, asa-slaided Albu & innsi mara olchene con-rici In m-bith mór. Merti In ben íarum. As-bert frie tria diuiti do dídnad a bróin, tipre boí i toíb Slébe Mis aníar, h-éo da-n-aidbded and dia secht m-blíadne, uball óir boí inna medón. No teinfide 11 a n-uball sin cona chlaidiub fadeisin, Is and boí a anim. Secht m-blíadni boí In ben tíar, con-tánic Cú Chulinn i n-écosc In chlaim, a secht n-aili ó suidiu, cond-id-taidbsed int éo. (Ad-neastar) dano In (tocad) sin. Lotar Ulid, co m-bátar i m-muig uli frisin cathrig antúaith. Do-s-bidc In fer co mórchlochaib, cona-torachtatar. (Dogede) Cú Chulinn (ineol-). 13 birt sin a nert a Coin Roi & a gail fochétoir & as-bert som: ‘ní rún mnáib, ni maín mogib’. Gegni Cú Chulinn íarum & do bertatar a búaid. Da-fích dias dia muntir íarum .i. Lúach M(ór) ara Con Roi, luid i carpat Coirpri maic Conchobuir, berti fon n-all, con-id-aptha. Ferchertne dano fili oca breith do Bláthini, ad-acht cletine eter a da cích n-dí, con-id-apad. Marbthe som dano fochétoir. Is de atá fert Bláthine oc Luimniuch & fert Ferchertne immalle.

https://celt.ucc.ie//published/G301031.html

G301032

Verba Scáthaige (23.N.10)

Unknown

Benjamin Hazard

600–900

Old

DE, LA, GA

—

—

—

Incipiunt uerba Scathaige fri Con Culainn oc scarad doib isna rannuib tair. Ro scaith do Choin Culainn lanfogluim In milti la Scaithaigh. Do aurchechain Scathach do iarum ind ni arad m-biad, con-eipirt friss tria imbass for ossna. Imbe eir hengaile arat-ossa ollgabud huatha fri heit n-imlebair .i. tain bo Cuailgne Cotat curaith ciallfaithir fortat braigait bibsatur bied do chailcc culbeimnech cruoch fri srut Setanta .i. proprium nomen do Choin Culainn. Tithis fithog foibharamnus fethal feula fedchlessaib fearba do Breig m-braitfiter braighit di thuaith tithsithir tren cithach coictigis cichis do buar m-belata ba hoín fri slog sirdochrae silfis de fhuil flandtedman fernaib ilib idlochtaib cuan dia-lilis loscandaib lin do-fedat ildamaib ilar fuili firfith-for Coin Culainn cen colainn Ceisfe alag n-enchride al de dalaib dedairbe didirn brodircc brisfithir bruthaich fri toinn trechtaide frissin m-belend m-bandernech belenn di chet clesamnach cichet biet banchuire baiti Medb sceo Aillellai arat-osa ollgabadh otharlighi. Ucht fri h-echtga irgairgi at-chiu firfeith Finnbennach Aei fri Donn Cuailngi ardburach & cetera.

https://celt.ucc.ie//published/G301032.html

G301033

Dindshenchas of Emain Macha

Unknown

Benjamin Hazard

600–900

Old

EN, LA, GA

—

—

—

Cid diatá Eomuin Machae? Ni hanse. Bui righi n-Erenn hi comflaithius etir Ruad mac m-Bodhuirn & Cimbaeth mac Finntain & Dithorbae mac Dimain. Secht m-bliedna do cech oe hi flaith h-Erenn. Imcloeth beus hi cinn hsecht m-bliada na. Ocus Is amlaid do-faspenta a righe do flaith nod-gebed beus: ‘Ind flaith si do-asselbtur duit a taspenad uait a n-ógi .i. dom-biur duit cen gái cen ethech cen imarbae cen anfir flatha. Glinne aurut friss .i. secht n-octhigerna & secht righ (no druith) & secht file .i. na h-oigthigirn dot fognam, na druith dot ressadh & dott imdergadh, na filid dott aorad tre m-bricht co rabuit i talmain ria nomaide’. Is amlaid sin tra do-aissilbith ind flaith co m-betiss immurgu na torthae iarna coir lasna flaithi. Is aire dognidiss In sin. Marb iar suidhiu Dithorba mac Demain, co n-gabsat a mec a forba flatha .i. Baeth & Brass & Betach & Uallach & Borbchass coic maic Dithorbai maic Demain. Do-rochair lobra dano for Ruad mac m-Boduirn, diata Ess Ruaid isin tuaiscert. Ni farcuib side cloinn inge aoningin namma. Macha a h-ainm-sidhe. O ssniastar side In flaith a comarbus a h-athar nissnarroet Cimbaeth i comflaithius. ‘Do-ber-sa dam-sa illau catha’, ol sissi. Do-gnither son & feguir cath eturru & memaid for Cimbaeth. Gebaid si In flaith co cend secht m-bliadan. Tanic do Chimbaeth aimserá na flatha. ‘Ni bera’, ol In ingen, ‘conidruca ar ecin’. Fechuir cadh ann eturrua. Memaid for Cimbaeth. Geabuid si dano flaithius co cenn secht m-bliadan. Tanic co maccuib Dithorbae In sel flatha. Feruid si cadh friu. Maidid rempe-si. Do meil si dano flaithius Dithorbai. Luid Cimbaeth cuice-si co m-bu he a fer & gaibid sí righi n-Erenn. Lottar maic Dithorbae for fogail & ba trom In chaladfhogal. Cech mac uilc robai ind-Eire do-choid chuca. In baile hi fuacartais nofhoglatiss ann. Ro-hearbad dano h-uadi-si naonbur cech tuaithe for a n-iarair ocus do rimarta geill cecha feine di-si dar cenn na n-drochmac batar forsan b-fogail. Con-dahualgnigset a feine ar a tuidecht dia m-bailib, co na rabadar maic Dithorbai acht a n-aonur .i. a coic. Maoite a fogal-sum anacumauc asennud. Luid si iarum feisin for a n-iarair indhi Macha a h-aonar ocus facbais Cimbaeth ina suidiu & indleatha taos secuil impi-si & ceirt impi & ballan mor ina laim & lauidi fo h-Erinn for a n-iarir, co ro-tuarascfat adi i m-Buirind Connacht. Al-luide ina n-diaid isin dithrub con arnic iman tenid. Suidid accu ocon tene & at-luidestar comruc friu nacha teostaiss co In a h-aenur. ‘Can do-dechad, a banscal?’ ol In oig. ‘Is do cein & fhogus on’, ol sisi. Do-berat biad di & doim-gairett dul chuice. ‘Nato’, ol sisi. ‘Caillech amnachtach truagh, ni coir mu t-saurugad.’ ‘Con-ricfa fri firu anocht, a chaillech’, ol seat. ‘Cia raghas chuice a tosaig?’ ‘Misi’, ol In sindsir .i. ol Baeth. Luid side focetoir. Do-bert a sliasait dar a braguit. ‘Fe amai!’ ol se, ‘marb amin ben ocaib.’ ‘At fer trogh’, ol Brass. Luid side don cennu. Do-ber si dano a cois tar suide. Ticc a ceile. Fo-rurmed dano. Tecuit uile & at-raig forru & ataig lomain forra .i. uile ocus imatacht reimpi co rainic Eamuin dia marbad. ‘Nato’, ol sisi. ‘Oc saighid a cirt robatar. Is anbfir a marbad. Do-berthar immurgu fo daoire di foghnum dam-sa.’ ‘Cissi daoire do-berthar forru? acht ani rosiass diar m-bruindib-ne. Is anfir a daorad ’ ‘Is fior’, ol si. ‘Claidid dano In raith immácuairt.’ Suidid forro & eo gairid ina laim & do fóruinn impi toraind na ratha & ro cechladar maic Dithorba inn raith .i. int eo argait ro boi do-rat dar a muin oc torainn na ratha. Conid de sin ata Eamuin Macha inghine Ruaidhi &rl. Finit. Amen. Finit.

https://celt.ucc.ie//published/G301033.html

G301035

Táin Bó Cúalnge (BL)

Unknown

The CELT Team

c. 1100-1135

Old, Middle

LA, GA

—

—

—

Incipit Táin Bó Cúalnge Fecht n-óen do Ailill & do Meidb íar ndérgud a rígleptha dóib i Crúachanráith Chonnacht, arrecaim comrád chind cherchailli eturru. ‘Fírbriathar, a ingen,’ bar Ailill, ‘is maith ben ben dagfir.’ ‘Maith omm’, bar ind ingen, ‘cid dia tá lat-su ón?’ ‘Is de atá lim,’ bar Ailill, ‘ar it ferr-su indiu indá In lá thucus-sa thú.’ ‘Ba maith-se remut’, ar Medb. ‘Is maith nach cúalammar & nach fetammar,’ ar Ailill, ‘acht do bith-siu ar bantincur mnáa & bidba na crích ba nessom duit oc breith do slait & do chrech i fúatach úait.’ ‘Ní samlaid bá-sa,’ ar Medb, ‘acht m'athair i n-ardrígi Hérend .i. Eocho Feidlech mac Find meic Findomain meic Findeoin meic Findguill meic Rotha meic Rigéoin meic Blathachta meic Beothechta meic Enna Agnig meic Óengusa Turbig. Bátar aice sé ingena d'ingenaib: Derbriu, Ethi & Éle, Clothru, Mugain, Medb. Messi ba úasliu & ba urraitiu díb. Bam-sa ferr im rath & tidnacul díb. Bam-sa ferr im chath & comrac & comlund díb. Is acum bátar cóic cét déc rígamus do maccaib deórad dar tír & a chomméit n-aill do maccaib aurrad ar medón, & dechenbor cach amuis díbside, & ochtur ri cach n-amus, mórfessiur cach amuis, sessiur cach amais, & cóicfiur cach amuis, triur ri cach n-amus, & días cach amuis, amus cach amuis. Bátar ocom sain ri gnáthteglach,’ ar Medb, ‘conid aire dobert m'athair cúiced de chóicedaib Hérend dam .i. cóiced Crúachna. Conid de asberar Medb Chrúachna frim. Tncas ó Find mac Rosa Rúaid ríg Lagen dom chungid-sa & ó Chairpriu Nia Fer mac Rosa ríg Temrach, & táncas ó Chonchobur mac Fachtna ríg Ulad, & táncas ó Eochaid Bic. Ocus ní dechad-sa, dáig Is mé ra chunnig In coibchi n-ingnaid nára chunnig ben ríam remom ar fer d'feraib Hérend .i. fer cen neóit, cen ét, cen omon. Diambad neóit In fer 'gá mbeind, níbad chomadas dún beith maróen fo bíth am maith-se im rath & tidnacul, & bad cháined dom fir combadim ferr-sa im rath secha, & níbad cháined immorro combar commaithe acht combadar maithe díb línaib. Diambad úamain m fer, ní mó bad chomdas dún beith maróen, úair brissim-sea catha & cumlenga & congala m'óenur, & bad cháined dom fir combad beódu a ben indá & ní cáined a mbeith combeóda acht combat beóda díb línaib. Dámbad étaid In fer 'cá mbeind, níbad chomdas béus. dáig ní raba-sa ríam can fer ar scáth araile ocum. Fuarusa dano In fer sain .i. tussu .i. Ailill mac Rosa Rúaid do Lagnib. Nírsat neóit, nírsat étaid, nírsat déaith. Tucusa cor & coibchi duit amal as dech téit do mnaí .i. timthach dá fer déc d'étuch. carpat trí secht cumal, comlethet t'aigthi do dergór, comthrom do riged clí do finddruini. Cipé imress méla & mertain & meraigecht fort, ní fuil díri nó eneclann duit-siu ind acht na fil dam-sa,’ ar Medb, ‘dáig fer ar tincur mná atatchomnaic.’ ‘Ní amlaid sin bá-sa,’ ar Ailill, ‘acht dá bráthair limm, fer díb for Temraig & fer for Lagnib .i. Find for Lagnib & Carpre for Temraig. Léicsius rígi dóib ara sinsirecht & níp ferra im rath nó thidnacul andú-sa, & ní chúala chúiced i nHérind ar bantinchur acht In cúiced sa a óenur. Tánac-sa dano, gabsus rígi sund i tunachus mo máthar. dáig ar bíth Máta Murisc ingen Mágach mo máthair, & gia ferr dam-sa rígan no biad ocum andaí-siu, dáig ingen ardríg Hérend atatchomnaic.’ ‘Atá dano,’ ar Medb, ‘is lia mo maith-sea indá do maith-siu.’ ‘Is ingnad linni anísin,’ ar Ailill, ‘ar ní fil nech Is lia seóit & moíne & indmassa andú-sa, & rafetar ná fail.’ Tucad dóib anba táriu dá sétaib co festais cia díb dámbad lia seóit & moíne & indmassa. Tucad chucu a n-éna & a ndabcha & a n-iarnlestair, a mílain & a lóthommair, & a ndrolmacha. Tucait dano cucu a fánne & a falge & a fornasca & a n-órdúse & a n-étguda, eter chorcair & gorm & dub & úaine, buide & brecc & lachtna, odor, alad & riabach. Tucait a murthréta caírech d'aicthib & d'urlannaib & rédib. Ra rímit & ra hármit & ra achnít corbatar cutrumma comméti comlínmair. Acht baí raithi sainemail for caírchaib Medba & ba gabálta i cumail é & boí rethi a frecartha for caírchaib Ailella. Tucait a n-eich & a nechrada & a ngrega d'férgeltaib & scoraib. Baí ech sainemail ar graig Medba & ba gabálta i cumail. Baí ech a frecartha oc Ailill. Tucait dano a murthréta mucc a fedaib & fánglentaib & díamairib. Ra rímit & ra hármit & ra hachnít. Boí torc sainemail oc Meidb & araile dano la hAilill. Tucait dano a mbótháinte bó & a n-alma & a n-immirge dóib a fedaib & fásaigib in chúicid. Ra rímit & ra hármit & ra hachnít,& roptar cutrumma comméti comlínmair dóib. Acht boí tarb sainemail ar búaib Ailella & ba lóeg bó do Meidb atacomnaic & Findbennach a ainm. Acht nírbo miad leis beith for bantinchur, acht dochúaid co mboí for búaib in ríg, & ba samalta re Meidb ná beth penning a selba lé ar ná baí tarb a chomméit lé fora búaib. Is and sain conacrad Mac Roth ind echlach co Meidb & conscomarc Medb de ar co fessed Mac Roth airm i mbiad tarb a samla sút i cúiciud de chúicedaib Hérend. ‘Rofetar omm,’ bar Mac Roth, ‘airm i fail tarb as dech & Is ferr dorísi i cúiciud Ulad i tríchait cét Cúalnge i tig Dáre meic Fachtnai .i. Dond Cúalnge a ainm.’ ‘Tó duit-siu connici sain, a Meic Roth, & cunnig dam-sa for Dáre íasacht mbliadna do Dund Cúalnge, & ragaid lóg a íasachta dó i cind bliadna .i. coíca samaisci & Dond Cúalnge fadessin. Ocus ber-siu comaid aile latt, a Meic Roth: mad olc ra lucht na críchi & ind feraind In sét sainemail sin do thabairt .i. Dond Cúalnge, taít-sum féin ra tharb. Ragaid comméit a feraind féin do mín Maige Aí dó & carpat trí secht cumal, & ragaid cardes mo sliasta-sa fessin.’ Lotar iar sain na echlacha dó co tech Dáre meic Fiachnai. Is é lín luid Mac Roth nónbor echlach. Ra ferad fálti iar tain fri Mac Roth i tig Dáre. Deithbir sin, prímechlach uile Mac Roth. Ra iarfacht Dáre do Mac Roth cid dobretha imthecht fair & cid 'ma tánic. Innisis ind echlach inní imma tánic & innisid immarbáig eter Meidb & Ailill. ‘Ocus Is do chungid íasachta don Dund Cúalnge i n-agid ind Findbennaig tánac,’ arse, ‘& atetha lóg a íasachta .i. coíca samasci & Dond Cúalnge fessin, & araill aile dano béus, tair-siu féin lat tarb & fogéba comméit th'feraind féin de mín Maige Aí & carpat trí secht cumal & cardes sliasta Medba air sin anechtair.’ Ba aitt la Dáre aní sin & ra mbertaig co raímdetar úammand a cholcthech faí & atrubairt: ‘Dar fír ar cubais, cid an ní ra Ultaib, bérthair In sét sa In cur sa do Ailill & do Meidb .i. Dond Cúalnge, i crích Connacht.’ Ba maith dano la Mac Roth ra ráde Mac Fiachna. Ra frithálit iar sain & ra hecrait aíne & urlúachra fóthib. Tucad caíne bíd dóib & ra fordáled fled forro co mbátar búadirmesca, & dorécaim comrád eter dá echlaig díb. ‘Fírbriathar,’ ar indara echlach, ‘is maith fer In taige i tám.’ ‘Maith omm,’ bar araile, ‘In fuil cid d'Ultaib nech Is ferr andás?’ ar ind echlach taísech béus. ‘Atá omm,’ bar ind echlach tánaise. ‘Ferr Conchobor 'cá tá & cid immi gabtais Ulaid uile ane, níbad nár dóib.’ ‘Mór in maith dó aní i mbiad opair cethri n-ollchóiced nHérend do brith a crích Ulad .i. Dond Cúalnge do thabairt dúnni nónbur echlah.’ And sain dano conarraid In tres echlach comrád forru. ‘Ocus cid ráter lib-si?’ ar sí. ‘Ind echlach út atbeir Is maith fer fer In taige i táam.’ ‘Maith omm,’ bar araile. ‘In fail cid d'Ultaib nech Is ferr andá?’ ar ind echlach thaísech béus. ‘Atá omm,’ ar ind echlach tánaise. ‘Ferr Conchobor cá tá & gid imme gabtais Ulaid uili ane, níbad nár dóib. Mór In maith dó aní i mbiad opair cethri n-ollchóiced nHérend do brith a crích Ulad do thabhairt dúnni nónbor echlach.’ ‘Nírb uráil limm sceith cró & fola 'sin mbel assa tic sain, dáig cenco tucthá ar áis, dobértha ar écin.’ Is and sin doruacht fer uird rainne Dáre meic Fiachnai 'sin tech & fer fo lind leis & fer fo bíud, & atchúala anra chansat, & táncatar fergga dó & turnaid a bíad & a lind dóib, & ní ebairt riu a chathim & ní ebairt a nemchathim. Dochúaid assa aithle issin tech i rrabi Dáre mac Fiachnai & ra rádi: ‘In tú thuc In sét suachnid út dona hechlachaib .i. Dond Cúalnge?’ ‘Is mé omm,’ for Dáre. ‘Ní raib rígi airm i tucad, ar Is fír aní rádit, ar cenco tuca-su ar áis, dombéra ar écin fri sochraiti Ailella & Medba & ra móreólas Fergusa meic Róig.’ ‘Dothung mo deo dá n-adraim ná co mberat ar écin samlaid nacha mbérat ar áis.’ Fessit samlaid co matin. Atragat na echlacha co moch arnabárach & dochúatar i tech i mbaí Dáre. ‘Eólas dún, a úasail, co rísem bail a tá in Dond Cúalnge.’ ‘Nithó omm,’ ar Dáre, ‘acht diambad bés dam-sa fell for echlacha nó for aes n-imthechta nó tastil sliged, ní ragad nech úaib i mbethaid.’ ‘Cid són?’ ar Mac Roth. ‘Fail a mórabba,’ ar Dáire. ‘Ra ráidsebair cenco tucaind ar áis dobéraind ar écin ra sochraiti Ailella & Medba & ra móreólas Fergusa.’ ‘Aile,’ ar Mac Roth, ‘giped no ráditís echlacha dot lind-su & dot bíud, ní hed ba tabartha do aíg nó do aire nó d'airbire do Ailill & do Meidb.’ ‘Ní thibér-sa trá, a Meic Roth, mo tharb din chur sa dianetur.’ Lotar na echlacha ar cúl dó samlaid & ráncatar Crúachanráith Connacht. Conscodarc Medb scéla díb. Adféta Mac Roth scéla, ná tucsat a tharb ó Dáre. ‘Cid fotera són?’ ar Medb. Rádis Mac Roth aní dia mbaí. ‘Ní hécen féth dar fudbu de, a Meic Roth, ar rafess,’ ar Medb, ‘ná tibértha ar áis cenco tuctha ar écin, & dobérthar ón.’ Urthatar techta ó Meidb cosna Manib arco tístaís co Crúachain, na secht Mani cona secht tríchtaib cét .i. Mane Máthremail, Mane Athremail, & Mane Condagaib Uili, Mane Míngor & Mane Mórgor & Mane Conda Mó Epert. Urthatar techta aile co maccaib Mágach .i. Cet mac Mágach & Anlúan mac Mágach & Mac Corb mac Mágach & Bascell mac Mágach & Én mac Mágach & Dóche mae Mágach, Scandal mac Mágach. Táncatar sain & ba sed a llín deich cét ar fichit cét fer n-armach. Urthatar techta aile úathib co Cormac Cond Longas mac Conchobuir & co Fergus mac Róig, & táncatar deich cét ar fichit cét a llín. In cétna lorg cétamus forthí berrtha forro. Bruit úanidi impu. Delggi argait intib. Lénti órshnaith fria cnessaib ba tórniud do dergór. Claidib gelduirn léo co n-imdurnaib argit. ‘Inn é Cormac sút?’ for cách. ‘Nád é omm,’ bar Medb. In lorg tánaise berrtha núa léo. Bruitt forglassa uli impu. Lénti glégela fria cnessaib. Claidib co muleltaib óir & co n-imdurnib argait léo. ‘Inn é Cormac sút?’ for cách. ‘Nád é omm,’ bar Medb. In lorg dédenach berrtha lethna léo. Monga findbuide forórda forscaílti forru. Bruitt chorcra cumtaichthi impu. Delgi órdai ecorthi ós ochtaib dóib. Lénti sémi setai sítaidi co tendmedón traiged dóib. I nn-óenfecht dostorgbaitis a cossa & dofairnitis arís. ‘Inn é Cormac sút?’ ar cách. ‘Is é ón ém,’ ar Medb. Ra gabsatar dúnad & longphort In n-aidchi sin corba dlúim diad & tened eter chethri áthaib Aí .i. Áth Moga & Áth mBercna, Áth Slissen & Áth Coltna, & tarrassatar ed cían cóicthigis i Crúachanráith Connacht ic ól & ic ánius & ic aíbnius combad esaiti léo a fecht & a slógad. Ocus is and sain rádis Medb fria haraid ar co ngabad a echraid di co ndigsed d'acallaim a druad d'iarfaigid fessa & fástini de. A ránic Medb airm i mbaí a druí, ra iarfacht fiss & fástini de. ‘Sochaide scaras fria chóemu & fria chairdiu sund indiu,’ ar Medb, ‘& fria chrích & fria ferand, fria athair & fria máthair, & meni thíset uli i n-imslanti, forom-sa combenfat a n-osnaid & a mmallachtain. Araí sin ní théit immach & ní anand i fus as diliu lind oldámmit fadessin. Ocus finta-ssu dún In tecam fo ná tecam.’ Ocus ra ráid In druí: ‘Cipé tic nó ná tic, ticfa-su fessin.’ Impáis In t-ara In carpat & dotháet Medb for cúlu. Co n-accai ní rap ingnad lé .i. In n-áenmnaí for fertais In charpait 'na farrad ina dochum. Is amlaid boí ind ingen ic figi chorrthairi & claideb findruini ina láim deiss cona secht n-aslib do dergór ina déssaib. Bratt balla breccúani impi. Bretnas torrach trénchend 'sin brutt ósa brunni. Gnúis chorcra chrúmaínech lé. Rosc glass gáirectach lé. Béoil derga thanaide. Dét níamda némanda. Andar let batar frossa findnémand erctais ina cend. Cosmail do núapartaing a beóil. Binnidir téta mendchrot acá seinm a llámaib sírsúad bindfogur a gotha & a caínurlabra. Gilidir snechta sniged fri óenaidchi taídlech a cniss & a colla secha timthach sechtair. Traigthi seta sithgela, ingni corcra córi crundgéra lé. Folt findbudi fata forórda furri. Teóra trillsi dá fult imma cend. Trilis aile combenad foscad fria colptha. Forrécacha Medb furri. ‘Ocus cid dogní-siu and sain innossa, a ingen?’ for Medb. ‘Ic tairdeilb do lessa-su do lítha. Ic teclaim & ic tinól cethri n-ollchóiced nHérend lat-su i crích nUlad ar cend Tána Bó Cúalnge.’ ‘Cid 'má ndenai-siu dam-sa sain?’ ar Medb. ‘Fail a mórabba dam. Banchumal dit muntir atamchomnaic.’ ‘Cóich dom muntir-sea tussu?’ ar Medb. ‘Ni handsa ém. Feidelm banfáid a Síd Chrúachna atamchomnaic-se.’ ‘Maith and sin,’ a Feidelm banfáid, cia facci ar slúag? Atchíu forderg forro, atchíu rúad. ‘Atá Conchobor 'na chess noínden i nEmain ém,’ ar Medb. ‘Ráncatar m'echlacha-sa connice. Ní fail ní itágammar-ne la Ultu. Acht abbair a fír, a Feidelm.’ Feidelm banfáid, cia facci ar slúag? Atchíu forderg forro, atchíu rúad. ‘Atá Cuscraid Mend Macha mac Conchobuir i nInis Cuscraid ina chess. Ráncatar m'echlacha connice. Ní fail ní itágammar-ne la Ultu. Acht abbair-siu fír, a Feidelm.’ Feidelm banfáid, cia facci ar slúag? Atchíu forderg forro, atchíu rúad. ‘Atá Eogan mac Durthacht ic Ráith Airthir 'na chess. Ráncatar m'echlacha connice. Ní fuil ní itágammar-ne la Ultu. Acht abbair-siu fír rind, a Feidelm.’ Feidelm banfáid, cia facci ar slúag? Atchíu forderg forro, atchíu rúad. ‘Atá Celtchair mac Cuthechair ina dún 'na chess. Ráncatar m'echlacha connice. Ní fuil ní itágammar-ne la Ultu. Act abbair fír, a Feidelm.’ Feidelm banfáid, cia facci ar slúag? Atchíu forderg forro, atchíu rúad. ‘Ni bá lim-sa aní dá tá lat-su sain, dáig ó condricfat fir Hérend óenbaile, betit debtha & irgala & scandlacha scandrecha eturru im chomríchtain tossaig nó derid nó átha nó aband, im chétguine muicce nó aige nó fíada nó fiadmíla. Acht abbair fir rind, a Feidelm’ Feidelm banfáid, cia facci ar slúag?Atchíu forderg forro, atchíu rúad. Ocus ro gab ic tairngiri & remfástine Con Culaind d'feraib Hérend. & doringni laíd: Atchíu fer find firfes chless co lín chret ima cháemcnes, lond láith i n-airthiur a chind, óenach búada ina thilchind. Fail secht ngemma láth ngaile ar lár a dá imcaisne, fail fuidrech fora rinne, fail leind deirg drolaig imme. Ro fail gnúis Is grátam dó, dober mod do banchuireo, gilla óc Is delbdu dath tadbait delb drecoin don chath. Cosmail a find sa gaile fri Coin Culaind Murthemne, nocon fetar cóich In Cú Culaind asa Murthemniu, acht rafetar-sa trá imne bid forderg In slúag-sa de. Cethri claidbíni cless n-án ra fail cechtar a dá lám, condricfa a n-imbirt for slúag, is sain gním ris téit cech n-aí úad. A gae bulgae mar domber cenmothá a chlaideb 's a sleg, fer i furchrus bruitt deirg, dobeir a choiss for cach leirg. A dá sleig dar fonnad nglé, ard ás gail In ríastarde, cruth domarfáit air co se derb limm no chlóemchlaífed gnée. Ro gab tascugud don chath, meni faichlither bid brath, don chomlund Is é farsaig, Cú Chulaind mac Sualtaim. Slaidfid for slúaga slána, concurfe far tiugára, faicébthai leis óg for cend; ní cheil In banfaíd Feidelm. Silfid crú a cnessaib curad, bud fata bas chianchuman; beit cuirp cerbtha, caínfit mná, ó Choin na Cerdda atchíu-saA Tairngire & remfástini & cendphairt in sceóil & fotha a fagbála & a dénma, & comrád chind cherchaille doringni Ailill & Medb i Crúachain connice sain. Sligi na Tána In so & tossach In tslúagid anmand na sliged dochúatar cethri ollchóiced Hérend i crích Ulad .i. I Mag Cruinn, for Tóm Móna, for Turloch Teóra Crích, for Cúl Sílinni, for Dubfid, for Badbna, for Coltain, for Sinaind, for Glúine Gabur, for Mag Trega, for Tethba túascirt, for Tethba In descirt, for Cúil, for Ochain, for Uata fothúaid, for Tiarthechta sair, for Ord, for Slaiss, for Inndeóin, for Carn, for Mide, for Ortrach, for Findglassa Asail, for Druing, for Delt, for Duelt, for Delaind, for Selaig, for Slabra, for Slechta conselgatar claidib ria Meidb &, Ailill, for Cúil Siblinni, for Dub, for Ochun, for Catha, for Cromma, for Tromma, for Fódromma, for Sláne, for Gort Sláne, for Druim Licci, for Áth nGabla, for Ardachad, for Feoraind, for Findabair, for Assi, for Airne, for Aurthuile, for Druim Salaind, for Druim Cáin, for Druim Caímthechta, for Druim mac nDega, for Eódond mBec, for Eódond Mór, for Méide In Togmaill, for Méide ind Eóin, for Baile, for Aile, for Dall Scena, for Ball Scena, for Ros Mór. for Scúaip, for Timscúaib, for Cend Ferna, for Ammag. for Fid Mór i Crannaig Cúalngi, for Druirn Caín i Sligid Midlúachra. Cétna uidi dochúatar na slóig co faítar In n-aidchi sin for Cúil Siblinni & focress a phupall do Ailill mac Rosa In n-aidchi sin. Pupall Fergusa meic Róich dia láim deiss. Cormac Cond Longas mac Conchobuir fora lám-ide. Íth mac Étgaíth fora lám-ide. Fiachu mac Fir Aba fora lám-ide. Gobnend mac Lurgnig fora lám-ide. Suidigud pupaill Ailella dia láim deiss arin tsluagud In sin & trícha cét fer nUlad dia láim deiss In sin, & ba aire dobered trícha cét fer nUlad dia láim deiss combad facsiti In cocur & In comrád & na hairigthi bíd lenna dóib-sium. Medb Chrúachan immorro do chlí Ailella. Findabair fora lám-ide. Flidais Foltcháin ben-side Ailella Find arna feis la Fergus ar Táin Bó Cúalnge & Is sí no bered In sechtmad n-aidchi ingalad d'feraib Hérend forin tslúagad do lacht eter ríg & rígain & rígdomna & filid & foglaimthid. Medb ba dédenach dona slúagaib In lá sain ic iarfaigid fessa &, fástini & eólais ar co fessed cia lasbad lesc & lasbad laind In slúagad do thecht. Ní arlacair Medb ara turnta a carpat nó ara scorthea a eich co rálad cor di 'sin dúnad. And sain ra díchurit eich Medba & ra turnait a carpait & dessid ar láim Ailella meic Mágach. Ocus confóchta Ailill scéla di Meidb ar co fessed Medb cia lasmad laind nó nemlaind nó lasmad lesc In slúagad. ‘Hespach do neoch a thríall acht dond óenfialluch,’ ar Medb. ‘Cia maith fogníat In tan moltair sech cách?’ ar Ailill. ‘Fail dlug molta forro,’ ar Medb. ‘Tráth ro gab cách dúnad & longphort do dénam, ro scáich dóib-sium botha & bélscaláin do dénam. Tráth ro scáich ra cách botha & bélscaláin, ro scáich dóib-siurn urgnam bíd & lenna. Tráth tarnaic do chách urgnom bid & lenna, scáich dóib-sium praind tomailt. Tráth ro scáich praind & tomailt do chách, bátar-som 'na cotlud andsaide. Feib ra deligetar a ndáer & a mogaid de dóeraib & mogadaib fer nHérend, deligfit a ndeglaích & a ndegóic do deglaíchaib & de degócaib fer nHérend in chur sa forin tslúagud.’ ‘Ferrde linni sain,’ bar Ailill, ‘dáig is lind imthiagat & Is erund conbágat.’ ‘Níba lind ragait & níba erund conbágfat.’ ‘Anat i fus didiu,’ bar Ailill. ‘Ní anfat,’ bar Medb. ‘Cid dogénat didiu,’ bar Findabair, ‘meni digset ammach & nád anat i fos?’ ‘Bás & aided & airlech Is accobor lem-sa dóib,’ bar Medb. ‘Mairg atber ón omm,’ bar Ailill, ‘ar abba dúnad & longphort do gabáil dóib co hellom & co héscaid.’ ‘Dar fír ar cubais,’ ar Fergus, ‘ní dingnea bás dóib-siút acht intí dogéna bás dam-sa.’ ‘Ní rim-sa is ráite duit-sin sain, a Ferguis,’ ar Medb, ‘dáig itó-sa lín do gona & t'airlig co tríchait cét Galían immut, dáig atát na secht Mani cona secht tríchtaib cét & meic Mágach cona tríchait cét & Ailill cona tríchait cét & atú-sa com thegluch 'no. Atám and sain lín do gona-su & t'airlig cot tríchait cét Galáan immut.’ ‘Ní comadas a rád frim-sa sain,’ ar Fergus. ‘Dáig atát lim-sa sund na secht n-airríg do Mumnechaib cona secht tríchtaib cét. Failet sund trícha cét a n-as dech di ócaib Ulad. Fail sund a n-as dech dagóc fer nHérend, trícha cét Galían. Messi dano as chor & as glinni & trebairi friu ó tháncatar ó críchaib dílsib fadesin, & lim congébat sind ló bága sa. Atá ní,’ ar Fergus, ‘níbat ecra ind fir sin-is inund ón & ní deceltar dam. Díscaílfet-sa úaim In tríchait cét Galian út fo firu Hérend conná bia cóiciur díb i n-óenbale.’ ‘Fó lim-sa ón,’ ar Medb, ‘case chruth i mbet acht nád bet 'sin chaír chomraic i tát ammáin.’ Is and sain ra díscaíl Fergus In tríchait cét sain fo feraib Hérend nád boí cóiciur díb i n-óenbaile. Lotar na slóig iar sodain i cend séta & imthechta. Fa dolig dóib frithairle In tslúaig romóir lotar forsin fecht frisna iltúathaib & frisna ilmaicnib & frisna ilmílib dosbertatar leo co 'mmanactís & co 'mmafessaitis combad chách cona cháemaib & cona chairdib & cona chomdúalas forin tslúagud. Atbertatar dano ba samlaid bad chóir a thecht. Atbertatar dano béus cinnas bad chomdas In slúagad do thecht. Atbertatar dano ba samlaid bad chóir a thecht: cach drong imma ríg, cach réim imma muirech & cach buiden imma tuísech, cach rí cach rígdomnad'feraib Hérend ina thulaig fo leith. Ro ráidset béus cia bad chóir do eólus rempu eterna dá chúiced, & atbertsat combad é Fergus, ar bíth ba slúagad bága dó In slúagad, dáig Is é boí secht mblíadna i rrígu Ulad & iar marbad mac nUsnig fora faísam & fora chommairgi, tánic estib, ‘& atá secht mblíadna déc fri Ultu ammuig ar longais & bidbanas.’ Is aire sin bad chomadas a dul ria cách do eólas. Luid iarum assa aithli sin Fergus ria cách do eólas, & tánic ell condailbi im Ultaib dó & dobretha cor n-imruill fothúaid & fodess dona slúagaib & urthatar techta úad co rrobthaib do Ultaib & ro gab ic fostud & ic imfuiriuch in tslúaig. Rathaigis Medb aní sin & benais Medb béim n-aisce fair &ro chan In laíd: Medb A Ferguis, ca rádem de? Cinnas conaire amse? Fordul fodess Is fothúaid berma dar cech n-ailethúaith. Fergus A Medb cid not medra-su? Ní cosmail fri brath In so. Is for Ultu, a ben trá, in tír darsa tiagu-sa. Medb Ardattágadar co ngail Ailill án cona slúagaib. Ní tharddais menmain-comal nglé fri imthús na conaire. Fergus Ní for amlesaib In tslúaig biurt-sa cach fordul ar n-úair, dús In n-imgabaind iar tain Coin Culaind mac Sualtaim. Medb Écóir duit amles ar slúaig, a Ferguis meic Rosa Rúaid, mór de maith fuarais i fus ar do longais, a Fergus. ‘Nád bíu-sa resna slúagaib níbas íriu,’ bar Fergus, ‘acht iarra-su nech n-aill ríam remán rempo.’ Dessid Fergus riasna slúagaib araí. Bátar cethri ollchóicid Hérend bar Cúil Sílinni in n-aidchi sin. Tánic gérmenma géribrach Con Culaind do Fergus & ra ráid ra firu Hérend fatchius do dénam. Dáig dasficfad In leom letarthach & In bráth bidbad & In bidba sochaide & In cend costuda & in cirriud mórslúaig & In lám tidnaicthi & In chaindel adanta .i. Cú Chulaind mac Sualtaim. Ocus ro boí icá thairngire samlaid & doringni In laíd & ro frecair Medb: Fó dúib fatchius & fót co n-ilur arm & óc. ticfa intí 'tágammar de, mórglonnach mór Murthemne. Condalb sain, condelg nága, duit-siu, a meic Róig rodána. Óic & airm limm for laind do frithálim Con Culaind. Ro chatir, a Medb don Maig, óic Is airm don immargail, for cind marcaig Léith Mache cach aidche Is cach óenlathe. Atát acum sund for leith curaid ri cath Is ri creich, trícha cét di chodnaib gíall do láthaib gaile Galían. Na curaid a Crúachain chain, na láeich a Lúachair lendglain, cethri chóicid Gáedel ngel dingébait dím In óenfer. Buidnech Bairrche & Banna consrengfa crú dar cranna, concicher ar múr Is ar ngrian in trícha sin fer Galían. I n-athlaime na fandle, i llúais na gaíthe gairbe, is amlaid bís mo Chú cháem chain oc imguin ós análaib. A Ferguis doroichet raind, roiched úait do Choin Chulaind, rab é a thúachail beith 'na thost, atetha a Crúachain crúadchosc. Bid ferda firfitir fuidb i n-airiur ingine Buidb, Cú na Cerda, crithrib cró, snigfid fairne ferga fó. A haithle na laíde sin: Táncatar cethri ollchóiceda Hérend dar Móin Coltna sair In lá sain & da 'marallsatar dóib ocht fichtiu oss n-allaid. Sernsat & immsit na slóig impu & ros gonsat conná bátar élódaig díb. Acht atá ni, garbat díscaíltig trícha cét Galían. cóic aige in amáin ba hé cuit fer nHérend díb. Rodasfuc In t-óentrícha cét uli na hocht fichtiu oss. Is hé In lá cétna tánic Cú Chulaind mac Sualtaim & Sualtach sídech a athair co ngeltatar a n-eich geilt immon corrthe ic Ard Chuillend. Congeltat eich Sualtaim fri coirthi atúaid fér co húir. Fogeltat eich Con Culaind fri corthi aness fér co húir & connici na lecga lomma. ‘Maith a phopa Sualtaim,’ ar Cú Chulaind, ‘gérmenma in tslóig form-sa, & urtha-su dún co rrobtha do Ultaib arnád bet ar maigib rédib co ndigset i fedaib & fásaigib & fánglentaib In chúicid ar imgabáil fer nHérend.’ ‘Ocus tussu, a daltáin, cid amgéna dano?’ ‘Am écen-sa tocht i n-herus inalta Feidilmthi Noíchruthaige fodess co Temraig ram glinni fodessin co matin.’ ‘Mairgg théit ón ám,’ ar Sualtaim, ‘& Ulaid do lécud fo chossaib a nnámat & a n-echtrand ar thecht i comdáil n-óenmná.’ ‘Amm écen-sa trá techt, dáig meni digius, gúigfitir dála fer & fírfaitir briathra ban.’ Urtha Sualtaim co robthaib do Ultaib. Luid Cú Chulaind fón fid & tópacht and cétbunni darach d'óenbéim bun barr & ro sníastar ar óenchois & ar óenláim & óensúil & doringni id de. Ocus tuc ainm n-oguim na mennuc inn eda & tuc In n-id im cháel In chorthe ic Ard Chuillend. Scibis In n-id co ránic remur In chorthe. Luid Cú Chulaind 'na bandáil asa aithle sin. Imthúsa fer nHérend imráter sund iar tain. Táncatar-saide connici In corthe ic Árd Cullend. Ocus gabsat oc fégad In chúicid aneóil úadib, cúicid Ulad. Ocus dias de muntir Medba no bíd rempo do grés i tossuch cach dúnaid & cach slúagaid, cach átha & cacha aband & cacha bernad. 'S aire dognítis-sium sain arná tísad díamrugud dia timthaigib na rígmac i n-eturturtugud ná i n-imchumung slúag ná sochaide .i. dá mac Nera meic Nuatair meic Tacáin .i. dá mac rechtairi na Crúachna, Err & Innell. Fráech & Fochnam anmand a n-arad. Táncatar mathi Hérend connici In corthi & gabsat oc fégad na ingelta ro geltsat na eich immon corthi & gabsat oc fégad ind idi barbarda forácaib In rígnia immun corthi. Ocus gebid Ailill In n-id inna láim & tuc i lláim Fergusa & airlégais Fergus In n-ainm n-oguim baí 'na menuc ind eda & innisis Fergus d'feraib Hérend inní ro chan In t-ainm oguim baí sin menuc. Ocus Is amlaid ro gab icá innisin & doringni laíd: Id In so, cid sluinnes dún? In t-id cid imma tá a rún? Is cá lín ra lád co se, inn úathad nó In sochaide? Mad dia tístai secha innocht can anad aice i llongphort, dabarró In Cú cirres cach n-om; táir foraib a sárugod. Co tabair irchóit don tslúag mad dia mberthai uide úad; finnaid, a druíde, and sain cid imma ndernad In t-id. Crefnas curad cur ro lá, lánaircess fri ecrata. Costud ruirech, fer co ndáil, ras cuir oenfer dá óenláim. Furópair fír ra feirg fúair Con na Cerdda 'sin Chráebrúaid. Iss naidm níad, ní nasc fir mir, is é ainm fil isinn id. Do chur chesta, cétaib drend, for cethri cóiceda Hérend, nocon fetar-sa acht mad sin cid imma ndernad In t-id. Id. Aithli na laíde sin: ‘Atbiur-sa mo bréthir frib,’ ar Fergus, ‘mad dia sárgid In n-id sin & In rígnía doringni can aidchi ndúnaid & longphuirt sund ná co nderna fer úaib id a mac samla sút ar óenchois & óensúil & & óenláim feib doringni-sium, cid airchind bes-sum fó thalmain nó i tig fó dúnud conáirgife guin & fuligud dúib ria tráth éirge immbárach diana sárgid.’ ‘Ní hed sain ba háil linni ém,’ ar Medb, ‘nech d'fuligud nó dfordergad foirn ar tíchtain isin cóiced n-aneóil se .i. i cúiced Úlad. Alcu dún fuligud & fordergad for nech.’ ‘Ní sáráagum itir In n-id se,’ bar Ailill, ‘& ní sáríagum In rígnía danringni, acht ragma i mmunigin ind feda móir se tess co matin. Gebthar dúnad & longphort acund and.’ Lotar na slóig iarum & baslechtat rempu In fid dia claidbib riana carptib. Conid Slechta comainm ind inaid sin beacute;us airm i táat Partraigi Beca ra Cenannas na Ríg aniardess amne bar Cúil Sibrilli. Ferais tromsnechta dóib In n-aidchi sin & baí dá met co roiched co formnaib fer & co slessaib ech & co fertsib carpat combatar clárenig uile cóiceda Hérend din tsnechtu. Acht níra sádit sosta nó botha nó pupla In n-aidchi sin. Ní dernad urgnam bíd nó lenna. Ní dernad praind nó tomaltus. Ní fitir nech d'feraib Hérend In cara fa náma ba nessam dó co solustráth éirge arnabárach. Is comtig conná fúaratar fir Hérend aidchi ndúnaid nó longphuirt bad mó dód nó doccair dóib indá inn aidchi seo bar Cúil Sibrilli. Táncatar cethri ollchóiceda Hérend co moch arnabárach la turcbáil ngréne dar taitnem in tsnechtai & lotar rempo assin chrích i n-araile. Imthúsa Con Culaind immorro, ní érrach-saide mochthrád etir co tormalt feiss & díthait, co foilc & co fothraic In lá sain. Rádis fria araid ar co ragbad In n-echrad & ar co n-indled In carpat. Gebis in t-ara In n-echraid & indlis In carpat, & luid Cú Chulaind ina charpat & táncatar for slichtlorg In tslúaig. Fúaratar lorgfuilliucht fer nHérend seccu assin chrích i n-araile. ‘Amae, a phopa Láeig,’ ar Cú Chulaind, ‘ní ma lodmar dar mbandáil arráir. Iss ed Is lugu condric ó neoch bís i cocrích égim nó iachtad nó urfócra nó a rád cia thic sin sligid ní tharnic úan do rád. Lodatar fir Hérend sechund i crích nUlad.’ ‘Forairngert-sa duit-siu, a Chú Chulaind, sain’ ar Láag, ‘cia dochúadais it bandáil co ragad méla a mac samla fort.’ ‘Meith a Láeig, eirgg dún for slichtlurg In tslúaig & tabair airdmes forro, & finta dún cá lín dochúatar sechund fir Hérend.’ Tánic Láeg i slicht In tslúaig & baluid dia lethagid In luirg & tánic dia lettaíb & luid dara ési. ‘Mesc fri árim fort, a mo phopa Laíg,’ ar Cú Chulaind. ‘Is mesc écin,’ for Láeg. ‘Tair isin carpat didiu & dóber-sa ardmes forro.’ Tánic In t-ara 'sin carpat. Luid Cú Chulaind i slichtlurg In tslúaig & dobretha airdmes forro, & tánic dia lettáeb & luid dar' éisi. ‘Is mesc fri árim fort, a Chúcúc,’ bar Láeg. ‘Ní mesc,’ bar Cú Chulaind, ‘dáig forfetar-sa in lín dochúatar sechund na slúaig .i. ocht tríchait chét déc & ra fodlad dano In t-ochtmad trícha chét déc fo firu Hérend.’ — Ra bátar trá ilbúada ilarda imda for Coin Chulaind: búaid crotha, búaid delba, búaid ndénma, búaid snáma, búaid marcachais, búaid fidchilli & branduib, búaid catha, búaid comraic, búaid comluind, búaid farcsena, búaid n-urlabra, búaid comairle, búaid foraim, búaid mbánaig, búaid crichi a crích comaithig. ‘Maith a mo phopa Laíg, innill dún In carpat & saig brot dún arin n-echraid. Cuindscle dún In carpat & tabair do chlár clé frisna slúagaib dús In tairsimmís tossach nó deired nó medón dona slúagaib, dáig níbam béo meni thaeth cara nó náma limm d'feraib Hérend innocht.’ 'S and saigthis In t-ara brot forin n-echraid. Dobretha a chlár clé frisna slúagaib co tarlaic i Taurloch Caille Móre fri Cnogba na rRíg atúaid frisi ráter Áth nGabla. Luid Cú Chulaind fón fid and sain & tarmlaing asa charput & tópacht gabail cethri mbend bun barr dóenbéim. Ros fúacha & ros fallsce & dobreth ainm n-oguim 'na táeb, & dobretha rót n-urchair di a iarthur a charpait do ind a óenláime co ndechaid dá trían i talmain connach boí acht óentrían úasa. Is and sin tarthatar In dá gilla chétna .i. dá mac Nera meic Uatair meic Tacáin é icond auropair sin & ba tetarrachtain dóib cia díb no bérad a chétguine fair & no benfad a chend de ar tús. Impádar Cú Chulaind friu & tópacht a cethri cinnu díb colléic & tuc cend cech fir díb ara beind do bennaib na gabla. Ocus léicis Cú Chulaind eocho In fiallaig sin i n-agid fer nHérend i frithdruing na sliged cétna & a n-ésse airslaicthi & a méide forderga & cuirp na curad ic tindsaitin a fola sell sís for crettaib na carpat. Dáig níbá miad nó níba maiss leiss echrad nó fuidb nó airm do brith óna corpaib no marbad. Atchondcatar na slúaig dano eich ind fiallaig bátar ríam remán rempu & na cuirp i n-écmais a cend & cuirp na curad ic tindsaitin a fola sell sís for crettaib na carpat. Anais tossach In tslúaig fria deired & focuirethar i n-artbe, cumma & i n-armgrith uile. Doroacht Medb & Fergus & na Mane & Meic Mágach. Dáig ar bíth is amlaid no imthiged Medb & noí carpait fóthi a óenur. Dá charpat rempe díb & dá charpat 'na diaid & dá charpat cechtar a dá táeb & carpat eturru ar medón cadessin. Is aire fogníd Medb sin arná rístais fótbaige a crúib greg nó uanfad a glomraib srían nó dendgur mórslúaig nó mórbuiden arná tísad díamrugud don mind óir na rígna. ‘Cid In so?’ for Medb. ‘Ní handsa,’ ar cách. ‘Eich ind fiallaig ro bátar ríam remán sund & a cuirp ina carptib i n-écmais a cend.’ Ra cruthaiged comairle occu & ba demin leó combad slicht sochaide sút & gomba tadall mórslúaig & gondat Ulaid ardastánic. Ocus ba sed a comairle ra cruthaiged leó, Cormac Cond Longes mac Conchobuir do lécud úadib dá fiss cid baí sind áth, ar bíth ciano betis Ulaid and, ni gonfaitis mac a rríg dílis fodessin. Tánic assa aithli Cormac Cond Longes mac Conchobuir & bá sed a lín tánic deich cét ar fichit chét fer n-armach dia fis cid baí issind áth, & á ránic, ní facca ní acht in ngabail ar lár ind átha co cethri cennaib furri ic tinnsaitin a fola sell sís fri creitt na gabla i sruthair na haband & glethe na dá n-ech & fuilliucht ind óencharptig & slicht inn óenlaích assind áth sair sechtair. Táncatar mathi Hérend connici In n-áth & gabsat oc fégad na gabla uili. Ba machtad & ba ingnad leó cia ro chuir in coscur. ‘Cá ainm ind átha sa acaib-si gustráthsa, a Ferguis?’ ar Ailill. ‘Áth nGrena’ bar Fergus, ‘& bid Áth nGabla a ainm co bráth din gabuil se ifechtsa,’ ar Fergus, & ra ráid In laíd: Áth nGrena, claímchlaífid ainm do gním Chon rúanaid rogairb. Fail sund gabuil cethri mbend do cheist for feraib Hérend. Fail ar dá mbeind, mana n-áig, cend Fráech & cend Fochnáim. Fail araile ar dá mbeind cend Eirre & cend Innill. Gá ogum sút ina táeb, finnaid, a druíde co n-áeb, is cia dorat inti sain, gía lín ros cland i talmain? In gabul út co ngráin guiss atchí-siu sund, a Ferguis, ros tesc óenfer, as mo chin, de builli chrichid chlaidib. Ros fúach Is ras fuc fria aiss, gid ed ní hengnam imthaiss, is dassarlaic sís ar sain dá gait d'fir úaib-si as talmain. Áth nGrena a ainm mad co se, méraid ra cách a chumne. Bid Áth nGabla a ainm co bráth din gabail atchí sind áth. A. Aithli na laídi: ‘Machdath & ingnad lim-sa, a Ferguis,’ bar Ailill, ‘cia no thescfad In ngabail & bífed In cethrur buí remioind i traiti se.’ ‘Ba córu machtad & ingantas dontí ro tesc In ngabail atchí dóenbéim bun barr, ros fuach & ros faillsce & tarlaic rofut n-urchair di a íarthur a charpait d'ind a óenláime co ndechaid dara dá trían i talmain connach fil acht a óentrían úasom & nach class cona chlaideb rempe acht is tria glaslec clochi conindsmad & conid geiss d'feraib Hérend techt do lár ind átha sa ná co tuca nech díb hí anís do ind a óenláime feib dosfarlaic-sium sís ó chianaib.’ ‘Is dár slúagaib duit-siu, a Ferguis,’ ar Medb, ‘& tabair In ngabail dún do lár ind átha.’ ‘Domroched carpat,’ ar Fergus, & dobretha carpat do Fergus, & dobretha Fergus frosse forsin ngabail & doringni minbrúan & minscomart din charput. ‘Domroiched carpat,’ ar Fergus. Dobretha carpat do Fergus & dobretha Fergus feirtche forsin ngabail & doringni briscbruan & minscomartach din charput. ‘Domroched carpat,’ ar Fergus. Ocus dobretha Fergus nertad forsin ngabail & doringni briscbruan & minscomartach din charput. Airm i mbátar na secht carpait déc do charptib Connacht, doringni Fergus díb uile briscbruan & minscomartach, & ní chaemnaic In ngabail do gait do lár ind átha. ‘Ale léic ass, a Ferguis,’ ar Medb, ‘na bris dúin cairptiu ar túath ní as siriu, dáig ar bíth meni bethe arin tslúagud sa a chur sa doraismis Ultu co n-airnelaib braiti & bóthánti lind. Rafetamar-ni aní dia ndénai-siu sain d'fostud & d'immfuiriuch in tslúaig co n-érsat Ulaid assa cess & co tucat cath dún, cath na Tána.’ ‘Domroiched crim carpat,’ ar Fergus. Ocus dobretha a charpat fadessin do Fergus & dobretha Fergus tepe forsin ngabail, & níro gnuisistar & níro gésistar roth nó fonnud nó fertas d'fertsib In charpait. Cia baí dia chalmacht & dia churatacht dosfarlaic intí dosfarlaic sís, baí dia nertmaire & dá óclachas dasfucastar In cathmílid & In chliathbern chét & In t-ord essorgni & in bráthlec bidbad & In cend costuda & In bidba sochaide & In cirriud mórslúaig & In chaindel adantai & In toísech mórchatha. Dosfuc anís do ind a óenláime co ránic aidlend a gúaland & dobretha In ngabail i lláim Ailella. Ocus tincais Ailill furri .i. nos fégand. ‘Crichiditi lim-sa In gabul,’ ar Ailill, ‘dáig Is óentescad atchíu-sa bun barr furri.’ ‘Crichiditi omm,’ bar Fergus. Ocus ro gab Fergus ara admolad & dobretha laíd furri: Atá sund In gabul glúair coa rabi Cú Chulaind chrúaid, 'ga farcgaib ar ulc ri nech cethri cinnu comaithech. Is derb ní theichfed úadi ria n-óenfer calma crúadi, giaras fácaib Cú gan chess, arthá crú 'ma chaladchness. Mairg ragas In slúagad sair ar cend Duind Chúailgne chrúadaig. Betit curaid arna raind fa neim claidib Con Culaind. Níba hascid a tharb trén 'moa mbia comrac arm ngér, ar tocrád chloicgne cach cind, gol cacha aicmi i nHérind. Nuchum thá ní rádim de im dála meicc Deictire, concechlafat fir Is mná din gabuil sea mar atá. A. Aithli na laídi sin: ‘Sáditer sosta & pupaill lind,’ ar Ailill, ‘&déntar urgnam bíd & lenna lind & cantar ceóil & airfiti lind & déntar praind & tomaltus. Dáig Is comtig ara fagbaitis fir Hérend ríam nó iarum aidchi ndúnaid nó longphuirt mad mó dód nó doccair dóib andás ind aidchi se arraír.’ Ra sádit a sosta & ra suidigit a pupla. Darónad urgnam bíd & lenna leó & ra canait ceóil & airfiti leó & darónad praind & tomaltus. Ocus ra iarfacht Ailill do Fergus: ‘Is machtad & iss ingantus lim cia ticfad cucaind co hor críchi & no bífed In cethrur buí remaind i traiti se. In dóig inar tísed Conchobor mac Fachtna Fáthaig ardrí Ulad?’ ‘Nád dóig ém,’ ar Fergus, ‘dáig líach a écnach 'na écmais. Ni fil ní nád gellfad dar cend a enig. Dáig dámbad ésin tísad and, ticfaitis slúaig & sochaide & forgla fer nHérend filet maróen ris, & giada betis fora chind i n-óenbaile & n-óendáil & i n-óentochim & i n-óenlongphurt & i n-óentulaig fir Hérend & Alban, Bretain & Saxain, cath dobérad dóib, reme no maissed & ní fair no raínfithé.’ ‘Ceist didiu, cia bad dóig diar tíachtain? Dóig innar tísed Cúscraid Mend Machae mac Conchobuir ó Inis Cuscraid?’ ‘Nír dóig,’ ar Fergus mac ind ardríg. ‘Ní fil ni nád gellfad dar cend a enig, dáig dámbad é no thiasad and, ticfaitis meic ríg & rígthuísech failet maróen riss ic reicc a n-amsa, & gana betís ara chind i n-óenbaile & i n-óendáil & i n-óentochim & i n-óenlongphurt & i n-óentulaig fir Hérend & fir Alban, Bretain & Saxain, cath dobérad dóib, reime no maidsed & ní fair no raínfide.’ ‘Ceist didiu inar tísad Eogan mac Durthacht rí Fernmaige?’ ‘Nár dóig omm, ár diambud ésin tísad and, ticfaitis fosta fer Fernmaige leiss, & cath dobérad ut ante.’ ‘Ceist didiu, cia bad dóig dar tíchtain? Dóig arnar tísad Celtchair mac Uthechair?’ ‘Nár dóig omm. Líach a écnach 'na écmais. Bráthlecc bidbad In chóicid & cend a costuda uili & comla chatha Ulad, & gana betís fora chind i n-óenbaile ut ante & fir Hérend uile ó iarthur co airthiur, ó desciurt co túascert, cath dobérad dóib, reme no maidsed & ní fair no raínfide.’ ‘Ceist didiu, cia bad dóig diar tíachtain?’ ‘Inge ém meni thísed in gilla bec, mo dalta-sa & dalta Conchobuir, Cú Chulaind na Cerdda atberar friss.’ ‘Ia ómm ale,’ bar Ailill. ‘Atchúala lib In mac mbec sain fecht n-aill i Crúachain. Ced ón cinnas a áesa-sum In meic bic sin innossa?’ ‘Ní hí a áes Is dulgium dó etir,’ ar Fergus, ‘dáig ba ferda a gníma In meic sin inbaid ba só andás In inbaid inan fail.’ ‘Ced ón,’ ar Medb, ‘in fail cid d'Ultaib innossa comlonnaid a áesa Is duilgium andásum?’ ‘Ní airgem and fáel bad fuilchuiriu nó láth bad luinniu nó comlannaid a áesa raseised co trian nó go cethramad comluind Con Culaind. Ní airge and,’ ar Fergus, ‘caur a chomluind nó ord essorgni nó bráth for borrbuidni nó combág urgaile basad inraicciu andá Cú Chulaind. Ní airge and conmessed a áes & a ás & a forbairt & a ánius & a urfúath & a urlabra, a chrúas & a chless & a gasced, a forom & a ammus & a ammsigi, a brath & a búadri & a búadirsi, & a déini & a dechrad & a tharpige & a díanchoscur co cliss nónbair ar cach find úasu mar Choin Culaind.’ ‘Ní dénam robríg de,’ ar Medb. ‘I n-óenchurp atá. Imgeib guin immoamgeib gabáil. Is áes ingini macdacht ármthir leis & ní géba fri féta In serrite óc amulchach atberthe.’ ‘Ní focclam-ne ón,’ ar Fergus, ‘dáig ba ferda a gníma In meicc sin inbaid bad sóó andás inbaid inad fail.’ Incipiunt macgnímrada Con Culaind Dáig alta In mac sin i tig a athar & a máthar icon Airgdig i mMaig Muirthemne, & adféta dó scéla na maccáem i nEmain. Dáig Is amlaid domeil Conchobor In rígi óro gab rígi In rí .i. mar atraig fó chétóir cesta & cangni In chóicid d'ordugud; In lá do raind i trí asa athli: cétna trian de fó chétóir ic fégad na maccáem ic imbirt chless cluchi & immánae, In trian tánaise dond ló ic imbirt brandub & fidchell, & In trian dédenach ic tochathim bíd & lenna conda geib cotlud for cách. Áes cíuil & airfitid dia thálgud fri sodain. Cia 'táim ane ar longais riam reme, dabiur bréthir, (ar Fergus), ná fuil i nHérind nó i nAlbain óclach mac samla Conchobuir. Ocus adféta don mac sin scéla na maccáem & na maccraide i nEmain, &rádis In mac bec ria máthair ar co ndigsed dá chluchi do chluchemaig na Emna. ‘Romoch duit-siu sain, a meic bic,’ ar a máthair, ‘co ndeoch ánruth do ánrothaib Ulad lett nó choímthecht écin do chaímthechtaib Conchobuir do chor th' faesma & t'imdegla forin maccraid.’ ‘Cían lim-sa di sodain, a máthair,’ ar In mac bec, ‘& ni bíu-sa ocá idnaide, acht tecoisc-siu dam-sa cia airm i tá Emain.’ ‘Is cían úait,’ ar a máthair, ‘airm indas fil. Slíab Fúait etrut & Emain.’ ‘Dobér-sa ardmesfurri amne,’ ar ésium. Luid In mac remi & gebid a adbena ániusa. Gebid a chammán créduma & a liathróit n-argdide, & gebid a chlettíni díburgthi, & gebid a bunsaig mbaísi mbunloscthi, & fogab ic athgardigud a sliged díb. Dobered béim din chammán dá liathróit co mbered band fota úad. No theilged dano a chammán arís d'athbéim cona berad níba lugu andá In cétband. No thelged a chlettín & no sneded a bunsaig & no bered rith baíse 'na ndíaid. No gebed dano a chammán & no geibed a liathróit & no geibed a chlettíne & ní roiched bun a bunsaige lár tráth congebed a barr etarla etarbúas. Luid reme co forodmag na hEmna airm i mbátar In maccrad. Trí coícait maccáem im Follomain mac Conchobuir icá clessaib for faidche na Emna. Luid In mac bec issin cluchimag eturru ar medón & ecrais cid In liathróit i ndíb cossaib úadib & nís arlaic sech ard a glúne súas & nís arlaic secha adbrond sís & ris eturturthig & ros comdlúthaig i ndíb cossaib & ní rocht nech díb bir nó bulle nó béim nó fargum furri. Ocus rosfuc dar brúach mbáire úadib. Nad fégat uili i n-óenfecht amaide. Ba machtad & ba ingantus leó. ‘Maith a maccu,’ ar Follomain mac Conchobuir, ‘nobar benaid uili fóe sút & táet a bás lim dáig Is geiss dúib maccáem do thíchtain infar cluchi can chur a faísma foraib, & nobar benaid uile fóe i nn-óenfecht, ar rofetammar Is do maccaib ánroth Ulad sút & ná dernat bés tuidecht infar cluchi can chur a faísma foraib nó a commairge.’ Is and sin ros bensat uile fóe i n-óenfecht. Tarlaicset a trí coíctu cammán ar ammus a chendmullaig In meicc. Turcbaid-sium a óenluirg n-ániusa & díchuris na trí coícait lorg. Tarlacait dano na trí coícait liathróiti ar ammus In meic bic. Turcbaid-sium a dóti & a rigthi & a dernanna & díchuris na trí coíctu líathróiti. Tarlacit dó na trí coícait bunsach baísi bunloscthi. Turcbais In mac a scéthíni slissen & díchuris na trí coícait bunsach. Is and sain imsaí-sium fóthib-sium. Scarais coíca rígmac im thalmain díb fóe. Luid cóiciur díb, (ar Fergus) etrum-sa Is Chonchobor 'sin magin i mbámmar ic imbirt fidchilli .i. na Cendcháeme, for forodmaig na hEmna. Luid In mac bec 'na ndíaid dia nn-imdibe. Gebid Conchobor a rígláma In meic bic. ‘Ale atchíu ní fóil amberai-siu, a meic bic, In maccrad.’ ‘Fail a mórdamnae dam-sa,’ ar In mac bec. ‘Ní fúarusa fíad n-oíged ga thánac a tírib imciana ican maccraid iar torachtain.’ ‘Ced són, cia tussu?’ for Conchobor. ‘Sétanta bec missi mac Sualtaim, mac-sa Dechtiri do derbsethar-su, & ní lat-su fo dóig lim-sa mo chrád d'fagbáil samlaid.’ ‘Ced ón, a meic bic,’ for Conchobor, ‘nád fetar armirt fil don macraid conid geiss dóib mac dar tír cuccu can chur a faísma forro?’ ‘Ní fetar,’ bar In mac bec. ‘Dia fessaind, combeind 'na fatchius.’ ‘Maith a maccu,’ bar Conchobor, ‘geibid foraib faísam In meic bic.’ ‘Ataimem omm,’ bar siat. Luid In mac bec for faísam na maccraidi. 'S and sain scaílset láma de-sium, & amsoí fóthu arís. Scarais coíca rígmac i talmain díb fóe. Fa dóig la n-athrechaib Is bás dobretha dóib. Níba sed ón acht uathbás bretha impaib do thulbémmennaib & múadbémmennaib & fotalbémmennaib móra. ‘Aile,’ for Conchobor, ‘cid ataí dóibsin béus?’ ‘Dothongu-sa mo dee dia n-adraim co ndigset-som uili ar m'fóesam-sa & ar m'imdegail feib dochúadusa ara fáesam-sun & ara n-imdegail, conná gét-sa láma díb conas tarddur uile fo thalmain.’ ‘Maith a meic bic, geib-siu fort fáesam na maccraide.’ ‘Ataimim omm,’ ar In mac bec. And sain dochúatar In maccrad fora fáesam & fora imdegail. Mac bec doringni In gním sain, (ar Fergus) i cind chóic mblíadan iarna brith coro scart maccu na curad & na cathmíled ar dorus a llis & a ndúnaid fadessin, nocorb éicen machta nó ingantus de ciano thísed co hor cocríchi, gana thescad gabail cethri mbend, gana marbad fer nó dís nó triur nó cethrur In am indat slána .xvii. mbliadna de for Táin Bó Cúalnge. Is and sin atubairt Cormac Cond Longas mac Conchobuir: ‘Doringni In mac bec sin gním tánaise sín bliadain ar cind doridisi.’ ‘Ciaso gním?’ bar Ailill. ‘Culand cerd buí i crích Ulad. Ro urg-nastar fleid do Chonchobur & dochúaid dá thochuriud co Emain. Rádis friss ara tísed úathad leis meni thucad fíraígid leiss ár nach crích nó ferand baí aice acht a uird & a indeóna & a duirn & a thendchore. Atbert Conchobor co ticfad úathad a dóchum.’ Tánic Culand connice a dún reme do frestul & frithálim lenna & bíd. Dessid Conchobor i nEmain corbo amm scaílti co tánic deired dond ló. Gebid In rí a fiallgud n-imétrom n-imthechta immi & luid do chelebrad don maccraid. Luid Conchobor arin faidchi co n-acca ní ba ingnad leiss: trí coícait mac 'sindara chind dind faithchi & óenmac barin chind aile di. Dobered In t-óenmac búaid mbáire & immána óna trí coíctaib maccáem. Tráth ba cluchi puill dóib — cluichi puill fogníthi for faithchi na Emna — ocus tráth ba leó-som díburgun & ba lesium imdegail, congeibed na trí coícait liathróit fri poll immuich & ní roiched ní secha 'sin poll. Tráth ba leó-som imdegail & ba leisium díburgun, no chuired na trí coícait liathróit 'sin poll can imroll. Tráth fo imtharrung n-étaig dóib, no benad-som a trí choícait ndecheit díb & ní chumgaitis uili a delg do béim assa brut-som nammá. Tráth ba imtrascrad dóib, concured-som na trí coícait cétna i talmain foí & ní roichtis-sium uili immi-sium lín a urgabála. Arrópart Conchobor ic forcsin In meic bic. ‘Amae a ócu,’ bar Conchobor, ‘mo chin tír asa tánic In mac bec atchíd dá mbetis na gníma óclachais aice feib atát na macgníma.’ ‘Ní comdas a rád,’ ar Fergus. ‘Feib atré In mac bec atrésat a gníma óclachais leis.’ ‘Congarar In mac bec dún co ndig lind do ól na fledi dia tíagam.’ Conágart In mac bec do Chonchobur. ‘Maith a meic bic,’ ar Conchobor, ‘tair-siu linni d'ól na fledi dia tíagum.’ ‘Ní rag omm,’ bar in mac bec. ‘Ced són?’ bar Conchobor. ‘Ar ní dóethanaig In maccrad do chlessaib cluchi nó ániusa, & ní rag-sa úadib corbat doíthanaig cluchi.’ ‘Is cían dúni beith acot irnaidi ri sin, a meic bic nicon & bíam itir.’ ‘Táit-si round,’ ar In mac bec, ‘ocus rag-sa far ndiaid.’ ‘Nídat eólach etir, a meic bic,’ bar Conchobor. ‘Gébat-sa slichtlorg In tslúaig & na n-ech & na carpat.’ Ocus tánic Conchobor iar sin co tech Culaind cerdda. Ro fritháiled In rí, & ro fíadaiged ar grádaib & dánaib & dligedaib & úaslecht & caínbésaib. Ro hecrait aíne & úrlúachair fóthu. Gabsat for ól & for aíbnius. Ro iarfacht Culand do Chonchobur: ‘Maith a rí, inra dális nech innocht it díaid don dún sa?’ ‘Níra dálius omm,’ bar Conchobor, dáig níba cuman dó In mac bec dálastar 'na díaid. ‘Cid són?’ bar Conchobor. ‘Árchú maith fil ocum. Á fúaslaicthir a chonarach dé, ní laimthanoch tasciud do óentríchait chét fris do fir chúardda nó imthechta, & ní aichne nech acht missi fodessin. Feidm cét and do nirt.’ And sin atbert Conchobor: ‘Oslaicther dún dond árchoin coro imdegla In tríchait cét.’ Ra fúaslaiced dind árchoin a chonarach & fochuir lúathchúaird In tríchait cét, & tánic connice In forud i mbíd ic comét na cathrach & baí and sain & a chend ara mácaib. Ocus ba borb barbarda bruthmar bachlachda múcna matnamail cách baí and sain. Imthúsa na maccraide bátar i nEmain corbo amm scaílti dóib. Luid cách díb da thig a athar & a máthar, a mumme & a aite. Luid dano In mac bec i slichtlurg na slúag co ránic tech Culaind cerda. Gabais icc athgarddigud na sliged reme dá adbenaib ániusa. Ó ránic cofaidche In dúnaid i mbaí Culand & Conchobor, focheird a adbena uile riam acht a liathróit nammá. Rathaigid In t-árchú In mac mbec ocus glomais fair co clos fosnaib túathaib uili gloimm inn árchon. Ocus ní raind fri fes ba háil dó acht a slucud i n-óenfecht dar compur a chléib & dar farsiung a brágat & dar loing a ochta. Ocus ní baí lasin mac cóir n-imdegla reme acht focheird róut n-urchair din liathróit conas tarla dar gincráes a brágat dond árchoin co ruc a mboí di fobaig inathair and dar' iarcomlai, & gebis i ndíb cossaib é & tuc béim de immun corthe co tarla 'na gabtib rointi im thalmain. Atchúala Conchobor gloimm inn árchon. ‘Amae a ócu,’ bar Conchobor, ‘ní ma táncamar d'ól na fledi se.’ ‘Cid són?’ bar cách. ‘In gilla bec ra dál im díaid, mac mo sethar, Sétanta mac Sualtaim, dorochair lasin coin.’ Atragatar i nn-óenfecht uli Ulaid ollbladacha. Ciarbo óebéla oslaicthi dorus na cathrach, dochúaid cách 'na irchomair dar sondaib In dúnaid immach. Cid ellom condránic cách, lúaithium conarnic Fergus & gebis In mac mbec do lár thalman fri aidleind a gúaland & dobretha i fiadnaisi Conchobuir. Ocus tánic Culand immach & atchondairc a árchoin 'na gabtib rointi. Ba béim cride fri cliab leis. Dochúaid innund isin dún asa aithle. ‘Mo chen do thíchtu, a meic bic’ bar Culand, ‘ar bíth do máthar & t'áthar, & ní mo chen do thíchtu fort féin.’ ‘Cid taí-siu don mac?’ ar Conchobor. ‘Ní ma tánac-su dam-sa do chostud mo lenna & do chathim mo bíd, dáig Is maith immudu ifechtsa mo maith-se & Is bethu immuig mo bethu. Maith In fer muntiri rucais úaim. Concométad éite & alma & indili dam.’ ‘Nádbad lond-so etir, a mo phopa Culand,’ ar In mac bec, ‘dáig bérat-sa a fírbreth sin.’ ‘Cá breth no bértha-su fair, a meic?’ for Conchobor. ‘Má tá culén do síl In chon út i nHérind. ailébthair lim-sa gorop inengnama mar a athair. Bam cú-sa imdegla a almai & a indili & a feraind In n-ed sain.’ ‘Maith rucais do breth, a meic bic,’ for Conchobor. ‘Nís bérmais ém,’ ar Cathbath, ‘ní bad ferr. Cid arnach Cú Chulaind bias fort-su de suidiu?’ ‘Nithó,’ bar In mac bec. ‘Ferr lim mo ainm fodéin, Sétanta mac Sualtaim.’ ‘Nád ráid-siu sin, a meic bic,’ ar Cathbath, ‘dáig concechlabat fir Hérend & Alban In n-ainm sin & bat lána beóil fer nHérend & Alban din anmum sin.’ ‘Fó limm didiu cid sed bess form,’ ar In mac bec. Conid de sódain ro lil In t-ainm aurdairc fair .i. Cú Chulaind, ó ro marb In coin boí ic Culaind cherd. Mac bec doringni In gním sin, (ar Cormac Cond Longas mac Conchobuir), i cind sé mbliadan arna brith, ro marb In n-árchoin ná laimtís slúaig nó sochaide tascud i n-óentríchait cét fris, nírb écen machtad nó ingantus de gana thísed co hor cocríchi, giano thescad gabail cethri mbend, gana marbad fer nó dís nó triur nó chethrur in am inat slána .xvii. mbliadna de for Táin Bó Cúalnge. ‘Doringni In mac bec In tres gním isin bliadain ar cind dorís,’ ar Fiachu mac Fir Aba. ‘Gá gním doringni?’ bar Ailill. Cathbad druí buí oc tabairt tecaisc? dá daltaib fri hEmain anairtúaith & ocht ndalta do áes In dána druídechta 'na farrad. Iarfacht fer díb dia aiti ciaso sén & solud buí forin ló i mbátar, In ba maith fá In ba saich. And atbert Cathbad mac bec congébad gasced, bad án & rabad irdairc, rabad duthain & dimbúan. Rachúala-som anísin & sé fria chlessaib chluchi fri hEmain aniardes, & focheird a adbena ániusa uli úad & dochúaid i cotultech Conchobuir. ‘Cach maith duit, a rí féne,’ bar In mac bec. — Aithesc dano cungeda neich ó neoch In t-athesc sain. — ‘Cid connaige, a meic bic?’ ar Conchobor. ‘Airm do gabáil,’ ar In mac bec. ‘Cia dotrecoisc, a meic bic?’ bar Conchobor. ‘Cathbad druí,’ ar in mac bec. ‘Nít mérad-su .i. nít mairnfed sain, a meic bic,’ ar Conchobor. Tobert Conchobor dá sleig & claideb & scíath dó. Bocgais & bertnaigis In mac bec na harmu co nderna minbruan & minscomairt díb. Tuc Conchobor dá sleig aile dó & scíath & claideb. Bocgais & bertnaigis, crothais & certaigis co nderna minbruan & minscomairt díb. Airm i mbátar na cethri airm déc bátar ic Conchobur i nEmain ie frithálim na maccáem & na maccraide — ciped mac díb no gabad gasced combad Conchobor doberad trelam fúaparta dó, búaid n-engnama leis assa aithle cid trá acht doringni In mac bec sin minbruan & minscomairt díb uili. ‘Ní maith ám and na airm se, a mo phopa Conchobuir,’ ar in mac bec. ‘Ní thic mo dingbáil-se di sodain.’ Tuc Conchobor a dá sleig fodessin & a sciath & a chlaideb dó. Bocgais & bertnaigis, crothais & certaigis conarnic a fográin aice fria n-irlaind, & níras robris na harmu & ros fulgetar dó. ‘Maithi na hairm se omm,’ bar In mac bec. ‘Is é so mo chomadas. Mo chin In rí asa gasced & trelam so. Mo chin tír asa tánic.’ 'S and sin tánic Cathbad druí 'sin pupull & atbert: ‘Airm conagab sút?’ ar Cathbad. ‘'S ed écin omm,’ bar Conchobor. ‘Ní do mac do máthar bad áil dam a ngabáil 'sind ló sa,’ ar Cathbad. ‘Cid són? Nach tussu darrecoisc?’ ar Conchobor. ‘Nád mé omm,’ bar Cathbad. ‘Cid lat, a siriti síabairthi,’ ar Conchobor, ‘in bréc dobertais immund?’ ‘Ná badat lond-su immorro, a mmo phopa Conchobuir,’ ar In mac bec, ‘dáig ar bíth Is ésium domrecuisc-se araí ár iarfoacht a dalta dó ciaso sén baí forin ló & atbert-som mac bec no gébad gasced and, bad án & bad urdairc, bad duthain dimbúan immorro.’ ‘Fír dam-sa ón,’ bar Cathbad. ‘Bat án-su & bat urdairc, bat duthain & dimbúan.’ ‘Amra bríg canco rabur acht óenlá & óenadaig ar bith acht co marat m'airscéla & m'imthechta dimm ési.’ ‘Maith a meic bic, airg i carpat ar iss ed na cétna dait.’ Dotháet i carpat, & In cétna carpat i tánic béus dano bocgais & bertnaigis imme co nderna minbruan & minscomairt de. Luid issin carpat tánaise co nderna minbruan & minscomairt de fón cumma cétna. Doringni minbruar don tres carput béus. Airm i mbátar na seeht carpait déc bátar oc frithálim na maccraide & na maccáem ic Conchobur i nEmain, doringni In mac bec minbruan & minscomairt díb uile & níro fulngetar dó. ‘Nít maithe and na carpait so, a phopa Chonchobuir,’ ar In mac bec. ‘Ní tháet mo dingbáil-se díb-so.’ ‘Cia airm i tá Ibar mac Riangabra?’ ar Conchobor. ‘Sund ém,’ ar Ibar. ‘Geib lat mo dá ech féin dó sút & inill mo charpat.’ Gebid iarum In t-ara In n-echraid & indliss In carpat. Luid In mac bec 'sin carpat iarum. Bocais In carpat imme & ro fulngestar dó & níro briss. ‘Maith In carpat sa omm,’ ar In mac bec, ‘& iss ed and so mo charpat comadas.’ ‘Maith a meic bic,’ bar Ibar, ‘léic na eocho ara férgeilt ifechtsa.’ ‘Romoch sin béus, a Ibair,’ ar In mac bec. ‘Tair round timchull na Emna indiu. Indiu mo chétlá-sa do gabáil arm, corob búaid engnama dam.’ Táncatar fo thrí timchull na Emna. ‘Léic na eocho ar férgeilt ifechtsa, a meic bic,’ ar Ibar. ‘Romoch sin béus, a Ibair,’ ar In mac bec. ‘Tair round ar co mbennachat In maccrad dam-sa, indiu mo chétlá do gabáil arm.’ Lotar rempu don magin i mbátar In maccrad. ‘Airm congab sút?’ ar cách. ‘'S ed écin són.’ ‘Rob do búaid & cétguine & choscur sin, acht ba romoch lind congabais armu fo bíth do deligthi ruind ocna clessaib cluchi.’ ‘Ní scér-sa frib-si etir, acht do seón congabsa armu indiu.’ ‘Léic, a meic bic, na eocho ar férgeilt ifechtsa,’ ar Ibar. ‘Romoch sin béus, a Ibair,’ bar In mac bec. ‘Ocus In tsligi mór sa imthéit sechond, gia leth imthéit?’ ar In mac bec. ‘Cid taí-siu di?’ ar Ibar. ‘Aile it fer saignéch-su atchíu, a meic bic,’ bar Ibar. ‘Maith lim, a maccáin, prímsligeda In chóicid d'iarfaigid. Cia airet imthéit?’ ‘Téit co Áth na Foraire i Sléib Fúait,’ ar Ibar. ‘Cid 'ma n-apar Áth na Foraire fris In fetar-su?’ ‘Rafetar-sa omm,’ bar Ibar. ‘Dagláech de Ultaib bís ic foraire & ic forcomét and arná tíset óic nó echtranna i nUltu do fúacra comraic forru, corop é In láech sin conairr comrac dar cend In chóicid uli. Dá ndig dano áes dána fo dímaig a Ultaib & assin chóiciud, corop é conairr séta & maíne dar cend aenig In chóicid dóib. Dá tí dano áes dána 'sin crích, corop é In fer sin bas chommairge dóib co rrosset colbo Conchobuir, corop siat a dúana-sain & a dréchta gabtair ar tús i nEmain ar ríchtain.’ ‘In fetar-su cia fil icond áth sain indiu?’ ‘Rofetar omm,’ bar Ibar. ‘Conall Cernach curata comramach mac Amargin, rí láech Hérend,’ bar Íbar. ‘Tó rouind duit-siu, a maccáin, ar co rísem In n-áth.’ Lotar rempu co dreich inn átha i mbaí Conail. ‘Airm congab sut?’ ar Conall. ‘'S ed écin,’ bar Ibar. ‘Rop da búaid & choscur & cétguine sin,’ ar Conall, ‘acht bad romoch lind ra gabais armu, dáig ar bíth nít ingníma-su béus dámbad chommairgi ricfad a less intí ticfad sund, ar badat slánchommairgi-siu bar Ultaib uli n-óg & atréstaís maithi In chóicid rit báig.’ ‘Cid dogní and sin, a phopa Chonaill?’ ar in mac bec. ‘Foraire & forcomét In chóicid sund, a meic bic,’ bar Conall. ‘Eirgg-siu dot tig ifechtsa, a phopa Conaill,’ ar In mac bec, ‘& no léicfe dam-sa foraire & forcomét In chóicid do dénam sund.’ ‘Nithó, a meic bic,’ ar Conall. ‘Nídat túalaing comrac ri degláech co se.’ ‘Ragat-sa sechum fodes didiu,’ ar In mac bec, ‘co Fertais Locha Echtrand colléic dús In fagbaind mo láma do fuligud for carait nó námait indiu.’ ‘Rag-sa a meic bic,’ ar Conall, ‘dot imdegail arná tiasair th'óenur 'sin cocrích!’ ‘Nithó,’ ar In mac bec. ‘Rachat omm,’ bar Conall, ‘dáig benfait Ulaid form do lécud th'óenur 'sin cocrích.’ Gabtair a eich do Chonall & ro indled a charpat & dochúaid d'imdegail In meic bic. Ó rasiacht Conall ard fri aird fris, demin leis giano thachrad écht dó, ná lécfad Conall dó a dénam. Gebid lámchloich do lár thalman dárbo lán a glacc. Focheird róut n-urchoir úad ar ammus cungi carpait Conaill coro bris cuing In charpait ar dó co torchair Conall tríit go talmain co ndechaid a máel asa gúalaind. ‘Cid and so, a meic?’ ar Conall. ‘Messi tarlaic dia fis dús In díriuch m'urchor nó cinnas díbargim etir nó amm adbar gascedaig atamchomnaic.’ ‘Neim ar th'urchur & neim fort féin. Cid do chend fácba lat námtiu ifesta, nicon tías dot imdegail níba siriu.’ ‘'S ed sin conattecht-sa foraib,’ ar ésium, ‘dáig Is geis dúib infar nUltaib techt dar éclind infar carptib.’ Tánic Conall fothúaid arís co Áth na Foraire ar cúlu. Imthúsa In meic bic dochúaid-se fodes co Fertais Locha Echtrand. Baí and co tánic deired dond ló. ‘Dá lammais a rád frit, a meic bic.’ ar Ibar, ‘ropa mithig lind techt co hEmain ifechtsa, dáig ro gabad dáil & raind & fodail i nEmain á chíanaib & fail inad urdalta lat-su and di cach lóu rodicfa bith eter dá choiss Conchobuir, & ní fail lim-sa acht bith eter echlachu & oblóire tigi Conchobuir. Mithig lim-sa techt do imscrípgail friu.’ ‘Geib lat dún ind echrad didiu.’ Gebid In t-ara In n-echraid & luid In mac issin carpat. ‘Aile a Ibair, gá tulach and In tulach sa thúas innossa?’ ar In mac bec. ‘Sliab Moduirn sin innossa,’ ar Ibar. ‘Ocus gia findcharn sút i mmullaig In tslébe?’ ‘Findcharn dano Slébe Moduirn,’ ar Ibar. ‘Aile Is aíbind In carn út,’ ar In mac bec. ‘Óebind omm’ bar Ibar. ‘Tair roind, a maccáin, co rrísam In carn út.’ ‘Aile at fer saignesach-su lista atchíu,’ for Ibar, ‘acht Is é seo mo chétfeht-sa lat-su. Bud é mo fecht dédenach co brunni mbrátha mad dá ríus Emain óenfecht.’ Lotar co mullach na taulcha araí. ‘Maith and, a Ibair,’ ar In mac bec, ‘tecoisc-siu dam-sa Ulaid ar cach leth dáig ním eólach-sa i crích mo phopa Conchobuir etir.’ Tecoscis In gilla dó Ulaid ar cach leth úad. Tecoiscis dó cnuicc & céti & tulcha In chóicid ar cach leth. Tecoscis dó maigi & dúne & dindgnai In chóicid. ‘Maith and sin, a Ibair,’ ar In mac bec, ‘gia mag and In cúlach cernach ochrach glennach sa ruind aness?’ ‘Mag mBreg,’ bar Ibar. ‘Tecoisc-siu dam-sa déntai dindgnai In maige sin.’ Tecuscais In gilla dó Temair & Taltiu, Cleittech & Cnogba & Brug Meic inn Óóc & Dún mac Nechtain Scéne. ‘Aile nach siat na meic Nechtain sin maídes nach mó fail 'na mbethaidd'Ultaib andá a torchair leó-som díb?’ ‘Siat ómm,’ bar In gilla. ‘Tair romuind co dún mac Nechtain,’ ar In gilla bec. ‘Mairg atbir ón omm!’ bar Ibar. ‘Is fis dún conid mór In bert baísi a rád. Gibé dig,’ bar Ibar, ‘níba missi.’ ‘Ragaid do beo nó do marb,’ ar In mac bec. ‘Is mo beo ragas fades,’ ar Ibar, ‘& mo marb fócebthar icon dún rofetar .i. oc dún mac Nechtain.’ Lotar rempo connice In dún & tarmlaing In mac assin charput forind faithche. Amlaid boí faithchi In dúnaid & corthi furri & id iarnaidi 'na thimchiull & id niachais éside & ainm n-oguim 'na menoc. Ocus Is é ainm boí and: Gipé tísed In faidche, diamba gascedach, geis fair ar thecht dind faidchi cen chomrac n-óenfir do fúacra. Airlégais In mac bec In n-ainm & tuc a dá rigid 'mun coirthi, mar boí In coirthi cona id. Tarlaic sin linnid co toracht tond taris. ‘Andar lind,’ ar Ibar, ‘ní ferr sin ná a bith i fail i rraba, & rofetamar fogéba forin faidchi se aní 'coa taí iarair don chur sa .i. airdena báis & éca & aideda.’ ‘Maith a Ibair, córaig fortcha In charpait & a fortgemni dam coro thurthaind cotlud bicán.’ ‘Mairg atbeir ón ám,’ ar In gilla, ‘dáig Is crích bidbad so & ní faidchi airurais.’ Córaigis In gilla fortcha in charpait & a fortgemne. Taurthais In gilla bec cotlud forind faidche. And sain tánic mac do maccaib Nechtain forin faidchi .i. Fóill mac Nechtain, ‘Ná scuir na eochu itir, a gillai,’ ar Fóill. ‘Ní triallaim itir,’ ar Ibar. ‘Atát a n-ési & a n-aradna ini láim béus.’ ‘Cóichi na eich sin etir?’ for Fóill. ‘Dá ech Conchobuir,’ ar In gilla, ‘na dá chendbricc.’ ‘'S í sin aichni dobiur-sa forru. Ocus cid tuc na eocho sund co hor cocríchi?’ ‘Máethmaccáem congab armu lind,’ ar In gilla. ‘Tánic co hor cocríchi do thasselbad a delba.’ ‘Nírop do búaid nó choscur ón,’ ar Fóill. ‘Dia fessaind combad ingníma, Is a marb ricfad fathúaid arís co hEmain & níbad a béo.’ ‘Ní ingníma omm,’ bar Ibar, ‘ní comadas gid a rád ris etir. Isin tsechtmad bliadain arna breith don fail.’ Conúargaib In mac bec a gnúis ó thalmain & tuc a láim dara gnúis & doringni rothmol corcarda de ó mulluch co talmain. ‘Isam ingníma omm,’ ar In mac bec. ‘Docho lim ná 'ráda duit nídat ingníma.’ ‘Bid docho duit acht condrísem forsind áth, acht eirg-siu ar cend t'arm dáig atchíu is midlachda tánac, ar ní gonaim aradu nó echlacha nó aes cen armu.’ Bidcais in fer sain ar cend a airm. ‘Cóir duit arechus dúin fris sút, a meic bic,’ ar Ibar. ‘Ced ón écin?’ ar in mac bec. ‘Fóill mac Nechtain In fer atchí. Ní ngabat renna nó airm nó faebair itir.’ ‘Ní rum-sa Is chóir duit-siu sain do rád, a Ibair,’ ar In mac bec. ‘Dobér-sa mo láim fón deil ciiss dó .i. fón n-ubull n-athlegtha n-íarnaide, & tecéma i llaind a scéith & i llaind a étain & béraid comthrom inn ubaill dá inchind tria chúladaig co ndingne retherderg de fria chend anechtair combat léiri lésbaire aeóir triana chend.’ Tánic immach Fóill mac Nechtain. Tuc-som a láim fón deil cliss dó & focheird róut n-urchair úad co tarla i llaind a scéith & i llaind a étain & berid comthrom inn ubaill dá inchind tria chúladaig co nderna retherderg de fria chend anechtair comba léir lésbaire aeóir triana chend, & tópacht-som a chend dia méde. Tánic In mac tánaise immach arin faidchi, Túachall mac Nechtain. ‘Aile atchíu commaídfide lat sain,’ ar Túachall. ‘Ní maídim limm chétus óenláech do marbad.’ ‘Ní maídfe-su ón afechtsa dáig dofaíthaisiu limm-sa.’ ‘Tó duit-siu ar cend t'arm dáig Is midlachda tánac.’ Bidgais In fer sain ar cend a arm. ‘Cóir duit arechus dúin risiút, a meic bic,’ bar Ibar. ‘Cid són?’ ar In mec bec. ‘Túachail mac Nechtain In fer atchí. Meni arrais din chétbulli nó din chéturchur nó din chéttadall ní arrais etir chaidche a amansi & a airgigi non imrend im rennaib na n-arm.’ ‘Ní rim-sa Is rátti sin, a Ibair,’ ar In mac bec. ‘Dobér-sa mo láim fón manaís murnig Conchobuir, fón cruísig neme. Tecéma 'sin sciath ósa broind & brúifet tria asna a tháeib bas siriu úaim ar tregdad a chridi 'na chliab. Bud aurchor deóraid sin & níba hicht urraid. Níba teg legis nó othrais úaim-se dó co bruinne mbrátha.’ Tánic Túachall mac Nechtain immach arin faidchi & focheird In mac bec a láim fón manaís Conchobuir dó & dorecgmaing 'sin scíath ósa broind & brúis trí asna isin taíb ba siriu úad ar tregdad a chridi 'na chlíab. Benaid-sium a chend de riasiu sessed dochum talman. And sin tánic immach sósar na clainde forsin faidche .i. Faindle mac Nechtain. ‘Is báeth In lucht condránic frit and sin,’ ar Fandle. ‘Cid ón?’ ar In mac bec. ‘Tair sechut sís arin lind bail ná ró do choss lár.’ Bidgais Fandle reme forin lind. ‘Cóir duit arechus dúin risiút, a meic bic,’ bar Ibar. ‘Cid ón écin?’ ar In mac bec. ‘Fandle mac Nechtain In fer atchí. Is de dia tá In t-ainm fair, mar fandaill nó mar íaraind imthéit muir. Ní chumgat snámaigi In talman ní dó.’ ‘Ní rim-sa Is chóir sin do rád, a Ibair,’ ar In mac bec. ‘'S aichnid duit-siu ind aband fil ocuind i nEmain, Kalland. Tráth nos immet In maccrad do chlessaib cluchi furri úair nach foísam in lind, berim-se maccáem cechtar mo dá dernand tarsi and sin & maccáem cechtar mo dá gúaland, & ní fliuchaim fadesin gid mo adbrunnu fóthu.’ Condránic dóib forind lind & furmid In mac bec a rigthi tharis co tarla In muir aird fri aird fris & dobretha tathulbéim do chlaidiub Conchobuir dó & tópacht a chend dá médiu. Ocus léicis In colaind lasin sruth & dobretha a cend leis. Lotar isin dún iar tain & ra airgset In cathraig & ra loiscset connárbdar airdiu a déntai andát a immélaig. Ocus imsóiset rempu i Slíab Fúait & dobrethsat trí cind mac Nechtain leó. Confaccatar In n-alma do aigib alta rempu. ‘Cóchit na innili imda imdíscire, a Ibair’, ar In mac bec. ‘Pettai sút nó inn aigi chena?’ ‘Aige chena omm,’ bar Ibar. ‘Almai d'aigib alta sain bít i ndiamraib Sléibi Fúait.’ ‘Saig brot dún forsin n-echraid dús ar co nn-ársimmís ní díb.’ Saigis In t-ara brot forin n-echraid. Ní chaemnactar eich roremra ind ríg in damrad do chomaitecht. Luid In mac bec assin charput & gebis dá n-ag lúatha látiri díb. Cenglais d'fertsib & dfithisib & d'iallaib In charpait. Lotar rempu co forodmag na hEmna co 'mafaccatar In n-elta do gésib gela seccu. ‘Cóichi and na eóin sin, a Ibair?’ ar In mac bec. ‘Indat pettai sút nó indat eóin chena?’ ‘Eóin chena omm,’ bar Ibar, ‘Elta do gésib sin tecait di chlochaib & carrgib & ailénaib In mara móir immuich do geilt for maigib & rédib Hérend.’ ‘Cia bad irdarcu a mbeó sút do rochtain Emna nó a mmarb, a Ibair?’ ar In mac bec. ‘Airdarcu a mbeó’ omm, bar Ibar, ‘dáig ní cách conairg na eóin beóa do gabáil.’ And sain dobretha In mac ceird mbic forru. Fostaid ocht n-eóno díb. Ocus dobretha ceird máir iar sain & fastaid sé eóin déc díb. Cenglais do fertsib & d'fithisib & iallaib & d'folomnaib & tétaib In charpait. ‘Tuc lat na eónu, a Ibair,’ ar In mac bec. ‘Tú-sa i ndulig,’ ar Ibar. ‘Cid són écin?’ ar In mac bec. ‘Fail a mórabba dam. Dianom glúasiur itir assin magin i tú, nom thescfat roith iarnaide In charpait re feramla & fertsigi & fortressi céimmi inna hechraide. Dánam luur itir dano, nom thollfat & nom thregtaifet benna na n-aigi.’ ‘Aile nít fírlaech-su béus, a Ibair,’ ar In mac bec, ‘dáig In fégad fégfat-sa forna echaib, ní ragat assa certimthecht. In tincud tincfat forsna haigib, cromfait a cinnu ar m'ecla & ar m'úamain, & fó duit-siu gid dia mbendaib no chingthe.’ Lotar rempo co ráncatar Emain. Is and sin rathaigis In Leborcham íat. Ingen-saide Aí & Adairce. ‘Óencharptech sund,’ for Leborcham, ‘& Is úathmar thic. Cind a bidbad fordergga 'sin charput aice. Eoin áille óengela ic imuarad aice 'sin charput. Aige altamla anríata i cengul & chrapull & chuibrech & charcair aice. Ocus meni frithálter innocht é, dosfaíthsat óic Ulad leis.’ ‘Roda-fetammar in carptech sin,’ ar Conchobor, ‘in gilla bec, mac mo sethar, dochóid co hor cocríche, ro derg a láma, & ní doíthanach comraic, & meni frithálter dano, dofaíthsat óic Emna uili leis.’ Ocus ba sed In chomairle ra cruthaiged leó In bantrocht da lécud immach do saigid In meic .i. trí coícait ban .i. deich mnáa & secht fichit díscir derglomnocht i n-óenfecht uili & a mbantóesech rempo, Scandlach, do thócbáil a nnochta & a nnáre dó. Táncatar immach in banmaccrad uile & túargbatar a nnochta & a nnáre uile dó. Foilgid In mac a gnúis forru & dobretha a dreich frisin carpat arná acced nochta nó náre na mban. And sain ro irgabad In mac bec isin charput. Tucad i trí dabchaib úaruscib é do díbdud a ferge. Ocus In chétna dabach i tucad In mac bec, ro díscaíl dá cláraib & dá circlaib amal chnómaidm imbi. In dabach tánaise configfed durnu di. In tres dabach fer fos foilnged & fer ní foilnged etir. And sain tíagait fergga In meic for cúlu & conácbad a thimthach immi. Táncatar a delba dó & doringni rothmól corcra de ó mulluch co talmain. Secht meóir cechtar a dá choss & secht meóir cechtar a dá lám, & secht meic imlessan cechtar a dá rígrosc iarum & secht ngemma de ruthin ruisc fo leith cech mac imlesan díb. Cethri tibri cechtar a dá grúad: tibri gorm, tibri corcra, tibri úane, tibri buide. Coíca urla fégbuide ón chlúais go 'cheile dó amal chír mbethi nó amal bretnasa bánóir fri taul ngréne. Máel glé find fair mar bó ataslilad. Brat úanide imme, delg n-argait indi. Léni órsnáith immi. Ocus ra sudiged In mac eter dá choiss Conchobuir & ro gab In rí ic slíachtad a maíle. Mac bec doringni na gníma sin i cind a secht mbliadan arna breith, barroscart na curaid & na cathmílid ris torcratar dá trian fer nUlad & ná fúaratar a dígail forro ná co n-érracht In gein sin chucu, nocorb éicen machtad nó ingantus de giano thísed co hor críche, gana marbad fer nó dís nó triur nó chethrur In aim inat slána secht mbliadna déc de for Táin Bó Cúalnge. Conid innisin do macgnímaib Con Culaind sin for Táin Bó Cúalnge, ocus remthús In sceóil & na sliged & imthechta In tslúaig a Crúachain connici sin. In scél fodessin Is ní and fodechtsa. Táncatar cethri ollchóicid Hérend arnabárach dar Cruind .i. Sliab sair. Luid Cú Chulaind ríam remáin rempu conarnaic fri araid Órláim meic Ailella & Medba ro baí oc Tamlachtain Órláib fri Dísert Lochad atúaid. Buí ic buing na fertas carpait culind issin fid. ‘Amae, a Láeig,’ ar Cú Chulaind, ‘is tarpech In mod do Ultaib más iat benas In fid fón samlaid se ar cind fer nHérend, & airis-siu sund bic co fessur-sa cia benas In fid fón samlaid se.’ Luid Cú Chulaind iarum conarnaic frisin n-araid. ‘Cid dogní-siu sund, a gillai?’ ar Cú Chulaind. ‘Itú-sa ém,’ ar In gilla, ‘oc boing na fertas carpait culind sund dáig ar bíth ro mebtatar ar carpait inné ic taffund na hailiti urdairce út .i. Con Culaind, & ar bíth t'óclachais-siu, a óclaích, congain lim-sa nacham thair In Cú Chulaind urdairc sin.’ ‘Roga duit, a gillai,’ ar Cú Chulaind, ‘a n-imtheclamad nó a n-imscothad nechtar de.’ ‘Dogén a n-imtheclamad dáig Is assu.’ Forrópart Cú Chulaind fora n-imscothad,& nos tairnged tria ladraib a choss & a lám i n-agid a fíar & a fadb co ndénad a féth & a snass & a slemnugud & a cermad. Nos bláthiged conná tairised cuil forru tráth nos léiced úad. And sin nod fégand dano In gilla. ‘Dar lim ám ale, ní h'opair chóir dombiurt-sa fort-su itir. Cóich thussu itir?’ bar In gilla. ‘Is missi In Cú Chulaind airdairc atbertais-siu imbuarach.’ ‘Ro mairc-se ón ém,’ ar In gilla, ‘darochar deside co bruinni mbrátha.’ ‘Nád bia etir, a gillai,’ ar Cú Chulaind, ‘ar ní gonaim aradu nó echlachu nó áes gan armu. Is cia airm i tá do thigerna-su chena ale?’ ‘Aracút tall forin fertai,’ ar In gilla. ‘Dó duit-siu connice & urtha co robud dó & ar dogné fatchius, dáig dia condrísam, dofáeth lem-sa.’ Luid iar sain In t-ara do saigid a thigerna, & cid lúath condránic In gilla, lúathiu conarnic Cú Chulaind & tópacht a chend de Órláb, & turcbais & tasbénais do feraib Hérend In cend. 'S and sin táncatar trí meic Árach barsin n-áth ic Ard Chiannacht i n-herus Con Culaind, Lon & Úalu & Díliu. MasLir & MasLaig & MasLethair anmand a n-arad. Is aire condeochatar sin i comdáil Con Culaind dáig ba immarcraid gním leó doringni In lathe reme forro .i. dá mac Nera meic Nuatair meic Thacáin do marbad ic Áth Gabla, Órláb mac Ailella & Medba do guin dano & a chend do thaisselbad d'feraib Hérend. Coro gontais-sium Coin Culaind fón samlaid sin & go ructaís a chend leó i taisselbad. Lotar fón fid & ro bensat trí fidslatta findchuill i llámaib a n-arad condrístais a sessiur i n-óenfecht gliaid fri Coin Culaind. Impádar Cú Chulaind friu & benais a sé cinnu díb. Torchratar meic Árach samlaid la Coin Culaind. Tánic dano Lethan fora áth for Níth i crích Conailli Murthemne do chomruc fri Coin Culaind. Barrópart forsin n-áth. Áth Carpait a chomainm inn átha áit mal connairnechtatar dáig conmebdatar a carpait ic imthrutt isinn áth. Is and sin focera Mulchi forsin taulaig eter na dá n-áth. Conid de dá tá Gúalu Mulchi dano béus. Is and sin dano condránic Cú Chulaind & Lethan & dofuit Lethan fri Coin Culaind & tópacht a chend dia méde forsin áth & nad n-ácaib leis .i. fácbais a chend la cholaind. Conid de atá in t-ainm forsinn áth ó sain .i. Áth Lethan i crích Conailli Murthemne. And sain táncatar crutti Caínbili ó Ess Rúaid dá n-airfitiud. Indar leó-som rapo da thascélad forro ó Ultaib & rucsat In tslúaig tafond dírecra i fat forro co ndechatar i ndelbaib oss n-alta úadib icna corthib ic Lííc Móir, ar giarsa Chruitti Caínbili atberthea friu, batir fir co mórfiss & go mórfástine & druídecht iat. And sain bágais Cú Chulaind port i faicfed Meidb dobérad chloich furri & níbad chían ó lethchind. Fír dó-som. Port indas facca Meidb, focheird chloich assa thabaill furri coros ort In petta n-eóin buí fora gúalaind fri áth aniar. Luid Medb dar áth sair & dobretha cloich assa thabaill furri béus goro ort In petta togmalláin baí fora gúalaind fri áth anair. Conid Méide In Togmaill & Méde ind Eóin a n-anmand na n-inad sin béus, conid Áth Srethe comainm ind átha dara sredestar Cú Chulaind In cloich assa thabaill. Táncatar cethri ollchóiceda Hérend arnabárach. Gabsat ar argain Maigi Breg & Maigi Murthemne. Ocus tánic gérmenma géribrach Con Culaind dá aiti, do Fergus. Ocus atrubairt fri firu Hérend faitchius In n-aidchi sin dáig ar bíth dosficfad Cú Chulaind, & a formolad i fus doridisi amal ra scríbsam remaind, & dorigni laíd: Damb ró Cú Chulaind Cúalnge ria curadaib Cráebrúade. Beti fir i fuilib de d'argain Maige Murthemne. Dochúaid-sium turus ba sía go ránic slébi Armenia. Ralá ág dara aiste, ra chuir ár na Cíchloiste. Ba handsu dó meic Nechtain do chur assa prímlepthaib, cú na cerda — ba mod n-áig — do marbad cona óenláim Nochom thá ní rádim de im dála meic Deichtere, is sí mo chobais, ní gó, co corrossid dob anró. Aithle na laíde sin: Is hé In lá cétna tánic In Dond Cúalnge co crích Margín & coíca samseisci immi de samascib, & foclassa búrach dó — Is inund són & focheird úir dá lúib taris. Is é In lá cétna tánic In Mórrigu ingen Ernmais a sídib co mboí forin chorthi i Temair Chúalnge ic brith robuid don Dund Chúalnge ria feraib Hérend, & ro gab acá acallaim & Is ed asbert: ‘Maith, a thrúaig a Duind Chúalnge,’ ar In Mórrigu, ‘déni fatchius dáig ar bíth dotroset fir Hérend & not bérat dochum longphoirt meni déna faitchius.’ Ocus ro gab ic breith robuid dó samlaid & dosbert na briathra sa ar aird: ‘Nach fitir dub dusáim. dal na inderb. esnad fiacht. fiacht. fiacht nad cheil. cuardait námait do thuaithbregaib binde ar tánaib tathaib rún. rafiastar dúib danis murthonna fer forglas forláib lilasta áeb agesta In mag meldait. slúaig scothníam buidb bógeimnech febdair fiach fir nairm rád n-inguir crúas Cúalnge có icat do bás mórmaicne féc muintir ar n-éc muntire do námait écaib.’ Tánic iarum Dond Cúalnge. Urtha reme go Glend na Samaisce i Sléib Chulind & coíca samaisce leis dia samascib. Aill do búadaib Duind Chúalnge and so .i. coíca samaisce no daired cach laí. Bertís láegu riasin tráth arnabárach & do neoch ná bered lóegu díb, no scaíltis imma lóegu, dáig ní fulngitis compert Duind Chúalnge accu. Ba do búadaib Duind Chúalnge coíca do maccáemaib no bítis ic clessaib cluchi cacha nóna ara cháemdruim Ba do búadaib Duind Chúalnge cét láech no dítned ar thess & ar uacht ba foscud & ba imdegail. Ba do búadaib Duind Chúalnge ná laimed bánanach nó bocánach nó genit glinni tascud d'óentríchait chét friss. Ba do búadaib Duind Chúalnge crandord dogníd cacha nóni ic tiachtain ar ammus a liss & a léis & a machaid, ba leór ceóil & airfiti dond fir i túasciurd & i ndesciurd & in n-etermedón tríchait: chét Cúalnge uili In crandord dogníd cacha nóna ic tiachtain dó ar ammus a liss & a léis & a machaid. Conid ní de búadaib Duind Chúalnge In sin. Dollotar na slúaig iarum im ailib & im airtraigib críchi Conaille Murthemne arnabárach, & rádis Medb ara tarta amdabach do scíathaib ósa cind nachas díburged Cú Chulaind de chnoccaib nó chétib nó thulcaib. Ocus trá ní roacht Cú Chulaind guin nó ath-forgab for feraib Hérend im chríchaib im ailib im artraigib Conaille Murthemne In lá sain. Co foítar cethri ollchóiceda Hérend i rRéde Loche i Cúalnge & co ragbatar dúnad & longphort and In n-aidchi sin. Rádis Medb fria cáeminailt comaitechta dá muntir techt ar cend usci oóil & innalta dochum na haba di. Loche comainm na hingene, & dotháet iarum Loche & coíca ban impi & mind n-óir na rígna ósa cind. Ocus foceird Cú Chulaind cloich assa thabaill furri co rróebriss In mind n-óir í trí & coro marb In n-ingin inna réid. Conid de atá Réde Loche i Cúalngiu. Ba dóig trá la Coin Culaind i n-écmais a fessa & a eólusa ba hí Medb boí and. Lotar na slúaig arnabárach go ráncatar Glaiss Cruind & barrróbratar in nGlassi & forfémdetar a techt. Ocus Clúain Carpat comainm In chétinaid áit mal connarnectar. Is de dia tá Clúain Carpat forsin dú sin ar bíth cét carpat ruc In Glassi díb co muir. Rádis Medb fria muntir ar co ndigsed láech díb do fromad na haba. Ocus atraacht óenláech prósta mór di muntir Medba, hÚalu a chomainm, & gebis nertlía cloche fria ais & dotháet-aide dia fromad na Glassi & focheird In Glaiss for cúlu é, marb cen anmain, a lía fora druim. Rádis Medb ar co tucthá anís & ara claitte a fert & ara túargabtha a lía. Conid de atá Lía Úaland i crích Cúalnge. Lilis Cú Chulaind co mór dena slúagaib In lá sain ic iarair comraic & comluind forru & marbais cét láech díb im Róen & im Roí, im dá senchaid na Tána. Rádis Medb fria muntir ara tíastais i comruc & i comlund fri Coin Culaind. ‘Níba messi,’ & ‘níba mé,’ ar cách assa magin. ‘Ní dlegar cimmid dom muntir. Giano dlestea, ní mé no ragad i n-agid Con Culaind dáig ní réid comrac ris.’ Táncatar na slúaig fri táeb na Glassi dáig fosrémdetar a techt go ráncatar airm i táet In Glassi assin tslíab, & dámbad áil dóib, bacóistís eter In Glassi & In slíab acht ní arlacair Medb, acht In slíab do chlaidi & do letrad rempi combad ail & combad athis for Ultaib, & conid Bernais Tána Bó Cúalnge ainm In inaid ó sain dáig taris rucad In táin iar tain. Gabsat cethri ollchóiceda Hérend dúnad & longphort In n-aidchi sin ic Bélut Aileáin. Bélat Aileáin a ainm connici sain, Glend TáiI immorro a ainm ó sain ara mét ra thálsat na halma & na immirgi a loim & a lacht and do feraib Hérend. Ocus Líasa Líac ainm aile dó, ar Is de atá In t-ainm fair ar Is and ro sáidset fir Hérend léss & machad dia n-almaib & dia n-immirgib. Táncatar cethri ollchóiceda Hérend co ráncatar inní co Sechair. Sechair a ainm na aband co sin. Glass Gatlaig a ainm ó sain. Is de dano atá In t-ainm furri úair ba i ngataib & róoib tucsat fir Hérend a n-alma & a n-immirgi tarsi & léicset na slúaig uile a ngait & a róe lasin nglais iar tíachtain tarsi. Is as sain ainm Glassi Gatlaig. Táncatar cethri ollchóiceda Hérend co ragbatar dúnad & longphort i nDruim Én i crích Conaille Murthemne In n-aidchi sin & gabais Cú Chulaind acond Ferta i lLergga 'na fírfocus In n-aidchi sin. Ocus cutlaigis & bertaigis & crothais Cú Chulaind a armu In n-aidchi sin co n-ebailt cét láech din tslúag ar gráin & ar ecla & ar úamun Con Culaind. Rádis Medb fri Fiachu mac Fir Aba di Ultaib ar co ndigsed d'acallaim Con Culaind do brith choma dó. ‘Ciarso choma no bértha dó?’ for Fiachu mac Fir Aba. ‘Ní handsa.’ ar Medb. ‘Imdéntar leis do neoch ro milled d'Ultaib coro ícthar friss feib as dech atbérat fir Hérend. Feiss i Crúachain do grés dó, fín, & mid do dáil fair & tíchtain im géilsine-se & i ngélsine Ailella dáig is sochru dó andás beith i ngélsine ind ócthigerna icá tá.’ — Conid sí bríathar is mó gén & tarcassul ro ráided for Táin Bó Cúalnge .i. ócthigern do dénam din chúicedach Is dech buí i nHérind .i. di Chonchobur. Tánic iarum Fiachu mac Fir Aba do acallaim Con Culaind. Ferais Cú Chulaind fáilti fris. ‘Tarissi limm.’ ‘Tairisi duit-siu ón.’ ‘Dot acallaim tánac ó Meidb.’ ‘Cid dobertais latt?’ ‘Imdéntar latt anro milled d'Ultaib coro ícthar frit feib as dech atbérat fir Hérend. Feiss i Crúachain dait, fín & mid do dáil fort, & tíchtain i ngélsine Ailella & Medba dáig Is sochru dait andás bith i ngélsine ind ócthigerna icá taí.’ ‘Nithó omm,’ ar Cú Chulaind. ‘Ní recfaind-se bráthair mo máthar bar ríg n-aile.’ ‘Ocus ar co tís co moch imbárach i n-erus Medba & Fergusa co Glend Fochaíne.’ Luid iarum Cú Chulaind co moch arnabárach co Glend Fochaíne. Dotháet dano Medb & Fergus 'na chomdáil. Ocus tincais Medb ar Coin Culaind & cessis a menma fair In lá sain dáig ar bíth ní mó ná mod maccaím lée atacaemnaic. ‘Inn é sút In Cú Chulaind airdairc atberi-siu, a Ferguis?’ ar Medb. Ocus ra gab Medb ar acallaim Fergusa & dorigni laíd: Más é ucain In Cú cain itirid-si infar nUltaib, ní thabair a thraig fri tend ná dingaib d'feraib Hérend. Cid óc In Cú sin atchí imriada Mag Murthemni, ní tabhair fri talmain traig ná dingba ar galaib óenfir. Berar coma úan don láech, mad dia tí taris Is báeth, leth a bó dó Is leth a ban & clóechládh sé a gasced. Fó lim gana chlóthar úaib in Cú din Murthemni múaid, ní hecal ria ngním ngarb nglé rafetar más éside. M. ‘Acaltar úait Cú Chulaind, a Ferguis,’ ar Medb. ‘Nithó,’ ar Fergus, ‘acht acall-su fessin é,’ for Fergus, ‘dáig ní cían etruib immun glend sund, im Glend Fochaíne.’ Ocus forfópart Medb for acallaim Con Culaind & dorigni laíd: A Chú Chulaind cardda raind, dingaib dín do chrantabaill, ron báid-ne do gleó garb glé ror briss Is ror búaidre. A Medb do Múr mac Mágach, nídam drochláech dimbágach, noco tréciub duit frim ré immáin Tána Bó Cúalnge. Mad dia ngabtha-su úanni, a Chú chomramach Cúalngi, leth do bó & leth do ban rot biad dáig Is ecengal. Dáig Is mi re recht rubad ársid imdegla Ulad, noco géb co tartar dam cach bó blicht, cach ben Gáedel. Is romór a nad-maíde ar cur áir ar ndegdaíne, formna ar n-ech Is formna ar sét araí óenfir d'imchomét. A ingen Echach Find Fáil, nídam maith-se oc immarbáig, acht cidam láech-sa-líth nglé-att úaitte mo chomairle. Ní athis duit na 'tbere, a meic drongaig Dechtere, is robladach duit-siu In raind, a Chú chomramach Culaind. A. Aithle na laíde sin: Níra gab Cú Chulaind nach comai conaittecht fair. Ra díscaílset immon nglend fón samlaid sin & balotar ass tria chomfeirg di leith for leth. Gabsat cethri ollchóiceda Hérend dúnad & longphort trí lá & trí aidche ic Druim Én i Conaille Murthemne. Acht níro sádit sosta nó pupla & ní dernad praind nó tomaltus leó & níra canait ceóil ná arfiti leó na trí aidchi sin, & no marbad Cú Chulaind cét láech cach n-aidchi díb co solustráth n-érgi arnabárach. ‘Níbat búana ar slúaig fón samlaid seo,’ ar Medb, ‘dia mmarbad Cú Chulaind cét láech cach n-aidche úan. Cid ná berar coma do & nach acaltar úaind é?’ ‘Ciarso choma sain?’ ar Ailill. ‘Berar 'n-as blicht dond alaid dó & 'n-as dáer na braiti & cosced a chranntabaill d'feraib Hérend & léiced écin cotlud dona slúagaib.’ ‘Cia ragas frisin coma sin?’ ar Ailill. ‘Cia,’ bar Medb, ‘acht Mac Roth ind echlach.’ ‘Ní rag omm,’ bar Mac Roth, ‘dáig nírsa eólach etir & ní fetar gia airm inda fil Cú Chulaind.’ ‘Iarfaig do Fergus,’ ar Medb, ‘is dóig a fiss lais.’ ‘Ní fetar-sa ém,’ ar Fergus, ‘acht óen ba dóig lem a bith eter Fochaín & muir ic lécud gaíthe & gréne fóe ar nemchotlud na aidchi arráir ic slaide & ic áirdbe In tslúaig a óenur.’ Fír dó-som sain. Ferais tromsnechta In n-aidchi sin corbo chlárfind nó corbo clárenech uili cóiceda Hérend don tsnechtu. Ocus focheird Cú Chulaind de na secht cneslénti fichet cíardai clárda bítis fo thétaib & rifetaib fria chnes arnacha ndechrad a chond céille tráth doficfad a lúth láthair. Ocus legais In snechta trícha traiged ar cach leth úad ra méit brotha In míled & ra tessaidecht cuirp Con Culaind, & ní chaemnaic In gilla bith i comfocus dó itir ra mét na feirge & bruthmaire In míled & ra tessaidecht In chuirp. ‘Óenláech cucaind, a Chúcúcáin,’ for Láeg ‘Cinnas láech?’ ar Cú Chulaind. ‘Gilla dond drechlethan álaind. Bratt dond derscaigthech immi, bruthgae umaidi 'na brut. Tarbléni trebraid fria chness. Dá bernbróic etera dá choiss Is talmain. Mátadlorg findchuill issindara láim. Claideb lethfáebair co n-eltaib dét 'sind láim anaill dó.’ ‘Aile a gillai,’ ar Cú Chulaind, ‘comartha n-echlaige sin. Cia d'echlachaib Hérend sin do imlúad athisc & irlabra frim-sa.’ Doroacht Mac Roth iarum co ránic airm i mbáe Láeg. ‘Ciarsat comainm céli-siu, a gillai?’ ar Mac Roth. ‘Am chéli-se ind óclaíg út túas,’ ar In gilla. Tánic Mac Roth cosin magin i mbaí Cú Chulaind. ‘Ciarso comainm céli-siu, a óclaíg?’ ar Mac Roth. ‘Am céle-se Conchobuir meic Fachtnai Fáthaig.’ ‘In fail ní as derbiu latt ná sain?’ ‘Lór sain itráthsa,’ ar Cú Chulaind. ‘Ar co festa-su dam-sa cia airm i faigbind In Coin Culaind airdirc seo immna n-egat fir Hérend In cur sa barin tslúagud sa.’ ‘Cid atbértha-su friss nad ebertha frim-sa?’ ar Cú Chulaind. ‘Dá acallaim tánac ó Ailill & ó Meidb ra coma & ra caínchomrac dó.’ ‘Cid dobertaisiu latt dó?’ ‘A n-as blicht dond alaid dó & a n-as dáer don brait, & coisced a chranntabaill dona slúagaib, dáig ní súairc In torandchless dogní-sium forro cacha nóna.’ ‘Cid airchind beth intí connaigi-siu i comfocus, ní gébad na comai conattgisiu, dáig mairfit Ulaid a mblechtach do gressaib & glámmaib & gríssaib dar cend a n-aenig mani bé sescach occu, & dano dobérat a mná dáera bar lepthaib dóib & ásfaid dáermaicne i crích Ulad a lleth ó máthrechaib samlaid.’ Luid Mac Roth ar cúl. ‘Nád fúarais aile?’ ar Medb. ‘Fuar-sa ém gilla grúamda ferggach n-úathmar n-anniaraid eter Fochaín & muir. Ní fetar ém inn é In Cú Chulaind.’ ‘Inra gaib na comai sin?’ ‘Nád ragaib écin.’ Ocus innisis Mac Roth inní donára gaib. ‘Is ésium ra acallais,’ ar Fergus. ‘Berar coma aile dó,’ ar Medb. ‘Ciarso choma?’ bar Ailill. ‘Berar 'n-as seisc ind alaid dó & 'n-as sáer na braiti, & coisced a chranntabaill dona slúagaib dáig ní súairc In torandchless dogní forro cacha nóna.’ ‘Cia ragas frisin coma sin?’ ‘Cia acht Mac Roth.’ ‘Ragad omm,’ ar Mac Roth, ‘dáig amm eólach don chur sa.’ Tánic Mac Roth d'acallaim Con Culaind. ‘Dot acallaim tánac don chur sa dáig rafetar Is tú In Cú Chulaind airdairc.’ ‘Cid dobertais latt samlaid?’ ‘N-as seisc ind alaid & 'n-as sáer na braiti, & coisc do cranntabaill do feraib Herend & léic cotlud d'feraib Hérend nó dona slúagaib, dáig ní súairc In torandchless dogní-siu forro cacha nóna.’ ‘Nád géb-sa na coma sain, dáig mairfit Ulaid a sescach dar cend a n-aenig, ar it fíala Ulaid, & beit Ulaid can sescach & can blechtach itir. Dobérat a mnáa sáera ar bróntib & lostib & mugsaine & dáeropair dóib. Ní maith lim-sa ind ail sin d'ácbáil i nUltaib dar m'éis, cumala & banmogaid do dénam d'ingenaib ríg & rígthoísech Ulad.’ ‘In fail coma gaba-su itir ifechtsa?’ ‘Fail écin,’ ar Cú Chulaind. ‘In n-epir-ssu frim-sa In coma amlaid?’ ar Mac Roth. ‘Dar mo bréthir,’ ar Cú Chulaind, ‘ní mé adféta dúib.’ ‘Ceist didiu?’ ar Mac Roth. ‘Má tá ocaib 'sin dún ar medón,’ ar Cú Chulaind, ‘rofessad na coma fail ocum-sa, ráded frib. Ocus máni fail, ná tecar dom innaigid-se ní bas mó im choma nó im cháenchomrac, ar cipé tí, bid sé fot a sáeguil.’ Luid Mac Roth ar cúl & imfacht Medb scéla de. ‘In fúarais?’ ar Medb. ‘Fúar omm écin,’ ar Mac Roth. ‘Inra gab?’ ar Medb. ‘Nád ragab,’ ar Mac Roth. ‘In fail coma gabas?’ ‘Fail dano atbeir.’ ‘In n-ébairt-sium frit-su In choma sain?’ ‘Is hí ém a bríathar,’ ar Mac Roth, ‘nába é dosféta dúib.’ ‘Ceist didiu?’ ar Medb. ‘Acht má tá lind ar medón rofessed na coma fail lais-sium, asberad frim, & meni fail, ná tecar dá indsaigid níbad siriu nó bas mó. Acht Is é seo óenni móedim-se chena,’ ar Mac Roth, ‘cid rígi Hérend dobertha dam, ná rag-sa fessin dá maídib friss.’ Is and sin tincais Medb for Fergus. ‘Ciarso choma connaig sút, a Ferguis;’ ar Medb. ‘Ní accim maith dúib itir din chomai connaig,’ ar Fergus. ‘Ciarso choma sin?’ ar Medb. ‘Óenfer do feraib Hérend do chomruc fris cach dia. In fat bethir icá marbad ind fir sin. imthecht do lécud don tslúag frissin. Mar thairc dano In fer sin do marbad, láech aile for áth dó-som nó nechtar de longphort & dúnad do gabáil d'feraib Hérend and sin co solustráth érge arnabárach, & a biathad & a étiud Con Culaind forin tánaid se béus úaib-si.’ ‘Is í ar cubus,’ ar Ailill, ‘is coma dímaig.’ ‘Is maith an condnaig,’ ar Medb, ‘& atetha-som na comai sin, dáig ar bíth iss assu lind óenláech úaind cach laí dó-som oldás cét láech cach n-aidchi.’ ‘Cia ragas frisnaib comai sin dia innisin do Choin Chulaind?’ ‘Cia dano acht Fergus,’ ar Medb. ‘Nithó,’ for Fergus. ‘Cid són?’ for Ailill. ‘Co tartar cuir & glinni, rátha & trebairi imm airisium arna comai sin & 'ma tabairt di Choin Chulaind.’ ‘Ataimim-si ém,’ ar Medb, & aurnaidmis Fergus fón samlaid cétna foraib. Ro gabad echrad Fergusa & ra indled a charpat. Ocus ro gabait a dá ech do Etarcumul mac Feda & Lethrinni, máethmaccáem di muntir Medba & Ailella. ‘Cid imluid-siu?’ ar Fergus. ‘Lodma lat-su,’ ar Etarcumul, ‘d'fégad chrotha & delba Con Culaind & do thaidbriud fair.’ ‘Día ndernta-su form-sa,’ ar Fergus, ‘ní targtha 'manetir.’ ‘Cid són amai?’ ‘Do sobcha & do saisillecht, a lunni immorro & a ágmairi & a ainserci In meic dá tégi innaigid, & Is dóig lim-sa debaid dúib ria n-imscar.’ ‘Nach fétfa-su ar n-etráin?’ ar Etarcumul. ‘Rafétad,’ for Fergus, ‘acht nád chunnis fodessin.’ ‘Nad chunnius ón co brunni mbrátha.’ Lotar iarum rempu iar tain do saigid Con Culaind. A mboí Cú Chulaind eter Fochaín & muir oc imbirt búanbaig fria araid, & ní théiged isin mag can arigud do Láeg & no bered cach ra cluchi for Coin Culaind asin búanbaig béus arapa. ‘Óenláech cucund, a Chúcúc,’ ar Láeg. ‘Cinnus láeich?’ ar Cú Chulaind. ‘Métithir lim óen na prímslíab Is mó bís for mórmachairi In carpat fil fónd óclaig. Métithir lim óen na prímbili bís for faidchi prímdúni In folt craíbach dúalach findbudi forórda forscaílti fail immo chend. Fúan corcra corrtharach inaithi immi. Delg n-órda n-ecortha 'sin brut. Manaís lethanglas ar derglassad 'na láim. Scíath cobradach condúalach co cobraid óir deirg úasu. Claideb fata sithlaí co n-ecrasaib serrda for díb sliastaib sudigthi dond óclaíg móir borrfaid fail isin charput ar medón.’ ‘Ale mo chen a thíchtu inar ndochum-ni ind oíged sin,’ ar Cú Chulaind. ‘Rafetamar-ni In fer sin. Mo phopa-sa Fergus dotháet and sin.’ ‘Atchíu-sa óencharpdech aile 'nar ndochum-ne béus. Is lór n-árgigi & n-óebinniusa & n-ániusa amthiagat a eich.’ ‘Cia do maccáemaib fer nHérend sin, a mo phopa Laíg,’ ar Cú Chulaind. ‘D'fégad mo chrotha-sa & mo delba dotháet In fer sain dáig am urdairc-sea leó-som 'na ndún ar medón.’ Doriacht Fergus & tarblaing assin charpat, & ferais Cú Chulaind fáilti fris. ‘Tarisi lim,’ ar Fergus. ‘Tarisi duit-siu ón om,’ ar Cú Chulaind, ‘dáig dia tóichle inn iall én 'sin mag, rot bia cadan co lleth araile. Dia tuinne iasc i n-inberaib, rot bia éicni co leith anaill. Rot bia dorn bilair & dorn femmaig & dorn fothlochta. Dámsat éicen comrac nó chomlond, missi ragas dit ráith for áth & rot bia foraire & forcomét co táthais do suan & do chotlud.’ ‘Maith amin rofetamar mar atá th'óegedchaire In chur sa for Táin Bó Cúalnge. Acht In cor sa conattecht for firu Hérend, comlund óenfir, atetha. Is dó thánac-sa dia naidm fort, & geib-siu fort.’ ‘Ataimim omm, ’ bar Cú Chulaind, ‘a mo phopa Ferguis.’ Ocus ní baí ní ba siriu ná sain ac comlabra arná ráditis fir Hérend a mbrath nó a trécun do Fergus fria dalta. Ro gabtha a dá ech do Fergus & ro indled a charpat, & luid for cúlu. Dessid Etarcumul dia éis ic fégad Con Culaind fri ed cían. ‘Cid fégai-siu, a gillai?’ for Cú Chulaind. ‘Fégaim-se tussu,’ for Etarcumul. ‘Ní fota In rodarc ém duit-siu ón,’ ar Cú Chulaind, ‘immonderca súil i sodain duit. Acht dia festa-su, Is andíaraid In míl bec fégai-siu .i. missi. Ocus cinnas atú-sa acut frim fégad didiu?’ ‘Is maith lim ataí immorro. Maccáem tucta amra álaind tú co clessaib ána imfacsi ilarda. Mad t'árim immorro bail i mbiat daglaích nó dagoíc nó láith gaile nó ord essoirgne, nít áirmem itir & nít imrádem.’ ‘Rofetar-sa Is commairgi dait immar thánac assin longphort ar einech mo phopa Fergusa. Tong-sa mo dee dá n-adraim chena, menbad ar bíth einig Fergusa, ní ricfad acht do chnámi mintai & t'áigi fodailti arís dochum longphuirt.’ ‘Aile nacham thoma-sa itir ní bas íriu de sodain dáig In cor sa ra chungis for firu Hérend, comlund óenfir, ní fil d'feraib Hérend tí imbárach dit fópairt acht missi.’ ‘Tair-siu ass ón, & gid moch thís, fogéba-su missi sund. Ní thechiub-sa riam remut.’ Luid Etarcumul ar cúlu & ro gab ar chomrád fria araid. ‘Isam écen-sa trá imbárach comrac fri Coin Culaind, a gillai,’ bar Etarcumul. ‘Ra gellais trá,’ ar In t-ara. ‘Ní fetar-sa chena In comella.’ ‘Ocus cia ferr a dénam imbárach nó innocht fo chétóir?’ ‘Is í ar cubus,’ ar In gilla, ‘acht ní búaid a dénam imbárach, Is mó Is dimbúaid a dénam innocht dáig Is nessu do urgail.’ ‘Impá dún In carpat, a gillai, arís for cúlu dáig ar bíth tongu-sa na dé dá n-adraim, ní rag-sa ar cúl co brunni mbrátha co rucur cend na herre út lim itasselbad, cend Con Culaind.’ Imsoí In t-ara In carpat arís dochum inn átha. Tucsat a clár clé fri airecht ar amus ind átha. Rathaigis Láeg. ‘In carpdech dédenach baí sund ó chíanaib, a Chúcúc,’ ar Láeg. ‘Cid de-side?’ ar Cú Chulaind. ‘Dobretha a chlár clé riund ar ammus ind átha.’ ‘Etarcumul sain, a gillai, condaig comrac cucum-sa, & ní ramaith lim-sa dó ar bíth ainig m'aiti ara tánic assind longphurt & ní ar bíth a imdegla-som atú-sa itir. Tuc-su latt, a gillai, m'arm dam-sa connici In n-áth. Ní miad lim-sa diam túscu dó icond áth ná dam-sa.’ Ocus luid iarum Cú Chulaind connice In n-áth & nochtais a chlaideb ósa gelgúalandchor & baí urlam forsinn áth for cind Etarcomla. Dorocht dano Etarcumul. ‘Cid iarrai, a gillai?’ ar Cú Chulaind. ‘Comrac frit-su iarraim-se,’ bar Etarcumul. ‘Na dernta form, ní thargtha itir,’ ar Cú Chulaind, ‘ar bíth ainig Fergusa ara tánac assin longphurt & ní ar bíth t'imdegla-su itir itú-sa.’ Tuc trá Cú Chulaind fotalbéim dó goro thesc In fót boí fo bund a chossi conid tarla bolgfáen Is a fót fora broind. Dámbad áil dó Is dá orddain dogénad de. ‘Dó duit ifechtsa ar dobiurt-sa robud dait.’ ‘Ní rag-sa condrísam béus,’ bar Etarcumul. Tuc Cú Chulaind fáebarbéim co commus dó. Tópacht a folt ó chúl có étan de ón chlúais co araile marbad do altain áith étruim nad berrtha. Níro fulig tráchtad fola fair. ‘Dó duit ifechtsa’ for Cú Chulaind, ‘ar dobiurt-sa gén fort.’ ‘Ní rag-sa condrísam béus ón co rucur-sa do chend-su & do choscur & do chommaídim nó co ruccu-ssu mo chend-sa & mo choscur & mo chommaídim.’ ‘'S ed trá bias de a n-atberi-siu fo deóid, missi béras do chend-su & do choscur & do chommaídim.’ Tucastar Cú Chulaind múadalbéim dó i comard a chind co rocht a imlind. Tucastar béim tánaise dó urtharsna conid i n-óenfecht rángatar a trí gáibti rainti co talmain úad. Dorochair Etarcomul mac Feda & Lethrinne samlaid. Ocus ní fitir Fergus In comrac do dénam, dáig ba deithbir són ar níro fég Fergus dara ais ríam ic suidi nó ic érgi nó ic astar nó ic imthecht & chléith & chath nó chomlund ar nád ráided nech ba fatchius dó fégad dara éiss, acht na mbíd ríam remi & aird fri haird friss. Rasiacht gilla Etarcomla aird i n-aird fri Fergus. ‘Cá airm inda fil do thigerna-su immanitir, a gillai?’ ar Fergus. ‘Dorochair ó chíanaib forsinn áth la Coin Culaind,’ ar in gilla. ‘Nírbu chóir ém,’ ar Fergus, ‘don serriti síabarda mo sárgud immontí thánic for m'foísam. Impá dún In carpat, a gillai,’ ar Fergus, ‘ar condrísam immacallaim fri Coin Culaind.’ Imsoí iarum In t-ara In carpat. Lotar dó rempo a dochum ind átha. ‘Cid latt mo sárgud, a serriti síabarda,’ ar Fergus, ‘immontí tánic for m'foísam & for mo chommairgi?’ ‘Dond altram & dond iarfaigid dobertaisiu form-sa, ráid dam cia de bad ferr lat-su, mo choscur-sa & mo chommaídim-se dó-som oldás a choscur-som & a chommaídim-sium dam-sa. Ocus anaill béus, iarfaig-siu a gilla-som cia bad chintach úan fri araili.’ ‘Ferr lemm na ndernais. Bendacht forin láim dofárraill.’ And sin trá ra cenglait dá n-id im chaílaib choss Etarcomla & ra srengad i ndegaid a ech & a charpait. Cach all ba amréid dó no fácbaitis a scaim & a thrommai im ailib & im airtdrochib. Cach bali ba réid dó na chomraictis a gabti rainti 'mon echraid. Ra srengad samlaid dar fiartharsna longphuirt co dorus pupla Ailella & Medba. ‘Fail and sain trá,’ bar Fergus, ‘far maccaím dúib, ar cach assec cona thassec Is téchta.’ Dotháet Medb immach co dorus a pupla & dobreth a hardguth for aird. ‘Dar lind ém,’ bar Medb, ‘ba mór bruth & barand In chuliúin-se tús laí dia ndechaid assin longphurt. Andar lind ní ainech athfir In t-ainech forsa ndechaid, ainech Fergusa.’ ‘Cid ra mer In cali & In banaccaid?’ bar Fergus. ‘Cid ón, ciarso dúal don athiuchmatud saigid forsin n-árchoin ná lamat cethri ollchóiceda Hérend tascud nó tairisin dó? Cid mi fadéin, ba maith limm tíchtain imslán úad.’ Torchair trá Etarcumul fón samlaid sin. Conid Comrac Etarcomla fri Coin Culaind sin. And sin atraacht láech prósta mór do muntir Medba, Nath Crantail a chomainm, & tánic do fúapairt Chon Culaind. Nír fiú leis airm do thabairt leis itir acht trí noí mbera culind at é fúachda follscaide forloiscthi. Ocus Is and boí Cú Chulaind forsin lind fora chind.-Ocus níba fáesam cid sí & bátar noí mbera trethi. Ní bíd esbaid Con Culaind for nach óenbir díb.-And sain focheird-sium bir for Coin Culaind. Cingis Cú Chulaind co mbaí for ind úachtarach In bera contarlaic, & tarlaic Nath Crantail béus In bir tánaise. Tarlaic Nath Crantail In tres mbir & cingis Cú Chulaind do ind In bera tánaise co mbaí for ind In bera dédenaig. Is and sin techis inn íall én 'sin mag. Luid Cú Chulaind 'na ndíaid mar cach n-én conná ragtaís úad co fargdais cuit na aidchi dádaig. Dáig iss ed arfurad & arfognad Coin Culaind iascach & énach & osfeóil for Táin Bó Cúalnge. Acht atá ní, fo glé ra Nath Crantail iss i roí madma & techid dochúaid Cú Chulaind úad, & luid reme co dorus pupla Ailella & Medba & dobretha a ardguth ar aird. ‘In Cú Chulaind airdairc-se atberthai-si,’ ar Nath Crantail, ‘dochúaid i rroí madma & techid riam reme ambuarach.’ ‘Rafetammar,’ ar Medb, ‘rapad fír, acht condarístaís daglaích & dagóic, ní gébad fri féta In serriti óc amulchach sain, ár In am dosfarraid dagláech, ní riss ra gabastar acht Is riam reme ro madmastar.’ Ocus rachúala Fergus anísin & ba níth mór la Fergus óen do maídim thechid fri Coin Culaind, & rádis Fergus fri Fiachu mac Fir Aba ar co ndigsed do acallaim Con Culaind. ‘Ocus ráid-siu friss fíal dó bith forsna slúagaib cian gar dorigéni gnímrada gaile forro & ba féile dó a immfolach oldás teched ria n-óenláech díb.’ Dotháet iarum Fiachu do acallaim Con Culaind. Ferais Cú Chulaind fáilte fris. ‘Tarissi lim-sa ind fálti sin, acht dot acallaim tánac ót aiti ó Fergus, & atbert fíal duit bith forsna slúagaib cian gar doringnis gnímrada gaile & ba féliu duit th'immfoluch oldás teiched ria n-óenláech díb.’ ‘Cid ón, cia nod maíd acaib-si sin?’ bar Cú Chulaind. ‘Nath Crantail ém,’ bar Fiachu. ‘Cid ón, ná fetar-su & Fergus & mathi Ulad ná gonaim-se aradu nó echlacha nó áes gan armu, & ní airm baí lais-sium acht bir craind, & ní gonfaind-se Nath Crantail co mbeth arm leiss. Ocus ráid-siu friss arcom thé co moch imbárach sund & ní thechiub-sa riam reme.’ Ocus ba fata ra Nath Crantail corbo lá cona sollsi dó do fúapairt Con Culaind. Tánic co moch arnabárach do fópairt Con Culaind. Atraig Cú Chulaind co moch & dofáncatar a ferga laiss In lá sain & focheird fáthi ferge dia brutt taris co tarla darin corthi clochi & co tópacht In corthe clochi a talmain eturru 's a bratt, & ní fitir sin itir ar méit na ferggi dofánic & ra síabrad immi. And sain trá dotháet Nath Crantail & atbert: ‘Cia airm i tá In Cú Chulaind se?’ for Nath Crantail. ‘Aracút tall aile,’ ar Cormac Cond Longas mac Conchobuir. ‘Ní hé sút cruth ardomfarfaid. se indé,’ ar Nath Crantail. ‘Dingaibsiu trá In láech út,’ bar Cormac, & ‘is samalta duit & feib no dingébtha Coin Culaind.’ Tánic iarum Nath Crantail & focheird rót n-urchair dia chlaidiub úad for Coin Culaind conda tarla immun corthi boí eter Coin Culaind & a bratt co róebriss In claideb immon corthi. Cingid Cú Chulaind do lár thalman co mbaí for úachtar cobraidi scéith Nath Crantail & dobretha táthbéim dó sech barrúachtur In scéith co tópacht a chend dia médi. Túargab a lám co immathlam darís & dothuc bulli n-aill i mmulluch In méthi co ndergeni dá gabait rainti co talmain. Torchair Nath Crantail fón samlaid sin la Coin Culaind. Atbert Cú Chulaind assa aithle: Má dorochair Nath Crantail, bid formach dond imargail. Apraind can chath isind úair do Meidb co tríun In tslúaig. Dolluid iarum Medb co tríun In tslúaig fer nHérend impi co ránic inní co Dún Sobairchi fathúaid. Ocus lilis Cú Chulaind co mór do Meidb in lá sain co luid Medb i nGuiph ria Coin Culaind comdar techt fathúaith marbais Cú Chulaind Fer Taidle dia tát Taidle, & marbais Maccu Buachalla dia tá Carn Mac mBuachalla, & marbais Lúasce i lLettri dia tát Lettre Lúasce, & marbais Bó Bulge ina grellaig dia tá Grellach Bó Bulge, & Murthemne fora dind dia tá Delga Murthemne. Conid iar sain da tarraid Cú Chulaind atúaid dorísi do imdegail & do imdítin a chrích & a fheraind fodessin, dáig ba handsa lais andá crích & ferand neich n-aile. Is and sin trá forecmangaid Firu Crandce .i. dá Artinne & dá mac Licce, dá mac Durcridi, dá mac Gabla & Drúcht & Delt & Dathen, Te & Tualang & Turscur & Torc Glaisse & Glass & Glassne, inund sain & fiche Fer Fochard. Basnetarraid Cú Chulaind ic gabáil longphuirt ria cách co torchratar lais. Is and sin dorecmaing do Choin Chulaind Buide mac Báin Blai de chrích Ailella & Medba & do sainmuntir Medba. Cethror ar fichet láech. Bratt i filliud im cach fer. Dond Cúalnge i rrithur & i fúatuch rempu iarna thabairt a Glind na Samaisci i Sléib Chulind, & coíca samaisci dia samascib imme. ‘Can doberid In n-alaid?’ for Cú Chulaind. ‘Asin tsléib út amne,’ ar Buide. ‘Cá do chomainmsiu badessin?’ bar Cú Chulaind. ‘Nít charadar, nítt ágedar,’ ar Buide, ‘'Buide mac Báin Blai missi do chrích Ailella & Medba.’ ‘Asso fort In certgae so didiu,’ bar Cú Chulaind, & focheird In sleig fair. Forecmaing 'sin scíath ósa broind coro brúi trí asna 'sin táeb ba siriu úad iar tregtad a chridi 'na chlíab. Ocus dorochair Buidi mac Báin Blai. Conid de atá Áth mBuide i crích Ross ó sain. Cian gar ro bátar forinn uropair sin ic clóechlód na dá chertgae, dáig ní fo chétóir conarnic úadib, rucad In Dond Cúalnge irrithur & i fúatach úadib dochum longphuirt uadib amal as dech berair mart longphuirt. Conid ésin méla & mertain & meraigecht Is mó tucad for Coin Culaind forsin tslúagud sa. Imthúsa Medbi cach áth forsa mbaí, Áth Medbi a chomainm. Cach bail ro sáid a pupaill, Is Pupall Medba a ainm. Cach bail ro sáid a echlaisc, is Bili Medba a chomainm. Ra chuir trá Medb din chúaird sin cath fri Findmóir mnaí Celtchair for dorus Dúni Sobairchi & ro marb Findmóir & ra airg Dún Sobairchi. Táncatar trá cethri ollchóiceda Hérend i cind chían chóicthigis dochum dúnaid & longphuirt eter Meidb & Ailill & fiallach tabartha In tairb, & ní arlaic a búachaill dóibide Dond Cúalnge, co ndasrimmartatar co cruind for scíath fair conda mbertatar i mbernaid cumaing, co ndaralastar na halma i talmain a chorp tríchait traiged co ndernsat minscomartaig & minbruan dia churp. Forgemen a chomainm. Conid Bás Forgaimin In sin for Táin Bó Cúalnge. Odariachtatar fir Hérend go óenbaile, eter Meidb & Ailill & fiallach tabartha In tairb, dochum In dúnaid & longphuirt, atbertatar uili nábud chalmu chách Cú Chulaind menibeth In clessín ingantach baí aice, clettín Con Culaind. Conid and sin foídset fir Hérend úadib Redg cánti Medbi do chungid In chlettín. Conattecht Redg In clettín & nád tard daith Cú Chulaind In clettín dó. Ní sain & nád éscaid laiss a thabairt. Rádis Redg no bérad ainech Con Culaind. And sin tarlaic Cú Chulaind In clettín dó 'na díaid conid tharlathar i classaib a dá chúlad co ndechaid dara bél a dochum talman. Ocus ní tharnaic úad acht a rád: ‘Is sólom dún In sét sa,’ tráth conroscar a anim fria chorp forsin áth. Conid de asberar In t-áth sin ó sin Áth Sólomsét. Ocus fochuridar a uma don chlettín forsin sruth, conid de atá Umansruth ó sin. Atrubratur fir Hérend cia bad chóir d'fúapairt Con Cúlaind accu, & atbertatar uile combad é Cúr mac Dá Lóth bad chóir dá fúapairt, dáig amlaid buí Cúr níba súairc comlepaid nó comáentu friss. Ocus atbertatar cid sé Cúr táetsad, ba dingbáil trommad dona slúagaib; diambad é Cú Chulaind, bá ferr són. Conácart Cúr i pupaill Medba. ‘Cid táthar dam-sa?’ ar Cúr. ‘Do fúapairt Con Culaind,’ ar Medb. ‘Is cert ár mbúaid lib, Is amra lib tráth Is ro máethmaccáem a samla sain nom samlaid. Dia fessaind-se fessin, ní thicfaind la sodain. Bad leór lim gilla a chomaís dim muntir do thecht 'na agid for áth.’ ‘Ale Is acca a rád samlaid sin,’ ar Cormac Cond Longas mac Conchobuir. ‘Rabad amra bríg duit fadessin mad dia tóetsad latt Cú Chulaind.’ ‘Dénaidsi arrgraige n-imthechta frí úare na matne i mmucha imbárach, dáig suba sliged dogníu-sa de. Ní hed nobar furgfe sib guin na hailiti út, Con Culaind.’ And sin atraacht co moch arnabárach Cúr mac Da Lóth. Tucad aire feóin leis do threlam gascid do fópairt Con Culaind & barópairt ac folmasi a gona. Dochúaid Cú Chulaind trá fora chlessaib co mmoch In lá sain. At eat a n-uli anmand .i. ubullchless & fóenchless & cless clettínech & tétchless & corpchless & cless caitt & ích n-errid & cor ndelend & léim dar néim & filliud eirred náir & gai bulgga & baí brassi & rothchless & gless for análaib & brúud gine & sían curad & béim co fommus & táthbéim & réim fri fogaist co ndírgud chretti fora rind co fornaidm níad. Ar Is aire dogníd Cú Chulainn cacha maitne ar mucha cach cless díb ar lus na lethláim amal as dech téit catt cróich ná digsitís ar dermat nó díchumni úad. Ocus tarrasair mac Da Lóth co trían In laí i túaim a scéith ic folmaisse gona Con Culaind. Is and sain rádestar Láeg fri Coin Culaind: ‘Maith a Chúcúc, frithálti In láech fail ic folmaisi do gona.’ Is and sin tincais Cú Chulaind fair — is inund ón & no fégand — & Is and sain tórgaib & tarlaic na hocht n-ubla i n-airddi. Dolléci In nómad uball róot n-urchair úad do Chúr mac Da Lóth co tarla i llaind a scéith & a étain, co ruc comthromm inn ubaill dia inchind triana chúladaib. Co torchair dano Cúr mac Da Lóth fón samlaid sin ra Coin Culaind. ‘Dán fargabat far cuir & far rátha ifechtsa’ bar Fergus, ‘láech aile for áth dó sút, nó gabaid dúnad & longphort sund co solustráth n-éirge imbárach, dáig darochair Cúr mac Da Lóth.’ ‘Arapa a fáth táncammar,’ ar Medb, ‘is cubés dún cid isna puplaib cétnaib bemmit.’ Dessid dóib issin longphort sain co torchair Cúr mac Da Lóth & Lath mac Da Bró & Srub Dare mac Fedaig .i. mac teóra Maignech. Torchratar sain trá ra Coin Culaind ar galaib óenfir. Acht Is emilt engnam cach fir fo leith díb d'innisin. Is and sin rádis Cú Chulaind fria araid fri Láeg: ‘Dó duit, a phopa Laig,’ ar Cú Chulaind, ‘i llongphort fer nÉrend & beir a n-imchomarc úaim-se dom áes chomtha & dom chomaltaib & dom chomdínib. Beir a imchomarc do Fir Diad mac Damáin & do Fir Dét mac Damáin & do Bress mac Firb, do Lugaid mac Nóis & do Lugaid mac Solamaig, do Fir Báeth mac Baetáin & do Fir Báeth mac Fir Bend, & a imchomarc féin béus dom derbchomalta, do Lugaid mac Nóis, dáig Is é óenfer congeib commond & caratrad frim-sa don chur sa forin tslúagud, & beir bennachtain ar co n-eperta-som frit-su cia dotháet dom fúapairt-se imbárach.’ Luid iarum Láeg reme i llongphort fer nHérend & ruc a n-imchomarc dáes chumtha & do chomaltaib Con Culaind & dano dochúaid i pupaill Lugdach meic Nóis. Ferais Lugaid fálte fris. ‘Tarissi lim,’ ar Lóeg. ‘Tarissi duit-siu ón,’ bar Lugaid. ‘Dot acallaim tánac ó Choin Chulaind,’ ar Láeg, ‘& tucad t'imchomarc do glaine & do léire úad duit, & ar co n-epertha-su frim-sa cia dotháet dá fúapairt Con Culaind indiu.’ ‘Mallacht a chommaind & a chomaltais & a charatraid & a chardessa fair, a derbchomalta díless dúthaig fadessin .i. Fer Báeth mac Fir Bend. Rucad i pupaill Medba ó chíanaib. Tucad ind ingen Findabair ara lethláim. Is í dortes curnu fair. Is í dobeir phóic la cech n-óendig dó. Is í gaibes láim fora chuit. Ní do chách la Meidb In lind dálter for Fer mBáeth. Ní thucad acht aire coícat féin de dochum longphuirt.’ Luid iarum Láeg ar cúl do saigid Con Culaind co cendtromm n-imthursech n-anfálid n-osnadach. ‘Is cendtromm n-imthursech n-anfálid n-osnadach dotháet mo phopa Láeg dom indsaigid-se,’ bar Cú Chulaind. ‘Is nech trá écin dom chomaltaib dotháet dom fúapairt. — ’ Ar ba messu lais-sium fer a chomgascid andá láech anaill. — ‘Maith and, a mo phopa Laíg.’ ar Cú Chulaind, ‘cia dotháet dom fúapairt-se indiu?’ ‘Mallacht a chommaind & a chomaltais & a charatraid & a chardessa fair, do chomalta díles dúthaig fadessin .i. Fer Báeth mac Fir Bend. Rucad i pupaill Medba ó chíanaib. Tucad ind ingen fora lethláim. Is sí dortes curnu fair. 'S í dobeir phóic la cech n-óendig dó. Is í geibes láim fora chuit. Ní do chách la Meidb In lind dáilter for Fer mBáeth. Ní tucad acht aire coícat fén de dochum longphuirt.’ Ní tharrasair Fer Báeth co mmatin itir acht luid fo chétóir d'athchur a charatraid for Coin Culaind. Ocus conattecht Cú Chulaind in caratrad & In commund & In comaltus friss, & nír fáemastar Fer Báeth cen in comrac do dénam. Luid Cú Chulaind tria feirg úad & fosnessa sleig culind ina bond traiged coras fothraic eter feóil & chnám & chroicend. Tarngid Cú Chulaind In sleig arís ar cúlu assa frémaib & dosfarlaic dara gúalaind i ndegaid Fir Baíth, & fó leis gid no ríssed & ba fó leis ginco ríssed. Dotarlaic In sleg i classaib a chúlaid co ndechaid trina bél dochum talman co torchair Fer Báeth amlaid. ‘Maith trá In fhocherd, a Chúcúc,’ bar Fiacha mac Fir Aba, ar ba focherd lais In cathmílid do marbad den bir culind. Conid de atá Focherd Murthemne béus arin inad i mbátar. Airg-siu dam-sa, a mo phopa Láeig, da acallaim Lugdach i llongphort fer nHérend & finta latt In ránic ní Fer Báeth fo ná ránic& fiarfaid de cia tig im aghaidh-si amárach. Tét Láog roime go pupaill Lugdach. Ferais Lugaidh fáilte fris. ‘Tairisi liom in fáilte sin,’ ar Láog. ‘Tairisi duit ón,’ ar Lugaidh. ‘Dot hagallaim táncus-sa ót chomalta co nn-innisi dam In ráinic Fer Báoth (an longphort).’ ‘Ráinic ón,’ ar Lughaidh, ‘& bendacht arin láim dusfaraill úair torchair marb isin gleand ó chianaibh.’ ‘Indis dam-sa cia tic imárach i n-aghaidh Con Culainn do chomrac (fris).’ ‘Atáthar agá rádha fri bráthair fil agam-sa toidhecht ina aghaidh, drúthóglach sotal soisil & bailcbémnech buanaisech, & Is uime curthar do chomrac fris é da thuitim les (&) co ndechaind-si dá dhíogail fair-siomh, & ní rach-sa ann go bruinne mbrátha. Láiríne mac Í Blaitmic In bráthair sin. Rachat-sa d'agallaimh Con Culainn uime sin,’ ar Lugaidh. Ro gapadh a dhá ech do Lugaidh & ro hindledh a charpat forra. Táinic i ccomdáil Con Culainn co ráinic imagallamh eatorra. Is ann sin itbert Lughaidh: ‘Atáthaar agá rádha re bráthair fil agam-sa techt do chomrac frit-sa .i. drúthóclach borb barbarda bailc búadnasach é & as uime curthar do chomrac frit-sa é dá thuitiom-siom leat & dá fhéchain an rachainn-si dá díogail fort, & ní rach-sa ann sin go bruinne mbrátha. Ocus arin ccompántas fil edrainn aróen, ná marb-sa mo bráthair-si. Dar ar ccubus ámh,’ ar sé, ‘cid tánaisde báis dusbéra dó, as ced liom, úair dar mo shárugadh téid it haghaidh-si.’ Luid iaram Cú Chulainn ar cúl & tét Lughaidh don longphort. Is ann sin do goiredh Láiríne mac Nóis i pupaill Oilella & Medba, & tucadh Fionnabair fora láim. As í no dáiledh corna fair & doberedh póic la gach n-áondig dhó & do gabhadh lám fora chuid. ‘Ní do chách berar la Meidb an lionn dáilter for Láiríne,’ ar Fionnabair. ‘Ní tucc acht eri cáogat fén de dochum an loncphuirt.’ ‘Cia ráidhi?’ ar Oilill. ‘An fer út thall’ ar sí. ‘Cidh ésidhe?’ ar Oilill. ‘Minic lat h'aire do thabairt do ní nábadh coimdigh. Ba córa duit h'aire do thabairt don láneamain as mó maith, mied & maisi dá bfuil ar énslige i nÉrinn .i. Fionnabair & Láiríne mac Nóis.’ ‘Docím-si iat mar sin,’ ar Oilill. Is ann sin tuc Láiríne bogadh & bertnugadh fair gur maídedar úamanna na ccoilcech bátar faoí curbo brec faithchi an longphuirt dia cclúmaibh. Fada les gurbo lá cona lánsoillsi ann dochum Con Culainn d'fúabairt. Táinic i mucha na maidne arnamárach & tuc eri feóin do threalmaibh gaiscidh les & táinic forsan áth i ccomdáil Con Culainn. Níba fiú la dagláochaibh In dúnaidh nó an longphuirt techt d'féchain chomraic Láiríni acht mná & giollanradh & ingena d'fochaidbedh & d'fanamad ima eomrac. Táinic Cú Chulainn ina chomdáil conici In áth & níorb fíu les airm do thabairt les acht táinic diairm ina dháil. Benais Cú Chulainn a airm uile asa láim mar benas neaoh a aidme áineasa a láim mhic bhic. Ro mel & ro cumail Cú Chulainn itir a lámhaibh é, non cúrond & non ceanclonn, non carcrann & nos crothonn co seabaind a chaindebar uile as gurbo ceó aéerda an ceatharaird i mboí. Telgis úada é iar sin do lár In átha fíartharsna In longphuirt go dorus puible a bráthar. Cid trá acht níor érig riam gan éccaíne & níro loing gan airchiseacht & ní raibi riamh ó sin amach gan maíthe medóin & gan cumga cléb & gan bronngalar & gan tathaige amach ar mince. Is é sin trá aoinfer térna iar ccomrac fri Coin Culainn ar Táin Bó Cúailnge, & táinic ris fós iersma an galair sin conadh é bás ruc ier sin. Conad comrac Láiríne ann sin for Táin Bó Cúailnge. Is ann sin do goiredh Lóch Mór mac Mo Febhis i bpubaill Oilella & Medpa. ‘Cid fa bfuilter dam-sa lib?’ ar Lóch. ‘Do chomrac duit fri Coin Culainn,’ ar Medhb. ‘Ní rach-sa don turas sin úair ní miedh nó maisi liom móethmaccóemh óg gan ulchain gan fhésóig d'ionnsaige & ní do bém aisge fair, acht atá agam fer a ionnsaighthe .i. Long mac Emónis, & gébaidh coma uaib-si.’ Do gairedh Loncc i bpubaill Oilella & Medba, & geallais Medb mórchomadha dhó .i. timtacht dá fher déc d'éudgadh gacha datha & carpat ceithri sheacht cumal & Finnabair d'óenmnaoi, & fes i cCrúachain do grés & fíon do dháil fair. Táinic ieram Long d'ionnsaige Con Culainn & marbais Cú Chulainn é. Ráidis Medb fria banchuire teacht do agallaim Con Culainn da rádha fris ulcha smérthain do dénam fair. Tángatar In bantracht rempa ar amus Con Culainn co n-ebertitar fris ulcha smérthain do gabáil fair: ‘Úair ní fiú la dagláoch isin loncphort techt do chomrac frit & tú gan ulchain.’ Do chuir ieramh Cú Chulainn ulcha smérthain fair & táinic arin tulaigh ós cionn bfer nÉrenn & taisbénais In ulcha sin dóib uile i ccoitchinne. Atchonnairc Lóch mac Mo Febhis sin & Is edh adubairt: ‘Ulcha sút ar Coin Culainn.’ ‘As edh ón atchíu,’ ar Medp. Geallais Medb na mórchomadha cétna do Lóch ar coscc Con Culainn. ‘Rachat-sa dá ionnsaige,’ ar Lóch. Tic Lóch d'ionnsaighe Con Culainn go dtarla dá chéle iet icin áth inar thuit Long. ‘Tair romainn arin áth n-úachtarachh,’ ar Lóch, ‘úair ní comraicfem arin áth so.’ Ar ba háth heascoman les-siom In t-áth fora dtorchair a bhráthair. Iar sin ro comraicsit forsan áth úachtarach. Is ann sin táinic In Morrígan ingen Ernmais a síodaibh do admilledh Con Culainn, ar ro gellastair for Táin Bó Regamna go dtiocfad do aidhmilledh Con Culainn In tráth do beith ig comrac fri degláoch for Táin Bó Cúailnge. Tainic ieramh In Morrígan ann sin i rriocht samaisci finne óderge co coícait samasc uimpi & ronn fiondruine itir gach dá samaisc díoph. Dobertsat in banntracht gesa & airmberta for Coin cCulainn dá ttísadh úadh gan fhosdadh gan aidmilledh fuirre. Dobert Cú Chulainn rót n-urchuir di gur bris lethrosc na Morrígna. Táinic dano In Morríghan ann sin i rriocht escuinge slemne duibi lasan sruth. Tét ieramh forsan lind gurrus iomnaisg fo chosaibh Con Culainn. An fad boí Cú Chulainn agá díchur de, ro ghon Lóch urtharsna é tre chompar a chléb. Táinic ieramh In Morrígan i riocht saidhi gairbi glasrúaidhi. Cien goirit boí Cú Chulainn igá díchur dhe, ro ghon Lóch é. Iar sin ro érigh fercc Con Culainn ris (&) gonais Cú Chulaind Lóch din gai bulga coro thregda a chridi 'na chlíab. ‘Ascid dam ifechtsa, a Chú Chulaind,’ bar Lóch. ‘Gia ascid connaige?’ ‘Ní ascid anacail nó midlachais iarraim-se fort,’ bar Lóch. ‘Teilg traigid dam corop ar m'agid sair tóethus & nárap dar m'aiss síar co firu Hérend, arná rádea nech díb Is roí madma nó techid dam remut-sa, dáig torchar din gae bulga.’ ‘Teilcfet,’ bar Cú Chulaind, ‘dáig Is láechda ind ascid connaigi.’ Ocus teilgis Cú Chulaind traigid ar cúl dó. Conid de fil In t-ainm forsind áth ó sin .i. Áth Traiged i cind Tíri Móir. Ocus gebis athrechus mór Coin Culaind In lá sin .i. bith forin Táin itir a óenur, & rádis Cú Chulaind fria araid fri Láeg techt do innaigid Ulad ar con tístaís do chosnam a tána. Ocus ro gab-sum merten & athscís forru & doringni rand: Airg úaim, a Laíg, laíder slúaig. Cain dam i nEmain adrúaid am tursech cach dia 'sin chath condam créchtach crólinnech. Mo tháeb dess Is mo tháeb clé andsa mess for cechtar de. Ní lám Fíngin roda slaid, dirgid fola fidfaebraib. Apair fri Conchobor cáem atú tursech tiachairtháeb. Trén ra chlóechla chruth amne mac dil drongach Dechtire. M'óenurán dam ar éitib acht nís léicim, nís étaim. Atú im ulc, ním fuil im maith, m'óenur dam ar iláthaib. Feraid bróen fola for m'arm go ndamrala créchtach ngarb. Ním thic cara ar báig nó ar blait acht mad ara óencharpait. Mad úathad dochanat form, ní airfitiud nach n-óenchorn. Mad ilar ceól a cornaib, iss ed Is binniu din choblaig. Senfocal so, srethaib cland, ní lassamain cech n-óenchrand Dá mbetis a dó nó a trí, lasfaitis a n-athinni. In t-óenchrand ni hassu a chlód meni fagba a frithadód; ar úathad imrither gó noco modmar cach n-óenbró. Nach cúala tú In cach than clóentar gó ar úathad, fír dam. Iss ed ná fulangar de turscolbad na sochaide. Gidúathad lín In chaire dochaitter menma aire. Cuit In tslóig, isé a samail, ní berbther é ar óengabail. M'óenur dam i cind In tslóig 'gund áth i cind Tíri Móir. Ba lía Lóch co lleith Bodba go remfoclaib Regomna. Ra lettair Lóch mo dá lón, rom tesc In tsód garb glasród; ro geguin Lóch mo thromma, rom tresgair In esconga. Is rem chlettín-se a cosc, an tsód ó ro mill a rosc, ro brisses a gerr gara do thosuch na hégrada. Ó indill Láeg In gae Aífe risin sruth, ba seól faethe. Ro theilgesa In ngae ngér guis dar thóeth Lóch mac Emonis. Cid d'Ultaib nach fegat cath d'Ailill Is d'ingin Echach? Tráth atú-sa sund i n-ach is mé créchtach crólinnech. Apair ri Ultu ána tecat i ndiaid a tána. Rucsat meic Mágach a mbu & ros raindset eturru. Bágim-se báig airdgella & ra comall chena, bágim-se a heniuch caem chon nacham tair-se óen m'óenor. Acht Is fálid brain berna. i llongphurt Ailella & Medba. Tursig núallana reme rena ngáir i mMaig Murthemne. Conchobor ní thic immach náco raib a lín 'sin chath. tráth nach fálid é amne ansu árim a fergge. Airg. Conid Comrac Lóich Móir meic Ma Femis fri Coin Cúlaind sin for Táin Bó Cúalnge. And sain faítti Medb In sessiur úadi i n-óenfecht do fúapairt Con Culaind .i. Traig & Dorn & Dernu, Col & Accuis & Eraísi. Tri ferdruíd & trí bandruíd. Basrópart Cú Chulaind síat co torchratar lais. Ára brissed fír breth for Coin Culaind & comlund óenfir, gebis Cú Chulaind a chrantabaill & basrópart In slúag do díburgun a Delggain andess In lá sain. Giambtar liri fir Hérend In lá sin, barémid nech díb a aged do soud fodess In lá sin do choin nó ech nó duine. And sin tánic In Mórrígu ingen Ernmais a sídib i rricht sentainne co rrabi ic blegun bó trí sine na fiadnaisse. Is immi tánic-si mar sin ar bíth a fórithen do Choin Chulaind. Dáig ní gonad Cú Chulaind nech ara térnád co mbeith cuit dó féin 'na legius. Conattech Cú Chulaind blegon furri iarna dechrad d'ittaid. Dobretha-si blegon sini dó. ‘Rop slán a n-éim dam-sa so.’ Ba slán a lethrosc na rígna. Conattech-som blegon sini furri. Dobretha-si dó. ‘I n-éim rop slán intí doridnacht.’ Conaittecht-som In tres ndig & dobretha-si blegon sine dó. ‘Bendacht dee & andee fort, a ingen.’ — Batar é a ndee In t-áes cumachta. & andee in t-áes trebaire.-Ocus ba slán ind rígan. And sain faítte Medb In cét láech i n-óenfecht do fúapairt Con Culaind. Basrópart Cú Chulaind siat uili co torchratar leiss. ‘Is cuillend dúin guin ar muntiri samlaid,’ ar Medb. ‘Níp sé sút a chétchuillend dúin ind fir chétna,’ bar Ailill. Conid Cuillend Cind Dúni comainm béus ind inaid i mbátar ó sin & conid Áth Cró ainm ind átha fors mbátar. Dethbir ara méit dá crú & dá fuil dochúaid fo sruthair na haband. Breslech Maige Murthemne so sís RO gabsat cethri chóicid Hérend dúnad & longphort isin Breslig Móir hi Maig Murthemne. Ro láiset a n-ernail búair & braite secco fodes i Clithar Bó Ulad. Gabais Cú Chulaind icon Fert i lLerggaib i comfocus & i comfochraib dóib & atáis a ara tenid dó tráth nóna na haidchi sin .i. Lóeg mac Riangabra. Atchonnairc-seom úad grístaitnem na n-arm nglanórda úas chind chethri n-ollchóiced nÉrend re fuiniud néll na nóna. Dofánic ferg & luinni mór icá n-aiscin re ilar a bidbad, re immad a námat. Ro gab a dá sleig & a scíath & a chlaideb. Crothais a scíath & cressaigis a slega & bertnaigis a chlaidem, & dobert rém curad asa brágit coro frecratar bánanaig & boccánaig & geniti glinni & demna aeóir re úathgráin na gáre dosbertatar ar aird, coro mesc ind Neamain forsin tslóg. Dollotar i n-armgrith cethri chóicid Hérend im rennaib a sleg & a n-arm fadessin co n-erbaltatar cét láech díb di úathbás & chridemnas ar lár In dúnaid & In longphairt In n-aidchi sin. Dia mbaí Lóeg and co n-acca ní, In n-óenfer dar fiartharsna in dúnaid cethri n-ollchóiced nHérend anairtúaith cach ndíriuch ina dochum. ‘Óenfer sund chucund innossa, a Chúcúcán,’ ar Lóeg. ‘Cinnas fir and sin ale?’ or Cú Chulaind. ‘Ní handsa. Fer caín mór dano. Berrad lethan lais. Folt casbuide fair. Bratt úanide i forcipul imme. Cassán gelargit isin brutt úasa bruinne. Léne de sról ríg fo derggindliud do derggór i custul fri gelchness co glúnib dó. Dubscíath co calathbúali finndruini fair. Sleg cóicrind ina láim. Foga fogablaigi ina farrad. Ingnad ém reb & ábairt & adabair dogní. Acht ní saig nech fair & ní saig-som dano for nech feib nacha n-aicced nech issin dúnud chethri n-ollchóiced nHérend.’ ‘Is fír anísin, a daltán,’ for sé, ‘cia dom chardib sídchaire-sa sein dom airchisecht-sa dáig ar bíth foretatar-som In t-imned mór anam fuil-sea m'óenurán i n-agid chethri n-ollchóiced nHérend ar Táin Bó Cúalngi don chur sa.’ Ba fír ém do Choin Culaind anísin. A nad-ránic In t-óclách airm i mboí Cú Chulaind, argladais & airchisis de. ‘Cotail-siu ém bic, a Chú Chulaind,’ or In t-ócláech, ‘do thromthoirthim chotulta icon Ferta Lergga co cend trí láa & teóra n-aidchi, & firbat-sa forna slógaib In n-airet sin.’ Is and sin cotlais Cú Chulaind a thromthairthim cotulta icond Ferta i lLergaib co cend teóra láa & teóra n-aidche. Bá deithbir són céro boí do mét In chotulta boí do mét na athscísi. Ón lúan re samain sainriuth cossin cétaín iar n-imbulc níra chotail Cú Chulaind risin ré sin acht mani chotlad fithisin mbic fria gaí iar medón midlaí & a chend ara dorn & a dorn imma gaí & a gaí ara glún acht ic slaidi & ic slechtad, ic airlech & ic essorgain chethri n-ollchóiced nHérend frisin re sin. Is and sin focheird In láech lossa síde & lubi ícci & slánsén i cnedaib & i créchtaib, i n-áladaib & i n-ilgonaib Chon Culaind co térno Cú Chulaind ina chotlud cen rathugud dó etir. Is hí sin amser dollotar In maccrad atúaid ó hEmain Macha, tri choícait mac do maccaib ríg Ulad im Follomain mac Conchobuir, & dosbertsat teóra catha dona slúagaib co torchratar a trí comlín leó & torchratar In macrad dano acht Follomain mac Conchobuir. Bágais Follomain ná ragad ar cúlu co hEmain co brunni mbrátha & betha co mberad cend Ailella leis cosin mind óir boí úaso. Nírbo réid dó-som anísin úair dofárthetar dá mac Beithe meic Báin, dá mac mumme & aite do Ailill, & rod gonat co torchair leo. Conid Aided na Maccraide Ulad In sin & Follomna meic Conchobuir. Cú Chulaind immorro buí ina súanthairthim cotulta co cend teóra láa & teóra n-aidche icon Ferta i lLerggaib. Itraacht Cú Chulaind iar sin assa chotlud & dobert lám dara agid, & doringni rothnúall corcra de ó mulluch co talmain, & ba nert leis a menma & tíasad i n-óenach nó i toichim nó i mbandáil nó i coirmthech nó i prímóenach do prímóenaigib Hérend. ‘Cia fot itú-sa isin chotlud sa innossi, a ócláich?’ ar Cú Chulaind. ‘Trí láa & trí aidche,’ for In t-óclách. ‘Ron marg-sa de-side,’ or Cú Chulaind. ‘Cide ón?’ or In t-ócláech. ‘Na slóig cen fópairt frisin ré sin,’ ar Cú Chulaind. ‘Ní filet-som ón etir,’ or In t-óclách. ‘Ceist cia rodas fópair?’ ar Cú Chulaind. ‘Lotar In macrad atúaid ó Emain Macha trí choícait mac im Follomain mac Conchobuir do macaib ríg Ulad & dobertsat teóra catha dona slúagaib ri hed na trí láa & na trí n-aidche i taí-siu it chotlud innossa, & torchratar a trí comlín leó & torchratar In macrad acht Follomain mac Conchobuir. Bágais Follomain &rl.’ ‘Apraind ná bá-sa for mo nirt de-side úair dia mbendsea for mo nirt, ní thóethsaitis In macrad feib dorochratar & ní thóethsad Fallomain.’ ‘Cosain archena, a Chúcán, ní haisc dot inchaib & ní táir dot gaisciud.’ ‘Airis-siu sund inocht dún, a ócláig,’ ar Cú Chulaind, ‘ar co ndíglom 'malle In maccraid forsna slúagaib.’ ‘Nád anaeb ém ale,’ ol In t-óclách, ‘úair cid mór do chomramaib gaile & gaiscid dogné nech it arrad-su, ní fair bias a nós nach a allud nach a airdercus acht Is fort-so. Is aire-sin nád anub-sa, acht imbir féin do gním gaiscid th'óenur forsna slúagaib úair ní leó atá commus t'anma don chur so.’ ‘Ocus In carpat serda, a mo phopa Lóeg,’ ar Cú Chulaind, ‘in coemnacar a innell? Má cotnici a innell & má dotá a threlom, non inill, & mani fil a threlom, nacha inill.’ IS and sin atracht In t-ara & ro gab a fíaneirred araidechta immi. Ba dond fíaneirriud aradachta sin ro gabastar-som imbi a inar bláith bíannaide, Is é étrom aérda, Is é súata srebnaide, Is é úaigthe osslethair, conná gebeth ar lúamairecht lám dó anechtair. Ro gabastar-som forbratt faing taris-sein anechtair doringni Simón Druí do ríg Rómán conda tarad Dair do Chonchobur conda tarat Conchobor do Choin Culaind co tarat Cú Chulaind dá araid. Ro gabastar In t-ara cétna a chathbarr círach clárach cetharchoir co n-ilur cech datha & cacha delba dara midgúallib sechtair. Ba somaissi dó-som sin & nírbo thortrommad. Tarraill a lám leis in gipni ndergbuide marbad land dergóir do bronnór bruthi dar or n-indeóna re étan do indchomartha araidechta secha thigerna. Ro gab idata aurslaicthi a ech & a del intlaissi ina desra. Ro gabastar a éssi astuda ech ina thúasri .i. aradna a ech ina láim chlí, re imchommus a araidechta. Is and sin focheird a lúrecha iarnaidi intlaissi immo echraid congebethar dóib ó thaul co aurdorn do gaínib & birínib & slegínib & birchrúadib corbo birfocus cach fonnud issin charput sin corbo chonair letartha cach n-uille & cach n-ind & cach n-aird & cach n-airchind don charput sin. Is and sin focheird bricht comga tara echraid & tara chomalta connárbo léir do neoch issin dúnud íat & corbo léir dóib-sium cách issin dúnud sin. Ba deithbir ém cé focheirded-som innísin dáig ar bíth bátar teóra búada araidechta forind araid In lá sin .i. léim dar boilg & foscul ndíriuch & immorchor ndelind. Is and sin ro gab In caur & In cathmílid & In t-innellchró Bodba fer talman, Cú Chulaind mac Sualtaim, ro gab a chatheirred catha & comraic & comlaind imbi. Ba don chatheirred catha sin & comraic & comlaind ro gab-som imbi secht cneslénti fichet cíartha clárda comdlúta bítís ba thétaib & rothaib & refedaib i custul ri gelchnes dó arnacha ndechrad a chond nach a chiall ó doficed a lúth láthair. Ro gabastar a chathchriss curad taris anechtair do chotutlethar crúaid coirtchide do formna secht ndamseiched ndartada congabad dó ó thana a thaíb co tiug a oxaille. Ro bíth imbi ic díchur gaí & rend & iaernn & sleg & saiget, dáig Is cumma focherdditis de & marbad de chloich nó charraic nó chongna ro chiulaitis. Is and sin ro gabastar a fúathbróic srebnaide sróil cona cimais de bánór bricc friá fri móethíchtur a medóin. Ro gabastar a dondfúathbróic ndondlethair ndegsúata do formna cethri ndamseiched ndartada cona chathchris do cholomnaib ferb fua dara fúathróic srebnaide sróil sechtair. Iss and sin ro gabastar In rígníath a chatharm catha & comraic & comlaind. Ba don chatharm chatha sin ro gabastar a ocht claidbíni ima cholg ndét ndrechsolus. Ro gabastar a ocht sleigíni imma sleig cóicrind. Ro gabastar a ocht ngothnata 'ma gothnait ndét. Ro gabastar a ocht clettíni 'ma deil chliss. Ro gabastar a ocht scíathu cliss imma chrommscíath ndubderg ina téiged torc taisselbtha ina thaul tárla cona bil aithgéir ailtnidi imgéir ina urthimchiull contescfad finna i n-agid srotha ar áithi & ailtnidecht & imgéiri. Inbaid fogníth In t-óclách fáeborchless di, Is cumma imthescad dia scíath & dia sleig & dá chlaideb. Is and sin ro gab a chírchathbarr catha & comlaind & comraic imma chend asa ngáired gáir cét n-óclách do síréigim cecha cúli & cecha cerna de, dáig Is cumma congáiritis de bánanaig & bocánaig & geiniti glinne & demna aeóir ríam & úasu & ina thimchuill cach ed immatéiged re tesitin fola na míled na n-anglond sechtair. Ro chres a cheltar chomga tharis don tlachtdíllat Tíre Tairngire dobretha dó ó Manannán mac Lír ó ríg Thíre na Sorcha. Is and sin cétríastarda im Choin Culaind co nderna úathbásach n-ilrechtach n-ingantach n-anachnid de. Crithnaigset a chairíni imbi immar chrand re sruth nó immar bocsimind ri sruth cach ball & cach n-alt & cach n-inn & cach n-áge de ó mulluch co talmain. Ro lá sáebchless díbirge dia churp i mmedón a chracaind. Táncatar a thraigthe & a luirgne & a glúne co mbátar dá éis. Táncatar a sala & a orccni & a escata co mbátar riam remi. Táncatar tullféthi a orcan co mbátar for tul a lurggan comba méitithir muldorn míled cech meccon dermár díbide. Srengtha tollféithe a mullaig co mbátar for cóich a muneóil combá métithir cend meic mís cach mulchnoc dímór dírím dírecra dímesraigthe díbide. And sin doringni cúach cera dia gnúis & dá agaid fair. Imsloic indara súil dó ina chend; iss ed mod dánas tarsed fíadchorr tagraim do lár a grúade a iarthor a chlocaind. Sesceing a séitig co mboí fora grúad sechtair. Ríastarda a bél co urthrachda. Srengais In n-ól don fidba chnáma comtar inécnaig a inchróes. Táncatar a scoim & a thromma co mbátar ar eittelaig ina bél & ina brágit. Benais béim n-ulgaib leómain don charput úachtarach fora forcli comba métithir moltcracand teóra mblíadan cech slamsrúam teined doniged ina bél asa brágit. Roclos bloscbéimnech a chride re chlíab immar glimnaig árchon i fotha nó mar leóman ic techta fo mathgamnaib. Atchessa na coinnle Bodba & na cidnélla nime & na haíble teined trichemrúaid i nnéllaib & i n-áeraib úasa chind re fiuchud na fergge fírgairbe itrácht úaso. Ra chasnig a folt imma chend imar craíbred ndercscíath i mbernaid athálta. Céro craiteá rígaball fo rígthorud immi, Is ed mod dá rísad ubull díb dochum talman taris acht ro sesed ubull for cach n-óenfinna and re frithchassad na ferge atracht da folt úaso. Atracht In lónd láith asa étun comba sithethir remithir áirnem n-ócláig. Airddithir remithir tailcithir tressithir sithithir seólchrand prímlungi móre In bunne díriuch dondfola atracht a fírchléithe a chendmullaig i certairddi co nderna dubchíaich ndruídechta de amal chíaich de rígbruidin In tan tic rí dia tenecur hi fescur lathi gemreta. Iarsin ríastrad sin ríastarda im Choin Culaind iss and sin dorroeblaing ind err gaiscid ina chathcharpat serda cona erraib iarnaidib, cona fáebraib tanaidib, cona baccánaib & cona birchrúadib, cona thairbirib níath, cona glés aursloicthi, cona tharngib gaíthe bítis ar fertsib & iallaib & fithisib & folomnaib dun charput sin. Is and sin focheirt torandchless cét & torandchles dá cét & torandchless trí cét & torandchless cethri cét, & tarassair aice for torandchless cóic cét úair nírbo furáil leis In comlín sin do thuitim leis ina chétchumscli & ina chétchomling catha for cethri chóicedaib Hérend. Ocus dotháet ass fón cumma sin do innsaigid a námat & dobreth a charpat mórthimchell cethri n-ollchóiced nHérend amaig anechtair, &dosbert seól trom fora charpat. Dollotar rotha iarnaidi In charpait hi talmain corbo leór do dún & do daingen feib dollotar rotha iarnaide In charpait i talmain, úair Is cumma atraachtatar cluid & coirthe & carrge & táthlecca & murgrian In talman aird i n-aird frisna rothaib iarnaidib súas sell sechtair. Is airi focheird In circul mBodba sin mórthimchell chethri n-ollchóiced nHérend ammaig anechtair arná teichtis úad & arná scaíltís immi co tórsed forro re tenta fritharggain na maccraide forro. Ocus dotháet issin cath innond ar medón & fálgis fálbaigi móra de chollaib a bidbad mórthimchell In tslóig ammaig annechtair, & dobert fóbairt bidbad fo bidbadaib forro co torcratar bond fri bond & méide fri méide, ba sé tiget a colla. Dosrimchell aridisi fa thrí In chruth sin co farggaib cossair sessir impu fá mórthimchell .i. bonn tríir fri méide tríir fócúairt timchell immon dúnad. Conid Seisrech Bresslige a ainm issin Táin, & iss ed tres ndírime na Tána .i. Sesrech Breslige & Imslige Glennamnach & In cath for Gárich & Irgáirich, acht ba cumma cú & ech & duine and. Iss ed atberat araile ro fích Lug mac Eithlend la Coin Culaind Sesrig mBresslige. Nicon fess a árim & ní chumangar a rím cia lín dorochair and do dáescarslóg acht ro rímthé a tigerna nammá. It é In so sís a n-anmand-side .i. Dá Chrúaid, dá Chalad, dá Chir, dá Chíar, dá Éicell, trí Cruimm, trí Curaid, tri Combirgi, cethri Feochair, cethri Furachair, cethri Caiss, cethri Fotai, cóic Caurith, cóic Cermain, cóic Cobthaig, sé Saxain, sé Dauich, sé Dáiri, secht Rochaid, secht Rónáin, secht Raurthig, ocht Rochlaid, ocht Rochthauid, ocht Rinnaich, ocht Mulaig, noí nDaigith, noí nDáiri, noí nDamaich, deich Féic, deich Fiachaig, deich Feidlimid. Deich ríg ar sé fichtib ríg ro bí Cú Chulaind issin Bresslig Móir Maige Murthemne. Díríme imorro archena di chonaib & echaib & mnáib & maccaib & mindóenib & drabarslóg, ar nír érna In tres fer do feraib Hérend cen chnáim leissi nó lethchind nó lethsúil do brissiud nó cen bithanim tria bithu betha. DOtháet Cú Chulaind arnabárach do thaidbriud In tslóig & do thasbénad a chrotha álgin álaind do mnáib & bantrochtaib & andrib & ingenaib & filedaib & áes dána, uair nír miad ná mais leis In dúaburdelb druídechta tárfás dóib fair In adaig sin riam reme. Is aire sin dano tánic do thasselbad a chrotha álgin álaind In lá sin. Álaind ém In mac tánic and sin do thaisselbad a chrotha dona slúagaib .i. Cú Chulaind mac Sualtaim. Trí fuilt bátar fair: dond fri toinn, cróderg ar medón, mind órbuide ardatuigethar. Caín cocáirisi ind fuilt sin concuirend teóra imsrotha im chlaiss a chúlaid combo samalta & snáth órsnáith cachi finna faithmainech forscaílte forórda dígrais dúalfota derscaigthech dathálaind dara formna síar sell sechtair. Cét cairches corcorglan do derggór órlasrach imma bráigit. Cét snáthéicne do charrmocul chummascda i timthacht fria chend. Cethri tibri cechtar a dá grúad .i. tibre buide & tibre úane & tibre gorm & tibre corcra. Secht ngemma de ruithin ruisc cechtar a dá rígrosc. Secht meóir cechtar a dá choss. Secht meóir cechtar a dá lám co ngabáil ingni sebaicc, co forgabáil ingne griúin ar cach n-aí fo leith díb. Gabaid-som dano a díllut óenaig immi In láa sin. Baí dá étgud immi .i. fúan caín cóir corcra cortharach cóicdíabuil. Delgg find findarggait arna ecor d'ór intlaisse úasa bánbruinni gel immar bad lócharnn lánsolusta nád chumgaitis súli dóeni déscin ar gleórdacht & ar glainidecht. Cliabinar siric fria chness arna imthacmang massi de chimsaib & chressaib & chorrtharaib óir & argit & findruni, condriced go barrúachtur a dondfúathbróci donderggi míleta imme de sról ríg. Scíath dígrais dondchorcra fair co mbil argit óengil ina imthimchiull. Claideb órduirn intlassi bara chlíu. Gae fata fáeburglass re faga féig fóbarta co súanemnaib loga, 'co semmannaib findruine issin charput ina farrad. Noí cind isindara láim dó & deich cind isin láim anaill, & ros croth úad risna slúagaib do chomartha a gascid & a engnama. Laigis Medb a heinech fa damdabaich scíath arnáras díbairged Cú Chulaind In lá sin. Is and sin ra attchetar In ingenrad firu Hérend 'ma tócbáil bar lébennaib scíath ás gúallib feróclách do thaidbriud chrotha Con Culaind. Ár rap ingnad leó-som In delb álaind álgen atchondcatar In lá sin fair ic athféscain na duabordelbi dóescairi druídechta ra condcas fair inn adaig ríam reme. Is and sin ra gab ét & elcmaire & immfarmat Dubthach Dáel Ulad imma mnaí & dabert comairle braith & trécthi Con Culaind dona slúagaib .i. cathetarnaid imme far cach leth ar co táetsad leó. Ocus rabert na briathra sa: Másu é In riastarde, betit colla dóene de, betit éigme de im lissu, betit buind ri harissu, betit brain ri brainessu. Betit corrthe de im lechta, bud fórmach do rigmartra. Ní maith fararlith In cath ar leirg risin fóendelach. Atchíu chruth inn fóendelaich, nóe cind leis i foendelaib, atchíu fadb leis 'na brétaig, deich cind ina rosétaib. Atchíu forthócbat far mná a n-aidche ósna urgalá, atchíu-sa far rígain máir ná hérig dond imforráin. Dámbad mé bad chomarlid da betís óic di cach leith, coro gartigtis a ré, mása é In riastarde. M. Atchúala Fergus mac Róig aní sein & ba dimbág leis comairle braith Con Culaind do thabairt do Dubthach dona slúagaib, & rabretha trénlúa tarpech dá choiss úad riss co tarla darráib ra budin anechtair. Ocus ra faismis fair na huli ulcu & écóra & fell & mebol doringni ríam & íarum ra Ultaib & rabert na briathra and: Más é Dubthach Dóeltenga ar cúl na slúag bosrenga, nocho dergena nach maith ó geguin In n-ingenraid. Ferais écht ndochla ndogair, guin Fiachach meic Conchobuir, nocho cáeme rachlas dó, guin Charpri meic Fedilmtheo. Ní flaith Ulad nod chosna mac Lugdach meic Casruba, iss ed ragní ra dóenib, cách nas ruba ris faidib Ní maith ra longis Ulad guin a meic nach allulach, costud Ulad danfor tí, consaífet far n-immirgi. Scérdait far n-óendili i fat re nUltaib acht co n-éirset, betit échta sceoil mára, betit rígna dérmára. Biait collai fó chossaib, Betit buind fri brannusa, Betit fáenscéith fri lerga, Bid tórmach na ndíberga. Atchíu ras furcbat far mná a ngnúis ásna hirgala, Atchíu bar rígain In máir, ní érig don immforráin Ní dergían gaisced nó gart a meic Lugdach gan nach láechdacht, ría ríg ní rúamnat renna más é Dubthach Dóeltenga.' Carpat Serda connice sin. Is and sin ras fárraid óclách rodána do Ultu na slúagu dárbo chomainm Óengus mac Óenláime Gábe, & imsóe reme na slúagu a Modaib Loga risi ráter Lugmud In tan sa co Áth Da Fert i Sléib Fúait. Iss ed marímat eólaig dámmad ar galaib óenfir dosfístá Óengus mac Óenláime Gaibe ar co táetsaitis leis riam remáin reme ar galaib óenfir. Ní hed ón dogníset-som itir acht dogníth cathetarnaid imme bar cach leth go torchair accu ac Áth Da Fert i Sléib Fúait. Imroll Belaig Eóin and so innossa IS and sin radechaid chucu-som Fiacha Fíaldána do Ultaib d'acallaim meic sethar a máthar, Mane Andóe de Chonnachtaib. Ocus Is amlaid tánic-som & Dubthach Dóel Ulad maróen riss. Is amlaid tánic In Mane Andóe 'no & Dóche mac Mágach aróen riss. Á danaccaig In Dóche mac Mágach In Fiacha Fíaldána, tarlaic sleig fair fá chétóir co mboí tríana charait fadessin, tri Dubthach Dáel Ulad. Tarlaic In Fiacha Fíaldána sleig for Dóche mac Mágach co mbaí tríana charait badessin, tri Mane Andóe de Chonnachtaib. And sin atrubratar fir Hérend: ‘Is imroll díbairgthi,’ bar íat-som, ‘a tarla dona feraib, cách díb do guin a charat & a choibnesaim badessin.’ Conid Imroll Belaig Eóin and sin. Ocus Imroll aile Belaig Eóin ainm aile dó 'no. Tuige im Thamon and so innossa ANd sin ra ráidsetar fir Hérend ri Tamun drúth étgud Ailill & a imscimm n-órda do gabáil immi & techt farin n-áth bad fiadnaissi dóib. Ra gabastar-som 'no étgud nAilella & a immscimm órda immi & tánic barin n-áth bad fiadnaisi dóib. Ra gabsat fir Hérend ac cluchi & ac gredan Is ac fochuitbiud imme. ‘Is tuige im thamon duit-siu ám, a Thamuin drúith,’ bar íat-som, ‘étgud nAilella & a imscim n-órda immut.’ Corop Tuigi im Thamon and sain. Dachonnaic Cú Chulaind é & indar leis i n-écmais a fessa & a eólais ba sé Ailill baí and fadessin, &bosreóthi cloich assa chrantabaill úad fair co n-art Tamun drúth can anmain barsinn áth i rrabi. Corop Áth Tamuin and sin & Tugi im Thamon. RA gabsat cethri ollchóicid Hérend dúnad & longphort acon chorthe i Crích Ross In n-aidchi sin. And sin conattecht Medb firu Hérend im nech díb do chomlond & do chomrac ra Coin Culaind arnabárach. Iss ed atdeired cach fer: ‘Níba missi,’ & ‘Níba mé as mo magin. Ní dlegar cimbid dom chenéol.’ And sin conattecht Medb Fergus do chomlund & do chomrac ra Coin Culaind ar ros fémmid firu Hérend. ‘Nírbo chomadas dam-sa sain,’ bar Fergus, ‘comrac ra gilla n-óc n-amulchach gan ulcha itir & ram dalta badessin,’ Cid trá acht a facessa Medb Fergus co tromm, da fémmid gana comrac & gana comlund do gabáil do láim. Dessetar In n-aidchi sin and. Atraacht Fergus co moch arnabárach & tánic reme co áth In chomraic co airm i mbáe Cú Chulaind. Atchonnairc Cú Chulaind dá saigid é. ‘Is fóenglinne dotháet mo phopa Fergus dom saigid-se. Ní fuil claideb i n-intiuch na lúe móre leis. ’-Fír dó-som. Bliadain riasin sceol sa tarraid Ailill Fergus ic techt i n-óentaid Medba arsind lettir i Crúachain & a chlaideb arsind lettir 'na farrad, & tópacht Ailill In claideb assa intig & dobretha claideb craind dia inud, & dobert a bréthir ná tibred dó co tucad lá In chatha móir. -‘Cumma limm itir, a daltáin,’ bar Fergus, ‘dáig giana beth claideb and so, nít ricfad-su & ní himmértha fort. Acht arinn airer & arinn altrom rabertus-sa fort & rabertatar Ulaid & Conchobor, teich romum-sa indiu i fiadnaisi fer nHérend.’ ‘Is lesc lim-sa innísin ám,’ bar Cú Chulaind, ‘teiched ria n-óenfer for Táin Bó Cúalnge.’ ‘Ní lesc ám duit-siu ón,’ bar Fergus, ‘dáig techfet-sa remut-sa inbaid bus chréchtach crólinnech tretholl tú bar cath na Tána, & á theichfet-sa m'óenur, teichfit fir Hérend uile.’ Da baí dá mét rap áil do Choin Chulaind less Ulad do dénam co tucad a charpat d'indsaigid Con Culaind & co lluid na charat & tánic i mmadmaim & i teiched ó feraib Hérend. Atchondcatar fir Hérend anísin. ‘Ra theich romut! Ra theich remut, a Ferguis!’ bar cách. ‘A lenmain! A lenmain, a Ferguis!’ bar Medb. ‘Ná táet dít!’ ‘Aicce ón omm.’ bar Fergus, ‘nachas linub-sa secha so, dáig cid bec lib-si In cutrumma techid út rabertus-sa fair, ní thuc óenfer do feraib Hérend In neoch conarnecar ris ar Táin Bó Cúalnge. Is aire-sin ná co rísat fir Hérend timchell ar galaib óenfir, ní ricub-sa arís In fer cétna.’ Conid Comrac Fergusa and sin. Cinnit Ferchon and so innossa FErchú Longsech ésen do Chonnachtaib, baí-side bar gail & bar fogail Ailella & Medba. Án ló ra gabsatar ríge ní thánic fecht 'na ndúnud ná slúagad ná hairc ná écen ná écendál acht ac argain & ac indred a críchi & a feraind dia n-éis. Is and barrecaibsium i n-airthiur Aí In tan sain. Dá fer déc bá ssed a lín. Racúas dó-som óenfer ac fostúd & ac immfuirech cethri n-ollchóiced Hérend ó lúan taite samna co taite n-imbuilc ac marbad fir ar áth cach laí díb & cét láech cach n-aidchi. Da mídair-sium a chomairle aice ra muntir. ‘Cid bad ferr dún In chomairle dagénmais,’ bar ésium, ‘ná dul d'fópairt ind fir út fail ic fostúd & ac imfuirech cethri n-ollchóiced Hérend & a chend & a choscor do breith lind d'indsaigid Ailella & Medba. Cid mór d'olcaib & d'écóraib daringsem ri hAilill & ra Meidb, dagébam ar síd fair acht co táeth In fer sain lind.’ Is hí-sein comairle ba nirt leó-som, & táncatar rempo go airm i mbaí Cú Chulaind, & and úair tháncatar, ní fír fer ná comlond óenfir ra damsatar dó acht imsáiset na dá feraib déc fóe fa chétóir. Imsóe Cú Chulaind friu-som 'no & eiscis a dá cend déc díb fá chétóir & sádis dá lia déc leó i talmain. Acus atbert cend cach fir díb bara lííc & atbert cend Ferchon Longsig 'no bara lííc. Conid Cinnit Ferchon Longsig áit i fargab Ferchú Longsech a chend .i. Cennáit Ferchon. IS and sin ra himráided ac feraib Hérend cia bad chóir do chomruc & do chomlund ra Coin Culaind ra húair na maitne muche arnabárach. Iss ed ra ráidsetar uile combad é Calatín Dána cona secht maccaib fichet & a úa Glass mac Delga. Is amlaid ra bátar-saide neim ar cach fir díb & neim ar cach arm dá n-armaib, & ní theilged nech díb urchor n-imraill, & ní fuil bara fuliged nech díb, manbad marb a chétóir, rabad marb ria cind nómaide. Doragelta comada móra dóib arin comlund & arin comruc do dénam, & ra gabsat do láim a dénam & bad fiadnaisi d'Fergus ra naidmthea sain, & ra fémmid tiachtain taris. Dáig iss ed ra ráidsetar corbo chomlund óenfir leó Calatín Dána cona secht maccaib fichet & a úa Glass mac Delga, dáig iss ed ra ráidset corbo ball dá ballaib a mac & corbo irrand dá irrandaib & combad ra Calatín Dána sochraiti a chuirp fadessin. Tánic Fergus reme dochum a phupla & a muntiri & rabert a osnad scísi bar aird. ‘Is trúag lind In gním doníther imbárach and,’ bar Fergus. ‘Garsa gním sain?’ bar a munter. ‘Cú Chulaind do marbad,’ bar ésium. ‘Uch!’ bar íat-som, ‘cia marbas?’ ‘Calatín Dána,’ bar ésium, ‘cona secht maccaib fichet & a úa Glass mac Delga. Is amlaid atát neim ar cach fir díb & neim ar cach arm dá n-armaib, & ní fuil bara fuliged nech díb, munub marb a chétóir, nába marb ria cind nómaide, & ní fuil digsed dá fiss dam-sa bad fiadnaisi don chomlund & don chomroc & da berad a fiss dam mar da mairbfithea Cú Chulaind, ná tibrind mo bennachtain & m'eirred.’ ‘Rachat-sa and,’ bar Fiachu mac Fir Aba. Dessetar and In n-aidchi sin. Atraacht Calatín Dána co moch arnabárach cona secht maccaib fichet & a úa Glass mac Delga, & táncatar rempo co hairm i mbáe Cú Chulaind, & tánic 'no Fiacho mac Fir Aba. Ocus án úair ránic Calatín co airm i mbáe Cú Chulaind, tarlaicset a nnóe ngae fichet fair a chétóir & ní dechaid urchur n-imruill díb secha. Doringni Cú Chulaind fáebarchless don scíath comdas ralatar uile coa mbolgánaib 'sin scíath. Acht nírb urchur n-imruill dóib-sium sain, nír fulig & nír forderg gae díb fair-sium. Is and sin barróisc Cú Chulaind in claidiub assa intiuch Bodba d'imscothad na n-arm & d'immétrommugud In scéith fair. I céin ra buí-seom aice-sain, ra ethsat-som chuce & ra sáidsetar na nóe ndesndurnu fichet i nn-óenfecht ina chend. Da chúrsatar-sun & ra chrommsatar leó é co tarla a gnúis & a aged & a einech ra grian & ra ganem inn átha. Rabert-sun a rucht míled bar aird & a iachtad n-écomlaind connach baí d'Ultaib i mbethaid do neoch donárbo chotlud ná cúala. And-saic dariacht Fiacha mac Fir Aba dá saigid & atconnairc aní sin, & tánic a ell chondailbi fair, & barróisc In claideb asa intiuch Bodba & rabert béim dóib coro scoth a nóe ndesndurnu fichet d'óenbulli díb co torchratar uile dara n-aiss ra dichracht ind fedma & In gremma i rrabatar. Túargaib Cú Chulaind a chend & ra theilg a anáil & rabert a osnaid scísi fair anechtair & rachonnaic intí ra fóir é. ‘Is teóir i n-éim, a derbchomalta,’ bar Cú Chulaind. ‘Cid teóir i n-éim duit-siu é, níba teóir a n-éim dúnni, dóig ra fuilemm trichait chét i n-as dech clainne Rudraige i ndúnud & i llongphurt fer nHérend & rarbérthar uile fa gin gae & chlaidib, cid bec lat-su In béim ra benas-sa, mad dia festar forund é.’ ‘Tiur-sa bréthir,’ bar Cú Chulaind, ‘ó thúargabusa mo chend & ára thelggius m'anál, acht mana derna badessin scél fort, nach nech díb-siút dagéna fadesta.’ Is and sin imsóe Cú Chulaind friu & ra gab bara slaide & bara slechtad coros cuir úad 'na n-ágib minta & 'na cethramthanaib fodalta ar fut inn átha sair & siar. Ra étlá óenfer díb úad i mmunigin a retha i céin ra buí-sium ac díchennad cháich .i. Glas mac Delga. Ocus rabert Cú Chulaind sidi friss & tánic reme timchell pupla Ailella & Medba, & ní arnecair úad a ráda acht ‘Fiach! fiach!’ tráth rabert Cú Chulaind béim dó co tópacht a chend de. ‘Is troit ra báss risin fer út,’ bar Medb. ‘Gá fíach sút ra imráid, a Ferguis?’ ‘Nád fetar,’ bar Fergus, ‘acht meni dlessad fíachu do neoch 'sin dúnud & 'sin longphurt. Is íat ra boí ara ari. Acht atá ní chena,’ bar Fergus, ‘is fíach fola & feóla dó-som é. Atiur-sa bréthir chena,’ bar Fergus, ‘is innossa ra íctha a féich uile i n-óenfecht riss.’ Darochair Calatín Dána bán cóir sin ra Coin Culaind cona secht maccaib fichet & a úa Glass mac Delga. Conid marthanach ar lár inn átha fóss In chloch 'ma ndernsat a sróengal & a n-imresón. Inad elta a claideb inti & a nglúni & a n-ullend & erlanna a sleg. Conid Fuil Iairn ra Áth Fir Diad aníar ainm inn átha. Is aire atberar Fuil Iairn ris dáig báe fuil dar fáebor and. Conid Comrac Clainne Calatín connice sin. Comrac Fir Dead In so IS and sin ra imráided oc feraib Hérend cia bad chóir do chomlond & do chomrac ra Coin Culaind ra húair na maitni muchi arnabárach. Iss ed ra ráidsetar uile combad é Fer Diad mac Damáin meic Dáre, In mílid mórchalma d'feraib Domnand. Dáig ba cosmail & ba comadas a comlond & a comrac. Ac óenmummib darónsat gnímrada gaile & gascid do foglaim, ac Scáthaig & ac Úathaig & ac Aífe. Ocus ní baí immarcraid neich díb ac araile acht cless In gae bulga ac Coin Culaind. Cid ed ón ba conganchnessach Fer Diad ac comlund & ac comrac ra láech ar áth 'na agid-side. Is and sin ra faíttea fessa & techtaireda ar cend Fir Diad. Ra érastar & ra éittchestar & ra repestar Fer Diad na techta sin & ní thánic leó dáig rafitir aní 'ma rabatar dó, do chomlond & do chomrac re charait, re chocle & re chomalta, re Coin Culaind mac Sualtaim, & ní thánic leó. Is and sin faítte Medb na drúith & na glámma & na crúadgressa ar cend Fir Diad ar co nderntaís teóra áera sossaigthe dó & teóra glámma dícend go tócbaitís teóra bolga bara agid, ail & anim & athis, murbud marb a chétóir combad marb re cind nómaide, munu thísed. Tánic Fer Diad leó dar cend a enig, dáig ba hussu les-sium a thuttim do gaib gaile & gascid & engnama ná a thuttim de gaaib aíre & écnaig & imdergtha. Ocus á daríacht, ra fíadaiged & ra fritháled é & ra dáled lind soóla sochaín somesc fair gurbo mesc medarchaín é, & ra gelta comada móra dó arin comlond & arin comrac do dénam .i. carpat cethri secht cumal & timthacht dá fer déc d'étgud cacha datha & comméit a feraind de mín Maige hAí gan cháin gan chobach, gan dúnad, gan slúagad gan écendáil dá mac & dá úa & dá iarmúa go brunni mbrátha & betha, & Findabair d'óenmnaí & In t-eó óir báe i mbrutt Medba fair anúas. Is amlaid ra baí Medb 'gá ráda & rabert na briathra and & ra frecair Fer Diad: Rat fia lúach mór mbuinne, rat chuit maige Is chaille, ra saíre do chlainne á 'ndiu co tí bráth. A Fir Diad meic Damáin, eirggi guin Is gabail, 'tetha ás cech anáil, cid duit gana gabáil aní gabas cách? Ní géb-sa gan árach dáig ním láech gan lámach, bud tromm form imbárach, bud fortrén In feidm. Cú dán comainm Culand, is amnas In urrand, ní furusa a fulang, bud tairpech In teidm. Rat fíat laích rat láma. noco raga ar dála, sréin & eich ána dabertatar rit láim. A Fir Diad inn ága, dáig isat duni dána, dam-sa bat fer gráda sech cách gan nach cáin. Ní rag-sa gan rátha do chluchi na n-átha, méraid co llá mbrátha go mbruth Is co mbríg. Noco géb ge ésti, gera beth dom résci, gan gréin & ésci l a muir & tír. Gá chan duit a fuirech, naisc-siu gorbat buidech for deiss ríg Is ruirech, doragat rat láim. Fuil sund nachat tuilfea, rat fia cach ní chungfea. dáig rafess co mairbfea in fer thic it dáil. Ní géb gan sé curu, níba ní bas lugu, sul donéor mo mudu i mbail i mbíat slúaig. Dánam thorrsed m'ardarc. cinnfet cuncup comnart, co ndernur In comrac ra Coin Culaind crúaid. Cid Domnall ná Charpre ná Níamán án airgne, gid íat lucht na bairddne, rot fíat-su gid acht. Fonasc latt ar Morand, mad áill latt a chomall, naisc Carpre mín Manand, is naisc ar dá macc. A Medb co mét mbúafaid, nít chredb caíne núachair, is derb Is tú Is búachail ar Crúachain na clad. Ard glór Is art gargnert, domroiched sról santbrecc, tuc dam th'ór Is t'arget dáig ro fairgged dam. Nach tussu In caur codnach dá tiber delgg ndrolmach? Ó'ndiu co tí domnach níba dál bas sía. A laích blatnig bladmair, cach sét cáem ar talmain dabérthar duit amlaid, is uili rot fía. R. Finnabair na fergga, rígan íarthair Elgga, ar ndíth Chon na Cerdda, a Fir Diad, rot fía. R. Is and sain rasiacht Medb máeth n-áraig bar Fer nDiad im chomlond & im chomrac ra sessiur curad arnabárach ná im chomlond & im chomrac ra Coin Culaind a óenur dámbad assu leiss. Rasiacht Fer Diad máeth n-áraig furri-si, nó andar leis, im chur In tsessir chétna imna comadaib ra gellad dó do chomallud riss mad dá tóetsad Cú Chulaind leiss. And sain ra gabait a eich d'Fergus & ra hindled a charpat, & tánic reme co airm i mbaí Cú Chulaind dá innisin dó sain. Firiss Cú Chulaind fálti riss. ‘Mo chen do thíchtu, a mo phopa Ferguis,’ bar Cú Chulaind. ‘Tarissi lim inní inn fálti, a daltáin,’ bar Fergus, ‘acht Is dó radechad-sa dá innisin duit intí rotháet do chomlond & do chomruc rutt re húair na maitne muche imbárach.’ ‘Clunem-ni latt didiu,’ bar Cú Chulaind. ‘Do chara féin & do chocle & do chomalta, t'fer comchliss & comgascid & comgníma, Fer Diad mac Damáin meic Dáre, In mílid mórchalma d'feraib Domnand.’ ‘Attear ar cobais’, bar Cú Chulaind, ‘ní 'na dáil dúthracmar ar cara do thuidecht.’ ‘Is aire-sein iarum ale,’ bar Fergus, ‘ara n-airichlea & ara n-airelma, dáig ní mar chách conarnecar comlund & comrac riut for Táin Bó Cúalnge don chur sa Fer Diad mac Damáin meic Dáre.’ ‘Attú-sa sund ám,’ bar Cú Chulaind, ‘ac fostud & ac imfurech cethri n-ollchóiced nHérend ó lúan taite samna co tate imbuilg, & ní rucus traig techid re n-óenfer risin ré sin & Is dóig lim ní mó bérat remi-sium.’ Acus Is samlaid ra baí Fergus gá rád 'gá báeglugud & rabert na briathra & ra frecair Cú Chulaind: A Chú Chulaind, comal nglé, atchíu Is mithig duit éirge, atá sund chucut ra feirg Fer Diad mac Damáin drechdeirg. Atú-sa sund, ní seól seng, ac trénastud fer nHérend. Ní rucus for teched traig ar apa chomlund óenfir. Amnas In fer dalae feirg as luss a chlaidib cródeirg, cnes congna im Fer nDiad na ndrong, ris ní geib cath ná comlond. Bí tost, ná tacair do scél, a Ferguis na n-arm n-imthrén, dar cach ferand, dar cach fond dam-sa nochon écomlond. A mnas In fer, fichtib gal, nochon furusa a thróethad, nert cét 'na churp, calma In mod, nín geib rind, nín tesc fáebor. Mad dia comairsem bar áth, missi Is Fer Diad gascidgnáth. níba é In scarad gan sceó, bud ferggach ar fáebargleó. Rapad ferr lem andá lúag, a Chú Chulaind chlaidebrúad. combad tú raberad sair coscur Fir Diad díummasaig. Atiur-sa bréthir co mbáig gen com maith-se oc immarbáig. is missi búadaigfes de bar mac nDamáin meic Dáre. Is mé targlaim na slúagu sair, lúag mo sáraigthe d'Ultaib, lim tháncatar á tírib a curaid, a cathmílid. Munbud Chonchobor 'na chess, rápad chrúaid In comadchess, ní thánic Medb Maige In Scáil turus ríam bad mó congáir. Ra fail gním Is mó bard láim, gleó ra Fer nDiad mac nDamáin. Arm cruaid catut cardda raind bíd acut, a Chú Chulaind. A. Tánic Fergus reme dochum ndúnaid & longphuirt. Luid Fer Diad dochum a pupla & a muntiri & rachúaid dóib máeth n-áraig do tharrachtain do Meidb fair im chomlond & im chomrac ra sessiur curad arnabárach ná im chomlund & im chomrac ra Coin Culaind a óenur diambad assu leiss. Dachúaid dóib 'no máeth n-áraig do tharrachtain dó-som for Meidb im chuir In tsessir churad chétna imna comadaib ra gellad dó do chomallad riss mad dá táetsad Cú Chulaind leiss. Nírdar subaig sámaig sobbrónaig somenmnaig lucht puible Fir Diad In n-aidhchi sin acht rapsat dubaig dobbrónaig domenmnaig, dóig rafetatar airm condricfaitis na dá curaid & na dá chliathbernaid chét co táetsad cechtar díb and nó co táetsaitís a ndís, & dám nechtar díb, dóig leó-som gombad é a tigerna féin. Dáig níba réid comlond nó comrac ra Coin Culaind for Táin Bó Cúalnge. Ra chotail Fer Diad tossach na haidchi co rothromm, & á thánic deired na haidchi rachúaid a chotlud úad & raluid a mesci de. Ocus da baí ceist In chomlaind & In chomraic fair, & ra gab láim ara araid ara ngabad a eocho & ara n-indled a charpat. Ra gab In t-ara 'gá imthairmesc imme. ‘Rapad ferr dúib anad iná dul and sin,’ ar se In gilla. ‘Bí tost dín, a gillai,’ ar Fer Diad. Ocus Is samlaid ra boí 'gá rád & rabert na bríathra and & ra frecair In gilla: Tiagam issin dáil-sea do chosnam ind fir-sea go rrísem In n-áth-sa, áth fors ngéra In Badb. I comdáil Con Culaind, dá guin tre chreitt cumaing go rruca thrít urraind corop de bus marb. Rapad ferr dúib anad, níba mín far magar, biaid nech diamba galar, bar scarad bud snéid. Techt i ndáil ailt Ulad, is dál dia mbia pudar, is fata bas chuman, mairg ragas In réim. Ní cóir ana rádi, ní hopair niad náre, ní dlegar dín ále, ní anfam fad dáig. Bí tost dín, a gillai. Bid calma ár síst sinni, ferr teinni ná timmi, tiagam isin dáil. Ra gabait a eich Fir Diad & ra indled a charpat & tánic reme co áth In chomraic, & ní thánic lá cona lánsoilsi dó and itir. ‘Maith a gillai,’ bar Fer Diad, ‘scar dam fortcha & forgemen mo charpait fóm and so coro tholiur mo thromthairthim súain & chotulta and so, dáig níra chotlus deired na haidchi ra ceist In chomlaind & In chomraic.’ Ra scoir In gilla na eich. Ra díscuir In carpat fóe. Toilis a thromthairthim cotulta fair. Imthúsa Con Culaind sunda innossa: ní erracht-side itir co tánic láa cona lánsoilse dó dáig ná hapraitis fir Hérend Is ecla nó Is úamun dobérad fair mad dá n-éirged. Ocus ó thánic láa cona lánsolsi, ra gab láim ara araid ara ngabad a eocho & ara n-indled a charpat. ‘Maith a gillai,’ bar Cú Chulaind, ‘geib ar n-eich dún & innill ar carpat dáig Is mochérgech In láech ra dáil 'nar ndáil, Fer Diad mac Damáin meic Dáre.’ ‘Is gabtha na eich, iss innilti In carpat. Cind-siu and & ní tár dot gasciud.’ Is and sin cininis In cur cetach clessamnach cathbúadach claidebderg, Cú Chulaind mac Sualtaim, ina charpat. Gura gáirsetar imme boccánaig & bánanaig & geniti glinne & demna aeóir, dáig dabertis Túatha Dé Danand a ngáriud immi-sium combad móti a gráin & a ecla & a urúad & a urúamain In cach cath & In cach cathroí, In cach comlund & In cach comruc i téiged. Nírbo chian d'araid Fir Diad co cúala inní In fúaim & an fothram & In fidrén & In toirm & In torann & In sestanib & In sésilbi .i. sceldgur na scíath cliss & slicrech na sleg & glondbéimnech na claideb & bressimnech In chathbarr & drongar na lúrigi & imchommilt na n-arm, dechraidecht na cless, téteinmnech na tét & núallgrith na roth & culgaire In charpait & basschaire na n-ech & trommchoblach In churad & In chathmíled dochum inn átha dá saigid. Tánic In gilla & forromair a láim fora thigerna. ‘Maith a Fir Diad,’ bar In gilla, ‘comérig & atáthar sund chucut dochum inn átha.’ Ocus rabert In gilla na briathra and: Atchlunim cul carpait ra cuing n-álaind n-argait, is fúath fir co forbairt ás droich carpait chrúaid. Dar Bregross, dar Braine, fochengat In slige, sech bun Baile In Bile is búadach a mbúaid. Is cú airgdech aiges, is carptech glan geibes, is seboc sáer slaidess a eocho fadess. Is cródatta In cua, is demin donrua, rafess, níba tua, dobeir dún In tress. Mairg bías isin tulaig ar cind In chon cubaid, barrarngert-sa ánuraid ticfad giped chuin. Cú na hEmna Macha, cú co ndeilb cach datha, cú crichi, cú catha, dochlunim, rar cluin. At. ‘Maith a gillai,’ bar Fer Diad, ‘gá fáth ma ra molais In fer sain ó thánac ót tig? Ocus Is súail nach fatha conais dait a romét ros molais, & barairngert Ailill & Medb dam-sa go táetsad In fer sain lemm, & dáig Is dar cend lúage lochérthair lem-sa co llúath é & Is mithig In chobair.’ Ocus rabert na briathra and & ra frecair in gilla: Is mithig In chabair, bí tost dín, nach mbladaig, nárbu gním ar codail dáig ní bráth dar brúach. Má 'tchí churaid Cúalnge co n-adabraib úalle, dáig Is dar cend lúage lochérthair co llúath. Má 'tchím curaid Cúalnge co n-adabraib úalle, ní 'r teiched téit úanne acht Is cucaind tic. Reithid Is ní romall, gid rogáeth ní rogand, mar usci d'forall ná mar thoraind tricc. Súail nach fotha conais a romét ras molaiss, gá fáth 'ma ra thogais ó thánac ót tig? Iss innossa thócbait, atát acá fúacairt, ní thecat dá fúapairt acht mad athig mith. M. Nírbo chían d'araid Fir Diad dia mboí and co facca ní, In carpat caín cúicrind cethirrind go llúth go llúais go lángliccus, go pupaill úanide, go creit chráestana chráestírim chlessaird cholgfata churata, ar dá n-echaib lúatha lémnecha ómair bulid bedgaig bolgsróin uchtlethna beochridi blénarda basslethna cosscháela forttréna forráncha fúa. Ech líath leslethan lugléimnech lebormongach fándara chuing don charput. Ech dub dúalach dulbrass druimlethan fán chuing anaill. Ba samalta ra sebacc dá chlaiss i lló chrúadgaíthi ná ra sidi répgaíthi erraig i lló mártai dar muni machairi ná ra tétag n-allaid arna chétglúasacht do chonaib do chétroí dá ech Con Culaind immon carpat, marbad ar licc áin tentidi co crothsat & co mbertsat In talmain ra tricci na dírma. Acus daríacht Cú Chulaind dochum inn átha. Tarassair Fer Diad barsan leith descertach ind átha. Dessid Cú Chulaind barsan leith túascertach. Firis Fer Diad fáilte fri Coin Culaind. ‘Mo chen do thíchtu, a Chú Chulaind,’ bar Fer Diad. ‘Tarissi lim ní ind fálti mad costráthsa,’ bar Cú Chulaind, ‘& indiu ní dénaim tarissi de chena. Acus a Fir Diad.’ bar Cú Chulaind, ‘rapo chóru dam-sa fálti d'ferthain frit-su ná dait-siu a ferthain rum-sa, dáig Is tú daríacht In crích & In cóiced i tú-sa, & níra chóir duit-siu tíchtain do chomlund & do chomrac rim-sa & rapa chóru dam-sa dol do chomlond & do chomrac rut-sa, dáig Is romut-sa atát mo mná-sa & mo meic & mo maccáemi, m'eich & m'echrada, m'albi & m'éiti & m'indili.’ ‘Maith a Chú Chulaind,’ bar Fer Diad, ‘cid rot tuc-su do chomlund & do chomrac rim-sa itir? Dáig dá mbámmar ac Scáthaig & ac Úathaig & ac Aífi, Is tussu ba forbfer frithálma dam-sa .i. ra armad mo slega & ra déirged mo lepaid.’ ‘Is fír ám sain ale,’ bar Cú Chulaind. ‘Ar óice & ar oítidchi donín-sea duit-siu, & ní hí sin tuarascbáil bá tú-sa indiu itir, acht ní fil barsin bith láech nach dingéb-sa indiu.’ Acus iss and sin ferais cechtar n-aí díb athchossán n-athgér n-athcharatraid ráraile. Acus rabert Fer Diad na briathra and & ra frecair Cú Chulaind: Cid rat tuc, a Chúa, do throit ra níaid núa? Bud cróderg da chrúa ás análaib th'ech. Mairg tánic do thurus, bud atód ra haires, ricfa a less do legess, mad dá rís do thech. Dodechad ré n-ócaib im torc trethan trétaig, re cathaib, re cétaib, dot chur-su fán lind, d'feirg rut Is dot fromad bar comrac cét conar corop dait bas fogal do chosnom do chind. Fail sund nech rat méla, is missi rat géna dáig Is dím facríth. Cronugud a curad i fiadnassi Ulad, gorop cian bas chuman, gorop dóib bus díth. Car cinnas condricfam? In ar collaib cneittfem? Gid leind rarrficfam do chomrac ar áth? Inn ar claidbib crúadaib, ná 'n ar rennaib rúadaib, dot slaidi rit slúagaib má thánic a thráth? Re funiud re n-aidche mádit éicen airrthe, comrac dait re Bairche níba bán In gleó. Ulaid acot gairm-siu, ra ngabastar aillsiu, bud olc dóib In taidbsiu, rachthair thairsiu Is treó. Datrála i mbeirn mbáegail, tánic cend do sáegail, imbérthair fort fáebair, níba fóill In fáth. Bud mórglonnach bías, condricfa cach días, níba tóesech trías tú á' ndiu go tí bráth. Beir ass dín do robud, is tú Is brassi for domon, nít fía lúag ná logud, nídat doss ós duss. Is missi ratfitir, a chride ind eóin ittig, at gilla co ngicgil, gan gasced, gan gus. Dá, mbámmar ac Scáthaig a llus gascid gnáthaig, is aróen imréidmís, imthéigmís cach fích. Tú mo chocne cride, tú m'aiccme, tú m'fine, ní fúar riam bad dile, ba dursan do díth. Romór fácbai th'einech conná dernam deibech, siul gairmes In cailech biaid do chend ar bir. A Chú Chulaind Cúalnge, rot gab baile Is búadre, rot fía cach olc úanne, dáig Is dait a chin. C. ‘Maith a Fir Diad,’ bar Cú Chulaind, ‘nír chóir duit-siu tíachtain do chomlund & do chomrac rum-sa trí indlach & etarchossaít Ailella & Medba, & cach óen tánic, ní ruc búaid ná bissech dóib & darochratar limm-sa. Acus ní mó béras búaid ná, bissech duit-siu & rafáethaisiu limm.’ Is amlaid ra baí 'gá rád & rabert na briathra & ra gab Fer Diad clostecht fris: Ná, tair chucum a laích láin, a Fir Diad, a meic Damáin, is messu duit na mbía de contirfe brón sochaide. Ná tair chucum dar fír cert, is lim-sa atá do thiglecht, cid ná breth and dait nammá mo gleó-sa ra míleda? Nachat mucled ilar cless girsat corcra conganchness, inn ingen asa taí oc báig, níba lett, a meic Damáin. Findabair ingea Medba, gé beith d'febas a delba, in ingen gid cáem a cruth nochos tibrea re cétluth. Findabair ingen In ríg, in dráth atberar a fír, sochaide 'ma tart bréic & do loitt do lethéit. Ná briss form lugi gan fess, ná bris chíg, ná briss cairdess, ná briss bréthir báig, ná tair chucum, a laích láin. N. Ra dáled do choícait láech in ingen, ní dál dimbáeth; is limm-sa ra faíd a llecht, ní rucsat úaim acht crandchert. Giara maess menmnach Fer Báeth acá mbaí teglach dagláech, gar úar gur furmius a bruth, ra marbus din óenurchur. Srubdaire serb seirge a gal, ba rúnbale na cét mban, mór a bladalt ra baí than, nír anacht ór ná étgad. Dámbad dam ra naidmthea In bein rís tib cend na cóiced cain, nocho dergfaind-se do chlíab tess ná túaid ná thíar ná tair. N. ‘Maith a Fir Diad,’ bar Cú Chulaind, ‘is aire sin nára chóir duit-siu tíachtain do chomlund & do chomruc rim-sa dáig dá mbámmar ac Scáthaig & ac Úathaig & ac Aífe, Is aróen imthéigmís cach cath & cach cathroí, cach comlund & cach comrac, cach fid & cach fásach, cach dorcha & cach díamair.’ Acus Is amlaid ra baí 'gá ráda & rabert na briathra and: r. Ropar cocle cridi, ropar cáemthe caille, ropar fir chomdéirgide, contulmis tromchotlud ar trommníthaib i críchaib ilib echtrannaib; aróen imréidmís, imthéigmís cach fid, forcetul fri Scáthaig. r. A Chú Chulaind cháemchlessach ra chindsem ceird comdána, ra chlóiset cuir caratraid, bocritha do chétguine, ná cumnig In comaltus, a Chúa nachat chobradar, a Chúa nachat chobrathar. ‘Rofata atám amlaid seo badesta,’ bar Fer Diad, ‘& gá gasced ara ragam indiu, a Chú Chulaind?’ ‘Lat-su do roga gascid chaidchi indiu,’ bar Cú Chulaind, ‘dáig Is tú daríacht In n-áth ar tús.’ ‘Indat mebair-siu itir,’ bar Fer Diad, ‘isna airigthib gascid danímmís ac Scáthaig & ac Úathaig & ac Aífe?’ ‘Isamm mebair ám écin,’ bar Cú Chulaind. ‘Masa mebair, tecam.’ Dachúatar bara n-airigthib gascid. Ra gabsatar dá scíath chliss chomardathacha forro & a n-ocht ocharchliss & a n-ocht clettíni & a n-ocht cuilg ndét & a n-ocht ngothnatta néit. Imréitis úathu & chuccu mar beocho áinle. Ní thelgtis nád amsitis. Ra gab cách díb ac díburgun araile dina clesradaib sin á dorblas na matne muche go mide medóin laí gora chlóesetar a n-ilchlessarda ra tilib & chobradaib na scíath cliss. Giara baí d'febas In imdíburcthi ra boí d'febas na himdegla nára fulig & nára forderg cách díb bar araile risin ré sin. ‘Scurem din gaisced sa fodesta, a Chú Chulaind,’ bar Fer Diad, ‘dáig ní de seo tic ar n-etergléod.’ ‘Scurem ám écin má thánic a thráth,’ bar Cú Chulaind. Ra scoirsetar. Focherdsetar a clesrada úathaib i llámaib a n-arad. ‘Gá gasced i rragam ifesta, a Chú Chulaind?’ bar Fer Diad. ‘Let-su do roga gascid chaidche,’ bar Cú Chulaind, ‘dáig Is tú doríacht In n-áth ar tús.’ ‘Tiagam iarum,’ bar Fer Diad, ‘barar slegaib sneitti snasta slemunchrúadi go súanemnaib lín lánchatut indi.’ ‘Tecam ám écin,’ bar Cú Chulaind. Is and sin ra gabsatar dá chotutscíath chomdaingni forro. Dachúatar bara slegaib snaitti snasta slemunchrúadi go súanemnaib lín lanchotut indi. Ra gab cách díb ac díburgun araile dina slegaib á mide medóin laí go tráth funid nóna. Giara baí d'febas na himdegla ra buí d'febas ind imdíbairgthi goro fuilig & goro forderg & goro chréchtnaig cách díb bar araile risin ré sin. ‘Scurem de sodain badesta, a Chú Chulaind,’ bar Fer Diad. ‘Scurem ám écin má thánic a thráth,’ bar Cú Chulaind. Ra scoirsetar. Bacheirdset a n-airm úathu i llámaib a n-arad. Tánic cách díb d'indsaigid araile assa aithle & rabert cách díb lám dar brágit araile & ra thairbir teóra póc. Ra bátar a n-eich i n-óenscur In n-aidchi sin & a n-araid ic óentenid, & bognísetar a n-araid cossairleptha úrlúachra dóib go frithadartaib fer ngona friu. Táncatar fiallach ícci & legis dá n-ícc & dá leiges, & focherdetar lubi & lossa ícci & slánsén ra cnedaib & ra créchtaib, rá n-áltaib & ra n-ilgonaib. Cach luib & cach lossa ícci & slánsén raberthea ra cnedaib & créchtaib, áltaib & ilgonaib Con Culaind, ra idnaicthea comraind úad díb dar áth siar d'Fir Diad, nár abbraitis fir Hérend, dá tuitted Fer Diad leisium, ba himmarcraid legis dabérad fair. Cach bíad & cach lind soóla socharchaín somesc daberthea ó feraib Hérend d'Fir Diad, da idnaicthea comraind úad díb dar áth fathúaith do Choin Chulaind, dáig raptar lia bíattaig Fir Diad andá bíattaig Con Culaind. Raptar bíattaig fir Hérend uli d'Fir Diad ar Choin Culaind do dingbáil díb. Raptar bíattaig Brega dano do Choin Culaind. Tictis dá acaldaim fri dé .i. cach n-aidche. Dessetar and In n-aidchi sin. Atráchtatar go moch arnabárach & táncatar rompu co áth In chomraic. ‘Gá gasced ara ragam indiu, a Fir Diad?’ bar Cú Chulaind. ‘Lett-su do roga ngascid chaidchi,’ bar Fer Diad, ‘dáig Is missi barróega mo roga ngascid isind lathi luid.’ ‘Tiagam iarum,’ bar Cú Chulaind, ‘barar manaísib móra murniucha indiu, dáig Is foicsiu lind don ág In t-imrubad indiu andá dond imdíburgun inné. Gabtar ar n-eich dún & indliter ar carpait co ndernam cathugud dar n-echaib & dar carptib indiu.’ ‘Tecam ám écin,’ bar Fer Diad. Is and sin ra gabsatar dá lethanscíath lándangni forro In lá sin. Dachúatar bara manaísib móra murnecha in lá sin. Ra gab cách díb bar tollad & bar tregdad, bar ruth & bar regtad araile á dorblas na matne muchi go tráth funid nóna. Dámbad bés eóin ar lúamain do thecht tri chorpaib dóene, doragtaís trina corpaib In lá sin, go mbértais na tóchta fola & feóla trina cnedaib & trina créchtaib i nnélaib & i n-áeraib sechtair. Acus á thánic tráth funid nóna, raptar scítha a n-eich & raptar mertnig a n-araid & raptar scítha-som fadessin na curaid & na láith gaile. ‘Scurem de sodain badesta, a Fir Diad,’ bar Cú Chulaind, ‘dáig isat scítha ar n-eich & it mertnig ar n-araid, & In tráth ata scítha íat, cid dúnni nábad scítha sind dano.’ Acus Is amlaid ra buí 'gá rád & rabert na briathra and: Ní dlegar dín cuclaigi,( — bar ésiun — ) ra fomórchaib feidm; curther fóthu a n-urchomail áro scáich a ndeilm. ‘Scoirem ám écin má thánic a thráth,’ bar Fer Diad. Ra scorsetar. Facheirdset a n-airm úathu i llámaib a n-arad. Tánic cách díb d'innaigid a chéile. Rabert cách lám dar brágit araile & ra thairbir teora póc. Ra bátar a n-eich i n-óenscur In aidchi sin & a n-araid oc óentenid. Bógníset a n-araid cossairleptha úrlúachra dóib go frithadartaib fer ngona friu. Táncatar fiallach ícci & leigis dá fethium & dá fégad & dá forcomét In n-aidchi sin, dáig ní ní aile ra chumgetar dóib ra hacbéile a cned & a créchta, a n-álta & a n-ilgona acht iptha & éle & arthana do chur riu do thairmesc a fola & a fulliugu & a ngae cró. Cach iptha & gach éle & gach orthana doberthea ra cnedaib & ra créchtaib Con Culaind, ra idnaicthea comraind úad díb dar áth síar d'Fir Diad. Cach bíad & cach lind soóla socharchaín somesc raberthea ó feraib Hérend do Fir Diad, ra hidnaicthea comraind úad díb dar áth fothúaith do Choin Chulaind, dáig raptar lia bíataig Fir Diad andá bíataig Con Culaind, dáig raptar bíattaig fir Hérend uile d'Fir Diad ar dingbáil Con Culaind díb. Raptar bíataig Brega 'no do Choin Chulaind. Tictis dá acallaim fri dé .i. cach n-aidche. Dessetar In n-aidchi sin and. Atraachtatar co moch arnabárach, & táncatar rempo co áth In chomraic. Rachondaic Cú Chulaind mídelb & míthemel mór In lá sin bar Fer Diad. ‘Is olc ataí-siu indiu, a Fir Diad’ bar Cú Chulaind. ‘Ra dorchaig th'folt indiu & ra suamnig do rosc & dachúaid do chruth & do delb & do dénam dít.’ ‘Ní 'r th'ecla-su ná ar th'úamain form-sa sain indiu ám,’ bar Fer Diad, ‘dáig ní fuil i nHérind indiu láech ná dingéb-sa.’ Acus ra buí Cú Chulaind ac écaíni & ac airchisecht Fir Diad & rabert na briathra and & ra frecair Fer Diad: A Fir Dad, mása thú, demin limm isat lomthrú, tidacht ar comairli mná do chomlund rit chomalta. A Chú Chulaind, comall ngaíth, a fíránraith, a fírlaích, is éicen do neoch a thecht cosin fót forsa mbí a thiglecht. Findabair ingea Medba, gia beith d'febas a delba, a tabairt dait ní ar do seirc acht do fromad do rígneirt. Fromtha mo nert á chíanaib, a Chú cosin cáemríagail, nech bad chalmu noco closs, cosindiu nocon fuaross. Tú fodera a fail de, a meic Damain meic Dáre, tiachtain ar comairle mná d'imchlaidbed rit chomalta. Dá scaraind gan troit Is tú, gidar comaltai, a cháemChú, bud olc mo briathar Is mo blad ic Ailill Is ac Meidb Chrúachan. Noco tard bíad dá bélaib & noco móo ro génair do ríg ná rígain can chess bara ndernaind-sea th'amles. A Chú Chulaind, tólaib gal, ní tú acht Medb rar marnestar, béra-su búaid & blaid, ní fort atát ar cinaid. Is cáep cró mo chride cain, bec nach rascloss ram anmain, ní comnairt limm, línib gal, comrac rit, a Fir Dad. A. ‘Méid ataí-siu ac cessacht form-sa indiu,’ bar Fer Diad, ‘gá gasced fora ragam indiu?’ ‘Lett-su do roga gascid chaidchi indiu,’ bar Cú Chulaind, ‘dáig Is missi barróega In lathe luid.’ ‘Tiagam iaram,’ bar Fer Diad, ‘barar claidbib tromma tortbullecha indiu dáig Is facsiu lind dond ág inn imslaidi indiu andá dond imrubad indé.’ ‘Tecam ám écin,’ bar Cú Chulaind. Is and sain ra gabsatar dá leborscíath lánmóra forro In lá sain. Dochúatar bara claidbib tromma tortbullecha. Ra gab cách díb bar slaide & bar slechtad, bar airlech & bar slechtad, bar airlech & bar essorgain araile gomba métithir ri cend meic mís cach thothocht & gach thinmi dobeired cách díb de gúallib & de slíastaib &de slinneócaib araile. Ra gab cách díb ac slaide araile mán cóir sin á dorblass na matni muchi co tráth funid nóna. ‘Scurem do sodain badesta, a Chú Chulaind,’ bar Fer Diad. ‘Scorem ám écin má thánic a thráth,’ bar CúCúulaind. Ra scorsetar. Facheirdsetar a n-airm úadaib i llámaib a n-arad. Girbo chomraicthi dá subach sámach sobbrónach somenmmach, rapa scarthain dá ndubach ndobbrónach ndomenmnach a scarthain in n-adichi sin. Ní rabatar a n-eich i n-óenscur In n-aidchi sin. Ní rabatar a n-araid oc óentenid. Dessetar In n-aidchi sin and. Is and sin atraacht Fer Diad go moch arnabárach & tánic reme a óenur co áth In chomraic, dáig rafitir rap ésin lá etergleóid In chomlaind & In chomraic, & rafitir co táetsad nechtar de díb In lá sain and nó co táetsaitis a ndís. Is and sin ra gabastar-som a chatherriud catha & comlaind & comraic immi re tíachtain do Choin Chulaind dá saigid. Acus ba don chatherriud chatha & chomlaind & comraic ra gabastar a fúathbróic srebnaide sróil cona cimais d' ór bricc fria gelchness. Ra gabastar a fúathbróic ndondlethair ndegsúata tairrside immaich anechtair. Ra gabastar múadchloich móir méti clochi mulind tarrsi-side immuich anechtair. Ra gabastar a fúathbróic n-imdangin n-imdomain n-iarnaide do iurn athlegtha darin múadchloich móir méti clochi mulind ar ecla & ar úamun In gae bulga In lá sin. Ragabastar a chírchathbarr catha & comlaind & comraic imma chend barsa mbátar cethracha gemm carrmocail acá cháenchumtuch, arna ecur de chrúan & christaill & carrmocul & de lubib soillsi airthir bethad. Ra gabastar a sleig mbarnig mbairendbailc ina desláim. Ra gabastar a chlaideb camthúagach catha bara chlíu cona imdorn óir & cona muleltaib de dergór. Ra gabastar a scíath mór mbúabalchaín bara túagleirg a dromma barsa mbátar coíca cobrad bara taillfed torc taisselbtha bar cach comraid díb cenmothá In comraid móir medónaig do dergór. Bacheird Fer Diad clesrada ána ilerda ingantacha imda bar aird In lá sain nád róeglaind ac nech aile ríam, ac mumme ná ac aite ná ac Scáthaig nach ac Úathaig ná ac Aífe, acht a ndénum úad féin In lá sain i n-agid Con Culaind. Daríacht Cú Chulaind dochum inn átha 'no & rachonnaic na clesrada ána ilerda ingantacha imda bacheird Fer Diad bar aird. ‘Atchí-siu sút, a mo phopa Laíg, na clesrada ána ilerda ingantacha imda focheird Fer Diad bar aird, & bocotáidfer dam-sa ar n-úair innossa na clesrada út, & Is aire sin mad forum-sa bus róen indiu, ara nderna-su mo grísad & mo glámad & olc do ráda rim gorop móite éir m'fír & m'fergg foromm. Mad romum bus róen 'no, ara nderna-su mo múnod & mo molod maithius do rád frim gorop móti lim mo menma.’ ‘Dagéntar ám écin, a Chúcúc,’ bar Láeg. Is and sin ra gabastar Cú Chulaind dno a chatherriud chatha & chomlaind & comraic imbi & focheird clesrada ána ilerda ingantacha imda bar aird In lá sain nád róeglaind ac neoch aile ríam, ac Scáthaig ná ac Úathaig ná ac Aífe. Atchondairc Fer Diad na clesrada sain & rafitir go fuigbithea dó ar n-úair iat. ‘Gá gasced ara ragam, a Fir Diad?’ bar Cú Chulaind. ‘Lett-su do roga gascid chaidchi,’ bar Fer Diad. ‘Tiagam far cluchi inn átha iarum,’ bar Cú Chulaind. ‘Tecam ám,’ bar Fer Diad. Gi 'tubairt Fer Diad inní sein, Is air Is doilgiu leis daragad, dáig rafitir iss ass ra forrged Cú Chulaind cach caur & cach cathmílid condriced friss bar cluchi inn átha. Ba mór In gním ám daringned barsind áth In lá sain, na dá niad, na dá ánruith, dá eirrgi íarthair Eórpa, dá ánchaindil gascid Gáedel, dá láim thidnaicthi ratha & tairberta & túarastail íarthairthúascirt In domain, dá ánchaindil gascid Gáedel & dá eochair gascid Gáedel, a comraicthi do chéin máir tri indlach & etarchossaít Ailella & Medba. Da gab cách díb ac díburgun araile dona clesraidib sin á dorbblass na matni muchi go midi medóin laí and. Ó thánic medón laí, ra feochraigsetar fergga na fer & ra chomfaicsigestar cách díb d'araile. Is and sin cindis Cú Chulaind fecht n-óen and do ur inn átha go mbaí far cobraid scéith Fir Diad meic Damáin do thetractain a chind do búalad dar bil In scéith ar n-úachtur. Is and sin rabert Fer Diad béim dá ullind clé 'sin scíath comdas rala Coin Culaind úad mar én bar ur inn átha. Cindis Cú Chulaind d'ur inn átha arís co mbaí far cobraid scéith Fir Diad meic Damáin do thetarrachtain a chind do búalad dar bil In scéith ar n-úachtur. Rabert Fer Diad béim dá glún chlé 'sin scíath gomdas rala Coin, Culaind úad mar mac mbecc bar ur inn átha. Arigis Láeg inní sein. ‘Amae ale,’ bar Láeg, ‘rat chúr In cathmílid fail itt agid mar chúras ben baíd a mac. Rot snigestar mar snegair cuip a lundu. Rat melestar mar miles mulend múadbraich. Rat tregdastar mar thregdas fodb omnaid. Rat nascestar mar nasces féith fidu. Ras léic fort feib ras léic séig for mintu, connach fail do dluig ná do dúal ná do díl ri gail ná ra gaisced go brunni mbrátha & betha badesta, a siriti síabarthi bic,’ bar Lóeg. Is and sain atraacht Cú Chulaind i llúas na gaíthi & i n-athlaimi na fandli & i ndremni In drecain & i nnirt inn aeóir In tres fecht go mbaí far comraid scéith Fir Diad meic Damáin do thetarrachtain a chind da búalad dar bil a scéith ar n-úachtur. Is and sin rabert in cathmílid crothad barsin scíath comdas rala Coin Culaind úad bar lár inn átha marbad é nach arlebad ríam itir. Is and sin ra chétríastrad im Choin Culaind goros lín att & infithsi mar anáil i llés co nderna thúaig n-úathmair n-acbéil n-ildathaig n-ingantaig de, gomba métithir ra fomóir ná ra fer mara In mílid mórchalma ós chind Fir Diad i certarddi. Ba sé dlús n-imairic darónsatar gora chomraicsetar a cind ar n-úachtur & a cossa ar n-íchtur & a lláma ar n-irmedón dar bilib & chobradaib na scíath. Ba sé dlús n-imaric darónsatar goro dluigset & goro dloingset a scéith á mbilib goa mbróntib. Ba sé dlús n-immaric darónsatar goro fillsetar & goro lúpsatar & goro gúasaigsetar a slega óa rennaib goa semannaib. Ba sé dlús n-imaric darónsatar gora gársetar boccánaig & bánanaig & geniti glinni & demna aeóir do bilib a scíath & d'imdornaib a claideb & d'erlonnaib a sleg. Ba sé dlús n-imaric darónsatar gora lásetar In n-abaind assa curp & assa cumachta gomba imda dérgthi do ríg nó rígain ar lár inn átha connach baí banna d'usci and acht muni siled ind risin súathfadaig & risin slóetradaig daringsetar na dá curaid & na dá cathmílid bar lár inn átha. Ba sé dlús n-imaric darónsatar goro memaid do graigib Gáedel for sceóin & sceinmnig, diallaib & dásacht, goro maidset a n-idi & a n-erchomail, a llomna & a llethrenna, goro memaid de mnáib & maccáemaib & mindóenib, midlaigib & meraigib fer nHérend trisin dúnud síardess. Bátar-sun ar fáebarchless claideb risin ré sin. Is and sin rasíacht Fer Diad úair báeguil and fecht far Coin Culaind, & rabert béim din chulg dét dó gora folaig 'na chlíab go torchair a chrú 'na chriss corb forrúammanda In t-áth do chrú a chuirp In chathmíled. Ní faerlangair Cú Chulaind aní sein ára gab Fer Diad bara bráthbalcbémmnennaib & fótalbémmennaib & múadalbémmennaib móra fair, & conattacht In ngae mbulga bar Láeg mac Riangabra. — Is amlaid ra baí-side ra sruth ra indiltea & i lladair ra teilgthea. Álad óengae leis ac techt i nduni & tríchu farrindi ri taithmech, & ní gatta a curp duni go coscairthea immi. Acus á'tchúala Fer Diad In ngae mbolga d'imrád, rabert béim din scíath sís d'anacul íchtair a chuirp. Boruaraid Cú Chulaind in certgae delgthi do lár a demainni dar bil In scéith & dar brollach In chonganchnis gorbo róen In leth n-alltarach de ar tregtad a chride 'na chlíab. Rabert Fer Diad béim din scíath súas d'anacul úachtair a chuirp giarb í In chobair iar n-assu. Da indill In gilla In ngae mbolga risin sruth & ra fritháil Cú Chulaind i lladair a chossi, & tarlaic róut n-urchoir de bar Fer nDiad co ndechaid trisin fúathbróic n-imdangin n-imdomain n-iarnaide do iurn athlegtha go rróebris In múadchloich máir méiti clochi mulind i trí, co ndechaid dar timthirecht a chuirp and gorbo lán cach n-alt & cach n-áge de dá forrindíb. ‘Leór sain badesta ale,’ bar Fer Diad, ‘darochar-sa de sein. Acht atá ní chena, Is trén unnsi asdo deiss. Acus nírbo chóir dait mo thuttim-sea dot láim.’ Is amlaid ra boí 'gá rád & rabert na briathra: A Chú na cless cain, nír dess dait mo guin. Lett In locht rom len, is fort ra fer m'fuil. Ní lossat na troich, recait bernaid mbraith. Is galar mo guth, uch! doscarad scaith. Mebait m'asnae fuidb, mo chride-se Is crú. Ní mad d'ferus báig, darochar, a Chú. A. Rabert Cú Chulaind sidi dá saigid assa aithle & ra iad a dá láim tharis, & túargaib leiss cona arm & cona erriud & cona étgud dar áth fathúaid é gombad ra áth atúaid ra beth In coscur & nábad ra áth aníar ac feraib Hérend. Da léic Cú Chulaind ar lár Fer nDiad and & darochair nél & tám & tassi bar Coin Culaind ás chind Fir Diad and. Atchonnaic Láeg anísin & atráigestar fir Hérend uile do thíchtain dá saigid. ‘Maith a Chúcúc,’ bar Láeg, ‘comérig badesta & daroisset fir Hérend dar saigid & níba cumland óenfir démait dúinn á darochair Fer Diad mac Damáin meic Dáre lat-su.’ ‘Can dam-sa éirgi, a gillai,’ bar ésium, ‘& intí darochair limm.’ Is amlaid ra baí In gilla 'gá rád & rabert na briathra and & ra frecair Cú Chulaind: Érig, a árchu Emna, córu a chách duit mórmenma. Ra láis dít Fer nDiad na ndrong, debrad! Is crúaid do chomlond. Gá chana dam menma mór? Ram immart báeis & brón aithle inn échta doringnius iss In chuirp ra chrúadchlaidbius. Níra chóir dait a chaíniud, córu dait a chommaídium. Rat rácaib In rúad rinnech caíntech créchtach crólindech. Dá mbenad mo lethchoiss sláin dím Is cor benad mo lethláim, trúag nach Fer Diad boí ar echaib tri bithu 'na bithbethaid. Ferr leó-som na ndernad de ra ingenaib Cráebrúade, sessium d'éc, tussu d'anad, leó ní bec bar mbithscarad. Án ló thánac a Cúalnge i ndiaid Medba mórglúare. is ár daíni lé co mblaid ra marbais dá míledaib. Níra chotlais i ssáma i ndegaid da mórthána; giarb úathed do dám malle mór maitne ba moch th'éirge. E. Ra gab Cú Chulaind ac écaíne & ac airchisecht Fir Diad and & rabert na briathra: Maith a Fir Diad, bá dursan dait nach nech dind fiallaig rafitir mo chertgnímrada-sa gaile & gascid ra acallais re coimríachtain dúin comrac n-immairic. Ba dirsan dait nach Láeg mac Riangabra rúamnastar comairle ar comaltais. Ba dirsan duit nách athesc fírglan Ferugsa forémais. Ba dirsan duit nach Conall cáem coscarach commaídmech cathbúadach cobrastar comairle ar comaltais. Dáig ní adiartaís ind fir sein de fessaib ná dúlib ná dálib ná briathraib brécingill ban cendfind Connacht. Dáig rafetatar ind fir sin ná gigne géin gabas gnímrada cutrumma commóra Connachtaig rut-su go brunni mbrátha & betha, eter imbeirt scell & scíath, eter imbeirt gae & chlaideb, eter imbeirt mbrandub & fidchell, eter imbeirt ech & charpat. ‘Níba lám laích lethas cárna caurad mar Fer nDiad nelinn ndatha. Níba búriud berna Baidbi béldergi do scoraib sciathcha scáthbricci. Níba Crúachain cossénas nó gébas curu cutrumma rut-sa go brunni mbrátha & betha badesta, a meic drechdeirg Damáin,’ bar Cú Chulaind. Is and sin ra érig Cú Chulaind ás chind Fir Diad. ‘Maith a Fir Diad,’ bar Cú Chulaind, ‘is mór In brath & In trécun dabertatar fir Hérend fort do thabairt do chomlund & do chomruc rum-sa dáig ní réid comlund ná comrac rum-sa bar Táin Bó Cúalnge.’ Is amlaid ra baí 'gá rád & rabert na briathra: A Fir Diad, ardotchlóe brath, dursan do dál dédenach, tussu d'éc, missi d'anad, sírdursan ar sírscarad. Mad dá mmámar alla anall ac Scáthaig búadaig búanand, indar lind go bruthe bras nocho bíad ar n-athchardes. Inmain lemm do ruidiud rán, inmain do chruth cáem comlán, inmain do rosc glass glanba, inmain t'álaig Is t'irlabra. Nír ching din tress tinbi chness, nír gab feirg ra ferachas, níra chongaib scíath ás leirg láin th'aidgin-siu, a meic deirg Damáin. Ní tharla rumm sund co se á bacear Óenfer Aífe, da mac samla-galaib gliad-ní fuaras sund, a Fir Diad. A. Findabair ingea Medba, gé beith d'febas a delba, is gat im ganem ná im grían a taidbsiu duit-siu, a Fir Diad. A. Ra gab Cú Chulaind ac fégad Fir Diad and. ‘Maith a mo phopa Laíg,’ bar Cú Chulaind, ‘fadbaig Fer nDiad badesta & ben a erriud & a étgud de go faccur-sa In delg ara nderna In comlund & In comrac.’ Táinic Láeg & ra fadbaig Fer nDiad. Ra ben a erriud & a étgud de, & rachonnaic Cú Chulaind In delg. Acus ra gab 'gá écaíne & 'gá airchisecht & rabert na briathra: Dursan a eó óir, a Fir Diad na ndám, a balcbémnig búain, ba búadach do lám. Do barr bude brass ba cass, ba caín sét, do chriss duillech máeth immut táeb gut éc. Ar comaltus caín radarc súla saír, do scíath go mbil óir, th' fidchell ba fíu maín. Do thuittim dom láim tucim nárb é chóir, nírba chomsund chaín, dursan a eó óir. D. ‘Maith a mo phopa Laíg,’ bar Cú Chulaind, ‘coscair Fer nDiad fadesta & ben In ngae mbolga ass, dáig ní fétaim-se beith i n-écmais m'airm.’ Tánic Láeg & ra choscair Fer nDiad & ra ben In ngae mbolga ass. Acus rachonnaic-sium a arm fuilech forderg ra táeb Fir Diad & rabert na briathra: A Fir Diad, Is trúag In dál t'acsin dam go rúad robán, missi gan m'arm do nigi, tussu it chossair chróligi. Mád dá mmámar allá anair ac Scáthaig Is ac Úathaig, nocho betis beóil bána etraind Is airm ilága. Atubairt Scáthach go scenb a athesc rúanaid roderb: Érgid uli don chath chass, barficfa Germán Garbglass. Atubart-sa ra Fer nDiad & ra Lugaid lánfíal & ra mac mBaetáin mbáin techt dún i n-agid Germáin. Lodmar go haille In chomraic ás leirg Locha Lindformait, tucsam chethri chét immach a indsib na n-áthissech. Dá mbá-sa Is Fer Diad inn áig i ndorus dúne Germáin, ro marbusa Rind mac Níuil, ro marb-som Rúad mac Forníuil. Ra marb Fer Báeth arin leirg Bláth mac Colbai chlaidebdeirg, ro marb Lugaid, fer duairc dían, Mugairne Mara Torrían. Ro marbusa ar ndula innund cethri choícait férn ferglond, ro marb Fer Diad, duairc In drem, Dam nDreimed Is Dam nDílend. Ra airgsem dún nGermáin nglicc ás fargi lethain lindbricc, tucsam Germán i mbethaid lind go Scáthaig scíathlethain. Da naisc ár mummi go mblad ar cró cotaig Is óentad, conná betis ar ferga eter fini findElga. Trúag In maten maten máirt ros bí mac Damáin díthráicht, uchán! do chara In cara dara dálius dig ndergfala. Dámbad and atcheind-sea th'éc eter míledaib mórGréc, ní beind-se i mbethaid dar th'éis, gombad aróen atbailméis. Is trúag aní nar tá de, 'nar ndot;daltánaib Scáthaiche, missi créchtach ba chrú rúad, tussu gan charptiu d'imlúad. Is trúag aní nar tá de, 'nar ndaltánaib Scáthaiche, missi créchtach ba chrú garb, & tussu ulimarb. Is trúag aní nar tá de, 'nar ndaltánaib Scáthaige, tussu d'éc, missi beó brass, is gleó ferge In ferachas. A. ‘Maith a Chúcúc,’ bar Láeg, ‘fácbam In n-áth sa fadesta. Is rofata atám and.’ ‘Fáicfimmít ám écin, a mo phopa Laíg,’ bar Cú Chulaind. ‘Acht Is cluchi & Is gaíni lem-sa cach comlond & cach comrac darónus i farrad chomlaind & comraic Fir Diad.’ Acus Is amlaid ra baí 'gá rád & rabert na briathra: Cluchi cách, gaíne cách co roich Fer nDiad issin n-áth. Inund foglaim fríth dúinn, innund rograim ráth, inund mummi máeth ras slainni sech cách. Cluchi cách, gaíne cách go roich Fer Diad issin n-áth. Inund aisti arúath dúinn, inund gasced gnáth. Scáthach tuc dá scíath dam-sa Is Fer Diad tráth. Cluchi cách, gaíne cách go roich Fer Diad issin n-áth. Inmain úatni óir ra furmius ar áth. A tarbga na túath, ba calma ná cách. Cluchi cách, gaíne cách go roich Fer Diad issin n-áth. In leóman lassamain lond, in tond báeth borr immar bráth. Cluchi cách, gaíne cách go roich Fer Diad issin n-áth. Indar lim-sa Fer dil Diad is am díaid ra bíad go bráth. Indé ba métithir slíab, indiu ní fuil de acht a scáth. Trí díríme na Tána darochratar dom láma, formna bó fer & ech roda slaidius ar cech leth. Girbat línmara na slúaig táncatar ón Chrúachain chrúaid, mó trín Is lugu lethi ro marbus dom garbchluchi. Nocho tarla co cath cró níra alt Banba dá brú, níra chind de muir ná thír de maccaib ríg bud ferr clú. C. Aided Fir Diad gonnici sin. ANd sain daríachtatar óendóene d'Ultaib and so innossa d'fortacht & d'fórithin Con Culaind .i. Senall Uathach & dá mac Gégge .i. Muridach & Cotreb, & rucsatar leó é go glassib & go aibnib críchi Conaille Murthemne do thúargain & do nige a chneda & a chréchta, a álaid & a ilgona i n-agthib na srotha sain & na n-aband. Dáig dabertis Túatha Dé Danand lubi & lossa ícce & slánsén for glassib & aibnib críchi Conailli Murthemne do fortacht & do fórithin Con Culaind comtís brecca barrúani na srotha díb. Conid ed and so anmanda na n-aband legis sain Con Culaind: Sáis, Búain, Bithláin, Findglais, Gleóir, Glenamain, Bedg, Tadg, Telaméit, Rind, Bir, Brenide, Dichaem, Muach, Miliuc, Cumung, Cuilend, Gáinemain, Drong, Delt, Dubglass. IS and sain ra ráidset fir Hérend ri Mac Roth risin prímechlaig techta d'foraire & do freccomét dóib go Slíab Fúait arná tíastais Ulaid gen robud gen rathugud dá saigid. Tánaic Mac Roth reme 'no go Slíab Fúait. Nírbo chían do Mac Roth dia mbaí and co n-facca ní In óencharptech i Slíab Fúait atúaid cach ndíriuch dá saigid. Fer díscir derglomnocht isin charput dá saigid gan nach n-arm gan nach n-étgud itir acht bir iairn ina láim. Is cumma congonad a araid & a eocho. Acus indar leis ní hé rafársed na slúago 'na mbethaid itir. Acus tánic Mac Roth co n-innisin In sceóil sin go airm i mbáe Ailill & Medb & Fergus & mathe fer nHérend. Atfócht Ailill scéla de ar rochtain. ‘Maith a Meic Roth,’ bar Ailill, ‘in faccasa nech d'Ultaib ar slicht In tslúaig seo indiu?’ ‘Nád fetar-sa ém,’ ar Mac Roth, ‘acht atchonnac ní óencharptech dar slíab Fúait cach ndíriuch. Fer díscir derglomnocht isin charput gan nach n-arm gan nach n-étgud itir acht bir iairn ina láim. Is cumma congonand a araid & a eocho. Dar leis ní hé dafársed In slúag sa 'na mbethaid itir.’ ‘Cia bad dóig lat-su and sút, a Ferguis?’ bar Ailill. ‘Is dóig lim-sa ém,’ bar Fergus, ‘combad é Cethern mac Fintain darossed and.’ Bá fír ám d'Fergus aní sin gombad é Cethern mac Fintain darossed and. Acus doríacht Cethern mac Fintain dá saigid 'no. Acus focress In dúnad & In longphort foraib & no ngonand cách imme do cach aird & do cach airchind. Ra ngontar-som dano do cech aird & do cech airchind. Ocus tánic úadib assa aithle, a fobach & a inathar fair anechtair, go hairm i mbaí Cú Chulaind dá ícc & dá leges, & conattacht liaig bar Coin Culaind, dá ícc & dá leges. ‘Maith a phopa Laíg’, bar Cú Chulaind, ‘dó dait-siu i ndúnad & longphort fer nHérend & ráid ri legib techt ass do legess Chethirn meic Fintain. Natiur-sa bréthir manu thísat gid fó thalmain beit nó i tig fo íadad, Is missi conáirgeba bás & éc & aided forro sul bus trásta imbárach manu thísat.’ Tánic Lág reme i ndúnad & i longphort fer nHérend & ra ráid ri legib fer nHérend tíachtain ass do legess Chethirn meic Fintain. Nírbo réid ám la legib fer nHérend aní sin, techta do leges a mbidbad & a námat & a n-echtrand. Acht atráigsetar Coin Culaind d'imbirt báis & éca & aideda forro monu thíastaís. Dotháegat-som dano. Cach fer díb mar dosroched barasfénad Cethern mac Fintain a chneda & a chréchta, a álta & a fuli dó Cach fer díb atdered: ‘Níba beo. Níba hindlega,’ da benad Cethern mac Fintain béim dá durn dess i tulchlár a étain dó go tabrad a inchind dar senistrib a chlúas & dar comfúammannaib a chind dó Cid trá acht marbais Cethern mac Fintain go ráncatar cóic lega déc leis do legib fer nHérend, & gid In cóiced líaig déc iss ind mbémmi ris ránic, acht dorala-sain marb di múaid móir eter collaib na lega aile ri ré cían & ri remes fata. Íthall líaig Ailella & Medba ba sed a chomainm. And sain conattacht Cethern mac Fintain liaig aile bar Coin Culaind dá ícc & dá leges. ‘Maith a phopa Laíg,’ bar Cú Chulaind, ‘dó dam-sa go Fíngin fáthlíaig, go Ferta Fíngin go Leccain Slébe Fúait, co líaig Conchobuir. Ticed ass do leiges Chethirn meic Fintain.’ Tánic Láeg reme go Fíngin fáthlíaig go Ferta Fíngin go Lecain Sléibi Fúait go líaig Conchobuir. Acus ra ráid ris taidecht do leiges Chethirn meic Fintain. Tánic dano Fíngin fáthlíaig. Acus and úair doríacht, barasfén Cethern mac Fintain a chneda & a chréchta, a álta & a fule dó. ‘Féga latt dam In fuil se, a mmo phopa Fíngin.’ Fégais Fíngin In fuil sin. ‘Fingal étrom indúthrachtach and so ale,’ bar in líaig, ‘& nít bérad i mmucha.’ ‘Is fír ám ale,’ bar Cethern. ‘Domríacht-sa óenfer and. Tuidmaíle fair. Bratt gorm i filliud imme. Delg n-argit isin brutt ása bruinne. Crommscíath go fáebur chondúalach fair. Sleg chúicrind inna láim. Faga faegablaige 'na farrad. Dobert In fuil sain. Ruc-som fuil mbic úaim-se 'no.’ ‘Ratafetammar In fer sain ale,’ bar Cú Chulaind. ‘Illand Ilarchless mac Fergusa sain, & níba dúthracht leis do thuttim-siu dá láim. Acht rabert In ngúfargam sain fort arná hapraitis fir Hérend rapa dá mbrath nó dá trécun muni thardad.’ ‘Féga latt dam In fuil seo dano, a mmo phopa Fíngin,’ bar Cethern. Féchais Fíngin In fuil sin. ‘Bangala banúallach and so ale,’ bar In líaig. ‘Is fír ám ale,’ bar Cethern. ‘Domríacht-sa óenben and. Ben chaín bánainech leccanfata mór. Mong órbuide furri. Bratt corcra gen daithi impi. Eó óir isin brutt ósa brunni. Sleg díriuch drumnech ar derglassad 'na láim. Rabert In fuil sin form-sa. Ruc-si fuil mbic úaim-se 'nó’ ‘Ratafetammar In mnaí sin ale,’ bar Cú Chulaind. ‘Medb ingen Echach Feidlig, ingen ardríg Hérend, as í danríacht fán congraimmim sin. Bá búaid & choscor & commaídium lé gia dofaítheste-su dá lámaib.’ ‘Fécha latt dam In fuil se 'no, a mo phopa Fíngen,’ bar Cethern. Féchais Fíngin In fuil sein. ‘Galach dá fénned and so ale,’ bar In líaig. ‘Is fír ám,’ bar Cethern. ‘Damríachtatar-sa días and. Dá thodmaíle foraib. Dá bratt gorma i filliud impu. Delgi argait isna brattaib ósa mbrunnib. Munchobrach argit óengil im brágit chechtar n-aí díb.’ ‘Rodafetammar In dís sein ale,’ bar Cú Chulaind. ‘Oll & Othine sain do sainmuntir Ailella & Medba. Ní thecat-sain i nnóenden acht ra hirdalta gona duine do grés. Ba búaid & coscur & commaídium leó géa dofáethaisté-su dá lámaib.’ ‘Fécha latt dam In fuil seo 'no, a mo phopa Fíngin,’ for Cethern. Féchais Fíngin In fuil sain. ‘Domríachtatar-sa días óac féinne and. Congraim n-án ferdaide forro. Cumaing bir innium-sa cechtar n-aí díb. Cumang-sa In mbir sa trisin dara n-aí díb-sium.’ Féchais Fíngin In fuil sin. ‘Dub ule In fuil seo ale,’ ar In líaig. ‘Trít chride dochúatar dait co nderna chrois díb trít chride, & ní furchanaim-sea ícc and so. Acht dogébaind-se dait-seo do lossaib ícci & slánsén ní nachat bertais i mmucha.’ ‘Ratafetammar In dís sain ale,’ bar Cú Chulaind. ‘Bun & Mecconn sain do sainmuntir Ailella & Medba. Ba dúthracht leó géa dofáethaiste-su dá lámaib.’ ‘Fécha lat dam In fuil sea 'no, a mo phopa Fíngin,’ ar Cethern. Féchais Fíngin In fuil sain. ‘Dergrúathur dá mac ríg Caille and so ale,’ ar In líaig. ‘Is fír ám,’ bar Cethern. ‘Domríachtatar-sa dá óclách aigfinna abratgorma móra and go mindaib óir úasu. Dá bratt úane i forcipul impu. Dá chassán gelargit isna brattaib ása mbrunnib. Dá sleig cúicrinni inna lámaib.’ ‘It immaicsi na fuli dobertatar fort ale,’ bar In líaig. ‘It chráes dachúatar dait co comarnecgatar renna na ngae inniut, & ní hassu a ícc and so.’ ‘Ratafetammar In dís sain,’ bar Cú Chulaind. ‘Bróen & Brudni sain, meic theóra soillsi, dá mac ríg Caille. Bá búaid & choscur & chommaídib leó gia dofáethaiste-su leó’ ‘Fécha latt dam In fuil sea 'no, a mo phopa Fíngin,’ ar Cethern. Féchais Fíngin In fuil sain. ‘Congas dá mbráthar and so ale,’ ar In líaig. ‘Is fír ám,’ bar Cethern. ‘Domriachtatar-sa días cétríglach and. Fuilt buide forro. Bruitt dubglassa fá loss i forcipul impu. Delgi duillecha do findruinu isna brattaib ósa mbrunnib. Manaísi lethanglassa 'na lámaib.’ ‘Ratafetammar In dís sain ale,’ bar Cú Chulaind. ‘Cormac Coloma ríg sain & Cormac mac Maele Foga do sainmuntir Ailella & Medba. Ba dúthracht leó géa dofáethaiste-su dá lámaib.’ ‘Fécha latt dam In fuil seo 'no, a mo phopa Fíngin,’ ar Cethern. Féchais Fíngin In fuil sain. ‘Attach dá nderbráthar and so ale,’ ar ín liaig. ‘Is fír ám ale,’ ar Cethern. ‘Domríachtatar-sa días máethóclách and it íat comchosmaile díb línaib. Folt cassdond bar indara n-aí díb. Folt cassbuide bar aile. Dá bratt úanide i forcipul impu. Dá chassán gelargit isna brattaib ása mbrunnib. Dá léni di slemainsíta buide fria cnessaib. Claidbi gelduirn ara cressaib. Dá gelscíath co túagmílaib argit findi foraib. Dá sleig cúicrind go féthanaib argit óengil ina lámaib.’ ‘Ratafetammar In dís sain ale,’ bar Cú Chulaind. ‘Mane Máthremail sain & Mane Athremail, dá mac Ailella Is Medba, & ba búaid & coscur & commaídium leó gá rofáethaiste-su dá lámaib.’ ‘Fécha lat dam In fuil sea, a mo phopa Fíngin,’ bar Cethern. ‘Domriachtatar días óac féinne and. Congraim n-écside forro, it é erarda ferdaide. Étaige allmarda ingantacha impo. Cumaing bir innium-sa cechtar n-aí díb. Cumang-sa trí chechtar n-aí díb-sium.’ Féchais Fíngin In fuil sain. ‘At amainsi na fuili rabertatar fort ale,’ ar In líaig, ‘go ndarubdatar féithe do chride inniut conda n-imbir do chride it chlíab immar ubull i fabull ná mar chertli i fásbulg, connach fail féith itir icá immulung, & ní dergenaim-se ícc and so.’ ‘Ratafetamar In dís sain ale,’ bar Cú Chulaind. ‘Días sain de fénnedaib na hIrúade forróeglass d'óentoisc ó Ailill & ó Meidb ar dáig do gona-su, dáig ní comtig beó dá mbágaib do grés. Dáig ba dúthracht leó gé dofáethaiste-su dá lámaib.’ ‘Fécha latt dam In fuil se 'no, a mo phopa Fíngin,’ bar Cethern. ‘Féchais Fíngin In fuil sain 'no.’ ‘Imrubad meic & athar and so ale,’ ar In líaig. ‘Is fír ám,’ bar Cethern. ‘Domríachtatar-sa dá fer móra gaindelderca and go mindaib óir órlasraig úasu. Erriud rígdaidi impu. Claidbi órduirn intlassi bara cressaib go ferbolgaib argit óengil go frithathartaib óir bricc friu anechtair.’ ‘Ratafetamar in dís sain ale,’ bar Cú Chulaind. ‘Ailill & a mac sain, Mane Condasgeib Ule. Ba búaid & coscur & commaídium leó géa rofáethaiste-su dia lámaib.’ Fuli Tána connici sein. ‘MAith a Fíngin, a fáthlíaig,’ bar Cethern mac Fintain, ‘gá cumcaisi & gá comairle doberi form-sa fadesta?’ ‘Iss ed atderim-sea rit ám,’ bar Fíngin fáthlíaig, ‘nír ármea do bú móra bar dartib issin bliadain se dáig gia dosrine ní tú ros méla & ní tharmnaigfet dait.’ ‘Is í sein cumcaisin & comairli dobertatar na lega aile form-sa acus Is airchind ní ruc búaid ná bissech dóib & darochratar lim-sa, & ní mó béras búaid ná bissech dait-siu & dofaíthaisiu limm.’ Acus dabretha trénlúa tarpech dá choiss úad riss go tarla eter díb rothaib In charpait. ‘Is dúaig In lúa sengrintid sin ale,’ bar Cú Chulaind. Gorop de atá Úachtur Lúa i Crích Roiss ó sein anall gosindiu. Araí sein barróega Fíngin fáthlíaig a roga do Chetharn mac Fintain: serglegi fada fair & fortacht & fórithin d'fagbáil assa athli ná dergleges teóra lá & teóra n-aidchi go n-imre féin a nert fora námtib. Is ed ón barróega Cethern mac Fintain dergleges teóra lá & teóra n-aidchi go n-imred féin a nert fora námtib, dáig iss ed ra ráidestar-som ná faigbed dá éis nech bud ferr leis dá athe nó dá dígail andás badessin. Is and sin conattacht Fíngin fáthlíaig smirammair for Coin Culaind do ícc & do leigess Chethirn meic Fintain. Tánic Cú Chulaind reme i ndúnud & i llongphort fer nHérend & na fúair d'almaib & d'étib & d'indilib and tuc leis ass íat. Acus dogní smirammair díb eter feóil & chnámaib & lethar. Acus tucad Cethern mac Fintain 'sin smirammair co cend teóra lá & teóra n-aidche & ra gab ac ól na smiramrach imme. Acus raluid In smirammair and etera chnedaib & etera chréchtaib, dara áltaib & dara ilgonaib. And sin atracht-som assin smirammair i cind teóra lá & teóra n-aidche. Acus Is samlaid attracht & clár a charpait re broind arná tuitted a fobach & a inathar ass. Is í sain amser luid a banchéile atúaid á Dún Da Bend & a chlaideb lée dó .i. Finda ingen Echach. Tánic Cethern mac Fintain d'indsaigid fer nHérend. Acht atá ní chena, bertis robod reme-seom d'Ítholl líaig Ailella & Medba. Dorala-saide marb de múaid móir eter chollaib na llega aile ra ré cían & ra remis fata. ‘Maith a firu Hérend,’ bar In líaig, ‘daria Cethern mac Fintain dabar saigid arna ícc & arna leges do Fíngin fáthlíaig, acus frithálter acaib é.’ Is and sain faítsetar fir Hérend étgud Ailella & a imscing n-órda immon corthe i Crích Ross combad fair no imbred Cethern mac Fintain a feirg ar tús ar torachtain. Atchondairc Cethern mac Fintain aní sin, étgud Ailella & a imscing n-órda immun corthe i Crích Ross, & andar leiss i n-écmaiss a fessa & a eólais bá sé Ailill bóe and fodessin. Acus rabert side dá saigid & ra sáid In claideb tresin corthe co ránic gonnice a irdorn. ‘Bréc and so,’ bar Cethern mac Fintain, ‘& immum-sa rabertad In bréc sa. Acus atiur-sa bréthir ná co fagaither acaib-si nech gabas In n-erriud rígdaide út imme ∈ n-imscing n-órda, ná scér-sa láma riu 'cá slaide & icá n-essargain.’ Rachúala sain Mane Andóe mac Ailella & Medba. Acus ra gab In n-erriud rígdaide imme & In n-imscing n-órda & tánic reme tri lár fer nHérend. Lilis Cethern mac Fintain co mór de. Acus tarlaic rót n-urchair dá scíath fair coro raind bil chondúail In scéith i trí co talmain hé eter charpat & araid & eocho. And sain ra théigsetar na slúaig imme da díb lethib co torchair accu issin chalad i rrabe. Conid Caladgleó Cethirn and sin & Fule Cethirn. Fiacalgleó Fintain and so innossa FIntan ésede mac Néill Niamglonnaig á Dún Da Bend, athairside Cethirn meic Fintain. Acus radeochaid-side do tharrachtain ainig Ulad & do dígail a meic barna slúagaib. Trí choícait bá sed a llín. Acus Is samlaid táncatar-saide & dá gae for cach n-óencrand leó gae for renn & gae for erlond, gombad chumma ra gontais do rennaib & d'erlonnaib na slúagu. Dobertatar teóra catha dona slúagaib. Acus dorochratar a tri comlín leó & torchratar 'no munter Fintain meic Néill acht Crimthann mac Fintain. Ro hainced-saide fo amdabaig scíath la hAilill & la Meidb. Is and sain ra ráidsetar fir Hérend nárbad athis d'Fintan mac Néill dúnad & longphort d'falmugud dó & a mac do lécud dó ass .i. Crimthann mac Fintain, acus na slúaig do thigecht uidi laí for cúlu fathúaid doridisi & a gníma gascid do scur dona slúagaib ar co tísed chucu do ló In mórchatha airm condricfaitis cethri ollchóicid Hérend for Gárig & Ilgárig i cath Tána Bó Cúalnge feib ra tharngirset druídi fer nHérend. Faímais Fintan mac Néill aní sin & ra léiced a mac dó ass. Ra falmaiged dúnad & longphort dó Acus lotar na slúaig ude lá for cúlu fathúaid doridisi dá fastúd & dá n-immfuirech. Is amlaid ra geibthe In fer de muntir Fintain meic Néill & In fer d'feraib Hérend & beóil & sróna cáich díb i ndétaib & i fiaclaib a chéile. Atchondcatar fir Hérend aní sein. ‘Is é In fiacalgleó dún so,’ bar íat-som, ‘fiacalgleó muntiri Fintain & Fintain badesin.’ Conid Fiacalgleó Fintain and sain. Ruadrucce Mind and so innossa MEnd mac Sálcholgán éside ó Rénaib na Bóinne. Dá fer déc ba sed a lín-saide. Is amlaid táncatar-saide & dá gae for cach óencrand leó, gae for rend & gae for erlond combad chumma da gontais do rennaib & do erlonnaib na slúagu. Rabertsatar teóra fúaparta dona slúagaib. Torchratar a trí comlín leó & torchratar dá fer déc muntiri Mind. Acht ra gáet Mend féin calad gor rusti rúadderg fair. And sain ra ráidsetar fir Hérend: ‘Is rúad In rucce se,’ bar íat-sum, ‘do Mend mac Sálcholgán, a munter do marbad & do mudugud & a guin féin corop rusti rúadderg fair.’ Corop Ruadrucce Mind and so. Is and sain ra ráidsetar fir Hérend nárbad athis do Mend mac Sálcholgán dúnad & longphort d'falmugud dó & na slúaig do thecht uide lá for cúlu fathúaid daridisi & a guin gascid do scor dona slúagaib go n-éirsed Conchobor assa chess nóenden co tucad cath dóib for Gárig & Ilgárig feib ra tharngirsetar druídi & fádi & fissidi fer nHérend. Fáemais Mend mac Sálcholgán aní sein, dúnad & longphort d'falmugud dó & lotar na slúaig uide lá for cúlu doridisi dá fostud & dá immfuirech. Airecur nArad and innossa IS and sain daríachtatar chucu-som araid Ulad. Trí choícait bá sed a llín. Rabertsatar teóra catha dona slúagaib. Darochratar a trí comlín leó & torchratar na haraid barsin róe i rrabatar. Corop Airecor nArad and sain. Bángleó Rochada and so innossa REochaid mac Fathemain éside d'Ultaib. Trí choícait láech ba sed a lín. Acus ra gab tilaig agid i n-agid dona slúagaib. Atchondaic Findabair ingen Ailella & Medba anísein. Acus ra baí-si 'gá rád ria máthair ri Meidb: ‘Ra charusa In láech út úair chéin ám,’ bar sí, ‘& iss é mo lennán é & mo roga tochmairc.’ ‘Má ra charais, a ingen, fáe leis dádaig & guid fossad dún fair dona slúagaib go tí chucaind do ló In mórchatha airm condricfat cethri ollchóicid Hérend for Gárig & Ilgárig i cath Tána Bó Cúalnge.’ Fáemais Reochaid mac Fathemain anísein & fáeiss ind ingen dádaig leis. Rachúala sein airrí de Mumnechaib ra boí 'sin longphurt. Báesium 'gá rád ria muntir: ‘Banassa dam-sa ind ingen út uair chéin ám,’ bar ésium, ‘& Is aire thánac-sa In slúaged sa don chur sá’ Cid trá acht airm i mbátar na secht n-airríg de Mumnechaib, iss ed ra ráidsetar uile conid aire-sin táncatar. ‘Cid dúnni 'no,’ bar íat-som, ‘ná ragmais-ni do dígail ar mná & ar n-ainig arna Manib fuil ac foraire dar éis In tslúaig ic Imlig In Glendamrach,’ Is hí sin comairle ba nirt leó-som & atraachtatar-som cona secht tríchtaib cét. Atracht Ailill dóib cona tríchait chét. Atraacht Medb cona tríchait chét. Atraachtatar meic Mágach cona tríchtaib chét. Atraacht In Galéoin & In Mumnig & popul na Temrach. Acus fogníthea etargaire eturru co ndessid cách díb i fail araile & i fail a arm. Cid trá acht sul tarraid a n-etráin, torchratar ocht cét láech lánchalma díb. Atchúala sain Findabair ingen Ailella & Medba In comlín sain d'feraib Hérend do thuttim trena ág & trena accais, & ro maid cnómaidm dá cride 'na clíab ar féile & náre. Conid Findabair Slébe comainm ind inaid i torchair. Is and sain ra ráidsetar fir Hérend: ‘Is bán In gleó sa,’ bar íat-som, ‘do Reochaid mac Fathemain, ocht cét láech lánchalma do thuttim trina ág & trina accais & a dul féin cen fuligud gen fordergad fair.’ Conid Bángleó Rochada and sain. Mellgleó nÍliach and so innossa ILiach éside mac Caiss meic Baicc meic Rosa Rúaid meic Rudraige. Racúas dó-saide cethri ollchóiceda Hérend oc argain & oc indred Ulad & Chruthni ó lúan taite samna co taite n-imbuilc, & ra mídair-sium a chomairle aice rea muntir. ‘Cid bad ferr dam-sa In chomairle dogénaind ná techta d'fúapairt fer nHérend & mo choscur do chur díb remum & ainech Ulad do tharrachtain, & Is cumma géa rafóethus féin assa aithle.’ Acus Is sí sin comairle ba nirt leiseom. Acus ra gabait dó-som a dá sengabair chrína chremmanncha bátar for tráig do tháeib In dúnaid. Acus ra indled a sencharpat forro cen fortga cen forgemne itir. Ra gabastar-som a garbscíath odor iarnaide fair co mbil chaladairgit ina imthimchiull. Ra gabastar a chlaideb ngarb nglasseltach nglondbémnech bara chlíu. Ra gabastar a dá sleig chendchritháncha bernacha isin charpat ina farrad. Ra ecratar a munter In carpat imme do chlochaib & chorthib & táthleccaib móra. Tánic reime fán cóir sin d'indsaigid fer nHérend & Is amlaid tánic & lebarthrintall a chlaip triana charpat sís dó. ‘Rapad maith lind ám,’ ar fir Hérend, ‘combad hí sein túarascbáil fá tístais Ulaid uile dar saigid.’ Barrecgaib Dóche mac Mágach dó-som & firis fáilte friseom. ‘Mo chen do thíchtu, a Ílíaich,’ bar Dóche mac Mágach. ‘Tarissi limm inní inn fálte,’ bar Íliach, ‘acht tair chucum mán úair innossa In tráth scáigfit mo gala & sergfait mo gala, corop tú benas mo chend dím & nárop nech aile d'feraib Hérend. Acht maired mo chlaideb acut chena do Laígaire.’ Ra gab-som dá armaib for feraib Hérend coro scáigsetar dó. Acus áro scáigsed a airm dó ra gabastar de chlochaib & chorthib & táthleccaib móra bar feraib Hérend coro scáigsetar dó & áro scáigsetar dó airm i mbered farin fer d'feraib Hérend, dabered díanchommilt fair etera rigthib & a dernannaib co ndénad smirammair de eter feóil & chnámib & féthib & lethar. Corod marthanach táeb ri táeb fós In dá smirammair, smirammair fogní Cú Chulaind do chnámib chethra Ulad do leges Chethirn meic Fintain & smirammair bogní Íliach do chnámib fer nHérend. Gorop hí tres dírím na Tána na torchair leis díb, gorop Mellgleó nÍlíach and sain. Is aire atberar Mellgleó nÍliach ris dáig de chlochaib & chorthib & táthleccaib móra fogní-seom a gleó. Barrecaib Dóche mac Mágach dó-som. ‘Nach é Iliach?’ bar Dóche mac Mágach. ‘Is mé ám écin,’ bar Íliach. ‘Acht tair chucum fodechtsa & ben mo chend dím & maired mo chlaideb acut chena dot charait do Lóegaire.’ Tánic Dóche dá saigid & tuc béim claidib dó co tópacht a chend de. Conid Mellgleó Íliach gonici sein. Oisligi Amargin i Taltin and so annossa AMairgin éside mae Caiss meic Baicc meic Rosa Rúaid meic Rudraigi. Ruc-saide barna slúagaib ac techt dar Taltin síar & imsóe reme dar Taltin sathúaid íat, & tuc a ulli chlé fáe i Taltin, & ra ecratar a munter é de chlochaib & chorthib & táthleccaib móra. Acus ra gab ac díburgun fer nHérend co cend teóra lá & teóra n-aidche. Imthúsa Chon Ruí meic Dáire sund innossa RAcúas dó-saide óenfer ac fostod & ac immfuirech chethri n-ollchúiced Hérend ó lúan taite samna co taite n-imboilg. Acus ba dimbág laisium anísein & ba rochían leis bátar a munter 'na écmais, & tánic reme do chomlund & do chomruc ra Coin Culaind. Acus and úair ránic-sium go airm i mbaí Cú Chulaind, rachonnaic-sium Coin Culaind and caíntech créchtach tretholl, & níro miad & níro maiss leisium comlund ná chomrac do dénam riss aithle chomraic Fir Diad ar bíth arnábad mó bud marb Cú Chulaind dina cnedaib & dina créchtaib dorat Fer Diad fair inn úair reime. Acus gid ed tarcid Cú Chulaind dó-som comrac & comlund do dénam ris-seom. Tánic Cú Ruí reime assa aithle d'indsaigid fer nHérend. Acus and úair ránic-sium, atchondairc-sium Amairgin and & a uille chlé fáe ri Taltin aníar. Tánic Cú Ruí ri feraib Hérend atúaid. Ra ecratar a munter é de chlochaib & chorthib & táthleccaib móra & ra gab ac díburgun i n-agid i n-agid .i. i n-agid Amargin co'mbofrecraitis na bairendlecca bodba i nnélaib & i n-aéraib úasu co ndénad chét cloch di cach óenchloich díb. ‘Ar fír do gascid fritt, a Chú Ruí,’ ar Medb, ‘scuir dún díburgun dáig ní furtacht ná fórithin tic dún de acht Is mífurtacht tic dún de.’ ‘Tiur-sa bréthir,’ bar Cú Ruí, ‘ná scuriub-sa co brunni brátha & betha coro scuirea Amargin.’ ‘Scoirfet-sa,’ bar Amargin, ‘& geib-siu fort ná ticfa d'fortacht ná d'fórithin fer nHérend ní bas mó.’ ‘Fáemais Cú Ruí anísein. Acus tánic Cú Ruí reme d'indsaigid a chríche & a muntire.’ Ráncatar dar Taltin síar risin ré sin. ‘Ní hed ra nasced,’ bar Amargin, ‘itir gan na slúaig do díburgun arís.’ Acus tánic riu aníar & imsóe reme dar Taltin sairtúaid íat, & ra gab 'gá ndíburgun ra ré cían & ra reimes fata. Is and sain dano ra ráidsetar fir Hérend nábad athis d'Amargin dúnad & longphort d'falmugud dó & na slúaig do thecht uide lá for cúlu fathúaid doridisi dá fostud & dá n-imfuirech & a gním gascid do scur dona slúagaib ar co tíssed chuccu do ló In mórchatha airm condricfaitis cethri ollchóicid Hérend for Gárig & Ilgárig i cath Tánad Bó Cúalnge. Fáemais Amargin anísin acus lotar na slúaig uide lá for cúlu fathúaid doridisi. Conid Ossligi Amargin i Taltin and sain. Sírrobud Sualtaim and so innossa SUaltaim éside mac Becaltaig meic Móraltaig, athair-side Con Culaind meic Sualtaim. Rachúas dó-saide búadrugud a meic ac comrac ra écomlund for Táin Bó Cúalnge .i. ri Calatín nDána cona secht maccaib fichet & rá húa ra Glass mac nDelga. ‘Is do chéin gid so,’ bar Sualtaim. ‘In nem maides ná In muir thráges ná In talam condascara ná inn é búadrugud mo meic-sea so ac comrac ra écomlund for Táin Bó Cúalnge?’ Bá fír ám do Sualtaim anísein & raluid dá fis ár tain cenco dechaid a chétóir. Acus and úair ránic Sualtaim go airm i mbáe Cú Chulaind, ra gab Sualtaim ac écgaíne & ac airchisecht de. Nírbo míad & nírbo maiss ám ra Coin Culaind anísin, Sualtaim do écgaíne nó d'airchisecht de, dáig rafitir Cú Chulaind, géara gonta & géara créchtnaigthe é, náabad gress dá dígail Sualtaim. Ór Is amlaid ra boí Sualtaim acht nírbo drochláech é & nírbo degláech acht múadóclách maith ritacaemnacair. ‘Maith a mo phopa Sualtaim,’ bar Cú Chulaind, ‘'dó duit-siu go hEmain go Ultu, & ráid ríu techt i ndíaid a tána fadechtsa, dáig nídam tualaing-sea a n-imdecgail ní as mó for bernadaib & belgib críche Conaille Murthemne. Atú-sa m'óenur i n-agid chethri n-ollchóiced nHérend ó lúan tate samna co taite n-imboilg ic marbad fir ar áth cach laí & cét láech cach n-aidchi. Nídamar fír fer dam ná comlond óenfir & ní thic nech dom fortacht ná dom fórithin. Is stúaga úrchuill congabat mo bratt torom. Is suipp sesca fuilet im áltaib. Ní fuil finna fora tairised rind snáthaite ádám berrad gom bonnaib gan drúcht fola forrderge ar barrúachtur cach findae acht In lám chlé fail ac congbáil mo scéith, & cid híside filet teóra coíca fuile fuirri. Acus munu díglatsom a chétóir sein, ní dígélat co brunni mbrátha & betha.’ Tánic Sualtaim reime forin Líath Macha d'óeneoch go robtaib leis do Ultaib. Acus and úair ránic do tháeib na hEmna, rabert na briathra sa and: ‘Fir gontair, mná berdair, báe aegdair, a Ultu,’ bar Sualtaim. Ní fúair In frecra ba leór leis ó Ultaib & dáig ná fúair, tánic reme fa fordreich na hEmna. Acus rabert na briathra cétna and: ‘Fir gontair, mná bertair, báe aegtair, a Ultu,’ bar Sualtaim. Ní fuair In frecra rabu leór leis ó Ultaib.-Is amlaid ra bátar Ulaid, geiss d'Ultaib labrad rena ríg, geis don ríg labrad rena druídib.-Tánic reme assa aithle for licc na ngíall i nEmain Macha. Rabert na briathra cétna and: ‘Fir gondair, mná berdair, báe aegtair.’ ‘Cia rodas gon & cia rotas brat & cia rodas beir ale?’ for Cathbath druí. ‘Rabar n-airg Ailill & Medb,’ bar Sualtaim. ‘Tuctha far mná & far meic & far maccáemi, far n-eich & far n-echrada, far n-albi & far n-éiti & far n-innili. Atá Cú Chulaind a óenur ac fostud & ac imfuirech cethri n-ollchóiced nHérend for bernaib & belgib críche Conaille Murthemne. Ní damar fír fer dó ná chomlund óenfir. Ní thic nech dá fortacht ná dá fórithin. Ra gáet In mac. Raluid a háltaib dó. Is stúaga úrchuill congabat a bratt taris. Ní fuil finna ara tairissed rind snáthaite ódá berrad coa bonnaib cana driúcht fola forrderge co barrúachtur cach óenfindae dó acht in lám chlé fail ac congbáil a scéith fair, & gid híside fuilet teóra coíca fuili fuirri. Acus manu dígailti-si a chétóir sein, ní dígéltai go brunni mbrátha & betha.’ ‘Is uissiu a bás & a éc & a aided ind fir congreiss In ríg samlaid,’ for Cathbath druí. ‘Is fír ám,’ uile annaide. Tánic Sualtaim reme tria lunne & anseirc dáig ná fúair In frecra ba leór leis ó Ultaib. And sein driuchtrais In Líath Macha ba Sualtaim & tánic reme fa urdreich na hEmna. Is and sain imsuí a scíath féin bar Sualtaim co tópacht bil a scéith féin a chend de Sualtaim. Luid In t-ech féin bar cúlu aris i nEmain & In scíath barsinn eoch & In cend barsin scíath. Agus rabert cend Sualtaim na briathra cétna: ‘Fir gondair, mná berdair, báe aegdair, a Ultu,’ bar cend Sualtaim. ‘Romór bic In núall sa,’ bar Conchobor, ‘dáig nem úasaind & talam ísaind & muir immaind immácúaird, acht munu tháeth In firmimint cona frossaib rétland bar dunadgnúis In talman ná mono máe In talam assa thalamchumscugud ná mono thí inn fairge eithrech ochorgorm for tulmoing In bethad, dobér-sa cach bó & cach ben díb cá lias & cá machad, co'aitte & co'adbai fadessin ar mbúaid chatha & chomlaind & chomraic.’ Acus iss and sain barrecgaim echlach dá muntir fadessin do Chonchobur, Findchad Fer Bend Uma mac Fraechlethain, & ra ráid riss techt do thinól & do thóchostul Ulad. Acus Is cumma barrurim bíu & marbu dó trí mesci a chotulta & a chessa nóenden, & rabert na briathra: ‘ARdotraí, a Findchaid, ardotfáedim. Ní hadlicgi álsidi a fasnís do ócaib Ulad. Ercc uaim co Derg co Dedaid gó inber; co Lemain; co Follach; co hIllaind go Gabair; co Dornaill Féic co Imchlár; co Derg Indirg; co Feidlimid Chilair Chétaig go hEllond; co Rígdond co Reochaid; co Lugaid co Lugdaig; co Cathbath coa inber; co Carpre co hEllne; co Láeg coa thóchur; co Geimen coa glend; co Senall Úathach co Diabul n-Arda; co Cethern mac Fintain go Carrlóig; co Tarothor; co Mulaig coa dún; cosin rígfilid co Amargin; cosin nÚathaig mBodba; cosin Morrígain co Dún Sobairche; co hEit; co Roth; co Fiachna có fert; co Dam nDrend; co Andiaraid; co Mane Macbriathrach; co Dam nDerg; co Mod; co Mothus; co Iarmothus; co Corp Cliath; co Gabarlaig i lLíne; co Eocho Semnech i Semne; co Celtchair mac Cuthechair i lLethglais; co hErrgi Echbél co Brí Errgi; co hUma mac Remarfessaig co Fedain Cúalnge; co Munremur mac Gerrcind co Moduirn; co Senlabair co Canaind nGall; co Follomain; co Lugdaig; co ríg mBuilg co Lugdaig Líne; co Búadgalach; co hAbach; co hÁne; co hÁniach; co Lóegaire Milbél coa breó; co trí maccaib Trosgail co Bacc nDraigin; co Drend; co Drenda; co Drendus; co Cimm; co Cimbil; co Cimmin co Fán na Coba; co Fachtna mac Sencha coa ráith; co Sencha; co Sencháinte; co Briccni; co Briccirni; co Brecc; co Búan; co Barach; co hÓengus mBolg; co hÓengus mac Lethi; co Mall ar fíach, ar fénned; co Brúachar co Slánge; co Conall Cernach mac Amargin co Midlúachair; co Coin Culaind mac Sualtaim co Murthemne; co Mend mac Sálcholcán coa rénaib; co tri maccaib Fiachnai, co Ross, co Dáre, co Imchaid co Cúalnge; co Connud mac Mornai co Callaind; co Condraid mac Amargin coa ráith; co Amargin co Ess Rúaid; co lLáeg co lLéire; co Óengus Fer Bend Uma; co hOgma nGrianainech co Brecc; co hEo mac Forne; co Tollcend; co Súde, co Mag nÉola, co Mag nDea; co Conla Sáeb co hÚarba; co Loegaire co hImmail; co hAmargin Iarngiunnaig co Taltin; co Furbaide Fer Bend mac Conchobuir co Síl co Mag nInis; co Causcraid Mend Macha mac Conchobuir co Macha; co Fíngin co Fíngabair; co Blae Fichet; co Blai mBriuga co Fésser; co Eogan mac nDurthacht co Fernmag; co hOrd co Serthig; co hOblán; co hObail co Culend; co Curethar; co Liana; co hEthbenna; co Fer Néll; co Findchad Slébe Betha; co Talgobaind co Bernos; co Mend mac Fir Chúaland co Maigi Dula; co hÍroll; co Blárine co hIalla nIlgremma; co Ros mac nUlchrothaig co Mag Nobla; co Ailill Find; co Fethen mBec; co Fethen Mór; co Fergna mac Findchona co Búrach; co hOlchar; co hEbadcha; co Uathchar; co hEtatchar; co Óengus mac Óenláme Gábe; co Ruadraig co Mag Táil; co Beothag; co Beothaig; co Briathraig coa ráith; co Nárithlaind co Lothar; co dá mac Feicge, co Muridach, co Cótreib; co Fintan mac Néill Níamglonnaig co Dún Da Bend; co Feradach Find Fechtnach co Neimed Slébe Fúait; co hAmargin mac Ecelsalaig Goband co Búais; co Bunni mac Munremair; co Fidach mac Doraire.’ Níra dulig ám do Findchad In tinól & In tóchostul sain rabert Conchobor riss do dénam. Dáig In neoch ra boí ó Emain sair & ó Emain síar & ó Emain sathúaid rathóegat-saide ass a chétóir co faítar i nEmain ra costud a ríg & ra bréthir a flatha & ra frithálim comérgi Conchobuir. In neoch ra boí ó Emain sadess 'no ratháegatsaide ass a chétóir ar slicht In tslúaig & i n-ingenbóthur na tánad. In cétna uide bachomluisetar Ulaid im Chonchobor co faítar i nIraird Chullend In n-aidchi sin. ‘Cid risa n-idnaidem-ni so itir, a firo?’ bar Conchobor. ‘Anmmaít-ni rit maccaib-siu,’ bar íat-som, ‘ri Fiachaig & ra Fiachna. Lotar úain ar cend Eirc meic Feidilmthe Nóchruthaige, meic th'ingini-siu, mac-saide Carpri Nia Fer, ar co tí co llín a slúaig & a sochraite, a thinóil & a thóchostail 'nar sochraiti-ni din chur sa.’ ‘Tiur-sa bréthir,’ bar Conchobor, ‘'nachas idnaidiub-sa and so ní bas mó ná co clórat fir Hérend mo chomérgi-sea assin león & assin chess i rraba, dáig ní fetatar fir Hérend inad beó-sa mad co se itir.’ And sain raluid Conchobor & Celtchair tríchu cét carpdech n-imrindi co hÁth nIrmidi, & baralsat dóib and ocht fichti fer mór do sainmuntir Ailella & Medba, & ocht fichti ban braiti accu. Bá sed a n-ernail do brait Ulad ben braiti i lláim cach fir díb. Éscis Conchobor & Celtchair a n-ocht fichti cend díb &a n-ocht fichti ban mbraiti. Áth nÍrmidi a ainm mad co sin. Áth Féinne a ainm ó sain ille. Is aire atberar Áth Féinne riss dáig concomairnectar inn óic féinne anair & inn óic féinne aníar cathugud & imbúalad im urbrunni inn átha. Tánic Conchobor & Celtchair for cúlu co faítar i nIrard Chullend In n-aidchi sin i farrad Ulad. Búadris Celtchair and so innossa. Is and sain rabert Celtchair na briathra sa innossa ac Ultaib i nIraird Chullend In n-aidchi sin: .R. Taible lethderg for ríg n-ágather. Án samlaide co fodma féit. Deisme néomain im chét cráeb. Tri &cha chét n-arad. Cét crúaid n-echdámach. Cét im chét drúad. Dar tús imdesfíaid. Fer feraind im drumnib Conchobor. Faichlethar cath claidid a féinne. Gongáinethar cath for Gárich & Ilgárich issin matin sea monairther. Is í inn adaig cétna rabert Cormac Cond Longas mac Conchobuir na briathra sa ac feraib Hérend ac Slemain Mide In n-aidchi sin: Amra maitne amra mithisi. Mescfaiter slúaig. Sáifiter slúaig con máe re secht cléithe slúaig Ulad im Chonchobor. Cossénait a mná. Raseiset a n-éite for Gárig & Ilgárig isin matin sea monairther. Is hí inn adaig cétna rabert Dubthach Dáel Ulad na briathra sa oc feraib Hérend i Slemain Mide In n-aidchi sin: Móra maitne maitne Mide. Móra ossud ossud Cullend. Móra cundscliu cundscliu Chláthra. Móra echrad echrad Assail. Móra tedmand tedmand Tuath Bressi. Móra In chlóe clóe Ulad im Chonchobor. Cossénait a mná. Raseisset a n-éiti for Gárig & Ilgárig isin matin se monairther. And sain confuchtraither Dubthach trina chotlud coro mesc ind Neamain barsin slóg co llotar i n-armgrith ba rennaib a sleg & a fáebor co n-ébailt cét laéch díb ar lár a ndúnaid & a llongphuirt re úathgráin na gáre rabertatar ar aird. Cid trá acht ní hí sin aidche ba sáime d'feraib Hérend fúaratar ríam ná híaram risin tairchetul & risin tarngiri, risna fúathaib & risna haslingib facessa dóib. And sain atbert Ailill: ‘Rasetarrad-sa ám,’ bar Ailill, ‘arggain Ulad & Cruthni ó lúan tati samna co tate n-imbuilg. Tucsam a mnáa & a meic & a maccáemi, a n-eich & a n-echrada, a n-albi & a n-éiti & a n-indili. Barrallsam a tilcha dá n-éis co failet ina fántaib comtís comarda síat. Is aire nachass idnaidib-sa and so ní bas mó, acht tabrat chath dam-sa ar Maig Áe madi tecra leó. Acht ci atberam-ni and so 'no, táeit nech d'farcsin maigi mórfarsing Mide dá fiss In tecat Ulaid ind. Ocus má thecait Ulaid ind, ní thechiub-sa da ráith itir, dáig ní robés ríg rotheched do grés itir.’ ‘Cia bad chóir do thecht and?’ bar cách. ‘Cia acht Mac Roth in rímechlach and sút.’ Tánic Mac Roth reime d'farcsi maigi mórfarsing Mide. Nírbo chían do Mac Roth dá mbáe and co cúala inní, In fúaim & In fothrom, In sestán & In sésilbi. Nír súail ní risbud samalta leiss acht marbad hí In firmimint dothuitted bar dunegnúis In talman, ná marbad hí ind fairrge eithrech ochargorm tísad for tulmoing In bethad, ná marbad é In talam barrálad assa thalamchumscugud, ná marbad hí ind fidbad ra thuitted cách díb i nglaccaib & gablaib & géscaib araile. Cid trá acht barrafnit na fíadmíla barsin mag connárbo réil tulmonga maige Mide fóthib. Tánic Mac Roth co n-innisin In sceóil sein co airm i mbáe Ailill & Medb & Fergus & mathi fer nHérend. Dochúaid Mac Roth dóib anísin. ‘Cid and sút, a Ferguis?’ bar Ailill. ‘Ní handsa,’ bar Fergus. ‘Is é fúaim & fothromm & fidréan atchúala-som,’ bar Fergus, ‘toirm & torand, sestainib & sésilbi, at Ulaid barfópartatar in fid, imdrong na curad & na cathmíled ac slaide ind feda cona claidbib rena carpdib. Iss ed ón barraffind na fíadmíla barsin mag connach réil tulmonga maige Mide fóthib.’ Fecht n-aill forréccaig Mac Roth In mag. Confacca ní, In nglascheó mór ra ercc In comás eter nem & talmain. Andar leiss batar indsi ás lochaib atchondaic ás fánglentaib na cíach. Andar leis batar úama ursloicthi atchonnaic and i rremthús na cíach cétna. Andar leis ba línanarta lín lángela ná bá snechta síthalta ac snigi ratafarfáit and tri urdluich na cíach, cétna, ná andar leis ba éochain de ilénaib ilerda ingantacha imda, ná ba hilbrechtnugud rétland roglan i n-aidchi reóid rosolais, nó ba haíble teined trichemrúaid. Atchúala ní, In fúaim & In fothrom & In fidréan, In toirm & In torand, In sestainib & In sésilbi. Tánic remi co n-innisin In sceóil sin co hairm i mbaí Ailill & Medb & Fergus & mathi fer nHérend. Dachúaid dóib anísein. ‘Cid and sút ale, a Ferguis?’ bar Ailill. ‘Ní handsa,’ bar Fergus. ‘Is é glascheó mór atchondaic-sium ra erc In comás eter nem & talmain imthinnsaitin anála na n-ech & na curad, smútgur In láir & lúathred na conar conas ecgaib ri seól ngaíthe úasu co nderna tromchiaich treglaiss de i nnélaib & i n-áeraib.’ ‘Batar íat indsi ás lochaib atchonnaic-sium and, cind na cnocc & na tilach ás fánglentaib na cíach, cind na curad & na cathmíled ósna carptib & na carpait archena. Batar íat úama urslocthi atchondaic-sium and i rremthús na cíach cétna, beóil & sróna na n-ech & na curad ac súgud gréne & gaíthe úathu & chuccu ra tricci na dírma.’ ‘Batar íat línanarta lín lángela atchondairc-sium and ná snechta síthalta ac snigi, In t-úanbach & In chubrach curit glomraigi na srían a bélbaigib na n-ech rúanaid rothend ri dremna ndírma. Ba hí éochain de ilénaib ilerda ingantacha imda atchondaic-sium and, gand In láir & adúchtur In talman curit na eich assa cossaib & assa crúib conas ecgaib ra seól ngaíthi úasa.’ ‘Is é In fúaim & fothromm & fidréan, toirm & torand, sestainib & sésilbi atchúala-som and, scellgur na scíath & slicgrech na sleg & glondbéimnech na claideb & bressimnech na cathbarr, drongáir na lúrech & immchommilt na n-arm & dechairdecht na cless, tétimnech na tét & núallgrith na roth & baschaire na n-ech & culgaire na carpat & tromchoblach na curad & na cathmíled sund chucaind.’ ‘Ba hé ilbrechtnugud rétland roglan i n-aidche rosolais rotafárfáid-sium and ná haíble tened trichemrúaid, súli cichurda adúathmara na curad & na cathmíled ásna cathbarraib caíni cummaidi cumtachglana, lán din feirg & din baraind rabertatar leó risná ragbad ríam ná híaram fír catha ná fornert comlaind & risná gébthar co brunni brátha & betha.’ ‘Ní dénam robríg de,’ bar Medb. ‘Atethatar daglaích & degóic acainni dá n-acallaim.’ ‘Ní ármim-sea ón om, a Medb,’ bar Fergus, ‘dáig atiur-sa bréthir nach raichnea i nHérind nach i nAlpain slúag acallma Ulad á rasfecgat a fergga do grés.’ Is and sain ra gabsatar cethri ollchóiceda Hérend dúnad & longphort ac Cláthra In n-aidchi sin. Ra fácsatar fiallach foraire & freccométa úathu ra hagid Ulad ná tístais Ulaid gan robud gan rathugud dá saigid. Is and sin raluid Conchobor & Celtchair trícha chét carptech n-imrindi co ndessetar i Slemain Mide dar éis na slúag. Acht ci atberam-ni and so, ní dessetar da ráith iter, acht ratháegat ass d'etarphurt do dúnud Ailella & Medba do thetarrachtain a lláma d'furdergad re cách. Nírbo chían do Mac Roth dá mbáe and co faccae ní, In n-echrad ndírecra ndermór i Slemain Mide anairtúaid cach ndíriuch. Tánic reme go airm i mbáe Ailill & Medb & Fergus & mathi fer nHérend. Atfócht Ailill scéla de ar rochtain. ‘Maith a Meic Roth,’ bar Ailill, ‘in faccasu nech d'Ultaib bar slicht In tslúaig seo indiu?’ ‘Nád fetar-sa ém,’ ar Mac Roth, ‘acht adchonnac-sa echraid ndírecra ndermóir i Slemain Mide anairtúaid cach ndíriuch.’ ‘Garsa lín na echraidi ale?’ bar Ailill. ‘Nád úatti lim trícho chét carpdech n-imrindi indi .i. deich cét ar fichit chét carpdech n-imrindi,’ ar Mac Roth. ‘Maith a Ferguis,’ bar Ailill, ‘cid latt-su ar mbúbthad-ni de smútgur ná do dendgur ná d'análfadaig mórslúaig mad gustráthsa acus ná fail latt lín catha dúnni acht sút?’ ‘Rolúath bic n-archessi forro,’ bar Fergus ‘dáig ro bífad co mbetis na slúaig níbad liriu ná mar rádit-sium.’ ‘Déntar comairle forbthe athgarit acainni de-side,’ for Medb, ‘dáig rofess rar fúabérad-ni In fer romór rogarg robruthmar út, Conchobor mac Fachtna Fáthaig meic Rossa Rúaid meic Rudraigi, ardrí Ulad & mac ardríg Hérend. Déntar dunibúali urslocthi do feraib Hérend ar cind Conchobuir & buiden trícho chét acá hiadad dá éis, & gabtar na fir & ná gondar itir, dáig ní mmó ná dán cimbeda rothóegat.’-Conid hí sin In tress bríathar Is génnu ra ráded bar Táin Bó Cúalnge: Conchobor gana guin do gabáil & dán cimbeda do dénam dona deich cét ar fichit cét bátar 'na farrad de rígraid Ulad. Acus atchúala Cormac Cond Longas mac Conchobuir anísin & rafitir mani díglad a chétóir a mórbréthir bar Meidb ná dígélad go brunni mbrátha & betha. Acus Is and sin atraacht Cormac Cond Longas mac Conchobuir cona budin tríchat cét d'forddiglammad áig & urgaili for Ailill & for Meidb. Atraacht Ailill cona tríchait chét dó-som. Atraacht Medb cona tríchait cét. Atraachtatar na Mani cona tríchtaib cét. Atraachtatar Meic Mágach cona tríchtaib cét. Atraacht In Galeoin & In Mumnig & popul na Temrach, & fogníthea etargaire eturru co ndessid cách díb i rail araile & i fail a arm. Araí sein ragníad ra Meidb dunibúali ursloicthi ar cind Chonchobuir & buden trícho chét acá íadad dia éis. Daríacht Conchobor d'indsaigid na dunibúaled aursloicthi & ní rabi ic íarraid a dorais don tsainruth itir, acht ra minaig beirn inaid míled ar urchomair a gnúsi & a agthi isin chath & bern chét dá leith deiss & bern cét dá leith chlí, & imsoí chuccu innond & ras mesc thall fora lár & torchratar ocht cét láech lánchalma lais díb. Acus tánic úadíb assa athli gan fuligud gan fordergad fair co ndessid i Slemain Mide bar cind nUlad. ‘Maith a firu Hérend,’ bar Aillil, ‘táet nech úan d'farcsi maige mórfarsing Mide dá fis cindas na hacgmi bá tecat Ulaid isin tulaig i Slemuin Mide, dá innisin dún túarascbáil a n-arm & a n-erriuda, a curad & a cathmíled & a clíathbernadach cét & a fíallach feraind. Gardditi lind éistecht riss mad colléic.’ ‘Cia doragad and?’ bar cách. ‘Cia acht Mao Roth In rímechlach,’ bar Ailill. Tánic Mac Roth reme co ndessid i Slemain Mide bar cind Ulad. Ra gabsat Ulaid ac tachim isin tulaig sin á dorbblais na matni muchi co tráth funid na nóna. Iss ed mod nárbo thornocht In talam fótho risin ré sin, cach drong díb imma ríg & cach buiden imma tóesech, cach rí & cach toísech & cach tigerna go lín a slúag & a sochraite, a thinóil & a thóchostail fo leith. Cid trá acht doríachtatar Ulaid uile re tráth funid nóna isin tulaig sin i Slemuin Mide. Tánic Mac Roth reme go túarascbáil In chétna braini díb leis go airm i mboí Ailill & Medb & Fergus & mathi fer nHérend. Atfócht Ailill & Medb scéla de ar rochtain. ‘Maith a Meic Roth,’ bar Ailill, ‘cindas na hecgmi nó na taicgme bá tecat Ulaid isin tulaig i Slemain Mide?’ ‘Nád fetar-sa ám,’ bar Mac Roth, ‘acht tánic buden bruthmar brígach mórchaín isin tulaig sin i Slemuin Mide,’ bar Mac Roth. ‘Dóig ri farcsin & ri fégad trí tríchu cét indi. Barallsat a n-étaigi díb uile, concechlatar firt fótbaig ba suide a toísig. Óclach seta fata n-airard n-ardmín forúallach i n-airinuch na budni sin. Caíniu di flaithib In domuin ritacoemnacair etera slúagaib, eter urud & gráin & báig & chostud. Folt findbuide iss é cass dess drumnech tóbach faride. Cuindsiu cháem chorcarglan leis. Rosc roglass gossarda iss é cicharda adúathmar ina chind. Ulcha degablach is sí buide úrchass bá smech. Fúan corcra corrtharach cáeicdiabuil imbi. Eó óir isin brutt ósa bruinne. Léine glégel chulpatach ba dergintliud do dergór fria gelchness. Gelscíath go túagmílaib dergóir fair. Claideb órduirn intlaissi isindara láim dó Manaís lethanglass isin láim anaill. Dessid In láech sin i n-urard na tulcha go toracht cách cuce, & dessetar a buden imbe.’ ‘Tánic buiden aile and dano isin tulaig cétna i Slemuin Mide,’ far Mac Roth. ‘Tánaise dá tríchtaib cét atacaemnacair Fer caín and dano i n-airinuch na budni sin caedessin. Folt findbuide fair. Ulcha éicsi imchass imma smech. Bratt úanide i forcipul imme. Cassán gelargit isin brut ósa brunni. Léni donderg míleta ba dergindliud do dergór fría gelchnes i caustul go glúnib dó Caindell rígthaige 'na láim go féthanaib argait & co fonascaib óir. Is ingnad reba & ábarta dogní In tsleg fil 'na láim na óclaige. Immireithet impe na féthana argit sechna fonascaib óir cachla céin ó erlond gó indsma. In céind aill dano it íat na fonasca óir immireithet sechna féthanaib argit ó indsma gó hirill. Scíath bémmendach go fáebor chondúala fair. Claideb co n-eltaib dét & co n-imdénam snáith óir bara chlíu. Dessid In láech sain for láim In chlí ind óclaig thóesig tánic issin tulaig, & dessetar a buiden imbe. Acht ci atberam-ni and so, ní destetar de ráith itir acht a nglúini fri lár dóib & imbel a scíath aca smechaib dóib a fat leó go léctar chucaind. Acht atá ní chena domfarfáit formindi mór issin óclach mór borrfadach Is tóesech don budin sin.’ ‘Tánic buden aile and dano isin tulaig cétna i Slemuin Mide,’ for Mac Roth. ‘Tánaise dá séitche eter lín & chostud & timthaige, Láech cáem cendlethan i n-airinuch na buidni sin. Folt dúalach dondbuide fair. Rosc duillech dubgorm for folúamain ina chind. Ulcha éicsi imchass Is sí degablach imcháel imma smech. Bratt dubglass ba loss i forcipul imme. Delg duillech de findruine 'sin brutt ósa bruinne. Léne gelchulpatach frí chness. Gelscíath co túagmílaib argait inti fair. Máeldorn findargait i n-intiuch bodba fá choimm. Ture rígthige fria aiss. Dessid In láech sain issind firt fótbaig bad fiadnaisi dond óclach thóesech tháinic isin tulaig, & destetar a buiden imme. Acht ba binnithir lim ra fogor mendchrott i llámaib súad icá sírsenmum bindfogrugud a gotha & a irlabra inn óclaíg ac acallaim In óclaíg thóesig thánic issin tulaig & ac tabairt cacha comairle dó.’ ‘Cia sút ale?’ bar Ailill ri Fergus. ‘Ratafetammar ám ale.’ bar Fergus. Is hé cétna láech cétrachlass In fert fótbaig i n-urard na tulcha go toracht cách cuce Conchobor mac Fachtna Fáthaig meic Rosa Rúaid meic Rudraigi, ardrí Ulad & mac ardríg Hérend. Is é láech formend mór dessid fora láim chlí Conchobuir Causcraid Mend Macha mac Conchobuir co maccaib ríg Ulad imme & co maccaib ríg Hérend rafailet ina farrad. Is hí In tsleg atchondaic ina láim In Chaindel Chuscraid sein co féthanaib argit & go fonascaib óir. Is bés don tsleig sin nachis imrethet impe ríam ná híaram na féthana argait sechna fonasca óir acht gar ré coscur écin, & Is dóig gombad gar ré coscur ros imreittís impe and so inossa. ‘Is hé láech cáem cendlethan dessid issind firt bad fiadnaissi don óclách thóesech thánic issin tulaig Sencha mac Ailella meic Máilchló so-irlabraid Ulad & fer sídaigthe slóig fer nHérend. Acht atiur-sa bréthir chena ní comairle mettachta ná midlaigechta rabeir dá thigerna issin ló bága sa indiu, acht Is comairle gaile & gascid & engnama & mathiusa do dénam. Acht atiur-sa bréthir chena,’ bar Fergus, ‘is togaes dénma opre atraachtatar im Chonchobor i mmucha lá indiu and sain.’ ‘Ní dénam robríg díb,’ bar Medb. ‘Attethatar deglaích & dagóic acainni dá n-acallaim.’ ‘Ní ármimsea ón omm,’ bar Fergus, ‘acht atiur-sa bréthir nach raichnea i nHérind nach i nAlpain slúag acallma Ulad á rasfecat a fergga do grés.’ ‘Tánic buden aile dano isin tulaig cétna i Slemuin Mide,’ bar Mac Roth. ‘Fer find fata mór i n-airinuch na budni sin Is é grísta gormainech. Folt dond temin fair Is é slimthanaide bara étun. Bratt forglass i filliud imme. Delg argit isin brutt ósa brunni. Léni gel manaísech fri chness. Cromscíath comfaebur chondúalach fair. Sleg cúicrinni 'na láim. Colg dét iarna innud.’ ‘Cia sút ale?’ bar Ailill ri Fergus. ‘Ratafetamar ám,’ bar Fergus. ‘Is cur lám for debaid sin. Is cathmílid bar níth. Is bráth bar bidbadu cách tánic and. Eogan mac Durthachta a fosta Fernmaige atúaid and sin.’ ‘Tánic buden aile and isin tulaig cétna i Slemuin Mide,’ for Mac Roth. ‘Ní gó ám Is borrfadach forfópartatar In tulaig sin. Is tromm In gráin, Is mór In t-urud rabertatar leó A n-étaige uile dara n-aiss. Láech cendmár curata i n-airinuch na budni sin is é cicharda úathmar. Folt n-étrom ngrelliath fair. Súle bude móra 'na chind. Bratt buide cáiclámach imme. Delg óir buide 'sin brutt ósa bruinne. Léne bude chorrtharach frí chness. Gae semnech slindlethan slegfota co mbráen fola dara fáebor ina láim.’ ‘Cia sút ale?’ bar Ailill ri Fergus. ‘Ratafetamar ám ale in láech sain,’ bar Fergus. ‘Ní imgab cath ná cathróe ná comlund ná comrac cách thánic and. Lóegaire Búadach macConnaid Buide meic Íliach ó Immail atúaid and sain.’ ‘Tánic buden aile and dano isin tulaig cétna i Slemuin Mide,’ for Mac Roth. ‘Láech munremur collach i n-airinuch na buidni sin. Folt dub tóbach fair. Gnúis chnedach chorcarda fúa. Rosc roglass lainnerda 'na chind. Gae súlech go foscadaib úasu. Dubscíath co caladbúalid findruini fair. Brat odorda bachuaslae imme. Bretnas bánóir isin brut ósa bruinne. Léine threbraid síte fria chnes. Claideb co n-eltaib dét & co n-imdénam órsnáith ara étaig immaig anechtair.’ ‘Cia sút ale?’ bar Ailill ri Fergus. ‘Ratafetammar ám ale,’ bar Fergus. ‘Is cur lám for ugra sain. Is tond romra bádes. Is fer trí ngreth. Is muir dar múru cách thánic and. Munremur mac Gerrcind a Moduirn atúaid and sain.’ ‘Tánic buden aile and dano isin tulaig cétna i Slemuin Mide,’ for Mac Roth. ‘Láech cetherlethan comremar i n-airinuch na buidni sin Is é anisc odorda, Is é derisc tarbda. Crundrosc n-odorda n-adardd ina chind. Folt bude rochass fair. Crundscíath derg co mbil chaladargait ina imthimchiull úasu. Gae slindlethan slegfota 'na láim. Bratt ríabach imme. Eó uma isin brutt ása brunni. Léni chulpatach i caustul gá forcnib dó. Colg dét iarna chossliasait chlí.’ ‘Cia sút ale?’ ar Ailill ri Fergus. ‘Ratafetammar ám ale,’ bar Fergus. ‘Is sond catha sain. Is búaid cacha irgaile. Is fodb trescada cách thánic and. Connud mac Morna ó Challaind atúaid and sain.’ ‘Tánic buden aile and dano isin tulaig cétna i Slemuin Mide,’ for Mac Roth. ‘Ní gó ám Is tailc & Is tarbech forrópartatar In tulaig sin comro chrothsatar na slúaig conarnecar indi fora cind. Fer cáem gráta i n-airinuch na budni sin. Áldem de daínib In domuin eter chruth & deilb & dénam, eter arm & erriud, eter mét & míad & masse, eter chreitt & gasced & chóra.’ ‘Ní gó ám ale,’ bar Fergus, ‘is hí a epert chomadas-som sain. Ní duí for lomma cách thánic and. Is bidba cáich. Is gus nád fulangar. Is tond anbthena bádes. Is luchair n-aga In fer álaind. Feidilmid Chilair Chetail ó Elland atúaid and sain.’ ‘Tánic buden aile and dano 'sin tulaig cétna i Slemuin Mide,’ for Mac Roth. ‘Ní comtig láech Is cháemiu ná In láech fail i n-airinuch na buidni sin. Folt tóbach dergbuide fair. Aiged fochaín forlethan laiss. Rosc roglass gossarda Is é caindelda gárechtach 'na chind. Fer cóir cutrumma Is é fata focháel folethan. Beóil deirg thanaide leiss. Deóit niamda némanda. Corp gel cnesta. Cassán gelderg i fadi úasu. Eó óir isin brutt ósa brunni. Léne de sról ríg ina dergfilliud de dergór fri gelchness. Gelscíath co túagmílaib dergóir fair. Claideb órduirn intlassi fora chlíu. Gae fata fáeborglass re faga féig fóbarta co súanemnaib loga co semmannaib findruine ina láim.’ ‘Cia sút ale?’ bar Ailill ri Fergus. ‘Ratafetammar ám ale,’ bar Fergus. ‘Is leth nglíad sain. Is galiud comlaind. Is londbruth n-archon cách tánic and. Reochaid mac Fathemain ó Rígdond atúaid and sain.’ ‘Tánic buden aile and dano isin tulaig cétna i Slemuin Mide,’ for Mac Roth. ‘Láech órainech remurslíastach i n-airinuch na budni sin. Bec nach remithir fer cach n-óenball de. Ní gó ám Is fer co talmain,’ all sé. ‘Folt dond tóbach fair. Gnúis chorcra chrundainech fúa. Rosc mbrecht n-urard ina chind. Fer án athlam and samlaid co n-ócaib dubartacha dubsúlib co n-idna rúad lassamain co n-ábairt imtholta co saigit sech comlond do brissiud ar forlond, co tuidmech fóbarta fair, can chommairge Conchobuir aca itir.’ ‘Cia sút ale?’ bar Ailill ri Fergus. ‘Ratafetammar ám ale,’ ar Fergus. ‘Bá hitte di gail & di gasciud cách thánic and. Báe itte di drúis & tarpige. Táthud do sluagaib & d'armaib. Rind áig & imgona fer nHérend iar túaisciurt, mo derbchomalta-sa fadessin, Fergus mac Leite ó Líne atúaid and sin.’ ‘Tánic buden aile and dano isin tulaig cétna i Slemuin Mide,’ for Mac Roth, ‘is hí fossaid écsamail. Láech álaind éscaid i n-airinuch na budni sin. Gormanart cáel corrtharach go stúagaib fíthi figthi féta findruini, go cnappib dílsi deligthi derggóir for bernadaib & brollaigib dó fri chness. Bratt bommannach co mbúaid cach datha thariss. Caechruth óir fair .i. a scíath fair. Claideb crúaid catut colgdíriuch i n-ardgabáil churad bara chlíu. Sleg díriuch drumnech ar derglassad 'na láim.’ ‘Cia sút ale?’ bar Ailill ri Fergus. ‘Ratafetammar ám ale,’ bar Fergus. ‘Is roga rígfiled sain. Is rúathar rátha. Is rót do báre. Is tarbbech a gal cách thánic and. Amargin mac Ecelsalaig Goband, In file maith ó Búais atúaid.’ ‘Tánic buden aile and dano 'sin tulaig cétna i Slemuin Mide,’ for Mac Roth. ‘Láech find buide i n-airinuch na budni sin. Find uile In fer sain eter folt & rosc & ulcha & abratchur & dechelt. Scíath búaledach fair. Claideb órduirn intlassi bara chlíu. Sleg cúicrind confaittnedar darin slúag uile ina láim.’ ‘Cia sút ale?’ bar Ailill ri Fergus. ‘Ratafetammar ám ale,’ bar Fergus. ‘Inmain ám láech side far túaith rarfánic and. Inmain bethir balcbéimnech. Inmain mathgamain mórglonnach fri hécratu cuncan ferglond fóparta. Feradach Find Fechtnach á Nemud Slébe Fúait atúaid and sain.’ ‘Tánic buden aile and dano isin tulaig cétna i Slemuin Mide,’ for Mac Roth. ‘Días máethóclách i n-airinuch na budni sin. Dá bratt úanide i forcipul impu. Dá chassán gelargait isna brattaib ása mbrunnib. Dá léne di slemunsítu buide fria cnessaib. Claidbi gelduirn fora cressaib. Dá sleig cúicrind co féthanaib argait óengil ina lámaib. Immáes bec eturru de sodain.’ ‘Cía sút ale?’ bar Ailill ri Fergus. ‘Ratafetammar ám ale,’ bar Fergus. ‘Dá ánrath sain, dá óenmuntind, dá óenlosnaid, dá óenchaindill, dá ching, dá churaid, dá chléthbriugaid, dá dreicg, dá thenid, dá thuidmechtaid, dá deil, dá dána, dá dásachtach, dá threittell Ulad imma ríg. Fiachaig & Fiachna and sain, dá mac Conchobuir meic Fachtna meic Rossa Rúaid meic Rudraigi and sain.’ ‘Tánic buden aile and dano 'sin tulaig cétna,’ for Mac Roth. ‘Is bádud ar méit. Is tene ar rúadlossi. Is cath ar lín. Is ald ar nirt. Is bráth ar bláriud. Is torand ar tharpigi. Fer ferggach úathmar irggráin i n-airinuch na buidni sin, Is é srónmar ómar ubullruisc. Folt ngarb ngrelíath. Bratt ríbáin imme. Cúalli iairn isin brutt ósa brunni congeib ón gúalaind go araile dó. Léne garb threbraid fri chness. Claideb secht mbrattomon do iurn athlegtha iarna tháebdruimm. Tilach dond fair .i. a scíath. Líathga mór co tríchait semmand trina cró 'na láim. Cid trá acht ro lá dírna dina cathaib & dina slúagaib ac déscin In laích sin & a buden immi oc tíachtain 'sin tulaig i Slemuin Mide.’ ‘Cia sút ale?’ bar Ailill ri Fergus. ‘Ratafetammar ám ale.’ bar Fergus. ‘Is leth catha sain. Is cend n-imresna. Is cend ar gail. Is muir dar críchu cách thánic and. Celtchair Mór mac Uthechair á Lethglaiss atúaid and sain.’ ‘Tánic buden aile and dano isin tulaig cétna i Slemuin Mide,’ for Mac Roth, ‘is hí bailc bruthmar, Is í éitig úathmar. Láech brúasach bélmar i n-airinuch na budni sin, Is hé lethgleóir leithinchind lámfota. Folt dond rochass fair. Bratt dublúascach imme. Roth créda 'sin brutt ása brunni. Léni derscaigthi fri chness. Claideb urfota fá choim. Manaís murnech ina deiss. Líathboccóit fair .i. a scíath.’ ‘Cía sút ale?’ bar Ailill ri Fergus. ‘Ratafetamar ám,’ bar Fergus. ‘Is hé In leó lond lámderg sain. Is é In t-art amnas ágsidi forrges gail. Eirrge Echbél ó Brí Errgi atúaid and sain.’ ‘Tánic buden aile and dano 'sin tulaig cétna i Slemuin Mide,’ for Mac Roth. ‘Fer mór bresta i n-airinuch na budni sin. Folt rúadderg fair. Súle rúadderga móra 'na chind. Sithithir ri cruimmthir meóir míled cechtar n-aí na dá rígrosc rúad romóra failet laiss. Bratt brecc imme. Scíath glass fair. Gae gorm tanaide úasa. Buiden fuilech fordergg imme 's éssium féin créchtach fuilech eturru ar medón fadessin.’ ‘Cía sút ale?’ bar Ailill ri Fergus. ‘Ratafetammar ám ale,’ bar Fergus. ‘Is é In dána díchondircil. Is é inn accil ómnach. Is é In lumne léitmenach. Is é In robb rígthi. Is é In Cholptha. Is é In búadgalach Bale. Is hé In leó? Luirg. Is é In búridach Berna. Is é In tarb dásachtach. Mend mac Sálcholgán ó Rénaib na Bóinne.’ ‘Tánic buden aile and dano 'sin tulaig cétna i Slemuin Mide,’ for Mac Roth. ‘Laéch lecconfota odorda i n-airinuch na budni sin. Folt dub fair. Sithballrad .i. cossa. Bratt derg fa chaslaí imme. Brettnas bánargait isin brutt ósa brunni. Léni línidi frí chness. Scíath chróderg co comraid óir fair. Claideb co n-irdurn argait bara chlíu. Sleg uillech órchruí úasu.’ ‘Cía sút ale?’ bar Ailill ri Fergus. ‘Ratafetamar ám ale,’ bar Fergus. ‘Fer trí ruitte sin, fer trí raitti, fer trí rámata, fer trí mbristi, fer trí mbúada, fer trí mbága. Fergna mac Findchonna rí Búraig Ulad atúaid and sain.’ ‘Tánic buden aile and dano 'sin tulaig cétna i Slemuin Mide,’ for Mac Roth. ‘Fer caín mór i n-airinuch na budni sin. Cosmail ra Ailill n-ucut n-adrind n-inchoisc eter chruth & ergnus & gili, eter arm & erriud & gail & gasciud & gart & gnímrada. Scíath gorm co cobraid óir. Claideb órduirnd bara chlíu. Sleg cóicrind co n-ór ina láim. Mind óir úasu.’ ‘Cía sút ale?’ bar Ailill ri Fergus. ‘Ratafetammar ám ale,’ bar Fergas. ‘Is forus ferdaide sain. Fúaparta forlaind. Forbrisiud fer cách thánic and. Furbaidi Fer Bend mac Conchobuir á Síl i mMaig Inis atúaid and sain.’ ‘Tánic buden aile and dano 'sin tilaig cétna i Slemuin Mide,’ for Mac Roth, ‘is hí fossud écsamail risna budnib aile. Aill bruitt deirg. Aill bruitt glaiss. Aill bruitt guirm. Aill bruitt úane. Bláe bána buide it íat álle étrochta úasu. Undseo mac mbec mbrecderg co mbrutt chorcra eturru bar medón badessin. Eó óir isin brutt ósa brunni. Léne de sról ríg ba derggintliud de dergór fri gelchness. Gelscíath go túagmílaib dergóir fair. Taul óir barsin scíath, bil óir ina imthimchiull. Claideb órduirn bec bá choimm aice. Gae áith étromm co foscathaib úasu.’ ‘Cía sút ale?’ bar Ailill ri Fergus. ‘Nád fetar-sa ám ale,’ bar Fergus, ‘innass na budni sin ná In mac bec fil inti d'fácáil ri Ultaib dar m'éis, acht óen bad dóig lim-sa and comtis iat fir Themra im Ercc mac Fedilmi Nóchruthaigi, mac-side Carpri Nia Fer, & más íat, nímo carat anairich and so, dóig 's a dichmairc a athar dodechaid In mac bec sain d'fórithin a senathar din chur sa, & mad síat, bud muir conbáidfea dúib-si in buden sain dáig Is tri dagin na buidni sin & an meic bic rafail inti conmáe foraib-si In cath sa don chur sa.’ ‘Cid de-side?’ bar Ailill. ‘Ní handsa,’ bar Fergus, ‘dóig ní faccéga In mac bec sain úath ná húamain gabar slaidi-si & 'gabar n-essarggain co tora lár far catha chucaib. Concechlastar rucht claidib Conchobuir mar glimnaig n-archon i fathad ná mar leóman oc techt fo mathgamnaib. Concichre Cú Chulaind cethri múru móra de chollaib dóene immon cath sechtair. Bát bágaig, bat condalbaig confúarcfet flaithe fer nUlad ar n-úair. Is ferda conbúrfet In damrad dermór oc tessargain laíg a mbó issin chath issin matin se imbárach.’ ‘Tánic buden aile and dano 'sin tulaig cétna i Slemuin Mide,’ for Mac Roth, ‘nád úatti trícho chét indi. Fianna feochra forderga. Fir gil glain guirm chorcarda. Monga fata findbuidi. Gnúsi álle étrochtai. Ruisc réilli rígdaidi. Étaige lígda lendmassa. Deilge órda airegda iar ndótib dendglana. Lénti síti srebnaide. Slega gorma glainidi. Scéith buide bémnecha. Claidbi órduirn intlassi iarna sliastaib sudigthir. Rotas triall brón búridach. Brónaig uile eochraidi. Torrsig rurig rígdaide. Díllechta In slóg sorchaide gana comsid costadaig imdíched a n-irúatha.’ ‘Cía sút ale?’ bar Ailill ri Fergus. ‘Ratafetammar ám ale,’ bar Fergus. ‘At leómain londa sain. At glonna catha. Trícha cét Maige Murthemne and sain. Is ed dosgní cendchrom torsech n-anfálid cana ríg n-aurraindi eturru badessin, can Choin Culaind costadaig coscaraig claidebdeirg cathbúadaig.’ ‘Fail a mórabba ám dóib-sium sain,’ ar Medb, ‘ciarsat cendchroimm torsig n-anfálid. Ní fuil olc nár dernsamar riu. Ratas airgsemar & ratas indrisem ó lúan tate samna co taite n-imboilg. Tucsam a mná &a meicc & a maccáemi, a n-eich & a n-echrada, a n-ailbi & a n-éiti & a n-indili. Barraeilseam a tailcha dá n-éis go failet ina fántaib comtís comartai síat.’ ‘Ní thá ní nod maítte forro, a Medb,’ bar Fergus, ‘dáig ní dernais d'olcaib ná d'écóraib friu ní nár urfuaith tóesech na degbuidne út fort, dáig atbíth cach fert & cach lecht, cach lia & cach ligi fuil adíu go airther nHérend, Is fert & Is lecht, Is lia & Is ligi do degláech & do degóc arna tuttim ra degthóesech na buidne út. Bochinmáir rissa ngébat! Is mairg ara tochérat! Bud leór leth catha do feraib Hérend síat ac cosnam a tigerna isin chath 'sin matin sea imbárach.’ ‘Atchúala-sa núall mór and,’ for Mac Roth, ‘risin cath aníar nó risin cath anair.’ ‘Garsa núall sút ale?’ bar Ailill ri Fergus. ‘Ratafetammar ám ale,’ bar Fergus. ‘Cú Chulaind sain ac tríall tíachtain docairt dochum In chatha 'gá furmiáil ri fót fóenlaige i fFirt Sciach fa thúagaib & baccaib & refedaib, & ní lécgat Ulaid ind é ar bíth a chned & a chréchta dáig ní hinchomlaind & ní hinchomraic aithle chomraic Fir Diad.’ Ba fír ám do Fergus anísin. Ba sé Cú Chulaind sain 'gá furmiáil ri fáet fóenlige i Firt Sciath ba thúagaib & baccaib & refedaib. And sain radechatar na dá banchánti a dúnud & longphurt fer nHérend .i. Fethan & Collach, co mbátar oc fáschuí & oc fásguba ás chind Con Culaind icá innisin dó madma bar Ultaib & marbtha Conchobuir & tuittmi Fergusa i frithguin. IS hí inn aidchi sin radechaid In Morrígu ingen Ernmaiss go mbaí oc indloch & oc etarchossaít eterna dá dúnad chechtarda. Acus rabert-si na bríathra sa: Crennait brain braigte fer brunnid fer fuil. Mescthair tuind. Fadbaib luind. Níthgalaib iar luibnig. Lúth fiansa. Fethal ferda. Fir Chrúachna. Scritha minardini. Cuirther cath ba chossaib araile. Eblait a rréim. Bo chin Ultu. Bó mair Érno. Bo chin Ulto. Iss ed dobert i clúais nÉrand, ní firfet a nglé fail fora cind. Is and sain rabert Cú Chulaind ra Láeg mac Riangabra: ‘Ba líag ám dait-siu, a mmo phopa Laíg,’ bar Cú Chulaind, ‘na derntá eterna dá chath cechtarda indiu ní ná beth a fis acut dam-sa.’ ‘Cacha finnub-sa de ám, a Chúcúc,’ bar Láeg, ‘innisfithir duit-siu. Acht undsea albín assin dúnud & assin longphurt aníar innossa barsin mag. Undsea chethirn ngilla 'na ndiaid dá fostud & dá n-imfuirech. Undsea chethirn ngilla 'no assin dúnud & assin longphurt anair dá tetarrachtain.’ ‘Is fír ám sain ale,’ bar Cú Chulaind. ‘Is mana mórglíad sain & Is adbar ndegdebtha. Ragaid In t-albín borsin mag & condricfat In gillanraid. A condricfat ind róe mór ba chétóir.’ Ba fír ám do Choin Culaind anísin. Acus lotar In t-albín barsan mag & conráncatar In gillanrad. ‘Cía confirend In cath innossa, a mo phopa Laíg?’ bar Cú Chulaind. ‘Áes Ulath,’ bar Láech, ‘inund & áes ócbad.’ ‘Cindas confaegat ale?’ bar Cú Chulaind. ‘Is ferda confegat,’ bar Láeg. ‘Airm i tát na láith gaile anair isin cath bérait toilg trisin cath síar. Airm i tát na láith aníar bérait toilg trisin cath sair.’ ‘Appraind nacham fuil-sea do nirt beith eturru dom choiss de-side, dáig dá mbeind-sea do nirt beith dom choiss, rapad réil mo thoilg-sea and sain indiu i cumma cháich.’ ‘Cossan ar chena, a Chúcúc,’ bar Láech. ‘Ní tár dot gasciud, ní haisc dot inchaib. Doringnis maith reme sút & dogéna 'na díaid.’ ‘Maith a mo phopa Laíg,’ bar Cú Chulaind, todúsig do Ultaib dochum In chatha fodesta, dáig Is mithig dóib a thechta. Tánic Láeg & todíuscis de Ultaib dochum In chatha, & rabert na bríathra and: R. Coméirget ríg Macha mórglonnaig. Míannaigther Badb bó Immail, bar nertaib gal, bar cridib crú, bar tilaib téici. Turcbaid In sním nítha, dáig ní fríth ra Coin Culaind comchosmail. Cú gonben mían Macha mochtraide más ar búaib Cúalnge coméirget. IS and sain atraachtatar Ulaid uile i n-óenfecht ra costud a rríg & ra bréthir a flatha & ra frithálim coméirgi bréithri Laíg meic Riangabra. Acus Is amlaid atrachtatar lomthornocht uile acht a n-airm 'na llámaib. Cach óen dá mbíd dorus a phupla sair díb, Is triana phupaill síar théiged ara fat leis tíachtain timchell. ‘Cinnas concoméirget Ulaid dochum In chatha innossa, a mo phopa Láeig?’ bar Cú Chulaind. ‘Is ferda concoméirget,’ bar Láeg. ‘Lomthornocht uile,’ bar Láeg. ‘Cach óen dá tá dorus a phupla sair díb, Is triana phupaill síar téiged ara fat leis tíchtain timchell.’ ‘Atiur-sa bréthir,’ bar Cú Chulaind, ‘is degóir éigmi atrachtatar im Chonchobor i mmucha láe itráthsa and sain.’ And sain atbert Conchobor ra Sencha mac Ailella: ‘Maith a mo phopa Sencha,’ bar Conchobor, ‘fostá Ulaid & ná léic dochum in chatha co tí nert don tseón & don tsolud coro éirgea grían i cléithib nimi, goro lína grían glenta & fánta & tulcha & tuaidibrecha na Hérend.’ Tarrasatar and co tánic nert don tseón & don tsolud, goro lín grían glenta & fánta & tulcha & tuadebrecha In chóicid. ‘Maith a mo phopa Sencha,’ bar Conchobor, ‘todíusig de Ultaib dochum In chatha dáig Is mithig dóib a thechta.’ Todíuscais Sencha d'Ultaib dochum In chatha. Rabert na bríathra and: ‘Coméirget ríg Macha. Munter fial. Melat fáebair. Fégat cath. Claidet búrach. Benat scíathu. Scítha labrai. Labra éiti. Éicni fastuda. Feochra costoda. Curther cath ba chossaib araile. Eblait a réim. Bardanessat & bardalessat indiu. Ibait deoga duirbbi fola. Línfaid cuma cridi rígan más ar búaib Cúalngi coméirgit.’ Nírbo chían do Láeg dá mbáe and go facca inní, fir Hérend uile ac coméirge i n-óenfecht ac gabáil a scíath & a ngae & a claideb & a cathbarr & ac tulargain na mbuden rompu dochum In chatha. Da gabsat fir Hérend cách díb bar slaide & bar slechtad, for tóchtad & bar tinmi, for airlech & for essargain araile ri ré cían & ra reimes fata. Is and sain ra iarfaig Cú Chulaind dá araid, do Láeg mac Riangabra, In tan ón baí nél solus barsin gréin: ‘Cinnas confegar In cath innossa, a mo phopa Láeig?’ ‘Is ferda confegar,’ bar Láeg. ‘Cid condrualaind-sea mo charpat & Én ara Conaill a charpat & giara thíasmaís i ndíb carptib ánd itte co araile iar n-idnaib na n-arm, ní rossed crú ná roth ná fonnud ná fertas díb ara dlús & ara déinme & ara daingne congbaither a n-airm i llámaib na mmíled itráthsa.’ ‘Appraind nacham fuil-sea do nirt beith eturru de-side,’ bar Cú Chulaind, ‘dáig dá mbeind-se de nirt, rapad réill mo thoilg-sea and sain indiu i cumma cháich,’ bar Cú Chulaind. ‘Cossan ar chena, a Chúcúc,’ bar Láeg. ‘Ní tár dot gasciud. Ní haisc dot inchaib. Doringnis maith reme sút. Dagéna 'na díaid.’ And sain ra gabsat fir Hérend fós bar slaide & bar slechtad, for tochtad & for tinme, far airlech & for essargain araile fri ré cían & fri reimes fata. And sain daríachtatar cuccu-som na nóecharptig de fénnedaib na hIrúade & In triar de choiss maróen riu, & níra lúathiu na nóecharptig andá In triar de choiss. And sain daríachtatar chucu-som 'no ferchutredaig fer nHérend, & ba hed a ngním-sin uile 'sin chath ar bíth gona Conchobuir diambad fair bad róen & ar bíth ancthe Ailella & Medba dámbad forro conmebsad. Acus ba sed and so anmand na ferchutredach: Trí Conaire Slébe Miss, trí Lussin Lúachra, trí Niad Choirbb Tilcha Loiscthe, trí Dóelfir Deille, trí Dámaltaig Dercderce, trí Buidir Búase; trí Báeith Búagnige, trí Búageltaig Breg, trí Suibne Siúre, trí Échdaig Áne, trí Malléith Locha Érne, trí Abratrúaid Locha Rí, trí Meic Amra Essa Rúaid, trí Fiachaig Feda Némain, trí Mane Murisce, trí Muridaig Mairge, trí Lóegaire Licci Derge, trí Broduind Berba, trí Brúchnig Cind Abrat, trí Descertaig Dromma Fornochta, trí Find Findabrach; trí Conaill Collomrach, trí Carpri Cliach, trí Mane Mossud, trí Scáthglain Scáire, trí Échtaig hErcce, trí Trenfir Taíte, trí Fintain Femin, trí Rótanaig Raigne, trí Sárchoraig Suide Lagen, trí Etarsceóil Etarbáne, trí hAeda Aidne, trí Guare Gabla. Is and sain atbert Medb ri Fergus: ‘Ba bág ám dait-siu ga dobertha do greimm catha gan díchill lind indiu dáig r'indarbbad as da chrích & as t'orbba. Is acainne fúarais crích & ferand & forbba & mórmathius mór do dénam fort.’ ‘Dánam beth-sa mo chlaideb indiu ám,’ bar Fergus, ‘ra tescfaitis lim-sa bráigte fer for bráigte fer & dóte fer for dóte fer & forcléithe fer for forcléithe fer & cindu fer for óeib scíath combús lir bommanna ega eter dá ráeib tírib imríadat echraide ríg cach mball sair & síar acum-sa de Ultaib indiu dánam beth-sa mo chlaideb.’ Is and atbert Ailill rá araid badessin .i. ra Fer Loga: ‘Domraiched craum claideb choilles toind, a gillai,’ bar Ailill. ‘Nátiur-sa bréthir mad messu a bláth ná 'lessugud lett indiu é andá In lá tucus barin lettir i Crúachnaib Aí, dá mbet fir Hérend & Alban acott anacul forom indiu, nít ainset uile.’ Tánic Fer Loga reime & tuc In claideb laiss ba búaid caíntaisceda & fo chaindil chaín lassamain & tucad In claideb i lláim Ailella & tuc Ailill i lláim Fergusa. Acus firis Fergus fálte risin claideb. ‘Mo chen Caladbolg, claideb Leite,’ bar ésium. ‘Scíth á aí óenfir Bodba. Cía farsa n-immér-sa so?’ bar Fergus. ‘Arna slúagaib immut immácúaird,’ bar Medb. ‘Ná bered nech mathim ná hanacul inniu úait mani bera fírchara.’ And sain gebis Fergus a gasced & tánic reime don chath. Gebis Ailill a gasced. Gebis Medb a gaisced & tánic don chath. Coro maid In cath fo thrí ríam rompo fathúaid condanimmart cúal gae & claideb for cúlu doridisi. Rachúala Conchobor anísin airm i mbáe 'na inad chatha, In cath do maidm fo thrí ris atúaid. And sain atbert-sum rá theglach badessin .i. ra crislach na Cráebrúade: ‘Gebid-si seo bic, a firo,’ bar éseom, ‘.i. In t-inad a tó-sa go tiasur-sa dá fiss cía riasa maidend In cath fa thrí ruind atúaid bán cóir seo.’ And sain atbert a theglach-som: ‘Gébmait-ni seo,’ bar íat-sum, ‘dáig nem úasaind & talam ísaind & muir immuind immácúairt. Mono tháeth In firmimintni cona frossaib rétland for dunignúis in talman nó mani thí In farrgi eithrech ochargorm for tulmoing in bethad nó mani máe In talam, ní béram-ni mod n-ordlaig secha so bar cúlu go brunni mbrátha & betha go tísiu bar cúlu dorís chucaind.’ Tánic Conchobor reme go airm i cúala In cath do maidm ba thrí ris atúaid, & gebid scíath ra scíath and .i. ra Fergus mac Róig, .i. In nÓchaín Conchobuir cona cethri óeib óir & cona cethri sethrachaib derggóir. And sain rabert Fergus trí balcbémmenda Bodba issin nÓchaín Conchobuir goro géis a scíath for Conchobor.-Ára géised scíath Conchobuir, ra géistis scéith Ulad uile.-Giaro boí dá threisi & dá tharpigi ra búail Fergus a scíath bar Conchobor, ra boí dá chalmacht & dá churatacht ra chongaib Conchobor In scíath connára chomraic ó In scéith ra hó Conchobuir cid itir. ‘Amae, a firu!’ bar Fergus. ‘Cía concongbathar scíath rum-sa indiu 'si lló bága sa airm condrecgat cethri ollchóiceda Hérend bar Gárig & Ilgárig i cath Tána Bó Cúalnge?’ ‘Gilla iss ó & iss imláne and so andáe ale, & rap ferr máthair & athair, fer rat indarb át chrích & át ferand & át forbba, fer rat chuir i n-adba oss & fíadmíl & sinnach, fer nára léic leithet da gabail badéin dit chrích ná dit ferand dait, fer rat chuir ar bantidnacul mná, fer rat sáraig im tríb maccaib Usnig do marbad far th'einech fecht n-aill, fer rat dingéba indiu i fiadnaisi fer nHérend, Conchobor mac Fachtna Fáthaig meic Rossa Rúaid meic Rudraigi, ardrí Ulad & mac ardríg Hérend.’ ‘Immánic-sea ón omm,’ bar Fergus. Acus tuc Fergus a dá láim arin Caladbolg & rabert béim de dar aiss síar goro chomraic a fográin ri talmain, & da mídair a thrí bráthbémmenda Bodba da béim bar Ultaib comtís lir a mmairb andá a mbí. Dachonnaic Cormac Cond Longas mac Conchobuir éside & rabert side d'indsaigid Fergusa & ra iad a dá láim thariss. ‘Aicclech nád aicclech sain, a mo phopa Ferguis. Náimdemail nád charddemail sain, a mo phopa Ferguis. Anchellach nád anchellach sain a mo phopa Ferguis. Ná marbtar & ná mudaigter lett Ulaid trí bíthin do bráthbémmenda, acht imráid a n-einech 'si lló bága sa indiu.’ ‘Scuich bius .i. úaim, a meic,’ bar Fergus, ‘dáig nída beó-sa meni benur mo thrí bráthbémmenda Bodba bar Ultaib indiu gorsat lir a mmairb andás a mbí.’ ‘Taí do lám go fáen ale,’ bar Cormac Cond Longas, ‘& tesc na tilcha dar cendaib na slúag, & bud dídnad dit feirg.’ ‘Ráid ra Conchobor táet 'na inad catha didu.’ Tánic Conchobor 'na inad catha. Is amlaid ra boí In claideb sain, claideb Fergusa, claideb Leiti a sídib é Inn úair ba háill búalad de 'no, ba métithir ra stúaig nimi i n-aeór é Is and sain táeiss Fergus a láim go fáen dar cendaib na slúag goro thesc a trí cindu dina trí tulchaib, go failet 'sin ríasc bad fiadnaisi. Gorop íat na trí Máela Mide and sain. Imthúsa Con Culaind and so innossa: rachúala-saide In nÓchaín Conchobuir 'gá búalad d'Fergus mac Róig. ‘Maith a mo phopa Laíg,’ bar Cú Chulaind, ‘cía conlinfadar In nÓchaín mo phopa Chonchobuir do thúarggain amlaid seo & messi im bethaid?’ ‘Telggai boga fuile, formach n-áir ale,’ bar Láeg. ‘An fer Fergus mac Róig. Bacleth claideb carpait a ssídib. Rasíacht eochraide mo phopa Conchobuir cath.’ ‘Oslaic go troit túaga, a gillai,’ bar Cú Chulaind. And sain focheird Cú Chulaind móroscur de co llotar a thúaga de go Mag Túaga i Connachtaib. Lotar a bacca de go Bacca i Corco M'rúad. Lotar na suipp sesca bátar 'na áltaib i cléthib aeóir & firmiminti feib Is sía thiagait uiss i lló áille nád bí gáeth. Ra gabsat a fuli ilgremma de gorbo lána tairchlassa & eittrigi In talman dá fulib & dá gáeib cró Is é céternmas ngascid daringni-sium ár n-érgi na dá banchánti bátar ac fáschuí & ac fásguba .i. Fethan & Cholla, barressairg cách díb da chind araile gorbo derg dá fuil & gorbo liath dá n-inchind. Ní fargbad a arm 'na farrad-som itir acht a charpat ammáin. Acus ra gab-som a charpat re aiss & tánic reme d'indsaigid fer nHérend & ra gab dá charpat forro go rránic go airm i mbaí Fergus mac Róig. ‘Táe ille, a mo phopa Ferguis,’ bar ésium. Níra frecair Fergus ór ní chúala. Atubairt-sium arís. ‘Táe ille, a mo phopa Ferguis,’ bar ésium, ‘ná mani tháe ille, rat meliub mar meles muilend múadbraich. Rat nigiub mar negair coipp a lundu .i. lind usci. Rat nasciub mar nasces féith fidu. Ras lécub fort feib ras léic séig far mintu.’ ‘Rommánic-sea ón omm,’ bar Fergus. ‘Cía conlinfadar na balcbríathra Bodba so do ráda frim-sa airm condrecgat cethri ollchóiceda Hérend for Gáríg & Ilgáríg i cath Tánad Bó Cúalnge?’ ‘Do dalta-su and so,’ bar ésium, ‘& dalta Ulad & Choncobuir bar chena, Cú Chulaind mac Sualtaim, & ro gellaisiu teiched remum-sa inbaid bad chréchtach crólinnech tretholl mé for cath na Tána, dáig ra thechiusa romut-sa ardo chomlond féin for Tánaid.’ Atchúala Fergus sain & ra impá & tucastar a thrí coscémmenda láechda lánmóra, & óra impá-som, ra impátar fir Hérend uile. Da maid d'feraib Hérend dar tilaig síar. Tarrassaid inn irgal im chend Connacht. I mmedón laí tánic Cú Chulaind dochum In chatha. Tráth funid nóna da maid din budin dédenaig de Chonnachtaib dar tilaig síar. Nír diruais don charpat i lláim Con Culaind risin ráe sin acht dorn dina bassaib immon roth & bass dina fertsib immon creitt, acht ic airlech & ic essargain cethri n-ollchóiced nHérend risin ré sin. And sain geibis Medb scíath díten dar éis fer nHérend. And sain faítte Medb In Dond Cúalnge co coíca dá samascib imbe & ochtor dá hechlachaib leiss timchell co Crúachain. Gipé rasossed, gipé ná rossed, go rossed In Dond Cúalnge feib ra gell-si. Is and drecgais a fúal fola for Meidb & itbert: ‘Geib, a Ferguis,’ bar Medb, ‘scíath díten dar éis fer nHérend goro síblur-sa m'fúal úaim.’ ‘Dar ar cubus,’ ar Fergus, ‘is olc In tráth & ní cóir a dénam.’ ‘Gid ed ní étaim-sea chena,’ bar Medb, ‘dáig nída beó-sa meni síblur-sa m'fúal úaim.’ Tánic Fergus & gebid scíath díten dar éis fer nHérend. Siblais Medb a fúal úathi co nderna trí tulchlassa móra de co taille munter In cach thurchlaiss. Conid Fúal Medba atberar friss. Ruc Cú Chulaind furri ac dénam na huropra sain & níra gonastarsum; ní athgonad-sum 'na díaid hí. ‘Ascaid dam-sa úait indiu, a Chú Chulaind,’ bar Medb. ‘Gia ascaid connaige?’ bar Cú Chulaind. ‘In slúag sa bar th'einech & ardo chommairgi go rroset dar Áth Mór síar.’ ‘Gondnoim-sea ón omm,’ bar Cú Chulaind. Tánic Cú Chulaind i timchell fer nHérend & gebis scíath díten din dara leith díb d'imdegail fer nHérend. Táncatar ferchutredaig fer nHérend din leith aile. Tánic Medb 'na hinad féin & gebis scíath díten dar éis fer nHérend & rucsat leó bán cóir sin fir Hérend dar Áth Mór síar. And sain daríacht a chlaideb d'indsaigid Con Culaind & rabert béim dona tríb Máelánaib Átha Lúain i n-agid na trí Máela Mide goro ben a trí cindu díb. And sain ra gab Fergus ac tachim In tslúaig ac dula a Áth Mór síar. ‘Rapa chomadas In lá sa indiu ám i ndíaid mná,’ ar Fergus ‘Condrecat lochta ra fulachta and so indiu’ bar Medb ra Fergus. ‘Ra gattá & ra brattá In slúag sa indiu. Feib théit echrad láir rena serrgraig i crích n-aneóil gan chend cundraid ná comairle rempo, Is amlaid testa In slúag sa indiu.’ Imthúsa Medba sunna innossa, ra timsaigit & ra timmairgit fir Hérend lé-si go Crúachain go factis gleicc na tarb. IMthúsa In Duind Chúalnge sunda innossa, á 'tchonnaic-sén in tír n-álaind n-aneóil, rabert a thrí resse gémmend bar aird. Atchúala In Findbennach Aí éside. Ní lamad míl firend géisecht bud airdde ná gúasacht aci-side eter cethraib átha Aí uile, Áth Moga & Áth Coltna, Áth Slissen & Áth mBercha, & túargab a chend go díing tánic reme go Crúachain d'indsaigid In Duind Chúalnge. Is and sain ra ráidsetar fir Hérend cía bud fiadnaisi dona tarbaib. Iss ed ra ráidset uile gombad é Bricriu mac Garbada.-Dáig blíadain résin scél sa Tánad Bó Cúalnge tánic Bricri d'faigde Fergusa assin chóciud i n-araile, & ra fost Fergus ace é ic irnaide ra sétaib & ra maínib. Acus darala eturru ic imbirt fidchilli & Fergus & atrubairt-sium aithis móir ra Fergus. Dabert Fergus béim dá durn dó-som & dind fir baí 'na láim goro thoilg In fer 'na chind go róebriss cnáim ina chind. In fat ra bátar fir Hérend i slúagiud na Tána, ésium 'gá leiges i Crúachain risin ré sin. Acus in lá tháncatar din tslúagud, Is és lá ra érig-sium.-Dáig níra choitchinniu Briccni dá charait andá dá námait. Acus tucad far bernaid i fiadnaisi na ndam é. Atchonnaic cách a chéile dina tarbaib & foclassa búrach dóib and & fócerddetar In n-úir thairsiu. Ra chlaitar In talmain dara formnaib & dara slinneócaib, & ra rúamnaigsetar a rruisc ina cendaib dóib immar cháera tenda tentide. Ra bulgsetar a n-óli & a sróna mar bulgu goband i certchai, & rabert cách díb blascbéim brátha d'indsaigid a chéile. Ra gab cách díb bar tollad & bar tregdad & bar airlech & bar essorgain araile. And sain ra immir In Findbennach meirbflech a astair & a imthechta & na sliged barin Dond Cúalnge, & ra sáid adairc ina tháeb & brissis búrach fair. Iss ed rucsat a rrúathur go hairm i mbáe Bricni goro bertsatar ingni na tarb ferchubat fir i talmain é arna bás. Conid Aided Bricni and sain. Atchonnaic Cormac Cond Longas mac Conchobuir anísin & ro gabastar fogeist dárbo lán a glacc & rabert trí béimmenna don Dond Chúalnge ó ó go erboll. ‘Nírap sét suthain suachnid dún In sét sa,’ bar Cormac, ‘dáig ná tic de láeg a chomaísi badéin do dingbáil.’ Atchúala Dond Cúalnge annísein & báe ciall dunetta aice & ra impá risin Findbennach & go 'mmarálaid dóib assa aithle d'imbúalad ri ré cían & ri remis fota goro laig inn adaig bar feraib Hérend. Acus ára laig inn adaig, ní rabi ac feraib Hérend acht éstecht re fúaim & re fothrom. Ra sirset na daim Hérind uili In n-aidchi sin. Nírbo chían d'feraib Hérend dá mbátar and mochrád arnabárach go faccatar In Dond Cúalnge dar Crúachain aníar In Findbennach Aí ina ascarnaig ara bennaib & ara adarcaib. Ra éirgetar fir Hérend & ní fetatar cía dina tarbaib ra báe and. ‘Maith a firu,’ bar Fergus, ‘léicid a óenur más é In Findbennach Aí fail and, & más é In Dond Cúalnge, léicid a choscor leis. Natiur-sa bréthir Is bec i ndernad imna tarbaib i farrad na ndingéntar innossa.’ Tánic In Dond Cúalnge. Tuc a dess ri Crúachain & ra fácaib crúach dá óeib and, gorop de atá Crúachna Áe. Tánic reme go himmargain Átha Móir & ra fácaib a lón In Fndbennaig and, gorop de dá tá Áth Lúain. Tánic sair reme i crích Mide co Áth Troim goro fácaib a thromm ind Findbennaig and. Túargaib a chend go díing & ra chroth In Findbennach de fo Hérind. Ra chuir a láraic de co Port Large. Ra chuir a chlíathaig úad go Dublind rissa rátter Áth Cliath. Tuc a aged fathúaid assa aithle & tuc aichni far tír Cúalnge & tánic dá hindsaigid. Is and ra bátar mnáa & meicc & mindóene ac coíniud In Duind Chúalnge. Atchondcatar-som a thaul In Duind Chúalnge dá saigid. ‘Taul tairb chucaind!’ bar íat-som. Conid de atá Taul Tairb ó sein anall. And sain imsóe In Dond Cúalnge fa mnáib & maccaib & mindóenib tíri Cúalnge & curis ár mór forro. Tuc a druim risin tilaig assa aithle & ro maid cnómaidm dá chride 'na chlíab. Gorop a hús & a imthúsa & a deired na Tánad gonici sein. BEndacht ar cech óen mebraigfes go hindraic Táin amlaid seo & ná tuillfe cruth aile furri. SEd ego qui scripsi hanc historiam aut uerius fabulam quibusdam fidem In hac historia aut fabula non accommodo. Quaedam enim ibi sunt praestrigia demonum, quaedam autem figmenta poetica, quaedam similia uero, quaedam non, quaedam ad delectationem stultorum.

https://celt.ucc.ie//published/G301035.html

G301037

The Death-Tales of the Ulster Heroes

Unknown

Beatrix Färber Proof corrections by Hilary Lavelle and Beatrix Färber

600–900

Old, Middle

EN, LA, GA

—

—

—

Bái mesca mór for Ulto fecht n-and i nEmain Macha. Do-curidar didiu immarbága móra & comrama eturro .i. etir Chonall & Coinculaind & Lóegaire. ‘Tucaid dam-sa’ ar Conall ‘inchind Meissgegra co ro-acilliur ócu na comram.’ 6 Ba bés d' Ultaib ind inbaid sin cach curaid nomarbdais ar galaib óenfir nogatta a n-inchind assa cendaib & commesctha áel airthib co ndénad líathróite crúade díb. Ocus intan nobítis i n-immarbáig nó chomramaib dobertis dóib co mbítis inna lámaib. ‘Maith, a Chonchobuir,’ ar Conall, ‘na co ndernat óic na comram écht fón innas-sa ar galaib óinfir, nídat túalngi comram frim-sa.’ ‘Is fír ón,’ ar Conchobur. Doratad íarum forsin forud fora mbíd dogrés ind inchind. Luid cách a lethi arnabárach dia cluchiu. Dolluid dano Cet mac Matach do chúairt ectra la Ulto. Béist ass andsam robói i nHérinn In Cet. Ised dolluid-side dar faidchi na hEmna & tri láechcind leis do Ultaib. Intan bátar na ónmite 'co cluchiu do inchind Meisgegra, issed atbert ind ónmit fri araile. Rocluinedar Cet aní sin. Ethaid side In n-inchind al-láim indala n-ái & berid leiss, ó rofitir Cet robói i tarngere do Messgegra a dígail iarna écaib. Cach cath & cach irgal nobíd do Chonnachtaib fri Ulto dobered Cet In n-inchind inna chriss dús In tetarthad écht n-amra d' Ultaib do marbad di. Fecht and didiu dolluid-seom intí Cet sair co tuc tánai mbó a Feraib Ross. Donarraid i n-íarmóracht Ulaid ina diaid. Doriachtatar dano Connachtai dond leith aile dia thessarcain-seom. Fechair cath eturro. Dolluid Conchubur féin issin cath. Conid andsin gádatar mná Connacht do Conchobur tuidecht for leith do déscin a delba dóib. Fobíth ní rabi for talmain delb duini amail deilb Conchobuir .i. etir chruth & deilb & dechelt, etir mét & córe & cutrummae, etir rosc & folt & gile, etir gáis & álaig & erlabra, etir erriud & áne & écosc, etir arm & immad & orddan, etir gnáis & gaisced & chenél. Nírbo lochtach tra intí Conchobur. A comairli immorro In Cheit rogabsat na mná ailgis do Chonchobur. Luid íarum for leth a óinur dia déscin dona mnáib. Dolluid Cet immorro co mbúi etir na mná immedón. Nos-indlethar Cet inchind Mesgegra isin tábaill & nosteilc conidtarla i m-mullach Conchobuir co mbátar a dá trían inna chind & co torchair-seom isa cend8, co tarla fri lár. Focherddat Ulaid chuci conidrucsat ó Chet. For brú Átha Daire Dá Báeth Is and dorochair Conchobar. Atá a lige and baile i torchair & corthe fria chend & corthe fria chossa. Maidid tra for Connachta co Sciaig Aird na Con16. Dobertar Ulaid sair doridisi co Áth Daire Dá Báeth. ‘Mo brith-se ass!’ ar Conchobur. ‘Dobér ríge nUlad do neoch nombéra connici mo thech.’ ‘Notbér-sa,’ ar Cend Berraide, ar a gilla fadéin. Dobeir-side lomain imme & nombeir for a muin co Arddachad Slébe Fuáit. Maidid a chride isin gillu. Conid de sin atá ‘ríge Cind Berraide for Ultaib’ .i. In rí for a muin leth ind lái. Conócbad trá In debaid ón tráth co araile dar éis In ríg. Co ráimid for Ulto íarsin. Doberar tra a liaig co Conchobar .i. Fingen. Iss éside nofinnad don díaid nothéiged don tig In lín nobíd i ngalur 'sin tig ocus cech galar nobíd and. ‘Maith,’ 21 or Fingen, ‘dia taltar In chloch as do chind biat marb fo chétóir. Mani tucthar ass immorro, not-ícfaind & bid athis duit.’ 24 ‘Is asso dún’ ar Ulaid ‘ind athis oldás a éc-som.’ Ro-íccad íarum a chend & rofúaged co snáth óir29, ar ba cumma dath fuilt Conchobuir & dath inn óir. Ocus asbert In liaig fri Conchobar co mbeth i fomtin .i. ar ná tísad a ferg dó & ná digsed for ech & ná etraiged mnái & ná rocaithed biad co anfeta & ná rethed. Robói dano isin chuntabairt sin céin robo beó .i. secht mbliadna & nírbo engnamaid, acht a airisium inna suidi nammá .i. naco cúala Críst do chrochad do Iudaidib. Tánic and side crith mór forsna dúli & rochrithnaig nem & talam la mét In gníma darónad and .i. Isu Críst mac Dé bí do chrochad cen chinaid. ‘Cráet so?’ ar Conchobur fria drúid. ‘Cia olc mór dogníther isind lathiu-sa indiú?’ ‘Is fír ón ém,’ ar In drúi. ‘Is mór In gním sin,’ ar Conchobur. ‘In fer sin dano’ ar In drúi ‘i n-óenaidchi rogein & rogenis-siu .i. i n-ocht calde Enair cen cop inund bliadain.’ 39 Is andsin rochreiti Conchobar. Ocus issé sin indara fer rochreti do Día i nHérinn ría tiachtain creitmi é .i. Morand In fer aile. ‘Maith tra,’ ar Conchobar. ‘Ba hapraind nadáil cuardríg nar nagg atumbeoir irricht chrúadchurad cichtis cichtis mo beoil. concichlais crúas mór miled. maidm nitha muáid nimslóig serbairlech. sordnifed soerchobair la Críst congénaind. gáir báeth baruléim for leth amlan Chomded lanscél céchointir crochad ríg ba moo coirp arí ardrach adamrai. tumcichthe ingním itinol tairisem treóin uasal i Coimded coimthecht congnam cáin bé la Dia dílgadach dia chobair. cáin forlund fóbenaind. cáin comlund crothfind Críst arnemthuir. nipu scíth ce chéssaitís coirp chriad. ciarbo ar Críst cáid cumachtach cia dú dún nadrochem rád dúr derchóinte runortar inarmen mona miad nadríg roachtmar roncráidi crochad Críst ma chotóchaimmis ba hassu nadbemmis iar n-ardrach écomnart úasal rí rocés croich crúaid ar dóine digmaig dia ráith ragaind-se bás achtu flaith for leccaind fochil n-éca nabuni nemthuir necht remiteised dochoimrid mo chride clúas In ardrach nguba ar mu dia indscib nadríg roacht co fír fortacht fritumthá brón báis conatbiur ar omun dom dul druib. cen dúlemain dígail.’ Is and doringni Conchohar In rethoric se dia ro-innis Bachrach drúi de Lagnib do Chonchobur Críst do chrochad, dia ra-iarfaig Conchobar: ‘Ciata airde ingantacha so?’ &c. Nó dano co mbad é Altus In consul dodechaid ó Ochtauín do chungid In chísa co Gáédelaib no-innised do Chonchobur Críst do chrochad. Version B from MS. 23. N. 10 (R. .i. A.), Bái Conchobar mac Nesai fechtus n-ann. Atfét dó Altus crochad Críst. Altus immorro Is hé dothathaiged co clóemclódaib séd ó Tibir mac Augaist ríg Rómán co Conchobar mac Nesa. Ar ba cuma bátar rechtairea ríg Rómán In n-aimsir sin for medón In uetha & for indsip fuinid & turcbálai, co mba comderb isin mbith nach sgél n-airdirc forcumcad ann. Ba derb 'diu la Conchobur fon n-innus sin In cruth forcúaid crochad Críst. Ar atfét dó Altus ba hé C ríst dorosat nem & talmain & Is airi arfóit colainn ar tathcreicc In cineda dóenai. Ba cretmech Altus, Is aire atféd cech maith im crochad Críst. Concreid Conchobur do Chríst & Is íarum asmbert Conchobur rofestais fir In betha a chumang oc cathugud fri hIudaidi crochsiti Críst, ma nubeth hi comfogus do Chríst. Is de ismbert Conchubar: ‘Ba haprainn nandáil cuart ríg narnaic atum fir hi richt cróad-churad cichtis mo beóil conciuchlis crúas már militha maidm netho móith n-imdai slúag searbairlech soistnefeit soircobur la Críst congaib geanam gáir báith for leth enæ lan Coimdid ba rolanscel cichointir crochath fir ba inmoo mo corp canæ n-artríg n-adamrai n-airerni atumcichtæ gním fir hi tinól tairisem triun uaisib In Coimded cháith cumachtaigh can be ein lam dee ndílgodag do cobur can forlonn foabeaba rinn cach comlann croithfinn la Críst arnenitir ní bu scíth cichestæ ar Críst cáth cumachtoch cid dudamr dun dercóinti din reil rochuinem nadnea nderagam. .i. dígal duir choirp crochsiti ríg dorearoosat ronort inni menman med nadrig roachta mar roncráide crochad Críst ma chutooccaibmis atbelmais ba hasa artrag écomnart hóasal rí rocés croich coirtar doine ndicmairc diasait noregainn hi mbás atumflait for leicib fa chel necombaine inmain artriun do comrath mo chridea cloas imartrach atguhai arumeda inscibin na roacht fír furtacht Críst fritombrón báis cuadhair airomun airimud tomdrub cen duileman dígail.’ Is iar sin cotnoscrastur amail bid oc techt hi rói cathai ar bélaip Críst co sesceand asa chinn an inchinn Meisgedra & conidebilt ind ar sin. Ised isberat dee iarum Is é cét-gentlide docóid hi flaith nimea, fobith robad hathais dó ind fuil donescmacht & rocreit é do Chríst. Finit. Amen. Version C from the Liber Flavus Fergusiorum, fo. 105 a 1 Budh dáil mór la hUlltu a Muigh Muirthuimni. Doluidh iarum Bochrach fili & drái do Loighnibh docum na dála iar toidhicht dó a Laighnibh iar foghluim filidechta. Fiafraiges Concubur scéla Alban & Leatha Mogha dó. ‘Atá sgél mór éimh’ ol sé, ‘dorónnadh isin bith thoir .i. crochad rígh neimhi & talman la hIubhdaibh & Is é rotirchansat fáidhi & dráidhthi. Do íc & do teasraguin dáini an domuin do phecadh Ádhaim dodeachaid ó næmneimh co roét coluinn ó Muiri óighinghin cen láthair freasguil, cor'luidh a crand croichi la hIudhaib do ícc an ceineóil dænna. Imon cáisc docúaidh úainn & atraacht isin treas ló iarna césadh’ .i. roinnis dono Altus, iss é tiged co n-aitheasguibh & cu sédaibh & co máinibh ó Tibir Sesair Aughuist rígh Rómán & ó ríg an domhuin co Concubur mac Neasa do Eamhuin Macha. Ar ba cuma bádar reachtuireadha rígh an domuin isinn aimsir sin for meadhón an beatha & a n-innsibh fuinidh gréine & turgabála, co mba comhderbh isin bith uili nach sgél airderc foscumadh ann. Ba derbh le Conchubhur fón innus sin an cruth forcúaidh crochadh Críst. Ar ro-innis Altus dó ba hé Críst dorinni neamh & talumh. Et Is aire arroét colann ó Muiri óigh ar taithchreich an ceineóil dænna. Ba creidmheach dono Altus féin. Is aire atfét arsgéla Críst co maith. Concreid Concubur a Críst. Nó Is amlaid so atcæmnacair hé. Budh Concubur i ndáil & maithi fer nÉirenn uime an lá rocrochadh Críst. Antan dodechaidh teimheal forsin ngréin & rosúi ésga a ndath fola rofiarfaigh Concubur immorro do Cathbad dúss cid rombádar na dúile. ‘Do comhalta-sa,’ ar sé, ‘in fer rogéanair a n-óenaidchi frit, anosa martar docuirthi fair & doradadh a croich hé & isé sin chanuid anní sin.’ Atraigi trath Concubur súas la sodhuin & gabaid a gaisgedh fair & atbert: ‘Is é sin éimh’ ol sé, ‘mo comalta-sa & mo comáis & Is é rogéanair a n-ænoidchi frium’ & rogob iarum deargail ótá sin co ro-acht isin fairrgi & cur'luidh innti conruigi a fiacuil. Is oc In deargail iarum rogobh Concubur an láid si: ‘Ba aprainn na hIdhuil co hard iar n-éguibh righ’ &rl. Ocus as iarsin asbert Concubur: ‘Rofeasdais fir In beatha mo cumang ac cathugud fri hIudaidhibh tre crochad Críst dia mbeinn a comfogus dó.’ Is iarsin attraacht & rosgobh forsin deargail cur' sceinn incinn Mesgeagra as a cinn & conearbailt Concubur fochétóir. Conadh desin adberat na Gæidhil conadh hé Concubur cét-geinntlide docóidh docum neimhi a nÉirinn, fobíth robo baithis dó In fuil dobidg asa cinn. Et as annsin rucadh ainim Concobuir a n-ifrinn gu comraiced Críst fria ac te:uir na broide a hifrinn, co tuc Críst leis anim Concabair docum neimhi. Finid. Version D from the Stowe MS. D. 4. 2, fo. 54a3. Incipit do oidhedh Concubuir mic Nessa annso sís. Ceat mac Mádach rotheilg In cloich .i. inchind Miscedhra rígh Laighen for Concubur hic Áth Dhaire Dá Bhæth. Finghen fáthliaig Concobuir Is é ná roléig In cloich do thabairt asa chind. Muma immorro In cerd iss é dorat cumdach impe ria cenn amuich. Bacrach file do Laighnibh ro-indis do Chonchubar Críst do chrochad. I Maigh Lámrighe atchúaidh dó. Is annsin dorochair Concobar ac glanadh In mhaighe. Trí traighthi sechtmogat ina fot. Cóica traiged immorro i fedh Taidhg mic Céin, ut dixit poeta .i. Flann Mainistrech: — Cóica traighedh tólaibh tlacht fa slóghaib sainfear srianbalcc fad In airdrígh inar'76 léir gart, 77 Taidhg mic Céin ótáit Cianacht. Concobur, cloithech a celg, mac noithech Nessa níabdherg, airdrígh Ulad, rodlecht de, dia roslecht lerg Lámraidhe. Ina lecht, ní laimthi liacc, fúair trí traighthi sechtmogat. Is don cloich sin romudaig Conchobur rochan In fili: — A chloch thall for elaid úair Buite búain maic Brónaig báin, ropsa mind i tressaib tóir dia mba i cind maic Nessa náir. Ciapsat náma dó rot-chelt, 83 secht mbliadna lána rot-alt:84 dia luid do dígail Ríg recht, Is and fo-fríth a lecht latt. Láech frisralais co mbúaid chain fúair lat loimm tonnaid íar sin: for mac Cathbath, cóinsit fir, dális dig di nathrach neim. Neimnech dotuc Cet an-dess a tress ard Ailbe fria aiss, cenn ríg Emna orgsi leiss, a inchinn Meis-gegra glaiss. Dotarlaic dar árach úad Cet mac Mágach fri gliaid ngáeth ón muni rofitir cách co Ath ic Daire Dá Báeth. Scoiltis dít, ba mór In gním, mullach In ríg rígi gíall, ar Is é ba ferr do láech darsa taitned gáeth Is grían. A ndor-airngred duit ót áis, mairg Laignech irraba gnáis, nír' scarais frisin ríg ráin co rosfargbais i ndáil báis. For Lettir Lámraigi luimm rotgíallsat druing na fían find, do gleó frit chomthach ba gand co torchar and assa chinn. Fotroilsig Rí rodelb nem do mac Brónaig úas brí107 Breg, i ndún daingen i n-rotail i fail ilar angel ngel. Ó chonattail fritt cen brath Buti co rath rúamnai cloth, tairnit duit In tslúaig for ruth co rochlóemchlais cruth, a chloch. A. Inchind Meiss-gegra 'sin chath, ropo gleó fri demna troch, adart Buti co tí bráth bud é th'ainm la cách, a chloch. A. Finit. Aided Lóegairi Búadaig Version A from the Edinburgh Ms. XL, .Cid diatá Aided Lóegairi Búadaig? Ní hansa. Áed mac Ainninne dochomraic re Mughain Aitinchairchech & ben Conchobair In Mugain sin. Fili Conchobair In tÁed. Rofes forro a mheith amlaid. Iarsin rohergabad la Conchobar In fili & rochuinnig In fili comad hí a aided a bádud & ro118 Conchobar dó inní sin & nobertha iarsin dia bádud dochum gach locha a nÉrinn & nocanad som bricht forsan usci, go mbenta gach tráig & co nach bíd banna ann, co ná raibi a nÉrinn abann ná loch nobáidfed, co ndechus lais do Loch Lái a ndorus tighe Lóegairi. Roféimid som In hricht forsin loch. Antan didiu robás ac a bádud, as ann doriacht rechtairi Lóegaire asin lis amach. ‘Fé amai, a Lóegaire!’ or sé, ‘ní fríth a nÉrinn baile a mbáitea In file co ráinic In baili si.’ Atracht intí Lóegaire & geibid a chlaidem ina láim & ac léim dó imach benaid a mullach imon fordorus go ruc In leth iartharach do cloicenn de, co mbói sprethach a inchinde for ab rot & romarb som iardain tríchait do lucht In báiti & roélo Aod úatha & atbath Lóegairi iartain. Conid hí Aided Lóegairi connuici sin. Version B from Mss. 23. B. 21,, and 23. G. 21, (R. .i. A.) An t-ádhbhar fá ttáinig bás Láoghaire Bhuadhaig. File imoro do bhí aig Conchubhur dá ngoirthidhe Aodha mac Aininn; & do ligheadh air Mhaghán bean Connchubhuir é: & air na fionnachtain sin do Chonchubhar as í breith rug air a chur dá bháthadh go Loch Laoghaire; & tangadar drong ris air fógradh an ríghe gusan loch dá bháthadh; & air na faicsin sin do reachtaire Laoghaire Bhuadhaigh tét go Laoghaire & adúbhairt nách raibh áit a nEirinn ina mbáithfidhe an file acht ina dhoras-sin; leis sin loingios Láoghaire amach & tarla fárdhorus an tighe re cúl a chinn gur bhris a seicne & gur fóireadh an file leis, & éagas féin air an láthair sin: gonabh í124 sin Críoch Láoghaire Bhuadhaigh. Aided Cheltchair maic Uthechair from the Edinburgh Ms. LX,, and the Book of Leinster, a. Cid diatá Aided Cheltchair maic Uthechair? Ní hansa. Fer amra robúi de Ultaib .i. Blái briuga. Secht n-airgeda leis. Secht fichit bó cecha airgi & seisred cecha airgi. Tech n-óiged128 Ba geiss dó129 dano ben for dámrud dia thig cen feiss dó-som le, meni beth a fer ina fochair. Doluid didiu Bríg Brethach ben Cheltchair dia thig-som. ‘Ní maith a ndoronais, 136 a ben,’ ar Blái briuga. ‘Is geiss dam-sa do thuidecht chucum amal táncais.’ ‘Is fer trúag,’ ar In ben, 138 ‘loites a gessi féin. 140’ ‘Is fír. Isim senóir-si & acum gressacht atái dano,’ 141 ar se. Fóid lee In aidchi sin. Dofitir Celtchar inní sin & doluid for iarair a mná. Luid Blái briuga co mbái for lethláim Conchobair isin rígthig. Luid dano Celtchar ina diaid co mbói for lár In rígthige. Is and robái Conchobar & Cúchulaind ac imirt fidchille & robái bruinne Blai briugad tarsin fidchill etarru & clannaid Celtchar In gái trit co mbái isin cleith iarna cúl, co táinic hanna do rind In gái co mbái forsin fidchill. ‘Amin, a Chúchulaind!’ ar Conchobar. ‘Amin dano, 146 a Chonchobair!’ ar Cúchulaind. Toimsither In fidchell ón banna anunn & ille dús cia díb diarbo foicsi. Foicsi In hanna dano do Chonchobur & rob siadi co dígail íarsin. Atbath immorro Blai briuga. Atrulla Celtchar co mbúi isna Déisib Muman tess. ‘Is olc so, a Chonchobair!’ ar Ulaid ‘Is toitim Déisi annso. Ropo lór In fer marb diar n-esbud & ticed Celtchar da tír,’ ar Ulaid. ‘Ticed dano,’ 157 ar Conchobar, ‘& eirged a mac for a cend & téiged i commairge fris.’ 159 Ní160 gebtha dono cin ind athar forsin mac iná162 cin In maic forsin athair ac Ultaib In tan sin. Luid sidein didiu dia gairm co mbói thess. ‘Cid dia tutchaidh, a macáin?’ or sé ‘Condigid siumh don tír,’ uar In gilla. ‘Cisse comairce dotaot frim?’ ol sé ‘Misi,’ ol In gilla. ‘Fír,’ ol sé. ‘Is séimh In muin doberat Ulaid ummum-sa techt for muin mo mic.’ ‘Bid séimh a ainm & ainm a cheneóil,’ 166 ar In drúi. ‘An-sa, a gilla!’ for sé, ‘& ragat-sa anunn.’ 167 Dogníther ón & Is de atá Semuine isna Déisib. Isí immorro éraicc conattecht im Blái briugaid, na trí fochaide ata annsom doticfad la Ultu ina remes do dingbáil díb. Doluid didiu Conganchnes mac Dedad do dígail a bráthar for Ultu .i. Cúrúi mac Daire maic Dedad. Rofásaigestar Ultu co mór. Níngeibtis 175 gái nó chlaidib, acht noscendis ass amal de chongnu. ‘Díngaib dín In fochaid seo, 177 a Cheltchair!’ ar Conchobar. ‘Maith ám,’ ar Celtchar, & luid dia acallaim In Chonganchnis laa n-óen co tard muin uime, 179 gur gell a ingin dó .i. Níab ingen Cheltchair & proind céit cecha nóna dia tairiuc. Co tard In ben bréic uime co n-epert fris: ‘Innis dam-sa,’ ar sí, ‘amal marbthar tú.’ 182 ‘Bera derga iarnaidi do tapairt im bonnaib & tria mo luirgnib.’ Co n-epert si riana hathair co ndernta dá bir móra lais & co tardta bricht súain fair & co tarcumlad slóg mór cuici. & dorónad amlaid. Et docóas ar a tarr co tardad na beru co n-ordaib ina bonnaib & sechnóin a smera con dorchair lais, co tall a cend de, co tardad carn for a cend .i. cloch cacha fir tánaic ann. Et isí fochaid tánaise iarsin .i. In luch donn. .i. cuilén fúair mac na baintrebthaigi a cúas omna & ronalt an bantrepach co mba mór. Fadeoigh dono dofell ar cóerchu na bantrebthaigi & romarb a bú & a mac & romarb feisin hí féin & docóid iarsin co Glenn na Mórmuici. Les gach n-aidchi nofásaighedh la Ultu & ina cotlud cach dia. ‘Díngaib dín, a Celtchair!’ ar Conchobar, & téit Celtchar a fidbaid co tuc cep ferna as & gur ro-clas comfada a lama & gur roberbh a lusaib tuthmara & a mil & a mbeoil gur bo bog righin. Téit Celtchar dochum na derca a cotlad In luch dunn & gabaid isin derc moch siu tísad In luch dond iarsan orcuin. Tic side & a srón a n-airde la tuth In croinn & léicid Celtchar In crann tarsan derc amach cuici. Gabaid In chú ina beolu co tard a fiacla inn & rolen na fiacla isin maidi righin. Srengaid Celtchar In crann cuici & srengaid In chú isin leth anaill & donbeir Celtchar a láim iarsin cep co tard a chridi tar a bél, co raibi ina dorn & ruc a cend lais. Ocus In lá a cinn bliadna iarsin bátar búachailli a táib cairn Congoncnis, co cúaladar iachtad na cuilén isin cairn & rotochladar In carn & fúaradar trí cuiléna ann .i. cú odur & cú minbrec & cú dub. Rucad In cú minbrec a n-ascaid do Mac Dáthó do Laignib & Is impi dotuit sochaidi do feraib Érenn a tig Maic Dáthó & Ailbi ainm na con sin, & co mad do Culand cerda dobertha In chú odur & In chú dub Daolcú Celtchair feisin. Ní léiced side a gabáil do duine acht do Celtchar. Fecht ann ní bái Celtchar abus & do léiced In cú amach & forféimditer In muinter a gabáil & dosái forsna cethra & forna hindili & nomilled bí gach n-aidchi la Ultu fo deoid. ‘Dínguib didiu In fochaid ut, a Celtchair!’ ar Conchobar. Luid Celtchar dochum In glenna 'na mbói In cú & cét laoch lais & gairmid In coin fo thrí, co facadar In coin cucu & nosdírgenn co Celtchar co mhói ac lige a cos. ‘Is trúag ám ann-dogní an cú,’ ar cách. ‘Ní bíu-sa fot cinaid ní bus mó,’ ar Celtchar & atnaig builli don lúin Celtchair, co ruc a cride trithi & co fúair bás íarsin. ‘Fé amai!’ ar cách. ‘As fír,’ ar sé la turgbáil an gái súas, gur féimid bróen fola d'fuil na con cuici ar fut an gái co ndechaid trít co talmain, co mbo marb de. & rolaad a gáir guil & rotógbad a lia & a lecht ann. Conid hí sin Aided Blái Briugad & Congoncnis & Celtchair maic Uithechair. Finit. Aided Fergusa Maic Róich from the Edinburgh MS. XL,. Cid diata aided Fergusa maic Róich? Ní hansa. Búi Fergus for luinges i Connachtaib iarna sárugud im maccuib Usnech, úair Is é In tres comairci tucad friu & Dubthach Dóeltenga & Cormac Conlonges mac Conchobair. Bátar dono uili tíar forsan loingis co cend cethri mbliadna déc & ní an dono gul ná crith leo a nUltaib, acht gul & crith gach n-oidhchi. Is é romarb Fiachraig mac Conchobair & Is é romarb Geirgi mac nIlleda & as é romarb Eogan mac Durthact. Is lais tucad In táin .i. la Fergus. Mór tra do gnímaib dorine sium a tegluch Ailello & Medba & ba minca nobíd som & a muinter ar fot In tíre cena ná isin tegluch. Trícha cét rob é lín na loingsi & Is é roba fer cumtha dó-som a tegluch Ailello .i. Lugaid Dailléigis .i. bráthair do Oilill In Lugaid sin. Bátar ann iar ngnímaib acon loch ar Mag Ái. Dúnad mór leo .i. cluichi & céti ann. Laa n-aon ann dono luid In slóg uili isi n loch dia fothrucad. ‘Erg sís, a Fergus,’ ar Ailill ‘& báid na firu!’ ‘Nít maith a n-usci,’ ar Fergus. Luid-som sís ar ái sin. Nír fulaing a cridi do Meidb co ndechaid isin loch. Mur docúaid Fergus isin loch dorala ana mbui do grenaig & do clochaib a n-íchtar an locha co raibi for úachtar uli. Luid Medb didiu co raibi for a bruindi-sium & a gabla ime & co taircell-som In loch annsin & rogab ét Ailill. Doluid didiu súas Medb. ‘Is álaind a ndogní191 an dam, a Lugaid, & an eilit isin loch,’ ar Ailill. ‘Cid nach gontar?’ or Lugaid & ní tuc urcor n-imraill ríam. ‘Teilg-su dún orchur forru!’ ar Ailill. ‘Impó m'agaid cuctha,’ or Lugaid, ‘& tabraid gái dam.’ Robúi Fergus aca nige asin loch & a bruinni fria & tucad a carpat docum Oilello co mbúi ina farrad & do teilc Lugaid urcor don gái co mbói triana druim síar sechtair. ‘Doriacht an t-urchur!’ ar Lugaid. ‘Is fír on,’ ar cách, ‘atát bruindi Fergusa.’ ‘Trúag sin,’ ar Lugaid, ‘mo chomalta & m' fer cumtha do marbad dam-sa cin cinaid.’ ‘Mo carpat dam-sa!’ ar Ailill. Téit In slóg uili for teiched, cach fer a leth fri tír etir luinges & Connachta. Gataid Fergus an gái as & teilcid a ndiaid Ailello co ndechaid tresin milcoin búi etir dá fertas In carpait. Luid Fergus íarum asin loch & nusdírgenn forsan tulaig a taeib In locha & luid a anum as focétóir & atá a lige ann fós. Conid hí Aided Fergusa connuici sin. The Death of Cet mac Mágach Version from the Edinburgh MS. XL., .Cid diatá aided Ceit maic Mágach? Ní hansa. Luidh Cet fecht ann a crích nUlad do chuinghid gona duine, inní ba minic lais .i. Ulaid do goin, úair ní dechaid asa nóendin ríam cen guin Ultaig. Luid sium síar íarum & trí nói cinn do Ultaib lais & docuredh íarum Conall Cernach for a lurg co Bréfni Connacht. Laad snechta an gemrid do sunnrad, co fúair Conall a fástig hé ac fuine a chotach & a ara. Bátar tra na eochu fón carpat amuich. ‘Is é Cet so,’ ar Conall, ‘& ní fíu dúin comrac fris ar a doilghi & ar a cródacht. Is amnus In fer fil and,’ ar Conall. ‘Fé amai!’ ol In t-ara, ‘ní maith tig tar do beólu, In péist fil for dígail Ulad cen gabáil tige fair & ní meabal tra comtuitim duit fris, oir atá dia beódacht connuic so.’ ‘A athair,’ ar Conall, ‘ní tibur m' anum do láith gaili fer nÉrenn & dobér tra comartha forsna eochu.’ Gadaid Conall dúal a muing na n-eoch & dobeir andlochtan a cinn In carpait & téit as sair co hUltu. ‘Fé, a Ceit!’ ar an t-ara. ‘Ní fé,’ ar Cet, ‘is maith In t-anocul tuc for na heocha. Conall so,’ ar sé, ‘& biaid caradrad de & bid maith hé.’ ‘Fé amae!’ or In t-ara, ‘in fer rolá ár Connacht do tabairt méla fort & ní toircéba t'ainm co bráth can a bás nó can a rúacad a fescur.’ ‘Maith ám,’ ar Cet. Lotar ina diaid co hÁth Ceit. ‘Amin, a Chonaill!’ ar Cet. ‘Cid sin, a Ceit?’ ar Conall. ‘Ní racha as aniu, a clóain,’ or Cet. ‘Dóig lem,’ or Conall ac intód cuici & nothúairgenn cách díb a chéili co clos fon díthrub uli a ngníthech & a mbolcfadach & gáir na scur &199 an anr-200 ac láigedh na láth ngaili robátar isin áth, co torchair cechtarde anunn & anall. Marb immorro Cet fo cétóir & dororchair Conall a nél. Ocus dúscid Conall asa nél. ‘Ber lat na hechu co hUltu,’ or sé, ‘ar ná romaigset Connachta cetus.’ Faroféimid In gilla tra a tócbáil-som ina carpat & ceilebraid In gilla dó íarum & luid dia tig. ‘Olc so tra,’ or Conall, ‘aonfer do Connachtaib & rogellus-sa ám,’ ar sé, ‘nacham muirfed aonfer do Chonnachtaib & robo ferr lem má ríge In domuin nech do Chonnachtaib dom athguin co ná bad for aon fer do Chonnachtaib nobeith mo marbad.’ Bélchu Bréfni tra, Is é tánic ar tús. ‘Cet so,’ or sé ‘Conall dono sunna,’ ar sé ‘& bid maith an Ériu festa,’ or sé, ‘ó dotorchair In dá árchoin so doloitsitar an Éiriu eturra,’ la tabairt airlaindi a tsligi for Conall. ‘Fair t'irlaind dím, a athair!’ or sé. ‘At beó,’ ar Bélchú. ‘Ní buide frit ón,’ ar Conall, ‘am beó-sa.’ ‘Fír, a Conaill,’ ar Bélchú, ‘ac cuincid do gona atái form-sa & ní dingén-sa, oir Is marb cena tú.’ ‘Ní lémtha cid mo brat do goin,’ ar Conall, ‘a caillech trúag!’ ‘Nítmairbfet-sa tra, acht atá ní cena,’ ar sé. ‘Notbér lem dom tig & not-ícfaiter acum & madat slán immorro caithfet frit.’ Iarsin tra tócbaid for a muin & a leth ina diaid, co ráinic a tech & dobeir leaga cucui gur bo slán. ‘Bid fír,’ ar Bélchú fria maccaibh, ‘raga In fer sa úaim & ní dingna ar les. Marbaid In fer resiu dech úain. Tigid iarum cucui uili amárach d'agaid, co facar-sa In airecul fosclaicthi ar bar cinn & marbaid é ina lebaid.’ Rofitir fer In imnid & an uile móir .i. Conall In mídúthracht robói dó. ‘Dún In tech!’ ar Conall fri Bélcoin. Téit sair & fácaid In tech fuslaicthi. ‘Maith didiu, a Bélchú,’ ar Conall, ‘tarr am lebaid-sa!’ ‘Ní tó,’ or Bélchú. ‘Do cenn dít-sa,’ ar Conall, ‘mina tísi isin lebaid.’ ‘Bid éicin,’ ar Bélchu. Dúnaid didiu Bélchú In tech. Iar cotlud do Bélchoin fuslaicid Conall an tech. Dothecait maic Bélchon dochum na imdaidi a mbái a n-athair & doberait a tri sligi trit gur marbsat & eirgid Conall íarsin & imrid a claidem forra co mbói spreathach a n-incinni im na fraighthaib & beridh a ceithri cinnu lais sair, co ríacht a thech résiu roba matin. Conid hí Aided Ceit & Bélchon Bréfni cona maccaib In sin. Version B From MSS 23 G 21,, and 23 B 21, (RIA)Ag so síos do bhás Cheit mic Mághach. Ba tréinfear an Ceat so & fa biodhbha biothfoghlaidh air Ulltaibh é feadh a ré. Lá n-aon dá ndeachaidh an Ceat so a nUlltaibh ag deanamh díbfeirge amhuil fá gnáith leis go ttárla sneachta mór fán am sin ann; & ag tille do & trí ceinn laoch air gad aige do marbadh leis 'san turras sin, thig Conall Cearrnach air a lorg gur chuir fá ghreim é ag Áth Cheat, gur chomruic siad le chéile, gur thuit Ceat 'san chomhlann & gur tromghoineadh Conall féin, gur thuit a néal air an láthair iair ttréigion iomaid fola do. & leis sin tig Béalchú Bréifne, tréinfear eile do Chonnachtaibh do láthair. Mar fuair Ceat marbh & Conall a ccrothaibh báis adubhairt gur mhaith an sgéal an dá onnchoin sin dá ttáinig aighmhille Éireann do bheith isna hannrachtaibh sin. ‘As fíor sin,’ air Conall, ‘& a ndíol a ndearrna mise d'ulc air Chonnachtaibh riamh marbh-sa me!’ As uime adubhairt Conall sin do brígh go madh fearr leis ná flaithios Éireann laoch eigin eile dá ghoin ionnus nach beth clú a mharbhtha air aonlaoch amháin do Chonnachtaibh. ‘Ní mhuirfid,’ air Béalchú, ‘oir as geall re bheith marbh dhuit an riocht ina bhfuile. Gidheadh, béar liom thú & cuirfead leighios ort & más téarmóidh ód othrus duit, do dhéan comhrac áenfir leat go ndíoghaltar liom ort gach dochar & gach díth dár himreadh leat air Chonnachtaibh.’ Agus leis sin cuirios iomchar faoi & beirios leis dá thig féin é, gur chuir leighios air ann go beth dá chréachtaibh cneasda. Mar do mheas umorro Béalchú eision ag tearnó & a neart féin a teacht arís ann, do ghabh eagla ré Conall é & ollmhuighthear triur laoch da chlainn ré Béalchoin re marbhadh Chonaill tré feall 'san oidhche air a leabaidh. Gidheadh, fuair Conall dóigh air chogar na ceilge sin, & an oidhche do bhí a bharra fán ccloinn teacht ag déanamh na feille, adubhairt Conall le Béalchoin go ccaithfeadh malairt leaptha d' fághail uaidh no go muirfeadh. & leis sin luigheas Béalchú gér leisg é a leabaidh Chonaill & do luigh Conall ina leabaidh sin, go ttángadar an triur laoch sin fá chlainn do Bhéalchoin d' ionsuighe na leaptha ina mbíodh Conall, gur mharbhadar a n-athair a riocht Chonaill. Mar do mhoithigh Conall iad sin iar marbhadh a n-athar ina riocht féin, do ling ortha & marbhthar leis iad a ttriur & díthcheanntar leis iad mar aon lena n-athair, go rug airnamháireach a ccinn dá ccomh-mhaoidheamh go hEamhuin. Gonadh ag muidheamh an ghníomha sin atá an file 'san rann so: Fá do chearrdaibh Conaill Chearnaigh ionnradh Manann, mór an modh, is goin trí mac Béalchón Bréifne iar ngoin athar na ttrí ccon. Gonadh é sin marbhadh Ceit mic Mághach & Bhéalchon gona thriur mac go roich so; gidheadh as iomdha éacht adhbhal eile do féadfaidhe do chomhmhuidheamh air Chonall fuigfiom don chur so gan cur síos ann so.

https://celt.ucc.ie//published/G301037.html

G301038

The Training of Cúchulainn

Unknown

Whitley Stokes

—

—

EN, LA, GA

—

—

—

Antan do bhí Cuculainn 'na mhacaoimh óg go mbúaidh Antan do bhí Cuculainn 'na mhacaoimh óg go mbúaidh crotha & dealbha agas deghdhéanmha, innsgne, egna & urlabhra1, mét agus maise & menmna, go ttainic mét menman chuige gur bháil leis dol do dhéanamh foghlomtha fan domun mhor. Cidh as í a ndernadh tús a foghlamtha, a Glenn na hUathaidhe ag Uathaigh an Ghlenna, a gcoíge mórghairg Muman, & ní ní fada dobhi ann antan thainigh tarais go cóige Uladh, & dorinnedh comhairle dol do dhenam foghlamtha don domun soir, & donug diás do lucht cumainn leis .i. Laoghaire Buadhach & Conall Cernnach, & do chuirsed an Engach .i. long Chonaill, ar an sail serbhghlas & ar an muir tháobhuaine ttrenghairbh, & tar na srothaibh sárlúatha sáobhthonnacha, & tar na ciséalaibh chladhardha cubharanfacha, go rangadur criochaibh eochairghormai na hAlban, & as í budh banghaisgedhach dhoibh 'san chríoch sin, Dórdmhair ingen Domhnaill Mháoil teimhil. Antan doriachtadur da hionsaighe do feradh fíorchaoíne failte friu, & doroinedh umhla fosaich & foirticidh doibh. Ro ansad ann an aoidhche sin, & ro fiafraigh an ingen díobh cidh uma ttangadar. Thangamur d'foghluim gaisge & clesa riderachta chugadsa, ar siád. Thainig an ingen rempa amach an lá soin, & do ghabh ag denamh a cles goile & gaisge iona bfiadhnuise, oír Is meinic leis na hoideadha techt mur sin lé diamhair a gcles ngoile & ngaisge do lathair na ndaltadha do thig dá n-ionnsuighe ó criochaibh imchiána, & Is é cles do ro ghabh an ingen an lá soin dona hógaibh, óir tugadh slegh choigrinne do hionnsaighe & do sáith a crann a ttalmhain & a rin áithgher ailtnidhe ós a cionn go direch, gur ling iar soin an bhandráoi a n-aírde san aedheór & do leíg anuas doridhise, gur léig a hucht & a hurbhruinne ar rinn na slegha slinngheíre, & ní tug tolg 'na hearraidhe na iona headach, & dobhí a bfad 'na comnaidhe ar rinn na slegha mursin. Iar soin do ghabh ag agallmhadh Chonaill & Laoghaire Buadhaigh, & adubairt: ‘Tigedh nech éigin agaibh do dhenamh an chlesa úd, a óga’, ar si. ‘Cia uáinn rachus da denamh?’ ar síad. ‘An fer Is uaisle don tríar atatháoi’, ar si. Agus adubhradur san gur'b é Conall Cernach mac Aimergin duine dob uaisle & dub urrumhanta díobh, & adubradur ris dol d'fuabairt an chlesa ar thús. Acht chena ger budh láidir a lámh & gér' budh cruadh a chroidhe, & gér'bhudh dírech a dhiubhracadh, & gér' budh leadurthach lúathghoinach ar bhiodhbhiodhuibh é, nír fét an cles do dhenamh. Agus do thairg Laoghaire a dhenamh, & níor fét é Adubairt Cúchulainn: ‘dobudh nár dhúinn ionur ttríar Ulltach gan an cles do dhenamh le duine eígin aguinn. Acus d'eirigh iona sesamh & dochuaidh d'ionnsuighe an chlesa, & do ling a n-airde go heturbhúasach, gur léig anúas a ucht & a urbhruinne ar rinn áithgheír na sleighe, & do budh beg an bhrigh leis da madh í sin áit comhnaidhe car an chaoimhláoi’. Thainig an ingen chugtha iarsin, & as edh adubairt: ‘Anni as a ttarabhairsi bladh & oirdercus go ttrasda, a dhiás oile úd, congmaidh uime an gein mhairfidhe, óir do thiormuigh bur bfuil, & do chruadhaigh bur bfeithe, & ní bfuil bur n-aighedh fesda le clesaibh riderachta na re foghluim gaisge, & madh maith libh coimhdecht nó amhsainecht dogheabhthar sin agamsa’. ‘Ní righmid a les’, ar Connaill. ‘Masedh’, ar si, ‘anadh an macaoimh óg úd agamsa .i. Cúculainn. Agus d'áontuigedhur soin’. Do hiomnadur an días soin cheiliubhradh do Coin chulainn & don ingin, & thangadur tarais go hEirinn, & ro an Cúchulainn a nAlbain ag foghluim na gcles riderachta. Lá n-áon a gcionn bliadna do ghabh Cúchulainn ag denamh a chlesa uile gachar' foghluim sé ar fedh na bliadhna soin, & mur dobhí ann do chonairc an t-áonduine adhbhalmhór ar brú an mhara dá ionnsaighe, & comhdhubh re gúal gach n-ailt dhe o bhonn go a bhathus. ‘Crét soin agad da dhenamh?’ ar an fer mor. ‘Dognímse’, ar Cúchulainn, ‘bheth ag denamh mo chloise ngoile & ngaisge noch do foghlumus fedh na bliadhna so anall’. ‘Cred sin a mhacaoim? oír mur a bfuilid na cleasa riderachta aga bfoghluim, ní háirmheathar na clesa sin orraibh ann’. ‘An fíor soin?’ ar Cúchulainn. ‘Is fior go derbh’, ar an fer mór. ‘An bfuil san domun bainridire Is ferr na an bhainridire aga bfuilimse anois?’ ar Cuchulainn. ‘Ata’, ar an fer mór, ‘oir Is ferr Sgathach inghen Búanuinne .i. rígh na Scithia ata a n-oirther an domuín, na í’. ‘Do chualamur a hiomrádh go ttrásda’, ar Cúchulainn. ‘Is dóigh go gcualuis’, ar an fer mór, ‘& Is móir chriócha & bforbaidh & a bhferonn uaitse anois, a fir bhig, don Scithia’. ‘An ttiubharthasa eolus damh, a fir mhóir?’ ar Cúchulainn. ‘Ní hiubharsa eolus dhuit go bráth’, ar an fer mór. ‘Ort do chlé & do chol dúabhais, a sillide siabhartha searguithe, & Is a bfegmuis t'oirberta & t'eoluis thanagsa riamh’, ar Cúchulainn. Agus ro imthigh an fer mór uadha iar soin, & do chuaidh Cúchulainn 'cum an dunaidh angnáthuigigh do bhunadh, & níor sáimh leis codladh na comhsanadh an oidhche sin, & ró eirigh a ttosach laói & lánsoillse 'arnamhárach, & do ghabh a chlesa goile & gaisge uime iona thimchioll, & Is uathadh dona heolchuibh aga bfuil fios na slighedh dorinne Cúchulainn 'chum na Sgeithia, 'acht ní dhernadh oiresedh na coimhnidhe no go rainig mura raibhe Sgathach ingen Bhuánuíne .i. rígh na Sgithia. Agus do chonnairc Cúchulainn an macraidh aluinnédrocht ag cor iomána & cluiche, & gér' budh meirtnech dobhí andíaidh a siubhail & aisdir d'ionnsaighe sé a n-iomáine, & díamadh gairdiughudh le neach do macraidh ní thug-san iomagallamh air go rug an líathroíd leis tar bhord an bháire uatha. Agus go riacht leathtaoisech na macraidhe chuige & adubairt: ‘a macaoimh’, ar se, ‘créd ima ruguis an baire orm?’ ‘Má rugus báire ort’, ar Cûchulainn, ‘béarad leat arís é’. Dar ar mbreithir amh, ar an macraidhe, ní bhéartha an baire ruguis ornn da n-airighmis tú ó thósach. ‘Atá a fios agaibh anois’, ar Cúchulainn, ‘& béarad báire oraibh’. Agus rug Cúchulainn an báire sin orraibh, & rug fo thrí é gan cuidiugudh na congnamh ó nach oile leis. Is annsoin thainic cethrar Eirennach dobhí san mbáile dá bfghluim chuige, & tugsad póga íomda do, & do bhadar ag fiafraighe sgéal a ttíre & a ttalman féin dé, & ro fiafraigh seisen sgéala dhíobh-san mur an gcétna. ‘Máith amh, a óga’, ar Cúchulainn, ‘cá foghluim dona cleasaibh goile & gaisge doníther libh san mbliadain?’ ‘Doníther linne’, ar síad, ‘droichitt na n-alt’. ‘Cá fád bíthidh da foghluim’ ar Cúchulainn? Foghluim raithe & miosa & bliadhna & trí lá & tri n-oidhche. ‘Maith ámh a óga’, ar Cúchulainn, ‘an ttiubhra sibh eolus dhamhsa air?’ ‘Truagh sin, a macaóimh’, ar síad, ‘ca tarbha dhuitse sin nogo raibhe Sgáthach da thegasg dhuit féin & do chách eile’. ‘Is maith lem a feicsin’, ar se. Agus do ghluaisedur rempaibh d'ionnsaighe an drochit. Is annsoin bhádur na huile mhacáoimh bhadur ag Sgáthaigh re foghluim ar ur an droichid, & Is amhlaidh ro bhi droichet na n-alt antan soin .i. antan do lingthidhe é ro chaoladh go mbíodh comhchaoiledh re ruibe & gomadh comhgher ré hórrladh & coimhsleamhain re héimh easguinne, & ro eirgedh fecht oile go mbíodh comhard re seolchrann, & ro ling Cuchulainn an droichet iarsin. & do ghabh ag sliomradh & ag tuisledh ar druim an droichit. Agus do chonaircus 'san ngrianáin iona raibhe Sgathach Coinculainn do bheith ar an ionnioll sin, & Is amhlaidh dobhí an grianán soin, & secht ndoirse díomhora air, & secht bfuinneóga idir gach dá dhorus dhióbh, & secht n-iomdhai idir gach dá fuinneóig, & trí chaogad ingen ann gach iomdhai díobh sin go mbrataibh corcra & gorma, & do bhadur trí caogad macáoimh iomhaoíse5, tri chaogad macaomh morghlonnach, & trí caogad curadh crúaidhchalma fa chomhair gach doruis díobh, amach & asteach, ag foghluim gaisge & cleasa riderachta ag Sgáthaigh. Agus Is amhlaidh ro bhí Sgathach féin antan soin, & a hingen na fiadhnuise .i. Uathach a hainm, & budh í sin an ingen mhéirgheal mhacánta mhaladhuibh, & Is amhlaidh bhi a cenn ón chluás go céile go ndath óir orloisgthi ar gach ruainni dhí, & coirce cas cruinnchlechtach ag cumdach a cinn & a cennmhullaigh, & ciumhus adhluinn orsnáithe iona láimh, & cloidhemh caoimhédrocht corthrach ag dinge innigh uirre. Agus ódchonnairc ann ingen sin an t-aonmacaomh ar druim an droichitt tuc grádh a hanma ré hedh na húaire sin dó, & do síabhradh a haignedh go mór do ghrádh an macáoimh arna faicsin san eádualang soin. Agus antan budh dúdhí snáithe óir do chur fan gciumhus do bhí 'na láimh Is snáithe airgid dochuiredh, & do thigdís datha iomdha don ingin, óirfa bánuighther ré bánsgoith fa corcrach cróidhearg andara fecht í. Agus dorála aire & menma a máthair uirre, & Is edh adubairt: ‘a ingen, cred í so ro chlaochladh do dhealbh & do dhenamh?’ Aónmacáomh do chim ar an droichiod, & Is truágh lem beith aga feithiomh san riocht iona bfuil se, & intan sgíorrdus a chosa & a lámha do druim an droichit Is é dobheir an mídhealbhad-sa oram, & intan ghabhaid a chosa & a lámha greidher ar an droichet Is faoilidh lémsa mo mhenma, & Is baoghul lem gan a rochtain slán d'ionnsaighe a a athar & a mháthar féin arís, agas Is derbh go bfuil drem leis budh iargná a bheith mur sud. ‘Maith amh’, ar Sgathach, ‘feichsa go maith an macaomh soin, oír tarfus dhamhsa gairid aimsire uaídhe aónmhacaomh óg naoidhenta nemharsa do thecht a hiathaibh Eirionn aniar dom ionnsaighe, & go mbéara sé búaidh droichit na n-alt a n-aonuair, & go bfuil foghluim ráithe & míosa & bliadhna & tri lá & teora n-oidhche do gach duine oile ann, & da dhenumh a n-áonló & go mbiádh a ghniómha goile & gaisge dá n-innisin go deiredh an domain, & go mbadh mac tairangthach é’. Dála Conculainn imorro, do gabh ag slíomradh & ag tuisledhach ar druim an droichitt, gur lingestar iar soin go lâr & go lántalamh, go ttugsad trí príomhsgolaidh an domuin iolach & iolgarrtha fochmuide & fanamhuid fáoi ar mét a léimhe dhó dol do dhenamh na foghlamtha soin gan Sgáthach dá thegasg dhó, & ro fergaighedh Cúchulainn tridsin, & ro ling a n-airde go headarbhuasach ag coimhdecht na gaóithe, go ttarla don bháothleim sin 'na sesamh é ar lár an droichit .i. ar uaithne boillsgéanach an droichit, ocus níor chaoladh & níor 'ghearadh & níor sleimhnighedh an droichet fáoi. Agus tucsad an macradh Eirionnach gáir mhóir ós aird ag commaoidhemh an chleasa do denamh dó & ar feabhus leo a thecht as Erinn nech da ttainich a dhenamh amhlaidh soin, gonadh annsoin adubairt an ingen re Sgéthaigh go rainig leis an macáomh foghluim droichid na n-alt do dhenamh. ‘Maith amh, a anaim’, ar Sgáthach, ‘eirighsi 'na chuinne, & fáiltigh roimhe uaímsi & uait féin, & tabhair eolus oireghail dhó anocht. .i. go tegh na mbearrthoiridhe’. Agus dochuaidh an ingen 'na aghaidh, & ní dhechaidh ríamh turus budh luinne & budh lúthghairidhe lé iona an turus soin, & do fer fáilte o Sgathaich & uaithe féin risan macaomh, & tug lámh tar a bhrághaid dó, ocus do thoirbhir pog go díl & go deghthairise dó, & Is edh ro rádh: ‘Maith amh, a mhacaoimh’, ar si, ‘tair leam go ttugar eolus aireghail dhuit anocht’. Agus do ghluáisedur rempaibh go dorus tighe na mbearrthoiridhe, & adubairt: ‘Maith amh, a óga’, ar sí, ‘goirridh chugaibh an macaomh-sa, & denaidh míne ris anocht, oir Is macaómh óg Eírionnach é’. Antan do rainigh Cúchulainn etorraibh adubhradur ris: ‘a oíg’, ar siád, ‘gidh bé ní do dhenuimne riot anocht na ferguither thú uime, & trí naonmhair atamaoidne ann so, & secht mbeara fiched d'iaron aithleghtha ar gach fer aguinn, & gach áon roiches droichet na n-alt Is chugainne bhios a cheadughudh 'na dheaghaidh’. ‘Créd doníthear aguibhsi ris?’ ar Cúchulainn. ‘Doníther’, ar siád ‘.i. a dhiubhracadh a bhféige & a bfiormhullach an tíghe suás, & na beara & na reanna tá aguinne d'innioll ar a chionn go ría a corplán, go nach bíadh aít beara iona corp uile gan crú a chroidhe & fuil a cuirp do léigen as’. ‘Crét an fáth fa ndentar sin ris’, ar Cúchulainn. ‘Doníthear’, ar siád, ‘gidh mór da slóghuibh & do sochadhuibh, do dhúagh & do dhochair bhías romhad nach bíadh sgáth na gigliochus ort rempaibh a bfarradh a bfuighe tú do dhochair ann so tigh-si anocht’. ‘Is bríathar dhamhsa’, ar Cuchulainn, ‘nach bfuil ar tuinn talmhan nech da léigfinnse mo corp do tholladh d'forálamh gaisge ar éigin orm; acht muna léiginn do láoch do bhiadh am aghaidh a gcath no a gcomlann é’/ ‘Is cóir sin’, ar fer dhiobh, ‘dá leígther ar do chumus feín tú’. ‘Dar mo bhréithir féin amh’, ar andara fer, ‘ní gheabhthar uaít sin, ag gabháil Conculainn ar cháoil choise chuige & dá dhiubhracadh a mullach a tighe súas, & do hinnledh na beara & na reanna uile aracheann, & Is amhlaidh do thainig Cúchulainn anúas go foill fírghlic fíredttrom, & dorinnedh fos & comhnaidhe ar cenn na beara fa nesa dhó, & rainig iarsin gus an mbior tanaisde do thadhall an tres bior, & mursin ó bhior go bior go rainig ar an mbior ndédhenach’. Dala an bhiorchleasa, ní frith ag Uathaigh na ag Sgathaigh na ag Aoífe, né ag Abhlaigh, na ag bainrioghain Tíre an tsnechta, na ag Eisín Chinne, na ag ridere no ag bainridere ttá7 ttainich riamh foghluim an bhiorchleasa do dhenamh no go ttainig Cúchulainn, & do diubhracadh fo thri amhlaidh sin é, & 'na dhíaidh sin thainig luinne Conculainn risna bearrthoiridhe, & do ghabh armgaisge, & do ghab aga marbadh & aga miochóruighedh, gur bhean a gcinn díobh go huilidhe, gur chuir fur dhorsaibh an dúini íad fa cosaibh na sluagh & na sochaidhe ionnus go madh moíde a ngráin & a n-egla re cách é, & ro thuitedur na trí chaogad curadh cruadhchalma do bhí fá chomhair an doruis ag Sgáthaigh ris mur an gcétna. Agus ro an féin 'san tigh an oidhche sin, & tainich roimhe 'san maidin arna mharach go dorus an grianán ana raibhe Sgathach, & d'fíafraigh an raibhe Sgáthach ann. ‘Crét soin, a macaomh?’ ar Sgáthach. An mhét do sétuibh & do mhaoínibh & d'ionnmhus macraidhe an domain atá agadsa gan tabairt dóibh atáimsi d'iarraidh ort anois. ‘A macaoimh óig’, ar sí, ‘is iomdha deghlaoich annso dana chóra sin sin d'iarraidh & do dhíoghailt ioná thúsa’. ‘Ní thainich díobh e’, ar Cúchulainn, ‘& Is diomsa thig a dhioghailt & a iarraidh’. ‘Crét an díoghalhus doghénta ormsa, a macaoimh’, ar an inghen. ‘Eirigh súas’, ar Cúchulainn, ‘go bfearmáois comhrac & comhlann re chéile’. ‘Rachadsa annsoin’, ar sí. ‘Ní tú rachus ann’, ar Cuar & Cat .i. dha mhac Sgáthaige, acht sinne. ‘Ní bu sibh rachus ann, a macaibh ionmhuine’, ar Sgáthach. ‘Rachadsa im aonur ann’, ar Cuar mac Sgáthaighe. Agus Is amhlaidh ro bhí an fer sin, & é corpremhur clíabhfairsing 'na fomór fíormhór, & do eirigh ina sesamh gona thrí náoi gcleasa air, mur do bhí ubhall-chleas, torainncleas & fuamchleas, roithchleas, corpcleas, cét-chaithchleas, & iach n-earradh & coir ndealann & leím tar neimh & cleas fur anala & foibhéim ocus fáithbheím & beim go gcomus fáithréim andíaidh do reannaibh slegh, go mbídis sin úaidh chuige amhail beacha ag tionól a ttromchnuasaigh go treabhruighthe do bharraibh na mbánsgoth. Agus do ghabh a sgíath chobhradhach gona slabhradhuibh línecha tar a gelghualainn, gona secht gcobhradha muin ccobhradh medhóin go raibh é an sgíath soin ar na choimhegair do chruadhan & do chriosdal & do charmhogaill, gur budh mionn súla re húair nfaicsiona an sgíath ioldhathach soin. Agus doghabh a chlaidhemh trom tortbhuillech go bfed, go bfigh & go bfosgadh, go gcruas cruaidhiaroinn, go cciocrus fola flannrúaidhe go tesgfadh fionna anaghaidh srotha, & a n-iomad do chorránaibh crédumhai ag leodh & ag leadradh a bhiodhbadh, go ttruaill fadu fiondruinne, go ccresaibh aille airgid a n-ardghabháil goile & gaisge ar a thaobh. Agus roghabh a dhá slegh choigrinne chrófairsinge crannreamhra comhmora gona semanuibh soidhiubhructhe isna crannaibh cubhairdearga coimhdhiorga iona lámhaibh. Agus rangadur iarsoin go lathair an chomhlainn, & tucsad troighthe re talmain & aighthe re hiomghoin, gur' fosuighedh troighthe & gur' lúaithighed lámha, & gur' bailcedh beimionna, & gur' harduighedh aigenta, oir dobudh chlos a macalla a n-innsibh, a n-oilennuibh & a gcarrachuibh cenngharabha na gcríoch badh coimhfoigse dhóibh. Agus ro aithin Cúchulainn gan bheith ag diothughudh a neirt anaghaidh an fir mhóir, acht do leíg dó a bhraith-bheimenna móra mileata do thabairt gan freastal no friotholadh uáidh féin orraibh, gur eirigh crioth & comhbogad a gcosa an fir mhóir risan sírsesamh, & dochuaidh a nert asa lamhaibh risan uirbheimnech & risan ttuarguin sin. Agus ó do aithin Cúchulainn an fer mór aga thraothadh mursin d'eirigh a luinne & a lúaithfearg, a briógh & a nert, & tuc beím don fear mhor gur bhen a láimh agus innleth a ghualann dhé, & tuc andara beím dó gur bhen a chos des dé, & tuc an tres béim gur bhen an oenchos do bhí ag iomlat a chuirp faoi dhe. Agus dothuit an fer mór iar soin & aghaidh ar Coinchulainn, go ttarla cláirfiacail an fir mhóir a mullach a ghualann, gur rug a ch uid feola & leathair go hiomlán dí go barr a mheór, gonadh é sin Lomradh Conculainn. Agus dodhíchenn Cúchulainn Cuar mac Sgathuighe gan fechuin dá chomhaltus, & tuc an cenn go dorus an ghrianáin anna raibhe Sgathach, & fiafraighios an raibhe Sgathach ann. ‘Cred soin, a macaoimh?’ ar Sgáthach. ‘An ttabhrair aithne ar an gcenn so, a rioghain?’ ar sé. ‘Do bheirim’, ar Sgáthach, ‘& Is mór an gníomh dorinnis, a macaoim, & tair astech go lán’ ar sí, ‘go ndentar leabaidh dhuit fam chosa féin, & go ndéntar do leighes & do leasugudh go cenn treimsi’. Oidhche ann dochuaidh Uathach ingen Sgathuighe d'ionnsaighe ar Coinculainn 'san iomdaidh iona raibhe. ‘Crét do rad ann so thú 'san ttráth so, á ingen?’ ar Cuchulainn. Gach sloigh nach soith soithfidher, ar an inghen. ‘Nach bhfuil a fios agadsa, a inghen’, ar Cúchulainn, ‘gurb coll ccesa do nech bhías a n-othar teacht a coimhdecht mná?’ Agus ro imthigh an inghen iona leabaidh féin & niór mhór gur théighedh a héadach uimpe antan tainigh aris d'ionnsaighe Conculainn & luighes 'san iomdaidh ré a tháobh. Ró thogladh Cúchulainn go mór tridsin, & do sín an lámh slán do bhi aige d'ionnsaighe na hinghine, & tharla mér na hinghine iona láimh, gur bhen an croicionn & an feoil d'áontoirbert dé, gur gheoghoin & gur ghortaigh go mór í ‘Olc ort do chlé & do chol duabhais, a silide siabhartha searguithe!’ ar sí. Is ainfial dhuit bainecht do dhenamh, agus d'féaduis mise do chor slán uaít & gan mo threighdedh go mór mur sin. ‘Is ferr leam do chor amhlaidh sin uáim’, ar Cúchulainn, ‘ar go madh moide a tháir & a tharcuisne dhuit é.’ ‘Do maithfinn dhuit anóis’, ar an inghen, ‘an gortugudh adhbulmhór tucuis orm, & gan mo chor asan iomdaidh anocht’. ‘Is a n-óirchill d'fasdadh do bhios’, ar Cuchulainn, ‘& nocha n-anfair annso anocht’. ‘Do bhráithfinnse comhthaigh maithe dhuitsi’, ar an inghen, ‘& gan mo chor uait anocht amáin, ionnus go ttiubra mo mháthair dhuit na trí cleasa ata aice nach tuc d'aonduine riamh .i. cleas Cuair & cleas Cait & cleas ocht uisgé’. Agus ro naisg Cúchulainn na comhthaigh sin ar an inghin, & tuc toil a menman & a higenta dhí an oidhche sin, & d'fiafraigh dhí 'arnamárach: créd íad na comhthaigh úd do gheallais dhamh, nó cionnus do gheabhad iád? ‘Inneosad sa sin dhuit’, ar an inghean. ‘Is amhlaidh théid Sgáthach d'agallmha na ndee, & clíabh clis fuithe, & díairm do théid ann, & dá bfúighthesa a n-égmhuis a hairm & a hiolfaobhair í do bhainfea na comthaigh úd uile dhí, & eirigh amach amárach iona díaidh, & abair go mbainfídher an cenn dhí muna ttuga dhuit na comhthaigh iarrfus uirre’. Agus do ghlúais Cuchulainn roimhe 'arnamharach d'ionnsaighe droichit na n-alt, & Is amhlaidh do bhí Sgathach antan-sin, & í iona clíabh clis, & níor' mhothaigh si Cúchulainn uaisde & cloidhemh urnocht iona laimh, & do chonnairc sí taithnemh agus taidhlech an chloidhiomh idir í & léas, & fillios Sgáthach ar sesárd a ghualann, & Is edh ro ráidh: ‘Crét soin, a Chuagain?’ ar sí. ‘Maith leam’, ar Cuchulainn, ‘bás & ég d' imirt ortsa’. ‘Is ferr m 'anacol’, ar Sgáthach, ‘& comthaigh maithe d' faghail uaim’. ‘Créd iad na comhthaigh?’ ar Cúchulainn. ‘Na comhthaigh Is áil leat féin’, ar Sgáthach. ‘Is edh onn’, ar Cúchulainn, ‘na trí cleasa ata ugad nach tucuis do duine riamh romham, & cardes do sliásda, & inghean fós’. Agus do gheall Sgáthach na comthaigh soin uile dhó, & dorad sí na tri cleasa dhó, & dobhi ar fes laimhe & leaptha ag an inghin an oidhche sin, & dobhi cairdes slíasda ón ríoghain aige o soin amach: & do an go cenn bliadhna na fochar. Agus tuc lam ar imthecht a gcionn na bliadhna soin 'chum dúnaidh & degh mhaile na bainridere oile .i. Aoife inghéan ríg Grég 'san nGréig Mhóir, acht dorainigh roimhe go dorus an ghrianáin iona raibhe Aoife, ro fer sí fáilte go miochair muinnterdha roimhe. Agus do bhí ar feis laimhe & leaptha agan inghin sin an oídhche sin, & ro an go cenn bliadhna na fochair, & tuc lamh ar imthecht a gcionn na bliadhna soin. Ní coír d'fior do mhenmasa imthecht no go raibhar derbhtha isna hilcleasaibh goile & gaisge go hiomlán. ‘An é nach bhfuilim dearbhtha ionnta anois?’ ar Cúchulainn. ‘Ní bfuilir chena’, ar Aoifé, ‘oír ataíd trí cleasa buadha agumsa, & ata foghluim bliadhna ionnta, & ansa agum an bliadhain si, & dobheara ós ogaibh an domhain da rabheid agad’. ‘Anfad’, ar Cúchulainn. Agus ro an go cenn na bliadhna sin, & iar caithiomh na haimsire sin dó, tuc lamh ar imthecht, & adubairt Aoife ris: ‘ní coír dhuit imthecht anois, óir ata mise torrach & nogo bfesair cá chlann bhías agam’. ‘Madh inghean bhéarar’, ar Cúchulainn, ‘is leis gach máthair sochair a hinghine, & tabhair don fior bhus áil leat féin í, & mas mac bheárus tú, oil go maith é, & múin cleasa goile & gaisge dhó, & múin na huile chleasa dhó acht cleas an ghá builg amhain, oir múinfed féin sin dó ar rochtain a nEirinn dó’. Ro cheiliubhair Cúchulainn don inghin iar sin, & fa dubhach dobronach dobhí sí an lá soin 'ar ndealugudh Con-culainn riu. Gidh edh Cúchulainn féin, fa himsniomhach leis a mhenma ag techt an slighe an lá soin sech gach lá, nogo rainigh go drochet na n-alt, & do connairc an turcharthach urbhadhach athduamur iongantach anaithne fan chenn aile don droichet .i. caillioch ard anadhbadh, & athchlasg iarnaidhe iona laimh iona raibhe medhláin glaice d'iaronn aithleagtha. ‘Maith amh, a Chuchúlainn’, ar sí, ‘leíg seachad an tslighe dhamh’. ‘Aniontaithighe an t-ionad-so iona bfuilim’, ar Cúchulainn, ‘munach ndéanadh uathadh, oír Is comhcháol re ruáinne & Is coimhghéar re horrdladh, & Is coimhsleamhain re héimh easguinne, & da ttengmadh dealg fothbhannain 'san áit iona bfuilim, ní greamóchadh ann ionad a ttoirisfedh no go roiched an mhuir mhór amach’. Gesa & airmearta ort, ar an challeach, munach leigedh an tslighe dhamh. Truágh soin, ar Cúchulainn, béo dé déis a anma & ní beó deís a oinigh, & as í an tslighe leigfedsa dhuitsi gidh bás no aoidhedh do gheabadh féin dé Is ann soin do iathadh Cúchulainn a dhá laimh & a dhá chois timchell an droichit, ocus do leíg fáon fortharsnadh ar an droichet é, & do ghabh an chaillech ag toirnchleas go gairbh ainiarmurthach ar alt a dhroma & ar a chosaibh & ara lámhaibh, go ngeoghoin & go ngoirtedh go mór é, & 'ar ndol thairis don chailligh, do ling an-airde go hétrom etairbuasach, & tuc beim don chailligh ar ndol tairis, lear' bhen a cenn da coluinn, & fa maith an marbadh dorinnedh Cúchulainn annsoin .i. Eisin cninne. Agus Is amhlaidh robhí Sgathach, & í ag denamh foghlumtha do chuid dona ridiribh Eirennachaibh do bhí 'na fochair ris an mbliadain sin do bhi Cúchulainn 'san nGreig Mhóir ag Aoife, & fa híad so anmanna na rideridhe sin .i. Fer díadh mac Damhain & Fer Démain mac Damháin & Fráoich Fáil mac Fiodhaigh & Naoísi mac Uisnech & Lóit mór mac Mogha Feibhis & Fergus mac Lúach leabharmongach. Agus an lá do thainich Cúchulainn 'chum an dúnaidh Is ann thainich am imthechta dona rideribh sin 'chum na hEirenn, & ro ansad bliadain oile ag sgathaigh leath ar leath ionnus go ndernadh gach áon díobh uiret foghluimtha re Coinculainn, idir chleas & ghal & ghaisge, acht madh cleas an ghá builg amháin; & ro cheiliubair siád do Sgáthaigh iarsoin. ‘Maith amh, a inghen’, ar Cúchulainn, ‘is cóir dhamhsa dol leis na rideribh eile so go hEirinn’. ‘Nocha tteighirse léo’, ar si, ‘no go gcenglarsa cró cadat & caradraidh eattraibh uile, ionnus nach cuirfedh fir an domain a gcenn a cheile sibh dochu comhraic no comhlainn, ar ní baoghul daoibh nech oile isan doman dabur mbáoghlugudh muna ttiasar úaibh fein fribh. Agus Is iad so gesa fágbhuim orruibh .i. mas é anti Is ferr aguibh iarrfus comhrac ar an tí bhus mesa gomadh é an ti bhus ferr chlaoifidhear. & mur an gcetna dontí bhus mesa, da n-iarrfadh comhrac aran tí bhus ferr; & ná téighedh nech aguibh tar na fágbala soin’. Agus tucadur a lámha da cheile le comhall an chonnartha soin da cheile go bruinne an brátha. Is ann soin ro ceiliubhradur do Sgáthaigh, & ro iócsad fiacha a bfoghlumtha le, & rangadur rempaibh an oidhche sin, & ní haithrisdur a sgéala go rangadur críoch na bhfer cCat. ‘Cia an chrioch so’, ar fer dhióbh, ‘nó cía rígh uirre’? ‘Ríoghacht bfer cCat so’, ar Cúchulainn, & Áodh Ruáidh Is rígh uirre. ‘Caídhe dhuinne gan aoidheacht na hoidhche anocht do bhuain dí’, ar Cuchulainn. ‘Cíat a bfuilfirsi ag dol?’ ar siád. ‘Rachadsa fa eochairimlibh an mhara so síos’, ar Cúchulainn, ‘d'fios an bhfaghuinn eóin no eatuidedh dobheiruinn d'ionnsaighe an dunaidh, ionnus gomad moide m'iongantus ag mnáibh & ag macaóimh & ag bantracht an dunaidh a mbeith béo da n-ionnsaighe.’ ‘Déanaidh amhlaidh’, ar iadsoin, ‘& ag so sinne 'chum an dunaidh romhad’. Do sgaradur re cheile ann soin, & do ghluáis Cúchulainn & tuc aghaidh ar an mhuir mhóir amach. Mur dobhí ann dochonnairc an t-oireacht adhbhalmhóir 'san tracht fa nesa dhó .i. cét d'feruibh & cét do mhnaibh, & iád na suidhe a gcoim an chuáin & an chalaidh, & inghen cruthach cáomhaluinn etorráibh fa inghean dersgnuithe do mhnáibh an domhain, & íad ag gol & ag doghra tiomcioll na hinghine. Thainich Cúchulainn do láthair & do bheannaigh dhóibh. ‘Crét an doilghios nó an doghra so oraibh?’ ar Cúchulainn. Ro fregair an inghen & Is edh adubairt: ‘cios ríogh bheirid fine Fomorach asan thír-si gacha sechtmadh bliadhna .i. cétghein chloinne an riógh, & Is damhsa rainic dol ann anuair-se san gcíos soin, uair Is mé Is dile leis an ríogh día chloinn’. ‘Cia lión thig da togbháil an chiósa sin?’ ar Cúchulainn. ‘Tri maic Alatruim d'Fomorchaibh’, ar si, .i. Dubh, Meall & Dubhros a n-anmanna. Agus niór chián doibh ar na hiomraidhtibh sin an tan do connacadur an loing luchtmhair lanmhoír tar mhearthonnuibh an mhara da n-ionnsaighe, & antan do chonncadur munter na hinghine an long ag techt do thechiodur uile uaíthe, & niór tan aonduine iona fochair acht Cúchulainn iona aonar. Agus Is amhlaidh do bhí an long-soin, & áonóglaoch dubh dúaibhsech diabhluidhe a ndeiredh na deghloinge sin, & do rinnedh gaire garbh ainiarmurthach, ionnus go bhfacadair cách a abach & a ionathar tri choimpir a chraóis. ‘Crét an subhachus úd ar an bfer mór?’ ar Cúchulainn. ‘Ar feabhas leis tusa do bheith do bhiseach ar a chíos a mbliádhna seach gach bliadhan oile’, ar an inghen. ‘Mo chubhuis amh’, ar Cúchulainn, ‘níor chóir dhósan mise do chommaidhiomh amhlaidh soin da bfeasadh a mbeith dhé’. Is annsoin thainich an fer mór a ttír chugtha 'san tracht asteach, & sinis a láimh fada féithremhar fíorghránna do ghabhail Conculainn a n-urthosach a chiósa ríogh. Togbhus Cúchulainn an láimh dhes dhirioch & nochtus a chlaidhemh, go ttuc béim don fer mhór, gur'bhen an cenn dé, gur'b é sin cétduine do thuit le Coinculainn iar ttecht ó dhenamh a foghlumhtha dó, & do thuitedar an días eile leis iar soin, & fagbhus mur sin íad muin ar mhuin. Dala Conculainn immorro, ní thug uidhe na aire don inghin, úair níor' mhíadh & níor' mheabhair leis labhairt ría & í iona háorur ar tteichedh a muinntire úaithe, & do ghluáis roimhe andíaidh a aosa comhtha, & nior' innis an gníomh soin dóibh, & rancadar iarsoin go dorus an dunaidh, & benuid beim baschrainn 'san dorus, & fiafraigheas an doirseóir cia dobhi ann. ‘Buidhen do rideribh Eireanchaib sinn’, ar siad, ‘ata ar ttecht as an doman anoir iar ndenamh ar bfoghlumtha’. Dochuaidh an doirseoir mur a raibhe an rígh, & é go cumthach dobrónach andiaidh a inghine, & ro innis dó buidhne do rideribh éirennchaibh do bheith 'san dorus. ‘Leigther astech iád’, ar an rígh. Thangadur astech, & dofer an rígh fiorchaóine fáilte ríu go milis muinnteardha. Agus ní cían do bhadur mursoin antan do concadur an inghin chugtha. ‘Maith amh, a inghen’, ar an rígh. ‘in cumhtha andíaidh do mhuintere, no an t-egla tuc ort teichedh amhlaidh soin?’ ‘Ní hedh go deimhin’, ar an inghen, ‘acht aonmhacaomh ôg nemharsa thainich dom ionnsaighe, & do an im fochair ar tteichedh mo mhuinntire uaim, & do chomraic tar mo cheann le trí macaibh Allatruim d'Fomórchaibh & do thuitetur leis, & da dhearbadh soin téigedh duine uaitsi ar cheann na coda oile don chiós, & tabharthar chugad é’. ‘Beir búaidh & bennocht, a inghen’, ar an rígh, ‘is maith na sgéala innisiostú dhamh, & chuir óglaoch ar chenn na coda oile don chiós, & tucadh chuige é’. Agus budh luthghairioch Áodh Ruadh don sgél sin, & adubairt re bantracht & le bandálaibh an dunaidh: Eirgidh, & foilcedh & foirthicadh do dhenamh dona rideruibh. D'éirghetur an bantracht iarsin. .i. ben a gcomhair gach rideri dhiobh da nighe & da níamhghlanadh, & Is í Aoife inghen Aodha Ruaidh tharla ós cionn na daibhche 'na raibhe Cúchulainn, & tarla lámh Conculainn iona láimh, & adubairt: ‘Maith amh’, ar sí, ‘is mór cuid goile & gaisge na láimhe si’. ‘Crét sin, a inghen?’ ar an rígh. ‘Ata’, ar an inghen, ‘gur'b leis an laimh-si do thuitetur trí mic Alatruim d'Fomorchaibh, & as é tuc mise asan mbroid moir iona rabhus’. ‘An fíor súd, a rideruibh Eirionnchaibh?’ ar Aodh Rúadh. ‘An raibhe duine ar bioth da bur muintir ionbur n-égmuis ag techt isan dúnadh diobh?’ ‘Dobhi Cúchulainn ata ann súd’, ar siád, ‘oír do chuaidh sé fa eochairimlibh na mara so siós d'fios an bfuigedh eoin no ethaite dobhéaradh leis d'ionnsaighe an dúnaidh’. ‘An é súd an Cúchulainn oirderc ata fogur aguibhse a nEirinn?’ ar an rígh. ‘Masedh’, ar Aódh Rúadh, ‘ag súd an ciós ríogh do chosnuis feín dhuit, & an inghen fós’. ‘Ort do chlé & do chol dúabháis’, ar Fer díadh mac Damháin, ‘ní bfuighe duine ar bioth bladh nó nós na buánoirdercus ar choimhslighe riot go bráth’. Dala Conculainn immorro, ni tuc sin da uidhe na da aire áonfocal da ndubairt Fer diádh, acht roinnios an cíos soin na bFomorach .i. a thrián dona rideruibh & an dara trían do bhíatachuibh bhfer cCait, & an tres trián a gcoibhche na hinghine, & robhi sí aige ar feis leaptha an oidhche sin. Ocus do bhadur caoigcidhis ar mhí iona gcomhnaidhe 'san baile sin chaóinfresdail & fritheoladh, & a gcionn na haimsire sin tucadur lámh ar imthecht 'chum na hEirenn, & do ghabhadur cúan & caladhport a ttráigh na Foladh a n-Ulltaibh, & rangadur iarsoin go hEamhain míonalainn Mhacha mur a raibhe Conchubhar mac Fachtna Fáthaigh airdrígh Uladh. Ro fásdaigh Connchubhar aige féin iád ar fedh bliadhna, & tuc Conchubur cíos na coíge dhoibh iona thúarusdal, & Is edh áirmid uchdair & eolaigh nach raibhe ag riogh no ag roflaith 'san doman mhór an tan soin laochradh na curadhaibh na táoisechuibh comhchalma na comhchrodha ris an mbuidhin do bhí a nUlltaibh an tan soin da ngairthe curadhaibh na Craoibhe Ruaídhe, mur atá Conaill Cernach & Fergus mac Rosa Ruaidh, cona gcloinn, Laoghaire Buadhach, Cormac Couloinges mac Concubhair, & an t-ochtar oile sin tainich le Coiuculainn a n-Eirinn. Agus a gcionn na bliadhna soin do roinn Conchubur fuinn & fer ainn etorraibh an mét díobh nach bfúair ferann roimhe sin, & do roinn íad fa imiollbhorduibh Uladh, & do thugdáois móirchiós na n-oilén léo, & móran do criochaibh oile don cruinde fa chiós & fa umhla dhoibh a los a ngoile agus ngaisge. Gonadh í soin cuid d'imthechtaibh Conculainn gonuige sin. FINIS. Arna sgriobadh le Riosdard Tuibear, anno domini, 1715.

https://celt.ucc.ie//published/G301038.html

G301040

Mesca Ulad (LL and LU)

Unknown

Pádraig Bambury , Marcos Balé , Beatrix Färber

c.700-1000

Old, Middle

GA

—

—

—

Incipit Mesca Ulad Ó do-ríachtatar Meic Míled Espáine Hérind tánic angáes timchell Túathi Dé Danann. Cu ru léiced Hériu ar raind Amairgin Glúnmáir meic Míled. Úair Is samlaid ro baí side rígfili ampersir; rígbrithem. Cu ru raind Hérinn dar dó & co tuc In leth ro boí sís d'Hérind do Thúaith Dé Danann et In leth aile do Maccaib Míled Espáine da chorpfhini fadéin. Do-chuatar Túath Dé Danann i cnoccaib & sídbrugib cu ra accallset Sída fo thalmain dóib. Barfhácsat cúicfhiur díb ar comair cacha cóicid i nHérinn ic mórad chath & chongal & áig & urgaile etir Maccu Míled. Bar-ácsat cúiciur díb ar chomair cúicid Ulad int shainruth. Anmand In chúicfir sin, Brea mac Belgain a Drommannaib Breg, Redg Rotbél a Shlemnaib Maige Ítha, Tinnell mac Boclachtnai a Sléib Edlicon, Grici a Cruachán Aigli, Gulban Glass mac Gráci a Beind Gulbain Guirt meic Ungairb. Bar-immartatar sin inlach etir chúiced Ulad imma raind i trí In tan Is ferr ro buí In cúiced .i. ra lind Conchobair meic Fachtna Fáthaig. Is iat ra roind In cóiced ra Conchobar a dalta fadessin .i. Cú Chulainn mac Sualtaim & Fintan mac Néill Níamglonnaig a Dún Dá Bend. Is é raind tucad an In cúiced: a Cnucc Úachtair Fhorcha risa ráter Uisnech Mide cu tailmedón Trága Baile cuit Con Culainn din chúiciud. Trian Conchobair immorro á Thráig Bali co Tráig Tola i nUltaib. Trian Fintain ó Tráig Tola cu Rind Semni & Latharnai. Blíadain don chúiciud amlaid sin ina trí rannaib co ndernad feiss na Samna la Conchobar i nEmain Macha. Ba sed mét na fledi cét ndabach do cach lind. At-bertatar áes gráda Conchobair nar furáil mathi Ulad uile ic tomailt na fledi sin ara febas. Is í comairli do-ringned la Conchobar Lebarcham do fhaídiud ar cend Con Culainn co Dún nDelga et Findchad Fer Bend Uma mac Fráeglethain d'fhaídiud ar cend Fintain meic Néill Níamglonnaig co Dún Dá Bend. Ro-síacht Leborcham co Dún Delga, & at-bert ra Coin Culainn tuidecht d'acallaim a cháemaite cu hEmain Macha. Is amlaid buí Cú Chulainn & comfhled mór ace do lucht a chríchi fadessin i nDún Delga, et at-bert na ragad, acht bith oc frithálim lochta a chríchi fodesin. At-rubairt Emer Foltchaín ingen Forgaill Manach, int sessed ben Is ferr tárraill Hérinn, na dingned, acht dul d'acallaim a aite Conchobair. At-bert Cú Chulainn a eich do gabáil dó & a charpat do indell. ‘Is gabtha na eich & iss innilti In carpat,’ ar Láeg; ‘nít infhuirig cusin anúair, nadat-torbad dit gaisciud. Cing and ind úair bas áil duit.’ Gebid Cú Chulainn a threlam gaiscid immi et fa-leblaing ina charpat. Im-rulaid remi Cú Chulainn i tremdírgi na sliged, i n-athgardi na conar, cu hEmain Macha, et tánic Sencha mac Ailella d'fherthain fháilti ra Coin Culainn ar faithchi na hEmna. Is í seo fálti ferastar fris: ‘Mo-chen bithchen do thíchtu, a chend sochair slúaig Ulad, a eó gaile & gaiscid Gáedel, a meic dil drongaich dornchorcra Dechtini.’ ‘Fálti fir connaig ascid sin,’ bar Cú Chulainn. ‘Is sed écin,’ bar Sencha mac Ailella. ‘Apair ca hascid connaigi,’ ar Cú Chulainn. ‘At-bér acht co rabat glinni mo dingbála ria.’ ‘Apair ciata glinni con-daigi dar cend frithaisceda damsa.’ ‘Na dá Chonall & Lóegaire .i. Conall Ánglonnach mac Íriel Glúnmáir, & Conall Cernach mac Amairgin, & Lóegaire Londbúadach’. Ra fornaidmed for na coraib sin inn ascid dar cend frithaisceda do Choin Chulainn. ‘Cata cuir con-daigi-siu rit fhrithaiscid?’ bar Sencha. ‘Na trí gillai óca ána airegda, Cormac Cond Longas mac Conchobair, Mes Dead mac Amairgin, Eochu Cendgarb mac Celtchair.’ ‘Is sed connaigim-se,’ ar Sencha mac Ailella, ‘in trian fil it láim do Ultaib do lécud úait ra blíadain do Chonchobar.’ ‘Diambad fherddi In cúiced a bith aci ra blíadain ní hindsa, úair Is é In tipra 'na telluch thechtaide é na fétaither d'athgúd ná d'éligud, úa ríg Hérenn Is Alban. Sech dambad fherddi In cóiced a bith ace ra blíadain ní hindsa a bith ace, & mani ferddi scolfa minmac lind a chor for a trian féin i cind blíadna.’ Do-ríacht Fintan mac Néill Níamglonnaig. Airichlis Cathbath drui degamra. Ra fhirastar fáilti fris: ‘Mo-chen do thíchtu, a óclaig álaind amra, a phrímgascedaig ollchúicid Ulad, risna gabat díbergaig ná hanmargaig ná hallmaraig, a fhir ocharimmil chúicid Ulad.’ ‘Fáilte fir connaig ascid sin,’ ar Fintan. ‘Is ed écin,’ ar Cathbath. ‘Apair conat-raib,’ ar Fintan. ‘At-bér acht conam-rabat glinni mo dingbála ria.’ ‘Apair cata glinni connaigi dar cend frithaisceda damsa,’ ar Fintan. ‘Celtchair mac Uthidir, Uma mac Remanfisig a Fedain Cúalngi, Errgi Echbél a Brí Errgi.’ Ra fornaidmed for na coraib sin. ‘Apair-siu fadechtsa cata cuir géba frit fhrithascid, a Fhintain,’ ‘Trí meic Uisnig anglonnaig, trí áenchaindli gascid na hEórpa, Noísi & Ánli & Ardan.’ Ra fornaidmit na glinni sin leith for leth. Táncatar Is tech i mbaí Conchobar .i. Is Téite mBrecc. ‘Is rí Ulad Conchobar ifechtsa,’ ar Cathbath, ‘má thuc Fintan a thrian dó.’ ‘Is sed,’ ar Sencha, ‘ar tuc Cú Chulainn.’ ‘Mas sed,’ or Cú Chulainn, ‘ticed d'ól & d'óebinnius limsa, ar Is í mo fhrithascid.’ ‘Cadeat m'acsine-sea & m'urnadmand,’ ar Fintan, ‘in tráth lamair a rád sin?’ Tincsetar glinni cechtar n-aí díb cu barbarda, & ba sed barbardacht na comérgi co mbaí nónbor i ngonaib & nónbor i fuilib & nónbur ra hulibásaib eturru leth for leth. At-racht Sencha mac Ailella & barocroth in craíb sídamail Senchada, comba taí tastadach for Ultaib. ‘Romór debthaigthi,’ ar Sencha, ‘úair ní rí Ulad Conchobar co cend mblíadna.’ ‘Do-génam-ni sin,’ ar Cú Chulainn, ‘acht na tísir-siu etraind i cind blíadna.’ ‘Ní tharg-sa ón,’ ar Sencha. For-naidmis Cú Chulainn fair. Damnatar la trí laaib & aidchib ic ól na coibledi sin Conchobair co tarnacar leo. Lotar da tigib & dúnib & dagárasaib ar sain. In tí thánic i cind blíadna, ro boí In cóiced ina thopor thuli & téchta ac Conchobar, cona rabi aithles fás falam ótá Rind Semni & Latharnai co Cnocc Úachtair Fhorcha & co Duib & co Drobaís cen mac i n-inad a athar & a shenathar ic tairgnam da thigernu dúthaig. Is and so do-rala caínchomrád etir Coin Culainn & Emir. ‘Atar lim,’ ar Emer, ‘is ardrí Ulad ifechtsa Conchobar.’ ‘Ní líach cíambad ed,’ ar Cú Chulainn. ‘Is mithig a choibled rígi do dénam dó badechtsa,’ ar Emer, ‘ar Is rí co suthain é.’ ‘Déntar didiu,’ bar Cú Chulainn. Do-ringned In choibled co mboí cét ndabach do cach lind inti. Is In tan cétna ra chomarléic Fintan mac Néill Níamglonnaig a choibled do dénam, co mboí cét ndabach do cach lind inti, et corbo éim & corbo ellam. I n-óenló ra fúaprait & i n-óenló rapsat irlama. I n-óenló ra gabait a n-eich dóib & ra hindlit a carpait. Taísechu ro-síacht Cú Chulainn co hEmain. Ní tharnacar acht a eich do scur inn úair do-ríacht Fintan & tánic reme i nEmain. Is and boí Cú Chulainn ac tóchuriud Conchobair ar ammus a fhledi inn úair do-ríacht Fintan. ‘Cadeat mo chuir & mo glinni inn ú, air lamair sút do rád?’ ‘Filem sund,’ ar meic Uisnig ic comérgi. ‘Cid messe,’ bar Cú Chulainn, ‘ní hamlaid atú cen rátha.’ At-raachtatar Ulaid co barbarda ara n-armaib, ar nar lam Sencha érgi eturru, raptar essídaig, nara chumaing Conchobar ní dóib acht In phelaitrígda i rrabatar d'fhácbáil leo; & rata-linestar mac dó diarbo chomainm Furbaide mac Conchobair. Is amlaid ro buí side Cú Chulainn rotan-ail. Et banetlastar Conchobar fair. ‘Maith a meic,’ bar Conchobar, ‘diambad áil dait ticfad dít Ulaid do sídugud.’ ‘Cinnas eside?’ bar In mac. ‘& coí & tuirsi do dénam i fíadnaisi do cháemaiti Con Culainn, ór ní rabi d'écin catha ná comlaind fair nach fortsu bias a menma.’ Sóis In mac for cúlu & do-gní coí & tuirsi i fíadnaisi a aiti Con Culainn. Con-fócht Cú Chulainn cid nod-boí. At-bert In maccáem ri Coin Culainn: ‘In tan atá In cóiced 'na thopor tuli, tussu 'ca adgell & 'ca admilliud ar-aí clóechlód óenaidchi.’ ‘Tucus mo bréthir ris,’ bar Cú Chulainn, ‘& ni taris ticfaither.’ ‘Da-ong-sa mo bréthir,’ ar Fintan, ‘na lécob d'Ultaib cen taidecht lim innocht.’ ‘Ba-géb-sa comarli amra dúib dá lamaind a labra,’ far Sencha mac Ailella. ‘In cétleth dond aidchi do Fhintan & In leth dédenach do Coin Culainn ar thoirsi In meic bic do chosc.’ ‘Lécfat-sa fair,’ bar Cú Chulainn. ‘Anfat-sa fair dano,’ bar Fintan. And at-rachtatar Ulaid im Chonchobar & faídis techta fan cúiced do thochostul lochta In chóicid co cobfhleid Fintain. Luid Conchobar fodéin co crisluch na Craíbrúade imme co Dún Dá Bend co tech Fintain meic Néil Níamglonnaig. Do-ríachtatar Ulaid do thochastul na fledi conach baí fer lethbali .i nUltaib na toracht and. Is amlaid táncatar, cach briugu cona bantuilg, cach rí cona rígain, cach fer cíuil cona chomadas, cach ségaind cona banshégaind. Mar ná rísad acht dám nónbair In bali Is amlaid ra frithálit. Ro bátar cotaltigi cáema cumtachda cruthglana ria n-airchill. Ro bátar grianána álli ardda essarda do aín & do úrlúachair, & slúagthigi sithfhata; cuchtarthigi lethna luchtmara &, bruiden brec bélfhairsiung issí lethan luchtmar lánmór, issí chúlach chernach cethardoirsech, in ra thailiset mathi Ulad etir mná & firu ic ól & ic aíbnius. Ra doirtea airigthi bíd & lenna dóib cu ríacht praind cét de biud & de lind cach nónbair díb. Ár sain ra hairecrad a óltech la Conchobar, ar gnímaib ar irrannaib & cenélaib, ar grádaib & dánaib & ar chaínbésaib im chóemechostud na fledi. Táncatar rannaire ra raind & deogbairi ri dáil & dorsidi ri dorseóracht. Ro canta a céoil & a n-airfiti & a n-intlassi. Gabtha a ndúana & a ndréchta & a n-admolta doib. Ra fodáilte séoit & maíni & innmassa dóib. Is and so at-rubairt Cú Chulainn ra Láeg mac Riangabra, ‘Érigh remut, a mo phopa Laíg, fairc-siu lett renna aéoir, finta lat cuin ticfa midmedón aidchi ár it menic i críchaib cíana comaidchi 'com fhóit & 'com fhorairi.’ Ra érig Láeg remi immach. Ro gab ac midem & ic mórdéscin no co tánic medón aidchi. Feib thánic medón aidchi tánic Láeg Is tech remi áitt i rrabi Cú Chulainn. ‘Is medón aidchi fadechtsa, a Chú na cless,’ ar sé. Mar ra-chuala Cú Chulainn ra innis do Chonchobar & sé san fhochlai fhénnida 'na fhíadnaisi. At-raacht Conchobar ra beind breccsholais búabaill. Ba taí tastadach an Ultaib a 't-conncatar In ríg 'na shessam. Ba sed a thaidecht bátar dá tairnad snáthat a féci for airlár co cluinfide. Óen do gessib Ulad labrad ríana ríg & óen do gessib In ríg labrad ríana druidib. Is and at-bert Cathbath druí degamra, ‘Cid and sin, a ardrí Ulad airegda, a Chonchobair?’ ‘Cú Chulainn ann so. Is mithig leis dol d'ól a fhledi.’ ‘Diambad maith leis bennachtu Ulad i n-óen-baile da thuillem & ar faind & an mná & ar maccaími d'fhácbáil!’ ‘Bud maith,’ ar Cú Chulainn, ‘acht co tísat ar curaid & ar córaid & an cathmílid & an n-áes cíuil & dána & airfitid lind.’ At-raachtatar Ulaid érgi n-aínfir ar a fathchi fondchrúaid immach. ‘Maith a mo phopa Laíg,’ ar Cú Chulainn, ‘tabair séol étrom forsin carpat.’ Bátar teora búada araidechta forsinn araid inn úair sin .i. immorchor ndelend & foscul ndíriuch & léim dar boilg. ‘Maith a phopa Laíg,’ ar Cú Chulainn, ‘saig brot n-áig forsan echraid.’ Memaid bánbidgud bodba d'echraid Con Culainn. Táncatar echrada Ulad fora n-athiris et Is sed so ro gabsat, i fathchi Dúni Dá Bend, do Chathir Osrin, do Lí Thúaga, do Dún Rígáin, d'Olarbi, & ra hur nOllarbi i mMag Macha, i Slíab Fúait & i nÁth na Forari, do Phort Nóth Con Culainn, i mMag Muirthemni, i Crích Saithi, dar Dubid, dar sruthair na Bónni, i mMag mBreg & Mide, i Senmag Léna In Mucceda, i Claithar Cell, dar Brosnachaib Bladma, a clé ra Berna Mera ingini Trega risa ráter Bernán Éle indiu, a ndes ri Slíab nÉblinni ingini Guaire, dar Findsruth risa n-apar Aband Húa Cathbath, i mMachaire mór na mMuman, dan Lár Martini & i Smertaini, a ndes ra findcharrgib Locha Gair, dar sruthlind Mági, co Clíu Máil meic Úgaine, i Crích na Dési Bice, i ferund Con Ruí meic Dáire. Cach tailach dara tictís na múrtís co fáctaís ina fóenglenntaib. Cach fidbad dara tictís no thesctaís rotha íarnaide na carpat fréma na ralach romór comba crích machairi da n-éis. Cach sruth & cach áth & cach inber dara tictís balecca lomma lántirma dara n-éis ra hed cían & ra dréchta fata ra mét na bertís a n-echrada ra n-irglúnib na hessa & na hátha & na hinbera assa corpaib fodéin. Is and sin at-bert Conchobar rí Ulad, ‘Ní fhuarammar In slige se etir Dún Dá Bend & Dún Delga.’ ‘Do-beram ám ar mbréthir,’ ar Bricni. ‘Acht is airdarcu dúin sanas ná da neoch aile éigem: indar lind ní ar crích Ulad uili itám itir.’ ‘Do-beram ar mbréthir and,’ ar Sencha mac Ailella, ‘nach ar crích Ulad itir itaam.’ ‘Do-beram ar mbréthir,’ ar Conall, ‘cunad fír.’ Is and sin tendsat araid Ulad a nglomraigi i mbélbaigib a n-echrad án chétchairptech cossin carptech ndédenach. Co n-ebairt Conchobar, ‘Cía for-indfad dún ca crích ina fuilem?’ ‘Cía far-indfad duit,’ ar Bricriu, ‘acht Cú Chulainn, úir Is é at-rubairt na rabi tricha cét na dernad argain cét cacha trichu cét.’ ‘Dímsa thic, a Bricri,’ ar Cú Chulainn. ‘Ragatsa,’ ar Cú Chulainn. Luid Cú Chulainn co Druim Collchailli risa n-apar Ani Clíach. ‘Apair, a phopa Laíg, In fetar-su ca crích ina fuilem?’ ‘Nad fetar són ám.’ ‘Bar-fhetar-sa ám,’ ar Cú Chulainn. ‘Cend Abrat Slébi Caín seo thess, Sléibti Éblinni seo thair thúaid. Lind Lumnig In lind sholosmór út at-chí. Druimm Collchailli seo i fuilem risi n-apar Áni Chlíach i Crích na Dési Bici. Riund andes atáa In slúag i Clíu Máil meic Úgaine i ferund Con Ruí meic Dári meic Dedaid.’ I comfhat ro bátar immi sain snigis tromshnechta dermár for Ultaib co rránic co formnu fer & co fertsib carpat. Do-rigenta furopna ic aradaib Ulad, colomna cloch do thócbáil eturru ar scáthaib a n-ech, eturru & In snechta, cundat marthanaig béos ‘Echlasa Ech Ulad’ ó shin ille. Cunad d'indchomarthaib In scéoil sin. Lotar rempu Cú Chulainn & a ara .i. Lóeg cunice bail i rrabatar Ulaid. ‘Ceist didiu,’ bar Sencha mac Ailella, ‘ca crích inad fuilem?’ ‘Itaam,’ ar Cú Chulainn, ‘i Crích na Dési Bice, i ferund Chon Ruí meic Dári, i Clíu Máil meic Úgaine.’ ‘Ar mairg de side,’ ar Bricni, ‘& mairg Ultu.’ ‘Na hapair, a Bricni,’ ar Cú Chulainn, ‘ár bérat-sa éolas do Ultaib i frithdruing na sliged cétna cu roissem ár mbidbadaib ríasiu bus lá.’ ‘Mairg Ultu arro génair,’ ar Celtchair mac Uithidir, ‘in gormac do-beir In comairli.’ ‘Ni fhetamar,’ ar Fergna mac Findchonna, far rí Búrig Ulad, ‘comairli merbi ná mettachta ná mígascid acut d'Ultaib ríam, a Chú Chulainn, cusinnocht.’ ‘Mairg á téit In tí do-beir In comairli,’ far Lugaid Lámderg mac Léti rí Dáil Araide, ‘cen inad rend & arm & fáebur do dénam de.’ ‘Ceist cena,’ far Conchobar, ‘cid as áil dúib?’ ‘Is áil dún,’ ar Celtchair mac Uithidir, ‘bith lá co n-aidchi issin chrích inad fuilem, úair massi madma lind dula esti, úair ní slicht sinnaig i feóraind no i fásaig ná fidbaid ocaind.’ ‘Apair didiu, a Chú Chulainn,’ ar Conchobar, ‘ca hinad longphoirt as chóir dúin lasin lá co n-aidchi seo?’ ‘Óenach Senchlochair sund,’ ar Cú Chulainn, ‘& ní hinbaid óenaig ind inbaid garb gemretta so. Et Temair Lúachra for leccaind na hIrlúachra, & iss inti atát na histoda & na forgnama.’ ‘Dula cu Temair Lúachra didiu Is cóir and,’ ar Sencha mac Ailella. Lotar rempu i tremdírgi na sliged cu Temair Lúachra & Cú Chulainn d'éolas rempu. Cid Temair Lúachra már fás ríam no íaram hí ní ind aidchi sin rop fhalam. Ba dethbbir ón, úair mac rucad do Ailill & do Meidb darbo chomainm Mane Mó-epirt, & tucad side ar altram do Choin Ruí mac Dére; et do-llotar ind aidchi sin .i. Ailill & Medb co mathib a cóicid leo d'ól i cind mís In meic sin. Cía ro bátar sin uile and ro buí Eochu mac Luchtai cona chóiciud and, et dano ro buí Cú Ruí mac Dári co Clannaib Dedad uili. Et cía ro bátar sin uile and ba ben fhattech Medb In bangaiscedach ingen ardríg Hérenn .i. Echach Feidlig: bátar dá dercaid & dá druíd oc forcomét dí. Ba sed a n-anmand side .i. Crom Deróil & Crom Darail, dá dalta do Chathbath druid degamra. Is and bar-ecmaing dóib sin bith ar múr Temra Lúachra In tan sin ic fégad & ic forcomét, ic midem & ic mórdéscin for cach leth úathu. Is and sin at-bert Crom Deróil, ‘Innat-árfaid In ní tárfaid damsa?’ ‘Cid ní?’ ar Crom Darail. ‘Atar lim at ruibni rúadgascid & ám hám sochaide at-chíu dam leittrib na hAirlúachra anair.’ ‘Nírb uráil lim lom cró & fola issin mbél tacras sin,’ ar Crom Darail; ‘úair ní slúag ná sochaide sin acht na daire romóra secha táncamar indé.’ ‘Dambad ed iat, cid fot-era na carpait rígda romóra fothu?’ ‘Nidat carpait sin,’ ar Crom Darail, ‘acht na rígrátha secha táncamar.’ ‘Diambtís rátha iat, cid fot-era na scéith áilli óengela intib?’ ‘Nidat scéith etir,’ ar Crom Darail, ‘acht na colomna cloch filet i ndorsib na rígráth sin.’ ‘Diambtís colomna iat,’ ar Crom Deróil, ‘cid fot-era immad na rend rúadarm úas bróntib mórduba In mórslúaig?’ ‘Nidat renna sin etir,’ ar Crom Darail, ‘acht uiss & altai na crích cuna mbennaib & cona congnaib úasu’ ‘Diambtís uiss & altai iat,’ ar Crom Deróil, ‘cid fot-era na cuiret a ngrega d'fhótlaigib assa cruib conid fordub cu aér n-éradbul úasa cennaib?’ ‘Nidat grega sin,’ ar Crom Darail, ‘acht alma & éiti & innili na crích arna lécud asa fáltaigib & a fidbúaltib, úair Is arna geltaib sin tairisit na héoin & na hethaiti forsint shnechtu.’ ‘Mo chobais masat éoin & ethaiti iat ní himmirgi óenéoin:’ Masat elta co ndath elta ní himmirgi óenén; atá bratt brec bánóir dar let im cach n-óenén. Masat elti glenna garba as na renna rodba, nidat úati slega serba lasna bera bodba. Dar lim nidat frossa snechta acht mad fir bic bechta atát ina ngrindi garta lasna rinni rechta: fer fa cach starga crúaid chorcra, is adbul inn elta. M. ‘Acus na hélig-siu,’ ar Crom Deróil, ‘etir missi, úair Is mí atá ar fírinni. Á thecait sech rennaib na ndairi na hIrlúachra anair, cid ros-crommad menbatís dóeni?’ Et Is amlaid ro boí acond éligud & ba-cachain In laíd seo: A Chruim Darail, cid at-chíu tresin céo? Cía forsatá In mana cró íarsin gléo? Ní cóir deit immarbáig rim as cach raind; ateri-siu at doíni cruimm muni maill. Masat muni bít i-fus ina tast, risatresat munip less da dul ass. Masa dairi feda feirn as chaill chairn, ní lúadfitís sligi nduilb diambtís mairb. Úair nachat mairb garg a ngléo, garb a llí; lúadit maigi Is feda féo úair at bí. Diambtís craind da chendaib cnocc cen gním nglecc, ní lúadfitís leithet bratt diambith brecc. Úair nachat craind gránna a muirn cen nach ndailb; fir cu mbúadaib as fir fern, rúada a n-airm. Mas ar druim ech ndond atáit drong sreth sniit; masat cargi Is lúath ráit, rúad mat liic. Cid datá neim ar cach barr? báig derb dond; a 'ta-regat sech In rind cid ros-crom? At-chúala Cú Ruí mac delbchaín Dári imresun In dá druad ar múr Temra Lúachra ara chomair immach. ‘Ní bar óenscéol atát na druíd se immaig,’ ar rí In domain, Cú Ruí mac delbchaín Dári. Is and sin ra chomérig grían sech comchruinni In talman. ‘Is follus dhúin innossa In slúag,’ ar Crom Deróil. At-racht grían ra lecnib na hIrlúachra et Is amlaid ra buí 'ca rád & ro chachain In laíd sea, & ba-recart Cú Ruí im énrand é don laíd: At-chíu Lúachair línib slíab, taitnid grían tulgorm re taíb; is óic im-ríadat do chéin etir móin céir acus craíb. Mas elta fhíach sút tair thall, masa elta tradna tromm, mas elta druiti labor, mas elta chadan na chorr; Masa elta giugrand gúr, masa elta gési gér, Is fata úadib cu nem, is garit úadib co fér. A Chú Ruí meic Dári dil, a fhir im-théit sále sreb, apair, ór Is ferr do chíall, ca rét im-thic In slíab sen. In dá dercaid, In dá druí, is adbul a céo; is súil úamnaigi atas-cí, is lúamnaidi a ngléo. Masat cethrai cornaig cais, masat carggi crúada cniss, masa chaill dubgorm thana, masa thondgur Mara Miss; Masat cethra co ndath chethra ní himmirgi óenbó atá fer borb bertas bnóengó ar druim cacha óenbó. Atá claideb cacha bó 's a scíath da leith chlíu; atát meirci crúaid ra crúaid úasna búaib at-chíu. A. Ni cían ro bátar and, In dá druíd & In dá dercaid, cu remid bánbidcud bodba don chétna braini dar glend anall. Ba sed a barbardacht at-raachtatar cuna fargaib sleg ar aidlind ná scíath ar berraidi ná claideb ar alchaing i Temair Lúachra na torchair. Cach teg ara rabi tuigi i Temair Lúachra at-rochair 'na línbrattaib dermáraib de. Ba samalta combo hí In muir tísad dar múraib & dar cernaib In betha chucu. Ra sáit gnéthi da gnúsib & ra buí crith ar détaib i Temair Lúachra ar medón. At-rochratar In dá druíd i nnélaib & i tassib & i támlecht, fer díb dar múr immach, Crom Darail, & Crom Deróil dar múr innond. Et ar-aí sin ra érig Crom Deróil & ra chuir súil dar In cétna mbraini tánic issin fathchi. Tarblaingset In slúag for inn faidchi et suidset i n-óenairechtas for inn fhaithchi. Snigis & legais In snechta tricha ferthraiged ar cach leth úathu ra bruth na míled mórchalma. Tánic Crom Deróil Is tech i rrabi Medb & Ailill & Cú Ruí & Eocho mac Luchtai, & bar-íarfacht Medb, ‘Canas tánic int armgrith dar-fánic, inn a haéor anúas no In dar muir aníar no inn a Hérind anair?’ ‘Is a Hérind anair, dar lecnib na hIrlúachra cu demin,’ ar Crom Deróil; ‘táchim slúaig barbardai nad etar-sa indat Hérennaig no indat allmaraig. Masat Hérennaig & menbat allmaraig isat Ulaid.’ ‘Na bad achnid do Choin Ruí and sút,’ ar Medb, ‘tuaráscbála Ulád? ar Is menic ar écraitib & ar slúagedaib & ar thurasaib inna farrad é.’ ‘Ropad aichnid,’ ar Cú Ruí, ‘acht co fagbaind a tuarascbála.’ ‘Tuarascbáil In chétna braini tánic issin mbali díb ám atá acumsa,’ ar Crom Deróil. ‘Tabair dúin didiu,’ ar Medb. ‘Unsea ra dún anair anechtair,’ ar Crom Deróil, ‘at-chonnarc-sa and budin rígda romóir, fíu ríg cach óenfher sin buidin. Triar i n-airenuch na buidni. Láech rosclethan rígda romór eturru bar airmedón; samalta ra ésca 'na ollchóiciud déc a gnúis & a drech & a aged. Ulcha degablach findcháel fhair; folt tóbach dergbudi i forchengul co fán a chúlad leis. Lend chorcra chorrtharach immi; mílech óir ecair ina brutt úasa gelgúalaind; léni de sról ríg ra grian a gelchnis. Scíath dondchorcra co cobradaib óir buide fair. Claideb órduirn intussil leis. Sleg cuinseo corcarglan ina gelglaicc deiss deligthi cona foga fogablach lé. Certláech da leith deis; suillsithir ri snechta a gnúis & a drech & a aged. Fer bec brádub da leith chlí; luchru són cu mór. Fer find forsholus ic fáebarchless chlaideb úastu. A cholg dét aithgér urnocht issin dara láim dó; a chlaideb mór míleta issin láim n-aill. Ras-cuir imma sech i n-urairdi & i n-ísli gun benat foscud fri folt & fri leccainn In laích móir medónaig. Ariu ra-sechat talmain ras-geib In fer cétna a rrind ar uigib & fháebraib.’ ‘Is rígda In tuarascbáil,’ ar Medb. ‘Is rígda In lucht issa tuarascbáil,’ bar Cú Ruí. ‘Ced ón, cía sút?’ bar Ailill. ‘Ní hannsa,’ bar Cú Ruí: ‘Conchobar mac Fachtna Fáthaig, rí díless dingbála Ulad, húa ríg Hérenn Is Alban, In láech mór medónach út. Fintan mac Néill Níamglonnaig, fer trín Ulad, da leith deiss, cunid soillsithir snechta a gnúis & a aged. Cú Chulainn mac Sualtaim In fer bec brádub da leith chlí. Ferchertni mac Corpri meic Iliach In fer find forsholus sin fil ic imbirt chless gascid úastu. Ríg-ollam de rígollomnaib Ulad sin & cúlchométaid do Chonchobar ó théit i crích a bidbad. Cipé da mbad áil a acallam In ríg, ní lémthar co n-elathar In fer sin.’ ‘Unsea riu sain anair anechtair,’ ar Crom Deróil, ‘at-connarc-sa and triar n-álaind n-étrom & erriud fénnidi impu. Dias óc aítidach díb. In tres gilla, ulcha degablach dondchorcra fair. Nicon berat a drúcht dind fhéor ar áthi & imétrummi im-tháncatar, mar na facced nech don mórshlóg iat, & at-chíat In slúag n-uile.’ ‘Is séim & Is imétrom & Is sídamail In tuarascbáil,’ ar Medb. ‘Is séim iss Is sídamail In lucht isa, tuarascbáil,’ ar Cú Ruí. ‘Cía sút? ’ for Ailill. ‘Ní hannsa ám,’ bar Cú Ruí: ‘trí sáermaccáemi Túathi Dé Danann and sin,’ bar Cú Ruí: ‘Delbáeth mac Eithlend & Óengus Óc mac In Dagdai & Cermait Milbél. Táncatar sin dered aidchi indiu da mórad áig & urgaile, cu ras-mescsat iat arint shlúag, et is fír cunna faccet In slúag iat, & at-chíat-som In slúag.’ ‘Unsea riu sain anair anechtair,’ ar Crom Deróil, ‘at-chíu and buidin láechda lánglonnaig co triur derscaigthi rempu i rremthús. Láech fíchda fordond and sin & láech find fírálaind & láech rúanaid rigthend trén co fult tóbach dergbuide fair, cunid samalta ra cír mbethi ra dered fagamair no ra bretnasaib bánóir glantaitnem a fhuilt. Ulcha degablach dondchíar fair, samalta ra hed láma laích ar fhat. Samalta ra corcair lossa liac no ra oíblib úrtheined a gnúis & a drech & a aged. Trí scéith dondderga míleta foraib. Trí manaísi mára murnecha bar an barcaib leo. Trí claidib tromma tortbuillecha leo. Trí étaigi cáema corcardai impu.’ ‘Dar ar cubus Is láechda & Is curatta In tuarascbáil,’ ar Medb. ‘Is láechda & Is curatta In lucht isa tuarascbáil,’ ar Cú Ruí. ‘Cid ón, cía sút? ’ bar Ailill. ‘Ní hannsa: trí prímlaích Ulad ind sin, na dá Conall & Lóegaire .i. Conall Anglonnach mac Iriel Glúnmáir & Conall Cernach mac Amairgin & Lóegaire ó Ráith Immil.’ ‘Unsea riu sain anair anechtair,’ bar Crom Deróil, ‘ata-connac-sa and triar n-úathmar n-anachnid i n-airinuch na buidni. Trí lénti línecda i caustul fri cnessaib dóib; trí bruitt fhinnig líathodra i forcipul impu. Trí cúalli íairn isna brattaib úasa mbrainib; trí fuilt fordonna fráechda forru; trí glanscéith odorda co caladbúaltib finnuma forru; trí slega slindlethna leo; trí claidbi órduirn acaib. Ba samalta ri gláim con allmaraig i fathod srenbúrach craidi cach míled díb ra forcloistecht a mbidbad isin dúnad sa.’ ‘Is barbarda 's Is cauratta In tuarascbáil,’ ar Medb. ‘Is barbarda In lucht issa tuarascbáil,’ bar Cú Ruí. ‘Ced ón, cía sút?’ bar Ailill. ‘Ní hannsa,’ bar Cú Ruí: ‘trí taismidi catha Ulad and sin, Uma mac Remanfissig a Fedain Chúalnge, Errgi Echbél a Brí Errgi, Celtchair Mór mac Uithidir a Ráith Celtchair, a Dún Dá Lethglas.’ ‘Unsea riu sain anair anechtair,’ bar Crom Deróil, ‘at-connarc fer súilech slíastach slinnénach sármór sithfhata co sárbratt lachtnai imbi. Secht ngerrchochaill cíara comshlemna imbi, girri cecb n-úachtarach, libru cach n-íchtarach. Nónbur cechtar a dá tháeb. Lorg adúathmar íarnaidi 'na láim, cend anbthen fhurri & cend álgen. Ba sed a reba & abairti, fuirmid In cend n-anbthen for cendar na nónbor condas-marband raa braithiud n-óenúaire. Fuirmid In cend álgen forru condas-bethaigend issinn úair chétna.’ ‘Is ingnad In tuarascbáil,’ far Medb. ‘Is ilrechtach In tí 'sa tuarascbáil,’ bar Cú Ruí. ‘Cid ón, cía sút?’ bar Ailill. ‘Ní hannsa,’ bar Cú Ruí: ‘in Dagda Mór mac Eithlenn, dagdía Túathi Dé Danann. Da mórad áig & urgaile ra cummasc isin matin indiu for In slúag, & ní fhaccend nech issint shlúag é.’ ‘Unsea riu sain anair anechtair,’ ar Crom Deróil, ‘at-chonnarc-sa and fer tailc tuillethan, isé bailc brádorcha, isé drechlethan détsholus, cen erriud cen étgud cen armu cen fáebru acht fúathbróc dondlethair degshúata cu airbaccaib a dá ochsal. Remithir fer mór cech n-óenball de. In corthi cloichi sea immuich na fétat Clanna Dedad uile da thócbáil ra gat a talmain & da-ringni ubullchless án méor co a chéli de. Ra léic úad ra talmain feib ra léiced dlaí omthaind bar áthi & étrummi.’ ‘Is rúanaid rigthend trén rochalma In tuarascbáil,’ bar Medb. ‘Is fornirt cách 'sa tuarascbáil,’ bar Cú Ruí. ‘Ced ón, cía sút? ’ bar Ailill. ‘Ní hannsa: Trisgatail Trénfher sin .i. trénfher tigi Conchobair. Is é marbas na trí nónbair da déccun anníaraid nammá.’ ‘Unsea riu sain anair anechtair,’ ar Crom Deróil, ‘at-chonnac-sa gilla nua noídenda i cengul & i cubriuch. Trí slabraid cechtar a dá choss & slabrad cechtar a dá lám. Trí slabraid imma brágit & mórfessiur cecha slabraide, conid inund & óenmórfessiur déc. Co mbeir-sium rompud ferda feramail cu trascrand In óenmórfessiur déc cunastairngend feib ro thairnged a comlín de bolgánaib belca for áthi & étrummi. In tan at-chluined boltnugud a námat, In tan ra benad cend ind fhir díb ra tailfhót de thailfhótaib In talman no risin carraic clochi, iss ed at-bered In fer sin, 'Ní da thetarrachtain gaili ná gascid berair In rumpud sin acht fa baltnugud In bíd & In lenna fil issin dúnud sa.' Na-ngeib-sium eill nári cu n-imthig athach leo co taí tastadach conda-dic In tond inburbi chétna.’ ‘Dar ar cubus,’ ar Medb, ‘is nemnech & Is dochoise In tuarascbáil.’ ‘Nemnech dochoise cách issatuarascbáil,’ bar Cú Ruí. ‘Ced ón, cía é?’ bar Ailill. ‘Ní hannsa: mac na trí curadat-rubart a chíanaib .i. Uma mac Remanfisig, Errgi Echbél et Celtchair mac Uthidir. Is éicen inn airet sin da slúagica chomét a théit i crích a bidbad dáig a gaili da chomus .i. Úanchend Arritech, & níra slán acht a óenblíadain déc, & níra chaith a chuit ríam na tairced do cach óen no bíd issin taig.’ ‘Unsea riu sain anair anechtair,’ ar Crom Deróil, ‘at-condarc-sa and budin da dáescarslúag. Óenfher eturru, súasmáel dubrintach fair; mocolshúli móra óengela ina chind; aged ethiopacda slemangorm aci. Bratt ríbáin i forcipul immi; frithchuman umaidi ina brutt úasa braini; sithbacc créduma ina láim. Clucín céolbind ina chomaitecht. Bertaid a echlasc bar In slúag co tárcend suba & sogra dond ardríg & dond tshlúag uili.’ ‘Sothib & Is fursidi In tuarascbáil,’ ar Medb. ‘Sothib cách 'satuarascbáil,’ bar Cú Ruí. ‘Cía sút?’ bar Ailill. ‘Ní hannsa,’ bar Cú Rí: ‘Róimid Rigóinmit sin,’ ar Cú Ruí, ‘ónmit Conchobair. Ní rabi d'esbaid nach do chumaid ar duni d'Ultaib ríam a ra tucad da ari acht co facced Róimid Rígónmit.’ ‘Unsea riu sain anair anechtair,’ ar Crom Deróil, ‘at-chonnarc and fer corcarda cétlíath i carput chendphartech ás echraid uraird. Lend ilbrecc ingantach imbe co n-imdénam órshnáith. Fail óir dano cechtar a dá lám; fánni óir im cach mér da méraib. Airm co n-imdénam órda lais. Noí carptig remi & .ix. carptig 'na degaid & .ix. carptig cechtar a dá tháeb.’ ‘Is urdnidi & Is rígda In tuarascbáil,’ ar Medb. ‘Is rígda & Is urdnide In tí 'sa tuarascbáil,’ ar Cú Ruí. ‘Ced ón, cía sút? ’ bar Ailill. ‘Ní hannsa,’ bar Cú Ruí: ‘Blad Briuga mac Fiachna a Temair na hArdda, & Is éicen na noí carptig sin imme cach conair téit, ar ni éistend-som ra hirlabra neich dint shlóg acht rea n-irlabra-som. Gáini a comráid do neoch aile acht dó-som.’ ‘Unsea riu sain anair anechtair,’ ar Crom Deróil, ‘at-connarc and budin rígda romóir. Óenfher ina airenuch saic. Folt fráechda fordub fair. Ell n-áilgen issin dara hóil dó, cubur fola fordeirggi issind óil aile dó .i. frecra min munterda In dara fecht & frecra andíaraid In fecht aile. Onchú óbéli cechtar a dá gúaland; scíath tái tailgel fair; claideb gelduirn leis. Sleg mór mileta ra aird a gúaland. Inn úair as-geib a grith slegi do-beir-seom béim d'erlaind In rogaí bar a dernaind co maidend lán armide méich de sponcaíblib tentidi dar a slind & dar a fográin, inn úair ras-geib a grith slegi. Cairi dubfhola da lind adúathmar aidchi remi arna dénam tria druídecht da folaib con & catt & druad, cu fobairthea cend na slegi sin issind lind nemi sin In tráth na thiced a grith slegi.’ ‘Dar ar cubus Is nemnech In tuarascbáil,’ ar Medb. ‘Is nemnech cách 'sa tuarascbáil,’ ar Cú Ruí. ‘Cid ón, cía sút? ’ bar Ailill. ‘Dubthach Dóel Ulad sin,’ ar Cú Ruí, ‘fer na ra thuill buide ri nech ríam; & inn úair Is crech ac Ultaib ule Is crech aci-sium a óenur. In Lúin lúathéchtach Celtchair 'na láim ar íasacht & cori fola forderggi rompi, ar na losced-si a crand no In fer no biad fóthi meni fothraicthe sin choire fhola nemi hí, & ic tarngiri chatha itá-si.’ ‘Unsea riu sain anair anechtair,’ bar Crom Deróil, ‘at-connac-sa and buidin aile. Fer féta farsaid findlíath ina airenuch saide. Bratt gléfhind immi co n-acharimlib argit óengil; léni álaind óengel i caustul fri cnes dó; máeldorn finnargit fa choim; cráeb chréduma ra haird a gúaland; binnius airfitig inna guth; airlabra airard admall aci.’ ‘Dar ar cubus Is brithemda & Is gáeth In tuarascbáil,’ ar Medb. ‘Is gáeth & Is brithemda cách 'sa tuarascbáil,’ bar Cú Ruí. ‘Cid ón, cía sút? ’ bar Ailill. ‘Ní hannsa: Sencha Mór mac Ailella meic Máelchlóid a Carnmaig Ulad, sobérlaid fher In talman & fer sídaigthi slúaig Ulad. Fir domuin án turcbáil co funiud no shídaigfed da thrí findfhoclaib.’ ‘Unsea riu sain anair anechtair,’ ar Crom Deróil, ‘at-connarc and budin fég fírálaind. Gilla óc aítidach inna hairenuch. Folt buide búanchlechtach fair. In breth na fétand In láech fil remi da brith berid-seom hí.’ ‘Is gáeth & Is glicc In tuarascbáil,’ ar Medb. ‘Is gáeth & Is glicc In tí 'sa tuarascbáil,’ ar Cú Ruí. ‘Cía sút? ’ bar Ailill. ‘Ní hannsa: Caíni Caínbrethach mac Sencha meic Ailella sin, & In breth na beir a athair & na fétand berid-seom hí.’ ‘Unsea riu sain anair anechtair,’ ar Crom Deróil, ‘at-condarc-sa and triar úathmar allmarda co pudrallaib imgerra urardda; co n-étaigib allmarda líathodar impaib; co trí gothnib umaidi i llámaib dessa leo; co trí lorggaib íarnaidib ina lámaib clí. Ní labair nech díb ri araile & ní labair nech din mór-slúag riu.’ ‘Is mogda allmarda In tuarascbáil,’ ar Medb. ‘Is mogda & Is allmarda In lucht isa tuarascbáil,’ ar Cú Ruí. ‘Cid ón, cia sút?’ ar Ailill. ‘Ní hannsa,’ ar Cú Ruí: ‘trí dorsid rítigi Conchobair and sin, Nem & Dall & Dorcha.’ Tuarascbáil In chédna braini tánic issin faithchi díb sin. Nuchun airrecht In druí mór nimthathand a tuarascbáil do thabairt ó sin immach. ‘Is iat Ulaid sút trá,’ bar Medb. ‘Is iat écin,’ bar Cú Ruí. ‘In ra samlad ríam na híaram no In fail i turchantain no remfáistini acaib?’ ‘Nad fetamar má tá,’ ar Cú Ruí. ‘I fail san dúnud nech ra-fitir?’ ar Medb. ‘Atá sinser Cland Dedad,’ bar Cú Ruí, ‘.i. Gabalglinni mac Dedad fil isé dall .xxx. blíadan issin dúnad sa ica gairi.’ ‘Tíagar da íarfaigid de In ra hairichlit & íarfaigther de cía hairichill tucad forru.’ ‘Cía ragas and?’ bar Cú Ruí. ‘Táet Crom Deróil & Fáenglinni mac Dedad.’ Táncatar rempu conice In tech i rabi Gabalglinni ica gairi. ‘Cía so?’ ar eseom. ‘Crom Deróil & Fáenglinni mac Dedad and so,’ ar iat, ‘'ga íarfaigid dítsu In rabi i tarngiri no i fástini a taidecht Ulad no In fail frithálim forru má tá.’ ‘Is cían atá i tairngiri a taidecht & ra fritháilit. Is é a frithálim, teg íarnaidi & dá thech cláraid immi et teg talman foí anís & lecc imdangen íarnaide fair-side & na fríth da chrín & do lassamain & da gúalach ra timmairged issin tech talman conid forlán. Is sed ra tairgered dún co timmairgfitís mathi Ulad i n-óenaidchi issin tech sain. Atát secht slabraid úríairn sund fa chossaib ind leptha sa ra hairichill chengail & forríata; a cengul do na secht coirthib failet for In fhaidchi se immuich.’ Táncatar rempu issin tech i mbaí Medb & Ailill & mathi na cúiced et ad-fétaiter dóib mar ra airichlit Ulaid. ‘Tíagar d'ferthain fháilti riu, nech úaitsiu & úaimse, a Chú Ruí,’ ar Medb. ‘Cuich ragas and?’ far Cú Ruí. ‘In dias cétna,’ ar Medb, ‘et curap amlaid ferthair fáilte friu úaimse co mathib chóicid Connacht & úaitsiu cu mathib dá cúiced Muman.’ ‘Do-bér-sa cid aichni,’ bar Cú Ruí, ‘arin tí fhrecéras In fálti In ra síd no In ra debech. Úair mad é Dubthach Dóel Ulad fhrecéras Is ra hessid táncatar; mad é Sencha mac Ailella fhrecras Is ra síd táncatar.’ Lotar rempu conici bail i rrabatar Ulaid forsind faithchi. ‘Mo-chen bidchen do thíchtu, a ardrí ardéchtach ardúasal Ulad,’ ar Crom Deróil, ‘ó Meidb & ó Ailill & ó mathib cúicid Connacht leo.’ ‘Mo-chen bithchen do thíchtu, a ardrí ardéchtach Ulad,’ ar Fóenglinni mac Dedad, ‘ó Coin Ruí mac Dári cu mathib dá cóiced Muman failit tall issin dúnud.’ ‘Tarisi lind & tarisi risin ríg,’ ar Sencha mac Ailella; ‘et ní do dénam uilc ná hirgaili táncatar Ulaid acht ar medarmesci á Dún DáBend co Clíu Máil meic Úgaine et níra míad leo dul assin chrích co mbetís aidchi longphoirt inti.’ Táncatar rempu cunice bal i rabe Medb & Ailill & Cú Ruí & Eochu cu mathib na trí cúiced. Ra innisetar doib. Ra cuirit intáes dána & na hairfitig & lucht airgarddigthi co hUltaib céin ro bás ic errad tigi doib, do gardigud& d'airfitiud doib. Ra curit techta chucu da rád riu In láech bad ferr d'Ultaib do brith rogai tigi doib. Ra érig imresun ac Ultaibimmi sin. At-raachtatar cét curad comchalma díb aran-armaib In n-óenfecht cu ra sídaig Sencha mac Ailella iat. ‘Táet Cú Chulainn and,’ ar Sencha: ‘ba thómos a thigi tháncabair, & bid for a fháesam cu ros-tí arís.’ At-raacht Cú Chulainn. At-raachtatar Ulaid érgi n-óenfhir i ndiaid Con Culainn. Sillis Cú Chulainn far In tech Is mó ro baí sin baili. Is esede In tech íarnaide imma rrabatar In dá thech cláraid. Táncatar lucht a frithálma chucu & ra hatód tor tened dermár dóib. Ra deoraintea airigthi bid & lenna dóib. Cach faicsi thiced d'aidchi ra etlaitís lucht a frestail & a frithálma ar óenfheraib úathu cu ríacht In fer ndédenach co ro íad In comlai da éis. Co tucait na secht slabraid úríairn forsin tech et ro cenglait do na secht coirthib cloch bátar forsind fhathchi immuich. Tucait trí coícait goband cona mbolgaib goband da gressacht In tened. Tucait a trí timchúardda imman tech. Ra hadnad In tene anís & anúas issin tech co tánic robruth In teined trisin tech anís. Cu ra thromgairset In slúag immon tech curba thaí tastadach for Ultaib. Cu n-ebairt Bricriu: ‘A Ultu, ca rét In bruth romór gabas ar cossa? Acht Is irdarcu damsa sanas ná do neoch aile égem: dar limsa atáthar icar loscud anís & anúas & Is forríata In tegdas.’ ‘Biaid cur da findfam,’ bar Triscatail Trénfher ic érgi & ic tabairt bulli da choiss issin comlai n-úríairn baí rissin dorus. Níra chneit & níra géis & níra gúais In chomla. ‘Ní ma-ndernais da fhled d'Ultaib, a Chú Chulainn,’ bar Bricriu. ‘Dos-ratais i cró bidbad iat.’ ‘Na habair, a Bricri,’ ar Cú Chulainn. ‘Da-gén-sa dom Chrúadín ní triasa ragat Ulaid uli immach.’ Sádis Cú Chulainn a chlaideb co ránic conici a elta trisin tech íarnaidi & trisin dá thech cláraid. ‘Tech íairn and so,’ bar CúChulainn, ‘etir dá thech cláraid.’ ‘Messu cachmain ón,’ bar Bricriu. ... ‘... dianda-táirle mo lorg-sa mairfidus.’ ‘Is messe,’ ol Triscoth. ‘Nach fer díb do-n-écuchus-sa co handíaraid at-bélat a béoil.’ ‘Is messe,’ ol Reordae Drúth. ‘Is messe,’ ol Nia Natrebuin Chró. ‘Is messe,’ ol Dáeltenga. ‘Nechtar n-athar-ni nod-raga,’ ol Dub & Rodub. Cot-réracht cach fer di arailiu imbi. ‘Nácha-foglúesed aní sin,’ ol Sencha. ‘Fer do-ngegat Ulaid cinip é gaiscedach bas dech bes and, Is é nod-raga.’ ‘Cía úanni són?’ ol Ulaid. ‘Cú Chulaind ucut cenip sé gaiscedach bas dech and Is hé nod-raga.’ Fris-rérachtatar íarom isin les & Cú Chulaind remib. ‘Inn é In genid seo as dech gaisced la hUltu?’ ol Fintan. La sodain lingid Cú Chulaind i n-ardai co mboí for tulchinniu ind lis, & for-roebling a gaisced forsind aurdrochut con torchartar dia n-ailchengaib In gaisced ro bátar isin dún. Ructa íarom hi tech ndarach cúachléthe & comla ibair aire i mbátar trí fertraigid dia tiget, & dá drolam íaraind esse, & indber íarind arin dá drolam sin. Ro hesrad a tech di cholcthib & brothrachaib. Do-bert Crom Deróil a ngaisceda inna ndiaid & sudigthi & ar-rócabar gaisced Con Culaind úasaib. ‘Tessaigid indlat dóib,’ ol Ailill, & do-bert coirm & biad doib comtar mesca. Dodas-athiged Crom Deróil beos dús i mbuí ní bad áil dóib. Ó raptarmesca benais Sencha bascrand. Con-túasiset fris uli. ‘Tabraid trá for mbennachtain forsin flaith do-n-fáncid. Is ségonnae ro both frib. Ní lám i ngort mbocht. Is imda coirm & biad dúib lasin flaith do-n-ángid. Nírbu écen a rád fri urgnam.’ ‘Is fír són,’ ol Dóeltenga. ‘Tongu-sa a toinges mo thúath nadcon ricfaid far tír co bráth acht a mbértae éoin úaib inna crobaib, acht fir Hérend & Alban do aitrib for tíre & do breith for mban & for sét & do brisiud cend for mac fri clocha.’ Is deas-breth Fergus for Tána In so : — Léic ass Dubthach nDóeltengad, ar cúl int slúaig no-srengaid; nocon dergéni nach maith; ro geogain In n-ingenraith. Ferais écht ndochlae ndobail, guin Fiachaig meic Concobair; níbu amru ro-cloth dó guin Mani meic Fedelmtheó. Rígi nUlad ní chosnai, mac Lugdach meic Casrubai; iss ed do-gní fri doíni. a nnad ruba con-soídi. ‘Ní gó aní sin trá,’ ol Dubthach. ‘Décid-si a tech dia daingni & a ndúnad fil ara tech. Nach facthi cid áil dúib dul ass níp-thá cumac dó. Is mebol damsa indosso mani fuil imorbága imar tóbairt immuich. Acht nammá In láech ucut as dech gaisced la hUltu ro-festar fis scél úadib.’ Cot-rosci CúChulaind & ro lá cor n-iach n-erred de i n-arda co ruc a chléthe n-óchtarach din tig co mboí for cléthiu In tigi aile. Co n-accae In slóg sís úad. Do-ralsat óenclár catha foraib dia tóbairt. Do-bert Ailill a druim frisin comlaid dia n-anacol. Gabsit a secht meic a láim ón dorus. Do-mmemaid In slóg for lár ind lis. To-lluid Cú Chulaind coa muintir & do-bert a luie frisin comlai co lluid a chos trethe corice a glún. ‘Mad do ben do-léced,’ ol Dóeltenga, ‘no biad ina lligu.’ To-bert Cú Chulaind a lue afridisi co mboí a n-imdorus isin tenlug fó. ‘Fresdiadam,’ ol Sencha. ‘Iss ed bias and,’ olso Cú Chulaind. ‘Cach n-ada as ada do ócaib oc comruc bíd ocaib. To-fil far céliu chucaib sund.’ ‘Cate far n-arle?’ ol Sencha. ‘Tocraid for ndrommand fri fraigid uli & bíd a gaisced ar bélaib cáich & erbaid óenfer dá n-acallaim. Mad trummi turcbáil a ndubí-í fochartaid a tech díb.’ ‘Cía ata-gegalldathar?’ ol Sencha. ‘Ata-gegallar-sa,’ ol Triscoth. ‘Nach fer díb do-n-écucus-sa at-bélat a béoil.’ Bátar a chéli oc airli a n-airle immuich. ‘Ceist, cía ata-geglathar & cétna-raga cucu isa tech?’ ol ind óic ammuich. ‘Ragat-sa,’ ol Lopán. Luid íarom Lopán isa tech cucu, nónbor dó. ‘Inlaích sin, a láechu,’ ol sé. ‘Iss ed a n-inlaích In fer co cind a chéli,’ ol Triscoth. ‘Fír fír. Driscoth sund oc erlabrai Ulad. Ní fuil aurlabraidi mathi leo chenae.’ D-an-éci Triscoth co andíaraid co tarla a dí bond bána fair. To-lluid íarom. Fer Caille isa tech nónbor. ‘Inláin sin, a láechu,’ ol sé. ‘Iss ed a n-inláin In fer co cind a chéli,’ ol Driscoth. D-an-éci Driscoth co andíaraid co tarla a dá bond bána fair. To-lluid íarom Mianach Anaidgned isa tech nónbur. ‘It bána linni ind othair filet forsin lár,’ ol sé. D-an-éci Driscoth. ‘Dom-féci-se,’ ol sé, ‘dús inn ebél de.’ Gabais a chéli a chois foí & imma-mbert forsna trí nónboraib ro bátar isin tig íarom conná dechaid nach háe i mbethu ass eter sudiu. Con-gair íarom In slóg ammuich imma tech dia gabáil for UIto. Ro láiset íarom Ulaid a tech tara cend co torchratar trí chét fon tig dint slóg ro buí friss anechtair. Dlútai In cath di alailiu. Bátar íarom i n-imnisiu In chatha co medón laí arabárach. Ro gab maidm for Ultu ar-abu ar batir úati. Buí Ailill for sosad In dúine oca ndéscin. ‘Roptar scéla innisen damsa scéla Ulad cosindiu. At-chuas dam ní bátar i nHére óic a cumma dóib, co n-accu ní dénat acht mebail indiu. Is cían ó as fásach ní gebthar cath cen ríg. Mad imomsa immurgu do-bertha In cath ní bad chían fo-lilastae. At-chíd nim-thá-sa cumac dóib. Is díguin dom-gonar imaib.’ La sodain ro lá Cú Chulaind bedg de tresin mbudin & forda-rubai fo thrí. Forda-rubai dano Furbaidi Fer Bend mac Conchobair imma cúaird. Ní gointis a chéli ara lechet leo. ‘Cid na gonair,’ ol alaile díb, ‘in ségond sa? Ní mellach a chaíne do-gní. Tongu-ssa a tongas mo thúath cid cend óir no beth fair nan-génaind-seo oc guin mo bráthar.’ Benaid side sleg n-ind & ad-baill de. Mutti íarom In cath for Érnu & ní érnai acht trian díb ass. Orgit Ulaid íar sin a ndún n-uli & aingit Ailill & a secht maccu arnad bátar hi cath friu. Ó sin trá nír threbad Temair Lóchra. Atd-luí Crumthand Niath Náir ass, di Érnaib. Cont-ric fri Richis mbancháinti tíar oc Lemain. Mumme do Crumthand In ben. ‘In fárcbad mo mac-sa?’ ol sí. ‘Fo-rrácbad,’ ol Crumthand. ‘Tair limsa,’ ol sí, ‘co ndérais.’ ‘Cisí dígal?’ ol Crumthand. ‘Co rubae Coin Culaind tara ési,’ ol sí. ‘Cinnas do-géntar són?’ ol éseom. ‘Ní handsa. Má rut-bet dí láim dó níbat écen nach n-aill chena ár fo-géba i n-ascid.’ Lotar didiu i ndiaid int slúaig co farnactar Coin Culaind for áth ara cind hi Crích Úathne. Tiscaid Riches a hétach dí fíad Choin Chulaind. Múchais Cú Chulaind a étan fri lár arnácha-ndercachad a hernochta. ‘Tófairthe hifechtso, a Chrumthaind,’ ol Riches. ‘Do-fuil In fer chucut,’ or Lóeg. Gabais Lóeg cloich asin charput & díbaircid dí conda-ecmaic tara luthain co mmemaid a druim i ndé & combo marb de íarom. Cot-réracht íar sin Cú Chulaind ar cend Crumthaind & fich fris co tuc a chend lais & a fodb. Do-llotar íarom i ndegaid int slúaig co mbátar oc dún Con Culaind co féotar and insind aidchi sein. Bátar íarom for foirriuth co cend cethrachat aidche forind óenfeis la Coin Culaind, & tíagait úad íar tain & fácbait bennachtain leiss. Tánic dano Ailill anes fri hUltu combuí for célidi occo. Do-breth comlethet a enech di ór & argut do Ailill & secht cumala cach meic dia maccaib. Dolluid íarom Ailill dochum a thíri fo chóri & óentaid fri Ultu. Boí íarom Conchobar íar sin cen coscrad a rígi immi céin buí i mbíu.

https://celt.ucc.ie//published/G301040.html

G301041

Tromdámh Guaire

Unknown

Emer Purcell

900–1200

Early Modern

EN, LA, GA

—

—

—

Bai ri uasal oirdnighe for Airghiallaibh feacht n-aill .i. Aedh mac Duach Dhuibh. Ein-aimser do sein & d'Aedh Fhinn mac Fergna meic Fearghusa meic Muireadaigh Mail ri Brefne, et do bhatar In dias sin co himrisnach. Gach ni maith dognidh fear dhibh, rob ail don fhir ele a imurcaid do dhenum do fein. Et ni hinann do bhatar aroen, or bui fear cétach comhrumach conaigh acu .i. Aedh Finn & fear crodha cosantach .i. Aedh mac Duach Duibh ri Oirgiall. Is do tra ba cora beth crodu dib, or robui sciath aigi & ba he ainm In sceith sin Duibhghilla, & ba da buadhuib gach aen do chidh a lathair catha hi da bidhbadhuib, ni bhidh nert mna seólta 1 ann, & ba maidm roimpi gach conair a teighed gin gu beth acht si & fear a himcair. Is ann i mbui Eochaidh righ Brefne & ba heisein Dallán Forguil. Bui tromdham mor aige ann doib, et as i In Brefne inad ba ferr leis, or ba himdha a cruigh & a cethracha. Tarla aenn-oighthi i mBrefne a tigh n-ola & atbert ra Dallan: ‘Mor h'oirdni & do chadhus uaim, a Dhallain,’ ar se. ‘Ni hingnadh sin,’ ar Dallan, ‘ar Is mor m'anoir a nAlbain & a Saxain & a mBretnaibh & a Frang .Or ata ollamnacht gach crich dibh sin agam’. ‘Gidh edh,’ ar Aedh, ‘doberim-si d'imurcaid? gach rig dib sin duit. Or In tan tede-si ar cuairt ollamnachta i crich ciana comaithigh, In tan tesdas bo uait cuirim-si bo 'na hinat, & In tan teasdus each no cru no pinginn cuirim-si ina innad gach neth dibh, co fagha tusa do cruidh & h'innmusa imlán.’ ‘A rí, cidh ma n-abrai na briatra sin?’ ‘Aderim,’ ar Aed, ‘curub coir duit-si, In te ata fa chom-nós friomsa .i. ri Oirgiall, gach ní dá n-iarfair air d'fagbail uadha.’ ‘Ni fuil aigi,’ ar Dallán, ‘a n-ecmuis a fhlaithiusa ni nach tibredh damsa.’ ‘Ata imorro’ ar Aedh Finn. ‘Cid esein?’ ar Dallán. ‘Sciath fhuil aigi; Duibhgilla a ainm, & is leis ro gabh-somh nert riam & Is leis gabus fos & do chosain crích nOirgiall cona himlib; ni thibre duit-si hi.’ ‘Ni hathcuingi fhireicis sin,’ ar Dallán, ‘& damad ead, do iarfaind-si hi.’ ‘Dobér-sa logh duit-si ar dhul da hiarraid,’ ar Aed Finn, ‘. .i. céd da gach crudh.’ ‘Ragat-sa d'a hiarraid,’ ar Dallán, ‘& muna faghar hi, aerfad ri Oirgiall.’ Rucsat as In agaid sin. Eirghius Dallán gu moch & gabthar a eich do & ruc leis a tri naenbur ollaman co dunad righ Oirgiall. O'tcuala In ri Dallán do beth forsin faichthi, tanic chuigi & tuc teora póga do & do chuir failte riana ollamnuibh & ro himairchuireadh Dallán gus an ndún. ‘Ni airisiub,’ ar Dallán, ‘co fesom In fuighbead m'athchuingid.’ ‘Cret in athchuingid?’ ol In ri. ‘Do sciath-sa’ ar Dallán, ‘.i. Duibgilla.’ ‘Ni hathchuingid fhir-eicis sin’ ol In ri, ‘& damad ead doghebhtho-sa.’ ‘Tucus-sa duan cugat-sa da cinn,’ ar Dallán. ‘Maith leam-sa do dhuan d'eisteacht,’ ol In ri. Ro gab Dallán In duan-so: A err ada, a Aedh, a dhaig dana dúr, a mhaith mur mhuir mhoir, maith cuirfe for cul. Concuirfe for cul, A Aed meic Duach Duibh is maith mor do maein, gan aeir Is gan oil. A grian d'aithle a renn, isad uathmar leam, a chláir fith-cheall finn. conthuilfeam a err 2 ‘Is maith In duan,’ ol In ri, ‘gibe do tuicfedh hi.’ ‘Fir duid,’ or Dallán, ‘& gidh cia dogena in fordheargadh file, Is dó fein Is coir a minugad: is meisi dorinne an duan & Is me mhineochus hi. A err ada a Æd adubart frit-sa .i. mar err einigh & gaiscidh Eirenn tusa. A dhaig dana dhur .i. a dhaig Is ainm do neimh & Is neim dana tu isna cathaib. A mhaith mur mhuir mor .i. damad lat maín & maitheas na mara, do dailfea he do aes eicsi & ealadhan. A grian d'aithle a renn .i. In grian tar eis a renn d'facbail, as i sin uar Is ferr a dealb & ni ferr a dealb ina do dhealbh-sa. A clar fithcheall finn .i. da mbedis secht foirne fithchle oc aen-duini, ni budh ferdi do he & gan clar aigi; Is tusa clar cothaigthi & conmhala bhfer nEirenn.’ ‘Is maith sin,’ ar ri Oirghiall, ‘& dobér-sa cruidh & cethra da cinn.’ ‘Tabair, da ngabtur uait,’ ar Dallán; ‘et doronus-sa duan eli molta don sciath .i.’ A Aed suidhcern seig conselga do sciath, reb tonn a renn reab, cenn ar treab 's ar triath Beram-ne a cruth den tar gach finnsruth fial, modh cin tnuth 'con triath, mo sciath sceo a sciath. Sciath breac biatta bran , gesidh Badhbh dia bruach; sciath comadbul caem ata ag Aedh mac Duach. 'Bérmait o mac Dhuach,> rem' dula for caí , sciath comadbhul caem dam o Aedh ar mh'ai. Aedh. ' ‘Is maith In duan soin, a Dhalláin,’ ar Aedh, ‘& In ni Is cubaidh ria .i. or & airget, seoit & maine, dogebtur uaimsi iat.’ ‘Ni gheb-sa sin,’ ar Dallán, ‘or Is don sciath doronus mu dhuan; & doronus fos duan eli don sciath .i. Duibhghilla dub a mhaisi, rl.’ ‘Is maith In duan soin, a Dhalláin,’ ar Aedh, ‘& cenneochat-sa co maith hi dh'our & d'airget; dobér fos cét da gach crudh da cind.’ ‘Is maith sin,’ ar Dallán; ‘gidhedh ni dubairt duini da bhél d'or na dh'airget na dho séduibh In domain, ni ghebat-sa uaid acht In sciath.’ ‘Ni tiber-sa in sciath duit,’ ar Aed. ‘Aerfat-sa thusa,’ ar Dallán. ‘Firta & mirbaili Righ nime & talman uaim-si at'agaid dom'saerad & dom' anacul ort; et In cumain let, a Dhalláin,’ ar Aed, ‘in tan doronsat naeim Eirenn codach eadrainn & sib-si aes ealadan Eirenn, gibe acuibh-si doghenad aera co hecoir duinn, tri bolga aithisi dh'fas air, & damad sinne do toillfed & sibhsi da denum gu coir, In oired cédna d'fhas oirnne? Et Is iat na naeim sin: Colum Cille mac Fedhlim; Ciarán Cluana; Sein-Ciaran Saigre; Finden Cluana hEraird; Finden Mhuighi Bile; Seanach; mac Caitin; Ruadhan Lothra; Brenainn Bera; Brenainn mac Findloga; Mu Colmoc naemtha; Comgall; Da Lua Daire; Caillen naemtha.’ ‘Ni béruit sin uili tusa uaim-si gan t'aerad, & ni ferdi leam h'aerad muna gabar at' fiadnuisi ni dhibh’; & do gab, ut dixit: A Aedh mic Duach duibh, a ruach ar nach ruib, a brog na cuach cain, a adba luath luin. A chaer geltaigh glais, suidfet treabhthaig luis, a guirt glais mar greis, caindleoir brais for buis. A bharc fega fuair, a bharc bera beim , a airbhe In duib daeil, a airbire, a Aeidh. A Aed. ‘Is cubus duinni,’ ar Aedh, ‘nach fedamar-ne In ferr no In mesa sin ina In ced-duan dorinnis.’ ‘Ni hingnad fer h'aithne-si da rad sin,’ ar Dallán ‘& os misi dorinne na haera, as me mineochus iat. A Aedh meic Duach Duibh, a ruach ar nach ruib: inann sin & lodan samraidh In uair dogeibh se tart mor & shaltras neach ann, sceinnid a lan as & ni thic lan eli ann no gu tic In tuili aris; inann son & tusa, ar ni fuil da mhéd moladh dogebha ara ticfa int einech cédna indut doridisi d'eis na n-aer sa. A brog na cuach cain: inann son & peta cuach, ár ni bi a tigh peta Is mesa inas; treicidh a ceileabrudh acht beg & ni ferr leis eisein do denumh tra eli ina isin geimreadh; et araili ica radh co ndenann en ele banaltrannus fris, cobcan a ainm, & cuiridh sein a en fein uadha & bethaigidh se en na cuaiche guma hingnima he, & beridh In chuach le he & ni hannsa le in cobcan sin ina gach en eli. Inann son & do dail-si & aes ealadna Eirenn; ni bhia cuimne aca ar mhaith da ndernuis tar eis na n-aer sa. A adhbha luath luin: inann sin & lon d'eirghi roim duini san oighthi; leicid fed no scal as & ni labhrann 3 In oighthi sin o gabus egla he. Is amlaid sin duit-si; do clous h'oenech a cein, & o dho haerad thu, ni cluinfe neach he tareis na n-aer-so. Suidfit treabhtha luis: inann & In bech, ar da n-ibhedh oiri secht n-ech a n-aen shoighech, o chuirter for teinid é, ni dhenann acht dubad d'eis na mbech da shugad.’ ‘Leic as, a Dalláin,’ ol In ri, ‘na geibh mh'aera am' fhiadhnusi ni Is mo, ar leicfet as don ealaduin tu anois.’ ‘Budh fir’ or Dallán; ‘gabhur mh'echrad dam co n-imtighinn.’ Do gabad a n-eich doibh & ro imtigset asin mbaili amach Dallán cona ollamnaib. ‘Nert De & na naem uaim-si a nbur ndiaigh,’ ol Ædh. ‘má do grisabar co hecoir mhe.’ Nir chian rancatar on baili In tan adubairt Dallán re a ollamnaib: ‘As ingnadh leam,’ ar se, ‘in ni aderuid lucht scailti na sceladachta, or Is ed aderuit, gidh cia doni na haera co hecoir, cumad mheisdi do; & Is doigh lim-sa nach dernad riamh aeir bhudh ecora & budh ainndligtighi inait na haera dorinnus fein; & Is ferdi dam anois a ndenam, or do bhadhus gan ein-shuil ag techt don baili & atait da súil maithi acam anois.’ ‘A rí-ollam,’ ar siat, ‘is maith In scel indisi, & ni hurusa a creidemh.’ ‘As fir he,’ ar Dallán. ‘Mas ed,’ ar na hollamna, ‘innis duinne ar nhecar isin sligid romut & ad' diaigh.’ ‘Atait,’ ar se, ‘da naenbur acuibh romam & naenbur a m' dhiaigh.’ ‘Fir duit, a righ-ollam,’ ar siat. ‘Ni fhedar In maith na hairde ut,’ ar Dallán. ‘Or do naiscius mo comairce ar Colum Cille mac Feilim, ind chomhartha ecsamail d'fhagail dam ria mbas & cá fuighinn comhartha bhudh inganta dam ina mu beth dall ac teacht don bhaili & da shuil anois acum? & beridh dh'innsaigid mu thighi mhe.’ Rucad da thigh he iarsin & do bhi 'na bethaid tri la co n-oidhchib & fuair bas iarumh. Tancatur na hollamna co haen-inad & ba hiat so a n-anmanna: Maol Gedic mac Fir Goboc, ollam Alban; Arrachtan mac Onsclainn, ollam Bretan; Srubchaille mac Sreabchaille, ollam Saxan; Niamchaemh ollam Uladh; Dæl Duileadh ollam Laighen; Ollmhór árdeigis ollamh Dheasmhúmhan; Oircne Aitemain ollam Tuadhmhuman; Senchan eices, file & primh-ollam Connacht. Tangatar na hollamna co haein-inad & ro fiafraiged acu cia da ndingentai ollam a n-inad Dhalláin. ‘Tabhur muime na cleri cucainn,’ ar siat, ‘.i. Muirenn ingen Cuain Chuilledi ben Dalláin, & ín chliar caillech .i. Grucc & Gracc & Grangait.’ Tucad on & ro fhiafraigset dibh cia dar coir ollam do denamh. Adubairt Muirenn: ‘Dochuaidh sibh-si fecht riamh ar cuairt ollamnachta a nAlbain. & ro fhiafraigius-sa do Dallán ann sin, gibe tan fogebhudh se fein bas, cia da ndingentai ollam 'na inad. Atbert soin, da cuiredh neach ar doman rann a n-inadh an roinn & focul a n-inad In focuil do fein, as e Senchan scinfhile do chuirfed.’ ‘Maas ed,’ arna hollamna, ‘dentar ollam-thairngertaid do Senchán aguinn,’ ar siat. Rohollamhnaiged Senchán acu ann sin et adubradur ris dul os cinn Dalláin & marbhnaidh do dhenamh dho. Dochuaidh Senchán & doroine In marbhnaidh sin & do ghab os cinn Dallain i: Inmhain corp adrocair sunn; ger fer trom, ba fer etrum; etrom cuirp ba trom fedma; mor cliar dar bu tigerna. 'Tri caegaid dhun ar aen ris, d'eicsib fedba forbhad fis; mad da mbeimis lín budh lia, fodhluim nua uaidh dhuinn gach dia. 'Uaim dhileann nach soichit sloigh, buinne Esa Ruaidh romhoir, tuili mara romair raín, samail inntlechta Dallain. 'Gu roister tar In ngrein ngil do dealbh Dia os na duilib, ni roich fili thuaidh na thes tar Eochaid reid Ri-eiceas. Ba hegnaid, a Dhe nime! ba huasal, ba haird-fili, cu tarraid tonn do bhas bhil, uch ba haluinn, ba hinmain! Inmain. Adubratar In tromdham uili cu roibhi a saith fein d'ollam isin te dorinni In marbnaidh sin. Is ann sin ro fiafraigset ga cuiged a nEirinn a rachdais ar tus ar cuairt ollamnachta, & bui gach ollam dhibh ag iaraid dhula da cuiged fein. Adubairt Senchán ba cora dhula ar amus In te nar haerad & nar himdergad um or na um ilmainib riam. ‘Cia esein?’ ar cach. ‘Guaire mac Colmain meic Cobthaig meic Goibnenn meic Conuill meic Eogain meic Echach Bric meic nDathi meic Fiachra.’ Adubratar In tromdhamh uili ba coir dhoibh dul ann sin o bhudh maith le Senchán he. ‘Faiter fesa uainn go Guaire.’ Tiaghuit & innisit do Senchán cona ollamhnaib & cona fhiledaib da innsaigid. ‘Mu chean-sa dhoibh,’ ar Guaire. ‘Mu cen da maithibh & da n-olcaib. Mu cen da n-uaislib & da n-islibh. Mu cen da mnaib & da feruib.’ Dorinne Guaire iarum bruigin doibh & ocht sleasa uirri & dorus idir gach da slis dib & ocht primhleaptha idir gach da dhorus & foileabaid a fiadnuisi gach primleptha. Is airi ro ordaigh-sium sin: gibe do lucht na himdaighi dogenad troit no imrisan & do eireochad aisdi, co faghadh se in foileabhaidh urlam ar a chinn tis. Agus dorinne se ocht tobair da bhferuib & ocht tobair da mnaib, ár nír ail do uisci lamh na n-ollaman do dul tar lamhuibh na mban na usce lamh na mban do dhul tar lamuib na n-ollam; & doronad flegha & fuireca aigi fo a comair; & do chuir techta ar a cenn iarum. Atbert Senchán: 'Gidh maith einech Guaire, ni ber-sa a bhfuil ann so chuice do lot Connacht, ár ni beg lim a da trian do breith cuigi & trian d'facbhail'; & doroine samlaid; ni ruc co Guaire acht tri caegaid eces & tri caegaid eicsín & tri caegaid con & tri caegaid gilla & tri caegaid ban muinnteri & tri nonbhur d'aes gacha cerdi; & rangatar co Durlus In lin sin. Do eirigh Guaire 'na gcoinne & do thairbir do phoguibh a maithi & do fer fáilte rena saithibh. ‘Mo cen-sa dhaibh.’ ar Guaire. ‘Mo cen da bar n-uaislib & da bhar n-islib. Morfhailte uaim daib uili itir ollam & anrad, itir eces & adbur, itir macuibh & mnaib, itir coin & gilla. Acht ata da bar n-imed, ni da bur n-aidhbligud, ni roich uaim-si fáilte fo leth da gach aen aguibh: acht mu cen romhuib uili dh' aen-taeib.’ Agus do cuired isin mbruigin moir iat & do forscailed biadh ar a mbelaib, & adubairt Guaire riu gach ni do beth 'na n-esbaidh d'iaraidh & gu bhfhuigdis. Ba mor tra In decair sin uili d'fagail doib-sium, or ba eicen cuid 'na aenar & leabaid ar leth da gach neach dib, & ni leigdis en-agaid gan tormas & ni eirgitis en-agaid gan mian ecsamail doirb dofagbala do thecmhail do nech cicin acu; & do badh éigion sin d'fághuil do, no an rí do áera & do chaine. Dorala mian ecsamail do neoch a tigh na tromdaime .i. do Muirinn muime na cleire, ben Dalláin, & do léic mhairg moir aisdi. ‘Crét do frit ?’ ar siad. ‘Mian dorala dam’ ar sí, '& muna faghar an mian soin, ní baam beo.' ‘Crét an mian?’ ar Senchán. ‘Sgala do linn leamhnachta le smir mughdhorn mhuc n-allaid; peta cuach do beth ar crand eiginn am fhiadnuisi’ — idir dha Nodlaig in tan sin — & a tenn-eiri for a mhuin & crislach 'na timcheall do ruadhan bloingi toirc gleghil, & ech mongach riabach do beth fúithi & mong corcra fuirre & bert do lín In damain alla uimpi & si ac cronan roimpi co Durlus.' ‘Is decair In mian sin d'fagail,’ ar Senchán. ‘Ni haein-mhian sin acht greas do mianaib ingantacha nach urusa d'fhagail.’ Rucatar as In agaid sin co tainic maidiun; & ticed Guaire d'innsaighid na bruidne gach lai & do fiafraighedh cinnus do bidh acu, & tainic In la sin & d'fiafraig: ‘Cinnus atathar 'con muinntir mhoir maith so aniugh?’ ‘Ni rabhamar riam,’ ar siat, ‘uar Is mesa do bethi aguinn.’ ‘Crét sin?’ ar Guaire. ‘Mian dorala do neoch acainn,’ ar Senchán. ‘Cia da tarla In mian soin?’ ar Guaire. ‘Do Muirinn ingin Cuain Cuilledi,’ ar Senchán, ‘.i. ben Dalláin, muime na cleire.’ ‘Cred in mian?’ ar Guaire. Do innis Senchán sin dó 'Ní hein-mhiann amháin sin,' air Guaire, 'acht ainmhianna imdha, & gibe dib Is usa d'fhagáil, is decair he.' Agus imtigis Guaire co dubach dobrónach 4; & ni tharla da muinntir 'na farrad in uair sin acht aein-gilla & do fiafraig Guaire don ghilla: ‘In maith e do run, a ghilla?’ ar se. ‘Créd imma bfiafraige?’ ol In gilla. ‘Dob ail leam dul go Seasgan Uarbeoil’ ar Guaire, ‘airm i fuil Fulachtach mac Eogain, doig as misi do marb a athair & a chethre meic & a trí derbráithra & is ferr lem he dom marbad & m'oineach ar mh'eis ina mu beth fein tar eis m'oinighe; or ni fuighter na miana ut cu brath.’ ‘Is maith mu run,’ ar in gilla, ‘& da bfaicer thu ag imtecht, ni fuil isin teach sa duine nach bia imat.’ Ba holc le Guaire sin, & tainic roime co Finnaragal na Feli, or In uair badh teanta do-som o lucht eicsi & ealadhan, ticedh co Findaracal na Féle & donith slechtain & urnaighthi & etarguighe co hIsa Crist ann; & do-gheabhadh o Dia gach ni da n-iaradh tre fertuib féle; & Is aire sin do garthi Aracal na Feili dhe. Do bhi tra Guaire oc slechtain & oc urnuighthi & oc eturghuighi De um bas d'fhaghail do fein suil do beth 'na bethaid ag eistecht rena aerad & rena aithisechad don tromdhaim. Doigh nír hiarad air riam athchuinghe budh doilghi lais inait na miana ro chuinnigh In chaillech, & do gab ag guighi Dhe co diacra ma foirithin on eicin sin & fa mhian gach en-nduine don cleir d'faghbhail do on Duilemh; & dorine In laidh mbic co hatoirrsech a bhFhinnaracal na Féle: Dursan dam, a meic mu Dhe, gach dámh thainig sunn ane; trí caegaid eices, doirbh dám, tainicc sunna le Senchán. Gidh mor do dhamhuibh cruaidhi tainic co Durlus Guairi, cluiche Is gáiri ann gach nech no gu tainic In chaillech. Mor In feidhm fa tucus laim, freastul cliar In bhetha bain; da ndech om' thigh nech gan ni, mh'fheidhm cus aniug Is neifní. Cidh ma tuc Ri geal grene a dhelbh orum budhene, o nach tibred dham Dia dil ní do dhidheonad m'aighidh? Do gheallus do Mac Muire nach diultfainn re dreich nduine; da mbéana se dím mu bladh, cidh nach do féin bhudh dursan?Dursan. Rucastar Guaire as In aigid sin cu tainic maidin & atcuala tairm & treathan In aen-oclaig chuigi i mucha lai; & do bhi do mhéd a dhogra & a dhomenman nar fhec air & do aithin he iar sin; & as e do bhi ann, Marbhan mucaid primhfhaid nimhe & talman, & fa mac mathar do Guairi he & Is e ba mucaid do Guaire. Agus Is airi bui 'na mhucaidh, ar comad usaidi do creidium & crabhadh do dhenamh bheth 'na mhucaid a bhfeghuibh & a bhfasaighibh; & bennachuis do Guaire. ‘Fon cuma cédna duit-si, a primfhaidh nimhe & talman,’ ar Guaire. ‘Cred In bron soin ort?’ ar Marbhan. ‘Mian dorala do neoch a tigh na tromdhaimhi,’ ar Guaire. ‘Créd In mian?’ ar Marbán, ‘nó cia dha tarla?’ ‘Do Muirinn ingin Chuain Chuilledhi’ ar Guaire, ‘ben Dalláin & buime na cleire.’ ‘As i sin dob ail linne dh'fhaghbhail bais ar tus dib; & caidhi In mian?’ ar Marbán. ‘Sgala do linn lemhnachta’ ar Guaire, ‘la smir mhughdhorn mhuc n-allaid.’ ‘As decair In mian soin d'fhagail,’ ar Marbán, ‘& gidh decair, dogebthar acum-sa a nGlinn In Scail he.’ ‘Do iar si ni eli,’ ar Guaire, ‘.i. peta cuach do bheth ag ceileabrad ar crand eiginn 'na fiadhnuisi.’ ‘As ingnad In trath da iarraidh sin anois,’ ar Marbán, ‘& gidh ingnad, Is aithnid duinni int inad a bfhuil sin.’ ‘Do shir si ni ele’ ar Guaire, ‘.i. ech riabhach & mong derg uirri & cethra cosa glegheala fuithi.’ ‘A n-ein-tigh ata In dias sin,’ ar Marbán, ‘in peta cuach & int ech riabach.’ ‘Cia oca bhfhuilid?’ ar Guaire. ‘Der Dhamhma ingen Iubddain, do leannan cumachtach fein, Is aice atait.’ ‘Mad aici, doghebh-sa,’ ar Guaire. ‘Do shir si ní eli,’ ar Guaire, ‘.i. beirt ildathach impe do lin In damáin allaid.’ ‘Doghebhthar sin agum-sa a nGlinn in Scail,’ ar Marbán. ‘Do shir si ni eli,’ ar Guaire, ‘.i. a tenn-eri for a muin & crislach 'na timchell do ruadhan bloingi thuirc gleghil.’ ‘Inar shir si sin?’ ar Marbán. ‘Do shir,’ ar Guaire. ‘Mu mhallacht-sa ar In te do shir sin, ’ ar Marbán, ‘& guighim-si Ri nimhe & talman nar foghna In mian sin di. Doigh Is acam-sa ata In torc sin & Is docair dhamh a mharbad, or Is buachail dam he & Is liaigh & Is techtuiri & Is oirfidech.’ ‘Cinnus doni se sin duit?’ ar Guaire. ‘Ni hannsa’ ar Marbán, ‘in uair thicim-si ona mucaib san oighthe & nach facbhuit dreasla Glinne In Scail leathar ar mu chosaibh, tic-sium cucam & cuirid a theanga tar mo chosaibh & da mbedis taithlega & uindemeinti In domain agam, is tusca dom5; a thenga-som slainti dhamh. As liaigh damh he amlaid sin. Is buachail damh he, or in tan tiaghuit na muca ar fud Glinne In Scáil & bís leisci oram-sa, doberim builli dom' chois ann san & teit a ndiaigh na muc; & atat nai ndoirsi ar Glinn in Scáil, & ni hecal do mhuc dibh gaduigi na caibhdhen na faelchu a gu cuireann se In muic ndereadhaigh dib istech. Is oirfitech dhamh he, or in tan bis saint codalta orm-sa, doberim builli dom chois ann sin & cuirid a druim fai & a thair a n-airdi & canaidh cronan damh, & Is bindithir lim fria tétuib mendcrot il-lamhuib suadh ica saeirsheinm in ceol canus damh; & as i In smolach bethadach is lia aisdi cheileabraidh ar bith, & Is lia aitherrach cronain aigi-seom. As decair damsa In bethadach sin do marbhadh,’ ar Marbán, ‘& cuir-si fein techta ara cheann, or ni fhétuim-si a mharbad; & doberim-si mu briathar duit-si,’ ar Marbán, ‘gu tibér-sa cuairt en-lai co bruighin na tromdhaime do dhighail in tuirc fhinn orra, & gumba meisdi beit siad co brath .i.’ Fritha imorro na miana sin uili tre bithin Marbain. Do marbadh iarum In torc finn & do cuired a blonac ar muin na cailligi & dochuaid ar a heoch & do bi ag cronan roimpe co Durlus; agus tarla for clochan chorrach hi ac dul don bhaili, cor thuit a hech & cu tarla hi fein fuithi, cor bris cnaimh a lairgi & a righedh & a muinil, co bhfhuair bas amlaid. Conadh de sin ata ‘eire na cailligi don blonaic.’ Dorala mian ele do neoch a tigh na tromdaime .i. Medb Neidigh ingen Shencháin, & do leic mhairg moir eisdi. Do fhregair a hathair hi: ‘Créd thicc riot, a ingen?’ ar se. ‘Mian domrala,’ ar si, ‘& muna faghar In mian sin, ni baam beo.’ ‘Crét in mian?’ ar Senchán. ‘Lan beinne mo broit acum do smeruibh corra cirdhubha,’ — isin fhailledh ro chuinnidh sisi sin — ‘& co mbeinn ag dul romam co Durlus & comadh amlaid foghabuind muinnter Guairi i saeth & i ngalar.’ ‘Cidh uma n-abrai sin, a ingen?’ ar Senchán, ‘& Guaire 'gár ngoiri-ne & 'gar lesugad.’ ‘In bhfeturis-si, a athair, ’ ar Medb, ‘mar atú-sa a cosuined & In fidat .i. In neanntog; an te doni teach uimpi, ni ferr le nech da loiscenn inas. Is amlaid sin dam-sa; ni ferr lim nech ele d'fagail bais ar tus ina In te dober main & mor-maithius dam.’ Rucsat as In agaid sin. Tainic Guaire roime co bruigin na tromdhaime arna marrach & do fiafraig ‘Cinnus atathar 'con muinntir mhoir mhaith so aniugh?’ ar se. ‘Ni rabhamar riamh’ ar Senchán, ‘la as mesa do beithi againn, or tarla mian dom' ingin-si .i. Medbh Neidig.’ ‘Crét in mian?’ ar Guaire. Da innis Senchán do. Ba bronach Guaire dhe sin. ‘Ni fuil a n-aicned,’ ar Guaire, ‘na miana sin d'fagail.’ Impódus on bruigin & ni cian dochuaidh In tan tarla Marbán do. ‘Mo chen duit, a Guaire,’ ar Marbán. ‘Fon cuma cédna duit-si, a primhfáid nime & talman’ ar Guaire. ‘Crét In brón so ort, a Guaire?’ ar Marbán. ‘Mian dorala do neoch don tromdám,’ ar Guaire. ‘D'éis In tuirc finn?’ ar Marbán. ‘Is ed,’ ar Guaire. ‘Crét In mian?’ ar Marbán. ‘Lan beinne a broit do smeraibh corra círduba.’ ‘Dogebhthar sin acam-sa a nGlinn In Scáil,’ ar Marbán. ‘Cinnus on?’ ar Guaire. ‘La dha. rabadhais-si oc seilg a nGlinn In Scáil & do bhi cú for eill at' laimh, & atconnaic In cu In bethadach & tug tarrang ort-sa; & do bhi tor dreasladh att' fharrad & do tharraing se do brat dit & do leicis-si leis he co hescaid, or nir erais nech um ní riamh, & ni dernais-si acht dul uaidh In tan tanac-sa chuige; & fuarus smera imdha ar In tor & do scaileas In brat uime innus nar ben doinenn na derdan o sin ille ris le cumhachtaib Dé & lem' chumhachtaibh-si; & In ní ba derg In la sin dibh, as dubh anois, & In ni ba dubh, ata blas meala orro.’ ‘Do shir si ní ele,’ ar Guaire, ‘.i. mo muinnter-sa do beth i saeth & i ngalar ar a cinn.’ ‘Is decair sin d'iaraid,’ ar Marbán; ‘& eirigh-si romut anocht co Finnaragal na Fele & rachat-sa gu Glinn In Scáil, & guighem araen Airdri nime & talman umat' muinntir-si do beth i saeth & i ngalar & a mbeth slan ar In lathair cédna.’ Tiagait rompu & doniat edurguighi dicra gu Dia in agaid sin. Agus fuair Medbh na smera & tainic co Durlus & Is amhlaid fuair muinnter Guairi & airdhe bais ag gach duini dhib tre edarghuigi Guairi & Marbáin; & ni derna si acht In baili d'fhacbail In tan fuaratar slainti idir fhir & mhnai. Conadh amlaidh sin frith na miana sin ar bithin De & Marbhain. Tarla mian ele do neoch a tigh na tromdaime .i. Brighit ingen Onithcherne, baincheli Sencháin, & do leic mhairg moir aisdi. Do freagair Senchán: ‘Crét tic friut, a bhanfhlaith?’ ar Senchán. ‘Mian domrala,’ ar si, ‘& muna fhaghar he ni bhaam beo.’ ‘Abair In mian,’ ar Senchán .‘Mu saith d'fhagail damh do shaill luin uisce & mo shaith ele do bhoin cluaisdeirg gleghil gan ai innti, acht ger a n-inat a haei; & mu shaith do shumhuibh derga & do chaeraibh corcra, & gumad hi deoch foghabuinn 'na ndiaigh, fethnait fegha fuinn .i. mil na féthlenn 6’ ‘As decair na miana sin d'fagail,’ ar Senchán. Rucsat as In agaid sin. Tainic Guaire gu moch arna mharach co bruidhin na tromdhaime & do fhiarfaig: ‘Cinnus atathar 'con muinntir moir maith-si aniugh?’ ‘Ni rabhumur riam,’ ar Senchán, ‘uair is mesa do bheimiss, or tarla mian do neoch againn .i. Brigid ingen Onithcherna, mu ben-sa fein.’ ‘Cred in mian?’ ar Guaire. Ro innis Senchán. ‘Ni fhuil a n-aicned na miana sin d'faghail,’ ar Guaire. Tainic roime co toirrsech on bruigin & ni fada do-chuaid In tan tarla Marbán do. Bennachais cach da chele dibh. ‘Crét In brón sin ort, a Guaire?’ ar Marbán. ‘Mian tarla do neoch a tigh na tromdáime,’ ar Guaire. ‘D'eis In tuirc fhinn on?’ ar Marbán. ‘Is ed,’ ar Guaire, & do innis na miana. ‘Is aithnid dhamh-sa baile a fuilid sin ’ ar Marbán, ‘.i. ag caillechab Tuama Da Ghualann, or atait nai fhichit caillech i n-oen-teach & tic a saith uili dh'aein-bleagan on boin soin. Agus Is acu ata In lon sin & in tan leices In caillech fa dheoigh dhibh ar chodlad canaidh-sium ceol doibh da coidelduis fir ghonta & mna co n-idnuib; & as deimhin, da tuctha-sa nai fhichit bo cluaisderg glegheal doibh & laegh gacha bo dhibh, gurub ferr a mbo san ina sin & da tuctha nai fichit lon doibh gurub ferr a n-aen-lon inait.’ ‘Do sir si ni eli,’ ar Guaire, ‘.i. sumha & caera & mil na feithlenn7’ ‘Dogebhthar sin acam-sa a nGlinn In Scáil,’ ar Marbán. Fritha uile na miana sin amail dorarngair Marbán, & tucadh nai fichit bo & nai fichit lon dona caillechaib ar son a n-aen-bo & a n-aon-luin; agus adubratar maithe bhfer nEirenn nar fhiu In tromdam uili in diass-sin do marbad. Tarla mian aili do neoch a tigh na tromdáime .i. do Shenchán & do leig mhairg moir as. Do fhregair an tromdám uile a n-aeinfhecht & ro fiafraighset cidh uma raibhi. ‘Mian domrala ’ ol se, ‘& muna fhaghar he, ni baam beo .i. ma shaith d'fhagail dum fein & dom' cleir & do maithib Connacht do saill mhuici nach rucad fos & do chuirm en-grainne, & muna fhagur sin suil dech In trath ina chele, bidham marbh.’ Do tadhbhas sin do Guaire san oighthi & nir fhuirigh re la gan techt d'innsaigid na bruighne, & do fhiarfaig: ‘Cinnus atathar agon muinntir mhoir mhaith sin thall anocht?’ ‘Ni rabamur riam,’ ar siat, ‘oighthi Is mesa do beithi againn.’ ‘Cidh on?’ ar Guaire. ‘Mian tarla do neoch againn.’ ‘Cia dha tarla In mian sin?’ ar Guaire. ‘Do Senchán seinfhile, don righ-ollam fein.’ ‘Créd in mian?’ ar Guaire. Ro hinnised dho. Ba brónach Guaire dhe sin, or nír shail na miana soin d'fhaghail. Do innta on bruidhin amach & ni cian rainic in tan tarla Marbán do. ‘Créd In brón sin ort, a Guaire?’ ar Marbán. ‘Mian tarla do neoch a tigh na tromdáime,’ ar Guaire. ‘Tar eis In tuirc fhinn?’ ar Marbán. ‘Is ed’ ar Guaire. ‘Crét in mian?’ ar Marbán, ‘& cia dha tarla?’ ‘Do Senchán seinfile’ ar Guaire, ‘.i. a shaith d'fhagail do fein & da cleir & do mhaithibh Connacht do chuirm en-gráinne.’ ‘Doghebhthar acam-sa sin a nGlinn In Scáil,’ ar Marbán. ‘Cinnus on?’ ar Guaire. ‘Aen do lo da raibhi do rechtaire-si fein .i. Guaire Beiceinig ac techt o chur shil, & do mhothaig se ard etarra & bonn a bróigi & fuair gráinne cruithnechta ann & nir mho dercu for daraig inas; & tuc leis chucam-sa é. Ro clannaiged lium-sa a talmain he In bliadain sin & tancatar In bliadain tanaise secht primdhiasa fichet. Acht ata aein-bliadain dec o sin ille & nir leces arbhur ele trit frisin re sin, & atait cethre prímhcruacha do thorad In aen-gráinne sin acum-sa, & ro urailius fled mhorchain do dhenamh a nGlinn In Scáil; & Is doigh lim-sa,’ ar Marbhan, ‘da tisdais maithi Connacht a n-aen-bhaili, co bhfuigdis a ndaethain bíd & dige do thorad In aen-gráine sin.’ ‘Do shir se ni eli,’ ar Guaire, ‘.i. a saith d'fagail do fein & da cleir & do maithibh Connacht do saill muice na rucad fos; & muna fagtur sin suil decha In trath ana cheli, ni ferdi a fhaghail co brath.’ ‘Dogebhthar acam-sa sin a nGlinn In Scail,’ ar Marbán. ‘Cinnus?’ ar Guaire. ‘Aen do lo da ndechaid bantaisech do mhuc-sa do breith orc ar fud Glinni In Scail & tarla da chele hi & faelchu isin fighbhaid; & tug In chu tarraing don muic, gur leic a habach & a hinathar fria; & tuc In mhuc tarraing don coin gur ben a cenn di; & ni dernsat araen acht comthoitim intan tanac-sa cucu, & fuarus coimhet na n-orc for lar & gach orc dhibh ac tabairt tuindsiumha for a chomhair. Do leces-sa amach iat, nai n-oirc firenna & aen-orc bainenn. Do mharbhus-sa iarum oirc muice fa mesa cenel inait-sium; & atait naí mbliadna o sin ille & atait sin ina naí torcaibh liatha luibfhiaclacha; & Is doigh lim-sa,’ ar Marbán, ‘da tistais maithi Connacht co haen-ait, co fuighbhitis a lordaethain do shaill na muc soin; & tabuir-si a rogha dhoibh In flegh sin d'idhlacad chuca nó thecht da caithimh gu Glinn In Scáil.’ Tucad a rogha don tromdhamh dhibh sin. Adubhratar gur fhobratar maithi Connacht d'aerad trena radh co bhfuicfitis a mbruigin fein. Tucad in fhlegh sin cuca & do suidhiged ar breith Sencháin iat; & ro gabsat ag ol & ag aibhnes & a rogha oirfitidh & ealadhan da gach duine uasal dibh on tromdhaim. Batar forsan bhfleidh sin teora la & teora oidchi. O'tconnaic Senchán imurcraigh In bhidh & na dighe ica chaithium ac ghillanradh & ag daescarshluagaib Connacht, do ghabh doichiull mor e & adubairt nach caithfedh biad na deoch no gu cuirthe maithi Connacht asin mbaili amach; & do cuirit a cetoir. Bai tra Senchán trí la & trí oidchi gan biadh gan digh. Do raidh Guaire: ‘As truadh dhuin,’ ar se, ‘an tromdhamh uili ag caithem bidh a timchell Sencháin & se fein 'na troscud’; & do chuir dalta muirnech do bhi aigi do shaighid Shencháin, & adbert fris bior fada findchuill do ghabhail cuigi & gegh do chur air, & da trian In bera roime & a aein-trian ina dhiaig, & dul da imfhuine a bhfiadhnuisi Shencháin. Teit In macamh co hairm i mbai Senchan. ‘Cidh Is al duit don ghegh soin?’ ar Senchán. ‘A ullmughad duitsi, a righ-ollaim,’ ar In macaemh. ‘Cidh arar cuired thusa leis?’ ar Senchán. ‘Nech gu caeinbesaibh & gu nglaine dob' ail do Guaire led' chuit-si.’ ‘As doigh linn,’ ar Senchán, ‘nach fuair se isin mbaili nech budh misciamhaighi ina thusa.’ ‘Cred int adbar, a ri-ollaimh?’ ar in macaemh. ‘Dob' aithnid dhamh-sa do shenathair & do bhi se mell-ingnach; & o do bhi, ni caitheabh-sa biadh as do laimh-si.’ Imthigis In macaemh cu brónuch & do innis do Guaire sin. Fa olc la Guaire sin & rucsat as cu cenn tri la & trí n-oidche. Gaires Guaire dalta eli dho chuigi .i. ingen Becbainigi & atbert ria: ‘Beir lat, a ingen, plur cruithnechta & iuchra bradain & fuin 'na fhiadhnuisi iat.’ Teit an ingen. ‘Créd dob ail de sin, a ingen?’ ar Senchán. ‘A ullmhuchad duit-si, a righ-ollaim,’ ar si. ‘Cret umar cuired thusa leis?’ ar Senchán. ‘Neach go nglaine & co sceim dob ail do Guaire led'chuid duit-siu.’ ‘As doigh leam-sa amh,’ ar Senchán, ‘nach fuil isin baili indara macamh Is misciamhighi ina thusa.’ ‘Cidh on, a righ ollamh?’ ar an ingen. ‘Dob aithnidh dam-sa do shenmháthair, & do bhi for carraic aird ag thecusg eoluis do lobhraibh, & do shin a laim do thecasc In eoluis doibh, & o dho sin, cidh uma caithfinn-si biadh as do laimh-si?’ Tainic an ingen roimpi cu bronach & do indis do Guaire. Adubhuirt Guaire: ‘Mu mhallacht-sa ar in mbel adubairt sin! & guigim Airdri nimhe & talman, ria siu dhech Seanchán don tsaegal, co tuca a bhel fein poic do bhel lobhair.’ Bai Senchán la gu n-oighthi iarsin gan biadh gan digh. Adubairt Brighidh ingen Onithcherne rena mnai fritholmha a fuigheall do thabairt do Senchán. ‘Cret In fuighill fhuil acut?’ ar Senchán. ‘Ugh circe,’ ar Brigit. ‘Is bec nach fuil mu shaith and sin,’ ar Senchán, ‘& ni beg lim he istráthsa.’ Teit In ben fritholma ar cenn na huighi, Be Aidgill a hainm, & bai og (oc.) iaraid In fhuighill co fada & ni fhuair he. Adubairt Senchán: ‘As doigh leam as tu fein ata oc longad In fuigill.’ ‘Ni me, a righ-ollamh,’ ar Be Aidgill, ‘acht tuata daithi aduaidh he .i. na lochaid.’ ‘Nir choir doibh-siumh sin,’ ar Senchán, ‘arai cena ní fuil da fheabus ri na flaith nach bhudh mhaith leo-som slicht a bhfiacal fein do beth ar a chuid; & Is ainmhfeasach doib-sium beth amlaid sin, or ni bhudh inchaithmhe do neoch biadh tar eis a bhfiacal-somh; & aerfat-sa iat,’ ar Senchán, ‘& Is obair urasa esein’; & do ghab oca n-aerad & atbert: Senchán Lochaid gidh ger a nguilbne, ni trén a cathaibh cirbdhe; dobher tonnaidh don bhuidin a cinaidh fhuighil Brigdi. In luch As beg fuighill do fhacbuis, ni ba tuirinn do threicis; gabh ic uainn Is gab luighe; na haer inn uili, a eicis!Senchán A luch ata san froighidh, doni guth o thic aghaidh; is tusa, a ingnech ni gherr, aduaidh mh'fhuigheall tre fhalaidh. In luch 'Mu mac-sa Bianan broinngheal, sesgach na riaghlan is do cleir romóir ruitin ata a tuicsin a (mharbadh). Senchán Folmhuighidh laitri lethna o ataim-ne a ndail bhar fromhtha; eircidh uili san froigid & loigid, a lochtha! Agus aderur cor thuitset dech lochaid dibh marbh i fiadhnaisi Sencháin & do raidh Senchán: ‘Ni sibh-si bhudh coir dam-sa dh'aerad acht In bhuigin aga bhfuil bar cosc .i. tuatha cat; & aerfat-sa iat co maith & aerfat a triath & a tigerna & a mbreithium .i. Irasan mac Arasain; & Is aithnid dhamh airm a fuil se .i. a n-uaim Cnogda don leth toir do Cluain mac Nois naeimh-Chiaráin; & Riachaill Rinnfiaclach ingen Claibaithinne a bhen & Reng Gérfhiaclach a ingen & In Cronanach a Cruachain & Gruaman Gairbhfhiaclach a dhá derbbráthair; & aerfat-sa Irusan fein, or Is e Is ferr & Is urrada acu & Is tigerna dhoibh’; & atbert: ‘Hirusan atach n-ingne; fuighiull dhoibri; erball bo buach; ara fri haraidh; atach fria Hirusan. Hirusan.’ ‘Hirusan atach n-ingne,’ ar se, ‘.i. in uair bis In luch isin froighidh, ni bi aigi-sium acht gabail da ingnibh don froighidh. Fuigheall dhoibri,’ ar se, ‘or bui sinnser na cat fechtus aili ar bru loca a linn uisce 'na chodlad, co tainic In dobhran chuigi, gur ben barr In da cluas de; co bhfuil gach cat o sin ille citach cerbcluasach. Erball bo buach,’ ar se, ‘or ni luaithi erball bo aibhill ina a erball som In tan teit In luch uadha. Ara fria haraid .i. Is amhlaid bhis In luch & In cat mar bit da ech aice & fraigh dluith eturra, bidh a cluas-si oc eistecht fris-siumh & a cluas-sum oc eistecht frie-si; & as iat sin na hoera,’ ar Senchán. Tainic menma na n-aer neme sin d'Irusan & se a n-uaim Cnogda, & atbert: ‘Do aer Senchán me,’ ar si, ‘& dighelat-sa air he.’ Atbert Reng Gérfhiaclach a ingen fris: ‘Robadh fherr linn,’ ar si, ‘co tucta Senchán 'na beathaid cucainn & do dhighelmais fein na haora fair.’ ‘Dober tra,’ ar Irusan, & do gluais roime & asbert fria ingin a braithre do chur 'na lenmain. Do hinnised do Senchán Irasan do beth ar sligid chuigi & da mharbad, & atbert re Guaire techt co maithibh Connacht uime da anacal ar Irusan; & tancatar uili 'na thimchell. Agus nir chian doibh cu cualatur In torann crithnaightheach choimhtenn combruithin amhail buinne teinedh mire moirdhene ag merloscad, & dar leo ní raibi a Connachtuib damh imechtrach budh mo inas. Is amhlaid boi-seom .i. Irusan, & se srónmhael suntach seitfethach bailc cerbcluasach cliablethan ard allata ingingher slemain sroinbernach geirfhiaclach garb goibremhar utmhall tairptech taeibhlethan fualcrech fergach firmhiscnech mercronanach cranshuileach, & tainic da n-innsaigid fon samla sin & imthigis ar fud chaich gu coitchenn; & nir ghabhsat airm he co rainicc airm a mbai Senchán, & gabus ar lethlaim he & teilgius ar a muin & gluaisis isin sligid cedna, or ni raibhi do thoisc aigi acht techt ar cenn Sencháin. Is ed imorro doroine Senchán, beth ac molad Irusain & a leime & a reime & a retha & a neirt & a chalmatais & a thapaidh; & atbert: ‘Hirusan mac Arusain: do shil Faigli Fithisi: adraim-si dia adras-sum: adhraidh-sium doimtisi.’ Arai nir leiced Senchán ar lar cu riacht Cluain mac Nois naeim-Chiarain; & bui oc dul seach dorus cerdcha & dorala Ciarán isin cerdcha & atconnaic Irusan & Senchán for a mhuin. ‘Mor In scel,’ ar Ciarán, ‘oinech Guairi do bhadhad & ac sut ard-ollam Eirenn ar muin In chait.’ Bui dino caer aithleaghtha iaruinn a mbel na tencairi & tuc Ciarán urcur adhmur urmuisnech don cat, cu tarla 'na thaebh cu riacht in taeb araill curo fhacuibh cin anmuin. Toirlingius Senchán de & atbert breithir neime. ‘Mu mhallacht ar In laim tuc int urcur sin,’ ar se. ‘Cidh on?’ ar Ciaran. ‘A olcus lem gan mu leiced le Hirusan dom ithe ar gu mbeth In tromdham oc aerad Guairi. Or dobudh ferr lim Guaire d'aerad ina mhe fein a mbethaid & eisium gan aerad.’ Agus teit roime gu Durlus & dob ail le maithibh Connacht failti do cur ris, & nir ghab-sum pog na fáilte o neoch dibh; & teit co bruighin na tromdhaime & rucsat as fria hathaig gan esbaidh maithiusa na fledaighthi orro. Adubairt Marbán mucaid aen do lo a nGlinn in Scáil: ‘Is fada o do geallus dul do digail In tuirc fhinn ar In tromdam.’ Doigh Is amhlaid bui Marban: ba naem & ba faid & ba fili & ba fer primhthighi n-aiged coitcinn he a nGlinn In Scail; & fa derbbráthair do Guaire he & Is e do fhoiredh Guaire as gach ndecair & Is e do chunguin leis riam um righi Connacht d'fagail do; & fos gach mighnim donith Guaire, Is e Marbán do lesaiged he, & ba mogh dilius do Dia he. Tainic co bruidhin na tromdáime iarum & ac techt d'innsaigid na bruidhne do, tarla banntracht na tromdáime do ag innlad a lamh asin tobur; & as i cét-ben tarla dho, Medbh Neitigh ingen Sencháin; & bennachais di & fiarfaigis cait i mbui bruiden na tromdáime. ‘Doig, a oclaigh,’ ol Medb Nedig, ‘is muirethair bai on tigh a rabadhuis o nach aithnidh duit bruidhen na tromdáime & nach cualuis a scela & a ceol.’ ‘Ni he sin fadera dam e,’ ar Marbán, ‘acht mucaidecht Is ord dam, & do-cluinim co faghunn gach duine; a rogha ceoil isin bruidin sin.’ ‘Ni fhaghann,’ ar Medb, ‘muna bhia a charadrad re héicsi & re healadain.’ ‘Ata mu charadrad fein re héicsi,’ ar Marban, ‘. .i. senmháthair mhna mu ghilla iarmua fhiledh iside.’ Tainic Marbán co tech na tromdáime & ni d'innsaigid In dorais oslaicthi do gabh, acht d'innsaigid in dorais dob ferr iadhta ar In mbruighin; & do eirig In comhla roime, & Is amlaid dochuaid-sium istech & lan beinne a bruit do ghaeith leis, & ni roibhi en-nduine istigh nach rainic urrann don ghaeith 'na uchd. Do eirig In tromdám uili a n-aeinfhecht & do eirigh Senchán & do fhiarfaig cia thainic chuigi i n-adaigh na gaeithi. ‘Ainmhfheasach sin,’ ar Marbán; ‘ni hedh, acht le gaeith tanac & da derbadh sin, tucus moran lim di.’ ‘A cenn tacra theidhi,’ ar Senchán. ‘Is ed,’ ar Marbán, ‘da faghuinn a denam frium.’ ‘Ma sed,’ ar Senchán, ‘crét as a frith ar tus an dán?’ ‘Asna cnaibh Segsa,’ ar Marbán. ‘Fir,’ ar Senchán, ‘& In tu Marban mucaid primfhaidh nime & talman?’ ‘Is me co demin,’ ar Marbán. ‘Crét In sodh sin ort?’ ar Senchán. ‘Do chuala,’ ar Marbán, ‘co bhfagann gach duini a rogha ceoil nó ealadhan aguibh-si, & tanac-sa dh'iaraid mu rogha ealadhan oruib.’ ‘Fogebhu,’ ar Senchán, ‘ma ata do caradrad re healadhain.’ ‘Ata imorro,’ ar Marbán, ‘. .i. senmáthair mhna mo ghilla iarmua fhiled iside.’ ‘Dogheba-sa do rogha ealadhan gidh fada uait in gael soin,’ ar Senchán, ‘& abair crét In ealada is ail duit.’ ‘Ni ferr lem ealada da bhfhuiger istrathsa inas mu shaith crónain,’ ar Marbán. ‘Ni husa dhoibh so ealada eli do denam dhuit ina sin’ ar Senchán. Tucad na crónanuigh chuca; trí naenbair a lin, & dob ail leo cert-crónan do denum, & ni hi sin dob ail do Marbán, acht crónan snagach; & Is uime ruc do rogain eisein, ar daig gu mbrisdi a cinn & a cosa & a muinil & cumad girri a n-anal uadha ina on crónan cert. Batar dino na trí naenbair ac crónan fon samhuil sin, & intan do fhobraitis scur, Is ann atberedh Marbán: ‘Denaid ar saith crónain duin mar do gheallabhar.’ Ba scith a cétoir na trí naenbair & do iar Marbán aris crónan do denam do; & ni frith acht aen naenbar esbadhach da freagra, & girre do batar sein oca cor inait na tri naenbair roime; & atbert Marbán: ‘Denaidh ar saith crónain duin.’ Atbert neach istigh ica freagra: ‘Doghenainn fein ealada duit, a Marbáin.’ ‘Cia thusa?’ ar Marbán. ‘Misi Dael Duiled ollam Laigen.’ ‘Cret an ealada dogenta dham?’ ar Marbán. ‘Ceasdumhnach maith mhe,’ ar Dael Duiled. ‘In maith thusa isin cerd sin?’ ar Marbán. ‘Ni cuirfider oram ceisd nach fuaiscel & ni chuireab istigh ceisd fhuaislecus In tromdam uili. Agus innis-si dam,’ ar Dael Duiled, ‘crét In maith fuair duine a talum & nach fuair Dia; & cuich In da crand nach teit a mbarr glas dibh no gu crinait; & crét In bethadach bis isin saile & Is e Is badhadh do a bhuain as In saile & Is e Is bethad dho a chur ann; & crét int ainmhidi bís isin teinidh & as e Is loscad do a bhuain aisdi & as e Is bethad do a cur innte.’ ‘As maith na cesta sin, a Dhaeil Duiled,’ ar Marbán, ‘& gid maith fuaiscelat-sa iat. Is e ni fuair duini a talam & nach fuair Dia .i. a shaith do thigherna, or ni thainic da olcus na dha fheabhus duini, muna fagad se a shaith do thigerna shaegulda, nach fuiged se ri nime & talman mar thigherna; & ni mar sin do Dhia; ni fhuair se a shaith do tigerna riam, or as e fein in tigerna osna tigernaibh. As iat In da crann nach teit a mbarr glas dib .i. Eo Rosa & Fidh Sideng a n-anmunna .i. cuilenn & iubar. As e In bethadach darub badhad a bhuain asin muir, Gnim Abraein a ainm & as e In bethadach darub loscad a bhuain asin teinid, Tegillus a cét-ainm & Salmandar a ainm aniugh; & Is e sin fuascladh na ceasd do chuiris orum, a Dhaeil Duiled,’ ar Marbán. ‘Mu comairce fort, a primhfhaidh nime & talman,’ ar Dael Dúiled; ‘na bi dhamh-sa & ni bhiu duit ni Is mo.’ ‘Denaidh mu shaith crónain damh, a tromdám,’ ar Marbán. Do freagair nech don cleir he & atbert: ‘Dogen-sa ealada duit,’ ar se. ‘Cia thu fein?’ ar Marbán. ‘Oircne Aithemuin misi,’ ar se, ‘ollam Tuadhmuman.’ ‘Crét an ealada doghenair dhamh?’ ar Marbán. ‘Is urusa dam ealada mhaith do denamh duit, os isam feasach fir-eolach’ ‘Is doigh lim-sa,’ ar Marbán, ‘gidh imdha duine ainmhfisach a tigh na tromdaimhe, nach fuil dhibh uile en-nduini Is ainmhfhesaighi ina thusa.’ ‘Cidh on?’ ar Oircne. ‘Dias fher i n-aein-fhecht oc tathaigid do mna & gan fhis cechtair dhibh acat-sa; & as iat In dana fher sin, mac righ Findfholtaig & mac Fraigid Dairine .i. dalta Guairi; & fail óir fuaruis o Guaire, tuc si sin don dara fer dhibh & tuc si do claidem don fhir aili.’ Do eirig Oircne Athemuin & do fhech a fhail oir & a claidem, & ni fhuair cechtar dhibh aigi, & o nach fuair, asbert: ‘Ar dho comairce dhamh, a prímhfhaidh nime & talman, na bi dhamh & ni bhiu duit ní Is mo.’ ‘Ni bhiu,’ ar Marbán, ‘& dentar mu saith crónain dam.’ Do raidh neach isin bruidhin: ‘Doghen fein ealada duit,’ ar si. ‘Cia thu fein?’ ar Marbán. ‘Crinlait Caillech mhisi’ ar si. ‘Crét In ealada doghenta dham?’ ar Marbán. ‘An ealada Is uaisli ar bith,’ ar In caillech, ‘& nach fettar ri na ab na escob na papa do denumh 'na hecmuis .i. do shaith lanamnais do dhenum duit.’ ‘Is doigh linn,’ ar Marbán, ‘gur inmhuin let-sa In cerd sin in tan do bhadhuis at' oicsceim, In tan Is at' aithsceim as inmhain let hi. Madh misi,’ ar Marbán, ‘in ní nach dernas as mh' oicsceim, ni dingen am' sheinsceim re crinarracht caeilrengach croimchliastach caillighi mar thusa.’ ‘Mu comairce fort, a primhfhaidh nime & talman, na bi dham & ni bhiu duit.’ ‘Ni biu,’ ar Marbán, ‘& dentar mu shaith crónain dam.’ ‘Dogen-sa’ ar fer istigh, ‘ealada duit.’ ‘Cred in ealada?’ ar Marbán, ‘& cia thu fein?’ ‘Ollam maith mhisi rem' cerd fein ac Senchán .i. Casmhael cruiteri mh'ainm.’ ‘Fiafraighim dhit, a Chasmhaeil,’ ar Marbán, ‘crét asa frith In cruitherecht? nó cia dorindi In cét-dan? nó cia Is tusca dorinnedh cruit ina timpan?’ ‘Ni fhetar-sa sin, a primhfaid,’ ar Cosmhæl. ‘Dofetur-sa,’ ar Marbán, ‘& atber friut-sa he. Lanamhuin bui fecht n-aill .i. Macuel mac Miduel & Cana Cladhmor a bhen, & tuc a ben fuath do & do bhi ac teiched roime ar fud fhegh & fhasach & bui-sium 'na lenmain; agus la da ndechaidh in ben cu traigh mara Camais & bui oc siubal na tragha, & fuair si taisi mil mhoir ar In traig & atcluin si foghur na gaeithi re feithibh In mhil moir, & do chodail risin fogur sin; & tainic a fer 'na diaigh & do thuic gurub lesin bhfoghar sin do thuit a suan fuirri; & teit roime fon bhfigh coilled ba comfocus do & dogni fudba cruiti & cuires teda d'fheithibh in mhil mhoir innti; & as i sin cét-cruit doronadh riamh. Agus dino batar da mac ag Lamiach Bigamus .i. Iubal & Tubail Cain a n-anmanna. Bui mac dibh 'na ghabhuinn .i. Tubail & do tuic le fogur a da ord isin cerdcha gurub comfhad rainn adubradur, & doghni-sium rann ar an adbhar sin, & Is e sin cét-rann doronta riamh.’ ‘Mu comairci fort, a primhfáidh nime & talman, na bi dhamh & ni bhiu duit.’ ‘Ni biu,’ ar Marbán; ‘& dentar mu shaith crónain dam.’ Adubairt nech istigh: ‘Doghen-sa ealada duit, a Mharbáin.’ ‘Cia thu fein?’ ar Marbán, ‘& crét In ealadha fhuil agat?’ ‘Coirche Ceoilbhinn mh'ainm-si,’ ar se, ‘ollamh timpanachta na tromdhaimhe.’ ‘Fiafraigim did, a Choirche Cheoilbinn,’ ar Marbán, ‘crét ma ngairther timpán naemh don timpán, & nar sheinn naem timpán riam?’ ‘Ni fhedar imorro,’ ar In timpanach. ‘Ader-sa friut he,’ ar Marbán, ‘.i. In tan dochuaidh Nai mac Laimiach isin airc, ruc se mouran do cheolaibh leis & ruc timpán do shunnrad; & do bhi mac aigi dar eol a sheinm, & batar isin airc oiret bui In dile forsin ndoman; co ndechaid Nai cona clainn aisdi; & dob ail don mac In timpán do breith leis. ‘Ni bera,’ ar Nai, ‘nogu faghar-sa luagh.’ Iarfocht In mac de crét In luagh. Atbert Nai nar beg leis In timpán d'ainmniugad uaidh fein. Dorat In mac In aiscid sin do; conadh timpán Naei a ainm o sin anall; & ni he sin adertis na timpanaig ainmhfheasacha, acht timpán naem.’ ‘Mu comairce fort, a primhfád nimhe & talman; na bi dhamh & ni biu duit ni is mo.’ ‘Ni bhiu,’ ar Marbán; ‘& dentar mu shaith crónáin damh’; agus do iar Marbán In crónán fa trí & ni fhuair. Ba nar le Senchán sin & o nach fuair nech ele do freiceorad Marbán, adubairt co ndingnedh fein crónan do. ‘As bindi leam-sa uait-si he,’ ar Marbán, ‘na o gach duine ar bith.’ .Ro thocuib Senchán a ulchain a n-airdi, & nir gabh Marbán uadha acht crónan snacach; & intan do fhobradh Senchán scur, Is ann aderedh Marbán ‘Denuidh mu shaith crónáin damh.’ Ba nar le Senchán sin & sreangad ro-tenn dá tuc air ag denum In crónain, sceinnid a lethshuil tar a cind, co mbui for a gruaigh. O'tconnaic Marbán sin, dob egal leis achmhusan d'fhagail o Guaire; & gabuis a paidir ina dernainn ndeis & cuiris int suil ina hinat fein, & atbert iarum: ‘Denaidh mu shaith crónáin damh.’ Atbert nech astigh ‘Dogen fein ealaidhi duit, a Marbáin.’ ‘Cia thusa?’ ar Marbán, ‘& crét in ealada?’ ‘Scelaidhi Is ferr isin tromdhaimh mé,’ ar eisium, ‘& a nEirinn uili, & Fis mac Fochmhairc mh'ainm bunaidh.’ ‘Masa thusa scelaidi as ferr a nEirinn,’ ar Marbán, ‘ata fis prímhscel Eirenn acat.’ ‘Ata co deimin,’ ar an scelaidi. ‘Ma ata,’ ar Marbán, ‘indis Tain Bo Cuailgne damh-sa.’ Moighid socht ar an scelaidi & imdergthar uime. ‘Ga ttai’ ar Senchán, ‘gan In scel d'innisi do Marbán?’ ‘Fodhlaimh, a righ-ollam,’ ar an scelaidi, ‘ni chuala In Tain ud do thabairt a nEirinn riamh & ni fhetur cia thuc.’ ‘Maas edh,’ ar Marbán, ‘cuirim-si fa gheasaibh thu no gu n-indisi tu In Tain dam, & cuirim In tromdhamh uili fa ghesaibh da rabhuid siat da oighthi a n-aein-tig no gu faghait fis na Tana; & benuim-si fos a hucht mu Dhia bar ndan dibh uili gan en-rand do dhenum o so amach acht aen-nduan nama, no gu faghthai Tain Bo Cuailgne dam-sa; agus ac sud misi ag imtecht anois,’ ar Marbán, ‘& dar mu bréithir, muna bheth Guaire, Is maith do dhighelainn-si In torc finn oraibh, a cliar udmhall ainbhfheasach!’ Teit Marbán roimhe & facbais In tromdham gu scithach cenntrom udmhall imsnímach. Atbert Senchán iarum: ‘Do chuir Marbán fo gesaib sinn da mbemis da oighthi a n-aein-inadh no gu faghmais in Tain; & Is annsa baili so do bamar areir & ni biam anocht ann, do chomhall ar ngeas, gan imtecht romainn d'iarraid na Tana no gu bhfhagham hi.’ Is ann sin doronad eirghe athlumh einfhir acon tromdhaimh idir ollumh & ansruith, idir fhilid & eicsin, idir fhir & mhnai, idir coin & gilla, idir ogh & shen. Acht ata ní cena, gidh tromdhamh do gairthi dibh-som & ger mhor a ngráin, ba beg a saith. Or ba hi Brigit ingen Onitcerne ben Shencháin duine ba mo saith dibh, & ní ithedh Senchán ugh circe d'aen-saith, & do ghairdis-sium Brigit Mhor-shaithech di. Is ann sin do gluaisetar In tromdhamh rompa gu rángatar airm i mbui Guaire. Eirghis Guaire 'na n-agaid, or bá hingnad lais a bhfhaicsin uili ar in faighti, & cuiris failti coitcenn friu & do tarbir teora pog do Senchán & atbert: ‘Scela agat, a rí-ollamh,’ ar se, ‘cidh ro gluais sibh o bhar mbruigin fein?’ ‘As olc ar scela, a ri,’ ar Senchán. ‘Marbhan mucaid, prímhfhaidh nimhe & talman, tainic ar cuairt chucaind do dighailt In tuirc fhinn orainn & do iar a rogha ealadan & oirfitidh & do geallad sin do; & is e rogha ruc-san, a saith crónain, & do chuir tri naenbair acainn agá dhenamh sin dó & dochuadus-sa fein,’ ar Senchán, ‘do denam In crónain dó fá dheiredh; & In tan do fhobrainn scur, Is and do iaradh-som a shaith crónáin do dhenamh do; & sreangad roi-thenn da tucus oram, do chuires mu shuil ar mu gruaigh; & do foir-sin me tre cumachtaib De; & atbert nech isin bruidin co ndingned se scelaidecht do, & do iar-san Táin Bo Cuailgne; & atbert In scelaidi nach roibi In scel soin aigi, & do chuir-sium fo ghesaibh sinne & In scelaidi gan en-rann dar ndan d'fhagail duin & gan beith dá oighthi a n-aein-tigh no gu bhfhaghmais fis na Tana do; agus annsa baili so do bamur areir & ni biam anocht ann.’ ‘Cia hairm rob ail duibh dul d'iaraidh na Tána?’ ar Guaire. ‘A nAlbain’ ar Senchán. ‘Na heirgidh,’ ar Guaire, ‘ar Is a nAlbain Is lugha doghebhthai a fhis. Or Is a nEirinn fein tucadh In Tain sin; agus dofetur-sa,’ ar Guaire, ‘mar as coir daibh do dhenamh.’ ‘Cinnus on?’ ar Senchán. ‘Anmhain am' fharrad-sa,’ ar se, ‘& In anoir fuarabhair uaim-se & o fheraibh Eirenn gus aniugh, doghebhtai uaim-si anois he a n-ecmais bur ndana.’ ‘Ni biadh acht maith deirce ann sin,’ ar Senchán. ‘Maas ed,’ ar Guaire, ‘fanadh bur mna & bur meic & bur ngillannrad am' fharrad-sa & eircit bur n-ollaim & bur filedi & bhur lucht canta ciuil d'iaraid na Tana.’ Atbertsat uili gur choir sin & ro chinnset ar an comairle sin. Is annsin isbert Senchán: ‘In oen-nduan dar nduan ro facbhadh acainn, as coir dhuin a dhenamh do Guaire. Or ataimit mi & raithe & bliagain aigi isin mbaili-sea .i. a nDurlus.’ Asbertsat in tromdhamh gur choir sin; ‘Doigh amh ni roibhi teirce bidh na dighi na oir na aircit na set na maine orainn, & ni dhechaid mian aen-nduine fa lar acainn frisin ré sin & ni fuighter cu dicenn In domhain a mbaili righ Eirenn na righ cuicidh connmail mar in connmail dorad dún.’ Ut dixit Senchán: Triallum uait, a Guairi glain, facmait agat beanachtain; bliagain & raithe Is mí atam acut, a airdri. Tri caegaid eices nár mhín agus trí caegaid eicsin, da mnai Is gilla Is cu gach fhir, ro biadhta uili a n-aein-tigh. Cuid ar leth ag gach dhuine, leaba ar leth gach en-nduine; ni eirghimis madan moch gan deabaidh nó gan ecnach. Aderim-si ribh-si dhe, firfuither In faisdine, mad da roisium tolaibh clann ticfam aris, ge triallam. Triallam. ‘Ca ait a mbeithi anocht?’ ar Guaire. ‘A Nas na righ, da roisium he,’ ar Senchán, ‘a ndunadh righ Laigean Connra Caech.’ Tiaguit rompa co Nas & In tan do bhatar ag dul don baili, tarla lobur dhoibh ar an sligid & atbert friu: ‘Cia hinad asa tancabar, In fian mhor bathlach so?’ ar se. ‘Ni hedh sin fil ann,’ ar fer dhibh, ‘acht Senchan seinfhili guna chleir & guna fhéin.’ ‘Is aithnid dam bhur n-anmanna,’ ar an clamh, ‘gidh fada re radh iat; & Is meisdi an tir a ttighthi & Is méanur In tir asa tancabar. Cia fod Is ail duib dula anocht?’ ar In lobor. ‘Co dunad Connra Chaeich righ Laigen,’ ar siat. ‘Ní fil toisc acuib-si ann’ ar In lobur, ‘& gan aon rann da bhur ndan acuibh.’ ‘Cia dho innis sin duit-si, a claim?’ ar iat-som. ‘As e anois tráth a derbtha dhib-si,’ ar an clamh. ‘Or Is coir dhuibh duan do denamh do righ Laigen; or Is e dobéra imluchtad dhaibh a nAlpain.’ ‘As fir don clamh sud,’ ar na hollamna, ‘& as ferr dhuin a fhechain In fetfamais duan do dhenam do righ Laigen’; & do trialsat a denum .i. rann o gach ollam acu. Acht ata ni cena, damad ferdi leo oiret en-fhocail, ní fuaratar le chéle gu coir. Atbert In clamh: ‘Damad ail libh luach do thabairt damh fein, doghenainn duan do righ Laigen ar bur son.’ Atbertsat co tibritís a rogha luaigi dho. ‘Tabraidh bur luighi ris-sin,’ ar an clamh. Tucsat a mbriatar uili dho. ‘Maas ed,’ ar se, ‘is e luach iaraim-se oraibh, Senchán do thabairt phoigi dhamh.’ Atbert Senchán, da mbeth se & a ollamna a ngill ris, nach tibrad fein poc don clam. Atbertsat na hollamna co n-impabhdais docum Guairi ariss & nach rachdais leis-sium muna tugad póc don lobur. Tuc Senchán póc don clam, ger leasc leis; & tangatar cu dorus In dunaid & do buailset baschrand. Do fhiarfaigh In doirseoir cia do bi isin doras. Atbert In clamh gurub e Senchán cona ollamnaib bui ann. Do fhiarfaigh In doirseoir In raibi dan acu do rig Laigen. ‘Ata,’ ar an clamh, ‘& Is misi is recaire do.’ ‘Olc In maisi recaire ata ort,’ ar Senchán, ‘& Is meisdi sinne do beith maille rinn.’ Tiaghuit isteach isin dun & do cuir ri Laigen firchain failti friu, & do fhiarfaig dib cia conar dob ail doibh dula. ‘A nAlbain,’ ar siat, ‘& dob ail linn long & lon d'faghail uait-si.’ Do fiarfaig ri Laigen in raibhi dan molta acu dho. ‘Ata imorro,’ ar in lobur, ‘& Is misi Is recaire dho;’ & ro gab In lobur in duan: A Chonnra Chaeich mheic Dairbre o'n traigh, charait mna Fail co foiltfhinne, tabair dun luing dar cur tar tuind for mara muing puill poirtglindi. A gilla gloin, luidhsium fad' bloig a comuir cloith buird Breghmhuigi; do mholad maith, a ri, a fhlaith na teghlaigi, innlaic uaid inn gu luath tar linn gu gaeth, gu grinn, a degduine!8 A haithli na duaine sin, tugad tighi leaptha dhoibh & rucsat as In oigthi sin co subhuch somenmnach, gan esbaidh fhresdail na fhritholma, co tainic maidiun arna mharach. Do glanad long dhoibh iarum & do cuiredh lon innti. Do fiarfaig In lobhar In rachad fein leo isin luing. Atbert Senchán nach rachad fein leo inti da ndechad-somh. Teit Senchán guna ollamhnaibh isin luing & facbhuit In lobar ar tir; & tiagait fein rompa ar fud In mhara cu rangatar lamh re cairgibh Manann; & adconncatar aen-duine for an carraic, & as i sin uar atconncatar In lobur ar cuirr thosaig na luingi & crónan snacach aigi aga dhenamh. Atbert In duini bui forsin carraic os a cind: ‘Cia ata isin luing?’ ar se. Freagras In lobur he & atbert ‘Ata Senchán cona cléir.’ ‘Maas ed’ ar in fer thuas, ‘cuirim-si fo ghesaibh shibh dá tí neach a tir acuibh no gu bhfagha sibh lethrann a n-agaid In lethrainn-si.’ ‘Gab he,’ ar In lobur. Atbert Senchán: ‘As meisdi sinn In lobur do beth againn, or ni mesti leis bascad da bhfhuighem.’ ‘Ní ragha-sa a tír ann so, a rig-ollam,’ ar an lobur, ‘no gu bhfhaghthar lethrann 'na agaid sut. Gab do rann, a duine,’ ar an lobur, ‘o nach fuil ac Senchán luach Is ail lem-sa uaid.’ Gabhuis In fer lethrann, ut dixit: ‘Cach re murrech fairgi fuirenn fai.’ Dixit in lobur: ‘Turnfuidh sneachta, eirgid tuirenn gairbhidh acaill cairill cai.’ ‘As e sin a lethrand coir,’ ar an fer thuas, ‘& ní fhuil isin luing nech do chuirfedh a lethrand coir ris acht tusa. Agus ata lethrann ele agam,’ ar se. ‘Gab he,’ ar In lobur. ‘Giarsat eolach a mbi h'adbhuidh giarsat taman bolgaig bunn.’ Dixit In lobar: ‘Ar bru chairrgi mhara Manann dorínes mor salann sunn.’ ‘As e sin a lethrann,’ ar In fer thuas, ‘& ata lethrann ele agam,’ ar se. ‘Gabh e,’ ar In lobhar. ‘Ar mu loscadh, ar mu mescadh, ar mu mescadh ar an tuinn.’ Dixit In lobur: A bainnliaigh doni In cerd choimsi, Is mor do thoirrsi ar an tuinn. ‘Bainnliaigh sut bui ga bhar n-agallam cus tratsa, & bidh gach re mbliagain 'na bainnliaigh & In bliagain aili ag denumh shaluinn, & ata teagduis cloiche aice & ata cisdi aice isin tegduis sin & atait trí fichit marg ann & roinnfidh si sin ribh-si anocht & dobera a leath daibh; & Is e bus lon daibh In fedh bheithi a n-Albain; & ni huirri-si as coir dhaibh-si a bhuidechus do beth,’ ar In lobur, ‘acht orum-sa.’ Agus teit In lobhar uatha iarsin & ni fhetadur ga conuir dochuaidh. Tiaghait-siumh a tir iar sin & do batar In oighthi sin faris In mbainnliaigh fo glere freasduil & fritholma cu maduin arna marach; & tuc .xxx. marg do Shenchán & atbert fris: ‘As i so do dhuas deighinach, a Sencháin,’ ar sí, ‘no gu bhfhaghair do dhan ar tus; & bud mana fhochuitbhidh dhuit do thoisc a nAlbain & gan en-rann dod' dhan ar comus duit.’ Tiaghuit 'na luing iar sin & seoluit rompa co ndechatar a nAlbain; & bui fleagh ullamh inchaithme ag righ-ollam Alban ar a cinn, Maol Gedhic mac Fir Goboch a ainm; & do batar In agaid sin aigi fa rogha fresduil & fritholma, & as i sin agaid is cadhusaighi fuaratar a nAlbain. Cid tra ro shirset Albain o deisciurt co tuaisciurt & o airrther co hiarthar & batar bliadain a nAlbain & ni fhuaratar fis na Tana; & fa toirsech le Senchán gan fis na Tana dh'faghbhail, & atbert gur mhaith leis techt d'innsaigid FEirenn; & do glanadh a long leo & tancatar rompa ar fut In mara gur ghabsat cuan a nAth Cliath; & mar thángatar a tir ann sin, adconncatar Caillin naemtha chuca. Mac máthar do Senchán esein & tuc teora póga do Senchán & fiafraigius scela dhe, & atbert Senchán nach fuair se fis na Tana. ‘As coir sin,’ ar Caillín, ‘or Is mor dh'écoir & d'aindliged doronuis ar Ghuaire & do ghuigh se Dia gu tuctha-sa pog do lobur; & In fetrais-si cuich in lobur da tucais póg?’ ‘Ni fhetur,’ ar Senchán .‘Damh-sa tucuis hi,’ ar Caillín, ‘& do b'eicen duit a tabairt damh.’ ‘Maas ed, a brathair inmain,’ ar Senchán, ‘tabair-si cobair dhamh-sa cum na Tana d' fhagbáil.’ ‘Dober,’ ar Caillín, ‘& raghat lat co Durlus, airm i bhfhuil Guaire, & doberam Marbán mucaid chucainn o Glinn In Scail or Is aigi ata a fhis cindus doghebhthar In Tain.’ Tiagait d'aen-taeibh .i. Caillín & Senchán guna tromdhaimh cu rangatar co Durlus, airm i mbai Guaire, & tuc sein poic do Caillín & póic ele do Senchán & ro fer fáilte coitcenn frisin cleir o sin amach; & ro fhiarfaig scela do Senchán & do innis Senchán dó nach fuair fis na Tana o dho fhacaibh eisium. Cuirit iar sin fis ar cenn Mharbhain gu Glinn In Scáil. Tainic Marbán cuca co Durlus & do fiarfaigset de cia do innisfedh dhoib In Tain. Atbert Marbán nach roibhi a mbethaid a nEirinn & nach fuair bas nech do fhétfadh In Tain d'innisi acht aen-nduini nama. ‘Cuich int aen-nduini?’ ar Senchán. ‘Ferghus mac Roidh,’ ar Marbán; ‘oir Is aice bui fis gnimraidh bhfher nEirenn & Uladh for Tain & Is ar a dhaigin fein tucad In Tain.’ ‘Cinnus doghenam-ne?’ ar siat. Atbert Marbán friu fesa & techta do chur co naemuibh Eirenn & a mbreith leo cu lighi Fergusa & troscad trí la & trí n-oigthi do dhenam frisin Coimdhidh um Fherghus do chur cuca d'innisi Tana Bo Cuailgne doibh. Teit dino Caillin roime & tuc leis naeim Eirenn co Durlus & batar oighthi ann sin ac fleaghugad; & tiagait arna mharach co lighi Ferghusa & do batar oc eturguigi Ihesu Crist um Fherghus do cur chuca; & dob ail do In Tain d'innisin 'na shesam dhoibh, & ni cualatar a beg uadha no gur chuirset 'na shuidhi he; & innisid dhoibh In Tain fon n-innus sin; & is e do scribh uadha hi .i. Ciaran Cluana, & Is e loc in roscribh hi, for seichid na huidhre. Bai Ferghus oc innisin In sceoil no gu tairnic In scel fa dheoigh dho & teit isin lighi cétna iarum & doniat na naeim atlaidhi buidhi do Dhia ar a n-idhghi dh'fhaghbhail uadha imon ceisd do chuinnidh Senchán orro tre chumhachtaibh noemh Eirenn & tre tecasc Marbáin mucaid. Is iad so imorro na noeimh tancatar ann: Colum Cille mac Feidhlim & Caillin naemtha & Ciarán Cluana & sein-Ciarán Saighre; Finden Cluana hIraird; Finden Muighi Bile; Seanach mac Gaitri; Brenainn Birra & Brenainn mac Findloga. Tancatar rompa co Durlus Guaire & badar ann In agaid sin oc fledhugud; & arna marach gu Glenn In Scail Marbhain chuca d'innisi na Tana dho nach rachad muna anad In tromdham do berad se orra. Adubhradar an tromdamh gu n-anfadais. Tainic Marban cuca iarum & do hindised Tain Bo Cuailgne do, & fuair Senchán guna tromdaimh a ndan & a n-eallada fein iarsin. Is annsin ruc Marbán leis iat da thig fein gu Gleann In Scail & tuc fleagh mhorchain doib & do chonnuim iat co cend sechtmaine gan esbaidh bidh na dighe na ealadhun orra. Cuingis Marbán a bhreith fein orra amail ro geallsat. ‘Doberam imorro’ ar siat. ‘Tabhraid ratha naemh Eirenn ris sin,’ ar Marbán. Tucsat In tromdaimh sin do. ‘As i breth berim-si oraibh,’ ar Marbán, ‘gach ollam aguibh do dhul 'na crich duchaig & gan In tromdaimh do beth ann ni Is mo.’ Agus docuaidh gach ollam dibh da crich dhuthaig ar asluch Marbáin & naemh Eirenn, & ni raibhi In tromdamh ac siubal o sin ille a nEirinn. F. I. N. I. T.

https://celt.ucc.ie//published/G301041.html

G301042

Scél Baili Binnbérlaig

Unknown

Beatrix Färber and Ruth MurphyProof corrections by Ruth Murphy, Hilary Lavelle

1000-1100

Middle

EN, LA, GA

—

—

—

Baili Binnberlach mac Buain. Tri hui Cabha maic Cinga maic Rosa maic Rudraigi: Monach & Baili & Fercorb, de quibus Dal m-Buain & Dal Cuirb & Monaig Arad. Oenmac Buain .i. Baili. Ba saincais-seom di Aillinn filia Lugdach bein Fergusai Goo, no di deir Eogain maic Dathi & ba sainamor do cech oen atchid & dicechlad eter issai & genai ar a urriseib. Corrusdailset coir dala i n-dormainecht ic Ros na Turigin occ Laind Moelduib ar bru Boinne Breg. Dogene an uir atuaid dia torrachtoin o Eomuin Machi tar Sliauh Fuaid & tar Teme Muiri co Traig m-Baili. Ro turnaid a n-drubai & russcuirid a n-gabrai for an rindiuc dia gleth. Digensad ainius & oibnius. A m-botar ann conacatar elpoid uathmor ænnoé cugo indes. Ba hudmall a rem & a ascnamh. Meti les noraited In trogain sín sighi seig di aild no clo do glasréin. A clipio fri tir. ‘Ar a cind!’ ol Baile, ‘conatcomaircter nde cid ted no canus tanuic no cia fath a cudnoidh.’ ‘Di Tuaig-Inbir tiagoim & tar ais budthuaid anussai o Slioab Suidiu Laigeon & nintha do imtecht liumm acht no Lugdach maic Fergusai tuc grad do Baili mac Buain & tainic dia dal, corucsat oic Laigevn fuirri & bathaid, amail rusgellsad draide & degfaidi doib, na comraicdis a m-bethaid et conricfaidis iarna nás & nach scerdais tre bithu sir. Is siad sin mo scelai.’ & 'musteti uaib iermo & niptar cuimgech a fostad. Otcechlai Baile anni sin crinniur marb cin anima & clandtair a fert & a raith & saitir a airne & dogniter a oenuch guba la hUllto. & lossaig eo trian lige combo reil delb & fuaith capaid Baili for a ind, unde dixid Traigh m-Baili. Iarom 'musla buddes In fer cetno co forad a m-bai an ingen Aildinn & docing isan grianan. ‘Can tic anti nat aithgenamar?’ ol ind ingen. ‘A fochlai Erend o Tuaig-Inbir & secha so co Sliab Suidi Laigen.’ ‘Scelai lat?’ ol in ingen. ‘Ni fuil sceloi Is cointi sund, acht adconnorc Ultai ac oenuch guba et oc cloidi ratha & ic sadad lia & ac graifned a anma Baili maic Buain rigdamnoi Ulad do thin Trago Baili, et se ic torrachtain lennain & mna serce dia tard tal, ar ni fuil a scoth doib coristais a m-bethaid no nech dib d'faircsin aroili ina m-biu.’ Dobidg amach iar n-indiuld an misceoil. Difuit Aillinn marb cin anmoin & claitir a fert &rl. Et assoid abhold trian lige & ba gesco mor a cind septimo anno, & fethol chuid Aillinne for a uachtar. A cind secht m-bliadan dana tescait mail & faidi & fisidi int év boi os Baili & 'musgniet tauhull filiud nde & scribait fise & fese & serco & tochmarco Ulad inni. Fon fiu cetni scriutar tochmarco Laigen inti-si. Doruacht ant samhuin iarsuidi & dogniter a fes la hArt mac Quind. Tolotatar dil & aes cacha danai fon fes sin amail ba bes & doradsad a taibli leo. & dusci Art & otconnairc 'muscomairc. Et tucad cuce In di tabald co m-batar ina lamoib eneuch a n-inchoib. Imusling an tabold for araili dib cor' imnaisced amail fethlind im urslait. Et ni tualaing a n-imscarad & batar amail gach sed isan taisced i Temraig, curusloisc Dunlang mac Enda diar'ort an in-genraid, unde dixit: Aboll Aildinde ardai, ibor Baili, becc forboi, cia dobertar au laidhe, ni tuicid daine borba. Et amail adbert ingen Cormaic ui Quinn: Es fris samlaim Aluime, fri hibor Traga Baili, fris combaroim aroili, frisan abaild a hAili. Fland mac Lonain dixit: Desid Cormac im cel coir conid fris format ant sluaig, tabrad Dia airi noeb nár in craeb do Traig Baili buain. Forbuir bili buidnip reb, rolaa a delb truimib tor, diarcelgad rocelgaid fir amlaid sin rocelgaid cor. Cormac dixit

https://celt.ucc.ie//published/G301042.html

G301043

Aided Chuind Chétchathaig (Book of Lecan 350a)

Unknown

Dennis Groenewegen

c.900–1200

Middle

LA, GA

—

—

—

Eochaid Bélbuidi mac Feidlimid Rechtmair bráthair Cuind. Luidside i crích nUlad ar comairci do theiched Chuind a bráthar, úair fa dobésach díchoisc Eochaid, & romillead rígi & smacht a bráthar. Is andsin immorro cartais Cond cúicer fear gráda dó co rígaib Ulad coná beith Eochaid Bélbuidi aco, no co mbetis fo sobés. Ba híad so In cúicer techtairead luidsead frisin .i. Foitin Forbair mac Féigi Échtaig, & Énda mac Dega Laigen, & Ailill mac Fingein meic Luchta, & Tibraidi Túaithebrach mac Cleitig, & Asal mac Forandáin a Formaíl. & luidsed fothúaid rompo a Temraig. Is andsin do hindised dóib Eochaid Bélbuidi do beith ac seilc a Sléib Breg, & do marbsad In tEochaid andsin, úair ní fríth neach mailli fris acht a chú, ut poeta dixit: Eochaid Bélbuidi robíth i cath Chomair, úada a fich, úair ní roibi neach 'na dú, fríth hé i mbáegal Is a chú. Rob olc didiu la rígaib Ulad In gním sin & adubradar nach gébdais coma ina sarugud acht a marbad, úair nír gobad rompo. Ar ái dorondad síd eturru & Cond. Ba híad ríga Ulad In tan sin .i. Cairpri Gnáthchorad mac Máil meic Rochraidi & Bresal mac Briúin. Adbathadur iar sin drem díb. Adbert Breasal no Tibraidi mac Máil ná gébad síd, úair nír lam beith i nUltaib deisidén ar ecla Chuind & la hecla ríg Ulad tre foiréicin Chuind forro side. Is ed doroindi Tibraidi dul i nAlbain co ríg Alban .i. co Failbe Findloga & bái trí bliadhna aici side. Is andsin tuc ríg Alban comairli dó .i. tíachtain i nÉrind & síd do dénam re Cond. Doníth uili amlaid sin. Ráidid Ulaid fris beith sídach re Cond. Adbert som do dénam & nír lam tíachtain ar comairci no a áenur co Cond, conid hí comairli doroindi tíachtain i rechtaib ban copchaillech d' indsaigid Chuind. Is and bái Cond In tan sin i túaithemair ic urgnum Feisi na Temrach & baidsi túaith Themrach, & ba fúathad do Chond In tan sin. Is and doroindi Tibraidi andsidi Cond do marbad, úair ba úathad dó & ba línmar do Thibraidi, conad amlaid sin íarum do marbad Cond. Finit. Amen.

https://celt.ucc.ie//published/G301043.html

G301044

Forbuis Droma Damhghaire (Book of Lismore)

Unknown

Marie Louise Sjoestedt

900-1200

Middle

EN, LA, GA, FR

—

—

—

Dá shaorclaind socheneoil batar ind Erinn; as iat luatter o sunn amach .i. Fiacha Muilleathan mac Eoguin dalta Moga Ruith & Cormac mac Airt mheic Cuinn. Ocus In oenlo ro marbait a dha n-athair i cath Mucraimhe; ind oenlo amh doronuit .i. In Mhairt re ndul a cath Muighi Mucraimhe; ind oenló aili rucait .i. In Mhairt i cind secht mis on Mairt sin & dano da shechtmhisaigh iat diblinaibh. Ro ghabh Cormac righi nEirenn fria ré fhoda; i cinn treill iarum ro ghabh Fiacha righi Mhuman fria linn Cormaic. No bidh cach oc tuaruscbail tighi Oenghusa mac ind oicc do Chormac. ‘Nu con fhir eider sin’ ar Cormac. ‘Cidh on?’ ar siatt. ‘Damad fhir’ arse ‘na chu bheinn-si i tigh scrutain ghaeisi m'aonar, amal bim, gan tiachtain uadha-som dom fhis-sa no gan a thiachtain fein.’ Or Is amluid no bid Cormac i tighibh ruin a aonar ag breith breithe, ar ba he fein fa britheamh dho; sesiumh iommorro & Cairbre Liffieachair & Fithil ro chuirset fírbretha & senchus artus. Ro hindised d'Aonghus sin & ro ghab tus a fesa & a eoluis ar forfidir as d'fhiafraighidh neith de bai In fer amlaid sud ica eileaghadh, & ro faillsiged d'Aonghus sin. Ocus tainic la n-oen isin tech i raibi Cormac & nir forlonn do In cruth & int ecasc i tainic mar bud amhus do amhsaibh Cormaic thised & do shuidh ishin leith ba sia o Chormac don tigh. Faidh immorro gach flaith & ro fiarfaigh Cormac: ‘In bhad tú In fer do bimis d'eileagadh?’ — ‘As me amh,’ ar Aengus ‘agus cidh uma ndernais mh'eileagadh?’ — ‘Air badhus duit do fhiafraigid dhiod mh'imthusa ma ro fhetrais.’ — ‘Ra fhetur’ or se. — ‘In mbia turbhrod oram-sa?’ ar Cormac. — ‘Biaidh amh,’ ar Aenghas ‘& tucadh do ragha dhuid; In a tús no a medon no In fa dheoigh ragus fort In turbrod soin?’ — ‘Tabar maith ar tus & fa deoigh dhamh’ ar Cormac, ‘& intan bus fearr mu righi, a medhon mh'aeisi, tabhar claochlódh ar mu rathaibh; & cia ret eiter?’ ar Cormac. ‘Tria funirbthe ’ ar Aengus: ‘Boidhith do thiachtain red linn cu mba hiaraidh en bho i Finnib & Luaidnib & i seacht colamnuib na Temhrach & it portaibh-si fadesin.’ — ‘Cia ret as-a tic damh-sa sin?’ ar Cormac. ‘Ni atber-sa frit-sa sin,’ ar Aengus, ‘acht aenní aderim rit: do mhaicne fein do tabhuirt dot reir & gan comairli do mna na do mogad na do rechtaire do dhenamh.’ Ocus ro ceileabuir iarsin do Cormac & ro imthigh don Brugh. Ocus do chan Cormac In laid ag tabuirt tuaruscbala an oglaigh da mhuinntir: Tarfas damh ar bru Temrach oclac aluinn ildeallbach. Caeime ina gach caem a cruth timthugach oir na edguth. Timpan aircit an-a laimh fa h-or derg teta an timpain. Binne ina gach ceol fo nimh foghur tet an timpain sin. Fleasc gu cairche ced-ceol cain. uasa chinn fo dha n-enaib. & na h-eoin (nír mhodh mer) bitis oc a airpheitedh. Do shuidh acum eraim ngrinn sethfaind dam In ceol caeinbhinn. Tarfaidh co raithrenn iarsoin ba hedh medhrád dom menmoin. Doním-si faitsine bhfhis coir gin gur ba coir eisdeacht fris; Gidh olc maith libh a n-atbert ticfa gach ni ro tharngert. Domgní doghrach fiad gach drong a ghairdi ro an acom; Bronach oram ga dhul as failid lim In trath tarfas. Tarfas. Gabus Cormac in-a righi osin amach cu tainic in bodhith; ger amnus didiu Cormac, ni ro rathaigh In bodhith no gu tainic, ar Is de ro bhui i cinniud soudh a fhlaithiusa fair. Tucadh tra a chana dligid do Cormac In bliagain-sin as gach cuicedh do cuig cuigeduibh Eirenn, .i. nai fichit bo as gach cuicedh; ro fhoghuil Cormac In cain-sin fo seacht primhtuathaibh na Teamhrach, ar dochoidh dith for a mbuaibh & nir fhacaibh laim ar cula aigi cen fogail. Intan tairnic la Cormac foghuil na mbo Is ann tainic a reachtaire .i. Maine Mibriarach mac Miduaith. — ‘A Cormaic, ar fhoghluis na bu’, ar se. — ‘Ro fhoghlus,’ ar Cormac. — ‘Nu chon fhetur-sa eim,’ or In reachtaire, — ‘ni notimfuilngedh-sa re enoidhche oc imacallaimh a tigh Themhrach mad re hais mbo doberur toeb duit. Ocus iss ed fodera son ar ro dithiged h'airgadha-sa uili.’ Ro chuir socht ar Chormac In ni-sin & ro raidh. — ‘Cidh ron bai-siu, a reachtaire? nach intan ro bui ni am laim do chuimnighis damh, In uair domroacht mu dlechtinus, ar ni fhuil agum ni duit & ni h-ail damh inndliged d'imirt ar nech; o domroacht mu chain bliadna ni fhuil agam foedal gu ceand mbliadhna.’ Dochoidh Cormac iar-sin na thech ngaeisi & bui ann oc scrudain gaeisi gan nech dia timtereacht acht muna tisda le biadh dho, tri la & tri hoigthe. Do ghabh In reachtaire iarsin ag iaraidh fhoaedala don righ gen imirt inndligid ar neach. Ocus tainic cu torad a scruduidh leis. — ‘A Chormaic,’ ar se, ‘in eadh dotbeir i socht a n-ebert-sa frit?’ ‘Iss eadh,’ ar Cormac. — ‘Fuarus-sa duit foedala,’ ar se, ‘& Is doigh lim foicela fein condligi edalais.’ ‘Caidhe sidhe’, ar Cormac. ‘In ndechadhuis ar tur ronna na h-Eirenn?’ ar Maine. — ‘Ni dhechadus’ ar Cormac. — ‘Dochuadhus-sa,’ ar Maine, ‘& fuarus cuig coicidh a nEirinn & atait a do dib-sein i Mumain & ni tucuis-si o ra gabais righi acht cain aenchoicidh aisdi. Ocus dano Is dibh In fer ro marbh h'athair i cath Muighi Mucraimhe .i. Mac Con mac Maicniad meic Luigdeach & ni forail duit-se cumal inn o Fhiachaigh or Is e Is brathair do & Is e ro ghab righi Muman iarum.’ — ‘Dothraei bennacht’ ar Cormac ‘as fir dhleged sin.’ Ro gabustar-som uaill & forbhfhailtius de-sin .i. mar do soisedh dho a innarba a hEirinn & a lecud inte doridisi; ba he sin met In forbfhailtis tainic dho. Docuas uadh iar-sin do thinol & do thoghairm maithe & urramaidhi Lethi Cuinn & ro innis doibh & tucsat uili bennachtain don rechtaire. Iar n-agallaimh a shlóig do Cormac atbert co na budh toltanach leis airisium no gu tised do sháthud a phubla i Mumain. — ‘Na dena ider,’ ar siat, ‘acht ergat techta uait-si do chuingidh na cumaile-sin .i. cóica bo gu mbennuib airgit & cana cuigid & as dliged In ní-sin & ni h-indliged & ní était-sium gabail uime.’ Do chuir Cormac a echlacha budh dhes da cuingidh sin co Fiachaigh .i. Tairec Turusach & Berraidhi Inasdair. Ocus atbert Cormac: ‘Dia nderntar freasabhra frib abraidh friu gen go n-agair ri riamh In cain ni fhuicebh-sa ni don cain ro dligius o ro gabus ríghi di neoch na toracht damh cose.’ Dothaegat fodes iarum cu tech Fiachach co tulaigh na righraidi frisan abar Cnoc Raphann inniu. Ro fearad fáilte re h-eclachaibh righ Eirenn ann sin. Ocus ro shlonnsat a n-aithiusc. — ‘Cormac,’ ar siat, ‘roncuir-ne cucaibh-si do chuinghidh a dhligenais foruib.’ — ‘Caidhe sidhe?’ ar fir Muman. ‘Nói fichit bo fa dhó uaibh-si, intan no berth a aeinfect as gac cuiced & ni ruc acht a leth-sin uaibh-si o ro gabh righi. Ocus dano Is eicen fadera do a cuingidh, eder, .i. bodhith do thiachtain a seacht colamhnaibh & i primhphortaibh na Temhrach. Ocus dano Is sibh-si ro mharbh a athair & Is dligid cumhal do inn.’ Ro innis Fiacha dh'fheraibh Muman sin. Atbertsat fir Muman na tibritis In dedha sin. — ‘Acht chena,’ ar iat, ‘uair Is ra h-eicin tancus uadha-sum doberam-ne boin cech lis i Mumain do dia fhoiridhin. Ocus uair nár fharcaibhset againn ar n-aithre, ni ba dín a tabairt do-som na tucsat; ni fuicfium a cind ár mac In ni-sin.’ Ocus dano asbertsat fria Fiachaidh: ‘Tiaghar uait-si dh'agallamh Cormaic, ar Is doigh nach úaid ro cuinged In cutraime ud orainn?’ Tiaghuit tra echlacha Fiachach fris-sin, .i. Cuilleand, Cosluath & Leithrinde Leabar. Ra siachtatar bud thuaidh cu Cormac & do raidset: ‘In uait rucadh In techtairacht ro chansat do techta?’ — ‘Is uaim,’ ar se. — ‘Mas uait,’ ar siat, ‘do berthar boin cech lis a Mumain duit dar ceann do bennachta, acht na derntar bes de.’ — ‘As ferr lim,’ ar se ‘cu mair mu dhliged do gres inas In comha mor sin aeinfhecht.’ Ocus ro chuir a thechta ar culu fodes & ro chuinigset In cain. Ro tinolait fir Muman o Fiachaigh & do raidh: ‘Denaid bar comairli fris suit,’ ar se. Docoidh uathaibh Fiacha iarsin. Doronad comairli eneachda aca-som dar a eisi .i. dia roised da gach urramach dhibh beith cin nach n-irdalta acht bleagan enbo & cu roised co a marbad & a mbeith cin biudh iardain Is cach eicen didiu di araili & co mad ed nousfuasluiced docum sochair In cain út do fhoiditin, no con fhoighitnigfitis. Tancatar iarsin ait i mbui Fiacha. — ‘Cadhi bar comairle?’ ar se. ‘As i so.’ ar siat. — ‘Beiridh beannachtain,’ ar se, ‘ar da mad ead no beith agaibh a foiditin no raghuinn-si uaibh, ait na cluinfind a foraithmet cu brath?’ — ‘Ocus nocha n-acmaing a gabala de fil acainn,’ ol siat, ‘acht a shlan fon cuiced & ni dhene sealbh sarugad & ni toircenn iubail inndliged?’ Do cuatar a thechta do shaighidh Cormaic iarum. Imtusa bhfher Muman, ro scailset a mna & a lenbha & a n-almha & a n-indile a n-indsibh & a n-ailenaibh & a n-eicendinaibh In cuicid & tancatar lucht a n-einig & a n-engnuma ait i mbui Fiacha cu Cenn Claire. O ro siactatar a echlacha gu Cormac, ro raidhset: ‘Ni h-ansud,’ ar siat, ‘foemthair do chain-si, dene In ni bus maith lat cena?’ Ba h-irgrain la Cormac In ni-sin & ro omhnuigh cu mor, ar forfidir ro ba mana adha moir tiachtain ris uma dhligid, uair nach inndliged ro cuinned & se In airdrigi Erenn. Tugait ann-sin a primdraithi gu Cormac .i. Citach Cithmor, Cect, Crota, Cithruad, oir batar sidhe fria re Cuind & Airt & Chormaic ac faistine & ní frith a n-eiliugad. — ‘Deinidh co h-ullamh faitsine dham-sa,’ ar Cormac: ‘Cidh bias damh don turus-sa teidhim?’ — ‘Forfhinnfom-ne duit-si sin,’ ar siat ‘acht co tuga ré dún ra tur ar ar bfhaitsine?’ — ‘Doberthar,’ ar se. Dothaetsom i formnai i fesa & i n-eolusa & do faillsigedh daibh cu mad de no ragad olc do Cormac a tiachtain i Mumain. Ocus tancatar do shaichtin Cormaic. — ‘Cidh ro faillsiged daibh?’ ar Cormac. — ‘As i an ni ro faillsiged dun,’ ar siad, ‘gidh sain ind aisneis. Ocus Is sarugud dun do dula-sa i Mumain. Ocus mad dia ndighea In fortamlus fil uait-si fortha-san, biaidh uaidhibh-sium fort-sa.’ ‘Apair, a Cithruaidh,’ ar Cormac, ‘cidh ro foillsiged duit?’ — ‘Inni ra faillsiged,’ ar Cithruadh: ‘Ni edaim a ghabhail duit-se a dula, ar fogebhu fort cheile neartfas for a dula. Acht cena Is de tic h'olcugud’; & do raidh In rethorec-sa: ‘A Chormaic, choir chostadaigh. Costaidh do ceill com ndlighidh. na hinnsaigh buair mborblachais. ar briathraibh raid rechtaire. a mheic Airt forfhetur-sa. formna cechat imthusa don turus-so triallmait-ne. ar claind Maeili Miscaidhe ar claind Chicuil coinbleachtaigh. na morairde annfhlatha. innsaigh cert Is coir, a Cormaic?’ ‘Cidh dano ra faillsiged duit-si, a Crota?’ ar Cormac — ‘Inní ro faillsiged dam indisfet duit-si’ ar Crota, & do raidh In rethorec so: ‘Daimh coir, a Chormaic, geibh coir, a Cormaic, ni coir sar ar saeirferuibh. ra fiallachaibh coimceineoil. mairg cus tic drong cach doib ar do dhaimh.’ daimh. ‘Cidh ra faillsiged duit, a Checht’, ar Cormac. — ‘Inni ra foillsiged dham,’ ar Cecht, ‘docluinfea-sa,’ & do raidh In rethorec-so: ‘Crich Mogha. Mairg gu ricfa ruad a cuil glas a beoil. bruchtfaidh badhbh brisc Be Neit. nert a neas. clodh for Conn. Conn fo chain. nach fo crich.’ Crich. ‘Cidh ro foillsiged duit, a Chithaigh?’ ar Cormac. — ‘Inní ro faillsiged dhamh’ ar Cithach ‘forfinnfa-sa, .i. ‘Scel leam duit, a meic Airt. gabe oirbert bud beg bailc. ratbia ach. giabe ar crich. oniu amach. cu ti brath. munbhat gaeth. ni bat gnath. ni bha atri. adclo cach. bia gin ni. sgan chuid ngairt. mairg tic ort, a meic Airt. truadh In sen. Maine mín. mortais scel.’ Scel.’ ‘Cid ra foillsiged duit, a Cith Mhoir?’ ar Cormac. — ‘Ro cluinfi-sa he,’ ar Cith Mhor .i. ‘Cluinidh uaim, a clainn Chuinn. gu mbia fuaim. bar creach cam. thuaidh fon tuind. tait fodhes. indre uirc. imrit olc. indlit airc. i crich Chuilt. coirgid lib. cuircer nglan. traethfait trogh. faenfait fer. maelfait magh. mairg dab din, Lurga lom. Colpta cael. or mis ta nach focul fir. acht seol soebh. a clann Chuinn. a Cormaic cain. costaidh cluin. cluinidh uaim.’ Tuc-san fuath dona draithibh ar a tarmiusc uime & ro raidh: ‘Ni sibsi nertfas orum-sa an turus-sa do dhula. Acht cena dia faghbuinn-si bar n-eiliughadh-si nonindecfainn oraibh’ — ‘Nu chan uaruis & nu con fhuighbhea,’ ar siat. Conid he ni ar-a tarla a menma-seom beith oc iarraidh a n-eilighti fo Eirinn & ni fhuair. Conas tarla la n-ann do sheilg & foram mil maige o Shidh Cleitig sour tuaid. Is annsidhe ro gluaisit a coin-siumh In fiagh-sin & dorala a muinnter-som uile a ndiaigh na con & ro facbad-som a aenur ansin, cor fas ceo mor fair & co tainic toirrthim codalta fair isin tulaigh. Ocus ba he doirchecht bui isin ciaich-sin cur bo doigh leo-som ba aghaidh & gia no canta ceoil & cuislinna do-som, ni ferr do choideladh inas amail ro chodail fria fogurcheol na gcon imon cnoc im-a c uairt. Conad annsin atcuala In guth uasa & Is eadh ro raidh sidhe .i. ‘Ardotrae, a Chormaic, caeim codultaig Cleitigh. Cid ni fuil fort'naimhdiu. buan t'ainm os Eirinn. Eirig sunn soei toei frium & rom call. Cia cad on duisigh deogha suain saigsius suidsium dinn dorcha dechet concudus. cia cat abhai-siu a ben. Barrfhinn Blaith Bairche be chaemh do chomhaeise cuigi nodcudnad cuairt coimgi, a Cormaic. cuir dhid do shuan. ardotraei, a Chormaic.’ Adracht Cormac iarsin & ro chuir a mertin de co n-acca da laim deis oca ingen lucair laimgheal ba caeime do mhnaibh betha & faiteran firaluinn uimpe & lene orshnaith fria cnes & do chuir-si failti re Cormac. — ‘Cia cuires m' fhailti?’ ar Cormac. — ‘Bairrfhinn Blaith Bairche, .i. ingen righ Sidha Buirche a crich Laigean & tucus-sa gradh dait-si, & nuchan uarus h'agallamh cus anosa.’ — ‘Rabhása eimh am' codladh,’ ar se, ‘ra fogurcheol na con intan rom duiscis.’ ‘Mo cubus amh,’ ar an ingen, ‘is olc In t-ord fir do leithédi-si sealg mil maige do denam, ar nir fhurail duit sealg mhuice no aighi amal dognitis airdrigh romud, or Is d'aes ocbaid Is du sin; Is é cradh crotha & dealbha doghni dhoibh & iss eadh In serg samh he.’ Is ann atbert an ingen: ‘tar lim-sa, a Chormaic, isin sith-sa innonn Cleitich In baile i ta mo aide .i. Ulcan mac Blair & mo muime .i. Maol Mhiscadach, cu ro fhaier-sa lat in-a bhfhiadhnuisi er laimh & ar leabaidh.’ — ‘Nucha ragh-sa eim,’ ar se, ‘no gu tuctar a logh dhamh.’ — ‘A Chormaic,’ ar si ‘ro fheatar-sa In ni iarai & na bhfhuil fot menmain, .i. sochraiti shloigh d'iaradh & dober-sa dhuit int sochraiti druadh as ferr fuair ri romad & da ná coemsait ectrainn ni .i. tri h-ingena Maeil Miscaidhe, .i. Errgi & Eang & Eangain. Ocus tiagat sidhe i ndeilb tri caerach lachtna co ceannuibh cnama & gu n-gobaib iarainn & cet a comlunn. Ocus ni tic nach dhibh i mbethad uaidhibh ar Is amlaid itat co luas ainnle & gu n-athlaimhe iarainne & claidim & tuatha In domain do ghabail doib ni dipaigfea ar lou nach ar finda dhoibh. Ocus dano atat dá fherdrai ann & raguit duit-si beos .i. Colptha & Lurga, dá mac Cichuil Coinblichtaigh & lucht In cuicidh uili cusa ricfat muirbhfitseom uili iat i bhfhir aeinfhir munus imgabut, ar Is amlaidh itat cu nach gebet renna na foebra. Ocus cian gar beit ar aen friut na dena comairle neich aili acht a comairle.’ Ba failid la Cormac inni-sin, & do chuir a bron de & tainic lasin rigin isin sid In agaidh-sin & ro fhai ar laimh & ar leabaid le & do bui insin gu ceann tria la & tria aidhche & tucadh In tsocraidi sin do & tainic roime có Temhraigh & ni tuc da oidh a draithi fein & ni dhenad a comairli acht adhradh don luct ut & a comairli do dhenumh. Docuas uadha-sum iarum ar cenn a muindteri & do roachtatar chuigi & do innis doibh In tsochrute fuair & bat failid uili de sin. Ro coimheirigh Cormac roime imach iarsin & tainic In agaidh sin cu Comar na Cuan risin abar Comar Cluana hIraird aniu & gnisit ann-sin botha & belscala & ron suidhighidhedh longphort fon innus-sin acu. Ra coimheirigh tra Cith Ruadh asin longport siardhes cu rainic or In tsrotha. Con faca araile laech forusda finnliath don forusda finnliath don leith aili don tsrut, .i. Fis mac Aithfis meic Fíreoluis a crich Laigean primdrai na criche & bai cach dibh og acalluim a chele & ro fhiaraigh Fis do Cith Ruadh c?ait i mbui Cormac cona sloguibh. Do frecair Cith Ruadh & doronsat In laidh etorra. Cithruadh A Comur na Cuan anocht ata In sluagh a n-a longport. Ar na ngreassadh tar linn lé ddo clainn Mhaeili Miscaidhche, Fis Abair frium, a Chithruaidh chain, cid tic Cormac a Temraigh? Airdri na fath cus anocht nir ghnath a beith a longport. Cithruadh D'iaraidh chumail Airt meic Cuinn ar ua nOilella Oluim. Is cana cuicidh gan brath nar chuinnigh Conn Cetchathach. Fis Doberat Cormac gin cain clann Cichail; rus bia comghair Millfit macdhacta gu clé na sillitiu siabhairthe. Cithruadh Ina tacra budh fa sruth fis a mic Aithfhis mic eoluis Beit co mis dergfait tonna os laechrad lerg Liatroma. Fis Mairg theit a Mumain na marc a meic fhir Crodha Caecat. Bidh treadh linn In chonghair cain bias duibh tre comdhail comainm. Cithruadh Ni ba damh-sa nach ba holc mis Is raithi Is bliagain o anocht. O bhias sai na suadh amne Mogh Ruith ria ngasrad Claire. Fis As mairg ara tibri a treas Donn Dairine deallbh dileas & Failbhe fer eichrinn re techt a n-iath n-ecomlainn. Cithruadh Ni ba ferr dáil Mogha Corb na Fiachach In la bus lorg. Bud gnimh uaile don dis dil budh leo cís Cuaine Comair. O thairnic dona draithibh a n-imacallaim, & rop olc a bhfaitsine don tsluagh, atcualatar graigbertaigh & tarbhchoin turusa & gille echraide & ro aisneset do Chormac, & asbert Cormac: ‘Imthigidh,’ ar se, ‘& marbhthar In dara drai libh & bualtar araile cu ná rabh acht innarsan dia anmain and.’ Ro faillsiged dona draithibh inni-sin & imscail cach dibh o araili. Imsoi Cith Ruadh isin longpurt ar cula fo ecasc nduaithnidh ar daigh na tardta aithne fair; imsoi iarum In drai aili roime fodhes & impaidh a agaidh fo tri ar na sloghuibh & cuiridh anal druidechta fuithibh tre dian draidhechta cu ro láastar In sluagh uili fó énecasc & encruth ris-sium fein .i. ite forusta findliatha uili amail bai-sium. Ocus o ticedh cach dibh dar In sruth a ndegaid In druadh gabdais for imesargain a cheli ic malairt mong & ic cirtlam & ic atlugadh tuaithbil & do gabudh cach dibh na mealldurna mogaide dar tulphairt aighthi araili, ar ba doigh la gach fear dibh ba he In drai inte itceth. O ro rathaig In sluagh inni-sin, rop ingnath leo In imthuarcain bai etarra & ro raidset: ‘Ata slogh comuigheach oc cathugud frinn no ra hímreadh diandraidhechta orruind.’ Imsoe uadhaibh In drai iarum iar facbail In tsloigh fon n-innus-sin. Ro faillsiged immorro do Chormac gur bo diandraidhechta ro himreadh forro & asbert a muintir do thabairt cuigi isin longpurt ar cul & dorat tromachmhusan dona draithibh frisi tart taebh .i. Colptha et reliqua. Ocus atbertsat sidhe nar bat cintuigh uair nach riu ro comairleiced na sloig do chur immach. Ar ai sin ro eirghetar & tucsat anal druadh fon sluagh & ro imriset dian draidhechta forro & ro soidhedh In sluagh In a n-ecusg féin iarum. Batar In slúag annsin co dubac drochmenmach moircnedach fo coir leighis & othrusa gin gu raibhi dianbas no marbh daine eturra. Tancatar rompu arnamarach siar i mBec Magh & i Coill medoin & tar iarthar deiscirt Midhe co rancatar cu h-Ath In tsloig, risin abar Ath na n-irlann aniu. Doghniset botha & belscala annsin, & ro saidhset a pupla. Ocus gabsat a lucht fesa & eoluis for fegad nel firmaminnti uaisdibh. Dochuaidh dano Crota dar In ath siar sechtair con faca cuigi drui na criche ba coimhnesa dho. Fer Fátha a comhainm sidhe. Ro fhiarfuigh sidhe do Crota cia doroine In muirnd & In tsesilbh, fria h-ath atuaidh & dorindi In laidh & do freacair Crota. Fer Fatha Ga muirnd sut ra h-ath atuaidh sloinn, a Crota, masat uain Innis duin-ne gin gnímh ngrod cia le ndentar In longport?Crota Mar ra Cormac ad gnatha a fil sunn, a fhir Fhatha Is lais dognither anocht guna shluaghuibh In longport. Fer Fatha Cidh dia tancatar na sloigh? sloinn, a Crota, masa choir Ga crich a tiaghat gen chair is ga toisc gatat iaroidh?Crota Clann Cichuil dosfuc atuaidh & mac meabluch Midhuaith D'iaraidh cumail Airt meic Cuind ar ua nOililla Ouluimm. Fer Fatha Is mairg teit ra h-imad sloigh d'iaraidh cumul minab coir Cu ro iarad Fiacha fair cumul Eogain a athair. Crota in a tacra, a Fhir Fhatha. ce que tu dis là, Fer Fatha, Nít ain sluagh Múman na mbenn conat ria beim it' leithcenn. Fer Fatha Gidh iat-san no beith a lín ni mo do berdais a snímh Immar atat budh gnim nduird mairg theit chucu tria comurn. A h-aithle na himacallmha-sin dona draithibh atcualatar gille thurusa & graigbertaigh & daescarsluagh gne na himarbhadha a n-imagallaim na ndruadh & dochuatar tar In sruth a ndegaidh In druadh ba h-anaithintiu dhoibh & rucsat leo run bais & oigedha dho. O ro rathaigh In drai sin ro impo for In sruth & tuc tri builli don fhleisc draidhechta do bui n-a laim don tsruth gur eirigh & gur fhorbair frisin sluagh. Ocus Is amhlaidh ro bhai In slogh, & drong mhor dhibh ar ndul dar In sruth siar i ndeghuidh In druadh & drong mor ele isin sruth & ro gabhudh ic a bhfhoirach sidhe o ro fhorbair In sruth & imsoei In slogh aniar & anair dia furtacht & dochuaidh In drai as fai-sin. Batar immorro In slog co dubach drochmenmnach imon sruth on trath-sin cusin trath cetna arnamharach conid annsin rossoiset na druidh fria n-ealaduin druidhechta gur cuirseat In sruth n-a inat fein feibh ro bui roime. Iarsin dano dochoidh Cormac cona shloghuibh dar In sruth & ro gabsat rompa dar Dubhchaill frisin apur Fidh dammaiche inniu, cur gabsat i Magh Leathaird frisin abar Magh Tuaiscirt & i Crund-Mhagh frisin abar Magh Gabra inniu & i Mag nUachtair frisin abar Magh Raidhne & i bhfhorfhairsing na slighiudh fon n-innus-sin gur ghabsat Is na bocaighibh Báinfhliucha frisin abar Sliab Eblinne cur gabsat ic Formaeil na bhFhian ra dubachuibh deridh lai. Is annsin ro gab Cect for fegad aoir & fhirmaminnti uas na sluaghuibh & dodhechaid siar gu Duibh-Gleand risin abar Gleand Salach aniu. Co nfeca cuigi araili laech forusta finnliath dar bu comainm Art an drai & ro gab cach dib oc imagallaimh ra a cheli & occ fiafraigid scel d'aroili & ro fhas as-sidhe cur bo roen imurbhadha etorra & doronsat In laidh: Art Cidh dia tancubar, a Cect atuaidh a tir Mhuighi slecht? Cidh ro gluais ind seis cuse for leis co Crich Fhormaeile?Cecht Bodhith tainic gu Temhraigh. Farir, Is mor rosmedhraich D'iarraidh bóin cech boin dibh soin isé ar turus o Temraigh. Art Gin gurub sinne ruc bar mbu A clanna Cuinn gu caemhchlu, Tarcamuir duibh boin cech lis a bhferunn Fhiachach fidhlis. Cecht Is fearr linn ár cain cu brath & cumhal n-ar curaidh Ina In sruaimh-sin, cia mad mó is a thabuirt ind aenló. Art Nucha beruit boin cu brath des gens de Munster, en sus de ce que donne un chacun, A cumhail na a cain gan acht. dar bur laim-sin, madh mallacht. Cecht Mad da cloisedh Cairbre In clair int aithiusc raidi, a Artain & Cormac In tuir thenn no bethea gen do chaeimhchenn. Art Ni mó lim Cairbri Is Cormac na In da araid nous fognath A m-bethaidh Mogha Corb cain & Fhiachach Muillethain. Cecht Da clo Artchorb Is a clann bidh brisc bruar gu luath i nglenn Nochu ragha it' bethaid de bidh buan doit a n-ecraite. Art Ni mó lim Artchorb, a fhir na a fil d'aindribh tuaidh n-a thigh In cein bes Is tir amne agam dhín Dond Dairine. Cecht Dá clo Ceallach mac Cormaic is Artur feta foirneirt Bidh duit bus diamair In dal nocut ain do diabhuldan. Art Nochu mó lim Artur ard ina a gilla glan gle-gharg In cein bias i n-a bethaidh croibhderg Caeiridhe Crechaidh. Cecht Da cloisedh cuan na curad in tsamail doibh fher Muman No bertha meall dar do dét & no bertha cruaidhchrecht. Art Ma da cloised Muma min slógh mar iat-san i n-a tir no bhetis beoil bana dhe cin almhai, cin indile. Cecht Bi i tost Is tairnic do dhail is obur mhir imarbhaidh. Ni thic don tshuagh tacras tu freacra na tri coicead friu. Art It fir-aithesc ni ba brec Va dire à tes armées, ô Cecht, que chacun d' eux dira dans la suite: ‘olc In turas tancamar.’ O atcualatar na sloig & na sochaide ro fergaigit cu mor & dorala imach cu dian & gu dreamhan a ndeghaidh In druadh dar glenn siar & atbereadh cach re cheli dibh: ‘Faghbhadh In drai bas & aidhedh libh.’ Imsoi In drai a aigid forro & teit i muinicin a dhea & cuirid anal druadh ind aier & i firmimint con derna neul ciach os cinn In tsloigh gur thuit forro & gur cuirestar i loeibricht meraighthi cu ro ela In drai uaidhibh. Iarsin dano as i comairle doronsat o ro bu mela leo na draithi uli do elad uaithibh: slechtaire & lorgaire rompa ar slicht In druadh & beith In a mbuidhnibh & ina ndrechtaibh na dhiaigh. Ocus dobatar seacht lá cona n-oighthibh isin longpurt soin & dronga mora dhibh for lurg & ní ro fhetsat tect dia tigh ar mhet an breachta ro imir In drai forro. Ocus dano ba mebal leo gia ro fhettais ar no taispenad an drai a lorg doibh cecha maidne for beilgibh & berntaibh & athaibh ar daigh a mbuaidherthi & a n-imscarta ria a muindtir. Ro ghabh omhon mor Cormac annsin, ar ba doigh lais gur ba turbrodh dia sloghadh & na toirsitis a muinter chuigi. Ocus do ghabh oc eiliugad na ndruadh batar aigi fein & atbert friu: ‘Caidhe bar tarbha-si damh-sa,’ ar se, ‘madh ro marbad mo muindter cin fhis cin forcloisin damh & gin fortacht uaibh-si dhoibh?’ — ‘Ni ramarbhu iat idir,’ ol siat, ‘acht suainbrect seachtmaine dorat In drai forro & doberam-ne doridisiu ar culai.’ Is ann-sin docuatar-san i forbha a bhfhesa & a n-eolusa & ro cursat a suainbrict dona sluagaibh & do roachtsad chuca i bhforba na seachtmaine. O ra siachtadar a muindter gu Cormac ro coimerigh roime i cenn sheta & imthechta co riacht co h-Ath Cuili Fedha risan abar Ath Croi iniu, & ro shuidigset longport annsin. Dorala do Chíthach dula amach d'fegad aieoir & fhirmiminti & dorala fer a comaeisi fein dó .i. Dubhfhis mac Dofhis & do fhiarfuigh cach dibh scela d'aroili, & do raidh Dofhis & do fhreagair Cithach & doronsat In laidh eturra. Dubhfis A Chithaigh, canas tanac slounn, i tiribh do namhat? I tir do namhat amne ca tanac? ca rot teidhe?Cithach O Mhúr Té thanac ille gu Cuil Feaga Formaeile. A Mumain teidhim cin gheis A Dhuibhfhis, a meic Dhofhis. Dubhfis Cidh dia teidhe-si i Mumain? slonn gin cairdi, mas chubaid Tagair do dail, cia do sét? ga slógh ga dtai forchoimhet?Cithach Do dhingbáil druadh In tire teidhim marom coimhdhíne. Coiscidh Cormac bhidh cumhan righa mora na Muman. Dubhfis Gach toisc fa tancuis ille cu brath nocha comaillfe. Biaidh nel áir uasaibh a moigh bhidh beg bar ngrain, a Cithaigh. O Cithach. A h-aithle na laidhi-sin ra hinnised do Chormac gur bá olc faitsine na ndruadh dhó. ‘Ní fhetaim-si,’ ar Cormac ‘a didhuil forro ár gid In lucht ro thriall a marbadh ni ro fhetsat & Is forro ra imerset mela.’ Cu nad annsin ro aithin Cormac gan a luadh ider intan ticfatuis. Arna mharach immorro gabsat rompa i bhfhairsiung slighedh i cenn Mairtine Muman gu rangatar co Druim Medhoin Mairtine dar bha comhainm Ardcluain na Fene & Mucfhalach mhuc Daire Cerbe righ Medhoin Mairtine, frisin apar Imliuch Ibhair aníu & ro shuidhighset longport isin du-sin. Teit Cithmor asin longport siar dhes, d'fhegad nel & aoir co bfesadh ord In tsloigh. Is and dorala dhó araili laech finnchas forbhfailid .i. drai Medhoin Mhairtine dar bhu comhainm Medhran drai & ro gabh cach dhibh ar acalduim a chele & ic fiafraigid scel & do raidh Medhran In laidh & do freagair Cithmor: Medhran A Chithmoir, gu fir freagair gá lá thanac ó Themhair? Caidhi hord o sin ille borb nech muna fiafraighe?Cithmor Día Luain duin gu Comar cruaidh is Dia Mairt co h-Ath In tSluaig Dia Cedain (conar cain gle) co mullach fain Formaeile. Medhran Caidhi bar n-ord dia Dardain? Innis duinn a Cithmhoir chaeim. Cidh ro bar roeg In seul soin? Cidh ro bar soebh re seachtmhoin?Medhran Ord na h-Aeine, In meabair lat a Chith Mhoir cuicid Connacht? Cia leith raghthair dia bar ngairm isin maidin dia Sathairn? Cithmor O chuil Fegha dhuin alle co Druim Medhoin Mairtine Ord na h-Aeine duid gin dailbh gu Cnoc na Cenn dia Sathairn. Medhran Caidhi bur n-ord o-so amach innis duin masat eolach. Má roetar slonn co tai a Chith Moir, cin imargai. Cithmor Bemit annsin co triamain mí & raithi & bliadain Bid duaidh do Leith Mogha ar mbaigh bidh cruaidh ar modh, a Mhedrain. Medhran Gach a ndingne dh'ulc d'ar ro-tárruster ort ind oenlo Madh lais tall budh terc a treoir bid fann do cert a Cithmoir. A Cithmoir Imsoei cach dhibh o cheli dh'aithle na laidhi-sin & teit Cithmor ar amus In longphuirt & do bhi In slógh annsin cu mucha lai ara bharuch. O thainic an maitean ro coimeirigh Cormac cona shloghuibh & tancatar rompa gu Cnoc na Cenn gur gabsat longport ann. Is ann-sin atbert Cormac ra Cithruadh fern a pupla do shadhud. Ocus arai ni ro eirigh Cithruadh, ár forfitir nach fétfadh In puball do shadhudh. Do dhechatar dano slóig In choicid ar deisibh & ar triaruibh for cnocaibh & for tulchuibh impuibh dia bhfegad. Ocus atbert cach re chele dhibh: ‘Atat daimh dilann & cliath bernadha ced iníu i Cnuc na Cenn & ita damghaire shochaide & forngaire slogh. Ocus bid he a ainm o aniu cu brath: Druim Damhghaire.’ Is ann ro raidh Cormac: ‘Fadectsa, a Chithruaidh,’ ar se, ‘sáidh mu pupaill mar no shaidhtea pupaill mh' athar & mu shenathar, ar ní as so raghat no gu tardthar mu chain damh no cu rom eitichter uimpe.’ Gabhus Cithruadh iarsin ar a sádhud & ic gabhail férne na pupla don talmain & ni ro dhipad ar fér nach ar fonn uadh fern na pupla & do scithiged In drai & ro raid: ‘atci so, a Chormaic, & gin gur ghabhuis aithne uaim-si as reil dait ar In cleith-si In ro raidhsem-ne friut ria tiachtuin a Temhraigh’; & do raidh In retorec. ‘Adchi In cleith sin, a Chormaic. Cid attuais-si taidbit. ni cor ra Conn nordhairc. fhaithius Temra thairnic. Na tep fer na fonn. forbuis for mac nEoguin. ni ba duibh bus deolaidh. slicht sidhuighi seolaidh. Sidha Cleitich ceolaigh. coiscfiter thall treoraibh. taoth In cath for Chonn. Comluis mac meic cachta. Mogh Ruith remgarb garta. d'foiridhin a dhalta. tuasluicfidh na tarta. tairrngeridh don tsluagh. seolfaidh rá gail nguinig. co mba duibhsi a dhuiligh. gebhuidh Fodla fuiligh. & Albuin uidhigh. Fiacha fuinigh fuan. fodh fhearr feis i Temhraigh. a chur Codhuil cernaigh ag torruma In teghlaigh. an da arann dar meanmain. ro hor Tragha Lí. olc In damh fadera. biaidh crua Is na bera. biat colla cin cenna. scérthair righ fria reabha. sernfaidit slóigh sleagha. Don choir chena adchi.’ ‘adchi.’ Foreimdhig tra Cithruadh In pupall do shádhudh cu ro raidh Cormac: ‘Cle Is mana fort, a Chithruaidh, cid dochuaidh do nert intan na ro fhetais In phupall do shadhadh? Ni ghabhudh didiu In tulach fern na pupla acht amail bidh ar cloich no saidhthea.’ ‘Nucon edh itú,’ ar Cithruadh, ‘nach biath do nirt ocum a sadhudh, acht Is tria ainfhir ro trialladh.’ ‘Atcluine sut, a Colptha, i n-apair In sendrai, & forfeimidh sádhad na pupla & said fein .i.’ Ro gab Colptha fern na pupla n-a laimh & ro gab oc tathair & oc beim ar Cithruadh & tuc forba n-ecomluinn & sinedh romor for a churp cu taillfitis meic mhidhaeisi idir cech dá asna do & ro fhuirim fria talmain an feirn-sin & ní ro ghab lár uadh; ro bui dia nertmhaire chena ró sháith co nderna briscbruar dhi o foréimid a sathad. ‘Cidh dogentar andfusa?’ ar Cormac. ‘Dogentar,’ ar Cith Ruadh & ar cach arcena ‘sloigh mhora do tabairt cucainn.’ Ocus tucait, & doronait longinata mora ann & ro sáidhed cinn na cleath Is na sailghibh-sin. & Is fon n-innus-sin doronad In longport uile. As de ata ‘Long Cliach’ inniu .i. don tsuidhiugud-sin. Ocus ro raidh Colptha ra Cith Ruadh. ‘Ro bhai deitbir dhait-si gia madh leasc lat In turus-sa, ar gi be dheoch gi be na deoch i mbethaid asin cuiced-sa ni tusa raghas.’ ‘Ba deitbir on,’ ar Cithruadh, ‘uair forfhetur-sa a mbia dhamh dhe & do Chormac & no thairmeascfaind-si imbe tiachtain mina nertadh sibh-si fair & mane dernadh bhar comhairle. Ocus dano ni ba ferr dhuibh-si In cuiced thancabar uair ni ragha neach uaib i mbethaid as In cuiced-sa. Ocus dano,’ ar se, ‘in pubul-sin na ro fhétus-sa na ro fhétuis-si do shadhudh; ni tibherthea a tigh Temrach hi, min bad sibh-se, acht inní ro tarasnuigh athair & sen athair do, .i. asa rect & asa bhfirinne, Is as no chuinegad a cain. Giar ba fir tra In fhaitsine-sin ni thuc Cormac dia oidh hí, na inte dosroine.’ Is amlaidh immorro boi int inad i mbai Cormac cur bo íseal leis he & gur bo hard lais int inadh a raibhi Fiacha & fir Muman. Ocus ro gheallsat a draithe do-sum ce med i latrad In baile In gebdais cun toicebhduis uas cach & ro iar Cormac orro-som sin. Ocus tucsat dó amail ro gheallsat ar ro arduighset an cnoc-sin iar taibsin cóicait cubat uas cach, gin gub fir a beit amlaid. Batar annsin teora la & teora oighthi ac suidhiugudh a longphuirt. Docuas uadhaibh iardain do chuinghidh a cana & a chumhaile & ni tucait. Tancas o Chormac arna mharach do chuinghidh chomlainn einfhir ar fhearuibh Mumhan. Ro cuinged o fearaibh Mumhan dail teora la & teora aigche ar Chormac ar daigh co bhfinndais cia no tincfeadh & no gebhudh do laim acu In comhlann, ar ro bu cinnte ac Cormac In cuicer no ghebhadh do láimh comhlann. Doratadh o Chormac In dail-sin. Doronadh comhairli ag feraibh Mumhan frisin re sin & ro chindset gach aen dibh no gebhudh do laimh. Ocus Is eadh frith oc feruibh Muman do thincsin an comhlainn: ochtar ar cethri cetaibh & enainm for cech fichit dibh-sein & taisech for cech fichit & In t-ainm no bidh for an taiseach iss edh no bidh for a fichit & dano ba comhlunn fichit In taiseach & ba comlunn nonbur gach fer In gach fichit. It é annso na h-anmanna ro batar for na fichtibh .i. fiche Finn & fiche Failbhe, fiche Finghen, fiche Ferghus, fiche Fiacha, fiche Finnchad, fiche Dond, fiche Daire, fiche Domnall, fiche Forgarb, fiche Tren, fiche Mureadhach, fiche Treinfhear, fiche Feilimidh, fiche Donnchad, fiche Conall, fiche Cobthach, fiche Dubthach, fiche Dael, fiche Dinertach, fiche Diarmud, fiche Ciar, fiche Crimthan. Ro gabustar dano Mogh Corb, mac Cormaic Cais meic Oililla Oluim do láimh laidhiud gach fir no raghadh o fheraibh Muman asin comlunn. Ro gabhustar didiu Cairbre Lithfacair mac Cormaic do láimh láidhiud gach fir no ragadh o Leith Cuinn isin comhlunn. Act ni ro ghaibh nach dhibh do laimh dul isin comlunn acht In cuicer druadh tuc Cormac as Sith Cleitigh .i. Colptha & Lurga, Errgi & Eng & Engain. Tainig tra Colpa roime siar cu Raithin In Imairic i lleith aniar thuaidh d'Ath na nOc, frisin apar Ath Colpa inniu. Do deochaidh Finn Fidhrinde do thincsin Colptha cu Raithin In Imairic ra hAth Corcomaigen aniar dheas frisinn abar Ath Colptha beos. Ocus a dhá bhfhear laidhthi leo .i. Mogh Corb & Coirbre. Gabhustar cach dhibh og agallaimh araili & oc tincsin In chomhluinn. Ocus mar ráinic do chach dib isin áth robtar inilldhírghi na h-urchair & robtar cruaidh na crideadha & roptar bailce na beiminna; beridh cach dibh beim ar beim dia cheili fon beridh cach dibh beim ar beim dia cheili fon tuaraim-sin & fregra fon tacra. Ocus ro bui cach dhibh oc imesarcain a cheli gu tancatar dubhuchu deridh lai; No ragduis immorro eoin ar cromluamain tria chorp Find; acht cena ni raibhi nach comhardha or churp Cholptha, ár ní geibhtis renna ná ilfaebra he ar mhét a druidhechta. Acht cena ro scarad Colptha fa tri ra armaib isin lo-sin, & doratait ardaínicne air a n-ecmais marbhtha. Ocus ro dealuighset o tancatar dubacha deridh lai & dochoidh cach dhibh dia longport. Ba crechtach crolinntach Finn In aigche sin & ro gheall a briathar dhó cu mad hé no thincfedh In comlunn do arna barach; ro thinc Finn tra In comlunn gu cenn tri lá fon tuaruim-sin & dorochair iarsin iar ndul do Colptha i formna a feasa & a eolusa a dhiabaldain & i muinighin a dea. Dorochratar tra In fiche Finn la Colptha on mud-sain. Ocus ni nar bat cruaidhi na cridhedha & ní nar bat bailce na beimeana & ní nar bat inillddirghiu na hurchair uaidhibh do Colptha, acht níis raba diabaldan acu do freacra dho. O thairnic tra In comhlunn-sin, tainic Lurga for In ath cedna & ro fhuacair comhlunn for feruibh Muman. Ro tincedh o na Failbibh sin. Dodhechaid Failbhe mac Fedhuigh isin comhlunn. Ocus rob inilldirach ro freagradh an comlunn aigi & ba cruaidh & ba calma. Ocus eimilt a innisi In engnamha doronadh isna comhlannuibh-sin uili ar as í a n-innisi cetna beos. Is amlaid-sin tra ros caithit & ros dithaighit lucht In chomhluinn uili ó feraibh Muman. Con drochair ochtmoga & da céd ann d'feruibh Muman & ni thiced o Chormac isin comlunn acht Colptha & Lurga iar sealuibh & sistibh. Cunad annsin ro dhiultsat fir Muman In comlunn aeinfhir. Ro cuingedh o Chormac comhlunn cét ar feruibh Mumhan. Dodhechatar atuaidh ann-saidhe tri h-ingena Mhaoili Miscaidhche .i. Errgi & Eng & Engain, In deilbh tri caerach leachtna gu cnesaibh congnai, gu cennuibh cnamha, gu nguilbnibh iaruind, gu neimh dhitha ced ra h-uair comhluinn. Ocus dano niís geibhdis renna na foebra In betha loe na finna dhoibh. Ro tinced o feruibh Muman In comlunn ced & ra coraighit na cliatha cruaidhi conacalltha do ghaibh coirrbreaca cruaidh gera i llamibh leo, gu leibenn sciath retlannach i timchill In tsloigh & tri chlaidibh troma thortbhuilledha a n-intighibh dhoibh gu sleaghuibh sodhibraicthe leo ra hairitin aidh agus irgaili & ra tinnscetul deabhtha. Ocus o ro comhraicset anes & atuaidh imsou cach co a chele dhibh. Ro chaithset fir Mumhan forcla a n-arm In la-sin oc ursclaighi & oc imditen a corp ar na caeiribh. Ocus ciar bat inilldirghi na h-urchair & giar bhat bailciu na beimeanna o fheraibh Mumhan do na caeribh ni ro dipad ar lo nach ar finna dhoibh & dano ni ra chumhcaiset-som ní do feruibh Mumhan In la-sin, acht brudh airm & éidid. Ocus o thancatar cricha In lai & urthosach na h-oighthi imsoe cach o chele dhibh ar amus a longphort. Tancatar dano i mucha lai arna mharach fon tuaraim cedna i freacar In chatha & immarainic imesarcain doibh isin ath. Ocus nir bo finncloistena do cetra cuicedaibh Eirenn co a longportuib sceallghar na sciath & cruaidhbheimnac na claidium & briscbruar na n-arm & imesarcain na curad fris na caeirigh. Ocus ciar bhu cruaidh & ciar bu curata ro freacrait na cairigh o na sloghuibh In la-sin, araidhe dochuatar na cairigh treothu & tarrsa & ros dicennsat co leir & ro facbad In drong-sain insin bonn fria medhe & meidhi fri bonn & doit fria doit & doronsat na cairigh dumha da n-eduighibh & da n-armuibh & carn dia cennaibh & forfacuibhset fon tuaraim-sin & imsoe cach o araili dhibh co a longportaibh. Ocus beruit fir Muman faidhbh a muindteri leo. Conad amlaidh sin dorochuir int ochtar ar cethri cedaib d? feruibh Mumhan. O thairncetar immorro na comlunna-sin ro rathaigset fir Mhuman cur bho iluch damhraidi moiri rous dith uili amhlaidh sut. Ocus Is edh doronsat foi-sidhe a n-ainfiallach do leacud & ni ro tincset In comhlunn eitir o sin imach. Ro cuingedh In cain iarsin o Chormac & ni tucadh do. Is annsin adubairt Cormac ra a druidhibh: ‘Caidhi In ní ro gheallabhair dam-sa?’ — ‘Ca ret do gheallsam duit?’ ar siat. — ‘Do gheallabar dhamh,’ ar se, ‘tart do thabairt ar lucht In chuicidh-si, & srotha & uisge In cuicid do dhicleith acht na mbiath dibh ocum fhoghnamh fein & ac foghnam mu shloigh. Ar ni toebh rem nert fein doratus na doberim acht Is edh ro gheallabhur-si dano, gach eicendail budh ail damh do thabairt ar an cuiced gan chath, gan chomlunn uaim-si doibh acht an eicen doberthai-si forro no gu nam toire-sa mu riar cu h-ait a mbeinn.’ Ra dhichelsatair iarsin uisgi In cuicidh uili acht In cutraime no foghnad do Chormac & da sluagh, & ni raibhi dicheilt doibh-sidhe forro. Ocus dano tucsat tart & ita ar lucht In cuicid uili iter daine & almhai & innile. Ro cuinghedh In cain iarsin o Chormac & ni tucadh do. Is e ní arroimpaset fir Mumhan iarsin, uair nach scemnta nó sirthi doghnidh Cormac: loimm & ass & medg do thabairt cuca o a muindteruibh a ngach inad a mbitis. Ro hinnised do Chormac sin & ro raidh fria draidhibh: ‘Cidh dia ndingnet fir Muman aitidiugud damh-sa gin gu faghbhat uisge cein fogabhut ass & loim & medg?’ — ‘Ni duilghi lin-ni,’ ar siat, ‘a llacht do breith o na buaibh inat na husgedha do dhiclith ar na sloghuibh.’ Conadh ann-sin rucsat a lacht o na buaibh. Ocus dano tucsat tart for echaibh & cairibh & buaibh & ar uilibh innilib In cuicid. Ocus cia mad idir sloghaib In cuicid uili no betis ní mo do boghéimnigh & do shitrigh & do sreodhfadaigh doghendais almhai In cuicid. Ro cuinghedh In chain iarsin o Chormac & ni tucadh do. Is e ni doronsat fir Mumhan iarsin, fuil do lecud as a n-almhaibh & as a n-innilibh & a tabuirt i leastraibh & a tabairt cuca i featanaibh. Ocus Is edh roghnitis, drucht do tinol gacha madanraidh & a chur triasin fuil & a lecud amlaidh sin no gu ndernad linnfhuil de & a h-ol iarsin tria cuisleannaibh & tria fedanaibh. Cidh tra ro fannuigeadh iat-som de-sin, & ro lethnuighset a tengtha & rucoidh a n-urlabra uathaibh act ruc a luth & a lathar, ruc a nert & a tract & a seitir uaidibh, conadh ar eicin do thuicedh nech dibh ní do irlabhra ó a chele. O ro rathaigh Fiacha a mbeith ar bru bais & ecca & oigeda fon n-innus-sin do raid friu: ‘Gach recht co h-eicin,’ ar se, ‘dealluighter dhibh fein & gach ni ro chuinigh Cormac & ima tainic o bic gu mor, tabhur do.’ Do cuas uaidib iarsin do shaichtin Chormaic, & do raidh In tecta: ‘A Chormaic,’ ar se, ‘gach ní uma tanacuis o bhic cu mor, doberthar duit.’ Do eirigh borrfad & diumus romor a Cormac & a maithibh Lethi Cuinn de-sin & do raidset fria Cormac: ‘Ní ra gaibter feibh na ferunn,’ ar siat, ‘on righ ghebus In chain-sin o nach tucadh dhó co Temhraigh hí, no gu tardtar ní bhus ail & bus inbail & bus anduthcha & bus airrius ar In cuiced-sa gu brath a n-inad a imluaidh o a tigh,’ ar ro ba doigh leo-som nach ar ben sluagh no dligeadh In ro chuinnigh Cormac gin gu tucadh sluagad fair dia cuingid. Ocus ro thogad acu-san In ail & In anduthcha dobertha ar an cuicedh ar aen risin cain úd & a rochtain dho dia thigh. Ocus as í anduthcha ro togad ann: biadh budh ingantach & budh ingnathach do thabairt In gach raithe o gach righ abhus da gach righ budh thuaidh & o gach righdamna abhus da gach rigdamna budh thuaidh, & o gach oicthighernd abhus da gach oictigern budh thuaidh & mac nó ingen gach fir ibhus i laimh gach fir budh thuaidh frisin cain-sin do chomallaimh & intan nach fuighthe sin o gach fhir ibhus a mhac no a ingen do mharbad & gial nua dara eisi & In biadh do ic iarum. Ocus dano naomhad gacha toraid no fhasfudh i crich Muman d'idhnacul budh tuaidh gan dul a n-airiumh chána ná smachta. Tancatar techta Cormaic rissin. Ocus ro fhoemhadh ac feraibh Muman In cain-sin ciar forlunn ar mhet na heicne i rabhutar. Intan tra ro bhatar Dairine & Dergthine isin ghabhadh-soin Is and do riacht athair mathar Fiachach Mullethain isin mordhail cuca, .i. Dil mac Da Creca o ata Druim nDil isna Deisibh, & o atat Crecraige na hEirenn & do ghabh Fiacha ar a acallamh & do raidh: ‘Caidhi bar ndraidecht-si? bur ndraidecht In leithi-sea? intan na hetuidh furtacht, na foiridin, forne isin gabad i tam?’ ‘Ni thic dhín,’ ar Dil. ‘Fort a conaingcel,’ ar Fiacha, ‘ar, gen gu tised dhibh acht uisge namma do thabairt duin, ni aomhfamais In cain úd cein no beth nech i mbethaid isin cuiced; & In bhfetrais bhós,’ ar se ‘nech aile isin cuiced-sa dia tised ar bhfoiridhin?’ ‘Ni fhetar amh,’ ar Dil ‘acht mene thised dott oidi-fein, do Mhogh Ruith, ár Is ra laimh-sidhe doronus-sa h'altram-sa. Ocus dano Is é ro thairngair dait-si In la rot rucadh In fhorbhuis i ta Leth Cuind fort aniu & ni thic do neach h'foiridin muna thi dhe-siumh ár Is i Sith Cairn Breacnatan, ic Ban Buanainn, bandrai ingen Dergdhualaigh ro fhoghluinn Mogh Ruith foghluim na seacht ceidbliadhan. Ocus dano ni fhuil i Sidh ná gan Sidh ibhus na thall draidhecht nach derna, ar ni dhechaid duine con a churp d'feruibh Eirenn d'foghluim draidhechta a sidhuibh, acht Mogh Ruith. Acht cena ni dhigne gan loighideacht mor, ar ni ro hairichleadh do dochmus na dh' anoir na d'fhiadhuchud anallana & ní tucsabar dia bur n-oidh he.’ ‘Ga luaighidheacht Is doich lat-sa do chuinghidh dho?’ ar Fiacha. ‘Ro ba doich lim,’ ar Dil ‘ailgeas criche & feruinn dó, ar Is iar gcul & Is cumang lais In baile i tá .i. Inis Dairbre.’ ‘Dar ar mbreithir,’ ar siat ‘gidh In treas ri bhus ail dho do bheth uadh for Mumain co brath, doberthar dho, gin gu tucadh d'foiridin dun acht usge nama.’ Adubratar fir Mumhan ra Dil: ‘Datraei bennacht,’ ar siat, ‘& eirg ris sin & fiarfhuig do Mogh Ruith ind etfa foiridin & da n-eta beimit-ne uili fo chís & chain do-fein & d'fir a inuidh n-a dhiaigh, da mac & da ua & da iarmhua & a breth-fein do fair sin gin gu tuca dun act einní dá bhfuil foirnd do dingbhail dín.’ Do chuaidh roime iarum Dil i cenn sheda & imthechta cu riact cu Dairbre & o rainic ro bendach do Mogh Ruith & do fherastar Mogh Ruith failte fris & atbert: ‘Canas tic Dil?’ ar se. ‘As Sleibh Cind Claire,’ ar se, ‘in bhaile ita cuicid Muman um Fhiachaigh.’ ‘Cinas atathar annsin,’ ar Mogh Ruith. ‘Is olc atathar and gud dalta-sa,’ ar Dil. ‘Cidh ón?’ ar Mogh Ruith. Do innís Dil iarum na h-ildraidhechta & na h-ileicne ro imerest draithe Cormaic orro, & dano Cormac i forbuis a n-ardchnoc draidhechta osa cinn ac nougudh a chisa & a chana fein orro. ‘Cidh ma tancais-si fris sin,’ ar Mogh Ruith. ‘Ni ansa,’ ar Dil, ‘fir Mumam rom cuiristar dot accallaimh-si & da fiafraigidh dhid In etfa a bhfoiridin & da tised did sodh a ndraidhechta forsin luct úd, cach sochar do crich & do thir & do thalmam bus ail duid rat fia. Ocus gidh edh budh ail duit gach treas rí tre bithu betha uait for Mhumain no raghadh duid.’ ‘Nuchun edh amein na budh dual damh righe do ghabail. Acht ni hedh ro chuineghuinn forro, gidh doneinn a bhfurtacht & Is doigh nach fuil dibh sin eicean nach soidhfinn-sea dib, uair ita briathar mh' oidi-se, .i. Shimoin meic Guill meic Iarguill, & Petair ris na soeidfider orum mo dana cein bear beo.’ ‘Apair dano,’ ar Dil, ‘mad ghebhe do laimh foiridin forro cia loighidheacht & cia comha chuingi?’ ‘Ni ansa,’ ar Mogh Ruith. ‘Ced mbo mbóthana mblaithedrocht mbleaghain; ced muc mucclasa; ced ndamh ndaimhghnímha; ced n-ech n-echerma; coica leann cainedroct cliatha; ngen fhir no dhara fir bus ferr thoir do do chruthradh cloinne damh ria, daigh am soercland om aithribh, cur bat saerclanna mu clanna oa maitribh, gu rup rem clainn shamhailter cech ogthigernd soer ar soerclannacht; taisigheacht marcshluaigh rig Muman, ar daigh cu rab alladh righ coicidh ar fhear mh' inuidh do gres & ni gebhtar ris tria bhithu, act gu ra comalltar frium-sa gach ní gealltar dham; fer comhairli & sanais uaim ag righ Muman & dia nderntar a comairli sidhe biaidh buaidh furre; a mheath, nó a éc da n-innisi do neoch aili In run ro cluin se ocon righ acht mar bhas maith lais In righ; dala do thabairt dom shil & triar i frithchetfaidh In righ & fer a lamha deise & mu ragha do thir Mhuman do thabairt damh, amar thimcillfit mu ghille ind oen ló, gan maer, gan etarla gan urlamhus righ Muman ar an bhferann sin tria bithu, gan ghiall do ghabail ar fhir mh' inaidh acht a eachlasc dara eis nó glac righ Muman d'iadhadh um cael a choisi. Ocus nuchon aithnim-si dom shil merbhe na metacht do dhenamh acht atberim riu dul i sochraide righ Muman i cath & i comlunn dar cenn bendachta & chomallta friu a loighidhechta. Dia tardthar immorro dhamh-sa sin toet Mogh Corb mac Cormaic Chais meic Oililla Oluim & Donn Dairine & maithe Muman arcena dar cenn choicidh Muman & gabhat forro a comalladh-sin & ragat-sa leo fesin. Ocus asbert mu briathar co ndingeb-sa In eicin-sin dibh.’ Tainicc Dil ris-sin aniar cu roacht co Claire, ait i raibhi Fiacha cu sloghu Muman uime. Gabsat ann-sin fir Muman oc iafraighidh meisnigh an druadh & ba beg la cach a ghuth. Ra indis Dil meisneach In druadh & a loighidheacbt & a chura dhoib. ‘Dobertar do-sum sin uili,,’ ar fir Muman. Ocus ro coimeirigset na cuir & ro naiscset ar feruibh Mumhan imma righ a comallamh dar a cenn & ro chomluidhset imtheacht ar cend an righdruadh. O rancatar tra co Dairbre ro feradh failte friu & ro bui reir freastail & fritholmha ar a cinn, ar ba deimhin la Mogh Ruith co ricfaitis. Ocus ro ghabh Mogh Ruith ar a bhfosdad & ro gabhsat-som ga obadh & ro raidset: ‘A fhir shochair’ ar siat ‘& a chul urbhaidhi, Is mor In gábad i dtát fir Muman & recuid a leas a bhfoiridin & gach ar chuingis ataim-ne ra a aisughudh & ra comalladh duit & naisc foirnd.’ ‘Naiscfet-sa,’ ar se ‘& ni raghum gu muchu lai imarach.’ Batar ann-sin ar cainfreastail & fritholamh & gabhus Mogh Ruith occ gairdiugud forro & oc iafraighidh scel dibh. Ocus do raidh In rethoirc-sa & do freagair Mogh Corb. ‘Sceul do chein, cluinntir libh. sloinnidh meid mna & fir. Indis duin. a Mogh Corb. berta bedg. buadhnais borb. brigh ua Cuinn. ro dan cloe. Conrosoe. ronbaidh balc. briathra mbecht. rontraigh tart. traeththa ar neart íta ar slogh. segda run. deoga dil. dichleas dluimh. dia tis linn. A Mogh Ruith. ratfia maith. uann i muich. misi ris. ris fom rath. bect mu clann. cu bann brath. bidh maith mor. medhar gnimh. triar cinn cleith. fria dreich righ. fear dia dheis. cin dailbh ndis. cech treas guth. da run ris. na ria soer sech do shil. ben chiuin caem. togha ar tir. ratfia dal. nar tigh oil. Commus mar. marcshluaigh mhoir. Misi libh. lathar nglonn. laifeat cenn. Chormac crom. claifet brict. buidhnibh guth. cu mba lir. sibhne i sruth. Soefet fir, feidm fria len. cu mba buan bias an scel.’ Scel. As a aithle-sin ro gab Mogh Ruith oc iafraighidh na comlunn & ina torchuir isna comlunnaibh & ro innis Mogh Corb dho uili: ‘Trom amh linn sin,’ ar Mogh Ruith, ‘& dar ar mbreithir,’ ar se, ‘dia n-edam-ne toeth dias ann cech fer dib-sin & toeth fuilled fair & toeth In coicer dorat In ardainicin sin ar an coiced.’ Gabsat ann-sin co mucha lai ara barach. Is ann-sin do raid Mogh Ruith ra a dalta .i. ra Ceannmhar a thaichim conaire do thabhairt chuigi .i. a da dhamh chuana choilgdirghiu as Sleibh Mis .i. Luath Tren & Loth Lis & a charpat caemh curata cairthind cona fheirtsibh findruine, con imead gheam corrmhocuil, guna comleithibh glaine & ba comhsholus la & aghaidh don lucht no bidh ann. Ocus a cholgdeut drumannglas & a ghoithne umaidi & a dha shleig cruaidi coicrinne gu cranduibh suarcaibh sodhibhraicthe; co semannaibh fithe findruine; con a sheichid tairb maeiluidir i bhforfairsiung a carpait ar sesaibh & sliastaibh fai. Guna shochraite shluaghaidh lais .i. tricha ar ced, amhuil asbert Cormac mac Cuilleannain: Ba forneirt a theglach o theighedh for set im charpat In righ druadh tricha fer ar ced. Ro coimeirighset iarsin & tancatar rompa amach & ro bhui Mogh Ruith oc miniughudh dia dhalta gach neith amhlaidh so & asbert: ‘Cingthe, a Cennmhair choscuruigh. do clodh catha Corb. cu ro soeitter sealg. senbhan-sidhe dearg. Is delbh da eis anmachta. inni ga dtai gheall. cu ro dhluidhi drong. an do saighne seall. Sleacta mu roisc rindamn cia ro bot he Is becht. Do bher catha Cuilt gan neimhe gan nert. Ni amhthar mu daim dhamhraighi. co lúth goeithi im ghort. do Chormac mac Airt. ernfait uath Is olc. Domroichet mu shulmaire. suigtis nirtu niath. Dom roich mu colg ndeighneimhnach. frithalta mo sciath. scail ma ghoithne umhaidi. oircius occuind ath. gu foirbream feidm Fir da liach cu rob cenn uas chach. Catha diana direcra dermara na ndruing. Dairine & Dergthine. domnat for Leth Cuinn. coraigh mu cliabh crephnaise ceim fria hilar inn. damhna dambiat óic fo aill. ailme calma cing. cingthea, a Cennmair.’ Gabsat rompa iardain i cend sheda & imthechta & dochuaidh Mogh Ruith In a charpat. Ocus do raithset na maithe sin ris: ‘Cia thoghfas crich & ferann duit,’ ar siat. ‘Ni do neoch erbabhat-sa sin eidir,’ ar Mogh Ruith, ‘acht damh fein. Ocus tabhur úir gach tíri dara ragh dhamh & finnubh for a boludh an crich bús fhearr dhibh & thoghfat In crich-sin; ni thiber aithber ar neach acht oram fein gidh maith gid olc hi.’ Tancatar rompa gu Glinn Bethbhe i crich Corcoduibhne & rucadh úir Bethbha chuigi & tuc a bolud fo a shroin. Ocus atbert In rethorhec ic a dichur. ‘A Bethbhe bhinech brocach brugumach. a Bhretach bhir chairrgech. a bare uar anaibinn. a cro cael cuar cumang. bat adhbha chuan caibhdhium. bat imlearg echtrann. ni bhat adhba sochaide. ni mhetfha nach caelfa. a gleand betach Bethba.’ a Bethbha. ‘Nucan í-so crich gebut-sa dar cenn mu loighidhechta.’ ‘Nucon fhalairfeter fort eidir,’ ar siat: Tancatar rompa iarsin cu Crich Eogunachta Corcoduibhne Ciarraige. Ocus tucadh a huir dho & nis ra ghaibh & do raidh In rethorec oca dichar. ‘Concenn Cuachbel. creachfait comaighthe. coisrian ceithern. cro rinnra rind cuma ulach as & inn & ilar fian & ectacnom & ulach ferguba. & milled ban & cirred con.’ Concend. ‘Ni gebh-sa so,’ ar se. ‘Ni ragha fort eidir,’ ar siat. Tancatar rompa iarsin cu hAes Cuile & co hEalla & tucad úir In da crich dhó & do raidh In rethorec ic a ndichur: ‘Cuile bega binacha. ealla chuileach chorrmhiluch. comhdail geinnte Is gaduiged. gleann cu n-echtuibh ilardhaibh. adhbha fhiadhmhuc nainshescair. enach fiadhmhil forodhur. cuithech lenach lanshaluch. fegha loma ilatracha learg. ainbtech ra innisi. ilar buidne benn. bebais bas da mbunadachuibh bet cin aicme noiracais. aibnib railgibh run. rotaibh rubaib riglesaib. rinnaib cathraib cul.’ cula. Tancatar rompa gu Crich Cairiche, risin abar Muscraidhi Fheaga aniua & tucadh uir na crichi-sin do, & do raid aca dicur. ‘Tir mhin ainmhin, tir fhliuch thirim tir aibind anaibhinn. tir fhantach thulchach. tir blaithedrocht brathar. Ní umfaemu-sa In tir.’ Tir. ‘Ni ghebh-sa on,’ ar se, ‘& ni sharuighiuibh mo braitre, uair foghebhut nech aili dia sarugudh.’ Tancadar rompa iar-sin cu Tech Forannain Fhinn, frisin abar Cenn Abhrat inniu. ‘Nuchan as-so ragat-sa,’ ar Mogh Ruith, ‘cu ra toghthar mu crich & m'ferand, ar ni ar rochtain cusan sluagh ro etfad crich na ferann do chuingidh forro.’ Tucad cuigi-sin ann-sidhe úir Cliach Mail mheic Ugaine a Min-Mairtine Muman. Conudh ann asbert oca tuarascbhail & oca hobadh. ‘Cliu chathach chonghalach. Cliu echtach urbadhach. Cliu uathmhar aicsinach, Cliu fhliuch lochanach. lir a conach. lir a husgai. lir a hantaic. ged a himaire. lir a catha. lir a haile. lir a heighmhe. aidble a huilc, ile a slada a saruighthi. sligi churad Cliu.’ Cliu. ‘Inathar galair Muman sin,’ ar se, ‘& belach bodhbha & aircne. Ní gheb-sa eiter. Ocus dano bidh machuiri nachtan cin cu pedh inniu. 1’ Tancas uadaibh-sium iardain ar cenn úire Chorrchaille Meic Con, .i. Cailli Menne meic Erca meic Degadh frísín abar Firmhaighi inniu. Is aire atbertar Cailli mac n-Eirc ris, ar ro bhatar a mheic ann. .i. Menne mac Erca & Uatha mac Erca & Ailbhe mac Erca. Ainm ele do Firmuighi Méne, ar imut a mianaigh isna sleibibh fileat imbe & dano cloch mhein In gach ghurt ann bheos. Ainm ele dho, Corr Cailli meic Con, ar rob é ruidlius Clainne Dairine, & Is ann ata Rosach na righ & Is ann ro bhai Mac Con no gu tucadh Cath Cinn Abhratt. Rucudh chuigi-sium iarum úir na crichi-sin & ro raidh na briathra-sa oc a tagha: ‘Sliab um fhigh. figh um magh. magh cu srothaihh sainemlaibh. fo midhabunn. fo sruthabunn. fo nemhleith. rasuighthe sealg. sernfaid slechtaibh. sluaghuibh sochaidibh solmhaibh. airdíbh echtghonaighaigsig anairmrinnid. iarann fou, iarunn forro. fir mhu mna fir mu maic. fir mu cliom. fir muichit. fir dianaibh togairter do neimib nathrach do chaidib dracon. co lutha lonnaidi co lainnibh langhaile. mar luisin lanadhbhuil. fo lasair lainerdha. letras fraech for cocnus figh silas sliabh.’ Sliab. Ro faem-som tra In tir-sin & asbert ra clannaib ag tabairt a teasta .i. coimhneimh inntibh & comchonnailb & comthuaichlius fria nathrachuibh etorra-sein, ar Is amlaid bít-sein & nai nathracha dib oc doth isin n-aoinnit & as i lianchaire bís etorra cu nach mo leasaighius gach naithir dibh In t-en berius fein ina gach en archena bis isin nit. ‘Is amlaidh-sin erbaim-si dom claind a mbeth i n-aeingnim & cein bheth amlaidh ní béra crich impaibh a n-imarcraigh & níis lemha nech acht In in ti foirgea airdri In coicidh; ár ní ra daingnib eli doberim-si toebh dhoibh, acht ra a connailbhi fein eturra, & ra hemghibh mo chor & ra muinnteras shil Fhiachach. Intan dano na comallfa cach dibh fria cheile sin, Is ann raghuid In lucht da tabhraim-si sochar aniu ar tairr mu clainne-sa, co mberat a bhferunn uathaibh co mba hiaraid iat fein ar In ndith ragus forro ind, & con n-eipre In fer dona sleibibh impaibh ‘nach he-sud In tír i ra butar Fir Maighi seghdha.’ Is airi atberair Fir Maighi seghdha dibh ar Is eadh erbaim-si friu, ildana & seghdhacht acu & fer imarbhadha Muman tria bithu.’ ‘An hí sin crich thoghai?’ ar siat — ‘As i,’ ar sé. ‘Cia raghus dia cuma & dia midhemhain na criche-sin dait?’ ar siat. ‘Mac caich a dhalta,’ ar se, ‘& tiaghuid mo dhalta-sa’. Ocus batar ead na daltai .i. Muchet, dia ta Corco Muichit In Uibh Conaill & Bent, dia tat Benntraidhi fo Eirinn & Buirech dia tat Ui Buirigh i Crich Fossaigh moir i coiccrich Ua meic Caille & Ua Tassaigh, & Dil mor mac Da Creca o ata Druim nDil unit="ms folio" n="176b2"> & Crecraidhi fo Eirinn, & Ceannmhar a Chaire Comain a Cloenloch na nDeisi. Ro coimeirighset iarsin na gilli-sin & ro raidhset. ‘Cinus midfider In tir, a aidiu inmain?’ ar siat. ‘A hord ar an indeoin,’ ar Mogh Ruith, ‘.i. o tha Figh In Uird a nOrbraidhi co hIndeoin Is na Deisib. Ocus In mir o tha sruthana na Tuadcaille frisin apar Gleann mBrighdi inniu, cusin rod da sileann sruth na nOithin fo nGiusaigh nglais ngablanaigh renfas a caill ar Colaem’ Tancatar rompa siar dhes & Muichit i remhthus accu & ro gabh-side claen In tseda focetoir ar ro faillsiged do cu mad thiar no bhiath a aitreabh iardain. Ocus tancatar rompa do Bunraidi bud dhes & do Cleitig & do Dundailche Finnlethet & do taeibh shlechta an leith sair gu direach & do Glind Brigdi & do Carnd Tigernaigh meic Deghaid. Ocus ro gabustar Buirech i remtus reampa & gabus cloenad In tseuda focetoir ar forfidir cumad ris indes no biath clann & cined do. Ocus tancatar rompa co Gluair Fer Muighi Fene & suas do Clugh na Cruithnechta; do Lic Failmir; do Glinn Cusaigi Croilinnche; do Bern na nGall ind airter Tailche Aedha, do Bern Doire Cailli Monad, risin abar Bern Leachta Ua Setna aniu; do Charn Aedha meic Lidhne; do Lic Uidhir; do Charn Maelglasain; d'Ath Cille Buinden; d'Ath da abhunn. Ocus co Tech Forannain Find doridhisi, ait i ra bhatar na sloigh & Mogh Ruith ara cind. ‘In ra crich-sibh sin?’ ar se. ‘Ra crichsam,’ ar siat. ‘As doigh lim,’ ar se, ‘ro facsabair ní dia n-ebert-sa fribh cin timcheallad, ar a luas tancabar.’ ‘Ní ro facoibh-sium,’ ar siat. ‘Tuguidh bur mbunna damh,’ ar se. ‘Doberum,’ ar siat. Atnaidhit iarum a mbunnu dhó, cunad ann isbert Mogh Ruith: ‘?Buind fria brath. brigh fria dloimh. cindmheath cath. digla doigh. o brig Uird sair ni chel. co brig mbain. Indeoin aedh. on tsruth thes. dian tuar brig. co sruth tuaidh. sluaigh nar thib. cindbhea dham. fó cach colg. re ndul amach Indeoin ord. Cindbea damh. fho bar sciath. a glinn Brighdi. co hAth Cliach. inarbaid sein. cid na conn. bed fo mblag. for mbia fonn mairg romhuidh. Dil rom ceallt. Cennmhar Muichit. Buirech Bent. or nar cumbrig fria bect. daib bus olc. fia munter. cind bhea damh. toradh tuind. ni bat gluind faenfait buinn.’ Buinn. ‘Cidh rom ba dhamh, a Mhuicit?’ ar Mogh Ruith. ‘Ro faillsiged dhamh,’ ar Muichet, ‘comadh rium aniar no biadh mo crich & mh'ferann & nír ail dam mu dhiceall fein do dhenamh.’ ‘As fir,’ ar Mogh Ruith, ‘is and bhias & ni bha tusa ros mela,’ & asbeart. ‘Rae Muchet meic Muichit ní rop é ros meala. Terci thiri air & imat feagha.’ ‘Cidh ram ba dhamh, a Bent?’ ar se. ‘Mo shenordhacht & mu crine,’ ar se, ‘& ní raba a n-aghuid chaich. Rop sen imshnimh tu go atclainn do gres.’ — ‘Cidh ram ba dam, a Bhairech?’, ar se. ‘Ra faillsiged dam cu mad isin crich rat caighius imad-sa do biath clann & cinedh dhamh. "Robiatha a Bhuirech ... ni radhbiathat uille caich anis & anuas ort, & ni dech tar teinidh gu leth do shil do gres.’ — ‘Cidh rom ba dhamh, a Cennmair?’ ‘Ro faillsiged dhamh,’ ar se, ‘cu mad frium aniar no biath crich & feran damh & nir ail dam cumhcugud fair.’ ‘Rop cumhang crich & ferann do shil do gres,’ ar se, ‘rob slat acair do slat & t'fuadach do gres.’ ‘Cidh ram ba damh, a Dhil?’ ar se. ‘Immon cedna,’ ar Dil. ‘Ni rab tarba h'feruinn duib,’ ar se, ‘acht h'ainm ar ein crich nama, & do shil fo Eirinn iarum sin .i. Creacraidhi, & ni rab nidh fogabhtar sin In gach inad hi cirbrech a n-aitreabu, innas cach inad aili a nEirinn. Tothucht na crich moire adubartus bid ar In crich sea unit="O'Longan folio" n="176a2"> & ni bia a n-imarcadh impaib & gu mbia a longport tri la & tri hoigthi & ni bia a n-imarcadh impaib & gu mbia a longport tri la & tri hoigthi Is na Deisibh ni bhiad a n-imarcadh inntib acht & co lann imarcadh acu-san on a Deisibh. Ocus bid ris In bhfhonn-soin saimhealtar gach fonn maith a nEirinn.’ Is annsin ro athnaisc-sium forra a choraibh. Ocus ro choimheirigset rompa co sleibh Cind Claire airm i mbui Fiacha co bhferuibh Muman. Ro choimeirigset fir Muman um Fiachaigh d'ferthuin failte ra Mogh Ruith & tucsat uili cennacht & loighidheacht do & ro raidset gu comhallfatais In cennacht & In loighidheacht-sin ‘ra a shil & ra sheimedh ó ar macuib-ne & ó ar n-uaib.’ ‘Ocus caidhi do ragha tochmuirce?’ ar siat. ‘Eimhne, ingen Aenghasa Tirig,’ ar se ‘dalta Mhogha Corb.’ Ocus Is uaiti ainmniter Cul Emhne aniu. ‘Ocus da mad fherr le mu mac-sa .i. Buan, rofhaiedh lais.’ Do cuiredh a rogha na h-ingine-sin & as e rogha ruc sí: ‘In ti Is tuaichle & riaruighit fir Muman & dobheir shochur do cach Is lais fhaifet-sa.’ Ra athnaiscset na cuir ann sin ra gach ní arcena. O thairnic sin ro choimheirighset fir Muman uili co hait a raibi Mogh Ruith & na maithi-sin. ‘Masa mithid libh-si,’ ar se, ‘bhur foiridhin innosa abraid ga foiritin raghus foruib do na heicendaluib a taithe?’ ‘An t-uisci tra,’ ar siat. ‘Caidhi Cennmar innosa?’ ar Mogh Ruith. ‘Ata sunn,’ ar Cennmar. ‘Domroicheat mu shleagha draidhechta uait.’ Tugadh do & faluigset ind aier & ind fhirmamint & faca neach gur toirinn ibfaired a troigeadh. ‘Caide Ceannmhar?’ ‘Sunn’, ar Cennmhar. ‘Tabuich,’ ar se, ‘in baile ... dtí rinn na slighi.’ ‘Loighidhecht dam?’ ar Cennmar. ‘H'ainm for In sruth’, ar Mogh Ruith; gabus araill unit="O'Longan folio" n="176b1"> oc tabuch In talman & oc iaraidh an uiscai & do radh Mogh Ruith In rethorec oc iaraidh ind usci bes .i. ‘Aliu srut sainemhail. snaei deoga de ailibh. aliu sribh shomblasta. Siar tuaid imne. aliu es fuaraidi. usci treall. na traigh na taircebhu. co bethne blann, blaisedh an Muillethan. blaisedh Mogh Corb. blaiseat na hechrada. ra cairptibh clis. blaisedh Luat tren. blaisedh Loth Lis. blaiseat In Mhairtine. blaisedh In mal. blaiseat In Dergthine. deogha dia al.’ Aliu. Intan tairnic sin Is and ro mhebaidh comhdaingne talman don uisci; robu mhor a fhuaim & rob opair do cac uili an imdhiten ar an uisci. Ocus adubairt Cennmhar ac forcloistin an uisci ria siu atcuala cach a fhuaim .i. ‘Sithal lan. sithal shlan. luigsim fein ra cach mal. sithal shuain. sithal shamh. berur uaib. do chinn shluaig. d'Fiachaigh mal. Sithal glain. sithal gart. um righ mborb. sithal shlan. sithal shuain. berur uaibh. do Mhogh Corb. sithal aircit & oir & cruain. Sithal shigh & righ & ruain. lutar lib & uaibh do Mhogh Ruith. Is d'Fir Chorb. Is do Buan. ludsat fein. fect fo tri. ra fecht fath. bect for righ. baidhfe tart. beofaid brigh. foirfhidh cact. soifidh sith.’ Sithal. O thairnic dona maithibh a ol do rer tidhnacuil In druadh, Is ann adubairt Mogh Ruith: ‘ibhidh sút’, ar se, ‘co tuca lúth & lathar & lancoibledh gail & gach nert & tract & enech dhaibh.’ Dos rala cum an uisci iarum an a mbuidhnibh & an a ndrechtuib & dos farluicset fair uile eider daine & eochu & almha gur bat daitinigh; unit="O'Longan folio" n="176b2"> ro scailedh iarum int uisci-sin fo chach for amas a muinnteri & ro scailedh uaidhibh-sidhe fo glenntaibh & aibhnibh & tiprataibh In cuicidh & ro scuiredh In scithlim draidhechta bai forro dibh & ro faillsighit na h-uscadha do cach fon n-ninnus-sin. Tugait immorro almhai & innile In cuicidh cusna uscaibh & atibhset cur bat dáithinigh. Ro curset fir Muman iarum iluch commaidhmhe. Ocus ro clos gu longport Cormaic sin. Ocua docuas o feruibh Muman da innisi do Chormac & do neamchomall na cana & d'fhuagra In eisidha. Ro ghabh grain & omhon Leth Cuinn um Chormac annsin & ro crithnighset & ro ghabh a n-airi cur fhir a ndobratar a ndraidhe fein riu, oc tairmeasc a sloighidh impaibh. ‘Datrae bendacht, a Mhogh Ruith’, ar fir Muman, ‘& In cutraime ro gealladh duit, bera uile gen gu tugtha dhuín d'foiridin, acht int usca nama.’ — ‘Nuchon air ata m'incesact eiter, ar bur foiridin. Acht Is mo adaghar a neamhchomall rem clannuib & rem chinedh dar mh'eisi In tsochuir doratabair-si dhamh.’ Tucsat-som uili a mbennachta da gac aen do comaillfedh & tuc Mogh Corb & Donn Dairine & na cuir ar cena. Ro fiafruigh Mogh Ruith arnamharach: ‘Ga cabhuir Is fearr libh raghus duibh innosa?’ ‘An cnoc do thairnium’, ar siat, ‘ár Is mor In muich & In phlaidh dhun ar námaid do beith uas ar cinn i n-ardcnoc druidhechta & sinn fein i bhfan, & conid radarc dhun a bhfhegad uain suas ar airdi.’ ‘Tabhur mh'agaidh risin cnoc,’ ar Mogh Ruith; & tugadh on co hinilldireac. Ocus o thugad dochoid-sium i muinighin a dhea & a cumhachta & ro aidhbligh he fein cu nar bhó nemhairdi he anas In cnoc, & ro mheduigh a chenn co mba meidether re hardchnoc ara mbiath daire unit="O'Longan folio" n="177a1"> cailli moire, gur ghabhustar uamon cid a muinter fein roime. Is andsin doroacht comalta dho-som cuigi .i. Gadhra a Druim meic Criadhnaidhi, mac derbhshethar Ban Buanaindi, bandrai ingine Deirg Dualaigh; d'furtacht & d'foiridin do Mogh Ruith táinic. Ocus ba soidhealbha i lleth ra Mogh Ruith do bhí a dhealbh In la-sin, & ra feruibh Muman ar cena. Ba heitigh aineachtac a dealbh & a ecosc i lleth ra Cormac cona sluagaibh .i. iss é garbh giusaidhi & méidether righthech a chenn, meidether righchaire ceachtur a dha shul ria a cenn aneachtair, a gluine na deagaid & a escudu reme. Gabhullorg iarnd mhor na laim. Araid odhur ghlas imbe guna lan do chongaib & do chnamaib & d'adharcaibh, boc & reithe na leanmain gu ngabhudh crith & omhon gach nech atceth fon n-ecasc sin. Ocus ro fiafruigh Mogh Ruith de: ‘Cidh ima tainic?’ ‘Tanac’, ar se, ‘do thabairt creath & uamhain for na slogaibh & do tabairt neirt mhna siuil In cech fhir dhibh re huair catha & comhluind.’ Ocus do riacht roimhe fon ecusc-sin co Druim nDamgaire & tainic fo tri a timcheall In chnuic & a tri bodharbheicedha ass & ro thaispenustar doib he fon n-innus-sin gur ghabh grain & omhun uili iat, co rucastar leath luidh & lanchoibhlidh o gach fhir dhibh. Ros facuibh fon n-innus-sin & tainic roime cu h-airm a mbai Mogh Ruith. Ocus ro bai Mogh Ruith ica fhiafraigid dhe In nderna na tosca risi tainic, & ica fhiafhraigidh dhe beos cinnus toethsaitis na slóigh, In a n-aenuibh nó n-a ndrechtuibh no n-a bhfhichtibh, nó n-a cedaibh. Ocus adbert Mogh Ruith tosach na laidi & do freagair Gadhra: Mogh Ruith Cidh dia tanaic, a Ghadra? In re dogra brigh mbechta?Gadhra Do tabairt creatha Is uamain; sunn ar sluaghaibh na h-echtra. Mogh Ruith Innis duin do gnim gaili in ba gaire gnim Cormaic?Gadhra Beicfid, buirfid re deogail beit ar seolaib slóigh Cormaic. Mogh Ruith In ba i n-aenuibh no i ndeduib, no n-a ndrechtaibh ro didbuid? Gadhra Bid i n-aenuib 's a ndeduib taethsat siritiu siabhraid. Mogh Ruith In ba i fichtibh no a cedaibh no n-a drechtaibh ra tuirim?Gadhra I bhfichtib ced Is dreachtaibh toethsat clann Chuinn na curad. Mogh Ruith Cidh na marbha na sluagha is na tuadha ro thinol?Gadhra Ni leicen dano be Bannba snifes a tharbha cidh on. Cidh. Do bhatar annsin a ndis oc furnaimh In catha & Gadhra n-a ecosc feín. Ocus gabhus Mogh Ruith for seidedh In cnuic, & ni fhetad fer do Leith Cuind bheith i n-a bhoith ar mhet na h-ainbhthine & ní fhetatar a ndraithi canas tainigh dhoibh ind ainbthine. Gabhustar Mogh Ruith amlaid-sin for seitedh In cnuic & ro raid na briathra-so: ‘Soeiim atsoeim muna soeim dluma doirche. soeim bricht. soeim brechta, soeim dechtha doilbhthe. Soeiim ard. Soeim adhbul. Soeíim gac adberaidh. Soeiím tulach do thulaigh comdar tubhaidh for traigh. traethfat-sa cnoc ceann a cenn. comben-sa fria athuinn. Soeíim gac nadbul as. soeiim gach at tar ais ibhfiche eo. ibfichi sceo danum dur. Danum danum neim im nert ua Cuinn cur. Colptha Lurga luath gun bebhat san ath. Errghi Eng Is Engain no chu cengair cach. bidh cruibhleacht ar cruibh. Creaman nadan lat. bidh fidhlann ar cnoc bidh arait ar at. Cein chomhaillfet frium clanna Eogain ain. Bidh doibh In maith moir biaidh In fhlaith na laim. Da ndiultat rem cloind. Cinedh Fiachach feart biaidh a ndine an-ulc cin righe cin reacht. Cinfidh o Mogh Corb. cuaine raith fria a re. righfaid Is as recht. a secht mba se. Seidim-si druim ndamh. seidis gaeis liagh gom. seidis gaba gual. seidis neimh uar omh. ni rob inann sin. Seidis banfaibh bruth. acht rob inann sodh. soéis resin onsraith. imroacht In drai. im dechad-sa. imdechad-sa uadh leacais comblicht cnoc. Simon consoeias.’. unit="O'Longan folio" n="177b1"> Do cuaidh tra an cnoc ar neicfni n-a dlumuibh dubhai & n-a choire chiach gumba lor dh'uathbhas d'oes-midhbadh gair In tsloigh & tairmgrith na n-ech & na carpat & briscbruar na n-arm oc beim In cnuic ra a bunad. Sochaide tra don tshluagh ro fhacuib i croilighi mbais & ra facbhuit uile fa choir dubhaighi & droichmenman. Ro ba maidhium la fira Muman sin & ro cuirset ilaich commaidme & ro bo buadhugad mor leo. Cidh tra In forbhfailtius & In t-aineas ro fhuair In sluag thuaidh roime-sin, tainic ar In sluag fo dhes. An bron immorro & In dogaillsi ro bui ar In sluag thes roime-sin do dechaid ar In sluag budh thuaid. Batar amhlaidh-sin co madain. Ro rathaigh Leth Chuind annsaidhe sodh a dana forro. Ocus ro ghabh Cormac occ eiliugud na ndruagh ro bhatar aigi fein. Is annsin ro eirigh Colptha ra h-imnaire an chairighthi thuc Cormac fair & ro ghabhustar a sciath dubh duaibhseach for a cliu i ra bhutar se fichit fertraigh cona bile iaruind n-a timcheal & a claidebh trom tortbhuilleach a ndecaid tricha caor comdlutta & a dha shleigh dhubha dhethaighi dhuaibhsecha n-a laimh. Ocus do chuaidh fein a ndeilb bhuirb brogdha bachlachdha i ra butar da fhichit dec traighedh ar airdi gan imtoicheall airium na etuigh acht sin. Tainic tra Cairpre Lifacair dia laidhiud & tancatar rompa siardes as an longphort i freacar In comlaind. O atcondcadar fir Muman sin ro raidset ra Mogh Ruith: ‘A fhir shochair & shochraide, ata sunn Colptha i freacur In comluinn feibh as duaibhseaca thainic riam.’ ‘Cia thic lais?’ ar Mogh Ruith. ‘Cairpre Liffacair,’ ar siat. ‘Caidhi Cennmhar inosa?’ ar Mogh Ruith. ‘Sunn’, ar Cennmhar. ‘Eirigh’, ar se, ‘& freitche frithailimh In aithigh ud.’ ‘A aide inmhain,’ ar Cennmhar, ‘ra shires-sa In domun tair & siu immaille frit-sa & ni ro raidhis-si frim-sa cath na comlunn riamh. Ocus dano ci peadh a ndernus ni dernus In comhlunn aeinfhir, unit="O'Longan folio" n="177b2">ci peadh do thincsin do berainn a raen ra cach a freacor áid nó irghoili.’ ‘Coiméirigh, arai-sin,’ ar Mogh Ruith, ‘& ragat-sa fein lat.’ Comlais Mogh Ruith co Ráithin an Imairic ra h-ath aniar-dhes & Cenmhar maille ris. Ocus Is amlaidh thainic Mogh Ruith mar bhud he fein tísed isin comhlunn, feibh Is ferr thicedh riam cona sciath ilbreac reltanac fair, cona bhile findargait uime & claidebh curata i n-ardghabhail for a cliu & a dha shleig niamdha neimhnaca i lamhuib leis. Ocus tainic fon tuaruim-sin cona armghaisced co neisidh i Ráithín ind imairic re h-áth aniardhes. Cidh tra mar do thocbhadh Cairbre Lithfacair atuaidh ar aen ra Colptha, ro thocbad Mog Corb ar aen ra Cennmhar. Or rob iat-sin a bhfhiadhnuise ider thosach & dered cein ro batar oc ferthain a comluinn & Is acu ro bhui fir & derb na moireicenn ro imir cach for a cheli dhibh. Do ráid Mogh Ruith ra Cennmhar: ‘Domroiched mo chloch neme & mu lia laime & mo comlunn cet & mo dhithdergad ar mo naimdiu’; & tucad do & ro boi ica molad & ic cor breachta neme inti & doraidh In rethoirec-so: Ailim mo lic laime. narub thaidbhsi thaidhi. Bidh breo brisfes bairi. re cath crodha Clairi. mu cloch theintach then. bidh nathair derg dhobhair. mairg cus bhfillfe a foruim. Bidh murescang mholach. fod secht cong ndec rodhaim. ider thonnaibh treall. Bidh badhbh ider bhadhbhuibh. Scerus corp re hanmuin; bid naither noisnadmuibh um corp Colptha allmhair. o thalmain co a chenn. anbhoic sleamhan bhirchenn. in rot ruibhnech rightenn. Bidh dris agarbh imtenn. mairg aticfa timceall. mo draic thairptech thenn. Canfait uais Is ugdair. mairg coa sinfe asurdghail do Colptha sdo Lurga. laifider fo all. in trascradh nos trascrann. Is fasdar no fastann is nascad nos nascann. Mar bhís feith im crann. Coiscfider a bhfhoghuil, methfaider a monair. beit a cuirp fa conuibh. Ar ath olair air. Co mberdais leo leanaibh cin troit Is cin deabaidh. a coscar re a cennaibh. ce madh eadh budh ail. Ailim. unit="O'Longan folio" n="178a1"> O tairnic sin dos fuc i láimh Cennmair & ro raidh fris. ‘Intan ticfa Colptha san ath cugat teilc-si In cloch isin ath & dom breitir’, ar se, ‘as derb leam-sa con dingeba gnimha gaili Colptha dit.’ Do roacht iar sin Colptha co Raithin ind imairic re h-ath, & cein ro bui Colptha oc tiachtuin on longport conice sin, do chuir Mogh Ruith anal draidhechta n-a adhaigh fo thuaidh, con derna sin cor bhat foithe fergacha feoghghoirte clocha & gaineam In talman o tha In longport cusan ath. Co mba meiditer la Colptha na tairneth cos for talmain do ar a mhét no letraitis & no loiscdis na foithe, & cor bhaat saghalerlabra letratacha maighseisc & murain na mona ac dlomad & acc eicet air. Ocus cor bat tuirc trotacha trebliadhnaigh tulfhoit & morbai In mhaighe ar énghair & ar airmgrith cuigi. Ocus cor bhat daimh dedla dimora agarbha iar reamur muinetha moirsciach In muighi oc beicidhaigh & oc buirfedaigh oc a roachtain. Ocus ro ghabh grain & omun fon n-innus-sin Colptha. Mogh Ruith immorro, teit-sein i ndeilbh n-aineactha ndimhoir fó a shamhuil-sium. Sillis Colptha dar ath fo dhes fair-sium & forfidir ba se doroine na h-anrechta ut batar forsin muigh. Ocus dano ba hingnad lais Mogh Ruith do bheith fo armghaisced & se dall & do raidh In retoric-sa: ‘Gas atu atuarat cind. et rel.’ Do freagair Mogh Ruith co feigh & co feochair & do raidh an retoric .i. ‘Fearta druadh dolbaim-si et rel.’ O thairnic dona draithibh an imacallamh-sin, gabsat oc gnó. Ocus dochuaidh Cennmhar for amus In atha & nis faca Colptha con deisidh ar ur In atha & cureas In cloich roime san áth & doghni murescang shith-remair dhi, feibh atcuadhamur romuinn. Ocus atnaidh Cennmhar fein a ndeilbh cloiche, for an ath. Cloch mor immorro bai isin ath soighter iside i richd Cennmhair. Gabhaidh iarsin anfadh for an ath, amal tonna dileand i llo cruadhghaeithi earraig fo anfad In mhor-mara. Ocus ba dethbir do ceachtar n-ai inni-sin, or ba doig la clannaibh Cuind um Cormac ba druidhecht & diabaldan Moga Ruith ro comlaisetar na tonna-sin, & ba doigh la Fiacha & la fira Muman ba druidhecht & diabaldan Cholptha no chomhlai In moranfad-sin for lar In mor-muighi n-a bhfhiadhnuisi, curgabh uromon ceathra coiged Eirenn fon samail-sin. Ni h-indister tra comlunn na coimeascar do dhenam do Cennmar & do Colptha annsin & ni he Colptha na taircedh, or, intan atconnaic ecasc Cennmhair isin ath, sceindis cuigi & imselais tri beiminda dho don claidem mor mhilita bui n-a laim co taillfedh mac midaeisi i fuillshlicht gac beime dhib isin cloich. Sceindis an escang cuigi-sium ann saide & gabus tulpart a édain & a aighthi fair & gabsat seachnon ind atha co tancatar fecht fo tri n-a thimcheall & Colptha a n-uachtar gach re fecht & In eascong In fecht aili. Ro scarad Colpha ra armaibh ann sin & ro bruighmhinaigit im a lamhaib. Ro fortamlaigh tra In escong for Colptha, & benais fria chnes, & tig timcheall a neirt & doni noi snadma dhi im-a churp fria a dhoitibh anechtair & tic traigh dhi fai & traigh uasa & intan no triallad coisceim do breith do beired sí builli da herr dar an cois nous tocbhadh & do beredh beim dhe fria talmain & intan no thocbad a cheann no gheibhedh an escong ider a dha carpat In blagh ba sia uaithi don cinn, & imseladh beim dhe frisin sruth. O atconnuic Mogh Corb gur fortamluigh an eascang for Cholptha, atbert ra Cennmhár: ‘Fort do colaingcel’, ar se, ‘is olc dhuid gan ní do maisi an ecta & clu marbhtha an aithigh do beith fort.’ Is ann sin ro gabh Cennmhar slegh draidhechta Mogha Ruith n-a laim, & saidhis hi a Colptha os a chinn co fortren feramail & aithnes Mogh Corb dhe a imdhiten fair. Sceindis Cennmhar chuigi iarum co claidem mor mileta Mogha Ruith, con selustar beim dho, con tobacht a cenn de. & facbus In cend ann sin & tic for tir & toitid a taem-laem genaidechta air & a thaisi marbhtha & mele. Sceindis Mogh Corb isin ath & gabhus In cenn & tic lais. Imsoei Coirbri Litfacair dia longport; & ro cuirset fir Mhuman ulach commaidme In comhluinn-sin; & doronsat nualghubha fo chuitbhidh obloire, & eisdrecht fer Muman ac commaidim Cholptha: ‘In libh In maidium?’ ar Mogh Ruith. ‘As linn & ita sunn Mogh Corb & an cenn aigi.’ ‘Caidhi Cennmar?’ ar Mogh Ruith. ‘Dorochair taisi midbad fair’, ar siat. ‘Truadh sin’, ar se. ‘Da mad he thised lasin cenn, ni gebhtha fior n-aeinfhir rá fer dia shil co brach, acht cu mad arm neich dom shil-sa do biath aigi.’ ‘Tabair frim-sa In mbreithir-sin’, ar Mogh Corb, ‘or as me thuc In cenn leam & Is me fhuil re comalladh do shochair & as í m'ingen ro thoghais & ni mesa mhe fein oldas Cennmhar.’ ‘Dober-sa ón’, ar Mogh Ruith, ‘cein chomalla do coracais frium-sa, acht gu rub arm fir dom shil-sa lais nach fer dod shil-sa.’ Ocus atbert an rand. Mogh Ruith Mad arm fir do shil Mogha Cusan cathghail re a cura Taethsat leo & fosraegat acht nar shaebhat a cura. ‘Ni saebobhthar fort-sa sin co brath’, ar Mogh Corb. ‘Ocus dod'chubhus, dena faitsine dhun & forfindam uait In mbia maith d'ar sil eider nó aitheirge oruinn fein.’ ‘Biaidh,’ ar Mogh Ruith, ‘& geba fein rigi Muman & geinfidh uaidh sochaide ghebus.’ Ocus do raidh an rethoric: ‘La Mogh Corb cathuigim, et reliqua.’ Aidhed Cholptha ar' Ath na n-óc in-sin & Is o Cholptha ainmnighther o sin ille. Badar annsin co mucha lai ara bharach, & ro coiméirigh Lurga maiden mhoch ar In ath cedna i freacar In comlain & Cairbre Lithfacair leis, & do freagair Ceannmhár o feruibh Muman sin & Mogh Corb leis & a lia laime & sleagh draidechta Mogha Ruith n-a laim. Ocus Is eimhilt cena tuaruscbail airm & eidigh gac enn duine thic isin comlainn d'indisi; Is airi-sin fhacabhair cein innisi. O do riacht Ceannmar co Raithin ind Imairic ra h-ath aniar-dhes gabustar Lurga ga fhegad & ga agallaimh & ba tren & ba tairptec In treinfer sin & ba mor a omhun ar Cheannmhar In la-sin & ro geallustar a aidi dho co mbherad coscar & commaidim Cennmhair lais i ndigail Colptha. Is amlaidh bui Ceannmar In la-sin co nar bo mesa lais bas & aidhedh d'fhaghail min badh fosaidh a traig & min bhadh cruaidh a cride & min bhadh badbdha a beim & min badh innilldirech a urchar ra frithailimh Lurga a n-inad na meraighechta dorala do In la roimhe oc frithailimh Colptha; & gabsat for acallaimh araili & tug cach dib freacra fon cas da chele ann-sin. Gabus Cennmar for amus ind atha & a lia cloichi n-a laimh & gabus ica molad & ica h-etarghuigi & ic faitsine ind air doghenad, & teit i muinigin a dhea & primhdruadh In domuin .i. Mogh Ruith & do raid: Mogh Ruith Lia cloiche, cloch cena gun beba lia chael tiugh thana arm togha ros maela. Lia shillfes darsealla gun alla lia lingfes. tar tonna. gun croma gun cama. Mar do thraethais In argain tria shurdgail cruaidh Colphtha isin arguin tria cuirdib eirg co tolchair tri borrfaidh gnim conchair dith Lurga. Lia logha, lia chomha lia luagha. lia briga. lia bechta. lia buadha, lia Aeitheoir. lia Dhaineoil. lia caileoir. lia catha. lia Mogha. lia Simoin. lia dimhor. lia data. lia fhoirfes baidh muimnech gan aslach. lia cuingim. lia tuirmhimm lia tastach. lia línfus na hatha In deilbhfhuatha lia rainfes na bracha dar bruacha. lia traethfus In eaclach. romtriall-sa. lia shraeinfes. lia maidhfes, mo lia-sa. mo lia O tairnic an imcallam-sin, tainic Lurga isin ath & do fhregair Cennmhar co cruaidh, & imselustar cach dhibh builli ar builli da cheli & freagra fon tacra. Acht chena ger calma In comlunn-sin, ni ro dipaid arm chechtar de ar loe nach ar finda do curp na edghadh cechtar n-ae. Ni na dingnedis tra na loeich-sin gu cruaidh & gu curata In comlann-sin; acht dodechaid etarra In ‘neirt-lia chatha’ & ‘in comlunn ced’ & ‘in forrach sochaidi’ .i. In muirescang mhor mileta dar bo comainm Mongac Mhaeithremur, & imsceinn side co Lurga feib ro sceind gu Colptha & dodechaid discail do na laechaibh trit-sin, & dodechaid forrach do Lurga. Ocus ba deitbir on, or Is ann teighedh a neim draidechta da gac aen frisi mbeanadh In eascang, ó no benadh fris. Ocus ní fada ro anustar Cendmhar ra leacadh comluinn eaturra cin a riachtain fein cuca gun selustar beim don sduaghloinn tinn teindtighe bui n-a laimh cu tall a cenn de co ndechaid a n-aier & ni roacht lar, intan ro ghabh Ceannmar co hathlum & co hiarannta. Conadh amhlaidh-sin dorochair Lurga. Cid tra cein ro bas oc denamh an comluinn Cid tra cein ro bas oc denamh an comluinn do na sloghaibh boi oc faircsi In comluinn da gac aird imon áth & bai cach dib ga radh. ‘A dhe da n-adhram,’ ar siat, ‘do mheallaid dun med In anfaidh & imat an uiscai isin ath confacmis an draic theindtighi doní In confacmis an draic theindtighi doní In comlunn úd, & gu mbeth ní dia tuaruscbail againd.’ Is ann-sin ro ghabh In beisd dring sin ath fo thuaidh i slichtlorg Cairbre Lithfacair, fo seisilbh sloigh Cormaic, & gabhustar Ceannmhar n-a deghuid ic a fasdud & oc a hacaldaimh & gá rádh fria nar dligh-si Cairbre Lithfacair do leanmain, & gur bha bron la firu Muman a dul ar ar amus In tsloigh, cu mad iat fhein doberad ind aineicein budh ail doibh forru. Ar da mad tusca risad-si ni tharaiste guin na forgamh na comaidhium aici. Ocus gabustar Cennmhar oc a fasdud amlaid-sin & oc tabairt a tuaruscbala & atbert: ‘Fos, a muinceach Mhaeithremur. A peisd a cael a ruadh a lath breac. a aitenn ruad iarremhar a malach ruadh mhidhremhar. a cran shuileach coilgremur. a tenga derg teindtighi. gun a craes ar comlasad. a anal dian duibhnelach. Amar ceo tar garbcnocaibh. leic ar gcul In caemmacamh o nach comlunn comadais. na tuc sár ar saerclannuibh. um Fhiachaigh Mor Muillethan. dalta In druadh dodronasdar. eirg cu coir at cetaicnedh. loigh ar laimh min mor Mhogha, ra fet Is ra fos. Fos.’ Imsoi sí iar sin n-a richt & n-a cruth fein & do dechaid cach fo thuaidh & fo des da arus & da longport iarsin co maiduin. Iarsin tra ro coimeirighset na cairigh madan mhoch ara barach & as amlaidh badar sein con dath lachtna forra gu cruaidh-cennuibh cnamha, gu cnesaibh codhnaidhi, gu nguilbnibh iaraind, gu luas ainnle gu n-athluime iaraindi gu n-athluime en, gu taircsin chet ra huair comhluinn & irghaili. ‘A fhir shochair tra,’ ar fir Muman, ‘atat sunna cetna i richt tri caerech lachtna & cetfer n-armach bhis i croilghi & i mbas uathaibh.’ ‘Dingebhut-sa dhibh iat’, ar Mogh Ruith. ‘Ocus na bidh a n-egla foruibh.’ Ocus ro fhiafraigh do Cennmhár: ‘Caidhet na haidme druidhechta thucus-sa it laimh ra frithailimh an lochta ut?’ ‘Itat agum’, ar Cennmhar. Ocus rob iat sein .i. tallann teined Shimoin & clocha gaine Daineoil & sponga Etheoir Ilcrothaig, & tugadh i laim Mogha Ruith & Is aire robdar é sin na hadbair: ar dáig co mbeath cruas cloiche a cridhibh & a cennuibh doibh ra huair comlainn. Ocus loiscthigi teined & aentaigi datha frisna caeiribh. Imselustar Mogh Ruith tri beimenna don tallann ar na clocha cu ro ghabh gu hathlum & co hait na tri dlaithe spuingc & dosfuc i forfhairsing a etaigh & ro chan In rethoirec-sa: ‘Fo cuan chain coimeirghid et reliqua.’ Atbert Mogh Ruith iarum ra Cennmhar: ‘Feg lat na habhrasa-so In at aicde irlamha beos?’ Do fheg Cennmhar & do raidh. ‘As maith,’ ar se ‘doroine da shaigh & fhercoin,’ & dusfuc ar a laimh chuice dia dheimhniugad & rous leicc uadh ar lar doridisi, & ro choraig a n-aighthe fo thuaidh fris na cairibh. Batar immorro co hanmunn ar tus amar cuileana. Ocus gac foicsi thicdis na cairigh doib no fhoirbreadh nert na gcon & meidigeacht & sainnt gnima. Ocus ro fhiafraigh Mogh Ruith do Cennmar: ‘Na caerigh cinnus docengadar?’ ‘As cugainn-ne tecuit’ ar Ceannmhar. ‘& In cura as sine dhibh i remthus & In as so fa deredh.’ ‘Ocus na coin fa dechta cinnus do fhegadar?’ ‘Itat’, ar se ar se, ‘mar bít cuilena, ic osculud a sul & as iat na cairigh fhegad.’ ‘Ocus na cairigh, cinnus docengait?’ ‘Dá chairigh dibh taebh ra taebh & cura fa deoig, & Is luath thiaguit.’ ‘Ocus na coin cinnus dofhegadar?’ ‘Itat ic bertnugad a sul & a cluas & as iat na cairigh fhegat bheos.’ ‘Ocus na cairigh, cinnus focengat?’ ‘Itat mar bit tri rodhaim riadhta fo aen chuing cruaidh cudrama & ni theit aen dib seach araili & as dian & as dreamun & as dasachtach & as comluath & as comurlamh thiaguit ind-airius In comluinn.’ ‘Ocus na coin cinnus do fhegatar?’ ‘Ro bertnaighistar a cluasa & ro thocuibset a seirthi & gabsat oc imlighi a mbel & a cindu for a righthibh & a mbeoil duinti.’ ‘As iat sein uili na buagha’, ar Mogh Ruith, ‘ar dia mbeitis a mbeoil osluigthi ic dul isin comhlunn no biath demuin merclig oc gait a n-aithesa forru; uair isat duinti immorro doghenat áithius, as fon innus-sin doghena a sil & a semed aithus do gres.’ As ann adubairt Mogh Ruith ra Cennmhar na coin d'idhnacal co Ráitin ind Imairic. Ocus ro boi Mogh Ruith ga aithne do na conuib cu mad túsca bas & aidheadh dhoibh inat na cairigh do dul uathaibh. As ann-sin ro siachtadar na coin co Raithin ind Imairicc; & do roachtadar na cairigh cus-an raith ba coimrecarthach dhi & gabhus cach dib oc fegad a cheli. As amlaidh badar na cairigh & tri corrtaire teined ar derglasad am braigdibh dhoibh, co nar farcsat sop na dlaieachda gan lóscad a n-urphortaibh In atha idiu & anall, & gabus cach dib oc imesarcain a cele ann-sin do clochaibh & do shithfoitib In talman a cosaib & hingnib doib tar ath, fo thuaidh & fo deas. Scibhid na coin ceim n-imarran cuca-san, & In ferchu i remthus rompa, ar as cian o ta In sen-fhocal: ‘condála gac fer-dhul fortamlus’, & insceinn side cusan cairigh fa mo & fa hairegda atconnuic do na cairibh, & ro ghabh cach dib fon tuaruim-sin da cheili & ba mor & ba cruaidh ind imesarcain & ba fada ro bas oca denum & as eimilt a indisi feibh doronsat a comlunn. Araidhe, as amlaidh ro batar na coin, & tri corrthaire theined ar derglasad a craesaib doib. Ocus mar rancatar & na cairigh a ceili imscibhesdar In lasair fo na cairibh cu na fharcoib loe na finna forru gan loscad. Ni raibhi immorro loiscthighi na neime draidechta forsan teinid ro bhoi i mbraigdib na caerach, gia no comhraicdis ra nech. Ocus iss eadh fodera shon .i. intan ro suidheasdar Mogh Ruith i Cinn Claire iar torachtuin co feruibh Muman, anal druadh do chur a firmimint. cor thuit ar longport na ndruadh i n-a neul ciach cu nad eadh-sin ruc a neim druidechta da gac draidh ro bhui i farrad Cormaic, ut dixit Daniel fili Condailset draithi dhail Cuind os urd comar min Soidhis Mogh Ruith da anail ain an draidhechta dhib. O ro rathaigset tra na cairigh gur fortamhla do na conuib a nert & a ndraidhecht inas doib fein, gabsat a cosa don talmain oc aslach theithid for na conaibh amail as bes do cairibh & nir foemudh uathaib-sium ón. Conud ann-sin doratsat na cairigh a ndruim forra & dorala i rrot madma & teithid & ni ro irisetar don rith-sin cu rancatar co Dubhcaire, conad ann-sin do chuadar i fudhomain & i fonngrian In talman ar teithed na gcon, & dosrala na coin n-a ndiaigh conus ro ghaibh dhoibh tis & ro fortamlaigset na coin for na cairibh, conus duadar do cnamhaibh. Ocus dodeacadar imach iarsin & dusrala siar i Mumain & tarbhchoin turusa & graigbertuigh & gille echraidi & formna aesa ocbadh Lethi Chuinn n-a ndiaig, con dechadar dib ar eicin idir da sheiscenn. Or Is amhlaidh do batar & formna In da shluag ider atuaidh & anes ar cnocaib & ar tulcuibh oc faircsi In comluinn & retha na caerach. Ni faca immorro Cormac na Fiacha or as amlaidh ro bhatar & uathad bec impaibh n-a longportaib, gan toidhecht amach. As amlaidh-sin ro forbadh an comhlunn-sin na gcon & caerach. Ocus Is ó na cairib-sin atat Cluithre Caerach inniu i crich Mairtine Muman o Druim Damhghaire fo thuaidh, re n-abar Long Cliach inniu. Ocus dono Is do shil na gcon soin na coin confaidh fo Eirinn inniu & a ra mbiat co mbrach. Ro chuirset fir Muman ann-sin uluich comaidme In choscair-sin gu closs fon cuiced uili. Atconnaic dono Cithruadh aidhead na caerach; tainic i remthus In tsloigh anonn co hait a mbai Cormac. Do fiafruigh Cormac do Chithruadh: ‘Cidh uma tat na gairthe-sea, & cia doni?’ — ‘Fir Muman,’ ar Cithruadh, ‘ac comaidhium In lochta as ro muinighis-si & frisi tartais taebh, ar na marbadh do conuibh draidhechta doroine Mogh Ruith.’ Cidh tra ba dubac drochmenmac ro bui sluagh Cormaic de-sin & ba subac ro badar fir Muman & ro chan Cithruadh In laid: ‘It subhuig na sluaigh-si thes, et rel.’. ‘Ma as fír a n-abrai-si,’ ar Cormac, ‘as deithbir doib subhachas do dheanamh.’ ‘As fir,’ ar Cithruadh, ‘& moghenar Is do Leth Moga anocht & mairg as do Leth Cuind & ro budh ferr leam-sa mu tech do beith ic Seich na Sogh inocht, gid fasach, inas a beith ic Rubaib Ratha Ronan, ge at imdha treabhu uimpi. Ocus as oraibh-si raeinfes an cath don cur-sa & muirbfider sloigh & sochaide ann, & ni ba ferr duin-ne ar triar brathar, or doghena Mogh Ruith tri clocha dhin, re tiachtain don turus-so’; & atbert: ‘Mairg innocht Is do Leith Cuinn, et rel.’ Iarsin tra atbert Cormac ra Cithhruadh: ‘Dena,’ ar se, ‘ni d'faitsine dhun bheos, or as amhlaidh itai gu rub tu primh-drai agum athair & agum shen-athair & agum fein, & ni aburta breic, & ni mo ro raidhis don cur-sa, acht nach did ro adhraimis-ne & ní fuil againn budhecht acht impod friut & Is aithrec linn a tartsam do tarcasal fort.’ ‘Ni fhuil acum-sa,’ ar Cithruadh, ‘faitsine geallus maith duit, acht as fort meabhus don cur-sa & gac ni ima tat fir Muman bud leo a bhuaid.’ Ro ghabustar Cormac beos ic acallaimh Cith Ruaidh, & ica radh ris dul d'acalduim Mogha Ruith, & a mbrathairsi bhunaidh do tabairt ar aird do & a radh ris gan tortromad ar Leith Cuind & gur bho do mhaithib Leithi Cuind athair & sen-athair dho; ‘& tairg na comhtha-sa dho re thaeibh-sin,’ ar Cormac ‘.i. flaithius Ulad & cumhul mac nUislenn & bo gac lis o Themhraidh co Carraic mBracuidi & tri cet each & tri cet corn, & tri ced faluch & mu lamh dheas oc ol.’ Gluaisius Cith Ruadh frisin techtairacht-sin co Mogh Ruith, ait i raibhi ar lai imthechta co Sith Cairn Breacnatan bu dhes. Ro siacht Cith Ruath chuigi ann-sin & atbert ris ainmne do dhenum co tagradh fris an techtaireacht frisa tainic o Chormac, & a mbrathairsi bunaidh do chuimhniugad & gan Leith Cuind do cur fa dhochar & fa dhaeire. ‘Ro ba commain dam-sa tortromadh forro,’ ar Mogh Ruith, ‘or tucsat Ferghas ar loingius & ro bensat righi nUlad de & tucsat gan fherunn gan aenech he & as briathar dam-sa co scer iat-som fria hard-flaithius & co mbiat a saerclanna a mbroid i tighibh echtran n-a eraicc.’ ‘As uathad do Leth Cuind,’ ar Cith Ruadh, ‘do chogar In sarughudh-sin & In ngebhe na comhadha-sa o Cormac?’ & ro shlonn do uili na comtha. ‘Na habair,’ ar Mogh Ruith, ‘doigh ni treicfinn-si mu dhalta ar a fil d'or ar an talmain. Ocus innis-si do Cormac, gen gu beth neach aili isin Mumain acht Mogh Corb, nac treicfinn-si mo tiughbhaidh.’ Ro dhealuigset na draithe ann-sin & nir aem Mogh Ruith o Chith Ruadh inni im a toracht. Ocus ro siacht Cith Ruadh gu Cormac & ro innis nar aemh Mogh Ruith fortacht na foiridin forro. Ocus do batar clann Cuind ann-sin co dubac dobronac a n-a longport. Ord Mogha Ruith immorro, teit side co teach Banbuanainne bandrai co Sidh Cairn Breachnatan, do chuingid foirithne forre, da fhiafraigid cinnus ticfidis fir Muman isin cath. Ocus o ro siacht ro ferud caein-fhailte fris & ro boi aghaidh ann, & ro fiafraigh ord o thus co deredh um dhala In catha. Ocus asbert Bannbuana fris-sium. ‘Eirg-si mochtrath amarach,’ ar si, ‘& budh lat buaid In catha, & la firu Muman.’ Ocus atbert In rethoirecc-sa. ‘Saigh-siu immach moch-eirghi, et rel.’ Eirgeas Mogh Ruith maiten mhoch & doni timna celeaburta & gabuidh lamha ar imthecht. Conad ann asbert Buan, .i. mac Mogha Ruith. ‘Atconnac fis,’ ar se, ‘& ber-si breith forre’ ‘Atconnac fis,’ ar se, ‘& ber-si breith forre, a Mhogh Ruith.’ ‘Abair,’ ar Mogh Ruith. Is ann tuc Buan In segdai sen-fhocail for ard oca hindisi & atbert: ‘Tadhbas dom adbassa. fir annfeach aislingi. Eirn hi & indisfet. dia n-eisdi frim. Damh cuana coilgdirech. gu mbeannuibh banarcait. muc allaid uruathmur bo oderc fhind. an triar, no thuirin-ssa. bo & muc moir fhegha. damh dreaman dassachtach ra delmad drong. Cucaind ro comluidset. co ar leabaidh lanaidhi. adar lium rolighesdar ado inn co bonn. Berat breit mbunatai forfis feigh forchanai. asna fethuib faitsine forbrit gail gluind. Ase an torc trebliadhnach. traethar feirg fortamlais. flaith cathach congalach. Cormac hui Chuind. croda In damh drechleathan. dagh-mac fial finn-Eogain Fiachu Mor Muillethan. muires cat cro. Eimhne fhial ilcrothac ingen mhaith Mhor-Mhogha mhin buile blaithetrocht mu bhean-sa an bho. bid fuinne faeifider. Cath Claire claeidfider. Bid romuind raeinfider. ricfit meic mna. Bid curda In comaigtes Cormac Cuilt conaigfes. Bid dinn a domainches ir im a toctad.’. As a haithle-sin, dodechaid Mogh Ruith airm i ra butar fir Muman um Fiachaig co Cenn Claire. Ocus gabhustar Fiacha ac fiafraigid scel de. Ocus atbert Mogh Ruith: ‘Gebut-sa tra umad chis, & toibgighfet neithi eli duit,’ & tuc In retoiric ar aird, .i. ‘Cis coduil cothaighfet, et rel.’ Ord Cormaic immorro gabhustar for agallaimh Cith Ruaidh, & ga fhiafraighidh dhe In rai bhi aigi fortacht ar na sloghuibh. ‘Ni fhil’, ar Cith Ruadh, ‘ni not cobra, acht tene druadh do dhenamh.’ ‘Cinnus dogniter saidhe?’, ar Cormac, ‘& ga tarbha a dhenamh?’ ‘Mar so,’ ar Cith Ruadh: ‘Eirgit na sloigh fon caill & tabhrat cairthenn leo ár Is ann saidhe ata formna ar ndala-ne. Ocus as doigh freicerthar anes sin & o thairset na teindti d'fatud bidh cach oc forchoimet a theined. Ocus, da mad edh no bhiath ann cu mad fo dhes no impuigdis na teinnti (& ni saeilim),’ ar Cith Ruadh, ‘rob maith In leanmain for firu Muman uaib-si. Ocus mad anes impuit, beridh-si sibh fein as, ar bid oruib meabhus gid airi-sium doghnithe.’ Tiagat iarum na sloigh fon caill acht mad suail bec im Cormac, & tucsat connadh caerthainn leo. Ro rathaighsit fir Muman sin & ro raidhset ra Mogh Ruith. ‘A fir shochuir’, ar siat, ‘ga ret sut doni Leth Cuind?’ ‘Ga ret doghniat?’ ar Mogh Ruith. ‘Fedmunna ramhora do thinol i n-ait naenbhaili cu nach lugha inas In cnoc ro thurnais-si In dumha chonnaid fil aca.’ ‘Is fir’, ar Mogh Ruith ra fira Muman, ‘a fhreacra-sin as coir; ra a dhruidhibh-fein ro impa Cormac & tene draidhichta ro gnithir acu-sin.’ Ocus ro raidh Mogh Ruith ra feruibh Mumhan: ‘Imtigidh’, ar se, ‘fo chaill Lethaird fo dhes & na rub luga bhar lamhac eisdi & tabhraid brosna braei laime gac ein fir libh, acht mad Fiacha a oenar & tabhradh-sein asglann gualunn leis do chrunn cruaidh dagcacait eoín earraig a taeibh uir-shleibhi frisi mbenait na tri foscaidh .i. foscadh gaeithi marta, & foscadh gaeithe mara & foscadh gaeithi luisin, ar daig gu rub lasomain ra cetatudh fon teined. Ocus ni benfaider ar nech daar bhur n-eis an deda sin do thabairt libh .i. braei laime & asclann ghualann. Ocus na tabhraid cuala ider na rub fotha aiscthi duibh da bar n-eisi, & nach abartar cualuighi ribh.’ Tiagat iarsin fo chaill Lethaird frisin abar Caill Fhian aniu. Ocus Is o na fiannuibh-sin Fiachach Muillethain meic Eogain ainmnighther In caill o sin ile. Doroacht leo iarum In forgnamh & In tinol ro haithnid dibh cu fosadlar In longphuirt. Ocus do raidh Mogh Ruith ra Cennmhar: ‘Atto & innil ramhthus na teined.’ Ro eirigh Cennmhar & as e suidiugud tuc furre amal bis coichin tre-eochair & tri huilli fair acht batar seacht ndorais forri & ni ra butar acht tri doirrsi ar In teinid thuaidh. Ocus dano ni raibi suidiugud na corugud forre, acht a chur n-a cheann cheana In connid. Ocus ro raidh Cennmhar: ‘As urlumh so, acht gan tene ann.’ Benaidh Mogh Ruith ann sin a thallann teined; & rob urlamh an tene thuaidh annsin. Ro ghabhadar som uili grasacht & omun & tinnius annsin. Ocus ro raidh Mogh Ruith ra feruibh Muman: ‘Beanaid uili co tinnisneach taebh-snas do crannuibh bur slegh.’ Ocus ro bensat & tucsat do. Doroine-sium cuimmscin mor de-sin & do cuir In tene inn & ro shuaitheasdar iarsin & ro raidh. Suathuim tene trethnach tren. reidhfidh figh, feoighfidh fer. lasair lonn, lor a luas. ro sia snas sruith neamh suas. cnaifid fech fegha fuinn. claifid cath ar Clann Cuinn. et cetera. Do chuir-sium In tene fon so-dheithbir-sin & ro ba lan lasomain ro las & ro bo lanmhor a fuaim. Ocus do raidh an rethoric .i. De druadh, mu dhe tar gac nde. de sendruadh so. Seitfair. seitfai. foluib luis la hurach. fiadluib luis la crinach. luath crithrach crine fasda critre ure. cirb ceo caerthainn. cain ceo caerthainn. Cerda druadh dolbhaim. nert Cormaic. cloíim. Cect. Crota Cithruadh. Clocha dhibh dolbaim. diuc gaeth do beind cathrach clichre. coir gaeth aness tren gaeth anes. Ocht foghaetha, ceathra primhgaetha. Condich gaeth os gaethaibh do muinter Dainel. accallaim Etheor. dogairiur Simon. Sruthmor mac Guill. cainfider faidh fis. forcha cath cath Fiachach. for faen cath cath Cormaic. cain bebais bliathain maidin. be teine treathnuighfes. circale catha Cormaic. o nómaidim claechmabaidh gne. ni ba ruirech righport. rerais cloich cain a cathraigh. Patricio dofhuil. Patricio do icfa. Patricio deodha berit buaidh n-apstal. aincidh bracha. breitem n-Eorpa. enradh acu. uili uili. amen amen. Signum Signum crucis crucis. crumthir. crumthir Crisd Crisd De do fuil Crisd De. De druadh. ‘Gabtar mo dhaimh dam-sa i bhfhecht sa,’ ar Mogh Ruith, ‘& coraighther mo carpat forro & dano geibid-si bar n-eocha bid i lamhaib libh, & mad budh thuaidh soidhit na teindti rob maith In leanmain uaib-si forro-sum & mad amlaidh-sin bhias, na hanaidh-si dib cu ro anar-sa. Ocus mad a tuaidh thisat denaid-si bar n-imdhitean forro & tabhraid deabhtha doib i mbeilghibh & a n-imcuimgibh & a n-eicindinaibh In cuicid. Ocus as doigh nach bha heicen duibh & mar budh eicen rob amlaidh foichillti-si.’ Ocus (is amlaidh ro can-sam sin) ro chuir anal druadh ind aieor & i firmimint co nderna mothar & duibh-nel os Cinn Claire, & braen fola as-side. Ocus do raidh Mogh Ruith In rethoiric. Mogh Ruith Ferim brict a nirt nel, cu ma braen fola ar fer. bid fo an bith. bruitter druing. cu mba crith, ar cuain Cuind. cu mba anes. gac nert niath. bidh flaith fuach. Fer da liach. co luidh brach. buaidhnibh slogh. biaidh os cach. Eogan mor. Mogh Corb cas. claitte selgh bidh rait rod. flaith na fer. Ferim brict O thairnic In rethoiric-sin ros geibh an cith co raibhi os Cinn Claire, ros geibh as-sidhe co mbai os cind longphuirt Chormaic & ros geibh as-side co Temraigh. Do raidh Cormac ra Cith Ruadh: ‘Ga fuaim-so rocluineam?’ ‘Braen fola’, ar Cith Ruadh, ‘doronad tre dian draidechta, & as rinne ticfa a uillida.’ Ba holc la Leth Cuind sin & doronsat glor & seisilb moir uime. Ocus atbert Cith Ruadh In laid. ‘Atciu-sa cith do Claire et rel.’ Do batar tra coillte & fegha mora ar clarmhedhon Muman intan-sin, .i. an Ghiusach o tha Druim nEogubuil sair co bealuch Chaille Tochail, & Colltanan o Druim Eogubhail suas co Claire & Ros Cno o Druim Eogobail siar co hEsmaige, & Glenn mBebhthach ider dha rot o Druim Eogobail sis gu hAine, & gu carn Feradhaigh. Ro fiafraig Mogh Ruith: ‘Cinnus atait na teinnti?’ ‘Atat’, ar siat, ‘cach dibh ag falmaisiu a cheili re hor sleibhi siar & sis iarsin co Druim nAsail & co Sinainn, & iarsin cusinn ait chetna.’ Ro fhiafraigh Mogh Ruith: ‘Cinnus atat na teinnti?’ ‘Atat fon tuaruim cetna,’ ar iat, ‘& ni fharcaibset figh na fer ar clarmhedhon Muman gan loscad.’ Ocus as machaire o sin ille. Ro fhiarfaigh Mogh Ruith: ‘Cinnus atat na teinnti?’ ‘Adhrachtadur,’ ar siat ‘co firmimint & co neolu nime, & atat mar bít da laech lonna luthmura no da leoinn letarthaca, cach dhibh oc folmaisi a cheili.’ Tucad tra a sheche thairb maeil uidhir co Mogh Ruith, & a encennach alath brec con-a foluamain ethaidi, & a aidme draidhechta ar cena. Ocus dosrala suas a comuidecht na teined ind aeor & i firmimint & gabustar ac sodh & ag bualadh na teined budh thuaidh, & ro chan In rethoric-so: ‘Saigti druadh dolbaim-si, et rel.’ Gabus Mogh Ruith ag bualadh na teined budh tuaidh iarum. Ocus gabhus Cith Ruadh fon cuma cedna atuaidh. Arai-sin, ro impo Mogh Ruith na teinnti fo túaidh, & dousrala i ceann longphuirt Cormaic & nir leic Mogh Ruith cenn do thocbhail doibh o rous turn einfhecht. Dorochair Cith Ruadh ann sidhe co n-a shlogh druadh malle ris & co n-a shlógh sidhe. Ocus ro coirghit acu-san na catha crodha commora conacaillti, & ro coirged lorg & tosach forro, & tugad leibinn sciath impa da gac leth & gabsat rompa i remthus tseda & imdheachta, or nír leicset a ndraithi doibh fosugud ra tabairt catha na comhlainn & do aithnedar dhibh maith do dhenamh intan bud eicen. Tainic dono Mogh Ruith anuas iarsin, & dodechaid a n-a charpat caemh cumdachta for damaibh dreamhna dasachtaca cu luas gaeithi Marta, con athlaime ethaiti & seche thairbh maeil uidhir lais & tainic i remtus rompa, & do chuir Cennmhar uatha do gresacht fer Muman & tancatar co hescad i lenmain In druadh. O ro siachtadar co hArd Cluain na Feinne, Is ann-sin rugad ar deiredh In tsloigh, & nir imposit friu In lucht aile. Gabsat fir Muman annside anoir & aniar futhaibh amar tiagait coin fa min-chetraib, .i. treotha & tarrsa ic a ndicennad & ica n-airsecar ider anes & a tuaidh, ag cur na n-ar forro cu rancatar co Magh nUachtar i crich Ur-Muman, frisin abar Magh Raidne aniu. Ocht cet immorro, ba he esbaith In tsloigh conice sin. Cunad annsin ro fhiarfaigh Mogh Ruith Is se i ramtus rompa: ‘Cia Is nesa dun annso?’ & forfidir gia ro fiarfaigh. ‘Ata triar forusta finnliath ann,’ ar siat, ‘Cecht, Crota, Cith Ruadh sín.’ ‘Ro geallustar mu dee dam-sa co ndingnitis clocha dhib intan no bherainn-si forro, acht cu tarduinn-si mo anal futhaib.’ Ocus tuc som anal druagh futhaibh co nderna clocha dibh, & Is do na clochaibh-sin gairther ‘Leaca Raighne’ aniu. Antan tra no trialldais fir Muman airisium, is ann-sin ba daithe & ba treisi no bidh Mogh Ruith ic maidim cucca, & nir leic dhoibh anad co rancatar co Sliabh Fuait In la-sin. Ro saidhed pupall Fiachach annsin & as e ainm an inaidh sin, Inad pupla Fiachach o sin ille. Taircit Leth Chuinn iarum gac giall, & gac cain & gac cis bud ail d'feraibh Muman do tabairt daib forro. O ro feidhligheastar ann nir gabh Mogh Ruith & Mogh Corb & Fiacha & Fir Muman ar cena no gu mbeidis da mi & da raithi & da bliagain tuaidh. Ocus adubhradar gidh annsin, nach gebhduis coma aili no gu tised Cormac fein leo co tech Fiachach, o na fetastar tra Cormac a imdhiten forra & na rabha aca cumhang gabhala dhibh chriche d'innrudh & d?argain. Táinic fein & tuc a chain & a chis doibh. Ro choimeirigh Fiacha co bhferuib Muman & tancatar rompa i ramthus tseta & ni hindistar a n-imthusa cu rancatar cnoc Raphund. Tucad íarum Connla mac Taidg meic Cein, mac bratar athar d'Fiachaigh eisein for altram do Cormac; & ro leasaiged ag Cormac In mac-sin fo chain lesaighthi. Ocus batar amlaidh-sin re cian & treimhsi fa sidh-corus etarra. Gabhsat fir Muman ga fiarfaighidh do Mogh Ruith ga lin idir abhus & tuaidh & cia dhe as mo ro dithiged ann. As leir tra ro eirnestar dhoibh & tuc In laid ar aird: Mogh Ruith Ceathra cet laemh laechda a lín> da cethrachait ra a coimrim. D'fheruibh Muman co mbechta ro marbsat na haindrechta. Cúic druidh Chormaic dolbsat dan ar Leith Mogha na mor dhal. Lin ro marbta fa gnim ghle tre doilbhtib dealbtha draidhe. Dolbsat tri cona cora do dhith na caerec crodha. Dolbsat murescong fo muir ra dith Colptha & Lurguin. Ro sos na teindti bhu tuaidh ar Leth Chuinn na claidem cruaidh Tucus nert mna siulta sair a clannuib Chuinn Cetcathaigh. Ro claenad In cath ar Conn la Mumain miadaigh, met nglonn Ar ndith a n-aesa dana ra dirgit ra dighbala. Ceatra cet ruirech Is righ do slógh Cormaic ra a coimhrimh Co Formaeil ba gres os graigh do clannaib Cuind Cetcathaig. Ceatra cet gilla nglomhair do slogh Cormaic ar conuir Ro marbtha fa coimlin gle ider Formaeil Is Raidne. Crota, Cect, Cithruadh don muigh draithi sil Cuinn Cetcathaig I Maigh Raidne do ruadh graigh ro sodhus i cruadhclochaibh. Clocha coimhetuit ferta beit an co brachuib bechta Bidh ail do Leth Cuinn a n-ainm. Leaca Raidhne re roghairm. Cúic morseisir batar ann gan ainm orro acht cuic anmann Tucsat ceim cuire for cul ga neoch uili acht mad eintriur. Seacht Cecht, secht Crota gu coir seacht Cithaigh Is seacht Cithmoir Seacht Cithruaidh co ngnim ngarbh ngle. gu ndanuibh doilbthe draithe. ... Ath an tsluaigh sist o Maigh Raidne budh thuaid Sluagh seacht fichit ro gaet ann do sluagh Cormaic ni chelam. Da fichit & dá cet on ath-sin sair no chu brec Os gach conuir do Leth Cuind doibh nír comuidh a Liatruim. Deic cét & da fichit dias ar seiser ro saighet Ba si esbaidh Leithi Cuinn ra ua nAililla Oluim. O Druim Damhghaire duanaigh co sligid moir Midluachair Mor In gnimh, ro cloenad cro is a dhenamh a n-aenlo. As e uidhi Is mo ruc fian ar gnimuib gaile & gliagh O Chinn Clairi ba cuairt gle bud thuaidh gu Glenn Righ Righe. Ro cind Fiacha fictib sluagh ro cind Mogh Corb Claideb ruadh Nac biad a riar da gac alt no go mad e a ngiall Cormac. O ro eimdhigh Cormac cain imgabad Fiacha fum ... Nir gabhudh uadh acht a dhail ge thairgid mor focetair. Ro scailseat fir Mhuman iarsin o chnucc Raphann, & docoidh cach dib da thigh & da dhún-aras fadhesin. Ocus dochoidh Cormac co Temraigh. Ro leasaiged tra Connla ag Cormac, amal adubhrumur, cur bo inghnima & cur bo urramach & gur samluigh Ere fris ar a mhaitius. Cur ghabh leannanacht re araili mnai a Sidh Locha Gabar & gur saruigh hi gan deoin di. Ocus ro chuinnigh si ascaid fair, .i. dul le isin sith, & ní dhechaid. ‘Tar,’ ar si, ‘co tuca h'adhaidh ar an ndun anunn co n-aicet In tsluaigh, o nach teighi fein inn.’ Teit-sium co tard a adhadh ar an sidh. Ro indis In ben focetoir thall In gnimh doronad fria. Batar-som oc iaruidh chora fair. Ocus ni thuc. ‘Ro mhillis ar n-einech,’ ar siat. ‘Adeirthi-si,’ ar se, ‘do mhillius.’ ‘Millfimit-ne h'einech-sa inn,’ ar iat-som. Ocus tucsat a n-anala uili fai cu ro fhas bruth maeili claime o mhulluch cu bonn trid & ba himurcach dano an bruth-sin for a chinn & for a aidhidh & rob aithreac In turus-sin. Ocus ro impo ar cula gu brocach brocumac co hairm i mbai Cormac. Sillis Cormac ar Connla & mebhais a chai fair. ‘Cidh ima tai, a mu poba, a Cormaic?’ ‘A truma leam,’ ar Cormac, ‘do beith-si amlaidh-sin & met do gradha leam. Ocus fos, as tu ro saeileas do dhidhuil mu chnedh ar Fhiachaigh ic cosnum righi Muman dhuid.’ ‘Ni ro cualai,’ ar Connla, ‘& ní ro fhoirfedh nech ar an ngalar-sa.’ ‘Gia ro chuala,’ ar Cormac, ‘ni fhuigbea-sa idir he.’ ‘Cidh eiside?’ ar Connla. ‘Fiacha Muillethan,’ ar Cormac, ‘as e In flaith & ro bad fingal duit-si a marbad, & as doig dia ruca fort, co ticfa th'fhoiridin de.’ ‘As ferr leamsa,’ ar Connla, ‘bas carat damh inas mo beith fein amlaidh-so, da mad derbh leam cena sin.’ ‘Toingim na toing mo thuath,’ ar Cormac, ‘cu nad fior.’ ‘Ragat-sa fris dano,’ ar Connla. Teit iarum cu Cnoc Raphunn co tech Fiachach. Ba bron mor la Fiacha a beith-sium amhlaidh-sud, & ro choi uime & ro fer failte fris. Ocus ro trialladh a leighes aigi iardain & tuc trian a chogair do & a leabaidh a comhairdi fria leabaidh & as e no shlonnadh aitheasc uaidh & cuigi & doberthea logh impidi dho. Ocus batar co cian fon innus-sin. Ocus teighed amach & amuigh immalle & Fiacha co minic. Co tancatar la n-aen ra taeb na Suire 6 & ro thimghair Fiacha a fhothragad, & benus a edach dhe & facbhais a laighin leathanglais tuas ag Connla. Ro gab Connla In laighin & dorat a bFiacha co ruc urrind trit. ‘Truagh sin,’ ar Fiacha ‘as bron ar braithre sin & as breis inn echta & as tre moirindlach mbidhbad doronad.’ Ocus atbeart: ‘Indlach bidbad. bron ar braithre ...’ Atbert Fiacha: ‘Dena th'fothragad amail adubrad friut. Acht cena, gidh done, ni targha do chabair de, & bidh failid rat naimdib sin.’ Conad he sin fata bais & aidedha Fiachach. Ass ann doronad sin ag Ath Leathan, re n-abar ‘Ath Isiul’ aniu .i. ‘tuisiul.’ As de ata int ainm forsan ath o sin ille amal ader In rann: Ath Tusil ainm In atha do cach as fis firfhatha Tusil tuc Connla a Cnoc Den for Fiachaigh maith Mhuillethan. Ni fhuair tra Connla a chabair de-sin & as gorta & claimhe ros marbh, ar nir leic nech do clainn Eoguin n-a thech o nar fhiu leo digail aili fair.

https://celt.ucc.ie//published/G301044.html

G301045

Aided na trí nAed

Unknown

Beatrix Färber , Hilary Lavelle

c.900–1200

Middle

LA, GA

—

—

—

Incipit d'oighed na tri nAedh annso sís. Áed Gustán comdalta Conaill Guthbind issé romarb na tri hAeda isind óenló .i. Aed Sláine oc Loch Semtide, Áed Buide rí Ó Maine oc Bruighin, Áed Rón rígh Ó Failgi i faithci mic Mecnáin, ut dixit poeta: Is eol dam-sa acht mo cel nidam agh-sa a indesen d'óendóen docht iar mo corp crú óenÓed roort tri hÁedu. Áed Gustán ba gránna a gal lusca lágha lethanchar torc torachta iar togail tinn comalta Conuill Guthbind. Geghain rígi ríghi dath nírbo díge duinebadh socht for sóera slicht nad ró ort tri hÁeda issan óenló. Aed Buidi a mBruigin cia bé muiri hUa miadach Maine flaith forussta fóel an fer Óed Rón rogasta roghel. Art na hiarmarta cen faill mac Diarmata mic Cerbaill garglí gébend im gart nglé airdrí Érind Óed Sláine. Áed Buidi a mBrugin cia bé Áed Sláni oc Loch Semdidhe i faithce mic Mecna mór magh robíth Áed Rón rogalach. Na tri rígh-sin ríghda tnú robíth tri hÓeda a n-óenlúa lasan Óed cóir cíallda cain amail adfiadhaid éulaig. Is éol dam-sa.

https://celt.ucc.ie//published/G301045.html

G302001

Cormac and Ciarnat

Unknown

Donnchadh Ó Corráin

c.900–1200

Early Modern, Middle

EN, GA

—

—

—

Cíarnat ingen ríg Cruithnech tucsat cúicer Ulad ar éigin a m-broid tar muir ocus tar mórfairge. Ocus at-chúala Cormac h-úa Cuind sin & ro cuinged úad h-í & tucad dó dá tigh h-í. Ben Is áille & Is coíme ro buí isin doman h-i g-comaimsir fria h-í. Ocus buí h-i cairdes fri Cormac ocus rob adhbal mét a gráda leis. Co cúala Ethne Ollamhda ingen Cathaír Móir a beth aici & ro ráid ná betís aróen aici. Ocus rob égen a tabairt ar cumus Ethne & do-rat Ethne daíre fuirre ocus rob í In daíre .i. .ix. méich arba do bleith cech laí. Co tarrla Cormac & sisi ar óentáeib fo leth co rrus-toirrchestar & nír fét bleith, co rus-airchis Cormac & tuc sáer muilinn tar fairgi ocus do-rónad muilenn las d'anacol Chíarnaite. Conid de sin as-pert In fili: Cíarnat cumhal Chormaic chóir mór cét di bíathad a bróin .x. méich cech laí lé do bleith nírb obair dhuine déinmeich. Tairrustair uirri In rí rán ina tigh 'na h-áenarán co rus-toirrcestar fo leth íar sin co nár fét robleth. Airchisis uirre h-úa Cuinn tug sáer muilinn tar mórthuinn cét-muilenn Cormaic mc Airt ro bad cabur do Chíarnait. C.

https://celt.ucc.ie//published/G302001.html

G302007

Conall Corc and the Corcu Luigde (Laud 610)

Unknown

Benjamin Hazard

900–1200

—

EN, LA, GA

—

—

—

Fedelm ingen Moethaire de Chorco Che, ind aimmit, muimme Chonaill Chuirc maic Luigthig. Fíu ind aimmit hi tig In righ Luigthig ind aidchi genair Corc. Bolce banbretnach a mathair di Bretnaib. Banchánte. Tobert ailges forsind rig im fheis laiss. Is de conbreth Corc mac Luigthig. Laer Derg immurgu ainm a muimme. Is de ba Corc mac Láre & dogairther Hui maic Láre. Fíu ind aimmit occindraide ind rig hi Femun, airm hi fuil Fertai Chonaill. Intan andesses a mathair for Curc focheird a mmac for foesam Fedelme na h-aimmiti & Is hí nodnalt fair imtheigeth la h-ammite. Dlighthir camrud In n-aidchi n-aili. Foluigi a mac fo an tellug fon talam. Dotiagat na h-aimmite hi tech. Asbeir oenne: ‘Ní cuilliu acht fuile foa chaireu.’ Bruinnith In tene forsin mac. Conloisc a hó. Is de ba corc Corc mac Luigthig. Imaicci fer spirdo laim Chuirc la muimme a lla n-aill asbeir fris: ‘Tofuasilcea cimmidi nach ait indaaiccither & inidchuimser. Día n-déne, bid amra do chenél & fortabiado h-ainm. Is and ata do h-ordan cia dogné.’ Is andsin tra ba rí h-Éirenn Crimthan mac Fidaig. Ni fargbai dano claind. Ba macdalta doside Corc mac Luigthig. Da bráthair a n-da n-athair. Dligis Crimthan sesca bo oc crích Lagen hic fur Maige n-Ailbi. Foidis Crimthan Corc n-uad do thobach na borroime. Luid Corc co fairnic i r-Raigniu. Dáil móir and im Gruibni cimmith. Fofuaslaice Corc di buaib Crimthain. Consela Gruibni ind-Albain. Fofuaslaice da chimmith atherruch hi crich Lagen di buaib Crimthain beus. Birt indalani lais & anais alaile fri cuingith neich imbi co tisad Corc darithise co tudchissed laiss. Goet side di h-éis Chuirc. Gontit nói láich décc dia fine. Asrenair h-éricc már dossom ind .i. fiche echsrian & fiche bó cach fir do Churc. Dobeir Corc tri fichti bó do Chrimthan. Fodáli Corcc inna h-echsrianu & In n-éiricc olchena do láthib Aurmuman. Doluith asennath format do Chrimthan fris. Cossaitid ben Chrimthain arna fuair coiblige Chuirc. Fúite ind-Alpain corrig Cruthentuathe doa bas & scribtha a h-amles isin scíath tria h-ogam fortgithe na fitir nech acht Crimthan & rí Cruithentúathe. Contuil Corc issind airmiriu alle conidfarnic suidiu coca Gruibni ogmaire éccess. Imcloi side a n-ogum, dilega a h-amless, scribtha a less. Difochrathar Corc. Luid co Feradach Findfechtnach & Gruibni laiss. Ba fáilid friss In rí co tubert a h-inghin dó .Ruc saide maccu do Chorc. Óen diib Lughid h-Éle & Corpre Lochrae, diatat Eóganacht Locha Lein i Mumain. Gabais Corc i n-diaid Crimthain flaithius hi Cassiul for Mumain h-uili. I n-aimsir Neill maic Echach doluid Corc taris. Is and dofornic Angubai Már oc Temair .i. a mac ind rig romarbsat inna géill .i. Corco Daulai. Crecsus Corc di Niall di shetaib & dobert hi tirib Muman Grigga & Dula & Mainne, diata Gregraighi & Corco Daelai & Muinnige. Dlighith ri Caissil teora bú diib cona imthug, cona sainbiadaib, cona h-ogreir foraib di thorachtaib flatha. Intan tucad ingen rig Alban do Churcc dobretha ferlaise druad fair connermatad h-Erind co cenn secht m-bliadan. Foraithmenastar h-Érind hi suidiu .i. Daulo, diatát Corco Daulu & alaile. Asbertatar side fris ba ind-Albain búi & arbertar rigin-Alpan do thabairt do dia n-dermatad h-Érind. Asbert Corc: ‘Ba maith fer for a ferand fadessin. Gabthe mo laim mattin dochum mara. Alaile bebthilim.’ Trath atchondairc mathair a mna-som aní-sein gaid essomon bliadna do & aretoing. ‘Ni rag thorat’, ol se, ‘em dia taithmenaid dia bliadna’, ol Corc. Aretoing In ri In bliadain aile. Aretoing a ben In tres bliadain. Anais leo teora bliadna iarum conforcelad for fecht. Is iarum asbert fria mnai: ‘An-su co fesar-su In ba setir lim anas sirect do imthecht.’ Daltair. Gabais a chomalta a laim dochum mara. A doluith hi tract doleicthea a suile do & dobert a fual & ba fuil & legsit na clocha fo fhúal. Is de ata galar fuail for h-Uib Carpri cosindiu la Cruthentuaith. Ind adaig tondemi Corc i nh-Erind asbert a drui fri Cruithniu: ‘Fer gebas h-Érind ciallith dó ar mad andes dobhí aurthuili a fhlatho ni aithgebaid act bethi mogaid do.’ Giallsait do arnabárach. Iadais rige n-Eirenn imbi intan donanic Femen. Al-lathe gabais Corcc h-Eirind ba hed laa ba marb Crimthan Már mac Fidaig & dibert a chlann conderbailt. Gabais Corc iarsein flaithius Muman. Áimend ingen Oengusa Builg di Darfhini berti maccu do Churc. Ipsa somnum uidit hi Cassiul .i. attarlee ba h-én & bui in-nit & dothais si essiniu. Roluasetar a trí diib i n-Dessmumain & araili immedon Muman. Tosarglith én inna n-deoid immithnith riu aníar. Roan In cúiced isinnditt. Narrauit somnum suum mago. Ille dicit ei: ‘Ita erit semen tuum.’ ‘Bid hé lín do mac indsein .i. cóic maic. In seised immidnith friu aniar, Is he mac na Cruithnige, Coirpri Luachra. Is hé rohan isind nit, Nadfraich. Is hé In triar fodess Mac Caiss, Mac Brocc intinmedon muinedaig.’ In tan ba h-aniu flaith Cuirc hi Caisiul, Is and doluith a mac .i. Coirpre taris inda diaig a h-Alpain. Crecais eochu isin tuaisciurt co m-bui tricha marcach oc Caisiul. Scuirit hi tir Chuirc for arbur. Cartaith In rechtaire na h-eochu asan gurt arbae. Attraig Carpri ara cend. Gonti h-ísen cui maledixit pater suus & docorastar h-uad ind-Iarmumain, act iss i Femun ba marb postea, unde dicitur Fert Carpri oc Loch Cend. Dobert Óengus postea rechtairecht do Maniu mac Coirpri acht Iarmuime & gabsi Dau Iarlaithi a mac tar a h-esi. Asennath ni léic h-uad a dliged do Chaisiul conetaiset cocad immi. Conbert slogeth Muman for Duaich la h-Oengus col-luith Dau hi Scellecc & Ingaur mac Maugo. Is de Is ri rig Aurluachra cechtar In da h-áilen sin. Digensat essomon fri sóegul n-Óenghusa cith iar n-ecaib n-Oengusa. Ni forgell Dau friu, act rogab ar ecin cen fuigell cen dliged naich duthaid doib righe Chaissil. Oengus mac Nadfraich dobert Decedibrip diatat Corco Modruad & posuit eminnmus & i m-Maig Glai. Oengus dano dobert Araind Airthir do Énnu mac Donaill Deirg di Chiannacht. Ar it he tri h-aithlaich Eirenn .i. Énna Áirne & Colmán mac Léneni & Mochammóc Inse Celtra. Cethramad athlaech epscop Erc hi Slane Maige Breg. Maleditione Colman maic Leneni muri ciuitatis Ressad ceciderunt. Is di h-aurcric Airne do rigaib Caisil robói rodgabáil & salanngabal for Árainn condetapert Cucenmathair maport mac Intait & mac Bláichuill di Chorco Baiscinn irratha a n-dilsi. Tricho cath romebaidh for Oengus mac Nadfraich co comarnic fri Boinda druid. Ó suidiu dílith Boinda tricha cath. Romebaid riam, act nico rosai a h-enech fodes co a hec sun & nuíasun In sede act fothuaid & Is amlaid sin rohadnaiced inna h-esom fo imdai na r-rig hi Caisiul. Dau Iarlaithe ba rethe Muman uili. Is he rofhich cath Findas itrochair Fiachra mac Maic Caille do digail catha .iiii. Coirpri ar Fí mac Laisre Delbaith de h-Uib Senchainnaich co felbasaib oatha Rosdromma conna etatha mac h-Íath docoissed In slog co h-Ath da Loarc. Duilbsi immurgu mac h-Íí In dam n-allaith for Finnglas. Is de mebaid cath Findas & facbath and n-de dogairther Ard n-Duach & docer la h-Uaithniu hi cath Cluichir & Fiachna mac Coirpri fri Mac Cercae conróemtatar da chath h-uad forru induus. Is de cath dilsi la h-Uaithniu do dilsi Duach Iarlathe ar nícon deracht, fobith ba elgon la Mumain h-uile, conidndich a ingen cennibria. Croinsech a h-ainm, ar bai side la ríg do Connachtaib & fordibith h-Uathne lee. Is de ata Taulach Cronsige hi Fernuch. Eochaid mac Oengusa focheird cuindlic & a h-ocht brathair & forfia c-condilc Feidlimthi immurgu fria thri brathri focairc cuindilc & iss airi Is mo rand Echdach oldaas Fedlemtha. Cuic maic Crimthain Srim: Aed Crón a quo cenel Aeda Croin; Feidlimith, a quo cenel n-Aida Echlis, Coirpri a quo cenel Cathail, Fedlimid a quo cenel Fiachnai, Fiachrai Bidnac a quo Dub Dechon. Se maic Cairpri maic Crimthan: Aed a quo cenel Cathail; da mac Cuimne Dercocuind ingine Echach Tirmcharna, Diarmait Find a quo cenel Suibni Cailich hi Femon & Feidlimid Aulethan cuius genus deffecit & possidet Cond Cormaic hereditatem eius. Aed mac Eugain In meschorach di h-Uib Buirrich focairc do mac Chuimne issind immairiuc hi Féic. Araili hi r-roi ind imairic ind arade occ Áth da Loarc. Da mac Coirpri focartatar coindilc Coirpri, Feidilimid. Toffid Feidlimid hi condiulc. Tolotar maic Fedlimthid hi m-maccu do Choirpri. Is de tri maic Feidlimthea & se maic Coirpri rannait In n-ocht ranna In cech du eter becc & mor. Síad maic Fiachnai: Onchind, Marcán, Suibne, Maeldúin la Dal Cuirind hi Feic, Srophán, Máelumai, Forind la Marthinu. Maelhumai gabais laim Cholmain maic Léneni amethalig & hac causa cum fratribus priuatur regno. Coirpri mac Crimthain dobert Cluain h-Uama do Dia & do Cholman mac Colcen qui et nuncupatur Lenine & aired cech etraige & cill n-aile. Inde regnum mundi meruerunt. Is din Choirpri sin adrubrad: Indiu berair don t-shenchill colind Coirpri maic Crimthaind dofaeth In corp den snaisse marb coem do chill Cromglaisse. Cul Cruithnechta i n-gell deich cumal dorrochair. Cula Boendraigi hi n-gell secht cumal dorrochair. Cul Mbrocholl hi cailc Ciarraigi dorochróch d'Uib Carpri arnangell dorotad doib nicon fuaslaiced. A n-as firiu: Is he Coirpre mac Crimthainn dobert na tri cula i n-eric na tri mac Fiachrach Gáirine dochertar i cath Cluaise Óla. Hui Choirpri Lochrae ni ruscat orbe, conid torbaing Dau Iarlathe ar écin, fobith In fhelbais focartatar drúith Cruithentuathe for a chend Cuirc arna tisad h-Érind. Hui Echach dano ni rucsat orbe, ar touarith Mac Caiss a h-orbu i m-bethu Chuirc araill Corc Eochaith forsna tótha dislúi. Is de rogab a tíre ar a h-altram. Is de attá: ‘cach ua h-Echach, cid rí Muman h-uile, ní raga hi Caisiul.’ Is de Feidlimthig mac Tigernaich. Ba rí Muman. Ni luid hi Caisel, acht classa Bodumbir lais. Is de dogeni Cumman ben Choirpri. O dodeochaid co Feidlimid iar n-ecaib Coirpri dixit In rand sa: Amra n-adamrae ra nech iadad Caisil frim da h-ech, amra n-adamra leou iadad Caisil frim eochu. Is hi In Chumman sin dano mathair Suibni maic Fedlimthid. Atta indrema file for athaib Muman h-uile acht becc. Item Gobban auriga maic Feidlimthe ardrí Muman h-uili. Cenel n-Angse dano, ni theiged hi Caisiul co núe, ar ni foetatar ni assa cuit i m-Bruig Ríg. Is cenel Oengusa maic Nadfraich Caissel, ar Is Nadfraich namma di maccaib Cuirc dobert m-bruig Rig do Chaissiul. Ni foetatar a maic olchena. Is de asbert Corc: ‘Bid cathir Nadfraich; bid Nadfráich tír cháich intí bessa h-aí Cassel, Is he arelabrathar Mumain n-uili .i. biad Mumu h-uile ina gellsine.’ Imalle doloingtha Osraige & Corco Luigde, ar it h-éside batar hi tír ar cach aird o Birraib co Commuir Tri n-Uisci. Nosgabsat Corco Luighde. Lagin immurgu batir hi tirib Ossairge coiciur (nó co h-euchair) .i. Is de Fothart & Daire Laigen ar Fothart la h-Osairge &rl.

https://celt.ucc.ie//published/G302007.html

G302010

Ailill Aulom, Mac Con, Find ua Báiscne (Laud 610)

Unknown

Benjamin Hazard

c.600–900

Old

EN, LA, GA

—

—

—

Incipit do scélaib Moshauluim & Maic Con & Luigdech Ailill Moshaulum mac Moga Núadat ba rí for lith h-Éirenn & ba drúi. Sadb ingen Chuind berte maccu do Moshaulum. Gabais mac n-altrama ó Dárfhini .i. Mac Con mic Luigdech. Issed-sein asberat araile i n-genelaigib immurgu Is Sadhb máthair mic Con & íar n-écaib Luigdech luid co h-Ailill, os sí torrach do Mac Con. Íarsain íarum bert si Eogan Mór. Comaimser do Luigith & do Chonn Chétchathach mac Feidlimthi. Comaimser dano do Ailill & do Art mac Cuind. Comaimser dano do Mac Con & do Eogan. Robói cotach h-itir Luigdhe & Ailill n-Aulum & etir a clanna dia n-déis .i. antan nombíth rígi la clanna Auluim, brithemnus la clanna Luighdech; antan immurgu nobíth ríghi la clanda Luigdech, brithemnus la maccu Auluim. Lugaid & Ailill dorigni In sin hi fíadnaisi Chuinn Chétchathaig for leith h-Éirenn. Nogabtais ríge & brithemnus .i. Lagin & Mumu. Cúic mai Dáre Doimthig .i. na cúic Luigdig ut supra diximus maic Sithbailc maic Fir h-Uaillne maic Daigmanrach maic Dego Deirgthine mai Núadat Aicnaig Luigthíni mai Loga Feidlig maic Érimóin mai Fidais mai Gossa mai Shír maic Madai maic Loga maic Ethamon maic Máil maic Luigdech diatá Loch Luigdhech (Fíal a shétig, diatá Inber Féile) maic Ítha maic Niúil maic Míleth maic Bile maic Breogaint maic Brátho lascumtacht tor m-Breogaint (ó anmuim ind ríg rohainmniged in tor & In chathir, ar ba h-éseom ba rí & ba sinnser la maccu Míleth Espáne) maic Airgeda maic. Aldóit maic Nóindin maic Nemnúaill maic Fáebair maic Aingi maic Scuit maic Glais maic Glúnfhind maic Lámfind maic Agnomin maic Taithe maic Buith maic Eó maic, Aoth maic Aór maic Rachaiara maic Srau maic Esru maic Baath maic Iabath maic Gomer maze Iafeth maic Noé maic Lamiach maic Mathussalem maic Enóc maic Iareth maic Malalel maic Cainen maic Enois maic Séth maic Ádaim maic Dé bí. Asbert a drui fri Dáre: ‘Do maicne cit mathi, ní géba acht óenfer diib dit és-seo .i. Lugaid Lágdhe,’ ar ba rí hi Temair In Dáre Doimthech. Is hé an cúiced Dári robói hi Temuir de Mumain & ba tria gaisced roríge co forbeth a fhlaith fuiltiugh (.i. fuilriug) asnabbrad hi sennathib: Dáre Doimthech dális dig fola for each srith, co fárgaib a h-urisna rígi cen chlith. Dáre Doimthech ba rí for mBruig, is é emir ar iar ngail, ó Srub Cermna co Srub Brain, ónd ocian thíar co muir sair. Lugaid namá rogab rígi di maccaib Dáre. Ba hé ba rí ria n-Ailill Moshaulum for Mumain. Ailill iarsin tricha bliadan co fagbáil In ciúil ó h-Ess Máge .i. Fer h-Í mac Eogabail. Is don Lugaid-so asrubrad hi sennathib: Ba rí, ba fili, ba fáith, ba breithem bláith, caur fri níth, hua Sidbailg, síth co tráig, ba gním do ráith a n-dogníth. Is he an Lugaid-so ba rí for Mume intan dobreth arances m-brethe al Leith Cuind co Mumain, co n-erbairt In fochmarcith fri Lugid Lágde, rí side & file: ‘Mo Luigid Luigde cluinde fir n-aicnith cotabair dar mac m'orbe n-athar.’ Frisgart Lugaid: ‘Fír mná báithe sceo gáithe dlomthairsi conoí conbersi rofhitir contaibir toilsi fortoing firu conlegat curpu fri báise búad rathsi fri bás sóeraib sceo dóeraib fortoing a clanna. bas gáeth nach claind cummascfa fri foentrecha folma, ar Is báeth nech conid robuith ruici.’ Bói íarum Ailill Mosaulum trichait bliadan irrígu Muman. Sadb ingen Chuind a rígin, ba sí conbert & ronalt Mac Con mac Luigdech hó a maici. Trí trichait bliadan aes n-Ailella h-uile .i. tricha bliadan ria rígu, & tricha h-irrígu & tricha iar rígu. Mac Con doall a ríghe aire & romarb secht maccu Ailella, a bráthriu & bráthair a máthar .i. Art mac Cuind hi cath Mucruime. Saegal immurgu Maic Con tricha bliadan ria rígu co fagbáil In chiúil occ h-Es Máge & secht mbliadna do Mac Con i n-Alpain for longais & tricha bliadan irrígu h-Éirenn & sé mís íar tuidecht a Temuir. Is don Mac Con-so asrubairt Sadb: Ba trom modh tabairt chumlaind do Mac Con; ní búi i nh-Ére cona lí inge Coirpri Gal fili. Ba trom n-érim do Mac Con tuidecht ille, techt inond; imderc fairge co ba dí, edh dorigni In rígfili. D'oénmac Luigdech nírbo lén, amal ba síl na fher trén, turcbáil catha fri mac Cuind la secht maccu Moshauluim. Gabais Mac Con tír m-Banbae gach leth co glasmuir glédend, tricha blíadan, án h-úaland, rombúi hi rígu h-Éirenn. Is don chiúl dano asrubairt Sadb: Mairg dam-sa aníu, mairg do Chlíu fofríth Fer h-I inna h-eó, conidapath Art mac Cuind ocus secht maic Moshauluim. I n-Óchtor Clári robói Ailill & Ráith Ailella hi Cláriu atcíther di chéin & ní fagabair i n-ocus. Comamser & Art mac Cuind Chétchathaigh maic Feidlimthi. Lotar didiu maic Ailella do shaigid bráthar a máthar .i. Art mac Cuind. A comalta & a m-bráthair leo .i. Mac Con mac Luigdhech ar ba di Dárfhini cechlafhlaith. Foreccatt In cruit ar a cind isind ess. Fer h-Í mac Eogabail occ a senmaim for Áth Caille oc h-Ess Máge. Téta argait inda chruit, carra óir fuirri. Condálet a fíanlag, immagonat oc cosnam a crotta. Dofuit nónbur do muintir Maic Con. Ort side secht n-airgne dia h-aittib dara h-ési. Loingtha íarum a h-Ére co m-búi i n-Albain íar madmaim catha Chind Abrat. Isin chath asbert Mac Con íar marbad a drúithchathmíled .i. Dodéra: Ní h-éla gáríni ó luith Dodére; cia tibu, it m'ágíni di h-éis drúthán Dáríni. Doluid íarum Mac Con cind sect mbliadan co slúag Bretan lais co n-gab Insi Mod Is tuaisciurd. Doluid Art mac Cuind ar a chend & secht maic Ailella Moshauluim doa n-dílgund h-uili. Consáiter cath eturru fo chumlund h-ic Áth Mucraime hi crích Chondacht .i. secht cét di cechtarde In dá lethe. Folaig Mac Con dá trian a slúaig hi talum & dogníth secht méich lais di gráin chatha céin rombúi i n-Albain. Túargabsat chend In dá trian robátar isin talmain di muintir Maic Con ó doessith In cath fo chumlund. Maidti ria Mac Con for Art mac Cuind & for maccu Ailella Moshauluim & gabais Mac Con rígi n-Éirenn íarsin trichoit mbliadan. Is din chath-sin asbert Sadb ingen Chuind In rann: Olc h-úair dam-sa, olc do Chlíu for fríth Fer h-Í & dá h-éu, conidapath Art mac Cuind ocus secht maic Moshauluim. Is do fhlaithius Maic Con rogabad In rand airdirc: Gabais Mac Con tír m-Banbae ( &rl. ) Dogníat chóri Mac Con & In senrí Moshaulum íar tuidecht do Mac Con a Temuir cona h-imirge & íar fácbáil a rígi la Cormac mac Airt. Dogní Mac Con fleid dó & im-chorastar Ailill marbad Maic Con. Ní léic Sadb aní-sein & bert robud dó, ar ba h-inmuniu lé-si Mac Con andate a secht maic. Asbert fris nemacallaim Ailella etir. Is íarsin dochumli Mac Con cona muintir i n-Desmumain contardad tóeb fri muir, amail donrarngart Cessirne file Cuind Chétchathaig .i. ‘Ascuchfa do síl sór slissu fri fairge fond’; & dano ba h-úatiu hi feraib oldás Ailill. Tadill Mac Con a sruith do chelebrad dó. Dobert aigid fri aigid. Dosádis Ailill a fíacail hi n-grúad Maic Con di thecosc conid erbalad ria n-dé nómaide. Is and asbert Sadb fri Mac Con: ‘Cisi fuil fuil fort agid?’ ol si. ‘Ní hansa,’ ol Mac Con, ‘fíacail Ailella domháraill.’ ‘Fé frisin fíacail!’ ol si, ‘noch ní taidber nído-som Is eslind det-siu Is fíacail maic thíri rotchummi.’ Is de-sin asrubert si: Is hé fíacail dian duit rí, rotbí fíacail fidbui, rogab síabrad do delbad, is dirsan In tiughcelebrath. Gaib do daim, beir didan do shlúaig do muir, fort dofíastar In bair, atotmíastar nach tain. Documli ass cona shlúag i n-Desmumain dochum mara. Is dind fhechta-sin forfhácaib hué dó hi Cúil Mbrocholl .i. tipra; Is occu atá othorlige Maic Con & Macnía & cheithri maic-side .i. Dau & Trien & Echu Badamnai & Luigthech Lámfhota & fíann Aeda Duib & Cathmol mac h-Irp & Find h-úa Báiscni & h-Usíne & Cáilti cáincass & Mac Con cona chélib & ben Maic Con and .i. Dáríne ingen Dedad maic Sin. Tricho buiden lín Maic Con & tricho chét In cach buidhin. Etha ó h-Ailill co Ferchess mac Commáin (.i. i Cúl Mbrochaill fuit) nád seches forainm do co Bregon. Senfénnith & senfer teglaig do Ailill. Fóidis didiu Ferchis hi slicht immirge Maic Con da goin etir a shlóg. Totét allchomut inna diaid condatarraid h-ir Ráith Húa n-Echach i n-óenach ríg Ráithlind. Is andsain asbert Find triasa n-imbas for-osnai: ‘Fer i llurg!’ ol sé. ‘Subaide óic fria lín,’ ol Mac Con. ‘Fer i llurg!’ ol Find. ‘Subaith cach n-óthath,’ ol Mac Con. Inlá Ferchess etir sen & seslig for a láim tarsa nh-glend andair inna n-diaid siar & dicain forsin slig, co n-erbart: ‘Rince marince sech eris rohisrig co ainm h-itir dá comainm.’ Conlúaster íarsein In gái dia láim Ferchess, conluith tria Mac Con inna charpat, cu fil a ailcha imbi cossindiu. Luid Find h-úa Báiscni for slicht Ferchiss do dígail Maic Con, ar Is Find ba fénnid do suidiu, conidgegoin cind secht m-bliadan oc Lind Ferchis for Bandai, dia fúair In casnaidi lasin sruth saeras Ferchis. Asberat alaile Is a n-Ess Máge romarbad Ferchiss dia secht m-blíadan. Is and asrubairt Finn triasa n-imbas forosnai: Sund Ferchessi fossugud, i n-Es Máge mámugud, íar mórgnímaib lúath; dorrochair caur trénchingeth íar mórgnímaib lúath; dotung dom Día tigernmas luige cáich i m-bith: tofesar gním guinaitte, Mac Con bíth hi sund. Sund Scéla Maic Con & Aililla corice so. Is íar n-guin Maic Con asrubairt Ailill: Tricho blíadan dam cen tlí i n-aes ocus dímlithi, conomthúarcaib as mo ches aurchor maic Comáin Ferchis. Adrala íarum & sonirti & marb Mac Con di athchumu ón tráth co arailiu, conidapath hi Col Rophut & Is ann atá a fert .i. ba rocol fert .i. ba roág a h-éc &rl.

https://celt.ucc.ie//published/G302010.html

G302011

Fingal Rónáin

Unknown

Beatrix Färber, Mavis Cournane, Audrey Murphy

c.700–1100

Middle

EN, LA, GA

—

—

—

Incipit Fingal Rónáin Rí amra ro boí for Laignib .i. Rónán mac Aeda, & Ethni ingen Chummascaig maic Eogain do Désib Muman na farrad. Co rruc mac do .i. Mael Fothartaig mac Rónáin, mac Is amru tánic Laigniu riam. Is immi con-éirgitis fri dála & dúnada & cluichi ocus céti & tressa ocus díbircthi. Ba hé menmarc a n-ingen ocus lennán a n-ócban uli Maíl Fothartaig. Marb a máthair. Baí Rónán cen mnaí fri hed cían. Cid na tucai mnaí? or a mac. Ropad ferr duit ben it arrad. Ad-fiadar dam-sa, ol Rónán, a-tá ingen chóem la h-Echthaig (.i. rí Dúin Sobairche an-túaid). Nida céili ingine ém, or In gilla. Nach ben forusta do-bére? Ba córu lim duit ol-dás scintline ingine. At-rós a thairmesc, co n-dechaid coro foí lee a-tuaid ocus conda tuc lais i-lle. Do-chóid Mael Fothartaig immorro co mbaí ar cuairt i n-desciurt Lagen. Tic-si a-túaid. Cade do mac-su, a Rónáin? or sí. Ad-fiadar dam-sa a-tá mac maith lat-so. A-tá immorro, ar Rónán, mac as dech fil la Laigniu. Congarar dam-sa didiu, conom ragba ocus co rragba mo muntir ocus mo maíni ocus mo séotu. Do-raga immorro, ar Rónán. Tic-side iar sin ocus feraid fáilti móir frie-si. Rot bia grádugud, or In gilla. A n-at-chotfam-ni do Sétaib & maínib, Is duit ragas ar grádugud Rónáin. Is maith lim-sa, or sí, mo les do dénam duit-siu. Ócben chóem ina h-inaltus-si. Ros faíd chuci fo-chÉtóir dia athchungid (.i. Maíl Fothartaig). Níro lam ind ócben a rád, ná ros marba Mael Fothartaig, coro báig-si frie a cend do béim di acht mani aprad. Fecht and baí Mael Fothartaig oc imbirt fidchille fria dá chomalta .i. Dond ocus Congal, dá mac a aiti; it eat no bítis imbi do grés. Gaibid ind ócben chucu co m-boí oc imbirt fidchille friu. No thriallad a rád; ní laimed, no imdergtha impi. Airigit ind fir a n-í-sin. Luid Mael Fothartaig uaidib. Cid ass áil duit-siu do rád? ar Congal frisin mnaí. Ní dam ass áil, or sí, acht do ingin Echach rop áil Mael Fothartaig na cardess. Ná h-apair, a ben, or Congal. Bia marb dianat chluine Mael Fothartaig. Do-gén-sa do les-su féin fris-seom chena, mad áil duit. At-beir ind ócben frie-si. Is maith lem, or si-si, ar ro-léma-su a rád ind aithisc acht co comrís féin fris; ocus déna mo les-sa iarum friss. Do-gníther. Foid ind ócben leis .i. la Mael Fothartaig. Maith tra, or si, ní dingne-su mo les-sa a fecht-sa. Is ferr let In fer ucut t'oenur. Bet marb-so dano lim-sa. Feccaid In ben laa n-and ic coí fri Male Fothartaig. Cid daí, a ben? or sé. Ingen Echdach oc báig mo marbtha frim, olsi, uair nach dénaim a lles frit-so, co comairsed frit. Dóich dano, or sé. Ní sechbaid duit, or sé, ro gabais chom-mairchi. Dianom bertha-sa, a ben, or sé, i cualchlais tened fo thrí co ndernad min & luaith dím, ní chomraicfind fri mnaí Rónáin, cid ed nomm ainsed airi sin uile. Regat-sa dano, or sé, for a h-imgabáil. Luid iar sin coícait laech co m-baí hi crích Alban. Fo-geib fálti móir la ríg n-Alban. Coin le-side fri míla maige, coin fri muca, coin fri h-aige. Nos marbtais immorro Doílín ocus Daithlend cach toffond ar úair ar a m-bélaib-side .i. dá choin Maele Fothartaig. Cach cath ocus cach immarec no maided re ríg Alban, Is Mael Fothartaig nod mbrissed. Cid so, a Rónáin? or Lagin. In tussu ruc Mael Fothartaig as tír? Beat marb-so lin-ni mani thora a-ridisi. At-fiadar dó-som ón; do-thaot-som an-air a-ridisi. Is ed do-rala an-air, do Dún Sobairchi. Ferthair fáilti mór friss. Is olc duit-siu, a Mael Fothartaig, nác ruí fri ar n-ingin-ni. Is duit dos-ratsam, ocus ní dont Senaithiuch ucut. Olc ón immorro, ol Mael Fothartaig. Do-tháet Mael Fothartaig co Laigniu, ocus ferait fáilti móir fris. Foid ind ócben chétna leis. In fer uait dam-sa, or ingen Echdach fria sétchi, nó bás fort béolu! Ad-fét-side do Mael Fothartaig. Cid do-gÉn friss so, a Chongail? or Mael Fothartaig. Tuc a lóg dam-sa, or Congal, ocus dingébat In mnaí dít connáchat imráidfe etir. Rot bia mo ech cona Srian ocus mo dechelt, or Mael Fothartaig. Ní géb, ar Congal, acht na dá choin, co rraib mo Selb forru na-mmá. Rot biat, or Mael Fothartaig. Airg-siu ám i-mbárach, ar Congal, co m-bé oc Buaib Aífe oc taffond. (Bae Aífi .i. clocha filet la tóeb int Sléibe. It cosmaile fri bú finna do chéin. For aífe int Sléibe a-taat.) Eirg-siu didiu co rrabais oc mílruth and. Ocus dálfaid In ben a ssétchi chucund, ocus no cureb-sa dít. Ba fír són. As-bert a sétig frie. Ba fota lee co matain. Do-llotar arna-bárach ina n-urdáil. Co n-accatar Congal ar a ciund. Cia leth so, a dorman? or sé. Ní maith duit imthecht t'oenur, acht mani dáil fir no théig. Eirgg dot tig, ar sé, ocus beir miscaid. Luid Congal lee coa teg. Co n-accatar cuccu do-ridisi. Amein, ar Congal, Is imdergad ríg Lagen iss áil duit, a drochben! Dianat accur-sa do-ridisi, or sÉ, bÉrat do chend co line numbering Is incorrect In text rraib for cuailli ar bélaib Rónáin. Drochben dia imdergad i claidib ocus muinib a h-oínur i n-dáil gilla. Ro gab echlaisc di conda fargaib ina tig. Ro-bér-sa dano, or sí, loim fola it beolu-so. Tic Rónán dia thig. Do-thaet a munter ria Maíl Fothartaig is-tech. Anaid-seom a oenur a-mmaig oc mílruth. Cade Mael Fothartaig i-nnocht, a Chongail? ar Rónán. A-tá i-mmaig, ar Congal. Fé amai mo mac-sa do bith i-mmaig a oenur ocus a lín dia tabair mathius. Ro bodrais sind, or sí, oc imrádud do maic. Is cóir a imrádud, ol Rónán, ar ní fil i n-Hérinn mac as ferr do réir a athar. Ár Is cumma a ét immon fer & immon mnaí oc Áth Clíath & oc Clár Daire Móir & oc Drochiut Charpri amail bid a anim fessin no beth mom dágin-se, corop sám dam ocus duit-siu, a ben, ar Rónán. Ní étann úam-si ám, or si-si, In sámchaire ass áil dó .i. comrac frim dot chind-so. Nocha beo-sa iarum oc gabáil fris ní bas síriu. Rom-uc-sa Congal chuci co bo thrí ó matin co n-erlós ar écin assa lámaib. Mallacht fort beolu, a drochben, ar Rónán. Is gó duit. At-chicera didiu comartha airi inn-ossa, or si-ssi. Géb-sa lethrand dús In ba cubaid frissa ngéba-som. Do-gníth-som ón cech n-iadchi do airiuc thuli di-ssi. No gaibed-som lethrand, no gaibed-si a lleth n-aill. Do-lluid-som didiu a-mmaig co m-boí oc tírad a cholptha frisin tenid, ocus Congal inna farrad. Buí In drúth Mael Fothartaig .i. Mac Glass, oc clessaib for lár In taige. Is and as-bert, ar rop úar In laa Is úar fri cloï ngaeithe do neoch in-gair Bú Aífe. Cluinti seo, a Rónáin, or si-si. Gaib sin do-ridisi, or sí. Is úar fri cloï ngaíthe do neoch in-gair Bú Aífe. Iss ed ingaire mada, or si-se cen bú, cen nech no chara. (.i. sech ní ránac-sa, ní thucais-siu na bú lat.) Is fír són a fecht-sa, ol Rónán. Caur ro baí for láim Rónáin .i. Aedán mac Fiachnai Lára. A Aedán, or sé, gaí i m-Mael Fothartaig, ocus riced ní uait dano Congal. Ó ro boí a druim friu frisin tenid, nod clanna Aedán ind in gaí, co rruc a rrindi triit, co tarlai ina Suidi. Oc éirgiu do Chongal dos-beir Aedán In ngaí ind co tarla trína chride. Ro leblaing In drúth. Dos-léce Aedán In gae ina diaid co rruc a inathar ass. Is lór, a Aedán, immot-beri forna feraib, or Mael Fothartaig assa Suidi. Sirsan dúib ám, ar Rónán, ná fuarais-iu mnaí do guidi acht mo ben-sa. Is truag In bréc sin, a Rónán, or In gilla, do-ratad immut, marbad d'oenmaic cen chinaid. Dar th'ordan-su ocus darsin dáil i tiag-sa .i. dál báis, ní mó mo chin-sa do imrádud comraic frie ol-daas con-rísainn frim máthair, acht a-tá ocom chungid ó thánic a tír-se, conda tuc Congal fo thrí i-ndiu for cúlu nácham rosed-sa. Ní buí cin a marbtha la Congal. No bered immorro In fiach a inathar ón drúth for irdrochiut. No fencad a beolu. No thibtís ind athig. Mebul la Mael Fothartaig. Is and as-bert-som A Mic Glais timthais t'inathar inniut, cid ná fetar-su náire? athaig oc gáire immut. Marba iarum a triur. Ructha i tech fo leith. Luid Rónán co mbuí fó chind a maic tri laa & teora aidche. Luid immorro Dond comalta Mael Fothartaig, bráthair Congaile, fichit marcach co Dún Sobairche, co tartsat bréic im Echdaig do thuidecht co h-or críche ar cend Mael Fothartaig ar tabairt a ingini-seom for aithed, co tucsat a chend & cend a maic ocus a mná. Is and as-bert Rónán fo chind a maicc: 1] Is h-uar fri clóï ngaíthe 2] do neoch in-gair Bú Aífe; 3] iss ed ingaire mada 4] cen bú, cen neoch no chara. 1] Is úar gaeth 2] i n-dorus tige na llaech; 3] batar inmaine laoich 4] bítis etrainn ocus gaíth. Cotail, a ingen Echach, is mór aichri na gaíthi; saeth lim-sa Mael Fothartaig do guin i cin mná baíthe. Cotail, a ingen Echach; ní sám lim, cen co tola, aicsin Mael Fothartaig inna léni lán fola. Ingen Echach: Mo-nuar, a marbáin chúili, or si-si immon-rualaid lín súle, a n-do-ringénsam do chul rop sí do phian iat t'athchur. Rónán: Cotail, a ingen Echach, nídat mera na doene; cia broína-so do brattán ní hé mo maccán chaíne. Is and-sin trá tánic Dond co tarlaic cend a h-athar for a brunni-si, & cend a mmáthar & cend a derbráthar. At-raig suas iar sin co tarlaic imma scín co m-buí triana druim suas iar sin. Is and as-bert Rónán. Ro gab Eochaid oenléni iar mbeith i lleind loborde; in brónán fil for Dún n-Áis a-tá for Dún Soborche. Tabraid biäd, tabraid dig do choin Maoile Fothartaig, ocus tabrad nech aile biäd do choin Chongaile. Tabraid biäd, tabraid dig do choin Maíle Fothertaig, cú fir do-bér(e)ad biäd do neoch, cid luaig no criäd. Saeth lim cúrad Dathlinne flescaib tinne dar toebu; ní fil ar n-aithber fuirri ní sí ro rir ar coemu. Doíléne acum-sa fo-rroígéne; a cend fo choim cáich ar uair oc cungid neich ná fogébe. Ind fir, ind óïc, ind eich, bítis im Mael Fothartaig, níptís formtig caemnai neich i m-bethaid a n-airchinnig. Ind fir, ind óïc, ind eich, bítis im Mael Fothartaig, do-gnítis cen cosc a-maig fo-fertais graffaind graigig. Ind fir, ind óïc, ind eich bítis im Mael Fothartaig batar menci-som uaraib fo ilaig iar m-bithbuadaib. Munter Mael Fothartaig cet lim cenptís desruithe; ní maith ro gabsat oc fir do-ficed a n-esbuide. Mo mac-sa Mael Fothartaig diambo adba fid fata, ní scoirtis cen immaire ríg ná rígdomna aca. Mo mac-sa Mael Fothartaig im-réid Albain oraig, ba laech etir laechradaib, im-bered a baind foraib. Mo mac-sa Mael Fothartaig ba hé cunnid na cuane, eo find fota for lassair ro gab adba co n-uare. Is uar. Iar sin trá bátar Lagin im Rónán ocon cháiniud. Roíntir Rónán dar a ais. Tiagair for tairr Aedáin ocus air-gabthair la da mac Mael Fothartaig .i. Aed ocus Mael Tuile. Nod goin int Aed co n-derna criathar focha de. Nom léicid suas, a ócu, or sé, manip mo marbad as áil dúib. In marb In fer? or sé. Marb immorro, or ind óic. Cia rod marb? or sé. Rod marb Aed, ar ind óic. Mael Tuile In rubai? or sé. Náthó, ar ind óic. Níra gona duine co bráth! or sé. Buaid ngaile immorro & gaiscid don mac rod m-bí. Is and as-bert Rónán Is mór bríg do mac aithig guin maic ríg; ba mend ina ló dála d'Aedán mac Fiachnai Lára. Tucad trá iar sin In cocad chucai-seom co dorus In taige. Is and as-bert-som cocad-so forsin maig anim cen Mael Fothartaig; toeb frisin cocad nuä ní fulaing In senruä. La sodain maidid a loim fola for a beolu ocus at-bail fo chétóir. Fingal Rónáin In sin. Appendix A (Rawl. B 502, 124b50) Mac dano do Rónán Mael Fathardaig; Is eside ro marbad la athair tria h-ét, amal Is irdairc, & ní fárcaib claind; tamen inuenitur in alio loco habuisse duos filios, id est Mael Tuile scilicet & Aed, qui interfectorum(!) patris sui, uidelicet Aedán filium Fiacha, in contentione Lára interfecit, unde dicitur 1] Is mór gním 2] do mac aithich guin meic ríg; 3] Is mend hi llaithiu dála 4] Aedán mac Fiachnae Lára. Appendix B (Bruss. 4641,) Eochaid Iarlaithe rí Dáil Araidhe do marbad do chomhailtibh Maoil Fothartaigh mic Rónáin. Uair ingen d'Eochaid Iarlaithe ro bháoi ag Rónán, ag rí Laigen; óg an ingen, sen an Rónán, go ttug sí grádh do mac Rónáin .i. do Mhaol Fothartaig, agus go raibh si ga ghuidhe go fada agus ni fhuair uaidh a faomhadh; agus ór ná fúair, as eadh dorigne, cumdach a cinn do mhionughadh, agus a h-aighidh do sgríobadh, agus fuilredh ma h-aighidh, agus toidheacht d'ionnsoigh Ronáin amhlaidh sin. Créd sin, a ingen? ar Ronán. Do mhac súgachsa, ar sí, Maol Fothartaig, dom shárughadh agus mo bhrisiodh dhó, agus comhrac frium. Marbthar la Ronán iar sin. Tiaghaid dano comhaltadha Maoil Fothartaigh iar sin go nuig bail i raibhe Eochuidhe Iarlaithe agus gairmid leo amach é ó chách agus marbhaid i gcionta na nerna a ingen. Unde Flaittir cecinit: 1] Indiú dellioghair lige 2] Eochaidh mic Fiachach Lurgan; 3] i n-úir Cille Coindeire 4] o gabh roithes a ghulban. Ra gabh Eochaidh aoncaimse ina linn leabairthe; brónan fil for Dhún atá for Dún Sobhairche.

https://celt.ucc.ie//published/G302011.html

G302012

Orgain Denna Ríg

Unknown

the CELT Team

c. 800–900

Old

LA, GA

—

—

—

Boí Cobthach Coel Breg mac Úgaine Móir i r-ríge Breg. Baí dano Loegaire Lorc mac Úgaine i r-ríge Laigen. Ba formtech Cobthach fri Loegaire im ríge Laigen, corra gaib sergg & galar de, coro sergg a fuil & a feoil de, conid de ro boí Coel Breg fair-sium; & ní roacht marbad In Loegaire. Con-acrad dó co farcbad bennachtain ocai ria n-écaib. In tan didiu do-lluid a bráthair chucai issin tech brister coss eréne circe for lár In taige. ‘Níp sirsan do galar,’ or Laegaire. ‘Is tairisi ón,’ or Cobthach. ‘Do-chuaid ass uile a n-í-siu eter fuil & chnáim, eter bethaid & indili. Do-rigénsaid fuachtain frim, a gillu, .i. cos na circe do brissiud; dos-fucaid dom-sa co tarat chuimrech n-impe.’ ‘Fé amai,’ or Laegaire, ‘is meth & mell dond fir; Is tabarta i n-éslis.’ ‘Tair-siu i-mbárach,’ or Cobthach, ‘co raltar mo fert-sa latt, ar at-bél-sa for lúath.’ ‘Maith,’ or Loegaire, ‘do-géntar.’ ‘Maith, trá,’ or Cobthach ria rígna & ria rechtaire, ‘apraid-si ba marb-sa can fis do nach ailiu ocus dom-berar im charpat & altan scene im láim. Do-raga mo bráthair co díchra dom chaíniud; bés ron-sua ní uaim-se di suidiu.’ Ba fír són. Do-berar i-mmach In carpat. Do-thaet a bráthair dia chaíniud. Téit-side cona tailce fair an-úas. Nos clanna in sciain ind oca fordrund, co tuargaib cend ass i coirr a chride, conid romarb de. Fo-rácaib Loegaire mac .i. Ailill Áine. Ro gab-side ríge Lagen. Nírbo lór dano la Cobthach In chétfingal, co tart argat do neoch do-rat dig tonnaid do Ailill combo marb de. Iar sin ro gab-som ríge Lagen. Fo-rácaib dano Ailill Áine mac .i. Móen Ollam. Amlabar side dano combo fer mór. Laa dó didiu isin chluichimaig oc immáin do-rala cammán dar a lurggain. ‘Rom-ánic-se ón, or sé.’ ‘Labraid Moen,’ or na gillai. Labraid a ainm ónd uair sin. Con-gairther fir h-Érenn do Chobthach do thomailt Fesse Temrach. Luid Labraid dano cumma cháich. In tan didiu ba h-áinium dóib ic tomailt na fesse, bátar int aes admolta for in lár oc admolad ind ríg & na rígna & na flathi & na n-ócthigern. ‘Maith didiu,’ or Cobthach, ‘in fetabair cia as féliu fil in h-Érinn?’ ‘Ro-fetamar,’ or Craptine, ‘.i. Labraid Moen mac Ailella Áine.’ ‘Ron-ánac-sa i n-erruch, coro marb a oendam dam-sa. Is hé as féliu.’ ‘Ro-fetamar,’ ar Ferchertni fili. ‘Ron-ánac-sa dano i ngaimriud, coro marb a oenboin dam.’ ‘Eircid-siu les-sium dano,’ ar Cobthach, ‘ar Is féliu an-dú-sa.’ ‘Nípa messaiti-seom de sin, or Craiptine, & nípat ferdde-siu.’ ‘A h-Érind dúib-si immorro,’ ol Cobthach. ‘Mani fagbam ar n-inad inti,’ ar Moen, ‘bid fír.’ Dlomtair iarum. ‘Cid ragmae?’ or Moen. ‘Siar,’ or Ferchertni. Tiagait iarum co r-ríg Fer Morca (.i. Fir Morca bátar immon Lúachair n-Dedad thíar. Scoriath iss hé ba rí dóib). ‘Cid dofor-fuc?’ or Scoríath. ‘Ar n-dlomad do ríg h-Érenn.’ ‘Fo-chen dúib,’ or sé, ‘bid inund techt nó anad dún céin no mbeo-sa. Robar bia degcommaid.’ Ingen la Scoríath, Moríath a h-ainm. No bíthe co a forcomét co l-léir, ar ná térglas aithech tige di In h-érind. A mmáthair oca comét; & níro chomthuilset a dá súil ríam acht indala n-aí oc aire a ingine. Ro charastar immorro ind ingen inn í Labraid. Baí comairle eter In n-ingin & Labraid. Ro boí urgnam mór la Scoriath do Feraib Morca. Is ed comairle do-rónsat, Craiptine do seinm suantraige iarsind ól, co comtholad a mmáthair-si, co roissed-som In n-imdai. Ba fír són immorro. Ní derchelt Craiptine a chruit dadaig, coro chotail In banscál & co comarnaic ind lánamuin. Nírbo fota trá iar sin coro dúsig-si. ‘At-rae suas, a Scoriath,’ or sí, ‘is olc In cotlud a taí; anál mnáa lat ingin. Cluinte a h-osnaid iar techt a menmarcce.’ At-racht iarum Scoriath. ‘Fintar cia do-róne so,’ or sé, ‘coro claidbither fo chétóir.’ Nícon fess dano cia do-róne. ‘A cenna dona druídib & dona filedaib,’ or sé, mani fintar cia do-róne. ‘Bid anim duit,’ or Ferchertne, ‘do munter do marbad.’ ‘Do chend dano dít-so féin,’ ar Scoríath, ‘mani aprai.’ ‘Apair,’ or Labraid, ‘is leór mo mudugud m'oenur.’ Is and as-bert Ferchertne: ‘Ní ceilt céis ceól do chruit Chraiphtini co corastar for sluagu suanbás con-sreth coibnius etir sceo Maín Moríath macdacht Morca mó cech luag Labraid.’ ‘Labraid,’ or sé, ‘cond-ránic frie iar for tálgud do chruit Chraipthine.’ Ro mert-som a muintir i s-suidiu. ‘Maith trá,’ or Scoriath, ‘nícon térglansam-ni céli diar n-ingin cosin-nocht ara seirc lind. Cia no bemis-ni ica thogu, iss é fuaramar and. Déntar ól Is taig,’ olse, ‘& tabar a ben for láim Labrada; & ní scér-sa fris, or sé, corop rí Lagen.’ Do-thaet iarum a ben chucai & foid leis. Ocus do-berat sluagad fer Muman iar sin co r-roachtatar Dinn Ríg(in cétorcain). Ocus at-roas techt ar In orggain co n-dernsat comairli mbrécaig ind oic a-muich .i. Craptine do dul forsin doa In dúni do seinm suantraige dont sluag inn-und conda r-ralad dar a cend. & In sluag a-mmuig do thabairt a n-aigthe fri lár & a m-meoir ina cluasaib conná cloistís In seinm. Combo ed ón do-gníthe and & co torchratar ind fir thall dara cend hi suan & co n-dechas ar In dún & co ralad ár int sluaig & coro h-ort In dún. Ro bae immorro Moriath forsint sluagad & nírbo miad lé-si a m-méra do chur ina cluasaib ria ceol feisin, co m-boí trí thráth ina cotlud, ar níro lamad a gluasacht. Unde Flann mac Lonáin cecinit: Feib con-attail Moriath múad fiad sluag Morcae, mó cach séol, dia n-ort Dind Ríg, réim cen tréis, dia sephaind céis cendtoll céol. Ro gab-som didiu ríge Lagen iar sin & bátar hi córe & Cobthach, ocus Is and ro boí a sossad-som, i n-Dind Ríg. Rechtus immorro ro gab-som & lánríge la Cobthach. Ro-chuirestar iarum Cobthach do dénam a menman & do airiuc thuile dó. Do-rónad teg les-seom dano ara chind Chobthaigh. Imchomnart immorro a tech; d'iurn eter fraig & lár & chomlada do-rónad a tech. Lagin oco dénam bliadain láin & do-ceiled athair ar a mac & máthair ar ingin. Is de atá, ‘Nít lia Lagin rúni.’ Is and do-rónad a tech, i n-Dind Ríg. Ro-cured didu Cobthach dond irgnam & do-lluid .xxx. ríg imbi do rígaib h-Érenn. For-émdes immorro ó Chobthach dul issin tech co n-digsed máthair Labrada & a drúth. Is ed do-rroíga in drúth, bennachtu Lagen & soíri a chlainne co bráth; ar maithius dia mac do-chuaid In ben. É-sseom féin .i. Labraid oc a ferthaigis. Luid-seom arna-bárach do chluchi frisna gillu isin léna. Cona facca a aite oc suidiu. Im-bert-side oenchoissid sciach for a druimm & for a chind ind Labrada. ‘Is dóchu,’ or sé, ‘bid écht la mac Écht lat-so. Olc duit, a gilla,’ or sé, ‘rí h-Érenn do thocoiriud co tríchait ríg imbi cen bith ria m-beolu oc airiuc thuili dóib.’ Gaibid imbi iarum & luid chucu issa tech. ‘Tene duib,’ ar sé, ‘& lind & biad isa tech.’ ‘Is cóir,’ ar Cobthach. Nónbur dó for lár In taigi. Srengait In slabraid baí assin chomlaid ina n-diaid conda ralsat ar In coirthe i n-dorus taige & ro sétea na trí choícait bolg goband dóib immon tech & cethrur óclách for cach bulg, combo te dont sluag. ‘Do máthir thall,’ a Labraid, ar ind óic. ‘Náthó, a maccucán,’ or sí, déna-su th'einech thrium-sa, ar at-bél-sa chena. Orggthir trá Cobthach Coel secht cétaib & co .xxx. ríg imbi. Unde dicitur: Trí chét bliadan, buadach rím re ngein Chríst, compert noeb, nírbo brátharda, ba h-olc, orta Lorc la Cobthach Coel. Cobthach Coel co tríchait ríg ron ort Labraid, líth co mbuaid mac meic Loegaire din lind i n-Dind Ríg ra h-ort In sluag. Ocus Is de sin as-bert Ferchertne file: Dind Ríg ropo Thúaim Tenbath; trícha fuirech fo brón bebsait. Brúsius, bréosus búre lond Labraid láth Elga hua Luirc Loeg lond Sanb sétne sochla Coel Cobthach cond mál Muridach. Mandras armu athar athar, ollom Maín maccu ána Úgaine. (.i. Maín Ollom-som i tossaig, Labraid Moen iar sin). Orggain Denna Ríg insin.

https://celt.ucc.ie//published/G302012.html

G302013

Esnada Tige Buchet

Unknown

Beatrix Färber , Audrey Murphy

c.800-900

Old

EN, GA

—

—

—

Esnada Tige Buchet Boí coire féile la Laigniu, Buchat a ainm. Tech n-oeged fer nH-Érenn a thech In Buchet. Níro díbdad teni fo a choiriu ó ro gab threbad. Ingen do Chathaír Mór mac Feidlimthe, do ríg Laigen ina h-ucht .i. Ethni ingen Chathaír. Dá mac deac ar fichit la Cathaír. Tictis-side do oígidecht & do acallaim a sethar. Do-meltis oígidechta fichtib & tríchtaib. Ba robec leo-som ón co mbertis aisceda. Ba menic didiu a timgaire, uair do-bered fer díb h-eochu & In fer eili In seisrig & fer eili scoí dona buaib, coro fásaigset maic Cathaír fo deoid, conná fargabsat leis acht .vii. mbaí & tarb, bale i rrabatar na .vii. n-árge. Luid-seom iarum dia accoíne fri Cathaír. Senóir díblide side In tan-sin. Et as-bert Buchet: A mmo chóir Cathaír, co torecht ruacbath uas H-Érenn íath? Ad coimse mo chrod dot chainmacniu; cen chinta fíra fallsigthe fó, ar ba fíu mo brugas-a cach mbrugas cona bésaib brugad an-bít. Bid anim mór mo díth do Chathaír crích. Macne Chathaír ro chloíset mo brugas búar (.i. Ros Rúadbuillech, Crimthand Cétguinech, Dáre Trebanda, Lóscán Án, Echaid Airigda, Bressal Enechglas, Fiacha Foltlebor fortbia cách.) Buchat ní bia feib ro mboí ríam co rrí ailethuaith nád rosset h-uí Feidlimthi Find. Is and-sin fris-rogart Cathaír a n-as-bert: Fír, a Buchat, basa brugaid bíata dám. Buaid do gal, do gart, do gaisced, do gen fáilte fri cach n-óen it midchuairt már; Acht com-messind-se mo maccu, ní dingentais do chride chrád. Nert ní dernaim Rith ní rordaim Léim ní rolngaim Rodarc ní cían cungnamar. Ríge do-rumalt-sa .l. mbliadan mbúan; Acht con-messind, do-fessind do Buchat a búar. Ním thá-sa cumang duit, a Buchet, acht a aithe. Luid Buchet for teiched uadib assin tír .i. fut na h-aidchi co matin i ngait, co mbaí i Cenannas na ríg a-tuaid. Ocus ba bec ind immirgi rucad ann .i. .vii. mbaí & tarb ocus se-sseom & a chaillech & ind ingen .i. Ethni ingen Chathaír. Bátar i mbothín bic and a-tuaid & ind ingen oca timthirecht. Buí Cormac matan moch fecht and i Cenannas iar ngabáil ríge, co n-accai In n-ingin oc blegon na mbó. A cétblegon i llestar for leith, a ndeadblegon i llestar n-aile. Adas cid dano oc búain na luachra, & medón In tuimm luachra lee i n-airbir fo leith. Oc tabairt ind usci dano assa ur int srotha issind ara lestar, a n-aill assa medón issin lestar n-aile. Ro iarfaig fecht and int í Cormac In n-ingin: Cia taí, a ingen? or Cormac. Ingen bachlaig thrúaig sund út, olsi. Cest, cid ma ndénai-si In n-usce & In luachair & In t-ass do chomraind? Fer ro baí i n-airmitin riam, or sí, dia mberar a medón na luachra & In t-iarmblegon, & dam-sa a n-aill conná raib-seom didiu cen airmitin do neoch fo-géb-sa. Dia fagbaind-se dano airmitin bad moo, ro mbiadsom. Is dóchu a fagbáil duit, or Cormac. Cia dia tabar ind airmitiu? Buchet a ainm, olsi. Buchat Lagen ón? or Cormac. Sé immorro, or si-si. In tussu ind Eithni Thoebfota? or Cormac. Is dóig, or si-si. Iar sin trá do-chuas co Buchat dia cungid. Nís tarat-side, ar nírbo leis acht la h-athair a tabairt. As-berat trá Is ar écin rucad si chuca-som dadaig, & ní foí leis acht In n-aidchi sin, & at-rullai úad, & issin n-aidchi sin do-rala ina broinn In Corpri Liphechair mac Cormaic (.i. ro char Liphe & i lLiphechair ro h-alt etir a máithre & a athre). Ocus níra gaib Cormac In mac coro luigset Laigin corbo leis. Ocus robo i-si iar sin ba rígan i fail Chormaic. Níra gaib immorro can a tindscra do Buchet. Is ed do-rat Cormac dó, an ro-siacht a radarc di múr Chenandsa, etir boin & duine & dam & ech. Co cenn sechtmaine for-réimdes a mbreith la Buchet dar Rigi fa-dess na rucc d'indilib i crích Lagen a-ridisi. Esnad tige Buchet dona dámaib (.i. a gen gáre ass frisna dáma): Fo-chen dúib, bid maith dúib linni, bud maith dano dún-ni lib-si. Esnad In choícat láech cona n-étaigib corcraib & cona n-erredaib, do airfitiud In tan batis mesca na dáma. Esnad dano In choícat ingen for lár In tige ina lennaib corcraib cona mongaib órbuidib dara n-étaige & a n-esnad oc airfitiud int sluaig. Esnad In .l. chruitte iar sin co mmatin ac tálgud int slúaig. Is de sin a-tá Esnada Tigi Buchat. Appendix 1 Appendix A Is ann didiu ro boí Cormac h-ua Cuind i Cenannas riasiu no gabad ríge nErenn, ar níro léic Medb Lethderg hi Temraig iar n-écaib a athar .i. i fail Airt ro boí In Medb Lethderg do Laignib, ocus ar-robert-side In ríge iar n-écaib Airt. Ba hé domsad na rríg didiu Cenannus. Conid iar ngabáil ríge do Chormac ro clas lais In Temair .i. ferand Odráin sin .i. bachlach dona Déssib Breg. In tan didiu ro both oc claide na rátha Temrach la Cormac ad-rand a theora éigme ass. Cid éigi? or Cormac. Éigim dochraite, or sé, fothugud do ríg Hérenn form thír & form thalmain co bráth. In tan didiu ro bás oc intádud inti ro éig-seom béus. Oc techt inti do solud do Chormac do-bert Odrán a druim frisin comlaid. Cid sin? or Cormac. Nácham sáraig, ar Odrán. Is anfír do sárugud, ol Cormac. Ní ba messi do-géna, acht manim léicther ind ar lóg .i. do chomthrom do argut & accnabtha nónbair cecha nóna céin béo-sa i mbethu & tír bes chutrumma fri tír hi tóeb In tíri-se fri athigid chucum-sa. Is maith, ar Odrán. A-taat dá port mathi frind a-ness amne, ar Odrán. Ci a n-ainm? or Cormac. Odra Temrach, or sé. Bí-siu and dano, or Cormac, Odor eter Odraib. Is de a-tá Odra Temrach. Appendix 2 Appendix B 1] Nicc, ním thá sealb saerorba 2] dom mac múcna mithisi bias for míraind mearaigthi etir drungu derbfini cen chundrud gen comarbus cen raind ós raí rámodaig itir na tuaith turclochaig ar a méd Is mínáire tuistin clan fri coibdelchu. Misi Cathaer curata cond na Banba bogbraisi; con-tuiles a n-aenadbaid misi Is Eithnioirdnide is finnind fial foltbuidi aidhci Luain ar lánmeisci co ndearnsam dáil ndorchaidi (mé) & Eithni álachta. Diar tuistin nír thogaidhi, mac nár maith re mórmarthain is fiu égaib aithissi olc a beith re buanugud dáig ní biu má, Nig. Appendix 3 Appendix C Cathaír cenn cóicid Banba ó tá In rígrad rochalma, huí Ceinselaig na cét fled & sluag lángarg Lagen. Dá mac ar thríchait ro thecht in rí donarb áil anrecht, ocus oeningen aca Eithne thuachail Toebfata. Tucad Eithni, ard a blad, ar fer n-aurdairc dia h-altram, ar Buichet na sluag sétach, ar In mbriugaid mbóchétach. Ní múchtha tene na thaich i ndún Buchet con briugaid, na ré con fir fial fassad, acht a bith for bithlassad. Seacht n-áirge cond oenfiur fial ná tuc d'oegedaib anfiad; secht fichit bó, ba buan blad, in cach áirge, nírb ingnad. Seacht ndoirsi for a thich the ind laích nár h-annsa d'aichne; in cach dorus no bíd ben hic frithálim na n-oeged. Secht teinte na thig thécrach hicon láech cen lúathécnach; oegid imda im cach tenid hic fiur fial ind ardenich. Meicc imda hi Cathaír na crech hic aithigid na oentech, sluag adbal cach oenfir díb do doenib as cach degthír. No thictis dar cach trethan d'acallaim a n-ardsethar, no chuingtis na laech mo-le ascada móra meincce. In fer ná fagbad aiscid do chlaind ríg In rogaiscid, do-níd ordd iar tocht as-tig nárbo maith risi muintir. Na fuaitged albín dia buaib nó na h-eochu fri oenhuair, nó In seisrig iar ló din leirg dar andéoin Buchit brattdeirg. Do-théged Buichet buird Breg no accaíned a imned hi fiadnaisse Chathaír chóir & e-side senóir. Ní chumgim-se do chobair, ar Chathaír In chrechdolaid, acht a cheist immum chride mannurtha do mórthige. Élaíd h-uadib i n-aidche in fer firén furfoirbthe, cia riacht Leth Cuind maín ar teched clainne Cathaír C. Hiss é leth ruc-sum a réim co Cenannas tria choemchéil, co rígdún Cormaic Cnuicc Brain meic Airt meic Cuind Cétchathaigh. Ro bae i mboith bic isin dún Buchet 's a ben cen baethrún, is ingen Chathaír ro chlecht cen tathaír coa timthirecht. Ní lamad techt hi Temraig annsin h-ua Cuind cassherlaich la Meidb Leithdeirg Laigen lir fri athmnaí In ríg Airtt Oenfir. Siist ar marbad Airtt na n-ech — ropo beoda In banLaignech — ro gab féin co talchar tenn ríge aurmóir na h-Érenn. Iar sin gaib Cormac cruaid ríge for Banbai bratruaid, claidid, caem a dath, ráith romóir na ríg Themrach. Tic fer bunaid In baile diarbu dual a degaire, tráth ro claided In ráth ruad ro Cormac Is ra chaemsluag. Atnaig a thrí éigme as, int aithech mór meramnas, co clos fo thír Breg na mbenn cach éigim triana h-ardchenn. Cid éige, a aithig engaig? ar Cormac a cloen Temraich, innis dúin cia scél scaíle nó cia écóir écaíne? Dochraite hic a imbirt forn, ar int aithech abratgorm; port ríg dom baile co bráth ní mmun-aicces int ardráth. Hic sádud In tige tricc do-ní int athech narb ainglicc trí h-éigme fon cóir cétna co rodíscir, rodétla. Tráth do-cuaid Cormac na cor isin sárthech ro solad tic a-rís cen recht, cen raind, in tres fecht fer ind feraind. Do-ní trí h-éigme co h-ard co rochruaid Is co rogarg i ndorus In tige te do sírfuacra a sáraigthe. Cid h-éigi, a aithich? co prap at-bert fris h-ua Cuind Cormac, is a druim fri comlaid cóir in tigi rígdai romóir. Mo sárgud duit-siu co derb co fuachda & co fírserb, ní flaithius duit, ní recht ríg, brith m'eraind uaim i n-anfír. Béra uaim-se, ar In rí rot, do chomthrom d'ór Is d'argot, cuit nónbuir, Is ní do rath, cach n-aidchi a tich na Temrach. Na dá ráith-se rind a-ness, hit chomfocus co comdess, Odra Temrach arna taill beir h-uaim i nn-inad t'eraind. Gébat-sa sain, ar ní suail, i nn-inad m'erainn innuair, ar toeb do chátad cen chrád, at-bert int aithech Odrán. Odrán a mMaig Breg In buair eter Odru Temra thuaid; hé sein In fogur dia fail int Odor eter Odraib. Iar sain do-riacht Cormac cas ón chlaenráith co Cenannas co facca sé In n-igin ann dalta Buichet na mbuaball. Hic techt ar cenn uisci uair a aithli bleogain a buair, dá lestar hi llámaib lé — ní línad híat ar oengné. Ind ara lestar, ba léir, a h-imleib srotha soréid, lestar aile tria fotha, a medón In mórsrotha. Téit do buain luachra luimmi di h-aite Is dia h-ardmuimme, his ros rann co derb ar dó ind ingen, ní h-immargó. Imbel na luachra for leith inna h-airbir chaem cen chleith medón na luachra hi llige ar a muin na maethgile. Ros airiuch rí Temra thair iar n-éirge moch san matain; cach a nderna ó dub co dub ro buí In rí coa ráthugud. Ro iarfaig Cormac cen chrád, A h-ingen álaind imslán, cia dia rainni, ráid rinn sain, int uisqi, In lacht, In luachair? Fer ro buí hi rromaithius riam, ar inn igen féta fial, Is dó trialltair sunn co se roga cach na rainnim-se. Inn é Buchet Lagen lán sain? ar Cormac na comdál. Is hé, ar h-Eithne, luaitir lat. Na-cualammar, ar Cormac. Ocus tusa féin co fír in tú ingen ind arddríg ingen Chathaír chríchi Breg Eithne Thoebfata thuachel? Méid ro thoimsis féin ro fess m'ainm Is m'atharda ndíles, a rí Gaedel Is Gall ngot ní gétam th'airdmess h-orot. Ní rabai-siu cen maith mór, cen churnu ocus cen chomól, ar Cormaccen a chor de, hi lluag h-onóra th'aite Tuc a aire sin n-ingin rii Gaídel In glasinbir, grád na h-ingine cen ail tucad co mór dia menmain. Ro chuinged ind ingen h-uaid cosin n-aite ros imluaid. Noco dím-sa dlegair sain, ar a h-aitte, ach dia h-athair. Ní thuc Buchet In flaith fír do ríg h-Érenn In n-ingin no co ros fuc ar écin ar ae ciarb ordd anhétig. Acht leth na h-aidche h-uaire ní rabae In ben bratt(h)uaine hicond ríg-sin co rath mór co ndechaid h-uaid ar élód. Hinn aidchi-sin, ní h-olc lenn, ní fitir cách co coit(h)cenn, do-rigned rí na n-ech n-ard, Carpre Liphichair lángarg. Hi l-Liphichair na lerg ruad tuargabad flaith na findsluag eter a máthre míne is a aithre i n-ardríge. Is de sin ro len In laech int ainm aurdairc nach ingaeth dar cach mbánchlad co mbechaib Cairpre lámchar Liphichair. Cuingid a-rís In rígain Cormac, cenn ós chaemrígaib, do-níat a curu moa le do deoin athar Is aite. Nírb áil d'Eithni toebgil trell techt a-rís co ríg n-Érenn co tuctha a h-ellam h-uile do Buichet bán barrbuide. Tucad ellom anbfóil ann d'ingin Chathaír, ní chélam, ní thucad ellom amlaid do mnaí i nhérind h-echadbail. Cach a faiccfed féin, ferr de, do druimm Chenannsa caeme, co cenn sechtmaine, ní suail, ar fut Maige Breg barrhuair. Eter ór Is argat sain eter thréoto ocus tánaid, eter dam Is duine Is ech, a car h-uile for oenleth. For-fémid Buchet na mbó immáin trín na tucad dó co tard Cormac lasin crod cethirn uad dia idnaccol. s ed tuc Buchet a buar co cóiced Lagen lindhuar co rígdún mBuichet mbledach in ro chlecht a chétenech. Ó thuc leis a tháinte a-tuaid Buchet co mbíd sorthan sluaig, ni thánic oenfer bad ferr do réir oeged na h-Érenn. Mo-chen dúib, Is dúib bas maith, at-beired féin In fírflaith; ferrde dúin imma sech sain, oíbniti In tech for tíchtain. Trí gáire thall na thig óil ó thócbáil a chorn comóil, co faicced cách thiar Is tair in grian i-mmuich iar matain. Gáir In choícat laech ar leith ba lór d'oebnius ar oensreith, i mbrattaib corcra co cert hic cluichi 's a cliaraigecht. Gáir In choícat ingen ann i mbrattaib h-uaine, atmam, cuiri na ngrianán co ngrád sianán acco Is andorddán. Gáir chóicat chruittire cóir hic airfitiud inn ardslóig, isin tich iarna thomus co ticed lae lánsolus. In laech dia ro lensat sain pudar a thecht fo thalmain; mór d'einiuch do-rigne ós raen sin chrích ro chosain Cathaer. C. Eochaid Eolach, fuair In fer ardsenchas inse Gaedel, augtar inn eolais co n-aeb, sluindfes cert clainne Cathaer. C.

https://celt.ucc.ie//published/G302013.html

G302014

Fled Dúin na nGéd

Unknown

Stephen Beechinor, Beatrix Färber, Dara Mac Domhnaill

c.1050-1150

Middle

EN, LA, GA

—

—

—

Buí ríg amra for Éirinn feachtus and, .i. Domnall mac eda mic Ainmirech mic Sédna mic Fhergusa Cennfhoda mic Conaill Gulban mic Néill Noígíallaig de cheníul Cuind Chédchathaig & Úgaine Máir anall. Ar Is é int Úgaine Már sin ro gab rátha gréne & ésca & mara & drúcht & daithin & rátha na n-uile dúl aicsige & nemaicsigi & nách dúil fil a nim & a talmain im rígi n-Érenn do dílsiugad dia chloind co bráth. Ocus ro gab didiu Túathal Techtmar mac Fíachach Finnola na rátha cédna for slicht a sdenathar .i. Úgaine Máir & gé dotísta fria chloind-sium im rígi n-Érenn tar sárugad na ráthsin & na n-dúl ro naisc-sium forro ruidilsi Temrach cona colamnaib & sentúatha Temra & Mide do grés oca chloindsium co bráth & gé no fáemad neach do chloind Úgaine nó Thúathail rígi do thabairt úaidib do neach aile araí trá nocha dlig in ríg sin teacht i Temair acht mine thuca ferann bus chomshuthain fria do chloind Úgaine Máir & Túathail Techtmair i céin bus ríg hé foraib & In tan atbéla In ríg sin Temair do beith ac claind Úgaine amail ro naisc Úgaine fesin for firu Érenn In tan ro gab gíallu Ér & Alban & co tír Leatha allanair. Araí sin ro h-escainead Temair íarum la Rúadán Lothra & la dá apstal décc na h-Érenn & la náemu Érenn archena. Ocus cipé no gabad In rígi nírba h-adha dó beith i Temair ó ro h-escainead hí acht int inad ba sruithiu & ba h-aíbniu lasin ríg no gébad Érinn Is ann na bíd a domnás & a aitreab amail do-rigne Domnall mac eda oc Dún na n-Géd for brú na Bóinne, & ro thóraind-sium seacht múru mór-aidbli imon dún sin fa chosmailius Temrach na ríg & ro thóraind gid tige In dúine sin fa chosmailius tige na Temrach .i. In midchúairt móradbal (is innti no bíd in ríg fesin & na ríg & na rígna & na h-ollumain & a n-is deach fri cech n-dán olchena) & In long Muman & In long Laigen & In chóisir Connacht & In eachrais Ulad & carcair na n-gíall & rétla na filed & gríanán In énúaitne (is éside do-rigned la Cormac mac Airt ar tús dia ingin .i. do Gráinne) & na tige olchena cenmothát sin. Codlais Domnall adaig íarum isin tig sin & atchí fís & aislingthi & Is ed atchonnairc .i. cuilén con ro h-ailed lais .i. Fearglond ainm In chon sin forá glún fesin a dul for debaid úada & cúanarta Érenn & Alban & Saxan & Bretan do thinól don chuilén sin dochum Érenn, co tardsat secht catha don ríg & do fheraib Érenn ime fri secht laa na sechtmaine & co tardta ár ceand eturru cach laithi díb sin & In sechtmad laa ann ro mebaid for na conu & ro marbtha cú In ríg andar lais isin cath déidenach díb sin. Musclais íarum In ríg asa chodlud & dotáed bidg asin imdaig co m-buí for urlár In tige & sé lomnocht. Do-bert trá ben In ríg .i. ingen ríg Osraige, a dí láim ima brágait & as-bert fris. ‘Airis ocum-sa, a ríg,’ ol sí, ‘& ná tuc h'aire re fígisib aidche & nárot úamnaigther trithu, ar atát Conaill & Eógain & Airgíalla & clann Colmáin & síl eda Sláine & cetheóra fine Temrach imut anocht isin tigsi; & airis for céill,’ ol sí. ‘Bennacht fort, a ben,’ ol sé. ‘Is maith rom tecaiscis.’ Ocus dotáed lee isin leapaid íar sin, & ro íarfacht In rígan scéla de cid atchonnairc isin fhís. ‘Ní eibér frit, a rígan,’ ol sé, ‘ná fri neach aile no co roisiur co h-airm a fil Máel Caba cléirech, mo derbráthair, ar Is é breithem aislingthi Is deach fil a n-Érinn.’ Téit íarum In ríg i cind mís céd cairpthech co h-airm a m-buí Máel Caba mac eda mic Ainmirech co Druim Dilair & sé ann iar fágbáil rígi n-Érenn ar grád Dé & in Choimded na n-dúl & dísert m-bec aigi ann sin. Deichenbur & céd cléirech a lín annsin fri h-oifrend & fri ceilebrad cech trátha. Ráinic trá In ríg co Druim Dilair co teach Maíl Chaba & ferthar fáilti fris ann & dogníther fosaic dóib & atnagar bíad dóib comba sáitheach íat uile. Anait annsin fri sechtmain & innisid Domnall íarum a aislingthi do Máel Chaba co léir & as-bert fris: ‘Beir breith furre sin, a bráthair inmain,’ ol sé. Ro h-imdergtha íarum im Máel Caba iar cloistecht na h-aislingthi & as-bert: ‘Is cían ótá a tairrngi In aislingthe sin, a ríg,’ ol sé, ‘& bératsa breith furri. Mac ríg,’ ol sé, ‘& cuilén con inand aislingi dóib. Ar atát dá dalta dile agutsa, a ríg,’ ol sé, ‘. .i. Cobthach Cáem mac Ragallaig mic Úadach (ríg Connacht in Ragallach) & Congal Cláen mac Scannláin Scíathlethain (ríg Ulad fesin intí Congal). Ardaigfid cechtar díb it agaidsiu, a ríg, & do-béra díbergaig & óes dénma uilc Alban & Frangc & Saxan & Bretan lais dochum n-Érenn & do-bérat secht catha duit-siu & d'fheraib Érenn archena, comba h-ár slóg foraib dib línib & In sechtmad cath cuirfithir and táethfaid do daltasu isin chath sin & Is í sin breth na h-aislingthi atchonnarcais, a ríg,’ ar Máel Caba. ‘Ocus Is chóir duit-siu, a ríg,’ ol sé, ‘fleadh do thóchustal agud & fir Érenn do thabairt dia caithim & géill cacha cóicid a n-Érinn do gabáil & na dí dalta sin filet agudsa do chongbáil a n-glasaib co ceann m-blíadna. Ar Is neach díb tic frit — dáig téit a neim as cach aislingthi allastig do blíadain — & a légud amach iar sin & seódu imda & maíne díríme do thabairt dóib íarum.’ ‘Ní dingéntar sin limsa,’ ol In ríg, ‘ar Is túsca no fúicfindsi Érind inás dogénaind fell for mo daltadaib fesin, ar ní thicfad frim-sa caidche; & dia tístais firu in domain frimsa, ní thicfad Congal’. Conad ann as-bert so: Atchonnarc aislingi n-olc, sechtmain for mís gus anocht; is dó tánagus óm thig, dá h-aisnéis, dá h-innisin. Mo chuilén-sa cúanna a clú, Ferglonn ferr hí ná cech cú; dar lim ro thinóil dam cúain, dár mill Érinn fri h-óenúair. Bersi breith fír uirre sin, úait a Maíl Chaba clérig; is tú dliges co h-éimeach, at fisig, at fírchléirech. Mac ríg Is cuilén mílchon, inand dóib gus Is gnímrad, inand menma dóib malle, & inand aislinge. Mac ríg Ulad, ard a smacht, nó mac ríg cóicid Connacht; Cobthach tic frit as cech róen, nó a fear cumtha, Congal Cláen. Cobthach do thíachtain frimsa, mairg adeir úair Is innsa, is ní thicfad Congal cain frim-sa ar dergór In domain. Comairli ná millfed neach úaim duit, a uí Ainmirech: a n-gabáil re blíadain m-báin; ní ba mesaidi h'édáil. Mairg aire do-chúaid don gus, dianom gabad aithrechus; dá n-dernaind sin, súairc In glonn, nocha déchfaind céill ná cond. Atchon. Tic In ríg dia thig iar sin & ro tinóiled fled baindsi lais do dénam baindsi a dúine & a rígi, ar ní raibe a n-Érinn dún amail a dún-sum acht nár ba bind lasna rígai & la Domnall fesin anmum In dúin sin .i. Dún na n-Géd dogoirdís de & Is ed ro ráid Domnall fria máeru & fria rechtairiu & fri h-óes tobaig a chána & a chí-sa cech ní fogébtha a n-Érinn de uigib geóidh do thabairt leó dochum na fleide ar nírbo míad la Domnall co m-beith for domun cenél m-bíd nách fuigbithea forsin fhleid sin. Ro tinólad trá In fhlead uile itir fhín & mid & chormaim & cenél cech bíd olchena cenmothát na h-uigi namá ar nírba réid a fagbáil. Ocus do-deachadar óes In tobaig seachnón Mide for íarrair na n-uige conus tarladar for duirtheach m-bec & óenbannscál ann & caille dub fora cind & sí oc irnaigthi fri Día. Atchíad muinnter In ríg ealta do gédaib i n-dorus In duirthige. Tíagait isin teach & fogabat íand lán de uigib géd ann. Ocus as-bertadar: ‘Rop sén maith dún,’ ol íat, ‘dia sirmís Érinn, ní fuigbithea ní bud mó oldáseo de uigib géd i n-óeninad innti.’ ‘Nipu sén maith itir ón,’ ol In bannscál, ‘& ní fu líth don fhleid gusa m-bertha in m-bec m-bíd sin.’ ‘Cid sin,’ ol íat. ‘Ní hannsa,’ ol in banscál, ‘náem mírbulda do muindtir Dé fil sunn .i. Espuc Earc Sláine, & Is ed a mod beith isin Bóinn conice a dí ocsail ó madain co fescor & a shaltair forsin trácht ina fhíadnaisi & sé oc irnaigthi do grés & Is í a phroind cecha nóna iar tocht sunn: ug co leith & teóra gasa do biror na Bóinne & Is ed Is chóir dúibsi cen a shárugad imon m-bec m-bíd fil aici.’ Ní tardsat íarum muinnter úaibrech in ríg nách freagra furri, úair ba h-aithech a h-ucht treóin insin & berait leó cuid i fhíreóin & In náeim dia aindeóin. Mairg trá gusa rucadh In m-bec m-bíd sin ar ro fhás mórolc de iar tain, úair ní raibe Ériu óenadaig ó sin ille a síd ná a socra nó cen rún uilc do dénum indti. Tic int érlam dia thig íarum .i. Espuc Earc Sláine tráthnóna & innisid in bannscál. Fergaigther íarum In fírén & as-bert: ‘Nípu sén maith dontí gusa rucad In cenél bíd sin & nárub é síd ná leas Érenn tic don fhleid gusa rucad acht gurub é a h-imresna & a congala & a h-esíd tic di’ & ro escain íarum in fhlead amail Is neimneachu forcáemnacair a h-eascaine. A m-bátar muinnter In ríg ann iar sin, co n-acadar in lánumain chucu .i. ben & fer médithir fri mulba di charraic for sléib cech m-ball dia m-ballaib; gérithir altan berrtha fáebur a lurgan; a sála & a n-eascada rempu; ge focerdta míach di ublaib fora cennaib ní roised uball díb lár acht conclised for barr cech óenrúainne don fhult buí fora cennaib; guirmithir gúal nó duibithir deathaig cech m-ball díb; gilithir snechta a súile. Concerdat fabach dia fés íchtair co clised dar cúl a cind sechtair, & concerdat fabhach dia fés úachtair co foilged a n-glúine; ulcha forsin m-bannscáil & In ferscál cen ulchain. Dronglach eturru 'gá h-imarchor lán de uigib géd. Bennachsat don ríg samlaid. ‘Cid sin?’ ol In ríg. ‘Ní hannsa,’ ol íat. ‘Firu Érenn oc teaglumad fledi duit-siu, & do-beir cech fer a chumang don fleid sin, & agus Is é ar cumangne ina fil for ar muin de uigib.’ ‘Am buidech de,’ ol In ríg. Berar isin dún íat, & do-berar proind céd do bíud & cormaim dóib. Loingid In ferscál sin, & ní thard ní de don banscáil. Berar proind céd eli dóib. Loingid sí sin a h-óenar & sirid tuilled. Do-berar proind céd eli dóib. Loingid dib línib sin. ‘Tabar bíad dún,’ ol íat, ‘má tá lib hé.’ ‘Is cubus dún,’ ol Cas Cíabach .i. rechtaire In ríg, ‘ní tibirther co toirset firu Érenn olchena don fhleid.’ As-bertadar-sum: ‘Bid olc dúib sinne do thomailt na fledi ar tús, ar bid imresnaig firu Érenn impe, ar Is do muinntir ifrinn dún.’ Ocus fogníat míchélmaine co mór dona slógaib. Lingit amach íarum & tíagait for nefní. Ro tocurthea íarum cóicedaig Érenn don fhleid sin & a rígu & a toísig & a n-ócthigernn & a n-amsaid & óes cacha dána gnáthaig & ingnáthaig olchena. Is íat so ba cóicedaig for Érinn In tan sin .i. Congal Cláen mac Scannláin i rígi nUlad, Crimthan mac eda Cirr i rígi Laigen & Máel Dúin mac eda Bennáin i rígi Muman & a bráthair .i. Illan mac eda Bennáin for Desmumain & Ragallach mac Úadach i rígi Connacht & Domnall mac eda fesin i n-airdrígi for Érinn úaistib sin uile. Tuctha íarum na slóig sin uile firu, macu, mná, sceó ingena, láechaib, clérchib co m-bádar for faichthi Dúin na n-Géd oc techt do thochaithim na fledi do-rónta and la Domnall mac eda. Ro érig In ríg do fherthain fáilti frisna rígu & as-bert: ‘Fo chen dúib uile,’ ol sé, ‘itir ríg & rígain & filid & ollum.’ Ocus as-bert fri Congal Cláen fria dalta fesin: ‘Eirg,’ ol sé, ‘do déchsain na fledi móire fil isin dún & dia thaidbriud ar at maith do thaidbriud & t'fhaircsiu for nách ní atchífithea.’ Téit didiu Congal isin teach a roibe In fhled & ro déchustar uile hí itir bíad & fín & chormaim & ro thairind a rosc forsna h-uigib géd atchonnairc ann, ar ba h-ingnad lais & ro thomail mír a h-ug díb & ibid dig ina díaid & tic amach íar sin & as-bert fri Domnall: ‘Ba dóig lim,’ ol sé, ‘dia m-bedís firu Érenn fri teóra mísa isin dún co m-bíad a n-dáithin bíd & digi ind.’ Ba buidech In ríg de sin & téit fesin do déic-siu na fledi & innister dó amail ro escain Espuc Earc Sláine In fhled & cech óen no chaithfed na h-uige do-ratá úada fesin & atchí In ríg na h-uige & ro íarfacht: ‘Cía ro thomail ní don uig ucut?’ ol sé, ar ro fitir-sium in cédna ro thoimélad ní don fhleid & sí arna h-escaine comad de ticfad Érind do mhilled & a aimréir-sium do dénum conid de sin ro íarfacht scéla In uige ucut. As-bertadar cách: ‘Congal,’ ol íat, ‘do dalta fesin Is é ro thomail in ug.’ Ba brónach In ríg de sin ar ní raibe a n-Érinn neach bud measa lais do thomailt na fledi ar tús iná Congal, ar forfitir-sium a míchíall & a olc co menic roime sin for Congal. Ocus as-bert In ríg iar sin: ‘Ní thoiméla neach in fhled sa,’ ol sé, ‘co tucthar dá apsdal décc na h-Érenn dia bennachad & dia coiseagrad & gura chuiret a h-escaine for cúlu dia cáemsadís.’ Tuctha íarum na náeim sin uile co h-óen-inad co m-bátar isin dún la Domnall. IT é sunn anmum na náem do-deachadar annsin .i. Findén Muigi Bile & Findén Clúana h-Adaird & Colum Cille & Colum mac Crimthainn & Cíarán Clúana mic Nóis & Caindech mac h-uí Daland & Comgall Bennchair & Brénaind mac Findlacha & Brénaind Biror & Rúadán Lothra & Nindid Cráibdech & Mobí Clárainech & Molaisi mac Natfraích. IT é sin dá apsdal décc na h-Érenn, & céd náem malle fri cech náem díb. Doratá uile In lín náem sin do bennachad & do choisegrad na fledi & araí nír fhédsat a h-escaine do chur for cúlu dáig ro thomail Congal ní don fhleid resíu ro bennaiged hí & nír fhédsat a neimséin do chur for cúlu. Ro suidiged na slóig iar sin. Ro suid trá In ríg ar tús isin imscing órdai. Ocus Is ed ba bés & ba dliged acu-sum in tan bud ríg ó Uíb Néill In deiscirt no bíad for Érind cumad hé ríg Connacht no bíad fora láim deis. Mád ó Uíb Néill In túaiscirt trá In rígi ríg Ulad no bíd fora láim deis & ríg Connacht fora láim chlí. Ní h-amlaid sin do-rala in adaig sin acht Máelodar Macha ríg noí ttríchat cét Oirgíall ro curead for gúalaind In ríg & na cóicedaig archena do shuidiugad amail ro buí a n-dán do chách. Mórolc do thecht de iar tain. Ro dáiled íarum bíad & deoch foraib comdar mesc & tuctha ug géid for méis airgdigi i fíadnaisi cech ríg isin tig. Ocus ó ráinic In méis & In ug i fíadnaisi Congail Chláein do-rigne mías chranda don méis argaid & do-rigne ug circe clúmrúaide don uig géid amail ro thirchansat fáidi ó chéin. Atchonncadar Ulaid sin & nírba líth leó suide ná longad & In dímíad sin ro imdig fora ríg .i. for Congal Cláen. Ro érig didiu gilla gráda do muinntir Chongail .i. Gáir Gand mac Sdúagáin & as-bert: ‘Nípu sén maith duit anocht, a Chongail,’ ol sé, ‘at móra na h-aithisi do-radad fort a tig In ríg anocht .i. Máelodar Macha ríg Oirgíall do chur isin inad ropa dú duit-siu & ug geóid for méis argaid i fíadnaisi cech ríg isin tig & ug circe for méis cranda i t'fhíadnaisisiu.’ Ní thard Congal dia aire comad dímíad dó cech ní fogébad a tig a aide thairisi fesin. Ocus ro érig In gilla cédna doridisi .i. Gáir Gann & as-bert in cédna fri Congal ut dixit: IN chuid sin chaithi-se anocht, cen úabar, cen imarnocht: ug circe ón ríg národ car, is ug géoid do Máelodar. Nochan fhitir misi ríam, comad úasal ríg Oirgíall, no co faca In Máelodar, a tig óil 'gá fhíadugad. Dá m-beith ag óenríg cen ail, cenél Conaill Is Eógain, is Oirgíalla fri gním n-ga, nír dulta dó a t'inadsa. IN chuid sin co teilgead gaill, tucad duit a tig Domnaill, ar Gáir Gann, nárub slán duit má dá toimli tú In drochchuid. In .c. Ro ling dásacht & mire menman a Congal frí h-aithesc in óclaig sin & ro ling In fúir demnach .i. Tesifone a cumgaise a chride do chumniugad cecha drochchomairli dó. Ro érig didiu ina sheasam & ro gab a gaiscead fair & ro érig a bruth míled & a én gaile for folúamain úasa & ní tharat aichne for charait ná for nemcharait In tan sin amail ropa dúal dó óna sheanathair .i. ó Chonall Cernach mac Amairgin. Ro ling íarum i fíadnaisi In ríg & do-rala chuici Cas Cíabach .i. rechtaire In ríg & ní fitir Cas Cíabach comad hé Congal no beith ann & ro ráid fris suide a n-inad óil & fogébad dig & bíad amail fúaratar cách. Ó'tchúala trá Congal anísin do-rad béim do Chas Chíabach co n-derna dí leith de i fíadnaisi cháich & ba h-úamun la cech n-óen isin tig & lasin ríg fesin Congal annsin ó ro airigset ferg fair. Ocus as-bert Congal: ‘Nárbat úamnach, a ríg, ar cidat móra na h-uilc do-rónais frim, ní h-úamun duit misi coléic. Ocus at-bér-sa anosa fíad chách na h-ulcu do-rónais frim. Is é ba ríg for Érinn remutsa, Suibhne mac Fíachna mic Fheradaig mic Muredaig mic Eógain mic Néill Noígíallaig. Nírbo ríarach tusa don ríg sin íarum & do-dechadais do dénum chóru fri h-Ulltu, & do-radad misi for altrom duit óm athair & óm chenél archena, & do-radad mnaí dom chenél fesin lim dom aileamain agut-sa, & ó do-ríachtai-siu do theach ro chuiris In mnaí nUlltaig dia tír féin & ro chuiris ben dot chenél fesin dom altram-sa i lubgort in lis i rabadais. Dorala láa n-and misi am óenar isin lubgort cen neach agum choiméd & ro érgidar beochu beca In lubguirt lá teas n-gréne co tard beach díb a neim for mo lethroscsa, gura chláen mo shúil, Congal Cláen mo ainm iar sin. Rom ailead latsu iar sin gura h-indarbad tusa ó ríg Érenn .i. ó Shuibhne Mend mac Fíachna mic Feradaig & do-deachadais co ríg nAlban & misi lat forsin indarba sin & fúarais grádugad mór aici & do-rónsabair codach .i. tusa & ríg Alban & ro tharrngair duit nách ticfad at adaig cén bes muir im Érinn. Do-dechadais íarum dochum n-Érenn & do-deachusa lat úair bádus for indarba malle frit. Ro gab-sum port a Tráig Rudraige & fogní-sium comairli m-bic ann. Ocus Is ed ro ráidi-siu cipead neach fogébtha do thaiscélad for ríg Érenn, cipé tan bud ríg tusa for Érinn comad éicean a dúthaig do légud dontí no ragad ann. Do-deachusa didiu ann, a ríg, ar mo dúthaig do thabairt dam In tan bud ríg for Érinn tusa & níro airisius co h-Ailech Néit, ar Is ann buí domnás in ríg In tan sin.’ ‘Tic In ríg forsin faichthi & dál mór ime de fheraib Érenn & sé oc imbirt fidchille itir na slógu. Ocus tíagsa isin dáil cen cheadugad do neach co tardus forgum don gaí Gearr Congail buí im láim a n-ucht In ríg gura fhreagair in coirthi cloiche buí fria druim allathíar & a chride for rind In gaí comba marb de. In tan íarum ro buí an ríg oc blaisecht báis do-rad erchur don fhir fidchille buí'na láim dam-sa gura bris In súil cláein buí am chindsa. Am cláen reme. Am cáech íarum. Ro teichset didiu slóig & muinnter in ríg ar ba dóig leó tusa & fir Alpan do beith imum-sa ó ro marbus In ríg .i. Suibne Mend.’ ‘Do-deachusa for do chenn-sa íarum & ro gabais rígi n-Érenn iar sin. Marb didiu m'athairsi iar sin .i. Scannal Scíathlethan & tíag-sa chugut-sa dom rígad amail ro gellais frim. Níro chomaillis anísin acht bec, dáig ro benais dím cenél Conaill & Eógain, noí ttríchait cét Oirgíall .i. ferand Máeluidir Macha fil for do gúalaind-siu & do-radais hé a n-inad ríg romum-sa anocht at tíg fesin, a ríg,’ ol sé, ‘& do-radad ug géoid for méis airgdigi ina fhíadnaisi & ug circe for méis cranda damsa. Ocus do-biur-sa cath duit-siu ind & do fheraib Érenn mar atát imut anocht,’ ar Congal, & ro imthig úaidib amach íarum & ro lensat Ulaid hé. As-bert Domnall fri náemu Érenn bádar isin tig: ‘Leanaid Congal,’ ol sé, ‘& ticead lib co tardar-sa a réir féin dó.’ Tíagait na náeim ina díaid & ro gellsat a eascaine mine ticead leó & a cluic & a m-bachla do bein fair. ‘Do-biur-sa fám gaisced,’ ar Congal, ‘nách ría cléirech úaib ina bethaid teach In ríg dia n-escaintea misi ná Ulltach eli for bith lib.’ Ro gab didiu omun na náeim co n-deachaid Congal i céin úaidib & ro escainset hé as aithle. Ocus ro escainset didiu intí Suibne mac Colmáin Chúair mic Cobthaig ríg Dál nAraide, ar Is é ruc úaidib int inar illathach do-rad Domnall i láim Rónáin Fhind (.i. sanctus) mic Beraig dia thabairt do Chongal, & ó ro fhéimig Congal in inar sin, do-bert Suibne a láim In chlérig dia aindeóin inar In ríg, conid don escaine sin do-rónsat for Congal ro ráided sunn: Congal Cláen, in gáir tucsumar nír fháem; cethrar ar fichit, ní brég, impide céd leis cech náem. In mac rod fora tucsam In gáir clog, nochar dulta dó sin cath, cid reme do beith rath bog. Mór In ró, gémad úaiti, gémad lía, in fer 'gá m-bí timthacht ríg is leis co fír chungnas Día. Mór In col comann fri ríg Dáire drol; ferann do thabairt 'na láim, is é In cnáim a m-bél na con. Congal. As-bert Domnall iar sin fri filedu Érenn toidecht i n-diaid Congail dia fhastud. Tíagait na filid ina díaid; atchí Congal na filidu chuici & as-bert: ‘Ro cailled eineach Ulad co bráth,’ ol sé, ‘úair ní thardsam innmus dona filedaib isin tig n-óil & atát ag tocht anosa diar n-grísad inar n-díaid.’ Ticit na filid co h-airm a m-buí Congal & feraid-sium fáilti friu & do-bert maíne móra dóib & indisit a scéla dó. At-bert-sum ná gébad coma for bith ón ríg acht cath. Ocus [téid reme co tech Cellaig mic Fhíachna Finn .i. bráthair] athar Congail & innisid a scéla dó [ó thús co dered. Ní chluined In Cellach sin] acht bec, & ní chéimniged fora chosaib acht tolg créduma ima leapaid & sei-sum ann do grés & ba láech amra hé i tosach a aísi. Céin buí Congal oc innisi scél dó, do-bert-sum a chloidem fa choim cen fhis do neoch, & as-bert: ‘Do-biur-sa bréthir dia n-gabtha coma for bith ón ríg acht cath nách fédfadís Ulaid h'eadráin form-sa co clandaind In cloidem-sa trit chride sechtair, úair ní bés d'Ulltaib coma do gabáil fri broind catha no co n-díglat a n-anfolta. Ocus atát secht macu maithi ocum-sa & ragait lat isin cath & dia cáemsaindsi féin dula ann no ragaind & ní moidfed for Ulltaib cén no beindsi im beathaid’ & as-bert ann: A mic, ná geb sí cen chath, cid síd íarrus ríg Temrach; mad romut raib, ferr do gním; mad fort, do-fáeth do chomlín. Ná geib seódu ná maíne, acht mad cindu degdaíne, coná tuca ríg ele, tár ar chlandaib Rudraige. Luga fáth Scannail na scíath, da tuc cath Is Cúán Clíach, dar chuir ceand Cúáin ar chlud, trena rád gur chrín Scannul. Fis a n-deadaig mo shecht mac, ó nach fédaimsi dul lat; da m-bédis tinól bud mó, doragdais at shochraideo. Cech cath mór tuc h'athair ríam, seachnón Érenn tair Is tíar, misi do bíd fora deis, mic mo derbráthar dílis. IN cath mór tuc h'athair thair — da tuc ár for Frangcachaib — re ríg raglan na Frangc trá: tuig ní rabrad a macán. A mic. As-bert trá In senóir fris: ‘Eirg i nAlbain,’ ol sé, ‘do shaigid do shenathar .i. Eochaid Buide mac edáin mic Gabráin. Is é Is ríg for Albain, ar Is ingen dó do máthair, & ingen ríg Bretan .i. Eochaid Aingces ben ríg Alban do shenmáthair .i. máthair do máthar, & tabair lat firu Alban & Bretan ar In n-gáel sin dochum n-Érenn do thabairt catha don ríg.’ Ba buidech íarum intí Congal & téit i nAlpain céd láech & níro airis for muir ná tír co ríacht co Dún Monaid áit a m-buí ríg Alban .i. Eochaid Buide & maithi Alpan i n-óendáil ime and. Dorala didiu do Chongal allamuig don dáil éices & filid In ríg .i. Dub Díad draí a ainmside. Ba fisig & ba draí amra intí Dub Díad & ro fer fáilti fri Congal & ro íarfacht scéla dó & ro innis Congal a scéla conid ann as-bert Dub Díad: IS mo chen In loingius léir, dochonnarc a h-etercéin; can bar cenél clú cen ail, cá tír asa táncabair. Táncamar a h-Érinn áin, a óclaig úallaig imnáir; is dó tháncamar i lle, d'acallaim Eachach Buide. Más ead táncabair i lle d'acallaim Eachach Buide, ar toidecht díb tar cech ler, aderim rib, Is mo chen. Is mo chen. Dotáed Congal isin dáil a raibe ríg Alpan iar sin & feraid In ríg & firu Alpan fáilti fris & ro innis a scéla dóib ó thús co déig. As-bert ríg Alpan fri Congal: ‘Nídam cuimgeach-sa for dul let i n-adaig ríg Érenn i ceand catha ar in tan ro h-indarbtha ei-sium a h-Érinn fúair anóir agumsa, & do-rón-sum córu annsin & ro tharrngairiu-sa dó & do-radus bréithir fris ná ragaind i ceand catha ina agaid co bráth. Araí sin trá níba lugaidi do shochraidi-siu cen misi do dul let,’ ol sé, ‘úair atád cethrar mac ocum-sa .i. ed In errid úaine & Suibne & Congal Mend & Domnall Breac a sinnser, .i. bráithre máthar duit-siu, Is acusin atát amsaig & ánraid Alpan, & ragdáit latsu dochum n-Érenn do thabairt catha do Domnall, & eirg-siu féin dia n-acallaim airm a filid & maithi Alpan impu.’ Téit íarum & ferait fáilti fri Congal & ro innis dóib aithesc In ríg & ba maith leó. As-bert ed In errid úaine sósar na mac: ‘Mad áil duit-siu, a Chongail, beith im thigsi anocht for fleid, tíagsa lat dochum n-Érenn & In cethramad rann d'Albain imum & minub am thig bíasu anocht ní théis lat dochum in chatha.’ As-bert Congal Mend mac Eachach Buide: ‘Nípu fír són, a ed,’ ol sé, ‘acht im h-igsea bías ríg Ulad anocht, dáig dia n-deachar-sa lais ticfasu lim ar is ocum-sa ataí.’ Ba é sin didiu rád Suibne & Domnaill Bricc. As-bert didiu Domnall Breac: ‘Mád im thigsi beas ríg Ulad anocht dia n-dechar lais ticfaithisi a tríur [lim-sa ar Is mé bar sinnser & Is mé do-rat foirb dúibsi’]. Ba brónach [trá intí Congal d'imresai]n cloindi In ríg ime féin & téit seachnón na dála & do-rala Dub Díad draí dó & innisid aithesc cloindi in ríg dó. As-bert Dub Díad: ‘Nárbat brónachsu araí sin, a Chongail,’ ol sé, ‘ar Is misi ícfas do dobrón. Eirg anosa dia saigid,’ ol sé, ‘& abair friu cipé úaidib fogébad In caire flatha fil a tig In ríg dot bíathad anocht comad lásintí fogébad In caire no ragtha & intí ná fuigbead In caire cen a dimda do beith fortsu, acht Is forsin ríg ba córu a beith imón caire.’ Ba maith leó-som sin & as-bertadar dogéndaís amail adubairt-sium. At-bert immorro ed mac Eachach Buide fria mnaí fesin dul for íarrair In chaire forsin ríg. Téit íarum & innisid comad ina tig no bíad Congal co maithib Ulad & Alban & comad chóir In caire ainsicean do thabairt fri h-aigid a bíata. Cid dia fil caire ainsicean do ráda fris? Ní hannsa, .i. caire no aisicead a chuid chóir do chách & ní théigead dám dimdach úada & cid mór no cuirthea ann níba bruithi de acht dáithin na dáime fana míad & fana n-grád. IS é immorro samail In chaire sin buí a mBruigin Huí Derga In ro marbtha Conaire mac Mesi Búachalla & i mBruigin Blaí Bruga áit a m-buí ben Cheltchair mic Uithir & i mBruigin Forgaill Monach i táeb Lusca & i mBruigin mic Cécht for Sléib Fuiri & i mBruigin mic Dáthó áit in ro laad ár Connacht & Ulad imon muic n-irdraic & i mBruigin Dá Choga In ro marbtha Cormac Conlongus & ár Ulad ime & ag ríg Alban isin aimsir sin. At-bert In ríg fri mnaí a mic: ‘Cía maith fil for do chéile-siu seach firu Alpan uile In tan do-béraind-si mo chaire dó?’ As-bert sí: ‘Níro eitig neach im ní / móo a eineach oldás bith.’ Ut dixit mulier: Ní fúair ed, ní fhuigéba ní do cheiled for duine; is leithiu fós a eineach iná In bith bleidech buidhe. Seóid In talman táebúaine. a fúair duine & dáenna, re h-athlam na h-óenúaire, ní bedis i láim eda. A caiter re h-aígedaib 'gá thríur bráthar méd n-úailli, cuirthir sin ar fáenberaib ag ed In errid úaini. n. At-bert In ríg: ‘Ní thibér-sa In caire duit coléic.’ Tic sí do shaigid a fir & innisid aithesc In ríg dó. At-bert Congal Mend mac Eachach Buidi fria shéitig fesin dul for íarrair in choire. Téit íarum & sirid In caire do bíathad ríg Ulad. At-bert In ríg: ‘Cía maith fil fort chéile-siu ó do-bértha in coire dó tar In mac dia ro sired hé gus trásta?’ At-bert sí: ‘Nís fil mac ríg Is ferr oldá Congal. Cinnid for cach comlann & fogníad a armu díles don andíles In tan berar a tír aniúil íat.’ Ut dixit mulier: Congal Mend, nís faca mac ríg bud ferr, mar cromaid cách isin chléith, ar scáth a scéith, coeca ceand. In úair berar airm Congail, a tír aniúil, fáth n-éidig, doníther tír díles di don tír aniúil ar éicin. IN úair silles ben Chongail er óglach n-álaind ollblad, ní anann aga togairm in fer dán comainm Congal. Congal M. Tigside amach & inndisid a n-debairt In rí fria. At-bert Domnall Breac fria mnaí dol d'íarraid In choire gusin ríg. Táinicside co h-airm a m-buí In ríg & sirid In coire. As-bert-som fria: ‘Cia maith fil fort chéili-siu seach na macu ele dia ro cuindged In coire?’ At-bert sí. ‘Ní tuille buide fri nách ríg intí Domnall Breacc. Gémad ór Slíab Monaid nos fogailfed fri h-óenúair. Ní rogab Albain ríg Is deach oldás Domnall Brec’; & dixit mulier: Domnall Brec, Domnall mac Echach Buide, re ríg d' fheabus a delba, ní derna tuillim buide. IS fír cach a n-abraimsi, foclaidit filid fuinid; dámad ór Slíab mór Monaid, ros foghail, Is nís fuirig. Is fír cach a n-abraimsi, a ríg cert In dá chomland, nachar gab Albain cen fheall ríg bud ferr iná Domnall. D. B. Tic In mnaí sin co h-airm i m-buí a céile, & innisid aithesc in ríg. At-bert Suibne fria mnaí fesin: ‘Eirg,’ ol sé, ‘& cuindig In coire.’ Tic sí íarum & cuindgis In coire. At-bert In ríg: ‘Cia búaid fil fort chéilisiu, a ingen,’ ol sé, ‘tar na macu ele ó tángus d'íarraid In choire.’ At-bert sí: ‘Bíd cethrar im lepaid In óenfhir, & int oenfher im chuidig in chethrair a tig Suibne, & In lín bíte i seasam ann ní thallat i suidiu, & In lín tallat i suidiu ní tallat a ligiu. Céd cornn & céd eascra n-airgit fil dáil leanna ann do grés.’ Ut dixit mulier: Teach Suibne, Suibne mic Eachach Buide, a toill ind ina seasam, ní thoillit ina suide. A thoill ind ina suide, ní toillit ina laige; óenfher im chuid In cheathrair, cethrar im lepaid duine. Céd cornn ocus céd copán, céd torc & céd tinde, is céd eascra airgdide, bís tall ar lár a thige. T. IS ann as-bert In ríg: ‘Nárbat dimdachsu, a ingen,’ ol sé, ‘ar at-bert Dub Díad draí frim-sa cen mo chaire do thabairt do neach ele anocht acht a beith ocum féin & ríg Ulad, .i. mac m'ingine, & firu Alban do bíathad agumsa ass anocht. Ocus at-bert In Dub Díad cédna dia m-bad choire óir no beith ann comad chóir a thabairt do Domnall, do shinnser mo mac & dia m-bad choire argaid a thabairt don tsósar .i. d'ed & dia m-bad choire do líc lógmair a thabairt do Chongal Mend. Ocus In caire fil and didiu ar Is é Is deach díbsin uile dia tardtái do neach ele hé is do Shuibne no ragad. Ar Is é In senfhocal ó chéin máir, .i. In coire don tsochaide ar Is éside teach Suibne, ar ní dechaid dám dimdach ass.’ Conadh ann as-bert In ríg: Beread mo draí dealgnaigi breath do mnáib mac mo gaire, cá bean chneisgeal cheannbuide díb dá tibér mo chaire. Dia m-bad choire órdaigi co n-drolaib óir da fhognann, a Eochaid, a shlógduine, cóir a thabairt do Domnall. Dia m-bad choire airgdigi do ná tic dé ná deathach, a thabairt d'ed airgnigi, do shósar cloindi Eachach. Dia m-bad choire comadbal do Chongal co méd leannmais, don fhir shochla shonadbal, doní mór n-díles d'ainles. IN coire co clothaigi, a Eochaid, a ríg ruide, a thabairt don tsochaide do Shuibne ar lár a thige. Ósa lim Albain cen fheill dámadam ríg for Érinn, do-béraind do mnáib mo mac mo bennacht & béreat. beread. Tíagait slóig Alban uile & ríg Ulad do thig ríg Alban in adaig sin & ba maith dóib ann itir bíad & lind, & fogníad dál óenaig arna bárach dia fhis In ticfadis la Congal Cláen dochum n-Érenn do thabairt catha do Domnall mac eda do ríg Érenn & ro ráidset fri Dub n-Díad & fria n-draíthib olchena fáitsine do dénam dóib In bud shoraid a séd & a turus & ro gabsat ag míchélmaine dóib & oca toirmesc conadh ann as-bert Dub Díad: Maith sin, a fhiru Alban, cá caingen uil bar fargam? Cid do-rala ar bar n-aire, ón ló atáthai a n-óenbaile? Ó nach hí bar leasc láma Ériu co n-imad n-dála, marg téit tria cláechclód uige do throid re ríg Temraigi. Go ría fer findlíath féta, níba h-urra énéchta; ní gébthar fris tíar ná tair, cuirfid ár ar Albanchaib. A shlúag co lín óg Is each! mac eda mic Ainmirech tria fírinne a breath, ní brég, atá Críst ica choiméd. IS mairg ná seachain In mag, a teagar dá bar scarad; Gáedil na cuire fan clad; sibsi ag dul rob ferr anad. IS mairg ná seachain In gleand, gébthar oirb Is tír táebsheng; ní thibre neach úaib a cheand, gan a chreic re ríg Érenn. Deich céd cenn tosach bar n-áir, timchell ríg Ulad ollbáin; d'fheraib Alban sin san ár, & fiche céd comlán. Co n-áirmiter buidne ban, ropsat cuibde Is cind churad. co rímthar gaineam grind glan, ní háirémthar cind Ulad. Ní bía fáitsine co bráth ón ló gabthai dím anfáth; scérthar bar fir re flaithes, beid a mná cen bithmaithes. M. IS andsin at-bert ríg Alban fri Congal: ‘Is ed Is chóir duit,’ ol sé, ‘dul a mBreatnaib co h-Eochaid Aingces, co ríg Bretan ar Is ingen dó fil do mnaí ocum-sa & Is íside máthair do mátharsu & fogéba cobair slóig úada & do-biur-sa eólus duit conice teach ríg Bretan dia téis ann.’ Ba buidech intí Congal de sin & téit lucht tríchat ciúil co Bretnu, co ríacht co dún In ríg. INnisit In óic scéla don ríg & do maithib Bretan conid hé ríg Ulad do-ríacht ann. Ba fáilidh firu Bretan & In ríg fris & ferait fáilti fris & íarfaigit scéla de & innisid a scéla co léir & a imthúsa itir Albain & Érinn. Dogníthir íarum dáil óenig leó im Chongal & im Ulltaib olcheana fri dénam comairli imon caingin sin. Amail ro bádar ann isin dáil co nfacadar óenláech mór chucu: cáeime do láechaib In domain, moo & airdiu oldás cech fer; guirmithir oigread a rosc, dergithir núapartaingi a bél, gilithir frasa némand a déd, áillithir snechta n-óenaidche a chorp. Scíath cobradach cona thimthach óir fair, dá chraísig catha 'na láim, cloidem co n-altaib déd & co n-imdénum óir fora tháeb & trealam laích lais oldásin, folt órbuidi fora chind & gnúis cháem chorcurda lais. Doceachaing chucu isin dáil & as-bert In ríg cen a fíadugad co fesad in anfad sechtair na dála nó In ricfad airm a m-bedis na ríg & na cathmílid olchena. Ó'tchonnairc-sium sin níro airis co h-airm i facaid écosc In ríg & ro suid fora láim deis eturru & ríg Ulad. ‘Cid imar suidis samlaid?’ ol cách. ‘Nír h-erbad frim anad a n-inad eli,’ ol sei-sium. ‘Dáig is mé féin do-rigne inad dam, dia m-beith ann inad bud ferr oldá seo Is ann no airisfind.’ Tibis In ríg ime & as-bert: ‘Ba cóir dó a n-dernai.’ Íarfaigit ind fir scéla dó & innisid dóib scéla In betha frecnairc; indar leó ní buí fa nim scéla nád buí aici, & ro grádaigset co mór hé itir fhiru & mná for febus a écoisc & a irlabra. Airm móra lais, ní buí isin óenach óenlæch no fédfad a n-imlúad a láthair catha ara méd & ara n-aidble. Ocus íarfaigit dó can a chenél & cía a shlonnud. As-bert-sum nácha sloinnead do neach ele & ní innisfed dóib-sium can a chenél nách a shlonnud. Tíagait na slóig isin dún iar sin & fágabar ei-sium a óenar amuig seachnón na tealcha for-sa m-buí int óenach. A m-buí n-ann conus faca óenduine chuice isin tulaig. Aichnid fora eirread comba filid intí tháinic ann & feraid fáilti amail bud aichnid dó hé & suidis In filid aici for táeb na telcha & íarfaigis scéla dó. INnisid-sium dó na h-uile scél ba laind lais acht namá níro shloind a chenél dó. ‘Cía thusa anosa?’ ol int óglach anaichnid, ‘& can do chenél, ar at-géon-sa isat filid?’ ‘Éices & filid In ríg adumchomnaic-si, ’ ol sé, ‘& do shaigid dúine In ríg do-deachadus anosa.’ Fearaid íarum fleochud mór & falcc anbáil dóib & ba sneachta cech re fecht ro ferad ann. Cuirid-sium didiu a scíath itir In éices & In fleochud & lécid a armu & a éidiud catha fesin frisin sneachta. ‘Cid sin?’ ol in filid. ‘Atbér frit,’ ol sé, ‘dia bedh airmitiu bud mó oldás so agum fogébtha-sa í ar th'égsi & ó ná fil isam cuibdisi fri fleochud inás intí oca m-bíad écsi.’ Ba buidech in filid de sin & as-pert fris: ‘Diamad míad lat-sa tíachtain lim-sa anocht dom thig fogébainn bíad & fes aidche duit.’ ‘Maith lim,’ ol sé. Tíagait do thig In écis & fogebit a n-dáithin bíd & leanna and. Is andsin táinic techtaire In ríg ar chenn In écis. As-pert-sum ná ragad acht minbud toil don óglach anaichnid buí malli fris dul ann. As-pertsein ba cóir dul ann, ‘ar Is ed siúd In treas inad Is móo i fagbait filid achuingid .i. i n-óenach & for banais & for fleid, & ní thicfa dím-sa slóig Bretan i n-óenmaigin & a n-dul úait-siu cen ní d'fhagbáil úaidib.’ Tíagait don dún & fíadaigter íat ann, .i. In filid i fíadnaisi In ríg & ei-sium a maigin eli. Do-berar bíad dóib & tóchaithid a m-bíad comba sáitheach íat. As-pert in filid frisium dia tugtha cnáim for méis ina fhíadnaisi cen a bladad co bráth, ‘ar atá a teglach In ríg óglach diana dliged cech cnáim ima téit smir & dia m-brister dara aindeóin-sium hé, Is éicen a chomthrom de dergór do thabairt do-sum ind nó comrac for galaib óenfhir, & fer comlaind chéd ei-sium’. ‘Maith sin,’ ol sé, ‘mad áil dogéntar seacha.’ Níro an-sum didiu co tardad cnáim for méis dó & do-ber láim for cech cind de & brisid itir a dí mér hé & toimlid a smir & a fheóil asa aithli. Atchíad cách sin & ba h-ingnad leó. Innister don láech ucud anísin. Atraigsein súas co feirg móir & a bruth míled ass dá dígail forsintí ro mill a gesi & ro thomail a dliged. Ó't chonnairc-sium sin do-rala erchur don chnáim dó co m-buí asa édan síar iar tregdad a inchinde a medón a chind. Atraigset muinnter In ríg & a theglach dia airlech-sum 'na dígail sin. Téit-sium fúithib amail téit ség fa mindtu & dogní airlech foraib co m-ba lía a mairb oldáit a m-bí & ro theichset In drong ropa beó díb. Tic-sium doridisi & suidig for gúalaind In fhiled cédna & ro gab omun mór in ríg & In rígan reme, ó'tchonncadar a gal curad & a luinde laích & a bruth míled ar n-érgi. As-pert-sum friu nárbo h-ecail dóib hé acht mine thiced In teglach isin teach doridisi. Ro ráidh In ríg ná ticfadís. Ro bean-sum a chathbarr n-óir dia chind annsin & ba cáem a gnúis & a delb iar n-érgi a ruidig fri feirg In chathaigthe. Atchí ben ríg Bretan glac & lám In óglaig & buí 'gá fheithem co fada ar ba machtnugad mór lé In fáinne órda atchonnairc fa láim In míled, ar ní tháinic for talmain fáinne a macsamla ná cloch ba ferr oldás In chloch do-rala ann. Ocus ro íarfacht In rígan scéla In fháinne don láech anaichnid. At-bert-sum frisin rígain: ‘Is agum athair fesin do-rala In fáinne .i. ag mac Obéid ag ríg ....’ conad ann as-pert sí: Can as tángais, a laích lóir? cé thuc duit In fáinne óir? nó cá tír asa targa? mo chin cách 'sa chomarda. 'Gom athair féin do bí sin, ag mac Obéid ingantaig; is amlaid fríth fáinde In fhir, ag láech a comlann óenfhir. Aderimsi riut-sa de, is derb Is as áirithe, scíth mo chraide co bráth m-bán, agud déchsain a macán. can as. t. ‘Ocus ro fágaib In fáinne agum-sa In tan atbath fesin.’ Ó'tchúala trá In rígan sin ro búail a basa & ro thúairc a h-ucht & ro sgríb a h-agaid & do-rad a callad rígnaide forsin teinid i fíadnaisi cháich & do-rad a faíd guil esti iar sin. ‘Cid sin, a rígan?’ ol cách. ‘Ní hannsa,’ ol sí, ‘mac ronucus don ríg & do-dechaid úaim féin atá fhichit m-blíadain ann anosa do fhoglaim gaiscid seachnón In domain, & Is aici ro buí in fáinne fil im láim In óclaig ucud, dáig do-biur-sa aichne fair, ar Is ocum féin ro buí i tosach co ruc In mac lais hé in tan ro imthig úaim.’ Ocus ro gab for lámchomairt móir asa aithle sin cuma derb leó co n-eibélad mine fagbad furtacht fo chédóir. Téit-sium íarum i comfhocus don rígain & as-bert fria: ‘Dia n-dernnta rún formsa, a rígan,’ ol sé, ‘ro indésaind scéla do mic duit.’ Ro gell sí cona luga co n-dingnead. ‘Misi do mac,’ ol sé, ‘a rígan, & Is mé do-deachaid úait do fhoglaim gaiscid timchell In beatha.’ Níro chreid sí sin gura déch a shlinnén deas. ‘Cid sin, a rígan,’ ol sé. ‘Ní hannsa,’ ol sí. ‘In tan ro imthig mo mac úaim do-radus gráinne n-óir fo barr a shlindéin deis do shén úaire & do chomartha fair. Masa thusa mo mac, fogéb-sa sin indat.’ Féchaid íarum & fuair amail rob áil dí, & ro búail a basa doridisi tria a mac eólchaire do thecht & as-pert: ‘Is trúag in gním rob áil dúib do dénam, a ríg .i. ar n-óenmac a n-dís do marbad cen chinaid dot muinntir.’ Níro chreid in ríg curbad é a mac no beith and. ‘Cid ná creide a n-abair In rígan, a ríg Bretan?’ ol Congal. ‘Atbérsa frit,’ ol In ríg. ‘Bádu-sa fechtus & dáil mór imum isin dún-sa iar n-imthecht mo mic úaim, conus faca buidin móir chugam, céd láech a lín, óenóglach rempu, & folt rúad fair, Is é ba tóiseach dóib. Íarfaigter scéla díb. As-pert int óglach rúad ucud ba mac dam-sa hé & ba chugam tháinic. Íarfacht cách In bá fír sin & ní tardus nach fregra forro, acht ro fáemus a beith 'na mac dam arná tísta frim fhlaithius ó ánradaib Bretan & íarfaigim a ainm de. At-bert-sum ba Conán a ainm, úair ba Conán anmum In chédmic buí ocum-sa & ro ráidiu-sa fris cúairt Bretan do thabairt & a thecht a cind blíadna dom shaigid féin. Iarna bárach dún didiu isin dáil chédna, atchíam buidin móir ele cugaind, céd láech a línséin, óglach rempu & folt find fair. ÍArfaigit In fir scéla de. At-bert-sum in cédna ba mac dam-sa hé & ba Conán a anmum & as-pert-sa fris cúairt Bretan do chur mar In cédna. ISin tres laa trá atchíam buidin n-dímóir aile chugaind, móo oldás cach buiden, trí chéd láech a lín. Óglach cruthach rempu, áilli do láechaib In domain, folt dond fair. Tic chugaind iar sin & as-pert comad mac dam-sa & comad Conán a anmum. As-pert-sa In cédna fris & Is aire sin, a Chongail,’ ol In ríg, ‘nach creidimsi comad hé In láech ucud mo mac, ar In tríur sin do rád gó im agaid.’ ‘IS ead Is chóir ann,’ ol Congal, ‘dia tísat In tríar sin don dún comrac dóib & don láech ucut ar galaib óenfhir & cipé díb tí ass a beith 'na mac agut-sa.’ ‘Is cead lim,’ ol In ríg. Anait and In adaig sin & érgis Conán Rod co moch iarna bárach, ar Is é ba mac díles don ríg. Ocus téit do décsin In tsrotha buí i comfhocus don dún, & buí ag foircsi for néllaib áeoir & as-pert: ‘Atchím nél fola ós cind Conáin Ruaid, & nél fola ós cind Conáin Fhind, & nís fil ós cind Conáin Duind, & a dee nime,’ ol sé, ‘créd beirius Conán Donn ass cen tuitim limsa, ar Is lim thuitit In dí Chonán aile.’ Conadh ann as-pert: Atchíu tríar míled 'sa mag, co n-eirred n-álaind n-ingnad; fil úaistib, fri h-úair fergi, nél na fola fordergi. Nél fola ós cind Conáin Rúaid, is do bodéin a dímbúaid; in cédna ós cind Conáin Fhind in errid álaind imrind. Nír gab claidem, nír gab scíath, nír gab eirred tráeta tríath, nír gab gaisced Is gním glonn, láech ná freigéraind comlonn. Ní uil ós cind Conáin Duind nél na fola ros fégaim; dergfat-sa mo lainn indíu forna Conánaib atchíu. atchíu. Atchí iar sin buidin móir chuici isin drochat buí tarsin sruth & atchí óenláech rúad múr rempu & aichnis hé. Ocus as-pert fris: ‘Cía lán bud ferr lat agud do ní no thallad forsin drochat-sa?’ As-pert-sum ba hé a lán óir & argait. ‘Fír,’ ol sé, ‘nidat mac-sa don ríg, acht mac cerdai nó fir fogní nách aicdi éicin di ór nó argad, & fogéba-sa bás ind.’ Ferait comlann íarum & marbthar Conán Rúad ann. As-pert mac In ríg .i. Conán Rod, fri muinntir In fhir ros marb: ‘Dia n-innised neach úaib dam In fír In aichne do-radus forsin láech ro ainicfind sib.’ ‘Fír,’ ol síat, ‘ní thard neach for bith aichne bá-sa ferr iná In aichne do-radais for ar tigerna, ar ba mac cerdai a túaiscert Bretan hé & táinic tria borrfad n-aicenta co n-ebairt combad mac don ríg hé ó ro chúalai a beith cen mac oca.’ Tic indara fer díb gusin drochat & ro íarfaig-sium de in cédna. As-pert-sum ba hé a lán de búaib & graigib & táintib. ‘Fír,’ ol sé, ‘nídat mac-sa don ríg acht mac brugad & fhir thacaid & conáich.’ Scuchaid chuici íarum & gadaig a cheann de & íarfaigis dia muinntir In ba fír in aichne. ‘Fír,’ ol íat. Atchíat trá In tres m-buidin chucai, óenláech mór i tosach na buidne sin, tri chéd láech ina fharrad. Téit Conán ina choinne forsin drochat cédna & íarfaigis de, cía lán bá deach lais aici do ní no thallad forsin drochat cédna. As-pert-sum ba hé a lán do láechaib & curadaib fa óengním & óengaisced fris féin. ‘Fír sin,’ ol Conán, ‘at mac rígsa & nídat mac do ríg Bretan.’ ‘Fír,’ ol sei-sium, ‘nídam mac-sa do ríg Bretan acht am mac do ríg Lochland & m'athair ro marbtha i fill la bráthair dó budéin tria thangnacht, & ro indarpustar misi iar marbad m'athar, & ó'tchúalai ríg Bretan cen mac oca tánag fora amus d'fhagbáil chunganta slóig & sochraide lim do dígail m'athar; & is ed sin Is fír ann, & ní choimréc frit-sa imon flaithius nach dúthaig dam.’ Dogníat a n-dís síd & córu andsin & tecait isin dún go h-airm a m-buí ríg Bretan & Congal, & innisit a scéla ann leth for leith. Ba maith la cách uile In scél sin & as-pert didiu In ríg, ‘Do-bér-sa tuilled derbtha forsin macsa.’ ‘Cía derbad,’ ar Congal Cláen. ‘Ní hannsa,’ ol sé. ‘Dún fil agum-sa a n-imel Bretan .i. Dún Dá Lacha a ainm, atá didiu cloch amra isin dún sin & ní glúaiseann fri bréig & ní fhédann fer fingaile a toglúasacht nách a tógbáil & atát dá each óendatha ocum-sa isin dún cédna & ní rithait fa neach fogní gói co bráth & tíag-sa gusin dún sin dia derbad fort-sa In fír atberi frim.’ Dogníther samlaid uile: tógbaid In chloch & rithaid na h-eochu foí, ut dixit In ríg: Cloch atá a n-Dún Dá Lacha is fíu a comthrom d'ór datha; ní glúaisenn le bréig cen brath, is ní glúaisend fingalach. M'eichsi féin Is ferrdi a n-gnaí co bráth ní glúaisit le gaí; gluaisit le fírinde find, is lúath ághasta a n-érim. Dia fhis In bud tú mo mac, a chuingid calma comnart, rachad indíu co moch moch gusin dún a fuil mo chloch. cloch. Tinólaid Congal iar sin slóig Saxan & a ríg .i. Garb mac Rogairb & slóig na Fraingce & a ríg .i. Dairbe mac Dornnmáir & slóig Bretan fa Chonán Rod mac Eachach Aingcis & firu Alban fa chethrib macaib Eachach Buide .i. ed in errid úaine & Congal Mend & Suibne & Domnall Breac a sinnser. Do-bert lais uile In lín slóg sin co tardsat cath do Domnall co feraib Érenn ime for Muig Rath co tardad ár cenn eturru & co torchair Congal Cláen ann. Ar it é sin teóra búada In chatha .i. maidm ria n-Domnall ina fhírinne for Congal ina gói & Suibne do dul fri gealtacht ara méd do laídib ro lesaig & In fer do fheraib Alban do dul dia thír fesin cen luing, cen báirc, & láech aile i leanmain de. Ro marb didiu Cellach mac Maíl Chaba Conán Rod .i. mac ríg Bretan for galaib óenfhir, & ro marbtha didiu na rígu & na toísig olcheana tri nert comlaind & tria fhírindi flatha In ríg .i. Domnaill mic eda mic Ainmirech & tria nert In cathmíled amra .i. Cellach mac Maíl Chaba .i. mac bráthar Domnaill, ar níro marbad láech ná cathmíled do chlannaib Néill isin cath nach dígélad Cellach tria nert comlaind & imbúailti. Cona térná d'Ulltaib ass acht sé céd láech namá ro éladar asin ármuig fa Fherdomun mac Iomamain .i. láech amra d'Ulltaib intí Feardomun. Ní térna didiu d'allmarachaib ass acht Dub Díad druí do-deachaid fri folúamain asin chath & níro airis co h-Albain cen luing, cen báirc & láech marb i lenmain dia leathchois, dáig ro chuir Congal glas i cengal itir cech n-dís dia muinntir ag cur In chatha coná teichead neach díb ó chéli amail do-rónsat clanda Conaill & Eógain tria forcongar Conaill mic Báedáin mic Nindeda In rígmíled amra conid amlaid sin ro chuirset In cath. Conad Flead Dúin na n-Géd & tucait catha Muige Rath conice sin iar fír. FINIT. amen FINIT. BRUSSELS MS. 3410 (Fol. 55r-57v) As Fleidh Dhúin na n-Gédh do benadh an begán so ar Esp Earc Sláine IAR n-gabháil airdrícche na h-Éirenn do Dhomhnall mhac Aodha mhic Ainmirech mhic Shédna mhic Fherghas Cennfhada mhic Conaill Ghulban mic Néill Náoighíallaigh, ro cumhdaighedh dúnadh nó baile ríoghda romhaiseach lais ar brúach na Bóinne & do cruinnigedh fledh lánmhór lais do dhénamh bainn-se a bhaile & a ríghe óir ní raibhe i n-Éirinn dúnadh nó deghbhaile amhail an dún sin, acht narbó maiseach lasin rígh & lásna maithibh ainm an dúin .i. Dún na n-Gédh do gairdís de. Gonadh annsin adhubhairt Domhnall fria mhaoraibh & fri lucht a thabhaigh gach a bfuighdís i n-Éirinn d'uighibh gédh do thabhairt leó, óir nírbo h-onórach lásin rígh go m-bíadh cinél bíd nach ffuighthi aige forsan bfleidh. Ro tionóiledh iar sin an fhledh uile da gach ní rángas a les, acht na h-uighe gédh, óir nírbo h-urasa a bfagháil. Do-chúadar lucht an tobaigh ar fud na Midhe d'íarraidh na n-uighedh nó na n-ogh go t-tarladar for dhuirteach .i. tech pennaide m-becc & aonben amáin ann & bréid dubh fora cend & sí ag urnaighe dochum n-Dé. Ad-chonncadar muinnter an rígh ealta gédh a n-dorus an tige, & tíaghaitt astech, & fúaradar soidhthech lán d'uighib gédh ann, gonadh and adubhradar: ‘Rob sén maith dhúinn,’ ar síad, ‘úair dá c-cúartaigmis Éire ní fhuighmís ní búd mó iná so d'uighibh gédh a n-aoinionadh innte.’ ‘Níba sén maith,’ ar an bhen, ‘& níba sonas don fhleidh dochum a m-bérthar an m-becc m-bídh sin.’ ‘Créd an t-adbar,’ ar síad. ‘As é so a adhbar,’ ar an bhannsccál. ‘Naomh míorbaileach do mhuinntir an Choimdhe bhíos annso, .i. ESPucc nó comarba Espuicc Eirc Erc Sláine, & as edh a obair bheith isin mBóinn gonuicce a dhá occsaill ó mhaidin go tráth nóna, & a shaltair forsan trácht nó tír ina fhíadnaisi, & é ag ernaigthe do gnáth, & as í a phroinn gacha nóna iar t-teacht annso .i. ugh go leith & ceithre gais do bhiorar na Bóinne, & as amhlaid as cóir dhaoíbhsi gan a shárugadh fan m-begán bídh sin atá aicce.’ Ní thuccsat muinnter úaibhrech an rígh freccra fuirre, & beirid leó cuid an fhíreóin & an fhírnaoimh díadha. Ticc an naomh dia thigh íarumh um thráth nóna, .i. ESPucc nó comarba Esp Eirc Erc Sláine & ro innis an bhen sccéla dó amhail do rugadar máoir an rígh na h-uige leó dochum na fleidhe d'ionnsaighe an rígh. As annsin ro ferccaigedh an cléirech, go n-dubhairt: ‘Nárab maith an sén dontí gusa ruccadh an cinél bídh sin & nárab é sídh nó les Éirenn thiucfus don fhleidh gusa rugadh, achd gurab é a h-imresna & a cogadh & a h-eissíth thiocfas dhi.’ Ocus ro easccáoin an fhledh amhail as neimhnighe ro fhéd a h-esccáoine. Sccéla an ríogh, do cuiredh fesa & teachta úadha fó h-Éirinn go ríoghaibh & go h-úaislibh na h-Érenn go t-tíosdaois chuige do chaithemh na fleidhe. As síad roba ríoga cóigedhach, .i. Congal Cláon mhac Scannláin Sccíathlethain a rríghe Uladh, Criomhthann mac Aodha Cirr a ríghe Laighen, Máol Dúin mac Aodha Bennáin a ríghe Muman & a bráthair .i. Iollan mac Aodha Bennáin for Dhesmumhain, Raghallach mhac Úadach a ríghe Connacht & Domhnall mhac Aodha mhic Ainmirech i n-airdríghe úasta. Ro éirigh an rí do chur fháilte risna ríoghaibh & risna h-úaislibh; & adubhairt iar sin rena dhalta .i. Conghal Cláon rí Uladh dul d'fhéchain na fleidhe. Téid Conghal d'fhéchain na fleidhe & ro fégh fa seach idir bhíadh & fhíon & chuirm & ro fhégh forna h-uighibh gédh ad-chonnairc, óir ba h-iongnadh mór lais an nuimhir sin d'fhaicsin a n-aonionad dhíbh & ro ith greim as uigh díbh & ibhid dhigh ina deghaid & tig amach mar a raibhe an rígh & adubairt gomadh dóig lais dá m-beidis fir Éireann fri ré cheithre míos isin dún go bfuigdis a bfresdal bídh & dighe. Ba buidheach an rí desin & téid féin d'fhéchain na fleidhe, & ro h-innisedh dó amhail ro easccaoin EASP Eirc an fhledh & go sonnradhach gach aon no chaithfedh na h-uighe tugadh úadha féin. Ad-chonnairc an rí na h-uighe goro fhíarfaigh: ‘Cia ro chaith ní don uigh easbhadhaigh úd?’ ar sé, úair ro fhidir-siumh gibé do thoimheóladh .i. do chaithfed ní don fhleidh ar tús & iarna h-esccaine gomadh de do thiucfadh milledh Éireann & a aimhréir-siumh do dhénamh gonadh uime sin ro fhíarfaigh sgéla na h-uige go léir. Adubradar cách gurbó h-é Congal Cláon a dhalta-somh do chaith an ugh sin. Bá brónach an rí don sgél sin, óir ní raibhe i n-Éirinn énnduine búd mesa lais do chaithemh na fleidhe ar tús iná Congal, úair ro fhidir a droichchíall & a olca mionca fair roimhe sin; & adubairt nach c-caithfedh nech ar bith don fhleidh go t-tuccotáoi dá apstol décc na h-Éirenn dia coisreccad & dia bennughad & go c-cuirid a h-esccaoine for c-cúl dá ffédaid. Tuccadh íaramh na naoimh sin uile fo h-áoinionad go m-bádar isin dún lá Domhnall. As íad so na naoimh do-chúadar annsin: .i. 1. Finnén Muighe Bile, 2. Finnén Chlúana h-Iraird, 3. Coluim Cille, 4. Coluim mhac Criomhthain, 5. Cíarán Clúana mac Nóis, 6. Cainnech mhac úa Dhalann, 7. Comhgall Bennchair, 8. Brénainn mhac Fionnlogha, 9. Brénainn Biorra, 10. Rúadhán Lothra, 11. Nindidh Cráibhtheach, 12. Mobí Cláirenech, Molaisi mhac Nadfráoich gonadh íad sin dá apstol décc na h-Éirenn & céd naomh maille gach ardnaomh díobh. Tugadh uile an líon naomh sin do bhennugadh & do choisreccadh na fhleidhe. Tar a chenn sin uile nír fhédsad a h-esccaoíne do chur for c-cúl ó do thomhail Congal ní don fhleidh ríana bennacchad. Ro shuidh an rí & na ríogha & na slúaigh ó shin amach, & do réir dlighidh & onóra as do Chongal Chláon búd cóir lethlámh dhes rígh Érenn, & ní h-amhlaidh sin tarla an oidche sin; & tuccadh ugh ghéoidh for méis airgitt a bfíadhnaisi gach rígh isin tigh, & ó ráinic an mhías & an ugh a bfíadhnaisi Chonghail do-rónadh mías chroinn nó maide don mhéis airgitt & ugh chirce don uigh ghéoidh amhail ro bháoi a n-dán móruilc do chách. Ó'dchonncadar muinnter Chongail sin, nír míadh .i. onóir leó suidhe nó longadh caithemh & méd na h-esonóra fúair a rígh féin .i. Congal Cláon. Ro éirigh fer do mhuinntir Chongail & adubhairt: ‘Ní maith do shén, a Chongail,’ ar sé, ‘as mór na h-athaisi tuccadh ort anocht a t-tigh an rígh .i. tigerna Oirghíall do chur isin áit dhoba cóir dhuit-se, & ugh ghéoidh for méis airgitt a bfíadhnaisi gach rígh astigh, acht tusa att áonar & ugh chirce for méis croinn at fhíadhnaise.’ Ní thug Conghal dá aire gomadh tarcuisne nó mí-onóir gach ní dogébadh a t-tigh a oide féin. Tar a chenn sin baoi do mhéd an ghreasachta tugadh ar Chongal goro éirigh ina shesamh & gur líon dásacht & mire menman é & ro ghabh a ghaisgedh fair & ro ling a bfíadhnaisi an rígh. Tarla fer do mhuinntir an rígh ris, & adubairt ris suidhe & go bfuighedh fritháilemh amhail fúaradar cách. Ó chúalaidh Congal sin, do-rad béim don óglách go n-derna dá chuid de. Ba h-úamhan lasin rígh & la gach n-aon astigh Congal annsin óro airighset ferg fair. Ocus adubairt Conghal: ‘Ná bíodh eccla ort, a rí,’ ar sé, ‘óir gé mór d'ulc & d'éccóir do-rónais oram-sa ní h-úamhan duit mé,’ & ro innis Congal a bfíadhnaisi cáich go coitchenn gach a n-derna an rígh do mhasla & d'éccóir air & adubairt: ‘Do-bheirimsi fam bréithir,’ ar sé, ‘go t-tiubhar-sa cath duit-si go bferuibh Éirenn umad,’ & ro imthigh úatha amach iar sin & do chuir an rí drem do naomhaibh Érenn le chomaidh a n-díaig Conghail & ní táinic leó ar chomhaidh ar bith, & ní táinicc le teachtuibh ar bith eile ar chomhaidh nó ar chennach dár t-tairgedh dó, & ro glúais roimhe go tech Ceallaig mhic Fhiachna Finn .i. bráthair athar do Chonghal, & do bí sé 'na shenóir aosda & ro fhíarfaigh sgéla de & ro innis Congal sgéla dó ó thús go deiredh. Ocus adubhairt an senóir le Conghal, ‘Éirighsi go h-Albuin,’ ar sé, ‘óir as inghen do ríg Alban do máthair, & inghen rígh Bretan do shenmáthair .i. máthair do máthar, & tabair cath do rígh Érenn & díoghail do masla air.’ Ba buidheach Congal don chomhairle sin & do-róine amhail do mhúin Ceallach dó, & thug leis Albanaigh & Bretnaigh dochum n-Éirenn, & ro chruinnigh Ulltaigh .i. a mhuinnter féin maille ríu, & fa díobh sin Suibhne mac Colmáin Cúair, tigerna Dál Araidhe, antí ro h-esccaoinedh le Rónán fána easonóir do dénamh. Ocus tángattar na slúaighte sin a c-coinne & a c-comhairrcis rí Érenn do thabairt chatha dó 'san magh le n-abarthar Magh Rath. Táinic rí Érenn don leith eile & ro cuiredh cath oirderc ettorra .i. Cath Muighe Rath & sgríobhthar san cath sin nach deachaidh aoinneach beó dá t-táinig go h-Érinn le Congal acht días, & ro marbad Conghal féin 'san cath & líon do-áirmhe dá mhuinntir & do-chúaidh Suibhne mhac Colmáin ar gealtacht & do marbadh do rinn iar sin do brígh itche Rónáin, & ro marbad iliomad do shlúagh rí Érenn gé go t-táinicc féin asan c-cath beó. Ocus as inmhesta gurab é sárughad an naoimh & a mhallughadh fhéin foran ffleidh fodera na h-uilc móra sin do theacht idir rí Érenn & a dhalta &c. IAR c-codladh don rígh .i. Domhnall mhac Aodha mhic Ainmirech i n-Dún na n-Gédh oidhche áirithe ad-chonnairc aisling iongnadh .i. cuilén con ro h-oiledh aige féin do dhol ar mire & cúanairt Éirenn & Alban & Bretan & Saxan do chruinniughadh don chuilén dochum n-Érenn go t-tuccsat seacht c-catha don rígh go bferaibh Érenn uime goro cuiredh ár cenn ettorra gach laithe díbh sin conadh isin seachtmadh laithe ro brisedh forna conaibh & ro marbadh cú an rígh ann afar lais. Ro mhusgail an rí asa chodladh & téid do chlisedh go raibhe for lár an tighe. Tucc ben an rígh a dhá láimh ima brághait & adubairt ris: ‘Dein comhnaidhe agamsa, a rí,’ ar sí, ‘& ná tabair h-'aire d'aislingibh nó do shíabraibh oidhche,’ ar sí, ‘& ná bíodh egla ort, úair atáid slúaigh & sochaide ad thimcheall.’ ‘Bennacht ort, a ben,’ ar sé. ‘As maith an teccuscc tugais damh.’ Ro fíarfaigh a bhen sccéla dhe ciodh ad-chonnairc. ‘Ní inneó-sa duit-si nó do neoch eile go bfaicer Máol Cabha cléirech, mo derbráthair, óir as é breithemh aislingthe as ferr atá i n-Éirinn eision.’ Do-chúaidh an rí céd cairpteach mar a raibhe Máol Cabha. IS ann ro baoi Máol Cabha an tan sin a n-Druim an Iolair ós cenn Bhéil tha Senaigh mar a t-tig an abhann dárab ainm an Éirne as Loch Éirne, & é 'na chomhnaidhe ann & dísert beg aicce iar bfágbáil ríghe n-Érenn ar grádh an Choimde & deichneabhar ban maille ris re h-ullmugadh bídh & céd cléirech fri h-aifrennaib & fri tráthaibh. Ráinicc an rí mar a raibhe Máol Cabha & ro fhíarfaigh Máol Cabha sgéla de, & ro fher fáilte fris & ro anastair an rí aige annsin secht laithe, & ro innis an rí a aisling dó iar sin & adubairt ris breth do breith fuirre. Ro h-imdergadh Máol Caba ó'dchúalaidh an aisling & adubairt: ‘Mac ríogh & cuilén con,’ ar sé, ‘ionann aisling dóibh, a rí,’ ar sé, ‘& atád dá dhalta agad-sa .i. Conghal Cláon .i. Rí Uladh & Cobhthach Cáom rí Connacht. Éireóchaid nech éiccin aca at aghaidsi & do-bhéra eachtrandach & lucht dénma uilc Alban & Bretan & Saxan it aghaidsi dochum n-Érenn & do-bhérad seacht c-catha duit-si, a rí, & an sechtmadh cath cuirfidher ann thuitfidh do dhalta-sa & as í sin breath na h-aislinge, a rígh,’ ar sé; ‘& as amhlaidh mholaimsi duit fledh do chruinniugadh & fir Érenn do thabairt dá chaithemh & braigde gach cúigidh i n-Éirinn do gabháil & an días daltadh atá agut do ghabáil go cenn m-blíadna & a léigen amach a c-cenn blíadna & seóid & maoine do thabairt dóibh.’ Nír chreid an rí gé go t-tiucfadaois fir Érenn ina aghaid go t-tiucfadh a dhalta Congal ina aghaid & nír gabh comairle Maoil Chabha. Gacha ní chena do fíoradh fáistine Máol Cabha, óir ro tionóiledh Bretnaigh, Albanaigh, & Saxanaigh le Congal do thabairt catha don rígh amhail innister 'san leabar darab ainm Cath Muighe Rath. Ro baoí mac don Máol Cabha so adubhramar ag cuidiugadh le derbráthair a athar .i. rí Érenn an cath do chur .i. Ceallach mhac Máol Cabha 'sa shliocht ara bfuilit muinntir Gallchubhair, & as é an tres gaisccedhach as ferr aderar do bheith 'san chath é .i. ei-siumh & Congal Cláon rí Uladh & Conán Rod mac Rí Bretan. Ocus do bí an Ceallach so féin & a dherbráthair Conall Cáol trí blíadhna dég i ríghe n-Érenn, & do bí an Máol Cabha cléirech dob' athair dóibh ceithre blíadna i ríge n-Érenn do réir na réimenn ríograidhe & na n-dúantadh senchais ina bfuil coiméd ríograidhe Éirenn &c.

https://celt.ucc.ie//published/G302014.html

G302016

Rangordnung der Könige in Tara

Unknown

Benjamin Hazard

c.900–1200

Middle

DE, GA

—

—

—

Temair, saer In sossadh do cech ríg dia rímhe, imme, maith an t-áighi, suides flaith cech tíri. Dia láim deis rí Caisil cáin cuiri, rí Laigen lín n-graige hi cétlud fri suidhe. Suidid airdrí Ailig dia chliu, céim co clothgai, rí Ulad, ard n-athe, hi cétlud ríg Fochla. Fosernd clothrí Connacht íer cúl, cáine sretha, fri senchus, só fatha, fri búaid ocus breatha. Baghaso an crutsa, is cóir cía noderba, suidigud ard amrae tige túathaich Temra. Temair.

https://celt.ucc.ie//published/G302016.html

G302017

Cormac mac Cuillenáin and the jesters

Unknown

Elva Johnston and Beatrix Färber

c.900-1200

Middle

EN, LA, GA

—

—

—

Tri briathra do-ratt Coprmac mac Cuildenain. .i. nach biad en-aghaid re a lind gan tri neithe do denam .i. cen ní do tiodhnacadh & cen ilceola anaitenta d' eistecht & gan iarmeirge dutrachtach do denam i n-onóir In aird-righ. Et In aghaid re c-cath do tabairt dó do Cerball mac Muiregain do-battar triar crossan fa mór airmittin & gratsa aicce ina focair In aghaid-sin. Et do-rat duine tri h-ubla mora aidble do Corpmac et adubairt; ‘A crossana,’ ar se, ‘da n-derntai airfitedh amarach dam, do-gebhtai na h-ubla sech In slogh uile,’ & do-gabattar do laimh co n-dingnedis ge mad beo marbh iat. ‘Tabraidh mo lamh fa comhall-sin,’ ar Corbmac, & do-naiscc orra amlaid-sin, & tuccadh In cath arna marach & do-rochair Cormac ann. Et ar t-techt na h-aidhce da n-ionnsaighe adubairt Cerball: ‘Eirgidh nech uaibh,’ ar se, ‘d' fis an armaigh & do fechain Corbmaic an comhaillfed-se a luighe.’ & do-cuaidh In techtaire dia fis & mar do-bí ann at-connairc cinnu na c-crosan ic com-aentuccud cum a cele. Is ann adubairt Gegan, an brathair ba h-amhra & ba h-aireghda dibh: ‘Druididh cuccainn ille,’ ar se, ‘et an f-fedabair cuin do-gabhabair do laimh airfittedh do denam do mac Cuilennain et as mor an feidhm a dingbáil airfidigh do denam dó, & dá madh beo sinde, do-génmais a airpeitedh & do-cedaigh In Coimdhe dún a airfidedh-somh et sind marbh.’ Et at-bert Gegan na roinn-si: Truaghan sin, a Rí na righ, a Rí firen fichtib sluaigh, is eolcaire na gach ceol ceol na c-cend In aidche fuair. A chind Gégain, druid ille, co n-dernamais coinircle, mór inní fa t-tuccsam láimh airfeitedh mic Cuilendain. Ar t-triur brathar dúin aréir maith ar lathar imon sluagh, anocht ge 'táit ar tri cind acc airfittedh co tim truagh. Uch monuar on uch monuar, ge gerr ó dhomnach go luan as giorra bíos rí na nell ag denam trein go m-ba truagh. Do-rat uball cech fir dún flaith do-bí ag fulang na sluagh, agus do-naiscc oirn da deoin co n-dingnemis ceol bud truagh. O do-tuit Pol le Neir — sgel mor isa domhan toir — nochar faccbadh ar In n-glend indsamhail chinn Corbmaic cain. Uchan, ach, do-tuit Cormac isin cath, o thesta a sil asin m-bith, maisi righ Caisil at-bath. Corbmac a Tulach na righ do-badh rí ar Mumain muadh gach ni do-fuighill a bel, do-fuiling gach tren Is grach truagh. Maith do suidhe dabach mór, maith do dluighe ralach ruadh, maith do tabairt laich i l-lén, maith do denamh trén do truagh. Camhair-so, coisccidh bhar c-ceol, mithid dibh eistecht monuar, beiridh bennachtain anocht is eirgidh chum bhar c-corp truagh.

https://celt.ucc.ie//published/G302017.html

G302018

Buile Shuibhne

Unknown

Beatrix Färber

1200-1300

Early Modern, Middle

EN, LA, GA

—

—

—

Dála Shuibhne Mhic Colmáin Chuair, rígh Dál Araidhe, roaisnéidhsem remhainn do dhul ar fáinneal & ar folúamain a cath, ba hedh ann fochann & tucaitt tresa ttángattar na hairrdhena & na habarta fúalaing & folúaimhnighe sin fáoi-siumh tar chách a ccoitchinne & febh tecómhnaccair dhó iaromh. Báoi aroile naoimh-erlumh uasal oirdnidhe hi tír nÉrenn .i. Rónán Fionn, mac Beraigh, mic Criodáin, mic Earclogha, mic Érnainne, mic Urene, mic Seachnusaigh, mic Coluim Chúile, mic Muiredhaigh, mic Laogaire, mic Néill, .i. fer comhailte tiomna DéDé & congmála cuinge crábuidh & fuilngthe ingreama ar sgáth an Choimdedh an fer sin. Ba mogh-sén díles diongmála do Dhia, ar nobhíodh ag crochadh a chuirp ar grádh Dé & do tuilledh fochraicciu dia anmain. Ba sgíath dhídin fri drochaimsibh diabhail & doáilchibh an fer mín muinterrdha mórmhonarach sin. Robaoi-sidhe fecht ann ag tórainn chille i nDál Araidhe .i. Ceall Luinni a comhainm. As é robadh rígh ar Dhál Araidhe an ionbaidh sin .i. an Suibhne, mac Colmáin, adrubrumar. Rocuala 'diu Suibhne airm a raibhi guth chluig Rónáin ag tórainn na cille, go rofhíarfacht dia muintir cidh adchualadar. ‘Rónán Fionn mac Bearaigh,’ ar síad, ‘atá ag tórainn chille it chrích-si & it fheronn & as é guth a chluig itchluini-si anosa.’ Rolonnaigedh & rofergaigedh go mór antí Suibhne & roéirigh go dian deinmneadhach do dhíochar an chléirigh ón chill. Tarraidh a bhainchéile .i. Eorann ingen Chuinn Chiannachta eiti an bhrait chortharaigh chorcra robhúi ime dia fhosdudh, go rosging fón teach an sioball airgid aeinghil co míneagur óir robhaoi san brat ós a bruinne. Lasodhain fágbaidh a bhrat ag an ríogain & dothaod roimhi lomnocht ina réim roiretha do dhíochar an chléirigh ón chill co riacht áit ina raibhe Rónán. As amhlaidh robhúi an cléirech ar cionn Suibhne an ionbaidh sin, ag moladh rígh nimhe & talman .i. ag solusghabáil a pshalm & a pshaltair líneach lánáluinn ina fhiadhnuisi. Dosfuairgaibh Suibhne an pshaltair go rotheilg a bfudhomhuin an locha lionnfoair robhaoi 'na fharradh go robáidedh ann í. Rogabh Suibhne lámh Rónáin iarsin co rotharraing ina dhiaigh é tar an ccill amach & níor léicc láimh an chlérigh úaidh fós no go ccúala an éighemh. As é dorinne an éighemh sin .i. giolla Congail Chlaoin mic Sgannláin, arna thecht ar cenn Shuibhne ó Chongal féin do chur chatha Mhuighe Rath. Ó ráinic an giolla co háit n-iomagallmha fri Suibhne adféd sgéla dhó ó thús go deredh. Téit trá Suibhne lasan ngiolla & fágbaidh an clérech go dubhach dobrónach ar mbádudh a pshaltrach & iar ndénamh a dhímigni & a esonóra. Diuidh laoi co n-oidhche iarsin doriacht dobarchú robúi isin loch dochum Rónáin & a pshaitair leis gan milledh líne ná litri inte. Dobert Ronán altugudh buidi do Dia trésan mirbuile sin & mallachais Suibhne iaromh, conadh edh roráidh: ‘Mo ched-sa fri ced an Choimdedh chumachdaigh,’ ar sæ, ‘amail táinicsiomh dom dhíochur-sa & é lomnocht, gurab amhlaidh sin bhías do ghrés lomnocht ar faoinnel & ar folúamhain sechnóin an domhain, gurab bás do rinn nosbéra. Mo mallacht-sa for Suibhne bheós & mo bhennacht for Eorainn rothriall a fhostudh & fós fágbhaim-si do chloinn Choimáin an lá atchífit an psaltair si robáidedh la Suibhne gurab díth & dílghenn dóibh’; & atbert In láid: Rónán Suibniu mac Colmáin romchráidh, romtharraing leis ar leathláimh, d' fhágbháil Chille Luinne lais dom beith athaigh 'na hégmais. Táinig chugum 'na rith rod amail rochóala mo chlog, tug leis feirg n-adhbhal n-anba dom athchar, dom ionnarba. Leasg lem-sa mh'athchar abhus ón bhaile céda rabhus, gérbo lium-sa robadh lesg do Dhía táinic a thoirmesg. Níor léig mo lámh as a láimh co ccóalaidh an éighemh n-áin, go n-ébreadh ris: 'tair don chath, doriacht Domhnall Magh ránRath. Dodheachaidh maith dhamh-sa dhe, ní ris rugus a bhuidhe, ó doriacht fios an chatha do shoighidh an ardflatha. Ro-ionnsaigh an cath go cían dár chláon a chonn Is a chíall, sirfidh Éirinn 'na gheilt ghlas agus bidh do rinn raghas. Mo pshaltair doghabh 'na láimh dusfarlaic fón linn láin, dorad Críst chugum gan chair conár bhó misdi an pshaltair. Lá co n-oidhche fán loch lán is nír mhisdi an breac bán dobhrán do dheóin Mic Dé dhe doroidhnacht damh dorisse. An pshaltair doghabh 'na láimh fágbuim-se do chloinn Cholmháin, bídh olcl do chloinn Cholmáin chain an lá dochífed an pshaltair. Lomnocht dodheachaidh sé sonn dom thochrádh Is dom thafonn, as edh doghéna Día dhe, bídh lomnocht dogrés Suibhne. Rogabh gá astadh a brat Eorann, ingen Chuinn Chiannacht, mo bhennacht ar Eorainn de is mo mallacht ar Suibhne. S. Dodheachaidh Rónán iarsin go Magh Rath do dénamh síodha eitir Dhomhnall mac Aodha & Congal Claon mac Sgannláin & níor fhéd a síodhugudh. Doberthaoi immorro an cléreach i ccomairci eaturra gach laoi go nach marbhtha neach and ón uair rotoirmisgthi an cathugudh go cceadaighthi dóibh doridhisi. Nomhilledh trá Suibhne cumairce an chléirigh, uair gach sídh & gach osadh fogníodh Rónán robrisedh Suibhne, ar nomharbadh fer ré tráth an chomhlainn gach laoi & fer eile ré sgur an chomhlainn gacha nóna. An lá dono rocinnedh an cath mór do thabairt táinic Suibhne ria gcách dochum an chatha. As amhlaidh robaoi & léine sreabhnaidhe síodae i cusdul frí gheilchnes dó & fúathróig do shról rígh uime & an t-ionar tuc Congal dó an lá romarbh Oilill Cédach rí Úa bFaoláin for Magh Rath, ionar corcra comhdatha esein co cciumhius dlúith deghfhighthi d'ór áluinn órloisghthi ris, co sreithegar gem ccaomh ccarrmhogail ón chionn gór araill don chiumhais sin, go stúaghlúbaibh síoda dar cnaipidhibh caoiméttrochta re hiadhadh & re hosgladh and, go bfoirbreachtadh airgid áoingil gacha cáoi & gacha conaire imthéighedh, crúaidhrinn chaoilshnáithaide don ionar sin. Dhá shleigh shithfhoda slinnleathna ina lámhaibh, sgíath breacbhuidhe bhúabhallda for a mhuin, claideamh órdhoirn for a chlíu. Táinic roimhe fón toichim sin co ttarla Rónán dó & ochtar psalmchetlaidh dá muintir ina fharradh & íad ag crothadh uisge coisreagtha dar na slúaghuibh & roscroithset ar Suibhne hi ccuma cháich. Agus andar leis-siomh bá dá fhochuidmedh rocroithedh an t-uisge fair, & dorad a mhér a suainemh na sleighe seimnidhe robhúi ina láimh & rosdiubhraic do pshalmcheadlaidh do muintir Rónáin go romarbh don oenorchar sin é. Dorad andara hurchar don fhogha faobrach uillenngér dochum an chlérigh budhdhén go rosben isin chlog robháoi for a ucht, go rosging a crann as a n-airde isin aer, co n-ébairt an cléireach: ‘Guidhim-si an Coimde cumachtach’, ar sé, ‘an ccomhairde dochúaidh crann an fhogha isin aer & a néllaibh nimhe co ndeachair-si amail gach n-ethaid & an bás roimris-si for mo dhalta-sa, gurab eadh notbéra .i. bás do rinn, & mo mhallacht-sa fort & mo bhennacht for Eorainn, Uradhrán & Telli uaim i n-aghaidh do shíl & chloinne Colmáin Chuair,’ & itbert: Ronán Mo mallacht for Shuibhne, rium Is mór a chionaidh, a fhogha bláith builidh dosháith trém chlog creadhail. An clog sin roghonais notchurfi-si ar cráobhaibh gurbat aon ré hénaibh, an clog náomh ré náomhaibh. Mar dochuaidh i cédóir crann an fhogha a n-airde co ndeachair-si, a Shuibhne, re gealtacht gan chairde. Roghonais mo dhalta, rodergais as t'fhogha, bíaidh dhuit ann do chomha gurab do rinn ragha. Madh dá ttísat riom-sa síol nEoghain go tteinne, noscuirfet a ccrannacht Uradhrán Is Teille. Uradhrán Is Teille roscursiod i ccrannacht, an ced-sa, tré chorracht, as let-sa mo mhallacht. Bennacht uaim for Eorainn, Eorann chaemh gan crannacht, tré dhuilghe gan domacht for Shuibhne mo mhallacht.'Mallacht. Ó rochomhracsiot iarom na catha cechtarrdha robhúirset an damhradh dermháir adíu & anall amail dámha damhghoire co ttuargaibhset trí tromghaire ós aird. Ó'dchúala thrá Suibhne na gáire móra sin & a fhuamanna & a freagartha i néllaibh nimhe & i fraightibh na firmaminnte rofhéch Suibhne suas iarum co rolíon nemhain & dobhar & dásacht & fáoinnel & fúalang & folúamain & udmhaille, anbsaidhe & anfhoistine, miosgais gach ionaid ina mbíodh & serc gach ionaidh noco roichedh; romheirbhlighset a meóir, rocriothnaighsiot a chosa, roluathadh a chroidhe, roclódhadh a chédfadha, rosaobadh a radharc, rotuitset a airm urnocht asa lámhuibh co ndeachaidh la bréithir Rónáin ar gealtacht & ar geinidecht amail gach n-ethaid n-æerdha. An tan immorro doriacht asin ccath amach ba hainminic nothaidhledh a chossa lár ar lúas a réime & an tan nothaidhledh ní bhenfadh a drúcht do bharrúachtar an fheóir ar éttroma & ar aerrdhacht an chéme nochingedh. Ní roan don réim roiretha sin co nár fág magh ná machairi ná maolshliabh, móin ná muine ná mothar, cnoc ná cabhán, ná coill chlithardhlúith a nÉirinn gan taisdeal an lá sin, go ráinig co Ros Beraigh i nGlenn Earcáin co ndeachaidh isin iobhar robhaoi isin glinn. Romheabhaidh an cath re nDomhnall mac Aodha an lá sin amail adrubrumar & rohaisnéidhsem remhainn. Robhaoi éimh clíamuin do Suibhne isin chath .i. Aonghus Remhar mac Ardghail mic Macníadh mic Ninnedha do thoathaibh Úa Ninnedha do Dhál Aruidhe. Táinic sidhe a ráon madhma asin ccath go mbuidhin dia muintir imalle fris & as í conair táinic a nGlionn Earcáin. Baoi siumh trá cona muintir ag iomrádh ar Suibhne ara iongantaoi leó gan a bheó nó a mharbh d'fhaicsin ó rochomraicset na catha, acht chena bá derbh leó gurab tré esgcáoine Rónáin fodrúair gan fios a oidhedha. Rochualaidh éimh Suibhne ar chansat & é isin iobar ósa ccionn, & itbert: Suibhne 'A óga, tigidh a lle, a fhiora Dhál Araidhe, foghébhthaoi isin bhile a bfuil an fer forsa táoi iarraidh. Dodheónaidh Dia dhamh-sa sunn betha iomnocht iomchumhang, gan ceól Is gan codladh sáim, gan banchuire, cen bandáil. Misi sunn ag Ros mBearaigh, domrad Rónán fo mheabhail, romsgar Dia rém dheilbh nád ró, sgaraidh ré mh'eól, a ógó. A óga. Ó'dchualadar na fir Suibhne ag gabáil na rann tugsat aithne fair & roráidhset fris taobh do thabairt friú. Adbert-som nach ttiubradh tré bhith síor. Ó robhádar-somh iarumh ag iadhad im an mbile rotógaibh Suibhne uime co háithétrom aéerda óthá sin co Cill Ríagain i tTír Chonuill & rothoirinn iarumh a mbile na cille. As ag an mbile sin dorala do Dhomhnall mac Aodha cona shluagaibh do ueith a haithle an chatha & ó'dchonncadar an gheilt ag dol isin mbile tángadar drong dona slóghaibh go roiadhsat ina iomthacmhang ima ccuairt; gabhaid iarumh ag tabairt túarusgbála na geilti ós aird, adberedh fer ann bá ben, adberedh fer eile bá fer robhúi ann, go ttarad Domhnall féin aithne fair, conadh ann adbert: ‘As é Suibhne fil ann,’ ar sé, ‘.i. rígh Dál Araidhe roesgcáoin Rónán an lá tugadh an cath. Maith éimh an fer fil ann,’ ar sé, ‘& dá madh áil leis seóide & máoini d'fhagbáil fogébadh úainne da ttugadh taobh frinn. Truag lem,’ ar sé, ‘iarsma muintire Congail amlaidh sin, ar robtar maith & robtar móra mo chomhada-sa do Chongal,’ ar sé, ‘re ccur an chatha, et robadh maith dono comairle Choluim Chille don ghille úd féin dá ndeachaidh lé Congal do chuingidh sochraidhe co rígh Alban im aghaidh-si’; conadh ann adbert Dombnall an láid: Domhnall Cionnus sin, a Shuibhne sheing? robadh tóiseuch mór ndíreim an lá tugadh an cath clóen, ar Macc Rath robadh rochóemh. Cosmhuil do ghnúis érgna iar n-ól re corcair no re coemhór, cosmhuil do chúl gan chaire re clúimh nó re casnaidhe. Cosmhuil gné do chuirp choidche re sneachta n-úar n-(r)æcnoidhche, do rosg rogormadh mar ghloin, mar oighreadh séimh snúadhamail. Áluinn cuma do dá chos, dar liom ní trén th'urradhus, t'airm rathmara, ruicthis fuil, robsat athlumha i n-iomghuin. Targaidh Colaim Cille dheit nemh agus ríghe, a romheic, díogháir tángais isin Magh ó príomhfháidh nimhe is talmhan. Adubairt Colum Cille, fáidh fosaidh na fírinne, líon ticcthi tar tuile theinn ní riccthi uile a hÉirinn. Targus-sa do Chongal Chlaon tan robámar imaráon bennacht fer nÉrenn uile, ba mór an t-ioc énuige. Muna gabha uaim-si sin, a Chonghail chaoimh mic Sgannail, ga breith bhéire, mór an modh, orm-sa, más eadh, it aonor? Gébhad-sa úait madh maith lat, tabhair dhamh-sa do dhá mac, do lámh dhiot Is do bhen mbas, t'ingen Is do rosg rinnglas. Nocha Béra acht rinn fri rind, béd-sa choidche In bhar n-oirchill, as é ar ccomhrádh iman ccacht, beir-si lomnán mo mallacht. Bidh cuid do chuifir do chorp, beittid fiaich ar do thromthocht, nodgonfa ga dremhan dubh agus beir-si faon folumh. Atáoi it áonar seach gach rígh gum aimhles ó thír do thír, rodlesaighes thairis sin ón ló rondug do mháthair. As ann fós tugadh an cath ar an maighin a Muigh Rath, robhúi bráon dar claideamh nglas, torchair Congal Cláon cionnus. Cionnus. Ó'dchuala trá Suibhne sésdan na sochaidhe & muirn an mórshlúaigh nostógbaidh uime asin mbile re fraisnéllaibh na firmaiminti ós mullaighibh gacha maighni & ós fhéigi gacha ferainn. Baoi fri ré chéin iarsin seachnóin Érenn ag tadhall & ag turrag a sgalpaibh cruadhcharrag & a ndosaibh crann urard eidhneach & i ccuasaibh caolchumhguibh cloch ó inber do inber & ó binn do binnd & ó glinn do glionn go ráinic Glenn mbitháluinn mBolcáin. Ann no thathaigtis gealta Éirenn ó robadh slán a mbliadhain ar gealtacht, ar as ionadh aoibhnesa móir an glenn sin do gheltaibh do grés. Uair as amlaidh atá Glenn mBolcáin & ceithre doirsi ag an ngaoith ann & roschoill roáluinn rocháoin ann bheós & tiobrada táobhghlana & uarána ionnfhuara & glaisi gainmidhe glanuisgidhe & biorar barrghlas & fothlocht fann foda for a lár. Iomda fhós a shamha & a shiomsáin & a lus-bían & a biorragáin, a chaora & a chreamh, a mhelle & a miodhbhun & áirnidhe dubha & a dercain donna. Nobídh dono gach æ dona gealtaibh ag tuargain a chéile im thogha biorair an ghlenna sin & im roignibh a leptach. Robúi dono Suibne athaigh fhoda isin ghlenn sin conustarla aen na n-oidhche ann a mullach sgíach urairde eidhnidhe robhaoi isin glinn. Robá deacair dó-sumh iumfhhulang na leaptha sin, uair gach cor & gach iompódh nochuiredh dhe nothegmadh frais do dhealgaibh sgiach ann, co mbíttís ag tolladh & ag treaghdadh a thaoibh & ag comhghuin a chnis. Roaitherraigh Suibne iarum asin leabaidh sin dochum ionaidh ele. As amhlaidh éimh robhúi an t-ionadh sin & motharmhuine móirdreasa míndeilgneach ann & áonchraobh dhíoghainn droighin ar na hionfhás na hénur trésan muine suas. Tairisedh Suibhne for barr na craoibhe sin, sdúaghais & lúbais an croabh chomhcháol robháoi faoi go ttarla béim n-asglainn de trésan muine go ttorchair go lár talman, co nach raibhe méd n-orlaigh ann ó a bhonn go a bhathais gan fhuiliúgudh, gan forrdergudh fair. Adráigh iaromh go héneirt anfann & dothoed trésan muine amach, co n-ébairt: ‘Mo chubhais éimh,’ ar sé, ‘as deacair an bheatha so d'fhulang tar éis deghbhethad & bliadhain gus aréir damh-sa forsan mbethaidh-si’; conadh ann adbert an laoidh: Suibhne 'Bliadhain gus aréir dhamh fó chiamhair chraobh eitir tuile Is tráigh gan tuighe fom tháobh. Gan cerchaill fóm chionn eitir ferchloinn fhinn, baeghal, a Dhé, dhúinn, gan fhaobar, gan rinn. Gan comhthocht fri mnáibh, acht madh fothlacht fían, as cuid iodhan óg, biolar, as é ar mían. Gan rúathar co rígh am úathadh im eól, gan airgni go hán. gan chairde, gan cheól. Gan chodladh, monúar, go n-abrar a fhíor, gan chobhair co cían, as doraidh mo dhíol. Gan tegh lomnán lán, gan comhrádh bfher bfhíal, gan rígh riom da rádh, gan lionn Is gan bíadh. Trúagh romthearbadh sunn rem shlúagh trealmach trom im geilt géir tar gleann gan chéill Is gan chonn. Gan bheth ar cuairt rígh acht rúaig ar gach ráon as í an mhire mhór, a rí nimhe naomh. Gan áos comhlán ciúil, gan comhrádh fri mnáibh, gan tiodhnacal séd, tuc mh'ég, a Chríst cháidh. Robádhus-sa feacht, ge béo mar 'tú anocht, ba neamhfhann mo nert ar ferann nárbh olc. Ar eachaibh co hán i mbeathaid can bhrón, ar mo ríghe raith robsam rígh maith mór. Beith mar 'tú 'na dhíaid dot chreic, a Chríst cáidh, im bhochtán gan brígh a nGlionn Bolcáin báin. An scé nach máoth barr romthraoth Is romtholl, súaill nach ttuc mh' oididh, an craobh droighin dhonn. Cath Congail co cclú, ba liach dhún fo dhí, ba día mairt an maidhm, lía ar mairbh 'náid ar mbí. Ar faéinnel go fíor gerbham saéirfher séimh, isam triamhain trógh bliadhain gus aréir.'Bliadhain Robháoi-siumh amlaidh sin a nGlinn Bolcáin go rostógaibh uime feacht ann co ráinic Clúain Cilli a ccoiccrích Thíre Chonaill & Thíre Bóghaine. Dochuaidh iarumh for sraith na tiopraidi gur chaith biorar & uisge ann an oidhche sin. Téit iarumh a mbile na cilli. As é ba hoirchinneach isin chill sin Fáibhlen do muintir Brughaigh mic Deaghaidh & táinic doinenn mór dermháir ann an oidhche sin gur rochuir ar Suibhne go mór méd anshóidh na hoidhchi sin & adbert-somh: ‘Trúagh ámh,’ ar sé, ‘nach air Muigh Rath rommharbadh-sa resíu nobheinn isin deacair-si’; go n-ébairt an laoidh annso síosana go léig: Suibhne Anocht Is fúar an snechta, fodeachta Is búan mo bhochta, nídom neirt isin deabuidh im geilt romgeóghuin gorta. Atchíd cách nídom chuchtach, as lom i snáth mo cheirteach, Suibhne mh'ainm ó Ros Ercáin, as misi an gealtán gealtach. Nídom fois ó thíg aghaidh, ní thaidlenn mo chois conair, nocha bíu sonna a ccíana, domeccad ialla omhain. Mo bháire tar muir mbarcláin ar ndol tar sáile soclán, rogab time mo nertán, as mé gealtán Ghlinne Bolcáin. Gaoth an reóidh ag mo rébadh, sneachta romleón go léige, an tsíon dom breith a n-éccuibh do géccuibh gacha géicce. Romgonsat géga glasa co rorébsat mo bossa, ní fargaibhset na dreasa damna creasa dom chossa. Atá crioth ar mo lámha tar gach mbioth fátha mbúaidre, do Shlíabh Mis ar Sliabh Cuillenn, do Shléibh Cuillenn co Cuailgne. As trúagh mo nuallán' choidhche i mullach Cruachán Oighle, do Ghlinn Bolcáin for Íle, do Chinn Tíre for Boirche. Beg mo chuid ó thig laa, ní thaét ar scáth lá noa, barr biorair Chluana Cille la gleorán Chille Cua. An gen fil ag Ros Earcach ní thair imnedh ná olcach, as edh dombeir gan nerta beith re sneachta go nochtach.'Anocht Táinic Suibhne roimhe iarumh co riacht an chill ag Snámh dhá Én for Sionainn, dian comainm Cluain Boirenn an tan sa; día na haoine dídine an tsainridh ráinic-siumh annsin. As ann iarumh bádar cléirigh na cille ag dénamh an uird nóna ocus mná ag túargain lín & ben ag breth leinb. ‘Nior bhó cóir éimh,’ ar Suibhne, ‘don mhnáoi aoine an Choimdedh do mhilledh. Feibh thúairges an ben an líon,’ ar sé, ‘as amhlaidh sin rotúairgeadh mo muinter-sa isin chath a Maigh Rath.’ Rochúalaidh-sion iarum clog an esparta aga bhúain, conadh ann adbert: ‘Ba binne lem-sa éimh,’ ar sé, ‘guth na ccúach do chloinsin ar bruach na Banna do gach leith inás grig-gráig an chluig si atchluinim anocht,’ co n-ébert an laoidh: Suibhne Binne lem im na tonna mh' ingne anocht cidh it cranna ná gricc-gráicc chlogáin chille an chú doní cúi Banna. A bhen, ná tairbhir do mac día na háoine dídine, lá nach luingenn Suibhne Geilt ar seirc rígh na fírinne. Amail tuairgitt na mná an líon, is fíor gé nomchluinter-sa, amlaidh rothuairgit 'san chath for Maigh Rath mo mhuinter-sa. Ó Loch Diolair an aille go Doire Coluim Chille nocha deabaidh rochúala ó ealaib búadha binne. Dord daimh dhíthreibhe ós aille bíos a Síodhmhuine Glinne, nochan fuil ceól ar talmain im anmuin acht a bhinne. 23 — 1 For this stanza and the following K has Binni leam im na tonna m' adhbha anocht ciodhat crannda, la nach loingenn Suibhne Geilt ar seirc righ na firinde. A bhen na tairbhir do mhac dia na haeini didine na gricc gracc chlogáin cille an cú doghnÍ cui banna. A Chríost, a Chríost romchluine, a Chríost, a Chríost gan bine, a Chríost, a Chríost romchara, ná romscara réd binne. Binne Roshiecht immorro Suibhne arnabhárach go Cill Derfile gur chaith biorar na tiobraidi & an t-uisge robhúi isin chill & táinic doinenn dermháir isin oidchi go rosgab athtuirsi adhbhalmór & snímhche Suibhne tria olcus a beathad & bheós rob íomhach athtuirseach leis bheith a n-égmuis Dhál Araidhe; conadh ann adbert na randa sae: Suibhne Mh'aghaidh a cCill Der ffile as í robris mo chroidhe, dursan damh, a mic mo Dhé, sgaradh ré Dál nAraidhé. Deichneamhar Is deich cét laoch rob é mo shlúagh ag Druim Fraoch, ge beó gan treisi, a mic Dé, ba misi a ccenn comairlé. Múichnidhe mh'aghaidh anocht gan giolla Is gan longphort, níorbh í mh'aghaidh ag Druim Damh, meisi Is Faolchú Is Conghal. Mairg romfuirgedh risin dáil, a mo ruire an ríchid ráin, gen go bfhaghainn-si d'ulc dhe go bráth acht an oidhchi-se.'M'aghaidh Seacht mbliadhna comhlána do Suibhne ar fud Érenn as gach aird go aroile go ttoiracht aon na oidhche ann co Glenn Bolcáin, fobith Is ann robhaoi a dhaingen & a dhúnárus comhnaidhe-siumh & ba haoibhne leis oirisiumh & aittreabadh ann inás i ngach ionadh a nÉrinn ina égmuis, úair doshoichedh chuige as gach aird d'Éirinn & ní théighadh úadh acht re huaman & re huiregla mhóir. Roairbhir bhith Suibhne ann an aghaidh sin co ttoirracht Loingseachán fora iarraidh isin maidin arnamhárach. Adberat furenn ann gurbho mac máthar dhó-sumh Loingseachán, adberat furenn eile ba comhalta, acht cena cibé dhíbh sin é roba mór a dheithidin uimesiumh, uair dochuaidh-siumh fo thrí for gealtacht & dusfug-sumh fo thrí for ccúlaibh. Robhaoi Loingseachán aga iarraidh-siomh don dul sin isin ghlionn, co bfuair sliocht bharr a throighedh a mbruach na glaisi isa biorar noithedh & fós fuair na craobha nomheabhtaís fó a chosaibh ag aitherrach do bharr an chroind for aroile. Ní bfuair-siumh dono an gheilt an lá sin co ndeachaidh a faisteach folamh isin glinn gur tuit a shúan toirrchim codalta fair ann iar mórshaothar luirg Suibhni forsa raibbe iarair. Doluidh iaromh Suibhne fora shliocht-somh go mbúi forsan teach co ccúalaidh iarum srainn Loingseacháin ann; conadh iarsin adbert an láoidh-si: Suibhne 'An fer ag froig focherd srainn, súan mar soin nocha lámhaim, seacht mbliadhna ón mhairt a Muigh Rath nochar chotlus tinneabradh. Do chath rod, a Dhé nimhe, ní ma lott, bá Suibhne Geilt m'ainm iar sin, mh'aonar dhamh a mbarr eidhin. Biorar thiobrad Drorma Cirb, as é mo shásadh im theirt, as aithnidh orm gnúis a ghné, as fíor Is mé Suibhne Geilt. Dearbh as misi Suibhne Geilt fer contuil fo choemhna ceirt, im Shlíabh Líag má do cló domseannad na fiora so. An tan ba-sum Suibhne sruith arbhirinn bith a n-úarbhuith i seisg, a sesgonn, i sléibh: rorer m'eól ar eidirchéin. Atlochar don rígh-si thúas las nach gnáth an t-iomarchrúas, as edh romucc as mo riocht a mhéd robhá for écciort. As fuit, fuit damh ó nach mair mo chollan i n-eidhnechaibh, feraidh mór do shíonaibh air agus mór do thoirneachaibh. Gidh im beó ó gach dinn do dhinn isin slíobh ós iubairghlinn, áit i fargbadh Congal Cláon monúar ná romfargbadh faon. Meinic m'ong cían óm relic mo theach toll, nídom nía acht im geilt ghann, Dia romchlann i cceirt gan chonn. As mór báos a Glinn Bolcáin acht cé taés, fil mór do abhlaibh a nGlinn Bolcáin do éimhedh mo chinn. Biorar glas agus deogh d'uisge glain, nosibhim, ní thibim gen, ní hionann san fer ag froigh. Eidir corraibh Cúailghne saimh, eitir chúanaibh ó thig gaimh, fó chéibh chaille gach re seal, ní hionann san fer ag fraigh. Glenn mBolcáin mbil bél re gáoith ima ngairid geilte glinne, ní chodlaim ann, monuar dhamh, am trúaighe ná an fer ag fraigh.'An fer A haithle na láidhe sin doluidh-siumh isin oidhche ar ccionn co muilenn Loingseacháin; aonchailleach ag a choimhéd-sidhi .i. Lonnóg inghen Duibh Dhithribh máthair mhná Loingseacháin. Táinic Suibhne isin teach cuice & tuc sí mírenna beca dhó & robhúi fri ré chían ag aithighidh an mhuilinn amhlaidh sin. Luid Loingseachán for a shliocht-somh lá n-ann conusfaca for taidhin an mhuilinn é & téit d'agallamh na caillighi .i. co Lonnóig máthair a mhná. ‘An ttáinic Suibhne 'san muilenn, a chaillech?’ ar Loingseachán. ‘Robúi aréir co déidhenach sunn,’ ar an chaillech. Rogabh iarum Loingseachán ceirt na caillighe uime & roan isin muilenn tar éis na caillighe & táinic Suibhne an oidhche sin don mhuilinn co ttug aithne ar Loingseachán. Ó'dchonnarc a shúile co ling úadha focédóir dar forlés an tighe amach & adbert: ‘A Loingseacháin,’ ar sé, ‘as trúagh th'amus orm-sa arim thafann as mh'ionadh & as gach ionadh Is diliu lium i nÉrinn & ó nach léig Rónán damh-sa taobh do thabhairt friot as liosda lenamhnach dhuit ueith dom lenmhuin’; & dorinne an laoidh so ann: Suibhne A Loingseacháin, liosda sin, nochan úain damh t'agalloimh, ní léig dhamh Rónán taobh friot, as é domrad a n-ainriocht. Doradus urchar gan ágh a lár an chatha ar Rónán, co robhen isin chlog chain robhaoi for ucht an chléirigh. Mar dotheilgius urchar n-án do lár an chatha ar Rónán, ‘ced duit’, ar an cléireach cain, 'dul araén risna hénaibh.' Iarsin rolinges-sa súas isin aéér eadarbhúas, ní rolinges ó 'tú beó æinléim badh héttromó. Dá madh isin maidin múaidh, isin Mairt a haithle an Lúain, nochar úallcha neach anú a leith re hóglách m'aosú. As iongnadh lem inní atchiú, a fhir rodhealbh an lá aniú, ceirt na caillighi ar an clár, dá shúil lúatha Loingsecháin.'A ‘As trúagh an mheabail rob áil duit do dhénamh orm-sa, a Loingsecháin,’ ar sé ‘& ná bí ag mo thochrádh ní as sía, acht eirg dot thoigh & raghat-sa róm gonige an baile itá Eorann’. As amhlaidh éimh robhúi Eorann an tan sin ar ffeis le Guaire mac Congail mic Sgannláin, ar rob í Eorann fa ben do Suibhne, uair robháttar dá bhráthair isin tír & ba comhdhúthaigh dhóibh an ríghe rofagaibh Suibhne .i. Guaire mac Congail, mic Sgannláin, & Eochaidh mac Condlo, mic Sgannláin. Rosiacht trá Suibne gonige an baile ina raibhe Eorann. Dodheachaidh Gúaire do sheilg an lá sin & ba sí conair dochúaidh co muinchinn Sléibe Fuaid & im Sgirig Chinn Ghlinne & im Éttan Tairb. As ann robaoi a longport im Glenn Bolcáin risa ráiter Glenn Chíach aniú i machaire Chineoil Ainmirech. Deisidh iarumh an gheilt for fordhorus na boithe i raibhe Eorann, conadh ann itbert: ‘An cumhain let a ingen,’ ar sé, ‘an grádh romór dorad cach uainn dá chéle an ionbaidh robhámar imaráon? Agus is suanach sádail duit-si,’ ar sé, ‘& ní headh dhamh-sa’; conadh an adbert Suibhne & rofhregair Eorann é: 'Súanach sin, a Eorann án, i leith leaptha red lennán, ní hionann Is misi ibhus, cian ó atú-sa ar anbfhorus. Roráidhis, a Eorann oll, aithesg álainn iméttrom co ná beitheá it bheathaidh dhe sgaradh énlá ré Suibhne. Aniú Is suaithnidh co prab, beg let brígh do shencharad, te duit ar chlúimh cholcaidh cain, úar damh-sa amuigh co madain. As mochen duit, a gheilt ghlan, tú Is tocha d' feruibh talman, gidh súanach Is suaill mo chlí ón lá itcuala tú ar neimhní. As tocha let mac In rígh, beriustú d'ól gan imshníomh, as é do thochmarc togha, ní íarr sibh bhar senchara. Ce nombéredh mac an rígh do thoigibh óil gan imshníomh, ferr liom feds i ccuas cháol chroinn let, a fhir, día notcaomhsoinn. Dá ttuctha mo rogha dhamh d' feruibh Éirenn Is Alban, ferr lem it chomair gan chol ar uisge agus ar bhiorar Ní conair do deghmhnáoi dhil, Suibhne sunn ar sliocht imnidh fuar mo leaptha ag Ard Abhla, nídot terca m' fhúaradhbha. Córa duit serc agus grádh don fhior 'gá táoi th'aénarán iná do gheilt ghairbh ghortaigh uathaigh, omhnaigh, urnochtaigh. Monúar ámh, a gheilt ghníomhach, do ueth éittigh imshníomhach, saoth lem do chnes rochlói dath, dreasa Is droighin gut rébadh. Ní dá chairiughadh dhamh ort, a mháothainder mháothéttrocht, Críst mac Muire, mór da cacht, é domrad a n-éccomhnart. Robadh maith lem ar mbeth araén co ttigeadh clúmh ar ar ttaobh, co sirfinn soirchi Is doirchi let gach lá Is gach énoidhche. Adaigh dhamh-sa a mBoirchi bhinn, ránac Túath Inbhir áloinn, rosirius Magh Fáil co fraigh, tairlius do Cill Uí Súanaigh. S. Ní thairnic dhó acht sin do rádh an uair rolíon an slúagh an longphort as gach aird. Téidsiumh iarumh ina réim romhadhma for teichedh amail ba minic leis. Ní roan-somh don réim sin co ráinic ría n-oidhchi co Ros mBeraigh .i. an cét-cill ag ar oiris a haithle catha Muighe Rath & dochóidh isin iobar robhúidh isin chill. Muireadach mac Earca dano, as é ba hairchinneach isin cill an tan sin. Dorala iarum ben an oirchinnigh ag gabáil secha an inbhar co bfaca an gheilt ann & tuc aithne fair guruó é Suibhne robhúi ann, co n-ébert sí fris: ‘Táir asin iubhar, a rí Dhál Araidhe,’ ar sí, ‘atá, baeghal áonmhná sunna agad.’ Do ghabáil na geilti & dá brégadh & cealgadh atrubhairt sí ind sin. ‘Nocha ragha éimh,’ ar Suibhne, ‘ar nachamtáir Loingseachán & a bhen, ar robhúi tan ba husa dhuit aithni form-sa inás aniú’; conadh ann atbert na runna sa síos ann: Suibhne 'A bhen dobheir aithne form do rennuibh do rosg roghorm, robhúi tan ba ferr mo gné i n-airecht Dál Araidhé. Rochláochaighes dealbh Is dath ón air tánag asin chath, robo misi an Suibhne seng atchúaladar fir Éreand. Bí-si gut fhior Is gut thoigh, nocha biu-sa a Ros mBeraigh, ní chomhracfem go bráth mbán, misi agus tusa, a bhenaccán.'A bhen. Doluidh-siomh iarumh asin iubhar co héttrom æerdha & tóet roimhe co ráinic isin mbile ag Ros Earcáin, úair dobhádar trí dúnáruis aigi-siumh ina cclechtadh comnaidhe do dhénamh ina thír feisin .i. Teach mic Ninnedha & Cluain Creamha & Ros Earcáin. Robháoi-siumh iarum co cenn cáocáoisi ar mhís isin iubhar sin gan airiughudh, co frith ann a ionadh & a adhbha fo dheóidh, co ndernadh comairle ag maithibh Dhál Araidhe cia dorachadh da gabáil co nderbertatar uili ba hé Loingseachán robadh cóir do chur ann. Rogab Loingseachán immorro do láimh teacht frisin toisg sin & luidh roimhe co ttáinic dochum an iubhair ina mbáoi Suibhne, conusfacaidh an gheilt ar an ccráoibh úasa. ‘Truagh sin, a Suibhne,’ ar sé, ‘conadh é th'íerdraighe bheith amhlaidh sin gan bhíadh, gan digh, gan édach amail gach n-ethaid n-aéerdha, ier mbeith a n-éttaighibh sróldae síregdha ar eachaibh ána allmurdha co sríanaibh soinemhla dhuit, & mná málla maisecha let & iomad macaomh & míolchon & degháos gacha dána, iomad slúagh, iomdha iolarrdha d'urradhuibh & do tháoisechuibh & d'óigthighernaidhibh, do brughadhuibh & do bhiatachaibh dot réir. Iomad cúach & copán & benn mbreacegair mbúabhaill im lennuibh somblasda so-óla let bhéos. Dursan duit bheith fon ionnus sin amail gach n-én ttruag ttarimtheachtach ó dhíthribh do dhíthribh.’ ‘Leig as a le, a Loingseacháin,’ ar Suibhne, ‘as edh sin robhúi i ttoici dhúinn, & In bfhuilid sgéla mo thíri leat-sa dhamh? ’ ‘Atád éimh,’ ar Loingseachan, ‘uair roég th'athair.’ ‘Domgaibh dom fhormadh ón,’ ar sé. ‘Do mháthair dono dh' ég,’ ar an giolla. ‘Rohanadh dom oirchisecht a ufecht sa,’ ar sé. ‘Marbh do bráthair,’ ar Loingseachán. ‘Toll mo thaobh don leith sin,’ ar Suibhne. ‘Marbh th'ingen,’ ar Loingseachán. ‘Snáthad chroidhe dano éiningen,’ ar Suibhne. ‘Marbh do mac atbeiredh a phopa friot,’ ar Loingseachán. ‘Fíor ón,’ ar sé, ‘as é sin an banna dobheir an fer co lár’; conadh ann atbertsat an laoidh etarra .i. Loingseachán & Suibhne: A Suibhne a Sléibh na nEach n-ard? robsat fuileach faobharghargc, ar Chríost rodchuir a ccarcra dámh comhrádh red chomhalta Eist rium-sa má romchluini, a rí rán, a ríghruire, co n-innisinn tré mhíne sgéla dhuit do dheighthíre. Ní marthain at thír tar th'éis, as dó tánag dá aisnéis, marbh do bhráthair ann co mblaidh, marbh th'athair Is do mháthair. Mása mharbh mo mháthair mhín deacraidi damh dol dom thír, cían ó rochair sí mo chorp roscair sí friom oirchisecht. Baoth comairle gach mic mhir ag nach mairid a shinnsir, amail as crom craobh fo chnoibh, toll taobh ó bheith gan bhráthair. Atá urbaidh oile ann cáointer ag feruibh Éireann cidh garbh do thaobh Is do throigh, marbh do bhen chaomh dot chumaidh. Tigedhus do bheith gan mnáoi, as iomramh luinge gan láoi, as cad(r)údh clúimhe re cnes, as adúdh re hénoires.' Atchúala sgél n-uathmar n-ard ima raibhe gul glégharg, as dorn im dhíaidh cia bé dhe atáoi gan tshíair, a Suibhne. Seinbhríathar so, serb an snomh, nocha lium-sa as airfidiudh, anaidh grían chiúin In gach cladh, caraidh siúr cen co ccarthar. Nocha legar laoigh co búaibh agoinn i nAruidhe uair, ós marbh th'ingen chaomh rodchar maráon Is mac do sheathar. Mac mo shethar Is mo chú, nocham ttréigfittís ar bhú, as táthad uilc re himnedh, snáthad chroidhe éninghen. Atá sgél eile co mbloidh, as leasg lem a innisin, fir Aradh go ngaoineimh nglic atád ag cáoineadh th'énmhic. As é sin an banna co mbloidh dobheir an fer co talmain, mac beg adberedh popa do ueith oga gan anmain. Romfritháil chugad don chraoibh, súaill nacha nderna anmáoin, nocha nfuilnghim thúas don beirt ó rochuala tásg mh'éinmhic. Ó doriachtais, a laoich láin, eidir dí láimh Loingseacháin mairidh do mhuintir uile a ua Eachach Sálbhuidhe. Bí it tocht, tigeadh do chiall, thoir atá do theach Is ní thiar, fada ód thír tángais a lle, as é so a fhíor, a Suibhne. Aoibhne leat eitir dhamaibh i feadhuibh i fidbhadhaibh, iná codladh it dhún thoir, ar chlúimh agus ar cholcaidh. Ferr let bheth ar chraoibh chuilinn i ttaoibh linni an lúathmhuilinn iná bheith a ngrinne ghlan, is gille óga it fharradh. Da ccodailteá i ccígibh cnoc re tédaibh míne mennchrot, binni leat fo bharr doiri cronán dhaimh dhuinn dhamh-ghoiri. At lúaithe ná gaoth tar glenn, as tú éingheilt na hÉirenn, glédonn th'aobh, tasci a lle, bat ségonn saor, a Suibhne. A. S. Atróchair éimh Suibhni asin iubhar ó rochuala tásg a éinmhic, gur ro-iadh Loingseachán a dhá láimh thairis & rochuir cuibhreach fora lámhaibh. Ro-innis dó iaromh a muinter do mharthain uile & rug leis é gusin ionadh i rabhadar maithe Dhál Araidhe. Tucaid dono glais & gébhenna eaturra aca-somh faoi Suibhne & roherbadh do Loingseachán, a breith leis co cenn caocaoisi ar mhís. Ruc-sumh iarum Suibhne leis & robhádar maithe an chúigedh chuigi & úadha frisin ré sin. Táinic trá a chiall & a chuimhne dhó a ffoircenn na rée sin. Táinic bheós a chruth & a dhealbh budhdhéin dó. Robhenaid a chuibhrighe de & rosamhlaidhedh a ríghe fris. Táinic ionbaidh fhoghamhair ann fáoi sin & luidh Loingseachán cona muinter do bhuain lá n-ann. Rocuiredh eision a ttuilg Loingseacháin iar mbéin a glais de & ar ttecht a chéille dhó. Rohíadhadh an tuilg fair & níor fágbadh neach ina fharradh acht an chailleach namá .i. cailleach an mhuilinn & rohaithnidhedh dhí gan comhrádh do shoighin ar Suibhne. Ara áoi sien roshoigh sí cóir chomhráidh air-siomh co rofhiafraigh ní día imthechtuibh dhe oiread robhaoi ar gealtacht. ‘Mallacht for do bhél, a chailleach,’ ar Suibhne, ‘as olc a n-abra, ní léigfi Día mo bheith-si for gealtacht doridhisi.’ ‘Maith a fios agum-sa,’ ar an chailleach, ‘gurab é sárugudh Rónáin fodera duit dul for gealtacht.’ ‘A bhen,’ ar sé, ‘is gránna duit beth gom brath & gom bíathadh.’ ‘Nocha brath edir,’ ar sí, ‘acht fírinne’; & adúbairt Suibhne: A chailleach an mhuilinn thall, cid duit mo chor ar imrall? nach meabhail deit tré bháigh mban mo brath agus mo biathadh? Nocha misi dobhraith thú a Shuinne, cidh caomh do chlú, acht ferta Rónáin do nimh rolá it gheilt eidir ghealtuibh. Dá madh misi Is go madh mé badh rígh ar Dhál Araidhé, robudh mana duirn tar smech, nochatfia cuirm, a chaillech.' A chaillech. ‘A chailleach,’ ar sé, ‘is mór do dheacraibh fuarus-sa dá ufestá-sa é, mór léim ndoiligh rolinges-sa ó gach diongna & ó gach dionn, ó gach fuithir & ó gach fáinghlenn di aroile’. ‘Ar Día friot,’ ar an chaillech, ‘ling dúinn léim dona léimennuibh sin anois rolingtheá it ghealtacht.’ Rolincc-siomh iarumh léim tar colbha na tuilgi co ráinic cenn na hairidhni síos. ‘Mo chubhuis éimh,’ ar an chaillech, ‘rolingfinn-si féin an léim sin.’ Roling sí ón fón ccuma cédna. Roling-siomh léim eile afar forlés na bruighniu amach. ‘Rolingfinn-si dono sin,’ ar an chaillech, & roling fo cédóir. Acht chena ba sedh a chumair. Roshir Suibhne cúig tríocha chéd Dhál Araidhe roimpe an lá sin co ráinic Glenn na nEachtach i Fidh Gaibhle & rolen sí é frisin ré sin. Ó rothairis Suibhne ar barr craoibhe urairde eidhnighe annsin, rothairis an chaillech ar crann eile ina fharradh; a nderedh an fhóghamhair do sunnradh ind sin, conadh ann atchuala Suibhne gáir shealga na sochaidhe ind-imeal an fheadha. ‘Gáir mórshhlaig so,’ ar sé, ‘& as iad Úi Faeláin failet ann ag techt dom mharbadh-sa a ndíoghail Oiliolla Cédaigh .i. rígh Ua bFaéláin romharbhus-sa i ccath Muighe Rath.’ Atchúalaidhsiomh búiriudh an doimh alla, & dorinni an laoidh & tuc testmolta crann Éirenn ós aird innte & ag foraithmheadh araill dia dheacruibh & dia imshníomh budhdhéin; go ndébairt annso: A bhennáin, a bhúiredháin, a bhéiceadháin bintt, is binn linn an cúicherán dogní tú 'san ghlintt. Eólchaire mo mhendatáin dorala ar mo chéill, na lois isin machaire, na hois isin tshléibh. A dhair dhosach dhuilledhach, at ard ós cionn croinn; a cholláin, a chraobhacháin, a chomhra cnó cuill. A fhern, nídot náimhdidhe, as áloinn do lí, nídat cuma sceó sceanbaidhi ar an mbeirn a mbí. A dhroighnéin, a dhealgnacháin, a áirneacháin duibh, a bhiorair, a bharrghlasáin, do bhrú thobair luin. A mhínén na conaire at millsi gach luibh, a ghlasáin, a adhghlasáin, a lus forsa mbí In t-shuibh. A abhall, a abhlachóg, trén rotchraithenn cách, a chaerthainn, a chaeirecháin, as áloinn do bhláth. A dhriseóg, a dhruimnechóg, ní damha cert cuir, ní ana gum leadradh-sa gursat lomlán d'fuil. A iubhair, a iubhracháin, i reilgibh bat réil, a eidhinn, a eidhneacháin, at gnáth a ccoill chéir. A chuilinn, a chlithmharáin, a chomhla re gáoith, a uinnes, a urbhadach, a arm lámha láoich. A bheithi bláith bennachtach, a bhorrfadaigh bhinn, áluinn gach craobh cengailteach i mullach do chinn. Crithach ara criothugudh, atchluinim ma seach a duille for riothugudh, dar leam as í an chreach. Mo mhioscais i fidhbadhuibh, ní cheilim ar chách, gamhnach dharach duilleadhach ar siubhal go gnáth. As olc sén ar mhilles-sa oineach Rónáin Fhinn, a fherta rombúaidhretar, a chlogáin ón chill. As olc sén a fúarus-sa earradh Conghail chóir, a ionar caomh cumhdachtghlan co ccortharaibh óir. Rob é guth gach aenduine don t-shlóg dhédla daith, na tegh uaibh fán ccaelmhuine fer an ionair mhaith. Gonaidh, marbaidh, airligidh, gabhaid uile a eill, cuiridh é, cidh lór do chion, ar bior Is ar beinn. Na marcaigh dom tharrachtain dar Magh Cobha cruinn, ní roich úaidhibh aenurchar dhamh-sa dar mo dhruim. Ag dula dar eidhneachuibh, ní cheilim, a láoich, degurchar na gothnaide dhamh-sa résan ngáoith. A ellteóg, a luirgnechóg, fuarush-sa do ghreim, misi ort ag marcaighecht as gach beinn a mbeinn. Ó Charn Cornáin comhramhach co beinn Slébhe Níadh, o bheinn Slébhi Uillinne rigim Crota Clíach. Ó Chrotaibh Clíach comhdhála co Carn Lifthi Luirc rigim ré tráth iarnóna co Beinn Ghulbain guirt. M'adhaigh ría ccath Conghaile, roba síorsan lem, síu nobheinn for udmhaille ag siredh na mbenn. Glenn mBolcáin mo bhithá fíor fuarus a greim, mór n-oidhchi rofripthálus rioth roithrén re beinn. Dá sirinn am aonaidhe sléibhti domhain duinn, ferr liom ionadh aonboithe i nGlionn Bolcáin buirr. Maith a uisci iodhanghlas, maith a ghaoth ghlan gharg, maith a bhiorar biorurglass, ferr a fhothlacht ard. Maith a eidhnech iodhnaidhe, maith a shoil ghlan grinn, maith a iubhar iubraidhe, ferr a bheithe binnd. Dá ttíosta-sa, a Loingseacháin, chugum In gach riocht, gach n-oidhche dom agallaimh bés ní anfainn friot. Ní anfainn re t' agallaimh munbadh sgél romgétt, athair, máthair, ingen, mhac, bráthair, ben balc d'écc. Dá ttisteá dorn agallaimh ní budh ferrde leam, rosirfinn ria madanraidh sléibhti Boirchi benn. Do mhuilenn an mheanmaráin domheilte do thúaith, a thrúagháin, a thuirseacháin, a Luingseacháin lúaith. A chailleach an mhuilinn-si, cidh 'mongeibhe mh'eill? mh' égnach duit itchluinim-si, is tú amuigh ar an mbeinn. A chailleach, a chuirrchennach, an ragha for each? Noraghainn, a thuirrchennach, munam faicinn neach. Dá ndeachar, a Shuibhneacháin, rob soraidh mo léim. Dá ttóra-sa, a chaillcheacháin, ní ris sís slán céill. Ní cóir éimh a n-abraidh-si, a mhic Colmáin Chais, nach ferrdi mo mharcachus gan tuitim tar mh'ais? As cóir éimh a n-abraim-si, a chailleach gan chéill, demhan agat th'aidhmilliudh, romillis fadhéin. Nach ferrde let mh'ealadhain, a ghelt shaerrdha sheng, mo beth agat lenamain a mullaighibh na mbenn? Dosán eidhinn iomúallach fásas tré chrann chas, dá mbeinn-si 'na certmhullach noághsainn techt ass. Teichim riasna huiseóga, as é an trénrioth tenn, lingim tar na guiseóga a mullaighibh benn. Feran eidhinn iomuallach an tan éirghius duinn, goirid bhím da ttarrachtain ó rofás mo chlúimh. Creabhar osccar antuiccseach an tan éirghius damh, indar liom as dergnámha an lon dogní an sgal. Gach áonúair rolinginn-si co mbinn ar an lár, co fhaicinn an creamhthannán thíos ag creim na gcnámh. Seach gach coin a n-aidhnechuibh luath no gheibhedh m'eill, as é luas nolinginn-si co mbinn ar an mbeinn. Sionnaigh beca ag brégairecht chugum agus úaim, mic thíri ara lédairecht , teichim-si ré a ffúaim. Rothriallsat mo tharrachtain ag tocht 'na rioth thenn, gur teiches-sa reampa-somh a mullaighibh beann. Táinic friom mo thairmthechta gibé conair théis, as léir dhamh ar mh'airchisecht am caora gan léis. Bile Chille Lughaidhe i tuilim súan sáimh, ba haoibne i ré Chongaile aenach Line láin. Doraghae an reódh realtánach ferfas ar gach linn, asam suairreach, seachránach, misi fáoi ar an mbinn. Na corra go ccorrghaire i nGlionn Aighle úair, ealta d'énuibh iomlúatha chugum agus úaim. Ní charaim an sibheanradh dogniad fir Is mná, binne liom a ceileabradh luin 'san aird ittá. Ní charaim In stocairecht atcluinim go moch, binne lium a crocairecht bruic a mBennuibh Broc. Ní charuim an chornairecht atchluinim go tenn, binni lium ag damhghairecht damh dá fhiched benn. Atá adhbur seisrighe as gach glionn i nglenn, gach damh ina freislighe a mullach na mbenn. Cidh iomdha dom dhamraidh-si as gach glinn i nglenn, ní minic lámh oiremhan ag dúnadh a mbenn. Damh Sléibhi aird Eibhlinne, damh Sléibhe Fúaid féigh, damh Ella, damh Orbhraidhe, damh lonn Locha Léin. Damh Seimhne, damh Latharna, damh Line na lenn, damh Cúailghni, damh Conachla, damh Bairni dá bhenn. A máthair na groidhi-si rolíathadh do lenn, ní fhuil damh at dheagaidh-si gan dá fhichead benn. Mó ná adhbhur leinníne roliathadh dot chenn, dá mbeinn ar gach beinníne beinníni ar gach mbenn. A dhoimh doní an fogharán chugum tar an nglenn, maith an t-ionadh foradhán i mullach do bhenn. As mé Suibhni sirtheachán, luath reithim tar glenn, nocha n-é mh'ainm dlightheachán, mó Is ainm damh Fer Benn. Tioprata Is ferr fúarus-sa, tiopra Leithid Láin, tiopra Is áille ionnuaire, úarán Dhúine Máil. Gidhat iomdha mh'imeirce mh'édach aniú Is gerr, mé féin doní m'forfaire i mullach na mbend. A raithnech, a rúadhfhada, rorúadhadh do lenn, ní hosair fir fuagarta a ngabhlaibh do bhenn. Bidh ann bhias mo bhithlighi tes ag Tuidhin tenn, ag Tegh Moling biothainglighi thaethusa do bheind. Dorad misi it chumann-sa mallacht Rónáin Finn, a bhennáin, a bhúireadháin a bhéiceadáin binn. A beannáin. A haithle na láidhe sin táinic Suibhne a Fidh Gaibhle co Beinn mBóghaine, asséin co Beind Fhaibhne, aisséin co Ráith Murbuilg & ní ffuair a dhíon ar an ccailligh co ráinig co Dún Sobairce i nUltaibh. Roling Suibhne iarumh do bheinn an dúine síos cach ndíriuch riasan ccailligh. Roling sí co hiomhathlomh ina dheaghaidh co ttorchair do aill Dhúine Sobharci co ndernadh mionbhrúar & minchomairt dí ann co ttorchair isin bhfairrge, conadh amhlaidh sin fúair bás i ndedhaidh Suibhne. Atbert Suibhne iarsin: ‘Ní bhíu-sa i nDál Araidhe fesda úair nommhuirfedh Loingseachán i ndiogail a chaillighi mé día mbeinn ara chumus.’ Luid Suibhne iarumh co Ros Chomáin i Connachtuibh & rothoirinn for sraith an topuir co rochaith biorar & uisgi ann. Táinic ben a tigh an oircinnigh dochum an tobair. Forbhasach mac Fordhalaigh an t-oirchinneach sin. Rob í an bhean táinic ann, Finnsheng ingen Fhíndealaigh. Rotheich iarumh an gheilt reimpe & tuc sisi lámh tar an mbiorar báoi for an sruth. As ann robhúi Suibhne forsan mbili ina fiadhnuisi & robhúi ag éccáoine móir fa na chuid biorair do bhreth uadha conadh edh atbert: ‘A bhen,’ ar sé, ‘as trúagh duit mo bhiorar do ureith úaim & dá festá mar atú úair ní dhénann fer túaithe ná fine mh'oirchisecht; ní théighim for aeidhideacht do thigh duine ar druim dhomain. As é mo búar mo bhiorar, as é mo mhíodh mh'uisci, as iad mo chairde mo chroinn crúadhloma cliothardhlúithe & cén co mberthá-sa mo biorar,’ ar sé, ‘as derb nocha beitheá gan ní anocht mar atú-sa tar éis mo bhiorair do breith úaim’; & dorinne an laoidh so: A bhen bhenus an biorar agus bherius In uisci, nocha betheá gan ní anocht gén co mbertheá mo chuid-si. Monúaran, a bhenagán, nocha ragha an leth raghad, misi amuigh a mbarraibh crann, tusa tall a tigh charad. Monúarán, a bhenagán, as fúar an ghaeth dománuig, nímoirchis máthair ná mac, ní fuil brat ar mo brághuid. Dá festá-sa, a bhenagán, mar atá sunna Suibhne, seach ní fhagaidh cuibhdhe neich, n fhagaidh nech ai chuibhdhe. Ní théighim a n-oirechtus edir óguibh mo thíre, ní déntar dam oinechtreas, ní théit mh'aire re ríghe. Ní théighim ar aeidhidheacht do thigh mic duine a nÉire, fa meince liom baéithgeltacht ar bennuibh corra slébhe. Ní tégar dom airfidedh athaigh ré ndul im lighi, nochan fhaghuim oirchisecht ó fer túaithe ná fini. Antan robsom Suibhni-si agus théighinn ar eachaibh, antan tig im chuimhni-si mairg romfuirgedh a mbethaidh. As mé Suibhne saéirchendaidh, as úar anaoibinn mh'ionadh, gé béo anocht ar bháithbendaibh a bhen bhenus mo bhiorar. As é mo mhíodh mh'uisci fúar, as é mo bhúar mo bhiorar, as íad mo charaid mo chroinn, ge 'tú gan leann, gan ionar. As úar anocht an adhaigh, gidh im bhocht ar áoi mbiorair, atchúala guth an ghioghruinn ós Imligh iomluim Iobhair. Atú gan brat, gan ionar, fada a ulc úair romleanadh, teichim re guth na cuirre mar budh buille rombenadh. Rigim co Dairbre ndaingen isna láibh aidhbhlibh earraigh, agus teichim ré n-oidhche síar co Boirche mbennaigh. Diamsat eólach, a fionnghág, mo ghort ní treórach tenngharg, atá nech dianad sgeile an t-eiri beri, a bhengág. At úara dotachuisin ar brú tobair ghlais greanaigh, deogh ghleórdha d'uisci iodhan agus an biorar bhenaidh. Mo chuid-si an biorar bheanaidh, cuid gheilte sáoire singi, sgingidh gaéth úar mam reandaibh do bendaibh gacha binni. As úar gaéth an mhadanraidh, doicc etrom Is mh'ionar, nacha nfhétoim t'agalloimh, a bhen bhenus an mbiorar. Fágaibh mo chuid don Choimdhi rium-sa ná déna duilghe, móide foghébha cennacht, is beir bennacht, a Suibhne. Dénam cennach cert cubhaidh gé 'tú a mullach an iubhair, beir mh'ionar Is mo chertín, fágaibh an mbertín mbiorair. As terc nech las am ionmhuin, ní fhuil mo theach ar talmain, uaim ó bhere mo bhiorar mo chuid chionadh ar th'anmain. Ní ris a nech rocharuis, meisdi don tí rolenuis, rofhágbhuis neach co daidbhir imon airbir robhenais. Creach na nGall ngorm dot gabháil, orm nocha dernais deghdháil, co bfaghbha on Choimdhe a chionaidh mo chuid biorair do bhenáil. A bhen, chugud da ttóra Loingseachan atá rún reabha tabhair-si dhó trém chionaidh a leth an bhiorair bhena. A bhen. Robáoi-siomh i Ros Chomáin an oidhche sin, luid aissein arnamhárach co Slíabh n-uráoibhinn nEachtghe, aissein co Slíabh mínaluinn Mis, aissein co Slíabh bennard Bladhma, aissein co hInis Mureadhaigh; coecáois ar mhís do intí-sein i n-uaimh Dhonnáin Eghæ, aissidhein co Carraic Alustair. Gabhaidh áite & ionadh ainsidhe & báoi caécaois ar mhís eile innti. Fagbhais í iarsin agus ceileabhraidh dhí; gonadh ann adbert ag tabhairt a dhocra féin ós aird annso: Duairc an bhetha-sa bheith gan maeithleaptha, adhbha úairsheaca, garbha gáoithshnechta. Gaoth uar oighreata, sgáth fann fainnghréine, fosgadh éinbhile, a mullach maighshléibhe. Fulang fraissíne, céim dar aisseóla, imthecht glaismhíne, madain ghlaisreódha. Gáir na damhraidhe ar fhud fidhbhuidhe, dréim re hoisbherna, fogar fionnmhuire. Maith, a mórChoimdhe, mór an meirbhnéll-sa, duilghe an duibhlén-sa, Suibhne an seingbhlén-sa. Rith dar breicbhernaibh Boirche boithleaptha, osnadh geamhoidhche, coss i ccloichshneachta. Luighe fliuchleapthach learga LoichÉirne, menma ar mhuichimthecht madan mhuichéirghe. Rith tar tuinnbeinnaibh Dúine Sobhairce, clúas re tromthonnaibh Dhúine Rodairce. Rith ón rathuinn-si co tuinn mbaéithBerbha, feis ar crúadhcholbha Dhúine caéimhChermna. O Dhún caoimhChearmna co Beinn mbláthmBoirne, clúas re clochadhart Crúacháin ghargOighle. Utmhall mh'imirce a muigh na Bóruime, ó Bheinn Iughoine go Beinn mBóghoine. Táinic chugum-sa neach romlámhaigh-si, ní romsíodhaigh-si bean romsáraigh-si. Rug mo chuidigh-si d'éis na cionadh-sa, truagh an monar-sa, adúas mo bhiorar-sa. Biorar bhuingim-si, biadha fionndlochtán, ceithre cronnghlacáin Glinne fionnBholcáin. Sásadh saicch m-si, suairc an monarán, deoch don uisgi-si, thiobrad fhionnRonán Corra mh'ingni-si, maeth mo chreasa-sa, toll mo chosa-sa, lom mo leasa-sa. Béraitt oram-sa fían co talchuraibh, cían ó Ultachaibh, triall a nAlbanchaibh. D'éis an astair-si truagh mo shanuslaidh, bith a ccrúadhchomaidh Chairrge Alastoir. Carraig Alastair, adhbha d' fáoilennaibh, truagh a Dhúilemhain, uar dhá háoidheadhaibh. Carraig Alastair, cloc na cruthailde, lór a leathairde, srón re sruthfhairrge. Truagh ar ccomhraic-ne, días chorr crúadhluirgnech, misi crúaidhleadhbach, sisi crúaidhghuilbnech. Fliuch na leaptha-sa itá mh'áras-sa, beg doshaoiles-sa gur chreg chádhasa. Olc do chláonChongal cath do tharrachtain, mar chuing n-imeachtair rothuill mallachtain. A cath RathMuighe tráth do rúachtas-sa re nguin mh'échta-sa ním dluigh dúarcusa. D. Truagh an turus-sa, ní ma tánag-sa, cían óm eólus-sa, críoch gusa ránag-sa. Tiucfaidh Loingseachán, truagh a thurusa, gé romlena-sa ní ba hurusa. Caille comhfhada, cladh na cúarta-sa, tír gus ránag-sa, ní gníomh dúarcusa. D. Duibhlinn dúnBhoirche, trén romfúasnaidh-si, aidhbhle a hiochtair-si, daingne a húachtair-si. As ferr fúarus-sa coillte cosmhuile, roighni ruisMhidhe, aidhbhle Osraighe. Ulaidh fhoghamhair im Loch Cúan critheólaigh, tadhall samhrata Cheineóil mbithEóghain Imthecht Lughnasaidh Taillten tiobraidhe, iasgach earrchaidhe Sionna siobhlaighe. Minig riccim-si tír conúachtus-sa, buidhni barrchasa, druimni dúarcusa. Dúairc. Rofhágaibh Suibhne an charraicc iarsin & dochúaidh tar an muir ccráosfhairsing, ccithainbhthenaigh co ráinic Críoch Bhreatan. Dorad a láimh ndeis re dúnadh rígh Bretan co ttarla dochum feadha móir é & an chonair táinic fón fidh atchualaidh an uchbhadach & an éccaoini & an mhairgneach mór & an osnadhach éccalma. As edh robhúi annsin, geilt eile robhoi ar fhud an fhedha. Táinic-siomh iaromh dhá ionnsaighe. ‘Cía thú, a dhuine?’ ar Suibhne. ‘Geilt misi,’ ar sé. ‘Másat geilt,’ ar Suibhne, ‘tair ale co ndernom comann, ar isam geilt-si bheós.’ ‘Doragainn,’ ar an gheilt oili, ‘muna bheith egla thighe nó theglaigh an rígh dom tharrachtain & ní fhétar nach díobh duit-si.’ ‘Ní díobh éiccin,’ ar Suibhne, ‘& sloinn-si t'ainm bunaidh dhamh ó nach díobh.’ ‘Fer Cailli mh'ainm,’ ar an gheilt; conadh ann itbert Suibhne an rann sa & rofreagair Fear Caille é, mar so síos: A Fhir Chaille, cidh dotharraidh? truagh do ghuth, abair damh-sa cidh rodmannair céill nó cruth? Ro-innisfinn duit mo sgéla, sceó mo ghníomh, muna bheith eaglach inn slúagh séghdha muna eagla leam sluaigh seghdha] thoighe an rígh. As mé Ealadhán noroichedh iolar ndreann, as díom-sa la cách dogoirtidhi lúam-gheilt ghlenn. As misi Suibhne mac Colmáin ó Bhúais bhil, as usaidi dhúinn ar ccomhrádh sunn, a fhir. A fhir. Tug cách dhíobh taobh re 'roile iersin gur fhiafraigheddar féin sgéla dá chéle. Atbert Suibhne risin ngeilt: ‘Dén-sa do slondadh dhamh-sa,’ ar sé. ‘Mac brughaidh mé,’ ar an gheilt Breathnach, ‘& is don tír-si ittám mo bhunadhus & Alladhán mh'ainm.’ ‘Innis dam,’ ar Suibhne, ‘cidh rottuc ar gealtacht thú.’ ‘Ní hansa. Dhá rígh robhádar ag imchosnamh im ríghe na críche-si fecht n-aill .i. Eochaidh Aincheas mac Guaire Mathra & Cúgúa mac Gúaire; ba do muintir Eachaidh damh-sa,’ ar sé, ‘uair as é dobudh ferr don días sin. Dorónadh iarumh móirthionól do chur chatha fria aroile imón tír-si. Rocuires-sa gesa ar gach aon do muintir mo thigherna coná tigsedh neach dhíobh gan édach sróil uime dochum an chatha ar go mbudh suaithenta seach cách íat la huaill & díumus. Tucsat immorro na slúaigh trí gáirthi mallacht form-sa, co ttucsat-sidhe misi ar fáoineal & ar folúamhuin amail atchíthi-si.’ Rofhiarfaidh-siomh mar an cétna do Suibhne cidh dusfug for gealtacht. ‘Briathra Rónáin,’ ar Suibhne, ‘uair roesccáoin-siomh misi re hucht catha Muighe Rath, co roéirghes a n-airde asin ccath sin cou fuilim ar faoinneal & ar folúamain ó sin ale.’ ‘A Shuinne,’ ar Alladhán, ‘coimhédadh cach uainn a chéile co maith ó doratsom taobh fria aroile .i. antí úain as luaithe chluinfes glaédh cuirre do loch linnghlas linnúaine nó guth gléghlan gaircce, nó léim creabhair do chraoibh, fedghaire nó guth feadóige ar na fiórdhúsgadh nó fuaim críonaigh aga choimhbrisedh, nó fosgadh eóin ós fiodhbaidh, erfhúagradh & innisedh antí atchluinfe é ar tús don fior oile, bíodh ead dhá crann eatrainn & dá ráthaighedh neach uainn ní dona neithibh réimráitiu sin nó a n-ionnsamail oile déntar teichedh maith linn iaromh.’ Dogniat samhlaidh & bádar bliadhain lán i ufarradh aroili. Hi cinn na bliadhna sin adbert Alladhán fri Suibhne: ‘As mithidh dúinn sgaradh aniú,’ ar sé, ‘uair táinic forcheann mo shoeghail-si & nocha nfhéduim gan dul gusin ionadh In rocinnedh dhamh ég d'fhagháil.’ ‘Cidh ón, gá bás fogébha?’ ar Suibhne. ‘Ní hansa,’ ar Alladhán, ‘.i. rachad anois go hEs nDubhthaigh & cuirfidhther athach gaeithe fúm ann & romchuirther 'san es mé go rombáiter ann & nomadhnaicther iarsin i relic fhíreóin & foghébh nemh, conadh í sin críoch mo bheathadhsa, & 'a Shuiune,’ ar Alladhán, ‘innis damh-sa cia haidhedh notbéra fadhéin?’ Ro-innis Suibhne dhó iarum febh atféd an sgél síosana. Rosgarsat lasodhain & rotriall an Breathnach go hEs nDubhthaigh & ó ráinic an t-es robáidedh ann é. Táinic iarumh Suibhne reimhe dochum nÉrenn co ttarla i ndíuidh laoi é go Magh Line i nUltaibh & ó tuc aithne ar an magh atbert:‘Maith éimh cách aga rabhadus-sa ar an magh sa,’ ar sé, ‘.i. Congal Cláon mac Sgannláin & fós,’ ar sé, ‘ropudh maith an magh sa ina rabhamar ann. Robhádhus-sa & Congal lá forsan magh sa: co n-ébart-sa fris: ‘Rob áil damh dol dochum tigerna eile,’ ar laghad mo thuarastail aigi-siomh, conadh annsin dorad-som dhamh-sa ar oirisiumh aicci trí choega each n-áluinn n-allmhardha imon each donn robhói aigi budhdhéin & trí chaoga calg ndéd ndreachsholus, caoca fermhogh & caoca banmhogh & ionar go n-ór & fúathróg bhuilidh bhreacshróil.’ Conadh ann atbert Suibhne an dán so ann go léig: I Muigh Line itú-sa anocht, atgeóghuinn mo chroidhe taobhnocht, is atgeóin misi an magh i mbídh mo sheisi Conghal. Feacht rombá-sa Is Congal Claon sunn ar an muigh-si maráon, ag dul a nDruim Lorgan láin dorónsamar síst chomhráidh. Adubhart-sa ris an rígh, ba talach ar thairisi, as áil damh dul ar astar, as beg lem mo thúarastal. Rugus-sa úadh mar asgaidh trí cháoga each n-adhastair, trí chaoga claideamh trén tailc, caoga gall, caoga ionnailt Rugus-sa úadh an t-each donn as ferr dosir fér Is fonn, rucus a ionar go n-ór is a fuathróg do breacsról. Ga magh Is fiú Magh Lini acht In magh atá i Midhe, nó Magh Femhin co líon cros, nó an mag itá i nAirgeadros? Nó Magh Feadha, nó Magh Luirg, nó Magh nAoi co n-áille uird, nó Magh Life, nó Magh Lí, nó an magh itá i Muirtheimhní? Do neoch atchonnarc-sa ríamh edir thúaidh, thes Is thíar, nocha nfaca-sa go se a macsamhla an muigi-se. A magh. A haithle na laoidhi sin táinic Suibhne roime co Glenn mBolcáin & robhúi aga chúartugudh co ttarla bengheilt dó ann. Teichidh-siumh roimpi & ara áoi sin tuigedh gurab ar gealtacht robháoi an bhen & iompaighis ría. Teichidh sisi reimhi-sium ainnsein. ‘Uchán a Dhé,’ ar Suibhne, ‘as trúagh an bhetha sa .i. misi ag teichedh ríasan ngealtóig & sisi ag teichedh róm-sa ar lár Ghlinne Bolcáin; Is ionmuin éim an t-ionad eisidhen’; co n-ébairt: Misgais, mairg duine dobheir, ní má cin 's ní má roghein, cidh ben dobéra, cidh fer, ní roiset a ndís naoimhneamh. Ní minic bhíos cumann trír gan duine fol fhodhord díbh, droigni Is drisi romchoirb conadh misi an fer fodhoird. Gealtóg ar' teichedh a fir, gidhedh as sgél n-anaithnidh, fer gan meither Is gan bhróig ag teichedh ríasan ngealtóig. Ar mían ó thigid cadhain gusan mBealltine ar Samhuin, in gach coill chéir gan tacha bheith i ccrannuibh eidhneacha. Uisge Ghlinne Bolcáin báin, éisteacht re a énlaith n-iomláin, a shrotha millsi nach mall, a innsi agus a abhann. A chuilenn cliuthar 's a choill, a duille, a dreasa, a dercoinn, a sméra áille uagha, a chna, a áirne ionnúara. Iomad a chúan fo chrannuibh, búiredhach a dhamh n-allaidh, a uisci iodhan gan gheis, ní liom-sa robá miosgais. M. Luidh iarum Suibhne gusin bhail ina raibhi Eorann co rothoiris ar fordhorus in tighe i mbói an ríogan cona banntracht, conadh ann adbert: ‘Sádhal sin, a Eorann,’ ar sé, ‘cidh anshádhal damh-sa.’ ‘As fíor,’ ar Eorann, ‘& táir-si asteach,’ ar sí. ‘Ní raghatt éimh,’ ar Suibhne, ‘ar nach gabat In sluagh imchumhang an toighi form.’ ‘Dar liom,’ ar an inghen, ‘nocha nferr do chiall ar gach ló dá ttig dhuit & ó nach áil duit anadh aguinn,’ ar sí, ‘déna imtecht & ná háitigh chugainn idir, dóigh is nár linn t'fhaicsin fón deilbh sin dona dáoinibh atchonncatar thú fód dheilbh féin.’ ‘Truagh éimh sin,’ air Suiblme, ‘as mairg dobheir taobh re mnáoi tar éis na mbriathar sin. Uair ba maith mo chummaoin-si ar an mnáoi romfúagrann samhlaidh, dóigh tucus inn-aonló dhí trí chaoga bó & caoga each, & dá madh é an lá romharbhus Oilill Cédach, rí Ua fFhaoláin, robadh maith lé mh'fhaicsin-si’; gonadh ann adbert annso síos: Mairg fa ttabhraid mná menma cia bheith d'feabhus a ndealbha, an tan as é Suibne Geilt na fuair cuibhdhe dá chéidsheirc. As mairg dobheir taobh re mnáibh cidh a n-oidhchibh, cidh i lláibh, cidh bed bhes ina n-inne d'aithle meabhla Eorainne. Maith mo chummáoin ar an mnáoi, gan fordal, gan iomargháoi, tarraidh díom trí cháoga bó la cáoga each a n-áonló. An tan dobhínn isin bfeidhm nocha n-iomghabhainn ceitheirn, áit ina mbíodh treas nó troid robsam comhlann do thríochaid. Rofhíarfaidh Congal, céim nglan, din inar n-óccaibh Uladh, cúich úaibh dhiongbhus isin chath Oilill Cédach comhromhach? Allata, fergach an fer, adhbhal a sgíath Is a shleagh, dorat i socht seal an slógh, an fer dífreagra, dímhór. Adubhart-sa ar láimh Chongail, nocharbh áithesg fir omhnaigh, dingébhad-sa Oilill oll gidh trén tar chách a chomhlonn. Rofhágbhus Oilill gan chenn agus robudh lánmhaith leam, torchradar leam imalle cúig mic rígh Muige Mairge. Mairg. Rothógaibh Suibhne uimi lasodhain co hétrom imísiol aéerdha do dhó ind gach aird & do tulmhoing gacha tulchi for araill co riacht Benna Boirche fodhes. Roghabh fós isin maighin sin, co n-ébairt: ‘Maith In t-ionadh geilte so,’ ar sé, ‘acht namá ní hionadh eatha, blechta nó bídh é, acht is ionadh anforusta anshocair & ní díon ar dhoininn ná ar dherthan bheith ann, gidh ionadh urartt aoibhinn é’; gonadh and adbert na briathra so síos cco léig: Fuar anocht Benna Boirche, as ionadh fhir anfhoirfe, ni hionadh bídh ná blechta, re sín Is re sírshnechta. As fuar mo leabaidh oidche a mullach Bheinne Boirche, am fann, nímfulaing édach ar chrann chuilinn crúaidhghégach. Ó romgeibh fúacht isind aigh tigim go háith 'na aghaidh, beirim daiger don gháoith ghlé dar leirg Laigen Laoghaire. Glenn Bolcáin an tobair gloin, as é mh'árus re hanmoin, ó thicc lá Samhna, ó téid sam, as é mh'árus re hanadh. Gacha sirinn thíar Is toir seachnóin ghlenntadh Glanamhraigh, bídh síon cruaidhshnechta im cheann, i ndíon úairghealta Éirenn. As é sin mo ghlenn grádha, as é m'ferann comhdhála, as é mo dún ríogh re roinn, as é mo díon ar dhoininn. As é sin m'fulang oidhche: cnúasach mo dá chrobh choidhche, benoim a ndoiribh doirchibh do luibibh, do lántoirthibh. Mian lium na mónainn co mbloidh, at millsi ná maothnatoin fothlacht, femar, as mían damh, an lus bían Is an biorar. Ubhla, caora, cna cuill chain, sméra, dercain do dharaigh, subha craobh, Is fíach féile, sgeachóra scíach scenbhgére. Siomsán, samhadh, creamhlus cain agus biororáin bharrghlain, benuidh dhíom géire malle, dercain sléibhe, bun melle. Meisi i ferann ghlas nach glenn, a Chríst, ní rochomhraceam, ní fhuil mo dual-sa re a dul acht gidhim fúar-sa, Is fúar-sum. Fuar anocht. Táinic-siumh roimhe isin maidin arnamhárach co Magh Feimhin, luid aisséin co Sionainn sruthghlain sriobhúaine, asséin co hEchtge n-aird n-uraoibhinn, aisséin co feronn míonghlas móirédrocht Maenmhuighe, aisséin co sruth sáoraluinn Suca, aisséin go himlibh Locha soileathain Ríbh. Gabhaidh iaromh fós & comhnaidhe i nglaic Bhile Tiobradáin i cCrích Gháille i n-oirther Connacht In oidhche sin. Dá mhennataibh dísli-siom i nÉrinn an t-ionadh sin. Rogabh tuirsi mór & múichneachus é, conadh ann adbert: ‘As mór éimh,’ ar sé, ‘do imnedh & do dhocomhul rochésus conuige so, ba fúar mh'ionadh aréir .i. i mullach Bheinne Boirche & ní nemhfhúaire mh'ionadh anocht a nglaic Bhile Tiobradáin.’ Úair Is amhlaidh robhói an oidhchi sin, ag cur shnechta & an mhéd nocuredh noreódadh fachétóir a haithli a chuir, conadh ann adbert-somh: ‘Mo chubhais éimh,’ ar sé, ‘as mór do dhocruibh rofhuilnges-sa, ó rofhás mo chlúimh gus anocht. Rofheadar,’ ar sé, ‘cidh bás foghébhainn de, robadh ferr dhamh taobh do thabhairt re dáoinibh iná na docra-sa do fhulang do ghrés;’ gonadh ann adbert an laoidh ag tabairt a dhocra ós áird: Suibhne Mór múich a ttú-sa anocht, rotreaghd mo chorp an gháoth ghlan, toll mo throighthiu, glas mo ghrúadh, a Dhé mhóir, atá a dhúal damh. I mBeinn Bhoirche dhamh aréir, romthuairg bráoin in Echtga úair, anocht robhretait mo bhoill i nglaic chroinn i nGáille ghlúair. Rofhuilnges mór ttreas gan tlás ó rofhás clúmh ar mo chorp, ar gach n-oidhche Is ar gach ló as mó sa mhó fhuilghim d'olc. Romchráidh sioc, síon nach súairc, romthuairg snechta ar Sléibh mhic Sin, anocht romgeóghain an ghaéth gan fraech Ghlenna Bolcáin bil. Utmhall mh'imirce In gach íath, domríacht bheith gan chéill gan chonn, do Muigh Line for Muigh Lí, do Muigh Lí for Life lonn. Saighim dar seghais Sléibhi Fúaid, rigim im rúaig co Ráith Móir, dar Magh nAoi, dar Magh Luirg luinn rigim co cuirr Chruacháin chóir. Ó Sliabh Cúa, ní turus tais, riccim go Glais Gháille ghrinn, ó Ghlais Gháille, gidh céin cían, riccim soir go Slíabh mBreagh mbinn. Dúairc an bhetha bheith gan teach, as truagh an bhetha, a Chríosd chain, sásadh biorair bairrghlais búain, deogh uisge fhúair a glais ghlain. Tuisledh do bharraibh chraobh ccríon, imthecht aitin, gníom. gan gháoi, seachna daoine, cumann cúan, coimhrith re damh rúadh dar raéi. Feis oidhche gan chlúimh a ccoill i mullach croinn dosaigh dhlúith, gan coisteacht re guth ná glór, a mhic Dé, Is mór an mhúich. Reithim rúaig re beinn co báoth, uathadh rotráoth a los lúith lu, dosgarus rem chruth gan clódh, a mhic Dé, Is mór an mhúich. Mór ‘Cidh fil ann atrá,’ ar sé, ‘acht cidh é Domhnall mac Aodha nommhuirfedh raghad dochum Dál Araidhe & dobhér taobh rem dháoinibh fodhéin & mun beith cailleach an mhuilinn d'atach Chríst frim im shíst léimenndaigh do dhénumh dhí ní rachainn ar an aithghealtacht.’ Táinic taom dá chéill dó annsin & doluidh roime ar amus a thíre do thabairt taobha re a muintir & do anmhuin aca. Rofoillsigedh do Ronán an tan sin a chiall do tuidhecht do Suibhne & a bheith ag dul chum a thíre d'anadh eiter a mhuintir, co n-ébairt Rónán: ‘Aitchim-si an Rígh uasal uilechumhachtach nár fféde se an t-ingrinntidh sin do ionnsaighe na heagailsi dia hingreim doridhisi amail dorighni fecht n-aill & an t-inneachadh tuc Día fair a ndíogail a dhímhiadha-somh for a mhuintir ná raibe furtacht ná fóiridhin dhó dhe co roscara a anam fri a chorp, ar dháigh ná tiobhra a aithghin oile do ingrinntidh dia éis sár nó dímigin for an cCoimdigh nach for a mhuintir itir.’ Roéisd Dia itchi Rónáin, uair antan tánic Suibhne co medhón Sléibhe Fúaid rochobhsaidh a chéim annsin co ttárfás taidhbhsi n-iongnadh dhó annsin a medhónoidhchi .i. méidhedha maoilderga cinn gan cholla & cúig cinn gaoisidecha, gairbhlíatha, gan chorp, gan cholainn etarra, ag sianghail & ag léimnigh imon sligidh anond & anall. Antan rosiacht~somh eatarra rochúalaidh ag comhrádh iad & Is edh adberdís: ‘Geilt é,’ ar an cétchenn. ‘Gelt Ultach,’ ar an dara cenn. ‘A lenmhain co maith,’ ar an treas cenn. ‘Gurab fada an lenmhain,’ ar an cethramadh cenn. ‘Nógo ría fairrge,’ ar an cúigedh cenn. Noseirgheatt a n-áoinfeacht chuige. Rost~ógaibh-siumh uime rempa tar gach muine día aroile & geruó mór an glenn nobhíodh roimhe ní thaidhledh~somh é, acht nolingedh don bhord co aroile de & do bheinn na tulchi for araill. Ba lór immorro d'úathbhás, do gréchach & golfortach, sianghal & síoréighemh, séstán & séiseilbhe na ccenn ina dhiaidh-siumh ga tharrachtain & ga thréntograim. Ba hé treisi & tinnesnaighe na tógrama sin co lingdís na cinn dá oircnibh & dá iosgadaibh & dá lesrach & dá slinnénibh & do chlais a chúil, co mba samhalta leisiumh & bloisgbhéim buinne baindi dílionn do ucht airdshléibhe seisbhéimneach gach cinn for aroile dhíobh &ú comhthuairgnech uile fri sleasaibh crann & fria cennuibh carrag le lar & re lántalmain, co nár ansat de co ndeachaidh re néllaibh urétroma aéieoir uatha uathadh. Roscarsat ris iarsin edir chenn ghabhair & cenn chon, uair andar lais bádar sidhe a ttréchumusc na ccenn n-oile ina lenmhuin. Ba neimhthni neimhthni tra faoinneal nó folúamhuin dá raibhi fair-siumh ina haithfhéghadh riamh roimhe sin, uair ní thairisedh eadh lasa n-iobhadh digh co cenn trí choicthidhisi ina dhíaidh sin, go ttarla aen na n-oidhche aen do n-oidchibh é i mullach Sléibhe Eidhneach, Aidneach gur ro-oiris i mbárr chroinn ann eadh na hoidhche sin co madain. Roghabh ag éccaoine móir annsin; conadh edh roráidh:‘Olc éimh atáthar agom anocht a haithle na caillighe & na ccenn ar Slíabh Fúaid,’ ar sé, ‘acht chena as cóir mo ueth amail atú, uair sochaidhe risa ndernus féin olc;’ conadh ann adbert: Éccáointeach atú-sa anocht, am tuirseach truagh, am taobhnocht dá bfesdáois form na dáoine fil damh damhna éccáoine. Reód, sioc, sneachta agus síon agum thúargain tré bhith síor, mo beith gan teini, gan tech a mullach Shléibbe Eidhneach. Teach mór agum Is ben mhaith, adeiredh cách robsum flaith, as é as ruire 'sas rí antí domrad romradhi neimhthní. Cidh 'ma ttuc Dia mé asan ccath nach bfrith ann neach dom mharbadh, suil dobheinn eing a n-eing agus cailleach an mhuilinn? Cailleach an mhuilinn 'ga toigh, mallacht Críst ar a hanmoin, mairg dorad taobh risin ccrín, mairg dá ttaratt a choinmhír. Robhaoi Loingseachán ar mn'eing tré gach díthreabh díthreadha nÉirinn, go romchealg chuigi don chraoibh tan adfétt ég mo macáoimh. Domrad-sa leis 'san teach mór, áit a mbáoi an slúagh ac comhól, as romchengal thiar 'san tsheit aghaidh d'aghaidh rém chétsheirc. Sluagh an toighe gan táire ag cluithe Is ag gáire, meisi com muintir Is toigh ag surdlaigh, ag lémendoigh. Munbadh caillech In tighi ní rachainn ar aithmhire, ro-ataigh rium friomCríst do nimh ar shíst mbig do léimeandaigh. Rolingius léim nó dhá léim ar an athair nemhdha féin, adbert an chaillech 'ga toigh co lingfedh féin léim amhlaidh. Rolinges léim oile amach dar fíormhullach na cathrach, lúaithi iná deathach tré theach an teathadh rug an chailleach. Roshirsium Éire uile ó Thigh Duinn co Tráigh Ruire, ótá an Tráig co Benna mBrain, nír chuires díom an chailleach. Eiter mhagh Is mhóin Is leirg dhíom nír chuires an crúaidhleidhb, gur lingedh lem an léim nglé do bheinn Dúine Sobhairce. Ar sin rolinges fón dún agus nocliar céim ar ccúl, rugus isin bfairrge amach, rosfágbhus thall an chailleach. larsin tángadar 'san tráigh muinter dhiabhail 'na comhdháil agus roluaidhset a corp, mairg tír nÉrenn 'nar hadnocht. Feacht roluighes roluidhes tarar Slíabh Fúaid i n-oidhchi duib dhorchi dhuairc, co bfaca cóig cinn 'san ccnoc arna n-oirleach inn-áonport cennphort. Adubhairt cenn díbh 'na ruth, rium-sa roba garb an guth, 'geilt Ultach, lentar libh dhe, co ría romhaibh i bfairrge.' Rorethus rompa an ród is nír fuirmhess troig ar fód, et fuirmess troigh tar fhod] eiter chenn gabhair Is con, ann roghabhsat malloghadh. Cóir cía roghéibhinn-si olc, mór n-oidhchi rolinges loch, mór do rosgaibh ban mbáidhe doradus fo éccaoine. Ecc. Aroile aimsir do Suibhne i Luachair Dheadhadh for a bháeithréimennaibh baoisi; luid assidhén ina réimimh roighealtachta go ránic Fiodh glansrothach gégáloinn Gaible. Báoi bliadhain an dú sin & as edh fa bíadh dhó frisin mbliadhoin sin .i. caora croiderga crúandatha cuilinn & dercoin darach dubhdhuinne & deogh d'uisci na Gabhla, .i. an abhann ón ainmnighthir an fiodh, conadh ann roghabh tuirsi trom & dobrón derbháir antí Suibhni i bforcenn na ré sin tré olcus a bhethadh, conadh ann adbert an laoidh mbig si: Ochán, as meisi Suibhne, mo chorpán as lór mairbhe, gan ceól, gan codladh choidhche acht osnadh ghaoithe gairbe. Tánacc ó Luachair Dheaghadh co bruachaibh Feadha Gaibhle, as í mo chuid, ní cheilim, caora eidhinn, mes dairbhre. Bliadhain dhamh isin mbeinn-si isin deilbh-si ina bfuilim gan biadh do dhul 'san corp-sa acht caora corcra cuilinn. As mé geilt Glinni Bolcáin, ní bhíu-sa ag ceilt mo dhochnáidh, dhochnaidh, altered later to dochráidh] tairnicc anocht mo láthar, ní damh nach ádhbhar ocháin. Ochán Dorala dhó-somh laithe n-áon techt co Druim Iaroinn i Connachtaibh co rochaith biorar barrghlas na cilli ar brú na tiobratta tonnghlaisi & ro-ibh ní dia huisge ina dheghaidh. Ro-éirigh cléirech amach asin ecclais & roghabh tnúth & trénformud frisin ngeilt é im thomhailt an tuara rothoimhleadh feisin & adbert gurbho socair sádal robhaoi Suibhne isin iubardhos íar mbuing muinga phroinne de budhdhéin. ‘Truagh éimh sin, a chléirigh’, ar Suibhne, ‘uair as meisi dúil as anshádhaile & anshocra dogheibh a betha isin domun dáigh ní thig tinenabhradh ná toirrchim ar mo shúilibh ar úaman mo mharbhtha; deithbhir són, dáigh Is cuma noraghainn ar gealtacht ría slógaib na cruinne d'fhaicsin dom fhóbairt a n-aoinfecht & re folúamain an dreólláin a áonar; et a Dhé neimhe, a chléirigh,’ ar Suibhne, ‘nach bfuili-si im riocht-sa & meisi isin chongaibh crábaidh i ttáoi-si, noco n-aithnicchedh th'aigneadh & th'inntinn nach gnáth dom aithghin-si nó dom ionnshamail bheith co soinmech febh adbeiri-si’; conadh annsin roghabh an cléirech tosach na laoidhe & rofhreagair Suibhne a deiredh, mar so: Sádhail sin, a gealtagáin, a mbarr na géige iubair do leathtáobh mo mennatáin, bennatáin] docaithis mo chuid biolair. Ní sádhail mo bhetha-sa, a chléirigh Droma hIaroind, atá do mhéd m'eagla-sa súil dom shúilibh nach íadhaim. Fir domhain dá bfaicinn-si chugum, a fhir an cheóláin, is comhmór dotheithfinn-si dotheichfinn-si] ríu Is re heitil an dreólláin. Truagh gan tusa im inmhe-si, is meisi im chléirech chrábaidh, nó co ttuigedh th'inntinn-si nach cerd geilte beith sádail. Sádail. Aroile laithe do Suibhne ag cúartugudh críche Connacht go hudmhall anbhsaidh go ttarla é fo dheóidh go hAll Fharannáin a tTír Fhíachrach Mhúaidhe; glenn áloinn eisidhén, sruth áloinn sriobhúaine ag teibersain tepersinco tinnesnach frisin all aill] anúas & bennachadh ann ina rabadar senadh náomh & fíreóin co hiomdha iolarrdha, et ba hiomdha ann ámh crann caomháloinn co ttoirthibh troma tóthachtacha isin all hisin. Ba hiomda ann éimh eidheann fíorchluthmar & aball cenntrom ag cromadh co talmain le troma a toraidh, ba cuma nobhíttís isin allt sin ois allta & míola muighe & muca mórthroma, ba hiomdha immorro rón roiremhar rochodladh ann tar éis techt ó muir móir anall isin all sin. Roshann~taigh Suibhne co mór an t-ionadh sin, go roghabh for adhmoladh & ag tabhairt a thúarusgbhála ós aird; go ndébairt an laoidh-si: All Fharannáin, adhbha náomh, co n-iomad call cranncaomh Is cnúas, uisge tinnesnach can tess ag snige snaoidhere a chness anúas. As iomdha ann eidhnech ghlass agus meass re mberar le a mberargeall agus abhall chenntrom chaomh ag filliudh a craobh fa cheann. Imdha broc ag dol fa a dhíon, ann Is míol muighe nach mall, is édan rionntanach roinnteachróin ag techt ón muir móir anall. Mé Suibhne mac Colmáin chóir, mór n-oidhchi reóidh bhím co fann, romthruaill Rónán do Druim Gess, domhuin] codlaim fa chraoibh 'san ess tall. All. Táinic Suibhne roime fo dheóidh conuige an baile i raibhe Moling .i. Teach Moling. Ba hisin tan sin robói psaltair Chaoimhghin i ffiadnuise Moling aga dénamh do lucht an aiceapta. Táinic iarumh Suibhne for sraith na tioprat i fiadhnuisi an chléirigh & rogab ag ithe biorair. ‘As moch-longadh sin, a ghealtagáin,’ ar an cléirech; conadh ann adbert Moling & rofreagair Suibhne é: Mochthráth sin, a ghealtagáin, re ceileabhradh cóir. Gidh moch leat-sa, a chlérecháin, tánic tert ag Rómh. Gá fios duit-si, a ghealtagáin, cuin tig tert ag Róimh? Fios tig dhamh óm Thigerna gach madain 's gach nóin. Innis tré rún ráitsighe sgéla Fíadhat finn. Agut-sa atá an fháitsine mása thú Moling. Cidh tuc duit-si mh'aithni-si, a gheilt ghníomach ghér? Minic mé ar an fhaithchi-si ó rosaoi mo chéill. Cidh ná tairni a n-aonbhaili, a mhic Colmáin Chúair? Ferr leam bheith a n-áonshuidhe isin mbeathaidh bhúain. A thruaigh, an ría t'anam-sa ifrinn aidhbhle dos? Ní thabhair Día orum-sa pían acht bheith gan fhos. Glúais alle go ttormalla cuid bhus milis lat. Dá fhestá-sa, a chléirecháin, doilghe bheith gan bhrat. Béra-sa mo chochlán-sa nó béra mo leann. Aniú gidh im crochbán-sa robá uair budh ferr An tú an Suibhne sgáthaighthe táinic a cath Roth? Mása mé, ní ráthaighthe cidh nomheilinn moch. Canas tárla mh'aithni-si duit, a ghealtáin ghéir? Meinic mé ar an fhaithchi-si got fheithemh do chéin. Áluinn duille an liubhair-si, psaltair Cháoimhghin cháidh. Áille duille mh'iubhair-si i nGlinn Bolcáin báin. Nach suairc leat-sa an relec-sa ba scoil scíomhda dath? Nríbh anshúarca mh'oirecht-sa madain ar Muigh Rath. Ragat-sa do cheileabhradh go Glais Chille Cró. Lingfet-sa crann eidhinnghlan, lém arc, Is badh mó. Saothrach dhamh 'san eglais-si ar cinn trén Is trúagh. Saothraighe mo leabaidh-si i mBeinn Fhaibhni fhúar. Cáit i ttig do shaogal-sa, in a ccill no i loch? Aeghaire dot æghairibh nommharbhann go moch. Muchthráth. ‘As mochen éimh do thecht sonn, a Shuibhne,’ ar Moling, ‘ar atá a ndán duit bheith annso & do sháogal do thecht ann, do sgéla & th'imthechta d' fhágbáil sunn & th' adhnacal i reilicc fíreóin, & naisgim-si fort,’ ar Moling, ‘gidh mór shire gach láoi d' Érinn techt gacha hespurtan chugum-sa go rosgríobhthar do sgéla lium.’ Iomthúsa na geilte iarsin; robhaoi risin mbliadhain sin ag tathaighidh Moling. Roshoighedh lá n-ann co hInnis Bó Finni i n-iarthar Chonnacht, lá oile co hEss rocháoin Rúaidh, lá oile co Slíabh mínáluinn Mis, lá oile go Benda biothfhúara Boirche; gidbé díobh sin doshoighedh gach láoi nofritháiledh a n-espurtain gach n-oidhche co Teach Moling. Ro-ordaigh Moling proinn mbig dhó frisin ré sin, dóigh adubairt re bhanchoig ní do bhleaghan na mbó do thabairt dó. Muirghil a hainm-sidhe, as í ba ben do Mhungán do mhuicidhi Moling. Ba hí méd na proinni sin dobheiredh an bhen dó .i. nodhingedh a sáil conuige a hadhbronn isin mbualtrach fa coimhnesa dhí & nofágbadh a lán lemnachta ann do Suibhne. Dothigedh-somh co faiteach furechair i n-eatarfhásach na búailedh do ibhe an bhainne sin. Tarla iomcháineadh adhaigh ann eitir Mhuirghil & mhnáoi oile isin mbúailidh, co n-ébert an bhen eile: ‘As mesa duit-si,’ ar sí, ‘nach tocha leat fer eile & fós nach ferr let th' fer féin dot ríachtain iná an gheilt atá got thathighid risin mbliaduin-si anall.’ Atchúala siúr an bhúachalla anní sin & gidhedh ní ro-innis ní dhe co bfacaidh Muirghil isin madain arnabhárach ag dul d'iodnacal an bhainne go Suibhne conuige an mbúaltrach ba comhfhogus don fhál i raibhe. Ó'dchonnairc siúr an bhuachalla sin táinic asteach & atbert re a bráthair: ‘Atá do bhen isin ffál sin thoir ag fer oile, a mheathaigh mhiodhlaochda,’ ar sí. Roghabh éd an búachaill ag a chloistecht sin, & roéirigh go hobonn inníreach & tarraidh a láimh leathga robói for alchuing astigh & téit for amus na geilte. As amhlaidh robhúi an geilt & a tháobh ris & é 'na luidhe ag caithemh a phroinne asin mbúaltrach. Tuc dono an buachaill sadhudh don leathgha asa láimh fair, gur rosgon a n-odhar a chíghe clé antí Suibhne, gur gabh urrainn tríd ar mbrisedh a droma ar dhó ann. Adberat foirenn conadh benn chongna fíadha ro-innell an búachaill fáoi, áit a n-ibhedh a dhigh asan mbúall~trach, co tæth-somh furri, conadh amhlaidh fúair bás. As annsin robhaoi Énna mac Bracáin ag búain chluig na prímhi i ndorus na reilge co bfaca an t-éacht dorinnedh ann; go n-ébairt an laoidh: Énna Truagh sin, a mhucaidh Moling, dorighnis gníomh talchair tinn, mairg domharb a los a neirt an rígh, an náomh, an náomhgheilt. Bidh olc dígeann bhías duit de, tocht fo dheóidh gan aithrighe, biaidh th'anam ar seilbh deamhain, biadh do chorp inn-ethannaidh Bidh ionann ionadh ar nimh dhamh-sa Is dó-somh, a fhir, gebhthar psailm ag lucht áoine for anmain an fhíoraoidhe, Robadh rígh, robadh geilt glan, rop fher oirnighe úasal, ag sin a lighe, líth ngle, dobhris mo chroidhe a thrúaighe. Trúagh Ro-iompó Énna anonn go ro-innis do Mholing Suibhne do mharbadh do Mhongán mucaidhe Moling. Ro-éirigh Moling fo chétóir cona chléirchibh imalle fris co hairm ina raibhe Suibhne & ro-adaimh Suibhne a choire & a choibhsena do Mholing & rothóchaith corp Crist & rofáiltigh fri Día a airittin & rohongadh iarum lasna cléirchibh. Táinic an búachaill dia shaigid. ‘As dúairc an gníomh dorighnis, a bhúachaill,’ ar Suibhne, ‘. .i. mo mharbadh-sa gan chionaidh úair ní fhédaim-si festa teichedh fon ffál dobhithin na gona doradais form.’ ‘Dá ffeasainn-si co mbadh tú nobheth ann,’ ar an búachaill, ‘nítgonfuinn itir gidh mór dom aimhles doghénta.’ ‘Dar Críosd, a dhuine,’ ar sé, ‘ní dhernus-sa th' aimhlessa ar áonchor ar bioth amail shaoile iná aimhles duine eile ar druim dhomhain ó dochuir Día ar gealtacht mé & robadh beg a dhíoghbháil duit-si mo bheth a ffál annso & bainne beg d' fagháil ar Dia dhamh ón mnaoi ucchat, et ní thiubhrainn taobh frit mnáoi-si iná fri mnáoi n-oile ar talmhain gona thoirthaibh.’ ‘Mallacht Críst ort, a bhúachaill,’ ar Moling, ‘as olc an gníomh dorighnis, goirde shaogail duit abhus & ifrenn thall ar dhénamh an gníomha dorónais dorighnis.’ ‘Ní bfhuil bá do shodhain damh-sa,’ ar Suibhne, ‘uair tángadar bur ccealga im thimchell & bidh im marb-sa don guin doradadh form.’ ‘Ragaidh éric duit ann,’ ar Moling, ‘.i. comhaitte comhfhaidefrium-sa for nimh dhuit,’ & roráidhset doraidhset an laoidh-si eatura ina ttriúr .i. Suibhne, Mongán & Moling: Dorignis gníom, nach súairc sin, a bhúachaill Moling Lúochair, nocha nfédoim dul fón fhál don ghuin romgon do dhubhlámh. Ahair frium mád cluine, a fhir, cúich thú, a duine, go deimhin? As mé Suibhne Geilt gan oil, a buachaill Moling Lúachair. Dá bfessain, a Suibhne sheing, a dhuine, dia nadaithninn notaithninn] nocha ttiubrainn gái red tred chnes gé atchífinn thú dom aimhleas tu ag deanam m'aimhleas. Nocha dernus thiar na thoir aimhleas duine ar druim dhomhain ó domrad Críst óm thír theinn ar gealtacht ar fhud Éirinn. Ro-innis, nocha breug dhamh, inghean mh'athar 'smo mháthar th' fághbháil isin fhál sin thoir ag mo mhnáoi féin ar madain. Nír chóir dhuit a chreidemh sin co bfionnta féin a dheimhin, mairg táinig dom ghuin-si a-le nógo bhfaictís do súile. Gé nobheinn a fál i ffál, robadh beag dhuit a dhíoghbhál gé dobhéradh ben damh digh do bainne bhiucc a n-almsoin. Dá ffesainn-si 'na bhfuil de, do ghuin tréd chích, trét chroidhe, go bráth nítgonfadh mo láimh, a Suibhne Ghleanna Bolcáin. Gé romgonais isin fhál nocha ndernus do thochrádh, ní thiubhrainn taobh ret mhnáoi ndil ar talmain gona thorthaibh. Mairg táinic athaidh ó thoigh chuccatt, a Mholing Lúachair, nocha leicc dhamh dol fón choill an guin romgon do bhúachoill. Mallacht Críst dochum gach cloinn ort, ar Moling re a bhúachoil, tré éd i ccridhe do chnis, as trúagh an gníomh dorighnis. Ó dorighnis gníomh n-úathmar, atbert Moling re a bhúachuil, raghaidh dhuit-si dar a chenn goirde shaoghail Is ifreann. Gé dognéi-si díoghal dioghbhaildhe a Mholing, ní beó meisi, nochan fhuil mo chabair ann, táinig bar ccealg im thimcheall. Raghaidh éruic dhuit-si ind, ar Moling Lúachra, lúaidhim, comhaitte comaitte friom-sa for nimh dhuit-si, a Shuibhne, ón Ardchoim~ didh. Bidh maith dhuit-si, a Shuibhne sheing, thusa ar nemh, ar an búacheill, ní hionann as meisi sunn, gan nemh, gan soeghal agum. Ba binne lium robháoi tan ná comhrádh ciúin na muintear, bheith icc lúthmhairecht im linn cúchairecht fhéráinn feraineidhinn. Ba binne lium robháoi tan ná guth cluigín im fharradh, ceileabhradh an luin don bheinn is dordán doimh ar doininn. Ba binne lium robháoi tan na guth mná áille im fharradh, guth circe fráoich an tsléibhe do cluinsin im iarmhéirghe. Ba binne lium robháoi tan donálach na gcon alla, iná guth cléirigh astoigh ag méiligh Is ag meigeallaigh. Gidh maith libh-si i ttighibh óil bhar ccuirm leanna go n-onóir, ferr lium-sa deogh d'uisge i ngoid d'ól dom bais asin tiopraid. Gidh binn libh thall In bhar ccill comhrádh mín bar mac leighinn, binne lium ceileabhradh an ceileabhradhán doghníad coin Ghlinne Bolcáin. Gidh maith libh-si an tsaill 's an fheóil caithter a ttighibh comhóil, ferr lium-sa gas biorair ghloin d' ithe i n-ionadh gan chumaidh. Romgon an cruadhmhucaidhe corr romghuin an ceer cruadh muic. corr] go ndeachaidh trém tre mochorp comh~ trom, truag, a Chríst rolámh gach breth, nach ar Mhagh Rath rommarbhadh. Gidh maith gach leaba gan fheall dorighnes seachnóin Éirenn, ferr lem leabaidh ós an loch i mBeinn Bhoirche gan fholoch. Gidh maith gach leaba gan fheall dorighnes sechnóin Éireand, ferr lem leabaidh ós an ross i nGlenn Bolcáin dorónoss. Beirim a bhuidhe friot sin do chorp, a Chríst, do chaithimh, aithrighe iodhan abhus in gach olc riamh dorónus. Do. Táinic iaromh táimhnéll do Suibhne & ro-éirigh Moling gona chléirchibh mar áon fris & tugsat cloch gach fir i leachtt Shuibhne. ‘Ionmhain éimh an fer isa leacht so,’ ar Moling, ‘meinic bámar inar ndís slán síst ag comhrádh fri aroile seachnóin na conaire so. Rob aoibhinn lem faicsin Suibhne .i. antí isa leachtt so ar an tioprait úd thall .i. Tiupra tiopratna Gealta a hainm, úair Is meinic notoimhledh n dia biorar & día huisci & úadha is uaidhiainminighter an tioprat. Ionmhuin bheós gach ionadh eile no-iomaithighedh antí Suibhne’; conadh ann adbert Moling: Leachtán Suibhne sunn imne, rocráidh mo chroidhe a chuimhne, ionmuin lium bhós bheosar a sheirc gach airm i mbíodh an náoimhgheilt. Ionmuin lium Glenn mBolcáin mbán ar a sherc ag Suibhne slán, ionmuin gach sruth do-icc ass, ionmhuin a bhiorar barrghlass. Tiubra na Gealta Tiubra na nGealtsúd thall, ionmuin cách dar bíadh a barr, ionmuin lium a gainemh glan, ionmuin a huisge iodhan Orm-sa doghnídh a haicill, fada lium gó nosfaicinn, rothiomghair rotromgaira breith dom thigh, ba hionmhuin an eadarnaigh. etharnaigh] Ionmhuin gach sruth go bhfúaire fors' mbíodh forsmbi anbiorar barrúaine, is gach tobar uisge ghil, ar Suibhne ag a aithighidh. Masa chead le reRígh na reann éirigh agus imthigh leam, tucc dhamh, a chridhe, indo lámh ón lighe agus ón leachtán. Ba binn lium comhrádh Suibhne, cían bhérus im chlí a chuimhne: aitchim mo Rígh nimhe nár ós a lighe Is ar a leachtán. Leachtán. Ro éirigh Suibhne asa niull iarsin & roghabh Moling ar láim é, go rángadar rempa ina ndís co dorus na heglaisi, & ó dorad Suibhne a ghúala risin ursoinn tug a osnadh mór ós aird co rofháoidh a spiorad dochum nimhe, & rohadhnacht go n-onóir ag Moling é. Gonadh ní do sgélaibh & do imthechtuibh Suibhne mic Colmáin Chuair rígh Dhál Aruidhe gonuige sin. Finis. Brussels MS. 3410. fo. 59a to 61b. De S. Ronano Mac Beruigh as Echtra Suibhne (Cap. .i.) Naomh uasal oirdnidhe robaoi sunn a ttír nEirenn .i. Ronán Fionn mhac Beraigh mhic Criomhtainn mhic Coluim Cúile mic Eirc Logha mic Laoghaire mhic Neill Naoighiallaigh. Fer chomhaillte tiomna & congmhala cuinge an Choimdedh & fuilngthi inghrema & treabhlaide ar gradh Dé. Ba mogh naoimhdhiles da anmain & ba crochaidh a chuirp & ba scciath dídin ria drochaimsibh diabail an fer min moronórach sin. Ro tórainnedh ceall lais feacht n-áon .i. ceall Lainni a nDail Araidhe a ccoiccedh Uladh. As aicce robaoi ferannus & forlamhus Dháil Araidhe .i. ag Suibhne mhac Colmáin Chuair mhic Cobthaigh. Rochuala sein guth cluig Ronáin aít a raibhe ag tórainn a chille & ro fíarfaigh dia muinntir ciodh adchúaladar. Ronán Fionn mhac Beraigh atá ag tóruinn a chille ad chrích-si & at ferann. As e guth a chluig adchluni-si, anosa. (As follus de sin nar chedaigh an naomh do Shuibhne an ecclas do thionnsgana.) in brackets In MS. Et rolonnaigedh & ro fergaighedh go mór imón rígh & ro éirigh go dian deinmnedach do díchur an chleirigh on chill. Roglac a bhen .i. Eórann ingen Chuinn Chíannachta err an bhruit robhaoi uime & rotriall affosdadh gur sgeinn fon teach an tsibhall (.i. dealg) argaitt robaoi isin brut & fágbhais a bhrat agan rioghain & dochuaidh lomnocht do dhíochur an chleirigh on chill go riacht airm (.i. áit) a raibhe ina réim roretha go ffarnaic (.i. go bfuair) antí Ronán ar a chionn. Is amhlaidh robaoi an cléirech ag moladh Rí nimhe et talman & ag solasghabháil a shalm & a shaltair líneach lánálainn ina fhiadhnaisi. Tuargaibh (.i. do thógaibh) Suibhne an tsaltair & teilgis uadha í a bfúdomhain an locha lindfhuair robáoi ina bfiadhnaisi gur baidhedh an tsaltair ann. Gabhais láimh Ronáin íaromh & tairrngis na dhiaigh tar an ccill amach é et nir léicc lamh an chléirigh fós uaidh go ccúala an t-éighemh. As é dorinne an t-eighemh sin giolla Chongail Claoin mhic Sccannláin rí Uladh arna thoidheacht ar cenn Suibhne o Chongal Claon do cath Muighe Rath. (Cap. II.) Doruacht an giolla go Suibhne & adfed (.i. roinnis) sccela dhó o thús go deiredh. Téid Suibhne lais & fagbais Ronán go dubhach dobrónach ar mbáthadh a shaltrach & ar ndénamh a dhímigne & a easonóra. Día mbói ló go n-oidche iarsin doriacht dobharchú asin loch go Ronán & a shaltair lais gan milledh líne nó litre innte. Doroine Ronán altugadh buidhe do Dhia do chenn na míorbuile sin & mallaighis Suibhne iarsin. Mo ched-sa for ced an Choimdhe chumhachtaigh ar sé amhail tainic Suibhne dom dhíochur-sa & sé lomnocht gurab amhlaidh bhias doghrés (.i. do ghnáth) lomnocht ar fáoindel & ar foluamhain seachnóin an domhain & gurab bás do rinn bhéras fo dhéoigh & mo mallacht fair & mo bennacht for Eórainn rothríall a fhasdadh & an la adcífet clanna Colmain an tsaltair robáidhedh gurab díth & dílgenn dóibh & dorinne an laoidh: Suibhne mac Colmain rom-cráidh, romtarraing leis ar lethláimh, d'fhágbháil Cille Lainne lais, dom beith athaigh na heccmais. &rl. Dochúaidh Ronán iaramh go Magh Rath do dhénamh síthe idir Dhomhnall mhac Aodha mhic Ainmireach .i. rí Erenn et Congal Claon mhac Sccannláin rí Uladh & nir fhét a siodhugud. Doberirti immorro an cleirech a ccomairce ettorra gach laoi go nách marbhthaoi neach ettorra on uair rotoirmesgtha an cathughud no go ngabhtha doridhisi. Ticcedh thrá Suibhne tar lamha an chleirigh gacha trátha oir gach sídh & gach osadh doníod Ronan idir fhiora Erenn gach n-oidhce nomhilledh Suibhne ria ttráth éirghe gach laoi oir no marbhadh fer ria ttráth an chomhlainn gach laoi & fer eile ar sccur an chomhlainn gach n-oidhce. An lá immorro rocinnedh an cath mór do thabairt tainicc Suibhne re ccách dochum an catha & tarla Rónan dó & ocht sailmchedlaigh dia muinntir ina fharradh & iad ag ur uisge coisrectha tar na sluaghaibh & rochuirset tar Shuibhne a ccuma cháich. Dar laisiumh bá dá fochuidbhed rocuiredh an t-uisge fair & dorad a mher a shuainemh na sleighe robháoi ina laimh & rodiubhraic do shailmceadlaidh diobh go romarbh. Dorad an t-urchar tanaisi do chum an cleirigh féin gur bhen isin clocc báoi for a ucht go roscceind a chrann as a n-airde isin aiér. Gonadh ann adbert an cleirech: ‘Guidim-si an Choimdhe,’ ar sé ‘i n-airde dochoidh an crann isin aiér & a nellaibh nimhe go ndeachair-si ar gealtacht amhail gach n-eathaid & na bás roimris for mo dalta-sa,’ ar se ‘gurab edh nosbérai-se fa deoigh .i. bas do rinn & mo mallacht fort & mo bhennacht for Eórainn & Furadhrán & Teille uaim in aghaidh do shiola uile & chloinne Colmán cúair,’ & dorinne an laoidh: Mo mhallacht for Suibhne &rl. (Cap. III.) Ciodh trá acht ó rochomraicsiot na catha fochedóir robhúirsett & rogairset na sluaigh da gach leith: ódchuala Suibhne na gáire mora sin & a bfreccartha & a bfuaim & a macalla a néllaibh nimhe & a bfroighthibh na firminnte rofech súas & rolíon némhain & dásacht & fáindeal & fualang & foluamhain é & miosgais gach ionaidh a mbiodh & serc gach ionaidh nogo roichedh. Romheirbhlighsett a mheóir & rochrithnaigset a chosa, roluathadh a chridhe, roclaochlá a chédfadha, rosáobadh a radharc, rothuitset a airm as a lamhaibh go ndeachaidh la breithir Rónain ar gealtacht amhail gach n-eathaid & gach n-én bfoluaimhneach & antan ráinic as In cath amach ba hainminic notaidhledh a chosa an talamh as conntabairt go mbenfadh a dhrucht don fhér ar a ettroma & ar a aierdacht an cheime rocingedh & nir fhan don reim roretha sin gu nar fhagaibh magh no machaire nó coill nó moin no mothar i nEirinn gan taisteal an lá sin & rochaith a aois & a aimsir ar gealtacht i nEirinn & a mBretain an ccein romair, gan furtacht gan fóiridhin gan taobh do tabairt le dáoinibh amhail dherbhas an leabhar sgriobhthar air fein darab ainm Buile Shuibhne. Oir a n-aon uair tainicc taom ceille chuicce & dosanntaigh taobh do tabairt le dáoinibh tre mhed gach bochtachta da bfúair an fedh dobaoi ar gealtacht & docuaidh roimhe d'ionnsuidhe a tíre; dochuaidh ar an aithgealtacht doridhisi oir dofoillsigedh do Ronán táomh ceille do techt cuige & a bheith ag dol d'ionnsuidhi a thíre dúthaige & d'fanamhain aca & adubhairt Ronán: ‘Aitchim-si (.i. guidhim-si) an ri uasal uilecumhachtach nár léiccther an t-ingreinntigh & an sgriostoir sin na hecclai si da hingreim no da sgríos doridhisi amhail dorinne (.i. dotriall) roimhe.’ Et an tinneachadh tuccadh fair na raibhe furtacht na fóridhin dó dhe nogo scara a ainm re a chorp. Roeist Dia an itche sin Ronain óir antan tainicc Suibhne go medhon Sleibhe Fúaid tarfás taidbsi iongantach dó a medhonoidhce .i. méidheadha maoildearga & cinn gan colla & síad ag síangal & ag gréchaigh imón slighidh anonn & anall et antan rainic-siumh ettorra a medhón atcualaidh ag comhradh iad dar lais & asedh roraidhsett: ‘Geilt é’, ar an céidchenn; ‘geilt Ultach’, ar an dara cenn; ‘a lenmhain’, ar an tres cenn; ‘gurab fada an lenmain’, ar an cetramhadh cenn; ‘nógo ría an fhairrge’, ar a cúiccedh cenn. Rofhersat an guth a n-aoinfeacht chuige uile. Rothóguibh rompa da gach muine for a chéile & gerbó mor an glenn nothegmadh fris ni shiubhladh-somh é acht nolingedh do bheinn na tolcha for a céile. Acht ata ní cena rocaith-siumh a aimser an ccein romhair ar buile & ar gealtacht tré easgaoine Ronain, & fuair bas do rinn (amhail innises a stair féin) amail doshir Ronán ar Dhía gonadh é sin adhbar bhuile Suibhne tre easonoir an chléirigh. (Cap. IV.) As amhlaidh so fuair Suibhne bás do rinn. Feacht n-aon dia ndeachaidh Suibhne & sé for a gealtacht gonicce an áit a bfuil Tech Moling mar a raibhe Moling. Is annsin robhaoi Moling ag teccuscc luchta an léighinn & tainicc an gheilt for srath na tioprad & robaoi ag ithe bioruir. ‘As mochlongadh sin, a ghealtacáin,’ ar Moling, & doronsatt an láoidh: Mochtráth sin a ghealtacáin ré cceileabhradh cóir. cidh moch lat-sa a chleirecáin táinicc teirt ag Roimh. &rl. Et doraidh Moling ris: ‘Ca fios duitsi cá cuin (.i. uair no aimser) tig teirt ag Roimh.’ ‘Fios dogeibhim om tigerna,’ ar se, ‘gacha maidne & gacha nóin.’ ‘Innis duinn sgela do Día,’ ar Moling. ‘Ata fios aguibh fein, a Moling,’ ar sé. ‘Cred fodera duitsi mh'aithne?’ ar Moling. ‘As meinic me ar an bfaithche-si,’ ar Suibhne, ‘& ni deinim comnaidhe i n-áonáit.’ ‘Cionnus eile,’ ar Moling, ‘a bfuighe tú trocaire?’ ‘Dogébh,’ ar Suibhne, ‘óir ni thabhair pein form acht beith gan fos nó comhnaidhe. Dia ttegthá asteach dogebtha proinn aguinn. As doilghe lem a bheith gan brat,’ ar eisiumh. ‘Dogebhair-si mo chochall-sa nó mo bhrat,’ ar Moling, ‘madh áil let.’ Doronsat tres iomagallmha & chainnte re ceile mar sin & dofhiarfaidh Moling de:‘cáit a ttig do shaoghal?’ ar se. ‘Aodhaire dod muinntir-si marbhus mé,’ ar Suibhne. ‘As fochen do thoidheacht,’ ar Moling, ‘óir atá a ndán duit bheith annso & do sgela & th'imtheachta d'fagbáil ann, & th'adhnacal a reilicc fíreoin & cid mór shirfi-si (.i. do shiubhal) gach láoi,’ ar se, ‘tair gach easparta chuccam-sa go sgriobhthar do sgéla lem.’ Robaoi Suibhne ré bliadhna fon samhla sin & gibé haird d'áirdibh na hErenn a ttéigedh gach laoi nobíodh um easpurta gacha nóna ag Moling. Roordaigh Moling don bhanrechtaire proinn bhecc do thabhairt dó risin ré sin & as amhlaidh doniodh an bhanairgheach, dosháitedh a cos a mbualtrach do leith imeal na búailedh & dodhoirtedh bainne a n-ionaidh a coise & dothigedh Suibhne dia caithemh sin go faitech fuireachair, go ttárla lá airithi íarsin iomcháinedh idir mhnaoi an bhuachalla & ben eile go roraidh an bhen eile fria-si gurab olc an gniomh doghniadh narbh annsa le a fer féin iná an gheilt dobaoi aga tahaidhe risan mbliadhain sin. Co rochuala siur an bhuachalla sin roinnis dó amhail adchuala & san laithe arnamarach táinic Suibhne amhail dognathaigedh & baoi ag ól bainne & innisidh a shiur don bhuachaill anní cedna amhail roinnis roimhe et tig an buachaill amach & lethgha lais & fuair Suibhne ina luighe & sé ag caithemh a phroinne & tucc sathadh don lethgha fair as a láimh gur cuir tríd. Adchonnairc cleirech do muinntir Moling dobi ag búain cluig primhe anni sin & dorinne an laoidh: Truagh sin a mhucaidh Moling dorignis gniomh talcair tinn mairg do marbh a los a neirt an rí, an naomh, an naomhgeilt. &rl. Dochuaidh an cléirech mar a raibhe Moling & roinnis dó amhail rogonadh Suibhne. Tainicc Moling guna chleirchibh gus an áit a raibhe Suibhne & rohongadh leo é & tuccadh corp Christ dó & roaltaigh-siumh a caithemh. Tainicc an bhuachaill cuca & adubairt Suibhne fris gurab olc an gniomh dorinne a marbadh gan adbar. Da ffesainn-si go madh tu nobheith ann ní ghonfainn tú, ar an buachaill. ‘Mallacht Chriost ort,’ ar Moling ris an mbuachaill, ‘as olc an gniomh doronais & gairde saoghail duit & ifrenn fa deoigh.’ ‘Ni fhuil tarbha damsa dhe sin,’ ar Suibhne. ‘Dogebhair-si éraic mhait,’ ar Moling ‘.i. beith i nimh maille frim-sa duit.’ Tainicc nell do Shuibhne iarsin & rotoccbadh a leacht le Moling & leis na cléircibh. Eirgis Suibhe as a nell & rogabh Moling a lámh ina láimh & rangattar rompa go dorus na cille & tucc Suibne a guala re dorus na cille & roleicc osna mór as & dochuaidh a ainim dochum nimhe & rohadhlaicedh a chorp go n-onóir & go n-airmidhin ag Moling, gurab amlaidh sin fuair bás do rinn tre mallacht Ronáin.

https://celt.ucc.ie//published/G302018.html

G302019

Wiederauffindung der Táin Bó Cúalnge (Egerton 1782, fo. 87b)

Unknown

Benjamin Hazard

c.700–1200

Old, Middle

DE, LA, GA

—

—

—

Cethardo connadur da gach eladuin Is cuinncesta don eladuin si na Táno. Loc dí cétamus lige Fergusa maic Róich áitt In rohadnucht ar Mag nÁi. Tempus autem Díarmato maic Ceruaill In regno Hibernie. Perso dí Fergus mac Róich, ar Is hé rothirchan dona h-éxib archena. A tucaid sgríbinn dono dia n-dechaid Senchán Torpéist cona trí cóica rígécius mnáib maccuib scéo ingenuib léo do shaigid Gúaire ríg Connacht. Fuidis didu Gúaire essomuin friu & rusnothrastar mís for bliadain fo gléri gach maithiusa. Forellsid inn écis autem for mianuib decmuici ardáig enich Gúairi do brith & rofrestuil In Cuimdiu inechgresa In ríg tar a chent, gu m-but óga a n-ocobair. Maruhán mucaid immorro sanct n-amra, fáith Is dech búi hi nÉri, Is ann bátar na himtolta di ocus Is hé rustairbir tar a chenn genmothá fír ind flatha fesin. Luidi didu Marbán laithi n-ann co tech na trommdaime iarna n-ógréir uli d'aithe a n-indligid foruib. Cuingis immorro ar na h-écsib risi boo Cúalgne do fhaisnés do. ‘Ro-m-gab imtholta im erscéluib Táno do fhaisnéis dam.’ Ro-lá side socht for na h-éxib óthá ollamain gu mac forrm, ar rob ainfethaig firu h-Érenn a n-imthús Táno cosin anall. Ní fríth didu acu archena ícc na cesta sin. Dú-s-mbert Marbán iarum: ‘ó nár'damuir dono fodeisni (dligi) don ríg imorna 1 indligthecha, gautuim-si nem & talam foirb & berid tríst & mallachtuin nóem nh-Érenn im beith dá oidchi i n-óenmaigin co tuidecht na Táno lib.’ Cuirit immorro inn égis mórchúairt h-Érenn & Alban dia fochmurc. Sóut 3 co tech Gúaire aitherruch, conustann 4 allin náem m math;sc eisidi. ‘Is hí mo airle dúib,’ ol sé, 'naeim h-Érenn do accomul i n-óenmaigin for lige Fergusa maic Róich & tredan trí laa co n-aidchi for In g-Cuimdid imo thodúscud dúib, dús In fuigbithi In imcomurc. Gnísitt samlaid. Cinn teora laithe iarum atfraigh Fergus tria fertuib In Chuimded dóib et ro-chachuin Táin dóib ina lige ro-latur h-úad ina shesam ar a airdi. Conutaing didu Senchán & rocuir hi cairtlibur.

https://celt.ucc.ie//published/G302019.html

G302020

Wiederauffindung der Táin Bó Cúalnge (RIA MS D42, fo. 49b2)

Unknown

Benjamin Hazard

c.900–1200

Middle

DE, LA, GA

—

—

—

Do faillsiugud Tána Bó Cuailngni In remscél-sa sís, iarsinní dia raibi etarport isna dáinib móraib ro bátar i n-Érinn; ar nír'-mair don Tháin acht blogha dí namá ro bói ac cách co coitcenn. Is hé tra fotha dia raibe In scél-sa .i. Gúairi Aidhni mac Colmáin .i. ríg Connacht & Senchán Torpéist rob airdfili Érenn In tan sin. Is ann sin ro thotlaigh Gúairi for Senchán .i. Táin Bó Cúailngi do faisnéis. Is éiside dano forcaemnacair la Meidb & Ailill, fri h-Ultu im Concobar. Is becc nár'díbaidh uili a h-Érinn In scél sin, co ná raibi acht mádh foraithmed bec & mod cuimne dí i n-Érinn In tan sin. At-bert Senchán fri Gúairi .i. eadh & cairde do lécud dó fri h-iaraidh In scéoil sin. ‘Rodbia-su ón,’ ar Gúairi. Is ed tra forúair dó-sum cuingid d'iarraidh In scéoil sin, dáig ní búi aici-sim féin In scél sin .i. do ceist & do ances for Senchán In scél sin & dia aimsiugud. & bo geis dono don fhilidh isin aimsir sin anfis do beith fair. Is ann sin tra ro forcongradh ó Shenchán for filedaibh Érenn torachtain chuige, gur ra fhiarfaigh dóib inar' meabor léo Táin Bó Cúilngi ina h-óige imlán. Ad-rubradar uile na filid nárbo mebhor acht mádh tirúarsi & blogha beca dhí. Is ann sin didu do rónadh tech la Gúairi do Senchán ótá Durlus n-Gúaire co Clúain Ferta Brénaind & Senchán i medón In tighi sin, co ná rísadh gemlóichet hé ná gaeth ná fleochud. In uair tra no benadh bainne don gemlóichet dar a aighid, no thócbadh builcc chorcra fair. Ro soich Senchán iar sin co Clúain Ferta & fúabrais troscud fa chétóir for Brénaind .i. glámadh digcenn & aera do dhénum dó, co túarcaibh Brénaind cenn In oidhchi sin dí araile céili Dé bói isin baile (ar nír'mhair Brénaind In inbhuidh sin) & at-bert Brénaind: ‘Abair fri Senchán,’ ar sé, ‘coisced a ghlámadh & a aerad, & In eitchi connaigh, ní sunn atá dhó, acht a Clúain mic Nois & la Cíarán mac In t-sáir & tabrad hé budhéin & a clann & a cinél co bráth & do Chiarán.’ At-bert In céle Dé fri Sencán inní sin. Do-thaet Senchán roime co Clúain mic Nois & fúabrais iar sin ic troscadh for Ciarán fon samla cétna. Is ann sin tra ro faillsighed Cíarán di araile anmcharait bói isin baile & it-bert fris: ‘Éirgidh Senchán co fert Fergusa mic Róigh fil ic Findloch i Connachta & geibedh láidh dó amail nobeith béo ar a chind, co rafhaisneide do scélaib na Tána dhó amail do rónadh ó thús co deredh. Ar ro bói Fergus féin isin gliaid sin & atát a scéla do léir aigi & abradh fris co ná tardad gráin na h-irfhúath leis ina dochum, acht amail no thísadh do dháil nó aenach.’ At-bert In t-anmchara fri Senchán feib at-bert Cíarán fris, conadh ann sin ro idbair Senchán é fein do Chiarán & a shíl & a shéimedh dia éis. Conid de sin it-bert Senchán Ciaráin fris. Rocheilebair Senchán do muintir Chlúana & do luidh iar sin a cóiced Connacht co riacht fert Fergusa for brúl Fhindlocha & at-gládhastar Fergus amail bíd béo no-beith ann & gabaidh In láidh si dó: ‘Mainib do lucc lúaidtech mál geal mac Róigh rofesin fechtaibh co n-égnibh imman imanachta lúaithiu bruidin Bó Cúailngi hi cech follus, a Fergais.’ La sodhain imruba céo mór um Sencán a aenur co cend trí lá & teora n-aidche. Is ann sin do-luid Fergus ina dhochum fo comgraim cháin étrocht álaind .i. brat álaind úainidhe uime & léine gheal uime co n-dergindliud óir & claedeab órduirn ina láim. Dá mháelassa findbhruine uime co foraib óir forru. Folt cráebach órbuidi fair. Conidh ann sin at-fét Fergus do scélaib na Tána do Senchán ó thús co deired & comad amlaidh sin ro faillsigthea do Senchán scéla na Tána. At-berat araile dono comadh iat a daltadha do-berta ar amus Sencháin dús cia dhíb no-raghadh ar bennachtain a tírib Leatha do foglaim na Tána rucc In sái rómánach á h-Ardmacha dar cend In cuilmin. Is ann sin ro aem Muirghein mac Sencháin do thecht tairis dar cend bennachtan Sencháin. Is ann sin tra do lotar gerbh áil gin corb áil léo, co riachtatar co fert Fergusa & secha In licc ic Findloch & luidh a muinter arcena coléig do iaraidh tighi áighedh. Gabais iar sin Muirghen láidh oc In leicc amail no-beith Fergus béo ann. Do luidh Ferghus chuigi iar tain & ro ghab for faisnéis na Tána dó ó tús co a dered. Do-taet iarum do ridisi co Senchán & ba buidhech sidein díb & at-fiadhatar a scéla & a n-imtechta dó co ro fhaisneidar In Táin ó tús co deredh & Is é sin atá Faillsiugud Tána Bó Cúilgni. Conid ann sin ro chan Senchán In láid .i. do mhéid Fergusa iarna fhaicsin .i. 'húarescla' &rl. Finit In sin.

https://celt.ucc.ie//published/G302020.html

G302022

Cath Almaine

Unknown

Maxim Fomin

600–900

Old

EN, LA, GA

—

—

—

1 Cath Almaine etir Laigniu ocus Uí Néill. I teirtíd Decembris rocuired In cath-sa. Cauis In chatha-sa .i. In bóroma romaith Fínnachta do Mo-Ling a tobach d'Fhergal, ocus Is ed ón ná rofhuilngetar Laigin. Nís-tucsat Laigin do Loingsech mac Áengusa ocus ní tucsat do Chongal Chinnmagair, cia rofuilngetar mór d'imned ó Chongal, ocus ní mó dno rop áil dóib a tabairt d'Fhergal, uair rotairisnigset i m-briathraib Mo-Ling rogell ná bertha uathu tré bithu In bórama ó Laignib. 2 Ba trom trá la Fergal sin .i. Laigin do nemchomall a n-gellta fris, co rofhuacrad sluaiged dírecra dímór uad for Leith Chuinn .i. for Eogan ocus for Conall ocus for Airgiallaib ocus Mide In cethramad bliadain a fhlaithiusa féin, nó i tres bliadain déc ut quibusdam placet, do thobach na bórama. Ba fata trá robás ocin tinól-sain; uair Is ed at-beired cach fer do Leith Chuinn cosa roiched In fuacra .i. 'dia tí Donn Bó arin sluagad, ragat-sa'. 3 Donn Bó immorro mac baintrebthaige eiside d'Fheraib Rois, ocus ní dechaid lá ná aidche a taig a máthar immach riam, ocus ní raibe i n-Éirinn uile bud caíme nó bud ferr cruth nó delb nó dénam inás. Ni raba i n-Éirinn uile bud gríbda nó bud ségainne inás, ocus Is uad bud ferr rann espa ocus ríg-scéla for doman. Is é bud ferr do glés ech ocus do innsma shleg ocus d'fhige fholt, ocus bud ferr fri aichne 'na einech de quo dicitur: .r. Áille macaib Donn Bó báid, binne a laíde luaidit beoil, áine ócaib Inse Fáil, rotócaib táin trilse a threoir. Nír léic dno a máthair Donn m-Bó la Fergal co tucad Máel mac Faílbe meic Erannáin meic Chrimthainn, comarba Coluim Chille fria aisec beo, ocus co tuc-saide Colum Cille dno dia chinn co rísed Donn Bó slán dia thaig féin a crích Laigen. 4 Tochomla dno Fergal for sét. Robátar dna lucht eolais reime; nírbo maith int eolas do-ratsat dó .i. i cumgaib cacha conaire, ocus i n-aimréidib cacha conaire co ráncatar Cluain Dobail i n-Almaine. Is ann boí Áedán, clam Cluana Dobail, ar a chinn. Do-rónsat dno na sluaig míchostad .i. a áen-bó do marbad ocus a fuine ar beraib 'na fhiadnaise ocus a thech do breith dia chinn ocus a loscad. 5 Co n-érbart In clam comba dígal co bráth for Uíb Néill in dígal do-bérad In Coimdid for sin. Ocus táinic In clam reime co pupall Fergail ocus bátar rígrad Leithe Cuinn uile ar a chinn 'sin phupall In tan-sin. Roboí In clam oc acaíne a imnid 'na fiadnaise; ní táinic cride neich díb fair acht cride Con-Brettan meic Congusa, ríg Fer Rois, ocus Is ed ón nába aithrech do Choin-Brettan, uair ní térna rí do nech roboí isin phupall acht Cú-Brettan mac Congusa a áenar asin chath. Conid ann at-bert Cú-Brettan: .r. At-ágar cath forderg flann, a fhir Fhergaile at-glinn, brónaig muinter Meic Maire iar m-breith In taige dia cinn. Bó In chlaim, rogáet i n-degaid a daim, mairg láim rotholl a bratt, ar ní timchomart mac m-Brain etcetera. 6 Is ann-sin as-bert Fergal fri Donn m-Bó: ‘déna airfited dúin, a Duinn Bó, fo bíth Is tú as dech airfitid fail i n-Éirinn .i. i cúisig ocus i cuislennaib ocus i cruittib ocus rannaib ocus ráidsechaib ocus ríg-scélaib Éirenn, ocus isin maitin-se imbárach do-béram-ne cath do Laignib.’ ‘Acc,’ ar Donn Bó, ‘ní cumcaim-se airfited duit-si innocht ocus ním-thá áen-gním díb-sin uile do thaidbsin innocht, ocus cipsí airm i rabai-si imbárach, ocus i m-beo-sa do-dén-sa airfited duit-si. Dénad immorro In ríg-drúth, úa Maigleine, airfited duit innocht.’ 7 Tucad úa Maigleine chucu iar tain. Rogab-saide oc innisin chath ocus chomrama Leithe Cuinn ocus Laigen ó Thogail Tuama Tenbath, .i. Denna Ríg, In romarbad Cobthach Cáelbreg conice In n-aimsir-sin, ocus níba mór cotalta do-rinned leo In aidche-sin la mét ecla leo Laigen ocus la méit na doininne .i. uair aidche fhéile Finniain gaimrid sin. 8 Imthús Laigen do-lotar-saide i Cruachan Cláenta, dáig ní maid for Laigniu dia n-dernat a comairle ann, ocus corop a saide tísat dochum In chatha. Lotar iar sain co Dinn Canainn. 9 Con-ráncatar trá isin maitin arnabárach na catha cechtarda, naí míle do Laignib, míle ar fhichit immorro do Leith Chuinn. Is cruaid ocus Is feochair rocuired In cath-sa leith for leith, ocus rogab cách 'na chomraicib ann. Roba dímór la innise comrama na láech Laigen ocus láech Leithe Cuinn. 10 As-bert co n-accas Brigit ós cinn Laigen: at-ches dno Colum Cille ós cinn Úa Néill. Romemaid iaram In cath ré Murchad mac Brain, ocus ré n-Áed Menn mac Colcan, ríg Laigen Desgabair. Romarbad Fergal ann. Áed Menn ocus Dúnchad mac Murchada romarbsat Fergal fadeisin ocus Bile mac m-Báin, ríg n-Alban; Is uaid ainmnigther Corrbile i n-Almaine. Is é dno Áed Menn romarb Donn m-Bó. Ní torchair immorro Fergal co torchair Donn Bó. 11 Romarbad dno sesca ar chét amas In dú-sin. A coimlín féin romarbait Laigin 'sin chath-sin do Leith Chuinn .i. naí míle ocus naí n-geilte díb do dol for geltacht ocus cét ríg do rígaib. Atá Cnocc Fergail ann-sin. Rocuirset Laigin ilaig commaídme ann dno. 12 Unde dixit: Deod laithe Almaine, iar cosnam buair Bregmaine, ro-lá badb bélderg birach ilach im chenn Fergaile. Scarais Murchad fri midlaig, brogais a triúna i talmain, do-sói fáebar fri Fergail co féin dermair des Almain. Bath ann cét ruirech rathach, cruadach costadach carnach, im naí n-gelta cen míne, im naí míle fer n-armach. 13 Rogabad ann-sain In drúth, uá Maigleine, ocus do-ratad fair géim drúith do dénam ocus do-rigne. Ba már ocus ba binn In géim-sin, co mair 'géim uí Maigleine' ó shin ille oc drúthaib Éirenn. Rogatad a chenn iar tain d'Fhergal, ocus rogatad a chenn don drúth. Roboí mac alla géime In drúith 'sin áer co cenn trí lá ocus trí n-aidche. Is de as-berar ‘géim uí Maigleine oc tafann na fer 'sin mónaid.’ 14 Do-luid dno Áed Laigen mac Fithchellaig, rí Úa Maine Connacht, i ráen madma, ocus teichid co n-epert fria macaib: ‘nácham-fhácbaid, a macu, bud ferrde bar máthair frib mo breith-se lib.’ ‘Nít-bérat’, ar Laigin. Conid ann-sin romarbad Áed Laigen, rí Uá Maine. Ro-siachtatar immorro a meic Áeda Laigen im Áed n-Alláin mac Fergaile co Lilcach airm i m-boí Mo-Díchu mac Amargein ocus In Gall Cráibdech. Conid ann-sin claidisit Uí Néill ocus Connachta clad na cille ocus iat i richt na cléirech, ocus Is amlaid-sin rosáerait trí mírbaile na náem, co fail cotach Úa Néill ocus Chonnacht ó shin ille 'sin chill-sin. Unde Áed Alláin cecinit: Ní fuaramar ar talmain Almain badid réidithir, Ní ráncamar iarsin chath Lilcach badid néimithir. Ba buadach trá In lá-sin do Laignib. Roanacht immorro Cú-Brettan mac Congusa, rí Fer Rois, arna runnu do-rigne in aidche reime. 15 I Connail na ríg bátar Laigin In aidche-sin oc ól fhína ocus meda, iar cur In chatha, co subach soimenmnach, ocus cách díb oc innisin a chomrama Is iat medraig, medarchaín. Is ann-sin roráid Murchad mac Brain: ‘do-bérainn carpat ceithre cumala ocus mo ech ocus m'errad don láech noragad isin n-ármach ocus do-bérad comartha chucainn as’. ‘Ragat-sa,’ ar Báethgalach, láech di Mumain. Geibid a chath-errad catha ocus comlainn imme, co ráinic co airm i m-boí corp Fergaile; co cuala ní, In n-escaire isin áer ós a chinn co n-epert, ar roclos uile: ‘timarnad dúib ó ríg secht nime; dénaid airfited do bar tigerna innocht .i. d'Fhergal mac Maíle-dúin, cia do-rochrabair sunn uile In bar n-áes dána etir cuislenn-chu ocus cornaire ocus cruittire; ná tairmescad airfhuath nó écomnart sib d'airfited innocht d'Fhergal’. Co cuala iaram int óclach In cúisig ocus In ceol sírechtach, co cuala dna 'sin tum luachra ba nesa dó In dord fiansa ba binne ceolaib. 16 Luid int óclach 'na dochum. ‘Ná tair ar m'amus’, ar In cenn fris. ‘Ceisc, cia tú’, ar int óclach. ‘Ní ansa, mise cenn Duinn Bó’, ar In cenn, ‘ocus naidm ronaidmed form irraír airfited In ríg innocht, ocus ná airchóitid dam’. ‘Caide corp Fergail sunn?’, ar int óclach. ‘Is é do-aitne frit anall’. ‘Ceisc, indat-bér lem?’, ar int óclach. ‘Is tú as dech lem nom-bera’, ar In cenn, ‘acht ráth Críst dot chinn dianom-ruca, co tuca mé ar amus mo cholla doridise’. ‘Do-bér éicin’, ar int óclach. 17 Ocus impói int óclach ocus In cenn lais conice Connail. Ocus fuair Laigniu oc ól ar a chinn 'sin aidche chétna. ‘In tucais comartha lat?’, ar Murchad. ‘Tucas’, ar int óclach, ‘cenn Duinn Bó’. ‘Foraim arin uaitne út thall’, ar Murchad. Tucsat In sluag uile aichne fair, corop é cenn Duinn Bó, ocus Is ed roráidset uile: ‘Dirsan duit, a Duinn Bó. Ba cáem do delb. Déna airfited dúinn innocht, feib do-rignis dot thigerna imbuarach’. 18 Impaigther a aiged dno, ocus at-racht a dord fiansa attruag ar aird, co m-bátar uile oc caí ocus oc tuirse. 19 Idnaiccid In láech cétna In cenn dochum a cholla amal rogell, ocus cóirgid é ar a méide. Cid trá acht, ráinic Donn Bó co tech a máthar. Uair Is iat trí inganta In chatha-sa .i. Donn Bó; do rochtain 'na bethaid conice a thech dar cenn m-bréithre Coluim Chille, ocus géim In drúith, uí Maigleine, trí lá ocus trí aidche 'sin áer, ocus na naí míle do fhoruaisligud In míle ar fhichit. Unde dicitur: Cath Almaine, ard In gein, mór In gnim Decembeir robris Murchad, mórda crech, mac Brain la láechraid Laignech. Memaid ar Fergal Fáil, ar mac Maíle-dúin dermáir co meiltis muille fo leirg ar lintib fola fordeirg. Ocht ríg ochtmogat iar fír, naí míle cen imairím do Leith Chuinn, comal n-gnáe, do-rochair ann ar áen-cháe Naí n-geilte for geltacht de, lotar díb for Fid n-Gaible, rocláechlaigset dath iar tain ara n-gléthe Cath Almain. C. 20 Haec sunt nomina regum qui interfecti sunt In hoc bello. Hi sunt quidem do Shíl Chuinn: Fergal mac Maíle-dúin cum .lx. militibus suis; Forbasach, rí Bógaine; Fergal úa Aithechda; Fergal mac Echach Lemna, rí Tamnaige. Congalach mac Conaing; Éicnech mac Conaing; Coibdenach mac Fiachaid; Conall Cráu; Fergus Glút; Muirges mac Conaill; Lethaithech mac Con-charat; Anmchaid mac Con-charat; Áedgein úa Maithgne; Nuada Uirc, rí Guill ocus Irguill; decem nepotes Maíle-fithrig. It é-sin ríg Úa Néill In Tuaiscirt. Hi autem qui sequuntur Uí Néill In Deiscirt. Ailill mac Feradaig; Suibne mac Congalaig; Áed Laigen úa Cernaig; Nia mac Cormaic; Clothgna mac Colcan; Tadc mac Aigthide; Dub-dá-chrích mac Duib-dá-bairenn; Menchosach mac Gamnaig; Élódach mac Flainn ó Scice; Dúnchad úa Fiachrach; mac Con-loingse; mac Maíle-móna; Doiriad mac Conla; Flann mac Áda Odba; mac Con-choingelt; mac Tuathail meic Fháelchon; Innrechtach mac Taidc; mac Garbáin; dá úa Maíl-cháich; dá mac Ailéine; Fócarta úa Domnaill; Ailill mac Conaill Graint; Fidgal mac Fithchellaig; Dub-díl úa Daimíne et fratres ejus; dá mac Muiredaig meic Innrechtaig; Nuada mac Duib-dúnchuire; Rechtabra úa Cumascaig; úa Maine Cer Cer Cera; Fergus úa Eogain nó Leogain; Flaithemail mac Dlúthaig; Donngalach úa Áengusa; Conall Menn, rí Ceinéil Chairpre; Mac-Erca mac Maíle-dúin; trí uí Nuadat; Flann mac Írgalaig; Áed Laigen mac Fithchellaig; Niall mac Muirgesa: Dolore autem et frigore mortui sunt clxxx tar éis chatha Almaine i t-torchair Fergal mac Maíle-dúin etcetera. Cath Alamine, Brussels MS. (diplomatic edition) 1 Cath Almhaine idir Laigniu, & Ui Néill intertíd Decimbris ra cuiredh an cath-sa. Cáuis an chatha-sa .i. an boromha ro mhaith Finnachta do Moling, atobhach d-Fergal, & issedón nara fuilngeador Laigin. Nis tuccsat Laigin do Loingsech mac Aongusa, & ní tucsat do Congal Cinnmhaghair, cía ro fuilngettur mór dimnedh ó Congal, & ní moo dno robail doibh athabhairt d-Fergal, uair ro tairisnigh-siot i m-briathraibh Moling ra geall na bertha uatha tré bítha an boromha o Laignib. 2 Bá trom tra la Fergal sin .i. Laigin do nemhchomhall angeallta fris, go ro fuacradh sluaigedh direcra dimór úadh for Leth Cuinn .i. for Eogan & for Conall, & for Airgiallaibh & Mídhe an cetramadh bliadain a flaitiusa féin, no itress bliadain déc, ut quibusdam placet, do thobhach na boromba. Ba fada tra ro bhás og an tinól sain; uair assedh ad-beiredh gac fer do Leith Cuinn gus a roicheadh an fuaccra .i. dá t-tí Donnbó ar an sluaghadh raghad-sa. 3 Donnbó immorro mac baintreabtaighe eisidhe d-Feroibh Rois, agasní deachaidh lá na aidhchi a taigh a mathar imach ríamh, & ní raibhe In Eirinn uile budh caoímhe, no budh ferr cruth, no delbh, no denamh inás. Ni rabha i n-Eirinn uile budh griubhdha, no budh segaine inás, & as uadh budh ferr rann espa, & risgéla for domhon. Asé budh ferr do ghlés ech, & do indsma slegh, & d-fighe folt, & budh fer riaichni na einech de quo dicitur. .r. Aille macaibh Donnbo baidh, binne a laidhe luaidhid beoil, aine ogaibh Innsi Fáil, ra thogaibh tain trillsi a threóir. Niar licc dno amathair Donnbo la Fergal go t-tuccadh Máol mac Failbhe, meic Erannain, meic Criomhthainn comarba Coluim Cille fria aisic beó, & go t-tuccsaidhe Colum Cille dno dia chionn go risedh Donnbo slán da taigh fein a crích Laigen. 4 Tocomla dno Fergal for séd. Ra battur dna lucht eólais reimhe, nir bó maith an t-eólus do radsad dó. .i. iccumhgaibh gacha conaire & i n-aimhredhibh gacha conare, go rancuttur Cluain Dobail in-Almaine. As ann buí Aodhan clamh Cluana Dobhail ara chinn. Do ronsad dno na slúaigh micostadh .i. aaonbhó do marbadh & afuine ar bheraibh na fhiaghnaisi & athech do bhreith da chinn & a losccadh; 5 Con-er-bert an clamh comba digal go bráth for UibhNeill an digal do beradh an coimdidh farsin. & tainicc an clamh remhe go puball Fergail, & battur rioghradh Leithe Cuinn uile ara chinn sin phuball in-tan-sin. Ro baoí an clamh ag acaoine a imnidh na f-fiaghnaisi, ní tainig cridhe neich dibh fair, acht cridhe Conbretan meic Congusa rí f-Fer Rois, & asedh onna ba h-aithrech do Coinbretan, uair ni terna rí do nech ro bhaoí isin phuball acht Cubreatan mac Oengusa aáonar asin chath. Conadh ann ad-bert Cubretan: .r. Ad-ágar cath fordearg flaind a fhir Fhergaile adglionn badh bronaigh muintir Meic Maire ar m-breith an taighe dar cionn. Bo an chlaimh ro gaod andeaghaid a daim, mairg laimh ra toll ambrad ar ní thimcomart mac Brain etcetera. 6 As andsin as-pert Fergal fria Donnbó; ‘déna airfidedh dúin a Doinnbó, fo bith as tú as deach airfididh fail i-n-Eirinn .i. i-cuisigh, agas i-cuislendoibh, & i-cruitibh, & randaibh, & raidsechoibh, & rigsgelaibh Eirenn, & isin madinsi imbarach do beramne cath do Laignib’. ‘Ac’ ar Donnbó ‘ní cumhgaim-si arfidedh dhuit-si anocht, & nimthá aongniomh dibh sin uile do taidbh-sin anocht, & cip-si áirm irabhai-si amarach, & imbeó-sa do dhén-sa airfidedh duit-si. Dénadh immorro an rioghdruth ua Maighléine airfidedh dhuit anocht’. 7 Tugad ua Maighleni chuca iarttain. Ro gabh-saidhe og indisin cath & comramha Leithe Cuinn, & Laigen, o thoghail Tuama Tenbath .i. Deanda Rígh In ra marbhadh Cobhtach Caolbhregh, conigi an-aimsir-sin, & ní bá mór codalta do rinnedh leó in-aidhchi sin rá méd egla leo Laigen, & la méid na doininne .i. uair aidhche fhéle Finniain gaimhridh sin. 8 Imthús Laigen do-lottur-saidhe i-Cruachán Claonta, dáigh ní mhaidh for Laigniu da n-dearnat acomairle ann, & gurob tíusad do chum an chatha. Lottur iarsain go Dinn Canainn, a-saidhe do chum an chatha. 9 Con-rancuttur tra isin maidin ar na marach, na catha cechtardha, naoí míle do Laighnibh, míle ar fichit immorro do Leith Cuinn. As crúaidh & as feochair racuiredh an cath-sa leith for leth, & ra ghabh cach na chomraicibh ann: Ra ba dimór rá innisi comrama na laoch Laigen, & laoch Leithe Cuinn. 10 As bert go f-facas Brighid ós cionn Laigen; ad ches dno Colum Cille ós cionn Ua Neill. Ra mheamhuidh iaramh an cath ría Murchadh mhac m-Brain, & re n-Aodh Mend mac Colgan Rí Laigen Deasgabair. Ra marbadh Feargal ann. Aodh Mend, & Dunchadh mac Murchadha ro marbhsat Fergal fadesin, & Bile mac Bain Rí Alban, as uaidh ainmnighther Corr bile In Almaine. Asé dno Aodh Mend ra marb Donnbó, ní torcair immorro Fergal go t-torchair Donnbó. 11 Ra marbadh dno sesca ar cet amhus indú sin. A coimhlín féin ro-marbhaid Laighin san chath sin do Leit Cuinn .i. naoí míle; & naoí n-gelti dibh do thol for geltacht, & cét righ do righaibh. Atá Cnoc Fergail annsin. Ra chuirsiot Laigin ilaigh commaidmi and dno. 12 Unde dixit: Deodh laithe Almaine, ar cosnamh búair Breaghmaine, ro la badbh beldearg biorach, iolach imcenn f-Fergaile. Scarais Murchadh ra midlaigh, brogais a triuna i-t-talmuin, do soí faobhar fria Fergal. go f-fein dearmair des Almuin. Bath ann cet ruirech rathach, cruadhach costadach carnach im naoí n-gelta gan míne. um naoi mile fer n-armach. Ceitri cet cabhsaidh a-Cruaich, las an amsaigh gaod san n-glíaidh latrí cedoibh Conaill cruaidh, asé. 13 Ra gabhadh annsain an druth ua Maighleine, & do radadh fair geim druith do dhénamh, & do rigne, bá már, & bá binn an gheim-sin, go mair geim ui Magleine ósin ale oc druthaibh Eirenn. Ra gadadh achenn iarttain d-Fergal, & ra gadadh a cenn don drúth. Ra baoi mac alla gheimi an druith sin aieor go cenn tri la & tri n-oidhche. As de as-m-berar geim ui Maigleine og tafan na fer san monaidh. 14 Do luidh dno Aodh Laighen mac Fithcheallaigh Rí Ua Maine Connacht iráon madhma, & teichidh go n-epert fria macoibh: ‘Nacham faccbaidh a maca, budh ferde bur mathair friu mo-breith-si lib’; ‘Nit berad’ or Laighin. Conadh annsin ro marbadh Aodh Laighen Rí Ua Maine. Ra siachtattur immorro a meic Aodha Laighen im Aodh Alláin mac Fergaile go Lilcach airm a-m-buí. Mo-dichu mac Amargin, & an Gall Craibhdheach. Conadh ann sin claidhisit Ui Néill, & Connachta cladh na cille, & iad iriocht na g-cléirech, & asamhlaidh sin ra saoraid tri miorbaile na naomh, go f-fuil cotach Ua Néill, & Chonnacht ó shin ale sin chill sin: Unde Aodh Alláin cecinit. Ni f-fuaramar ar talmain Almain badid-redithir ni rangamar iarsin cath Lilchach badid nemethar. Ba buadhach tra an lá-sin do Laighnibh. Ra h-anact immorro Cubretan mac Congusa Rí f-Fer Rois ar na runna do righne an-aidhche reimhe. 15 I Condail na riogh battur Laigin an-aidhchi-sin ag ól fína & medha ar c-cur an chatha go subhach soimhenmnach, & cách diobh ag innisin a chomramha, isíad medraig medarcaoin. As andsin ra ráidh Murchadh mac Brain ‘Do berainn carpat cethre cumala, & mo ech, & merradh don láoch no raghadh isin n-ármach, & do béradh comhartha chugainn as’. ‘Ragad-sa’ ar Baothghalach laoch di Mumain. Gebhidh achatherradh catha & comhlainn uime, go rainig go h-airm i-m-boí corp Fergaile, go c-cuala ní inesgairgaire isin aéor osa cinn con-d-epert. Ar clois uile, ‘timarnadh duibh ó righ Secht nimhe. Denaidh airfidedh da bar t-tigerna a nocht .i. d-Fergal mac Maoleduin, cia do rocrapair sunn uile inbhar naoís dána eidir cuislendchu, & cornaire, & cruitire na tairmesccadh er fhúath, no éccomhnart sibh dairfidedh anocht d-Fergal’. Go c-cuala iaramh an-t-oglach an cuisigh & an ceól sirechtach, go c-cúala dna san tum luachra bá nesa dhó an tórd fiansa bá binne ceólaibh. 16 Luidh an t-oglach na tocum; ‘na tair ar mamus’ ar an cenn fris. ‘Cesc cia thú?’ ar an t-oglach. ‘Ni ansa misi cend Duinnhó’ ar an cenn, ‘& naidm ro naidmedh form aréir airfidedh an rí a nocht, & na erchoididh dhamh’. ‘Caidhe corp Fergail sunn?’ ar an t-oglach. ‘As e do aithtne frit anall’. ‘Ceisc andad bér lem?’ ar an t-oglach. ‘As tú as deach lim: nom bera’ ar an cenn; ‘acht ráth Crist dod chinn danom ruga, go d-tuga me ar amus mo colla do ridhisi’. ‘Do bér égin’ ar an t-óglaoch. 17 & im-poi an-t-oglaoch & an cenn lais conige Condail, & fuair Laigniu ag ól ar a chenn sin aidhchi cetna. ‘An t-tugais comurtha lat?’ ar Murchadh, ‘tugas’ ar an t-oglac ‘cenn Dhuinnbó’. ‘Furim aran fhuaithne úd thall’ ar Murchadh. Tugsat an sluagh uile aithne fair gur bé cenn Duinn bó, & asedh ra raidhsid uile: ‘Dirsan dhuit a Duinnbó, bá cáomh do dhealbh, déna airfidedh cluinn a nocht, febh do rignis dot-tigerna imbuarach’. 18 Impaighter a aighedh dno, & att-racht adord fiansa attruagh ar aird, go m-battur uile ag caoí, & ag tuirsi. 19 Idhnaicidh an láoch cetna an cenn do chum a cholla amal ro geall, & coirghidh é ar a mheidhe. Cittracht, rainic Donnbó go tech a mathar. Uair assíad tri ionganta an chathasa .i. Donnbó do rochtain na bhethaidh gonige a thech dar chenn brethre Coluim Cille, & géim an druith ui Maigleine tri la & tri h-aidhce san aéor, & na naoí míle do foruaislig an míle ar fhichit. Unde dicitur: Cath Almaine ard a n-gein mór an gniomh Decembeir, rom bris Murchadh morda crech. mac Brain la laochraidh Laighnech Memhaidh ar Fergal Fail. ar mac Maoilidúin dermair. gom eltis muille fo leircc. ar lintibh fola fordercc. Ocht righ ochtmoghad iar f-fior. naoí míle gan imarriomh. do Leith Cuinn comal n-gnaoi. do rochair ann ar anchaoi. Naoi n-geilte for gealtacht de. lottur diobh for Fidh n-Gaibhle ra claoclaidhsit dath iarttain. ara glethea Cath Almain. C. 20 Haec sunt nomina regum qui interfecti sunt In hoc bello. Hi sunt quidem do Shíol Guinn. Fergal mac Maoiliduin cum lx. militibus suis. Forbasach rí Bogaine. Fergal ua Aithechdha. Fergal ua Tamhnaigh. Mac Eachach Lemhna. Congalach mac Conaincc. Eicnech mac Conaing. Coibdeanach mac Fiachaidh. Conall Cráu. Fergas Glut. Murghes mac Conaill. Letaithech mac Concharat. Anmcaidh mac Concarat. Aedgein ua Maithe. Nuada Uirc ri Guill, & Irgconuill. Decem nepotes Maoilifitrigh. Itesin righ Ua Neill an Tuaiscirt. Hi autem qui sequuntur Ui Neill an Desgirt, Oilill mac Feradhaigh. Suibhne mac Congalaig. Aod Laigen ua Cernaigh. Nia mac Cormaic. Clothna mac Colgan. Tadhg mac Aigthide. Dubhdacrioch mac Duibhdhabairenn. Mencossach mac Gamnaigh. Elodhach mac Flainn ó Sgigi. Dunchadh ua Fiacrach. Mac Conloingsi. Mac Maoile Móna. Doiriadh mac Conla. Flann mac Aodha Odhbha. Mac Concoingelt. Mac Tuathail meic Fáolchon. Indrachtach mac Taidg. Mac Garbhain. Dá ua Maoilcháich. Da mac Aileni. Fócarta ua Domhnaill. Ailill mac ConaillGraint. Fidhgal mac Fithcheallaigh. Duibdil ua Daimine et fratres ejus. Da mac Muredhaigh meic Indreachtaigh. Nuadha mac Duibh dunchuire. Rechthapra ua Cumusccaigh. Ua Maine cer cer cera. Fergas ua Eogain. no Leogain. Flaitheamhail mac Dluthaigh. Donghalach ua Aongasa. Conall Menn rí ceneil Cairbre. Mac Erca mac Maoilidúin. Tri h-ui Nuadhat. Flann mac Irgalaig. Aod Laigen mac Fithcheallaigh. Niall mac Muirgessa. Dolore autem et frigore mortui sunt clxxx. Tar eis Cath Almaine i-ttorchuir Fergal mac Maoilidúin etcetera. Cath Almaine and-so Yellow Book of Lecan. 1 Baí cocad mór iter Chathal mac Findguine & Fergal mac Maíli-dúin fri ré fota. Cathal mac Finngune meic Con-gen-máthair meic Cathail meic Áeda Flaind Cathrach meic Cairpre meic Crimthainn Sreb meic Echach meic Áengusa meic Nadfraích. Docrech Laigniu trá Fergal mac Maíli-dúin ar ulcuib fria Cathal mac Findgaine. Roairg dno Cathal mac Findgani Mag m-Breg uili co n-dernsad síd & comosad. 2 Do-luid trá fecht and Fergal atuaid do saigid bóroma ar Laignib co feraib In tuaiscirt uime. Ba fada trá robás acan tinól-sin la Fergal. Is ed ad-bered cach fer fris: ‘dia n-dechad Dond Bó lat, ragad-sa lat’. 3 Baintrebthach immorro máthair Duind Bó. Is amlaid immorro baí Dond Bó; mac as áine & Is áilli & Is chaíme baí a n-Érinn ésen. Nír léic a máthair do Dunn Bó dul aráen re Fergal co tardad rátha & cora Coluim Chilli fris co tísad slán ar cúlu. Tuctha dó sin. 4 Tic ar sin Fergal d'indsaigid Laigen. Bádar immorro droch-eolaig ria Fergal & tucsad ar aimréigib na críchi uili h-é. Is í iarum conair thucsad an eolaig .i. do Chluain Dolcain, & gabsad longport ar brú na cilli & tucsad imadall mór arin cill .i. araili clam baí In tan-sin & áen-bó ogai; táncas íar tain docum In chlaim co robenad a tech dia chind, & tardad forgom do gaí fair co tarla triana brat & co romarbad a én-bó, & rohindeonad ar beraib iaraind In bó iar sin. 5 Is ann-sin as-bert Cú-Bretan mac Áengusa rí Fer Rois. At-ágar cath forderg fland, a firg Fhergaile ad-glind, ad brónaig muinter Meic Muiri ar m-breith a taigi dia chind. Bó In chlaim, dogáed a n-degaid an doim, mairg láim ler tolled a brat ria techt i cath co mac m-Brain. Dá m-beith neach do-berad cath matren dreman ria mac m-Brain; andsa leam oldás ind ráe in cáe rocanad In chlaim. 6 Is and-sin as-bert fria Dond m-Bó In aidhchi-sin ré tobairt In chatha: ‘déntar let ar n-airfided innocht a Duind Bó’ ar Fergal, ar Is é Dond Bó fer airfidig as dech baí i nn-Érinn iter senchas & rundu & cuslind & cach ciniúl airfidig archeana. Ad-bert Dond Bó: ‘ní fédaim-sea ém áen-fhocol ar mo bél anocht & airfided nech aili thú anocht. Acht chena cidbé airm a rabais amárach d'agaid do-dén-sa th'airfided. Dénad iarum úa Maiglindi innocht ar n-airfided ar Is é ríg-drúth Érenn hé’. 7 Do-rónnad dno amlaid-sin an aidchi-sin. 8 Lodar Laigin arnamárach co Cruachan Cláenta & táncadar íar sin co Dind Canand. 9 Is and-sin trá con-ráncadar Leth Cuind & Laigin ceand i cend & rocommórad and-sin trá ind urgal & inn imargul Is fíchda roferad i n-Érinn riam. Ba fortrén ba ferrda rofiged In gleo guineach gáimtheach In tan-sin. Badar imda trá and-sin meic ríg & ruirech & rodáeine & tánaisti flatha fodésin & sáerclanda socheineóil a n-égmais a n-anma. Ba buideach badb birach bélsalach In uair-sin & bad brónaid máthair báeid ig gul & ig golgairi ac caíneadi na sáercland In uair-sin. 10 Ní roan trá & nír thairis menma Coluim Cilli ar Uíb Néill isin cath-sin la faicsin m-Brigdi ós cath Laigen ac fubdad slóig Lethi Cuind, conad la faicsin Brigdi amlaid-sin romebaid In cath ar Fergal & ar Leth Cuind ria n-Áed .i. rí Descirt Laigen, & Is ésin romarb Fergal & Buan mac Baili rí Alban & Dond Bó, & co n-dorchair Dond Bó didiu ní romarbad Fergal. Atá didiu Cnoc & Brí Buain meic Baile rí Alban and-sin béos. 11 Seasca ar cét romarbad and d'amsaib In ríg and .i. Conall Meand rí Ceneóil Cairpre, & Forbhasach rí Ceneóil Bóguine, & Fergal úa h-Aithechda, & Fergal mac Echach Leamnai rí Tamnaigi, & Condalach mac Conaing, & Éignech mac Olcan rí na n-Airter, Coibdinach mac Fiachrach, & Muirgius mac Conaill, Lethait mac Con-carad, & Áedgen úa Mathgne, Nuada mac Oirc rí Gall, & dech uí Máeili-fithrig. At é and-sin trá ríga In tuaiscirt do-ecrsad isin chath-sin. At iat-so immorro ríga Uá Néill In Deiscirt romarbaid and .i. Fland mac Ragnaill, Ailill mac Feradaig, Áed Laigen úa Cernaig, Suibni mac Congalaig, Nia mac Cormaic, Dub-dá-crích mac Duib-dá-inber, Ailill mac Conaill Grant, Flaitheamail mac Dlúthaig rí Corpre Cruim, Fergus ó h-Eogain. Hic totus numirus de reigibus ceciderunt & alii novem uolatiles septem millia cecinerunt In bello ab utroque exercitu. 12 & inde Nuadu úa Lomthuile dixit: Medón laí a n-Almaine, ag cosnum buair Bregmaine, ro-lá badb bélderg birach ilach im cheand Feargaile. Scarais Murcad fri midlaig, i m-rogaes trén for talmain; do-sói fóebar fri Feargal, co fén n-dermair de Almain. Ad-bath cét ruireach rathach ruamach, co cét costadach carnach, im náei gelta gin míne, im secht míli fer n-armach. M. A tertkalendas Decimper ar aí laithi mís gréne & dia Mairt ar aí laithi sechtmaine rofigead cath Almaine. 13 Is and-sin rogabad úa Maiglindi, .i. In ríg-drúith, la Laigniu & la Murchad & do-radad fair gém druad do dénam. Ba mór trá In géim-sin & ba bind co fuil gém úa Maiglindi ac sochaide d'feraib Érenn ó sin ille. Do-radad iar sin bém dar a munél cor beanad a cheand de. Ad-beraid aroili na h-eolach robaí gém uí Maiglindi isinn áer co ceann trí tráth. Is de-sin atá gém uí Maiglindi ac tofund na fer isin mónaid. 14 Is and-sin ad-bert araili láech maith do Conachtaib ri macaib: ‘nácham-fácbaid a gillu’, olsé, ‘bid fearrdi frib menma bar máthar dianum-rucasa lib.’ Impóid iar sin fris & tócbaid leo h-é. Do-luid Áed Allán mac Feargaile asin cath co ránic In Gall dár comainm Lilach & adchis-eom In Gall .i. Lisicach nó Lilcach leis dia comairci. Pruidens didiu ainm In Gaill-sin; co n-deachaid int aingel ar In cleith a richt in clérig, air do-arngert bithanad isin chill-sin. Is and-sin ad-bert Áed Allán In rand-sa: Ní ráncamar ar talmain Almain bade rédigthir, ní fuaramar iarsin cath Lilcach ulchach badi néimidhir. Roadnocht immorro Cú-Bretan mac Áengusa .i. rí Fer Rois. 15 Bádar Laigin trá ac fleadugad & ag ól an aidchi-sin. Is ann-sin ad-bert Murchad mac Brain re h-áen dona sluagaib bádar isin tig teacht ar ceand cind duine isinn ármuig, & do-bérad secht cumala dontí noradad ri sin. ‘Radad-sa and’, ar áen-óclach amna d'feraib Muman. Luid-sen amach & a errad catha & comlaind uime co rocht co h-airm a m-baí corp Fergail. Amal baí, co cualai inní nechtair isinn áer ar ro-closs uili fris hé. ‘Timarnad dúib ó maig nime airfided bar tigerna do dénam anocht .i. Fergal mac Maíli-dúin; do-rochrabair uili In bar n-éicsib sunn aráen re bar tigerna .i. ri Feargal.’ Ro-chualadar immorro In ceol iar tain iter áes dána & cornairi & cusleanncha & cruitiri, co cuala immorro na ceola écsamla & ní cuala riam ná iarum ceol bud ferr; co cuala didiu In guth isin tup luacra; ba bindi In ceol í-sin anád ceola In domain. 16 Luid int ócláech iar sin ina docum. ‘Ná tairr cucum’, ar In cenn fris; ‘cid ón cindus ataí’, ar int ócláech; ‘misi Donn Bó’, ar In ceand, ‘& ronaisced orm airfided dom thigerna anocht .i. do Fergal. Ní do Murchad itir’, ar In ceand. ‘Cait Fergal fén’, ar ant óclach: ‘is é a chorp In taitneamach rit anall’, ar In ceand. ‘Cest’, ar int ócláech: ‘nod-bér lium’. ‘Is tú Is deach lium nom-bera ar bith’, ar In ceand, ‘acht namá menum-berad Críst mac Dé’. ‘Dianom-bera’, ar In cend, ‘curam-tuca dorigisi com cholaind’. ‘Dot-bértar éigin’, ar int óclach. 17 Do-chuaid immorro int ócláech dia thig & In ceand lais. ‘An tucuis lat ní asan ármuig’, ar Murchad. ‘Tucus trá’, ar int ócláech; ‘tobair aran uaitni thall’, ar Murcad. Do-rat In slóg uili aichni, arin ceand & ráidsead uli: ‘Nírb irsun duid a Duind Bó bith amlaid-sin. Is tú Is áilli & Is fearr airfidid baí i n-Érinn’. ‘Maith’, ar In láech, das-bert a maig In ceand: ‘déna airfided dúind, a Duind Bó, fo dáig Meic Dé .i. Ísa Críst i n-deachaid gnúis. Airfid Laigniu anocht feib roairfidis do thigerna ó chianaib’. 18 Impáis iarum a aiged re fraighidh In tigi ar dáig cumad dorcha dó & tócbais a chrúisich ós aird combo bindi cach ceol ar tuind talman. Co mbádar In slóg uili ag caí & ac toirrsi ria truaigi & ri taidhiúiri In ciúil rochan. 19 In tan trá ba scíth In sluag ac toirrsi ac éstecht frisin ceol, luid int ócláech cétna lasin cend co riacht an corp. ‘Maith ém’, ar In ceann risin ógláech; ‘tuidmi mo cheand rim chorp’; córaigis didiu int ócláech In cend risin colaind & leanaid de fo cétóir; do comall bréithri Coluim Cille ón, air Is é Colum Cille baí na slánaigecht fona techt i tuaig do-ridisi docum a máthar co roindised scéla In chatha & aiged Fergail di-si & do chách. 20 A nn-écmais dno Cathail meic Findgaine rofhersad Laigin In cath-sa Almaine, & rob olc ria Cathal In cath do cur ina aémais fén, & ad-cualadar Laigin grúg Cathail do beith riu, conad h-í comairli do-rónsad. Ceann Fergail do breith co Cathal da commaídeam In gníma; rucad iar sin In ceand siar co Cathal, conad and-sin as-bert Rumand fili Fergail and so: Robíth Fergal fer caín cnedmar, gríb glond galann; rogob óengol amal toraind ó tá Indsi Modh co Manaind. 21 Is and-sin didiu baí Cathal a n-Glendamain na ríg ac Sléb Chrot, & In slóg do-deochaid lasin ceand rotriallad a marbad la Cathal, uair ba h-olc lais díth Fergail dar ceand a shída. 22 Dofoilced rofigedh roslemanchírad do chind Fergail iar sin la Cathal & do-bretha bréid sróill uime iar sin, & do-bretha secht n-doim & secht muilt & secht tindi & siad uili fonaigthi ar bélaib cind Fergail; rohimdergad iar sin imon ceand a fiadnaisi fer Muman uili & dofoslaic a shúili ria Dia do altugad na h-airmiden & na h-anóra móiri-sin tucad dó. Rofodlad iar sin la Cathal In biad-sin do bochtaib na cell comfhocus baí dóib .i. Áth Chros Mo-Laga & Tulach Min Molaga. 23 Luid iar sin Cathal co n-gléri tinóil fer Muman les d'idnocol chind Fergail como-tarad fén d'Uíb Néill. & co tarad rígi Úa Néill do Flaithbertach mac Áeda, & fácbais Cathal amlaid-sin iad & tánic co Gleandamain na ríg i cind cháectigis ar mís. 24 Is iar sin trá rofigh cocad mór i Laignib i n-agaid Cathail meic Findgune, & co rothinóil Cathal fir Muman les, & co n-deachaid a n-agaid Fáelán ríg Laigen co Laignib uili aráen ris & curter and-sin cath Féli iter Fáelán & Cathal, & do-cer Fáelcar; rí Osraidi and & brister an cath ar Laignib. 25 Imscarad Cathail & Laigin connuigi sin. Finit. amen. Finit. Cath Almaine so The Book of Fermoy. 1 Boí cocad mór etir Cathal mac Fguine rí Lethe Moda & Fergal mac Moíle-dúin rí Lethe Cuind ri ré cian. Rocrech Laigin trá Fergal mac Maéile-dúin ar ulc ri Cathal mac Findguine. Roairg dno Cathal Mag m-Breg ule co n-dersat síth & comfhossad iarom. 2 Do-luid trá fecht ann atuaid Fergal mac Maíli-dú do saigid bóroime for Laignib co feraib In tuaiscirt imbi. Bá fota trá bás oc tinól la Fergal. Ass ed at-bered cech fer fris: 'dá ndech Donn Bó lat, ragat-sa lat'. 3 Bantrebtoch immorro máthair Dhuind Bó; mac Is áinem & Is áilemh boí a n-É In Donn Bó. Ní roléic immorro a máthair do Donn Bó áen ri Fergal cu tarat Fergal ráith Col Cille friasi im bhethaid Duinn Bó doridissi a docum. 4 Tánic iar sain Fergal do shaigid Laigen. Bádar imorro droch-eolaig ria Fhergal & tucsat for tóirigecht for aimréid na coicríche uili. Is í iarum nucsat ind eolaig .i. do Cluain Dolchaill cha gabsat longport for brú na cilli & tuc-seoim imadhall mór forin cill .i. araile clam & boin aici. Rohin-deonad ar beruib iarnn 5 Is ann-sin at-bert Cú-Bretán mac Áengusa .i. Fer At-ágar cath forderc flann, a fir Fergaile , brónach muinnter Mic Muire iar m-breith dia cind. Bó In claim, rogáet i n-degaid , mairg láim rotollai a brat ré techt i cath mac m-Brain. Má beth nech do-bera cath den drcman ri mac m-Brain; annsa dás ind róe in cóe rocechain In clam. 6 Is ann-sin at-bert Fergal fri Donn m sin ré tabairt In catha: ‘déntar lfited anocht a Duinn Bó, ar issé fitiuch Is dech roboí riam ind & runna & cuslind & cech ceinél athac issinn aímsir-sin. Ní fh Bó óen-fhocal for mo beóla nech aili tú anocht i r-rabuis imfid adia inocht’ ar Fergal ‘ar iss é ríg-drúith Érenn h-é’. 7 Do-rónath dna amlaid ind oidchi-sin. 8 Do-llotar Laigin iarnabárach cu Cruachan Cléonta. Táncatar far sain co Dind Canann. 9 Is ann-sin trá cond-recait Leth Cuinn & Laigin cenn a cenn. Cath Almaine ainm In catha-sin. 10 Ni roan didiu menma Coluim Cille for Uíb Néill issin cath-sain la h-ascin m-Brigde h-uas cath Laigin, cu r-róemid In cath ré n-Óed .i. rí Deiscirt Laigin; Is é robris In cath for Fergal & Bili mac Báin rígh Alban & Donn Bó, & gu rotrasgrad Donn Bó ní romarbad Fergal. 11 Romarbuit sesca ar cét do amsaib In ríg & Conall mac ríg Ceineóil Conaill Coirpri, & Forbasach rí Cenéil Bóguine, & Ferghal úa Aitechdai, & Fergal mac Ecdach Lemnai rí Tamnaigi, Condalach mac Conaing, & Éicnech mac olcan rí na n-Airter, Coibdenach mac Fiacrach, Muirgius mac Conaill, Leathaitech mac Con-charat, Áedgen úa Mathgne, Nuada mac Eirc rí Guill, & deich n-úi Máeili-fitrigh. Is é In sin ríg In tuascirt. 12 It iat ann-so Uí Néill In Deiscirt romarbait ann. .i. Flann mac Rogellaig, Ailill mac Feradhaig, Éid Lagin úa Cernaig, Suibne mac Conghalaig, Nia mac Cormaic, Dub-dá-crích mac Duib-dá-inber, Oilill mac Conaill Graint, Flaithemail mac Dlúthaigh rí Coirpri Cruim, Fergus úa Eogain. Hic totus numerus de regibus ceciderunt & ali novem uolatiles septem millia ceciderunt In eo bello ab utr In excercitu. 13 Is ann-sin úa Mag ríg-drúth, & do-ratad fair géim do dénam. Robo mór trá In géim h-í-sin & robo bo fl éim uí Magline ac sochaide do feraib din. Do-ratad iar sin for a muinél co n-dechaid a cenn de boí géim uí Magline oc tofunn. 14 Is ann-sin at-bert araile láech achtaib fria macu: ‘nácham-fácaid a gill de frib menma far máthar’. Impáit iar bait leo h-é for cranna sleg. Do Allán mac Ferghaile cu ráinic In Gall Lilcach & cu roataigh In Gall .i. Lilcach larghi. Prudens dno ainm In Gaill-sin; go t aingel for In cleith i r-richt In cléirigh, ar do-airngert cléirech bithanad issin chill-sin. Is ann-sin bert éad Allán mac Fergaile: Ní ráncamar ar talmain Almuin badi réidhitir; Ní fhuaramar iarsin cath Lilcach ulccach badid némidir. Roanacht immorro Cú-Bretan mac Áengusa .i. rí b-Fher Ross. 15 Bátar immorro Laigin ic flegugad & ic ól In aidchi-sin. Is-bert iarum Murchad mac Brain fri h-óenfer istich dint slógh dula ar cenn cind duine san ármhuig, & do-bérad secht cumala dontí noraghad. ‘Raghat-sa ann’, for óclach amra do feraib Muman. Luid-sein immach & a errad catha uimbi co rocht corp Fergail co cuala In n-escaire issinn aíer, co r-roclois uili frisie. ‘Timmarnad dúib do muig nime airfitiud for tigerna do dénam anocht .i. Fergal mac Máeile-dúin; do-rocrabhair In bur n-éicsib uile sunn aráen ri bur tigerna .i. ri Ferghul.’ Ro-cualatar immorro In ceol iar tain etir áes dána & cornaire & cuislennchu & cruitire, co cuala inní na ceola écsamla ní riam ná iarum ceol bu ferr. Co cuala dna In cnoinsig sent shup luacra. Ba binde In ceol hí-sin oldát ciúil In domuin. 16 Luid int óclách die n-docum iar sin. ‘Ná tair cucum’, ar In cenn fris. ‘Cid ón cid taeí’. ‘Missi Donn Bó’, ar In cend, ‘& donaisced form airfitiud do dénam dom tigerna indnocht .i. do Fergal Murchad ’, or In cenn. ‘Caide Fergal féin’, or int óclach ‘taitnemach frit anall’ ol In cenn. ‘Cesc otbér’. ‘Is tú Is dech lem nom-bera’, for ina ‘minam-berad Crist mac Dé’. ‘Dánom-bera la’, or In cenn, ‘gonom-tuca gom colaind doridhisi’. 17 ‘In tucaat ní assin ármagh’, or Murchad. ‘Tuc’, ar int óg ‘Tabuir forsinn uaithne tall’, or Murat In sluag uile aithne fair & doráidsed: ‘nirb irsan duit, a Duind Bó, beith amlaid-sin; Is & Is ferr airfitiud boí a n-Ériu.’ ‘Maith’ ech, tuc a muich In cenn: ‘déna oirfitiud, a Duinn Bó, fo dáigh Meic Dé .i. Íssu Críst a n-dechaid gs. Airfid Laigniu indocht amal doairfitis do tigerna ó cianaib.’ 18 Impóis Donn Bó a aigidh fri fraigid In tichi ar dáig comadh doreha dó, & do-rat a crúisic as combá binde oldás cacha ceol ar talmain, co rabatar int sluaigh uile oc caí & oc toirrsi fri truaigi & tadiúiri In ceoil. 19 In tan trá ba scíth In sluagh oc torrsi. Luid int óclach cétna lasin cenn eo riacht a corp. ‘Maith éim’, ol In cenn frissin óclach: ‘tudhmi dam mo cend frim corp’; córaigid dno int óclach In cenn forsin eoluinn & len di fo cétóir, & do comallad bréithir n-Dé & Coluim Cille ria slánaisec fo tuaid docum a máthar doridhissi cu roindis scéla In catha & aidedh Fhergail. 20 I n-écmuis Cathail meic Findge dno rocuirsi Laigin cath Almuine & rup olc le Cathal In cath do cur na ingnais. Ó 't-cualatar Laigin grúcán Cathail do beith friu. Conid h-í comairli do-rónsat, cend Fergail do breith cu Cathal do commaídem In catha. Rucad iarum In cenn co Cathal. Conid ann-sin is-bert Ruman file Fergail: Robíith Fergal fer caín cennmar, gríb glond galann; rogab óengol amal torainn ó tá In Mog co Manaind. 21 I n-Glendomhuin na ríg roboí Cathal In tan-sin & In slóg do-dechaid lasin cenn rotrial a marbad la Cathal ar rop olc leis díth Fergail enn t-sídha. 22 Rofoilced iar tain cenn Fergail ic Cathal & do-breth bréit sróill imme, & do-bretha secht n-daim & secht tinne até fonaigthi ar bélaib cind Fergail. Rohimdergad didiu im i fiadhnuissi fer Muman uile & rooslaic a súile do atlaghad na h-airmiten-sin do-ratad dó.

https://celt.ucc.ie//published/G302022.html

G302025

Cath Maighe Léna

Unknown

—

—

—

—

—

—

—

Imthúsa cloindi Dáirine & cloinne Dergthened & cloinne Luighdhech mic Ítha & míledh Muman uile air chena, nírbo riarach etorra d'éis chatha Cnucha, uair do bádar trí rígh esaontacha orra .i. Mogh Néid mac Dergthened & Maicniadh mac Luighdhech & Conaire mac Moga Lámha; & rob é ced-adhbar a comfhuachaid .i. mac miadach móir-menmnach do bí ag Mogh Néid .i. Eógan Mór, & Mogh Nuadhad ainm eile dó. Agus Is aire at-beirthí in t-ainm sin ris .i. Nuadha Derg mac Dáirine oirrígh do rígaib Muman ro oil hé. Agus do claidhed ráith ríghdha ar Muigh Fheimhin aigi-séin, & do bí féin & Derg Damsa draí re h-agaidh na h-oibre 'gá h-ordugad, & Eógan ar a báire baísi a coimidecht a oide ann; & do bádar naonbar mogadh ar uilind don ráith agá claidhe, & tarla cloch mór a mbél na h-oibre isin díg dóib nár fhédadar d'aitherrach ná d'urthógbáil, & tángadar lucht na h-oibre uile dá h-innsaighi & nír thoill lín a tógbhála do thréin-fheruib i n-a timcheall. Tarla Eógan ag airiugad an fhedhma sin, & ó 'd-chonnairc cách ag tréigen a tóghbála do iadhastair féin a dhá láim go h-ain-mín uimpe, & tuc fuirmed fedhma go h-árrachta fuirre go tucastair a talmain í, & tuc feidm eile fuirre gur chuir ar a glún go glé-nertmar í, & do chuir dá glún ar a ghualainn, & do chuir dá gualainn a n-agaidh In chlaidhi ar múr imeallach na h-oibre hí. ‘Is uasal In mog úd, a Nuadha,’ ar in teglach. ‘Biaidh In t-ainm sin air go bráth,’ ar Derg Damsa draí .i. Mogh Nuadhad; go rabadar dá ainm aca air ann sin .i. Eógan Mór & Mog Nuadhad. Agus do bí 'n-a adhbar ríg gan fhresabra 'gá móradh ag maithib Muimnech nó go táinic aimser chatha Cnucha. Go facaid a máthair aisling ingnad .i. Sída ingen Fhloind mic Fiachrach .i. ríg oirrthir Muman .i. secht mba finna ó-derga d'fhaicsin isin oidchi dí go linn-bolgaib lachtmara i n-a carcruib, go snáimfidís meic midh-aísi ar na linntib lemnachta do fhágbaidís na h-óg-ba sin a n-íslib & a n-etrigib na talman. Agus ad-chonnairc a cinn athaid ann-séin secht mba duaibsecha ar dath dethaigi 'n-a ndeghaidh, & fá lór d'adh-uath & d'úr-gráin a faicsin & ruisg tenntidhe i n-a tulaibh & adharca iarnaide forra; & do chomraicsed risna céd-buaib gur leghsad & gur lán-millsed uile iad, co nár fhágaibsed leadhb ar láthair díb. Ro innis Sída a h-aislingi don aird-ríg ar n-éirgi, & do gab faitches In rí roimpi, & adubairt In ríghan in laíd ann: Aisling ad-chonnarc araír, a Mhog Néid In chrotha caímh, secht mba finna, fáth gan feall, d'fhás i n-aird-medón Érenn . Áillighter lium iad do chéin mar dath sneachta for sár-shléiph, co rosccaib gloinidhe dhe, co n-adharcuibh iarnuidhe. Géim gach bó díbh, tólaibh tlacht, comh-binn re tédaib mendchrot línsat Éirinn gan anadh do lacht & do lind-taradh. Ad-chonnarc secht mba oile dubha dorcha dethaige, a ndiaidh na mbó find a bfad, dá slighe go ro-s-leghsat. Géim gach én-bó duibhe díbh do dhúiscfed mairbh as a mbí, co rosgaib teinntide de co n-adarcaibh iarnaide. As í sin m'aisling, a fhir, a Mog Néid an chrotha gil; gidh olc gidh maith tig dúinn de as sí sin an aislinge .Ais. A h-aithli na laíde sin tucad Derg Damsa, draí Moga Néid, dá n-innsaigid do breith breithi ar In aisling sin, & do h-innisedh dó í cin fuirech; & adubairt Derg Damsa, ‘Ticfaid ann,’ ar sé, ‘secht mbliadna bláthmara co n-imad toraidh etha & aird-bleachta, mesa & mór-thoridh, co nach tibra neach cennus dá chéile innta; & ticfaidh secht mbliadhna dona daidhbre dí-chumaing i n-a ndiaidh-séin, co nach tibra In mac mír don athair innta ná an ingen don máthair ná an cara dá chéile.’ Is ann sin do cumadh comairle ag Mogh Néid, mar fuair fis na fáistine sin, & Is é ní do h-ordaiged aigi, airg & airdlestair & tighi talman & teghdhaisi trebar-dhaingne do chomdlúthugadh ar chinn na céd-aimsire sin do thairrngir Derg Damsa; gur línsad do biadh & do buantoradh uile iad, uair ní gabad Mog Néid ní i n-a chís rígh acht biadh uile, nó co ndeachatar na secht mbliadhna ithmara as & tángadar na secht ndroch-bliadhna 'n-a ndegaid sin. Daidhbre & terce bídh ar In chéd-bliadhain díb; cunnrad & cennaigecht isin bliadhain tánaisti díb. Acht én-ní, do luigh trom-gorta mór orra uile ann sin, gur folmaighid na treba & na tírthi, na h-iatha & na h-aicmeda aca; uair gérbo tenn In teidm sin in gach tír eile a n-Érinn, dobo mó isin Mumhain hé. Agus tángadar maithe dá chúigedh Mumhan uile 'm an am sin go h-én-inadh .i. clanna Dedad & clanna Dáirine & clanna Dergthenedh, & do bádar uile ag éccaín na h-ard-ghorta a fiadhnaise Mogha Néid; & ní roibe Conaire mac Mogha Lámha ná Maicniadh mac Luighdheach ar In láthair sin. Agus adubairt Mogh Néid re maithib Muman co co mberadhón aimsir sin gan esbaid uile iad do chinn na comadh do iarfad orra d'fhagháil uatha. Agus do fhaomsad a maithi go léir na labartha sin, uair do bádar mórán dá maithib a n-éigin mór ón gorta; & tucatar cuir do Mogh Néid go nem-fhallsa um gach ní dá n-iarrfad orra d'fhagáil, & tángadar leth ar leth ar a slánaib dá chéile ar In chunnradh sin. ‘Sloinn-si festa na comadha is áil let d'fhagáil uainne,’ ar na flaithi. ‘Is iad so iad,’ ar Mog Néid ‘.i. Conaire mac Mogha Láma & Maicniadh mac Luighdech do innarbad a Mumain amach, & ríghi do thabairt d'Eógan Mór, dom mac-sa.’ ‘Do-géntar sin againde,’ ar iad-san. Acht atá ní chena, do caithed In maithes sin Moga Néid le maithib Muman nó go táinic so-aimser ann; & do díchuiredh Conaire & Maicniad a Mumain amach, & tángadar go Temraigh go h-airm a roibe Conn Céd-chathach. Ríghthar Mog Nuadad ann sin ag maithib Muman dá aimdeóin féin, uair adubairt nach biadh ainm rígh air re linn a athar d'áirithe; & tuc in t-athair a bennacht dó leisin ríghi & tucadar fir Muman uile trí sluag-bennachta dó leisin ríghe; & do bádar go rathmar rianamail agá fhreagra & do éirigh menma mór a clainn Dergthenedh de sin. Agus do gabustair Derg Damsa draí ag adhmolad Eógain & ag maoidemh a ard-ratha d'éirge tar maithib Muman; & adbert an laoí: — Eócchan Mór, ba mór a rath, comh-ard re Conn Céd-chathach; an dias sin fá caoime clú rannsat Éirinn etorru. Ro dersgnaigh Eócchan do Chonn ar ba comh-ard a gcomhlonn; ba lia biadh Eócchain Édair re seólad a síth-Grégaib . Ingen Fhlaind ben Mogha Néid ad-chonnairc aisling gan bréig, secht mba finna, buan a mbladh, d'fhaicsin a medhón Muman. Is sí taidbhsi tadbás dí 'san oidhchi 'n-a h-aislingi, co mblighfidhe ó na buaibh sáith fher n-Éirenn re h-aon-uair. Ad-chonnairc secht mba eile, dubha daora diablaide, a lorg na mbó finn fedba gur legsat a h-aon-menma. Is sí breth ruc an draí dí do mnaoí úir 'n-a h-aislingi, secht mbliadna sona, suth nglé, secht mbliadna dona daidbre. Líntar leó-san lis lána co fithechaib for-lána, co nach beidís gan cuid chóir isin droch-bliadhuin dí-móir. Ro dhoirt orra In ghorta grinn, ba maith d'Eócchan an oirchill, co n-ithed cách a chéile sechnón Éirenn aigbéile. Ó 'd-chonnairc cách gér chian gar biad Is linn ag laoch-Eócchan ro daorsat féin, féta In modh, d'Eógan ar a n-anacol. Is de atá in sen-fhocal seng do-chualadar fir Éirend, as aithech cách gan deólad co dtí an bráth ag borb-Eógan. E. o. cc. an Imthúsa Conaire mic Moga Láma & Maicniad mic Luigdech, do bátar féin & maithi a muinntire a farradh Chuinn a Temraig, & tuc Conn coinnmed crích mBreg & Midhi dá muinnteraib. Is í sin uair & aimser do h-innarbadh Imchad Airm-derg mac Briúin meic Fhinnchada a h-Ulltaib, & táinic-séin go Temraig & fuair fáilti charthanach ag Conn, & do coinnmedh a muinnter ar tuathaib Teftha. Agus do cóirighed trí tighi arda oiregdha dona h-ógaib innarbthacha sin acu; & tucatar a comluighi lé chéile um chomall do chumann a n-agaid Moga Nuadad. Agus tarla trí h-ingena aontuma ag rígh Érenn 'm an am sin .i. Maín & Sadhbh & Sáraid, & tucatar na trí ríg innarbthacha sin serc & grádh dóib. Tumais Conaire rinn a ruisg a ndeilb Sháraidhi súl-ghuirme, & grádhaighis Maicniad Sadb, & carais Imchad Airm-Derg Maín; & do-rónsat na rígha sin taithigidh suirghi for na rígnaibh sin. Agus adubairt Sadhb re Maicniad go faífedh leis do deóin a h-athar & nach gébad leannánacht uadha, & adubratar na rígna eile co ngébhdaís suirghi ó na saír-fheraib sin do ched ríg Érenn .Ro h-innisedh do Chonn na comráiti sin, & tuc sé Sáraid do Chonaire & Maín d'Imchad Airm-Derg; & do fhéimdhigh Sadhb & Maicniad feis le méd a menman go rochtain inmhe dá n-innsaigidh. Ó 't-chualaid Mog Nuadad an onóir mór sin & in muirn adhbhal fuaratar na h-aith-rígha sin a coimidecht Chuinn, tuc dá bréithir nach creitfedh do Chonn, & dá tísadh de, co ndingnadh aith-rí nó innarbthach do Chonn tré dul a cairdes a námad. Ó 't-chualaid Conn sin do chuir techta ar chenn Moga Nuadad dá thabairt dá thigh nó d'fhógra catha air. Adubairt Mog Nuadad co rachad co h-umal a ndáil catha dó. Cidh trá acht do tinóiled ag Mog Nuadad maithi dá chóiged Muman co n-a mór-shluagaib do fhresdal chatha do Chonn. Agus do chuir Conn fis co Cruachain go Conall Cruachna mac Aongusa Feirt, go a oidi; & do chuir techta eile ar chenn Guill mic Morna co n-a fhianaibh; & do chuir daíne dinnsaigid dá ríg Ulad, co Bresal mac Briúin & go h-Eochaid Cobha; & do chuir fis co Crimthan Cúl-bhuide & go laochraidh Laigen; & do thinóil féin fir Theabhtha & tuatha Temrach. Ráinic Conall & curaid na Cruachna, & Goll mac Morna co n-a fhianaibh, chuigi, & Crimthan Cúl-buide & maithi Laigen ar chena; & ní thángadar Ulltaig ann ar a olcas leó Imchad Airm-derg do chongbáil do Chonn. Is ann sin ráinic Conn roime co n-a choimthinól go sen-Magh Léna mic Dháthó d'innarbad Moga Nuadad a Mumain amach, & tángadar dá chóiged Muman go Magh Turscair a crích Muman i n-a n-agaid. Agus mar fuaratar scéla a chéile, do éirghedar teglach Cuinn um Asal mac Cuinn Fhéinneda taísech teglaig ríg Érenn, & rángatar rompo d'iarraidh debtha & imgona ar teglach Moga Nuadad; & tángatar macraid Maigi Tualaing & teglach Moga Nuadad um Degad nDímsach taísech teglaig Moga Nuadad, i n-a n-agaid; & tarrla dhá chéile iad a Cruinn-mh aigh a bFeroibh Cea ll, & do thacrad ar na teglaigh sin go talchair ré chéile. Acht én-ní, ro chin dedar teglach Cuin n ar teglach Moga Nuadad isin éigin sin, uair atorchair Degad Dímsach don dula sin; & do chommaídhset a cosgar, & do impó Asal roime i n-a fhrithing do chommaídhedh in gníma sin re Conn, & ba maith le Conn an conscleó sin. Agus adubairt Asal mac In fhéinedha an t-aithesc so síos: — Dursan ar gcuairt cosgair chain do ghuin Deghaidh deirg Diúmsuigh; do legadh linn 'san leirg léir trícha cairpthech dár gcath-réim. Ro-n-gonadh, ro gonsam nech, ro chuirsim ár sluaig fá sech, ro chind teglach tighe Cuinn ar macruidh Muighe Tualuing. Ro chuirsim treas co tarbdha risin macraid mór-chalma ar In gCruinn-mhaig, fá suairc sin, do-chuamair-ne cuairt coscair. D. S. Is ann sin do-riacht Conn co n-a chathaib d'innsaige fer Muman nó gu ráinic go Magh Siúil a crích Éile tuaisgcirt risi n-abar Magh Tualaing in tan sa, & do chuiredar techta uatha d'fhógra chatha ar feraib Muman isin mhaidin ar n-a mhárach. Ro éirigh Mogh Nuadad go luathgáireach risna labarthaib sin do thabairt chatha do Chonn, & dá ticed de féin a thairmesg nír léig Mogh Néid náit maithe Muman dó gan cathugad re Conn. Agus do bí Derg Damsa draoi ag tairmesg an tachair fá na trén-fheraib & ag mí-fháistine go mór dóib. Agus adubairt an t-aitheascc sa and sin: — Meassa gach maidin maiden trom Thualuing re maolad mo Agus nír gab Mogh Néid chuigi In mhí-fháistine sin, uair Is dóig roba robadh do throich a thegasc, gur chóirigh cath fíchdha fuilech a cert-agaid Chuinn. Agus innsuigis Conn chuca co Magh Siúil go tarla a cenn a chéile go com-díchra na catha; gur ferad cath-irghal chalma choim-nertmar etir na curadhaib, gur foirrgit fir & gur leónaid laoich & gur minaighit móir-scéith & gur cirrbaid cath-mílid don chonscleó sin. Tarla Goll mór mac Morna & Mogh Néid mac Deirg dochum a chéile isin chath sin, & do-rónsat comrac ferdha fraoch-aigbéil, gorbo bristi bernach bruach-rébtha airm & aird-scéith na n-áirsedh ón urlaidhi sin; & dob í crích In chomlainn do thuit Mogh Néid do nert-béimennaibh mic Morna isin inad sin, & do maídhsed muinnter Chuinn a cosgar. Agus do thimsaig Mogh Nuadhad a muinnter tar éis Mogha Néid do níthugadh, & ní ar thlás nó ar thime do-chuaid aigi a athair do marbad acht ar méd menman & ar chruas craidi ; & tuc sciath tar lorg do maithib Muman. Ó 't-chonnairc rí Connacht sin .i. Conall Cruachna oide Cuinn, do innsaigh i n-a chromruathar churad trésna cathaib go h-Eógan. Impóis rí oirrthir Muman ris .i. Flann mac Fiachrach & congbais a chraísech re Conall go ttucastair áladh an-abaidh fair. Anais Conall a cosair chró ón áladh sin, & imthighis Mogh Nuadad ann sin go h-arrachta, & téid Conaire mac Mogha Lámha & Maicniad mac Luigdhech a lenmhuin na laochraidhi sin. Agus rucsat a muig deiscirt Éile ar Eógan & do chuirset greim anbáil air ann sin, & do gonadh Eógan féin isin chumasg sin, & rugsat a muinnter as ar nert a n-engnama é. Agus ráinic Eógan roime don réim sin go Glais Fhinnra a Feimen-mhuig, & do chuir sé Derg Damsa draoi go Mag Siúil ar cúla go Conn d'iarraidh chairdi re comairle air. Mar ráinic In draí co longphort Cuinn do iarr ar Conn a léigen dó fert do chlaidhi do Mogh Néid, & fuair sé an ced sin ó Chonn; & do-chuaid ós cinn chuirp Moga Néid & do gab ag tuirsi uime fár h-imred d'étualang air, & adubairt gorbo tualaing catha Cuinn ar maithib Muman ar In mag sin, conidh aire sin do len Magh Tualaing de. Agus do-rinne Derg Damsa draoi fert do Mogh Néid, & do h-adhlaiced ann é co n-a arm, co n-a eirredh, co n-a éidedh, & co n-a chathbarr. As a h-aithle sin do iarr in t-éiges cairdi trí lá & trí n-oidhchi d'Eógan re comarle, & tuc Conn In chairdi sin, & ráinic In draí roime d'agallaimh Eógain. Is ann sin do thinóil Eógan maithi Muman & ruc leis go Glenn Lára a Luachair Dedhadh na deig-fhir sin. Agus do gluais Conn co n-a chathaib a cédóir go Glenn Lára 'n-a lenmuin, & do chuartaigetar ferann Conaire mic Mogha Láma & do chrechsad a urmór .i. ó Shligidh Dála go h-Oilén Éile & ó Oilén Éile go h-Oilén mBric & ó Gabrán go Cnám-chaill. Agus do thimsaighedar crecha Maicniadh meic Luighdech ó Chnám-chaill go Luachair & ó Shliab Eibhlinne co Sliab Caín & ó Shliab Caín co fairgi budh dhes, & do thimsaig etir a mbroiti & a mbó-tháinti leó. Agus tuc Conall Cruachna & clanna Morna troim-néll teinedh tar In tír .i. tar Iar-mumain ó Luachair go Droing & co Loch Léin bud dhes, & tucsat airgne & édála imda leó go h-airm a roíbe Conn co n-a churadhaib. Agus do fhiarfaigh Conn scéla an inaid a roibe Eógan dá éolchaib .i. do Chonaire & do Maicniad, & adubratar-san a beith a mBord Laídhi a Comar na Sealga .i. In Mangartach mong-ruadh & Loch Léin do leith de & Sliab Cruadha & an muir don taob eile; & nach fétfaitís lín bud lia ináit féin rochtain dá n-innsaighe ar én-shligidh. Imthúsa Moga Nuadad, ó 't-chualaid catha Cuinn do gach taob 'gá timcheallad adubairt re maithib a muinntiri tinól do dénam, & a ndruim do thabairt re Duib-ghlenn, & ‘Ní cáirdemail atá Conaire & Maicniadh re Muimnechaib aniu,’ ar sé. Agus adubairt an laoidh: tabhraidh bhar ndruim re Duibh-ghleann, ; do lingsiod catha Choinn chain go Gleann Lára ion bhur lenmhuin. Ní h-urusa síol n-Éibhir d'ionnsoighid 'mó n-aimhréidhibh, acht go ttáir dóibh gan doladh tionól & tiomsughadh. Imthúsa Cuinn, do comairledh aige féin gan dul isin mbelach mbodhba sin do bí etir sé & Eógan, acht gabáil rompa a mullach na Mangartaig .Agus ad-chonncadar as sin uatha éide & innile imdha a nGlinn Laídhi, & laochraidh Muman ar n-anadh d'fhorgla ann ó Eógan, uair do chedaig Eógan dóib a n-anamain ag Conaire & ag Maicniadh ó nach raibe féin lín catha dóib. Ro giallsat uile co coitchenn do Chonn & do roinn Conn dá chóiged Muman itir Chonaire & Maicniadh. Agus do impótar siar uile ann sin & do-chuadar budh des co Carn mBuide a n-Érnaib, & do-chuaid cách lé thosgaib féin do maithib Muman i n-a n-uirthimcheall ; & do an Conn co n-a churadhaib coimlenmana 'n-a comnaidhe a Carn Buide. Ó 't-chualaid Mog Nuadad nem-daínighe Chuinn isin chomnaidhe ad-bert re n-a muinnter éirghi do thabairt amais longphuirt ar In laochraidh sin, ó nach roibe lín catha do churadaibh a n-agaid Chuinn; & do thinóilsed clanna Deirgtheinedh co deg-thapaid & do innsaigedar co Conn a cédóir. Rángatar rompa a comfhogus Chairn Buidhe & do gháirsed féin & forairedha Cuinn dá chéile, & dob ingnad le Conn a cluinsin ag comfhuachad re fiallach na foraire don taob amuigh don longphort isin maidin. Agus do éirghedar clanna Morna & Conn co n-a churadhaibh, & tángadar i n-a cathaib cóirigthi a n-agaidh Eógain co n-a uathad shochraidi, & do cuiredh imaireg amnas etorra re h-edh n-im-chian, gur thoitsed ánraidh imda etorra do gach leith. Agus do-rat Eógan dá úidh nach fuair comthrom comlainn .i. In sluag uile a n-aghaid én-duine, uair do thuitset urmór a muinntire, & nír miadh leis teithed, & do shanntaigh a dhíghailt; & do léig fá chathaib Cuinn hé d'iarraidh Chuinn, uair ba derb leis hé féin do thuitim & ba deimin leis Conn do thuitim leis dá táirsedh én-buille dá shúil de; agus do gabh ag slaidhi na sluag .Amail rucht prímh-luinge dá h-acairib tustall an churadh a cath a bidhbad & a námad, & ní creitfide ó lebar ná ó eólchaib re innisin ar thoit le Eógan isin irghail sin. Go tarla ris Goll mór mac Morna, & do chomracsed In dá chath-mílid sin co niata nem-uis náimhdemail; & nírb ingnadh sin, uair dobo créchta gan dúnadh a nderg-náimdenas, & ní tháinic fiadhail tar a faltaib, & do ruamnaigedar a ruisg amail taídhlech réltann ag reódh, & do línatar a n-ochta dá n-análaib amail bolga gabann ag grís-shéided, gur chréchtnaighetar na cath-mílid a chéili go mór. Agus do bí éigen mór ar Eógan 'm an am sin .i. Leth Chuinn & urmhór Leithi Mogha um Chonaire & um Maicniadh i n-a agaidh, & do bí éigen budh mó iná sin air .i. Goll mac Morna agá thuarcain. Agus ní roibe Eógan acht uathad dá degh-muinntir, & in chuid nár marbad díb do bátar ar n-a créchtnugad; & do luigh In irghal ar Eógan gur léigedar cách a fheidm catha fair, co nach raibi do chongnamh aigi acht uaisli a fhola & cruaidi a chraidhi & méd a menman & ro-méd a fhedhma & a fhulaing. Agus adubradh gomadh dí-chreidte le sochaidi do midh-laochaib go tuitfedh le céd ar thuit le h-Eógan i n-a énar a cath na Cloichi Barraighi. Agus do bí lennán lán-chumachtach ag Eógan isin oirer sin .i. Édaín Innsi Greagraidhe, & do foillsiged dí Eógan do beith isin éigen sin .Tic Édaín d'fhurtacht Eógain & beiris lé asin éigen sin é d'aimdheóin a inntine, & fágbais In Cloich mBarraigh agá tuargain a ndeilbh duine tré druídhecht ag Goll & ag clannuib Morna & ag slicht Fheidhlimid Rechtmair; & do-ní daíne dona cairrgib coim-shlemhna & do chlochaib tuinighthi in talman a timcheall Eógain dá imchoiméd. Conadh ón barrad sin tuc In chloch ar armaib Guill ro len in Chloch Barrach dí ó shin i-lle. Agus tuc Édaín naí longa luchtmara lé ar cuan Chinn Mara, & ruc Eógan & ar mhair dá muinntir lé isna longuib sin co nach raibi cumus nó cumachta ag Conn ar na curadhuibh. Táinic Eógan begán sochraidi beó-ghonta an adaigh sin arís d'aindeóin Édaíne, & tuc amus longphuirt ar muinntir Chuinn; & do thuit leis Eólang Airm-derg mac ríg Laigen, a quo Corr Eólaing, & caoga dá muinntir 'maille ris. Agus do lensat In sluagh é, & beiris Símha .i. Chorr-luirgnig air .i. badhb & ban-ghaisgedach do muinntir Ghuill í & Is amhlaidh do bí a carpat roime In tsluag & sí ag maídhemh madhma orra & ag guin muinntire Eógain & ag seóladh an tsluaig orra. Anais Eógan fria & marbhais d'urchar do shleig í, & tuitis isin abaind; & sáidhis Eógan echlasc uindsenn do bí a láim na caillighi do leth-taob an átha, gur fhás ann, conidh de atá Áth Uinnsenn. Agus lenaidh an sluag siar Eógan, & tic-sium amus eile orra, & marbais Cuirrín Cenn-sholus mac ríg Connacht & trí caogaid dá muinntir 'maille ris, conidh de do len Com Cuirrín. Tic Eógan an tres amus orra a Tres-chaill & marbuis mórán díb ann, conidh de atá Tres-chaill. Agus tiaghaid dá ech & carpat na caillighi ó Áth Uinnsenn ar Símhín go h-Áth etir dá Loch, & brisit cuing carpait na caillighi & an carpat féin ann, conidh de atá Belach Sen-chuingi ar Garbh-abhaind etir dhá Loch. Agus do bátar sluaig Chuinn & clanna Morna ag tuarcain na Cloichi Barraighi & na cloch tuinidhi eile do bí isin trácht, & gor brisedar a n-airm ogá tuargain & gur mhaoladar an chuid nár brisedar díb. Agus adubairt Conn riú, ‘Sguiridh bar tuarcuin, a óga,’ ar sé, ‘uair cairrgi cloch atá In bar n-agaid, & do-chuaidh Eógan uaib.’ Agus do anatar sluaig Chuinn ann sin dá n-urrlaidhi, & do chonncadar na longa uatha ar an aigén & Eógan co n-a muinntir innta; & do impó Conn & Conaire & Maicniadh & tángadar go Carn mBuidhe an aidhchi sin. Do roinn Conn dá chóiged Mumhan etir Conaire & Maicniadh, & do imthig fén roime go Temraig, & do bí Ére aigi gan imresuin fri ré naí mbliadan .i. In fad do bí Eógan a n-Espáin. Imthúsa fer Muman, do ordaighedar a fledha & a fuirega do thabairt chucu co Carn mBuidhi, & do ordaigedar a feithme & a forairedha do chur re h-agaid Eógain ó tá Áth Calbh aniar go Tráigh Sen-locha soir, & ó Dún na mBárc atuaidh co Trácht Remar uo dhes. Imthúsa Moga Nuadad, innister sunn seal eile. Ráinic roime co h-Inis Greagraidhi assin ngábad sin tar éis a fuair d'ulc & d'uathbás, & do bí a comaonta Édaíne an adaigh sin; & do cóirghid a créchta go h-onórach ag Édaín, & do bhádar naí n-oidhchi aici isin innsi nó co ndechaid a sgís & a merten díbh, & do gabh Eógan lámh ar imthecht assin innsi ann sin. ‘Is pudar a fhad gur thriallais,’ ar Édaín, ‘uair mana bheitheá acht én-adaigh isin innsi si ní beitheá acht én-bliadain a n-égmais Érenn ar innarbadh; & ó ataí naí n-oidhchi isin innsi si beir naí mbliadna a n-égmais Érenn, & rachaid tú echtra im-chian a h-Érinn co h-Espáin. Agus cuirfed-sa coimghi chonaire umat,’ ar sí, ‘& do-bér imshlán a n-Érinn arís tú.’ Agus adubairt Derg Damsa In laídh ann:-Derg Damsa A Édaín fhinn fholt-bhuidhe, mithid duínn dul ar fairgi a tosach na h-ochtmaidhi le cóir na gaoithi gairgi ., Gan fer bethad againdi ó Chonn 's ó thriathaib troma a gleó Chloichi Barraighi man beth Édaín 's a longa. Don turus-sa théighi-si a n-Espáin na slógh sreathach ní fhaicfi tú In Éiri si go cenn naí mbliadan mbreathach. Co n-impóm go toghaidhi, a ben uallach, ná h-égaín ; dúinn bus coimghi chonaire gach a n-abrai-siu, a Édaín. a Édaín. Dála Mogha Nuadad, do chuirestair a longa ar fairrgi & do gluais roime. Naí trátha dóib ar fairrgi nó go rángadar cuan ainbthinech na h-Espáine. Is é ba rí a n-iarthar na h-Espáine an tan sin .i. Éibher mór mac Midhna; & do bí ingen oireghda a n-aentuma ag in rígh sin .i. Bera ingen Éibhir, & áirmid eólaig ar mnáib áille a h-aimsire í. Agus fá muirnech mór-onórach oilemain na h-ingine sin rígh na h-Espáine, uair do bhídís trí caogaid ban i n-a banntrocht i n-a coimidecht, & do bíodh leithed a dhá bonn d'ór cherdamail fá cosuib, & ba lasamail an baile i mbídh ó eirradhuib breac-dhathacha a banntrochta. Is í sin aimser a tarrla aire ríg na h-Espáine ar fad aontuma a inghine, & do iarr Dá Drona draí chuigi, & adubairt ris a fhis d'fhaghbáil dhó cá fer lé faífed a ingen. ‘Ro-fhedar-sa sin,’ ar sé, ‘uair Is a h-Espáin féin do-chuaidh cenél in fhir agá mbia, & ticfa sé anocht a n-Espáin; & éirghedh h'ingen-sa soir go Sruth n-Éibhir & gébaidh sí bradán ball-chorcra d'éignedhuib Mara Romair ann, & tlacht caom corcra uime ó eirr go a ard-ghoilbech; & benadh Bera a eirradh de, & dénadh sí lenn lán-maisech fá chomair a céile don tlacht sin.’ Agus ad-bert: — Anocht tig co fír ar fecht mo-chen tárraid a thoidecht; lethfaid a chlann tar magh Fáil mar ticfa anocht a n-Espáin. Éirig don trácht, a ainder, con-ciuchlathar do chainccen; do-géba tlacht corcra cain do bhradán Mhara Romhair. Benfa-sa don bradán bras a thlacht & a innmas; do-ghéna lend bus caoin dath dá mbia In t-ainm Eógan Taídhlech. Fuaigh sída co corrthair chais bus ferr don druine dreach-mais, do geim gloine lóghmuir luinn ar lasad ré n-a ghualainn. Amra iná gach mac In mac. dá tiphra a Bera, do brat; adéra cách thiar Is tair ‘A Eógain co n-il-dathaib.’ Cúig anmanna In taídhlig taí ; Eógan Mór, Mogh Nuadad naoí, Eógan Fithecdha, ferr de, Eócchan Fial é ar a fhéile. Amra an rí tic isin tráigh iarfus céili a n-Esbáin glórdha iná gach tuir In torc gébus a n-oirer anocht. A. Do-chuaid Bera roimpi co Sruth n-Éibhir an oidhchi sin & fuair an t-éigna órda ann mar adubairt in draí, & do ben In tlacht carcra de & do-rinne brat taídlech de fá chomair Eógain. Táinic Eógan an adhaigh sin co Tráig Éibhir, & fáiltighis tonn & tír roime isin Espáin in adhaigh sin; & do-chuala Dá Drona draí sin & adubairt: — At-chluinim fuaim tuinne re tír; soladh In gáir, robadh ré rígh. An rí si thig tar fairgi nglais gébaidh dá greiss Ére ré ais. Eógan é féin, budh móidi a buaidh, do-béra réim tar Éirinn fhuair. Barr feda an tshlat, ós linnib lua; tú bus ben dó, Mogh Nuadhad nua. An tráigh si thís, tráigh Éibhir fhuair, tuicim an tráigh, ad-chluinim fuaim. a. c. l. u. in. im. Táinig In draí a n-agaidh Eógain ann sin, & do fher fáilti co michair ris, & ruc leis d'innsaigidh rígh na h-Espáine; & do bí an rí co forbfhaílidh roime, & do cuiredh a tighib leptha, & do fresdalad & do frithóiledh co cenn trí lá & trí n-oidhchi iad. Agus tucad dochum rígh na h-Espáine iad iar sin, & do fhiarfaig a toisg & turus díb, & do innis Eógan mar do h-innarbad a h-Érinn iad; & do fiadhaigedh go h-onórach ag rígh na h-Espáine iad; & tuc coinnmedh iarthair na h-Espáine dá muinntir, & do chonguib Eógan aigi féin, & do bátar re ré chian ar an ordugad sin. Agus do bí Eógan ag suirge an fad sin re h-ingen rígh na h-Espáine; & adubradar muinnter Eógain nach facadar riam ben budh áille iná Bera, & nach gébdaís mar aithméla chucu a n-innarbadh a h-Éirinn dámadh ben d'Eógan hí. Et do comóradh aonach ag in rígh iar sin, & tángadar sluaig na h-Espáine uile ann, & do cóirged macraidh na h-Espáine uile fá Fhraoch Mílesach mac rígh na h-Espáine; & tángadar a mbanntrachta & a n-ingenraidh fá Bera uasail ilghrésaigh, fá ingin In aird-rígh. Agus do bhádar na sluaigh ag féchain a dealbha & deilbhi Eógain, & Is ed do brethnighedar nach facadar riamh nech budh áille iná Eógan ná ben budh comadhaise dó iná Bera, & adubradar cách gur oirches dóibh aontugad ré chéile. Agus tucad Dá Drona draí d'innsaigidh In rígh. ‘Éirigh,’ ar sé, ‘& fiarfaig d'Eógan créad dó gan mh'ingen-sa d'iarraidh’; & fiarfaigis In draí sin d'Eógan. ‘Adér-sa rit-sa a adhbhar sin,’ ar Eógan, ‘uair nír miadh lium-sa m'éra fá mnaí, & dob h-egail lim breath innarbthach do breith orm; & fós,’ ar sé, ‘ní thucus seóid ná innmhas lim a h-Érinn dá tabairt d'éigsib nó d'ollamnaibh; & Is inmuin lium ingen an ríg fós,’ ar sé, ‘& atá mo shúil re cairdes In rígh, & ní biadh dá n-obadh a ingen do thabairt dam.’ Agus táinic Dá Drona leisin aithesg sin dochum an rígh. ‘Is fregra fhlatha sin,’ ar rí na h-Espáine, ‘& abair-si rem ingin-si suide ar láimh ndeis Eógain isin aonach, & dénadh sí feis leis anocht.’ Agus do-chuaid Bera go h-ésgaid isin inad sin & adubairt re n-a h-inailt dul ar chenn In lenna do-rinne sí d'Eógan, & tucad dá innsaigid í, & do gabh uime ar uachtar a édidh í go roibhe a taídhlech & a taitnem ar fad an aonaigh uile, conidh de ro len Eógan Taídhlech de. Luighid an dias sin an adaig sin lé chéile, & fá maith sén & soladh na lánamna sin. Urmór naí mbliadan dóib go h-aíbinn isin Espáin, go ruc sí triar do chlainn chaímh-dealbha dó innte .i. dá ingin & mac. Oilill ainm an mic, Caímhell & Sgothniamh anmanna na n-ingen, amail as-bert: — Bera ingen Éibhir uill máthair Oilella Óluim, 's máthair na deisi déine Caímille & Sgothnéime . Acht atá ní chena, táinic Oilill féin a n-inad eile i n-a aghaidh sin, ar guba Saidbi, uair adubairt gur a nDún Eochair Máigi rucad é, ut dixit : — Dá dtugthaí mo roga dam do dúintib tenna In talman, robud í mo thoga thair is mo roga Dún Eochair. Is ann rugad mo chlann chain, mé bu déin & m'athair; is é ar n-urradhas gach fhir 's ar mbunadas Dún Eochair. Acht én-ní, ro gab inmaille & eimeltus Eógan fá beith a n-égmais Érenn, & do gab láim ar Espáin d'fhágbáil. Agus do-chuala rí na h-Espáine co n-a uaislib sin, & do gab ag tabairt chomairli dá chliamain, & Is ed ad-bert fris: 'Beir-si uaisle na h-Espáine,' bar sé, ‘d'innsaigid na h-Éirenn, & tesgaid & gerraid Ére dá h-áit, & tabhraidh téda & rotha & réfedha uimpe, & tabraid a lenmuin bar long í & suidigidh láim re h-uillind na h-Espáine í, ó nach fédair-si anadh againde i n-a fégmuis.’ Nír gab Eógan chuigi co maith an t-urfhuigell sin & nír binn leis é. Ó 't-chonnairc Éibher sin adubairt arís; ‘Más ed, beir-si mo mac-sa let go h-Éirinn,’ ar sé, ‘.i. Fraoch Mílesach mac Éibhir, & fiche céd cath-armach do míledhuib na h-Espáine i n-a fharradh, & gach aon bus áil let-sa do luath-mharbad dóib, marbad uile gan fhuirech iad.’ Ro thaitin In t-urfhuigell sin re h-Eógan & risna h-Érennchaib uile, & ba maith leó a menma de. Ro h-ullmaiged trá lón & longa leth ar leth dona laochaib sin & do Bera co n-a banntracht, uair nír fhaom Eógan a fágbáil isin Espáin. Agus ro áirim Eógan go roibe naí mbliadna ar In echtra sin; & ro thinóiledar a muinnter uile go h-Eógan & go h-Éibher ann sin. Is and sin ro éirigh in sluagh neimnech náimdemail sin dochum na cuan & na caladh, co h-airm a rabadar a n-ethair urlama ar a cenn; & do chuiredar amach a piasta uathmhara ingantacha ur-gránna, & a mbárca luatha leabar-dhaingne, & a longa duba daithimdha duaibsecha, & a sgúdada slemna seis-cherta socair-thréna, & a laídenga fuaighthi fír-ghasta, as a lepthaib lethna láin-míne, do rochtuin ó oirer na h-Espáine go h-Érinn. Gur suidiged ar gach luing luaith-imthechtaig acu sretha réidhe ro-gasta do rámhuib lán-míne lebar choimseacha, & do-rinnedar imram cert cob saidh cubaid comaontadach léidmech láim-thric luath réimdhian an-athlam oiris-beg a n-aighthib tonn & sruth & saobh-anfad; gurbo mer-ard uaibrech uaill-menmnach fregartha tenna tul-borba treathan-misgnecha na tonn ag accallaimh na sgút na sgiam-thosach. Gurbo léibenda sreath-gela sruth-borba na dobar-linnti diana dímsacha ag dáil & ag díbragud na n-iasg slis-geal slemain-tiug a mesg na rian-tonn ro-díghaind rith-chubrach dona ruadh-bilgaduib, go ro sguabait ó chluthraib crích & ó fhosgaduib iath & ó chaímréidhib caladh. Co nach facadar an chuidechta sin ní don chruinne co comlán acht madh tonna arda uallcha ainbthineacha na h-aibéisi, & In cuan garb gáirechtach ar corraigi ré rethaib rith-mera na ro-gaíthi 'gá rochtuin, & ruibnedha recht-móra na remar-idhland 'gá righi tar crislaigib comfhairsinga na cisél, & In muir borb baeglach barr-chethach ag bethugad a bríghe le luath-imram na long. Go tarrla In muir co corrach crith-lista ciachbraenach re h-imrasguil na ngaoth & na ngarb-thonn, tar láim-fhedmannuib na foirenn fir-nertmar ag crithnugad na long tar an ler. Is ann sin táinic síth na ndúl & na n-aird-rennach dóib & fuaradar gaoth co des & go dírech i n-a ndegaid; & do éirghedar na foirne feramla risna fedmannuib, & do chengladar na téda righne remar-daingne dona ruadborduib co cubaid comaontadhach gan righi gan ro-thennadh; & do gabatar na foirne lonna láin-ésgaidhe um na lebar-théduib co h-aithnidh inntlechtach dia tacmac gan díchell gan dermad ó tá eibil go h-achtam. Agus do chuadar na longa a cenn imthechta co léidmeach ó na láim-fhedmannuib tar fudomnaib fliuchdoimne na fairgi, & tar colbaduib corracha na cnoc-bóchna, & tar sléibhtib siblacha na sen-fhairgi, & tar cladhuib troma tuirseacha na trethan, & tar cisélaibh comdorcha cith-braenacha na calad, & tar tonnuib sotla slis-tiuga na srothann, & tar radarcuib fuachda fraech-niata na fairrgi; go tarla In muir i n-a nuall mer-uallach ag at & ag éirghe le ferg na fuar-ghaíthi 'gá forrach; gur thuigsedar go h-éimheach na h-aird-rennaig ferg & fuasaíd na fairgi ar bhfhás & ar forbairt, ó rángadar gadána gudhamnacha na gaíthi dá gresacht. Mairg ámh tarla etir an dá thenn sin gan tesargain .i. muir & mor-ghaoth tarrsna re taobuib trén-long & re cnarruib comdhaingne & re sgúduib sgothamla; gurbo léibenn gránna geránach ar aillib & ar im-doimnib an aigéin a gainemh & a grian-turrscur ó íchtar go h-uachtar. Co nár fháguib In ghaoth aca clár gan crithnugad ná tairrnge gan tégadh ná falann gan fásgad ná reng gan ro-brised ná leabaid gan luath-thaomad ná crann gan crathadh ná slat gan sním ná seól gan tshaobad ná laoch gan leónadh ná óg gan egla ná mílid gan merten ; acht maithi & mór-choimsig, luinn & luamairedha na laechraide, ag tegar & ag timsugad a téd & a táclad a comaired do beth an muir ag caithem a muirne & a mongar risin mór-ghaíth. Gidh trá acht ó da shéidestair In gaoth a gail & nach fuair fáilti ná onóir ón fhairgi, do imthig roimpe co baoth barr-udmall co h-aiti uachtaraigh a h-anta. Acht atá ní chena, fá sgíth an muir dá mongar & do sguiredar na saob-thonna dá sibal, gurbo léibenn cobsaid an cuan ar ciúnachad; go táinic menma i n-a maithib & sonarti i n-a slóg & lámach i n-a laochaib & cédfaid i n-a curaduib. Gur sheóladar rompa fán réim sin go h-Inis ngrian-phortaig nGreagraide, risi n-abar an t-Oilén Mór; gur gabadar a cuan cluthar-mín Celga, risi n-abar Tráigh Celgaidh aniu i ndeiscert Innsi Gregraide .i. Greagraide do Thuathaib Dé Danann do bí isin innsi sin .i. athair Édaíne, & cumachtaig maithe. Agus Is uadha ro h-ainmniged In inis, & ro fháguib a ingen innti .i. Édaín, & macámh ar mnáib Tuath Dé Danann in Édaín sin, & lennán d'Eógan í. Agus táinic dá i-nnsaige & do fher fáilti riú, & do innis sgéla Érenn d'Eógan, & do innis dó Conaire & Maicniadh, dá ríg Muman, & maithe Muman uile do beith a n-én-tigh a Carn Buide. Agus ba binn le h-Eógan na scéla sin, & do an co mór aici ar in fairgi, uair Is a curach do chuaid Édaín i n-a agaid. Agus is-bert In laoí:-Eógan Maith sin, a Édaín uallach, gá tá curchán cath-buadach; in marthar, a buaid na mban, isin n-innsi a rabamar ? Édaín Mairid In fhithcheall egair d'imerthá 'san aird-lepaid, is mairid In grianán grind a gcluinteá In timpán téd-bind. Is dúsccad ratha do rígh in sén dá tángais a tír, & méraid co br&áth mbinn dá roinn ard-fhlatha ar Éirinn. Nimhedh Is Maicniadh don muigh, mac Mogha Lámha Is Lugaid, atáid a gCarn Buidhe bil, in ríghraid uile a n-aon-tig. Éirig a dtír, dén calma, fágaiph do longa falmha; do-gébha a n-aon-tigh uile rígraidh Muman mór-glaine. Ná marbh acht gab a ngialla, ní fhuil comairle Is cialla; do-gébha, a fhlaith, líth co n-aíph, gach ní bus maith le h-Édaín. M. S. Agus Is ed adubairt, ‘Maith in solad ar a táncais a n-Éirinn a tír, a Eógain,’ ar Édain, 'uair naí mbliadna gus iniu ataí a n-égmais Érenn, & atáid do náimde ag caithem do chríchi In comfhad sin; & éirig anocht,' ar sí, 'dá n-innsaigid, & buaidérad-sa a foraireda co nach fagid robad nó rathugad romad.' Is ann sin do-chuaid Eógan fá thír a n-oilén Édaíne, & tucadar a formnada re feórainn na fír-innsi co h-ath-scíthech; & tuc Édaín tosach a fleidi dá féchain dona flaithib, & do bí co h-onórach dá fuath & dá fír-misgais .i. ingen ríg na h-Espáine. Tugad Magar mac ríg gairb-deiscirt Érenn co h-Eógan & adubairt fris dul co Carn mBuide mar a rabadar maithi Muman um Chonaire & um Maicniad; ‘& innis dóib-side co tánac-sa a n-Érinn don dula sa, & sloinn a fuil d'allmarchaib am fhochair; & Is ferr linn umla d'fhagáil uatha san ar áis iná ar éigin.’ Agus ráinic roime co bruidin Chairn Buidi, & do bátar an dá ríg sin & maithi Muman uile a n-én-tig óla & siad mesgda medar-chaín & do shloinn a thechtairecht, & ní thucsad fregra fair, acht ad-bertadar fris fromad na fleidi mar chách. Agus ní h-edh sin do rinne Magar, acht ráinic roime d'acallaimh Eógain & do innis scéla dó. Agus do fergaiged Eógan de sin, & adubairt re n-a muinnter éirghi do dhénam. ‘Ní h-amhlaidh sin do-géntar,’ ar ingen ríg na h-Espáine, ‘acht ragaid In draí úd dá n-agallaimh’; & Is aire sin do h-anadh aca. Ro éirigh Derg Damsa draí Eógain, & ráinic roime i n-a ruathar co carraig Cairn Buidi mar a rabatar an rígraidh sin ag éstecht re muirn & re medhair na míled sin; & do shloind a aithesg & a uirighell, & nír creidedh én-fhocal uadha. Ro labair-sium co fergach fuasaídech friú, do labair Maicniadh mac Luighdhech a cinn athaid ris, & do fhiarfaig scéla co céillidi de. Agus do innis an draí Eógan go n-a allmarchaib do thecht a tír a n-&Érinn, & adubairt riú-san giallad dó dá ndeóin & braighdi do beith acu i n-a oirchill, nó co ndingnadh a eitech risna sluagaib sin. Adubradar-san comadh maith leó Eógan co n-a allmarchaib d'fhagáil re n-a oirlech. ‘Do-gén-sa imthecht más ed,’ ar In t-éiges, ‘& ná bídh ingena Cuinn in bar coirm-thig ar ar cinn-ne.’ Agus is-pert In laoí: — Derg Damsa Laphrad nech isin Charn chain, a laocha atá 'sa rígh-thigh, taphraid freagra nach fáth fann ar Eógan Taídhlech taoiph-sheng. Maicniadh Adér-sa rit, a Deirg déin, ar mac Lughdech co lán-mé in, an lín tángabair a-le nocha roisit aridhissi. Derg Damsa Sáruid ben Chonaire Chaímh, ingen Chuinn an chrotha caoin, éirgedh uaiph, ná bíodh astoigh, ná derntar fuirre fingoil. Maicniadh Calma Conaire na n-ech, & Macniadh mac Luigdech, & Dáire na trí cath, & Maine mac Durrthacht. Derg Damsa Fraoch Mílesach mac Éibhir rígh Espáine, do éirig; is fer co mbrígh & co mblaid, ar nach gcuirenn sníom slaphraid. L. N. Ráinic Derg Damsa d'accallaimh Eógain iar sin, & do innis ráiti na ríghraidi sin uile i n-a fhiadhnaise. Do éirigh Eógan co n-a allmarchaib ann sin gan fuirech & do gluaisedar rompa i n-a cipe chomdaingen chatha co Carn mBuide, & tángatar a timchell an tighi a rabadar maithi Muman, & nír léig aon-duine bethad as díb nó gur giallsat d'aon-chomairle uile d'Eógan. Agus tucsat a maithi uile a lámha a láimh Eógain .i. Conaire & Maicniadh mac Luigdech & Flann mac Fiachrach rí oirthir Muman, & tucsat uile braigde & eidire d'Eógan; aca Notes revised till line & do bátar a fledha & a fuirega & iad féin ar ordugad Eógain an adaigh sin. Agus do éirgedar co menmnach ar n-a márach, & táncadar a n-oirechtas um an aird-rígh, um Eógan, & do bátar uile ó aithech co ríg igá riarugad. Goiris Eógan Maghar mac rígh gairb-deiscirt Érenn dá agallaim, & adubairt ris, ‘Éirigh uaim, a Magair’ ar sé, ‘d'agallaim ríg Laigen .i. Fiachaid Baicedha mac Chathaír Móir, & innis dó mo thecht-sa a n-Érinn, & innis dó fós gurub é Conn Céd-chathach do marbh a athair a cath Maighi h-Ágha, acht gé atá a fhis aigi féin; & Is é fós tuc forthórmach anma air féin isin chath chédna, co nderna bacach baclámhach de, unde Fiachaid Baicedha .Agus éirghed sé linne a n-agaid a námhad, & cuimniged sé a fhalta co coitchenn do Chonn, & tabrad sochraidi Laigen leis chucainne’ Agus ad-bert: — A Maghair, éirigh bu dhes co crích Laighen na laoch-les ; ráidli re Fiachaid, foram nglé, táinic sunn mo shochraide Mór In tsochraide fil ann, Fraoch Míleasach, laoch nach gann, is fiche céd co náire do shluag adbal Easpáini. Millfidh Cruacha, gníomh gan geiss, & Emhain gan éisleis ; an ríghe benfaid do Chonn, dá bhfinna cách a chomlonn. Tuitfid Conall lonn dá láim, dagh-mac Aongusa imláin ; mar do-rinnis gním tré goil innis go fír, a Maghair. A Magair. Ro imthig Magar leisin toisg sin. Tucad Derg Damsa draí d'acallaim Eógain iar sin, & adubairt, ‘Éirigh-si dam-sa,’ ar sé, ‘co Bresal mac Briúin & co h-Eochaid Cobha, co dá ríg Ulad, & innis dóib gurub é Feidlimid Rechtmar do marbh a n-aithri, & Conn féin dá cur-san fá dhaír-chís dúr-fhoghnamha, & do sgar Temair riú.’ Agus ráinic In draí d'acallaim Ulad iar sin. Agus do thinóil Mog Nuadad dá chóiged Muman co roibe naí catha a n-én-inadh; & do thinóiledar Laigin co léir, & táncadar co h-Áth Lethan ar Berbha; & táncatar Ulaid co Finn-charn na Foraire ar Sliab Fuaid, d'athchur & d'innarbad Chuinn. Ní h-edh amáin acht do impótar fir Érenn uile air cenmothá Connachta namá. Ro h-innised do Chonn na coimthinóil sin ar n-éirghi i n-a agaid, & do aithin gur innarbthach é féin. Ro fhágaib Temair co n-a turscar & ráinic roime co brónach bith-imshnímach co Cruachain, & táinic Conall Cruachna & Connachtaigh i n-a comdáil ann sin, & táinic Goll mac Morna co n-a fhianaibh ann. Do h-innised do Mog Nuadad Conn d'fhágbáil Temrach co n-a tuathaib ar a theichedh-sum. ‘Is fír sin,’ ar Mog Nuadad, ‘inad bunaidh ríg Érenn Temair; & mar do len-san misi fiarlaíd dá chóiged Muman lenfad-sa eiséin a cóiged Connacht’ Ro gluais Eógan & a naí catha cóirighthi co rángadar go Magh Dhá Dhos a ndeiscert Delbhna, & do thaobadar coiméd Muman re Laignechuib, & ráncatar co sen-Áth Mór ar n-a márach risi n-abar Áth Luain meic Lugair mic Luigdech; & do bátar an adaigh sin ar ur In átha. Agus do-riachtatar ar n-a márach tar Duib & tar Droibél, & do gabatar ag Loch Ló uili in adhaigh sin; & táncatar a Tochar Caorach Meadba ar n-a márach, & a Magh n-Aoi mic Allgubha an druadh. Agus dob áil le h-Eógan gan anad ann sin, acht Cruacha do chreachad & Mag n-Aoi dh'argain, nó co tuc Conaire & Maicniadh imfhastódh air mar athchuinchidh do chongbáil a caradraid & a clemhnasa re Conn, nó co cuirdís techtairecht um chert nó um chomroinn chríchi chuigi; agus adubairt Eógan nach tibrad comroind dÉrinn uadha. ‘Ní gnáth cath gan comaid, a Eógain’ ar iad-san, ‘& taircther leth Érenn uait-si do Chonn,’ ar siad, ‘& bídh an leth ro chosnais féin d'Érenn agad-sa.’ Tucad Derg Damsa draí co Mog Nuadad & adubrad ris dul do thaircsin na comronna sin do Chonn Imthúsa Cuinn, do bí féin & Conall & Goll co n-a fhianuib an lá sin ar brú Thobair Thuillsci; & fuaratar fis na sochraide sin do thecht i n-a tír, & do chuiredar fesa dá fhis cáit a rabatar, & ad-chonncatar-séin uatha iad, & fuaratar fis a n-aister & a n-uided & a cogair & a comairle ó Maicniadh & ó Chonaire. Agus táncatar na forchoimédaidhi ar tinnenas co h-airm a roibe Conn & Conall, & do innisedar scéla deimne an tshluaigh dóib .i. nach gébdaís gan leth n-&Érenn co h-uilidhi nó gan cathugadh. Ó 't-chualaid Conn an comrád sin do chromm a chenn & do chagain crann a chraísighi ó h-urlainn co a h-innsma, gurab é a cró cruaidh-neimhnech ro gab ré geil-dédaibh. Agus do éirigh co h-ogla ann sin ar fód fo leith, & Conall & Goll & becán do maithib a muinntire; & do fhiarfaig Conn díbh cá frestal do-bérdaís ar Mog Nuadad co n-a allmarchaib, & co ndechaid Éire gan amhuras uatha, & gur impótar Laigin & Ulaid orra, & mana derndaís féin calma don dula sin comadh ath-rígha uile iad Agus id-bert an laoidh: — Conn Comhairle dhúinn, a Chonaill ! Tugadh aird-mhéala oruinn; rug Eógan mér-sheang, flaith Fáil, leath Éirionn as ar n-urláimh. Déna an ní do-ghníre cách, congaibh do sgiath ar do sgáth tablair, a thuir nach tor lag, cath ar moigh do Mhogh Nuadhat. Ro-n-tréigsiot Ulaidh na n-ech & Laighin na luath-chreach, co nach bfuilmíd re fáth ngluinn acht misi & tusa, a Chonaill. In anfam re tineól tenn, a mhic Mórna na mór-lend, go bfionnaid cách ar n-aidhbhle ? Fionnam créud do chomairle. Comhairle ‘Dénaim-ne riú-san,’ ar Conall, ‘mar dhaníimaíd re cách .i. a ndíchur a cert chatha.’ Is í comairli ar ar h-anadh acu ann sin, Magh n-Aí d'fhágbáil & d'fholmugad co h-athlamh, & a mbanntracht & a mbótháinti do chur a ndíthrebaib & a n-an-daingnib dá ndíden, & gluasacht dóibh féin co foighidech In bec-shluag do bátar láim re mór-shluag Moga Nuadad co nem-chainntech. Co rángatar co Coill nGarbh-ruis, & do bátar ag gabáil longphuirt. Agus dobo chesachtach Conn ar a coimthinól, & do aithin dá muinntir tene gacha trír & gacha deisi do dénam ar fud na fidbaidhi, gomadh aidhbsighide le n-a n-escairdib iad. Agus tucad a maithi fán teinid ar a roibe Conn. ‘Cinnas atá an choill anocht?’ ar Conn. ‘Atá tré doiger derg-lasrach donn-ruaide,’ ar iad san. ‘Aidéraidh In t-ainm dí co bráth,’ ar In draí .i. Coill Ruadh Is ann sin ráinic Derg Damsa draí d'innsaige Chuinn leis na comadhaibh ó chianaibh .i. leth Érenn do Chonn, & nír labair Conn én-ghuth i n-a agaid. Adubairt Conall re Conn freagra do thabairt ar In ollam. Tucad a chomairlig co Conn ann sin .i. Conall & Goll & fir na Cruachna & máil Muighi h-Ái; & maithi na Midhi. & brugaid Breagh .i. fir Aithe & fir Odhba, fir Chnodhba & fir Omna, fir Gabra & fir Chleitigh, fir Thaillten & Thailend, fir Arach & fir Fhrémann, fir Mhálann & fir Bethra, fir Theabtha & fir Thulach, Luaighne Temrach & clanna Fomair .Fada dóib a comairli ann sin, & Is aire do ansad, leth Érenn do gabáil ó Mog Nuadad, co léigedh sé a allmaraigh uadha, & iad-san do éirghi dó i n-a degaid sin; & dob í sin comairli Chonaire & Maicniadh do Chonn. Agus do chomairlighedar cinnas do roinnfide Éire eturra. ‘Do-fhetar-sa a roind chóir,’ ar Conall Cruachna, ‘ó Áth Cliath Medhraige co h-Áth Cliath Duiblinni.’ Agus do bás ag cengal na comronna sin an adaigh sin eturra. Agus do bí egla anbáil roime a chéile ar na cathaib, conid Glaisi Imomuin ainm na glaisi boí eturra. Agus do éirghedar leth ar leth co moch ar n-a márach, & do chenglatar a comroind & a sídh, & do thógaibsed cladh comronna díb línaib ón Áth Cliath co chéile .i. Eisgir Riata .i. sídha .i. ro shídhaigh an tóraind sin Ére uile. Agus ro impó Mog Nuadad co n-a sluagaib a Mumhain arís co menmnach móir-chédfadach Agus tucad Finn mac Cumaill dá indsaigid & sé a cinn a naí mbliadan, uair Is a mbliadain innarbtha Eógain rucad Finn, ut dixit: — Is ann rucad Finn, co mblaid bliadain innarbtha Eógain; a cinn naí mbliadan iar sin do bí an rí 'n-a rígh-fhéinidh Tuc Mog Nuadad ríg-fhéinnidhecht a leithe féin d'Érinn d'Fhinn ar n-a fhuráil d'Fhiachaid Bhaicedha mac Cathaír Móir. Agus do bí Ére ar In roind sin cóig bliadna dég, amail as-bert In file: — Cóig bliadhna dég adeir mé Eógan Is Conn a coim-ré, gur thuit Eógan nár ér fer, an leóman fá gér gaisged.. Is í sin an sechtmad roind do-rinnedh ar Érinn .i. roind chlainni Parrthalóin & roind chlainni Cermada & roind dá mac Miled & roind Chermna Fhinn & roind chlainni h-Iugaine & roind na cóigedhach & roind Moga Nuadad & Chuinn Ro h-innised trá d'Eógan gurab a ndóigh a allmarach dá fhágbáil, & do brissed sídha air dá mbeth a n-uaiti, tucad ar Conn In chomroind sin d'aontugad a comair cheilgi; & tuc Eógan dá bréithir, an fad do beth & Conn a coim-ré flaithes, nach léicfedh a allmaraigh uadha Ro chaithedar a com-fhlaithes ar In chórugad sin co cian d'aimsir nó co ndechaidh Eógan ar mór-chuairt a leithe féin d'Érinn, co ráinic co h-Áth Cliath Duiblinni, & do-chuaidh d'fhéchain phuirt na long, & at-chonnairc gur lia longa ar cuid Chuind don chuan inás aigi féin. Agus do gab tnúdh anbáil Eógan uime sin, & adubairt gumadh éigen sochar an chuain do roind a ndó etorra, etir fhín & édach & éidedh & arm & turchairthi mara & tíre; & do chuir techta co Conn dá rádha ris techt do roinn an chuain co comthrom. Adubairt Conn nach cuirfed sochar In chuain fá chomroind chríchi nó feraind. Ó 't-chualaid Mog Nuadad sin do chuir an síth a n-airdi gan fuirech & do impó roime isin Mumain, & do innis dá allmarchaib cogad do beith oslaicthi acu re Conn; & ba maith le mac ríg na h-Espáine sin do chloistecht Is ann sin do tinóiled maithe Muman & laochraid Laigen & In fiche céd Espáinech do bí ag Mog Nuadad chuigi co roibe naí catha anbáili a n-én-inadh, & do gluais roime do dul tar cladh comronna for Conn & do chosnam Érenn uile fris. Agus do gluaisedar rompa co Magh Mine & do gabsat sosadh & longphort ann, & do chuiredar agaid gach én-phuiple ar Leth Cuinn. Agus ráncatar as sin co Brigh Theimhin a n-Éile, & as sin co Druim Furscair a n-oirther Coilli na Crann; & do fhéchatar fraech-magh for-réid do bí ar a n-agaid. ‘Cá h-ainm In magh úd? ’ ar Mog Nuadad. ‘Magh Léna súd,’ ar siad. ‘Cá leth de súd a téid crích ar comronna re Conn ?’ ‘Atá don taíb si a bhfos,’ ar siad. ‘Dénam thairis bud thuaid más ed,’ ar Eógan, ‘& gabum longphort a Leith Chuind do chosnam Érenn uile dúinn féin ó nár léiged a leth dúinn’ Is ann sin ráinic roime Eógan tenn tabarthach Taídhlech co lár Muighi lethain-Léna co n-a laochraidib, le nert sluaig & le sénóirib; uair dóig adubratar ris lucht áirimhthi aicnidh & ésca guruo dáil co soirbh. re sechtmadh sin, & gurbo tráigh uirmhéala re h-ochtmadh, & gurbo treisi oll-chóigid dég re conách & re comthreisi do chinnedh a neirt for a náimdib. Acht atá ní chena, do ceiled fis ar a bfháidhib, & do saobad solad ar a sénóirib, & do caithed conach 'n-a cédfaidh, & do medrad ferg & fír-dímus na flatha, & do tinnesnad recht na rígraide don ruathar sin; gurbo tress re timargad do na trén-shluaguib an turus sin, & gurbo nómadh agá ndeirg-díghbálad dá ndeig-fheruib, & gurbo contracht chélmaine dá curaduib, tenn & toirrthim na tosga sin do thuitim iar n-athaid orra Do gabad longphort lethan laoch-armach ag na lebar-buidhnibh, & sos suaichnidh sreth-línmar ag na sochaidib ar lár Maighi Léna co luathgáirech; & do h-ordaiged acu ann sin sluag ferdha re foghnam fo na fedhaib & buidhni sotla solma fo na sesguib, & do benuit leó roga ro-chleth & slemain slat-chaolaig & míne móir-fheda & dígaind deig-shesca, & tucatar leó eiredha troma tuillmecha d'fhedhuib & d'adhbaruib, do chlethaib & do chaolach, do dhín & do dheig-sheisc, co h-áit n-aontadhach n-aon-baile; & do-rinnedar díb sin scálána arda fad-chobsaidhi & tighi taitnemhacha tégartha & foirgnema áille esraigthe & broghadha sreatháille solus-ghlana suaithenta. Agus tucad as a h-aithle sin a slegha i n-a sreathaib ré slesuib & a n-airm ré n-ursannuib & a scéith ré sciathrachaib & a lúirecha ar a lebar-drolaib & a cathbairr ar a colbadhuib & étrom a n-arm ar a n-aidhlennuib & lámh-arm gacha laích i n-a lebaid. Agus do ordaighedar a múir a margaid, a cóir & a cennaighecht, a feithme & a fuirechrais, a fesa & a fulachta, a ciúil & a codalta; & rucatar as in adaigh sin co solus-tráth éirghi ar n-a márach Is ann sin ro éirghedar laochraid mer Mairtine & curaid coim-thenna Cliach & catha cosnamacha Clidhna & óig-ríghraid na h-Espáine, & táncatar co pupall an aird-rígh Eógain, & Is ed ro ráidset ris, ‘Is fada linne, a aird-rí,’ ar iad-sum, ‘do bí cennas Temra ag Tuathal & Inis Fódla ag Feidhlimidh, & onóir ó chách do Chathaír, & na cóigid cco coitchenn ag Conn, Conall mac Aonghusa Feirt ag córugad maor for Mumuin, & forrán ag sluagaib Sinna for Siúir, & tarcuisne ag Breaghaib ar Bladhma, & maír Midhe for Maistin, & deisgert Érenn ag fognam co tenn don tuaiscert. Gurab aire sin Is mithid linne Éire d'fhaicsin ar ar n-ordugad féin festa, & imle Ealga 'gár n-allmarchaib, ó tarrla againd fer taistil Temrach & laoch agallma Ulad, ar cur Chuinn dá chóir & Conaill dá chédfaid & Ulad dá n-uaill’ Ó 't-chualaid Eógan medair cosnama agá chathaib & aigned innsaigthi agá uaislib & éirghi urlam 'gá allmarchaib, do fhregair dóib & at-bert, ‘Do-géntar linne,’ ar eisium, ‘trí bailti muirnecha múr-doimne ar in mag sa, innus co mbé Fraech fír-chalma mac ríg na h-Espáine ag forrán dá faithchib ar fhine Fheidhlimid; co rabh a threisi ar Thuillsci & a chís ar Chruachain & Temair ar a thóraind, Taillti ar a thidhlacad, & cís Leithe Cuinn as gach aird dá innsaigid, comba h-adhbar menman da bar maithib-si beith ag muirn dá múraib ar gach móir-chinedh eile i n-Érinn dá éisi’ Do-rinned leó-sum ann sin trí múir oirechais d'ordugad & trí dúin tenna do thógbáil & trí cathracha com-daingne do chórugad. Acht chena ro tochladh & ro toimhsed, ro cumadh & ro certaiged, ro snoided & ro slemhnaiged, ro delbad & ro daingniged, ro riaghladh & ro réidiged, ro dérgadh & ro doimniged; gurbo cothugad neirt re náimdib & gurbo sgarthain chríche re cinedhuib & gurbo delugad iatha re h-aicmedhaibh, na trí nescóide neimhnecha náimdemla nert-gáibthecha sin do gabáil ar tairsech Cuinn co n-a colamnaib. Co sgardaís ris trí buadha Breagh & trí muirne Midi & trí h-etirgleó oirechais Érenn .i. mór-dháil Uisnig & aonach Taillten & feis na Temrach Ó 't-chualaid sin Eochaid Muin-derg mac Máil, aird-rí Ulad, risa ráití Eochaid Cobha, fá báidh & fá buide leis na trí berta buadhnaise & na trí tonna tuirsi & na trí déra dílend sin do dhénum ar Conn. Óir dóig ro-fhitir-sium gurbo tene a cris & a craidi do Chonn sin, & gurbo comfhadód fícha re falaid na cnámhaillsi coim-neimnecha sin ré chnes. Táinic-séin roime co h-oirer mBreg & co Bóinn, & do h-airged leis crích Breg & Midi & tuatha Temra. Ro h-airgedh trá sin & ro h-innsaiged, & ro lomad & ro láithrighed, & ro creachad & ro comloisged; gurbo mothar dorcha detach-lethan doiger-mhór an tír ó Themraig co tuinn, ó Charaid co caím-Gréin, & ó Rghi co ríg-Bóinn, co roibe crích Breg i n-a comar creach & i n-a céidi chuarta & i n-a sreathaib sirthi dona suidighthib sin Cid trá acht ó 't-chualaid Conn coiméirghi na cóig cóigedach i n-a chenn, & na fir ag báig gan bráthairsi, acht mad falta fich-móra fighar-throma ag fás & ag forbairt isna feraib sin, do éirigh Conn gan fuirech ann sin do thesarguin na crích; & fá luamhairecht etir dá theinid In tesargain sin, & fá h-imram crín-luingi co n-anbfaindi etir thonnuib baoghlacha 'gá báthad, & ba h-imlat etir dá theinid bruthmara Belltaine a imlat san etir Mog Nuadad & sluag Ulad 'm an am sin. Is ann sin do fhágaib Conn cóiged Connacht fá chrechaib & tír Theabtha fá throm-náimdib, & táinic roime do thesargain Temrach co n-a tuathaib, co riacht co h-oirer mBregh & co bruachaib Bóinne. Táncatar tuatha Temrach & clanna Feidlimidh Rechtmair dá n-agallaim ann sin & do innisedar a n-éigen & a n-anforlann dó. Agus do ghabh ag gresacht mhac Fedhlimidh go fíor-dhíochra & go fuireachair, & id-bert an laoidh mbig si ann: — A chlann Fheidhlimidh Rechtmhuir do chinedh Thuathail Techtmhuir, do chosuin Eógan gan acht ó Áth Chliath cóigedh Connacht. Gidh fada dhamh a tTemhraigh nocha dingén deigh-mhenmuin ón ló ro h-innisedh dhamh ceirt-leath Éirenn ag Eógan. Go bfhaghar sochruide sluaigh go mac Mogha Néid nert-bhuain, go ccomhruiciom ceann a ccend go bráth nocha síodhuighfem. Uathadh loingios an rígh ráin dhá ionnarbadh a n-Easbáin; fuair sochruide dhí-mhór dhe chugaibh, a chlann Fheidhlime. Is ann sin táinic Conn Céd-chathach, ó 't-chualaid nuall-guba na n-ainder & na n-anbhfhann, gerán na mban & na mbaeth-naídhen, sestén na míled ag commaídhem a creach, bó-ghéimnech na mbuar & na mbó-tháintedh; & it-chonnairc na feólmaighi & na fulachta do-rinnedar sluaig Ulad; & at-chonnairc an cnám-chomach coitchenn do-rónsat ar a uaislib & ar a ard-maithib; & at-chonnairc crích Bregh i n-a lasrachuib lethna lebar-thiugha luath-aidhbli, & i n-a dumaduib smúid-lethna smáil-ísle smúr-luaithrig; Is ann sin rucastair Conn céim coim-nertmhar gan comairle dá chairiugad sin. Sillis rí Ulad dá éisi, & at-chonnairc meirgi ard ill-dathach an aird-rígh & sgiath coim-nertmhar Cuind agá chongbáil, & cath crom crann-ruad cédfadach i n-a coimlenmuin, & doire loim-thiugh lasamail laighnech ós na laochaib, & rí tenn tidlaicthech agá thennad. Is ann sin do h-ordaiged ag ríg Ulad i n-a n-agaid cath sanntach saigthenach dá sód, & laom sleigech sestán-beg dá soigin, & sluag dúr dí-choimsech i n-a mbróin chobhsaidh chrann-línmair dá cosnam gan uamhan báis nó beg-shaogail. Gur lingsed In dá chléith gháibthecha sin a cenn araile, gur h-ordaiged acu san flaithi re fosugad & maithi re mughugad & treóin re taphach & gairg re gresacht & déin re díchennad & éigis re h-adhmolad; gurbo léibenn fosta fuirmithi na firu dona fedmannuib sin Is ann sin ro éirigh cuingidh congbhála cáigh, & cenn táthaighthi gacha tíre, & éigne ríghdha ro-gráinemail na ríghi, & stiúir chert chobhsaidh congbála conáich na cóiged, & buachaill tenn taistil na Temrach .i. Conn Céd-chathach mac Feidlimid Rechtmair; & do agair a fhích & a aimréir ar Ulltaib, & do chromastair le n-a chraísig fá na cathaib, gurbo tolla taíb leis & gurbo roinnti righthi & gurbo cirrthi cuirp Is ann sin do éirghedar caoga comalta Cuind do léchuib nertmara nemnecha, do neoch ar nach claithteá cath & ar nach maidhteá mór-theiched, & nach tréigedh a tigerna a n-airc nó a n-éigen .i. Eochaid Én-shúla mac rígh fer Foirtreann; & Cédgein Cruachna mac Conaill Chruachna, mac ríg Connacht; & Corc & Connla, dá mac eile Conaill; Eochaid Glúin-geal & Fiachaid Láimghel dá mac Crimthainn Cúl-buide, rí Oighli & Umaill i. ríg-rechtaire na Cruachna eisén, & Gáirech ingen Chrimaill a máthair-séin-dá derbh-chomalta chíghi & coim-leptha do Chonn iad; dá Eochaid & Fiachaid & Art Corb; Eochaid Finn & Fiachaid Súighdhe ; Fóidghein & Tibraidi; Maine & Dairbre, dá mac rígh tenna Teabtha; & Ros mac Imchada mac ríg Ulad; Oilill agus Énna; & Asal mac Cuinn Fhéinnedha, taíssech teglaig ríg Érenn. Agus rucatar sin fuirmedh fairsing foir-lethan re ferg na flatha Gidh trá acht ó 't-chonnairc rí Ulad ruathar an aird-rígh i n-a fhogus & díberg na ndeig-fher ar a daínib, rucastair sidhi mer mórdhálach dá chosc dá chéduib & dá chathuib. Co nach táras áth ná anacul ar na h-aird-rígaib, gur sháidhedar a ndá chraísig catha isna cnesuib, gurbo ruibnedha ruadh-derga a rengaib na rígh na ruadh-chroinn, & gurbo fuindeóga sotla srib-derga na slesa dona sár-gonuib. Agus ní ráinic leó-sum acht imlaíd an dá álad sin do thabairt d'aroile, In uair rángatar dá chéd laoch do maithib a muinntire ar a mbélaib, & do gabsat-séin ag rodhbad & ag ro-thollad aroile, gurbo linnti lethna lebar-thiugha loch-móra gach láthair fána laochaib le h-imad na sreabh & na sruthán risna slesuib. Co nárbo lór leis na laochaib álad a n-ard-chraísech mar oided ag rochtuin a colcc dá combualad aroile, gur thorchratar i n-a cosrachaib cirthi céd-marbtha a fiadhnaise a dhá thriath ar toitim lé chéile Is ann sin ráinic Conn do-ridhisi & rí Ulad d'innsaigidh aroile isin irghail, & tucastair Conn tulgán toirrsech ann don manaís móir-lethain móir-neimhnigh boíi n-a láim, go tarla isin chobraid medhóin isin móir-sgiath ón toimde sin, & gurbo doras díchra doman-chirtha dergruathar lethan na laigne trésin laoch; go tarla an tsleg gan tshechna i n-a cléith chró & i n-a h-eochair oslaicthi agá thrén-fhormna. Agus ní riacht le Conn an tsleg do tharraing an tan do sháidhetar a chaoga comalta sleg mhór gacha míledh, co rabatar i n-a cosairmidh chró tré chorp an churadh amail bíd cuillesga tria churchais. Agus tucastair Conn féin béim náimdidhi niath-mhisgnech sech cimais an chroim-sgéith don chath-mílid, gurbo ball díchra díbraicthi ó chaol na colla an cend ar toitim an laích dá leth-taob i n-a asglaind sgailtighthi ar sgáth a sgéith. Is ann sin co críchain Conn féin frithecht flatha co fosad as a h-aithle, gur fhágaib gach bó 'gá bóthar & gach broid 'gá baile an adaigh sin; & do impó co Temraig an adaigh sin do chodlad innti, uair nír shaíl an lá roime sin codlad én-oidhchi a Temraig re ré Moga Nuadad & rígraide Ulad Táncatar chuigi-sem an adaigh sin a charaid chumachta do Thuathaib Dé Danann .i. Aodán a Sídh Dabilla, & Aodh Édair, & Crimthann Callaindi, & Derg a Sídh Deirg,& Aongus an Brogha, & an Ruadh Rebach ó Chuillinn, & an Craebach Cairn Chuip, & Septhann Átha Sige, & Maon-dornd Maídmech co n-a macuib, & Séimh-sheng & Móir-sheng dá ingin Maon-dhuirn Maídhmig, & Goth Gaíthi Glan-uallach, & Aífe ingen Gotha Gaíthi; & tucatar sin losa leighis i n-a ledarthaib & urchoisg cabartha 'n-a chnedhaib & luibe íce 'n-a áladhaib, gurbo calma coirp-shlemain cnedh-íctha Conn co n-a churadhuib um tráth éirghi do ló ar n-a márach. Táinic Conn ar faithchi na Temrach iar sin, & táncatar dá agallaim ann sin a thrí lennáin tshíde .i. At & Lann & Léna, trí h-ingena Truaghna Treagha, & do gabatar 'gá gresacht d'innsaigid Maighe Léna Agus ad-bertadar an laoi: — Annamh let luige re níth, a Chuinn muige na trí ráth do benad dít, fír ro-fes, in leth sa thes Gaoidhel gnáth. Do roinnedh rit Éire fhial ó rian Léime Con na gcuan, ó Áth Chliath Medruighe mbinn gusan linn ag Édar uar. Do chinnsat curaidh Clíu Máil, na fir as an Mumain móir, co claoidhfidís talmain truim comadh oil ar Leith Chuind chóir. Éirig, a tháthóir na dtuath, a ua Thuathail chabras cách, & roich co Magh Léna láin dá comhaillir báigh co bráth. Do marbais mac Máil co mbuaidh & a shluaig ar an leir g; do ríoghuis mac Imchaid áin tar éis an áir nár gabh d'fheirg. Ná h-éircched uait Eócchan oll, an leócchan lonn cuairt na clann, co raiph ar Muigh Léna a leacht, a sccéla, & a fhert ann. A. n. dam. Is ann sin ráinic Conn roime co nÁth Luachra a crích Thulach an adaigh sin, & do gabad longphort aigi ann gan gráin ré ngábadh & gan uaman ré n-imarcaid. Uair an adaigh do gein Conn a Temraig do fháiltighedar trí tonna Fódla fris .i. Tonn ogla osnad-mer Inbir ag freagra Thuinne ruide rith-ghairbe Rudhraige, & Tonn chorrach chubar-bhán Chlidhna ag freagra In dá thonn ard-engach uas aídech oile ag fáilti na flatha fós .Agus do genetar isin oidhchi chédna croinn toraidh tré thalmain .i. Bile Tortan & Eó Rosa & Craebh Mughna & Craebh Dhaithi. Ro muidhsed trí h-aibne uaisle tré thalmain isin oidhchi sin fós .i. Siúir & Beóir & Berba; & trí locha uaisle .i. Loch Riach, Loch Léin, Loch n-Echach, amail at-bert an file: — An adhaigh ro génair Conn ba faílidh fris Ére oll is innti ro geinset trá Bile Tortan, Eó Rosa. An adhaigh ro génair Conn ba faílid fris Ére oll; innti ro maidset fá rath Loch Riach, Loch Léin, Loch n-Echach. An adaigh ro génair Conn ba faílid fris Ére oll; innti ro maidhset dona Siúir & Beóir Is Berba Agus cid ná budh imghuin re sgáth cathugad fris, ó tá adhaigh Luain a rucadh hé a Temraig gusan Máirt i n-ar básaiged é ag Druim Tuirléime ? ut dixit Senchán :-. r. Adhaigh Luain rucadh an rí, mál Midhe, mac Feidhlimi; Dia Máirt ar n-éirghi gréine fuair bás a nDruim Tuirléime Agus do chaithestair a urraind d'Érinn re fiche bliadan, amail as-bert In file: — Conn cóig bliadna fá chethair rob iarla co n-aird-chrechaib ; do-rochair Conn cláir Midhe le mac Máil mic Rochraidhe. Is ann sin táinic Conn ar fód fégtha fáth iar sin, & táncatar dá agallaim 'm an am sin a threóin & a thaísigh, a mháil & a maithi, & táinic ann Conall mac Aonghusa Feirt, a oide; & do gabh Conn agá thaisbénadh dóib gach ní budh dóig leis do thecht i n-a chenn, & do iarr comairle um dháil na caingne sin. Agus do fhregair Conall é & is ed do ráidh, ‘Déna-sa,’ ar sé ‘gach ní bus cóir uime sin, uair Is ort féin atáit na teora buadha ratha rígh mad co trásta .i. tírthi do tháth & catha do clódh & conáach cosgair ar do churadhuib re coimérghi.’ ‘Is egail lim-sa ámh,’ ar Conn, ‘colamain ria Temrach do thuitim lé náimdaisg->ib a n-asgaidh, & sluag Connacht do chirrbad gan a n-oired d'échtuib i n-a n-agaid. Eagail lim fós mo bás nó mo baeghlughadh féin, nó maidm foram, nó m'indarbad a h-Éirinn, ní nach dernad form as m'oigedas; & Is ed do-gén-sa, do-bér maidm ar mh'aghaidh ó nach dín ar ég a ingabáil ’. ‘Déntar agad-sa, a aird-rí,’ ar Conall, ‘fostacht re ferg & taí re tagra & éistecht re fiarfaigidh & cruas re cogad & calmacht re cathaib. Dóig do-géba tú colamhain Temrach dod chosnam gan dícheall don dula sa; uair is iad sin cuailledha tréna Tuathail & uaithneda fíchdha Feidhlimidh & cletha cosanta Cuind Chéd-chathaigh; & do-ghéba-sa sluag Connacht dod chosnam. Uair gach nech Is sine inaí-siu acu, Is oidedha duit iat, & gach comhaís Is comalta, & a macáimh i n-a ndaltaib dílsi duit; & nár léigis uasal a n-inadhaibh ísil, ná daor a flaithes flatha, ná cam do chaithem re cóir, acht gach nech for a díre & for a dúthchas, ó tucais timchellad flatha for Fódla .i. ó thuitim Chathaír Mhóir co táinic Eógan a h-Espáin d'fhuadach Érenn as ar láimh-ní. Agus is deimin lim-sa nach ba h-áillecán a láim leinib big Éire a n-urláimh Eógain co n-a allmarchaib, uair ní fuighther gan congháir chatha uatha hí. Agus ná sechain-si an cath, a Chuinn,’ ar Conall, ‘uair atá clár talman fár troighthib-ne aníss & atá faircle fuar-fhliuch na firmaiminti foraind anuas; & Is briathar dúinne, nó go sluigi an talam síss sinn, nó go tuiti an fhirmaimint anuass oraind, nach béram oired ordlaig tar ar n-ais nó céim ar cúlaib 'gut chosnam-sa’ ‘Léig as ai-le, a Chonaill,’ ar Conn, ‘is medhair fhir re for-éigen na focail sin, & Is tagra re borb nó re baoth-chinedh na briathra sin. Dóig ámh Is dortad ratha do ríg ro-uaiti, & Is doras báis beg-shluag, & is comartha fainde uathad sochraidi. Is uime sin Is áil dam-sa techta do chur le comadaibh eile co h-Eógan.’ ‘Cársat comadha sin?’ ar Conall. ‘Na trí cúigidh fuilit aige féin dó gan imreasain d'Érinn, & an cethramadh cóiged uaim-si dó mar chomaidh a n-a cenn sin .i. cóiged Uladh; & do-bér dó ré comall sin grian & ésga, muir & tír, gan fogail gan ingreim gan anforrán rem ré uaim-si air; & léiged dam-sa crícha Teftha gan toirmesc & Temair & cóiged Connacht.’ ‘Is mór an choma sin,’ ar Conall. ‘Gidh mór,’ ar Conn, ‘cedaim-si d'Eógan í ó nach fuilim lín catha do chédaib nó do churadhaib dó.’ ‘Cia rachas leis na comadhaibh sin?’ ar cách. ‘Eochaid Glúin-gel & Fiachaid Láim-gel, dá mac Crimthainn Chúl-bhuidhe, rí Oighle & Umhaill.’ ‘Dobo >córa filid & aos dána do chur leis sin,’ ar cách. ‘Ní chuirfem,’ ar Conn, ‘ar nach abradaís allmaraig & Érennaigh comad a n-athchiuingidh do-gébhdaís filid urraind d'Érinn dúinn’ Is ann sin ráncatar na techta sin rompa co h-airm a roibe Mog Nuadad, & do léiged a pupall an aird-rígh iat, & do innsedar a n-aithesga don aird-ríg. ‘Ní gabtha sin,’ ar Flann mac Fiachrach. Ro fhreagair an t-aird-rí iad & Is ed ro ráid, ‘Robudh aíbhnes gan eocha dam-sa sin,’ ar Eógan, ‘& robudh chuirm gan chorna, & robudh chonách gan cheól, & robudh thigernas gan taithighe, & robudh iasacht gan indlacad dam-sa, imlecán oirechais Érenn am ingnais & Temair co n-a tuathaib; & ní fhúicéb-sa an bern sin dom chonách gan caithem, uair dobudh aisg ar m'fhine tar m'éisi sin, & ní ghéb-sa na comada sin.’ ‘Is ed ad-chualamair-ne ó Chonn,’ ar na techta, ‘nach dlegar saigin tar síth ná cath tar comaidh ná mire tar móir-réir.’ ‘Cia sibh-si féin, a óga?’ ar Eógan. ‘Eochaid Glúin-ghel & Fiachaid Láim-gel sinne,’ ar siad, ‘dá mac rígh Oighle & Umaill, dá chomalta do Chonn.’ ‘In budh geall re oirechas nó re umhla dam-sa sib?’ ar Eógan. ‘Ní budh edh,’ ar siad, ‘uair doba díchur flaithesa dó-san oirechas Érenn d'inggabáil ar aba anma én-deisi; uair do-geib mac maith muinnter, & atá & biaid Ére aigi sin, uair Is é baránta is ferr dá caithem & dá cosnam é ; & Is briathar dúinne do réir ar n-aithni-ne ar Conn, acht gé tharcaid comaid uadh nach léicfedh baile biataigh d'Érinn duit-si, acht gurb áil leis do dhul-sa tar cóir & tar comaid.’ Ro fergaiged Eógan uime sin & at-bert, ‘Beiridh libh na techta úd,’ ar Eógan, ‘co mullach na tulcha & riaghthar lib iad’ Do-rónadh amhlaid sin friú, conid uatha aderar na Riagha Mhaigi Léna beós Is ann do-chuala Conn a chomaltada do chrochad an tan fá com-dorcha fér re fidbaid; & do gab agá caínedh do chnedaib & d'éigmib mar do-ghénadh ben nó baoth-ingen. ‘Coisg dínn do chuma’ ar Conall, ‘uair do-géba tairisi madhid trén; & díghail a cert chatha nó claidimh do charaid.’ ‘Is amlaidh is cóir’ ar Conn, ‘& ag so mo briathar ris,’ ar sé, ‘dámadh amlaidh do-génadh Eógan mo dhá chomalta do ghabáil & a léigen beó lim a h-Érinn, nach ticfaind én-oidhchi a n-Érinn re beathaid Eógain; & Is briathar eile damh, dá léiged-san Éire uile dam co cethramain baile biataigh, nach gébaind sin uadha nó co ndíghlaind mo dhá chomalta air’ ‘Agus as dursan damh an toisg lér chuirios iad;’ & adubhairt an laoidh ann: — -Dursan, a Eochaidh go n-aoibh, dortadh fola ar thuinn do thaoibh, gan bheith léd ré ad ruire, a mhic Criomhthuinn Chúl-bhuidhe. A Fhiachaidh mhic Criomhthuinn chais a h-iath Aidhne imiol-ghlais. do loisg mo chroidhe gan cheilg do chorpán fo chrú chró-dheirg. Dearg bhurr n-aighthe, fionn bhur ccúil, soillsi dreiche, doirche rúin, garbh bhur lámhach a ccath chain, mín bhur ndálála le h-ainnribh. Dar nemh Is dar talmhuin tréin, dar éuscca, dar gaoith, 's dar gréin, nocha béarad céim ar ccúl nó go ndernar cách d'iompúdh. Éirigh, a Chonuill Chruachna, gabh do sgiath fhor-dhercc fhuachdha, roich go Magh Léna, líth ngal, go nderna gníomh bhus dursan. Is ann sin do gab Conn a eirred catha uime .i. a chneis-léine chiartha chom-daingen co n-a teora. réltann do derg-ór fuirre; & do gab a inar do shróll il-breac ingantach Thíri Tairrngire co ngabad dó ó fhosadh a chinn co a cholpa; & do gab a lúirig truimm treabraid trén-daingin co n-a cennait chom-dhaingin don chinél chédna; & do gab a chois-éidedh do chaol-fhinnruine fá chosuib; & do gab a dhá lámhaind lúthmara im a lámhuib nach fes cá mitall dóib, acht a fagáil a sídh dó & dath snechta re sith-shilledh orra-séin, & buaid coscair ar in tí fá mbídís, & ní tabarthaí urchar n-imraill eistib & do gab a muince mín-édtrom im a muinél & a minn aird-rígh um a chend, a rabatar caoga gemm carrmogail do chlochaib tíre na h-Innia-ba com-sholus lá & adhaigh as-séin; & do chengail a chlaidhem dá leith chlí & do gabh a sciath cimais-derg comramach fair; & do thóccbustair a dhá chraísigh chrand-ramra catha co mbunchoraib óir deirg im a mbráighdib Is and sin do fhiarfaig Conn do chách, ‘An súntach bar sin nó In urlam bar n-óig dochum in chatha sa?’ ar sé. ‘Is ed ón, a aird-rí,’ ar siad. Is ann sin ráinic Conn roime co fosad Droma Dam, risi ráiter Druim Sduagha ar Maigh Léna, áit ar sduaghatar catha Cuinn croinn a slegh ar léigen a truim forra re h-edh a comairli. ‘Cáit a fhuil Finn mac Cumaill?’ ar Conn. Ro fhregair Finn dó. ‘Éirigh,’ ar sé, ‘an fiche céd curad ataí, do thesargain Temrach co n-a tursgar, & madam beó-sa do-géba luach a taisgedha dá tarba; minbam beó imorra atáid géill & eitiri Érenn innti, & caithfi féin do ruithen dá rath.’ Imthighis Finn roime co Temraig, & do thuic nach le tairisecht do chuir Conn uadha é Is ann sin do fhiarfaigh Goll mer míleta mac Morna, ‘An edh Is áil lib oirrlech no imbualad oidhchi do déna?’ ‘Is ed ón,’ ar Conn, ‘ó nach fuilmít coim-lín cath nó céd nó curadh re h-Eógan.’ ‘Tucus féin fám bréthir,’ ar Goll, ‘an lá do gabhus airm laích am láimh, nach dingninn imbualadh oidhchi dom dheóin, uair ní fhuil mo rosg co rinnamail, & ní foráil lim soillsi an laí agum; & gidh edh, an comlann Is cruaidhe in bar cinn-si, dingébhad-sa ar ló da bar laochaib é’. ‘Eógan sin,’ ar siad. ‘Léigidh dam-sa é, ar Goll’ ‘Cúich agaib dingbhus dím,’ ar Conn, ‘Fraech mac rígh na h-Espáine atá fiche céd curadh a longphort ar leith ó chách ?’ ‘Misi sin,’ ar Eochaid Én-shúla mac ríg fer Foirtreann. ‘Cúich agaib dingbhus dím secht mic Shicir co n-a sluagaib?’ ‘Sinne sin,’ ar trí mic Conaill Chruachna. ‘Cúich agaib dingbhus dím secht mic Dhoghair co n-a sluagaib?’ ‘Sinne sin,’ ar dhá mac Fheidhlimidh .i. Eochaid Finn & Fiachaid Súighdhe .‘Cúich agaib dingbhus dím na deich céd curadh d'ócbaidh na h-Aisia filed araon re h-Eógan, & do gabatar do láim nach rachdaís i n-a ndúthaig & a tigerna d'fhágbáil gan bás d'fhagáil i n-a fhochair?’ ‘Sinne sin,’ ar trí deichneabhair do macuib menmnacha Morna: ‘ó dha fhaomh ar mbráthair comracc Mogha Nuadad, cidh dhúinne nach dingébhmaís a theghlach?’ ‘Cúich agaib dingbhus dím na trí céd curadh do laochraid Lochlann fuiled a farradh Eógain, uair do gabatar do láimh nach léigfidís tocrádh a tigerna tairsib?’ ‘Sinne sin’, ar colamain teanna na Temrach. ‘Cúich agaib dingbhus dím Tresmaol mac Dolair & Laighnenn Tuir Breoghain & Oilill Tuir Nemruaid?’ ‘Sinne,’ ar triar tréin-míledh do chlainn Fheidhlimidh Rechtmair .i. Brec & Soradh & Mogh Corb. ‘Cúich agaib dingbhus dím Nuadha Derg mac Dáirine, oide Eógain?’ ‘Misi sin,’ ar Ros mac Imchada mac ríg Ulad. ‘Cúich aguib dingbhus dím Flann mac Fiachrach sen-athair Moga Nuadad .i. athair a mháthar?’ ‘Misi sin,’ ar Asal mac Cuinn Fhéinnedha, taísech teghlaigh ríg Érenn. ‘Créd léicthi am chomair-si & a comhair Chonaill?’ ar Conn. ‘Léig as ai-le, a aird-rí,’ ar iad-sumh, ‘ní bia comrac cotruma áirithi foraib-si, acht cothugad & commaídem écht & laídhedh laochraidhe’ Imthúsa Moga Nuadad, do-berar ós aird. Do-chuaid a n-inadh oirechtais & tángatar maithe a muinntire chuigi, & do gabh 'gá n-agallaim, & Is ed do ráid riú‘An fhuil a fhis aguib-si,’ ar sé, ‘nachar damadh síst nó sealaidhecht da bar sinnseraib um an oilén sa ó dha bádar dá mac Mhíled igá h-imchosnam re 'roile .i. Éiber & Éiremón, ar éigin, & nár damadh cunnradh nó comroinn dúinn di; & dá thrian ar leithe féin d'Érinn i n-ar n-agaid-ne tré fhuath & tré fhír-mhisgais? Agus dá derbadh sin dobudh ferr dúinne trí catha egair i n-ar n-agaid iná tegasg mí-rúnach Maicniadh & comairle chealgach Chonaire, & sinn ar ngabáil a ngiall, & a feidhm & a fognamh le Conn i n-ar cert-agaidh. Gurub aire sin tucus-sa Espáinigh & allmaraigh lim a n-Érinn, ós iad nach tréicfedh sinn amail do-rinne Maicniadh ar sechnai-ne le sanasuib Saidhbhi & mar do díchuir Conaire ar cairdes le suan-laighi Sáraidi; & dob éigen damh-sa, an tan do recsad Leth Moga m'anam & mh'inmhe ar dhá ingin Chuinn, imarcraidh allmarach do thabairt lim do chaithemh & chosnam Érenn do Leth Moga & do Mhuimhnechuibh, ar teithed co ndingnedh Conn biataigh iar mbunadhas díb & co cuirfed fo daír-chís dúr-fhoghnamha iad. Agus Is ed dob áil dam-sa don dula sa, gan dochar ná daír-chís d' fhágbáil ar mh'fhine tar m'éis, acht nert Érenn do beith againd gan imresain, madh rathmar ar réim, & a beith ag Conn gan chuideachad más aigi anfas; & ar fír bar n-einigh rib-si,’ ar sé, ‘cosnaidh co maith an flaithes sin da bar tuathaih & da bar n-oighredhuib’ Do fhreagradar-sum sin dó & Is ed adubhradar, ‘Fúicfidir sinne uile ar fódaib nó ar faon-laighib nó fáicfemait oirechas agat-sa, a aird-rí, don dula sa.’ Dóigh ámh fá báidh bráthairsi leó-sum ann sin, & fá rún urlam én-duine, & fá crithnugad troim-threóid re muc-báidh a mór-thorc .Agus nírb ingnad dóib-sim sin, dóig ba loisi lítha luamairecht an tí do boí ann sin, & ba h-édáil chabartha do churadhuib a chosnam, & rob indeóin cothuigthe do Leith Mogha an mílidh sin. Uair dob é In ail fhuirmedha & an uaitne óir & an leg lóghmar & In dos dídin & an fhulacht fhínemhna co fírindeach an flaith sin; ba lán na talmanna dia thairm, ba faílid muir & tíir dá thoidhecht. Is ann sin ráinic Eógan d'innsaighi a phuibli, & nír chian dó ann In tan ad-chonnairc dá indsaigid na trí badhbha bél-ginacha, & na trí h-arrachta fuachdha frithire folt-gharba. Trí mailgi fraochda for-garbha, gan deithbhir gan dealugad, ar fiarlaíd gacha h-aighthi ainmhigi odhar-duibe, ag tuitim & ag tathaighidh ar n-a glenn-shúilib geil-derga gruadhlaig-ísli. Trí sróna creimennacha cuas-fhinnfadhacha ag na caillechuib. Trí tengtha lista labarthacha lán-doilghi leó, co ngráin nguil & co n-uathmaire n-éighme & co neimib naithrech for a n-éighmhibh. Sé láma brodla bun-chaola barr-gránna buidh'-ingnecha ag na badhbhuib sin. Sé cosa caol-arda cnámh-lomma cam-ladracha ag na caillechaib sin. Gur gráinighedar na flaithi risna fuathaib sin ‘Can as tegaid na mná úd?’ ar na maithi. ‘Táncamar a céin lér cumachtuib,’ ar siad. ‘Ráidhidh rinn bar cumachta,’ ar Eógan. ‘Adérum,’ ar iad-sum ‘.i. muir for arduib, & snechta for talmain, & lasracha lethna for lebar-maighib, & claochlód crotha for cenélaib, & siabradh sídhi for saor-chlannuib, ar n-eladhain-ne,’ ar siad. ‘Dar ar cubhais ámh,’ ar Eógan, ‘ní dísgirecht deg-ban sin; & ráidhidh rinn bar n-anmanna.’ ‘At & Lann & Léna sinne, trí h-ingena Truaghna a tréiniathaib Treagha, & táncamar do thaisbénad do bháis duit-si, mar thuitfi isin chath sa.’ ‘Oraib féin & ar Chonn bar célmuine,’ ar Eógan, ‘.i. bar n-aird-mes a n-aér, & bar corbad a crannaibh, & neimh bar célmuine ar clochaib, & ar tonnuib mara bar mí-rún.’ ‘Ní fír duit,’ ar siad, ‘nír sechnadh & ní sechóntar sinne, & ní fáistine ar luach nó ar lán-chomaidh do-nímaíd ná luadhmaíd, & ní techtairecht do chinn chomadh chanmaíd.’ Agus at-bertatar so ann: — Sgél lim dúib, éistidh ris, fír do grés, treathan truagh, greathal gér; mairg gus tic laithi In Luain; tonn tar tír mar Chonn cruaidh, nír gab aon aslach uadh. uadhmar magh, magh medh sgél; biaidh imad nguil, biaidh imad ndér; mairg d'fhir ro-s-an nár nár sgar re sgél Sgél Ráncadar na h-arrachta sin iarum co h-airm a raibi mac ríg na h-Espáine, & adubhratar so ann: — Cloistecht re cruadh-maidin co mesgfaither corr-shlega re fighar fidhbaidhi ; fir Midhe mí-roinnfidh imad óg oirrlighfidh, cirrfaither cruadh-churaidh, sluaigh Chruachna coibéra, do shéla dil daltasa, máil Mumhan maidhfider, nert Mogha mór-thoirnfidh, taoth Fraech a fer-chosgar le mac Úna innsaigech ; daíb ní ceól cloistechta. Cloistecht. ‘As, as,’ ar Fraech, ‘ní fír dhuit, ní fis fuarais; romad dod ro-grádh, tar h'éis t'écraide’. Ráncatar na trí mná serbha siblacha sídhe sin rompa co h-airm a roibe Conn, & Is ed adubratar agá gresacht, ‘A aird-ri,’ ar siad, ‘do les ad lámhuib, & do gráin it gnúis, & do chonách id chémanduib, & do chosnam id chath, & do rath at réimennuib. Uair atá oirechus Érenn etarbuas uasad mar bís fód fabaill ar folumain; uair do lenatar dá ainm oirderca Éiri da bar coiméirghi don chur sa .i. Leth Chuinn & Leth Mogha’ Agus adubhairt Lén an laoidh so sios ann : — Táinic maidin, maith an sgél, mar adeir Lann agus Lén do-bhéara an sgél cédna cain iomrulla écca Eóghain. As í Leath Chuinn, id-chluine, budh thuaith go Tuinn Rudhraighe ; an leth oile, soirbh an slad,] as í Leath Mhogha Nuadhad. As mithidh dol i n-a ccenn, a mhic Morna na mbéimenn ; an mhaidin chaomh go nglóir ngrib, as maith dhíbh an tráth táinig. Cidh trá acht ó 't-chonnairc Conn néll na maidne muiche suil do fhágaibsed réltanna aér, ráinic roime gan fis gan airiugad cusan longphort a roibe Fraech fithnasach mac ríg na h-Espáine, & sé féin & a fiche céd Espáinech a longphort ar leith ó chách i n-a shuan chodalta; & ro gáiredh umpa & do gab sluag Cuinn agá n-oirlech co h-arrachta. Agus is ris do éirigh Fraech, re sestán na fer & na faobar, na n-écht & na n-espad i n-a thimchell. Ro éirigh Fraech co h-aithmélach as a phupaill, & ní thárraidh a threalam acht In lám-arm do bí fá láim aigi, & do chaithestair eisen co h-arrachta re h-imbualad & re h-urlaidhe ar curadhaibh Cuinn, co torchratar céd laoch don ruathar sin le mac rígh, na h-Espáine. Co tarrla Conn & Eochaid Én-shúla i n-a agaid dó, gur fhothraicedar In dá laighin le nertuib a lámh isin laoch-mhílid; & tuc-san dá ghuin áithesacha orro-sum, gur bris a n-éidedh gan fuirech & gorbo baogal báis re féghadh gach áladh díb sin; & ní comthrom a comrac, uair ní roibe acht léine il-delbach ór-shnáith fá mac rígh na h-Espáine, & do bátar In dá laoch eile éidighthi ó bhonn co bathais. Co torchair mac ríg na h-Espáine isin chomlann sin le Conn & re h-Eochaid Én-shúla Agus tucsat sluaig Chuinn gáir chommaídhme a cosgair ós aird, & Is í an gáir sin do dhúisig Mog Nuadad co n-a shluagaib, & do éirghedar ann sin, & ní ráinic leó a trealmha catha do chórugad nó do chengal an tan do gabatar catha Cuinn ar a n-oirlech. Agus ní ar tlás dó do-chuaid sin ag Eógan co n-a ard-shluagaib, acht ro thuaircsed catha Cuinn a cédóir, & ro chathaighedar co fuilech créchtach cró-linntech re forbartuib ferg & re medhrachuib misgne & re h-anfad a n-aignidh. Gur suidiged um gach rígh dona rígaib sin sonn lethan leabar-daingen do roighnib sgiath n-óir-thiug n-eochair chraobach co macuib aird-ríg agá n-imarchor, & do bocóidib dealb-núidhe dath-imdha, & do thuluib sgiath sreth-chaín slabhradach, & d'fhaobraib colg & craísech & corr-shleg Gurbho cenn a loisi luaimnigh lebar-deirg le mór-gaothaib Márta, & gurbo h-áradh re h-olc, & gurbo dréim re díberg, cenn do chur in gach mbróin sesmuigh sleg-aigbéil díb sin re gresachtuib uathmara a n-urradh & a n-aird-rígh ac laoidhed na laochraidhe, & re caismertuib com-arda a curadh, & re gréchaib & re golfadaig na mbadhb siblach sian-gránna, & re saíb-eitellaib na mbrain-én mbreic-cícar oc innisin uilc & oc urnaidhe áir, & re tighe na cethand dona caolarmaib ro díbhraigedar na curaidh dá céd-chuindscleó Gurub ann sin ro toirned leó-sum doire ruadh-ghlas ro-neimhnech d'fhedhaib cruaidhe crann-tréna sech bhilibh na sgiath mbadhba isna bruinnib; gurbo crannach réidh righin ro-thrén recht-aigbéil mar do seólad & mar do suidhiged na h-airin límhtha lethan-géra a formnaib & a fír-thaobaib araile, gur fosaighid cosa curadh re comlann & gur luathaighid lámha re luath-builledaib. Ro médaighid ferga fer ris na fedhmannuib sin, & ro minaighid lúirecha lán-derbhtha re bruth & re tesbach na trén-míled ó imarcaid a n-imbualta; gurbo fuinneóga siltecha súgh-ruadha ochta na n-ánradh ar n-a tollad le h-imarcaid na n-arm isin imghuin, & ro cheisedar na flatha ar n-a fedhmannaibh; gorbo saigin buirb ar baoth-mhacaib a mbéimenna, gur combrúighid cathbairr dá cruadh-buillib & gur h-athchumaid aighthi na míled móir-menmnach ó aithighidh arm & faobar 'gá n-urlaidhe. Gurbo linnti tiugh-fhuara téchtaidhe a n-íslib & a n-eitrighibh, na linnti & na srotha fola foir-deirgi ro shilestair i n-a mbuinnedhaibh borb-ruadha a h-áladhaib na curadh díb línuib. Gur thoirnetar brain-eóin chír-dhuba craes-derga ar corpaibh curad & ar ochtuib ánrad isin irghail sin, & ro fháiltigedar badbha béil-derga re fairsinge na feóil-édála fuaratar. Acht atá ní chena, fá luinne air an esargain sin & fá h-ár gan áirem & fá cepach gan céill & fá coimh-fherg gan cobair & fá díghal díthaighthi deg-daíne an bráth céd & cenn & colann do fágbadh ann sin a fothraicthib fola & a n-adhartuib uilc & a sruth-linntib cró Is ann sin táncatar secht mic Shicir co n-a sluagaib ó chath Eógain Taídhligh fá throim-fherguib, nó co ráncatar ar lár-mhedón catha Cuinn, & do-rinnedh leó raona lethna do láithriugad & doirsi díchra don dergruathar sin. Go tarla riú trí meic Conaill Chruachna .i. Corc & Connla & Cédghein Cruachna, & Is é tarla riú ar tús do chlainn Chonaill .i. Cédghein Cruachna, & ro chaithestair re macuib Sicir a shaothar gur ghon gach én-laoch aca a chéile & eisin. Fá h-ingnad le macuib Sicir nert én-laích d'fhás nó d'fhorbairt orra féin mar sin, & tucatar secht ngona a n-énfhecht ar Cédghein; & do thuigestair Cédghein nár thrén tabaigh a aicme ar cairdib clainni Sicir, & nár fherr leis lucht a érca agá agra iná sé féin dá innechad orra 'm an am sin; & tuc secht ngona gáibhthecha orra-séin gurbo doras báis gach guin díghla díbh-séin. Is ann sin táncatar dá mac oile Conaill gusan cath-láthair catha sin .i. Corc & Connla, & do thógbatar mic Conaill a n-aignedh ós cách ann sin, & tucatar tuarcain fherdha fhortamail do béimennuib troma ar na tréin-fheruib sin, gur fhágbatar i n-a tamhnaib sgaílti sgiath-roinnti an móir-sheiser míled sin ar mbuain a cenn dá collaib Is ann sin táncatar secht mic Doghair co n-a dámhaibh ó chath Mogha Nuadad co lár-medón catha Cuind, & do-ratsad comach coitchend ar na curadhaib, co tarla dá n-indsaigid cóig mic fherdha Feidhlimidh .i. Fiachaid Araidhi & Bícis Caoch & Curraíne, Eochaid Finn & Fiachaid Súighdhe; & gérb iat-séin nírbhu urusa fritháilem a ferg co n-urraind dá n-athardha umpa. Ro gonait & ro dergait, ro marbait & ro mughaighid secht meic Doghair don debaid sin Cidh trá acht ó 't-chonnairc Eógan Taídlech a maithe agá mughugad & a dheigh-fhir 'gá ndíthugad & a churaid 'gá cirrbadh & a óig 'gá n-uaitiugad, ro lingestair buinde rod rechta isin rígh-mílid, co nár thuill i n-a chorp a chédfaid re áirem a écht & a esbadh i n-a fhiadhnais; & táinic roime i n-a thoraind fhergaigh fhorránaigh fhaobhraig fheochair-galaig dá n-agra. Uair Is é a thres fá tend, & a chith fá cruaidh, & a fherg fá h-egal, & a thuinnsium fá teidhm, & a ghaisged fá gábadh, & a a dhíberg fá díth. Mairg tarla fá imlat a arm & a aigenta an uair sin, mana thegmadh chuigi cath coim-thiugh, & cind chroma, & cliath choim-neirt, & sgéith gan scuchad, & freagartha ferg, & nert-ghabáil námhad, & aigenta uaille, díchracht díbergi. Gur fhácaib dá éis ar cuartugad an chatha an t-ár-shlecht oirlighthi, & na colla cirrtha cró-thesgtha, & na buidhni feósacha faonmarbtba díchendta dubh-gorma droch-cóirighthi; & rob imdha uadha re h-edh n-ath-gairid féinnidh fras-ghonta, & treóin ar tuisledhaigh, & beóil ar mbán-ghlasadh, & dóiti drom-ghonta, & cosa ar cam-luamain, & brugaid broinntesctha, & baoith ar buadhnasaigh, & óig a ndíth bhethad Ó 't-chonnairc Conn an ainigin tuc Mog Nuadad ar a chathaib & ar a chéduib & ar a churadhuib, ro fhuagair do Gholl míleta mac Mhorna Mog Nuadad do chosg do chách amail ro gheall; & ro shechain féin a chomrac, uair do thimchill Mog Nuadad fá naí an cath agá iarraidh do dhígail a fheirgi & a anfholad air. Agus Is é leth do-chuaid Conn ar a imgabáil a mesg chlainni mire Morna, uair tuc Eógan dá bréithir dá faghadh Conn a n-inat ghona nó imbualta nach bérdaís fir Érenn uadha é & ro mharbh imarcaidh laoch i n-a lenmhuinn Ó 't-chualaid Goll mac Morna guth In aird-rígh agá gresacht, táinic roime i n-a ruathar churadh co h-airm a roibhe Mog Nuadad, & sé ag traethad thrén & ag bádhadh bidhbadh & ag uaitiugad aicmedh & ag díthugad deig-cenél; & ó ráncatar In dá leóman lonna ledarthacha luathgnímacha sin dochum araile, tucatar dá thoimhde fherdha fheramhla dácraísechuib crann-remra isna croimsgiathaib, gurbho h-oirbedha tretholla tres-brúiti na troim-sgéith ó na toimhdibh sin, co nach roibe dín fir re ferg nó re fognamh isna sciathaib sin, acht a tuitim uile i n-a mbomannaib fiar-bristi dona feruib. Agus ó 't-chualatar sin na deich céd curadh do macuib rígh uaisle na h-Aisia ro bátar a teglach Eógain, táncatar a furtacht Eógain, & ro marbsat mórán do míleduib Cuinn & do chlannuibh Morna, & do thuitsed i n-urmhór féin and Do éirigh menma Moga Nuadad ann sin, & do-rinnedh leóman uasal Afracdha dhe fá coiméirghid cuanarta, nach lamhthar do lámhugad; & do chruadhaig In comhlann ar Goll, gur ben a iachtadh míled as. Ó 't-chualatar clanna Morna sin fá doilig leó Goll do beith isin éigin sin, & táncatar co dána dúthrachtach a fóirithin Guill, & tucatar guin gach aín-fhir ar Eógan, & tuc Eógan comaín a ghona do gach laoch aca-san, ampersir; do fhreagair a chomlann do Gholl. Is ann sin táncatar a fóirithin Eógain na deich céd laoch Lochlannnach ro bátar i n-a theglach, & do-rinnedh leó sin forrán ar flaithib & comach coitchend ar curadhaibh, & do thuitset a n-urmhór féin ann a fiadhnaise Eógain Is ann sin táncatar trí rígh roda rechtmara do chairdib Moga Nuadad isin irgail .i. Tresmhaol mac Dolair & Laighnend Tuir Breogain & Ailill Tuir Nemhruaidh, co tarla dá n-innsaighe trí h-onchoin ogla échtacha do chairdib Cuinn .i. Breac & Soradh & Mogh Corb; & do gon cách a chéile díb dá craísechuib crann-remra, gurbo créithir chom-tholla na cuirp ó imghonuib na craísech, co dtorchradar díb línib i n-a cosrachaib cró. Is ann sin táncatar dá rígh mera menmnacha d'fhírchairdib Eógain dá n-innsaighe .i. Flann mac Fiachrach, a shen-athair, & Nuadha Derg mac Dáirine, a oide; & do-rinnedar sin urlaidhi agarbh ainiarmartach & cepach cirrthi do churadhuib cros-roinnti a timchell a tigerna. Co tarla dá n-innsaighe Asal mac Cuinn Fhéindedha, taísech teglaigh rígh Érenn, & Ros mac Imchada mac rígh Uladh, & do thuaircset a chéile co gáibhthech guasachtach, co rabatar taíb & ochta & asnach co h-eslán esbadach acu ón imghuin & ón urlaidhi sin; co torchradar urmhór na céd & na curadh 'sin chom-thuitim isna comlannuib sin i n-a n-esair an-abaid ar n-a n-athchuma Ar toitim na triath & na tigernad do gach leith do na laochaib sin ar an láthair sin, do thuicistair Mog Nuadad imad a escarat i n-a fhogus, & a threóin & a thréin-fhir ar tuitim, a allmaraigh & a dheóraidh ar n-a ndíthugad. Do línustair uaill & méd menman in mílid sin risin móir-éigin sin, & do ruithnighedar a gruaidhe amail gnáth corcra, & ní thuc dá úidh decra ná doilges na cnedh & na n-álad boí fair, gérbo h-imdha iad-séin uair doba náirighe leis iná cath do chlódh fair & a muinnter do mughugad and, In tan do-beiredh dá úidh co tuitfed le h-amhus nó le h-aon-laoch nó le fer formála isin doman uile; & Is ed do ráidh, ‘Comrac fir re fer co trásta agum,’ ar sé, ‘& comrac fir re feruib anois; & ag so mo briathar ris, ámh,’ ar Eógan, ‘co mbia 'n-a dhí-chreidem & 'n-a éiliugad ag sochaidib re deiredh ndomuin amail díghélat-sa m'fherg & m'anfholaid isin ló bágha sa’ Do éirigh a uaill & do ardaigh a aicnedh 'm an am sin & do fhiuchatar a fholanna uaisle, & do thuairc & do thimchill Goll amail thimchellas féthlenn fidh nó seabac énlaith, co tuc Goll a osnadh écomhlainn ós aird. Is ann sin táncatar trí deichneabair diana dásachtacha dá choirp-fhine féin a fóirithin Guill .i. clanna Morna móir mic Garaidh Glún-duib, & tucsat arís guin gach énlaích ar Eógan, & ní dechaid duine díbh-séin gan guin díghla ó Eógan; & do fhregair a chomlann do Gholl. Táncatar colamain tenna na Temrach co nertmar náimdidhi d'innsaigid Eógain, & tucatar a n-uaisle-séin uile guin gach én-fhir ar Eógan, & riacht nech acu san gan álad ó Eógan; & do fhreagair a chomrac do Gholl. Táncatar comaltadha Cuinn iar sin co h-Eógan & tucatar guin gach éin-fhir fair, & tuc Eógan cumaín a ghona nó ní Is uille do gach én-laoch aca san; & do fhregair comrac Guill gan fhuarad dá éis. Is ann sin tuc Goll a ilach míled ós aird, & freagrais Conall Cruachna, rí Connacht, sin, & gonais Eógan, & ath-ghonais & tres-gonais Eógan eiséin ar n-a aithne gurbo h-othar eacute;ga dá éis é. Bliadain dó agá leighes a Cruachain, & fuair bás fá deóidh do neimh na n-áladh sin Eógain Is and sin táinic Conn Céd-chathach a coinne Eógain ó 't-chonnairc an ainigin tuc ar a mhuinntir. & Goll isin éigin chomlainn a roibe, & Conall Cruachna i n-a écht uadha, & In t-ár tuc ar clainn Fheidhlimidh Rechtmair & ar clainn Morna & ar teglach Cuinn féin. Agus nírbo coinne sgíth-beg sgáth-uaimnech in dá aird-rígh sin ag rochtain araile, acht ba sádhudh dá chloch ndílend mar do chongbatar a croidhedha re cruas & re coimfherg a chéile; & nó go n-áirimhther gainem mara nó duille fedha no fér faithchi, ní ráinic & ní ro árimh ar thuit do láim Eógain isin irghail sin. Agus do thinóiledar an sluagh uile 'n-a urthimchell agá oirlech, & táncatar trí caogaid mac ríg Muimnech .i. do Mairtine Muman, chuigi, & ro sháidsed sleg gacha fir ann, & do marb-sum caoga díb-sium Is ann sin tuc Conn tulcán toirrsi uadha ann don chraísigh catha ro boí i n-a láim, co ndechaid trít ó ucht co formna; & ní ráinic leis an tshleg do tharraing an tan do thoit féin a cosair chró & manaís mór-nemhnech Moga Nuadad trít ón taoph co araile de. Agus nírb ingnadh a thuitim isna táim-néllaib sin, uair do bhí caoga cnedh com-marbthach neoch fá cnedha báis & baogail fair ó láimh Moga Nuadad ó bonn co a bathais, gurbo fuighell gae & claidim d'Eógan hé. Do sháidhset a slega uile a n-Eógan an lín do thuill i n-a thimcheall díb, gur thóguibset a n-airde ar a slegaib hé & do-rónsat guin ghalann de, co torchair leó ar In láthair sin; & do léigset a ilach cornmaídhmi ann sin. Agus adubairt Goll, ‘Léiccidh ar lár an laoch-mílid,’ ar sé, ‘& ní bás midh-laích aige.’ Agus ar toitim Eóghain do thuitset dá oirrígh Muimnecha dá leth-taíb .i. Laighell Luath-builledach & Fiacha Baicedha .Ro imthighedar ar mhair do Muimhnechuib & d'allmarchaib, & nír lenadh iad, uair gach nech nár marbadh do chathaib Cuinn ro bátar a ngonuib & a fuilibh innus nach roibe naonbhar in-gnímha nó in-shibail díbh Ro éirigh Conn as a thaisib iar sin, & do gabad longphort leis ar Muigh Léna an adhaigh sin; & do bátar ag tabairt tesmolta Eógain Taídhlig ós aird, & gach nech ag adhlacadh a charad & a dheirbh-fhine féin aca; & doba mhór an-aíbhinn In obair sin. Ro fhácaibset eólaig gur mó do thuit do Leith Chuind ar Muigh Léna iná do Leith Moga, cidh ar Leith Moga do muid & gidh é a tigerna do thuit. Agus Is ed deimhnigid ughdair gur mó do thuit le Mog Nuadad i n-a aenar díb iná leis In tshluag uile ó shin amach. Agus ro bátar co subach dubach amail fher serraigh an adhaigh sin .i. subach Conn In tan do-beiredh dá úidh Eógan do thuitim leis & Éire do chosnamh dó féin dá térnódh dia ghonaibh; dubach dobrónach uile iad, cnedach, osnadhach, o theinnes a cnedh & a n-áladh & ó díth a carat, & ó; mbeith féin ainmhech esbadhach. Táinic Conaire mac Mogha Lámha chucu ar n-a mhárach, & do fher Conn fáilti fris & ro fhiarfaig de cáit a roibe Maicniadh mac Luigdech. ‘Atá ag Rosaigh na Rígh thes ’, ar Conaire, ‘& ní thibra sé taeb rib-si nó go fagha sé éraic Eógain Mhóir ampersir maithe Muman uaib, & Sadhb ingen Chuinn mar mhnaí’ Iar sin do fhiafraigh Conaire sgéla an chatha dhíobh, & do innis Fer Doghair draoi sin dó; & id-bert an laoidh ann: — Mo-chean Conaire cuanna, níorsum duine do éra ; inneósad mar do-chuala sgéla an chatha ar Magh Léna. An torc trom ar ghoil ngníomha do ort Conn ar Magh Léna dreach Mogha fá grís ghlámha, dámha & fir fá mhéla. Do thuit ann aon-mhac Éibhir ó thángadar toisg uabhair fuairsiod ann a ndíthughadh ó churadhaibh a Cruachain. Do thuit Eógan lonn linne, agus Flann tré ghlonn ngoile do thuit an taoibh-sheng tinne, agus Laighneann Thuir Breoghain. Ader-sa riot gan rubha do thuitsiod saoithe seana, bfuilmíd sunn ar subha do theacht sonn Is mo-cheana. M o. ch. Tarcaidh Conn ríghe Mumhan do Chonaire ann sin. ‘Ac etir’, ar Conaire, ‘tabair do Maicniadh an ríghi, uair Is é atá aimhriarach duit, & Is lór lem-sa rígh-dhamnacht Mumhan.’ ‘Beir-si bennachtain, dá chinn sin,’ ar Conn, ‘& gura tú fén gabas cennas Érenn & Alban tar mh'éisi-si.’ Agus do fíradh ar chan Conn ann. Do chuirset sein-Eochaid éiges uathaib co Maicniadh, & táinic tar a comadhuib dó .i. éraic Moga Nuadad & ríghe Mumhan, & Sadhb ingen Chuinn do mhnaí; & ad-bert sein-Eochaid éiges In laíd ann A mic, déna síth re Conn, fó a ghlonn, imat a thriath co nach tuca fraig re fraig ná colg fri colc don mál liath. Éta duit céd ngabar ndonn co cúl trom ó sech gach aín éta duit, a dhegh-dhóid dheis, ao fri feis, ferr gach maín. Éta duit céd ferb re h-as ar In leirg, ro-fes, a fhir ; éta duit céd ech as srian co nert niadh, Is coisg do ghoil. Éta éraic Fhideic Móir, sgiath óir & imell n-uim ; éta iath re h-Eiscir n-Uill le méd do ghluinn sceó do muir. Éta duit céd mogad ndaor re dénam aodh co nirt chruaidh éta duit céd colg Is sleg a ndóitib fer re díth sluaig Éta duit Sadhb ingen Chuinn, fó a boill dingbála deit ; techt a rígh Themrach dod réir ná meadhradh do chéill, a meic. a. mic. d. en. a Is amhlaid imorra do baí Maicniadh ann sin & deiscert Muman uime ó Shliab Chaín co fairgi; & tuc Maicniadh seóid & maíne do shein-Eochaid éiges; & táinic Maicniadh & maithi clainni Dáirine co Magh Léna leisin éiges, airm a roibe Conn, & do-rónsat sídh ann sin. Targas dá chóiged Muman do Maicniadh ann sin, & nír ghab-sum sin, acht a roind co cert etir sé & Conaire; & do roinnedh Mumha ar dhó dóib ann sin, & tucsat gialla do Chonn. Agus táncatar co Temraig iar sin, & tucadh Sadhb ingen Chuinn do Maicniadh, & tucadh seóid & maíne do mhaithib Muman, & táncatar dá tighib; & do bí Éire ann sin ag Conn gan cumsgugad. Ráinic Derg Damsa draí Eógain roime iar sin co h-airm a roibe Sída ingen Fhloind mic Fiachrach, máthair Moga Nuadad, & sí co taidhiúir tuirsech déis a fir & a h-athar & a mic maith, a Ráith Chianaigh a Feimhen-mhuigh a n-oirrther Muman; & ní ráncatar sgéla derbha Eógain nó a oidhedha d'innsaigid a máthar co táinic In draí. Agus do ghabh sí 'gá agallaim, & ad-bert:-Sída Sgéla let, a Deirg Damsa, imthús In dá anglonn-sa? Cinnas térnadar na tuir, Conn Is Eógan a h-én-muigh? A ben, ná fiafraigh dím sgél, fann sinn gé dho bámar trén; co bráth ní fhaicfi do mac, aird-rí Mumhan, Mogh Nuadhad. Créd do-chuaidh In mhedair mór do bídh um Eógan ag ól, curaidh Cliach, cobhlach fer Fáil, loinges armach a h-Espáin? Fichi céd táinic ó thigh Fraoch Mílesach mac Éibhir do thuitsed le mac Úna is le h-Eochaid Én-shúla. An uair do bámar, fá gnaí, ar caín-mhaighlerg Maighe h-Aí, mac amail inac Mogha Néid ní fríth d'éis Logha a lethéid. Fuaramar Conn a n-uathad a Tuillsci do thaobh Chruachan ; dob uathad a cenn naí cath curaidh Cruachan, fir Themrach. Adubairt Conall re Conn, 'roinnem In chrích co comthrom; do mac Mogha Néid andes, léig a rogha red reimhes Do éirig ferg a Conn chas, do chagain crann a gaí ghlais, do shámaig a ég fo secht ré n-Érinn do roind éinfhecht. Atracht Conn ré n-a chath chruaidh co tuc a chlé re Coill Ruaidh, gur gab longphort 'n-ar comair a taíb Ghlaisi Imomhain. Eagail linne Conn Cruachan. do léim oraind le h-uathad; egail le sluagh Cuinn chubaidh na dronga sa a Des-mumain. Atracht 'n-a réim Conn Cnodhbha co tuc a druim re h-Odhbha; léigmíd-ne a lenmuin na fer co h-imlib oirrthir Laigen. Ann sin do roinnsem Éire ó tá In t-Áth Cliath go a chéile gur ghabsum a Muigh Léna bámar cuibhdhe cóim-thréna. Ní sgaramar dár ngail ngúir gur chlaidhemar aile n-úir; gor thógsamar trí rátha robsad buana bith-ghnátha. Do-riacht chugaind Conn cródha ceithre catha com-móra; gabadh longphort-nír lugh lem — mar throm-thorc dó, mar dílend. Conaire Caem cliamain Cuinn, is Maicniadh nár fhaom urruim, do thréigedar gan bháigh mbreth Eógan caom tairbthech Taídhlech. Táinic Conn na céd curadh co moch fá maithib Muman & na tréin-fhir ro thagh, as suil do éirigh Eógan. Atracht Fraech, ór buidech badhb, do chaith co luath a lám-arm a tús an gábaidh go gar, ó nach tárraidh a threalamh. Tucatar sin, leth ar leth, aghaid ar Eógan Taídlech; a thorann nír mhaoth 'sa magh, gur thaoth Conall le h-Eógan. Air cur air Connacht um Chonn d'Eógan Mór fá cruaidh comlonn, ar ndíth a deóradh fá sech do fríth Eógan go h-uaignech. Trí caogaid dár dual ríghe do rígraid Muman míne, gur gonatar mál Midhe do shluag mer na Mairtine. T'athair-si Flann, mór In sgél, cath ar maigh don rígh ro-thrén ; Fiachaid Baiced, Eochaid tenn, atáid na laighell. Ní mór Conn mac Feidhlimidh arm-ruaidh; ní biú nís sia 'gá séna, is iad sin ar n-aird-sgéla. S. G. E. L. A.

https://celt.ucc.ie//published/G302025.html

G302026

Aided Muirchertaig Meic Erca

Unknown

the CELT Team

A scribal note in Y makes the date of writing A.D. 1399

—

EN, LA, GA

—

—

—

Dia mbuí Muirchertach mac Muiredaig meic Eógain, ríg Érenn, i tig Cletig ós ur Bóinne In Broga, & ba hí ba ban-chéli dósum Duaibsech, ingen Duach Tenga umai, ríg Connacht. Tánic In ríg sin amach óen da laí do mílrad fa imell In Broga, & ro fhágsat a lucht sealga a aenar hé ina duma shelga. Ní cian dia raibe ann co facaid óen-ingen chruth-álaind, chenn-fhind, chnes-solus, & brat uaine impe i suide 'na fhochraib isin fert fódmuigi, & dar leis nocon fhaca don droing banda a com-álaind ná a com-chuanna, gura línustar a cholann uile dá grád, & a aicned. Uair dar leis re fégad do-bérad Ériu uile ara híasacht óenaidche, mar do char co hadbal hí re faicsin. & ro fhersum fáilti fria mar bud aichnid dó hí. & ro fhiarfaigh scéla di. ‘Adérsa frit,’ ol sí. ‘Isam leannánsa do Muirchertach mac Erca, do ríg Érenn, & Is dá shaigid tánagus In so.’ Ba maith la Muirchertach sin, & atbert fria, ‘In tabrai aichne ormsa, a ingen?’ ol sé. ‘Do-berim,’ ol sí, ‘uair isam eólach In inadaib Is diamru iná so, & is aichnid dam tusa & firu Érenn ar chena.’ ‘In tice limsa, a ingen?’ ol Muirchertach. ‘Do ragaind,’ ol sí, ‘acht comad maith mo choma.’ ‘Do-bérsa mo chumang duit, a ingen,’ ar Mac Erca. ‘Do bréthir ris,’ ol In ingen. & tucsum fo chétóir, & adubairt sí In rand:1 Ní hé In cumang nach éimech, acht tecusca na cléireach, acht mine betís re lá, nocho ticfaindsi sunna. Ná triallsa réir na cléirech & na mban co héimech; dó féin shires cléirech ní, ná déna díb acht neifní. Ná cronaig cléirchiu co grind, a ingen glégeal, guth-bind, uair Is ferrdi biad cach neach dá raib do réir na cléirech. A ingen, ná habair sin, lucht In chrábaid ná cronaig; na clérig chreidius In rí díb nocha dénta neifní. Ní hé ‘Do-bérsa cét di cech crud duit, & cét cornd, & cét copán, & cét falach óir, & feis cech dara haidche a tig Cletig,’ ‘Acc itir,’ ar In ingen, ‘nocha n-amlaid sin bias, acht cen m'ainmsea do ráda duitsiu co bráth, & cen Duaibsig, máthair do chlaindi, do beith im agaid, & cen na clérig do thoidecht In óen-teach rium co bráth.’ ‘Ragaid duitsiu,’ ol In ríg, ‘uair tucusa bréthir riut, & ropad usa limsa leath Érenn duitsiu iná sin, & abair rium co fír,’ ol In ríg, ‘cá hainm fil fortsu itir, dá fédmais a sheachna gan a ráda.’ & 2asbert sí, ‘Osnad, Easnadh, Sín, Gaeth Garb, Gem-adaig, Ochsad, Iachtad, Taetean.’ Conad and sin atbert In laídsea sís: Abair rim h'ainm, a ingen, a bean ro-chaemda, rind-geal; aní scaras mé rém chloind ná ceil ormsa dá seachnaind. Osnad, Esnad, Sán cen ail, Gaeth Garb, & Gem-adaig, Ochsad, Iachtad, Taetean taí, is iat m'anmanna ar aen-chaí. Do-béraind cét da cech crud duit, a ingen, cen imrul, dá léictheá dam h'ainm do rád, & do gairm cech óen-tráth. Créd do-génsa da cech maith, a ríg Érenn, a ard-fhlaith? Bid marb thú dá ráidi, a rí, rachaid do nert ar nefní. Ropad aíbind lim cach than, a ingen na rosc ro-glan, má dá n-apraind riut co fír Osnad, Esnad, & Sín. Ná hapairsiu sin cen tlás mine b'áil duit do moch-bás, & ná ticead isteach máthair do chloindi, Duaibseach. Do-génsa do riar co fír. Ná tabrad h'aicned i sním. Cach ní bus olc ná tagair, ní ebérsa, & abair. a. r. Ro gellad disi, trá, cech ní díb sin, & ro naisc amlaid. Do-chuadar maróen iar sin co teach Cletig. Ba maith suidiugud In tige sin, trá, & ba maith a muindter & a theglach, & maithi cloindi Néill uile co muirneach, mór-menmnach, co subach, sobrónach, ic caithem chísa & conáich cacha cúicid i tig comramach Cletig ós ur na Bóinne bradánaigi, bith-áilli, & ós ur In Broga barr-uaine. Ó ro fhég Sín immorro In teach co n-a muindtir, asbert: ‘Is maith In teach a táncamar,’ ol sí. ‘Is maith,’ ol In ríg, ‘& ní dernad do 3Themair ná do Nás ná do Chraebruaid ná do Emain Mache ná do Aileach Néit ná do Chleitech teach a leithéid, & tabair teist In tigesea,’ ol In ríg, & atbert: 4 Ní dernad ic ríg, dar lind, teach mar do theach ós Bóind, 's ní dingéntar ó so amach gus In laithi ndéidenach. Cleiteach cléthi theach Fódla, is fairsing a furógra, ó Thoraid co Carnd hUí Néit 'na chomair tall gan lán-bréig. Cland Eógain isin tig tall, ard-chlanna Néill nach im-gann, nocha n-uil muindter Is fearr i n-iath Alban ná Érenn. Tusa, a Muirchertaig, cen fhell ní thánic riam laech it cheand, co bráth ní thicfa re lá, a ua Eógain do shamla. Is dingbála duit cen acht Duaibsech, ingen ríg Connacht, álaind a delb, caem a llí, ní fhil ben Is ferr im ní. Ni .d. ‘Cid do-géntar ann fodesta?’ ol In ingen. ‘Aní is maith latsu,’ ol Muirchertach. ‘Máseadh,’ ar Sín, ‘téigead Duaibsech co n-a cloind asin tig amach, & ticed fer cecha cerdi & cecha eladan a nÉrinn co n-a mnaí isin teach n-óil.’ Do-rónad amlaid sin, & rogab cách ic molad a cherdi & a ealadan féin ann, & do-rónad rand da cech duine cherdi & eladan do bí and sin uile : 5 Aíbind, aíbind rígi rán tíre Érenn, mór a grád, a cís 'gá chlechtad re lind, co teach Cletig Is aíbind. Aíbind, aíbind a rígnacht, aíbind a míne, a mállacht, fuaras a maith, monar ngrinn, damsa Is saich, Is aíbind. Aíbind, aíbind taísigecht ag ríg Érenn co ríg-nert, cid cumang Ériu re lind, cá duine dó nach aíbind? Aíbind, aíbind trebthachus do duine bís 'na dúthchus; imad ceathra, saethar ngrinn, cen terca ann Is aíbind. Aíbind, aíbind ceól cen acht do lucht In chiúil co rígdacht; da cach aen ros can co bind dóib cacha tan Is aíbind. Aíbind, aíbind In goibnecht don lucht do-ní gan toirmesc; is maith a tuaith Is a cill, nocha n-é a buaid nach aíbind. Aíbind, aíbind cerdacht chaem do cech óen do-gní ma-róen; is imda mogaid re lind, dúind Is tulaigsi Is aíbind. Aíbind, aíbind óglachus ag Mac Erca na mór-gus; i tig Cletig, monar ngrind, cia duine dó nách aíbind? Aíbind, aíbind cech dán teann anosa i n-iathaib Érenn; cách ica caithim co grind itir maithib Is aíbind. Aibind a. r. Ó thairnic In t-ól asbert Sín fri Muirchertach, ‘Is mithig fodesta In teach do légud damsa amail ro gellad dam.’ Is ann sin do chuir sí clanna Néill & Duaibsech co n-a claind a Cleitech amach. & Is é lín ro bátar itir firu & mná dá chath chom-móra, chonaclacha. Do-chuaid Duaibsech co n-a cloind ó Chleitech co Tuilén do shaigid a hanmcharad .i. Cairnech naem-espoc .Ó ro-siacht sí co Cairnech 6 atbert na briathra sa: A chlérig, bennaig mo chorp, is eagail lim bás anocht; tánic chugam ben a síd, suaill nach derna dím dimbríg. A banscál, bid maith do díl, fo-géba nem cen anfír; don turus tángais i-lle ní racha doridise. Érig féin, a chlérig ann co hEógan Is co Conall, atát 'na congaib ma-lle sin tulaig co turnaide. Bísiu i fos i nÓenach Réil, a Duaibsech gus In deg-méin, is uait sloindfither co bráth in bile buadach sin ráth. Atlochar do Mac Muire, don ríg connic na huile; tánac fa chreidem óm thig. Atlochar duit, a chlérig. A chlérig b. Tánic Cairnech iar sin co hEógan & co Conall, & do-chuadar ma-róen doridisi co Cleitech, & nír léic Sín a légud i farrad In dúine uile. Bátar dubaig, toirsig clanna Néill don gním sin. Fergaigthir co mór Cairnech ann side & ro eascain In baile & do-rigne leacht don ríg & asbert, ‘Tairnic intí isa leacht so. & Is deread dá rígi & dá fhlaithemnus co fír,’ & do-chuaid for mullach In lechta 7& dixit: Duma na clog so co bráth fodesta ro-fhinnfa cách; leacht In trén-fhir Meic Erca nírba tláith a imthechta. Mallacht forsin tulaigsi, for Cletiuch cétaib cuana, narap maith a ith ná a blicht, gurop lán dfhuath Is d'anricht. Narab ann ríg ná ruirech, ní dig neach ass co buidech; bid cumain limsa rem lá lecht ríg Érenn sin duma. D. n. Ro escain Cairnech trá In dún ann sin, & ro benn a chlocc ann, & tánic ass iar sin fo brón & fa thoirsi. Ro ráidset immorro clanna Néill fris, ‘Bennaig sinne,’ ol siat, ‘anosa, a chlérig, co ndigsium dár tír fesin, uair ní cintach sinne riut.’ Ro bennaig Cairnech iat, & ro fhágaib fágbála dóib .i. do chlandaib Conaill & Eógain. In uair nach biad airechus Érenn nó a ríge acu a spraicc for cach cóiced 'na timchell & comarbus Oilig & Temrach & Ulad acu, & cen tuarastal do gabáil ó neach, ar Is é a ruidles fesin rígi nÉrenn, & cen glas for giall, & meath for na giallu dia n-elád, & buaid catha acu acht co tucad fa adbar chóir, & co rabat trí mergi acu .i. In Chathach & In Clog .i. In udachta Pádraic, & In Mísach Chairnig, & no biad a rath sin uile ar óen-mind díb re hucht chatha 8amail ro fhágaib Cairnech dóib ut dixit: Mo bennacht foraib co bráth, a chlanna Néill co ro-gnáth; gurob lib tír Meic Erca, bid ordraic bar n-imthechta. Ná marbaid bráigdi ríg réil, i focus i n-etirchéin, bid lib cach maithes cen fhell, biaid bar flaithius cen fhorceand. Trascraid uaib ar chách i céin dá nderna neach bar n-aimréir; ná hobaid comlann ná cath, ní bethi chaidchi cen rath. Taislid adaig cech tíre, uair Is lib an airdrígi; ná millid nách duine ar lár acht In ríg a óenarán. Teachtaid giallu cáich bar láim, ní ba haithrech lib In dáil; techfid cech neach ré bar cath dá tugthaí hé co dligthech. Teachtaid bar mbráthair fodéin, i focus i n-etirchéin; ní cloífithir oirb bar cath gus In laithe ndéidenach. In tan maídfes sib ní min, bid eagail sib In cech thír; biaid a cluasaib bar fogur, ar cach tír bar ngarb-olur. Aderimse rib co fír in tan atbéla bar ríg biaid mo lebarsa mar tú & a scríbeand 'na chrú. Fil lium comartha aile re haidid bar rígraide. bid cosmail re crú Is re fuil Loch Febail & a muir. Bennacht uaimsi for bar tír, for bar ndaínib co nglan-bríg; gébthaí Ériu co bráth mbecht, & berid mo bendacht. Mo b. Do-chuaid cách díb ina dúnad & ina deg-baile fesin. Imthúsa Cairnig, tánic side reme d'innsaigid a mainistreach & tarladar dó slóig móra 'na agaid .i. Síl Taidg meic Céin meic Aillela Óluim, & tucsat sein leó Cairnech do dénam a coraidechta & a codaig fri Muirchertach mac Erca, & ó ro hinnisead eiséin don ríg tánic asin baile amach & ro fher fáilti friu. Ót-chonnairc immorro Muirchertach In cléirech acu tánic loisi mór de & asbert, ‘Cid fa tánagais chugaind, a chléirig,’ ol sé, ‘ar n-ar n-eascaine duit?’ ‘Do dénam shída itir Shíl Taidg meic Céin & Síl Eógain meic Néill tánac,’ ol sé. Do-gníthir iarum codach ann sin eturru, & cumaiscid Cairnech a fuil i n-óen-leastar dib línib, & scríbais amail do-rónsat In codach 9ann sin, & asbert Muirchertach: Érig, a chlérig do chéin, ná bí i focus 'gár n-aimréir; ro escainis ind co becht ó do-rignis ar tiug-lecht. Ní haire tánac i-lle do fhuilliud na hescaine, acht do dénam chodaig gairg itir Shíl Eógain Is Taidg. Dá Gailenga, dá Luigne, Saitne Ciandacht co cuibde, Fir Arda Dealbna caemna, hUí Aeda Odba shaera. Cumaiscther a fuil co becht, a Meic Erca co mór-nert, co scríbthar i lebar lem codach Eógain Is Gaileng. Cipé milles In cach aird codach Síl nEógain Is Taidg, do-bérthar dó, Is fogail tend, gairdi shaegail iss ifearnd. Dá marba neach a chéli díb ní ba maith In séri, nodus sáraigébsa a clí, rachaid co fír ar nefní. Bid hí seo bar n-óenta i bus, is bid é ar nim bar cádus, lim bus cumain co hémig. Geib umut & érig. E. Ó do-rónad iar sin In óentu & ó ro bennaig Cairnech iat uile & ro fhácaib gairdi shaegail & ifernn don tí ro millfed In codach co fis dó, ro fhácaib iat iar sin & luid reme dá mainistir. Téit immorro In ríg dá dún & na sluaig sin leis dia choiméd dar éis cloindi Néll. Suidig In ríg ina ríg-shuidi & suidig Sín for a deis & ní thánic i talmain mnaí bud ferr delb ná tuaruscbáil iná sí. Ó ro fhég In ríg furri ro buí ic iarraid eólais & ic fiarfaigid cheast di, uair dar leis ropa ban-déa co mórchumachta hí, & ro iarfaig di créd In cumachta ro bí aice. Conid ann asbertsum & ro fhregair sí: 10 Abair, a ingen éimech, in creidi Dia na cléirech, nó cia ór genis i bus, innís dún do bunadus. Credimsi In fír-dia cédna dom churp ar amus éca, ní dernaid mírbail a bus nach dingnindsi a cosmailius. Misi am ingen mná & fir do shíl Éva & Ádhaim, am dingbála duit i bus, ná rot gaba aithrechus. Do-génaind gréin Is ésca & renna ro-glésta, do-génaind daíne co lond ica tachur i comlond. Do-génaind fín nocha brég don Bóinn mar atá fa méd, & caírig do chlachaib is muca do raithneachaib. Do-génaind airged Is ór i fiadnaisi na mór-shlóg, do-génaind firu co mblaid anosa duitsiu, Is abair. A. ‘Déna dún,’ ol In ríg, ‘ní dona mírbuilib móra sin.’ And sin ro érig Sín amach & do chóraig dá chath chom-móra, chom-nerta, chonaclacha, & indar leó ní thánic i talmain dá chath bud chróda & bud churata iná siat ic airlech & icc athchuma & ic dian-marbad a chéli i fiadnaisi cháich. ‘In faici siúd?’ ol In ingen, ‘& indar lim ní brég mo chumachta itir.’ ‘Atchím,’ ol sé, Muirchertach, 11co n-ebairt: Atchíu dá chath chróda chain ar In leirg ag imargail; ní chredfi neach nach fil sunn a cathugad ná a comlund. Cuirit a cath calma a nglonn, brisit farcha fri forlonn, ledrait a cuirp cen fhuarad, ní anait ag imbualad. Ní thánic riam for talmain neach nach táithfidís amlaid, for feraib bodba nach fiu tiagait na dá chath atchíu. At. Téit In ríg co n-a muindtir isin dún iar sin. Ó ro bádar seal ag fégad In chathaigthi, tucad ní de uisci na Bóinde chuca iar sin, & atbert In ríg frisin ingin fín do dénam de. Línais In ingen trí dabcha don uisqui iar sin, & cuirid bricht indtib, & nocho táinic for talmain fín rob fearr blas ná bríg dar leó inás. Do-rigne didiu mucca doilbthi draídechta don raithnig & do-rad In fín & na muca don tslóg iar sin, & ro chaithedar co rabadar sáitheach dar leó. Ro gell sí immorro co tibred 12a chom-méit cétna dóib cech laí tria bithu sír, conid ann asbert Muirchertach: Ní tháinic sunna co-se biad mar In mbiad atchíthe, ní thánic fín mar In fín, is fleadh dingbála deg-ríg. Dáithin fer nÉrenn co bráth agumsa dúib asin áth do lind Is d'fhin re laige, ní cumachta sídchaire. Bennacht uainne for do nert, a ingen chaem co ndraídhecht, mo-chen dontí gusand ric, ingen mar thú ní thánic. Ní t. Do-gniat didiu Síl Taidg meic Céin faire In ríg In aidche sin ó thairnic tóchaithem na fledi draídechta sin. Ó ro érig In ríg iarnabárach Is amlaid ro boí mar do beith i searg galair, & Is amlaid ro buí cech óen ar chena ro chaith In fín & In fheóil dolbthí draídechta ro ordaig Sín dochum na fledi sin. & 13atbert In ríg: A ingen, ro scaith mo nert, súail nach táinic mo thiug-lecht, i ndiaid na haidchi cen on, mar do beind a sír-galor. In fín ro chaithis, a ríg, ní tháinic fín bud ferr bríg, is é ro mesc do chorp cain, ní thicfa olc frit anmain. Dias chomadais ind maróen, misi & tusa, a ben chaem, sásta sochaidi dot fhleid, at togaidi mar ingin. A Asbert In ríg riasi ann sin, ‘Déna ní dot ealadain dún, a ingen,’ ol sé. ‘Do-gén immorro,’ ol In ingen. Do-chuatar amach .i. Muirchertach & na slóig uile, na fhiadnaisi. Do-rigne Sín immorro ann sin firu gorma dona clochaib & fir eli co cennaib gabur. Co rabatar cethri catha móra foa n-arm-gaiscuid 'na fiadnaisi 15for faichthi In Broga. Gebid Muirchertach a arm-gaisced & a threalam catha iar sin & luid fúithib mar tharb ndian ndíscir ndás-achtach & nos geib fo chetóir fora n-airlech & fora n-athchuma, & cech fer no marbadsum díb no éirged fo chetóir dia éis. & ro buísium 'gá marbad mar sin char In chaemlá chaidchi. Gér ba mór luindi & ferg In ríg ro scíthaiged hé mar sin & 16atbert and: Atchíusa ingnad anall for doslinntib na habann, in lín ro marbus don tsluag itát beó co colann-ruad. Tairnic do fhlaithius uile, ní chél ort, a ríg-ruire, cech óen ro mudaig do lám atát beó cubaid com-lán. Atberimsi frit co fír, ní cheilfet sochaidi In gním, is tresi cath na fer ngorm iná cath na mac mór-oll. Atbér ní thescub In fraech, ní comrac trén-fhir fri baeth, ro marbus mór cét don tsluag i cath chróda chlaidem-ruad. Ar In cléirech rot chabair, in cath cródasa tabair, gur thuitset co ndogra lind fir gorma & gobar-chind. Do-bérsa In cath co héimech, nár écnaigesu In cléirech, is cian bus chumain óndíu na cathasa mar atchíu. At. Ó ropa scíth immorro In ríg ag In cathugad ic slaidi na slóg, téit co toirsech isin dún & tuc Sín fín draídechta & muca draídechta dó. Caithidsium sin co n-a muintir & codlaid co trom 'na diaid co matain & ní raibi nert ná trácht ann arnabárach ic érgi, 17ut dixit: Atú gan nert, a ben bláith, cid im chenn do múirthea In ráith, ní fhédaim cor dom láim deis, nisam tabartha In éisleis. Tabair ar In cléirech cáid, bec nach táinic do thiug-dáil, is é rot chabair i bus. ná héirig ar aneólus. Maith In chomairli do ráith do-beir anosa In ben bláith, acht Is anforlann indiú ní thréicébsa neach mar tú. Atú. Mar do bátar iarum forsna briathraib sin, co cualatar trom-gáir na slóg & na sochaidi ic tog airm Muirchertaig amach & 'gá greannugad dochum In chatha. Is ann ro bádar dá chath chommóra isin Brug 'na fhiadnaisi .i. fir gorma isin dara cath & fir cen chind isin cath ele. Ro fhergaiged immorro Muirchertach fa greannugad na slóg & ro érig co hopunn & 18 ro thuit co héneirt ar lár, co n-ebairt In laíd: Gáir trom, tairm do-níat sluaig, cath fer ngorm rind atuaid, fir cen chind fobres treass isin glind rind a-neas. Fand mo nert dochum shluaig, ba mór fecht rugus buaid, mór In sluag, tenn an dáil, borb a n-ainm, garb a ngáir. G. Luidsium iar sin isin mBrug & téit fana slógaib & gabais fora n-airlech & fora n-athchuma co foda do ló. Tánic Sín iar sin chucu & do-beir rígi forro do Muirchertach, & anaid dia chathugad & tic In ríg reme iar sin co Cleiteach & delbais Sín dá chath móra eturru & in dún. Ó ro fhégsum iatsein téit fúithib & ro gab for cathugad friu. In tan iarum ro bísium ac cur In chatha sin, Is ann ro chuir Cairnech Masán & Casán & Crídan dia shaigidsium ar dáig furtachta dé. Uair do fhitir In naem uasal in t-anforlann ro bí fair In uair sin. Comraicit na clérig frís isin Brug iar sin & sé ag leadrad na cloch & na fód & na nguisén ar chena, conid ann 20atbert: Cid fá leagai na clocha, a Muirchertaig, gan fhotha, is truag lind do beith gan nert do réir ídail ic draídecht. An cléirech ro ataig rim, tánag i comlann dá chind, nocha n-fheadar armo-thá nachat cróda na clocha. Tabair cros Chríst co rúinib anosa dar do shúilib, toirind fri head do brotha, cid fá lecai na clocha. C. Airisid ferg In ríg-míled iar sin & tic a chiall dó, & do-beir sigean na croiche dara agaid & ní fhacca ní ann iar sin acht clocha & fóid In talman ar chena. & iarfaigis scéla dona clérchib iar sin. & atbert, ‘Cid má táncabar,’ ol sé. ‘Táncamar ar cenn do chuirpsiu,’ ol siat, ‘uair is focus bás duit,’ ut dixit: Cid 'má táncabar ón chill, a macu légind lán-bind, ná celid ar Dia nime, innisid dam fírinne. Táncamar ar cenn do chuirp, a fhaisnéis do-génum duit, bérmait lind hé co tuile (.i. Tuilén) cen anmain, a deg-duine. 21Lesaigid mo chorp co hán, a Masán Is a Chasán, berid lib mo chorp, m'ainmech, isin maidin co Cairnech. Bérmaíd do chorp, Is gním truag, co ria Tuilén im an úar, is adbar toirsi co tenn i n-iathaib ána Érenn. A chlérchiu, Is trom lim In dál scarad m'anma rem chorpán, isam eacail beith cen treóir a críchaib uara aneóil. Cairnech Is Tigernach tenn, ard-naeim uaisli na hÉrenn, ní léicfet tú a n-ifernn úar, a thuir chróda chlaidem-ruad. Arcu fuin do ríg nime, leis mo dluig; ar bar n-inchaib mo chorp glan, a-nocht cid 'má táncabar. C. Do-rónsat na clérig tóraind chilli and sin isin Brug, & asbertadar frisium a clad do thachailt i n-anóir In Choimded móir na ndúl. ‘Do-géntar,’ ol sé. Ro gabsum ic tachailt In chluid ann sin conid ann sin do cét-milled faichthi In Broga ar tús riam. & ro boísium oc innisin a scél fesin dona clérchib, & oc aithrigi ndíchra fri Dia ut dixit : Atlochur do Mac Muire, Tairnic sunna mo luinne, ic dénum relgi rúaidi ar brú Broga barr-uaine. Rob annum lim gus indiu reilec do chur mar atú, ba menci lim cen cor leas, loingeas a cill cen chairdes. Ó thánac Érind dar ler, cumain lim In lín bliadan, ní raba lá, buan In blad, cen cheann curad sa choscar. Óen bliadain déc dam i bus nó co fuaras ferannus, ní raba aidche ris sin cen chend Laignig nó Muimnig. Fiche bliadan damsa féin i rígi Eógain meic Néill, cenn cech n-aidchi lim cen acht a hUlltaib nó a crích Connacht. Cóic bliadna fiched cen fhell dam i n-aird-rígi nÉrenn, ní raba aidchi ri sin gan neach a nÉrind dargain. Dá bliadain mé i nAlbain tair, ro marbus mo shen-athair, tucus slóg a snímaib ann, dom gnímaib do thuit Loarnd. Dá bliadain damsa iar sin i rígi for Danaraib, ní raba aidche ri sin gan chind desi for cuaillib. Is í seo mfhaíside fhír i fiadnaisi ríg na ríg nach lía dom' laithib gan tlás iná thucus a tiug-bás. Céd & bliadain fo deich ó ra geniusa cen chleith gus In laithisea cen locht ní derna riam acht lán-olc. Ní dernus relic ri sin ná eclas cháid don Choimdid, acht mad tuile cath do chur, don Choimdi mór atlochur. At. A haithli na faísite immorro ro bennachsat na clérig uisqui dó iar sin, & ro chaith corp Críst & do-rigne aithrigi ndíchra co Dia, & asbert friu a innisin do Chairnech amail do-rigne a fhaísite & a aithrigi, 24 conid and asbert: Hidan, idan corpán criad, cuman, cuman cruth na ndael, ecal, ecal In béist búan, fuar, fuar In chloch imon taeb. Ecal, ecal ifernn uar, baile bith-sheng tria bith sír, mo mian i bus dámad chian beith sair siar i relcibh ríg. Dom chorp, dom chorp tria bith sír rob fhir, fír, rob ecail aed; fín, fín don uisqui cen bréig mar théit, téit ro fheadar Áeb. .i. idin ele don mnaí chétna Co bráth, bráth ní bia fo decht dál, dál ic duine im airecht; mo bríg, bríg ro scaich a cacht, bid fír, fír gan a taidecht. A relic, relic ríg ruaid co fír, fír do-chóid mo buaid; ní holc mar do-rala dam, mo chorp co hidan, idan. Idan Anait na clérig In aidche sin a cill In Broga, & téit In ríg co Cleitech & suidis for deis a mhná ann. Fiarfaigis Sín de créd ro thoirmisc a chomlann uime isin ló sin. ‘Na clérig táncadar chucum,’ ol sé. ‘& do-radsat sigen na croiche Críst dar m'agaid & ní fhaca ann ar sin acht mad raithnech & clocha & bolca bélcheó & gasána sanais, & ó nach raba ann neach in-chomlaind damsa, tánacus ass.’ 25& dixit Sín: Na clérig ná creid co bráth uair ní chanait acht anfáth; ná len a rann cen bindi, uair ní adrait fírindi. Ná hadair do chlérchib cell, mad áil leat beathu cen fheall; ferr do charait misi i bus, ná ticed duit aithrechus. Biatsa caidche ma-lle rit, a ingen fhind cen anricht, is dochu limsa do drech iná cella na cléirech. Na Ro shaeb trá Sín a menmasum ann sin & tánic eturru & tecosca na cléirech, & do-rigne fín draídechta dóib In aidche sin, & rob í sin In sechtmad aidche dóib forsin draídecht & adaig Máirti iar Samain do shunnrud sin. Ó robdar mescda na slóig, tic osnad gaíthi móire ann. ‘Is osnad gem-aidche so,’ ol In ríg. & Atbert Sín In so: 26 Is misi Gaeth garb, ingen airech ael, is Gem-adaig m'ainm ar cach airm ma-róen. Osnad & Gaeth, Gem-adaig im-ne, ro ráidis co fír, táinic do díl de. Má ndeachadais dó co dorus In lis, rachaid éc at bél, nocha scél cen fhis. Is m. Asa haithle sin trá ro delb sí snechta mór ann & ní tháinic riam tairm chatha bud mó inás In cith dlúithshnechta ro fhear ann In uair sin, & iniartuaid do shunnrad tánic. Is annsin tánic In ríg amach isin teach n-inchlethi & do-chuaid isteach doridisi, & ro gab for tathaír na síne, 27conid ann asbert: Is olc In adaig a-nocht, ní thánic riam a com-olc, & ní thicfa chaidche indshamail na hóen-aidche. Cleitech Is fuar a faebar, ro gairdighed do shaegal, ná ráid m'ainm tria bithu sír, ní cunntabairt duit droch-díl. Ní ebérsa h'ainm co bráth, & sechénat seach cách, in lín atámaid a-nocht ní tháir pudar ná ard-olc. Is o. Ó thairnic In fledugad immorro ro laigset na slóig iar sin & ní raibi nert mná seóla a nduine díb. Laigid In ríg ina imdaid iar sin & tuitid suan trom fair. Do-gní didiu iachtad mór trén asa chodlud & músclais asa shúan. ‘Créd sin itir?’ ol In ingen. ‘Siabra mór rom thárfás29’ ol sé, conid ann asbert: Domárfás recht ruad-theined, imad saer-chlann siabairthi, traethad truag dár sluagaibne. seól síthe dár saeb-leagad, teach Cletig 'na throm-thenid, im chenn chaidche ar com-lasad, clanna Néill a n-étualang tré upthaib ban ndraídechta, a scéith arna scíth-leagad, ar córugad conntrachta, airm cháich ina crosradaig, dar treagdad re tinnenus, gáir mór-shluaig fa derg-thenid. Is ed tárfás dam. D. Érgid In ríg suas & nír léic In taidbsi atchonnairc tindabrad dó. & tánic asin tig amach & atchí tenid mbic i cill isin Brug oc na clérchib. Tánicsium chucu iar sin & atbert friu, 'Ní uil nert ná trácht innumsa a-nocht,' & ro innis a thaidbsi & a aislingthi, & 'Is decair damsa,' ol sé, 'deg-engnum a-nocht cid slóig eachtrand tísad dom indsaigid tréna anfaindi atám, & tré olcas na haidche,' ol sé, & ro gabsat na clérig 'gá thecosc iarum ann sin. Tánicsium isteach fo chétóir 30conad ann asbert: Is lán-olc int sínsa a-nocht dona clérchib 'na longphort, ní lámait codlud chaidche d'aggairbe shín na haidche. Cid fá n-abrai m'ainm, a fhir, a Meic Erca Is Muiredaig, fo-géba bás, líth cen ail, a tig Cletig ná codail. Abair rium, a ben cen brón, cia lín tuites lim don tslóg, ná ceil orm, innis cen cháin cá lín do-fhaeth dom desláim. Ní thuitfi nech leat ar lár, a Meic Erca na n-ard-grád, tairnic tú co becht, a rí, do-chuaid do nert ar nefní. Esbaid mór mo beith gan nert, a Shín uasal na n-il-reacht, menic ro marbus laech lonn gé tú a-nocht i n-écomlonn. Sochaidi ro thuit dot spairrn, a Meic Ingine Loairnd, tucais ilar sluag i socht, mo núar gé taí co lán-olc. Is lán. ‘Is fír trá, a ingen,’ ol sé, ‘is focus bás damsa, uair do bí a tairrngiri dam comad chosmail m'aidid & aidid Loairnd mo shean-athar, uair ní a comlann itir do-rochair acht a loscad chena do-rónad. Codail trá a-nocht,’ ar In ingen, '& léic damsa h'fhoraire & h'fhorcoimét for na slógaib, & má tá a ndán duit ní loiscfiter a-nocht toramsa In teach.' 'Do-fil for ar tí etir,' ol sé, 'Tuathal Mael Garb mac Cormaic Caích meic Cairpri meic Néill Noígiallaig.' 'Cé raib Tuathal co n-a shlógaib uile ar do thí, ní heacail duitsiu a-nocht tarumsa hé,' ol in ingen, '& codailsiu festa.' Do-chóidsium 'na lebaid iar sin & do chuindig dig forsin ingin, & do chuir sí bricht suain forsin fín mbréci úd go ra ibsium dig de co nderna mesc aimnertach é cen shúg cen nert ann. Codlais co trén iar sin & atchí aislingthi ann .i. techt i lunga for fairgi & a long do bádud & In gríb ingnech do thoidecht chuigi & a breithsium lé ina nead & In nead do loscad imesium iar sin & In gríb do thuitim leisium. Músclais In righ & atbert a fhís do breith dochum a chomalta co Mac Saignen druad .i. Dub dá rind, & rucsein a breith, ‘Is í In long i rabadais,’ ol sé, ‘.i. long In fhlaithiusa for muir In tsaegail & tusa ic sdiúrad In fhlaithiusa, & Is í In long do bádud tusa do thaircsin & do shaegal do thoidecht. Is í In gríb ingnech rot fhuc lée ina nead .i. In bean fil it fharrad dot chur for mesci & dot breith lé ina lebaid dot fhastód a tig Cletig coma hé loiscfiter fort. 32 An gríbh immorro do thoitim letsa .i. In ben do éc trét fhochaindsi. Is í sin trá breath na haislingi sin,’ ar sé. Collaid In rí iarum co trom iar cur In brechta shuain do Shín fair. An fat trá ro bí sin isin colladh sin éirgid Sín & cóirgis gae & slegha na slóg ar indill áigh i ndoirsib In tighi & a renna uili chum an tighi. Iar sin delbaidh sí trá il-imud & sochaidi a timchill an dúnaidh. Téit féin istech & scaílid In teine ar gach aird fon tech & fona fraightibh & téit isin lebaid. Ba hand sin dano do múscail In rí asa cholladh. ‘Créd sin?’ ar an ingen. ‘Tárfas dam,’ ar sé, ‘sluag siabra ic losgudh In tigi form & ic orleach mo muindtiri fon dorus,’ ‘Ní fhuil olc duidsi de sin,’ ar an ingen, ‘acht chena ro tárfas.’ An tan immorro ro bádar ar an comrádh sin, do chualadar breasmhaidhm ica loscudh & gáir na slóg siabra & ndraígechta imon tech. ‘Cia fil 'mon tech?’ ar an rí. ‘Tuathal Mael Garb mac Cormaic Caích meic Cairbre meic Néill co n-a shluagaibh,’ ar Sín, ‘atá ann ic dígailt catha Granaird ortsa,’ & ní fhitir sin nachar fhír sin & nachar shluag corpordha do bí 'mon tech. Éirgidhsein co dian iar sin & tic d'iaraidh a airm & ní fhuair nech dá fhreagra. Téit In ingen amach asin tigh & téit sin ina degaidh fo chétóir & tacraidh sluagh ina ucht co ndechaidh trít co comthrom. Impóidh ón dorus arís dochum a leptha. Do-chuadar na slóig amach faí sin & ní thérnó nech díb gan guin nó gan loscadh. Tánic In rí iarum dochum In doruis dorísi & bátar na smóla & na casracha teinedh etair é & an dorus. Ó ro lín an teine In dorus & an tegh uili 'ma chuairt, & nach fuair dín uirre, téit isin dabaigh fhína ocus báitir innti é ac dul fúithi gach re n-uair ar omun na teined. Tuitig In tech ina chenn iar sin & loiscther cóic troighthi de & aincidh In fín a chorp gan loscadh ó shin amach. Ó thánicc In maiden arnamárach, tiaguid na clérich 'na agaidh .i. Masán & Casán & Crídan, & berid In ríg leó gusin mBóin & do-gniat a thonach indti. Do-roich dano Cairnech co n-a manchaib cuca faí sin & do-righnesein toirrsi mór ica écaíne & buí ac tabairt a thesta. Atbert: ‘Esbaidh mór do Érinn aniú Mac Erca .i. In cethramadh nech Is ferr ro thechtaidh Ére gan chlesaigecht & gan chumachta .i. Muirchertach mac Erca & Niall Noíghiallach & Conn Cétchathach & Úgaine Mór.’ 35 Saegal Meic Erca Is eól dam, ní bec mbliadan ria fégad ón aidche ro chin a chlí nó co ndechaid ar nefní. Deich mbliadna dó i tig In druad Saignen co n-ilar a buar, anfad mara ros fulaing Muirchertach In trén-chumaing. Dá bliadain dó i tig In ríg Muiredaig móir, maith a díl, co ndechaid fri brón cen brath darb imnedach Muiredach. Dá chert bliadain dó for beirt i tig Loairnd dó ag Eirc, do Muirchertach cen gainne, nó co nderna fingaile. Fiche bliadan 's a deich dó i mBretnaib, ní himargó, frisin ré sin ro theachtaig Saxain & slóg-Bretnaig. A cind deich mbliadan iar sin tinólaid, tenn In togail, Saxain Is Bretain cen brón dochum nÉrenn a tinól. Fiche bliadan dó co tenn i rígi thuaiscirt Érenn i foirb In athar ór gein Muiredaig móir meic Eógain. Ba ríg for Érinn uile Ua hEógain In t-ard-ruire cóic bliadna fiched cen chel nó gur gerrad a shaegol. S. meic E. Tógbaithir In corp le Cairnech iar sin dá breith co Tuilén dia adnacul ann. Do-rala Duaibsech .i. ben Muirchertaig dona clérchib iar sin & In corp eturru & do-rigneséin nuall guba móir toirsig & ro buail a basa & do-beir a druim iarum frisin mbile i nÓenach Réil & ro mebaid cró-maidm dia craide 'na cliab & fuair bás fo chétóir ann sin do chumaid a fir .Tucsat na clérig corp na rígna iar sin ma-róen & corp In ríg 37 conid ann asbert Cairnech: Duaibsech ben maith Meic Erca, claiter lib sunn a lechta, ingen ríg Connacht na clann ór gein Fergus Is Domnall. Cuirter Duaibsech fán ulaid, dursan a héc do chumaid, ingen Duach, claiter a fert co raib sunna chaidche a lecht. Cóic bliadna fiched dóib trell i n-ard-fhlaithius na hÉrenn nó gur chuir In ríg dár leth máthair a chloindi Duaibsech. D. Adnaicthir In rígan iar sin & claitir a fert. Adnaicthir didiu In ríg i fail In tempaill allatuaid & ro bí Cairnech ic tabairt teasmolta In ríg co n-ebairt In laídsi: Feart ríg Ailig biaid co bráth a Tuilén atchluinfe cách, for Sligid Asail co buan sunn fa chasaib na mór-shluag. 38Ba maith cech sligi re lind, Muirchertach hua Eógain fhind, ní thánic Érind cen fhell airdríg bud churthe 'na cheann. Trícha traiged airdi In fhir Muirchertaig 39aird-ríg Oilig, ní thicfa dá éis co becht. neach ro-shoisead a ríg-neart. Cóic traigthi fichet co fír tánic sunn do chorp In ríg, cóic traigthi ro loisced de nach ráinic fín na daibche. 40Giall ar éicin ní bia ag neach do shíl In ríg a hAilech, bid eagail In cech treib teind cen cob é bes for Érind. Éire mór don chléirech crín pecad Meic Erca do díl, is cian bus cumain rem lá beith ag fégad In fherta .F. Ó thairnic dona clérchib In t-adnacol do dénum co facadar chucu In óen-mnaí n-álaind n-édroicht, brat uaine co n-a chimais ór-shnáith impe. 41Léine do shída shoinemail impe. Do-riacht iarum mara rabadar na clérig & bennachais dóib & bennachsat didiu na clérig disi & ro airigset gné mbróin & toirsi fuirri & do-ratsad aichne fuirri conad hí ro mill In ríg ro bí Cairnech ic iarfaigid scél di & atbert: Innis dún do bunad, a ingen gan dubad, do-rignis ar pudar cid álaind do chorp; ro marbais ríg Temrach co n-ilar a theaglach tria gním n-uathmar n-olc. Innésat mo scéla ní dingén a séna, a chléirchiu co n-érgna, d'imlat ar mo chorp tabair nem dom anmain co n-érbur duib amlaid a ndernus co hangbaid for talmain na tor. Dá ndernasa, a ingen, faísidi na n-imned is aithrigi rind-geal mar atbéra sinn, logad do cach duine do-béram-ne uile ó aird-ríg na n-uile dia tuca féin ind. Innis Ro bátar na clérig iar sin ica iarfaigid di cúich hí féin nó cia a hathair nó a máthair & cia cúis do bí aice don ríg In uair ro mill sí mar siúd hé. ‘Sín m'ainmsi,’ ol sí, ‘& Sighi mac Déin meic Triuin m'athair, & Muirchertach mac Erca’, ol sí ‘ro marb m'athair & mo máthair & mo derbráthair & mo derbshiur i ccath Chirb for Bóinn & ro 44dicheann Sentuatha Temrach & m'atharda uile isin cath sin fós,’ conad ann asbert: Abair, a Shin, rád gan chair, tacair co fír cia h'athair, nó cía rot tógaib, a ben, nó cia 'gá fuil do muinntear. Ingen misi Shige sheing, do thuaith Temrach ós Bóind, ní chél foraib, rád co fír, tucusa sib i n-imshním. Muirchertach ro marb m'athair, ro roind mór fadb i cathaib, i cind Átha Cirb co-se frisi ráitir Áth Sige. Sigi ba suí i certaib cles do-rad sochaide i n-ainceas, a dingbáil i comland chruaid ní raibe i mBanba brat-ruaid. Nirb annsa duit t'athair féin iná Muirchertach hua Néill nocha tréicfed tú re lind, a ingen builig bláth bind. Atbélsa féin dia chumaid, ríg uasal iarthair domain, i cinta na n-imned tenn tucus for aird-rig Érenn. Do-rignius neim dó mo nuar do fhorraig ríg na saer-shluag, resíu do-neind beith a bus dursan ná'n éc do-chuadus. Ráithi damsa ma-lle fris nó co torchair i n-éislis, dia éis ní bíu co fada, atá dam, a mór-abba. Abair. Do-rigne a faíside iar sin do Chairnech & do-rigne aithrigi ndíchra co Dia, amail ro tecaiscead di, & do-chuaid do réir Chairnig & fuair bás fo chétóir and sin do chumaid In ríg & atbert iarum Cairnech fert do dénum di, & a cur fo thuind talman. Do-rigned iarum amail asbert in cléirech 45& dixit: Sín nírb inmain a dála gus In laithisea a táma, fuaramar a holc co fír do-rad sinn chaidche i n-imshním. Cuirter fa thalmain a cré, folaigter a cor cen ré, ní thánic a corp ná a clí nach traethfad ingen Shigi. Sige nír fher cen engnam i cind átha rob earlam, i Temraig nir maith a díl 'gá chliamain gur dígail Sín. S. Imthúsa Cairnig immorro do-rignesein frichnam mór for anmain Muirchertaig & ní thuc a hifernn hé. Do-rigne immorro In irnaigthe dianad ainm da tosach Parce mihi Domine, Deus Pater omnepoténs, Deus anime egrotanti & ro gab co grésach 47for anmain In ríg hí, co tucad a hifernn dó ainim In ríg. Conad ann sin táinic In t-aingel dochum Cairnig & atbert fris cip é no gabad co grésach In irnaigthe sin comad nimedach cen chunntabairt hé. Conid ann asbert int aingel na briathra sa: Cip é not gaba co dúr irnaigthi Chairnig na rún Iúdas Is measa ro gein ropad lór dá fhóirithin. Tucad nem do Mac Erca for h'irnaigthesiu festa, ní théit co bráth buidnech beann nech it relcib i n-ifernd. Cé dig neach uaithib do róim, mine thora In conair chóir, ní mesa a bus féin a díl agutsa ic átaid In ríg. Sechip cimid chaithes ní a tegdais cháid do chilli térnóbaid slán, buan In blad, gémad dorb sluag 'gá marbad. Atlochar do Chríst rom char aingel cáid icum fhégad, is é mh'airfided rém lind frecnarcus aingil aíbind. Cóic bliadna fichet iar cóir ó thánacas sunna ón Róim gus In aidchise im-ne ní raba cen chaí cip é. Cip é Conid aided Muirchertaig meic Erca conice sin amail ro indis Cairnech & Tigernach & Ciarán & Mochta & Tuathal Mael Garb gura scribait & gura lesaigit oc na clérchib naema sin ica chuimniugad do chách ó shin i-lle. Finit. Murchad Ó Cuindlis do scríb In lebarsa dó fén In bliadain tánaisti tháinic ríg Saxan a nÉrind & dul aisti fa essíd & uilc imda do dénum isin bliadainsi itir Gallaib & Gaedelaib, pláig choitchenn for daínib & ceathraib Érenn isin bliadain chétna &c.

https://celt.ucc.ie//published/G302026.html

G303000

Acallamh na Senórach

Unknown

Donnchadh Ó Corráin

1100-1200

Early Modern, Middle

EN, LA, GA

—

—

—

Ar tabhuirtt chatha Chomuir & chatha Gabra & chatha Ollurbha, & ar n-díthugud na Féindi, ro scáilset iar sin ina n-drongaibh & ina m-buidhnibh fo Eirinn co nár' mhair re h-amm na h-uaire-sin díbh acht madh dá óclách maithe do dereadh na Féinde .i. Oisín mac Find & Cáilti mac Crundchon, mhic Rónáin ar scíth a lúith & a lámhaigh, & dá naonmar óclách maraon riú, & táncatar In dá naonmar laoch sin a h-imlibh Shléibhe Fuait fond-scothaigh foithremhail co Lughbhartaibh Bána amach, risa n-abar Lughbhudh isin tan-so, & do bhádar co dubach do-mhenmnach ann re fuinedh néll nóna In oidchi-sin. 2. Is annsin adubairt Cailte re h-Oisín: ‘maith, a anum, a Oisín, cá conair no rachmais riá n-deóidh laoi d' íarraidh áighedechta na h-oidhchi so?’ ‘Ní fhetar ón’, ar Oisín, ‘ó nach maireann do shenaibh na Féinde & do shen-mhuindtir Fhind mhic Chumhaill acht triar amháin .i. misi & tusa, á Cháilti, & Cámha In bhanfhlaith & In ban-choimétaidh ro bhúi ac coimhét Fhind mhic Cumhaill ón uair fa macaem h-é gusin laithe a fuair bás.’ ‘Dligmít feis dithat na h-aidchi-so di’, ar Cáilte, ‘uair ní h-éiter a rímh ná a aisnéis In mhéit ro thoirbir In flaith-féindidh Find di-si do shétaibh & do mháinibh re taobh In treas sét Is ferr fuair Find riam do thabairt di .i. In t-Anghalach, cornn tuc Moríath ingen ríg mhara Grég do Fhind, & tuc Find do Chámha.’ 3. Ocus fuaradar feiss na h-oidchi-sin ac Cámha, & ro fhiarfaig díbh a n-anmanda, & ro indsetar di, & ro chái annsin frasa díchra dér, & ro fhiarfaigset scéla d' aroile ainn-séin, & táncatar iarsin isin teach leaptha ro h-órdaiged dóibh, & ro bhói In bhanfhlaith .i. Cámha, ac órdugud a cotach .i. núa cacha bídh & sen cacha dighi, do thabairt dóibh: uair rob aithnídh di-ssi mar do biadtái a samhla-sumh, & rob aithnidh di fóss In ní bud dáoithin d' Oisín & do Cháilti co menic roime-sin. Ocus ro éirigh sí co h-anmfhann étláith, & ro bói ac imrádh na Féinde & Fhind mic Cumaill, & táin(ic sí) tar imrád Oscair mhic Oisín & tar Mac Lugach, & tar chath (Gabra & aroile). Ocus ro mhuidh tocht mór orro-sumh uime-sin. 4. (Is annsin ad)ubairt Cáilte: ‘ní doilghi linde anois iná mar as éicin dúind In dá nónbar itamáit do deredh na muindtire móire maithi-sin do scaradh & do scáiledh ó chéile.’ Ro freacair Oisín sin: ‘dar mo bhréithir ámh’, ar sé, ‘ní fhuil indum-sa níth ná nertt ina n-deaghaid-sin.’ Ocus gérsat calma na fer-ógláigh ro cháisetar co dubach dobrónach do-mhenmnach maraon risin m-banfhlaith .i. re Cámha. 5. Tucad a n-daoithin dighi & míre dhóibh, & ro bhátar teora lá & teora oidchi annsin, & do cheileabairset do Chámha iarsin, & ro ráidh Oisín: Is toirrsech indíu Cámha do-rála i cind a snámha. Cámha gan mac Is gan h-úa do-rála conadh senrúa. Is andsin táncatar rompu assan bhaile imach aran fhaithche b-féraigh, & gníset comairle annsin, & as í comhairle do-rónad accu ann, scarad re chéile; & ba scaradh cuirp re h-anmain a scarad. Ocus do-rínset amhlaid-sin, uair do-chuaidh Oisín co Sídh Ochta Cleitigh, bhail a raibhe a mháthair .i. Bla inghen Déirc Dhianscothaig, & téit Cáilte roime co h-Inhdber m-Bic Loingsigh a m-Bregaibh, risi-ráidter Mainistir Droichit Átha isin tan-so .i. Bec Loingsech mac Airist i-torchair ann .i. mac ríg Rómán táinic do ghabháil Eirenn co rus-báidh tonn tuile ann h-é — & do Lind Fheic ar Bóind bhán-srothaigh, & tar Sen-Breaghmaigh bhudhes, & co Ráith Droma Deirc, áit i r-raibe Pátraic mac Alpraind. 6. Is annsin do bhói Pátraic ac cantain na canóine coimdheta, & ic etarmholadh In Dúilemhun, & ic bendachadh na rátha a roibhe Find mac Cumaill .i. Ráith Droma Deirc. Ocus at-conncatar na cléirigh dá n-indsaighi iat-sum, & ro ghabh gráin & egla iat roimh na feraibh móra cona conaibh móra leo, uair nír' lucht coimhré na comhaimsire dóibh iatt. Is and sin do éirigh In t-éo flaithemhnais & In t-uaithne airechais & In t-aingil talmaide .i. Pátraic mac Alprainn .i. apstal na n-Gaoidhel, & gabhus In t-esríat do chrothad uisci choisrictha ar na feraibh móra, uair ro bhúi míle léighionn do dheamhnaibh uas a ceannaibh conuic In lá-sin, & do-chuatar na demhna i cnocaibh & i scalpaibh & i n-imlibh na críche & ind orba uatha ar cach leath; & do shuidhedar na fir mhóra ina dheagaidh-sin. 7. ‘Maith a m' anum’, ar Pátraic ré Cáilte, ‘(cia) comainm thú, a ócláigh?’ ‘Cá(ilte) mac Crundchon mic (Rónáin) misi’, ar se, .‘i. mac óglaigh do muinntir Fhinn meic Cumáill mhé.’ Ro bádar (na cléirigh) ac ingantus mhór acá féghadh re tréimhsi chian, & ní roiched acht co tana a tháibh nó co formna a ghualand In bh-fer ba mó dona cléirchibh don fhir dhibh-sin & iat ina súidhi. 8. ‘Athchuinghidh dob áil lium-sa d' iarraid ortt, a Cháilti’, ar Pátraic. ‘Dá rabh ocum-sa do niurt nó do chumung sin do-ghébthar’, ar Cáilte; ‘ocus abair cidh edh h-í.’ ‘Topar fír-uisci d' fhagbáil inar b-fhocus annso, assa fhétfamáis tuatha Breagh & Midhi & Uisnigh do baistedh’, ar Pátraic. ‘Atá ocum-sa dhuit-si sin, a uasail & a fhíreoin!’ ar Cáilte. Ocus táncatar rompu tar cladh na rátha a(mach), & ro gab-sum lámh Pátraic ina láimh, & ní deachadur acht náoi sbáis ón dorus amach an tan it-conncatar In loch-tobar grinn glainidi ina fhiadhnaise, & ba h-adbal leo mét & reime In bhilair & ind fhochluchta ro bhói fair, & do bhói ac tabairt a thesta & a thuarascbhála, & adubairt Cáilte In laoidh ann: A thobuir Trágha Dhá Bhan álaind do bhilar barr-ghlan. ó ro tréigedh do chnuas ort nír' léiced fás dot fhochlocht, Do bric ód bruachaibh amach do mhucca allta i t' fhásach, doimh do chrega cháin sealga do láigh breacca broind-dearga. Do mhes ós bharraibh do chrand t' iasc a n-indberaibh th' abhann, álaind lí do ghas n-geghair a ghlas uaine fhoithremhail! Is uait do-chuadar In Fhiann dar' marbad Coinchend coimfhial, dar' cuiredh ár Féinde Find isin mhadain ós Maolghlind. Uait do-chuaidh Fathadh na fhledh ba laoch do fhuilnged imned, dá fhuair rath In talman toir dar' marbhadh i cath Chlároigh. Táinic ós cind In tobair Blaói ingen Deirc Dhianscothaigh gol ard con atha aicci dar' cuiredh cath Confaiti. A(r) marbadh chon ocus fer ar n-athchuma laoch láin-gheal co cuala glaodh Gharaidh ghlain adhaigh re taobh In topair. 9. ‘Maith’, ar Pátraic, ‘in táinic ár próind & ár tomhaltus chucaind fós?’ ‘Táinic ón’, ar Easpac Sechnall. ‘Roind ár próind’, ar Pátraic, ‘ocus tabair a leth don naonmur óclách mhór út, d' iarsma na Féindi.’ Is annsin ro éirghidar a espoic & a shaccairt & a salmchétlaidh, & ro choisricsat In biad, & tucait a n-éna & a n-íbair-lestair dá n-ionnsáighidh, & ro thó(mals)at a lór-da(e)thain bídh & lenna, amail ba les anma dóibh. 10. Is annsin adubairt Pátraic: ‘nár' maith In tigerna icá rabhuir-si .i. Find mac Cumaill?’ Ocus ro ráid Cáilti In formolad bec-so and sin: Dámadh ór In duille donn chuiris di In caill, dámad airget In gheal-tonn ro thidhluicfed Find. ‘Cia ro choimét sibh-si mar sin’, ar Pátraic, ‘in bar m-beathaidh?’ Ocus ro frecair Cáilte .i. ‘fírinde inár croidhedhaibh & nertt inár lámhaibh, & comall inár tengthaibh.’ 12. ‘Maith, a m' anum, a Cháilte’, ar Pátraic: ‘in rabhadar cuirnn náit copána naid bleidhidha búis & bán-óir isna tighibh a rabhais riam romhuind?’ Ocus freacrais Cáilte sin: ‘is edh do bhúi a tigh mu tigerna do chornnaibh: Dá chornn déc ocus trí cét do chornnaibh co n-ór ac Find, mar do éirghidís don dháil ba h-adhbhul a lán don lind. ’ 13. ‘Mun budh coll crábhaidh, & mun bud maindechtnaige urnaigthi, & mun budh tréigen acallmha rígh nime & talman dúind, ro bo gairit linn t' acallaim-si, a ócláich’, ar Pátraic. 14. Do bí Cáilte ac indisin na triath & na tigernadh aca rabatar, & ad-bert In láidh: Cuirnn ro bhátar a tigh Fhind is meabair linn a n-anmann, Macalla Is Grugán Gann Cornn na m-Ban ocus Adhmall. Macamh na Corn, Corn Aillbhi co n-ochtaibh aidbhli uile. acan t-sluag ó láim do láim moille a tráigh iná a thuile. Adharcán corn bói ac Diarmait do-beirthea a fialghoit do mhnáibh, ól dá fer déc fa chethair dar mo bethaidh ba h-é a lán. Dá chorn Mhic Lugach In láich Órsholus, Odhrán ind Óir, Órsholus inmain fer forlán scarad neach re comrádh cóir. Mar do éirgimís don comhól i teghlach Find ba h-árd bladh Mac Alla am láim-si budhéin Múdhan ac Diarmait rom-char, Grugán a láim Fhind na Féinde a corn féine a láimh na m-ban. Deoch dá fichet a Mac Alla deoch trí fichet Corn na m-Ban, deoch ceithre fichet a Mudhán deoch cét laoch a n-Grugán ghlan. Caingasta corn Oscair áin is leis do éirgeadh don dáil ba mind súla slóigh tar ler ris ro tibed mór n-ingen. Leascach ba lór a áille corn Aillindi co n-áine. Find ro tidluic dá bélaibh a laimh Gotháin gheil-méraigh. Iarla ba lór a shuarca do cuiredh na caomchu(arta) Find do-rat i tigh n-ola do Dhubán mac Dubnóna. Fer Uaine corn do bhí ac Finn do-beirmís linn tar gach lear dá m-beth ac ól nír' bho dithat do bhiad ól trichat fer. Is é lugha bhói 'nar comól a meic Chalpuirn i tam tigh Fer Tuillidh corn Glais meic Gathail a luagh agaibh nocon fhil. Dobrón re feruibh ba cáidh corn meic Rethi co mór-ghráin misti leo beith i tigh Fhinn in tan no bithea i Cromghlind. Brec Derg ba mór a chaire corn Cháilte go caemh-glaine, uime tuc Finn In tres trén 'na torchuir Lughaid trí rém. Cend Áluinn corn rígh Alban ris téighmís far dul fedha, corn In ríg-fheinnid Rónán as n-ibhmís mórán medha. Fer mar Finn ní thic cu bráth ní thabuir fáth ar foghlaibh, rí ar doman 'gá m-beth a muirn nír' shamuil cuirn da chornaibh. 15. ‘Ad-rae buaidh & bennacht, a Cháilti!’ ar Pátraic, ‘as urgairdiugud menman & aicenta dhúin sin. Ocus innis óirscél ele dhúin.’ ‘Inneosat ón’, ar Cáilte, ‘& abuir gá scél Is áil duit.’ ‘In rabatar eich nó echrada acuibh isin Féin?’ ‘Do bátar immorro’, ar Cáilte. ‘. LLL. serrach aen-lárach & aen-eich.’ ‘Cánas ar frith sin?’ ar Pátraic. ‘Adér frit a fhírinne, a anum’, ar Cáilte. 16. Oclách do búi ac Finn .i. Artúir mac Benne Brit, & ba h-edh a lín, trí naenbair. Ocus do-rónad sealg Benne h-Edair le Finn, & ba tuillmech toirtech In t-shealg-soin, & do scáilset dá conuibh & do shuidh Finn i Carn In Fhéinnedha idir Beinn Edair & muir, & ba maith lais a menma ag éisdecht re raibchedaigh na n-dam n-díscir n-dásachtach ic á luath-marbadh do chonúibh na Fénne. 17. Is ann do-rala d' Artúir mac Benne Brit beith ic coimet in mara idir an (fi)adach & muir cu nach snáimhdís In (damhrad) uatha; & mar do bhí Artúir amuich i cind In chuain at-connaic trí coin do chonuib Finn .i. Bran & Sceolaing & Adhnuall. Ocus as í comairli arar' cinn Artúir mac Benne .i. é féin & a trí nónbair d' imthecht tar muir & na coin-sin do breith leis 'na tír féin; & do críchnaiged In comairle-sin. Dóigh ámh do-chuatar-som tar muincinn mara & na trí coin-sin leo, & ro gabsat cuan & calad ac Innber Mara Gaimiach i crích Breatan, & tiagait a tír, & lotar rompa co Sliabh Lodáin meic Lir, & do-rónad sealg In t-shléibi-sin acu. 18. Dála na Fénne iarsin, tairnic leo a bh-fhiadach & a bh-fian-choscar do dhénam, & ro ghabsat longport ag Beinn Edair meic Etghaeith In féinnedha, & ro h-áirmhit coin tighi Find annsin amail ba gnáth aca; & ba h-imdha a coin-sium, amail at-bert an file: Airim craeibhi ar connuibh Finn cona chuanairt bláith bhith-bhinn, trí cét gadhar, comhull n-glé ocus dá cét gaidhrine. 19. ‘Ba mór do dháinibh icá rabhutar sin’, ar Pátraic. ‘As fír ámh duit-si sin’, ar Cáilte, ‘ór ba h-é so In lín no bhídh i tigh Finn’: ‘Trí coecait ro búi i tigh Finn do tháisechaib Fiann fír-grinn is trí cét gilla n-grádha dá chét dalta dingbhála.’ 20. Ar n-áirimh na g-con fríth móir-esbaidh forro .i. Bran & Sceolaing & Adnuall, & ro h-indised d' Fhind: ‘Sírter’, ar sé, ‘trí catha na Féinne.’ Ocus gia ro siredh ní fríth na coin. Is annsin tucad loing-shithal bán-óir cum Find, & ro nigh a ghnúis rígda, & tuc ordain fó a dét fis, & do faillsiged fírinne dhó, & adubairt: ‘Ruc Artúir mac righ Bretan bhar coin uaibh, & toghuidh nónbar do dhul dá n-iarraidh.’ Ocus ro togad amlaid, & ba h-iat so a n-anmanna .i. Diarmaid mac Duinn, meic Donnchada, meic Dhubáin, do Ernaibh Muman andeas, & Goll mac Mórna. ‘In mac rígh Goll’, ar Pátraic, ‘nó in mac ógláich?’ ‘Mac rígh’, ar Cáilte: & at-bert: Mac Taidg meic Mórna don Muig meic Faeláin, meic Feraduigh, meic Fiacha, meic Airt don Mhuigh meic Muiredhaig, meic E(oghain). 22. ‘Ocus Caol Cródha cét-ghuinech ua Nemhnain (.i. cur) conáich co neimh ro bhúi ac Finn, & ba h-í so neimh ro bhái fair: ór nír' dhibraic a lám urchar n-imroill riam, & nír' fuiligh a lám ar dhuine riamh mín bud marb acedóir nach bhud marbh ria cinn nómaide, & ní thainig a tig iffirn riam cech duine ro muirbfed. Ocus Oisín mac Finn In té nár' ér duine riamh acht gu m-beth cenn re caithimh neich aigi & cosa re h-imthecht’ ‘Is mór In teisd sin, a Cáilti’, ar Pátraic. ‘As fír cidh sin’, ar Cáilte, & adubairt: Nír' ér Oisín duine riamh im ór ná im aircet ná im biadh, ní mó do chuinnigh ní ar nech gémad inn-rígh a oinech. 23. ‘Ocus Oscar mac Oisín .i. In mac rígh ba ferr lúth & lámach ro bái a n-Érinn, & Ferdhoman mac Buidhbh Deirg meic In Daghda, & Raighne Roisclethan mac Finn, & Caince Corcairderg mac Finn, & Glas mac Eincherda Bera, & Mac Lugach lám-echtach, & misi féin’, ar Cáilte. ‘Ocus ba h-í ar cétfuidh dhin féin, a naemh Pátraic, co nach raibhi ó Theprofháne co Garrdha na n-Isperda a n-iarthar in domain ceithre cét laech nach dingébhmais a láthair chatha & chomlainn. Óir ní raibhi guala gan gel-sciath, ná cenn gan cathbarr, ná des-dorn gan dá manáis móir-leabra co suainemaib lín lan-chadait a foscadaib na crand. Ocus luidh-sium romhainn fón réim-sin co ráncamar Sliabh Lodáin meic Lir, & nír' chian dúin ann co cualamar dluth-chomhrád na bh-fer ag dénam shealga ar In muigh.’ 24. Dála Artúir meic Benne Brit, do eisidh ina dhuma shealga annsinn cona mhuintir. Indsaighter linne iat co h-athlamh & ro mharbhsam muintir Artúir uili, & iadhus Oscar a dá láimh um Artúr & ainices h-é, & tucsam ar trí coin lind. Ocus déchuin ro dhéc Goll mac Mórna secha con-faca In t-ech bocóidech dubh-ghorm co srian co cumdach óir fria, & In décsain ro dhéc dá láimh clí con-faca In n-ech n-donn n-dóghabh(á)la & srian línaidi láin-geal d' airget aith(legtha) fria co m-béilgibh óir fris, & g(abus) (G)oll In t-each-sin & cuiris h-í i láim Oisín, & cuiris Oisín i l-láim Dhiarmada í Dhuibhni, & táncamar romuinn iar m-buaidh coscair & commáidme, & cinn na trí naonbar linn, & ár coin & ár n-eich & Artúir féin a láim lind, co Beind Éadair meic Éatgáith an fhénneda, & tangamar assidein co h-airm i m-búi Find, co Senmagh n-Elta n-Edair. 25. Ocus táncamar isin pubaill i raibhe In rígh-fheinnid, & at-bert Cáilte: Do-ratsamar Artúir linn co n-derna a cura re Finn cur'ba óglách d' Fhinn iar soin cusin laithi luid d' écoibh. 26. Aincemaid Artuir 'arsin & marbmait a muintir, & tucsam in dana n-ech-sin d' Fhinn .i. In feir-ech & In bain-each, & is da síl-sin do bhí echradh na Fénne uili, ór nír' chleachtsat eich co sin. Ocus ruc In bain-each ocht tairberta & ocht serraig gacha tairberta, & tucadh do dronguibh & do dheg-dáinib na Fénne na serraigh-sin, & do-rónta carpuid acu iarsin. 27. ‘Ad-rae buaid & bennacht, a Cháilti!’ ar Pátraic; ‘ocus innis dúin anmanna na triath & na tréin-fer icá rabhadar na h-eich-sin.’ Conad ann as-bert Cáilte ocá innisi: Aithnid damh eich na Fénne gibé adéradh re chéle in uair thicedh In sluag seng co h-aenach Tailltenn taeibh-sheng. In Coinchenn Eochaid meic Lir In Aignech Diarmada dil, In Coscrach Fhinnchaid na g-cath In Gormlasrach Meic Lugach. In Badhbh ac Mac Lugach lán Érim Cruthach ag Conán, Ben Mhanann tucadh tar muir do bí ac Finn Bhán ua Breasail. In Éachtach Oscair co n-ádh In Dubluirgnech ag Dubán, Mídach Mairg ic Scal fo caill is Fer Baeth ag Mac Sidhmaill. Francán ocus Lúth Re Srian dá ech tháisigh scuir na bh-fhian Lúth ac Scuirín, codhnaibh gal is Francán ac Dub Druman Gerr In Óir, Gerr In Arcait maraen do cinndís carpaid, dá ech do bhí ag Aillmi ann ag ingin aird-rígh Eireann. Dub Esa Is Dubh Thuinne dá ech Aenghuis Angluinne, Cáilti Is Oisín amach maraen téigdís gach n-aenach. Each Guill meic Morna don muigh fer fairi do b(úi) a Maenmhuigh, tan do-léicthe ar sliabh nó ar muigh fá comhluath r(e gaeith) n-erruigh. Each dá nach dechaidh ní riamh do coin (ná do mhíl) ná d' fhiadh Concenn do bhí a(c Finn na fledh) tucad a tíribh Saxan. An Glas Gaillmhe, mór In midh ferr ná cét ech a h-aenor do bhí ac Finn In crotha buain a m-brollach gacha mór-shluaigh. Ceatra fichit Is dá chét ocus míle, nocha bréc, d' fheruibh trí nech fáth co lí a marc-shlúag Fhinn Almhaini. 28. ‘Ad-rae buaid & bennacht, a Cháilti!’, ar Pátraic: ‘as gairdiugud menman & aicenta dúin sin acht min bhudh coll crábaid, & min bhudh maidnechtnaighi urnaigthi, & min bud trécon etarmolta In Coimdedh dhúin é.’ 29. Ocus do bhátur annsin co táinic maden arnamárach, & gabais Pátraic a eirredh uime, & táinic ar In faithchi amach, & trí fichit sacart, trí fichit sailmchétlaid & trí fichit naeim-escub 'na fharrad ac silad creidmhe & crábaid sechnón Eirenn. Ocus do-riachtadar a dhá aingel fhorcoiméta cum Pátraic annsin .i. Aibelán & Solusbreathach, & fiafraighios dibh In budh móid le rígh nime & talman beith do-som ag éisdecht re scéla na Féinne. Frecrait na h-aingil do-som co comnart cubaidh: ‘A anum, a naeim-chléirigh!’ ar siat, ‘ní mó iná trian a scél innisit na sen-laeich út ar dáigh dermait & dichuimhne orra. Ocus scríbhthar na scéla-sin let-sa i támlorguibh filed & i m-briathraibh ollaman, ór budh gairdiugudh do dronguibh & do deg-dáinibh deridh aimsire éisdecht frisna scéluib-sin.’ Ocus do imthigset na h-aingil uada iarsin. 30. Is and sin do-cuas ó Pátraic ar cenn Cáilti, & tucad dá innsaigid h-é In nónbar óclaech do bí, & ba h-iat so a n-anmunna .i. Failbhe mac Flainn, & Eogan Airmderg mac rígh Ulad, & Flann mac Fergusa, mac ríg Cenéil Conaill, & Conall Coscarach mac Aengusa, mac rígh Connacht, & Scannlán mac Ailella mac ríg Osraigi, & Baedán mac Gairb, mac ríg Corco Duibne, & Luaimnech mac Linn, mac ríg Érna Muman, & Aedh Lethderg mac Eogain, mac rig Tuadhmhuman, & Failbe & Uancenn dá mac rig Dháil n-Áraidhi atuaidh, & Fulartach mac Finghin, mac rígh tuath m-Breg & Midhi. ‘(In) b-fhedubair cidh fa tucad dom acallaim sib don (chu)r-so?’ ar Pátraic. ‘Ní fhedumar immorro’, ar Cáilte. ‘Ar dáigh cu ro shléchtadh sibh do soiscéla rígh nime & talman .i. In fír-Dia forórda.’ Is annsin tucad tonn baitsi Críst tairsibh ac Pátraic, ag cinn baitse & creidme bh-fer n-Eirenn. Is annsin tuc Cáilte a láimh secha i comhraid a scéith, & tucustar lia druimnech derg-óir don ór ór-lasrach tíri na h-Araipi a rabutar trí cóecait uingi, do Pátraic ar baisted in nónbair do bhí. ‘Tuarastal déidhinach na flatha Finn dam-sa sin’, ar Cáilte: ‘do raith mh' anma-sa & do raith anma In rígh-feinneda duit-si, a Phatraic.’ Ocus Is ed do ghabhudh In lia do Phátraic, ó bhárr a meoir medhóin co mulluch a ghualann, & do bhí ferchubut ar lethet & ar reme innti, & do cuired In t-ór sin ar find-cheolanuibh tráth In Táilcinn & ar saltrachaib & ar lebraib aithfrinn. 32. ‘Maith, a anum, a Cháilte’, ar Pátraic: ‘gá sealg Is ferr fuarudar In Fhiann riamh a n-Eirinn nó a n-Alpain?’ ‘Sealg Arann’, ar Cáilte. ‘Cait a b-fhuil In ferann-sin?’ ar Pátraic. ‘Idir Alpain & Cruithentuaith’, ar Cailte, ‘ocus trí catha na Féinne teighmís-ne innti i laithi mís trogain risa ráidhter in Lugnasadh, & do-gheibhmís ar lór-daethain sealga ann no gu n-gairedh In chái do barruibh biled i n-Eirinn, & binne iná gach ceol éisdecht re binn-ghothaib a h-énlaithi ag éirghi do thonnuibh & d' aireraib na h-indsi .i. trí coecait ealta bítís 'na timchill co taitnemh gacha datha idir gorm & uaine & glas & buidhi.’ 33. Ocus do ráidh Cáilte In láidh: Arand na n-aighedh n-imdha tadall fairge re a formna, ailén a m-biadhta buidhni druimne a n-dergthar gái gorma. Oighe baetha ar a bennuibh monainn mhaetha 'na monguibh, uisce fuar ina h-aibhnibh mes ar a dairgibh donnuibh. Milchoin innti Is gadhair smera Is airne dubh-droighin dlúith a fraigreadh re fedhaibh doimh ac deghail 'má doiribh. Díghlaim corcra ara cairrcibh fér gan locht ara learguibh, ós a creacaib cain cumhdaigh surdghail laeig, breaca ac bedhgaigh. Mín a mag, méth a muca suairc (a guirt, scél as creidte), a cnó ar barraibh a fidcholl seoladh na sith-long seice. Aibinn dóib ó ticc soinenn bric fá bruachaibh a h-abunn, freagrait fáilinn má finnall áibinn gach inam Árann. 34. ‘Ad-rae buaid & bennacht, a anum, a Cháilti!’ ar Pátraic: ‘is tairisi linn do scéla & tú fein budhesta.’ 35. Is annsin ad-connuic Pátraic dúnad & degh-árus uaid budhdes gach n-dírech. ‘Cia In baili úd, a Cháilti?’ ar Pátraic. ‘Baile Is uaibrecha i rabadhus a n-Eirinn ná a n-Albuin sút’, ar Cailte. ‘Cia do búi ann?’ ar Pátraic. ‘Trí meic Luigdech Mind meic Aengusa .i. tri meic rígh Eirenn. Ruidhi & Fiacha & Eochaid a n-anmanna.’ ‘Crét tuc dóibh-sium In maithius mór sin?’ ar Pátraic. 36. Fecht n-aen dá táncatar d' agallaim a n-athar co Fert na n-Druadh fria Temhraig aníartúaid, ‘Cán asa táncubair, a óca?’ ar sé. ‘A h-Echlais Banguba andes’, ar siat, ‘a tigh ar m-buime & ar n-aide.’ Ocus ro batar édaighi ligda lenn-maisecha umpu & bratt uaine imón mac ro bo shine dib .i. im Ruidi, & bratt corrtharach d' olaind examail Tíri Tairngiri im Fiacha, & faideran fir-gorm im Eochaid co cimais airgid aen-gil ina timchell, & delg óir isin brut ósa bruindi ‘Cidh ro imluaidh sibh, a oca?’ ar rí Eirenn. ‘d' iarraidh críche & feruinn ort-sa’, ar siat. Do bhí In rí 'na thosd re h-edh & adubhairt: ‘Ní h-athair’, ar sé, ‘tuc crích na ferann dam-sa, acht mu rath féin & mo ruithendacht, & ní thibér ferann dáibh-si, acht cosnaidh féin ferann dáibh.’ Is annsin do éirghedar-sum eirghi athlaim aein-fhir, & tangatar rompa go faidhchi In Brogha braenaigh brecc-solais & do eisetar ann gan nech ina bh-fharrad. ‘Cidh as comairle libh anocht?’ ar Ruidi. ‘As comhairle linn’, ar a bráithri, ‘troscad do dhénam re Tuatha Dé Danann re rath críchi & forba & ferainn & re maithius máineach mór-adhbhul d' fagbáil uatha.’ Ocus nir' chian dóibh annsin co facadar in t-óclách suairc sidhamail da n-innsaigid. Ulcha deghgablach dond fair, folt find-clechtach fororda 'sé buidi bocc-álaind tar a formna siar sechtarda, & cael-snaithi óir ic cengal an fuilt indfada fororda ardaigh nach gluaisiud In gaeth gailbech guibelta finda fa rosc na fa radarc. Assa find-airgit ima chois, & In cos tecmad re talmain dó Is uimpi ro bui In t-assa, & ní benadh a cruindiucc don rindiuc .i. a drucht do barr an feóir. Bennuighis do macuibh rígh Eirenn & frecrait-sium fón samhla cétna. ‘Can duit, a ógláich’, ar iat, ‘ocus can as tice?’ ‘Asin Brugh braenach breac-sholus i comhfhocraibh dhúibh’, ar in t-óclách. ‘Carsat comainm, a ócláich?’ bar iat-somh. ‘Bodhbh Derg mac (In D)aghda misi’, ar sé; ‘ocus ro foillsigedh (do) (Thuathaib Dé) Danann bar tiachtuin-si do throscad sund anocht re ferunn & re mórrath d' fagbail, & ticidh leam-sa, a ócu.’ Ocus do éirghedar a n-aein-fhecht, & do-chuadar isin m-Brugh, & tucad a cathair grind glainidi ar laech-lár in t-sídha iat, & tucadh próinn dóibh, & nír' chaithset. Do fiafraig Bodb díbh cidh um nár' chaithset biad. ‘Rí Eirenn’, ar siat, ‘ár n-athair féin, dar n-éra um crích & um ferunn, & ní fhuil acht dá airecht chudrama a n-Eirinn .i. Meic Míled & Tuatha Dé Danann, & táncamar-ne d' innsaigid In dara h-airecht díb-sin .i. sib-si’. 37. Is annsin at-racht Bodb leisin m-beind m-blaith m-buabaill bai ina laim: ‘Táíí uile’, ar sé, & ro táíetar lucht In t-sídha uile co tái tostadhach, & ro taiscit a cuirnd & a copana & a m-bleidedha ban-óir & ban-airgid; & do-chuadar Tuatha Dé Danann a comhairle, & as é ba h-uaisli & ba h-uiregda isin comairli-sin .i. Midhair Mongbhuidhi mac In Dagda, & adubairt: ‘tabraidh trí mná dhóibh-súd’, ar se, ‘ór Is ó mhnáib do gabar rath nó amhrath.’ Ocus tucadh trí h-ingena Midair dhóibh .i. Doirenn & Aiffe & Aillbhe. ‘Abair, a Bhuidhbh’, ar Midhair, ‘cidh do-bérthair dóibh sút?’ ‘Adér’, ar Bodb, ‘. LLL. mac rígh atámaid isin t-sídh-so : tabhar .LLL. uingi do derg-ór ó gach mac rígh díbh-sin dóibh.’ ‘Ocus .LLL. édach uaim-si dhóibh’, ar Bodb, ‘co saine gacha datha.’ ‘Ascaidh uaim-si dhóib’, ar Aedh mac Aedha na n-amsach a Cnuc Ardmulla amuich don muir, risa n-abar Rachlainn isin tan-sa .i. macam Tuath Dé Danann sin. ‘Corn & dabhuch uaim-si dhóibh’, ar sé, ‘& In dabuch do línad d' uisci eochar-ghorm, 2 & do-ghéna midh so-óla so-meascda de, & saile serb-dhomain do chur isin corn do-ghéna fín acétoír dhe.’ 38. ‘Ascuid uaim-si dhaibh’, ar Lir Sídha Finnachaidh, ‘. .i. .LLL. cloidhim & .LLL. sleg seimnech sith-fhoda.’ ‘Ascaid uaim-si dhóibh’, ar Aengus Óg macIn Dagda ‘.i. dúnad & dingna & baili rígda rómhór co sonnaighib sith-árda & gu n-griananaib gleorda glainidi & co tighibh rinn-radharcacha rómhóra isinn inad bus áil dóibh .i. idir Ráith Chobhthaigh & Temhuir.’ ‘Ascaid uaim-si dhóibh’, ar Aine ingen Modhuirn, ‘.i. ban-chóic atá acum, & geis di nech d' éra fa bhiadh, ór do-ghébha ní mar do-bhéra u(aithi).’ ‘Ascaid uaim-si dhóibh’, ar Bodbh Derg: ‘arpeit(idh) (maith atá acum .i.) Fer Tuinne mac Troghain a ainm, & ruidhbh 'arna ruachtad, & mná re gúr-lámnad, & mílidh arna moch-ledrad do choideldais frisin ceol sirrechtach do-ghní, & ní mó as airfitid don dúnad a m-bí inás do lucht na criche uime!’. Ocus do bhátar re teora lá cona n-oidhchibh isin t-síd. 39. Ocus adubhairt Aengus riu trí h-abla Aifi a Fidh Omna do breith leo .i. abhull fo bláth & abull ac tuitim a blátha & abhull abaigh; & do-chuadar cum In dunaid iarsin, uair ro bai urlum fa comair é, & do bátar .LLL. bliad(an) and no gu n-dechaid díth arna ríghaibh-sin, & do-chuatar ar cúla chum Túaithe Dé Danann tréna cleamhnus & trena caratrad & do ansat ann ó sin amach, & Is é-sin In dún do fhiarfaigis dím, a Phátraic, ar Cáilte. Cáilte cecinit 40. Trí thuili ticed a dún Árd Ruidi, tuili ógán, tuile ech tuile milcon mac Luigdech. Trí ceolu ac ríghuibh seghda ar sodhain. ceol crot, ceol timpán co m-blaidh dórd Fir Tuinni meic Troghain. Trí gáire bidh ann gan uair fa terca, gáir ceathnata dá faidhchi gáir graifni ocus gáir erca. Trí gáire gáir a muc dronnmhar n-degha, gáir a shluaigh ós blai bruidhne gáir muirne Is gáir mheadha. Trí cnuasa bítís ann uas a slatuibh, cnuas ac tuitim, forumh n-gnáth cnuas fó bláth Is cnuas abaigh. Trí meic for-fhácuibh Lugaid gersat rulaidh a bh-fheadma, Ruidi mac Luigdech Lethain. Echaidh Is Fiacha ferdha. Do-bhér-sa teisd ar Echaidh nach dechaidh traighidh madhma, ní bídh gan airfitiud gnáth ní bidh tráth gan ól corma. Do-bér-sa teisd ar Fhiachaig gérsat rulaidh a fhaghla, nocha n-ebert guth bud ró is ní bhídh budh mó calma. Do-bér-sa teisd ar Ruidi cus' ticdís na trí thuile, nar' érustar nech um ní is nár' iarr ní ar dhuine. Tricha ruirech, tricha triath tricha nia ba forumh rí, ba h-é lín a slúaig cétaig tricha do chétaib fa trí. ‘Ad-rae buaid & bennacht, a Cháilti!’ ar Pátraic: ‘as urgairdiugud menman & aicenta dhúin sin.’ Ocus nír chian dóibh (ann co) facadar In t-aen-óclách andes gach n-direch dá n-inn(saigid co n-degh-éc)usc. Brat corcra uime, dealg óir isin bhrut, (léine d)o shída bhuidi re grian a chnis, urtlach do chnóibh corra cenn-bhuidhi & d' ubluibh áille ór-bhuidhi leis, & cuiris ar lár a fiadhnaise Pátraic. ‘Can asa tucais In cnuasach, a mhacáim?’ ar Pátraic. ‘A Fidh gég-áluinn Gaibli’, ar esium. ‘Carsat comainm-siu, a ógláich?’ ar Pátraic. ‘Falartach mac Ferghusa misi’, ar sé. ‘Cidh as duthaig duit?’ ar Patraic. ‘Ríghi Tuath m-Breg & Midi & Déisi Temhrach as dual damh’, ar In t-óclách, ‘& foghlaid & díbercach mhé.’ ‘Cia ar a n-déne foghail?’ ar Pátraic. ‘Derbbráthair damh féin, Bécan mac Fergusa.’ ‘Do dhuthaig duit co gairit’, ar Patraic. ‘Forchenn air, a naeim-chléirigh’, ar an t-óclách. ‘Isin bliadain a tám’, ar Pátraic: ‘can asa tucais in cnuas?’ ar Patraic. ‘Ro fedar-sa ám’, ar Cáilte, ‘cáit asa tucad: is a Ros meic Treoin a Fidh Gaible anall, & lubh-ghort sealga h-é do bhi ag óglach grádha d' Finn mac Cumaill .i. Mac Lugach láidir láin-échtach.’ ‘Maith a anum’, ar Pátraic, ‘is annsin atá fer gráda dom muinntir-se .i. Cessán mac ríg Alban, & sacart méisi dam-sa h-é.’ ‘Lubh-ghort sealga don Fhéinn sin’, ar Cáilte. & In trath ticedh dochma shealga don Fhéin idir Eirinn & Albain do gheibhdís a n-daethain sealga re teora la & re teora aidche a Ros meic Treoin. 42. Cáilte cecinit: Cluain Cesáin ro clos amach cus' tathaighedh Mac Lugach, ba Ros meic Treoin, forumh n-grind fria ré thuidechta In Táilcinn. Gidh cantar na sailm fa sech i Cluain Cesáin na cléirech, do-connac In cluain creamhaig fo damraid rúaid róireabaig. Gé atá léighenn uas In linn do bhí tan nár' bhó toillcill, ba fót abla Is snáma a sruth adhbha cána In chluain chreamuch, Táinic In tarrngairi áigh táilginn treabsat Clúain Cesáin, adubairt Finn fial failgech cumadh neimhedh naem-ainglech. Menic sinn 's ar coin fa sech a n-diaidh dhamhrad n-óc n-uaibrech ar laeich ar n-gadhair co h-uain ac faghail um an caemh-chlúain. Tri fichit rigan gu recht bátar acum i n-aoin-fhecht, do-ghnínn a leasa uili fa mé an cleasach cluannuidi. 43. ‘Gá trath do ló ann anois?’ ar Pátraic. ‘Is fogus d' adhaigh ann’, ar Beneoin. ‘In táinic ar proinn fós cuca(inn?)’(ar Patraic). ‘Ní tháinic ón’, ar Beneoin. ‘A anum, a naem-Pádraic’, ar Fulurtach mac Fergusa, ‘do-bherainn-se eolus duit In bhaili i fhuighbhithea proinn & tomultus anocht.’ ‘Cá h-inad sin?’ ar Pátraic. ‘I tigh Becain mu bhráthar féin a tuathaib Breg & Midhe.’ 44. Ocus luidhset cléirigh roim Pátraic co tech Bécáin, & ailis Beneoín feis air, & Is amlaid ro bói sein, & ocht fichit finn-airge aigi, & érais um biadh iat. Ocus táinig Benén & na cléirigh ar cúl, & indiset scéla do Phátraic. ‘As ced limsa’, ar Patraic, ‘a bh-fhuil aigi-sium do chrudh & do mhuinntir gan élaithech a m-bethaidh amárach dhíbh’, & ro fírad an ní-sin, ut dixit Patricius: Becan ní rab ilar a tredan, oiret rabh grian ar deiseal ní rab seiser d' óibh Bécán. 45. Is annsin ro shluic In talam uili a n-aein-fhecht Becan cona mhuinntir & cona mhaithius idir mhíl & duini. ‘Feis dithat na h-aidhche anoct uaim-si duit, a naeim-chléirigh’, ar Fulartach mac Fergusa, ‘.i. nái m-bai fichit atá ac biathadh mu ceitheirne acum anallana ar fogail & ar dibfeir(g).’ ‘Rígi uaim-si duit-si ó mhedhón lái amárach’, ar Pátraic, ‘& dot' shíl ad' deghuid no gu ticthe risin eclais.’ Ocus do cuired Becan a talam mar sin, & dofuc Patraic rígi d' Fhulartach. Conidh Díth m-Bécain ainm in sceoil sin. 46. Is and sin ro fhiarfaig Pátraic do Cháilte: ‘ga lín m-bráthar do bhi ac Finn?’ ‘Do bátar dá bráthair aige’, ar Cáilte, ‘ocus nírb' urdrucu Find innait .i. Fithal & Cithrumach.’ Cailte cecinit: Diamair ar senchaidi sund na trí meic do bhi ag Cumull, Finn ocus Cithramach den ocus Fithal na b-filed. 47. ‘Cia dhar' Mac Lugach ro fhiarfaiges díd aréir?’ ar Pátraic. ‘Robudh ceist ar neach eli sin’, ar Cáilte, ‘& ní h-edh orum-sa. M(ac) do Daire Derg mac Finn’, ar Cailte, & do Lugaig ingin Fhinn .i. ingen dílius aindílius do bhí ac Finn, & tucsat in bantracht uili luighi cor' ingen dilius d' Finn h-i, & do comraic a derbbráthair féin ria iar n-ól (cor)ma i Temhair Luachra, & do-rindi In mac-sin ria .i. Mac Lugach, & ro bí co cend nái mís torrach and, & tancatar bressa brighi & ella do h-indsaighid, & rucustar gein meic ann, & In adaig rucad an mac táinic Finn & tri catha na Féinne don bhaile, & athair In mheic .i. Daire Derg, co Temhair Luachra, & do h-indisedh dhoibh sin. ‘As gáine leam’, ar Finn, ‘ór as mac rucad ann, & da mad ingen ro budh olcc a breith di-si dá derb-bráthair.’ 48. ‘Adrae buaid & bennacht, a rígh-fhéinnid!’ ar cách. ‘As buadhach In t-ainm tucuis air .i. Gaine.’ Amail as-bert In fili: Gaeine ainm Meic Lugach luinn Daire a athair ós gach druing, Cú Muighi ainm Meic Rethe Briuin a athair Dairethe. 49. Tucadh a n-ucht Finn In mac iar-sin, & tuc Finn i n-ucht Moingfhindi ingine Dubáin .i. bain-céle d' Finn, & as í ro thócaib ocht cét sciath-armach don Fhéinn, & ro ail In mac-sin cur' bha slán a dhá bliadain déc, & tuc a dhaethain airm & éidid dho ann, & táinic roime co Carraic Chonluain, cu cenn Sléibi Smóil meic Edleacair, risi n-abar Sliabh Bladma aniu, airm i raibhi Finn & In Fhian, & táinic a b-fiadnaisi na flatha Féinne, & ferais Finn fir-cháine bh-fháilte fris, & do-rindi In mac a coraigecht & a mhuinnterus re Finn & tuc a láimh i laimh Finn, & do bhí re bliadain isin Féin, & do-righne lisdacht mhór risin Féin in bliadain-sin, & ní mó iná fine naenbair don Fhéin ro soichedh (do) ghuin muicci nó fhiadha ocun gilla-sin, re taoib bhuailti a g-con & a n-gillanraidi. 50. Is annsin tángatar In Fhiann cu Ros In Fhéinnedha ar brú Locha línide Léin tes, & ar rochtuin do trí cathuibh na Fénne conuice sin do-rónsat casait Meic Lugach re Finn. Ocus adubratar trí catha na Féinne: ‘Do rogha duit, sinne acut nó Mac Lugach a aenar.’ Is annsin tucadh Mac Lugach d' agallaim Finn, & do fhiarfaig dhe: ‘Maith a anum, a Mheic Lugach’, ar Finn, ‘gá h-olc dor(ignis) risin Féin In tan atá do miscais aco uili?’ ‘Do-beirim dom bréithir’, ar sé, ‘nach fedur a bh-fhochuinn munub olc leo imad do lúid nó lámhuigh do dhénamh damh-sa etarra.’ 52. Is annsin tuc In flaith-féinnid comhairle do Mac Lugach. & do bhí buaidh ara chomhairli-sium, & do mhair In comairle-sin ag Mac Lugach, & at-bert Finn: A Meic Lugach, toluib snas más e h' órd an t-óclachas corbhat sídhuigh teglach tréin gurbhat duilig a n-droibhéil. Ná buail do choin gan chinuidh ná lí do mhnái co finnair, ná ben re genaidhi i cath gid meraigi, a Mheic Lugach. Ná h-imderg duine mad cáidh ná h-éirigh re h-imarbáigh, ná rab tarraic imale ar ammaid ná ar droch-dhuine. Dá trian do mhíne re mnáibh is re h-echlachuib urláir, re h-aes dána dénta duan nárbhat dian re daescar-shlúagh. Ná geibh tosach leaptha dhé rett aes cumtha Is comairle, im-ghaibh luighi claen Is col ná fhaemh uile h' fiadhugodh. Ná h-abair-se bréithir móir ná h-abair nach tibre chóir, ór Is nár a rádh co tenn muna fedtar a comall. Ná ro tréice do ruire in chéin bheir ar bith bhuidi, ar ór ná ar shéd ar bith cé na tréic-si do chomairce. Nár écnaighi co ferdha a mhuinntir re tigerna, ór ní h-obair duine maith écnach a shluaig re prímh-fhlaith. Nárbat buain-scélach brégach nárbat labhar luaith-bhédach, gérsat imdha do ghartha nírsat bidbha oirechta. Nírsat sibleach thighi n-óil nársat ingnech ar shenóir, in dáil ad-cluine as í In cóir ná ben re duine n-deróil. Bidh co h-eistechtach cailli bid co féchsanach muighi, oir ní fedrais, mór In modh nach biad t' escara it farradh] Nársad diultadach um biad nárab cumthach duit ainfhial, nárad furáil féin ar flaith na h-écnaiged gach n-ard-flaith. Lean dott édach, lean dott arm resiu thair an gleo glas-gharbh, ná déna dibhe fád rath lean (d)on míne, a Meic Lugach. 53. ‘(Ad-ra)e buaid & bennacht!’ ar Pátraic, ‘as maith In scél-sin (ro indi)sis dúin; & cáidhe Brocán scríbhnid?’ ‘(Sunn), a naeimh-chléirigh’, ar Brocan. ‘Tabair do lebar & t' adharc & do pend cugat, &’ ‘scríbhthar an scél út lat.’ Ocus do-rinne Brocan acétóir. 54. Is andsin ro fiarfaig Pátraic do Cháilte: ‘in rabatar airfitigh acuib-se isin Féinn?’ ‘Do bhí imorro’, ar Cáilte, ‘in t-énairfitech Is ferr do bhí a n-Éirinn ná i n-Albain.’ ‘Cá h-ainm séin?’ ar Pátraic. ‘Cnú Deróil’, ar Cáilte. ‘Cáit a fríth é?’ ar Pátraic. ‘Eidir Crota Chliach & Síd Ban bh-Fhinn tes’, ar Cailte. ‘Crét a thuarascbáil?’ ar Pátraic. Ceitri duirn Finn do bhí ina áirdi & trí duirn do isin crand chiuil do sheinnedh, & airfitigh Thuaithe Dé Danann do-rinde tnúth ris. Luid Finn In lá-sin co Sídh Ban Finn siar do sheilg & d' fhiadhach, & suidhis ar In bh-firt fótbhuigh andsin. Sillis iarum in flaith-féinnid secha co n-fhacca In fer bec ac sefnad & ac sáir-sheinm a chruiti ar In fhod ina fhochuir, & Is amlaid ro bhúi, & folt fada finn-buidi co clár a dhá leas fair, & ar faicsin Finn dó táinic da innsaigid, & tuc a láim 'na láim, ór as é céd-duine tárla do h-é ar tuidhecht asin t-sídh amach, & ro bhúi oc seinm a chruiti a fiadnuisi Finn no gu tancatar In Fhiann, & 'ar techt dóibh at-cualatar In ceol sirrechtach síde. ‘Maith a anum, a Fhinn’, ar an Fhian: ‘as é-sút In tres turcairthe as ferr fuaruis riamh.’ Ocus do bhí ac Finn no gu fuair bás. Ocus adubairt Cáilte In láid: Abhuc do fuair Finn ferdha do bhí d' fheabus a mheabra gacha cluinedh tiar Is tair do bhídh aigi do meabair Cnú Deróil a ainm In fhir a n-Eirinn nir' anaithnidh inmain leinbhín fa glic n-glóir dar'bo comainm Cnú Deróil. Indeosat dáibh, fáth gan locht mar do fhuair Finn In t-abhoc, bá gein shochair do fríth ann én-mac Logha meic Eithleann. Do bhámar a farrad Finn idir Chrota Is Shléib Ban Finn co cualumar ceol gan chol ar an fhót inár bh-fharrod. Do bhámar ag éisdecht ris a cheol nír' ceol co n-eislis, beg nachar' chuir sinn 'n(ar suan) in ceol sirrechtach sír-bhuan. Annsin at-bert risin rí Find mac Cumhaill Almhaini: ‘canas tici-si, a fir bhic’ ‘sheinnes In cruit co caeim-glic?’ Tánacas o Shíth Ban Finn áit a n-eabhar midh Is linn, is dó tháncas lem co becht do beith treall ad chomuidecht. Do-ghébha seoit Is máine is ór derg Is degh-dáine, ór thaitnid frim do dhála do-ghébha mu lánghrádha. Do-rad a láim a láim Finn annsin roba subach sinn, is tucmaid h-é linn alé do ba caem ar turchairthe. Cetra duirn i n-airdi In fhir trí duirn ina chruit chaeimh-dhil, mor tairm na bláithi buige binn fogar na caem-chruiti. Do-ratad cuigi málle cúic oirfitig na Féinne cur' fhogluimset ceol síde thall ó Chnái go caeim-Líne. Díb-sin mac Senaig male Senach ocus dá Dhaighre do-rónsat foglaim co h-án ocus do-róine Cuán. Ba cheisd le Finn na Fénne a abac gan bain-chéle, ór nír' áil don fhir chródha na mná remra rómhóra. Adubairt Finn In flaith m(ór) co tibredh aircet Is ór don tí uainn do fhinnfadh soin i n-Éirinn ben a chosmoil. Adubairt Scí mac Eogain óglach co n-aicniud leomhuin: ‘inneosat Is scél ádha’ ‘baile a fuil a dhingbála.’ ‘Beir mo bennacht, éirg dod thoigh’ ‘a mheic Eoghain a Mumoin’, ‘ocus innis dúin tré spéis’ ‘in crích a bh-fhuil re aisnéis.’ ‘Roich co Tech Duinn a Mumain’ ‘a Fhinn chródha chomhramhaigh’, ‘atá ann Is oirfitidh dhuit’ ‘ingen dar' comainm Bláthnuit.’ Annsin ro triallsam co tric is flaith na Fian faebair-glic co Tech n-Duinn d' iarraidh na mná ba móide sin ár menmá. Fuaramar Bláthnait 'san t-sídh tucamar linn h-í co fir, ro fháiset tall istigh mhóir Bláthnait ocus Cnú Dearóil. Tucmait uingi dh' ór gach fhir in lín do bhámar d' fianuibh, a caibhche na mná gan locht do-ratadh (tall) don abhoc. Cetra duirn i n-áirde In fhir trí duirn ina chruit chaeim-ghil, áirdi In ben inás In fer inmhain lánuma láim-gheal. Lámdha In domain acon mhnái imirt óir aircid gan ghái, lasin bh-fer, fá mór In modh slóigh In domain d' áirphiteodh. Ní raibhe ríghan 'san Féinn na táiseach na flaith co céill nach tuc grádh ocus máine don lánamhuin lánnaidhe. Mar do thicedh doineann dúr ar In b-Féin, fa ríghda rún, do bhítis ac Finn fóa bhrat Bláthnait ocus In t-abac. In tan ticed maith don Fhéin ní cheiled Bláthnait co céil, in tan do thiced dóibh olc ni cheiled orra In t-abhoc. Nocha n-fhuil ceol ar talmain in neoch budh mhian le menmain nár' shuaill foghar i tigh óil acht a canad Cnú Deróil. Trí turchairthe Is ferr fuair riamh Finn In flaith-fhéinnid fír-fhial: Bran ocus Sceolaing gan locht Bláthnait araen 's an t-aboc. 55. Nír' chian dóibh asa h-aithle co facadar In móirseser gilla mór dán-innsaigid. ‘Canas táncabair, a óca?’ ar Pátraic, ‘& cia sibh féin?’ ‘Eogan Leithderg mac Aenghusa, ó rígh dá chóicedh Muman táncamar ar do cenn-sa, a naemh Pátraic.’ ‘Rachmait-ne annsin’, ar Pátraic, ‘ol dlegar mar a bh-fhuigter na mainchisa a n-gabháil ann.’ ‘Crét do-géna sinne In nónbar óclách so?’ ar Cáilte. ‘Fáilte mhís & ráithi & bliadna am fharrad-sa dháibh’, ar Pátraic. 56. Is andsin táinic Pátraic roime, & as í slighe tháinic a bh-Fhidh Gaible, & a n-Druim Criadh, risa ráidter Ceall Dara isin tan-sa, & tar Sruithlinn ar Dermagh, & tar Berbha bith-glais & i Tóchar Léghi ingine Cuarnatan, airm i torchair Liagh le Conall ar In n-Dergruathar, & i Sen-Mag Roichet ingine Déin meic Dileann, risa ráidter Magh Ruadh Roichet, & i Sen Mhagh n-Eo, risa ráidter Mag Láissi, tar In b-Feoir n-iuchar-bhradánaig & d' Achadh Bó bái trénbhuillig risa ráidter Achad a Slighidh Dhála meic Umhóir, & do Ros In Churad, re n-abar Ros CréRos caemhálainn Cré, & lámh dhes re Lathaig Bó Lodáin meic Lir, risa ráidhter Clár Daire Mhóir, & do Chorrocuibh Cnámhchoille, & do Chuillind Ua Cuanach siar In baile i torchair Cuillenn mac Mórna le Finn, & do Leim In Fhéinnedha, & d' Aenach Cuili Mná Nechtain, re n-abar Aenach Sétach Sen-Chlochair isin tan-sa, & tar Ath m-Braengair, risi raiter Ath Mor isin tan-sa, & do Chenn Abrat Sléibe Cáin budhdhes, & do Tulaigh na Fénne, re n-abar Ard Pátraic isin tan-so, áit a m-bai Eogan Lethderg mac Aengusa, rí dhá cóiced Muman, co maithibh In dá choiced Muman uime. 57. Is annsin do scáiled a phuball tar Pátraic, & táinic rí Muman co maithibh a mhuinntiri, & tuc a cenn a n-ucht Pátraic, & ro shlecht do, & ro búi-sium sechtmain annsin ac todhúscad mharbh & ac slánugud dháine n-galair & esláinte & gacha h-aincesa archena. 58. Is annsin tucadh a bhreith féin do Phátraic, & táinic Eogan Leithderg roime co Rosaigh na Righ, dá dunad fein, & do-chuatar maithi Muman dá n-dúintibh & dá n-deg-bhailtibh iarsin. 59. ‘Maith a anum, a Cháilte’, ar Pátraic, ‘crét uma tucadh Findtulach ar an tulaig-so ara tám?’ ‘Adér frit a fhírinni’, ar Cáilte, as so do-chuamar-ne tri catha na Féinne do tabairt catha Findtrágha, & tucad ár sleagha dar n-innsaigid, & tucad fethana fithnais do chrannuibh ar sleg, & ro dhech Finn in tulaig uime & adubairt: ‘As finn In tulach.’ ‘Ocus gá ferr ainm da m-bia uirri iná Finntulach?’ ar siat Cáilte cecinit: A thuluch ard áibinn-si cus' ticdís Fiana finda, fa gnáth longphort lán-adhbhul ort Is gasrad ghlan-ghilla. Ba h-í ár cuit re comháirimh ticmís ard maighi míne smera sciamhdha sceachaire cnó do chollaibh Cinn Tíre. (Mae)tháin (drisse) dealgnaigi gasáin creama gan (cin)aidh do(chaith)mís gach bealltaine buindéin bláithi (is barr) biroir. Eoin a doiribh diamhaire ro soichtís fulacht Fénne, togmaill breca a Berramhain nit beca a bennuibh slébhe. Bratáin luatha Lindmuine escanna Sinna sóiri, cailigh fhedha Fhidhrindi dobráin a diamhraib Daile. Iascach mara muiridi a críchaib Bái Is Béire, medbhán Fáide fír-ghlaine duileasc a cuanuibh Clére. Snámh na Loingsi lochaidhi fa meinic le Mac Lugach, ticmís sluaigh Is sochaidi ar do thaobh thall a thulach. Meisi Is Oisín oll-bladach téighmís a corraib curach, fuarus gaibhthi glas-mara a timchill tonn Is tulach. 60. Ocus Is as-so do-chuamar-ne do chur chatha Finntrágha, & at-conncomar óclach do mhuinntir Fhinn d' ar n-innsaigid .i. Cael cródha céd-ghuinech ua Nemnainn. ‘Can asa tánacuis, a Chaeil?’ ar Finn. ‘Asin Brug braenach atuaid’, ar Cael. ‘Cret do iarais?’ ar Finn. ‘d' acalluim Muirinde ingine Deirg mo muine féin.’ ‘Cidh a adhbhar-sin?’ ar Finn. ‘Ar bhithin leannain t-sídhe & ard-nuachair & torad aislinge tarfas dam.’ Ader-sa sin rit, ar Finn .i. Crédhe ingen Cairbri cnes-bháin ingen rígh Ciarraigi Luachra. ‘In bh-fedrais, a Chaeil’, ar Finn, ‘conid h-í-sin bain-mhealltóir ban Eirenn, ór Is terc sét maith a n-Eirinn nár' bréc chum a dúnaid & a degh-áruis.’ ‘Ocus In fidir tú ga comha iarus ar chách?’ ar Cael. ‘Do-fhedar’, ar Finn ‘.i. gibé aga m-beth do dhán nó d' filidhecht duan do dhénam dhi & tuarascbháil a cuach & a corn & a cupad & a h-ian & a h-aird-leasdar & a righ-thech romhór.’ ‘Atá urlumh acum-sa arna tabairt damh ó Muirinn ingin Deirg, óm buime féin.’ Ocus do áilsedhmar In cath don dula-sin, & táncamar romuinn tar taebhuibh cnoc & carrac & tulach cu Loch Cuire i n-iarthur Eirenn. Ocus táncamar cu dorus In t-sída, & do chansam In dord fian-sa re crannuibh ar sleg n-ur(ard) n-orchrai, & do éirghedar ingena míne macdhachta (mongbuide) ar sceimhealborduibh grianán & ar solustighib cláraigh. Ocus táinic Crédhi dar n-acallaim, & .LLL. do mhnáibh uimpi, & do raidh In flaithféinnid ria: ‘Is dod thoga-sa & dod thochmharc-sa tháncamar-ne’, ar se. Fiarfaigis an ingen cia dhar' áil a tochmharc. ‘Do Cael chroda chet-guinech ua Neamhnainn, do mac rígh Laigen anair.’ ‘Do chualamar a scéla.’ ar an ingen, ‘gen gu facamar é, & In bh-fuil aigi mo dhuan dam-sa?’ ‘Atá immorro’, ar Cael; & do éirigh & do ghabh a dhuan: Turus acam dia h-áine gé dech isam fíráighe co tech Créidhi, ni snímh suail re h-ucht In t-sléibi anortúaid. Ata i cinnedh dhamh dhul ann gu Crédhi a Cíchaib Anann co rabhar ann fo dhecraibh cetra lá ocus leith-seachtmuin. Aibinn In tech ina tá idir fhira Is maca Is mná, idir dhruidh ocus aes ceoil idir dháiliumh Is doirseoir. Idir gilla scuir nach sceinn ocus ronnaire re roinn, ata a comus-sin uili ag Créidhi fhind fholt-bhuidhi. Budh áibinn damh-sa 'na dún idir cholcaidh ocus chlúmh, mad áil do Crédhi ro clos budh aibinn damh mu thuros. Sithal aice a sil sugh subh as do-gníedh a blai dhubh, dabhcha glaine gairdheasca cupáin aici Is caeim-eascra. A dath amar dhath an aeil coilcidh eturra ocus aein, sída etorra Is brat gorm derg-ór eturra Is glan-chorn. A grianan ac Loch Cuire d' arcat ocus d' ór bhuidhe, tuighi druimnech gan dochma d' eitibh donna Is derg-chorcra. Dá ursain uáinidhi ad-cí a comla ni dochraidh h-í, aircet échta, cian ro clos in crand búi 'na fordoros. Catháir Chréidhi dot láim chlí ba suarca 'sa suarca h-í, casair uirre d' ór Ealpa fa chosuibh a caeimh-leaptha. Lebaidh luchair na line fuil os cinn na caithairi do-rónad ac Tuile thair (d' ór) buidi Is do lic lógmair. (Lebaid eile) dod láim dheis d' ór Is d' aircet gan eisleis, co pubaill co (m-bricht m-b)ugha co caem-slatuibh credhumha. An teghlach atá 'na tigh as dóibh as áibne ro chin, nídat glasa slíma a m-bruit at casa finna a forfhuilt. Do choideldais fir ghona cona taescaibh trom-fhola re h-énuibh sídhi ac sianán ós bhorduibh a glan-ghrianán. Madam buidech-sa don mhnái do Chréidhi da n-gairenn cái, méraid ní bus lia a láidhi madh dá n-díla a commáine. Mad áil le h-ingin Cairbre ní dam cuirfe ar choir cairdi, cu n-abra fein rim abhus ‘is mu mhóir-chen dod thurus.’ Céd traiged i tigh Créidhi ón chuirr gu roich a chéle, is fiche traiged tomhais a leithet a deg-dhorais. A h-udhnacht Is a tuighi d' eitibh én n-gorm Is m-buidhi, a h-urscar thair ac tobar do ghlain Is do carrmocal. Cetra h-uaithne um gach leabaidh d' ór Is d' aircet coimecair, gem glaine i cind gach uáitne nídat cenna anshuairce. Dabhuch ann do chruan fhlatha a sileann sugh suarc-bracha, abhull ós cinn na daibche co n-imat a trom-thairthe. In uair líntar corn Créidhi do mhidh na dabhcha déne, tuitit isin corn co cert na cethra h-ubla a n-aein-fhecht. An cethrar út do h-áirmhedh éirghit isin frith-dhaileam, tabrat don ceathrar anunn deoch gach fhir ocus ubull. In tí 'gá táit sin uili idir tráigh ocus tuili ruc Créidhi a Tulchaib Tri m-Benn edh urchair do mnáibh Eireann. Laidh sunn cuice ní crodh cas ní gres luighthi co luath-bras, co Créidhi cruthaig abhus bhudh luchair lé mo thurus. 62. Is andsin ro fhaietar In lánamain-sin ar feis leaptha & láimh-dheraighthi, & do bátar ann re secht laithib ag ól & ag áibhnes gan esbaidh bhídh ná leanna ná lesaighthe oraind acht mad imnedh ele a(r Finn) .i. allmhuraigh do bheith ac Finntráigh. Ocus tuc an inghen eirredh dílius dingbhála (do gach) aen díb fo leith, & do timn(amar) ceilebhradh dá chéile. 63. ‘Ticeadh an inghen linn’, ar Finn, ‘co bh-fhinnum cia uainn da m-bia maith nó saith don n-dula-so.’ Ocus rucastar an ingen drechta móra do chrudh lé do frithailimh a n-aesa galair & othrais. Ocus as í an ingen ros-biath d' as & d' fírleamhnacht iat céin ro bás ag cur In chatha. & Is ina tigh do bhítís lucht icce & othrasa na Fénne, & mar do cinn an ingen ar mhnaibh na Fénne um thidhnacul sét & máine ro chinnesdar Cael .i. a fer, a n-gail & a n-gaisciudh ar tri cathaib na Féinne isin cath-sin, & fa bét In ní do-rónad lá déidhinach In chatha .i. a badadh Caeil, & do bhadar bethaduigh ele, & comhsaegal acu re Cael & fuaradar bás da chumaid Chaeil, & tuc In tonn amuigh 'arna bhádud h-é, & do-riacht an ingen & maithi na Fénne dá innsaigid, & do tocbhad leo é cusin tráigh n-deisceartaigh leth andes d' Fhinntraig, conadh Traigh Caeil ainm na trága ó sin ilé, & Fert Caeil. 64. Táinic an inghen & do shín re (a) thaeibh h-í, & do-rinne nual-ghubha & toirrsi mhór. ‘Cidh dham-sa’, ol sí, ‘gan bás d' faghail do chumaid mu chéle In tan atát na fiad-mhila foluaimnecha ac fagháil bháis da chumhaid?’ Ocus at-bert Crédhe: Geisid cuan ós buindi rúad Rinn Dá Bharc, bádhudh laeich Locha Dhá Chonn is ed cháineas tonn re tracht. Luinche corr a seisceann Droma Dá Trén, sisi ní aincenn a bí coinfhiadh Dá Lí ar tí a h-én. Truagh an fháidh do-ní In smolach a n-Druim Cháin ocus ní nemhthruaighe In seol do-ní In lon a Leitir Laeigh. Truagh an t-seis do-ní In damh a n-Druim Dhá Leis, marbh eilit Droma Sileann geisidh damh dilenn dá h-éis. Ba saeth lim bás In laeich do luiged lim (mac na) mná a Doire Dhá Dhos a bheith (is c)ros fa a chinn. (Saeth lim) Cael do beith a richt mairbh rem thaebh, tond do thoct tar a thaebh geal is ed rom-mer, mét a aebh. Truag In gháir do-ní tonn trachta re tráigh, ó do bháidh fer seghdha saer saeth leam Cael do dul 'na dáil. Truagh In fuaimm do-ní In tonn risin tracht tuaidh ag cennghail um carraic cháin ag cáineadh Chaeil ó do-chuaidh. Truagh In treas do-ní In tonn risin tracht teas, misi do-dechaid mu ré mesaidi mu ghné ro fes. Caince corr do-ní tonn trom Tulcha Leis, misi nochan fhuil mu mháin ó rom-maidh an scél rom-géis. O do baidhed mac Crimthain nochan fhuil mh' inmhain da éis, is mór triath do thuit le a laimh a sciath a ló gáidh nir' gheis. 65. ‘Ocus do shin an ingen re taebh Chaeil & fuair bás da chumhaid, & do h-adlaiced iat araen a n-aein-fhert annsin, & as misi fein’, ar Cáilte, ‘ro tócuibh In lia fil ós a lighi: conidh Fert Caeil & Créidhe aderar ris.’ 66. ‘Ad-rae buaid & bennacht, a Cháilti!’ a Pátraic, ‘as maith in scél do innisis. Ocus caidhi Brocan scríbnid?’ ‘Sunna’, ar Brocan. ‘Scríbtar lat gach ar' chan Cáilte.’ Ocus do scríbadh. 67. Nír' chian dóibh iarsin co facadar In dirim degh-shluaig da n-innsaigid, & amdhubach do sciathaib donn-chorcra ana n-uirthimcheall, & fidh-neimheadh do shleaghuibh urarda orcrai re guaillib dhoibh. Ocus tancatar isin phupaill a raibhi Pátraic, & tucastar a tighearna a cheann i n-ucht naem Phádraic & ro shlechtsat dó. ‘Cia thú féin, a óglaich?’ ar Pátraic. ‘Bran mac Deirg mhisi’, ar in t-oglach, ‘mac rig Muman.’ ‘Cidh um a tanacais alé?’ ar Pátraic. ‘Fiannaighecht dob áil damh d' fogluim, a naeimh-chleirig, or (do-chuala) óclach do mhuinntir Fhinn do (bheith i)t fharrad-sa, & dob áil leam (foglaim) duird fiansa do denamh aigi.’ 68. ‘At-cluini sut, a anum, a Cháilti?’ ar Pátraic. ‘At-cluinim’, ar eisiumh. ‘Maith, a Bhrain’, ar Cáilte, ‘cinnus do-ghníthi fein fiadhach?’ ‘Iadhmait 'mon tulaig nó 'mon carn nó 'mon caill maigh-shlebhe, itir coin & gilla & óclach, & bímit re h-edh In chaemh-lai a n-degaid an fhiadhraidh, & marbhmait fiadh fecht ann, & feacht aile téit uainn.’ 69. Ro cháiestar Cáilte annsin a bh-fiadhnaise Pátraic co dérach dobrónach, cur'bo fliuch blai & bruinne dho. 70. Is annsin ro éirig Pátraic & Cáilte In lín ro bhátar do shluagaibh co Cenn Abhrat Sleibi Cain suas, & Is amlaid do bhi suidiugud an inaidh-sin a rancatar tri leannta imon sléib & loch eturra, Loch Bó a ainm, & Osmetal ainm In t-sléibi, & Cnoc na h-Aeire allaniar don loch, aitt a m-bidh Conán Mael mac Mornda, & Findinis ainm In chnuic airtheraigh úd, airm a m-bidh Fergus Fínbél mac Finn & Ferdoman mac Buidb Deirg & coin leicthi Find acco, & Cnoc Maine ainm in chnuic-sea tís, ait a m-bui gilla gráda do Find, & Is annso ro bui flaithes fer a lethcuarain. Ocus annso do bhí in brécairi daimh .i. Líath na Tri m-Benn, & téighedh ón Féinn, idir choin & duine, re ré secht m-bliadan fichet, & ro mharb óclach don Fhéinn é, & as misi In t-óclach í-sein, & ní da bladh breithri aderim sin, ar Cáilte. Ocus do éirigh Cailte iarsin & da chóraigh a mhuintir immon loch anair & aniar, anes & atuaid, & deisidh Pátraic 'na shuidhe, conadh Suidi Pádraic ainm an inaid-sin a Cenn Abhrat Sléibi Cáin, & tocbhais Cáilte a shuasán sealga & fiadhuigh & fian-choscair ós aird, & ro léicestar a tri barann-ghlaedha badhbha as, cu nach raibhi i comfhocraibh na a coimhnesa dho fiadh fodilmhain a maigh na a moin na a maigh-shléib na a caill gan techt ina ruamannuibh roretha co n-dechsat da n-infhuarad tar éis a n-aistir a l-Loch bríghach Bó ina bh-fhiadhnuisi, cor' ghabh gráin & egla & uaman iat resin fidhrén & resin fothram adhbul sin .i. re damhuibh alltaidhi & re h-eilltib ruadha roimhera & re torcaibh taebh-troma; & ni mór nach muirbfidis (a cétóir) iat le fad a retha & le scís anála. Ocus ro leath In slúag imon loch, & ní dhechaidh éloidech beo as don t-seilg, & do roinnset in t-sealg, & ráncatar ocht cét cum ronna acu. ‘Tabur dechmad In fhiadhuigh dun’, ar Beneoin. Nír' escaidh le Bran mac Deirg In cuid rainic do féin do roinn re nech. Gabus galar ana broinn mac rígh Muman. ‘Do lámh air-so, a naeim-chleirig’, ar Bran. ‘Dar mu breiti’, ar Cáilte, ‘no gu tarda a luach uait ní raga.’ ‘Gá luagh?’ ar Bran. ‘Uair Is at broinn atá In galar’, ar Cáilte ‘tairr gacha bó & gacha muice & gacha caerach uaid do Pátraic & don naeim-eclais co bráth.’ ‘Do-bér-sa sin’, ar Bran, ‘& do-bhéra mo mhac am dhiaidh.’ Ocus do-chuaidh-sin a n-gnáthugad ac feruibh Eirenn ó sin imach. Tuc iarsin Pátraic a láimh ar broinn Brain meic Dheirg & ba slán focétóir. 72. ‘Imthecht againn budesd’, ar Cáilte. ‘Gá conuir sin?’ ar Patraic. ‘As cumain leam-sa, a naem Pátraic, nach lémdais sluag náit sochaide suidhi ar na tri tulchuibh-sea le ceisd Tuaithi Dé Danann.’ Cáilte cecinit: Cumhain leam-sa trí tulcha atáit gan aes gan urchra, do reithed Liath na Trí m-Benn otha imeall co h-imeall. Cumain lim-sa tri cealla robsat dúine deigh-theanna, ni bídh guth cluic inntibh thall meince snaidm druadh 'na timcheall. As Cáilte féin mh' fírainm-si rob-sam cenn Fénne finne, nocha dénmuis dighairse ac tairimthecht an glinne. Ni fhuilngead Finn fianamail in tan ro bhoi 'na bethaid bennán baeth ac buiredhaig ós cinn a longphuirt lethain Misi Is Flann mac Failbhe dergmais mór laech do Laighne, as í so mu chubhus tra mór cath isam cumain-sea. 73. ‘Ad-rae buaid & bennacht’, ar Pátraic, ‘is urgairdiugud menman & aicenda duind sin’. Ocus imthigid In sluagh cona n-oiribh sealga forro co Cend Abrat Sleibi Cain, conice inadh in longpuirt a m-bidís an Fíand. 74. Dechain ro dech Cailte da láimh chlí don t-sléibh co n-fhacca dunad & deg-bhaile. ‘Mo chubus amh’, ar s(é), ‘nir' aithnid dhuin dúnad and su(t), & dénam chum In bhaili a(nunn)’, ar sé. 75. Ia(rsain) táncatar rompa chum an dúnaidh & robb ingnad leo gan slóigh gan sochaide d' fhaicsin ann, acht noenbar banmhogad & triar fermhogad. Tángatar-somh a n-grianán deirrit do bhí isin bhaili. & dá mnái isin grianán, & siat ag cái & ag toirrse. Brat corcra corrtharach imon dara mnái & delg airgid and, & niamland d' ór buidi re h-édan, & faideran fir-uaine imon mnai ele & delg óir isin brut osa bruindi. Ocus ro fiadhaiged & ro frithoiled iat, & ro beanad a n-errada aisdir & imthechta dhíbh & do fiafraigh Cáilte díbh ‘cia an dúnad i tám?’ Adubratar na mna,: ‘dúnad dá mac rígh Fher Muighi so, Lochán & Eogan a n-anmanna.’ ‘Cid um a bh-fhuilti dubach dobrónach?’ ar Cáilte. ‘A aba & a adhbar againn’, ar iat-san. ‘Ag dís derbbhrathar atámuit, & da deirbshiair sinn féin. & do-chuatar ar bh-fhir do thabairt ban ele anoct, & ní fhuil dar b-fuirech-ne isin dúnad acht co toirset ar bh-fhir & mná nuaa leo.’ 76. Ocus dechain ro dech Cáilte secha i n-iarthar na bruidhne, co n-fhaca In rígh-lia cloichi ro bái ac oclach grádha d' Fhinn .i. ac Senach mac Mhaeil Chró do shenmhuinntir Find meic Chumaill. Ocus Is amhlaid ro bhái In lia-sin & inneoch thuc Finn do thuarasdal dó inti .i. .LLL. uingi d' ór & .LLL. uingi dh'aircet & .LLL. uingi d' findruine & tri .L. falach óir ar n-dúnad In lia cloichi sin impa. 77. Is annsin adubairt Cáilte risna mnáibh: ‘Gá luagh do-bérad sibh dham dá n-dernainn bhar bh-fhurtacht & bar bh-fhoiridin, & da tucaind bhur bh-fhir féin cuguib ar g-cúl?’ ‘Da m-beth ar doman againn luagh budh áil leat’, ar siat, ‘dobérmais duit h-é.’ ‘Ata imorro’, ar Cáilte, ‘in rígh-lia cloichi ut i n-imel na bruidhne.’ ‘Dursan duit a rádh!’ ar siat, ór do bhátar morshochraidi na críche agá corugud isin baili a d-tá, & ro bui a n-obair ana corugud ann, gia ro fhedta-sa at aenar ní dhi. ‘Misi féin as meallta dhe-sin’, ar Cáilte, ‘muna fhédur.’ ‘Rachaid uain duit-si sin co m-beannachtain’, ar na mná. 78. Táinic-sium iarsin asin m-baili amach, & tuc lán a glaici desi do losaibh sídhe sainemhla leis dob aithnid dho ag ríghnaibh & ag ro-mhnáibh na Fénne. Ocus tucas(dar do) na mnáibh, & ro fhothraicset iar as(na losaib)-sin, & tuc sin a n-grádh ara b-feraibh féin (cor' léicset ar c)úla arís na mná thucsat leo. & tugad an lia dho-san, & at-bert Cáilte: A lia Bhelaig Atha h-Í menic ar comdail cuici, maine Sencain maic Máil Cró do frith sund, ní h-ímargó. Ata sunda losa díb is ní ba losa cen lí, ní bía 'sa doman uile mná bus tochu la firu. Aderim-si rib-si dhe is fir dam In faistine, nech rom-aithnid cech dia lem-sa ba h-inmain an lía. A lia. 79. Ocus do bhí Cáilte annsin In adaig sin, & ro freastlad & ro frithailed cu maith é, & do (é)irig d(o) mochtrath arnamhárach, & tuc ta(rraing don) lic cuigi do lár thalman. 80. Ocus táncatar rompa co Finntulaig, risa n-abar Ard Pátraic aniu, airm a raibhi Pátraic, & do fiarfaig Pátraic: ‘cáit a ra baduis aréir, a Cháilti?’ Ocus ro innis Cáilte dó In scél ó thús co deireadh. Ocus nír' cian do bhátar ann co bh-fhacatar In móirsheiser da n-innsaigid. ‘Can asa táncabair, a óga?’ ar Pátraic. ‘A cuiged Connacht atuaidh’, ar iat-san. ‘Cidh ro imluaidh sib?’ ar Pátraic. ‘Ar do cenn-sa ó mhaithibh Connacht, a naeim-chléirig, dar m-breith ar do shoiscéla idir fhir Is mnái.’ Adubairt Pátraic: ‘ni cóir ar an Eclais gan a siled.’ Do glúais Pátraic cona muinntir, & táncatar rompa anes tre medhan Muman & do Luimnech n-Uladh, & i (Fi)dh na Cuan re n-abar Creatshalach, & a Sliabh Uighi In Rígh, & a Sliabh Echtge inghine Nuadhat Aircetlaim, & do Chuaille Cepáin a n-Echtghe, airm a torchair Cepán mac Morna, & do Loch na Bó Girre, risa n-abar Loch Greine ingine Finn, & a m-Breicthir, re n-abar Tír Maine isin tan-so, & do Loch Linnghaeth, re n-abar Loch Cróine isin tan-sa. Is annsin ro búi Muiredhach Mór mac Fínachta, ri Connacht, ar cinn Patraic, & ro srethadh a phupall ós Patraic cona cléirchibh, & luidhset maithi chúigid Connacht cuigi annsin, & slechtait do Phátraic, & tucsat a cinn 'na ucht. 82. Dála Pátraic immorro, tainic amach asin pupaill, & suidis ar an bh-fhirt fótbhaigh, & luidh Cáilte leis & ráidhis: ‘And so, a anum, a naemh Pátraic, tucastar Oscar a chétcath.’ ‘Ga h-adhbar bái aigi?’ ar Pátraic. ‘Ní annsa’, ar Cáilte, um Neim ingin Aedha Duinn meic Ferghusa Find, ingin rígh (Uladh), ro snadhmad d' Aedh mac Fhidhaig meic (Fhinntain, & tucadh) h-í do mac rígh Connacht. Ocus ni rai(bhe se lín catha) d' Oscar ná don Fhéinn no gur' siredh uaidh sochraidhi shlóigh ar Cormac ua Chuinn, ar rígh Eirenn, & do chuir Cormac .iiii. cuicidh Eirenn lais do thabairt chatha don Fhéin, & do-radadh an cath imon n-ingin isin maigin-sin, & ba h-iat so céit-ghnímha Oscair isin cath-sin, amail adubairt Find: Eirigh suas, a Oscair ro fes as tu In bunad, gidh lór méd na n-daighfer dingaibh dín cét curad. Eirigh tritha Is tarrsa gursat maela a méidhe, geibh sciath engach uaine geibh cloidimh co n-géire. Geibh sciath Is geibh slegha on arm niadh rot-rubha, geibh lúirigh rot-meala nár maidhedh do thuba. As mór an gním dam-sa a bh-fhiadnaise fhiadhan derlágadh mu náidhen a cinn a nái m-bliadan. Ní thicfa Is ní tháinic bhudh fherr lám na luighe is ní fhuil crann sleighi as sia do-ria a n-duine. Mairg gus tibre a shidhe le claidem gu n-géiri ó thic ferg a láimhe an fhírghairg ar n-éirghe. 83. Is ann as-bert Cailte: Céit-ghníma Oscair co m-buaidh rí Ulad gusan n-arduaill ocus rí Laigen gan acht ocus ri cródha Connacht. Is do-rala chuigi iar soin Aedh mac Fhidaig meic Fhinntoin, ocus fácbhais h-é gan cheann ni gnáth an comhrag coimhthend. Aedh Donn mac Ferghusa Finn ri Uladh gusan imrinn a los scéith Is cloidim cruaidh do marb Oscar a n-aen-uair. Baetán mac Fir Nairb co neim do bó rí lonn do Laighnibh, do mharbh gér' lór a cruaidhi re h-athladh na h-aen-uaire. A chomhalta caemh crínna Oscar áluinn inn-ríghdha, Linne mac Ligne gu n-glonn do mharbh Oscar a n-imroll. Tainic d' féchain In chatha Niamh an éduigh ildatha, mebhuis In cath ana cenn marbhthar In ríghun roithenn. Do-bér teist ara cuingid ara laech co luath-buillib nar' iadh a dha chois im each bud ferr engnum na einech] Adeirim-se rit-sa dhe a Phádraic co bh-fhírinde, ro ba mór a rect rígda nír bo ceart a chéit-gnímha. 84. ‘Ad-rae buaid & bennacht, a Cháilte!’ ar Pátraic; ‘& caidhi Brocan? Scríbh(thar in) scél út lat, gomba gairdiughadh do fhlaithibh deridh domain é.’ Ocus do scríb Brocan. 85. ‘Maith, a anum, a Cháilte’, ar Pátraic, ‘cia In fert-sa ar an tulaig ar a tám?’ ‘Ní annsa’, ar Cáilte, ‘óclach d' fianuibh Eirenn fuair bás annso .i. Airnélach mac Adhmalláin, mac rígh Laigen, & táinic fer dána le duain do annso, & do ghabh a dhuan. ‘Maith a anum, a fhir dhána’, ar eisiumh, ‘léic cairdi dam no gu rabat mu sheoit & mh' innmusa im fharrad.’ ‘Dar mo bhréithir ámh’, ar an fer dána, ‘ní leiceabh gan do ghlamad & t' aeradh isin ló aniuaniu mun bá am buidech.’ Mar at-chuala-seom sin, tuc a airgid re talmain & nir' thócaib a ghnúis no gu bh-fhuair bás do náire; & do muiredh In tuluch thonn-ghlas so air, & ro tócbad a lia ós a chinn, gurab ris ata do dhruim-si, a naemh Phádraic.’ Cáilte cecinit An fert fuil fan líg Lodain ba fert fhir uallaigh o thaigh, fertán In láich niamaigh náir Airnelaigh meic Admallain 86. ‘Neamh uaimsi dho’, ar Pátraic, ‘a lógh a náire, & a thabairt a péin.’ Ocus táinic a anum a péin isin uair-sin gu raibhe 'na cholum ghel arin cairthi cloichi ós cinn Pátraic. 87. ‘Cia ata isin chinn-sa thes don tulaig, a Cháilti?’ ar Pátraic. ‘Sálbhuidi mac Feidleacair, mac rígh Muman, fuair bás ann a n-degaidh fhiadha sídhe .xxx. con & .xxx. gilla & .xxx. óclach, & ro muiredh In tulach orro’: ut dixit Cáilte: Atá isin chinn-sa thes mac Sálbuidhi na n-eceas, ní h-áirimthi mar mháin bhic cóeca conghlann finnaircit. 88. ‘Do ba maith linn’, ar Benén, ‘na seoit-sin d' faghbail’. ‘Fo-ghébha-sa sin’, ar Cáilte, & ro oslaic In fert, & do bhí lán crainn a shleigi d' fhailghibh ann. ‘Tucas nemh ar a náire don fhir ó chianaib’, ar Beneoin, ‘& tabair nemh ar a shéduibh don óclach ele ud.’ ‘Do-berthar’, ar Pátraic. 89. Is andsin do fhiarfaig Pátraic do Cháilti: ‘créd ro dithaig sibh uili In bar bh-Fhéinn?’ ar se. ‘In dá chath tucsam fa deiredh’, ar Cáilte, .i. cath Gabra & cath Ollarbha. Tri catha do-chuamar-ne do chur chatha Innbhir Ollarbha, & ní thoracht acht sé cét uainn as, & nir' cheis menma Fhinn ar an bh-Fhéin riam co sin a g-cath ná a g-comhlonn, & tuc da uidh an uair-sin esbadha na triath & na tigernad & na curadh & na caithmhiledh & an aesa gradha do thuit isna c(athaib-sin): Finnaidh dun In lín atám ni meisdi nech uaib (a rádh), co finnam sunn, lith gu n-gal in lia duin n(a dhóib 'sin cath). Maith mo muinter taeb re taeb nocor' marbad Cellach caem, gaet do shleigh Deirg meic Dulaigh isin tress a Tuath-Mumain. Cellach caem do bí fam sithail Is braen cecha cluindís In dias glan ní théighedh acu ar imral. Seisiur do bí ar mh'inchaib ní leicdís nech fa dímdhaigh, d' fostaighidis a techt amach cech dáim ba h-ecail d' écnach. Beithech, Barran, Bresal Derg cruad Connla na canad cealg, Dubróid ocus Mac Da Dér conochtaidis dam cech scél. Dub Drumann do berrad dam ba h-inmain lam gasta glan, ní tabrad sgín ar aighidh is lugha d' fácad ainimh. Dér mac Daigri círadh m'folt maith doní ocus ní h-olc, ní benad finda asa tuind ocus ní brisedh degh-bairr. Cú Cuilli doroinded biadh inmain óclach fuilech fíal, ba maith m'imdaigh ar laighi o Dubthach mac Dairene. Cú Cuilli trom a berrnaidh a builli, bai inesair aici co dian is ní benad a lam riam. Mara gabra Glas mac Deirg uathad ro fit Daire robroind ris ba ferrdi In leth cos' teigmis. Lir mac Gabra bai fam sciath inmain gilla robo curraigh mo shlegh ro aeb ní delighidis rim Taisech comóil Corc mac Suain a h-airer Alban adfuair, tricha laech ro bai im thigh co laithi mona ma faidh. Cairpri Cas ro tindbed duind ar midh mas, dondo ocht feraib déc do denam da m-bem céd. Da assa don airgit bán ro bi etarro Is lár (c)liabinar siric dar ler ima corp comlan comgel. Cathbarr caecdiabul co n-ór bai machi leg. 'ma chínn re h-uair tinóil co cét n-gem n-glaine cen oil co cét n-gem do líg lóghmair. An uair do-berthea ar cuid dúind sólus ó ursaind co cúil, coindel do cách sund imne a cathbarr im cenn Cairbre. Andum lim cesacht ar shluagh a dénam ní dam Is dúal cosaníu ní dernus riam a focus na a n-eitercían. Ecoir d' Fathod tachair frim mor lá ro leasaiged lim. ní do deoin Luighdech Meic Con do thaicérad frim Fathod. Is leasc leam tachar don treas giamad lim no ricthe a les mu ceim as ceim co n-glaine gu Dubhthor Dháil n-Araidhe. Ochtar Is sé fichit fer do neoch ba dingmala dhamh do marbad ag Ard Abla fa Donnghus mac Lánamhna. Tri cét cath do chuir In Fhían itir tuaid Is tes Is tíar, nochar' chuirset riam co sé en-chath as mó egcaine. An luct-sin do-chuadar dínn no dhingebhdais a dhá lín, aniu dá mairdis ar magh ní h-é Fathod nach finnfadh. 90. ‘Ad-rae buaid & bennacht, a Cáilti!’ ar Pátraic. ‘Is mor do maith do canais isin láidh-sin; & scrib sud, a Brogain’, ar Pátraic, & ro scrib. Is annsin ro fiarfaig Caínen mac Failbhe, meic Ferghusa, meic Eogain Mhoir do Cháilti: ‘Cait ar' marbad Oilill Olom mac Mogha Nuadat?’ Freagrais Cáilte sin: ‘Marb é do cró-bhainne chumad a mulluch Slébhi Claire thes’. ‘Ocus cait inar' marb Sadb ingen Cuind?’ ás Cainen. ‘As marbh Sadb ingen Chuinn do chumaid a meic mhór-ghrádhaig .i. Meic Con a Temhraig na rígh’, ar Cáilte. ‘Cáit ar' marbad Ferchis mac Comáin eices?’ ar Cainén. ‘Urchar’, ar se, ‘tuc Ael mac Dergdhuib do bhir chruaidh chuilinn dó a mullach Sléibe Crot do dhamh allaid, gur' mharbh Feirchis de.’ ‘Ocus secht meic áilli Aililla’, ar Cinén, ‘cait a fuaradar bás?’ ‘Benne Brit ros-mughaig iat i cath mhór Mhuighi Mucramha ria mórshochraidi Meic Con.’ ‘Áth ísseal ar Magh Mínadhbul, cidh dia tá?’ ar Cainén. ‘Connla Derg a Cnuc Dhein ro ghonasdar Fiacha Muillethan mac Eogain ann, & Áth Tuiseal de-sin h-é’. Ocus at-bert Cáilte: Ath Tuisil ainm an átha do chach as fis fírfhátha, tuseal tuc Connla Cnuic Dhean ar Fiacha maith Muilleathan. 92. ‘Ocus cath Samna’, ar Cainén, ‘cia lasa tugadh & cia thorchair ann?’ ‘Cormac Cas, mac Aililla Óluim, tucastar h-é d' Eochaidh Abhratruadh do rígh Uladh atuaidh, & do tuit ann Eochaidh Abratruadh, & do buailed Cormac Cas ann, & ro bhái trí bliadna déc ica leighius & a inchinn (ac si)led, & sé a ríghi Muman ris-sin. Ocus do-rónad dúnad (& deg-bai)le aigi ac dún ar sléibh, & Is amlaid ro bhái (in dúnad s)in, & loch-topar grinn glainidi ar lár an (dúnaid), & do-rónad rígh-thech romhór aigi imon tiprait, & ro saidhit trí liagána cloiche uimpe, & ro suidhiged leabaidh In rígh & a cenn siar idir na trí h-uaithnibh cloiche sin, & óclach grádha da mhuintir ag tabairt uisce a cuach nó as sithal ima cenn. Ocus fuair-sium bas iarsin ann, gur' cuired fo fhochlaidhibh talman h-é isin dún-sin. Ocus as de-sin atá Dún Trí Liacc d' ainm fair’, ar Cáilte. ‘Ocus as é-sin In scel ro fhiarfaighis dim, a Cainéin’, ar Cáilte. Ocus adubairt Cáilte an láidh: Aibhinn gidh In dún-sa thair risa n-abar Dún Eochair, as aibhne fós o thic lá loighe Sadhbha Is Oililla. Marbh Sadb do chumaid Meic Con ro gaet Ferchis d' aen-urchor don fhairind ana fharrad marbh Ailill do thámh-ghalar. Ba marbh Eogan Mór gan mheth a cath Mucramha maeithnech, borr-shlat ro las ó ghnímuib marbh Cormac Cas d' fhuill-ídhain. Goin Fhiacha Muillethain mas. meic Eogain gu n-airechas, lór a sholmha ro bái tan ro gaet Connla ic Áth Leathan. Ocus Áth Lethan bodhéin sloindit sár-fir co sár-céill is Dun Eochair os maidh móir caidhi fochaind a claechlóigh? Áth Sisel ainm In atha is e so In fis fírfádha, don tuisel tuc Connla a Cnucc Dean ar Fiacha maith Mullethan.] Cath Samhna ro ládh ann soin ann ba raen madma ar Ulltaib, do buailed Cormac 'san cath do marbad rí na n-Ulltach. Tángadar a chnedha ris re mac rígh fega findlis gilla nár' bho dimbuan bladh usce innfhuar ro fhoiread. Gach lá do théiged fon es mac Oililla Cormac Cas, an leas dia m-bí do bo ghar dul fo Es Maighi mor-ghlan. Do-luidh as co dún ar sléib co dún a athar budhéin, ro saidhtea tri liaga lais d' innfhuarad a chinn chaem-chais. Dona trí liacuibh at-ciat aderar ris Dún Trí Liac, as é ainm ó sin ale tar éis ChormaicChinn Chlaire. Marbh mac ríg Muman iar soin do chneaduibh Is d' fuill-idhoin, ro adnacht 'san dún glan grind a leabaid innfhuair áibind. 93. Dála Mhuiredhaig mheic Fhinnachta rígh Connacht indister asa h-aithle-sin. Ro bói mac grádach aigi .i. Aedh mac Muiredhaigh, & ro fuacradh imáin ag macraid choicid C(onnacht) in tan-sin, & ruc Aedh mac Muiredhaig sé (cluichi) ar an macraid gan nech do chuid(iugud leis) & ro shuidheastar iarsin, & ro ghab slaedan tiughmaine, trom-ghalair h-é, & fuair bás annsin, & ro h-innisedh da mhuinntir sin & da mhathair .i. Aifi Foiltfind ingin rígh Ulad, & do-rónad nual-ghubha mór ag mnáibh an cóicid do bhás In macaimh-sin, & adubhairt a mháthair a thabairt a n-ucht In Táilcind .i. In tí dar' thidhluic Dia Eire uile, & comus lesaigti cáich innti. ‘As imdergad mór leam-sa sin’, ar rí Connacht, ‘mun bhadh deoin do féin h-é.’ 94. As annsin do-cuas ar cenn Patraic asin pubaill a raibi rí Connacht cona slóghuibh, & In mac marbh ann, & brat corcra corrtharach thairis & culpait chaemh chorcardha 'na thimceall. Ocus adubairt a mháthair & a trí comhaltada & a deirbhshiur cumad marbh da chumaid iat. Ocus ó 't-chuala naem Pátraic sin ba truagh lais, & tainic a chraidhe forro. 95. Is annsinn tucadh loing-shithal bhán-oir chum an chléirig, & a lán d' uisci innti, & coisercaidh In t-uisqi, & tucadh a cuach fetta finn-aircit an t-uisqi, & éirghis an naem-chleirech & tócbais in chulpait caeim corcordha, & tuc trí bainne don uisqi a m-bél Aedha meic Mhuiredhaig, & In treas loim tuc ina bheol ro éirigh ógh-shlan, & tuc a láimh dara agaidh mar do beith a m-bandail no a cuirm-thigh, & do éirig asan imdhaid amach. Cáilte cecinit: Aed mac Muiredaigh meic Fíndachta air re h-imred fir-ferta ro athbeóaigh Patraic co m-blaid re h-athlum 'san aidchi-sin 96. Ocus ba subach somenmnach na slóig de-sin, & do creitset do Dia, & tucsat a cinn a n-ucht Patraic, & tucsat a comus ó bhic gu mor dhó, & do bádar annsin re h-edh na h-oidhche-sin co tainic lá cona lan-soillsi, & ro fhácbhatar in baili arnamhárach. Ocus táncatar na slóig uili rompa a n-Gannmhagh, risa n-abar Magh Find isin tan-so, & i Tochar an Bhanchuire, re a ráidhter Tochar Find isin tan-so, & lámh dhes re Ros na Fingaili, re n-abur Ros Camain isin tan-so .i. nái meic Uair meic Idhaist ro marbsat a chéli ann, conad de aderar Ros na Finghaile ris, & do Ráith Glais, re n-abar Raith Brénaind. Ocus ro saidhed pupall rígh Connacht annsin, & do-riact Patraic & Cáilte, & ro suidhset ar an firt fótbaig ós or na rátha, (& táin)ic rí Connacht co lín a shlóig, & suidhit a farrad Pátraic & Cáilti. 97. Is andsin ro fhiarfaig Muiredach mac Finnachta do Cáilti: ‘Cidh dia tá Ráith Glais ar In ráith-si?’ ‘Adér-sa rit’, ar Cáilte. ‘Glas mac Dreacain, mac rígh Lochlainn, táinic cúic catha fichet do ghabáil rígi n-Eirinn, & Is ann tángatar, gu Cathair Dhaimh Díleann, risa n-abar Dún Rosarach, & Is ann bái Find mac Cumaill, a n-Almain Laigen In tan-sin’. 98. Do fhiafraig Muiredach do Cháilti: ‘cidh fa tucadh Almha uirre?’ Freagrais Cailte: ‘óclach do Thuaith Dé Danann do bhí isin Brugh braenach breacsholus. Bocan a ainm, & do bí ingen a n-oighi aigi, Almha a h-ainm, & tucastar Cumhall mac Trénmhoir h-í, & ba marb do bhreith mheic do Chumall h-í, & ro múired In tulach tonn-ghlas so thairrsi, gurub uaithi ainmnigther an tulach, & Tulach na Faircsina a h-ainm co sin. Nó Almha ainm an tí ro ghabh re linn Neimhidh. Nó dana Nuadha drái do-róine dún & dingna ann, & do ghab almhain don dún, cunad de atá Almha.’ Ocus adubairt Cáilte: Almha Laigen, lis na fian bhaili ar' ghnáthaig Find fír-fial, atá sunn do réir gach shin an ní dia fuil In t-ainm-sin. Almha ainm In fhir do ghabh re linn Neimhid co nert-bhladh, marbh thall 'san tulaig uaine do thámh obunn én-uaire. Oclach d' Feruib Bolg nár' bhaeth Iuchna ba h-ainm don óclaech, ba lán an dún tiar Is toir do éidib & da almhoib. Luidset á tainti le tart d' ól usce cum na tiprat, gleacsat le truma a tarta gur' fhacsat a n-adharca. d' adharcuibh na m-bó m-breac m-bán ro fhágsat imon uaran, as de fhuil ann sunna 'na Adharc Bó Adbhul Iuchna. Coic inghina ac Iuchna ard 'con óclach ghasda glé-gharg, is uathaibh-sin leath a fat gach ferann mar do ghabhsat. Carman i Carman nach mín 'ga m-bitis baird (sel) co m-brigh, ben Trega 'na thigh treorach (nir'bh í) ben ná h-aithgeonadh. Mag Life a(r lí an óir) gun og-mhnai gasda geal-mhoir, dar leam ni senchas soebh so 'san cóiced ingen Almho Nuada drai ba gilla garg. do-ronad lais Dun Dronard a n-Almhain gu n-gloine n-grinn do shonnach a dhúin dighainn. Aein-gheal an dun dreimnibh drann mar do ghabadh ael Eirenn, don alumhuin tuc o thoigh as de ata Almha ar Almain. 99. ‘Is maith do h-innised an scél-sin, a Cháilti’, ar Muiredach mac Finnachta. ‘Is ann do bámar-ne annsin’, ar Cáilte, a n-Almain Laigen, & ráinic fis na loingsi-sin chugainn, & as í tuc an fis-sin lé, Sprédh Aithinne, ingen Mhughna Míancraesaigh, bain-echlach rígh Eirenn. Ocus do gairmedh a bhain-echlach cum Find do thinól & do thoicheasdul Fhian Eirenn & Alban, & do thinóil Cormac ua Cuinn tuatha Temra & buidne Breagh & mór-shochraide b-fer n-Eirenn, & tancatar cúic catha fichit cusan mag-so, & do-ronad crandchar idir In bh-féinn & aes na treabaire cia dhíbh da roised tus do thabairt an chatha dona h-allmharchaib, & ro-siacht don Fhéinn In cath do thabairt ar tús. Tucad In cath gach lái co cenn sectmaine & ro marbad cuic cét déc d' allmarchaib & d' Eirennchaib, & tucadh In mór-chath iarsin & torchuir Glas le Finn mac Cumaill, & torcratar a secht meic leisin Féinn. Ocus tri .l. óclach do-cuamair-ne maraen re Find do chur in chatha-sin, & do thuit .l. laech la gach nech uainn, & do-chuamar-ne triar oclach don Fhéin maraen re Finn isin phupaill a raibhi Glas mac Dreagain, & fuaramar nái n-uaitne óir ann, & an t-uaitne ba lugha díbh ba commór re cuing n-imechtair, & ro fholchamar isin móin ruaidh se don taeibh tuaidh don ráith iat. A Ráith Glais cosa tathaighmis mór n-uair, do fhoilghes nói n-uaitne óir isin móin rét múr atuaidh. Tríar bamar 'ca folach-sin ba h-é ar lin re ar comáirem, Find Is Oisin, Cailti cruaid sind ros-folaigh re h-en-uair. Tri coecait ro lodmair-ne faré Find co mét maisi, marbsum coecait cech tratha fa cladh na ratha glaisi. 100. Ocus do cuireadh Glas mac Dreacain fo thalmain annso, conadh uaidhe ata Ráith Glais ar In ráith-so. ‘Ad-rae buaid & bennacht, a Cháilti!’ ar Pátraic, ‘is maith an scél do innisis duinn: & scríbhtar an scél út lat, a Brocáin’, & do scribh Brógán. 102. Ocus do bádar annsin re h-edh na h-aidhchi-sin, & do éirghetar co moch arnamhárach, (&) táncatar rompa i Ré Carpuit Fearghusa, fris(a r)aidhter Imaire Meic Chonnrach isin tan-so, & do Cnuc na Ríg, frisa n-abar Uarán n-Garad, & do gabadh sosad & longphort les ann, & do srethad a phuball tar cend irsi na n-Gaedel .i. tar Pátraic, & do chan a thrátha annsin, & do bennaig an tuluch taebh-áluinn togaidi & do ráidh: ‘Bid h-í so an t-ochtmad releac dhéc bhus dili leam a n-Eirinn.’ ‘As eadh ar doilghi’, ar rí Connacht, ‘gan uisce a comfhochraibh di.’ ‘Madh deoin don Dúilemain’, ar Pátraic, ‘biaid usce annso.’ 103. Is annsin ad-racht Pátraic & beann cairrgi cloichi ad-connaic a n-imeal In bhaili táinic do h-innsaighidh, & saidhis a trosdán isin carraic gur' ben re grian & re grinneall, gur' mebhadar trí sreabha d' uisqi eochar-gorm fir-uaine asin carraic. ‘Fácbala ar In tiprait, a naemh Patraic’, ar Beneoin. ‘Coimgi gu cenn nomhaidhi do gach neach ibhes a h-uisqi’, ar Pátraic, ‘& ma h-uime bus marb é nem Dé dó, & usce Eirenn uili do dhighbhugud fo trí re deiread an domain tre mhóid in Dúileman, & Eire do leasugud asin tiprait-si, & In t-uisqi-se fo trí do thabairt cum duine galair, & ni fhuil aincis nach foirfe.’ 104. ‘Indis athscél duinn, a Cháilti’, ar Patraic. ‘Indésat’, ar Cáilte, scél ima tarmairt fianna Eirenn, etir choin & duine, do mharbad aran tulaig-si a d-tai. Guaire Goll & Flaithes Faebrach, dá ghilla imairchthe fithchle Find, & táinic óclach d' imirt fidchle re Guaire ar an tulaig-si .i. Finn Bán mac Breasail, mac rígh Laigen. ‘Imérat-sa geall friut’, ar Guairi Goll. ‘Crét in geall?’ ar Finn. ‘Tri uinge d' ór ó chechtur againn co ceand tri lá & tri n-aidchi,’ ar Guaire. Ocus Is amhlaid do bí Find Bán as é an treas fidcheallach as ferr do bhí isin Féin h-é .i. Finn mac Cumaill & Diarmaid o Duibhne & Flaithius Faebrach gilla na fidchli. Ocus ro raid Oisin so and: Flaithius Faebrach gilla Find 's é Is ferr ro imred fithchill, nocha tarraid ar clár beirt lámh budh áille ica h-imbert 105. Ocus do imredar an dias-sin re trí lá, & ní ruc Guaire én-chluichi rissin, & do thuit a gheall uadha, & tucastar ail & aithis ar an óclach ele, & adubairt nár' ghilla a n-gillaighecht h-é, & nár' óclach i n-óclachus & nár' ghaisceadach a n-gaisced. Ocus tócbus Finn Bán In láim, & tuc dorn do Ghuaire co tuc trí cláir-fhiacla asa charpat uachturach & tri fiacla asa charpat ichtarach. Ocus do tarla ina luighe (ar) chlár na fidchle. Indister sin (don rígh-feinnid), & adubairt Finn Bán (cona mhuintir do mharbad). ‘Dom bhréithir’, ar Oisin, ‘ní muirbfider, acht ra(chaid i m-breith) Cáilte & Diarmata í Dhuibne & Fher(gusa Fínbeoil) (.i.) ollaim na Féinne, duit-se, a Fhinn’. Ocus rucsat an triar-sin a m-breith .i. áit a comraicfisi & gilla Finn Bháin tabair-si dorn dó, & rachaid ascaidh duit-si leis sin .i. uingi d' ór ó gach tháisech Féinne d' fiannaib Eirenn; & do-rónad síd amlaid-sin acu. Ocus a cinn fichet bliadan tángamur gu Caill Coimhéda i crích Ua Tairrsid Laigen, risa raidter Druim Criadh isin tan-so, & do-chuadar an Fhian do sheilg, & do fhacbhatar óclach don Feinn ac coiméd In bantrachta dar' bho comainm Garad mac Morna, & Is amhlaid do bhí Garad annsin 'ar techt urmhóir a aeisi, & 'ar marbad a bhráithrech acht becan namá. Ocus adubratar na mná ris-seom: ‘Maith, a anum, a Gharaid, In áil let-sa fidchell d' imirt frinne?’ ‘Ni h-áil immorro’, ar eisium. ‘Cidh ón?’ ar an bantract. ‘Laithi n-aen do bámar-ne ac Tulaig na Rígh & ag Loch an Eoin a cuiced Connacht’, & do innis an scél dóibh, & Is é so é, a naemh Pátraic. Ocus adubairt ben dibh: ‘nách uime do fácbhadh Garad inar farrad-ne do dhénam theined duin & d' imirt fidchle rinn, uair do-chuaidh ara lúth & ara lámach, & loighi aeisi dho In loighi a d-tá.’ ‘Darm' bréithir’, ar Garad, Is glor ban m-bidhbad sin, & gidh fada do beinn-si a coimhlenmain na Fénne nírsat carait bunaid fa deredh iat. Is annsin ro addá theinid moir isin m-bruidin & ro dhúin na secht n-dorais bai uirre, & táinic féin amach & tuc a airm leis, & adubairt riu-san an sen-rann: A mna áilli Fénne Finn imridh-se féin bhur bh-fhidchild, sib-si sósar In rígh ghlic misi senóir, sean m' imeirt. Bruth aeisi orm snas ar sin an comhaes re bhar n-aithribh, is áithe cach n-delg as só níchom-aeis ar comh-chluicheo. Cumain lim lá ag Loch an Eoin ni maith senóir gan sein-sceoil, do tarmairt ar n-ár uili tre imarbháigh én-chluiche. Do bí Guaire gilla Finn ag fáith-imirt ar fidchill, ocus Finn Bán mac Bresail da tarla dóibh imresain. Dob ferr d' im(ertach) Finn Bán iná Guaire a Glaiss berrán, ruc Finn Bán cetra cluichi ní ruc Guaire (acht én-chluiche). (Fásaid ferg mór) a n-Guaire re mac Bresail brat-uaine, do-ráidh olcc (daririb ris) (tré)na beirt n-dírig n-dílis. Ba mór imnairi Fhinn Bain is tócbaidh gu luath an láimh, gur' ben tar bél Guaire gloin dorn ó mhac buadach Breasoil. Eirghit suas an Fhian amra fhial oscurdha fhír-chalma, saeth leo gilla na flatha do bhualad tré droch-fhatha. Eirghit suas fianna Find bháin is fian meic Cumaill d' én-láim, fiann Cáilti, fian Conáin chain fian Oisín, fian Fherdhomhain. Ergid a l-los gaiscid gloin fiann Find fein, fian Mail Enaigh, fian Duib Drumann a Ros Guill fian Guill ocus fian Irguill Is ann adubairt Find féin dech amuich, a meic mhóir-tréin, cidh 'ma fuil ferg na Fénne crét adbar a coiméirghe? Guaire do ghilla-sa, a Fhinn óclach do bhi fot fhidchill, ni maith In t-adbar da fuil a marbad do mhac Breasuil. Gabar mac Bresail cen brath ar mac rechtaire Temrach baeth do neoch cemad tren-fer marbad gilla In righ-féinded] Gabhthar mac Breasail, ar Finn ná gabhthar comha da chinn, ní ba comairce dhó dhe Diarmait, Oisín, ná Cáilte. Dar do láimh, a Fhinn gu n-glóir dar h' uaisli Is dar h' onóir, ní muirbhfither mac Breasail ó tarla 'na imreasain. A athair, oiris 'gut chéill a mheic Cumaill, ar Oiséin, breth dírech as dú do fhlaith is ní briathar bhaeghal-bhraith. Gidh sinne no beth gan chosc dit-sa dlegar ar tecosc, tabair fod déid fis do mér na beir luaith-breith ar leith-scél. Gabhthar Faelchu mac Fir Chruim gilla meic Breasail barr-truim, mad do marb-san Guaire glan marbhthar lat-sa féin Faelchad. Tiaghmait i n-degaid Fhinn Bháin ó mac Cumaill einech-náir co tucsam mac Breasail lenn co righ-fhéinnid Fían Eirenn. Do fhiafraig Find d' Finn aili Find mac Cumaill Almhaine, créd 'má raibhi do Ghuaire ar n-imthecht ar n-anbhuaine? Guaire do ghilla-sa, a Fhinn bachlach do bhí fat fhidchill, táinic tri maitne muichi rom-greannaig fa én-cluichi. Rucus cetra cluchi annsoin ar Ghuaire mac Beobeartoigh, rom-loisc In uair fa lonn leis tre fheirg ocus tre aitheis. Do-rat orum aithis tenn a fhiadhnaisi Fhian Eirenn, nír' bhám gilla, nir'bam laech tan ba h-airc nír 'bham óclaech. Tócbhaim mu láim n-dirigh n-deis nocha n-dernas ann eisleis, do-radus dorn dara bhél ni innisim acht fír-scél. Bennacht don láim do-rat dó ar Oisín, ní h-im(argó(,)) do gilla-sa, a Fhinn na fledh ní gan fath(adh do buailed). Muna maithi In dorn co daith ícfaither rit, a (ard-flaith), rot-fia screabal óir gach fir olc dia (m-bíthea gan chluinsin). Doigh damad maith let-sa sin a n-olc do chosc ót ghillibh Guaire, Comán, Saltrán seng ag imdergadh fian Eirenn. Guaire do imderg Finn Bán Glas d' imdergad do Chomán, mó gach scél Saltrán solam do rádh uilc re Ferdhoman. Finn mac Breasail ó Ráith Chró mad thuc dorn dod ghilla-so, tabair a fhlaith na corn cain dorn do gilla meic Bhreasail. Beir mo bennacht, eirg dot thoigh ar Finn re Finn mac Bresail, luach a n-dubairt Guaire féin dligid sár-briathar sár-béim. As í ascaidh iarruim ort a flaith na fian faebhar-nochd, narub bés ó aniu cu bráth gilla d' fhuigeall re h-óclach. Tucsam lughi lámh do láim fian meic Cumuill einech-nair, nach lémadh beith a b-féin Fhinn gilla nach tibhredh uirrim. Misi as gilla dháibh anocht orraim uaim dhaibh, a bhanntrocht, tucus form bréithir theglaich nach trotfainn re h-ingenraidh. Gidh cian do bheimís male a bhanntracht Finn Almaine, cein bus cumhan lim rem lá ni imér-sa ribh, a mhná. 106. ‘Ad-rae buaid & bennacht, a Cháilti’, ar Pátraic, ‘is maith an fis & In forus-sin do innisis.’ 107. Ocus do éirghetar In slógh rompu do Carnd na h-Airmi, risi n-abar Carn Fraeich meic Fhidhaigh isin tan-sa, , & táinic Pátraic suas isin cnuc. ‘Maith a anam, a Cháilti’, ar Pátraic, ‘ar' chreideabair-se do ríg nime & talman, nó an fetubair a beith ann etir?’ Frecraidh Cáilte sin: ‘ro fitir in flaith-féinnid’, ar Cáilte, ‘ór ba drai & ba fáidh & ba flaith é, & do thuicemar-ne uili cu raibhi Dia ann tré urchra n-oidche ad-conncamar’. ‘Crét an urchra-sin?’ ar Pátraic. ‘Teg(l)ach mór bái ag rígh Eireann ac Cormac mac Airt, deich fichit mac ríg bá sedh a lín, & ní bái duine díb-sin acht mac rígh & ríghna, & ni tabrad duine dib-sin ben acht ingen righ & righna & ac Ros na Rígh fria Te(mhraig) anorthuaidh no bítis.’ ‘Crét In ros éisein?’ ar Pátraic. ‘Ros Cailledh’, ar Cáilte, & míle do cenél gacha crainn ann. & do bhí ríg-bhruiden romór ann ag na macaibh rígh sin, & ní déntai acht a cuid do thidlacad o Themhraig dóib, & do bádar iar n-ól & iar n-áibnes adhaigh ann, & ro déirget a n-imdaidhi dóibh, (& d)o bádar ann re h-edh na h-oidhchi-sin. 108. Is annsin (tái)nic prímh-rechtairi na Temrach .i. Binde (Bóinde) d' agallaim mecc rígh Eirenn do bhí isin bruidin, (& ro dhéch) uime In tech, & Is amlaid do bátar, & siat marbh uili, & do thuicemar assin go raibi in fír-Dhia forórdha ann .i. In nech aca raibe comus & cumachta orainn uili. Ocus at-bert Cáilte: Baili na ríg, Ros Temhrach ann ba meinicc mór-theglach, ba h-imdha sluag Is groigi ar a thaebh go tonn-ghlaine. Deich fichit mac rígh ba ráin do bí 'san teglach trom-náir, an coimlín cétna do mnáibh do bhí 'san tulaig thonn-bháin. Ni faca urchra mar soin a Pádraic uasail idhoin, iar n-dul uili as male in slóg do bí i n-én-bhaili. 109. Ocus do h-adlaiced isin tulaig-sin na deich fichit fer & na deich fichit ban sin, conid Cnoc an Áir ainm In chnuic ó sin alé, & dála na cailledh a rabatar ro shluic an talam fana comair in ros uili, & ro thuicsem ríg nime & talman trít-sin, ar Cáilte. 110. ‘Ad-rae buaid & bennacht, a Cháilti’, ar Pátraic. Is annsin adubairt Cáilte: ‘As mithigh dam-sa imthecht amárach, a anam, a naem Patraic.’ ‘Crét um a n-imthighi?’ ar Pátraic. ‘d' iarraid cnoc & céite & dingnadh In bhaili i r-rabutar mu choicli & mu chomaltada & In flaith-fénnid & maithi Fian Eirenn am fhochair, ór Is fada lim beith a n-aein-inad.’ Ocus do bátar ann In adaig-sin, & do éirigh In slóg uili, & do éirigh Cáilte, & tuc a chenn a n-ucht Pátraic, & adubairt Pátraic: ‘Nemh uaim-si duit gibé inad amuich nó a tigh a n-gébha Dia lámh ort am écmaisi’. 112. Is andsin do éirig Muiredach mac Fhinnachta ri Connacht roime d' imluadh a ríghi & a fhlaithiusa, & táinic Pátraic roime do shílad chreitmhe & crabaid & crois-fighill & do dhíchur deman & druadh a h-Eirinn, & do togha naemh & fhírén & do tocbáil cros & uladh & altoiredh, & do thairnemh idhul & arracht & ealadhan n-dráidhechta. 113. Dála Cáilti immorro, ráinic roime budthuaidh co leathan-Magh Luirg In Dagda, & tar Corrshliab na Féinne, risa raidter Es Mac n-Eircc isin tan-so, & i Sliabh Seaghsa ua Eibric budtuaidh, & i m-Bernaidh na Cét, risi raidter Ceis Coruinn, & a clár-machaire in Choruinn amach. 114. Ocus Is annsin at-cualadar In fidhrén adbal da n-innsaigid, & déchain (ro déch) Cáilte secha co fhacaidh na nái n(daim discire) alltaidhi, & tucsat nái n-ur(chair doib, gur') marbhsat na nái n-daimh, gu raibhi cuid na h-aidhche acu, & do thócbhatar orro iat, & tucait co h-Es Meic Modhairn, re n-abar Es Dara, & i Crích In Cosnama, re n-abar Crích Cairbre, & do Rinn Eabha inghine Geibhtine meic Morna, áit ar' bháidh tonn tuili h-i, & do Druim Derg re n-abar Druim Cliabh, & d' Áth in Chomraic, re n-abar Áth Doim Ghlais. Ocus luidhset as sin rompo co Leacht na Muice co Beind n-Gulban, áit ar' marbh an muc Diarmait ó Duibhne, & gu mullach na tulcha tond-glaisi suas, áit i tá Leabaidh Dhiarmada. Ocus do chuir Cáilte a arma re lár ann, & do luigh ar leacht & ar lighi a coicli & a chomhalta & a fir grada .i. Diarmata ua Duibne,. & ro cháiestar déra folcmara fír-truagha gur' bhó fliuch blái & bruinne dhó, & adubairt: ‘truagh amh mar do-chuaidh mo coicli & mu chomalta uaim!’ Ocus o bátar ann ó medón lái co crích fuinid nóna. ‘Truagh sin, a chairdi’, ar sé, ‘ni bhadh dúthracht lim-sa dul ón lighi-se cu bráth do chumhaid Diarmada & a chloinne.’ ‘Cidh ón’, ar Flann mac Failbhe: ‘in rabhutar meic ag Diarmait?’ ‘Do bátar immorro’, ar Cáilte, & ac so a n-anmanna: Anmann mac n-Diarmada duinn re h-ingin Cormaic h-í Chuinn Donnchad Is Illann Is Uath Sealbuch, Sercach Is Iruath. 115. Ocus In t-Áth Daim Glais sin adubramar, as ann do chomraic Cailti coscair ríg re Dithrumach mac In Scáil, meic Eogain, mac ríg Muman & mac máthar d' Finn h-é. Ocus at-bert Cáilte: Do chuirset comhlann cu cruaidh a fiadhnaise In t-slóig mhóir mhais, tócaibset fidhbadh ra feirg ar In leirg ós Áth Daim Ghlaiss. Cáilte ro dhibraic ar tús in sleigh tre dlús gaiscid grinn, nír' mhó iná a cur as a láimh in uair tarla an t-sleg áigh inn. A lámh dhes Is a chos chlé do bhen do Dhíthrumhach dhían, a cenn do fác Cáilte cruaidh don táibh atuaid do Druim Cliab. 116. Ocus lotar rompo gu Caill na m-Buiden, re n-abar Caill Muadhnatan, & tar Beinn Gulbain Guirt mheic Mhaeil Ghairbh bothuaidh & gu Garbhros, re n-abar Daire na Damhraidhi, & do-ghniat fian-both fairsing fulachtaidh and, & (ro ecrat)ar h-í do sheisc barr-ghlais buin-ghil (ó féici co) fornasc, & do-rónad inneonadh & fulachtadh leo ann. ‘In fuil uisci a n-imfogus duin?’ ar fer dibh. ‘Atá ámh’, ar Cáilte ‘.i. Tipra Oisín.’ ‘Is dorcha an adhaig’, ar na h-ócláich. ‘Ni damh-sa is dorcha’, ar Cáilte, uair ni fhuil inad asa tabar lán én-chuaich a h-aill na a h-abhuinn no a h-indber a cúic oll-coigeduibh Eirenn nacham eolach itir lá & oidhchi indtib-sin.. Ocus ro gab cuach airgdidhi isin dara láimh do, & a shlegha crann-remra cró-dhaingne isin láimh araill, & táinic roime docum na tiprat, & at-cuala In m-blaisechtaigh & In m-buaidirt ar an uisqi, & Is edh búi ann, torc taeibh-leabar ag ól an uisqi; & tucastar a mhér a suaineam na sleigi seimnigi sodibraicthi, & tuc urchar don mhuic co ros-marbh, & ruc leis ara mhuin & in cuach 'na láimh ar aen-rían. 117. Ocus do bátar ann re h-edh na h-aidhche-sin, ocus tángatar rompu arnamhárach tar Es Ruaid Mheic Mhoduirn, & co Sídh Aedha Esa Ruaid, ocus ar tiachtuin dóibh and at-cíat In t-óclach ar an tulaig tonn-glais ar a cinn, & brat corcra corrtharach uime, & dealg aircit isin brut ós a bruinne, & geil-sciath co tuaigh-mhílibh óir deirg fair, & cuach-shnaidm loghmur ar a fholt, & dá choin shelga ar slabraduibh snímacha sen-aircit 'na láimh, & airm tréna trom-ghlasa 'na láim. Ocus ar rochtain do Chailti dha innsaigid toirbiris teora póg co dil Is co díchra dhó, & suidhis ar In firt 'na fhochair. 118. ‘Cia thusa, a ócláich?’ ar Cáilte. ‘Derg Dianscothach mac Eogain, a tuathaib Uisnig amuich, do chomalta budhéin.’ ‘Cinnus ata dó betha ag muintir do mháthar?’ ar Cáilte. ‘Ní fuil a n-uiresbaid duin do biudh na d' étach’, ar an t-óclach, ‘& ba h-iat triar Is mesa betha búi isin Féin .i. Ligarne Licon & Semenn Sacaire & Bec Gilla na m-Brodhmucc, & ro badh fhearr lim-sa beith 'na m-bethaid-sin iná bheith isin bethaidh a fuilim isin t-sídh.’ Gidh uathadh duit-si oc seilg aniu, ar Cailte, ‘at-connarc-sa thu cu mór-bhuidnech a Comar Trí n-Uisqi tes, áit a comraic Siuir & Beoir & Berba, cuic cét décc óclach & cuic cét déc gilla & cuic cét déc ban.’ Ocus at-bert: Uathad selga sin a Dheirg do scaruis redt fheinn 's ret' sheilg, inat eolach, comull n-glé a n-oidheduib na Fénne? Am eoluch-sa, línibh gal gach baile (a) torchratar, gé bheth i síth mo cliu chain fuil mo menma ar na fianaibh. Nocho rabha-sa fós riamh toir na thuaid na tes na thiar, bhaili bud gairdi rem ghal ná na mesc gémad uathad. 119. ‘Maith, a anum, a Deirg, cia don Féinn ata isin firt fótbaigh ar a tám?’ ar Cáilte. ‘As misi & tusa ro adhlaic h-é’, ar Derg, ‘cóir gia beth a fhis acam’. Ocus at-bert: Cuinnscleo gilla, mac Annscleo ros-foirrghedh fira a fuirrsceo, naenbar for dairbre n-duillech foirrged In cuinged duinnscleo. Cuinnscleo gér' bhaeth nír' briathrach do bo laech i ló luaith-creach, áit a tollta scéith breaca nochar' é In t-egal uaimhnech. 120. Ocus Is e-sin, a Cailti, atá isin firt fótmaighi-sea, & Is sind araen ro cuir fa fochluidib talman ‘Cia risa n-derna an rith dian doilig, a Dheirg?’ ‘Risan ech n-dub ro bái ac Dil Mac Da Creac’, ar Derg: Each dubh ac Dil Mac Dá Creac in gach cluiche ro chuirset, ocon carraic ós Loch Gair ruc trí lán-bhuadha an aenaig. 122. ‘Gá tech a rabhumar In adhaigh-sin, a Cháilti?’ ar Derg. ‘A tigh Catháir meic Ailella’, ar Cáilte, ‘ar m-breith Finn & na Fénne leis ar cuiredh. Ocus do bámar teora lá & teora h-oidhchi a tigh Catháir cen athscis, gan uiresbaid bídh na leanna na leasaigthe ar ar sluagaibh’. ‘In tucsam ní dhó, a Cháilti?’ ar Derg. ‘Tuc Finn’, ar Cáilte, ‘trí cét bó & .ccc. brat & tri cét uingi dh' ór.’ Ocus adubairt Cáilte: Trí cét bó Is trí cét brat trí cét claidem ba comnart, do-rad Finn fiach a leanna do Caithír mac Ailealla. 123. ‘Cia tuc In t-ech dub d' Fhinn?’ ar Derg, ‘an h-é Dil Mac Da Creaca nó an h-e Caithir mac Ailella?’ Fregrais Cáilte co comnart sin: ‘Ní nechtar dib’, ar Cáilte, ‘acht Fiacha Muillethan mac Eogain’, ar Cáilte; & adubairt: Ac súd duit-si an t-ech dub dian ar Fiacha re flaith na fian, ac sut mu chloidem gu m-blaidh ocus ech uaim dot araidh. Luid Finn d' imluad an eich duibh gusin tráigh ós Berramuin, is teichim-se di fo trí or baam luaithi aná gach ní. 124. Ocus luidh an t-ech gu cenn iartharach na (trá)gha, & fuair bás ann do ghal retha, conad Tráigh In (Eich) Duibh ainm na trágha, & Tráigh Berramain a h-ainm co sin. 125. ‘(Is dered do ló) ann’, ar Cáilte, ‘ór do-chuadar neoil áilli (aen-gela) an lái as, & táncatar damalta dorcha na h-aidchi chucainn’. 126. As annsin táinicc Derg Dianscothach roime isin sídh anunn d' urfhuigeall Cháilti re h-Ilbreac Easa Ruaid & re h-Aedh Minbrec mac an Daghdha, & do innis a imacallaim re Cáilte ó do-riacht chuice co h-aes na h-uairi-sin. ‘A thabairt isin sídh’, ar siat, ‘ór do-chualamar a einech & a engnam.’ Ocus luidh Derg ara chinn, & ruc leis é cona mhuintir, & ro (suidigedh) iat ana n-inadaib dílse dingbhála isin t-síd. Ba h-í-sin aimser do-rála cocad mór idir Lir Sídha Findachaid & Ilbreac Easa Ruaid, & ticedh én co n-gob iarnaide & co n-err teinedh ar fuindeoig ordhaidi isin t-sídh, & do chrothadh é gacha nóna ann, cu nach fácbadh claidem ar cenn-adairt, ná scíath ar dealgain, ná sleg ar aidhlinn, gan leacadh a ceann lochta In t-sídha. Ocus do bítis lucht an t-sídha ica dibhracad, & cech urchar do-berdis cuici Is ed do thecmad ar cenn meic nó mhná nó dhalta do lucht In t-sída .Ocus ro h-ecradh a tech n-ola in adhaigh-sin aca, & do-riacht In t-én cédna chuca & do-róine in t-aidmilledh cédna. Ocus do bhádar luchd In t-sídha 'ga dibhrucad & nir' chuimngetar a bec dhó. 127. ‘Cia fot atá In t-én mar sút?’ ar Cáilte. ‘Ré bliadna anosa’, ar Derg, ‘ó ro gabsam cocad & lucht an t-sídha aile.’ Ocus it-bert Ilbrecc so and: Fó fos nargart fiad firu airm n-grindi colg dremni dibad dasachtach ni duindi Is fó .Fo. fos 4 128. Is annsin tuc Cáilte a láim a comraidh a sceith, & fleasc umhaidhi bái aige, & tuc urchar don eon di trena ucht cu rus-marb d' oen-urchar, co tarla ar lár In t-sídha cuca é. ‘In n-derna nech riam lámach budh fherr iná sin?’ ar Ilbreac. ‘In raibi isin Féin’, ar Aedh Minbreac Esa Ruaid, ‘nech bhudh commaith lámach frit-sa?’ ‘Báigim-se mu bhréithir ris’, ar Cáilte, ‘nár' bo cóir do neoch sech araili díb bocasach do dhénam, ór do bhí a lór-dhaethain lúidh & lámaigh In gach fhir dhibh, & do bhí indam-sa, 'no’, ar Cáilte. 129. Is annsin tuc Ilbreac a láim secha suas, & tucastar gái nemnech áith uillind-glas da h-aidhlinn, & tuc a láim Cáilti h-í. ‘Decha lat, a anum, a Cháilti, cia In t-sleg-sin, & cia d' fhiannaib Eirenn ica raibhi?’ Ro benastar Cáilte a foirtcedh & a h-incasnaidi don t-sleig, & do bátar tricha semann d' ór thíre Araibe ar a (chró. ‘Aithnim-si so’, bar Cáilte): sleg Fiachach meic Congha, (& Is ón t-sleigh-si) do ghabh Find mac Cumuill ríghi Fíann Eirenn & Alban ar tús, & a Síd FinnachaidSídh fhér-uaine Fhinnachaid tugad í, & Aillén mac Midhna do Thuathaib Dé Danann do tigedh ó Charn Fhinnachaid atuaid co Teamraig, & Is amlaid ticedh, & timpain ciuil 'na láimh, & do codlad gach nech at-cluinedh h-é, & do chuiredh ainnsein cairche teined as a bheol, & ticedh co Temhraig i líth-laithi na samhna gacha bliadhna, & do seinnedh a thimpan, & do chodladais cách risin ceol sídhi do-níth, & do shéidedh a anáil fon cairche teined, & no loiscedh Temhair cona turrscar gacha bliadna amlaid-sin fri ré trí m-bliadan fichet. Ocus ba sí-sin aimser a tucad cath Cnucha, & do thuit Cumull mac Trénmhóir and, & do fhácaibh ben torrach da éis .i. Muirne Munchaemh ingen Taidg meic Nuadat. 130. Ar n-díth Cumhaill tugad rígh-fhéinnidhecht Eirenn do Gholl mór-glonnach mac Morna, & do bí deich m-bliadna aigi. Rucad iarum mac do Chumhall .i. Finn, & do bhí ar foghuil & ar díbhfheirg cu cenn a dheich m-bliadan. Ocus do-rónad feis na Temra isin dechmad bliadain le Conn Cétchathach, & amail ro bátar fir Eirenn ag ól & áibhnes i Tigh mor Midchuarda nír' rathaigset ní no gu riacd In maccamh óg il-dealbach cucu, a cind a deich m-bliadna, & ro shuidestar a bh-fhiadnaise Cuind Chétchathaig, & Ghuill meic Morna, cu maithib Fian Eirenn uime isin tig, & ba do bhuadaibh feisi na Temra na lamadh nech fala ná frithfala do thabairt fri ré caeicdigis 5 ar mhís airet bíte ag ól — nó do chaithim — feisi na Temra. 1685a] Ro dhech rí Eirenn In macamh, doigh nir' aithnidh dho h-é ná 1685b] do nech eli da raibhi isin bruidin. 1685c] Is annsin do-riacht a chorn dála gu righ Eirenn, & tuc 1685d] a láimh In macaeimh é. As annsin adubairt rí Érenn: Taíi, 1685e] a fhiru Érenn! & ro táietar ríghrad co tái tostadach fria guth in uasail & In ard-righ .i. Cuind. Ocus do fiarfaig iarsin cuich In macaemh? ‘As misi Finn mac Cumaill’, ar an macaem, ‘mac don óclach oca m-bái rígi na Fénne annallana, & tánac do dhénum mu mhuinnterais rit-sa, a rí Eirenn.’ ‘Mac carut & fir grádha thu, a mhacaeim’, (ar Conn). Ocus do éirigh in macaem & do-rinne a cora(igecht & a mhuinteras fri) rígh Eirenn, & gabus Conn ar leth-láim h-é, & tic ar gualainn Airt meic Cuinn, & do gabsat ag ól & ag áibnes re h-edh Is re h-athaid. 132. Is annsin ad-racht rí Eirenn re beinn m-bláth-cháin m-buabhaill do bhí 'na láim, & adubairt: ‘Da bh-fhaghainn aguibh, a fhira Eirenn, nech do choimétfaidh Temair gu tráth éirghi do ló amárach gan a loscad d' Aillén mac Midhna do-bhérainn a dhúthchus do, gémad beg, gémad mór h-é.’ Do éistetar immorro fir Eirenn co tái tostadhach ris-sin, uair no choidelduis mná co n-idhnaib & laeich letairthe risin ceol sírrechtach sídhi & risin n-gothán n-glésta n-guithbinn do chanad In fer soinemail sídhi no loiscedh Temair gacha bliadna. 133. Is annsin do eirig Finn & adubairt re rígh Eirenn: ‘Créd bus cuir & bus tennta dam-sa tar do cheann im a chomhall-sin?’ ‘Cóicedaig Eirenn’, ar Conn, ‘ocus Cithruadh mac Fir Cóecat cona dráithib.’ Ocus tugaid uili isin coraighecht, & gabus Finn do láim Temair cona turrscar do coimét gu trath éirghi arnamhárach. Ocus do bhí óclach grádha do Chumhall a comhuidecht rígh Eirenn .i. Fiacha mac Conga. 134. ‘Maith a mhacaeim’, ar Fiacha: ‘cá luaighidhecht do-bértha dam-sa da fagainn sleg neimhnech áith uillend-glas duit, & nír' dibraicedh urchar n-imraill dhi.’ ‘Gá luagh chuingi oram?’ ar Finn. ‘Gid beg mór do rath ghéba do lámh dheas a trian dam-sa & trian do chocair & do chomairli.’ ‘Raghaidh dhuit’, ar Finn, & do naidm air fo a bréithir. As ann do ráidh Fiacha: ‘Mar at-cluinfe In ceol sirrechtach síde & an timpan téit-bhinn & an fedán fogur-binn, ben a cumhdach do chenn na cráisighi, & tabuir redt' édan nó re ball eli dot ballaib, & ni léicfe gráin na sleigi neme codlad fort.’ 135. Is annsin do éirig Find i fiadhnaisi fher n-Eirenn do choimét Temrach, & tuc Fiacha mac Congha sciath & sleg dhó gan fhis do Mhacuibh Morna ná do neoch eli dá raibe a tigh Themra, & táinic roime mar sin i timcheall na Temra, & nír' chian dó gu cuala In ceol sirrechtach, & tuc slinn na sleigi & a forgraín re a édan, & gabhaidh Aillén ac seinm a thimpain no gur' chuir cách 'na codlad mar do chleacht, & léicidh iarsin a chairce teined asa bheol do loscad na Temhrach, & do-condaicc Find sin, & chuireas Find In brat corcra corrtharach búi ime a n-agaidh In cairce, & tuitit anuas asin aier, co ruc cairche in brat ceithir-fhillti sé láma fichet a talmain. Conadh Ard na Teinedh ainm In aird, & conidh Glenn an Brait ainm an ghleanna. 136. Mar do rathaigh Aillén mac Midhna a dráidhecht do mhilled uime, tainic tar a ais d' innsaigid Sídha Findachaid & gu mullach Sléibi Fuait. Ocus leanus Find h-é co Carn Finnachaid, & mar do bhí Aillén ac dul tar dorus In t-sídha anunn tucFind mér a suaineamh na sleigi, & tuc urchar ádhmhar urmaisnech, co tarla a mullach a droma a n-Aillén, gur' chuir a chraidhi 'na lia dub-fhola tar a bhél. Ocus ros-díchenn Find h-é, & tuc In cenn for cúla co Temraig, & do chuir ar cuailli bhadhbhdha, & do bhí ann co h-éirgi gréine ós airdibh & ós innberaibh an talman. 137. Táinic iarum a máthair co h-Aillén, & tuc treas ar thoirrsi, & do-chuaidh d' iarraid leagha dhó. Toir-che a bainn-liaigh Amharrtha do gaet Aillén mac Midhna do shleigh Fiacha meic Conga don brat bodhbdha, don birgha. Uchán ad-rochair Aillén táncatar a tri tonna, atá sunn fuil a chraidhi maraen Is smir a dhroma. Uchan ad-rochair Aillén sídhaidi Benne Boirche, anois tairnic a mhaill-néill a Boirche a bainn-liaigh toir-che. Uch ba suairc Aillén mac Midhna a Sléib Fuait, cuma nái ro loisc Temair ar gach n-ard-blaid ba h-í a chuairt. 138. Is andsin do éirghetar fir Eirenn uili um a rígh ar faithchi na Temhrach airm a m-búi Find. ‘At-chí sin, a ri’, ar Find, ‘cenn an fir do loisced Temair, & a fheadán & a thimpan & a chairchi ciuil, & dar leam ro saeradh Temair cona turrscar.’ 139. Is andsin do línadh láthair leo, & do cruthaigedh comhairli, & as í comairle do crichnaiged acu, rígh-fhéinnidhecht Eirenn do tabairt d' Find. ‘Maith, a anam, a Ghuill mheic Morna’, ar Conn Cétchathach, ‘(do ro)gha duit, Eire d' fhacbáil nó do lámh do thabairt i láim Find.’ ‘(Dar mu b)réithir’, ar Goll, ‘as í mu lámh do-bér i láim Find.’ 140. Is ann(sin tainic) a nert isin sén & isin soladh, & do éirghetar (trí catha na) Fénne, & tucsat a lámha a láim Fhind, & tuc Goll mac Morna rompa comad lugaiti an náire le neach ele don Fhéinn a tabuirt. Ocus do bhí Find isin ríghi-sin, ar Cáilte, ‘no gu bh-fuair bás & aidhed a n-Aill In Bruic a Luachair Degadh. Ocus an t-sleg do-beiri-se and laim-si, a Ilbric, as di do-rónad an gním sochair sin d' Eirinn, & as lé fuair Finn gach rath riamh, & ‘Birgha ainm bunaid na sleigi.’ ‘Coimhét acut In t-sleg, a Cáilti’, ar Ilbrec, gu finnam In ticfa Lir Sidhi Findachaid cona braithrib, do díghailt a e(oin) orainn.’ Is annsin ro tócbait a cuirn & a cupada, & do bátar ac ól & ac áibhnes & ac urgairdiugad menman & aicenta. ‘Maith, a anum, a Cháilti’, ar Ilbrec: ‘c(ia da tibérthar) comus In chatha da tí Lir cona braithrib do dhíghail a eoin orainn?’ ‘Don tí da tabradh Find comus a chatha .i. do Derg Dhianscothach annsút. Inn gebhe de láim sút, a Deirg?’ ar lucht In t-sídhe. ‘Gabhaim cona shochar cona dhochar’, ar Derg. Ocus do bádar amhlaid In adhaigh-sin. Ocus nír' chian dóibh ar matuin gu cualatar seitfedach na n-ech & culgaire na carput, & glonn-béimnech na sciath & tairm In mhór-slóig, & táncadar 'mon sídh, & táncas asin sídh dá fhégad gá lín do bádar, & Is edh do bádar, trí catha cródha commóra. ‘Pudhur leam-sa’, ar Aedh Minbreac, ‘a n-dingéntar annsin .i. bás & aidhedh d' faghbáil dúin, & ar sídh-brugh do beith ag cloinn Lir Sídha Finnachaid’. ‘Nach fedrais, a Aedh’, ar Cailte, ‘cu téit an trén-torc allaid ó chonuib & ó chuanartaib, & In tan ghabus a bedg In búiridan daimh allaid téit imshlán o chonuibh mar an cédna.’ 6Cáilte cecinit Ro soich tretirni tulaigh re cuanairt con craeb tubaid, ó ro soich buirech a bedg re cosair conart crob-derg 142. ‘Gá comhlann as doilghe libh isin cath?’ ar Cáilte. ‘In fer as ferr engnam do Thuathaib Dé Danann’, ar siat, ‘.i. Lir Sídha Findachaidh.’ ‘An ní fa tucus-sa láimh In gach cath riam’, ar Cáilte, ‘.i. In comlann as ferr do bhiath ann do frithailimh ní léiceabh aniu re lár h-é.’ ‘Ocus caidhi do chomlann-sa dhúin, a Dheirg?’ ar siat. ‘Gá comhlann Is doilghi lib 'na dhegaid sút?’ ar Derg. ‘Donn & Dubh’, ar iat-som. ‘Dingébhat-sa iat araen’, ar Derg. Ocus do éirghedar sluaigh In t-sídha amach a n-aein-fhecht cum In catha, & ro dibhruic cách a chéli dhíbh do shoighdibh (sith-go)rm(a) & do gháibh bega bir-ghéra & do (laighnib) lethan-glasa; & do chuired In c(ath) ó solus-trath éirgi do ló co medón lái. Ocus do comraic Cáilte & Lir Sídha Finnachaidh co fuilech fobartach, & torchair Lir a crích In chomraic le Cáilte. Is annsin do gabsat an dias deg-laech .i. Dubh & Dond dá mac Eirgi Anghlonnaig a h-Innsib Gaid, ac coimét an chatha. Ocus Is amlaid ro chuirset an gliaidh .i. Dubh a tosach na dírma & Donn re deg-fheithium 'na diaid. Ocus at-connaic sin Derg Dianscothach, & tuc a choirr-mér a suainemh na sleige, & tuc urchar ádhmur don fhir ba nesa do, gur' bhris a dhruim ar dhó, & go tarla i compar cléib an fir ba sia uaidh, gu torchratar don aen-urchur. Is ann as-bert Ilbrec: Do-rochair Lir le Cáilte ocus ní gním nach máidte, do-rochair Donn ocus Dubh le mac Eoghain d' aen-urchur. Do mhinaigh In cath budhtuaidh ar Lir co méit a mhor-slúaig, ni dhechaid dhíbh don muig mhas acht ein-triar gu n-deigh-eolas. 143. Ocus táncatar rompa isin sídh iar m-buaidh coscair & commáidhmhe, & do gabsat nert & forlámhus ar Shídh Findachaid asa h-aithle-sin riamh. ‘Do shleagh duit, a Ilbric’, ar Cáilte. ‘Nír' chomadhas duit a rádh rim’, ar Ilbrec, ‘ór gin gu beth d' arm im Lir acht an t-sleg-sin as duit-si do-rachadh, ór comarba dílis dingbála di thú.’ Ocus do bátar teora lá & teora adaig isin sídh iarsin. 144. ‘Maith, a anum, a Cháilti’, ar Ilbrec Esa Ruaidh: ‘cia airm a n-derna Find creidium, nó inn derna riamh?’ ar se. ‘Do-róine ón’, ar Cáilte. ‘Cáit a n-derna & crét adbar a dénmha?’ ar Ilbrec. ‘Ag Druim n-Diamhair, risa n-abar Druim Dhá Én, ar in Sinaind, & ba h-é adbar In creitmhe ar bíthin Findine ingine Buidbh ro mharbh a céle féin .i. Conán, & ro mharbh cách a céli dhíbh .i. Conán & Ferdhoman, & do-riact an Fhian co Fidh n-Enaig, re n-abar Druim n-Diamhair isin tan-sa, & tucadh loing-shithal bán-óir do shaigid Fhinn, & do innail a ghel-ghlaca, & do chuir In t-uisqi eochar-ghorm im a ghnúis, & tuc a ordain for a dhét fis, & do faillsiged fír dhó & do ceiledh gái fair, & do faillsiged do gu ticfadh In Táilceann tabarthach re dereadh domain, & gu n-gébadh tech ar leth Eirenn .i. Ciarán mac an t-Saeir’. Ocus adubairt Cáilte: Inmain ceall (bus comra)mach bias fo eochair na h-abhunn, (inmain fertán forba)rach bidh anacal mór n-anum. 145. Ocus do-riacht fis an chomhraic-sin cucainn conice-sin, & do-righne Find In creidemh-sa ann & fuair nemh trit: Mairg féinnid at-cuala In scél ar techt duin co Snámh Dha Én, aidhed Conáin Maeil don Mhuigh ocus aidhed Fherdhomain. Druim n-Diamhair a ainm so cusna fiannaib, Druim n-Énaig ó sin ale d' énach Fhind Is na Féinne. Is amra In gein berthar ann do deoin Ruire na rochlann, mac dingbála rígh nime aingil ica fhurnaidi. Bidh eisidhe Ciarán caidh is é berthar 'san ríg-raith, gébuidh leth Eirenn male Mac In t-Saeir a Muirtheimhne. Rachait faghlaidh a chille bás obunn do ruaidh-rinne, crochad Is riaghad gan rath ocus iffern íchturach. Aderim-se ribh-si dhe as fír dhamh In fháitsine, creidim Athair ocus Mac is Spirat Naem a n-aein-fheacht. Sáilim flaithius ríg nimhe as ferr iná gach fine, In rí rom-cuir ar cairdi nim-léicfe fo bith-mairgi. 146. Do bátar isin t-sidh iarsin gu cenn cáicdigis ar mís. ‘As mithig dúin imthecht’, ar Cáilte, ‘ór atámuit re h-athaid abhus.’ ‘Bennacht Dé & dáine abhus ort’, ar lucht an t-sídha, ‘& gid choidhche bidh áil duid beith acainn fo-ghébtha. Ocus ac sud’, ar Ilbreac, ‘ó's imdecht do-ní, nai n-édaigi lígda lennmhaisecha, & nái scéith & nái slegha & nái cloidim inntláis órdhaidi, & nái coin caeimh-shelga duit.’ Ocus do thimnadar ceileabrad, & do fhácbatar bennachtain, & rucsat buidechus, & gér'bh fada an cath-sin, ba foidi le Derg n-Dianscothach (scarad) le(a) choicle & le a chomhalta bhudhéin, ór nír' faide leis In lá do scar re Find & risin Féin iná In lá-sin. 147. Táinic roimhe Cáilte In naenbhar óclach sin, & do bí a Sliabh Cuire & a Sliabh Cairbre & a Sliabh Céide budhtuaidh & do Chathair Daim Deirg, & nír' chian do bátar ann, co facadar in dias niamhdha n-dath-áluinn ara cinn isin carn .i. óclach áluinn & ríghan a com-aeisi 'na fharradh. Fiarfaigis an t-óclach scéla do Cháilte, & do innis Cáilte a scéla dho. ‘Do mhuintir Finn meic Cumaill dam, & Cáilte mac Rónáin m' ainm. Gá comainm thúsa, a óclaich?’ ar Cáilte. ‘Eoghan Flathbrughaid m' ainm’, ar sé, ‘& do shen-mhuintir Chair(bri) Lifechair mheic Cormaic dam. Ocus Becnait Banbhrugaid ainm (na) mná maithe si, & com-aeis dam-sa & di. Ocus as slan deich fichit bliadan duin araen.’ ‘Na(ch raibi) maithes mór-adhbhul acat-sa, a óclaich?’ ar Cáilte. ‘Ro bhói immorro’, ar Eogan, ‘ar ní raibhi ó Es Ruaid Meic Mhodhuirn gu Cnoc In Fhomhoraich budhthuaid, re n-abar Torach thuaiscirt Eirenn nach raibhi finn-airghi gach re m-baile nó gach treas baili dib acam.’ ‘Cidh ro dhíghbadh sin’, ar Cáilte. ‘Torathar táidi & fomor fir-grána & mac mí-raith ro mhill sinn, & ro chaith na secht tricha cét comlána co na fil nech re gabáil forba na ferainn co ro fhásaigh uile arna n-díthugad-som, & ro dighbadh & ro airg mhisi dano acht oct fichit find-airghi do deired mo mhaithiusa ocum.’ ‘Cáit a m-bí In fer-sin?’ ar Cáilte. ‘Carrac comdaingin cloichi atá rinn atúaid ar an cuan coimlethan, Is ann bhís, & beiridh lán a luinge leis a triur muinntiri & comhlín ceithre cét é féin, & comlín tri cét a chú, & comlín tri cét a ingen, & ní chumngann nech ní dóibh.’ ‘Cáit a tic-sium isin cuan?’ ar Cáilte. ‘Risin m-baili aníartúaid amne’, ar Eogan. Do bádar ann re h-edh na h-oidhchi-sin, & ro freastladh & ro frithoiledh da gach leith iat. 148. Do éirigh Cáilte a oenar cu moch arnamhárach, & ro ghabh a sciath & a chloidem & a dhá shleig, & táinic roime cusin carraic n-di-thoghlaidi do thaeibh an chuain, & do bí re h-edh & re h-athaid ann, co facuidh In curach da innsaigid, & triar isin curach .i. madra gairbh-fhindach glas-odhar & slabrad agarb iarnaidi ima bhrághait, & scailp ingin maeili duibhi fa cosmail re beinn cairrgi do chéin h-í a tosach In churaig, & birga imdaingen iarnaidi ina láim, & In t-eathach a n-deiredh In churaig, & do gabsat cuan & calad a comfhocus do Cháilti, & do gab gráin & egla Cáilte rompa. Adubairt an fer mór re a ingin: ‘Oslaic don choin’, ar sé, ‘& léic cum In aen-duine móir út h-í cu ro loingi a lór-dhaethain de re n-dul ar fect & ar turus.’ Ocus ro osluic an ingen don choin, & gabus gráin & egla Cáilte roimpi nar' ghabh riam a cath ná a comlann. Ocus adubairt: ‘Mo Dhúilium & mho Tháilgenn uaim-se an bar (n)-agaid’, ar Cáilte. Ocus gothnait umhaidhi do bhí aigi ro di(braic rod n-urchair di cum na con, cu tarla In dara (cenn don bhi)r isin carput uachturach & In cenn (ele isin carput)íchtarach, cu ros-dúin a glomar, ‘ocus do thuit asin curach (co)mad i n-domain in mara fuair bás’ & do chuir In tonn i tír h-í iarsin.) 149. Táncatar an dias eli a tír ar amus Cáilti, & do comraicset co dána dúrcraidech ris, & tuc an ingen .xxx. gon ó ladhair a choisi có a urla air, & tuc Cáilte béim cloidim di gur' léic a h-abach & a h-inathar aisdi. Ocus ro dhánaigh & ro dhíchraigh in comrac risin b-fer mór, & do-ríne trí h-oirdne ur-granna dhe, & ba h-í In treas ordu dhíbh, a cenn. Ocus do ben a trí cindu dib, & tuc leis iat cum na bruidhne, co tech Eogain. Do éirigh Eogan & muinter Cáilte, & tucsat aithne ar na cennaib-sin, & ro altuighset In gnímh, & Is Cailte co h-anmhunn étlaith. Cáilte cecinit: I n-adhaigh a tigh Eogain is im craide ata a beo-ghuin, facaim Maelan Is a chú ar In tracht, na comnaidhiu. Marbaim Maelan Is a cú is a ingin can caem-clú, ó maidin co trath érgi ro bo cruaidh ar comergi. Gachar' shires tess Is tuaidh don doman co mét mor-shluaigh, ní fuaras i n-uair na a ló a comolc na h-aidci-so. 150. Ocus ro thuitset taisi & táimnéllu fair, & tucad losa ícce da innsaigid, & bái re h-edh caicdhighis icá leighius, co n-dernad sleman sláin-chréchtach dhe. ‘Imthect acainn amárach’, ar Cáilte, ‘& bennacht fhácmaid acaibh-se.’ ‘Beir buaid & bennachtain’, ar Eogan, Ocus ro thimnadar ceilebrad d' Eogan, & táncatar rompa assin co Tulaig na Céd, risi ráidhter Tulach Dá Ech isin tan-sa, & do Chuillendros na Féinne budhtúaid, & do Churrach na Milchon, re n-abar Currach na Cuan, & do Bhoith Chnó budhtúaid, áit ar' thaispen an eicsi cenn do Lugh Lámhfhada mac Eithlenn, & In bhaile a rucadh Colum Cille mac Feidlimid, & do Dhoire Guill budhtúaid. Ocus ac toidhecht dóibh dar bord In daire amach co facadar In t-aen-óclach & a druim re cairthi comdaingen cloichi, & brat corcra corr-thurach uime, & dealg óir isin brut ós a bruinne, & inar maeth-sróil uime, & dá choin caeim-shealga 'sna láim, & cuanart gadar 'na fhiadhnaise. Bennachais Cáilte don óclach, & freagrais In t-óclach in bennachad. ‘Cia danad muinter sibh-se?’ ar In t-óclach. ‘Ní mharann ar triath ná ar tigerna .i. Find mac Cumaill’, ar Cáilte. 152. Is annsin ro cháieasdar an t-óclach déra falcmara fír-truagha, gur' ba fliuch blaei & bruinne dho. ‘Cia thusa amhlaid, a óclaigh?’ ar Cáilte. ‘Do-ghén mo shlonnad duit-si’, ar éisium: ‘Donn mac Aeda, mheic Garaid, meic Morna, misi.’ ‘Do ba mhaith h' athair’, ar Cáilte, & adubairt: Rob é In bríghach buan-bladach dob é In fénnid fír-ghalach, dob é In ghég toraid co m-blaidh re fogail séd In domhoin. 153. ‘Maith, a anum, a Cáilte’, ar Donn: ‘in fuil sleagh m' athar acut-sa?’ ‘Atá cidh a sciath & a chloidem’, ar Cáilte. ‘(Ar fír) do ghaili & do ghaiscid frit’, ar Donn, ‘innis d(am an fochaind) bhunaid umar' marbad h-é.’ ‘Indeos(at duit)’, ar Cáilte, ‘uair isam meabruch ann’. 154. Dubh Dithre righ-fhéinnidh fhiann Osraige do mharbad dot shen-athair-se do Gharadh mhac Mórna, & Carrac Guill do ghabháil ar Goll mac Morna thiar, & tri catha na Féinne do beith ac forbhaisi fair gu cenn caeicdighis ar mhís ann, & a bheith nái n-aidchi gan bhiadh, & scithlim do dul ar a luth & ar a lámach, & dul do Muc Smaili mac Duib Dithre anund isin carraic, & Goll do dícennadh a fiadhnaise fhiann Eirenn, & tuc leis In cinn d' innsaigid Fhind, & do bhí h' athair-se ag iarraidh dligid & cora ar Muc Smaile .i. inneoch ro búi idir rígh & óclach do tabairt dó. Cáilte cecinit: Adubairt nach tibhredh cóir don Aedh Fhinngheal ba mór ádh, acht do-béradh corp re corp an gach olc do-rinne a lám. 155. Ocus adubairt h' athair-se coimdhilsi do lécen etorra & Muc Smaile. ‘Do-bér-sa comha duit, a Aedh’, ar Muc Smaile. ‘Gá coma sin?’ ar Aedh. ‘Do-bér’, ar eisium, ‘dá shleig Guill meic Morna, & sciath Cairill í Conbroin, & corn Duibh Dithre, & cloidem Muirinne Macha do bhí ac Goll, & muince sealga Sigmaill, & misi’, ar Cáilte, ‘do-chuaidh lesin techtairecht’: dia n-ebrad In láid: Tiagat techta uainn cu h-Aedh ráidhid risin segainn saer ar gealladh dó, toluibh gal co bráth nocho coimeltar. Targa dho muinci sealga tucad d' Finn as Síth Nennta gan cor no a fhiadh tar cladh nócha teit gan a mharbadh. Targa sciath Cairill co m-bloidh do bhidh air isin imghoin, suairc In sét In sciath scenmdha gráin céd ara tigerna. Targa dho In cloidem catha do bídh ac Muirinn Macha, Targa fós corn Duib Dhithre gidh do bádhus ga dhicleith, geall caeca mogadh tar muir atá d' ór ana borduibh. Targa dhá sleig, monar n-glé co crannuib ruis ro-bhuidé, gid beg a fuili nó a loit is marbh gach duini a tiagoit. Ocus gé tharga-sa sain nír' gabhsat Clanna Garoidh ar imad a slóg 'masech na mac mór fial-gharg fuilech. Do faeth le Cloinn Morna moill Findtan Ferrda a Feadhaibh Cuill, Banbh Sinna Sciathbreac In áigh ocus Finn Mór mac Cuáin Sirit ar Mac Lugach lonn a éraic ór do gon Goll is ar Cáilte Is airm géir gloin 'sara Luachoir (Óclach do thuai)th Temra Breag do fer cuinnscleo re Goll n-geal, mael-gorm 'san treas, ferdha In roinn dar' ainm Flaithius Firáloinn. Dá m-beitis trí caecait mac ag Goll gasda na n-geal-ghlacc, nír' bo annsa le cloinn cain ná lim-sa mo dhegh-athoir. M' athair-si Dub Dithre dian féinnid forusda fír-fhial, ni chlos a écnach a cath fa maith a lúth 'sa lámhach. Ráidh risna feruibh ní gó uaim ní bérat ní bhus mó, nái cét Is a n-druim re feart isin tulaig a tiagat. 156. ‘Ar fír do ghaili & do ghaiscid, a Cháilti’, ar Donn, ‘tabhuir arm-gaisced mh' athar dhamh.’ ‘Do-bhér immorro’, ar Cáilte, ‘dóigh ba fial-nár fria h-athchuingid h-é féin.’ Ocus tuc Cáilte arm-ghaisced a athar uili dhó. ‘Tabair eolus dúin anosa, a Dhuinn’, ar Cáilte. ‘Cia h-áirm a sire eolus, a righ-fhéinnid?’ ar Donn. ‘Do tigh Conaill meic Néill, rígh Ceneoil Conuill.’ Cáilte cecinit: A Dhuind tabair eolus dún gan meirg ocus gan mhí-rún, ór atái at aenar male tar éis h' féinne Is h' foirne. do-chuadar as Meic Morna. adbar bróin Is bith-dogra, deich cét laech, ba h-edh a lín dob é In t-oirecht gan imsním. Adeirim-se rib-si de bidh fír gach a ráidhem-ne, re taeibh óir Is arcait uill fo-ghébha sin uaim, a Dhuinn. 157. ‘Raghat-sa romat-sa annsin’, ar Donn, ‘uair derbbhráthair mo mháthar h-é, & as é ro oileasdar mhé, & gidh aigi-sium atá in ríghi Is acam-sa atá a tóthacht.’ Ocus do ghabh Donn a arma & táinic roime co tech Conuill, co Dún na m-Barc. ‘Innis scéla dhuinn, a Dhuind’, ar Conall mac Néil. Do indis Dond mar tuc Cáilte na h-airm dhó féin & a beith ar sligid cum in righ. ‘Do-gébhu-som sin’, ar Conall, ‘ór as do Leith Cuinn dó, & ar a n-derna féin do maith.’ Ro thaisfen Donn na h-airm & na h-il-fhaebair tuc Cáilte dhó. ‘Is ó deg-dhuine’, ar In t-airecht, ‘fríth na h-aisceda út.’ ‘As degh-dhuine immorro’, ar Conall, ‘ór ni dubhrad mac ócláich re duine budh fherr anás.’ Ocus do-riacht Cáilte reme dar Sruth na Feindi fothuaidh, & tar Ard na Macraidi, risi n-abar Ard n-Glas isin tan-sa, & d' Fid Mór, co facatar In dunad uaithib. Ocus mar at-conncas Cáilte cum In dúnaid, do éirigh Conall co maithibh a shlóigh & a mhuinntiri d' ferthain fáilte re Cailte, & suidis Cáilte ar In carn a n-dorus In dúin, & suidhit In slúag uime. 158. Do fhiarfaig Conall do Cháilte, ‘crét ima tucadh Carn Gairbh Daire ar In carn-so?’ Do freagair Cáilte In ceisd-sin, ór is aigi do bhí a fis. ‘Óclach gráda dh' Find mac Cumaill do bói ann so’, ar Cáilte ‘.i. Garbh Daire mac Aenghusa mac rígh fer Muman andes, & ro bói ac dénam t-shelga laithi n-aen annso, & ro bí selg taidiur taibs(en)ach aigi, & ro marb tri chaeca dam & tri .l. muc & tri .l. eilit, & at-conncadur lucht In tíre & In fheraind sin, & ro lingset chuice, & rucsat a fiadach & a t-shelg uaide, & atorchair tri cét óclach leis ac breith a t-shelga uada, & ro iadsat lucht In tíre uimme, & do-rigned ubhall im rendaib de, & ro marbad h-é, & do-riachtamar-ne tri catha na Féinne da dighailt, & do falmaigemar in chrich & In ferann, & ro marbsamar trí ríga In tíre, & ro éladar drong aile a n-ailenaib, conar' fhacamar acht beccan díb gan marbad.’ Ocus adubairt Cáilti: Marbad Gairb Daire issin traig lé Cenel Eogain imlain, marb-sum coeca laech malle sunn a n-díghail Gairb Daire. 159. ‘Ocus Is sé atá issin charnn-so cona arm-gaisced, & Is aici ro bói slabrad Logha meic Eithlend ro bíd ac comet braiget Mac Miled & Tuaithe Dé Danann aici.’ 160. ‘Ro bad maith lind’, ar Conall, ‘na h-airm & na h-il-fhaebair-sin d' fagbail.’ ‘Mad maith let’, ar Cailti, ‘tochailter In carnn anocht.’ ‘Ní h-ed’, ar Conall, ‘acht tochailter amairech h-é, uair adhaig ann, & ól & áibnis do-gentar acaind anocht.’ Ocus tangadur rompo issin m-bruidin moir, & tucad Cailti cona muintir í tech n-derrait n-diamair, & ro frithailed iat commaith, & Is sí bá ban-cheili do Chonall, Bé Bhind ingen Muiredaig meic Fhínnachta, ingen ríg Connacht. ‘Maith m' anam, a ingen’, ar Conall, ‘cid fata gairit bes Cailte abhos, tabair proind deich cét cach láe dó, & cuirter ocht fichit bó a fér-gort gabala ina chomair, & a m-blegon cach n-áidchi dó, & In nech do-berthar do as & do lemnocht uaithib a tabairt dó’. Ocus ro badur ann re h-ed na h-áidhchi-sin co tainic lá cona lan-shoillsi arnamairech, & ad-rachtadur ann dochum cairnn Gairb Daire, & ro tochlad In carnn, & frith Garb Daire ann cona arm-gaisced, & frith slabrad Logha meic Eithlenn ann, & frith in sciath imlan amal tucad ré thaeb h-é, & tucad na h-airm imshlán anís, & tucad In cend & In fer fa mó no bith issin tulaig-sin do thoilled ina t-shuidhe ar lar chind ind ócláig-sin. ‘Is mor In cend, a m' anum, a Chailti’, ar Conall. ‘Is mor’, ar eissim, ‘& Is maith In tí ar a raibe’, ar Cailte, & tuc Cailte na h-airm-sin do Chonall, & ro bói In slabrad aici féin da thabairt do naem Patraic, & ro muired In fert 'ar sin, & tancatar sun anund iarsin, & ro batar re teora la & re teora aidchi and. 162. Is annsin ro fhiarfaig Conall Mor mac Neill do Chailti: ‘Atá ailén ar In muir-sea ar comair amuig & dúnad ann & annlacud mor annsein, & ní fhetamur crét da fuil.’ Ocus Is ann sin ro cháiestar Cailte ica cloistecht-sin. ‘Ar fír do gaile & do gaiscid riut’, ar Conall, ‘tarra-sa linde da fhechain.’ ‘Dar mo breithir ám’, ar Cailti, ‘is sé-sin In tres inadh a n-Eirinn nar' b' áil lium-sa do fheicsin tar éis na muintire moiri maithe ro bói ann, & gid ed rachat let-sa amairech ann, a Chonaill’, ar Cailte. 163. Ro badur ann co tainic lá arnabarach. Ad-racht Conall & a ben & sluaig In baile uile, uair fa h-irgairidugud menman & aicenta leo eistecht re Cailti, & tangadar réompa chum In dúnaid anunn, & ro t-shuidestar Cailti ar In firt ro bói issin dúnad, & .iiii. .ix. traig do Chonall i fat in fherta & ocht traigthi .xx. ina leithet. ‘Maith m' anam, a Chailti’, ar Conall, ‘ní h-inganta lium-sa ní da facca riam ina in fert-sa, & indis duind ciasa fert so?’ ‘Ader riut a fhírinde’, ar Cailte, ‘.i. fert In cethramad ben Is ferr ro laighestar lé fer a n-aen-aimsir fria.’ ‘Cia na ceithri mná sin?’ ar Conall. ‘Sadb ingen Chuind Chétchathaig’, ar Cailte, ‘& Eithne Ollamda ingen Caithír Moir, & Ailbe Gruadbrec ingen Chormaic, & ben in lectha-so .i. Berrach Brec ingen Chais Chuailgne, ingen rig Ulad atuaid, ban-cheile grádach Fhind meic Cumaill, & má ro bói maithius imarcraid a mnái díb-sin Is inti-si ro bói, & Is ana tigh do bith In t-áighi ollaman ó luan taite t-shamhna co taite n-imbuilg, & a rogha dó imthecht nó beith acon muintir ossin amach, & In duine nach faghad a daeithin airm no etaig do-bered si do a daeithin o ladhair a choissi co urrla.’ ‘Adhbur a h-aidheda?’ ar Conall. ‘Ata lim-sa duit’, ar Cailti .i. mathair & athair Guill meic Morna ro ailestar h-í, & ní raibe do chomalta mná acco-som acht h-í, & ro cuindig Find ara h-athair h-í .i. ar Chas Chuailgne ríg Ulad. Ocus adubairt nach tibred d' Fhind h-í munbad deoin le Goll mac Morna, & siris Find ar Goll a chomalta, & adubairt Goll: ‘Fuil coma ara tibar-sa duit h-í’, ar se, ‘.i. gan a léicen tre bithu’, ar Goll, ‘& a beith don tres mnái accut, & gan a h-éra um ní da cuindigfea ort.’ ‘Do-bér-sa sin duit-siu uile’, ar Find, ‘uair Is maith In ben.’ ‘Cia bus chuir duind?’ ar Goll. ‘Do ragha cuir duit’, ar Find, & tuc Find a tri comaltada féin ac coraigecht fria .i. Daigri & Garad & Conan. Ocus do bói ac Find co ruc tri meic dó .i. Faelan mac Find & Aed Bec mac Find & Uillind Faeburderg mac Find, & do bí 'na mnái grádaig ac Find nóco n-dechadur a comaltadha-si .i. Clanna Morna ar foghail & ar dibeirg ar Fhind, & deich cét ar .xx. cét óclach a lín. Ocus adubairt Cailti: Is eol dam In lín atat Clanna Morna na mor-bárc, ocus gar aírem na fer tar cach múr, tar cach maigen. Deich cét ar fichit cét ann do Clannaib Morna miad clann, cóic cét déc ó sin amach lín a ríg Is a taissech. 164. Lodur maic Morna co Daire Tharbgai i cuicid Connacht, & rucadur tri catha na Féine orro ann resíu deirgedar assa longport amach, & ro thuitset .u. fhir déc dighraisi deg-armacha do Macaib Morna issin Daire. 165. Is annsin ad-racht In milid mor-chalma .i. Goll mac Morna, & tuc sciath tar lorg doib, & nír fhétsamar a bec doib o sin o ro gab Goll a sciath fair. Ocus do-ronsat Clanna Morna comairli gan nech issa caradrad do biad fria Find, & frissin Feinn do léigen cen marbad uile, & Is se thuc In chomairli-sin .i. Conan Mael mac Morna, uair ba trotach airechta, ocus ba deabthach muintire, & ba h-imchassaidech sluaig & sochaide. Tangadur rompo Meic Morna conice In faichthe fér-glais seo, & do badur 'ca rada créd do-géndais re Berraig Bricc ingen Chais Chuailgne .i. re comalta bodéin, & adubradur coma do tabairt di .i. a seoit & a maine & a h-indmusa do breith di lé, & Find d' fhacbail, & nach bad ecail lé ní cen no beidis-sim béo. ‘Truag sin ám!’ ar Berrach, ‘inn é m' olc-sa do b' ail lib do dénam, a chomaltada craide?’ ‘Is sé immorro’, ar siat, & adubairt-si: ‘Nocho treigiub-sa mo cheile & mo chóem-lenann & mo chét-muinter .i. Find mac Cumaill ríg-fhéindid Fiann Eirenn & Alpan oraib-si etir.’ Ocus do eirgedur Meic Morna In cath-grinde ro badur chum In baile, & tuc cach a lám i l-láim a chéili immon m-baile, & do chuiredar teindte cacha slessa issin m-baile. Ad-racht In rígan rosc-lethan & .xxx. da bantracht lé assin baile amach, & do-condairc Art mac Morna h-í do scemel In dúnaid ac dul ar In n-geltracht n-gainmidhe amach chum a luinge, & tuc a chorr-mér a suainem na sleige & tuc rót n-urchair di, & at-chualaid In rigan fidhrén na sleige, & impais a h-aighed rissin sleig co tarla ina h-ucht & ina h-urbruinde di h-í, cor' briss a druim ar dó & co fuair bás. Ocus rucad suas 'arsin léna muintir féin h-í 'ar n-argain in dúnaid, & ro h-adhlaiced h-í issin dún, & Is h-í atá issin firt-sa, ar Cailte. Ocus adubairt Cailte: Berrach Brecc ingen Cais Chuailgne nir' cert, robo rigan fhuilt buide ocus dirma deg-duine. Do marbad h-í ar In tráig dob é-sin In gnim nar' thlaith, do-radad teine 'na dún rob í In fogail gan mí-rún. Tri cét sciath ina tigh tall tri cét brandub Is fidchell, is tri cét bleide ré h-ól risa tabartha derg-ór. Ni ro h-ér sí duine riam uair fa maith a cruth 's a ciall in bail i tá a lecht co m-blaid risa raiter Fert Berraig. Berrach. 166. ‘Ocus atá fuibh-si sunn’, ar Cailte, ‘in ben issa fert & isa scela-sin.’ 167. Ocus at-racht Cailti iarsin, & tuc lám rissin m-baile bothuaid, & tangadur cach ina diaid, & tuc a lám ar lia cloiche ro bói a slis In dúnaid amach, ocus ‘a firu’, ar se, ‘gabaid leith-chenn na cloiche & léicid dam-sa In cend aile.’ Ocus tangadur na sluaig da indsaigid, & nír' fhetsat ní di. ‘Cait a fuil’, ar Cailti, ‘Dond mac Aeda meic Garaid?’ ‘Sund’, arse Donn. ‘Eírig’, ar Cailti, ‘am aghaidh, ór mac curad & cath-miled thú, & da faghaind étail fan cloich, do-béraind a trían duit.’ Do eirgetar araen do h-indsaigid, & tucsat sreng-tharraing bodbda urri, & do tharraingset co lonn & co lan-laitir, cor' chuirset ré lar & re lan-talam h-í. 168. ‘Ad-rae buaid & bennacht, a m' anam, a Duind’, ar Cailti, ‘is ferr dam do chungnum amain ina cungnum muintire Conaill uile. Ocus cáit a fuil Conall & In rigan & Donn?’ ar Cailti. ‘Sunn’, ar siat. ‘Eirgid issin n-uaim anunn’, ar Cailte, ‘ocus atáit tri dabcha inti .i. dabach oir & dabach aile lán do cuachaib & do chopanaib & do chorrnnaib inti, & dabach lán d' airgget, & na tabraid dona sétaib dam-sa acht mad in Cráeb Glasach .i. claidem sliasta Find, & escra láma Find, co tucar do Patraic iat, uair ata tri .l. uinge d' ór & tri .l. uingi d' airget & tri .l. gem glainidhe ina chomecor.’ Ocus do-cuadur a triur issind uaim, & tucsat a n-airi léo do cach maith díb-sin, & téit In sluag uile isin n-uaim & tucsat a lór-doethain léo, conach raibe fine nonbuir dib gana n-daethin d' ór & d' airget. 169. Is andsin tainic a charpat chum Conaill. ‘Eirg issin carpat, a Cailti’, ar Conall. ‘Ricim a les’, ar Cailti, ‘uair is scithech mé isin airechtus’. Ocus do-chuadur issin carpat. Do greis Conall brod forsin echraid, & do-chuadur siar co Tráig Conbice, & do fhiarfaig Conall: ‘Cid fa tucad Tráig Chonbice ar In tráig seo, a Cailti?’ ‘Ní ansa’, ar Cailti. ‘Cú grádach do boi ac Find .i. Conbec a h-ainm, & In fiad risa licthea h-í ní fhaghad a dín a n-Eirinn, noco tabrad a cend chon & gilla fhiann Eirenn, & nír' loigh cú a n-aen-lepaid ré Find riam acht h-í, & Is ann so ro báid Goll mac Morna h-í, & do chuir tonn tuile annso fo thír h-í, co fuil fan carnn n-glas at-chi a cind na trága’. Cáilte cecinit. Truag lem oidhed Conbice Conbec ba lór a gloine, ni fhacca bud chrob-glici a n-diaid muici ná oighe. Soeth lium oidhedh Conbice Conbec In gotha gairge, ní fhacca bo chrob-glicci ic marbad doim na h-airde. Bid saeth lem 'ga forngaire os tonnaib arda uaine a h-oidhed bá comraime a bás Is lor a truaigi. Truag lem. 170. Tangadur reompo co Dún na m-Barc ind aídchi-sin, & iarnamairech adubairt Conall re Cailti: ‘ata druim annseo i comfhocraib duind .i. Druim Náir ainm In droma, & ata mucc ann, & ní fhetait coin na dáine ní di.’ ‘Ro bádus la’, ar Cailti, ‘& rob fiadaigi maith muici mé, & cáit a fuil Donn mac Aeda meic Garaid?’ ar Cailti. ‘Sunn’, ar Donn. ‘Gab t' airm & denam d' fhiadach na muice In lín Feinde atámait’. Ocus ro gluaissidur rompo & tangadur issin druim anund, & at-chonncadur in mucc ann & .ix. fiacla asa carbut uachtarach & náe fiacla assa carpat ichtarach, & ro screchastar In mucc ic faicsin na con & na fer mor, & ro gab gráin & ecla iat-som roimpe. ‘Lecar etrum-sa & In mucc’, ar Donn, ‘& Is cuma mo betha no ma bás’. ‘Aiscid churad chuingi’, ar Cailti, & do indsaig Dond In mucc, & ac drud don muicc chuici tuc Cailti sádhud don t-shleig inti co rainic on oscail có cheile di, & fuair in mucc bas léo mar sin, & nír fhetsat a breith assin nó co tainic sluag Conaill uile ara cend, & tucad i fiadnaissi Chonaill h-í. ‘Is mor In mucc’, ar Conall. ‘Is fir’, ar Cailte, ‘uair Is sí sin In Muc t-Shlanga, & Is immá leithéit-sin tainic (olc) Cloinni Morna & Cloinni Báiscni.’ Ocus nír' chian (ro batar ann co facatar) in móirsheiser gilla mór cucu. ‘Can asa táncabair, a ógu?’ ar Conall mac Néill. ‘Táncamar’, ar siat, ‘ó Phádraic mac Calpuirn & ó Oisín mac Find & o Dhiarmaid mac Cerbaill ar do cenn-sa & ar cenn Cáilte.’ ‘Ní h-éiter lim-sa dhul ann aniu d' éis mu shealga, & éirigh-se ann, a Conuill’, ar Cáilte, ‘& beir let na h-aisceda út .i. In t-eascra do bhí ac Find do Phátraic, & in Craebh Ghlasach, claidem Find, do Diarmait mac Cerbaill do rígh Eirenn, & In muc do marbad ann do ríg Eirenn, ós as í-so In Mhuc Shlángha, & co faicit cách í & gu roinne rí Eirenn dóib h-í idir mhaith & saith.’ Do-rónad uili mar sin, & tucadh in cloidem i láimh Duinn mheic Aedha meich Gharaidh mheic Mhorna. ‘A sochar & a dochar In chloidim ort, a ghilla’, ar Cáilte, ‘no gu ria co rígh Eirenn.’ Ocus tuc Conall féin in t-eascra leis do Phátraic, & tucsat na moghuid an muic leo, & lotar rompa co ráncadar Cnoc Uachtair Erca, re n-abar Uisnech isin tan-so, i m-Midi medoin do ló. Ocus 'ar rochtain dóibh ann Is ann do bhói Pátraic i Mullach Uisnig, & Diarmait mac Cerbaill ara láim n-deis, & Oisin mac Find ar a láim clí, & Muiredach mac Finnachta rí Connacht fora láim-sein, & Eochaid Leithderg rí Laigen ar a láim-sein, & Eoghan Derg mac Aenghusa, rí dá cóiced Muman, ar láim rígh Eirenn. 172. Táinic Conull mac Néill iar sin & tuc a cenn a n-ucht Pátraic, & do shlécht do. ‘Tar sunn, a Chonaill’, ar Diarmait. ‘A bh-fiadhnaisi Pátraic biat’, ar Conall, ‘gurab é bias ós mu cinn a nim & a talmain.’ ‘Rígi uaim-si duit’, ar Pátraic, ‘ocus tricha ríg dot shíl a ríghi. Mo cathair & mh' abdaine duit fós, & in neoch fo-ghébh o chóic oll-choicedhaib Eirenn do chaithimh acat.’ 173. Tuc Conull an t-eascra óir i láimh Pátraic. ‘Do chara féin, Cáilte mac Rónáin, tuc In aiscidh-sin duit’, ar Conall. ‘As cara, dar mo bréithir’, ar Pátraic. Ocus tuc Pátraic secha i láim ríg Eirenn é, & do bhí rí Eirenn ica fhégad co fada, & adubairt: ‘Ní facamar riam sét budh ferr iná In t-escra, & dégha let, a Oisín, cia ica raibe’. ‘Acam athair féin’, ar Oisin, ‘ac Find mac Cumaill. & tuc do bain-chéli dho é .i. Berrach Breac ingen Cais Cuailgne. As í ro marbhsat Meic Morna ar In foghail, & Is deimin leam-sa’, ar Oisín, ‘in tí fuair so co fuair se In sét eli as ferr do bí a n-Eirinn ná a n-Albain(.i. in) Craeb Glasach, cloidem Find.’ ‘Atá acam-sa sunn’, ar Conall, ‘(do rí)g Eirenn & Is maith In aithne tucais. Érigh, a Dhuinn, & tuc In cloidem do rígh Eirenn, ór Is do tuc Cáilte (é. Ocus tuc In gilla) In cloidem i l-láim Oisín, & ba lán glac Dhuinn do dornchla In chloidim’. ‘Ingnad lim’, ar Oisín, ‘do glac do línadh don chloidem, ór nír’ lín glac riam acht glac fhir do Cloinn Bhaiscni nó do Cloinn Mórna. ‘Can duit a gilla?’ ar rí Eirenn. ‘Donn mac Aedha, mheic Garuid, meic Mórna mhisi.’ ‘Dar mu bhréithir’, ar Oisín, ‘do bo mhaith h' athair & do shen-athair.’ Ocus tuc an cloidem i l-láimh rígh Eirenn. ‘Caidi dece an cloidhimh, a rí Eirenn?’ ar Donn. ‘Cá dece shire?’ ol In rí. ‘Rígh-féinnidhecht Eirenn amail bái ag derbbhráthair mo shen-athar.’ ‘Madh cet le h-Oisín & le Cáilte’, ar rí Érenn, ‘ragaid dhuit.’ ‘As ced ámh’, ar Oisín, ‘ór Is é mu chet-sa cet Cáilti, ocus as duthaig do Dhonn h-í, ór ro ghabsat secht rígha uime rígh-féinnidhecht Eirenn & Alban.’ ‘Is amlaid do-beirim duit h-í’, ar an rí, ‘gan chís gan chánachus óir ná aircit do tabairt duit aisdi, amail tucad do gach rígh-fhéinnid romut, acht comus sealga & fiadaigh Eirenn duit.’ Ocus do ghabh-som cuir & tennta ann sin, & do bhí secht m-bliadna fichet a rígh-fhéinnidhecht Eirenn & Alban no gur' mharbh Dubh mac Dolair a cath Cuire thall a n-Albain h-é. 174. Tucad iarum In mhuc a fiadhnaisi rígh Eirenn. ‘Ac sin’, ar Conall, ‘in muc ro mharbh Cáilte & Donn, & tuc Cáilte duit-si h-í da roinn ar feruibh Eirenn ar dáigh cumad coimhdhi dóibh a cuid don Muic Slangha do rochtuin dóibh.’ Ocus do roinn rí Eirenn In mhuc dona .u. cathaib fichet bátar fir Eirenn i n-Uisnech gur'bhat subaigh so-brónaigh uili iat. Ocus ba h-í-sin Muc Shlángha déidhenach do roinned idir feruibh Eirenn. 175. Is andsin adubairt Conoll Mór mac Neil re rígh Eirenn: ‘Cá breth Is áil let-sa do breith ar Cháilte da tí dot innsaigid?’ ‘Proinn deich cét óclach dho’, ol In rí, ‘& ocht fichit bó do chur i fér-ghurt gabhála & a loim do thabairt do digh doib ré loigi & dá chomalta, dh' Oisin.’ Ocus do bátar ann In adhaigh-sin co h-arabárach. 176. Dála Cáilti immorro, do gabadh eich Chonuill do, & do h-innleadh a carpat, & táinic roime i fos-mhullach Sléibi Fuait, & do Chaerthenn Ban Finn, re n-abar Caerthann Cluana Dá Dhamh, & d' Ard In Ghaiscid atúaid, frisi ráidhter Fochaird Muirthemne, bhaili a n-derna Cú Chulainn In foicherd gaiscid ar sluaiged tána bó Cuailngi, & d' Áth na Car-pat budhtúaid, re n-abar Áth Guill, & d' Echlaisc Ech Con Culainn, re n-abar Lighi In Léith Macha (iter Dún Dealgain & muir, & do Slíab na Com risa ráidter) Slíabh Bregh. 177. As í-sin aes & uair ro ghabh (íttu Diarmait) mac Cerbaill i Mulluch Uisnigh, & maithi bh-fhear n-Eirenn 'na fharrad ann, & do fhiarfaig In raibhi uisce a com-fhocraibh do. ‘Ní fhuil’, ar cách. Do-chuala Oisín sin & at-bert: ‘Sithal damh’, ar sé, ‘co n-dechuinn d' iarraidh uisci.’ ‘Gilla leat’, ar Diarmait. ‘Ni thicfa gilla na óclach’, ar Oisín. 178. Ad-racht Oisín & do chuir In cairci frith-roisc for a lurg co nach facad nech a longphurt fher n-Eirenn é, & ráinic d' innsaigid na tiprat .i. In Findfhleascach tipra Uisnig, & ó thucadh cath Gabra ní fhuair nech d' feraibh Eirenn h-í co sin. Ocus ráinic Oisín co grian-tracht an tobair, & at-connuic na h-ocht n-éicne áilli eochair-breaca ann, ór do bí do dhiamhair an inuid nar' ecal leo-sum ní ann, & benais ocht n-gais bhiroir & ocht n-gais fothlachta, & tuc In t-sithal fón tiprait, & tuc lais na h-ocht m-bratáin beo ac baeith-léimnech isin t-sithail & na gais birair & fhothlachta ar a h-uachtar, & táinic roime co h-Uisnech amlaid-sin, & tuc In t-sithal a fiadnaisi rígh Eirenn, & ba h-ingnad le cách sin, & do théiged glún Diarmada a m-bun gach gaisi díbh. ‘A roinn-sút ar dhó’, ar Diarmait, ‘& a leath do Phátraic & a leth aili dúinne.’ ‘Ní h-amhlaid’, ar Pátraic, ‘ór lia dáibh-si, & roinnter ar trí iat, & tabar a trian donn eclais, ór as i-sin a cuit féin.’ Ocus do-rónad amhluidh. ‘Maith, a rí Eirenn’, ar Pátraic, ‘ná benudh In dias út do chuid nimhe dít-sa.’ ‘Cidh é-sein, a naem Pátraic?’ ol Diarmuid. ‘A mhéd do-beiri dot uidh iat’, ar Pátraic. 179. Dála Cailte immorro, indister andso: do-riacht-sein co faithchi In Brogha atúaid, tar Linn Féig ar Boinn bhán-tsrothaig, & lámh des re Cnoc Tlachtgha, & lámh clé re Cnoc Tailltenn ingine Magmóir, & a Rót na Car-pat suas i Mullach Uisnigh bhaile i r-rabhatar firu Eirenn. Toirlingidh Cáilte isin aenach, & táinic mara raibhi Pátraic, & táirnes do & tuc a chenn a n-ucht Pátraic. Éirghis ath-laech do muintir Phátraic roime .i. Mu Chua mac Lonáin. ‘Maith a anam, a Cháilti’, ar Pátraic, ‘innis dúin cuich é Mu Chua.’ At-bert Cáilte: (Mu Chua) mac Lonáin na lenn meic Senaigh arnach saighfem, meic Aenghusa In greaga ghuirm (meic Mughna,) meic Blait breac-duirn. Meic Aedháin, meic (Blae Aeda) meic Fhergais, meic Chinaetha, meic Fiachach, (meic Airt don Muigh) (meic) Muiredaig meic Eogain. 180. ‘Crét fuil acum-sa’, ar Mu Chua, ‘acht do chuimnigud-sa a n-ocht trathaib na h-Ecailsi?’ ‘Alléra anís ar mo ghualainn-si, a Cháilti’, ar Diarmait, ac a gabail ar leth-laim. ‘Ní fer gualann rígh mhe’, ar Cáilte, ‘acht fer fiadhnaisi rígh, ór mac óclaich mhé, & is ferr In té atá ar do ghualainn innú-sa.’ ‘Dom bréithir fris’, ar Oisín, ‘nach ruc ben a com-aimsir frit a n-Eirinn neach dar' chóir a rádh gur' ferr é fein iná thusa.’ 182. Is annsin ro fersat fir Eirenn fáilti re Cáilte, & ferais in rí fáilte fo trí ris, & tuc Cáilte teora póc d' Oisín, & suidhis ar a leth-láim. Lán duirn do bhiror & fothlacht búi i láim Oisín tuc a láim Cáilti. Biror & fothlacht na Flesce so, ar Cáilte, ‘& In fuaruis iasc innti?’ ‘Fuarus ocht maigre’, ar Oisín, ‘& atá In t-ochtmhadh maigre acainn araen díbh.’ ‘Dar mo bréithir’, ar Cáilte, ‘ní roibhi mo chuit-se riam i l-láim mná ná fhir budh annsu lim innái-si.’ 183. Is annsin tuc Cáilte a láim a comraidh a scéith, & tuc slabrad línidi Logha meic Eithlenn ar lár 'na bh-fiadhnaisi. ‘I Carn Gairb Daire fuaruis In slabradh, a Cháilti’, ar Oisín. ‘As ann co deimhin’, ar Cáilte. Ocus tuc Cáilte do rígh Eirenn in slabrad, ocus .u. catha fichet búi In slúag, & do thicedh 'na timchill & ocht cét óclach do thoilledh ann, & dúnad ar In cét-fer dhíbh, & gan comus a osluicthi no gun-oslaici In cét-fher. 184. Is and adubairt In rí: ‘Maith, a Cháilti, ba maith In cethrar bátar a n-Eirinn a n-aen-aimsir .i. Cormac mac Airt & Find & Cairbre Lifechair & Oisín.’ ‘Ba maith In t-óclach Cormac’, ar Cáilte, ‘&dob aithnid do chách maithes Finn.’ Ocus at-bert Cailte: Da tísadh fo breith dála a mhac cuigi 'sa náma ba do maithib líne dhó eturra ní bérad gó. 185. ‘Ocus, a Cailti’, ar Diarmait, ‘inar' fherr Cormac iná Find & inar' fherr Cairbre iná Oisín?’ At-bert Cáilte: Dar In Rígh fhuil ós mo chinn nír fherr Cormac iná Find, 's nír' mesa Oisín co m-blaidh iná Cairbre Lifechair. 186. Is and do fhiarfaig Eochaid Lethderg, rí Laigen, do Cháilti: ‘Crét fo-dera d' Finn & don Fhéinn gan In péisd adbal-mór atá acainn a n-Glenn Ruis Enaigh do mharbad sech gach n-arracht eli dar' dhíchuir sibh a h-Eirinn?’ ‘Is ed fo-dera sin’, ar Cáilte, ‘in ceathramad rann d' inchinn Mes Gedra h-í, & ro sluic in talam ann h-í co n-derna peisd adbul-mor di. Ocus ní raibhi a n-dán dúinne a marbad no gu toirsedh an Táilcend & deiscibul da mhuintir chenglus d' aen-shifinn luachra ar deiredh na h-aimsiri h-í, & biaidh isin cengal-soin co tí In b(ráth).’ ‘Cidh uma téígdis an Fhian da marbad féin (& do mharbad a con) ar an loch-sin don phéisd?’ ‘Leannán sídh(e) do bói ac Find’, ar Oissin .i. Uaine ingen Moduirnd, & tuc Find éra tochmairc furri ar a immat d' ilreachtaib a téiged sí, uair ní raibe bethadach na téighed sí 'na richt, & tangadur ind Fhiann laithe n-aen ar In carnn os chind In locha-sin, & tainic In fiad amach ar in loch, & do lenamar-ne ar In loch h-é, & do eírig In peist duind, & do marb cét cú & cét fer accaind, & Is annsin do iarfaig Cailte do Fhind: In lind tuitfis In peist, & mased co cuirmis ria & co n-dighlamais ar muintir furri. Ocus tuc Find a ordain fa déd fis, & ro faillsiged fír faistine dó, & ro ceiled gae fair ann, & adubairt In laid: Glend Rois Enaig, bid fir dam bid bind guth cluic ann nach than, gé beth fó damaib ruada robsat ili a ard-buada. Ro gab In doinend dubad ni soinend acht ar selaibh, do gab In talam trochull do gab cochull cend n-enaig. Enach feinde fadb fulaig im-rulaig garb re conaib siat srotha elta enaig rian tregain ter-chtha trogain. Crotholl Feinne fuath curraig os duillib ruada rindib, sceo gaithi céo tar rindib os rengaib leabra ar lindib. Coscrach at-chiu-sa an muirbich rosc dercain brath tar buidnib, taeb-úaine taithnem taidlech biaid Cáemgin ga m-bia cuibrech. Muirbech lonn Locha h-Enaig tonn 'na degaid ad-raigi, sissi ac slaidhi na Féinde óig na Feinde 'ga slaide. Deich m-bliadna ar da bliadnaib a h-ocht riagail ar relaig, ar da cét deg sét saíre gusin áine ro genair. Loch n-Enaig adhba elad scith cen fhianna 'na fharrad, tailgind contagfat uime badh binde chanfat aille. Loch n-Enaig adhba ela dind m-bera itir da m-broine. enach trogain blái théite otá In chéiti có 'raili. Glend Enaig itir da t-shliab iss é Is áille at-connarcc riam, Abhand Da Loch ar a lar iss é lán don leith aniar. Bidh adhba ailithrech uar bid adba trén ocus truag, bid adhnacht rig cend a cenn ticfa Cáemgein issin n-glenn. Glenn. 187. Ní h-éitir a indissin na a aisneis neoch ro indisstar do denam dóib féin do mor-gnimaib gaile & gaiscid & do maithib na Féine, re táeb dind-senchais cach cnuic & cach fheraind ro fhiarfaigetar fir Eirenn díb. 188. Is ann sin tainic Tamun Trénbrugaid mac Tréin .i. flaith-briugaid cétach comramach do ríg Eirenn .i. tri. l. fer mor ina fharrad & faideran fír-gorm im cach fer díb & fedana find-uma isna brataib os a m-bruindib & leinti lígdha lán-gela umpu, & tri .l. gabal-lorg ina lámaib, & ro bennaigedur do ríg Eirenn & fregrais In rí iat. ‘Atá fled mor acaind duit, a ríg’, ar siat ‘.i. deich fichid dabach do midh, & deich .xx. dabach do chuirm glain gabaltaig cona daeithin do biadaib ilarda écsamlaib léo’, & tucsat In biad & in lind léo don ríg. Ocus do fhiarfaig rí Eirenn d' Oissin: ‘in a n-aen-tech re maithib Eirenn rachtthaisi nó In tech óil & aib-niusa ar leith bes accaib?’ ‘Ar cuit bíd & lenda duind ar leith’, arsi Oissin, ‘uair ní lucht comdíne na comaimsire duind na daíne anois.’ ‘Cá lín atáthi?’ ar rí Eirenn. ‘Da naenbur’, ar Oissin ‘.i. nonbur dam-sa & naenbur dom chomalta, do Chailti.’ ‘Fiche dabach cona n-daeithin bíd doib’, ar rí Eirenn. ‘Maith a rí’, ar Cailti, ‘na cutrumaig-siu sind do bíud nó do lind chaichi, uair In tan do-berthea deich n-dabcha dam-sa, .xxx. dabach b(ud) chóir d' Oissin’, Ocus ro chaithedur ind adhaig-sin co subach so-brónach, co tainic la cona lan-shoillsi gan uresbaid bíd na dighi forro. 189. Ocus do cuired a phupall tar rig Eirenn issin tulaig thonn-glais In lá-sin, & nír' léiced ach rígdamna issin pupaill, & tainic Patraic cona chleírchib issin darna leth don phupaill, & nír' léiced acht esgob & sacart & mac ochta rig nime & talman issin leith i r-roibe Patraic. 190. Suidhis Oissin i fiadnaissi Pátraic & Cailti i fiad-naisi rig Eirenn. ‘Cia accaib as sine?’ ar rí Eirenn. ‘Missi’, ar Cáilti, ‘uair .x. m-bliadna .xx. do bo th-slan dam In tan rucad Oissin & .uii. m-bliadna déc dó am leapaid-sea, & as mo thigh ro gab feind & foirind.’ IS ann sin do fhiarfaig rig Eirenn: ‘cá lín do rígaib Eirenn leis a tucad ferann don Fheind?’ Fregrais Cailti sin, or do bói a fhis aice .i. ‘Rí ro gabusdur Eirinn .i. Feradach Fechtnach, & da badur da mac aici .i. Tuathal & Fiacha a n-anmanna, & fuair Feradhach bás, & do roindset a da mac Éire eturru .i. seóit & maine & indmusa & buara & bó-thainte, a failgi & a fornasca, a n-duinte & a n-dingna & a n-deg-bailti don darna fer; a h-alla & a h-indbera, a mes & a mor-thorad & a h-éicne aille eochur-breca & a fiadach don fhir aile.’ ‘Cait a n-dernnsat in roind-sin?’ ar rí Eirenn. ‘Immon cnoc-so ara fuilmid inar suidhe do roindset da mac rig Eirenn eturru.’ ‘Ní samlaithi in da roind-sin’, ar maithe fer n-Eirenn. ‘Cé díb roind bod ferr lib-si?’ ar Oissin ‘.i. a fleda & a tighi & a maithius archena issin darna roind dib, a feda & a fassaigi, a selg & a fiadach issin roind aili’. ‘In roind ba messa díb’, ar Cailti, ‘dar lib si is sí ba ferr linde.’ 192. ‘Ráid & indis a fhírinde-siut, a Chailti’, ar Oissin, Oissin cecinit Raid a Chailti cid dia fuil mor eolus ré iarfaigid, cét-roind Eirenn leth ar leth do cach crich fil um Uisnech. Cia do-rat ferann don Féind ind abrai frium a Oisséin? cia ro scar re gillacht chon cia ros-dil fa thuarus-dul? 193. Cáilte cecinit. Mebair lem In ní dia fuil a meic ingine In Deirg druin, ó ro lessaig Fiacha In Féind co ro athrígis-si, a Oisséin. Deich m-bliadna do fhlaithius maith duit-siu a Ossin, a ard-fhlaith, ó rus-brég Fathad In Féind co rus-tréigset tú, a Oissein. Deg-mac Feradaig dar lim dar' bo chom-ainm Fiacha Find, Eithne ingen Daire Duib ro bí In Morrigu a mathair. Feradhach Is Fiacho Find roindset Eirinn tind a tind, badur ar Eirinn co m-blad gan chocad, gan chomardad. Ruc do roga In mac ba só beith ré Féind, ní h-imargó, foithri, fássaigi, feda aibhne Is alla Is indbera. Ro gab Feradach, dar lem airdrígi ar feraib Eirenn, a fleda, a thairgthi, a tighi a táinti 's a trebaire. Rígi Feradhaig ba maith cor' thuit lé Mál In mac-fhlaith, bá tásc rígh ruamnus a gail bás In ríg ind áidchi-sin. Luid Fiacha a Temraig co rath ó do-rochair Feradach, gabais nert Eirenn uile la marmuir mac Rocraide. IArsin do-rat Fiachan In Féind do Morna gusin mor-cheill, cethrar dóib-sein, dreimne gal ina diaid ro gabsatar. Morna mac Cairpri co n-gus deich m-bliadna dó ina fhlaithius, a deich do Garad nár' gann nó cor' scarad ré cháem-chend. Daighri mac Garaid co n-gus cóic bliadna dó 'na flaithius, áirim secht m-bliadan gan brath Donn mac Morna In deidinach. Eochaid mac Nárchada anair rí Fhiann Eirenn a h-Ultaib, bliadan co leith a líne ós In Féind a n-airdrígi. Cas mac Cannáin, cruaid a neim aen-bliadan aici a h-Ultaib, Duban a mac, monar n-grind da bliadain aici áirmim. Gabsat a Mumain, miad cealg Liath Luachra Is Labraid Lamderg, deich m-bliadna doib, lith nach gann do macaib aithig Árann. Trénmor h-ua Baiscne ba baic ba h-úa do Shetna Shithbacc, sen-athair Fhind, ségda In roind athair Cumaill Is Crimaill. Tarraid Trénmor, trén a báig Fianna Eirenn a n-aen-dáil, rigsatar a ríg andes secht m-bliadna déc a reimes. Ro gab Cumall, cruaid a neim a l-los sceith ocus chlaidim, rígi fá tuc teora cath scannlach, congalach, cocthach. Ro gab Cumall, cruaid a nim i l-los scéith ocus cloidim ] deich m-bliadna dó sunn ana co torchair i cath Chuncha. Arsin gabsat maic Morna ar brón & ar bith-doghra, tricha laech, ba mor a n-gal im Daigri, im Goll, im Garad. Goll Mór ba mílid i cath mac do Morna déidenach, deich m-bliadna dó, lith nar' gann i nd-airdrigi fhiann Eireann. 'Ar sin ro gab In t-éo óir Find mac Cumaill meic Trénmóir, ar tairbertach saer sluagach ar sái amra il-buadach. Ar flaith, ar séghaind, ar sái ar m-breithem, ar n-druth, ar n-drái, ar cend cumaing, ar slicht slóigh Find mac Cumaill meic Trénmóir. Dob é Find In cóiciud laech uasal forusta fir-gaeth noch dob ferr delb ocus drech dob ferr arm ocus édach Dá cét bliadan co m-blaithe ocus tricha gan tlaithe saegal Find, ba fata re co torchair 'ga léim baissi. Secht rí déc, Is deimin lem do gab rigi Fhiann Eirenn, ferr Find inait sín uile cath-milid ard Almaine. Cuicir druad, ba dám duilig is ferr taraill Iath Fuinid, is mebair lim-sa co becht a n-aísneis Is a n-dráidecht. Ba díb Badgna a Síd Badgna díb Cathbad drái deg-amra, Stocán mac Cuirc chrechtaig cháim Mog Ruith Is Find a Formail. Cuicir legha, lith n-amra is ferr taraill tír Banba. cid cían atú-sa da n-éis isam eolach 'na faisnéis. Miach Is Oirmed, dalaib drecht ocus a n-athair Dian Cecht, Gabran liaig tar muir anair Find féin h-ua Baiscne barr-glain. Cuicer filed, uasal drem is ferr tharaill iath n-Eirenn, is mebair lium-sa co becht a faisneis, a filidecht. Cairbri fili fuair dar ler Amairgin Indsi Gaeidel, Feircheirtne re Labraid Lorc Mogh Ruith Is Find Faeburnocht. Cuicer Is gaithe um ceill n-grind ro bói a n-aen-tig a n-Eirinn, Fithel ocus Flaithri a mac Carpre ocus Aillbhi Is Cormac. In cheist do-chuirdis tri cheill prap ro fhuaslaiced Find féin, in cheist do-nith Find na fled nech don chuicer ní chuimged. Cuicer laech luaidis ferga is ferr táraill Iath n-Elga, budh gairbe gnim ocus glonn bud gairge í cath 's a comlunn. Lugh mac Céin meic Cáinte anall Cú Culainn ocus Conall, Lugaid Lágda, lám ar gail Find féin h-ua Baiscne barr-glain. Cuicer Is féile frith riam budh fherr um brat Is um biad, do chined na n-Gaeidel n-gle maith ro chaithset a maine. Lug mac Eithlenn, Aengus áin Cú na cerda, crúaid a báig, Conaire caem, cruth nar' chlé Find Is Mac Luchta ar aen-cháe. Cuicir flatha ferrdi lem is ferr taraill tír n-Eirenn, is mebair lim-sa co becht a n-aisneis 'na flaithemnacht. Eirimon mac Miled moir Iugaine a n-diaid Eirimoin, Aengus Tuirbech, treissi a n-gail Conn Cétchathach, Find féindid. Laech ar gairbe, co n-gnim n-glonn ocus óglach ar chomund, cleirech ar procept Maic Dé ocus flaith re fírinde. Ni fhetar locht ar Fheind Fhind dar In Rig fhuil os mo chind, acht, a Dé tadhaill talman gan In Mac do mor-adhrad. Ni mairit In muinter maith ní mairenn Find In fír-fhlaith, ní fhuil In cuire gan cleith na ruire 'mun rigfhéindid. Ferr a sretha na cach sreath ferr na cach rig a taissech, mét na fer Is mét a sciath mét a laech n-gasta n-garb-liath. Ba ríg, bá fáid, ba fili ba triath co mét mor-fhine, ar fisid 's ar n-drai 's ar fáid ba bind lind cach ní do ráid. R. I N-abraim do thestaib Find dar In Ríg fhuil os mo chind, ba ferr-som fos co ba tri cid mor In ní raidim-sí. Raid. Gu ba shecht do chreid In rí Find mac Cumaill Almaini, in sechtmad fecht do bói ar fás is do thainic a thiug-bás. Leth Moga ac Eogan do bói Trénmor Is ré laim ro láe, mac dó Cairill fa gein Scail ba bínd lais cach ní ro ráid. Raid. 194. ‘Ad-rae buaid & bennachtain, a Chailti’, ar Diarmait mac Cerbaill, ‘& caid a filet sin & senchaide Eirenn? Scribthar i tamlorgaib filed & a slechtaib suad & a m-briathraib olloman sud, co m-bere cach a chuid lais da crich & da ferann bodein da cach ní dar' indis Cailti & Oissin da mor-gnimarthaib gaile & gaiscid, & do dind-shenchus Eirenn.’ Ocus do-gníd amlaid-sin. 195. Is annsin ro fhiarfaig Find mac Faeburdeirg, mac rig h-Ua Ceindselaig. ‘A Chailti’, ar se, ‘crét fa-dera In Giussach Fhind náim & fíreoin ic a h-adhrad seoch cach n-inad aile issin crich?’ Frecrais Cailte sin. ‘Lúb-gort selga d' Fhind h-í’, ar se, ‘& In tan na fagdais In Fhiann a cuiged letharthach Laigen óta Indeoin Maighi Feimin co Beind Éadair a n-daeithin selga do geibdis issin Giussaig Fhind.’ 196. ‘Maith m' anam, a Chailti’, ar Find mac Faebair, ‘cret ima n-abar Áth Ferna risin n-ath atá ar lar na Giussaigi?’ Frecrais Oissin sin: Goll mac Morna ro marbustar Fernn mac Cairill ann ar foghail Chlainde Morna, & mac rig na n-Deissi andes h-é, & óclach grádha d' Find h-e, & 'arna chur fá fhochlaitib talman tuc Find a ordain fá déd fis & ro faillsiged fírinde dó, & ro ceiled gói fair, & adubairt: ‘a Fhernn maic Cairill, mo-genair duit ro h-adlaiced issinn inudh a tái. Uair mor do fhind-cheolanaib ceilebartha & do fhind-leabraib trath & do eadbairt chuirp In Choimded do-gentar ós do chind.’ Ocus adubairt: Ath Ferna áit a m-bia M' Aedóg fhedbda, aníu cid imda a chuana bid imda a duana nemda. Ath Ferna na féorainde bid fedbda In fer 'ga m-bia, da-roiset ann anmcharait bat im-fhoicsi do Dia. Da-ria M' Aedog muintirach tar Áth Find Glaissi fia bidh chrom-chind ros-tairgéba bid roibh-chind duíní Dia. Da-ria M' Aedog muintirach maissi greine tar cithu, da-ria mac na retlaindi retla buadach tré bithu. Bíd h-é In t-inad oirrnidi a m-bíd fianna fa fulacht, da-ria M' Aedóg muinterach mo-chin rí darab rulacht. Bidh h-é In torc trén tulcháinim bid h-í In lassar borb brátha, da-ria M' Aedóc muinterach bid tonn tar ilar n-átha. Ath. 197. ‘Is maith am ro indissis’, ar Find mac Faebair, ‘& atá ceist aile accum Is áil lium d' fhiarfaigi dít, a Chailti?’ ‘Cret in cheist-sin?’ ar Cailte. ‘Baile atá acainde annso í comrac in da chóiced .i. Comar ollbuidnech na Tri n-Uisci, áit a comraicend Siúir & Fheoir & Berba, & Ros m-Brocc ainm In baile-sin, & rob ail lium-sa a fhis d' fhagbail uait-siu cia ic á raibe In dúnad út ann.’ ‘Urusa lium-sa a fis-sin duit’, ar Cáilte .i. 198. ‘Dá óclach gráda d' Fhind mac Cumaill ro bói ann .i. Cellach Braenbili & Mo Ling Luath do chóiced Laigen, & do badur da cét óclach & da cétgilla & da cét con ac cechtar de díb, & cid iat tri catha na Féinde do t-shirthea ba terc ann dias budh fherr luth nó lamach anait-sium, & do bí maith aile intib-sium mailli ris-sin, uair Is 'na tigib do bith In Fhiann re bliadna gan teirce bíd na lenda orro ris-sin.’ 199. ‘INgnad linn’, ar Finn mac Faebair, ‘uisci In baili-sin in ard & a t-shruth ina all, & foírid In t-uisci-sin cach eslainti re m-benann.’ ‘INdeossat-sa duit adbur In ratha-sin’, ar Cailte. Is é-sin cét-uisci ro bennachadur aingil Dé a n-Eirinn, & Is sé uisce déidinach béos bendeochar inti, & Táeidiu ainm na h-abhann, ar se. 200. Ocus do badur In dá óclach-sin ann nóco n-dechadur Maic Morna ar fogail ar Fhind, & nir' rathaigset áidchi ann nó cor' gabsat Maic Morna anair & aniar immon m-baile acco, & ro badur teora lá & teora aídchi ac dul ar In m-baile, & nir' fhedatar ní dó ris-sin, & a cind In tres lá fuaradur baegal teined do chur ann, & do loisced In baile léo, & do-rigned a argain, & ní thernó duine béo d' fhir na do mnai gan a loscud ann, & in tan tairnic leo In baili d' arggain & d' indrud tangadur reompo tar sgairb Indbir Dub Glaissi, tar Berba síar ar sodain, & Is sí-sin aimsir i r-rangamar-ne tri catha na Féinde dochum In baile gin gur' chobair doib-sium sin. Ocus suidhis Find & tri catha na Feinde ar faichthe In dúnaid, & ro cháisetar co dérach do-bronach, uair ní minic má do-rinded riam gnim bo doilgi leissin Féind ina sin. Ocus tucad loing-shithal bán-óir chum na flatha Find annsin, & ro indail a láma & tuc uisci ima gnuis rígda ro-alaind, & tuc a ordain fa déd fis & In tres fis Is mó ro faillsiged dó riam issin tan-sin ro faillsighed dó h-é, & adubairt: ‘Ceithri cáidi foghaide ticfat tar m' eissi a n-Eirinn, & do rig nime & talman do-génat a faistine, & bid annso ticfa In cethramad fer .i. Mo Ling mac Caelain, meic Feradaig Find, meic Fhidgai, & cath chuirfither re deiredh aimsire i nd-Eirinn, .i. cath Maigi Rath, & Suibne Geilt tic assin chath-sin is annsa baili-seo muirbfither h-é & aidhlécthar, & ben d' feraib Muman máthair In chleirig-sin, & ní lemat fir Muman olcc in baili-seo do denam chaídche.’ Ocus adubairt In laid ann: Ros m-Brocc aníu Is conair chuan romur ruad itir da all, cian gar co toirset nóim ind Mo Ling ainm In tí 'sa ceall. Taediu chorrach cham-lindtech ar ur na cairrgi Is lia, da-roichid sunn sochaide imtheghdaid ann ar Dia. Taídíu grianach genter leis beith ara greis bud maith lim, truagh deired In domain dein saeth lim mé féin can beith ind Do-roichfea In fer foluaimnech atuaid a Maig Rath, bid gairidugud don chleirech maiden co méit rath. Tech Mo Ling meic Fhaelain meic Fheradaig Fhind, uingi d' ór ó nech ar a thech 'na chill. Bennan Mo Ling Luachair bentar isna trathaib, ní lémat láich Luimnig ben Muimnech a mathair. Tiucfat fir Chualann atuaid forba a sluaig co Tech Mo Ling ó sin amach co brath mend ferr issa ferr Tech Mo Ling, Adeirim-si rit reime bid fír dam In fhaistine geib re h-anmain Fhind í bhos tarrngaire Mo Ling don Ross. Ros ‘Maith a anum, a Find meic Faebair’, ar Cailti, ‘is i-sin in ceist ro fiarfaigis dim’. 202. Is andsin adubairt rí Eirenn re Patraic: ‘is mithig lem-sa dul co Temraig bodesta, & ín ticti-si lím co Temraig’, ar Diarmait, ‘don dula sa, a shenorchu?’ ‘Ni rechum’, ar siat, ‘co cend m-bliadne. Is annsin adubairt Eochaid Lethderg rí Laigen: ‘Bérat-sa Oissin lem’, ar se, ‘frissin m-bliadain-seo co Dún Liamna Lendchaime ingine Dobrain Dub-thaire’. ‘Berat-sa Cailti lem’, ar Conall Mor mac Neill, ‘co Dún na m-Barcc bothuaid rissin m-bliadain-seo.’ ‘Berat-sa Pátraic lem’, ar Diarmait mac Cerbaill co Temraig do baisted & do bennachad & d' ordugud fer n-Eirenn ina cirt & ina riagail féin.’ 203. Ro scailset fir Eirenn dochum a crichi féin, co ro chomraicset a cind bliadne i Temraig. 204. Corub h-í Accallaim na Senorach ac In chartha a Mullach Uisnig sin & cach ar' chansat d' fhis & d' eolus d' feraib Eirenn uile ó sin amach. 205. Dala Chailti immorro, ro eirig-sein reime maraen re Conall mac Neill do Raith Artrach bothuaid a crichaib Ceineil Conaill. IS annsin do eirgedur ingena míne macdachta mong-buide & meic becca brat-uaine & amais & óclaig In dúnaid d' fherthain faeilte re Cailti. Badur ac ól & ac áibnuis re h-ed & re h-athaid In caem-laithe-sin no cor' eirig grian assa circcaill truim teintidhi cor' línastar alla & essa & indbera In talman. 206. INa degaid-sin tainic Conall & Cailti co maithib a muintire assin baile amach, & ro fhiarfaig Conall: ‘cid fa tucad Raith Artrach ar In raith-seo, & cid ima tucad Raith Mongaig ar in raith-seo thuaid, & cid imma tucad Lis na n-Éices ar In lis-so thes?’ Frecais Cailte sin: ‘Tri meic ro badur ic Bodb Derg mac In Dagda issin Brug brec-solus .i. Artrach & Aed Alaind & Aengus, & tarrla imressan eturru & a n-athair fein.’ ‘Maith m' anam, a maccu’, ar Bodb Derg, ‘fácaid-si dam-sa Tuatha Dé Danann, & imthigid chum rig Eirenn .i. chum Cormaic h-úi Chuind, & atá adhbur 'mana cóir dáib Tuatha Dé Danann d' fhagbail, uair ní fuil do crich ac Tuathaib Dé Danann a fulang féin & a fuil do maithius ic Artrach inmain, & Is lia d' Aengus mac Buidb ná do Tuathaib Dé Danann uile etir gilla & óclach, & Is lia d' Aed Álaind eíces annsiut na do chliaraib Eirenn & Alban.’ 207. Is annsin tangadur tri meic Buidb co Cormac, & fiarfaigis dib cid do gluais iat. ‘Ar n-athair fein ro fhogair a Tuathaib Dé Danann sind, & tangamar d' iarraid fheraind fort-sa.’ ‘Do-gebthái-si sin’, ar Cormac, ‘do-ber-sa daib ceithri triucha na Garbthire’, frisa raiter Tír Conaill aníu, & ro bói In mac ro-ba t-shine díb .i. Artrach & bruiden secht n-dorus aici, & mo-chen re cach n-dáim. Ro bói Aengus ilclessach í Raith Mongain, & maccu rig Eirenn & Alban ac foghlaim lamaig, & ro bói Aed eíces a Lis na n-Éices & cliara Eirenn & Alban ina fharradh ann .i. deich m-bliadna fichet ro chaith-set do fhlaithius Chormaic h-úi Chuind nó co fuair bás ic Raith Spelain a m-Bregaib. 208. Tangadur ar cula doridhissi co Tuatha Dé Danann, & ro ba lis ballach breic-derg In lis-so do chnoib caema cend-chorcra caillide & d' ublaib aille ór-buidhe, cid raith ruad aniu. Cailti cecinit IS ruad aniu Raith Artrach ger'bo raith óc il-armach, solus bodes Is bothuaid in raith-seo co n-ilar m-buaid. IN cloch-sa In táib thuaid don lis sochaide ata 'na h-ainfhis, tri coeca uingi fa tri fuil fo bruinde na cloichí. Ainm na ratha rind atuaid deg-raith Mongaig In mor-shluaig, as gairit uaithe bodes co Raith Aeda na n-Éices. Deich m-bliadna fichit ba cert co trath erghid na mor-mac, riam nochar' troitset ria fein conach creiti cach ro-reidh 209. ‘Cait a fil In cloch, a Chailti?’ ar Conall, ‘fó fuill In t-ór & In t-airget?’ ‘Ní h-í In chloch as doilig d' fhagbail’, ar Cailti, ‘acht a tabairt a talmain.’ ‘Ní doilig ón’, ar Conall, ac eirgi co ceithri cétaib fer n-armach nertmur, & tucsat a lama a n-aen-fhecht chum na cloiche da tarraing a talmain, & ni raibi tarba issin trén-feidm, ór nir' fhetsat a becc di. ‘Ni fuil fer cobartha na tócbala aire acaind anossa’, ar Cailte, ac tabairt sádaid do crann a t-shleigi fuithe cor' thóc h-í da h-áit, & tuc Cailte lám a n-inad na cloiche & tuc lia Find meic Cumaill as ina raibi tri .l. uinge d' airget & tri .l. uingi do dergór & tri .l. slabrad órda & claidim catha assa h-inad & ro íadh Cáilte In cloch iar sin, ‘Maith, a Chailti’, ar Conall, ‘roind na seóit’. ‘IN cloidim & In slabrad duit-si’, ar Cailte, ‘& in lia derg-oir do nóem Patraic, ór iss é lia na creidme & irsi na n-Gaeidel h-é.’ 210. Is andsin ro fhiarfaig Conall Derg mac Neill do Chailti: ‘Filet tri tul-cha acaind annseo & nil a fis acaind cid dia fuilet na h-anmanna ata orro .i. Lecht na Laechraide ar thulaig díb & Tulach In Banchuiri ar tulaig aile díb, & Lecht na Maccraide ainm In tres tulaig díb, & tipra isin tul-sin, & abhann aisti amach, & Glaissi na Fer a h-ainm-sein?’ ‘Do-geba-su a fhis-sin uaim-si’, ar Cailte ‘cín gob inand In ní dia tait’. Ben tuc Find .i. Sadb ingen Buidb Deirg meic In Dagda, & ro t-shirestar coibchi ar i flaith ar Fhind .i. leth feissi & leth n-etála do thabairt di, & rob é adhbur a iarrata-sin, uair Is terc má do bói ó Thiprait Fáine co Garrda n-Isperda ben budh fherr ina h-í, & ro naidmed d' Fhind h-í ac Síd Ar Femen, risa raiter Sídh Ban Find issin tan-so, & 'arna naidm dó do-chuaid Find ar slicht-lorg Chlainde Morna, & ro bói ar fogail & ar dibeirg fair nó co toracht conici In raith-seo .i. Raith Artrach, & ro gabad sossad & longport aici annso, & do ráid Find re Ferrdoman mac Buidhb Deirg meic In Dagda, re brathair na h-ingine: ‘Is fata’, ar se, ‘le Saidb ingen Buidb atú-sa amuigh, & adéra Is ail & aithis & eisleis tucusa urri re bliadain anossa, & techta as choir dam-sa do chur ar a cenn’, ar Find, ‘& cia as chora do chur ar a cend?’ ar Find. ‘A cethrur comalta fein .i. Conaing & Cathal, da mac Duib meic Aengusa Tirigh, da mac rig Muman, & In da comalta aile .i. Cathal & Crimthan da mac Cuind Cétchathaig .i. da mac rig Laigen, & Is iat-sin cethrar as dile lei-ssi a n-Eirinn.’ ‘Ocus In trath na bith ben i lebaid Fhind iss iat-sin do bith ina fharrad’, ar Cailti, ‘& cia uaib, a firu, rechus ann?’ ar Find. ‘Rachmaid-ne ann’, arsi da mac rig Muman .i. Conaing & Cathal, ‘uair Is 'nar crich & 'nar ferann atá, & Is sí Is dislí & is dochu lind do mnaib Eirenn.’ Ocus tangadur-sin reompo ceithri cet óclach & ceithri cét gilla cona conaib co Síd Ban Find, & do-chuadur issin síd solus-mór anund, & ro canad fír-cháin faeilte friu gan meing & gan mebail ann, & tucad doib nua gacha bídh & sen gacha dighi, & do badur ann re teora lá & re teora aídchi. De scelaib Saidbe ingine Buidb Deirg & ro ráidset ria: ‘is ar do chenn-sa tanacamur ó Fhind mac Cumaill.’ ‘Cred fil ann?’ ar inn ingen, ‘acht dul da indsaigid.’ IS ann sin ro gabsat In bantracht a n-eirred & a n-étach aistir & imthechta umpu, cét ingen rig & taissech co n-étaigib cacha datha, & tangadur conici In tulaig-sea, & do scuired a n-eich, & do geltsat fér co h-urchleithe talman. Is ann do gab ítu mor In ingin .i. Sadb ingen Buidb & In bantracht uile. ‘Ní h-aichnid dam uisci annso a comfhocraib’, ar Conaing mac Duib meic Aengusa Tirig, mac ríg Muman, & In ríglia chloichi ro bói a mullach na tulcha & ro ergetar In lín fer ro batar, & tucsat feidm ferrda cacha fir furri cor' chuirset assa tuinide In trom-chloch, & ro moid loch-thopur grind gloinide assa h-inad. ‘Is feramail ro tochlad In t-uisci-sin’, ar in ingen, ‘& ca ferr ainm da m-bia urri na Glaissi na Fer?’ Ocus at-ibset a lor-daeithin don uisci. 212. ‘Dála Fhind, ro geallsabair do beith annso’, ar In ingen. ‘Dar ar m-breithir ám Is andso ro geall beith, & atá a fhis accaind is a n-degaid Chlainde Morna do-chuaid i coiced ollbladach Ulad’, ar siat, ‘& co Bennaib Boirchi.’ Ocus ni cían ro badur ann co facadur In luath-grinde áigh & irgaile atuaid cach dírge chucca, i r-rabadur ocht cét óclach. ‘In aithintí siut?’ ar Sadb. ‘Aithnigmait’, ar Conaing ‘.i. Goll mór-glonnach mac Morna fuil ann & dar n-indsaig-ne thic.’ Ocus ró ergetar na fir & ro h-indled a carbait, & do cuired In ingen ina carpat leo, & is annsin adubairt Goll: ‘in aichintí na fir út?’ ‘Aithnimaid’, ar Conan mac Morna ‘.i. da mac Duib meic Aengusa Tírig .i. da mac rig Muman, & da fher gráda d' Fhind mac Cumaill iat.’ 213. Is andsin tucsat muinter Fhind glun re gliaid & aighed re h-eislind do Goll cona muintir, & do dibraicedar cach a cheile díb, co torcradar ceithri cét fer n-armach n-inchomlaind do Macaib Morna le muintir Fhind, & atorcradur-sum féin gan eladhach a m-bethaid díb. Dála In ban-chuire tucsat a n-aichthi re lár & fuaradur bás d' uathbás ann :‘conid de atá Tulach an Banchuire ar In tulaig-so’, ar Cailte. IS annsin tainic Find & tri catha na Feine conici seo, & at-connairc In t-ár, & dála da mac rig Laigen tangadur issin tulaig, & tucsat a m-beil re lár, & fuaradar bás ann do cumaid a dá comalta, & at-connairc Find sin, & do thuitedur a airm assa lamaib, & ro chaiestar frassa falcmura fir-thruaga cor'ba fhliuch blái os bruinde dó, & ro cháiestar In Fhiann uili archena, & adubairt Find: ‘is mairg’, ar se, ‘ro soissed co tech Cuind Cétcathaig co Síd Liamna Lendchaime, & Is olcc In scel indestar do Dub mac Aengusa Tírig do rig da choiced Muman co cathair t-Shleibe Claire bodes & co for-imell t-Shleibe Cúa bodes, & Is olcc In scél ro sia co Bodb Derg, co Síd Ban Find bodes .i. bás a ingine.’ Ocus ro eirig Find iarsin & ro fechadh In t-ár aicci, & ní fhuair Sadb. Ocus ro eirgedur In Fhiann, & do cuired na ceithri cét-sin do muintir Fhind fó fhochlaidib talman, & is amlaid do-geibthea cach fer do muintir Fhind, & fer do Macaib Morna marb fói, & ro scribad a n-ainm oghaim oss a cind, & ro ferad cluiche cáintech ann, gurub de atá Cnoc na Laechraide ar In cnoc-sa, & corub de atá Cnoc In Ban-chuire ar In cnoc aile seo, & Ard na Macraide ar In cnoc-so thuaid ó macaib ríg Laigen ro cuired fo thalmain ann. ‘Ocus Is sé-sin, a Chonaill’, ar Cailte, ‘in ní ro fhiarfaigis dím & In ní dia fuilet.’ 214. Is ann sin do fhiarfaig Conall do Chailti In ra badur gessa for Fhind. ‘Rob imda iat’, ar Cailti, ‘& ni h-iat tainic ris, & do gab crith & uromain annsin Find’, ar Cailti, ‘asa h-aithli na muintire-sin do chur fo talmain.’ Ocus adubairt: IS truag In gnim da mac Duib, da mac In rig, cét gilla ocus cét con atorchradar gan imrol. Mór In scél im Raith Artrach immat dér, bas Conaing ocus Cathail do beith im chenn aen-achaid. Glais na Fer bid h-é In topur suthain sen, bid irdraic ac cach In scel meraid co tí brath na m-meadh. Gan imthecht maitne a moin Breg gan teiched re daim fhiled, gan feis adhaig ic Dún Rath gan tuarustul da n-óclach. Gan feis re h-ingin Buidb Deirg fescur Is faide tar leirg, 's gan imtecht Sídh Ár Femen re daigir nua n-deirg-thened. Ni ro diult re duine riam dar Mac Muiri na mor-giall, dh' ulcc nó do maith, comall n-gle, Find mac Cumaill Almaine. Éc Cathail Is Crimthain chais atait fó thulaig tonn-glais. ní fhaca-sa thes na thuaid ár mar sin uile a n-aen-uair. Do marbad Find na Feinde ic tabairt a laech-leime, is do bris mo craide ar tri ruc mo nert uile ar nemfní. IS truag. 215. ‘Ad-rae buaid & bennacht, a Chailti’, ar Conall, ‘is mor in fis d' fhácais acaind ré indissin do lucht deirid na h-aimsire.’ Ocus tangadur issin m-baile anunn 'arsin, & ro badur ac ól & ac aibnius co trath cumsanta dóib. Ocus eirgis Cailti arnamairech & timnais ceileabrad do Chonall Derg mac Neill & da muintir uile, & ‘is mithig dam-sa imtecht ar leith aili festa’, ar eissium, & téit reime sair co Loch Daim Deirg In la-sin, a n-Dail Araide, co h-airm i r-rabadur da chruimtir uaisli do muintir Patraic .i. Colman Ela & Eoganan, & siat ic gabail na cánoine cáime coimdeta & ic etarmolad In Duileman. Áigidecht Cháilti co tech Colmáin Ela & Eoganain ar Loch Daim Deirg. IS ann sin tangadur tri maic ecalsa do muintir na cleirech, & do chuirset a curach amach do gabail éisc, & iat ac denam a n-uird & a trath, & at-connairc Cailti iat, & ro bói icc á n-eistecht, & adubairt In láid: Ba h-annam re h-ó mo chind cloistecht re léigind os lind, ba minca lim ro bói than eistecht re dordan deg-ban. Gebé nech ica m-biad pend fada do biad 'ga scribenn, is truag mar atu-ssa bos is mor d' ingantaib fuarus. Mall mo thurus ó Thráig Lí fada atú 'ga furnaidí, liubair léighind, mór In mod, a n-eistecht lem ba h-annam. Ba h-annam. 216. Is andsin tainic Colman Ela & Eoganán amach & at-chondcadur na fir mora & na coin mora ina lamaib. ‘IS fír’, ar Colmán, ‘is é Cailti siut, & do muintir Fhind h-é’, arsi Colman, ‘& Is do muintir nóem Patraic fos dó, & a thobairt isin ailen dár n-indsaigi na tri náenmuir atait.’ Ocus tucad & do cuired iat a tech n-diamair n-derrait iat, & tucad sen cacha lenda doib ann & nua cacha bíd, & ó thairnig dóib a proind & a tomultus, Cid diata Loch Daim Deirg? Ni insa. is ann sin do fhiarfaig Colman do Chailti: ‘Cred fa tucad Loch Daim Deirg ar In loch-sin?’ Fregrais Cailti sin: ‘Dam derg’, ar se, ‘do bói a les-lergaib na Luachra lend-braenaigi thes, & teighed d' feraib & do chonaib na Féinde fecht fá tri cacha bliadna, & ro lensat ind Fhiann bliadain h-é conici seo. Tárthamar-ne cethrar don Fheind air .i. Diarmaid h-ua Duibne & Mac Lugach & Glas mac Aencherda Bérra, & missi fa nessa dó ic techt dochum In locho-so, & do chaithim ar ceithri slega a n-aen-fhecht fris, & do-rochair lind, & tar-rasa In darna congna de, & tarraid Diarmait In congna aile, & ruc leis co Temair Luachra d' indsaigid Fhind, & tuc Find bun In chongna ar a traig, & do bói In benn uachtarach de ara bathus, & Is sé nech ba mó don Fheind h-é, & ro fhacusa In con-gna aile a cind na h-indsi-seo, & damad t-sholus dam Is doig co beraind eolus da indsaigid.’ Ocus adubairt In láid ann: IN loch-so In Loch Daim Deirg fris tangamar leirg do leirg, bid h-é a ainm óssin amach co tí In díne déidhinach. Do-rorithius re feind Find ar techt dam a h-Ibarg(lind), ba h-ainm dam-sa Cailti cas rob aith-nid dam oglachas. Mad solus dam-sa co fír is mád lethan tar cach tír do-bér-sa daib ar In lár congna ocus h-é comlán. In cethrur lodmur aníar a crich Muman na mór-giall, ba maith ar luth Is ar cloth noco rangamur In loch. IN loch. 217. ‘Ad-rae buaid & bennachtain, a Chailti’, ar Colman, ‘iss mor in fis & In fir-eolus-sin do marthain ac nech.’ ‘Ocus decha let, a meic ecalsa’, ar Cailti, ‘nar' eirig In t-éscca ina pupaill aérda fós?’ ‘Ra eirig’, ar In mac ecalsa, ‘conid com-sholus muir & tír de.’ Ocus Is annsin ro eirig Cáilti a cúil íartharaig ind ailén, & tuc a lam sís issin m-bruach, & tuc leis anís In congna, & léicid ar lár In tighe i r-rabadur na cleirig, & Is é ba ríg Ulad In tan-sin, Eochaid Faeburderg mac Firglinde, & ro bói í comfocus dóib-sium a Tulaig na n-Arm, risa raiter Mag Rath. 218. Is annsin do eirig Colman & Eoganan co moch sé meic ecalsa, & rucsat In congna léo da thaispenad do rig Ulad & d' Ultaib archena, & do badur a n-aenach ann, deich fichit fer n-armach ina timchell ann, & tuc In mac ecalsa In congna i fiadnaissi rig, & ro thuillfidis uile In lin-sin ré doinind & re derdan fói .‘Cé fuair In congna?’ ar rí Ulad, ‘& cáit a frith?’ ‘A Loch Daim Deirg fuair Cailti h-é’, ar siat. ‘Mochin dam-sa’, ar se, ‘da toirsed dom' indsaigid, uair do fhuicfed senchus cacha criche & cacha céite & eter-deiliugud cacha find accaind.’ 219. Dála na cleirech, tangadur ar cúl dochum a tighi, & ro facsat In congna ac ríg Ulad. ‘Maith, m'anam, a Cholmain’, ar Cailte, ‘créd adbur na n-ocht trath út chum a n-eirigthi-si eter lá & áidchi?’ Frecraid In naem-chleirech sin: ‘Mor a fáth & a n-adhbur’, ar Colmán, ‘.i. ocht caire atá ic lenmain chuirp & anma cach duine, & dílait na h-ocht tratha-sin iat.’ Ocus adubairt Colman In laid: Na h-ocht caire chollaide coceilet co grian, na h-ocht tratha toghaide da n-díchur co dian. Prim re craes nach coimsigi teirt ré feirg na fáth, medhon láe suairc soillsighi uaim ré h-etrad n-gnáth. Nóin i nd-aghaid n-occobair ar brú talman theind, esparta suairc soccomail uaim re toirsi theind. Compléid re snim sechmallach or Is comroind choir, iarmeirge thenn togaide fria maithnighi móir. Maiten maic Dé dílgedaig fri díumus n-dúr n-drocht, gu rum-saera a rí brethaig a Íssu fa ocht. Na h-ocht. 220. ‘Ad-rae buaid & bennacht, a Colmain Ela’, ar Cailte, ‘is maith ro uaslaicis In cheist-sin. Ocus cidh dam-sa’, ar Cailti, ‘gan na h-ocht tratha-sin do thathaighid ó ro fhuirig Dia mé i com-aimsir ríu?’ IS annsin do fhiarfaig Colman Ela do Chailti: ‘créd fa n-abar Tipra In Bantrachta rissin tiprait-sea a cind in locha?’ Ocus do fhrecair Cailte sin: Athad ingine ríg Muman le h-Oissin inso 222. ‘Niam ingen Aengusa Tírig, ingen rig da cúiced Muman, luidh ar athad & ar élod le h-Oissin mac Find ó ta Dún na m-Bárc i cóiced Muman aniar con-ice In tiprait-sea, & ro bói Oissin ina farrad ann cáeicis ar mís ac denam t-shelga & fhiadaig chuicid Ulad ann, & ticed In ingen .x. mná .xx. cacha maitne d' indlat a lám & a n-gnuissi assinn uisci eochar-gorm-sa. Dála immorro Aengusa Tírig rí Muman, ro chuir co mór air a ingen do dul lé h-Oissin ar athad & ar élod, & ro tinoiled da cúiced Muman leis .i. cóic catha mora & deich cét ar fichit cét cacha catha, & tangadur a n-iarmoracht na Féinde conici-seo, & ro bói Niam in tan-sin ac indlat ac In tiprait & a bantracht, & at-chonncadar na cóic catha ar In tulaig oss a cind. ‘Truag sin!’ ar-si in ingen: ‘mo-genar do-gébad bás & aidhed’, ar sí, ‘sul do chífed a oidi & a athair & a tri derbbraithri, & maithi do cóicid Muman amlaid-sin h-í!’ Is annsin tuc inn ingen a gnuis re lár, & fuair bás ann In tricha ban ro boi, & ro chuir a craide ina lia fhola tar a bél amach. Conid Cnoc ind Áir ainm na tulcha ossin anall cosaníu, & curab Tipra In Banchuire ainm na tiprat óssin ille.’ Ocus adubairt Cailte: Atá 'sa chnoc In rigan sochaide rissa digal, Cnocc ind Áir óssin ille baile chaich 'na comnaide. 223. At-conncadur da cuiced Muman bás na h-ingine. Adubairt in rig: ‘as olcc amus Fhind & Oissin & na Féinde oraind’, & adubradur re ban-echlaig da muintir .i. Muirend ingen Muirisci, dul chum Find & cath d' fhuagra fair. Ocus do-chuaid roimpe co Raith Chind Chon i n-Dail Araide, áit i r-raibe ind Fhiann, & fiarfaigis Find scela di, & indissid ind echlach a toisc dó, & adubairt In laid: Cath uaind ar do t-sheilb, a Fhind a fhir na m-briathar m-bith-bind, is tiachtain leis co Cenn Chon gan aithcheo, gan éliugod. Comrac Find Is fear Muman, sochaide ris ba cuman, marbaid cach díb a chéile bid curuta a com-eirge. Adeirim-si riut reime bid fír dam In faistine, mina thairge breth bus grind biaid cath ar do t-sheilb-se, a Fhind. 224. ‘IS andum’, ar Find, ‘cath d' fhuacra orum gusaníu. Eirig amach, a Gairb Chronain’, arsí Find, ‘& abair rissin Féind eirgi chum In catha.’ Ocus tainic Garb Cronan amach co longphort na Féinde, & ro leicestar tri barann-glaeda bodbda ar lár longphuirt na Féinde, & ro fhrecradur In Fhiann sin, uair do aithenset co raibe deithbir mor fair. Is annsin ro eirgedur ind Fhiann, & ro cóirged cath croda accu, & Is ann adubradur In Fhiann re Find: ‘créd adhbur in catha, a ríg-fhéindid?’ ar siat, & ra indis Find sin. 225. Is annsin at-bert Fergus Fínbél, fili na Féinde, re Find: ‘is cath écoir duit-siu In cath-sin do thabairt do rig Muman i folaid a ingine Is marb accut.’ 226. Is annsin ro cenglad comairle ac Find & ac maithib na Féinde, & at-bert Find: ‘cait a fuil Smirgat ingen Abhartaig?’ ‘Sunn’, ar sí. ‘Eirg co luath & abair re h-Aengus Tírech & re maithib Muman do-ber-sa breth Chormaic h-ua Chuind & Eithne Ollaman ingen Chathair Móir, & Cithruaid maic Fhir Chaecait’. Ocus do imthig frissin techtairecht-sin, & do fhrecair rí Muman di, & adubairt: ‘Da tucthar cuir & tenta ris, gebat-sa sin.’ ‘Ocus cia na cuir chuingi?’ ar Smirgat. ‘Mac ind fhir do-roine olc rium .i. Osccur mac Oissin & Ferrdoman mac Buidb Deirg, meic In Dagda, & Diarmait mac Duind, meic Donnchada.’ Ocus do fháem Find sin, & do-chuadur In Fhiann & rí Muman co Temraig, & Is sí breth rucsat na breithemain ro toghad ann .i. inn ingen do thogbail assin tulaig thogaide i r-raibe, & a cur a meidh, & a comthrom d' ór & a comthrom d' airget ina h-éiricc do rig Muman, & éiric ar leith In cach ingin ríg & taíssig atorchair ann. 227. Is annsin adubairt Find: ‘cindus roindfimait ind eiric út, a Fhianna Eirenn?’ Ocus ro fregrad sin acco-sum: ‘a trian do chlaind Báiscne & a dá trian duinde inar fiannaib.’ ‘Corub h-ísin’, arsi Cailte, ‘aen-éiricc do roind Find riam ar In Féind, & Is é-sin’, ar Cailte, ‘a chleirig, In scél ro th-siris orum, & In ní dia tá Cnoc ind Áir & Tipra In Bantrachta ainm na tiprat’. 228. Is andsin ro chuir Eochaid Faeburderg mac Firglindi .i. rí Ulad, fessa & techta ar cenn Chailti o Raith Aíni, & do-riachtadur-sin co Loch Daim Deirg ar cenn Cailti. Ocus ro timna Cailte ceilebrad do Cholman & d' Eoganan, & gellsat na cleirig nem dó-sum, & a écnairc do gabail, & Rí nime & talman do guidhe fair. 229. Dála Chailti immorro, do-luid i carput rig Ulad co Raith Aíni i nd-airther Ulad, ait i r-raibi Eochaid Faeburderg mac Firglinde rí Ulad, & ba rí uassal oirdnide In rí-sin, uair ní airged nech cen chóir, & ni benad a bunad-chenel féin do neoch. Raith Aine cid dia tá? 230. Is annsin ro bói In rí tri catha cutruma i nd-aen-inad, & is annsin do-riacht Cailte chuccu, ocus tairlingid assin carput, & do-riacht rí Ulad chucu, ocus feraid faeilti fris cona t-shluagaib. ‘Maith m' anum, a Cailti’, ar In rí, ‘ca ferr duind ní da fiarfochamais dít na senchus na ratha-so .i. Rath Áine?’ ‘Atá acum-sa inní dia tá sin’, ar Cailte ‘.i. Áine ingen Mughirnn, ingen rig Alban anall, & ro badur fir Alban íc a rada ria: ‘Cid taí-ssiu, a rigan, gan feis re fer maith i nd-Albain nó a n-Eirinn?’ Ocus adubairt nach raibe inti-sin fer budh dingbala lé acht madh Find mac Cumaill amain, & at-clos do Fhind sin. Is annsin adubairt Find re Find Fer In Champair & re Ronán Rígóclach, da ríg-fhéindid Alban, dul da tochmarc ara h-athair. ‘Cé coma bérmaid lind?’ ar iat-som. ‘Comus a fil a n-Eirinn & a n-Albain acum-sa di.’ ‘Maith a ríg-fhéindid’, bar iat som, ‘dias gráda do t-shen-muintir-si fein lind gura moide do chreidfed in rigan sinde.’ Eírig-siu & Mac Lugach leó, a Cailti’, ar Find, ‘& gid mor gabthai sí foraib do-bér-sa di hé.’ IS annsin luid-sim reomaind In cethrar sóer-óclach sin co Dún Monaid i nd-Albain, & tucad i tech n-diamair ann sind, & is annsin do-riacht Mogdhurnn rí Alban is'tech & a ingen araen ris .i. Áine ingen Mogduirnn, & ro fiarfaiged ar fecht & ar turus dínd, & ro indissemar ar n-aithescc. ‘Ocus at-chluine siut, a ingen’, ar In ríg, ‘in fer Is ferr i n-Eirinn & i nd-Albain.’ ‘Fáefat-sa leis’, bar inn ingen. Ocus ina degaid-sin ro naidmed in ben-sin d' Fhind mac Cumaill, & cach ní do t-shir sí ar Fhind do tabairt di, & tangamar-ne & inn ingen lind dochum Eirenn co n-ilar cacha maithiusa lé chum na ratha-so i tamait, & do-riacht Find tri catha na Féinde i n-ar coinde & i n-ar comdáil ó Themair Luachra conici In raith-sea, & do-rigned dúnad & deg-baile & grianan ann, & ro frithoil & ro fhrestail sí tri catha na Féinde re bliadain gan uresbaid bídh na lenda orra issin baile-seo re taeb ar n-áighed. 232. I cind bliadna immorro, arsi Cailte, adubairt Mac Lugach re Find: ‘is lór let-su do crich & d' fherann .i. Áine ingen Mog-duirnn.’ ‘Dar mo breithir, a Meic Lugach’, ar Find, ‘ní fhetar-sa cidh do t-sirfind a n-Eirinn no a n-Albain acht In ní do-geibit In Fiann a tigh Aine.’ ‘Ocus do bói In rigan-sin co cenn sé m-bliadan ina degaid-sin ac Find, & do bói buidhechus fer n-Eirenn & fer n-Alban urri fris-sin, & ruc da mac d' Fhind .i. Aed Bec mac Find & Illan Faeburderg mac Find, & marb issi do breith Aeda Bic meic Find’, ar Cailte. Ocus adubairt Cailti In laid ann: Falum aníu Raith Aine a cuirdís óic il-gáire, fa minic sluaig Is graighe ara taeb co tonn-glaine Trí cét rigan issin lis sochaide itá 'na n-anfhis, ocus tri cét fer n-grada ocus n-dalta n-dingbala. Dob fherr In ben na cach ben do bói d' immat a h-áighed, fa marb uile sin malle co ro falmaig In baile. Falum. ‘Ocus do cuired fo fhochlaidib talman annso h-í’, ar-se Cailte, ‘& ro tócbad a lia oss a lighi, & ro ferad a cluiche caintech & ro scríbad a h-ainm oghaim.’ 233. ‘Ad-rae buaid & bennacht, a Chailti’, ar rí Ulad: ‘as maith in scel ro h-indisis duind; & scribtar lib In scel-út In tamlorgaib filed & i l-lechtaib fiann.’ 234. Is annsin immorro do-luid Eochaid Faeburderg mac Firglindi, rí Ulad, reime co Raith na Sciath os chind Trachta romir Rudraig, risa n-apur Tonn Rudraigi isa tan-so, & tangadur isin n-dunad anunn, & tucad tech derrait diamair do Cailti and, & do frithailed h-é do cach maith ann, & tucad In baile uile ar comus Chailti ó bec co mór. Ocus ro batur ac ól & ac aibnius co tainic la cona lan-soillsi arnamarach,. 235. Is annsin ro fhiarfaig rí Ulad do Chailti: ‘Atait da fhert ar Tráig Rudraigi annseo, & cid dia fuilet?’ ‘Issim meabrach In ní dia fuilet’, ar Cailte ‘.i. da mac d' Aed mac Fhidaig, meic Fhintain, do ríg Connacht aniar, do h-adhlaiced ann. Ocus rob inmain lé Find & leisin Feind uile iat, & rob é adbur a n-gráda ac Find & ac ind Fhéin, uair ní raibe do theirce nó d' immat eladan ac nech do-rechad falum uaithib-sium gan ní, & ní bí a n-debaid re Find & rissin Feind nach sidaigdís re bliadain, & comlann ceithri cét óclach cechtar de díb, & secht m-bliadna déc ro badur issin Féind’, ar Cailte, ‘& do ba mac dingbala do Chormac mac Airt nó d' Fhind iat.’ Fecht dano do-riacht Find & tri catha na Féinde co Traig Rudraigi annseo ar mor-sheilg Eirenn, & adubairt Find foraire & forcoimet do denam, uair dias mac rig cona muintir do-nith foraire Fhind & na Féinde cach n-áidchi, & do da mac rig Connacht .i. Art & Eogan, rainic ind foraire ind aidchi-sin. Ocus do eirgedur ceithri cét óclach & ceithri cét gilla, & tangadur co cind na trága-so. Ocus nir' chían doib ann co tangadur da ríg do rigaib Lochlann ituaid .i. Conus & Conmael a n-anmanna, ar marbad a n-athar d' Fhind mac Cumaill i cath Droma Deirg tall i nd-Albain, & do-riachtadur in dá ríg sind da chath croda cutruma conici In traig-seo do digailt a n-athar ar Fhind. 236. Is annsin at-chonncadur na .iiii. cét sciath-armach urlum ar a cind ar In tracht, & Is amlaid bói Art mac rig Connacht & gái neimnech uillind-glas aici tucasdur Find dó bliadain roime-sin & inn Órlasrach a h-ainm, & sleg aile tucusdar Find d' Eogan fos .i. In Munderg a h-ainm. 237. Is annsin ro fhiarfaigedur na h-allmuraig cia do bói ac comét na trága? & adubairt Art corub do muintir Fhind iat. ‘Mo-chin immorro do-gébad In comlín-so da muintir, uair ní rechad élaithech as díb.’ ‘Má frith drem a m-baegul riam díb’, ar Art, ‘ní sinde sin.’ Cath Traga Rudraigi inso. 238. Ocus tangadur In da cath mora sin a tír, & ro bo mor in t-anborlann dona h-ocht cét óclach In da chath mora d' fulang, & ro chumaisc In n-imguin annsin & In t-imbualad o fhuined néll nóna co tainic medon aídchi. Ocus Is sí-sin áis & uair at-chonnairc Find fís & aislingthi, & iss ed at-chonnairc, da ron glasa ac díul a da chich, & ro muscail In flaith Find asa chotlud. ‘Cáit a fuil Fergus Fínbél?’ ar eissium. ‘Sunna’, ar se. ‘Crét ind aislingthi at-connarcus .i. da rón muiride ac díul mo da chich?’ ‘Da mac ríg Connacht do chuiris do forcomét na Féinde anocht atait a n-éccomlann ac allmurchaib’, ar In fili. ‘Eírgid, a fhiru’, ar-si Find, ‘& Is fír a n-abair in fili rib.’ Ocus Is annsin ro eirgedur ind Fhiann a n-aen-fhecht & a n-aen-uair, & tangadur co Tráig Rudraigi, & ní fuaradur béo da Feind féin acht da mac ríg Connacht, & irsi a sciath imma m-braigdib, & ní mó ro bói fer máiti gnima don da chath tangadur na h-allmuraig béo, & Is amlaid do frith da mac rig Connacht, & a cuirp ina cró-lindtib fola & a sceith & a slega ica congbail ina sessum, & nir' dingbadur dias reime-sin riam don Fhéind comrac mar sin. Ocus luidset ind Fhiann & ro airgset na láidhenga do bói ac na Lochlannachaib, & ro tairrnged na longa-sin léo a tír, & do cuired da mac ríg Lochlann fó fhochlaidib talman .i. Conus & Conmael. Ocus dala da mac rig Connacht .i. Art & Eógan, marbh iat fó chétóir & tócbait in Fhiann suas os chind Tuinde Rudraigi iat annseo, ar Cailte, & ro fiarfaig Find dib : ‘In bud inleighis sib, a chairde?’ ar se. ‘Dursun duit-siu sin do ráda’, ar siat-som, ‘& febus t' aithne, uair rangadur náe cét laech uim cach fer uaind & adorcradar-som & torcramar dono, & dentar ar fert & tócthar ar lia os ar lighi, & na h-airm da n-dernnsamar maith’, ar siat, ‘& tucaissi a tuarustal duind adhlaicter iat maraen rind.’ Ocus ro deilig anam re corp dóib ann, & ro cuired a n-dís brathar fa fhochlaidib talman annsin iat, & Is í-sin In chúis ima raibe a m-blad & a nós da n-eis. Ocus adubairt Find: Fertan Airt ocus Eogain socaide risar' beo-guin, inmain dias, nir' dáer a m-breth na n-gilla n-óc n-amulchach. Da mhac rig Connacht aniar rop aiti chon Is choniall, rob aiti maitius malle eisdrecht ocus obhloire. Adeirim-si riut reime is fír In ní ráidim-ne, inmain dias fa calma glecc nochur' cuired iat 'sin fert. 239. ‘Ar fír do gaile & do gaiscid riut, a Chailti, tabair na h-airm duind assin fhirt fhótbaig anís’. ‘IS lesc lem-sa sin’, ar Cailte, ‘ar son Fhind meic Cumaill & na muintire moire ro adlaic iat, & do-gébthái-si iat.’ Ocus ro eirgetar & ro oslaicetar In fert, & tucsatar na h-airm as anís .i. In Órlasrach & In Munderg, & tucad In darna sleg díb d' Aengus, do mac rig Ulad, & In t-shleg aile .i. In Órlasrach, ac ríg Ulad féin. Conidh Cath Trága Rudraigi ainm In catha-sin, & tallann do thallannaib na fiannaigechta. Ocus ro cuired issin fert iarsin iat, 7 ro tócbad a lía, & ro scribad a n-ainm oghaim and. 240. ‘Ad-rae buaid & bennacht, a m' anum, a Chailti’, ar rí Ulad: ‘is mor In fis & In t-eolus do fhácais acaind.’ Ocus tangadur isin n-dunad anunn, & ro cóirged tech n-óla accu, & do 7 badur co subhach ind áidchi-sin. Cailti immorro, ro bói crot-boll sádaile & senordachta air In lá-sin, & tainic rí Ulad ar amus Cailti, & suidhis ar In imdaid aici. ‘Maith m' anum, a ríg-féindid, a Cailti, cindus atathar accut aníu?’ ‘Da faghaind selg & fiadach Beinde Boirchi do denam dam, Is ferrde do beind.’ ‘Do-geba immorro’, ar Eochaid Faeburderg mac Firglinde, rí Ulad. IS andsin ro tinoiled a choin & a cuanarta d' indsaigid In rig, & do-luid co Beind Boirchi bothuaid, & do-luid Cailte leis & do ordaig Cailte in t-shelg In la-sin innus co tabrad In fer In coneill i l-laim a chéile ó Ethaig co Tuind Tuile bothuaid i nd-aird tuaiscirt Beinde Boirchi. 242. Is ann immorro ro bói Cailti & rí Ulad ar Tuind Tuile ac mor-dechsain na mara amach, & at-chonncadur In n-ingin maccaemda arin túind amuich & sí ic cul-shnámh & ic táeb-snám & ic traigir-snám, & ro t-shuid ar In tuind ina fiadnaissi mar do t-shuidhedh ar tulaig nó ar carraic, & ro thócaib a cend & adubairt: ‘Nach h-é Cailte mac Ronain siút?’ ar inn ingen. ‘Is mé co deimin’, ar Cailte. ‘Is mór la at-chonncamar thú ar in carraic-sin ar a fuili at shuidhe í farrad In fhir Is ferr do boi a n-Eirinn & a n-Albain .i. i farrad Find meic Cumaill.’ ‘Cia thussa amlaid?’ ar Cailte. ‘Lí Bán ingen Echach meic Eogainn meic Aililla, missi’, ar sí, ‘& atú cét bliadan ar In uisci, & nir' thócbus cend do neoch ó do-chuaid In flaith Find gusaníu, & iss ed fo-dera dam cend do thócbail aníu .i. Cailte d' fhaic-sin, in mac oglaigh Is ferr ruc ben i n-Érinn’. Cailti cecinit: Canas a tic In tond tuile asin aicén folt-buidhi? cá tír asa luidh lith co n-ádh cred do-beir suan na sianán? Inn í Tond Rudhraigi ruaidh tic andes nó tic atuaidh? nó inn í In tond báidhes ille gáires i Tráig n-Eothaile? Inn í Tond Beindi Étair fhuair nó Tond Indbir Colpa cruaidh? nó Tond Trágha Baile bind fil isa h-aire ar Érinn? Inn í Tond Clidhna co m-buaidh tuaires In caladh comcruaid, no inn í Tond Duiblindi dhe nó inní Múr meic Dairíne? Cid be tond dib aille imnail alaind a lí co lan-glain, bind a torman 'sa cúan cas is fuar In comrad canas. 243. INa degaid-sin tangadur na fiada amach isin muir ar teiched roim na conaib. ‘Iassacht don t-shleig dam, a Chailti’, ar Lí Bán, ‘co marbur na fiada dí & co cuirer ar tír suas dáib iat.’ Ocus tuc Cailte In Coscuraig ina laím, & ro marb na fiadu amlaid-sin, & In t-shelg Is mó do-róine Find riam issin n-inadh-sin ba comeit re In t-shelg do-roni Cailti In lá-sin. 244. Ocus dala na h-ingine ina deghaid-sin, ro diubraig a t-shleg chum Cailti suas ar tír, & do imthig féin uathaib annsin & tairrnig in t-selg-sin do denum, & amail indissit úghdair co rainic mucc & agh & eilit do cach cúicir d' Ulltaib in lá-sin, & co rainic .xxx. fiad fo dilmain do rig Ulad & do Chailti, & tangadur reompo co Raith na Sciath ris raiter Raith Imil issin tan-so. 245. Conid h-i Selg Beindi Boirchi & Imaccallaim Li Baine, ingine Echach meic Eogain ríg Eirenn, & Cailti conici sin. 246. Ocus tangadur anunn issin raith, & ro cóirged tech óla & áibniussa accu, & Is annsin do chonnairc Cailte raet rob ingnad leis isin tigh n-ola .i. ingen mín mong-buide isin fhochla fhéinneda ic tidlocad t-shet & máine ar son ar' gabad do dán & d' eladain astigh. 247. Is annsin ro fiarfaig Cailte do rig Ulad: ‘Cia inn ingen da tabur In miad & ind anóir seoch cach uili?’ ‘INgen óclaig dam-sa’, ar rí Ulad, ‘& ní'l da t-shíl ina bethaid acht In n-ingen-út, & Is amlaid atá inn ingen, a Cailti’, ar rí Ulad, ‘& leth-rann aicce, & ní fhaghann a n-Eirinn nech do-ní leth-rann dílis dó-sin.’ Ocus adubairt Cailte: ‘ní fer dana missi ám’, ar Cailte, ‘& gab, a ingen, In leth-rann.’ Ocus adubairt inn ingen In leth-rann, & adubairt Cailte 'na degaid: Rann. Dún Fhir Duib. is sé In dunad fata ar fuil: Dixit Cáilte: do-chuadur as uile In Fhiann. ní mairend Fial ara fuin. Ocus ro chuir Cailte In cornn assa láim, & ro cháiestar déra falcmara fír-thruaga cor' bo fliuch blái & bruinde dó. ‘Ciall in raind, a m' anam, a Cailti?’ ar In rí. ‘Atá accum-sa a chiall’, ar Cailte, ‘& dursain dam a tar-rachtain In ní da tá, & In fetrais, a rí Ulad, In cethrar Is ferr eineach ro bói a n-Eirinn & a n-Albain i com-ré & i com-aimsir ríu .i. Find mac Cumaill & a mac Oissin, & Dub mac Tréin annso do Ultaib & a mac-séin .i. Fial mac Duib, & ro bói enech d' imarcraid accu-sin. Uair da tuctha i r-raibhi a n-Eirinn & a n-Albain doib ro thidlaicfidis acht co faghbadais nech da iarraid orro, & do bo truag lé Cormac & lé Find In t-einech-sin do beith acco, & gan a beith do maithius mor-adbul acco ní ro dilfad h-é.’ 248. Is annsin tangadur fir Eirenn fecht co h-aenach Taillten .i. Cormac h-úa Cuind rí Eirenn & Find mac Cumaill, tri catha na Feinde & aes na trebaire uile, & do-riacht ann Dub mac Tréoin & a mac Fial mac Duib, & ro t-shuidhedur a fiadnaissi rig Eirenn & a meic. Ocus nirb' aichnid do ríg Eirenn roime-sin h-é fein na a mac, acht a chloistecht, & iss é ro bói ar leth-laim Chormaic .i. Find mac Cumaill & Oissin ar laim Fhind, & Cairpre Lifechair ar laim aile Chormaic. 249. ‘Maith a m' anum, a Chormaic’, ar Fhind, ‘ind aichnid duit-siu in t-óclach atá at' h-fiadnaissi?’ ‘Ní h-aichnid um’, ar Cormac. ‘Dub mac Treoin, do cuiced Ulad atuaid, & a mac Fial mac Duib.’ ‘Inn é siut’, ar rí Eirenn, ‘in t-óclach daibir deig-einig at-chluinmíd d' imrád?’ ‘Iss é immorro’, ar Find, & ro fhiarfaig In rí: ‘Caide Fial do mac?’ ar se. ‘Ic seo am fharrad h-é’, ar Dub mac Treoin. ‘Cred ima tarrla In t-einech atá acaib eter athair & mac’, ar In rí, ‘& sibh In bar macaib óclach?’ ‘Truag sin, a uassail, a Chormaic’, ar In mac .i. Fial, ‘dar lind da tucmais eitech nó éra ar nech do-gébmais bás, eter athair & mac.’ ‘IS truag duib, a fhiru Eirenn’, ar Cairpre Lifechair mac Cormaic & ar Oissin mac Find, ‘gan furtacht & gan foirithin do thabairt ar Dub mac Treoin & ar a mac.’ Ocus at-chuala Find & Cormac sin, & maithe fer n-Eirenn, ‘& do-béram-ne’, ar siat, ‘ind fhoirithin aderthai-si orru, uair Is re feraib Eirenn caithfither a tiubarthar doib.’ ‘Do-bér-sa, ar Cormac, ‘cét do cach crud cacha bliadna doib.’ ‘Do-bér-sa in coibeis cétna’, ar Find, ‘cacha bliadna doib’, & do gellsatar maithi fer n-Eirenn fos maithius aile doib. Ocus tainic Dub mac Treoin reime chum a dúnaid fein, & ro bói ac caithem in maithiusa-sin ann co cend secht m-bliadan n-deg, & ní h-eitir a aírim In neoch do-rínset do maith rissin re-sin, no co tainic torrthaim & tupaist chuice ar faichthi a dúnaid féin adhaig ann .i. marc-shluag sirrachtach sidhe do thiacht adhaig n-aen ann co Raith Duib Meic Treoin í coiced Ulad’, ar Cailti, ‘& ro fhiarfaigedur cia In baile-sea, & adubairt nech ríu’: ‘baile Duib meic Treoin, In aen-óclaig as ferr einech do Macaib Miled & do Tuaith Dé Danann.’ Ocus adubairt fer dib: ‘Is truag gan fer a frestail accainde do Thuaith De Danann’, & ro gabustar fer dib sleg neimnech ro bói aici, & tuc builli dó i nd-odhur a chiche cor' marb. Ocus gabais Fial a mac a inad ré ré .x. m-bliadan & tri .xx. bliadan. ‘Maith m' anam, a ingen’, ar Cailte, ‘ca caradrad do bói duit-si riu-sin In tan ro fhiarfaigis dim-sa in scél-sin?’ ar Cailte. ‘Ingen don óclach déidenach sin misi’, ar issí ‘.i. do Fhial mac Duib, & ní mairenn don muintir moir sin do-conncais achtmád missi am aenur, & airi-sin, a m' anam, a Chailti, tuc rí Ulad comus a t-shét & a máine dam-sa re tindlucudh.’ ‘Ocus ca comainm tusa, a ingen?’ ar Cailte. ‘Uaíni ingen Fheil meic Duib m' ainm’, ar si; & adubairt Cailti: A Uaíní, a ingen Féil ropo maith t' athair do chein, rob é-sin cara na cliar in laech forusta fir-fhial. 250. ‘Ocus Is sé-sin’, arsi Cailte, ‘ciall In sceil ro fhiarfaigis dim & córugud t' athar & do t-shenathar, & cubaid do rig Ulad comus a t-shét & a máine duit re tindlucud.’ IS annsin adubairt In rí .i. Eochaid Faeburderg mac Fir Glinde, re mac .i. re h-Aengus: ‘tabair, a m' anam, a gill’, ar se, ‘in ingin ut, uair ní fuighbé tú a cóiced aile a n-Eirinn ben as ferr scela athar & sen-athar ina sí.’ Ocus tuc In t-óclach h-í iarsin, & do bói d' aen-mnái aici nó co n-dechaid éc. Ocus ina degaid-sin ro badur ac ól & ac aibnius co cenn tri la & tri n-áidchi. 252. Ocus adubairt In rí ré Cailti : ‘Maith m' anum, a Chailti, do bo maith lem-sa dul d' fhiadach & d' fhiann-choscur co Forad na Féine annso.’ Ocus do eirgedur co moch arnamairech tri catha co Forudh na Féine, & Cailte maraen ríu, & 'ar rochtain doib ann tancadur na maithe & Cailte issin lis mor do bói ann, & at-chonnairc Cailte In t-inad-sin, & adubairt: ‘sochaidhe ám’, ar se, ‘ro dílad don tellach-so d' ítaid & d' occorus, & do dán & d' eladhain ac Find mac Cumaill.’ Ocus ro t-shuid rí Ulad ann, & maithi In t-shluaig, & Cailte maraen ríu. Is ann tainic Cas Corach mac Caincinde dochum Cailti. 253. Ocus ní cian ro badur ann co facadur In scolóc da n-indsaigid, & brat álaind uaine uime, & delg airgit ann, & leine do t-shidha buidhe ria cnes, & inar maeth-sroill tairsi anechtair, & timpan toghaide ara muin. ‘Canas tice, a scolóc?’ ar rí Ulad. ‘A Síd Buidb Deirg meic In Dagda andes, a deiscert Eirenn’. ‘Cid rot-imluaid andes nó cia thú féin?’ ar In rí. ‘Cas Corach mac Cáincinde, mac ollaman do Thuaith Dé Danann, & damna olloman mé fein’, ar eissim, ‘& iss ed rom-imluaid, d' fhoglaim fhessa & fhir-eolais & scelaigechta & mor-gnim gaiscid na Féinne ó Chailti mac Ronain.’ Ocus tar a eis-sin do-roine céol & airfided dóib, & ro chuir ina suan chotalta iat. ‘Maith, a m' anum, a Chailti, ca fregra do-beire forum?’ ar eissium. ‘Cach ní da tangais d' iarraid d' fhagbail duit, & da raib acut fein d' eladhain & d' intlecht cach ní do-rindedur ind Fhiann do gnimradaib gaile & gaiscid do denum. Ocus ro bói óclach issa baile-seo .i. Find mac Cumaill, & do ba mor do chrod & do thuarustal-sa uaidi ar th' airfided, cid falam In baile at-chí.’ Ocus adubairt In láid ann: Forud na Fiann fás anocht gus' ticed Find Faeburnocht, do bás deg-duine gan brón as fás Almu uassal-mór. Ni mairend In muintir maith ni mair Find féin In fir-fhlaith, ní fuil In cuire gin cleith na ruire 'mun rig-fhéinid. As marb uile Fiann Find ge do-chuadur glind de glind, olc atú a n-diaid na ríg rán tar eis Diarmata Is Chonan. D' eis Guill meic Morna don Maig ocus Ailella Cétaig, iar n-dith Eogain In gái glais ocus Chonaill don chet-fhrais. Adeirim-si riut reime as fír dam ind fhaistine, is mor ar n-esbada ann gan Dub Dírma ic Tech Drumann. 'Ar n-dith na cuire Is na cét is truag nach ann fuarus éc, iarna n-dul a h-or a nd-or corob forlan In Forud. Forud. 254. Is annsin tuc Cailte da uidh & da aire esbaid na carat & na comalta & na n-drong-buidhen mor iter a raibi, & ro cháiestar déra troma fír-thruaga ann, cor' bo fhliuch blai & bruinde dó. Ocus tangadur amach assin co Tulaig In Trir, & do t-shuidhedur ann .i. rí Ulad & Cailte & cach archena, & ro fhiarfaig rí Ulad do Chailti: ‘IS álaind In tulach tonn-glas toghaide’, ar In rí, ‘& crét ima tucad Tulach In Trir ar In tulaig-seo,, & cid fa tucad Abhann Deisi ar ind abhaind-seo, & cid fa tucad Lecht Chind Con ar In inad út thall?’ ‘Gingub nua In ní dia tá, indessat duit In ní dia tá sin, & ní ba sen missi ind uair do lenadur na h-anmanna-sin ucut .i.’ 255. Rí ro bí ar Albain .i. Iruath mac Ailpin, ri Alban, & ro badur tri h-ingena aici .i. Muiresc & Aiffi & Aillbi a n-anmanna, & tucsat gradh do thriur óclach i fiannaib Eirenn .i. do thri macaib Aencherda Berra .i. Ger & Glas & Guba a n-anmanna, & tucsat na h-ócláig-sin grád dóib-sium, & ro bói com-sheirc re .xx. bliadan eturru, & ro éladur fecht n-óen ann, & tangadur conici In tulaig-sea, & ro thuit a torrthaim suain & cotalta forro annso, & Is sí-sin uair & aimser ro cuired bruigen uathmur re Find mac Cumaill & re mac Mic Con, maic Maic Nia, i cuiced lán-alaind Laighen, & nocho n-uil airem ac filedaib a torchair dona Fiannaib ann & do muintir Fhathad Canand, & do-rocradur dono ann na tri geraiti gaiscid sin .i. tri meic Aencherda Berra. Ocus dala In trir ingen sin, ro eirgedur assa cotlud, & do-chonncadur triar óclach don Fheind do n-indsaigid, & ro fhiarfaigedar scela díb, & indissit In bruigen do thabairt & ár na Féine do thabairt ann, & tri meic Aencherda Berra do thoitim. 256. Is annsin do-ronsat na h-ingena nuall & toirrsi isin tulaig-sin, & fuaradur bás ann do chumaid na tri mac-sin Aencherda Berra, & do badur da derb-chomalta ac ni h-ingenaib-sin .i. dá mac ríg Catt atuaid .i. Uillenn & Eochair a n-anmanna, & do-ronsat airbirt tenn treorach a n-diaid a comalta, & do-riachtadur conici ind abhaind-seo, & ro thuil ind abhann ríu, & at-chonncadur na h-étaigi iudhlaidhe ingantacha don leith aile, & tangadur isind ath co rodana, co ro báid In tuile na h-abhann iat, & iss iat atá fa In da fert glasa út for ur ind atha. 257. ‘Ocus cred fa n-abar Lecht Chind Chon rissin lecht út allanall don ath?’ ‘Cú grádach ro bói ac Find mac Cumaill, ar Cailte .i. Adhnuall a h-ainm, & do-rala ar sechrán & ar merugud h-í ó bruidin bothuaid, & ro t-shir Eirinn fá thrí co toracht in t-ath-so, & tuc a tri donala aisti annseo, & fuair bás ann, conid uaithi-sin’, arsi Cailti, ‘ata Lecht Cind Chon, & Is sí-sin, a m' anum, a rí Ulad’, ar Cailte, ‘in tres cú Is ferr fuair Find riam.’ 258. Dala immorro da ríg-fheinded Ulad .i. Goll Gulban & Cas Cuailgne, ro badur ac seilg & ac fiadach In maigi-sea, & at-chonncadur na tri h-ingena mong-buide, & siat marb ar In tulaig-sea, co sáine étaig cacha datha umpu, & ro badar icá n-écaine co fata & ro chuiredar fó thalmain a triur derbshethar iat, & tangadur sís isin n-ath, & at-conncadur In dís mac-caem ann arna m-bádud, & ro chuirset fa fhochláitib talman iat fos. Ocus adubairt Cailti In láid and: Is í-seo Túlach In Trir as' tangadur tír do thír, bid h-e a h-ainm o sunn amach co tí In díne déidinach. Is í seo Abhann Deissi chum arb' eolach fos misse, don dís-seo ro báidtea ann frith fa phortaib na h-abann. Leacht Con a cind ind atha indeossat daib gan fhatha. Adhnuall rob é ainm na con adér rib gan imressan. Mor céite Is mor carrac cruaid immá n-dernus airm d' imluad, gid uathad thanag as tír sunna co Tulaig In Trír. Is í seo. 259. Ceilebraid Cailte do rig Ulad iarsin, & tainic reime i n-étnaib cnocc & carracc co fos-mullach Sleibe Fuait fér-uaine, co Caerthend Cluana Da Dam, & co Rót na Carpat, áit ar' chuirset Ulaid a carpait uathaib ac dul a n-degaid catha Gairige & Ilgairigi. Ocus ar rochtain do Chailti co rici sin, Is sí-sin aes & uair do-rala naem Pátraic co Ráe na Carpat a tri .l. espoc & a tri .l. sacart & a tri .l. deochain & a tri .l. salmchetlaid. Ocus ro t-shuidetar ann, & ro bói Pátraic ac dénam a trath & ic etarmolad In Dúiliman a cind Ráe na Carpat í fossad mullach t-Shleibe Fúaid. Ocus do-riacht Cailte cona naenbur Féine & Cas Corach mac Caincinde In t-airfidech ann, & ro fherastar faeilte re Cailte, & ro badur na cleirig ac fiarfaige scél de, & ro indis a thuirrthechta rissin m-bliadain-sin dóib. ‘Caide Brogan scribneoir?’ ar Patraic, & ro frecair sin. ‘Scribthar & lessaigther let cach ní do chan Cailte ón ló ro delaig rinde ac In chairthe a Mullach Uisnig co h-am na h-uaire-sea.’ IS ann tarla Cas Corach mac Caincinde ar Pátraic .i. In timpanach. 260. ‘Maith m' anam, a Cailti’, ar Pátraic, ‘cuich In maccaem cenn-cas álaind a m-brut gorm ut accut & In crann cíuil aicci?’ ‘Cas Corach mac Cáincinde mac olloman Tuaithe Dé Danann’, ar Cailti, ‘& tainic d' fhoglaim fhessa & fhír-eolais chuccum-sa.’ ‘Maith in chonair tainic’, ar Pátraic, ‘& a Chailti’, ar Pátraic, ‘ro fhuirged ré maithius mor thusa .i. re h-aimsir chreidme & nóem & fhíren, & ré beith a muintirus Ríg nime & talman, & can duind, a Chas Choraig, ní dod dán & dot eladain féin.’ ‘Do-géntar immorro’, ar Cas Chorach, ‘& ní derna reomut riam do neoch darab ferr lium a denam ina duit-siu, a naem-chleirig’, ar eissium. Ocus tuc a thimpan cuice & ra gles h-í, & do t-shéind h-í co tucastar cairchi cíuil urrí, & ní chualadur riam reime a chom-mbind acht mád adhmolad na canóine coimdeta & edarmolad Ríg nime & talman. IS annsin ro thuit a toirrthim suain & cotalta for na cleirchib leissin céol sir-rachtach sídhe, & tairnic leis a airfided do denam. ‘Tabair luag ind airfidid dam, a naem-chleirig’, ar Cas Corach. ‘Cá luag iarrai?’ ar Pátraic. ‘Nem dam fein’, ar eissium, ‘uair Is é luag as ferr h-é, & rath ar m' eladain féin co brath. Patricium edixit artem timpanistraram, & ar lucht m' eladhan chaichi am degaid.’ ‘Nem duit’, ar Pátraic, ‘& corub h-í In tres eladha ar a fagaib nech a lessugud fa deridh a n-Eirinn h-í, & cid mor In doichell bias roim fhír th' eladhan, acht co n-derna airfided & co n-indsi scela, gan doichell reime’, ar Pátraic, ‘& fer lephtha ríg tre bithu ret' eladain, & soirbius dóib acht na dernat leisce.’ Ocus ro chuir-sium a crann cíuil ina comet. 262. ‘Maith ind elada-sin do-rónais duind’, ar Brogan, ‘Is maith immorro’, ar Pátraic, ‘acht muna beth sian-argan In brechta sídhe inti, & nochon fhuil ní bo chosmala re céol Rig nime inas acht muna beth sin.’ ‘Ma tá ceol a nim’, ar Brocan, ‘cid nach biad i talmain, & ní cóir amlaid ind airfited do dichur’, ar Brocan. ‘Ní apraim úm’, ar Pátraic, ‘acht gan ro-chreidim dó’. 263. Ní cian ro badur ann co facadur aen-óclach forusta find-liath da n-indsaighid, & brat corcra uime, & delg óir ann, & claidim órdaidi imma brágait, & lorg fhind-chuill issin dara laim dó, & tuc a chend a n-ucht Patraic, & slechtais dó. ‘Carsat com-ainm tú, a óclaig?’ ar Patraic. ‘Eogan Ardbriugaid m' ainm’, ar In t-óclach, ‘do muintir rig Eirenn .i. Diarmata meic Cerbaill.’ ‘INd accut-sa at-clos duind In maithius mor do beith?’ ar Pátraic. ‘Is accum, a chleirig’, ar eissium. ‘Ind adhaig anocht ar do t-shelbad’, ar espoc Soichell .i. prim-ronnaire Pátraic. ‘Ca h-adhaig anocht?’ ar Eogan Ardbriugaid. ‘Adhaig t-Shamna’, ar Pádraic. ‘Do-gebthái faeilti acum-sa o aídchi t-Shamna co h-aídchi Belltaine In lín atáthi eter áigedaib & muinter’, ar eissium. ‘IS méth In manach’, ar Beineoin, fuair In cleirech. ‘Rachaid do fhognum na Macha bothuaid’, ar Pátraic, ‘& masa méth bid ed a mac & a ua ina degaid.’ ‘Ocus ca ferr ainm da m-biath forro’, ar Benon, ‘inait h-Úi Meith Macha?’ 264. Is annsin at-chonncadur In .l. fer mor da n-indsaigid, & deilge iarnaide ina m-brataib, ‘ocus cia so’? ar Patraic. ‘Mo brugaidi-sea & mo biataig sin’, ar Eogan. Ocus ro eirgedar a n-aen-facht & ro t-shlectsat do Pátraic uili. ‘Bar m-béo-maicne & bur marb-maicne don Macha co bráth’, ar Pátraic. 265. Is annsin ro ferastur trom-snechta mor & aincis fhuar-dachta ar In cóiced uile, co roiched co sleasaib fer & co formnaib miled & co feirtsib carpat, co n-derna gat-shnim do barraib na fidbaide for-ruade, co nach fétadais dáine imtecht ann. Ocus Is annsin adubairt Cailti: ‘Inam amh’, ar se, ‘do damaib alltaide & d' eilltib dul a n-indib cnoc & carrac innois’, ar eissium ‘& innum éicned do dul a cuassaib bruach ann.’ Ocus adubairt: Is fuar geimred, at-racht gaeth eirgid dam discir derg-baeth, ní te anocht In sliab slan gé beth dam dian ic dordan. Ní thabair a tháeb re lár dam t-Shleibe Cairnn na comdál, ní lugha at-chluin céol cúaine dam chind Echtgi ind-fhuaire. Missi, ar Cailte, Is Diarmaid donn ocus Oscur aith édrom ro chloisdis re ceol cuaine dered áidchi adh-uaire. As maith chodlus In dam donn fuil Is a chnes re coronn, mar do beth fá thuind tuaidhi deiredh oidche ind-fuaire. Aniu isam senóir sen ni aithnim acht becán fer, ro chraithinn coirr-shleig co cruaidh a maduin oighridh inn-fhuair. At-lochar do rígh nime do Mac Muire inghine do-beirinn mór sochd ar sluag ge ber anocht co h-ad-fuar. 266. ‘Is mithigh dúin imthecht’, ar Eogan, ‘dár n-dúnad & dár n-deg-baili.’ Ocus do éirgetar rompa, & at-chonncatar an dúnad ar a cind, & tucadh In baili ar a comus féin ar rochtain dóib, & tucadh Cáilte cona muintir a n-grianán n-deirrit n-diamair, & do bádar annsin teora lá & teora aidchi ac ól & ac áibhnes acht In comh-fhad do bítís na cléirig ac dénum a n-uird & a tráth & ac edarmholad In Dúilemhan. 267. Is annsin táinic Eogan Ardbrugaid d' acallaim Pátraic & do bói ga indisi do gan uisce do beith a comhfhochraib dhóibh, ór ba scíth dáine ag (tabair)t uisce cum an baili-sin. Ocus ingnad mar dho (bui In baile i)n lá-sin ina lathar-pholl talman (& bruindi cethr)a sliab uime anunn & anall (& gan dorus air acht In dorus) ar a ticte amach, & nach fétfaitís fir dhomain foghail ná dibferg air cémad áil leo. Do fhiarfaig Pátraic d' Eogan: ‘in b-fuarubar slicht sluaig ná sochaide romhuibh isin m-baili?’ ‘Fuaramar’, ar Eogan, ‘sleagh & cloidem & iarn-leastar ann.’ ‘Do-gébhthar a fhis-sin ac Cáiltí’, ar Pátraic. Ocus do-cuas ar cenn Cáilti, & tucadh d' innsaigid Pátraic h-é. 268. ‘Maith a anum, a Cháilti’, ar Pátraic: ‘in fuil a fhis acat duin cia do bói isin baili-se ria n-Eogan?’ ‘Urusa damh-sa a fhis dho beith agum’, ar Cáilte, ‘ór Is mé In t-ochtmad fer do bhí ac tabairt In baili-se don fhir dá tuc Finn mac Cumaill é .i. aen-óclach do-rinne a mhuindteras ar éicin riamh re Finn .i. Conán mac In Léith Luachra aniar.’ Ocus do-rala dhó olc mór do dhénam re Finn .i. cú & gilla & óclách do mharbhadh ón t-samhfuin co araili don Fhéinn re taebh an tres duine as ferr do bhi do Chlannaib Rónáin do mharbad .i. Aedh Rind mac Rónáin cona trí macaib .i. Aedh & Eogan & Eobran. Ocus do-riacht In flaith-féinnid co Carn Luigdech thiar i cóiced Muman, & ar suidhi dho ann iar n-dénam shealga do-riacht Conán da innsaigid do leith a chúil, & do gabastar tar a fhormna & tara arm-ghaisced In flaith-feinnid gan rathugud dó. Aithnis Finn In té don-gabastar amhlaid-sin. ‘Cidh Is áil duit, a Chonáin?’ ar Finn. ‘Mu chor & mo mhuinnteras & mu thairise do dhénam friut-sa, ór itú secht m-bliadna ac foghail & ac dibhfheirg ort, & ni fhuil fulang h' feirgi-se acam.’ ‘Gidh meisi rot-gabadh’, ar Finn, ‘atá dha mhét d' ulc & d' écóir do-rónais ar Fiannaib Eirenn nach sáilim do ghabáil dóibh cum sídha.’ ‘Acht gu n-gaba-sa mé, a ríg-féinnid, léic eadram & Fianna Eirenn’, ar Conán. ‘Gébat ámh’, ar Finn, ‘gidh coraighecht ar éicin damh.’ Ocus do ghabh Finn é, & do-rine a chor & a mhuindteras ris. Ocus do-riachtadar an Fhiann ina n-dronguibh & ina m-buidhnibh da n-innsaigid, & ba h-ingnad la gach n-droing thiced ann In dias Is mó ba námuit a n-Eirinn & a n-Albain d' faicsin i n-aen-inad. 269. ‘Maith, a Chonáin’, ar an Fhiann, ‘cidh fil acat dúinn in(ár) mór-olcaibh?’ Freagras Conán cu comnart sin: ‘Gach (cath) & gach eicin & gach mór-olc do-ria cucaibh, cui(ridh misi i) na cenn’, ar Conán, ‘acht dá toiter-sa ann, (do tairistissi) oram bur bh-fhalta, & mina thoiter ann, (is oraib-si) bias a nós & a orrdharcas.’ ‘Dar ár m-bréithir ámh’, ar Oisín, ‘ní tucad dúinn riam coma budh fherr linn iná sin.’ Ocus do-rónad síth re Conán annsin. ‘Cá lín atái do mhuindtir, a Chonáin?’ ar Finn. Cúic cét óclach & cúic cét gilla & cúic cét con, ar sé. ‘Ó atai In coim-lín-sin’, ar Finn, ‘sir féin Eirinn, & In tricha cét thoghfus tu féin innti do-bér-sa duit h-é.’ ‘Ocus do-luidsium-ne ochtar óclach leis’, ar Cáilte, ‘conice In m-baili-si a tám, & ni raibi tairisi ag Conán, gia ro gabsat In Fian h-é chun sídha, no gu táinic don baili-se, & ó 't-chonnairc In baili-si cur' ba dún diamair daingiun di-thoghlaidi é tucasdar grádh dho, & táinic lion a shlóig & a muindtiri, & do gabadh In baili-si leis fria ré .xxx. bliadan, & gach cath & gach comracc thiced cum na Fénne fris-sin ro dingbhadh-som tosach gacha comhraic dhíb.’ 270. ‘Crét aidhidh In Chonáin-sin?’ ar Pátraic. ‘An cethramad fer’, ar Cáilte, ‘fuair bás re h-adhart don Fhéinn hé .i. cruimh neime do ghabh 'na chinn, & fuair bás ón trath co araili.’ ‘Créd rob uisce dho and-so?’ ar Pátraic. ‘Tipra fír-uisce atá san baili-so’, ar Cáilte. ‘As diamhair an t-inad itá’, ar Eogan, ‘ór ní fhaghmait ar lár talman h-í.’ ‘As uathad don Fhéinn dar' eoluch í’, ar Cáilte, ‘no gur' ormais aen-óclach dhíbh uirre, & no gur' urmaises-sa 'na dhegaid, &gur' urmais fer in baili féin iarsin.’ ‘Cia In cét-oclach?’ ar Pátraic. ‘Aedh mac Finn’, ar Cáilte, ‘& adeirim nach raibhe inadh asa tuc duine lán bledhi nó eascra a h-aill nó a h-abhuind nó a h-indber nó a h-inadh dí-thoghla a n-Eirinn nach bérad-som eolus a medón oidhche ann, & rucastar eolus gusin tiprait itá 'san baili-si. Ocus Is ann atá an tipra’, ar Cáilte, ‘a slis-bhord na cairrgi cenn-gairbhi cloiche & faircle comh-dhaingen comh-dhlútha cloichi uirre. Ocus mór lá fuair Smirgat & Der Dhubh (a) (D)uibsléib h-í.’ Ocus at-bert Cáilte: (Atá) tipra san leith thes. do-ghén-sa dháibh bur n-deigh-leas, (do-bér-sa) dúib for a lár usce eochar-gorm im-shlán. (Nocha n-fuil tipra) ocon dún at-bert Eogan gan mhí-rún, mina cabra rí nimhe Mac maith Muire mín-(ghile). Ro ba mhaith m' engnam 'san chath a n-agaid na n-allm(urach), ro thuitset lim-sa fo thrí tri cóeca fer co caeimh-lí. Smirgat ingen Fathaig fhéil ocus Dér Dhubh a Duibsléibh, inmain dias téiged a fad don Fhéinn do brath a námad. Ro bo mhé In Cailte co cruth sochaide dá tucus uch, dá ro tinóilius dom rith lánamain gach fiadha ar bith. Maith In muinter muinter Finn mairg fhuil dá n-éis a n-Eirinn! mór m-beodhachta In buidhen bras as mór n-iath a m-bói a n-eolas. Maith In muinter muinter Find mairg fuil da n-déis i n-Érinn, cen locht orra ar tuind talman acht cen Dia do mor-adhrad. Aed mac Find fer nachar' creid crois na cill, a cath conpaiti ro lái a tres is mor m-baile bái a eolas. 272. ‘Dul anois’, ar Pátraic, ‘& In tipra d' faghbáil.’ ‘As egal leam a fagbáil’, ar Cáilte, ‘ór naenbar curad no bhídh ac tócbáil a faircle di & In coimh-lín cétna 'gá chur uirre arís, & as ecal lim uisqi na tiprat do bháthad In baile’, ar Cáilte. ‘As tualaing Dia a dháil mar bhus cóir’, ar Pátraic. Do éirigh Cáilte & do éirghedar-sum leis, & rígh-lia cloichi ro bói as slis In baili amach iadhus Cáilte a dhá láimh uimpe, & tairrngis chuige h-í, co táinic ród-bhuindi rói-mer d' uisqi eochar-ghorm fhír-áluind asin carraic gu raibhi ag dían-bhádad an baili. Annsin tócbus Pátraic an láimh caeimh creadhail ro fhóired gach n-airc & gach n-ainces frisi tabrad h-í, & sluicter In t-uisqi ar cúl doridisi isin sliabh & isin charraic cédna, cu nach raibhi acht lán baisi Pátraic ac snighe aisdi amach don uisgi. ‘Bas Pátraic’ ainm na tiprat budhesta, ar Beneoin. ‘As ced leam a beith amlaid-sin’, ar Pátraic, ‘no gu n-derntar finghal icá duthaigh isin baile re deireadh n-aimsire.’ 273. Táncadar ar In faithchi imach Pátraic & Cáilte & an lín do bátar isin dúnad, ocus nír' cian dóibh co facadar aen-óclach da n-innsaigid, & Is amlaid ro bói an t-óclach-sin & léne do shída bhuidhi ré chnes & brat áluind uaine uime, & dealg óir isin brut ós a bruinde. ‘Cia thusa, a anum, a óclaich?’ ar Cáilte. ‘Aedh mac Aedha na n-abasach, a Cnuc Árdmulla amuigh don mhuir’, risi n-abar Rachlaind nó Rachrainn isin tan-sa, ‘& macaem Tuaithe Dé Danann uili (mise), & d' fiafraigid neich dít-sa thán(ac anois)’. ‘Crét rob ail let d' fiarfaigid dhím, (a Aed)?’ (ar Cáilte). ‘(Ca ferr dam n)í dhá fiafrochainn díd iná cid fá tucadh Carn Manannáin ar an carn-so?’ 274. ‘Óclach do Thuaith Dé Danann’, ar Cáilte ‘.i. Aillén mac Eogabail, tuc grádh do mhnái Mhanannáin meic Lir, & tuc derbshiur Ailléin grádh do Mhanannán .i. Aíne ingen Eogabail, & ba h-annsa le Manannán í iná In drong dhaena. As annsin ro fhiarfaig Aíne da bráthair .i. d' Aillén:’ ‘cidh’, ar si, ‘ro tráigh in dealbh rígda romhór do bhói fort?’ ‘Dar ár m-bréithir ámh, a ingen’, ar Aillén, ‘ní fhuil don droing daena nech dhá n-indesmais sin acht mad thusa at aenar’, & do indis di: ‘grád tucus’, ar sé, ‘d' Uchtdeilbh ingin Aengusa Find, do mhnái Manannáin.’ ‘Am láim-se atá a fhoiridin-sin’, ar Aine, ‘ór tuc Manannán grádh dam-sa & da tuca-som a mhnái duit-si fóifet-sa lais tar cenn furtachta d' faghbháil duit-si.’ Ocus táncadar rompa, ar Cáilte, .i. Aillén & Aine, conice In tulaig-sea, & do-riact Mannanán & a bain-chéli lais, & ro shuidh Aine ar láimh deis Manannáin, & tairbiris teora póc n-dil n-díchra dho, & ro fhiarfaig cách scéla da chéle dhibh. Mar at-chonnaic ben Manannáin Aillén tuc grád dho fochétoir, & do indis cach dib scéla da cheile. Is annsin adubairt Pátraic: ‘As gablánach in scélaigecht-sin .i. siur Ailléin meic Eogabail do thabairt grádha do Manannán, & ben Manannáin do thabairt grádha dh' Aillén.’ Conadh de-sin atá In t-seinbriathar: gablánach in rét an scéluighecht. Ocus tuc Manannan a mhnái féin d' Aillén mac Eogabail, & tuc féin Aine siur Ailléin. 275. ‘Ocus ro bai Aíne ingen Eogabail oc brécad Manannáin’, ar Cáilte, & do-rigni In láid and: A Meic Lir tairri lium co Daire n-Dairbri os cach dind, gairfid cailigh beraid lon darís clochan da borb-chon. Canfaither duit ilar ceol iter éol ocus anéol, bidgfaidh guth cuach os chaill céir re dordan daim damaire. Fascnam fedain feda faind snaghach snoidi claraig craind, oig oc abrán re gaith n-gluair cerc fraich re aidche n-adh-uair. Eistecht re sianan senma re h-airfitiud n-ílderda, ingena aille 'n-ar tigh do-gebtar dait, a Meic Lir. A. 276. Ocus ruc Aillen mnai Manannáin co Sid Eoghabail, & ruc Manannán Aine ingin Eogabail leis co Tír Tairngire. . 8 277. .‘gOcus as iat-sin, a anum, a Aed’, ar Cáilte, ‘in dá cheisd do fiarfaigis dím.’ Ocus do bátar isin baili-sin re h-edh sechtmaine, & do thimnadar ceileabrad d' Eoghan Ardbhrugaid, & tuc Pátraic nemh dho ara n-derna dá réir. 278. Is annsin táncadar rompa co Gleann In Scáil soir, risi n-abar Muindter Diugra isin tan-so, áit a raibhe Pátraic a n-daeire ac Milcoin mac h-úi Buain ac ríg Dhail n-Araide, & at-ciat ceall shuthach ara cind, & .xxx. mac n-eculsa innti ac edarmolad In Dúileman co dícra, & ac déchsain dóibh don taeibh eili secha at-ciat In ceall (aile ar In gort) cluana re a taeibh. ‘Do rígh nime (& talman at-loch)amar.’ ar Cáilte, ‘rob adhba slógh & sochaide sin gidh imat naemh & fírén anosa and.’ ‘Cia don Fhéinn do bhí isin baile út?’ ar Pátraic. ‘Raighne Roisclethan mac Finn isin dara baile díbh & Caince Corcarderg mac Finn isin baili ele’, ar Cáilte, ‘& do mharbhsat Clanna Morna Raighne mac Finn.’ Conadh uada atá Magh Raigne. Ocus ro marbsat In mac aili, conad uadha ata Sliab Caince. 279. Ocus nir' chian do bátar ann co facadar ingin mín macdachta mong-bhuidhi da n-innsaigid, & suidhis ar an firt fótbhuigh acu. ‘Cia thusa, a ingen?’ ar Pátraic. ‘Edáin Fhoiltfhinn ingen Baedáin misi’, ar sí, ‘ingen rígh Dáil n-Araidhe. ‘Cidh um a táncais, a ingen?’ ar Pátraic. ‘Do thabairt ar m-beo-maicne & ar marb-maicne duit-si, a naemh Pátraic’, ar an ingen, ‘ór ni fhil dom shíl beo acht mé fein & mo dherbbráthair.’ Ocus tuc a láimh etorra & a léinid & tuc .l. bruth óir & .l. bruth aircit a raibhi .l. uingi d' aircet & .l. uingi d' ór ina screabal soiscéla do Phátraic, & do shlécht dó. ‘Gá ainm atá ar do bhráthair, a ingen?’ ar Pátraic. ‘Loingsech mac Baedáin’, ar inn ingen. ‘Ríghi n-Eirinn uaim-si dho’, ar Pátraic, ‘& triur dia shíl a ríghi dia éis.’ Gach ní bias acaind-ne dh' Eirinn co bráth duit-si, a naeim-chleirigh’, ar an ingen. Ocus do cheileabair dhóibh iarsin, & do bhádar ar In tulaig re h-athaid tar éis na h-ingine. Cailte cecinit. Ard Caemain aníu cid cell ropa port ríg co rothend, is inad crabaid Is cros is ecna cen amaros. Ard Coemain Is Cluain Gamna ge bet indiu fo tarba is inad crabaid Is cross is mor n-gabad do fuaros. Adeirim-si riut reime bid fír dam In fhaistine, gé beth mo chraidi fá mairg is baile aingel ind aird. Ard. abur on abur Tonn Clidna. 280. Is annsin ro bói óclach comaidechta do Muiridach mac Finnachta do ríg Connacht i farrad Pátraic .i. Corc mac Dairine, mac rig Corco Duibne. ‘Fiarfaigid rob ail lium do denam dit, a Chailti’, ar Corc. ‘Cid ima n-abur Tonn Chlidna & cid ima n-abur Tonn Téite risin tuind aili.’ ‘IS accum-sa itá In scel-sin do glain-mebra’, ar Cailte .i. Óclach gráda ro bói ac Find mac Cumaill, .i. Ciabhan mac Eochach Imdeirg mac rig Ulad í tuaid, & Is amlaid ro bói In t-óclach-sin In derscugud beiris In t-éscca ina chuiced dég do ard-rennachaib nime ruc In t-óclach-sin ar cruth & ar deilb do macaib rig & taissech In domain. Ocus ro gabustur toirrsi Fianna Eirenn reim Chiaban mac Echach Imdeirg, & rob é adhbur a toirrsi ní raibi ac fir nó gan fhir díb ben nach tucustar grad do Chiaban mac Echach, & ro diult Find reime, & gé ro diult ro bo lescc leis, acht ecail leis Fianda Eirenn dó ar mét a n-éta. 282. Ocus tainic reime co Tráig In Chairnn, risa n-abar Traig na Trénfer, i cuicid Ulad, iter Dún Sobairchi & muir, & at-connairc curach cend-ard colg-díriuch creduma and, & da gilla óca isin churach & tuighnech phutairle forro co formnaib a n-gualann, & bendachais Ciaban dóib, & do fregradur-som dó. ‘Cia sib a m' anum, a ócu?’, ar Ciaban. ‘Lodan mac ríg na h-India missi’, ar se, ‘& Eolus mac rig na Grege In fer aile út’, ar se, ‘& ro gluais tonn sind’, ar se, ‘& ro thimairg gaeth, & ní fhetamar cá crich nó cá cinel issin domun í tamait.’ ‘In tí leis budh áil siubal mara lib In tiubrad sib cumaid dó?’ ‘Dá mad at' aen-fher duit’, ar siat, ‘do-bérmais.’ ‘Maith, a Chiabhain’, ar a muinter, ‘ind h-í Éire Is áil let d' facbail?’ ‘Iss í am’, bar eissin, ‘uair ní fhagbaim mo dín na mo chomairchi inti.’ Ocus dala Chiabain tainic issin curach, & ro delaig re muintir, & ro badur co dubach domenmnach, & ro bo scarad cuirp ré h-anmain léo scarad ris. Ocus do-rindset a comunn & a caradrad Ciabhán & na h-óclaich do bhí 'san churach, 283. Ocus do eirgedur na tonna geala gairechtacha dóib coma cutruma re Sliab Mis nó re Slíab Édair nó re Slíab Elga cach mur-thonn mor muiride díb, & na h-éicne áille eochur-brecca no bith ré grian & re grinnell co mm-bidis ré slis-bordaib In churaig acco, & ro gab grain & eacla & uruamain iat-sum reime-sin. ‘Dar mo breithir ám’, ar Ciaban, ‘damad ar tir duind, ro choissenmais sind i l-lathair chatha & comraic commaith.’ Ciabhan cecinit. IN triar atám ar In tuind ron-tarla a m-bethaid chumaing, mor In baegal beith mar sin gan bás faebuir dar rochtain. Missi ocus In dias tar muir co lín gaile ocus gaiscid, damad i cath cétach chrón dingébmais cét do gach t-shlóg. O ro chím In tuind-seo thes is mor dar n-daghles cheiles, is mor In brón brón na triath ar nech ó tá dís co triar. IN triar. 284. Ocus ro badur isin mor-éicin moir sin nó co facadur In aen-óclach da n-indsaighid, & ech dub-glas fáe, & srian óir fria, & .ix. tonna fa muir dó & In nóbad tonn do eirged, & ní ba fliuch blae na bruinde dóib. Ocus do fhiar-faig In t-óclach dib: ‘ca luag do-berad sib don tí d' fhoirfed sib assin n-éicin-sin?’ ‘Ní fhetamar In fil inar láim In luach sirther oraind.’ ‘Atá ám’, ar In t-óclach, ‘bar m-beith fein ar cur & ar muinterus In tí do fhoirfed sib.’ Ocus ro fhoemadur-sum sin, & tucad a láma i l-láim ind ócláig. 285. Ocus tuc In t-óclach chuice assin churach iat a tríur ar In n-ech, & ro bói In curach ar taeb-shnám lam risin n-ech co rangadur cuan & calathport i Tír Thairrngaire, & ro thairrlingetar ann, & tangadur co Loch Luchra & co cathair Manannain, & tairnic tech n-óla do t-suidhiugud rompo, & do frestlad & do frithailed iat a cethrar óclach ina degaid-sin, & ro benad a ceindbéca da n-dabchaid donn-iubhair leo, & ro tócbait cuaich & cuirnn & copana, & ro eirgedur gilli áilli aghmara abhrad-gorma re bennaib blath-cháine buabaill, & ro seinded léo timpana téit-bindi & cruite nua-binde náe-thétacha co tarla In tech ina choirchi chiúil. 286. Is annsin do eirgedur bachlaich srub-fhata t-shal-fhata t-sheired-chaela ruad-máela rintacha ro bith ac denam chles & chluiche a tigh Manannain, & ba h-é-seo cles do-nídis .i. .ix. m-bunnsacha bir-gaissi ina laim & a n-diubrucud ar leth-chois & ar leth-laim co féice na bruidne, & a n-gabail dó fon cor cétna, & Is uime do-nídis sin, d' imdergad sóer-chlann so-chineoil ticdís a crichaib ciana comaichthi amuich. Ocus do-rinde ind adhaig-sin a chles feib do-nith riam roime, & tainic d' indsaigid Chiabain Chasmongaig meic Echach Imdeirg, & tuc na nae m-bunnsacha ina láim, uair Is sé Is ferr delb & taichim & tuarascbail do bói do Thuaith Dé Danann & do Macaib Miled isin tigh-sin Manannain, & ro eirig Ciaban & do-rigne In cles-sin a fiadnaissi Manannain & maithe Thíre Tairrnhgaire mar badh h-é budh aen eludha dó riam reime-sin, & tuc i l-láim Eolais meic rig Greg, & do-rigne fan cuma cétna, & tuc In cles i l-laim Lodain meic rig na h-India, & do-rigne fan cuma cétna. 287. Is annsin ro bói prim-ollam maith ac Manannán a Tír Tairrnngaire .i. Libra prim-líaig, & ro badur tri h-ingena aici .i. Clidna & Aífi & Étain Fholtfhind, & rob iat-sin tri taisceda genais & aentuma Thuaithe Dé Danann, & nír b' ecail ní da marbad acht gái chró na genmnaidechta, & tucsat a n-aen-uair grád don triar-sin, & ro chindset élod fán cáemlaithe do ba nessa dóib, & tangadur co calath-port ina coinde In trir óclach sin, & tainic Lodan mac ríg na h-India & Eolus mac ríg Grég i nd-aen-churach, & tainic Ciaban mac Echach Imdeirg & Clidna ingen Libra i n-aen-churach, & ro thócbadur In snath-bréid sídaide i m-barr-uachtar In chraind t-shiúil, & luidedur reompo o tá sin co Traig Théite ingine Ragamnach i n-deiscert Eirenn tes, & Is uime-seo tucad Tráig Théite urri .i. Téite Brec ingen Ragamnach do dul ann, & tri .l. ingen lé do chluiche chluithe thuinde, co ro báidhed ann iat, & conid uaithe atá Tráig Théite. 288. Ocus dala Chiabhain meic Echach Imdeirg, ro gabustur cuan & calath-port ar In tráig cétna sin, & do-luid do t-sheilg & do fhiadach fón crich fa comnessa dó, & tainic In tonn amuich dochum Chlidna, & ro báidhed h-í ann. Conid uaithe atá Tonn Clidna urri. ‘Ocus tangadur teglach tighi Manannain ina n-degaid .i. Illathach & a da mac 'ar tabairt grada donn ingin, & ro báidhed ar In tráig cétna’, ar Cailte. Ut dixit Cailte: Clidna Cheindfhind, búan In bét ar In traig tainic a h-éc, damna da mathair beith marb in ní dia tarla In sen-ainm. Da n-dernad In t-aenach te ac lucht Tíre Tairrngaire is sé thuc In mnái tre cheilg Ciabhan mac Echach Imdeirg. Rígan ind aenaig thall tra ingen dán' com-ainm Clidna tar In ler lethan longach tuc leis Ciabhan Cas-mongach. Ro fhagaib h-í ar In tuind luid uaithe ar echtra n-etruim, d' iarraid t-shelga, monur mas, luid reime fan fidh folt-chas. Tainic In tonn tara éis do Chiaban nir' bo deg-gres, mor-gnim ba dimda linde bádhad Chlidna Ceindfhinde, Tonn Dúine Téite na triath is sé ainm ro bói ar In iath nó cor' báid In tonn-sin trá ben darub com-ainm Clidná. Lecht Téite sin traig-seo thuaid ro gaet a mesc In mor-shluaig, Lecht Clidna ar In tuile thes re Síd Duirnn Buidhe benas. Fliuchthar folt In Duirnn Buidhe a tonnaib In trom-tuile, gid imda do neoch fuil ann is sí Clidna nos-báidhend. Caeca long lodur tar sál teglach tíghi Manannain, nochar' bí In chongaib gan gan ro báided ar Tuind Clidna. C. Illathach Is a da mac ro báidtea In triar ac tochmarc, mairg d' adhair don luing dana nachas-ainic Tonn Chlidna. Clidna. 289. Is annsin immorro do-riacht Ciaban Casmongach dar n-indsaigid co Druim n-Assail maic Úmoir, & issin áidchi-sin ro marbad Eochaid Imderg rí Ulad, & ro rigastar Find Ciaban Casmongach tar eis a athar a rigi n-Ulad. ‘Ocus Is sé-sin, a Chuirc meic Daire, In scél ro fhiarfaigis dim’, ar Cailte. 290. Ocus ina degaid-sin ro eirgedur In sluag uile co Raith Medba, & Patraic maraen riú. ‘Cé In Medb o raiter In raith-sea?’ ar Patraic. ‘Medb ingen Echach Feidligh.’ ‘IN é-seo ro ba baile bunaid di?’ ar Patraic. ‘Ní h-é úm’, ar Cailte, ‘acht fa lith laithe na sámna ticed d' acallaim a druad & a filed ann dús cid ra biad ar maith nó ar saith In bliadan-sin di, & Is amlaid ticed si, ina náe cairpthib ann .i. nae carpait roimpe & náe carpait ina diaid & nae carpait cechtar do dib leithib di.’ ‘Créd má n-denad sí sin?’ ar Patraic. ‘Na roised braen-scoid na conaire & glamar-chind na h-echraidi, & nach salchadais na dechealta nua-glana.’ ‘Adhbur subhach sin!’ ar Pátraic. ‘Caide ainm ind achaid-sea, a Chailti?’ ar Pátraic. ‘Gort ind Fhostáid ainm In guirt-seo’, ar Cailte. ‘Cred In fostod?’ ar Pátraic. ‘Óclach d' Fhind tarmairt imtecht uad ar bithin a thuarastail, uair fata leis co rainic do .i. Druimderg Dana mac Duib Dechelt do Connachtaib inso, & tangadur tri catha na Féinne da fhastud, & nir' thairis accu, & do-riacht Find da fastud, uair badur búada ara fhastud óclaíg & bá dona buadaib-sin, acht co n-dernad Find tri raind dó comad t-shidach é ina degaid.’ Ocus adubairt Find: Tú sin, a Druimdeirg Dana a urdeirg na h-urbagha, gé thís uaim aniu co m-blad is cetlud duit ceilebrad. Do-ratus duit ic Raith Chró tri coecta uingi a n-aen-ló, lán mo chuaich a Carn Ruide d' airget ocus d' ór buide. IN cumain let ic Raith n-Ái da fuaramar In da mnái, ocus aduadmar na cno missi ann ocus tusso. Tú sin. 292. Is ann sin do eirgedur In sluag uili assa h-aithle-sin co Ros na h-Echraide, risa n-abar Ailfind isin tan-so, & Is uime aderthai Ros na Echraidi ris .i. In tan no bídis cuicedaig Eirenn ic ól i Cruachain Is ann do bidis a n-echradha a lúb-gortaib gabala. ‘Ad-ráe buaid & bennacht,’ a Cailti, ar Pátraic, ‘as mor In fis & In t-eolus-sin acut.’ 293. Ni cian ro badur ann co facadur ind aen-mnai da n-indsaighid, & brat úaine uimpi, & leine don t-shlemen-shíd buidhe fria cnes, & niam-lann d' ór buidhe réna h-édan. ‘Canas tangais, a m'anam?’, ar Cailte. ‘A h-Uaim Chruachan’, ar inn ingen. ‘Ocus cia thusa, a m' anum?’ ar Cailte. ‘Scothniam ingen Buidb Deirg meic In Daghda missi’, ar sí. ‘Cid rot-imluaid & rot-aistrig ille?’ ar Cailte. ‘Iss ed rom-imluaid,’ ar In n-ingen, ‘d' iarraid mo choibche ort-su, a Cailti’, ar inn ingen, ‘uair ro geallais uair éicin dam-sa h-í.’ ‘Cred tuc ort-sa gan tiacht da h-iarraid co Carn Cáiridha thes i coiced Laigen?’ ‘Neim-fhírindech adeire sin’, ar inn ingen, ‘& In deiliugud tucad ó cheile oraind.’ ‘INgnad lind mar at-chiamait sibh’, ar Pátraic ‘.i. inn ingen as í óc ildelbach & tusa, a Cailti’, ar Pátraic, ‘at shenoir chrin chrotach crom-liath’. ‘Do-fuil a adhbhur-sin acum’, ar Cailte, ‘& ní lucht com-aimsire sind, & do Tuathaib Dé Danann iss í, & nem-irchradach iat sein, & missi do Clannaib Miled, & di-mbuan irchradach iat.’ 294. ‘Tabair freagra ar In mnái’, a Cháilti, ar Pátraic. ‘Do-bér immorro’, ar Cáilte, & do éirigh roimhe cu Carn Soghradhach re Cruachain aniar-thúaid, & tuc a uillinn clí risin carn, & do chuir secha h-é & tuc a láim fon carn & tuc In Lugbordach anís .i. crannóc tucadh a c(omair chísa &) chánachais d' Fhind mhac Cumaill, & tuc Find 'na thuarasdal do Choná(n Mhael) mhac Mhorna, & do fholaig Conán isin carn h-í. Ocus as am(laid) do bhói In chrannóc & a lán d' ór innti, & tuc Cáilte ina coibhche don inghin h-í. ‘As gairit ón t-sligid & ó ré na carpat fuaruis sin, a Cháilti’, ar Pátraic. Ocus adubairt Cáilte: Dáine bátar sunn co sé saeire aid-ble a n-innile, nocha sochaide rus-gaib cincub cian á shliged-haibh. Atá foluch i Sléibh Fuaith do chuirfedh Eirinn má cuaird, trí cét uingi don ór dherg maraen Is an Duille Dearg Atait ceathra dabhcha óir a fír-mhullach Sléibi Smóil, in dabhuch as luga dhíbh fairsing n-dési, cumang trír. Ata fer óir a cuimrech isin raith ic Sen-Luimnech, slabrad airgit air dib n-glond a fuil tri cóecait conglonn. Atat tri sréin nó cuic shreín arna folach dom láim féin, in t-éolas téighim don dáil dol i taib Duma Massáin. Ata mo lend cona delg is cona cimsaib óir deirg, isin cnuc ic Tuaigh Imne ro facus h-é ic Osraighi. Ata mo scian becc croda cona h-eim do líg logh-mair a Mullach Droma tinde ní fo laighi acht casnaidhi. Dabach fuil i n-il-lathaib ro ceilfed mac ar a máthair, beg-ní ros-beir o dainib lán duirnd aen-fir do tlathaigh. Atat da cornd nó tri cuirnd re taeb go duilb ac Ros Cuill, co cochluib óir gribda gle co carrmoclaib fíndruine. Ata 'sa tulaigh leith aníar ro ba shaithech triur do trian, iter da cairthe ata In cornd ar In faithchi ac Dún Moghdornd. Atat cethri tindi dh' ór isin carraic os Connlón, isin tindi Is luga dib degh-eiri deisi no trír. Ro fácus clesán Conrí ar In fertan ac Senchai, a h-aithlein fir Con Culaind meic Subaltaigh. Tá fithcell Crimthain Níadh Náir a Caill mac n-Draigh In Casain, lán do íriallaib a mna con foirfed secht lanamna. Ata mo cloidemh calma isin cnuc i Carnd Abla, cid bé ro béradh imach ro bo gell tri cét loilghech. Ata mo brandub co m-bloidh isin t-shléib os Leitir Broín, cuiciur airgit gil can glór ocus ochtur do derg-ór. Atá m' fithcell ic Ess Ruaid isin tulaigh leth atuaidh, a taiscidh a medon craind cen esbaid fir da foirind. Atait cethri cleib do gual dol i taib Leici na n-Druadh, co ceilit mór do maíníb cingo somáin do daíníb. Gabar sailm, gabar créda saltracha ocus soiscéla a timcell Cind Garaid glain a n-Inis Cuind Cétcathaigh.] Adeirim-se rit-sa dhe a mheic Chalpuirn co naeime, gu mairit na h-innmhusa Is nach mairit na dáine. 295. ‘Ar n-dénum a thráth & a úird & a aithfrind do Phátraic, tucadh Cáilte cuigi & do fhiar-faig de: ‘crét fa tucad Glenn na Caillige ar an n-glenn-so thís?’ ‘Inneosat duit, a naem-clérigh’. Aen do ló do bhí Find & In Fhiann annso, & at-chonncamar amuit chailligi corr-luirgnigi cír-dhuibhi cucainn, & ghrennaighis sinn um choimhling do dhénam ria & a n-gnáith-geall ón Fhéinn uimi-sin. Ocus ba h-iat geallta do snaidhmedh ann, a chenn do bhein don te do fúicfidhe ann. Ocus do rithsam-ne triar don Fhéinn ria .i. Oisín & Diarmait ua Duibne & mhisi. Ocus do rithamar co h-Áth Mór, re n-abar Áth Moga isin tan-so, & as misi fa túsca ac dul tar In áth siar’, ar Cáilte, ‘& d' impódhas a n-agaid na cailligi aniar & tucas béim cloidim di gur' chuires a cenn dá coluind. Ocus Is uaithi ainmnigther an glenn-sin ó sin alé.’ 296. Ocus táncatar isin m-baili anunn iarsin & do ben-nachadh acu h-é, & do bí légeon d' ainglib ós a chinn arna bennachad, & do bádar ann iarsin co ceann caeicdigis ar mís. 297. Laithe n-aen ro bí Pátraic ic denam a trath, & mar tairnig na tratha do denam Is ann it-cualatar In suasan selga & fiadaigh a Berrobail isin cnuc re táib. ‘Is becc gotha na con & na fer it-cluinmít’, ar Cáilte, & Is do dith na flatha Find atá in t-selg-so oca denam, & do dith Meic Lughach lan-calma, & do dith Diarmata ua Duibne & Aeda Beic meic Find ro marbad i cath Concaite thair a Saxanaib, & d' esbaid Duib Da Cond & Duib Dithrib meic righ Galéon & do dul Dithrubaigh meic in Scáil meic Eoghain, mac máthar Fhind, ro marbustar Cailti Coscar righ mac righ Frangc, & ar múrad talman ar Conán Mael mac Mornda & Ferdoman mac Buidb tre bithin Findinni ingine Buidb. 298. Is annsin adubairt Pátraic re Cáilte: ‘Is truagh In nuall cuma duit-siu beith mar sin tar éis t' fhéindi, & ní h-amlaid-sin is coir duit-siu do creidem do beith festa’, ar Patraic, ‘acht isin fir-Dia fororda ro cruthaig nem & talmain.’ ‘Maith a anam, a naem-clérigh, da mad aithníd duit-siu an Fiand do-bérta grad doib In trath Is misi Is inmain let, & me ar taircsin mo luith & mo lámaigh.’ 299. Ocus it-cualaid In sluagh uile sin, & ba truagh léo a n-dernad in fir-laech & In fir-gaiscedach a n-ingnais a Feindi In la-sin. ‘Maith a anam, a Cháilti’, ar Pátraic, ‘cid duit-siu cen dul do d' fhéchsain?’ ‘Ro bad áil, a naem Pátraic’, ar Cáilte, ‘acht urchar do dibraic Seiscend mac Fir Duib i cath Cind Mara thes dam, & ní fédaim le gáeib cró In urchair-sin & rob é a diubrucud dédhenach sum é, uair i-torchair fein and, & Is do Ríg nime & talman it-lochar-sa beith ac éistecht re guth cailigh an baile-sea.’ ‘Cáit indut a tarrla In t-slegh, a Cháilti?’ ar Pátraic. ‘Im taeb n-dess andso, a naem Pátraic’, ‘i fail na raibi In sciath orum.’ Ocus tuc Pátraic a derndaind n-deis re h-ínad na gona co tainig In t-slegh imach tar áladh na gona, & glún an fir fa mó don t-sluagh téighed tara cró & tar indsma na sleighi, & Is e ba nesa dó isin eclais .i. Mael Trena mac Dínertaigh. ‘A macaim’, ar se, ‘geib mo laim, uair do-cuaidh In Tailgind do d' féchain na selga.’ Cáilte cecinit. A scológ rom-beir amach o tairnic In celebrad d' éstecht na con taifnes fiad a Berrobol A cailigh do-ní In gairm glan cia da n-denaidh t' oirfidedh? mor do-berim dom aire ní da tám a n-én-baile. Ceol do-nídís meic Lodain ba bind le feraib In domain, clíaraidhecht cethrair rom-char cethri meic Conaill Cruachan. Bás Meic Lughach do Laighníb a cath Gabra cruadh-airmigh, aen-guin da fostud malle mor In coscar cruadh-laime, Dub Daile Dub sin do brondad máine, coscar céd i Coill Dithrib gnath le Dub n-dithmar n-Dáile. Slegh derg i laim Ditrebaigh bidís óig ara tairbeirt, inmain a guth issel becc ocus a gnim n-ard n-airderc. Da coin Diarmata dualaigh Baeth Is Buidi co m-buadaib, tri coin Cailti, comall n-grind, Bret ocus Luath Is Lanbínd. Fertan Find i Fatharlaigh ba fert fir andiuid engmaid, ro cuir mór laech fa lechtaib ro tercaigh mísi a talmain. Ar n-aghaidh ac Daire Braín nírbí i n-aghaidh ar cuid Cáil, do marbus, ba suairc In slat deich n-eilti ocus da fichet. An selg a n-Daire Tarbgha ro bo maith lind ar menma, ro marbus re n-dul amach ocht fichit dam dasachtach. Ferdoman o Lathraig Cain ocus Conán taeb re taib, inmain dias mor garg co m-bladh leis ar meníc deghlamach. Fiana Find ro fedar-sa inmain sluagh sochla sétach, ní bendais duine ocus ní dendais d' écnach. Nirsat cruindi cesachtaigh nírsat míanaigh blaisechtaigh, nír' bo crom-cendaigh a ruisc nírsat uir-cendaigh tecuisc. Fácus Find a sgín 'sa n-áth ocus ní tuc ass co brath, is é a ainm o sin alle Áth Ainmneda na Scine. Luas luin iter da muine 's ed ro bi 'sa Féind uile, lúas na gaeithi seoch In lon do bi ac Cailti 'na aenor. Aderim-si rib reme adér dib a firínne, rob-sum álaind rob-sum cia beridh imach mé, a scológ. A scológ. 300. Is andsin táinig Cáilte amach & Mael Trena dalta primda Pátraic & lam Cáilti aigi da tigh lepta a h-aithle na sleighi do buain as, & ro bi-sium co h-uchfadach écaintech In aidchi-sin. Bui dibergach isin tír-sin, oc eitim & oc ingreim ar Pátraic. .i. Dubcraidi mac Dubtnuthaigh, & idubairt Pátraic: ‘Ced lem-sa do Cailtigan’ do cuir mór laech fo lechtaib, cia ro marbad Dubchraidech Is cia ro faghbadh a n-aisgidh. Ocus fuair an duine bás iarsin. 302. Ocus do batar re teora lá & re teora aidchi andsin, & tancatar rompu In lín ro batar co Fanglend na Feindi i leith ilíu do Chruachain, & do suidetar i n-Ard Senaigh os Fánglend na Feindi. ‘Cred ma tucad Ard Senaigh ar In ard-so, a Cháilti?’ ar Pátraic. ‘Adér-sa rit’, ar Cáilte ‘.i. airfidech maith ro bái ic Find .i. Senach ua Daigri, & andso fuair bás do galar en-uaire, & ro múired In tulach-so air, conid uada aderar Ard Senaigh.’ Ocus it-bert Cáilte: A m-beired Senach o Find ara céol Is cumain lím, ní ba cuma Is beith cen ní tricha uingi cech raithí. Sgrebull óir cech fir is' t-shluagh do Shenach alaind folt-ruadh, ara canad, mor In mod, co cuired iat 'na codlod. 303. ‘Ba h-ilarda In t-imat cruidh-sin, a anam, a Cháilti’, ar Pátraic. ‘Ba h-ilarda’, ar Cáilte, ‘uair cin co tucad-som do crud acht a tabrad do mnáib & do airfitechachaib ro bo mór in crodh.’ ‘An tuc-sam mná imda amlaid?’ ar Pátraic. ‘Do-rat immorro,’ ar Cáilte, co n-debairt: Rann. Trí cét ben do-rat Fínd dar In Ríg úil os mo cind, is coibchi ar leith do cech mnái ba mór In crodh ar aen-chái. 304. ‘Ba mór eínech In oclaigh-sin’, ar Pátraic. ‘Ba mor’, ar Cáilte, ‘uair nír' facaib ben cen a coibchi & nir' fácaib gilla cen a dliged díngmala, & nír' facaib fer cen a tuarustal, & nír' gell i n-aidci riam ní nach comaillfed i l-ló, & nír' gell i l-ló ní nach comaillfed i n-aidci’. 305. .IS annso thainic rí Laigen dochum Patraic. 9 306. Ní cían ro badur ann co faccadur In t-aen-óclach da n-indsaigid, & ba maith a tuaruscbail In meic-sin eter deilb & erred, & suidhis ar In fírt fótbaig ina fiadnaissi. ‘Cia thusa, a m' anam, a maccaeim?’ ar Pátraic. ‘Aed mac Echach Leithdeirg, mac rig Laigen andes. Ocus immáin do-rigned acaind ac Síd Liamna Lendchaime thes, & ro bói mo mathair-si, & m' athair acaind a fiadnaissi na h-imana .i. Bé Bind ingen Chuain meic Fhintain, ingen rig Connacht, & ni fuil gein claindi aici acht missi a m' aenar, & do-rigned In immain accaind, & rucusa .uii. cluiche ar In maccraid uile, & In cluiche déidenach rucus Is ann dom-riacht In da mnai & da brat uaine umpu .i. Slat & Mumain a n-anmanna, & da ingin do Bodb Derg mac in Dagda iat, & ro gab ben cacha laime dam, & rucsat me leo dochum In Broga brecc-sholais, co fuilet mo muinter acom chained tar m' éis, & lucht In t-shída acom les-sugud ré ré tri bliadan, & atú-ssa isin t-shíd ossin ille nóco fuarus edurbaegal In t-shídha aráeir, & tangamar tri .l. maccáem assin t-shíd amach ar In faichthi, & is annsin tucu-sa dom úidh & dom aire In mor-éicen i r-raba ac lucht In t-shida, & Is annsin tánac am rith ón Brug conice so do t' indsaighid-si, a naem Patraic.’ ‘Bid comairchi ón’, ar Pátraic, ‘indus na bia a nert na a cumachta-som fort’. 307. Is annsin adubairt Cailte re Pátraic: ‘IS mithig duind dul a cuiced Laigen bodes & a mac do breith do rig Laigen, & creidem do t-shilad ann & mainchesa do gabail ann.’ ‘Cáit a fuil Cas Corach mac Cáincinde?’ bar Pátraic. ‘Sunn, a naem-chleirig’, ar In t-airfidech. ‘Bid mac righ Laigen a n-aen-leapaid riut & a n-aen-chumaid no co rissem coiced Laigen.’ Fert Rairinde i l-Laignib. Tangadur reompo marsin d' indsaigid chuicid Laigen, & rangadur co Ferta Rairinde ingine Ronain Ruaid ar lar laech-machaire Laigen, & indissid Cailte dóib cid 'ma tucad In t-ainm ar In fert .i. ‘Aen-deirbtshiur ro bói accum-sa’, ar Cáilte ‘.i. Reiriu ingen Ronain Ruaid, ben Guill meic Morna, & marb do breith meic ar In tulaig seo h-í, & marb In mac, & adubairt:’ Rairiu ingen Ronain Ruaid ar ind uaig os Fertais Blae, is fuithe a taissi abhus 'sin tulaig gan imarbus. 308. ‘Ocus aiscid rob áil lium-sa d' iarraid ort, a naem-chleirig’, ar Cailti. ‘Cá h-aiscid sin, a m' anam?’ ar Pátraic. ‘Mo deirbtshiur do thabairt a piannaib, uair tarrasa dot muintirus & dot gráda.’ ‘Do máthair & t' athair & do thigerna Find mac Cumaill do thabairt a piannaib ort-su’, ar Pátraic, ‘massa maith lé Dia.’ Ro altaig Cailte sin don Tailgind, conid h-í-sin étail Is ferr fuair Cailti riam. 309. Ocus tangadur reompo assa h-aithle-sin co Carnn na Curad, risa raiter In Garbthanach i nd-Uaib Muiredaig issin tan-so. ‘Ocus indis duind, a m' anam, a Chailti’, ar Patraic, ‘cid imma tucad In Garbthanach ar In n-inad-sa?’ Fregrais Cailte in ceist-sin .i. Airdrí ro gabustar Eirinn .i. Tuathal Techtmar mac Fiachach Findalaid meic Feradaig Fhindfhechtnaig, & Is se in Tuathal-sin do ben a cind do choic cóicedaib Eirenn, corub uimmi raiter Tuathal Techtmar do ón techtad tucusdar ar Eirinn & don techtad tuc ar choicedaib Eirenn re Temraig na Rig da foghnam. Ocus do badur dono da ingin t-shoinemla aici .i. Fithir & Dáirine a n-anmann, & tainic rí Laigen d' iarraid in darna h-ingen díb .i. Eochaid mac Echach Ainchind rí Laigen, & do fhiarfaig rí Eirenn: ‘cá h-ingen dona h-ingenaib Is áil let, a ri Laigen?’ ‘Fithir’, ar rí Laigen. ‘Ac um’, ar rí Eirenn, ‘ni thiber-sa In soisser í fiadnaissi In t-sheindsir do fhir.’ Ocus tucad Dáirine ingen Tuathail do Eochaid do ríg Laigen, & tucusdar cét da cach crud ina tindscra na h-ingine, & ro bói re bliadain aicci issin baile-seo, & nirb' inmain le ríg Laigen 10 h-í, & ro cóirig ceilg & eladhain adhaig n-aen ina imdaid aici féin .i. ingen rig Eirenn do breith co lar In fhedha diamair, & a t-shlechtadh uimpi, & tech derraith daingen do denam ann, & naenbur comalta do bói aicci lé, & a radha a h-éc ann. 310. Ro gabad a eich don ríg & ro h-indled a charpat, & tainic reime do accallaim rig Eirenn co Temraig, & do fhiarfaig rí Eirenn scela de. ‘Scela olcca’, bar rí Laigen, ‘in ingen maith tucais-si duind a h-éc araeir accaind.’ ‘Ocus créd má tangai-si dom indsaigid-si?’ ar Tuathal, ‘uair ní chuala-sa scel Is doilgi lem ina In scel-sin.’ ‘Tánag-sa d' iarraid na h-ingine aili ort, a rí’, ar eissium, ‘uair ní h-áil lem scarthain ret charadrad.’ ‘Dar ar m-breithir am’, ar rí Eirenn, ‘ní thaispenann sáimi na subha dam-sa m' ingen do tabairt duit.’ ‘Ní h-accum-sa ro bói comus a h-anma’, ar rí Laigen. Cailte cecinit: Nir' sgar re h-iarraid co nocht is re tacrad co torocht, co ruc Fithir leis da thigh cerba rithír le muinntir. ‘Ocus tucad In ingen aile dó-sum’, ar Cailte, ‘& tuc leis dochum In baile-seo ar a tamaíd h-í, & amal do-riacht inn ingen sin’, ar Cailte, ‘chum In baile, Is ann ro bói ingen aile rig Eirenn isin tigh ara cind.’ Cailte cecinit: Tuc Fithir a bél re lar nir' b é In caradrad comlán, cor' brised a craide ar tri is ruc a nert ar nemfní. 312. Ocus ó' t-connairc In ingen aile sin .i. a siur do éc ina fiadnaissi mar sin, fuair bas do chumaid a sethar fo chetoir. Cailte cecinit: Fithir ocus Dáirinee da ingin Tuathail t-subaig, marb Fithir do náirine marb Dairfhine da cumaid. 313. Ocus do-rigned a tanach annseo ac ríg Laigen, & is-bert in ri: ‘IS garb In tanach’, ar sé. ‘Conid uad-sin atá Garbthanach ar In n-inad-so da n-eis. Ocus ro cuired issin fert fótbaig seo iat a n-aen-uaig, & Is sé In scél ro fhiarfaigis dim, a naem Pátraic’, ar Cáilte. 314. ‘Ad-rae buaid & bennachtain, a m' anum, a Chailti’, ar Pátraic, ‘is maith In scel ro indsis duind.’ 315. Is annsin at-conncadur fér-brug gabala i nd-imoccus dóib & aen-maccaem soithim soinemail ann, & tri .l. ech ina fiadnaissi issin fer-gurt gabala sin, & tic Pátraic dochum In maccaeim, & eirgis In maccaem reime. ‘Uaitne rig umut, a maccaeim’, ar Pátraic, ‘& ac fir th'inaid it degaid; & ca com-ainm tusa, a maccaim?’ ar Pátraic. ‘Muridach mac Tuathail meic Fhindachta, meic ríg In tíre-seo mé’, ar In maccaem. ‘Cia In dunad út at-chiamait?’ ar Pátraic. ‘Dunad briugaid do muintir ríg Laigen sin’, ar Muiridach ‘.i. Coscrach na Cét.’ ‘Créd má n-apar In t-ainm-sin ris?’ ar Pátraic. ‘Ni fétar a chrod 'nait a alma do airem nóco n-airimther ar cétaib iat.’ ‘In fuigem feis na h-aídchi anocht ann?’ ar Pátraic. ‘Do-gébam’, ar In maccaem, ‘uair Is coimsech & Is cumachtach missi issin baile, & ni fuil óclach In baile féin ann.’ Ocus tangadur chum In baile annsin, & ro chuir In maccaem Pátraic cona muintir issin rígthech romor ro boi ac Coscrach issin baile, & do-rinded a n-umal-osaic ann. 316. Ocus dala Cailti, do-luid reime co Cloich na n-Arm i l-leith andes don dúnad, In bail a n-déndais In Fhiann a n-airm do bleith re ríglia cloiche cacha bliadne, & ro chaiestar déra fír-thruaga falcmara annsin os chind na cloiche ic cuim-niugud na muintire moire ro bói os chind na cloiche-sin co minic reime. Ocus ní cian do bói ann co faccaid In t-aen-óclach da indsaigid, & brat corcra uime & delg óir issin brut, & delb deg-duine fair & forom flatha leis & folt cáem cas fair, & nír' rathaig Cailte h-é nó cor' t-shuidh In t-óclach ar leith-chenn na cloiche ina fharrad. ‘Carsat com-ainm thusa, a óclaig?’ ar Cailte. ‘Coscrach na Cét m' ainm-si’, ar se. ‘Ocus In tusa m' aichne-si?’ ar In t-óclach. ‘Cá h-aichne fuil accut-sa orum?’ ar Cailte. ‘Andar lem-sa’, ar Coscrach, ‘is tu Cailti mac Ronain.’ ‘Is fír cora mé’, ar Cailte. ‘Maith lem do thecmail chuccum’, ar Coscrach. ‘Cid on sin?’ ar Cailti. ‘Atait .ix. seisrecha .xx. acum-sa’, ar Coscrach, ‘& In trath Is i n-am búana In trebaire tecaid fíad imdiscir alltaide, & loitidh & millid uile, connach bí tarba duinde de. Ocus ar fír do gaile & do gaiscid riut-sa, a m' anum, a Chailti’, ar Coscrach na Cét, ‘tabair furtacht & fóirithin orum 11 um dingbail In daim-sin dím.’ ‘Ind aimsir do bádusa im luth & im lathar’, ar Cailte, ‘ro dingebaind sin dít.’ 317. Is annsin at-chonncadur In luath-grinde áigh & irgaile da n-indsaigid, & fidh-nemed do t-shlegaib urardu re n-guaillib, & ámdabach da sciathaib donna deiligthi forro. ‘Cia sut, a m' anum, a Coscraig?’ ar Cailte. ‘Tuathal mác Finnachta, rí In tíre-seo’, ar Coscrach, & ro t-shuidh In t-óclach ar In faithche ar a rabadur. Ocus Is annsin ro fhiarfaig Cailte do Choscrach da fagtha techtaireda co Cluain Cain na Fairchi i cóiced Muman & Daire na Fingaile, ‘ocus atáit mo t-shecht lína fíadaigh-sea annsin.’ Ocus do-cuadur na techtaireda ara cend, & tucadur na lína léo dá n-indsaigid, & ro chóirig Cailte In t-shelg 'ar sin, & ro chóraig tiug na fer & immat na con In t-eolus ro t-shail In dam-sin do thiachtain, & do chóirig a línta ar allaib & ar essaib & ar indberaib ind fheraind, & do-riacht In fíad mor da n-indsaighid mara ticed cacha bliadna, & at-chonnairc Cailte In dam allaith ac tuidecht co h-Ath In Daim ar Slaine. Ocus ros-gab Cailte in Coscraig .i. a t-shleg, & tuc réo n-urchuir don dam & sé a lenmain isin lín co tarla fat láma laich don chrann na sleige trít. ‘Adar lim-sa do dergad ar In n-dam’, ar Coscrach, ‘& ca ferr ainm da m-beth ar ind ath ina Ath Dergtha In Daim?’ ainm ind atha ossin anall cossaníu. Ocus rucsat a druim co Druim Lethan, risa raiter Druim n-Deirg na Damraide isin tan-so. ‘A Chailti’, ar sé Coscrach na Cét, ‘maith do thoisc dar n-indsaig’, & adubairt an láid ann: Canas ticidh a shenoir t-shin cait ar' sgarais ret muintir? rot-tarraid crot-fall crine ní mairend do com-díne. IS iat Is com-díne dam locht toirimtechta In talman Find cona muintir miadaigh lucht tairbthech an tren-fiadhaigh. Do-beraind oirchissecht ort uair do-rala corsat nocht da marbtha dam co gaibthech in sen-dam crín com-raithnech. Cindus do muirbfínd-si é a fir do-rat duinne gné, a marbad, fa mor In mod can coin, cen lín am farrod? Atait mo lína a Cluain Cáin do-bér cugum mad ail dáib, budh ésin a bás co m-bladh rachaidh 'sa sás an sen-dam. Ada-gar mo lína alle co Druim n-Derg na Damraidhe marbthar ann In congnach cruaidh ar In leirg-sea lind atuaidh. Cáilti do beith d' eis In doim a beith cen caimthech cen choin, tar éis na cuaine rom-char scela Is truaighi ro canadh.Can. 318. Ocus táinic Coscrach & Cailti chum In baili mara raibe noem Pátraic, & do-rat Coscrach a chend a n-ucht Pátraic, & tucsat a sheacht meic & a t-shecht n-ingena a cindu ina ucht, & ro shlechtadur dó, uair tarlatar a da les dó in aídchi-sin .i. Pátraic do les a anma & Cailte do anaccul a arba .i. do marbad In daim do bói ic foghail fair. Ocus do badur ic ól & ic áibnius ind áidchi-sin. Ocus do-ruacht in sluag uile arnamairech & naem Pátraic amach assin dúnad ar in faithchi. 319. Is annsin ro fhiarfaig Coscrach na Cét do Cailti: ‘cred fa tucad Cloch na n-Arm ar In cairthi com-daingen cloiche sea ar in fhaithchi?’ ‘Is sí-sin’, ar se Cailte, ‘in chloch risa meildis In Fhiann a n-airm i l-laithe na samhna cacha bliadna, & ar In cloich-sin ro bói In smacht-chomartha sida Is fearr ro bói a n-Eirinn & a n-Albain re reimes Chuind & Airt & Chormaic & Cairpri Lifechair .i. fail druimnech derg-oir i r-rabadur ocht fichit uinge do derg-ór, & poll trésin coirthi-sea, & Is sí trésin poll, & do bói d' fhebus rígi na ríg na lamad nech a breith leis, & do bói d' fhebus fhessa na n-druad conna lamtha a glúasacht, & ac smacht na rig. Ocus do-chuadur as na riga-sin co toracht Cairpre Lifechair mac Cormaic, & ro thuit Cairpre i cath Gabra, & do luidsemar-ne In deired Féine do bamar’, ar Cailte, ‘conici in n-inat-so, & ro impaidis-sa In coirthi & tucus In leth ro bói suas de sís co fuil amal at-chithi-si.’ ‘Da faicmis In poll & In comartha’, ar In sluag, ‘ro chreidfimaís sin.’ ‘Léicid-si cairde dam-sa’, arsi Cailte, ‘co ro thócbur In leth atá sís di co raib suas, uair deibidach In raet In Gaeidel.’ Conid de-sin atá ‘is deinmnitach In raet In Gaeidel.’ Ocus ro eirgedur uile a n-aen-fhect da indsaigid In lín ro badur, & nír' fhétsat a bec di. Ocus do-riacht Cailte, & tuc a da rigid uimpi & tuc a talmain h-í, & Is amlaid ro boi, & a fail óir fán poll ichtarach di, co facadur cach uile h-í, & do-luid Cailte dochum na falach & roindis ar dó h-í, & tuc a leth do Pátraic & a leth aile do lucht in baile i r-rabadur. Conid Cluain Falach ainm na cluana-sin gusaníu, & conid Lia na n-Arm ainm In lia-sin. Ocus adubairt Cailte: A Choscraig ind aichnide lía gus tathairgdis riga? is chuice taidled In rí Find mac Cumaill Almainí. Ris aderthai Lia na n-Arm sochaide dar' bó alt marb, is co fuil ossin ille 'sa n-inad na comnaide. Mor-sleg do n-dentá pudur ocus claidem caem-churad, is ro limtha rissin lia sunn, a Choscraig, ris cach dia. A Choscraig. 320. ‘Ad-rae buaid & bennachtain, a Cailti’, ar Pátraic, ‘is maith in scél & In senchus ro indissis duind.’ Is annsin ro gabad a eich & ro h-indled a charpat do Coscrach na Cét, & tainic reime do acallaim ríg Laigen .i. Eochaid Leithderg, co Druim Lethan Laegairi meic Ugaine sair, co n-indissed na scela-sin Cailti doib. ‘Is mor mo dimda ort’, ar rí Laigen, ‘gan a indissin dam Cailte do beith acut.’ 322. Is annsin at-racht rí Laigen tri catha mora d' indsaigid Pátraic & Cailti co Raith Moir Maighi Fae, risa raiter Raith Mor ar Machaire Laigen isin tan-sa, & suidhis naem Pátraic cona muintir a n-dorus na ratha, conid Suidhi Pátraic ainm inn inaid. Ocus suidis rí Laigen lín a t-shluaig, & tuc a chend a n-ucht Pátraic, & comus ó bicc co mór, ocus ‘gé thanac-sa do t' indsaigid, a m' anam, a naem-chleirig’, ar rí Laigen, ‘ro bói deithber mor oraind anallana .i. cath d' fhuagair Ailill mac Scannlain meic Dungaili, rí na n-Deissi, oraind í Cailli In Chosnuma, risa raiter Magh Raigne, & ro léicis In crich do loscad dó, & tanac do denum do riara-sa & dot' acallaim.’ ‘Reilec ríg Eirenn acut ina inad’, ar Pátraic, ‘acht co tí tú timchell na licci-seo ar atú-sa am t-shuidhi.’ Ocus adubairt Cailte: Atá lecc ina loighe ac Druim Lethan Laegaire, maidm re ríg Laigen na ler da tí dagh-fher 'na deisel. 323. ‘IS cet lium’, ar Pátraic, ‘in bail atá ar Mag Raigne a t-shlucud don talmain ann.’ Ocus do-ronad mar sin, uair do sluiced ann h-é tre breithir naem Pátraic, & gan nert do gabail d' fhir a inaid ar Laighnech(aib). 324. Is annsin adubairt rí Laigen: ‘Mo mor-chen do tiacht a m' anum, a Chailti, cid ar th' aghaid féin do thista, & dual duit tiachtain .i. Eithne ingen Taidg do máthair. Ocus maith m' anam a ríg-fheindid’, ar rí Laigen, ‘cred ima tucad Tipra na Scathderice ar In tiprait atá a n-dorus na ratha accaind? .i. Scathderc ingen Chumaill ro baidhed inti ac dechain na smirdrissi Locha Lurgain’, ar Cailte, ‘corub eisti-sin ro eirig Lach linide lind-fhuar Lurgan, co ro lethastar óta In chorrabhall í cind t-Shleibe Smóil meic Eidhleccair, risa n-apar Sliab Bladma issin tan-sa, conicci-seo, & ro bói ic lethnachud tar In cuicid uile archena. Ocus Is annsin do-rigni Find ind air-birt trén toghaide is ferr do-rigne nech reime riam & ina diaid .i. sugh-maire a tír na h-India & na draithi a tír na h-Almaine & na ban-gaisgedacha a tírib Sacsan & Franc, co ro t-shúighedur In loch línide lind-fhuar-sin.’ 325. ‘Ocus rob an urdraic In chét-fhiann-sin Fhind maic Cumaill’, ar rí Laigen. ‘Nir' messa cach aen-fer díb iná cach fer uainde, acht gan a tarrachtain í com-ré nó a com-aimsir duib-si, & iss ed ba gairdiugud d' aegairib & do buachaillib beith ac tinol a n-airm & a n-étaig annseo tri catha na Féinne .i. Find mac Cumaill & Fer Domon mac Imomain ó Lathraig Cáin do choiced Gailian andes.’ ‘Ar fír do gaili & do gaiscid riut’, a Chailti, ar Eochaid Leithderg rí Laigen, ‘indiis duind ina n-drongaib & ina n-áirmib In neoch ro báid In smirdris Locho Lurgan díb.’ Ocus adubairt Cailte .i. 326. ‘Faelan Findlacha aniar a cuíced Chonnacht & Aengus & Dobarchú a cuiced Laigen. Druimderg Daire & Dubh Da Dét a Ceinel Chonaill atuaid. Iubhar & Aicher & Aed & Art ceithri meic ríg Chaille In Chosnuma, risa raiter Osraigi isin tan-so, Cairell & Caicher & Cormac & Cáemh ceithri meic ríg Dal n-Araide atuaid. Maine & Art & Aralt tri meic rig Alban anall. Eóbran & Aed & Eogan tri meic rig Bretan. Blai rí Ili & a da mac .i. Cernd & Cernabrog, da rig Indsi Gall atuaid, Díure & Barrae & Idae tri meic rig Tuaiscirt Lochlann. Luath & Indell & Eogan tri meic rig Mairtine Muman aníar. Glas & Delga & Duibne, tri meic rig Tuath Breg & Midhe. Illann & Aed & Eoganan tri meic rig Ceinel Eógain atuaid. Samaisc & Artúr & Ínber tri meic rig Gallgaeidel anall. Conid iat-sin anmanna na triath & na tigerna & na fer feraind ro báidh in smeirdris Locha Lurggan do chét-fhéinn Fhind meic Cumaill.’ Ocus adubairt Cailte: ‘gé do-chuaid etar mo lúth & mo lámach tarrus In magh-so cor' bo loch línidhe fhuar h-é, & ro ba glas gleorda a uisce.’ Ocus adubairt Cailte: Uisci glaissi gleoraigi féth snaissi fúam n-iubhraige, étach fiallaig ón gaire ac bregad mac n-ingaire. Reithis faeillean find-lacha re h-ur trága trethnaide, nocho n-eil cor mara rian nochu chian nach gaethlaigi. Cormac, Cobthach, Cu Muighi Aedan, Fergal Folt-buidhi. Fer Da Tol Temhel Tuathol Eochaid Aiblen aduathmur. Druimderg Dáire, Dub Da Dét maraen con-riadhaidis écc, Ibar Acher, Aed Is Art Cairill Caem, Cicher, Cormac. Curach Blai do-rat tonn dochum tíri, ar m-bathud Blai Is a meic uch Is misti óig le. Maíne mend mo daltan-sa inmain fer tosaigh t-shelga, in uair do-berim dom aire inmain secht inmain Maine. Rob-sum comorba righ riam bái tan ní gabaind dí míadh, ro fhostaind-sea firu and ro sloighinn sluagha saer-cland. Deich fir deich fichit deich cét iss ed a fhír Is ní brég, do laechraid lonn, lathar n-dil marb Is ní do chlaind aen-fir. Bert-sa mo chubus co grian in cach cath In n-dechad riam gu nar' marbusa ann de acht mac ríg nó ro-duine. Ro scáil mo delb Is mo dath 's am mall meta muirbillach, do-chuaid mo chiall Is mo chruth conna mairenn dim acht mh' uch, Do-chuaid mo delb Is mo dath 's am mall meta muirbil-lach. becc nar' bris mo chraide ar tri ó scarus rissin uiscí. Uisci. 327. Is ansin tuc-sum da uidh & da aire a beith a n-écmais a fheine & a foirne & a mor-muintire & a n-esbaid a luith & a 12 lámaig In lá-sin, & do-rinde toirrsi mor annsin. ‘Maith, m' anam a Cailti’, ar Pátraic, ‘nír' choir duid toirrsi do denamh, uair ferr do dluig-siu & do díl innáit sin uile .i. missi do tharrachtain duit, & maithius In fír-Dia fhorórda .i. creidemh & crabad & cros-fhígill seoch cach nech aile don Fhéinn.’ 328. Is annsin thainic deirid don ló & tossach na h-áidchi da n-indsaighid, & adubairt Coscrach na Cét ré ríg Laighen: ‘Atá fled mor-cháin accum-sa duit, a rí,’ ar se ‘.i. ocht fichit dabach do chuirm sho-óla t-sho-mmblasta.’ ‘Ni tucad dam-sa riam fledh dara buidecha mé ina sin.’ Ocus tangadur reompo chum na fleidhe In lín ro badur do t-shluagaib & do chleirchib im naem Pátraic issin dúnad anunn. Ocus Is annsin ro eirgedur dáilemain re dáil & doirséoraid ré doirseoracht & ronnairida re roind, & ro benad a ceind-bécca da n-dabchaib dilsi donn-iubhair léo, & ro eirgedar maccáim re h-escradaib ban-óir, & ro dian-scailit biada & lind do chach ina diaid-sin. 329. Is annsin adubairt rí Laigen ré Pátraic: ‘Nach facamar-ne airfidech acaib-si ó maitin?’ ‘at-chonncais immorro’, ar Patraic, ‘.i. Cas Corach mac Cáincinde atá ac dénam fhogloma fessa & eolais ac Cailti.’ ‘Caide mac na trath’, ar Pátraic. ‘Sunna, a naem-chleirig’, ar In mac ecalsa. ‘Dó duit amach, bar eissium, & ticed Aed mac Echach Leith-deirg, mac rig Laigen, fa thimpan Cais Choraig let, & cochall ciar-leabur uime.’ Ocus do-ratad mar sin dochum Pátraic & ríg Laigen h-é. 330. Is andsin ro t-sheindestar Cas Corach a timpan, & tuc nuall-organ sidhe fuirri, & do reir a h-indisti do choiteldais fir gonta rissin ceol sírrachtach sidhi do-rinde dóib, & tucad seóit & máine don airfideach & do-beirid seom i l-laím a gilla, & do-bered in gilla do chach. ‘Ocus cia díb-siut Is ferr einech?’ ar cach ‘.i. In lucht do-beir na seóit ina In t-airfidech no in gilla?’ ‘Is ferr einech In gilla’, ar rí Laigen, ‘uair iss é do-beir do chach cach ní do-geib.’ ‘Gach ní do-geb-sa’, ar In t-airifitech, ‘tabrad-som h-é, uair ní ac iarraid étala atu-sa i farrad In Táilgind & Chailti, acht do denum fhessa & fhogluma ac Cailti & d' iarraid nime dom anmain ó Patraic.’ ‘Cáid a fuarais In gilla eter, a m' anum, a airfidig?’ ar rí Laigen, ‘is ferr einech an-ái féin?’ ‘I cóiced Ulad thuaid’, ar Cas Corach. ‘Ca h-ainm h-é?’ ar rí Laighen. ‘Gilla fhuaramur’, ar In t-airfidech, ‘na fes ainm na máthair na athair dó.’ IS annsin at-racht rí Laigen le beind m-buabaill bói ina laim, & adubairt: ‘Maith m' anum, a naem Pátraic, da rabamar-ne ac Síd Liamna Lennchaime ingine Dobrain Dubthaire thes, is annsin do-riachtadur chucaind da ingin míne mong-buidhe, & rucsat léo m' aen-mac-sa do lár ind aenaig, & ní fhetar-sa In a firmamaint suas rucsat h-é nó 'n a talmain sís, & Is gaeth ré h-aen-bili missi tar éis m' aen-meic, & atú-ssa ina uresbaid ó ssin ille, nach fetar issin domun a díl. Maith a m' anum, a naem Pátraic’, ar In rí, ‘ro bo maith lem-sa fís a bíí no a mairb d' fhagbail uait-siu.’ ‘Mád déoin don Dúilim do-gébthar a fhis duit-siu.’ Ocus ro badur ann co trath éirgi arnamairech, co ro eirig grian asa circcaill teintighe. 332. Is annsin adubairt rí Laighen: ‘Maith a m' anum, a naem Pátraic, is áil lium-sa dula do t-sheilg & d' fhiadach co Tulaig in Máil sair, co Machaire Laigen, & Is cóir duit-si tuidecht lind, uair Is gairde duit ina beith issin baile-sea, uair ticfait slóig & sochaide chuicid Laigen dar n-indsaigid ann.’ Ro eirgedur da drong-buidhin mora leo .i. buidhen re creidem & crabad ac Pátraic & buidhen aile re gnimradaib gaile gaiscid Fhiann Eirenn ac Cailti mac Ronain & ac ríg Laigen, & tangadur uile reompo co Tulaig In Mail ar Machaire Laigen. Ocus is annsin ro fhiarfaig Eochaid Lethderg rí Laigen do Chailti: ‘Cred imma tucad Tulach In Máil ar In tulaig-seo, & cid imma tucad Cnoc Aifi ar In cnoc-so thís?’ 333. Is annsin adubairt Cailte: Airdrí ro gabusdur ríge n-Alban dar' bo com-ainm Aehel mac Domnaill Dubloingsig, & ro bói aen-mac aice .i. Mál mac Aeil meic Domnaill Dubloingsigh, & ro bói ban-cheile aice .i. Aiffi ingen Ailb meic Scoa, ingen rig Lochlann atuaid, & do bói dúnad & deg-baile ac Mál mac rig Alban ac Rind Ruis a n-Albain, ar Cailte, & do bídis údair & ollamain & aes dana fer n-Eirenn ac tathaighid uainde ann, & do bídis na h-ollamain-sin & na h-údair ac indissin testa Find & na Feinne a fiadnaissi Máil meic Aeil meic Domnaill & Aífi ingine Ailb meic Scoa ríg Lochlann, & ro bói óclach ac Find mac Cumaill .i. Mac Lugach, & a n-déntái do dán molta d' Fhind, etir Eirinn & Albain, do-nithea formolad Meic Lugach d' indissin ann, & ó' t-chuala sin Aifi ingen Ailb meic Scoa .i. na mór-thesta-sin do-berdis údair & ollamain ar Mac Lugach, tucasdur In ingen grád dó ar a scélaib. 334. Is annsin do-chuaid Mál mac Aeil do denum t-shelga tri cét oclach i Sliab mór Monaid i n-Albain, & do-rinde In ingen comairli aici ina grianan fein .i. naenmur comalta ro boi aici do breith di lé d' indsaighidh Eirenn, & tangadur reompo tar moing mara & mor-fhairrge In nónbur ban sin co Beind Etair meic Étgaith In fheinida, & tangadur i tír In naenbur ban & In rigan In dechmad, & iss é sin lá do-rigned selg Beinde h-Étair ac Find, & ba h-é fat na selga sin otá Gortin Tighi Meille meic Lurgan Luime í cind t-Shleibe Smóil meic Eidlecair, risa n-abar Sliab Bladma, co Beind Étair meic Étgaith in fheindeda. Ocus Is ann ro bói Find ina inadh t-shelga & a dalta caem carthanach ina farrud ann .i. Dubrind mac ríg Cheineil Eógain atuaid. Ocus Cailti cecinit: Dubrind donn denta In chomlaind minic gairmim im chuirm-lind, mo daltan ballach bedach mo chraide In déinmech Dubrind. 335. Ocus ro bói In maccaem ic mór-fhegad uime ar cach leth. Ní cian ro bói ann co faccaid In n-aen-luing ic gabail isin chael-tráig ina fhiadnaisi, & rigan rosc-lethan ar lae na luinge, & naenbur ban ina farrud. Ocus tangadur reompo co h-airm i r-raibe Find, co n-imat cacha maithiusa do neoch tucsat léo, & suidhis in ingen .i. Aifi, ar leth-laim Find meic Cumaill, & sillis In flaith Find furri, & ro fhiarfaig scela di. Ocus ro indis In ingen a h-imthus ó tus co dered .i. a tuidecht d' indsaighid Meic Lugach tar moing mara 'ar tabairt gráda dó. Ferais Find faeilte ria annsin, uair faccus a charadrad dó In tí chum a tainic .i. mac a meic & a ingine. 336. Tairnic iarsin In t-shelg do dénam, & do-riachtadar maithe na Féinne ina n-drongaib & ina m-buidhnib chum Find, & do fhiarfaig cach drong don Fheind ticed ann: ‘Cia In rigan rosc-lethan a m' anum, a Fhind?’ ar siat. Ocus ro indis Find a h-ainm & a sloinded & In fath ima tainic d' indsaigid Eirenn. ‘Mo-chin tainic a turus’, ar siat, ‘uair ní fhuil a n-Eirinn na a n-Albain fer Is ferr ina In fer chum a tainic acht mád In flaith Find. Ocus Is do Mac Lugach rainic selg iartharach Sleibe Bladma in lá-sin, & do-riacht iarsin Mac Lugach In lín ro bói chucaind, & do síned a pupaill tar Fhind In tan-sin, & do-riacht In ingen, & do-riachtadur maithe na Feinne issin pupaill, & tainic Mac Lugach ann, & suidhis ar leth-laim Fhind meic Cumaill & ind ingen ar In laim aile. Ocus ro fhiarfaig Mac Lugach In ingin mar do fhiarfaigedur cach archena, & ro indis Find ó thus co deirid dó tuirthechta na h-ingine,’ ‘ocus chucut-sa thainic sí’, ar Find, ‘& ac seo as mo laim-si it laim h-í & a cath & a congal, & ní ba truime ort-su sin na ar In Feinn uile.’ 337. Ocus tainic Find co h-Almain ind aídchi-sin & tri catha na Feinde & In ingen léo cona bantracht, & ro fhaeestar Mac Lugach ind aidchi-sin & In ingen, & ro bói aici re mís & ré bliadain gan iarmoirecht do tiachtain In degaid reisin ré-sin. ‘Ocus do bamar-ne laithe ar In tulaig-sea’, ar Cailte, ‘& nir’ bo chian duind ann co faccamur na tri catha croda cutruma commora dar n-indsaigid, & ro fhiarfaigemar cia ro bói ann, & adubradur-som corb' é Mál mac Aeil meic Domnaill Dubloingsig rig Alban do dighailt a mna ar In Feind, & adubairt Find: ‘cóir In trath tainic-se’, ar se, ‘in trath atamait-ne uile a n-aen-inad.’ 338. ‘IS annsin ad-rachtadur na catha dochum a cheile, & at-racht Mál mac Aéil meic Domnaill Dubloingsig, & ro gab a armu, & tainic fá dó déc trít na tri cathaib com-mora na Féinne, & atorchair cét laech lán-chalma don Fhéinn leis re cach fecht, conid da cét déc laech ro thuit leis, & ro chomraic & Mac Lugach ar lar In chatha, & tucastar cach nech dib ceithri coisceimenda dochum araile tar braigit na sleg sleman-cruaid, & ro gab cach dib a cend a cheile dona claidmib, & cid cían gairit ro bás ac In comrac-sin at-rochair Mál mac Aéil le Mac Lugach, & ro cuired fa thalmain h-é issin tulaig-sea’, ar Cailte. Ocus adubairt Cailte: Is i seo Tulach In Máil is tulach dia m-bói mor n-áir, badur láich ann a fuilib ocus nert a luath-guinib. Secht fichit long do-luidh Mál tar In sáile solus-bán, ní dechaid díb 'na m-bethaid achtmad foirend aen-ethair. Los sceith Is claidim catha ocus étaig il-datha, ba calma Mal tar In muir ba luath a lam a n-imguin. Mor n-aill Is mor n-indber n-án mor n-abhann Is mor sruthan, mor cor, mor pudhar, mor n-uch nó co tainic In tuluch. Is i seo. 339. ‘Conid uad atá Tulach In Máil ar In tulaig-seo, & cath Tulcha In Mail ar In cath, & Tulach Aífi ainm na tulcha-so thís, uair Is furri ro bói In ingen gen ro bás ic tabairt in catha’, ar Cailte, ‘& ro bói ac Mac Lugach o ssin amach, conid h-í fa mathair chlainde dó.’ 340. Ocus Is annsin ro eirig Pátraic & In sluag uile a n-aen-fhecht don tulaig ara rabadur, & do luidedur reompo co Tulaig na Fiad allaniar don tulaig-sin, & at-connairc Cailte da raith do bói im Thulaig na Fiad .i. Raith Spelain & Raith In Máil. ‘IS mor In da raith, a m' anum, a Chailti’, ar rí Laigen, ‘& cia ro boi intib?’ ‘Da briugaid do rig Eirenn’, ar Cailte ‘. .i. do Chormac h-úa Chuind. Is intib-sin do bídis braigde fer n-Eirenn o laithe mis trogain, risa raiter In lugnassadh, co laithi na samna cacha bliadne ic á m-biathad ac Béccan Bóaire & ac Spelan mac Dubain ac In da briugaid-sin.’ Cailte cecinit: Da ráith isin tulaigh tigh cia bet andíu cen cinaidh, ba mór a ciss Is a smacht ticed doib on rig co reacht. Raith Conaill Is Raith Cairbre cia beit aníu gan cairdi, Ráith Cairill Is Raith Comair. bitís óig a n-éncomaidh. 342. ‘Cred da fuilet na h-anmanna-sin, a Cháilti’, ar rí Laigen. Cethri taisigh sguir do ríg Érenn & cethri derbbraithrecha iat, & o laithe na samna na h-eich-sin righ Érenn intib-sin co laithe m-belltaine, & do-bertís do ríg Erenn co Temraig iat. 343. Is annsin at-chonncadur tulaig aile a facus doib. ‘Cid ima tucad Caelesna ar In tulaig-seo, a Cailti’, ar rí Laigen. ‘Is mebair lium-sa sin’, ar Cailte ‘.i. Milid mac Trechossaig, mac ríg In domain moir anair, tainic tri .l. óclach do gabail rígi n-Eirenn, & ro boi ac iarraid braiget ar Fhind mac Cumaill, & adubairt Find ní thibred giallu na etere don chomlín-sin do dáinib isin doman uile, & ro fhogair Milid mac Trechosaig comrac aen-fhir ar Fhind, & do eirgis-sa dono’, ar Cailte, ‘uair ro bói dingbail deig-fhir indum In la-sin, & atorchair-sium lium ar scis chomraic’, ar Cailte. ‘& do bói da fhebus lé feraib Eirenn a thoitim, co tucad ní de cacha tulcha aireghda, & ro facad da chael-esna ar In tulaig-seo de. Conid uad ata in t-ainm-sin.’ Cáilte cecinit: Gid Cellas na n-Dám dasgin da raibi pudhar d' faicsin, do marbad aice co se mílid sa fhert at-cithe. 344. ‘Ocus Is e-sin, a anum, a rí Laigen’, ar Cáilte, ‘dind-shenchas na cnocc & na tulach ro fiarfaigis dim’. 345. Tar a eis-sin tangadur rompo co Raith Moir Maigi Fea .i. co dunad ríg Laigen, & Is annsin ro coirged tech n-óla ind aidchi-sin ac Eochaid Leithderg ac ríg Laigen. Ocus adubairt in rí: ‘tabur a thimpan do Chas Chorach mac Cáincinde co n-derna airfided duind.’ ‘Tabrad In gilla fuaramar’, ar Pátraic ‘.i. a gilla féin, a thimpan dó.’ Ocus tuc In gilla In tiumpan leis & tucustar i l-laim ind airfidig h-í, & In tan tucad In tiumpan ina láim Is annsin ro gab teine a féice In tighi i r-rabadur, & ro bói cach ac fegad na teined i n-aen-fecht, & ro fhóbair in t-airfidech a thimpan do chur assa laim ina comét, & adubairt a gilla fris: ‘na tairmisced tú dot' eladain na dot' airfidiud, & léic dam-sa In tech d' fhoirithin’ Ocus lia cloiche ro bói a lin-scoit a lened ac In gilla ro díubraic ró n-urchair de co ruc in tene & In féice tar sonnaigib sith-arda In baile amach, conid Ard Féice fos ainm inn inaid ó ssin ille ar In lamach do-roin Aed mac ríg Laigen ac bádudh na teined. Cáilte cecinit: Ro báidh an tenidh astigh Aedh mac rig Laigen lam-ghil, is é ainm o sin ille Ard Féigi ar In faithche. 346. ‘Buaid lamaig ort, a meic!’ ar Pátraic, ‘& buaid roinni & buaid coscair.’ Ocus ro ráidset lucht In tighi uile ‘ní fhaccamur riam’, ar siat, ‘ac airfitech gilla budh fherr luth na lámach na einech na In gilla út.’ Ocus ro badur ann mar sin ind aídchi-sin co tainic lá cona lan-shoillsi arnabarach, & ro eirgedur In sluag uile maraen & naem Pátraic, & do-chuadur ar Cnoc na Rig, risa raiter Maistiu, & suidis Pátraic ann. 347. Dala rig Laigen immorro, ro cóirged selg & fiadach leis annsan inadh risa n-abar Ard na Macraide isin tan-sa, & Ard Scol a com-ainm anois, & co Lis na Mor-rigna, risa raiter Maistiu isin tan-so, & ní raibe do muintir na cleirech ina farrud annsin acht In t-airfidech & a gilla, & ní rainic nech do muintir rig Laigen cet-guin muice na aighe ac In airfidech & ic a gilla, & ní dernad ó do-cuaid In Fhiann selg bud tarthighe ina In t-shelg-sin. 348. Is annsin ro eirig Pátraic & do-rigne procept & senmoir do chach, & tucsat cúiced Laigen trian a clainde & trian a n-indmais dó naem Pátraic, conid Cnoc na Dechmaide ainm in chnuic-sin ó sin anall gusaníu, & Mag In Trin ainm in maighi, & Ard In Procepta ainm ind aird a n-derna Pátraic in procept. 349. Is ann immorro ro gab ítu mor naem Pátraic a h-aithle na senmora & In procepta do-rinde. Ocus at-chonncadur baile i faccus doib & Tech Cruind ainm In baile, & Is amlaid ro bói in baile, & fledh mor urlum ann, & ro cuinged deoch do Pátraic ar fer In baile .i. Maelan mac Dubain eissideic, & érais Pátraic fa dig don fleid-sin, & lonnaigther In fíren ann risin leochaill, & adubairt ‘Ni rab gein meic na ingine accut, a Dubain, na fer fine na aicme’, & ní roibe dono. 350. Patraic cecinit: Tech Cruind do baile duthaig a fir cen mac Is cen mnáí, mo mallacht Is mallacht ríg nime ar lín In tighi-sea i tái. INa degaid-sin tangadur na sluaig reompo co h-Ard Cuil-lind i Machaire Laigen, & ro badur ac dechain na h-ailli & na h-abhann uaithib & Airdi Cuanaide. Is annsin ro fhiarfaig rí Laigen do Chailti: ‘Cred 'má tucad Aird Cuanaide ar In aird allanall? & créd ima tucad Ard Cuillend ar In n-inad-sa?’ Ocus ro cháiestar Cailte annsin dera falcmara fír-thruaga cor' ba fhliuch blái & bruinde dó, & adubairt: ‘aen-chomalta ro bói accum-sa annso .i. Cuanaide mac Lind meic Faebair, mac ríg Laigen annso, & nír' bo deig-ben a mathair .i. Cuillind ingen Dubthaig, & ina degaid-sin’, ar Cailte, ‘do bamar-ne ar slicht-lorg Chlainde Morna annso, & do-riachtamar-ne do gillib óca éididhacha fhiann Eirenn .i. deichnebur & secht .xx. sciath-armach annso, & ní raibi guala gan sciath & ní raibi cenn gan chathbarr. Ocus adubart-sa’, ar Cailte, ‘re Cael Croda Cétguinech h-ua Nemnaind In lorg do lenmain, & do eirig In t-óclach-sin ar In slicht conici In m-baile i r-raibe In ban-muilleoir, & at-connairc in gilla n-óc n-abrat-gorm i farrad na mná ac á h-acallaim, & léine do t-shroll rig re chnes, & brat ciumsach corcar-glan uime, & delg óir issin brut, & sé ina t-shuidhe ar scemel-bord In lebind ina farrud. ‘Maith, m' anum, a deig-meic’, ar In Chuillend ingen Dubthaig, ‘ní h-inat duit-siu beith acom acallaim-si annso, & a aen-meic’, ar sí, ‘déna imthecht bodesta, & do-riachtadur Clannmaicne Morna tar In n-ath & tar ind abaind, & bidbaid bunaid d' Fhind iat.’ Ocus do-luid Cael Croda chucaind’, ar Cailte, ‘& ro h-indissed duind In scel-sin. Ocus ro éirgemar-ne a n-aen-fhecht eirgi athlum áen-fhir, & do riachtamar da indsaigid, & ní tucsum aithne fair .i. ar Chuanaide mac Lind meic Fhaebair, ar mo chomalta-sa, annsin, & ro impa a aighed foraind, & tainic fecht fa thri treomaind, & In tres fecht tainic tuc urchur do t-shleig dam-sa co n-dechaid tri adam glún, & cach cnoc & cach carracc risa rithim-sea iss é iarsma na sleige-sin tic rim, Ocus tucu-sa urchur dó-sum co tarla tar brol-lach a inair cor' daer-bris a druim ar dó ann, & ro marbusa ac In ard ut talla h-é, conid Ard Cuanaide ó sin gusaníu.’ Cáilte cecinit. Cuanaidhi cú na crichi fuaraidi o thic aidci, mo dile ar na ditaighe cnú mo craidhi Cuanaidhe. Comrad do-rigne 'con tein ocus In máthair ros-m-ail, ocus In muilend ros-meil fuil re h-Ard Cuil-lind anair. ISin glínd co craebaighi cerba grind In luamaire, 'sa n-Garbros co n-gnimaighi ann ro marbos CuanaidiCu. ‘Fuair In t-oclach bás amlaid-sin’, ar Cáilte, ‘& nír’ cumain lim reme riam bás neich bud doilgi lem ina sin. 352. Ocus Is annsin tangadur reompo In sluag & Patraic maraen ríu co Raith Moir Maigi Fea, & tangadur isin deg-baile anunn, & ro badur ac ól ann re h-ed & re h-athaid. ‘Tabar do thimpan duit, a Chais Choraig meic Caincinde’, ar rí Laigen, & tucastar a gilla a timpan chuice. 353. Is annsin adubairt Bé Bínd ingen Choban ingen ríg Connacht: ‘Ingnad lem,’ ar sí, ‘in cochall ciar-leabur út fuil um gilla ind airfidig gan a buain de i l-ló nó a n-aídchi.’ ‘Ca fis nach cend ainmi fuil air?’ ar rí Laigen: ‘acht cach ball at-chiammaid-ne de nocho n-uil easbaid delba air.’ Is annsin adubairt Eochaid Leithderg rí Laigen re Cailte: ‘Maith a m' anam’, ar se, ‘crann sleigi atá acum, & Is ail dam feth fithshnaissi do thabairt duit-siu fair, uair at-chuala-sa na raibhe a n-Eirinn na a n-Albain crannaigi budh fherr anai-ssiu.’ ‘Aderim riut’, ar Cailte, ‘in crann sleige nach fétadais fir Éirenn do dénam is missi ro fhétfad ní de.’ Is annsin tucad In crann-sin i laim Chailti, & do-rinde a snaide co ding-bala connach raibe a n-Eirinn na a n-Albain crann budh fherr denam anás. ‘Ocus dena a h-indsma na sleighe anois’, bar rí Laigen, & tuc In t-shleg í laim Chailti, & tucastar a chos re colba com-daingen In tighi i r-raibe, & sáidis cenn na sleighe issin colba, & ro gab fein crann na sleige ina laim, & tucastar ró n-urchair dochum In chind & aimsig h-é co com-nert co tarrla ina h-alt & ina h-inadh féin co cóir amal do beth aimser reime 'ga h-indsma. ‘Ac seo do t-shleg, a m' anum, a rí’, ar Cailte. Gabaid In rí In t-shleg & maith do bói. ‘do-berim adám ech & mo charpat duit, a Cailti’, ar in rí, ‘fiach indsma na sleigi.’ Conid iat-sin da ech & carpat ar a raibi Cailte fha deired a n-Eirinn, & géb é ro indisfed In scel-sin .i. imthechta Cailti & anmanna In da ech d' fhiarfaigi de .i. Err & Indell a n-anmanna. Ocus ro boi In t-shleg i l-laim In rig, & do bói ic á sír-fhégad, & ba doilig leis gan comarba meic leis fá h-urchomair, & ro mebaid déra uiscide tar a gruaidib, & adubairt naem Pátraic ris: ‘cred immá n-denai In toirrsi-sin, a rí?’ bar eissium. ‘A h-adhbur acum’, bar In rí. ‘Créd In t-adhbur?’ ar Pátraic. ‘A loss In meic adubartas riut reime-seo’, ar rí, ‘& gan comarba dilis dingbala accum fa chomair na sleige-seo ro indsmastar Cailte dam.’ ‘Maith a m' anum’, ar Pátraic, ‘tabair i l-laim gilla ind airfitig h-í co findam In ba lán a glacc da h-indsma & da cró, & tuc In t-shleg i l-laim gilla ind airfitig, & ro boc & ro bertaig h-í co lán-chalma.’ ‘Ben dít do chochall ciar-lebur bodesta’, ol Pátraic, ‘& rot-mela sleg th' athar.’ Ocus ro benustar a chochall de, & ní raibi ann nech na tucustar aithni fair. ‘Is taiscid deig-chleirig, dar ar m-breithir’, ar In t-airecht. ‘Ocus a cleirig’, ar rí Laigen, ‘na bith comus Tuaithe Dé Danann festa fair In mac ó ro ailis & o ro altramais cosaníu h-é.’ ‘IN bás ro ordaig Rí nime & talman do-géba’, ar Pátraic. 354. Is annsin do eirgetar sluaig & sochaide, & do-rónsat a cuir & a muinterus rissin maccaem, co raibí se .x. cét do t-shluag im trath eirge arnamairech. 355. Is annsin tangadur rompo In sluag uile & Pátraic maraen ríu, & do-luid Cailte issin carpat tuc rí Laigen dó In lá-sin, & tangadur rompo co h-Ard Fostuda na Féine amach ar Slaine issin tan-so, & tairrlingid Cailte assin charpat annsin, & ro cóirged In t-shelg léo. ‘Maith a m' anum, a Cailti’, ar rí Laigen, ‘cred ma tucad Ard Fostada na Féinne ar In ard so?’ ‘Is mebuir lem-sa In ní dia tá sin’, ar Cailte, ‘cen gub núa In ní dia tá. Laithe n-aen da tainic Find mac Cumaill & tri catha na Feine conici In n-ath-sa, & mar do bámar ann anar suidhe’, ar Cailte, ‘co faccamar In n-aen-ingin ar In cloich cuirr a cind ind atha thall: inar sroill uimpi & brat uáine aen-datha uimpi, delg óir isin brut, mind oir i comartha rigna os a cind, & adubairt:’ ‘Ticed aen-óclach accaib, a fhianna Eirenn, dom accallaim’, ar In ingen. 356. Is annsin ro fhrecair Sciathbrec mac Dathcháin sin, & da eirig da h-acallaim. ‘Cia Is ail let, a ingen?’ ar Sciathbrecc mac Dathcháin. ‘Find mac Cumaill’, ar inn ingen. Ocus do-riacht Find dochum ind atha d' accallaim na h-ingine. ‘Cia thusa, a m' anum, a ingen?’ ar Find, ‘& crét Is áil let?’ ‘Dairend ingen Buidb Deirg meic In Dagda missi’, ar inn ingen, ‘& d' fheis let-su thanac tar cend tindscra & tirochraici.’ ‘Ocus crét in tindscra & In tirochraic’ ar Find. ‘Coraigecht aen-mna re bliadain dam’, ar In ingen, ‘& leth feissi do grés.’ ‘Ní thabraim-si sin’, ar Find, ‘do mnai do mnaib In domain, & ní thiber duit-si dono.’ Ocus Is ann tuc In ingen a lam a clithair diamair a étaig, & tucastar cuach find-airgit amach assa coim, & a lán do midh sho-ola ann, & tuc i l-láim Fhind meic Cumaill. ‘Ocus crét so, a m' anum, a ingen?’ ar Find. ‘Midh so-óla so-mescca so-milis’, ar In ingen. Ocus ba geis do Fhind fled d' obu. Ocus ro gab Find In cuach & at-ibestar digh as, & iar n-ól na dighi dó ro mesc-buaidred h-é annsin, & tucastar a aighed ar in Féin, & cach olcc & cach ainim & cach lén catha do fhitir ar cach fer don Fhéind ro thubh ina aghaid leisin meisce tuc In ingen fair. 357. ‘IS annsin do eirgedar maithi Fhiann Eirenn, & ro fhacadur in maigin dó .i. cach nech dib dochum a forba & a feraind, & nir' fácad ar In tulaig-seo’, arsi Cailte, ‘acht mád missi & Find. Ocus Is annsin ro eirgis-sa a n-diaid na Feinde & adubart:’ ‘A fhiru, na fác bur triath & bur tigerna tré milled mná sirrechtaighe side fair, & fecht ara dó déc ro timsaigiusa iat, & ro timairgis ar In tulaig-sea. Ocus ó thainic deired don ló & tossach don aidchi do-chuaid a neim do thengaid Fhind, & In fecht déidenach ro fastis-sa iat táinic a chiall & a chetfaid féin d' Fhind, & dob fherr leis toitim ima arm-gaisced & bas d' fagbail ina beith a m-bethaid. Ocus Is sé-sin darna la as mó fuarus d' ulc riam’, ar Cailte, ‘in la-sin ac fastod na Féinde & In la ro fuaslaices Find ó Chormac & tucus In chorr-imirchi dó. Ocus conid Ard in Fhostada de-sin h-é & Ath In Fhostada.’ Cailte cecinit: Ath Fostada Féinde Fínd adér riut co h-aith-imrind, is sé ainm ó sin ille Ath Fostada na Féinne. Bás Conaing ocus Cathail do-rala im cenn aen-achaid, torcradar don t-sheilg ár sin Bran Is Bresal 'na m-braithrib. Atá a Sengabair na Sreth Flann ocus Find Findabrach, Aed ocus Congal Clidna iat araen fa en-dingna. Fa mor esbaid Feine Find 'ar n-dul doib a h-Iubharglind, mó a n-esbaid a cind trachta cath fithnassach Findtrága. Ar n-esbaid a cath Monaid 'ar n-dith Déicill In dolaid, 'ar marbad Ailbi meic Máin ocus Mergi 'na fhochráib. Ar n-esbaid i cath Chlidna da tainic rind a h-ídhna, 'ar marbad cét fer fa thri do laechraid fa lór-luindi. Ceithri nói crechta Is deich cét .inneoch dar t-sháiliusa éc, gid fata bes 'gá rim de ni h-orro ata m'airbire. Adeirim-si rib-si de is fír dam í r-raidim-ne, ge beth mo chraide ina mairg is maith ro anus 'con aird. Ath Fostada. 358. ‘IS mor d' ulcc & do chathaib & do chomraicib frith annsin, a m' anum, a Chailti’, ar Eochaid Lethderg mac Aengusa Find, rí Laigen. ‘Ní h-ed thic aníu rind díb-sin’, ar Cáilte, ‘achtmad In críne & senordacht.’ 359. Is annsin tangadur rompo In sluag uili & Pátraic maraen riu tar Dubfhidh, risa raiter Fidh Dorcha anos, & co Sliab na m-Ban, risa raiter Sliab Aighi meic Iugaine; & tangadur a mullach in t-shleibe suas, & ro badur re h-adh & re h-athaid ina suide ann. 360. Is annsin adubairt rí Laigen re Cailte: ‘crét In sliab-so & In t-inad atammáid?’ ‘Sliab sin’, ar Cailte, ‘& síd-brugh ann, & ní fhuair nech riam h-é acht Find seissir óclach .i. baeth-láeg álaind alltaide ro duísced duind’, ar Cailte, ac Toraig tuais-cirt Eirenn, & ro lensamar-ne h-é seisiur óclach ó Thoraig conici in sliab-so .i. co Sliab Aighi meic Iugaine, & tucustar In baeth-láeg alltaide a chenn a talmain ann, & ní fhetamar-ne cá leth do-chuaid iarsin. Ocus ro ferastar tróm-shnechta mor ann co n-derna gat-shnim do barr na fidhbaidhe, & ruc ar luth & ar lamach uaind mét na derdaine & na doininde tainic ann. Ocus adubairt Find rim-sa: ‘a Cailti, In faghai díden duind anocht ar in doinind atá ann?’ ‘Ocus tucus bertugud orum sech uillind in t-shleibe bodes, & In dechain ro dechus seochum co facca In síd solus-mor co n-ilar chornn & chuach & chopan buis & bán-óir ann, & ro bádusa a n-dorus In t-shída ica sír-fhegad ré h-adh fata. Ocus ro smuainis cindus do-genaind, In annsa síd do-ragaind d' fhis scel In t-shída, nó In d' indsaigid Fhind marar' fhacus h-é, uair do-chuadus uad sech uillind In t-shleibe bodes d' iarraid inaid. Ocus Is sí comairli arar' chindius, do-chuadus issin síd anunn & do t-shuidhis’, ar Cailte, ‘a cathair glainide ar laechlar In t-shída & do dechus In tech umum, & at-chonnarc ochtur ar .xx. óclach isin dara leith don tigh & ben chaem chenn-álaind ar gualaind gach fir díb, & seissiur ingen mín maccaemda mong-buide isin leith aili don tig, & tuignech futairli forro go formna a n-gualann, & ingen mín mong-buide i cathair ar laechlar In tighi, & cruit ina laim & sí 'ga sefnad & 'ga sír-shéinm, & cach uair do gabad láid do-berthea corrn di co n-ibhed deoch as & do-bered in cornn i l-laim ind fhir do-bered dí h-é, & do bídis-sium ic áinius & ac aibnius uimpi-sin’, ar Cailte. ‘Dam th' umal-fhossaic, a m' anum, a Cailti’, ar In ingen. ‘ni dém etir’, ar Cailte, ‘uair atá dámh Is uaisli iná mé fein i focus accum .i. Find mac Cumaill, & anocht Is áil leis feis dithat na h-áidchi issin t-shíd-sa d' fhagbail.’ Is annsin adubairt óclach díb-sium: ‘éirig-si, a m' anum, a Cailti, ar cenn Find meic Cumaill, uair nir' diultad riam ré Find í tigh duine & ní diultfaither acainni dó-som. Is annsin do-chuadus ar cenn Find.’ ‘Is fata atái inar n-ingnais, a m' anum, a Chailti’, ar Find, ‘uair ón ló ro gabus airm, laich am laim ní fhuarus adhaig as mó ro chuir orum iná in adhaig anocht.’ Ocus adubairt Find: Cungnum duind, a Chailti is tú fer ar comlaithi, da fagtha teine ocus tech do leth-taib t-shleibe aig-nech. Adar lium-sa fuarus tech a fhlaith na fiann fír-buillech, ocus nir' t-shill nech a clí aen-tech aili bud ailli. Aen-ben ann issin tigh mór a fuilet cach ac ind ól, bindither ré tétaib crot a gaeidelg blaith-mín etrocht. Ro benadh dind issa t-shíd fuaramur ann midh Is fín, is ro bamar ann 'arsin cor' bo lomnan ar m-bliadain. Neoch ro t-shirius tes Is tuaid issin domun co mor-buaid a mac samla In láe-sea aníu ní fhuarus ann, a Caltiu. Cungnum. ‘INa degaid-sin’, ar Cailte, ‘tangamur annsa síd solus-mor anunn In seisir sciath-armach sin ro bamar .i. Find mac Cumaill & mé féin & Diarmait ó Duibne & Oissin & Oscur & Mac Lugach; & ro t-shuidhimar ar colba chíuil issin t-shíd, & tainic ingen min macdachta mong-buide d' umal-fhossaic duind’, ar Cailte, ‘& tuc In ingen sind a cathair gleorda glainide ar laechlár in t-shída, & tucad sen cach lenna duind & nua gacha bíd. Ocus ind uair tairnic ar n-áithgéire & ar n-ítu do choscc, Is ann ro fhiarfaig in flaith Find:’ ‘Cia accaib da fiarfochum scela?’ bar eissium. ‘Fiarfiag don tí dár b'ail let féin’, ar In t-óclach ba mó díb. ‘Ocus cia thusa, a m' anum, a óclaig?’ ar Find, ‘uair ní fhetar in comlín-so do dáinib a n-Eirinn gan a n-aithne accaind.’ 362. ‘IN t-ochtur ar .xx. oclach út at-chí-siu issin t-shíd, inann mathair & athair dóib, & cland do Midhir Mongbuidhe mac in Daghda iat’, ar In t-óclach, & Findchaem ingen rig t-Shidha Monaid anair ar mathair, ‘& do-rigned tinol & toichestal ac Tuathaib Dé Danann deich m-bliadna .xx. gusin lá amairech’, ar In t-óclach, ‘ac tabairt rígi Tuath Dé Danann do Bodb Derg mac In Dagda icin Brug braenach brecsholus thuaid, & ro bói ac cuingid bráiget orainde In lín brathar so atámait, & adubramar nó co tucdais Tuatha Dé Danann braigde dó nach tiurmais féin.’ 363. Is annsin adubairt Bodb Derg mac In Dagda re Midhir .i. ré 'r n-athair-ne: ‘muna chuire do clann uait’, ar se, ‘múirfemait do t-shid ort.’ ‘Ocus tangamar-ne amach’, ar In t-óclach, ‘in t-ochtur ar .xx. brathar-so d' iarraid inaid t-shída, & ro t-shiremar Eirinn nó co fuaramur In n-inad n-diamair n-derraid-sea, & atámait ann ó sin ille’, ar Donn mac Midhir, ‘& ochtur ar .xx. derbrathar atam sunn, & deich cét óclach re cach n-aen-fer uaind, & ro dibaigthea uile sin acht In t-ochtur ar fichit sea atamaid do chlaind aen-athar & aen-mathar.’ ‘Ocus cindus dibaigter sib?’ ar Find. ‘Tuatha Dé Danann do thiachtain fa thri cach bliadain do thabairt chatha ar In faithche feraig sea amuich duind.’ ‘Ocus cia In fert fata núa at-chonncamar ar In faithche amuig?’ ar Find. ‘Fert Diangalaig drái sin’, ar In t-óclach, ‘.i. drái maith do bói ac Tuaith Dé Danann, & In tres eas-baid as mó thucad ar Tuaith Dé Danann’, ar Donn mac Midhir, ‘is sí-sin h-í’ .‘Ocus cia ro marb h-é?’ ar Find. ‘Missi’, ar Donn, ‘do marb h-é.’ ‘Ocus caide ind espaid aile?’ ar Find. ‘Indeossat duit’, ar Dond, ‘.i. In neoch ro bói do t-shetaib & do mainib & d' indmusaib, eter chorrnaib & chuachaib & chopanaib & bleidedaib buis & bán-óir, ac Tuaith Dé Danann tucsamar lind a n-aen-fhecht uaithib iat.’ ‘Ocus caide In tres espaid?’ ar Find ‘.i. Fethnaid ingen Fhidhaid, ban-airfitech Tuaithe Dé Danann’, ar Dond mac Midir ‘.i. a céol & a n-indtlas menman uili sin. Ocus atá a n-dail sunn amairech do thabairt catha duinde, & ni fhuilmíd-ne do lín catha acht In t-ochtar ar .xx. derbrathar atamait ina n-aghaid-sin, & ro rathaigemar ar m-beith a m-baegal ina n-aghaid-sin, & ro chuirsemar In ingin Máil út ar do chenn-sa co Toraig thuaiscirt Eirenn, a r-richt baeth-láig allaid, & ro lensabair-si h-é co rangabair In síd-sa, & In maccaem út at-chithi & In brat uaine aen-datha uimpi ac In dáil, Is sí-sin h-í’, ar Donn. ‘Ocus In leth falum at-chisi don t-shid’, ar Donn, ‘inad in t-shluaig ro marb Tuath Dé Danann sin.’ 364. Ocus do badur-sum ac ól & ac aibnius ind áidchi-sin, & mar do eirgedur arnamairech adubairt Dond mac Midhir re Find: ‘Tairsi lem-sa amach ar In faithche co faicce tú In bail a cuirmid-ne cath & Tuath Dé Danann cacha bliadne.’ ‘Ocus tangadur amach, & ro badur ac fégad na fert & na lecht. Ocus conice seo atá dáil Tuaithe Dé Danann chuccainde.’ 365. ‘Cia dib’, arsi Find, ‘asa dáil atá chuccaib?’ ‘Bodb Derg cona .uii. macaib, & Aengus Óc mac In Dagda, cona .uii. macaib, & Findbarr Meda Siuil cona .uii. macaib déc, & Lir Sída Findachaid cona .uii. macaib .xx. & cona chlann-maicne archena. Tadg mac Nuadhat a Síd álaind Almaine. Donn Ailein & Dond Dumaigi, & In da Glas a Sidh Glais a crich Osraige. Ocus Dobran Duthaire a Síd Liamna Lennchaime annso a cuiced Laighen. Ocus Aed Aileain a Rachruind atuaid, & Fer Ái mac Eogamail, & Aillean mac Eogabail, & Líí mac Eogabail, & Faindli mac Eogabail a Mumain aniar, a Síd Eogabail, & Cian & Cobhan & Conn, tri meic rig t-Shida Monaid anall a h-Albain, & Aed Minbrecc Essa Ruaid cona .uii. macaib a Sídh Essa Ruaid, & clann na Morrigna ingine Ernnmais, cona seisser ar .xx. ban-gaiscedach, & cona seisser ar .xx. fer-gaiscedach, & In da Luath a Lifenmaig a Maig Life, & Brattan & Ballgeal & Ubhalroiscc a Síd Ochta Cleitig a Bregmaig, & Cathal & Caithri & Catharnnach a Síd Droma Deirg a crichaib Chineil Chonaill atuaid. Derg & Dregan a Síd Beinde h-Etair anair. Sanb cona secht mnaib a crichaib na n-Déisi Muman andes. Bodb Derg fein cona mor-theglach .i. deich fir &h fichit & deich cét ba h-é-sin a lín. Conid iat-sin na triatha & na tigernada feraind do Thuaith Dé Danann tic do thochailt ar sída oraind cacha bliadne.’ 366. Ocus tangadur anunn assa h-aithle-sin issin síd, & ro indis Find da muintir sin. ‘Ocus a aes cumtha’, arsi Find, ‘is mor éicen & soithfir na muintire aca fuilmíd, & do-rala i mor-éicin sib-si,’ ar se, ‘& muna derntái maith ica bhur cosnum is contabairt daib nech dabur feind ná dabur foirind d' fhaicsin.’ ‘Cait a faccais, a m' anum, a Fhind’, ar Diarmait h-úa Duibne, ‘ar n-droch-engnum-ne In trath atái ac tabairt robaid duind?’ ‘Do-berim-si mo breithir’, ar Find, ‘da sirind-sea In domun uile nach biad omun na ecla orum & In comlín-so d' Fhiannaib Eirenn im fhar-rud.’ Ocus ro badur ann co trath eirgi do ló arnamairech. 367. Is annsin do eirgedur lucht In t-shída uile amach & Find seissir óclach máraen ríu. ‘Maith m' anam, a Duind’, arsi Find, ‘in a ló nó a n-áidchi tecait Tuath Dé Danann chuccaib-si?’ ‘I comdáil na h-aídchi’, ar Donn mac Midhir, ‘comad truimi-te ind fhogal do-gendais.’ 368. Ocus ro badur ann co táinic ind adhaig, & adubairt Find: ‘Imthighed nech accaib’, ar Find, ‘ar In faithche amach, & denaid foraire & forcoimét duind nach tissad Tuath Dé Danann chuccaind gan fhis & gan forchloistin duind.’ Ocus ní h-imcian ro bói fer na foraire ann co faccaid na .u. catha croda cutruma coirigthi da indsaige. ‘Dar lium’, arsi fer na foraire, ‘is imda curaid & cath-milid im Fert In Druad innoss, & Is comlann curad atrasta iat.’ Ocus adubairt Find: Comlond laech im Fhert In Druad co n-ilar sleg rind-gér ruad, erctha ruibhe rádam-ne fuil i tosaig na buidne. IMthiged Diarmaid amach is Oissin tend tairismech, Mac Lugach re gnim n-glan n-gle is Osccur re h-ursclide. Ro linsat sluaig In raith bán rachat-sa Is Cailte ina n-dail, ocus rachmaid uili amach sinde araen isin teghlach. Na tri caecait co ba thri do laechraid Is calma a cli, dingébat dib cach re fer do t-shluag Is chalma com-mer. Adeirim-se rib-si de bid fír ina raidim-ne, da rús In cath croda crom mébaid reomum In comlonn. Comlann. 369. ‘Cait a fuil Oscur anossa?’ ar Find. ‘Sunn, a m' anum’, ar Osccur. ‘Den maith anossa í cath Thuaith Dé Danann, & denad Diarmait & Mac Lugach. Missi & Cailti & Oissin as sine accaib’, ar Find, ‘& léicid deirid In chatha duind. Dala mac Midhir, aincid-si duind iat issin chath-sa Túaithe Dé Danann & uathad bratha atait, & feall ar einech & ar inchaib duinde olcc d' fhagbail dóib, & ar tiachtain chucca.’ 370. ‘IS ann do-ratsamar-ne In cath’, ar Cailte, ‘ó fhuined néll nona co crichaib na maitne muiche arnamairech acht aen-ní chena ro báe esbaid Tuaithe Dé Danann issin cath-sin .i. deich fir & deich fichit & deich cét.’ Is annsin adubairt Bodb Derg & Midir & Findbarr: ‘Cindus Is ail lib do denam risin n-ár so?’ ar siat. ‘Tabrad Lir t-Shída Findachaid comairle duind, uair iss é is sine do Thúaith Dé Danann.’ ‘Do-bér-sa’, ar Lir, ‘comairle duib .i. beirit cach a carait & a comaltada & a meicc & a braithre leo da sídaib, & tabar múr tened don darna taeb uaind, & tabar múr uisci don taeb aile.’ Ocus ina degaid-sin ro thócbadur Túath Dé Danann léo In lecht-lighi-sin, & nir' fhacbadur in ní ara tairissed In bran-én ar In fhaithchi don ár-sin tucsat lucht In t-shida orro. ‘Tainic Find & lucht In t-shida issin síd iarsin, & siat crechtach cró-lintech, & ro boi triur co lan-olcc acaind’, ar Cailte ‘.i. Mac Lugach & Osccur & Diarmait, & tangadur Túath Dé Danann fa thri rissin m-bliadain-sin d' indsaigid In t-shída cétna, & tri catha tucsamar-ne doib rissin m-bliadain-sin, & rob é ar n-esbaid ann’, ar Cailte ‘.i. Conn Cruthach mac Midir, & cid sinde’, ar Cailte, ‘rob áinicnech sind issin cath déidinach sin, úair ro loigh for Oscur & for Diarmait neim & forlonn in catha, corub lubán find-chuill ro bói ac imfhulung a n-étaig tarsu ina cossair-leapaid chró, & do-luidsemar-ne amach ar In faithche’, ar Cailte, ‘in cethrar óclach slán ro bámar .i. Find & Mac Lugach & Oissin & mé fein, & adubairt Oissin annsin:’ ‘IS olcc in turus tangamar co Síd Mac Midhir’, ar se, ‘d' fhacbail mo meicc & mo chomalta .i. Diarmata.’ ‘Ocus mairg do-béra a aighed ar In Féinn’, ar Mac Lugach, ‘tar eis Diarmata & Oscair d' fhac-bail, uair ní raibe ac congbail In fhiangaiscid dias dob fherr anáit.’ ‘Ocus gid bé do-béra’, ar Find, ‘ní mé do-bera.’ 372. ‘Ocus tucad Donn mac Midhir chuccaind’, ar Cailte. ‘Maith, a m' anam, a Duind’, ar Find, ‘in fuil a fhis nó a eolus accut in ní ro ícfad na firu út?’ ‘Ni h-aithnid dam’, ar Donn, ‘acht aen-liaig atá ac Túaith Dé Danann, & munar' tesccad smir a n-droma do-gébthar furtacht & fóirithin ré nomaide uathaib comba slemain slan-chrechtach iat.’ ‘Ocus caide In t-abur assa fuighmis h-é?’ ar Find, ‘uair ní caraid bunaid duind In lucht aca tá.’ ‘Adér riut’, ar Dond mac Midhir. ‘Mochthrath do laithe tic-sim assind brug amach do thinol lossa íce co táirthed fa lind-braen na maitne iat.’ ‘Fagh-sa, a m' anam, a Duind’, ar Cailte, ‘nech do-bera aithne ar In liaig & ticfa a béo no a marb lim-sa.’ 373. Is annsin ad-racht Aed mac Midir & Flann Fuilech mac Midir. ‘Tair reomaind, a m' anum, a Chailti’, bar iat-som. Tangadur reompo co faithche In Broga braenaig brec-sholais, & in tan rangadur ann at-chonncadur flesc gilla óic eitedaig co m-brat d' olaind na n-osmolt a Tír thrétaig Thairrnhgaire, & lán ichtair a bruit aice do lossaib leighis & íc-shlainti da chor í cnedaib & a crechtaib In lochta do loited issin cath do Thúaith Dé Danann. 374. ‘Cia siut, a m' anum, a Aed?’ ar Cailte. ‘Is sé-sin In t-óclach da tangamar d' iarraid’, ar Aed, ‘& frithoilid co maith h-é arna dechad uaib issin síd.’ ‘Ocus ro rithamar-ne a n-aen-uair ris’, ar Cailte, ‘& tarrus ar fhormna h-é, & tucsamar lind h-é óta sin co h-Ath Fostada na Feinde ar Sláine ar laech-Machaire Laigen, & ro eirig fia fiad umaind, conar' leir sind, & inn uair rangamur In tulaig ic In ath, Is ann at-chonncamur In cethrur, & ceithri bruit corcra chortharacha umpo, & ceithri cloidme ór-duirnn ina lamaib, & ceithri coin chaem-selga acu. Ocus nir' léir dóib-sium sinde leisin fia fiad ro boi umaind, & ba léir duinde iat-som. Ocus aichnim-si In cethrur’, ar Cailte, ‘.i. Colla mac Cailti & Faelan mac Cailti, & Raigne Rosclethan mac Find & Cainci Chorcarderg mac Find; & ro badar ic comrad, & bá h-é comrad do-ronsat .i. esbaid Fhind meic Cumaill a triath & á tigerna rissin m-bliadain-sin orra. Ocus at-chuala-sa’, ar Cailte, ‘comrad mo deisi mac & comrad da mac Find, & ba truag lium a n-acallaim, & adubradur:’ ‘Cid do-genat Fianna Eirenn bodesta gan triath & gan tigerna acco?’ ar Raigne Rosclethan mac Find. ‘Nocon fhuil acco’, ar Colla mac Cailti, ‘achtmad dul do Themraig & scailed do denam ina degaid nó rig-fhéinnid do denam acco féin ann. Ocus ro cháisetar na meic-sin ina degaid-sin co trom taidbsech d' esbaid a da n-athar & a tigerna. Ocus tangamar-ne uaithib’, ar Cailte, ‘noco rangamar co Síd Da Én, risa n-abar Sliab Aighe meic Iugaine, & tangamar issin síd anunn, & ferais Find & Dond mac Midhir faeilte re Libra liaig, & ro taispenad dó Oscur & Diarmait, & acsin’, arsi Donn, ‘da brathair dam & dech let In ba h-in-othrais iat nó In ba h-in-leighis. Ocus dechais In liáig iat, & adubairt:’ ‘Is in-othrais & Is in-leigis iat mád maith ma luag leighis-sea.’ ‘Bid maith um’, ar Cailte: ‘ca fhat beither ic á leighes?’ bar eissium. ‘Ré nómaide’, ar Libra prim-liaig. ‘do-géba-su immorro’, ar Cailte, ‘luag maith .i. t' anam do léigen duit, & mina thernat na h-óclaig let’, ar Cailte, ‘benfaid mo lam-sa fein do chenn dít.’ Ocus do-rinde In t-óclach a leighis & a lesugud ré naemaide, cor' bo t-shlemain slan-crechtach iat. 375. Ocus ina degaid-sin tainic gilla ó Chormac, ó ríg Eirenn, ar cenn na Féine co h-Almain 'ar n-esbaid a triath & a tigerna .i. Find mac Cumaill, & d' ól fheissi na Temrach le Cormac h-úa Cuind, & do-riactadur Fianna Eirenn co leir annsin, etir fhir & mnái & gilla & óclaech & airfitech, co Fert na n-Druad ar faithche na Temra. 376. Is annsin immorro ro t-shuidh Goll mac Morna at leth-laim rig Eirenn, & ro t-shuidhset .u. coicedaig Eirenn cona socraide i Temraig. ‘IS mor bur n-esbaid, a Fianna Eirenn’, ar Cormac, ‘.i. bar triath & bur tigerna .i. Find mac Cumaill.’ ‘Is mor’, ar se Goll mac Morna. ‘Is mor’, ar Cormac, ‘uair tri h-esbada com-méite cutruma tucad ar Eirinn reime-seo .i. Lugh & Conn & Conaire, & Is sí-seo In cethramad esbaid Is mó tucad a n-Eirinn .i. Find mac Cumaill.’ ‘Ocus cat In stiurad nó in tinrum do-beri-si, a m' anum, a Chormaic?’ ar Goll mac Morna, ‘ar Fhiannaib Eirenn anossa?’ ‘Do-berim immorro’, ar Cormac, ‘comus fhiadaig & fhiann-choscair Fhiann Eirenn duit-si, a Guill’, ar Cormac, ‘co festar’, ar se, ‘inn esbaid d' Fhind do bunud, & roga selga do Chlaind Baiscne .i. do chlann-maicne Fhind risin bliadain uait-siu.’ Ro fhaemastur fianna Eirenn sin, ‘ocus ní tiucub-sa re Find’, ar Goll, ‘im rígi fhian-naigechta Eirenn nó co m-bia-som tri bliadna i talmain, & co na raib súil duine dh' feraib Eirenn ris.’ 377. Is annsin do raid Aillbi Gruadbrec re Cormac: ‘Cindus do-genat find-bantracht Find .i. na secht rigna dec so?’ Ocus ro fregair Cormac sin: ‘Do-gentar grianan der-rait deg-daingen do cach mnái fa leith díb cona bantracht re mís & re raithe & re bliadain nó co findtar beo nó marb Fhind rissin, & a lor-daeithin bíd & lenna rissin doib.’ 378. Is annsin tucsat airfitig na Féinne a n-aghaid ar Chormac .i. Daigri mac Moran & Der h-úa Daighri & Senach h-úa Daighre & Suanach mac Senaig & Suanach mac Seinchind sen-scélaidi Find meic Cumaill, & Is sé-sin Is binde ro gab timpan ina laim i n-Eirinn & i nd-Albain, & Cnú Deireoil In t-abac & Blathnait a ben. Ocus fregrais Cormac doib: ‘Bar m-beith i Temraig’, ar In rí, ‘& leth dligid uaim-si daib, & cobeis in tuarustail do-berad Find daib do-bér-sa’, ar Cormac. Ocus tainic Fergus Fínbél fili na Feinne da n-indsaighid, & ba h-ed a lín .i. deich cét d' filedaib & d' aes dána. ‘Prim-ordan Eirenn acum-sa daib’, ar Cormac ‘.i. ó Thuind Chlidna co Tuind Rudraigi’, ocus tainic meidhes-cal Find da indsaigid .i. im Garbchronan taissech na n-gilla mor. ‘Tabair uidh oraind, a rí!’ ar siat. ‘do-berim’, ar Cormac, ‘ó ta Ath lethan Loichi aniar, risa n-abar Ath lethan Luain, co Beind Etair meic Étgaith ind fheindeda sair do t-shorrthan duib.’ 379. Assa h-aithle-sin tangadur anunn a Temraig, & tainic Cormac a Tech Mor Midchuarta, & ro cóirged cach nech ar duthaig a athar & a t-shenathar aici ann, & tucad Goll mac Morna a n-inad ríg-fheindeda ann, & tucad Eithne Ollamada ingen Cathair, ben rig Eirenn, a n-inad rigna, & Aillbe Gruadbrecc ar a láim-side, & Maighinis ingen Geraid Glunduib ar leth-laim Aillbi, & ro coirged Tech mor Midchuarda fan cuma-sin, & ro dáiled lind & ro scailed biad forro iarsin. 380. Is andsin ad-racht Cormac re beind m-blaith m-buabaill ro bói ina laim, & adubairt: ‘Maith, a fhiru Eirenn, da faghad nech acaib a n-es nó a n-indber no a n-all nó a n-abhaind nó a n-dingna nó a n-drobel nó a síd nó a síd-brug fis Fhind duind.’ IS annsin do fregair Bernngal Bóchétach a h-eochar-imlib t-Shleibe Fuait atuaid & flaith-briugaid do ríg Eirenn h-é: ‘IN la thainic atuaid In flaith Find a n-degaid ind fhiada síde In seissir óclach ra bói, & do-rat In sleig neimnig n-aith n-uillind-glais im laim-sea, & muince con, & adubairt rium a marthain accum nó co comraicmis aris a n-aen-inad.’ Ocus Is annsin tuc Berrngal Bóchétach i l-laim Chormaic In t-shleg & In muinci, & tuc Cormac i l-laim Guill meic Morna, & do badur íc a fégad, & adubairt In rí Cormac: ‘Is esbaid mór d' feraib Eirenn In fer isa sleg & isa muince sea.’ 382. Is andsin ro iarfaig Cormac don óclach In rabadur coin ac Find & ac In muintir ro bói ina fharrad. ‘Do badur’, ar in briugaid. ‘Cá coin siut, a Guill?’ ar Cormac. ‘Bran & Sceolaing i l-laim Fhind’, ar Goll. ‘Adhnuall & Fer Uaine i l-láim Oissin. Iarratach & Fostud i l-laim Oscair. Baeth & Buidhe i l-laim Diarmata. Brec & Luath & Lanbind i l-laim Chailti. Conuall & Conrith i l-laim Meic Lugach.’ 383. ‘Ocus caide Fergus Fínbél?’ ar Cormac. ‘Sunna’, bar eissium. ‘In fitir tú ca fhat ó thesta In flaith Find?’ ar Cormac. ‘IS mebair lium’, ar Fergus ‘.i. mí & raithe & bliadain ó thesta sé.’ Ocus adubairt Fergus: Airim Find In fed dia fuil sechtmain ar mís Is bliadain, mithig aníu d' fhiannaib Fháil deiliugud uile d' áen-laim. Raithe ar mís ocus bliadain ó thesta fer ar fiadaig, ó do-chuaid a mudhu In rí Find mac Cumaill Almainí. Mor ind esbaid Meic Lugach in t-óclac ségaind subach, beith gan Oscur luaidis gail 's can Oissin alaind inmain. Mor ind esbaid Diarmait donn dalta na fiann ba forlonn, Find, Cailte, ferrda na fir mor a n-esbaid ré n-airim. Airim. 384. Is annsin adubairt rí Eirenn: ‘is mor ind esbaid-sin tra, uair ní h-é ar menma atá re faghail In t-sheisir-sin Is ferr ro bói a n-Eirinn & a n-Albain: & a Chithruaid’, arsi Cormac, ‘is mor do t-shétaib & d' indmusaib tucustar In flaith Find duit gen co h-indsind tú duind In béo nó In marb Find.’ Ocus fregrais Cithruaig sin: ‘IS béo In flaith Find’, ar Cithruad, ‘& missi do dhenam sceil fair nocho dingen, uair ní ferr-de lé Find fein scel do denam fair.’ Ocus ba for-baeilid cach uile de-sin, uair ro fhetadur cach ni turgaib Cithruad riam co tainic. ‘Cend & forcenn air-sin’, ar Cormac. ‘Ind adhaig déidenach d' fheis na Temrach at-cithfither In flaith Find ac ól;’ ar Cithruad mac Fhir Coecat. Gurub ceist sin ar Imacallaim na Senorach: Ca fat bói Find a Sliab Én abair a Chailti In cheist trén, is cia ro loited sa t-síd má ra bamar-ne a n-im-shním. 385. ‘Ocus ina degaid-sin’, arsi Cailte, ‘bamar issin t-shíd risin caeicis ar mís ro bas ac ól fheissi na Temrach, no cor' gabsamar-ne braigde Túaithe Dé Danann do Dond mac Midhir, & ní mó no chaithdis fianna Eirenn fiallach na trebaire na Túaith Dé Danann ó ssin amach.’ 386. Is í-sin aes & uair ro bói Cailte ac indissin In sceil-sin do Eochaig Leithderg do rig Laigen; & ní cian do badur ann co facadur In n-aen-óclach da n-indsaigid, & léine do th-sroll rig ria chnes, inar maeth-sroill tairsi & brat corcra corrtharach uime, & delg óir issin brut ossa bruinde & claidem ór-duirnd ina laim, & cathbarr óir imma chenn, & Is sé do bói ann .i. Donn mac Midhir, & tuc a chenn a n-ucht Patraic, & tuc comus Túaithe Dé Danann dó, & ro slechtsat uile do Pátraic. Conid ann do chreidset Túath Dé Danann do Patraicc. 387. Conid h-é-sin scel ro indis Cailte do rig Laigen & do Pátraic annsin. Ocus tuc Donn mac Midhir feis dithat na h-áidchi-sin do Pátraic cona muintir, & tar a éis-sin tangadur in sluag uile & Pátraic máraen ríu co Raith Moir Maigi Fea, & ind áidchi-sin do-riachtadur fessa ó rig Muman ar cend naem Pátraic co m-beth ara t-shoiscela, & timnais Patraic ceileabrad do rig Laigen & do maithib a criche uile, & tangadur reompo o dá sin co Lis na Laechraide, risa raiter Caissel na Rig issin tan-so. 388. Is annsin tainic Eogan Leithderg mac Aengusa rí da cóiced Muman, maille re sé cathaib mora uime í coinde noem Pátraic, & ro shlechtsat dó maithi Muman uili, & tucsat a crich & a forba uili dó, & a ferann & a maithius ar comus Pátraic. 389. ‘Screpall soiscéla, a airdrí Muman!’ ar Beneoin mac Aeda do Pátraic. ‘Cá screpall sin, a chleirig?’ ar In rí. ‘Crich & ferann don chleirech’, ar Beneoin. ‘In baile seo a tá & ina fuarusa h-é’, ar rí Muman, ‘do fognum dó co brath & da muintir ina diaid.’ Is and tuc rí Muman Caissil do Patraic mac Alpraind. ‘Cindus do-berar duind sin?’ ar Beineoin. ‘Mar seo’, ar In rí, ‘tiacht don chleirech fein ar Lic na Cét’, bar rí Muman, ‘& In neoch at-chífea do mín Muman ar cach leth do beith aici.’ Ocus tainic Pátraic ar Lic na Cét, & ro eirig In grian ré h-aghaid In chleirig corba t-sholus dó ar cach leth, & amal tuc Pátraic a cois ar In lic ro eirig leigeon & mile do demnaib a bennaib na cloichi amach co n-dechadur i n-aér & a firmamaint ar teiched nóem Patraic, & bennaigis Pátraic In cloich iarsin, & fácais buaid comairli do denam dí & bennachtain urri, & aingel dé cacha tratha nóna ic a tairimthecht, & trosccad do rig Muman naenbur mac fír-fhlatha furri & In n-itgi chuindigfes d' fhágbail dó, & In tres teine béo ara m-bia rath fa deired a n-Eirinn h-i. 390. Is annsin ferais Eogan Leithderg rí Muman faeilte re Cailte, & ferait maithi Muman uili archena. ‘Cret ima tucad Lecc na Cet ar In lic-sea, a m' anam, a Chailti?’ ar rí Muman. ‘ISam mebrach-sa inní dia tá’, ar Cailte, ‘uair ni raibe fis nime riam acainde no cor' t-shuidh Find ar In cloich-seo & co tuc a ordain fa chét ara dét fis, & cora fallsiged nem & talam & creidim In fhir-Día forórda, & do thuidecht-sa d' indsaigid Eirenn, a Tailgind’, ar Cailte, ‘& naim & fíreoin & creidem cros & crabad inti.’ ‘Ocus cia do-rigne dunad & deg-baile andso ar tus?’ ar rí Muman re Cailte. ‘Fiacha Muillethan mac Eogain’, ar Cailte, ‘& ro bói re deich m-bliadna fichet i r-rigi da cóiced Muman, & is leis do-rigned cloch daingen um In m-baili-seo, & ro bói a n-arus ann.’ Ocus adubairt Patraic: IN cloch-so a h-ainm Cloch na Cét sochaide bias uimpi ic ét, bid inad crabaid Is cros h-aithle cach arais fhuaros. Caissil cenn Eirenn uile benn ima teigfea teine, inadh a frith fis nime gan chís do rig reomainde. Bid maith mo chell as tír thuaid a crich Connacht In mor-sluaig do fuígeb-sa glan a lí mo brata co coem-gloní. Mo baili-si a crich Ulad is rem craide bus chuman, bemait-ni, bid maith ar lí triar álaind a n-aen-bali. .i. Patraic & Colum Cille & Brigit. Deich fir deich fichit deich cét iss ed a fhir Is ní breg, iss ed gebus mo chell chain d' abbaib ocus d' fhírenchaib. Gebthar sailm, gebthar creda paitrecha ocus soisscela, gebthar sailm sunna co moch iman carnn a fuil In cloch. IN cloch. 392. ‘Ad-rae buaid & bennachtain, & a m' anum, a naem Patraic’, ar rí Muman, ‘is mór d' fis & d' fhír-eolus ro indesbair duind imaraen.’ 393. Ocus ro badur In sluag uili annsin cor' eirig grian assa circaill teintidhi & cor' lín da soillsi In doman, & do-lodur in sluag reompo assin co Raithin na n-Ingnad siar co Mag Femin, & do t-shuidhestar rí Muman isin darna cind don raith co maithib Muman uime, & suidhis naem Pátraic & Cailte isin chind aile na ratha. 394. Is annsin ro fhiarfaig Eogan Leithderg mac Aengusa rí Muman: ‘Cred ima tucad Raithin na n-Ingnad ar In raithin-seo?’ Ocus adubairt Cailte ic a fregra: 'INgnad turchairthe fuair Find issin tulaig ara chind, in triar fer, ba cáeme a clíu ocus aen-chú eturru. 395. ‘Laithe n-aen’, ar Cailte, ‘da tangamar-ne tri catha na Féine conici In tulaig-sea & at-chonncamar In triur óclach-sin ar ar cind & aen-chú accu, & ní raibi isin domun dath na raibi isin choin, & do bói aidble méite urri seoch na conaib aile, & ro t-shuidhedar na h-óclaig a fiadnaissi Fhind.’ ‘Canus tangabair, a ócu?’ bar Find. ‘Assinn Iruaith moir anoir’, ar iat-som. ‘Cret ima tangabair?’ ar Find. ‘Do denam ar cuir & ar muinterais riut-sa’, bar iat. ‘Cá maith bias duinde’, ar Find, ‘in bar m-beith-si acaind?’ ‘IN triur atamait’, ar siat, ‘atá feidm ar leith ac cach aen-fher acaind.’ ‘Ca feidm-sin?’ ar Find. ‘Dingebat-sa foraire Fhiann Eirenn & Fiann Alban’, ar óclach dib. ‘Cach feidm catha & comlaind ticemus chum na Féine dingebat-sa díb uili sin, & bid uile In a tost’, ar In darna h-óclach. ‘Abair, a óclaig út’, ar Find, ‘cret t' fheidm-si?’ ‘Adeirim’, ar In t-óclach, ‘cach mor doithbir teicemhus chum mo thigerna dingebat h-í, & cach ní do-géntar d' athchuingid fair do-gebthar uaim-si h-é’, ar In t-oclach. ‘Ocus dala na con’, ar In t-óclach, ‘in comfhat bias fiad a n-Eirinn dingebaid sí cach re n-adhaig d' fhiannaib Eirenn, & dingebat fein ind adhaig aile.’ ‘Cret iarrfaid-si orum-sa?’ ar Find, ‘& bar m-beith accum amlaid-sin?’ ‘tri comada duind’, ar iat-som. ‘Crét na comada?’ ar Find. ‘Gan nech do thiachtain dochum ar longpuirt ó thicfa adhaigh tré bithiu do chian na d' fhocus, & gan a becc na a mór do chomraind do thabairt duind tré bithiu, & díghu selga duind ó fhiannaib Eirenn.’ ‘Ocus ar bar cubus rib’, ar Find, ‘cret ima sirenn sib gan nech da bur faicsin ó thic adhaig chucaib?’ ‘Atá cúis & adhbur accaind’, ar siat ‘& na sir ní aili oraind gid fada gairit bemait ar aen-rian. Ocus In triur óclach-so at-chí-si sind’, ar siat, ‘bith in tres fer acaind marb cach tres n-aidchi, & Is uime-sin nach áil lind nech dar faicsin, & bídmaid-ne ic faire In fhir-sin.’ ‘Ocus ba geis d' Fhind marb d' fhaicsin ach muna marbdais airm h-é, & no biad a fhoirithin-sin a com-fhochraib ac Find’, ar Cailte, ‘. .i. tiachtain timchell In raithín-sea.’ Ocus adubairt Cailte: Fa geis d' Fhind beith a cind mairb in neoch nach muirfitis airm, mona thairsed, caem a chlíu a timchell na ratha-sú. 396. Is annsin do-riachtadur mor-sheisir aessa dana co Find do muintir Chithruaid meic Airm meic Fhir Cóecat do chuingid duaisi duaine .i. tri .l. uingi d' ór & tri .l. uingi d' airget do breith co Temraig do Chithruad. ‘Do-gebthar accainde a fhoirithin-sin’, ar Scannal h-ua Liathain .i. óclach grada d' Fhind. ‘Maith, m' anum, a aes dána’, ar na h-óclaig, ‘in ferr lib duais bur n-duaine d' faghbail anocht na a fhagbail amairech?’ ‘IS leor lind amarach’, ar In t-aes dana. Is annsin tangadur In triur óclach sin, & a cú léo, co leapaid In con o Raithin na n-Ingnad amach, & ro scéastar In cú ina fiadnaissi tri .l. uingi d' or & tri .l. uinge d' airget, & tucad don aes dána-sin, & ro imthighedar. 13 ‘IS ann adubairt Find’, ar Cailte: ‘Cindus do-genat tri catha na Féinde gan uisci accu anocht?’ Is ann adubairt óclach díb-sum: ‘Ca mét cornn comaitechta atá ac Find?’ ‘Da chornn déc & tri cét’, ar Cailte, ‘atá ac Find mac Cumaill.’ Da chornn déc ocus tri cét do chornnaib co n-ór ac Find, ind uair d' éirgimis don dáil fa h-adbul a lán do lind. 397. ‘Tabar na cuirnn im laim-si’, ar In t-óclach, ‘& gébé ní do-berar intib-sidhe ibhid-si h-é.’ Ocus ro lín In t-óclach fa thri iat do fhiannaib Eirenn, & ba mesc medarchain iat don tres fecht ro lín iat. 398. ‘INgnad ám’, ar Find, ‘in corugud fleide-seo, & corub Lis na Fleide ainm In lessa a tucad d' Fhind h-í, & corub Lepaid in Chon ainm na leptha, & Is uime thucad Raithin na n-Ingnad ar In raithin-seo’, ar Cailte, ‘& Lis na Fleide ar In lis-sa, & Raith Chind Chon ar In raith-seo aile. Ocus ro badur re bliadain isin Fhéin mar sin.’ 399. Is annsin tainic Eogan Leithderg mac Aengusa meic Nat Fraich reime, & Pátraic maraen ris & Cailte, co Raith Chind Chon a n-deiscert Maigi Feimin, & co Lis In Bantrachta bodes & ro t-shuidh In sluag uile ar In raith, & suidhis Cailte í fiadnaissi Eogain Leithdeirg. ‘Maith, m' anum, a Chailti’, ar Eogan, ‘crét fa tucad Raith Chind Chon ar In raith-sea, & Lis In Bantrachta ar In lis-sa?’ ‘flaith-briugaid cétach ro bói annseo .i. Cellach mac Duib Dét a chom-ainm, & ind uair ro h-airimthea a t-shéoid iss ed do bith lán laech-machaire Maighi Feimin aici. Ni raibe issin domun co cert duine bod mó cuid díbhi na leochaillechta anas, & tangamar-ne’, ar Cailte, ‘deichneabar ar fichit sciath-armach ma ríg-fhéindid Eirenn & Alban ar n-denum selga t-Shleibe Cua duind, & ro t-shuidhemar ar colba chíuil ann, & sul tairnig fóssaic do denam duind tuc fer In tighi ail & aithis ar cach fer fa leith uaind cen mothugud d' Fhind.’ 400. Is annsin do labair fer borb don Fheind .i. Cuindscleo mac Ainscleo, mac rig Bretan anair ris & adubairt: ‘Is mer In scem chind chon do-beir In t-eathach ar fhiannaib Eirenn’, ar se. ‘Tarrais buaid focail fair & n-anma’, ar Find, ‘& léic Cenn Chon air tre bithu.’ ‘Ocus crét fa tucad Raith In Bantrachta ar In raith sea?’ ar rí Muman re Cailti. ‘Is accum-sa atá a fhis gen gub nua in ní dia tá .i. coeca ban n-gressa Is ferr bói a n-Eirinn do thinoil in flaith Find do indsaigid na ratha-so fa comair erraid & étaig do denam d' fhiannaib Eirenn doib, & tucad a cennus-sin uile d' ingin rig Bretan dar' bo chom-ainm Dergoda ban-cheile Oscair meic Oissin, & ro badur issin baili-sea re ré moir do bliadnaib. Conid uatha-sin atá Raith In Bantrachta ar In raith-sea & Raith Chind Chon ann.’ ‘Ocus cret In cairthi com-daingen cloiche ut atá ar lár na ratha tall?’ ar rí Muman. ‘Caindelbra In Bantrachta sin’, ar Cailti, ‘uair ni h-ail leo teine ach fa thrí cacha bliadna .i. na roissed smal na dendgor na detach na teined iat na a n-étaigi. Ocus ro badur isin baile mar sin re treimsi do bliadnaib ac denum lamda & ac córugud étaig na Féine, & bói gairdiugud mor ac in bantracht-sin .i. tri h-ingena rig Í Ceindselaig .i. Findchas & Findruine & Findingen a n-anmanna, & do bói timpan becc accu cona leithrind airgit & cona deilgib óir buidhe, & mná re gur lamnada ro choiteldais leissin céol sirrachtach sidhe ro chandais na tri h-ingena-sin don bantracht.’ 402. ‘Ocus crét In da fert mora so at-chiamait, a Chailti?’ ar in rí. ‘In triar óclach do-rigne a muintirus ic Raithin na n-Ingnad re Find & In cú accu iss iat do marb In da óclach assa fert-sin .i. Donn & Duban, da mac rig Ulad atuaidh.’ ‘Ocus cindus a torcradar, a m' anum, a Cailti.’ ar rí Muman. ‘A m-beith-sium a n-inad ar leith on Feind’, ar Cailte, ‘in triur óclach-sin & a cú a medon eturru, & ó thiced ind adhaig do bith múr tened umpu conach lamad nech a fégad etir. Ocus do badur da mac rig Ulad .i. Donn & Duban, ac foraire Fhiann Eirenn & Fhiann Alban ind áidchi-sin, & tangadur fa thri a timchell na Feine, & In tres fecht tangadar’, ar Cailte, ‘at-conncadur in mur tened, & adubairt Donn mac rig Ulad’: ‘ingnad mar atait In triar óclach & a cú eturru re bliadain andossa, uair do fhógradur gan nech do dul da fégad ó thicfad adhaig.’ Ocus tangadur reompo da n-indsaigid meic ríg Ulad fan cuma-sin, & do-chuadur tresan múr teined anunn, &rangadur tucsat a n-airm re n-ais, & ro badur ac fégad In trír óclach & na con, & In cú romor do bíth cach láe acco ac seilg & ac fiadach nír' bo mó na crannchú bís ic roduine ind uair-sin h-í, & óclach díb-som & claidim áith urnocht ina laim ac comet na con & oclach aile dib & cuach find-airgit aici ré bél na con, & raga cacha lenna ro t-shired cach fer díb, & iss ed ro chuired in cú tar a bel issin cuach. Ocus Is annsin adubairt óclach díb rissin coin: ‘Maith a m' anam, a uassail & a fhíreoin, a fher-meic, mothaig let In brath tucad ón fhlaith ó Fhind fort.’ 403. ‘IS annsin immorro ro chraith In cú a h-erboll, co tainic gaeth doilfi draidechta as, co ro thoitsetar a sceith da n-guaillib & a slegha assa lamaib & a claidme da slessaib, co rabadur issin múr theinead ina fiadnaisi, & ro marbsat na h-óclaig-sin da mac ríg Ulad’, ar Cailte, ‘& ro impó In cú 'ar marbad na fer, & tuc a h-anail fa na corpaib na fer co n-derna min & luaith díb, conna frith fuil na féoil na cnáim dib ar lathair. Ocus Is sé-sin’, arsi Cailte, ‘in da fert ro fiarfaigis dim, & geb é ro oslaiced orro ní fuighbed a bec intib acht mad a lán uire & gainim.’ 404. ‘Ocus nir' indis duind riam’, arsi Eogan Leith-derg rí Muman, ‘scél budh inganta & budh diamra ina sin, a m' anum, a Cailti; & cret In sonn ard ut do tháib in chairthe thall’, ar In rí, ‘isin raith?’ ‘Tuarustul In ban-chuire sin’, ar Cailte, ‘ó Finn cacha bliadna, & Oscur mac Oissin ro fholaig h-é .i. x. fichit uinge d' ór fá thri, & Is ann ro foilged h-é, fa bun In chartha-sin.’ Ocus ro eirgedar In sluag & ro oslaicetar fair, & tucsat In t-ór as, & tucad a trian do ríg Muman & a trian aile do nóem Patraic & do Cailti, & trian dona cleirchib. ‘Ocus mairid In t-ór’, ar Cailte, ‘& ní mairenn In flaith Find na Oscur mac Oissin ro folaig.’ Ocus adubairt Cailte: Mairid aníu Raith Chind Chon gan áille gan imrissin, ocus ní mairenn an rí Find mac Cumaill Almainí. Mairid ann lia na ratha gus' tathaigmis cach tratha, is mairid In t-ór derg dron ocus ní mairenn Oscur. Aidhed Duind Is Dubain dil fuaradur bás a folaig, is bamar-ne 'ga n-iarraid sechtmain ar mís Is bliadain. Findchas Is Finndruine iar fír is Findingen, truag In gnim, ar na h-indberaib co m-blaid tri h-ingena In Cheindselaig. INmain In timpan blaith bec ní chuala cluas a chom-boc, ro choiteldaís, mor In buaid sluaig In domain ré h-aen-uair. Timpan bec ro bói ac na mnaib cona leithrind airgit báin, cona deilgnib oir buidhe cona thétaib findruine. Caeca lepaid astigh thall caeca cornn, caeca fidchell, caeca uinge d' ór derg dron cacha bliadna a tuarustal. Adeirim-si riut reime is fir inní raidim-ne, mor do cach maith urcrade do chaithsim-ne 'sa raith-se. Mairid. 405. ‘Dala In trir óclach-sin, a m' anum, a Chailte’, ar rí Muman assa h-aithli-sin, ‘ind acaib-si do badur nó ind uaib do-chuadur?’ ‘Is acainde ro badur’, ar Cailte, ‘nóco n-dernad bec-buidhne don Fhéin & nónbair do thrib cathaib na Féine ac Raithin na Nónbur ac laech-Machaire Laighen. Ocus rainic nónbur óclach & naenbur gilla In cach aen-baile a n-Eirinn don Fheind d' iarraid da mac ríg Ulad atorcradur re macaib rig na h-Iruaithe anair.’ 406. Dala immorro Find meic Cumaill, rainic reime co Temair Luachra ar scailed na Féinde dó, & ní roibe don Féind ina farrud acht daescur-shluag & gillida fedma na Féinne. 407. Dala na naenbur-sin do-rinde Find d' Fhiannaib Eirenn d' iarraid da mac rig Ulad, tangadur co Temair Luachra ind aen-adhaig d' indsaigid Fhind gan fis a m-bí na a mairb na fer-sin leo, a n-dala-sin conici sin. 408. Dala Patraic immorro & rig Muman, tangadur secha bodes co Beind m-Bain In Retha etir Sliab Claire & Sliab Crot. Ocus ro t-shuidhetar In sluag uile ann, & ro t-shuidh Pátraic & Cailte, & adubairt rí Muman: ‘Crét fa tucad Benn Bán In Retha ar in n-inad so?’ Ocus fregrais Cailte sin: Cid diatá Benn Bán In Retha eter Sliab Claire & Sliab Crot? 409. Feacht n-aen da raibi Find mac Cumaill ar In tulaig-sea at-chonncadur In mnái ara cind issin tulaig, & brat corcra corrtharach uimpe, & delg óir issin brut & lann d' ór buidhe ré h-étan, & ro fhiarfaig Find scela di canas tainic, & fregrais sí dó: ‘Ó Beind Étair meic Étgaith ind fheindida anair.’ ‘Ca com-ainm thúsa, a ingen?’ ar Find. ‘Étain Fholtfhind m'ainm-si’, ar issi ‘.i. ingen Éda Uchtgil a Síd Beinde h-Etair anair.’ ‘Cret 'ma tangais assin conici seo?’ ar Find. ‘d' iarraid comlenga aen-fhir ar Fhiannaib Eirenn’, ar sí. ‘Cindus atá do rith?’ ar Diarmait h-ua Duibne rissin ingen. ‘IS maith mo rith’, ar inn ingen, ‘gid fata gair bias tír nó talam fám chois Is cuma lem beith am rith’, ar inn ingen. Cailte adubairt: Mar thangamar don Beind Bain do-riacht aen-ben inar n-dáil, is do fhuacair ar Fhein Fhind comling aen-fhir gerb' eislind, Ro rithis-sa ria 'arsin gusin n-ard os Badhamair, fa com-luath duind issin chnoc is lim-sa ro bo lan-olcc. IS do rithamar 'ar sin assin chnoc os Badhamair tar uaim tar ochtaib glinde co Dún Danair Dublinde. IS mé fa taísci issin dún nir'bo mé In Cailte gan rún, is do-chuadus díb uile etir coin ocus duine. Ocus do-chuadmar 'ar sin gusin n-ucht ac Beind Étair, cor'ba t-sholus uile In sluag issin t-síd álaind ind-fhuar. Tangamar anunn 'sa síd fuaramar ann midh Is fín, is ro bamar ann 'ar sin fiche aídchi 'na degaid. Bristi mo chride am chli chain is na turcnam dom anmain, ic fechain cach thulcha iar tain ocus na beinde ar marthain. Mar thangamar. ‘Ocus iss é lín tangamar gusin síd annsin’, ar Cailte, ‘xx. c. d' Fiannaib Eirenn 'ma Find mac Cumaill, & ro t-shuidsemar ar colba chiuil In righ-thighi issin t-shíd, & 'arsin do-rinded ar n-umal-fhossaig, ocus ro claeed ar n-gere, & ro scuired ar n-íta. Ocus mar do bamar ann at-connairc In flaith Find In n-ingin mín mong-buidhe os urdreich na n-dabhach, & cuach find-airgit ina laim, & sí ac dáil do chách.’ 410. Is annsin adubairt In flaith Find: ‘Adar lind Is sí-siut inn ingen ro fhocair comrith & comling ar In Féind ó Chathair t-Shleibe Crot aniar co Beind Étair Meic Étgaith In fheindeda.’ ‘Nocho n-í-siut do bói remut etir’, ar Aed Uchtgel rí In t-shida, ‘uair Is sí-sin ben as mailli atá accainde.’ ‘Cia ro bói romainde amlaid?’ ar Find. ‘Bé Man-nair ingen Aingceoil’, ar Áed Uchtgel mac Aengusa meic In Dagda .i. ban-echlach Thuaithe Dé Danann. ‘Ocus Is sí théit a richt In spegdubain & In mil moir, & delbus a richt na cuile h-í féin, & delbaid a richt cacha fír-charat etir fhir & mnai fos, & co léicenn cach a rún ria, & is sí-sin ro bói reomut-sa aníar isin coml-ing retha, & ní h-í in ingen út’, ar Aed, ‘acht ro bói ac ól & ac áibnius os chind na n-dabach issin t-shíd.’ ‘Ocus ca h-ainm In ingen út?’ ar Find. ‘Étain Fholtfhind sin’, ar Aed Uchtgel ‘.i. ingen dam-sa & maccaem Tuaithe Dé Danann uili h-í.’ ‘IS amlaid ata In ingen sin’, ar a h-athair, ‘& lendann aici d' Fhiannaib Eirenn.’ ‘Maith a m' anum’, ar Find, ‘cia accaind In lendan-sin?’ ‘Oscur mac Oissin annsiut’, ar eissium, ‘& Is sí do chuir ind echlaig ar bur cend-si co Cathair t-Shleibe Crot bodes, & tairgid Cairpre Lifechair mac Cormaic In tricha cét Is chom-nessa do Tuathaib Breg & Midhe do thabairt dó Thuaith Dé Danann ina tindscra & ina tur-thochmarc do grés, & a cur fein a meidh & a comthrom d' ór intí & a comthróm d' airgid & a thabairt-sin di.’ ‘Cid um nár' fhaemabhair-si h-í do mac ríg Eirenn tar a éis-sin?’ ar Find. ‘Nir' gabumar’, ar Aed, ‘uair ni raibi cuit menman na aiccenta di ann, & ní dernamar ni a dáil na a caingen 'arsin.’ ‘Maith’, ar Find, ‘ca coma t-shire orainde? Maith a m' anam, a ingen, ca coma iarrái ar mac micc In rig-fheinded .i. ar Oscur?’ Adubairt In ingen: ‘Gan mo léicen tré bithiu nó co tí m' anfalta fein rium.’ ‘Rachaid ám In choma-sin duit-siu’, ar Oscur. ‘Tabair cuir & tenta rind annsin’, ar In ingen. ‘Cá cuir connaigi?’ ar Oscur. ‘Goll mac Morna ó Macaib Morna & Find mac Cumaill ó Fhiannaib Eirenn.’ Ocus tucad na cuir-sin ria , & ro fhóeestar inn ingen & Oscur, & ro bamar-ne re .xx. aidchi ann ina degaid-sin. IS annsin ro fhiarfaig Oscur d' Fhind : ‘cáit a m-ber-sa mo mhnái?’ ‘Co h-Almain lethan-glais Laigen’, ar Find, ‘co cend .uii. m-bliadan, & faghaib-si féin inad ossin amach di.’ 412. ‘Ocus tucad cath buidhnech Beindi h-Etair assa h-aithle sin’, ar Cailte, ‘& ro trom-loited Oscur ann, & ro bensatar ind Fhiand a ciall de, & ro ben Find fos de, & tainic Etain Fholtfhind áidchi ann ar In n-imdaid i farrud Oscuir, & at-chonnairc in delb rigda romor ro bói fair do scuch uaidi, & tainic glaisi & duibe da h-indsaighid, & ro thócaib In ingen a fáidhe fír-thrúaga & a gol n-ard n-accaintech ós aird, & tainic inn ingen ina h-imdaid, & ro moid cno-maidm da craide ina cliab, & fuair bas do chumaid a céile & a cét-muintire amal at-chonnairc h-é, & ro h-indlaiced chuind a sída bodéin h-í, co Síd Beinde h-Étair, & ro cuired fo cláithib talman h-í. Conid Fert Étaine a ainm’, ar Cailte. ‘Ocus ro fácaib tri coin maithe ac Oscur .i. Luath & Indell & Oscur a n-anmanna. Ocus iss é-sin scel ro fiarfaigis dim’, ar Cailte, ‘& Is uime-sin tucad Bend Bán in Retha ar In n-inadh-sa.’ 413. Ocus ro badur ann ind aidchi-sin co tainic la cona lan-shoillsi arnamairech, & ro eirig nóem Patraic & In sluag uile co rangadur co Cuillind & co Callaind a n-Íb Cuanach, & suidhis nóem Patraic ann, conidh Suide Pátraic ainm inn inaid ó sin anall, & suidid rí Muman ar gualainn Pátraic, & suidhis Cailte ina fiadnaissi. 414. Ut dicitur Cuillind a n-Ib Cuanach aniu. 415. Is ann sin ro fhiarfaig Eogan Leithderg mac Aengusa .i. rí Muman do Chailti: ‘Cred 'má tucad Callann & Cuillenn ar in inad-so, & créd 'ma tucad Lighi ind Óic ar In tulaig út & Clad na Feine ar In clad-so atá a timchell ind feraind & na criche?’ Ocus fregrais Cailte In cheist-sin: 416. ‘Laithe n-aen’, arsi Cailte, ‘da raibe Find mac Cumaill ac Raith Chuiri etir Dún n-Delga & muir í cind Trágha Baile & Leapaid na h-Iubraige don darna taeb d' Fhind .i. Raith na h-Ecraide inad In Duib Sainglenn & In Leith Macha don leith eili & Dun Delga ar ar cúl, & ní cían ro bamar ann’, ar Cailte, ‘co faccamar In tricha cairptech issin tráig atuaid’, ar Cailte, ‘cach dirge chucaind, & ro tairrlingetar ann, & ro scuirsetar a n-echraid, & suidis In t-óclach rosc-lethan mor ba sine & ba h-uaisli acco ar gualainn Fhind meic Cumaill, & fiarfaigis In flaith Find scela de.’ ‘Canas tangais, a m' anam, a óclaig, & cia thú féin?’ ar se. ‘Callann mac Fergusa Find missi’, ar In t-óclach, ‘mac ríg Ulad atuaid, & mo derbrathair fein Áed Donn mac Fergusa Find atá accum indarba nach léicend ac Cormac h-u Chuind mé & nach léicenn am duthaig féin. Ocus tanac dot' accallaim-si, a ríg-fhéindid, uair atá ar fial-charadrad araen .i. Meas Mungel, ingen Aengusa rí Ulad, do t-shen-mathair-siu derbtshiur m' athar-sa & mathair Cumaill isseic.’ 417. ‘Mass ed Is ó Ultaib’, ar Oissin, ‘tucamar-ne In mire & in torcdacht ata induind.’ ‘IS uaithib’, ar Find, ‘co deimin. IN a n-Ultaib Is áil let ferann d' fhagbail?’ ar Find. ‘Ní h-ed um’, ar eissium, ‘uair ni dingnem fingal etraind féin.’ ‘Mass ed’, ar Find, ‘rachat-sa amairech romum co h-Eocho Faeburderg mac Find, co ríg da cóiced Muman, & sirfet-sa ferann re h-ed & re h-athaid duit-si air.’ ‘Ocus muna fhaghbur ferann ar ais do-ber-sa cath i cind Traga Baile um it fherann fein do ríg Ulad.’ 418. Is annsin do eirgedur tri catha na Feind, & Callann mac rig Ulad reompo bodes co Cathair t-Shleibe Crot co h-airm a raibe rí Muman, & tainic In rí a comdail Fhind & Fhiann Eirenn, & adubairt: ‘Mo-chen do tiacht, a m' anum, a Fhind’, ar rí Muman, ‘is tairise linde ind fhaeilte-sin.’ ‘Is tairissi ón’, ar In rí, & tangadur issin n-dunad anunn 'arsin, & ro frithailed uile iat, & ro cóirged tech n-óla acu, & tucad Goll mac Morna a leth-laim Fhind, & tucad mac rig Ulad ar In laim aile Fhind. 419. Ocus Is annsin adubairt rí Muman: ‘In faccabair d' feraib Eirenn nó d' feraib In domain uile In tres fer budh ferr delb ina in t-óclach út ar gualaind Fhind meic Cumaill?’ Ocus ro fhiarfaig rí Muman: ‘cia h-é In t-óclach-sin fuil it farrud-sa, a Fhind?’ Ocus ro indis Find a ainm & a sloinded dó, & a thuidecht d' iarraid feraind & fhorba fair-sium. ‘Dar mo breithir am’, ar rí Muman, ‘gid ara aghaid féin do tiucbad duine a chom-maith-siut d' iarraid criche & feraind ro bad chóir a thabairt dó, & tussa a m'anum, a ríg-fhéindid da iarraid Is córaide a thabairt dó. Ocus ac síut da triucha cét uaim-si dó’, ar rí Muman. ‘Ocus in tres triucha cét dam-sa & don Fhéin’, ar Find. Ocus tucad dó-som sin, co rabadur tri .xxx. cét d' ferann aicci. 420. ‘Caít a tabrai dó In ferann-sin?’ ar Find. ‘Breicthír’, risa raiter h-Í Chuanach, ‘& Tulach na Dala’, risa raiter Cuillind issin tan-so. ‘IS borb ulltachda mo muinter-sa’, ar Callann mac Fergusa, ‘& cindus do-genat?’ ‘Comairle accum duit-siu uimi-sin,’ ar rí Muman ‘.i. denat In Fhiann annsiut dúnchlad & daingen umatt ferann.’ Ocus do eirgedar tri catha na Féinde, & do-rigned leo sin re .uii. laithi na sechtmaine, & do-rigned sluag-dorus deabtha fair, & 'arna denam-sin dó, tainic Find & tri catha na Feinne & Callann mac Fergusa, mac ríg Ulad, maraen ríu co Cathair t-Shleibe Crot dorissi. IS annsin adubairt Find: ‘Maith, a m' anum, a rí Muman, in fitir tusa ca toisc aile risa tangamar-ne dot' indsaigid?’ ‘Ní fhetar um’, ar In rí. ‘Do chuingid t' ingine-si .i. Chuillinde, do Challann do mac ríg Ulad.’ ‘Cred a tindscra & a tirochraic?’ ar a h-athair. ‘Tindscra cétach’, ar Find ‘.i. cét do cach crud & do cach díne di, & rach sin ar breithir di’, ‘bar Find, & ra naidmed di-si, & tucad ingen rig Muman do mac rig Ulad ind aídchi-sin’, ar Cailte. Ocus do-chuaid Callann mac ríg Ulad ar cend a muintire bothuaid, & do-riacht a muintir leis d' indsaigid ind feraind-sin tucastar rí Muman dó, & do-rigned dúnad mor leis annseo. 422. Ocus rucastar inn ingen mac suaichnid sainemail dó .i. Fer Óc a ainm, & ro bo therc a n-Eirinn uili nech budh com-maith delb na luth na lamach ris. 423. Ocus do-riachtamar-ne tri catha na Feine d' indsaigid in baile-seo & deich cét ar fichit cét cacha catha díb, & mar do bámar ann inar sessam, at-chonncamar In t-aen-macaem ac cluiche ann ar In faithche, & lia comthrom cloiche ara dernnaind, & do-bered ró n-urchair di co tecmad tarsna deich n-imaire h-í, & do rithed fuithe & do gabad etarbuais ina glaic h-í, & ro bamar uile ica t-shír-fhegad tri catha na Feine. ‘Ní fhaccamar riam’, ar Find, ‘lámach budh fherr ina sin, & cia In maccaem do-ní In lámach, a fhiru?’ ar Find. ‘Mac fhir in baili-sin’, ar cach .i. Fer Óc mac Callainde, mac ríg Ulad. Ní thainic d' Ulltaib riam ó do-chuadur na fir mora maithe do bói díb, adhbur gaisccedaig Is ferr anas In maccaem út. ‘Ní thainic um’, ar cach uile i n-aen-fhecht. ‘Ocus da-ní-sium lamach aile Is doirbe ina sin’, ar cach. ‘Cred eissein?’ ar Find ‘. .i. urlann da t-shleg do chur re talmain, & a druim risin m-baile, & leim re crannaib na sleg tar sluag-dorus In baile co m-bói ar in lic allanall & a t-shlegha ina laim, & lingid leo 'na frithing tar in m-baile amuich co m-bói ar In faithche-seo.’ 424. ‘Ar fír do chubais riut, a Fhir Óic’, ar Find, ‘dena In cles inar fiadnaissi.’ ‘Do-genum’, ar In maccaem. ‘Ocus Is nár lém a dénamh i fiadnaissi Fhiann Eirenn muna thí lem a denum co maith.’ Ocus do-roine In cles a fiadnaissi Fhind & na Feinde mar Is ferr do-rinde riam h-e. 425. Is annsin do-riacht Callann & Cuillenn .i. athair & a mathair in maccáeim, chucca, & ro fhersat fír-cháin faeilte re Find & reim In Fhéinn archena. ‘Maith a m' anum, a meic’, ar siat, ‘déna do chor & do muintirus re Find.’ ‘Do-gén’, ar In maccaem. Do eirig & do-rinde a chor & a muintirus ré Find, & tuc a lám i l-láim Fhind, & tangamar anunn iarsin issin dún, & ro bamar ac ól & ac aibnius and. 426. Is ann adubairt In flaith Find: ‘Cáit a fuil Berrach ingen Chais Chuailgne?’ ‘Sunn, a m' anum, a ríg-feinnid’, ar inn ingen. ‘Tabair In n-armidh chét dot' indsaigid, & tabair a tri lan d' ór inti & a tri lán d' airget, & tabair d' Fhir Óc ina thuarustul.’ Ocus ro roind In maccaem ar tri sin .i. a trian da athair & a trian da mathair & a trian aile d' éicsib & d' ollamnaib & do luchtraid maithiusa Fiann Eirenn. ‘Is eolach do roinded in tuarustul’, ar Find. Ocus do badur ann co tainic lá cona lan-soillsi arnabarach. 427. Annsin do-rigned selg & fiann-choscur ac tri cathaib na Féinne. Cid tra acht cet-guin muice na fhiada do rochtain do neoch d' fhiannaib Eirenn ac Fir Óc ní rainic In la-sin. Ar tiachtain immorro dóib da tigh & ar n-denam na selga, Is and ro gabusdur slaetan trom-galair Fer Óc tré t-shuilib na sochaide & tre fhormat In mor-sluaig, corus-marb gan anmain i cind nómaide h-é. ‘Ocus ro cuired fan talmain ar In tulaig tonn-glais út h-e’, ar Cailte, ‘& In lía lainderda ro bói ina laim ac denam chluiche & ainiusa iss é-siut assa chind h-é’, ar Cailte. 428. ‘Conid uada-sin atá Tulach In Óic ar In tulaig-seo.’ 429. Ocus do bói a mathair bliadain issin baile-sea tar eis a meic, & ticed cach láe d' indsaigid fherta a meic, & ro bói ica cháined rissin m-bliadain-sin, & fuair bás do chumaid a meic la n-aen ann, & tucad issin tulaig-seo ille h-í. 430. ‘Conid uaithe atá In t-ainm .i. Cuillenn.’ .‘Ocus iss é-seo In cethramad inad a n-gabdais Fianna Eirenn a n-étaigi lighda lend-maissecha umpu’, ar Cailte, ‘.i. Temair Breg & Temair Luachra & ind Almain lethanmoir Laigen, & í Cuillind annseo. Ocus Is annseo do-nith In flaith Find tri catha don Fhein cacha bliadna, & Is annseo do-berthea & do toghtha curaid re gaisced a n-inad cacha marbtha d' Fiannaib Eirenn. Ocus Is ann do-berthea na daim imdiscire alltaide & an tuirc thaeb-troma dar n-indsaigid co lar In tighi n-óil & n-aibniusa’, ar Cailte, ‘& rob adba os & fiadmíl Cuillind In la-sin.’ 432. Ocus adubairt Cailte: Cuillenn bá h-adhba fhiadaig ba port rig gusin riagail, bá h-alaind a n-uair chatha cona h-etach il-datha. Cá h-óc da tuc Find In t-ór in rí direcra dímor, ocus ca mét n-aídchi iarsin cor' scar a chorp ré anmain? Ni dernad engnam budh fherr ana a n-derna Conan Cerr, is Conan Mael ar In maig issin cath ac Berramain. Nir' messa In t-engnam aile a cath laechda Lamraige, ina a n-derna-sa bodéin missi Is Diarmait Is Oissein. Nochor' ferr engnum fa gréin ina a n-derna Find bodéin, is lind tainic a tharba do ló catha Ollarba. IS truag a n-derna In rí rán is moch do-chuadur 'na dáil, nach mairenn díb sunn ané achtmad missi ocus Oisséin. Adeirim-si riut reime is fír In ní raidim-ne, is uallach ticdis don beind in sluag-sin ro char Cuillind. ‘Ad-rae buaid & ben-nachtain’, ar Eoghun Lethderg mac Oengusa, ‘& a Cailti, Is truagh In scel-sin ro indisis duinn .i. scél Fir Óig’. 433. Ocus ní cian ro badur ann co faccadur In m-buidhin moir croda comméite da n-indsaigid ina da n-dirma .i. ocht fichit sciath-armach In cach buidhin dib, & ámdabcha da sciathaib donn-chorcra ina timchell, & fidh-nemed do t-shlegaib urarda ré n-guaillib, & gilla dond dighrais degh-alaind In tossach na buidhne, & mind óir ima chenn i comartha rig, & brat corcar-glan iman n-óclach aile fa cenn orro, & cathbarr óir ima chenn. Ocus slechtsat do Patraic & tucsat a cind ina ucht. 434. ‘Cia sib-si, a óca?’ ar Pátraic. ‘Da rig Iarmuman .i. Derg mac Dinertaig meic Maili Dúin missi, & Flann mac Flaind meic Fhailbe In fer aile. Atá fled mor-cháin acaind duit, a rí Muman’, ar na h-óclaig, ‘& Is ferrde lind nóem Pátraic do thabairt duit let d' ól ma fleide, uair maith lind ar crich & ar ferann do bennachad dó, & ar m-béo-maicne & ar marb-maicne do thabairt dó, uair nir' gabsamar-ne cara cleirig aile achtmad seissium.’ ‘Ticid-si romaind’, ar In rí, ‘& ro soissim-ne In bur n-degaid.’ Ocus ro anadur annsin ind aídchi-sin co tainic la cona lan-soillsi arnabarach. Ocus tainic In sluag-sin uile & Pátraic cona muintir co Cathair na Cét bodes ar leth-mullach t-Shleibe Mis. Ocus tangadur da ríg Iarmuman ina n-aghaid, & fersat faeilte re Pátraic & re rig Muman, & tucsat screpall soiscela do naem Pátraic .i. tri fichit uingi d' ór & tri fichit uingi d' airget cach fir dib. 435. Is annsin ro fhiarfaig Eogan Leithderg mac Aengusa meic Nat Fraich rí Muman do Chailti: ‘Ocus cred 'ma tucad Daire in Coccair ar In inad-so? ocus cred 'ma tucad Druim na Mna Mairbe ar In druim-sea? & crét 'ma tucad Raithin na Sénaigechta ar In raithin-seo rind andes?’ Fregrais Cailte sin: ‘is accum-sa atá a fhis’, ar Cailte, ‘cen gub núa In ní dia tá.’ 436. Feacht n-aen da tainic Find mac Cumaill & tri catha na Féinde conici-seo do t-sheilg & d' fhiann-choscur, & ni cían ro bamar ann co faccamur In t-aen-duine dar n-indsaigid, & suidhis ar In tulaig-seo inar farrad, & ben do bói ann, & leine do t-shroll rig re cnes, & brat cimsach corcar-glan uimpi, & delg oir ann, & inar fann clechtach for-órda uimpi cona ucht-chlar ordaigi ann, & mind óir fa cenn. Ocus ní suaill In ní ris fa samlata lind h-í .i. re séol-crand luingi lán-moire os ard-mullach, & rob' uathad accaind nech nar'gab gráin & ecla & uruamain re febus delba na mná & ar a mét. Uair nír' lucht com-aimsire di sinde, uair ba mó issi co mór. Ocus Is sé ro bói ar leth-laim deis Find In tan-sin .i. Goll mac Morna, & tucustar Cailte teist mor ar Goll a fiadnaissi dá coiced Muman annsin: ‘Rob é-sin’, ar Cailte, ‘in lám a n-uachtar, & In tonn báis os borb-buidnib, & In leoman lonn, & In cúiced gaiscedach Is ferr ro bói a n-Eirinn & i nd-Albain i com-ré & í com-aimsir ris féin ar cúl sceith & chlaidim & t-shleighe. Uair rob iat-sin cuicir Is ferr gaisced ro bói a n-aen-aimsir a n-Eirinn .i. Find mac Cumaill & Lugaid Lága & Oscur mac Oissin, & Goll mac Morna, & dar mo breithir’, ar Cailte, ‘ní do bocassach breithre Is mé féin in cóiced.’ 437. Is annsin adubairt Find re Goll secha: ‘In faccais riam ben bud mó ina In ben ut?’ ‘Dar mo breithir ám’, ar Goll, ‘ní fhaca & ní fhaccaid nech aile riam mnái budh mó inás.’ 438. Ocus tuc In ingen a laim leabar-gasta amach assa cóim, & do bídur tri failgi óir uim In dara láim di, & da fhalaig imin laim aile, & ba com-remur re cuing a n-imechtraig cach fail díb. ‘Scela is chóir d' fhiarfaige di’, ar Goll. ‘Cindus ro fétfaide eiseíc’, ar Find, ‘acht mina eirgim-ne inar sessam, & Is cuntabairt da cluine sí sind mar sin fos.’ 439. Is annsin ro éirgedur In sluag uile i n-aen-fhecht ina sesum do comrud & d' imacallaim ria, & ro eirig sí maraen ríu. ‘Suidh it shuide’, ar Find, ‘a ingen, & tabairt' uillind rissin tulaig mád áil let ní do chloistecht duit uainde & ní do thuicsin uait.’ Ocus tuc sí a tóeb rissin tulaig, & ro fhiarfaig In flaith Find scéla di. 440. ‘Maith, m' anam, a ingen, ca tír assa tangais’, ar Find, ‘& cuich tú féin?’ ‘A Tír a n-Ingen aníar mara fuinend grian, ticim, & ingen rig In tíre-sin mé féin.’ ‘Ca h' ainm thusa, a ingen?’ ar Find. ‘Bé Bind ingen Treoin, ingen ríg Thire na n-Ingen missi’, ar sí. ‘Cret ima tucad Tír na n-Ingen ar in tír-sin?’ ar Find. ‘Ní fuil d' fheraib inti’, ar inn ingen, ‘acht m' athair-sea cona tri macaib & .ix. n-ingena & secht fichit ingen ro geined uada, conid airi-sin aderar Tír na n-Ingen rissin tír-sin.’ ‘Ocus cá tír as chom-nessa dóib-sin, a ingen?’ ar Find. ‘Tír na Fer’, ar In ingen. ‘Ocus cia Is ríg inti-sin?’ ar Find. ‘Cétach Crob-derg’, ar issi, ‘& ocht meic fichet do macaib aice, & aen-ingen, & tuccad missi do mac dó .i. Áed Álaind mac Cétaig Chrob-deirg, & fá thri thuccad missi dó, & ro éli-ssa fá thri uada, & Is sí-séo In tres fecht díb.’ ‘Cret tuc eolus In tíre-seo duit?’ ar Find. ‘triur iascaire do gluais gaeth assin tír-seo dar n-indsaigid, & ro indissidar scela In tire-sea duind, & adubradur óclach maith do beith issin tir .i. Find mac Cumaill, & massa thussa In t-óclach-sin’, ar inn ingen, ‘tanac-sa dot' indsaighid dom' beith ar do chomairchi.’ Ocus do benastar a l-lámaind di, & tuc a l-laim i l-laim Fhind. ‘Maith, a m' anam a ingen’, ar Find, ‘tabair do láim i l-laim Guill meic Morna annsin, uair ni córa duit do chor na do chomairchi ré h-aen-óclach a n-Eirinn ina rissin n-óclach-sin.’ Ocus tuc sí a lám i l-laim Guill meic Morna, & do-rigne cor & a comairchi. ris. Ocus Is annsin at-conncadur dam imdiscir allta da n-indsaigid, & araill do chonaib na Feine ina degaid. ‘Léicid 'na aenur don dam’, ar Find, ‘a Fhianna Eirenn, uair ní taeb re seilg ar con do-beram anocht, acht taeb re h-óclach éicin d' Fhiannaib Eirenn, & cait a fuil Find mac Cuain?’ ar Find. ‘Sunna’, ar In t-óclaech. ‘Eirig reomaind dot tigh, & déntar ar frestal & ar frithailem.’ ‘Commáin duind ní do thabairt duid-si’, ar Find mac Cuain, ‘uair atait ocht fichit find-airge accum-sa i les-lergaib na Luachra, & Is dít-sa tarras sin uile, a Fhind.’ Ocus ba do buadaib Find meic Cumaill, cid mor do-berad do neoch nar' máidestar fair riam i l-ló nó a n-áidchi. Is annsin ro eirig Find mac Cuain do fhrithailem Fhind & na Feinde da dúnad bodein. 442. Ocus dala na h-ingine, ro benastar a cathbarr caem cengalta da cind, & ro scailestar a folt find-leabor fír-álaind imma cend .i. ocht fichit dual, & ba h-ingnad lé cach uile mét ind fhuilt 'arna scailed. Ocus Is annsin adubairt Find: ‘A mor-déé adhartha, bid mor In t-ingnad lé Cormac h-úa Cuind lé ríg Eirenn & lé h-Eithne Ollamda ingin Cathair Moir, & lé find-bantracht na Feine .i. Bé Bhind ingen Treoin do fhaicsin!’ 443. Ocus adubairt In flaith Find ria: ‘Maith a ingen’, ar Find, ‘in bec let-su comraind deich cét do thabairt duit?’ Ocus is annsin ro t-shillestar sí ar In n-abhacc .i. Cnú Deireoil, ro bói ac seinm chruite a fiadnaissi Fhind, & ‘cid bec, cid mor do-bera-su’, ar In ingen, ‘do chomraind don fhir bec út atá ac sefnad na cruite it fhiadnaissi ni bec lim-sa urdail ris.’ 444. Is annsin ro chuindig inn ingen digh ar Fhind, & adubairt: ‘Cáit a fuil Saltran Salfhada?’ ‘Sunn, a m' anum, a ríg-fheindid’, ar In gilla. ‘Tuc let dam lán Cuaich Smera Tuill d' uisci ind atha út.’ Ocus iss ed do bíth ól tri nonbur don Fhéind isin chuach-sin, & do-rat leis lán In chuaich-sin, & tuc i l-laim na h-ingine, & ro dóirt In ingen ar a bois n-deis In t-uisci, & at-ibhestar tri bolguma as, & ro thócaib a bos asa h-aithle & ro chraith in t-usici ar In sluag cor' mebaid a n-gáire orro, & ro moid a gaire ar In ingin fein léo. ‘Ar do chubus riut, a m' anam, a ingen’, ar Find, ‘crét tuc ort gan In t-uisci d' ól assin chuach?’ ‘Nir' ibhiusa ní a lestar riam’, ar inn ingen, ‘ach a lestar risa m-biad imdenam oir & airgit.’ ‘Ocus In dechain ro dechusa thorum’, ar Cailte, ‘at-connarc In t-aen-óclach mór dar n-indsaigid, & gér' mor In ingen ro bo mó eissium, & tuighnech futairlli air co ticed tar formnaib a gualann, gan ulcha gan fhessóic fair, & da m-beidis fir In domain uili ar aen-lathair dar linde’, ar Cailti, ‘ní beth díb duine budh áille anás. Ocus brat uaine aen-datha uime, & delg oir issin brut, & lene do t-shroll ríg re chnes, & sciath craebach corcar-derg ara muin, & claidim ór-duirnd ina laim, & sleg neimnech uillend-glas ina laim.’ 445. ‘Ocus Is annsin ro dech(as)tar In sluag uile air, & uathad accaind acht fír-gaiscedaig nar' gab gráin & eacla reime, & ro bói aiccned maith ac Find’, ar Cailte, ‘uair nír' gab ecla reim duine riam h-é a ló ná a n-aídchi. Is annsin ro ráid in flaith Find. ‘Na labrad gilla na óclach acaib, & na gluaissed nech assa inad. Ocus In n-aithnigenn nech acaib síut?’ ar Find. ‘Is aithnig dam-sa’, ar In ingen, ‘iss é-siut In fer ara tanac-sa teiched.’ Ocus as cuma adubairt sin, & ro eirig In ingen & ro t-shuid etir Fhind & Goll mac Morna. Ocus do-riacht In t-óclach’, ar Cailte, ‘dar n-indsaighid, & In ní ro bói a menmain ind óclaig’, ar Cailte, ‘ní raibe a n-aicned duinde eisseíc.’ Ocus mar thainic aird a n-aird re Find & re Goll ro thócaib In laim & tuc sádud sarchlain sleighe ar In ingin, co raibe fat láma laich do crann na sleigi a leith aniar di, & ro gab In t-óclach In t-shleg, & tainic reime tar In sluag amach. ‘At-chithi siut, a fhiru!’ ar Find, ‘& na bith a menma rissin fiannaigecht tre bithu intí nach tibra a ail & a urraind ar siut nóco tor-chair lib h-é.’ 446. 447. ‘IS annsin ro eirgemar-ne’, ar Cailte, ‘tri catha na Féinne a n-aen-uair, conar' fhácad ar In tulaig achtmad triur amain .i. Find & Goll mac Morna & In ben beo-gonta; & gabmáid-ne uile a n-diaid ind óclaig co Raith na Macraide, risa raiter Raith na Caerech issin tan-so, a laech-Machaire Lí thes, & do Corcaig Maigi Ulad siar, áit i r-rabadur Ulaid i l-longport a forbaissi a Cathair na Claenratha dar' marbsatar Cú Rí mac Daire, & do Lathair Luingi sís, áit a m-bidis longa Clainde Dedad, & d' Inber Labarthuinde ré h-Eirinn aníar .i. Labur ingen Miled Espaine ro báided ann, nó ro labair tonn re tír ann, & do Thiprait in Laich Leisc síar ar Tráig Lí meic Oidhremail, & do Rind Chana siar, an bail a tabradais na h-allmuraig a cís chanachuis do Choin Rí mac Dáire cacha bliadna. Ocus tuc a aighed ar in cúan comlethan amach, & ro bamar-ne cethrur óclach i comfhochraib dó’, ar Cailte ‘.i. Diarmait h-úa Duibne & Glas mac Aencherda Berra, & Oscur mac Oissin, & mé féin In cethramad’, ar Cailte. ‘Ocus tucsamar aighed ar na ton-naib amach, & tucu-sa sidhe retha rind-luaith ina degaid, & tucus sréo n-urchair dó’, ar Cailti, ‘co tarla In t-shleg a n-iris a sceith & ina gualaind chlí, & co tarla In sciath ar In tuind sis, & ro frithailiusa in sciath im laim chli, & tuc-som a laim n-deis dochum na sleige da buain as, & tucu-sa sidhe dochum na láma aile, & ro benus a t-shlegh assa láim, & In trath ro fhuabrusa a diubrugud da t-shleig fein do-rala remur na tonn & domain In mara etrum & h-é. Ocus mar do bamar 'gá t-shír-fhegad at-chonncamar In luing lan-moir aniar cach dirge dar n-indsaighid, & dias ic á h-imram, & do-chuaid-sium issin luing inar fiadnaisi, & ní fhetamar-ne cá leth do-chuadur uaind 'arsin’, ar Cailte. 448. ‘Ocus do-riachtamar-ne aniar conici In tulaig-seo, tri catha na Féine, & ro fhiarfaig Find scela dind, & ro indsisiu ar scela ó do-chuadmur noco tangamur aris’, ar Cailte, ‘& ro chuir-semar na h-airm ar lar í fiadnaissi Fhind’, ar Cailte. ‘Maith na h-airm-sin’, ar In ingen ‘.i. In t-shleg dar' bo com-ainm In Torannchlessach & In Donnchraebach In sciath.’ 449. Dala na h-ingine indister ann. ‘Maith a m' anum, a Fhind’, bar inn ingen, ‘dentar m' fhert & m' adhnacul co maith, uair is ar do chomairchi thanac-sa d' indsaigid Eirenn, & ar th' einech fuarus bás.’ Ocus tucustar a failgi don áes dána .i. do Chnú Deireoil & do Blathnait & do Daighre cruitire, & do deilig anam re corp di, & ro cuired fa thalmain h-í annso. ‘Ocus Is uaithe tucad Druim na Mna Mairbe ar In n-druim-seo’, ar Cailte, ‘ocus iss é-sin In scél ro fhiarfaigis dim, a rí Muman’, ar Cailte. 450. ‘Ocus cret 'ma tucaid Daire In Choccair ar In n-daire-seo, a Cailti?’ ar rí Muman. ‘In cethrar at-cualaidis lium ic Raithin na n-Ingnad .i. In triur óclach & In cú ro chocradur ind Fhiann a marbad annso.’ ‘Cá fochaind choccair ro bói acco forro & siat acco féin?’ ‘Nir' thuicsetar ind Fhiann in corugud nó In tinrum tucsat forro, rob é-sin fochaind a cocair .i. longport ar leith acco & múr teined ar lassad umpu, & gan nech da feicail assin múr theined-sin co trath do ló arnamairech. Ocus adubairt Find:’ ‘Ní h-áil lium-sa a marbad etir uair triur Is ferr lámach & luth atá d' feraib In domain iat, & atait tri h-éladhna acco, & nír' choir d' feraib In domain a marbad i l-los a n-eladhan-sin do beith acco .i. fir In domain’, ar Cailte, ‘do beith a n-galur & a n-eslainti, & In tres fer díb-sin do chur lossa ris do beth slemain slan-chrechtach iarsin. Ocus cach ní athchuingither ar In dara fer do geibther uad. Ocus in tres fer’, ar Cailte, ‘esbadha In domain do indissin dó, & a fhaghbail uad gan esbaid. Ocus ro bói dono imarcraid aicce seoch cach nech díb .i. fedan do bói aicci, & fir In domain do choiteldais ris gemad mór a n-galur. Ocus In cú immorro’, ar Cailte, ‘gen co marbmais-ne uili fiad na míl ni biad uresbaid oraind aice-si.’ IS annsin adubairt In flaith Find riu: ‘In fetabair-si cid 'má tucad sib dom accallaim-si?’ ar Find. ‘Ní fetamur’, ar na h-ócláig. ‘Ní tairissi lé fiannaib Eirenn sib-si’, ar Find, ‘forna h-eladhnaib do-nithi accu, & Is áil léo a fhocra dáib-si imthecht imslán & bur tuarustal do tabairt duib.’ ‘Cá h-olcc do-rindsemar’, ar na h-ócláig, ‘ind uair fhócarthar imthecht duind?’ ‘Ní fhetamur’, ar In Fhiann, ‘bur n-olcc, acht abhaissi accaib nach faccamar-ne & nach cualamur do denam do dáinib reomaib riam .i. múr tened umaib cach n-áidchi, & nach áil lib nech da bur faicsin ó thic ind adhaig chucaib, & curthái In múr tened-sin umaib.’ ‘Ocus cid In t-olc duib-si sin do denam duind, a Fhind?’ bar na h-ócláig, ‘uair ní h-oraib-si traiscermid, cach maith do-génam Is lib-si h-í.’ Is annsin adubairt In flaith Find: ‘Glor dáinead so-chinelach sin’, ar se, ‘ar tabairt fhala nó achmusain dam-sa dáib na do neoch d' Fhiannaib Eirenn ni recha do ló na d' áidchi, & ní rob ail lium-sa d' fhiar-faige díb’, ar Find. ‘Da raib a fhis accaind’, ar na h-óclaig, ‘indestar duit-siu h-é.’ ‘Cá h-anmanna atá oraib-si?’ ar Find. ‘Atá Dub orum-sa’, ar In t-óclach do-nith In leighes. ‘Atá Ágh orum-sa’, ar In t-óclach medhónach. ‘Atá Ilar orum-sa’, ar In t-óclach aile. Ocus adubairt Cailte ac tabairt tuaruscbala na fer-sin & na con: Dub ocus Agh Is Ilar inmain triar fá cáem inad, ocus Fermac, maith In cú bidh a medhón eturrú. Longphort ar leith accu amach o longport na Fiann fuilech, connach aithned nech ille in cethrur án oirdnnighe. cethrar tangadur í cein ní ro aithnestar Find féin, 's nír' ro aithin nech don t-shluag in cethrur álaind adh-fhúar. INadh ar leith accu amach o longport na n-Eirennach, conna taidhled nech a tech mina thaidhlid meraig-thech. Múr teined umpu, mo nuar bith 'na uisci cach ré n-uair, connach téiged nech amach co trath éirge arnamairech. Nochur' loited aen-fher riam do muintir Fhind flaith na Fhiann, ní raibe a n-gabad na a n-gub na slanaigfe fos In Dub. Dub. 452. ‘Ocus imthighid da bur tigh’, ar Find, ‘& In comfhat bias duine am degaid-si bíthí-si & In muinterus na fuarabair do-gébthai bodesta.’ ‘Ocus Is uime-sin’, ar Cailte, ‘tucad Daire In Chocair ar In daire-seo do fhiarfaigis dim, a rí.’ 453. ‘Ad-rae buaid & bennacht’, ar Eogan Leith-derg rí Muman re Cailte, ‘is maith d' fhuasclais In dana cheist-sin; & atá In tres ceist acut gan fhuaslucud .i. cret 'ma tucad Raithin na Sénaigechta ar In raithin-seo?’ ar In rí. 454. ‘Laithe n-aen da raibe Find annso ina t-shuidhe & tri catha na Féinde’, ar Cailte, ‘& at-conncamar triar scoloc mael-ruad dar n-indsaighid, & tri coin ruada ina lamaib, & tri slega accu' & neim ara n-armaib & neim ara n-étach & neim ara lámaib & neim ara cossaib & neim ris cach ní risa m-bendais.’ ‘Canas tangabair, a fhiru?’ ar Find, ‘& cuich sibh féin?’ ‘tri meic Uair meic Indaist sind’, ar siat, ‘do Thúaith Dé Danann, & óclach dot muintir-si do marb ar n-athair i cath Túaithe Dé Danann i Sliab h-Én tair, risa n-abur Sliab Aighi meic Iughaine, & tangamar d' iarraid eirice ar n-athar ort-su, a Fhind’, ar siat. ‘Fata co tangabair da h-iarraid’, ar Find. ‘Ní fhetamar’, ar siat, ‘nach iat meic Midhir do chuir In cath-sin nó co tangais-si co feis na Temrach, & co fetadar fir Eirenn conid tusa ro gab braigde Túaithe Dé Danann do macaib Midhir issin cathsin.’ ‘Ocus cá h-óclach dom muintir-si’, ar Find, ‘ara cuirthai-si’, ar Find, ‘marbad bar n-athar?’ ‘Ar Cailti mac Rónain’, ar siat. ‘Dar mo breithir ám’, ar Find, ‘is sé In seissed fer ro bói am fharrud-sa ann, & cá h-anmanna fuil oraib-si?’ ar Find. ‘Ainhgel & Dighbail & Espaid a n-anmanna’, bar iat-som, ‘& cá fregra do-beire-si foraind, a Fhind?’ ‘ní thuc duine reomum-sa éiric án duine do muirfíde a cath, & ní mó do-bér-sa’, ar Find. ‘Do-génam-ne foghail & díberg fort’, ar iat-som. ‘Cá fogail-sin?’ ar Find. ‘Atámaid triur brathar’, ar siat-som, ‘& do-genam foghal ar leith cach fir uaind.’ ‘Do-gén-sa tra’, ar Aincel, ‘in triar no in dias nó In cethrar don Fheind teicemus dam, gebat a cossa & a l-lama uili riu.’ ‘Do-gen-sa dono’, ar Dighbail, ‘ní rech-sa lá uaib gan esbaid chon nó gilla nó óclaig d' Fhiannaib Eirenn.’ ‘Ní rech-sa uaib dono’, ar In tres fer .i. Espaid, ‘gan esbaid droinge nó daime nó choissi nó laime nó leth-tshula oraib.’ ‘Acht muna fhaghbam ní dar cobair orro-sin’, ar Cailte, ‘ní bia duine a m-bethaid a cind bliadna acaind.’ 455. Is annsin adubairt In flaith Find: ‘Maith, a Fhianna Eirenn’, ar se, ‘dentar dúnad & degh-baile accaib anso i fail i tardhadur síut mé, uair ní bíu-sa reompo sechnoin Eirenn & iat-sum am deghaid nocho findam cia uaind bus treissi’. ‘Ocus ro eirgedur ind Fhiann annsin, & do-rinde cach taissech Féine raithin & dúnad uime féin & uma foirind óta foradh-mullach t-Shleibe Mis aníar conice seo’, ar Cailte. ‘Is dóig lind’, ar rí Muman, ‘is uime tucad Raithin na n-Othrus ar na raithinib-seo.’ ‘IS uime’, ar Cailte, ‘uair mí & raithe & bliadain ro ansat annso, & In triar-sin ac denam cach ain-cissi & cacha h-urbada rissin Féin’, ar Cailte. Ocus Is annso do-nithea an othrus na Féine ó na lotuib rissin. 456. Is sí-sin áes & uair do-chuadur tri meic rig na h-Iruaidhe ro bói a comaitecht Fhind da accallaim In lá-sin, & rucsat leo h-é ar fót scrutan gaisse fo leith, & adubradur ris: ‘Maith, a m' anam, a Fhind’, ar siat, ‘in cú atá acainde Is áil lind a tabairt duit-si a timcheall .i. fecht fa thri cacha tratha, & cid sochaide bias ar tí th' uilcc-si do denam nó fhoghla ort nocho ria léo ón trath co cheile acht na raib teine nó arm nó cú a n-aen-tigh ria uair geis di ní dib-sin a n-aen-tigh ria. ‘Ni bia immorro’, ar Find, ‘ní díb-sin a n-aen-tigh ria, & ro sia immorro slán In cú chucaib-si.’ Ocus Is amlaid ro léicthea cacha tratha In chú chuind Find, & a slabrad druimnech derg-óir imma braigit i r-rabadur .l. conchlann d' or forloiscthe, & ticed In cú fecht fa thrí fan cuma-sin a timchell Fhind & do-beread a tengaid fa thri fair. Ocus In drém ba nessa dó andar léo ba dab-hach medha 'arna h-imscagad ro bói ann don boltunud ticed di, & dar leisin n-droing aile ba baladh abhall-guirt chubra In boltunudh ticed di In trath ticed istech cum Find. Ocus do-rindset In triur-sin’, ar Cailte, ‘foghla mora (ar in) Féin rissin m-bliadain-sin, & cach othrus & cach olcc do-nith Ainchél risin Féin re bliadain do chuired Dub mac ríg na h-Iruaithe (a lus) & a leighis rís, comba slán iat arnamairech, & In tí risa n-(dénad) Espaid & Dighbail olcc do-níth Ágh & Ilar a furtacht & a f(orithin).’ 457. ‘IS ann (at-clo)s do Chormac h-úa Cuind’, ar Cailte, ‘na náimdi-sin ic denam uilcc ar Fhind, & Is uathaib-sin’, ar Cailte, ‘atait na sen-fhocail urdraice .i. intí risa m-benad urbaid nó espaid iss ed Is gnath-fhocul ann tarraid Ainhcél tú’, & is gnath-fhocal fós ‘tarraid Dighbail & Espaid tú’, intí risa m-benad dighbail nó espaid. 458. ‘IS annsin’, arsi Cailte, ‘do-rigned tinol & toichestal ac Cormac h-úa Chuind, ac ríg Eirenn. Ocht catha fichet & deich cét ar fichit cét cacha catha conice In tulaig-seo do chungnum lé Find & re Fiannaib Eirenn. Ocus ferais Find faeilte re Cormac & re maithib fer n-Eirenn archena, & ro indis Find in mor-éicin-sin i r-raibe & na Fianna rissin m-bliadain-sin, acht muna beitis tri meic rig na h-Iruaithe ic ár cabair 'na n-agaidh. ‘Cid’, ar Cormac, ‘in lucht ica fuilet na h-eladhna-sin nach fuighbitis do t-shén nó do t-sholad nó d' eladhain ní do-bérad a h-Eirinn iat-som?’ ‘Ocus Is annsin adubairt Cormac rium-sa’, ar Cailte, ‘dul ar cenn tri mac rig na h-Iruaithe. Do-chuadhus & tucus lim iat d' indsaigi Chormaic & Fhind & maithe fer n-Eirenn, & at-chonnairc Cormac iat. ‘Álaind na fir’, arsi Cormac, ‘& maith a n-delb & a tuaruscbail. Ocus maith, a maccu’, ar Cormac, ‘in fuighbed sib sén na solad ro díchuirfed na trí náimde út a h-Eirinn neoch ata ac milled Fhiann Eirenn?’ ‘Da faghmais iat’, ar na h-óclaig, ‘a comfhocus duind ní ris a fuaicérmais doib imthecht, ro dingébmais d' feraib Eirenn iat.’ Ocus cait a fuil Agh mac ríg na h-Iruaithe?’ ar Find. ‘Sunna’, ar in t-óclach. ‘Cáid a fuilet na tri naimhde ut millis Eirinn?’ ‘Ataid i Carnn Daire sunn a cind In longpuirt’, ar Ágh. ‘Ocus cait a fuil Garbchronan & Saltrán Salfhata?’ ar Find. ‘Sund, a ríg-fhéinnid’, ar na gilli. ‘Eirgid ara cend sút & apraid ríu do-ber-sa breth rig Eirenn doib ina n-athair.’ Ocus tangadur na gilli reompo ara cend conici sin, & ro indissidur sin doib, & tangadur-sum d' indsaighid Chormaic & Fhind leis na techtairib-sin, & ro t-shuidhedar In triur-sin ar clad na ratha-sa, & ro bói Cormac ann ocht catha fichet, & ro bamar-ne tri catha na Féine’, ar Cailte. 459. ‘Iss annsin adubairt Cormac:’ ‘Eirig, a Duib meic ríg na h-Iruaithe, & fuacair dóib siut re sén & re solad Éire d' fhagbail.’ Ocus ro eirig Dub & adubairt: ‘Eirgid a nert In t-shéin-seo & in t-sholaid, a tri náimhde tuath-chaecha les-baccacha leis-bréna, leth-tshúilecha leith-cherra, do t-shil uilcc ingnathaig a grian-broghaib ifirn anís & do t-shil Buadnaite ingine Irhuaith .i. ingen ind fhir ro gabustar & ro thidnaic In fir-Dia for-órda & tigerna na n-uile dáine i l-lámaib na n-Íubal n-amirsech. Ocus eirgid ar In sáile serb-domain amach, & gabad cach uaib do claidim i cend-mullach a chéile bar triur brathar. Uair Is leór a fhat atathi ac fogail & ac díbeirg ar In ríg-fheindid forglidhe fír-brethach .i. ar Fhind mac Cumaill. Ocus imthighid dochum bar m-bunad-chineoil athar & mathar & sen-athar .i. grian-bruignib ifirn sís, & co ro loisce teine sib ann!’ 460. Is annsin ro thócaib In cú a láe & tucastar gáith fuithib anís dóib, & tangadur rompo amach ar In muir torthaig taeb-úaine, & do gab cach díb da claidmib a cend araile co fuaradur bas amlaid-sin a triur brathar & co n-eachadur a n-ifirrn. Cailte cecinit: Do-chuadur siat uaind amach ar In muir fa mor-thonnach, cor' marb cach dib a chéile cid ed ba mor conféire. Aincel, Dighbail Is Espaid fuaradur bás anbfhassaig, ro báid muir Is ro loit arm in triar imaincel acgarb. ‘Ocus Is uimin sén-sin tucad Raithin na Senaigechta ar in raithin-seo’, ar Cailte. 462. Is annsin adubairt Flann mac Flaind & Derg mac Dínertaig: ‘is duinde bód chóir In sén-sin d' iar-raid, a m' anam, a Chailti.’ ‘Cá fáth ón?’ ar rí Muman. ‘Ocht triucha cét atá ac cach fhir acaind im dís-seo atámait .i. rigi Iarmuman sin uili, & ind uair as áes & as uair duind ar trebaire do buain tecait tri h-elta don muir aniar chuccaind & guib chnama léo, & anala tened assa m-braigdib, & Is com-fhuar re gaith n-erraig In gaeth tic assa n-eitib, & ind uair Is áil lé cách lam a cend na n-gort teccaid-sim chuccaind’, ar Flann mac Flaind, ‘& iss ed ro soichenn én a n-aghaid cacha déissi don gort accaind, & berait-sium léo a n-aen-fhecht h-é cacha bliadna, & berait In fecht tanisi léo connach fácait ubhall ar abhaill, na cnú ar cúll, na caer ar cáirthend gan breith dóib léo, & in tres fecht tecait, ní fácbhait min-én na oissén ar lár, na baeth-lenum becc, na ní Is tualaing iat do thócbail nach berait léo.’ ‘Ocus cáit assa tecait?’ ar Cailte, ‘nó crét iat féin, nó co lus tíagait?’ ‘Drem acaind ic á ráda’, ar Derg mac Dinertaig, ‘corub a síd-bhrughaib ó Thúaith Dé Danann tecait. Drem aile 'gá ráda Is énlaith a h-ifirrnn iat do dénam uilcc & écora ar feraib Eirenn, & cip é inadh assa teccat’, ar na h-ócláig, ‘ní fuil acainde acht In crich-so & In ferann d' fhácbail dóib, uair ní fhétmaid a fulang ní as sia.’ 463. Is annsin adubairt Cailte re Pátraic: ‘Cáit a fuil tigerna ind eolais & na ríme .i. naem Patraic?’ ‘Fiarfaigi rob ail lem dít.’ ‘Da raib accum-sa a fis’, ar Pátraic, ‘do geba-su, uair minic lium-sa fiarfaige do denam dít-su.’ ‘Cá bliadain a m-bí mí gan éscca’, ar Cailte, ‘& ésscca gan mí, & mí con-geib tri h-ésccsa?’ ‘Bliadain quartill’, ar Patraic, ‘bís eter da míli bliadan .i. mile roimpi & míli 'na deghaid, & In cét-mí bís don bliadain-sin’, ar Pátraic, ‘iss é bís gan ésscca, & In mí Is nessa’, ar Patraic, ‘bith ésscca ann, & ní bí mí aca tre mí fáe & In tres mí’, ar Patraic, ‘gabaid tri h-ésscca fair .i. In cét-ésscca don cét-mí ro áirmemar í tur ar cesta reomaind & In cét-éssca don raithe reomaind In mí cétna gabus, & In trés ésca’, ar Pátraic, ‘éssca callanraid aéoir bunaid In mís-sin h-e’, ar Pátraic. 464. ‘Adráe buaid & bendachtain, a naem Patraic’, ar Cailte, ‘& mo chin tainic a n-geinemain fer n-Eirenn In la tangais da n-indsaigid. Uair ro bói deman a m-bun cach én-fheornin inti reomut, & atá aingel a m-bun cach én-féoirnin aniu inti. Ocus mo chin d' fheraib Eirenn at-chichera tusa, & In drem nach faicfe díb thú, & Is siat t' fherta-su & do mirbuile fhoighenus dóib. Ocus maith m' anum, a Patraic’, ar Cailte, ‘& cuin In bliadain quartill-sin adubartais rim?’ ‘In cét-adhaig aráeir di’, ar Pátraic. ‘Ocus In mí chongbus na tri h-essca’, ar Cailte, ‘cuin tic?’ ‘Ind adhaig amairech adhaig a thossaig’, ar Pátraic, ‘& in lá má n-airther.’ ‘Ocus cuin Is abbaid bar n-guirt, a Deirg meic Dínertaig?’ ar Cailte. ‘Muna thairisit In dám ainceil enlaithe sin iat do-gentar buain amairech acaind’, ar In t-óclach. ‘Cuin t-shailtí In énlaith-sin do thuidecht chuc-caib?’ ar Cailte. ‘Amarach co deimin’, ar Flann mac Flaind. ‘Com-aimser In láe amairech tucustar Dub mac rig na h-Iruaithe séon & solad do thri macaib Uair meic Indaist dar' marbsatar airm iat & dar' báid tonn tuile a triar brathar. Ocus cid dam-sa dono’, ar Cailte, ‘gan sén & gan solad do thabairt amach do Fhlann mac Flaind & do Derg mac Dinertaig, do da rig Iarmuman .i. ar in n-énlaith tic da n-aidhmilled cacha bliadna, ind ainm na Trinoite nar' cumscaiged & nach cumscethar.’ 465. Ocus at-racht reime co moch arnamairech, & maithe na cuiced Muman, & Patraic (ma)raen ríu co formullach t-Shleibe Mis suas. Is annsin (do-)riacht ind enlaith d' indsaigid na n-gort amal ticdís gacha bliadna, & at-chonnairc cach, & ro laighetar ar na gortaib, & adubairt Cailte: 466. ‘Eirgid, a clanna Rúadmaili ingine Rugatail, do t-sil muilleorach ifirrn.’ 467. ‘Aidhmillis crod & b(ia)d & ór & airget In domain & a uile il-maine archena, & ara n-dentar cruinde & cessacht co cuirter a m-bél In muilind-sin h-é co n-dénann min & luaith de.’ 468. ‘Ocus eirgid, a chlann Bolccain meic Nemid’, ar Cailte, ‘is messa atá & bias, & eirgid le nert In t-shéen-seo & In t-sholaid’, ar Cailte, ‘ar In muir toghaide tul-guirm amach, co marba cach araile & a cheile uaib ann, & co n-derna min & luaith díb, & nach fetabair In t-apstal firen fir-brethach indsi Gáeidel .i. naém Patraic mac Alpraind, cenn crabaid & irsi Gaeidel. Ocus imthigid-si ar In sleib fiadnusi, & fácbaid Eirinn dó-sin, uair ní cubhaid duib-si beith re aghaidh-sium inti.’ 469. Is annsin ro eirgedar inn enlaith risin forchanad sin tuc Cailte doib, & tangadar rompo amach ar In muir, & ro marbsatar cach díb a chéile da n-gobaib cnama & da n' análaib teintidi. Corub Carrac na h-Énlaithe ainm na cairrge os ur t-Shleibe Mis ar In muir amaig, & conid sén na n-én dona gortaib ainm In t-shéin-sin ó sin anall. Ocus adubairt Cailte: Sén na n-én dona gortaib. Maith mo thurus, a Deirg déin da bur torachtain a céin, dar' cuiris enlaith amach h-uaib ar muir n-uathmair n-ainbthech. 470. Is annsin ro coisric Patraic In crich & In ferann, conna tainic h-uath na amait na aidhmilled inti o sin amach. Ocus tainic In sluag ínunn issin n-dúnad & Patraic maraen ríu, & ro badur ann co cenn sechtmaine co subach soccair ac ól na fleidhe-sin. Ocus isse é ba rí Connacht In tan-sin .i. Aed mac Muiredaig meic Fhínnachta In tan ro cuired inn énlaith-sin a h-Eirinn. IS and ro bói rí Connacht In tan-sin ac Dún Léoda Loingsig, & fledh mor aicci ann 'gá tóchaithem, & tainic adaig n-aen ann amach re fuined nona ar In faithche fér-glais, & mar do bói co maithib a muintire uime co facaid In n-ingein mín mong-buide ara leth-laim, & ní fhaccaid don t-shluag h-í achtmad in rí a aenur, & ba h-ingnad séol na h-ingine. ‘Canus tangais, a ingen?’ bar rí Connacht. ‘Assin Brug brec-sholus anair’, ar inn ingen. ‘Cret ima tangais?’ ar In rí. ‘Lennan dam thusa.’ ‘Cia darab ingen tú?’ ar In rí, ‘& cia th'ainm?’ ‘Aillenn Ilchrothach missi’, ar In ingen, ‘& ingen do Bodb Derg mac in Dagda.’ ‘IN fedrais, a anam, a Aillenn’, ar In rí, ‘slaetan trom-galair dom gabail-si’, ar In rí, ‘& deocha dian-éca d' faghbail dom athair & dom mathair, & In Tailgenn naem Pátraic dom thath-bheougud-sa, & do naidmm sé aen-ben do beith acum .i. Aiffi Ilchrothach ingen Eoghain Leith-deirg .i. ingen ríg Laigen. Dar mo breithir cena’, ar In rí, ‘ní fhacca-sa ben bud fherr lem do beith acum anai-ssiu, acht muna beth smacht In cleirig orum & ecla Rig nime & tal-man. Ocus maith, m' anum, a ingen’, ar in rí, ‘ind ail let-sa t' faicsin do maithib In choícid?’ ‘Is ail immorro’, ar In ingen, ‘uair ni ben t-shirrachtach t-shidhe mé, acht mad do Thuaith Dé Danann & mo chorp féin umum.’ Ocus ro thaispen In ingen h-í don t-shluag, & ní fhaccadar riam roimpi na degaid ben budh cháime 'nás. ‘Ocus cá breith beire orum-sa, a rí Connacht?’ ar inn ingen. ‘Bérat immorro’, ar in rí, ‘in breth bérus naem Pátraic. Do-bér-sa duit h-í.’ 472. Is annsin adubairt In rí ré mor-seisir da muintir dul ar cenn naem Pátraic do Cathair na Claen-ratha bodes, co mullach t-Shleibe Mis, & do-chuadur rompo co rangadur conici sin, & fuaradur Pátraic ann. 473. Is annsin ro thimain Patraic ceilebrad do da cóiced Muman, & fácais bennacht accu, & tainic roime maraen risna techtaib-sin co rainic co Beind In Bailb, risa raiter Benn Gulban, i Maenmaig. Ocus Is annsin do-riacht Áed mac Muiredaig meic Fhinnachta, rí Connacht, i coinde nóem Pátraic, ó Dún Leóda Loingsig co Beind In Bailb, risa raiter Benn Gulban, & tuc rí Connacht a chenn a n-ucht Pátraic, & ro t-shlecht dó, & tuc comus a chuicid o bic co mór dó. Ocus ro bói In rí ac indissin tuirrthechta na h-ingine do Patraic, & ‘in tussa In ingen tuc grád do ríg Connacht?’ ar Pátraic. ‘Is mé’, ar In ingen. ‘Ocus maith, a m' anum, a ingen’, ar Patraic, ‘is maith do delb & do tuaruscbail, & crét chothaigis sib a rind bur crotha & bur n-delba mar sin?’ ar Pátraic. ‘Cach áen ro bói ac ól fhleide Goibnind acaind’, ar In ingen, ‘ní thic saeth na galur ríu. Ocus maith, a m' anum, a naem-chleirig’, ar In ingen, ‘caide do breith orum-sa & ar rig Connacht?’ ‘Is maith h-í’, ar Pátraic. ‘Ro chindistar In rí do Dia & dam-sa’, ar Patraic, ‘a beith ar aen-mnái chengailti, & ní fhuil acainde dul tar In cinded-sin.’ ‘Ocus missi no’, bar In ingen, ‘crét do-gén bodesta?’ ‘Dul do thigh & do t-shíd’, ar Pátraic, ‘& mád toisce ingen ríg Laigen anai-ssiu do beith-si d' aen-mnái acind fhir da tucais seirc & inmaine ó sin amach. Ocus da tucair-si adhmilled láe nó áidchi ar In ríg no ar In mnái’, ar Patraic, ‘millfet-sa tusa nach fá h-ail let mathair nó lét' athair nó ret buimme nó ret t' aiti t' fheicail.’ Patraic cecinit: A Aillind, a fhial-chorcra a ingen Buidb, ní dechub duit iarmarta táet reomut cot chuirm. Nír' bo eolus sidchaire toidhecht co Beind m-Bailb, nir' bo engach fhir-gadhair rechaid riut In pailm. Bidh cáem ar ar comairchi in ingen do chéin, soisscela Crist cumachtaig dar comét ar péin. Beindechat-sa In cóiced-so om chonn Is om cheill, connach loitet allmuraig co millit fadéin. Na déna duind tabhartha a ingen mín mas, eirig Is beir bennachtain is imthigh fá blas. A Aillind. 474. ‘Ocus ind h-í-sin dáil chinti fuil acut?’ ar In ingen ‘gan mo thabairt-si don rig cen bias In ben út aici?’ ‘Is sí immorro’, ar Pátraic. ‘Cret fuil ann, a naem-chleirig.’ ar In ingen, ‘acht ar fír do breithri riut, damad thusca ben In ríg anú-ssa, mo thabairt-si dó.’ ‘Adeirim a fiadnaissi m' fhírinde’, ar Pátraic, ‘mád tóisci co tiubarthar thusa dó.’ 475. Ocus Is annsin ro chaiestar In ingen co falcmur fír-throm. ‘Is inmain let, a ingen, missi’, ar In rí. ‘Is inmain ám’, ar in ingen. ‘Ní fuil don droing daennachta nech Is annsa lim-sa anai-ssiu’, ol In rí, ‘acht na fétaim techt tar slanaib & tar senad in Tailgind & Dia.’ Ocus at-racht In ingen roimpe dochum a sída 'arsin, noco tabair In scel fuirmed doridhissi furri. 476. Is ann ro badur In sluag & Patraic & Cailte co cenn teora lá & téora áidchi ina degaid-sin ac Beind In Bailb, & tangadur 'arsin rompo co rangadur Fert Fiadmóir ar Machaire in Scáil, risa raiter Mag n-Áe meic Allguba isin tan-so, & ro t-shuidhetar In sluag uile ann, & suidhis Pátraic, conid Suidhi Pátraic ainm In inaid-sin. 477. Is ann ro ferustar rí Connacht faeilte ré Cailte & ro fhiarfaig de: ‘Maith, a m' anum, a Chailti, cret má tucad Fert Fiadmoir ar In n-inad-so, & créd 'ma tucad Cnocc in Chircaill ar In ard-so thiar, & cred fa tucad Cnoc In Chongna ar In cnoc-sa re thaeb?’ 478. Fert Fiadmoir & Cnoc In Chircaill & Cnoc In Chongna. 479. Fregrais Cailte In cheist-sin, doig ro bói a fhís aice in ní dia raibe. ‘INgen mor-grádach maith ro bói ac Find mac Cumaill’, ar Cailte, ‘dar' bo chom-ainn Aí Arduallach ingen Fhind, & ro chuindig Fiadmor mac Airist, rí Alban, anall h-í ar a athair .i. ar Fhind. Ocus adubairt Find damad maith lé féin feis leis ní tibred-sum éra fair. Ocus ro fiarfaiged don ingin-sin, & adubairt na fáefad lé fer leth-amaich d' Eirinn. Ocus Is annsin adubairt Find re ingin:’ ‘In duine do ér tú, a ingen, do-bér-sa thú dó .i. do rig Alban.’ Ocus do bói lendan acin ingin a Fiannaib Eirenn .i. Ailbhi Armderg o Athlis a h-ochlachaib Fheda Gaible anall, & Is annsin adubairt h-Ái Ardual-lach: ‘maith, m' anam, a Ailbhi, cindus do-ni-si frium-sa & Find acom thabairt do ríg Alban?’ Iss ed adubairt Ailbhi: ‘Éirig-si ar comairchi Guill meic Morna & Fhiann Eirenn gan tochmarc foréicne ort.’ Is annsin do t-shnaidm In ingen a comairchi ar tri h-aicmedaib cutruma ro bói issind Feind .i. ar Chlannaib Morna & ar Chlannaib Baiscne & ar Chlannaib Nemnaind, & naidmis ar In Feind uile a comairchi, & faemait In Fhiann. 480. ‘Ocus Is sí aes & uair tainic Fiadmor mac Airist, rí Alban, tri catha mora co Traig Eochailli & a da brathair maraen ris .i. Circull & Congna a n-anmanna. Ocus rainic fis uaithib co Find conici In carnn-sa ar cenn a mná’, ar Cailte, ‘& ro érastur in ingen-sin, & at-bert-som muna tuctha dó h-í cath d' fhogra ar in Féind o ríg Alban, & adubairt nach rachad a h-Eirinn nó co m-bered béo nó marb a mná leis nó cenn Find. Ocus adubairt Find: ‘Eirget triur uaib’, ar Find, co h-Es na n-Én botuaid, risa raiter Es Dara aníu, & dénat foraire & forcomét ar na h-allmurchaib atá ar Tráig alaind Eochaille thuaid.’ ‘Ocus ro fregramar-ne triúr don Fhéin sin’, ar Cailte ‘.i. mé féin & Diarmait ó Dúibhne & Oscur mac Oissin. Ocus amal ro siachtamar-ne co cenn na trága at-chonncamar In triúr fer mor dar n-indsaighid, & ro chomraicemar ar lar na trága ar seisser óclach, & ro fhiarfaigem-ne scela díb’, ar Cailti, ‘& ro indisetar rí Alban do beith ann triur óclach .i. h-é féin & a dá brathair maraen ris .i. Circall & Congna, d' iarraid baegail echta ar in Fein.’ ‘Dar mo breithir ám’, ar Cailti, ‘damad áil lib-si ail nó esbaid ar In Féin do-béradh sib orainde bur n-aghaid, & ro bad olcc le Find sind.’ ‘Ocus damad esbaid sib’, ar rí Alban, ‘cid duinde gan bur n-esbaid air?’ 482. ‘Ocus annsin ro chomraicemar’, ar Cailte, ‘comrac fuilech fobartach fír-neimnech, & ro luathaigit láma lind, & ro bailcit beimenna, & co cruadaigit craidida, & ro tairssit traigthi. Ocus ro bámar-ne ar In comrac ó fhuined nell nóna co tainic maiten arnamairech, co rabadur ar cuirp ina cró-lintib fola, & cid ed tra Is sinde fa trén issin chomrac’, ar Cailte, ‘issin maitin arnamairech, & ro bensumar a tri cind díb-sium. Ocus ro chocrumar comairli do dénam .i. cind In trír do breith lind & tiachtain ar ar n-ais, & ro loccamur In comairli-sin’, ar Cailte, ‘& ro impaimar dochum na loingsi ar In traig, & ro marbsum tri cét óclach díb inar cét-chuindscléo catha, & ro dáilset na tri catha oraind, & ro bamar ac cathugud riu ré h-ed In chaem-laithe cháidchi, & ind uair at-chonncadar-sum a trénfhir do thuitim ro mebaid díb dochum a long & a lú-bárc. Ocus tangamar-ne co créchtach cró-lintech as.’ 483. Ocus Is annsin ro gab eacla In flaith Find ass ar los-ne, & adubairt: ‘Eirgid, a Fhianna’, ar se, ‘a n-degaid In trír óclach do-chuaid úaib’, ‘& In trath do eirgetar In Fhiann’, ar Cailte, ‘ina tri cathaib cengailti, Is annsin do-riachtamar-ne conici in tulaig-sea’, ar Cailte, ‘& do chuirsimar na tri cind ar lár a fiadnaissi Fhind.’ Ocus adubairt láid: In triur do-chuadmur bothuaid in n-dáil catha claidim-ruaid, ro marbamar cét cach fhir, ar In tráig álaind aen-gil. Mé bodéin Is Diarmait donn ocus Oscur aith étrom, ro marbsum tri cét 'sin cath do t-shluagaib na n-allmurach. Tucsamar lind na tri cind nochur'b é In turus trúag-tim, corub díb o sin ille na tri tulcha toghaide. Adeirim-si rit reime is fír In ní raidim-ne, tucus cend Fiadmoir, fir dam isin n-iarnoin ar n-imscar. Ba mor ar m-brig iss ar m-blad mor ar n-einech 's ar n-engnam, ní raibi ac imarcur sciath nach dingébmais inar triar. IN triar. 484. ‘Ocus Is missi ro marb Fiadmor, & Diarmait ro marb Circull, & Oscur ro marb Congna, & tucad na tri cind-sin ar na tri tulchaib-seo, conid uatha atáit na h-anmanna-sin orro, & conid cath Tragha Eothaile ainm In catha-sin isin fhian-naigecht.’ 485. ‘Ad-rae buaid & bennachtain, a Chailti’, ar rí Connacht, ‘& da mád áil let, séoit & maine do-rechad duit.’ ‘Is ferr-de thusa a tairgsin-sin, & ní ricim-si a les iat.’ 486. Is annsin tangadur na sluaig reompo co Breicsliab .i. Sliab Formaile i Connachta, risa raiter Sliab Formaile i Connachtaib isin tan-so, & co Suide Find a mullach In t-shleibe, & mar do t-shuidhidur ann ro moidedur déra co tróm falcmur tar a gruaidib do Chailti ac feicail inn inaid a m-bíth Find mac Cumaill ina t-shuidhe. ‘Ocus créd do-beir cáí ort, a m' anam, a Chailti?’ ar rí Connacht, ‘& In ac feicail In inaid a m-bid Find ina t-shuidhe & Formaile na Fiann?’ ‘Iss ed immorro’, ar Cailte, ‘uair rogha selga na gnath-Fheinde In sliab-so, & Loch na n-Eillted, risa raiter Loch Formaile isin tan-so, & Cluain na Damraide, risa raiter Cell Tulach isin tan-so, & baile sin Conain Máil meic Morna, & Ros na h-Echraide risa raiter inn Airm isin tan-so, bail a m-bídis drong d' a echaib na Feinde, & Dún Saltrain Sálfhata, risa raiter Cell Chaimin ar Succa, & co Moin na Fostada, risa raiter Moin In Tachair Conneda isin tan-so, & co Carraic ind Fhomorach, risa raiter Dún Mor isin tan-so.’ 487. Is annsin ro fhiarfaig rí Connacht do Cailti: ‘Can do Fhind mac Cumaill?’ ‘Do Laignib’, ar Cailte. ‘Cá tuath do Laignib?’ ar In rí. ‘A h-Íb Tairrsig Laigen’, ar Cailte. ‘Ca baile issin tuaith-sin.’ ar In rí. ‘A Glaissi Bulgain’, ar Cailte. Ocus adubairt Cailte: ‘Find mac Cumaill, meic Threduirnn, meic Trenmoir, meic Cairpri Garbsroin, meic Fiachach Fobric, a Glaissi Bulgain de h-Uaib Failge.’ ‘Ocus can da máthair dono?’ ar rí Connacht. ‘Muirnne Munchaem, ingen Taidg meic Nuadat, do Thúaith Dé Danann. Ocus rob é-sin In lam thoirberta sét & maíni & indmusa iarthair thuaiscirt In betha, & rob é-sin in cóiced gaiscedach Is ferr thainic ar cúl sceith & chlaidim, & ba ferr uim thidlucud set & tuarustail ro bói d' feraib In domain, & in tres fer Is ferr thainic a h-inis na n-Gaeidel, & In tí nar' díult re nech riam acht co m-beth cenn ré caithem neich aicci & cossa re h-imthecht, & nar' dech tar a ais riam arna h-aprad nech da m-biath ina degaid ris comad eacla ra biath fair. Ocus ba h-é-seo’, ar Cailte, ‘rogha shelga a gnath-Fhéine In fhir-sin.’ 488. ‘Ocus caide anmanna na gnath-Fheinde?’ ar rí Connacht re Cailte. ‘Ni ansa.’ 489. ‘FIND mac Cumaill In cétna fer dib’, ar Cailte, ‘& Oissin cona ceithri macaib .i. Oscur & Oissind & Échtach & Ulach a n-anmanna, & Raigne Rosclethan mac Find, & Caince Chorccarderg mac Find, & Uillenn Faebur-derg mac Find, & Faelan Feramail mac Find, & Aed Becc mac Find, & Find Mor mac Cubain meic Murchada, rig-fhéindid Fhian Muman, & Find mac Temenain ríg-fhéinnid na n-Deissi Muman, & Find mac Casurla ríg-fhéindid Fiann m-Breg & Midhi, & Find mac Urgna ríg-fhéndid Chinel Chonaill, & Find mac Fogaith, & Find mac Abratruaid, da ríg-feindig Dal n-Araide atuaid, & Find Bán h-úa Bressail, ríg-fhéndid h-Úa Ceinselaig, & Find Fer In Champair, ríg-fhéindid Alban, & Goll Guban & Cas Cuailgne, da ríg-fheindid fhiann Ulad, & tri meic Deghóic .i. Feth & Faeth & Foscud, & tri meic Aencherda Berra .i. Glas & Ger & Guba, & Cailte mac Ronain & a da mac .i. Faelan & Colla, & Goth Gaithe mac Ronain (is sé no bith urchur saeigde roim cach In tan ro thacrad a rith fein dó) & Lergan Luath a Luachair aníar (& Is sé-sin do-beired na h-ellte d' edruth amal do-berid cach nech a ba disli). Diarmait h-úa Duibne d' feraib Muman (arna raibe scís cos, na luas anála, na scís maigi na taighi riam) & Mac Lugach lonn laidir, sóer-maccáem Fhiann Eirenn & Alban, & aidlenn gaiscid na fiannaigechta uile, & Bran Bec o Buadachain .i. rígrechtaire Fhiann Eirenn & Alban, & Scannal h-úa Liathain taíssech maccaem Fiann Eirenn & Alban, & Sciathbrec mac Dathchain saer-fher cluiche Fhiann Eirenn, & Goll mac Morna cona deichnebur ar fichit derbrathar & cona chuic cét dec d' aen-maicne, & tri fir In chair-chi o eochair-imlib t-Shléibe Fuait fonn-scathaig atuaid, & tri cairchi chiuil accu, & iat ica chur a n-ucht a cheile, & ni bith duag na deccair ar nech In tan do chluined In ceol-sin ro chanad In cairche cíuil accu.’ ‘Ocus caide anmanna na n-óclach-sin?’ ar rí Connacht. ‘Luath & Leitmech & Lanlaidir a n-anmanna’, ar Cailte, ‘& don gnath-Fheind iat’, ar Cailte. 490. ‘Conid iat-sin anmann na triath & na tigerna & na fer feraind do bith ac Find, & do freslad & do biathad fá thrí h-é cacha bliadna ina lis féin, & ro chanad In dord fiannachta. Conid h-í-sin, a rí Connacht, In cheist ro fiarfhaigis dím.’ Ocus ro thuit-sium ar In tulaig í roibe a nellaib & í támaib annsin, & ro bói teora lá & teora áidchi annsin gan tuailnges aistir na imthechta a h-aithle a choicle & a chomalta. Is annsin ro gabad longport ac ríg Connacht annsin, & do-rigned fothrucud accu do Cailti. 492. Ocus tar a éis-sin tangadur In sluag reompo co rangadur Clúain na n-Dam, risa raiter Cluain Imdergtha issin tan-sa, & ro gabsat longport ann, & ro bennaig Patraic In baile. Ocus ro fhíarfaig rí Connacht do Chailti: ‘crét 'ma tucad Cluain Dam ár In n-inat-so, & crét 'ma tucad Clúain Imdergtha ar In cluain-seo?’ Ocus ro fhrecrais Cailte sin .i. ‘turchairthe selga fuair Find annso, & tri catha na Féine .i. dam cacha deissi d' Fhiannaib Eirenn & tri daim d' Fhind, & Is aire-sin tucad Cluain Dam ar In n-inad-sin. Ocus Is uime thucad Cluain Imdergtha fair .i. In tan ro badur Clanna Morna ac foghail ar Fhind, nír' rathaigetar In t-inam ro badur ar a cuit & a comraind ina fiadnaissi co tangamar-ne tri catha na Féine cor' gabsamar um inn druim-sea umpu. Ocus adubairt Goll mac Morna:’ ‘is mor in t-imdergad’, ar se, ‘tucsat na fir duind.’ ‘Ocus cá ferr ainm da m-biad ar In n-inad-sa?’ ar Conan Mael mac Morna, ‘ina Cluain Imdergtha?’ ‘Conid de-sin tucad Cluain Imdergtha uirre. Ocus a maith ní dleghmait do cheilt ar Chlaind Morna’, ar Cailte, ‘acht tangadur ina cipe throm trén-laidir trí lar catha na Feinde amach, & ní rainic fuiliugud na fordergud uainde orro, & ro t-shuidemar ac na teintib annsin, & tucad sithel ban-óir chum Find co n-uisci inti, & nighid a gnuis & a láma aisti, & cuirid a ordain fa dét fis, & ro faillsiged fírinde dó, & ro thairrnngair co ticfatais nóim & fireóin andso, & adubairt:’ Rann. Druim os loch bid ceall t-shidach cid port rigrad ar sodain, cadus ar Cluain Imdergtha tiucfa re deired domain. 493. Ocus tangadar rompo na sluaig iarum co Cluain Carpait siar a m-Breichthír, risa raiter Firchuing isin tan-so .i. carpat Pátraic ro moid ann, & ro t-shuid naem Patraic ar In firt fótbaig ar moidm na cuinge, & ní cían ro badur ann co facadur in carpat da n-indsaige, & gilla óc issin charpat, & ba comderg re corcair chaille cechtur a da gruad, ba comglas re bugha cechtar a da roscc, & ba geal cach ball aile ina cholaind, & ba comdub re gual In blai futairlli do bói fair, & tainic da n-indsaigid mar-sin. ‘Ra thoillfed ort, a fhir In charpait’, ar Beineon, ‘foirithin nóem Pátraic?’ ‘Cia siut amlaid?’ ar In gilla óc. ‘Patraic mac Alpraind siut’, ar Beineon, ‘.i. cenn irsi & crabaid fer n-Eirenn.’ Ocus ro eirig In gilla assin charpat, & tuc a chenn a n-ucht Pátraic & adubairt: ‘Ní maith In carpat ré roind’, ar se, ‘& In carpat uile do Pátraic.’ ‘Raith duit gan chomraind & dot mac & dot' úa’, ar Pátraic, ‘& cá léo .i. thusa a maccáim?’ ar Pátraic. ‘Dub mac Muirgissa (meic) (Tomalt)aig misi’, ar se. ‘Is fír um’, ar Beineon, ‘is (rodub.)’ ‘Mo debroth um’, ar Pátraic, ‘bid h-Í Raduib cháidchi (festa dot shíl) & dot shémed tré t' umaloit.’ ‘Mo maicne-si duit-siu eter béo & marb’, ar In gilla. ‘Ac eter’, ar Pátraic‘.i. i cind cét bliadan oníu do béo & do marb dam-sa & do Dia co brath.’ Ocus adubairt Pátraic: Radub caithfid mor do rath sochaide a t-shil o so amach, uada In tres aicme co m-buaid i crich Connacht In mor-shluaig. Da rabat sunn h-aithle áir Clann Raduib co mét conaich, acht adhlaicfer co bráth m-bán am Fhabhur Is am Chruachan. Fácaim-si dóib na n-inadh búaid n-abbad Is buaid filed, buaid tighidhís orro de búaid céille Is buaid comairle. Adeirim-si rib-si de bid fír dam ind fhaistine, ragait a fir or and or iss ed geinfes ó Radub. Radub 494. ‘Ocus Is cet lem’, ar Pátraic, ‘grindiugud cacha dala & cacha caingne risa racha fer do t-shil do dénam dó, acht corub cóir. Uair Is co grind tucais In carpat dam.’ 495. Ocus ní cian ro badur ann co facadur In carpat aile da n-indsaigid, & da ech chutruma chom-méite fáe, & ben chro-derg issin charpat-sin, & brat cro-derg uimpi, & delg óir issin brut, & lann d' ór buidhe re h-étan. Ro thairl-ing assin charpat, & tuc a cenn a n-ucht Pátraic, & ro slecht lb dó. ‘Cia tusa, a ingen?’ ar Patraic. ‘Aiffi Derg, ingen Chonaill Chostadaig, ingen rig Connacht mé’, ar si, ‘& mathus mainech mor-adhbul fuil acum’, ar In ingen, ‘& da chomairli riut-sa thanac cá fer risa fáeiub, uair Is tú aen-duine Is ferr a n-Eirind.’ ‘Ac sin accut’, ar Patraic ‘ar do leth-laim h-é.’ ‘Cia seo amlaid?’ ar In ingen. ‘Dub mac Raduib meic Muirgissa meic Thomaltaig’, ar Pátraic. ‘Ca tindscra ocus ca tirfhocraic fuil aici dam-sa?’ ar In ingen. ‘Ca tindscra chuinghi ar In maccáem?’ ar Patraic. ‘Mo beith d' aen-mnái ac In fhir do-béra mé’, ar in ingen, ‘uair ní h-oirches lem mo léicen dó.’ ‘In fáeme-si siut, a maccáim?’ ar Pátraic. ‘Fáemaim’, ar In maccáem, ‘cach ní adera-su rium do dénum.’ ‘Máss ed, fáe leissin ingin’, ar Pátraic, ‘& corob ria raib do clann & t' aicme, & tabair in comaid út di.’ Ocus ro fháei-sium lé amlaid-sin tre comairli naem Pátraic. ‘ócus gan In ferann bodesta’, bar inn ingen, ‘iss ed Is doilig ann.’ ‘ócus cáit a fuil rí Connacht?’ ar Pátraic. ‘Sunna, a náem-chleirig’, ar In rí. ‘Ferann do thabairt dam don dis-seo’, ar Pátraic, ‘neoch tuc a comairle dam-sa.’ ‘Rachaid um’, ar In rí, ‘in tricha cét Is dual dó féin do fhleisc lama do beith occa araen.’ Ocus ro scarsat ris amlaid-sin. 496. Is annsin tangadur In sluag siar rompo co Bernnaid na Con ind aidchi-sin, & iss é ba rí ar In tír annsin, Tigernach mac Cuind Chumachtaig. Ocus at-chuala In sluag-sin da indsaighe, & ro gab doichell & díbé h-é, & ro fhácaib a thír & a thalmain, & do-chuaid ar theiched ríg Connacht & Patraic. Ocus ro chuala Patraic sin & adubairt: ‘M' itgé-si ré Dia’, ar Pátraic, ‘corub forlamus airechta aile bias foraib tré bithu.’ Ocus ro t-shuidhestar in sluag for da raith ro bói ann, & leth In t-shluaig im cech raith dib. 497. Is annsin ro fhiarfaig rí Connacht do Cailti: ‘crét In da raith-seo ar atámait?’ ‘Da óclach grada d' Fhind mac Cumaill ro badur intib-sin .i. Conall Coscurach & Cobthach Cas, da mac rig Cheinéil Chonaill atuaid .i. da churaid & da chath-milid & da chliath berrnaig chét iat. Ocus ro badur bidbaid bunaid accu-sin a n-Eirinn .i. Clanna Morna, & rob é adhbur a m-bidbanais .i. selg t-Shleibe Gam do-rigned ac Find & ac Fiannaib Eirenn, & Is annsin do-rala Conan Mael mac Morna ar aen-sheilg risna feraib In la-sin .i. mell-galach muintire eissium, & trotach (airecht)a & deabthach laithrech, & nir' t-shir cóir ar duine (riam, & tuc) a mallacht don duine do-berad cóir dó, & tri mallachtain Chonain Mail fuaradar Clann Morna uile bas & aided. Ocus ro duisced dam im-discir alltaide doib annsin, & ro diubraic Conan a t-shleg dó, & ro diubraigedar da mac rig Chineil Chonaill a dá sleig dó, co tarladur ina crois trít, & adubairt Conan:’ ‘Léicid uaib In fiad, a fhiru’, ol se. ‘Ní léicfium’, ol na fir. ‘Ní mó ro marbuir-si h-é’, ar Conan, ‘annu-ssa, & Is mé ro cét-goin h-é.’ ‘Dar ar m-breithir ám’, ar na firu, ‘acht gé ro loitis ní leicfither duit, & do-béram breth Find duit’, ar siat. Ocus ro frecair Conan co h-esccainti sin: ‘Mallacht ar In tí do-ber cóir dam’, ar se, ‘& ní thiber féin do neoch h-í.’ Ocus tócbais Conall In laim, & tuc buille dó do crann na sleighe bói ina láim do Chonan, gur fhacaib com-remur craind na sleige do chnoc & do chomarta fair. Ocus tangadur tiugh na Féinde eturru, & do-rigned etrain eturru mar sin. 498. Cid tra acht fala na achmusan ní thuc Conan de-sin nó co n-deachadur Clann Morna ar foghail & ar dibeirg ar Fhind, & ro badur meic Morna ac marbad a dalta & aessa grada Find, & tangadur, ar Cailte co Forba na Fer, risa raiter Lenna In Baili isin tan-so. 499. Is annsin adubairt Conan re Goll: ‘in fetrais, a ríg-fhéindid, a Guill, builli do chrann t-shleige do thabairt do mac rig Chineil Chonaill dam-sa ac seilg th-Shleibe Gam, & Is áil lem-sa dul da dighail-sin orro anocht.’ ‘Dar ar m-breithir ám’, ar Goll, ‘ní h-é ar cara budh ail lind do thachar riu, uair Is grithugud áil aen-muice leo.’ ‘Rachat-sa ceithri cét óclach da n-indsaigid’, ar Conan. Ocus do eirgedar da mac brathar dó leis, Taman & Tren a n-anmanna, & do-riachtadur na ceithri cét óclach sin d' indsaighid In baile-sea i m-medon láe do ló. ‘Ocus do eirgedur-som ceithri cét aile da n-indsaighi’, ar Cailte, ‘& atorchair Trén & Taman lé da mac rig Cheneil Chonaill fa chétóir. Cid tra acht fer indisti scél na thuillti tuarustail ní thernó assin acht Conan 'na aenur, & iris a sceith imma braigit, & rainic reime conici In n-inad i r-rabadar a braithri.’ 500. ‘Olc In turus-sin, a Chonain’, ar na braithri-so. ‘Ro thuitsemar-ne treomut-sa’, ar siat, ‘& ro thuit-setar da mac ar m-brathar & na ceithri cét fer do-chuaid let.’ ‘Ocus ro cuired na h-ocht cét óclach sin’, ar Cailte, ‘fo thalmain annso, & ro tócbad a lia ossa lighi, & ro scríbadh a n-ainm oghaim ind.’ Ocus adubairt Cailte: Raith Conaill Is Chobthaig Chais atait fan tulaig tonn-glais, atáit ann o sin ille isin Chnuc 'na com-naide. Fertan Ailbi ocus Etain i cind Atha Imeacail, fuaradur bás leor truaige do galur uilc aen-uaire. Mor cath, mor congal, mor tres mor sluag do-rignes d' aimles, as bristi mo chraide am chlí ac faicsin na ratha at-chí. Raith. ‘IS mor In fis & In fír-eolus-sin ra indsis duind, a Chailti’, ar rí Connacht. Topur Patraic. 502. Ocus tangadur In sluag uile reompo, & Pátraic maraen ríu, co Muine na n-Ammaite siar, risa raiter Tipra Pátraic isin tan-so, & do-riacht rí In tíre d' indsaigi Pátraic .i. Conn Cumachtach a chom-ainm. ‘Ocus indis duind cid ima n-abar Muine na n-Ammaite ris-seo’, ar Cailte‘.i. Nonbur ban ro bói ac ammaidecht, & ní léicdis ben na fer uaithib gan mar-bad, & ré ré fichet bliadan doib ic falmugud ind orba & ind feraind amlaid-sin. Ocus adubairt Conn Cumachtach re Pátraic:’ ‘Maith, a m' anam, a naem-chleirig, dingaib dind na h-amaiti & na h-aincisi atá ac milliud In tíri & In tal-man.’ 503. Is annsin adubairt Pátraic: ‘Caide’, ar se, ‘mac na trath?’ ‘Sunna, a naem-chleirig’, ar se. ‘Feg let In fuil uisci i comfhochraib duind.’ ‘Ní fheicim ann h-é’, ar In mac ecalsa. Is annsin tócbais Pátraic In laim, & sáidhis In trostan fa chomair in talman, gur' moidh In loch-topur glainide asin talmain. Ocus ro bennaig Pátraic In t-uisci, & adubairt: IN t-uisci acaind abus ar Patraic gan imarbus, bid ordraic íc cách ule in topur án ainglide. 504. ‘IS cet lium-sa’, ar Pátraic, ‘corab coimde re teora la & re teora aidchi do cach aen ibius ní de, & cach aincis tar a racha a furtacht & a fóirithin dó.’ 505. Ocus ní cian ro badur ann co facadur na náe n-amaiti duba duaibsecha sin da n-indsaighi, & damad gnáth marb a talmain do eirge do-berdais na h-eigmi do-nithi umpu do cach thaib díb. Ocus gabais Pátraic In t-uisci bennaichthi, & crathais arna h-amaidib h-é, & ro theichset uad co rangadur Inis Guil, risa raiter Inis na Scriine, ar Findloch Cera. Conid annsin ro cualadur In gul fa deired uaithib, & ro t-shuidedur In sluag 'arsin ar In firt fótbaig, & adubairt rí Connacht annsin: ‘Is tafann deig-cleirig tucais arna dem-naib, a chleirig’, ar se. 506. Ocus Is annsin adubairt Cailte re Pátraic: ‘In fetrais, a naem-chleirig, soithfir dom riachtain-sea i cath buidnech Beindi h-Etair thair?’ ‘Cá soithfir sin alé?’ ar Pátraic. ‘Mane mac rig Lochlann ro bói sleg neimnech aici, & ní therna duine di riam gan éc nó gan beith ainbech acht co n-gontái di h-é, & ro badur cét laech lan-chalma a comrac rim-sa issin cath’, ar Cailte, ‘& ro badhusa cind comraic riu-som, & ro diubraic Mane mac rig Lochlann misi gan rathugud dam ar lar In chatha, & ní fhetar-sa can assar' diubraiced dam h-í, acht at-chuala a fothrum & a fidhrén na sleige dom indsaigid’, ar Cailte, ‘& ro thócbus in sciath suas do chomét mo chind & mo chuirp, & nír' fhoir sin ní dam-sa, uair tís do-rala In t-shleg im' orcain & im' thairb-fheith mo choissi, co ro fhacaib In t-shleg a neim issin chois, & ní fhetaim-si gan dul d' iarraid furtachta & fhoirithnech.’ ‘Cia h-airm arb' áil let dul?’ ar Patraic. ‘Co h-Aed Minbrecc Essa Ruaid bothuaid’, ar Cailte, ‘& ban-cheile atá aicci .i. Bé Bind ingen Elcmair in Brogha, & Is aicci atá deoch leighis & ícce Túaithe Dé Danann, & Is aicci atá In neoch mairis do fhleid Gaibnenn, & is sí dáilis doib h-í, & do bo gairit m' eolus & mo t-shligi da maired Find mac Cumaill & Oissin & Diarmaid & Oscur.’ Ocus adubairt in láid ann: Eólus dam astír bothuaid. co h-Es Moduirnn In mor-sluaig, do leighis mo choissi de comad faidi-te m' uidhe. IS missi Cailti craide aen-mac Eithne Míngile, is mor-sluag tucus a n-glas rob aithnid dam óclachus. Uch gan Oissin Is gan Fhind is gan Diarmait mebair lim, is gan Oscur miadach mas comad gairdi-te m' eolas. Eolus. 507. ‘Ocus cáid a fuil Cas Corach mac Cáincinde?’ ar Cailte. ‘Sunn, a m' anum’, ar Cas Corach. ‘Eirig & tócaib do thimpan ort co n-dernum imthecht.’ Ocus ro eirgetar, & ro gabad pater umpu, & adubairt Pátraic re Cailte: ‘Atá dal fer n-Eirenn i cind bliadna co Temraig, & tar-sa ann inar comdáil-ne & h-í comdail fer n-Eirenn co n-innisi tú ní dot mod-gnimradaib gaiscid fein & do gnimradaib Find meic Cumaill & Fian Érenn. Ocus faemais Cailte sin & adubairt:’ ‘Cach ní aderussa rium do-gen-sa h-é’, ar Cailte. ‘Cubaid duit-siu’, ar Pátraic, ‘a rád-sin, uair Is inmuin grádach lem-sa thú.’ Ocus timnais Cailte ceilebrad do Pátraic & do ríg Connacht annsin & don t-shluag uili, & do-lodur rompo co Síd Droma Nemed, risa raiter Síd Duma issin tan-sa, i l-Luighnib Connacht. Ocus mar rángadur co faichthe In t-shída & at-conncadur In t-aen-maccam, & brat uaine uimme, & delg óir ann, & mind óir uass a chind, & ba ceol bind In ní ro chanad, & tainic Cas Corach mac Cáincinde & tairbiris teora póc dó. ‘Caide adhbur bur caradraid, uair nirb' aichnidh duind anallana h-é?’ bar Cailte. ‘Atá adhbur acaind’, bar In maccaem, ‘inann mathair duind araen.’ ‘Ocus cá h-ainm thussa, a maccáim?’ ar Cailte. ‘Fer Maissi mac Eogabail m' ainm-si’, ar In maccaem. ‘Dar lind ní forainm duit’, ar Cailte, ‘uait Is leor do mais-sige.’ ‘Ocus ticid issin síd anunn’, ar In maccáem. ‘Ní rechur’, ar Cailte, ‘nach tucthar a aithfir fort-su nó co cetaigi do lucht In t-shída.’ Ocus tainic in maccaem anunn, & ráidis do Fhergus Fholt-find mac In Daghda sin. ‘Eirig-siu ara cenn’, ar siat, ‘& tuc let isin síd iat, uair ní chualamar i com-ré ris mac óclaig bod fherr inás Cailte.’ 14 ‘Ocus tucad issin síd iat, & ro freslad co maith do cach ní is ferr do bói accu iat, & ro badur re h-ed na h-aidhchi-sin ann.’ ‘Ocus a maith, a m' anam, a Chailti’, ar Fergus mac In Dagda, ‘ata dornn-chor claidim accum, & Is ail lem a chorugud duit-siu, uair ro opsat Túath Dé Danann a chorugud.’ ‘Tabar am laim-si h-é,’ ar Cailte, & tucad In claidim dó, & ro bói re h-ed in choem-laithe cháidchi 'cá chorugud, & tairnic dó a n-deired in láe h-é, & tuc In claidem i l-laim Fergusa 'arna dénum. 508. ‘Ocus In fitir tusa, a m' anam, a Chailti, adhbur bunaid lesaigthi In claidim-sin acainde?’ ar Fergus. ‘Ní fetar um’, ar Cailte. ‘Óclach atá a m-bidbanus re Túaith Dé Danann re fada d' aimsir .i. Garb mac Tairb rí Lochlann atuaid, & Eolus & a brathair, & teccaid cach tres bliadain, & coblach mor léo dar n-indsaighid, & Is amlaid thecaid & ban-gaisccedach accu .i. Bé Dreccain ingen Iruaith a h-ainm, & ní bi diamair dí a síd do t-shidaib Túaithe Dé Danann, & ben doilbthi dráidechta ro oil h-í, & Is aire-sin ná bi a síd do sídaib Túaithe Dé Danann ní nach roich lé do breith eistib-sin do t-shétaib & do máinib & do indmusaib léna h-eolus, co tabair-sí sluag & sochaide co lár cacha sída do t-shidaib Túaithe Dé Danann da n-argain & da n-inrad. Ocus ac-seo sleg it laim’, ar se, ‘& déna a indsma fa comair na ban-gaiscedaigi-sin.’ Ocus do-rat In t-shleg ina láim, & do indsma Cailte h-í. ‘Ocus acseo’, ar se, ‘fagha fogablach it laim, & déna a indsma fa chomair In tres fer dib-sin.’ Ocus tuc In crann ina laim, & ro moidh ina h-indsma, & tucad secht craind dó, & ro moidhset 'na n-indsma, & In t-ochtmad crann tucad 'na laim ro indsmustar co trebair daingen h-é. ‘Ocus mo-genur’, ar-se Fergus, ‘do gebad carait do gébad do laim In triur fa n-dernad comair na h-airm-sin do tuitim léo.’ ‘Ocus ca h-anmanna na h-airm-seo?’ ar Cailte. ‘Cró Cosccur ainm in chlaidim’, ar Fergus, ‘& Ben Bodbda ainm na sleige, & Deogh Bais ainm ind fhagha.’ ‘Ro bói a n-dán dam-sa’, ar Cailte, ‘echt do denam damad buidech fir Eirenn & Alban & Túath Dé Danann, & ní derna-sa as m' óici sin, & cá fis nach aníu atá a n-dán dam-sa sin do denam?’ 509. ‘Cia thoitis don chlaidim?’ ar Cas Corach mac Cáincinde. ‘In ban-gaiscidach’, ar Fergus. ‘Cia thoitis don fhagha?’ ar Fer Maissi mac Eogabail. ‘leith-rí In domain, nó leith-rí Lochlann, nó leith-ri Eirenn’, ar Fergus mac In Dagda. ‘Ocus cia toites do t-shleig?’ ar Cailte. ‘Garb mac Tairb, rí Lochlann. Atá a tairrngaire ic Túaith Dé Danann do thoitim di’, ar Fergus. ‘ócus leic im laim-sea In t-shleg’, ar Cailte. 510. Ocus ro badur ann mar sin re teora lá & re teora áidche ina degaid-sin, & ro thimnadar ceilebrad do lucht In t-shida, & tucsat léo na h-airm-sin, & tainic Fer Maissi mac Eogabail léo, .i. dalta Fergusa, & tangadur rompo co h-Es na n-Én, risa raiter Es Dara issin tan-sa, & do Droichet na Non-bor, risi raiter Droichet Martra isin tan-sa, & do Druim Derg na Feinde bothuaid, risa raiter Druim Cliab issin tan-sa, & tar Ath Daim Glais, & do Chailli In Chos-numa, risa raiter Cell m-Buadnatan, & do Lighi In Fheindida, In bail ar' marb In mucc doilfi dráidechta Diarmait h-úa Duibne, & i Mag Céitne Meic Allguba bothuaid, In bail i tabhartha a cáin do fhine Fomorach ó feraib Eirenn .i. ó Thuathaib Dé Danann, & do Choisceim Essa Ruaid anuas, & d' Ard na Macraide bail a n-dendais macraid Túaithe Dé Danann a n-immain. Badar a n-dorus In t-shída .i. Aed Essa Ruaid & Ilbrec Essa Ruaid. Ocus ro ferad faeilti gan meing, gan mebail re Cailte accu. ‘Is tairissi lind ind fhaeilti-sin’, ar Cailte. Ocus Is annsin tainic Bé Bhind ingen Elccmair In Broga amach cona tri .l. find-ban uimpi, & ro t-shuidh ar firt fótbaig, & tairbiris teora póc co dil & co dichra do cechtar de dib .i. do Chas Chorach mac Cáincinde & do Fhir Maissi mac Eoghabail, & ro fersat lucht In t-shída faeilti re Cailti & riu-sum. Ocus adubradur: ‘Olcc In caradrad duib In bail a cluinfed sib mor-éicen orainde gan tuidecht dár fóirithin.’ ‘Ní re h-engnam ro h-ailed mé féin’, ar Cas Corach mac Cáincinde, ‘acht ind uair bud chóir nó budh ail duib-si m' eladhu do dénam duib do-genaind h-í.’ ‘Ní ré gaisced atámaid anallana etir’, ar Fer Maissi mac Eogabail, ‘ocus do-génam cungnum lib-si ind uair ricfaidthi a les.’ Ocus Is annsin ro indis Cailte a thoisc & a thurus do lucht In t-shídha. ‘Do-gentar do leighis acainde co maith’, ar siat. Ocus tangadur anunn issin síd 'arsin, & ra badur ann re téora lá & re teora áidchi ac ól & ac aibnius. 512. Ocus In fer thainic co dorus In t-shída adubairt co raibe in cuan lan do longaib & do lú-barccaib amuich, & co tangadur sluagh mor-adhbul ar In tráig suas. Ocus Is gan áirim sin, adubairt Cailte: IS é lín tainic ille míle long co h-esmaire, tangadar co cenn trachta seirrgind ocus sith-barcca. 513. ‘Maith, m' anum, a ríg-fhéindid, a Chailti’, ar siat, ‘cid as chóir duind do dénam?’ ‘Comha t-shída as chóir duib d' iarraid orro’, ar Cailte, ‘nóco n-dernad Túath Dé Danann tinol & toichestal.’ Ocus do-rónad mar-sin. Ocus ro thinoladur Túath Dé Danann co rabadur da cath déc ar faichthe In t-shida 'arnamairech. Ocus do-riachtadur techta ón loingis da n-indsaighi, & adubradur: ‘Tabrad Túath Dé Danann braigde duind’, ar siat re feraib Eirenn. ‘Ocus cindus do-gentar sút, a Chailti?’ ar lucht In t-shida & ar maithi Tuaithe Dé Danann. ‘Denam in da chath déc so atámait co cenn na trága da fechain’, ar Cailte. Ocus tangadur rompo marsin In da cath déc sin, & adubairt Cailte: ‘In fuil carpat cucht-glinde ac nech accaib?’ ar Cailte. ‘Atá accum-sa’, ar Midhir Mongbuide mac In Daghda. Ocus tucad chucu h-é, & do-chuaid Cailte issin carpat, & tucad in t-shleg dó .i. Ben Bodba, & do chóirgetar na h-allmuraig ámdabhach do sciathaib ina timchell, & Is annsin tuc-sam a glun clé rissin carpat & tuc a chorr-mér gais-cid i suainem na sleighe, & do-rat urchor do ríg Lochlann, co tarrla In t-shleg co dírech chuice, cor' daer-briss a druim ar dó ann, & ro thoit In rí ar lár a t-shluaig, & ro scarasdur anum re corp dó mar sin. Ocus adubairt Cailte: IN Garb ro marbad ar tus a mesc a t-shluáig 'na remtus, ro marb Cailte cona neim d' urchuir aindisc rop engbaid. 514. Ocus ro thócbadur a muinter léo h-é ina luing 'arsin, & adubradur In sluag: ‘as mor In gnim do-rinde In duine’, ar siat, ‘.i. In nech as ferr do bói ar In domun do marbad d' aen-urchor.’ Conid Traig In Gairb ainm na trága da éis. 515. Is annsin adubairt In ban-gaiscidach rissin sluag: ‘Eirgid-si In bur longaib’, ar si, ‘& biat-sa re h-aghaid Túaithe Dé Danann. Ocus Is annsin ro fhiarfaig Cas Corach mac Caincinde do Thúaith Dé Danann:’ ‘In fuil sciath catat com-daingen acaib dam-sa?’ ar se. ‘Atá accum-sa’, ar se Donn mac Midhir. ‘Tabhair dam-sa am' laim h-é’, ar Cas Corach. Ocus tucad in sciath dó-sum, & ro gabusdar h-é, & tuc In claidim ina laim leis, & tainic reime mara raibi In ban-gaiscedach ac foraire & ac forcoimet a loingsi. ‘Maith, a m' anum, a maccaim’, ar sí ‘crét tú féin?’ ‘Do comrac riut-sa thanac’, ar se. ‘Gusaníu riam’, ar In ban-gaiscedach, ‘nir' comrac duine nó deissi missi’, ar sí, ‘& ba minci lem m' ecla ar cath croda cutruma; & tusa, a maccáim, Is becht nach fuarais inadh issin doman in trath tangais do comrac rium-sa.’ Ocus Is annsin ro chomraicetar co fuilech fobartach fír-gnimach indus co tuc cechtar díb .xxx. crecht n-ághmur n-in-othrais ar a cheile. Ocus táinic maccaem ina timchell co tric & co tindisnach ic á h-airlech, & tarraid béim baegail tar bile In sceith furri, cor' ben a cenn di, & tuc leis h-é d' indsaighi Túaithe Dé Danann. Ocus adubairt Cailte: Rann. Ro marb Cas Corach na cét in n-ingin, ní h-imarbrég, ro fhagaib h-í ar In tráig is cubur ina comdáil. 516. Ocus adubradar sluag Lochland: ‘Is mor In gnim do-rinde in maccaem’, ar siat, ‘.i. In trén ro bói acaind, & ro dingbad cach éicen dind, do marbad inar fiadnaissi.’ 517. Ocus Is annsin ro rígsat In loinges-sin Eolus derbrathair In rig, & tucsatar ardrigi dó, & tangadur a tír do fhogra catha ar Túaith Dé Danann. ‘do-bérum In cath’, arsi Túath Dé Danann, ‘uair Is ussa 'sa chach lind cath do thabairt dóib.’ 518. Ocus Is annsin ad-racht Fer Maisi mac Eogabail mochtrath do ló resiu do éirig nech don t-shluag, & ro gab In fhagha fogablach ina láim, & Is uime adertha ‘fagha fogablach’ ris .i. cóic gabla no bith ar cach táeb de, & corrana ar cach taeb díb-sin co tescfad cach corran díb finda a n-aghaid In t-shrotha. ‘Ocus a mo déé’, ar In maccáem, ‘ca delb duine Eolus?’ ‘Óclach is cruthaige & Is ferr delb d' feraib In domain’, ar In fer ro bói ina fharradh. ‘Na h-eirig a n-imcian úaim etir’, ar In maccaem, ‘acht bí ac munad eolais dam.’ 519. Ocus Is annsin ro gabusdur Eolus a chath-erred comraic & comlaind uime, & ro gab a arm-gaiscced ina laim, & tainic ar sceimel-bord na luinge amach. ‘Ac siut, a maccáem’, ar se, ‘in fer 'gá rabais d' iarraid orum do munad duit, & In mind óir fá cenn, & In sciath cro-derg fair, & In t-étach engach uaine uime. Ocus Is annsin tuc-som a chos re tacca na talman, & tuc a mér a súainim ind fhagha, & tuc urchur dó co tarla a m-bili in sceith co ráinic trít & cor' daer-bris a druim ar dó ann, & cor' chuir a chraide ina dub-lia fhola tar a bél amach, & cor' gab rind ind fhagha bord na luinge trithi. Ocus adubairt Cailte:’ Rann. Ro thoit lé mac na maissi Eolus ba lán-chaem taissi, cor' fhacaib h-é ar In tuind i l-leapaid ind-uair étruim. IS é-sin scél na trága cip é no beth 'gá ráda, esbaid In t-shluaig táinic thuaid a Lochlaind co méit mor-uaill. 520. Ocus dala In t-shluaig assa h-aithli-sin, ó 'tchonncadur in triur-sin do thuitim, adubradur nach tibhradais cath do Thúaith Dé Danann, & ro imthigedar da tír féin. Ocus adubairt Cailte: Is faeilid lucht In t-shída dar lind ní conair chissa, ar tiachtain dóib 'sa cath cas gan esbaid, gan imurbas. Ocus ro h-urdraiced fó Eirinn In triur-sin do thoitim, & ba h-amra le Túaith Dé Danann & lé feraib Eirenn uili In gnim-sin .i. In drem ticed cach sechtmad bliadain da n-argain & da n-indrad a toitim leissin triur-sin. 522. ‘Ocus caid a fuil Eogan fáid?’ ar Cailte. ‘Sunna’, ar Eogan. ‘Faghaib a fhis & a fhir-eolus dam-sa mo t-shaegal, uair is crot-ball senórach mé & deired aissi dam.’ Cailte cecinit: Abbair rium, a Eogain fáid taccair re Cailte don raith, cid atá dom t-shaegul cert cá fat biu-ssa ar toirimthecht? Eogan cecinit. Secht m-bliadna déc ón ló aníu duit, a Chailti co cáem-chlú, co taethais ic Lind Temrach cid doccair leis-sin teglach. 523. ‘Ad-rae buaid & bennacht, a Eogain’, ar Cailte: ‘is inunn in fhaistine-sin & In fhaistine do-rinde mo thriath & mo thigerna & m' oide cáem carthanach dam-sa .i. Find.’ ‘Ca saegal’, ar siat, ‘adeir Eógan fáid do beith accut?’ ‘Secht m-bliadna déc’, ar Cailte. ‘Bid fír sin’, ar siat, ‘uair ní dubairt-sium saegal do beith riam ac nech nach ticfad dó-sin, & do bói ic á indissin re mor do bliadnaib In triur út do thoitim lib-si dona h-armaib-sin.’ Ocus adubairt Cailte: Rann Adeirim-si rib roime bid fír dam ind fhaistine, is ní cheiliub ar In sluag a canaim re h-Eogan rúad. 524. ‘Ocus maith ám, a lucht In t-shida! In toisc risa tanac-sa da bur n-indsaigi: dentar mo leighis & mo lessugud bodesta’, ar Cailte, ‘& tucus lóg mo leighis duib, & In socur Is mó do-rigned duib riam is misi do-rigne duib h-é.’ ‘Is fír am a dénam duit’, ar siat, ‘& do-gentar linde sódh crotha duit’, ar siat, ‘co rabais fa luth & fá lán-choibled, & sóer-macanacht Túaithe Dé Danann duit leis-sin.’ ‘Truag dono sin’, ar Cailte, ‘& missi do gabail deilbe druidechta umum. Ní géb acht In delb tuc mo Déntaid & mo Dúilem & In fír-Dia for-orda dam, & iris chreidme & crabaid in Táilgind In tí tarrus a n-Eirinn.’ Ocus adubradur Túath Dé Danann: ‘Guth fír-laich & fír-gaiscid sin!’ ar siat, ‘& Is maith in ní ráidi, & cairde iarrmait umut leighis’, ar siat. ‘Crét adhbur na cairde?’ ar Cailte. ‘.i. tri fiaich tecait chuccaind atuaid cacha bliadna, & ind uair bid macraid In t-shida oc imain toirnit ar In macraid & berid fer cacha fiaich leo díb.’ Ocus adubairt Ilbrecc: Rann. An triar theccaid don t-sháile adhaig t-shamna bha báire, is berait triar don fhaichthi in triar uathmur anaichne. ‘Ocus adhbur do cairde sin, a Cailti’, ar lucht In t-shida. 525. Ocus ro badur ann ré h-edh na h-aidchi-sin co tainic lá cona lán-shoillsi arnamairech. Is annsin ro éirgedur Túath Dé Danann i fiadnaissi na h-immana, & tucad fidchell cacha seissir dóib, & branndub cacha cúicfhir, & timpan cacha fichet, & cruit cacha céit ic a seinm acco, & cuislenna féighe forbartacha cacha nonbair. 526. Ocus issin n-uair-sin at-conncadur na tri fiaich a fudomain in mara atuaid, cor' turrnsatar In m-bile m-búada do bói ar in faichthe mar a ticdis riam roime, & ro léicset tri screcha doilgi duaibseacha eistib, & da mad gnath mairb a tal-main nó fuilt do chennaib dáine do-berdais na tri screcha-sin cor' mesc-buaidhirset in sluag uile. Ocus do gabusdur Cas Corach mac Cáincinde fer d' feraib na fidchle, & tucusdur urchur d' én díb, co tarrla ina bel & ina braigit, & cor' marb d' aen-urchur h-é. Ocus ro diubraic Fer Maissi mac Eogabail urchur d' én aile, & ba h-ed In cétna dó. Ocus do diubraig Cailte urchur don tres h-én, co rus-marb fan cuma cétna. Ocus adubairt Cailte: Rann. Cas Corach Is Fer Maissi marbsat da én ingaissi, ro marb Cailte, Is ceird lamaig in tres én i folámaig. 527. Ocus fuaradur na h-eoin bás léo amlaid-sin, & adubairt Cailte: ‘atorcradur na h-éoin tra, & déntar mo leighis bodesta.’ Ocus adubradur lucht In t-shída: ‘In fetrais, a Cailti, glifit mór i l-lenmain Túaithe Dé Danann fada anois?’ ‘Ca glifit sin?’ ar Cailte. ‘tri meic rig Ulad atuaid .i. Conn & Congal & Colla atait ac fogail forro.’ Cailte cecinit: Conn Is Congal Is Colla ní h-inmain triar cutruma, sirit mor n-ard Is n-achad ac digail a sen-athar. Teccait sunn cacha bliadna ní do choimet ar riagla, is marbthar triar uainde ann nocho n-é In comrac comthenn. Adeirim-si rib reime bid fír dam ind fhaistine, is siat-sin muirfither ann meic ríg Ulad nach imgann. Conn. 528. ‘Ocus tecait In triar-sin chuccaind cacha bliadna’, ar Ilbrecc, ‘d' iarraid éiricce Echach Mundeirg ríg Ulad a sen-athar ro marbsat Túath Dé Danann i cath Traga Baili thuaid, & sirit comrac trír cacha sída a n-Eirinn cacha bliadna, & ní bá comthenn in comrac ruc sin’, ar Ilbrec, ‘uair In triur téighed uainde issin comrac ro marbtha iat, & térnaid In triar brathar as; & do lucht In t-shída-so roiches isin bliadain-seo comrac do denam ríu.’ 529. Ocus Is ann ro bói dís mac rig Ulad In tan-sin a m-Bennaib Boirchi í cuicid Ulad thair a h-aithle fhogla & díbeirge ar Túaith Dé Danann cacha bliadna. Is annsin adubairt mac dib: ‘Cá síd Is lind a m-bliadna d' indsaigit?’ ‘Síd Ilbricc Essa Ruaid’, ar na braithri. ‘Atá óclach do muintir Fhind meic Cumaill annsa t-shid-sin’, ar fer dib, ‘& dís maccaem ina farrad, & do bo iumgaibthi cach n-ágh & cach n-eislind dóib, & adéraid-sin da n-dernam-ne imgabail In t-shída is ara n-agh & ara n-eislind féin do-genamais.’ Ocus ro badur and ind áidchi-sin, & ro daingnigetar a n-airm & a n-il-fhaebair, & ro riachtadur co moch arnamairech co h-Es Ruaid meic Moduirnd, & tangadur lucht In t-shída amach, & táinic Cailte léo & a dias maccaem maraen ris ar In faichthi féraig. ‘Ocus ind iat-siut’, ar Cailte, ‘in triarthic da bur n-indsaighid si.’ ‘Is siat co deimin’, ar iat-sum. ‘Is maith delb & tuaruscbail na fer’, ar Cailte, & adubairt: Conn Is Congal Is Colla álaind triaris cháem comma, gabait siat uaind cert Is cóir sú com-raicem a chétoir. 530. ‘Cred fuil agut-sa duind a cend ceirt, a m' anum, a Chailti?’ Ocus adubairt: Crét fil acaib a cenn chirt a Chailti ocus a Ilbricc, crét ordaigis duind In sluag uair atámait 'gá imluad. ‘Ocus ca fhat atáthi a comrac re Túaith Dé Danann?’ ar Cailte. ‘Atámait cét bliadan,’ bar iat-som, ‘& marbmaid tríur cacha bliadna díb.’ ‘Má do-nithí’, ar Cailte, ‘do dighlabair fá thrí bar sen-athair forro, & Is sibh atá ar In n-écoir, & da comraicem a m-bliadna’, ar Cailte, ‘is sib-si thoitfes ann, uair is sib atá ar In écoir.’ ‘do-beraim-ne coma dáib’, ar Ilbrecc, ‘as cach t-shíd a n-Eirinn .i. fiche uingi d' ór & fiche uingi d' airget, & cach do thabairt slána da cheile.’ Ocus adubairt Ilbrec: Rann. Fiche uinge gacha sída don triar churad com-gnima, a beith dáib tar cenn tachar a n-díghail bur sen-athar. 532. ‘Gébmait sin’, ar siat, & tucad dóib-sin, & ro imthigetar, & rucsat léo ind eiric-sin a senathar. 533. Is i-sin aes & uair tangadar tri h-eillti ruaga ro-caema a (eo)car-imlib Sleibi Fuait fonn-chosaigh atuaid co faithci in t-sída-sa. Geltsat an fér co grian & co grindell co lecaib loma. Ilbrecc cecinit: Tegait tri h-eilti móela rúagha remra ro-caema, ocus geltaid an faithchi nach fáchait dil aen-graifne. 534. ‘Créd sut iter?’ ar Cailti. ‘tri h-eillti tecait cecha bliadna cugaind, & ní faccait ní ar In faithci-sin amuig gan ithe co grian & co grindell.’ Is annsin ro dibraicedar tri clocha dibraicthi ro bí ina fiadhnaisi riu & torcradar na tri h-eillti-sin leo. ‘Berid buaid & bennachtain’, ar siat, ‘as maith an gnim do-rindebar’.] ‘Mo leighis-sa do denam bodesta’, ar Cailte, ‘uair Is mithig lem h-é.’ ‘Cáit a fuil Bé Bind ingen Elcmair?’ ar Ilbrecc. ‘Sunna’, ar In ingen. ‘Maith, m' anum, a ingen’, ar se, ‘beir let mac Ronain i cúil-tech diamair, & dentar a leighis & a lessugud co maith, uair ro dingaib se fogail & dibeirg do Thúaith Dé Danann & do feraib Eirenn, & dénad Cas Corach mac Cáincinde céol & airfided dó & Fer Maissi mac Eogabail ic foraire & ic forcomét & ic frithoilem dó.’ 535. Ocus tainic Bé Bind ingen Elcmair roimpi a tech na n-arm, & a da mac maraen ria, & do-rigned lepaid luchair leighis do Chailti acco isin tigh-sin, & tucad loing-shithel bán-óir chum na h-ingine & a lán d' uisci inti, & tucastar lath-amar glaine da h-indsaigid, & do chuir na lossa ind, & ro minaig iat ar In uisci, & tuc In t-shithal i l-laim Chailti, & ibhis digh móir aisti, & 'ar n-ól na dighi dó ro scéestar sceith úainidhe. ‘A ingen’, ar Cailte, ‘crét In baramail fuil accut di-sin?’ ‘Gaeithe cró na n-es & na n-abhann & na n-indber & na selg mochthrath, do-nithea-sa sin’, ar sí. ‘& ibh digh aile’, ar In ingen. Ocus ibhis Cailte, & scéis arís cró-bainde sceithe ruaide. ‘Ocus cret In sceith-sin, a ingen?’ ar Cailte. ‘Cró-lindti neime na sleg & na faebur tucad ort isna cathaib & isna comraicib i r-rabais riam.’ Ocus ibhidh digh aile aisti, & sceithid-sium sceith círdub. ‘Cá baramail do-beri di-sin?’ ar Cailte. ‘Cumha do choicle & do chomalta & do triath & do tigerna .i. Fhind meic Cumaill sin.’ Ocus ibhid digh aile aisti In cethramad deoch sin, & ro sceestar sceith buidhe ina degaid-sin. ‘Crét In sceith-sin, a ingen?’ ar Cailte. ‘Coimét & fulrechta do neime & do gáe cró do neoch ro bói indut anallana, & ibh In lóim ro fhacais inti’, ar In ingen. ‘Is lesc lem-sa sin’, ar Cailte, ‘uair ní fuarus i cath na a cliathaig na a comrac riam ní Is doilgi lém na a h-ól.’ Ocus gid et atibh-sium sin, & ro scéistar sceith co n-il-brechtugud cacha datha inti. ‘Ocus crét In sceith-sin, a ingen?’ ar Cailte ‘Cumasc cacha retha & cacha ro-nirt & cacha h-engnuma do-rignis i nd-aghaid cacha céite & cacha cnuicc & cacha cairrge, & dath fola ara h-uachtar ata urri cró-lighe do chuirp & do cholla féin sin, & iss ed Is nessa do t-shlainte h-é.’ Ocus tuc inn ingen baiglenn lenmachta dó, & atib ina degaid-sin, & ina degaid-sin do bói-sium anbhann imeslan a h-aithle na scethrach-sin do denam dó re téora lá & re teora áidchi. 536. ‘Dar lim-sa, a m' anum, a Cailti’, ar In ingen, ‘fuarais furtacht & fóirithin.’ ‘Fuarus ám’, ar Cailte, ‘acht mét treblaide mo chind ac tuidecht rim.’ ‘do-gentar folccad Flaind ingine Flidaissi duit-si’, ar si Bé Bhind ingen Elcmair, ‘& cach cenn ara tabar h-é ni thig teindis ris da éis, & ní thic maelad cind ris, & ní bói esbaid radairc air.’ Ocus do-rigned In leighis-sin dó-sum re h-ed & re h-athaid, & do ordaigset lucht In t-shida trena dib da fhis .i. trian do maithib mora, & trian do maccaemaib, & trian do ingenraid & do ban-dalaib & d' fhiledaib da fhis & do gairdiugud, fata gairit do biath ina leapaid leighis. Ocus cach turchairthe selga nó fiadaig do-geibdis lucht In t-shída do-berthea do Chailti h-é risin. 537. Ocus ina degaid ro bói In ingen & a da mac & Cas Corach & Fer Maissi ac ól & ac áibnius maraen ris. Fecht n-aen ro badur mar sin co cualadur In fogur & In cairche cíuil chucu ó Es Ruaid meic Moduirn, & do tréicfed nech ilcheola In domain ar In céol-sin, & ó 't-chualadur sin do chuirset na cruite i cernnadaib na colbad, & tangadur uile amach ar In céol do-chualadur, & rob ingnad lé Cailte sin, & tuc da úidh & da aire beith a n-ingnais a luith & a lámaig & a lán-choiblid, & ‘Mor do borb-gleoaib bodba, & do thoiscib fa téighind-si, & d' irgalaib & do thossach catha chum a roichind, & nach fuil do nert na do tracht accum-sa dul amach maraen ré cach aníu!’ Ocus ro moidhetar déra tar a gruaidib. 538. Ocus do-riachtadur lucht In t-shída amuich a h-aithle In chiuil do chloistecht, & ro fhíarfaig Cailte scéla dib, & ‘crét do-rigne In cairche cíuil at-chualamar’ ar Cailte. ‘Uaini Bhuidhe a Síd Duirnn Buidhe andes ó Thuind Clidna, & énlaith Thire Tairrngaire ina farrud, & ban-airfidech Thíre Tairrngaire uli h-í, & a m-bliadna Is lé tuidecht d' indsaigi In t-shída-so, & bliadain dí cach sida’, ar In ingen, ‘& bliadain di acainde. Ocus tangadur andsa síd anunn 'arsin, & tainic inn enlaith cor' t-shuidhetar ar corraib & ar colbadaib In t-shída, & tainic tricha én díb i tech na n-arm In bail i r-raibe Cailti, & do gabsat cliar astigh, & ro gab Cas Corach a timpan, & cach adhbunn ro t-sheinded Cas Corach & ro gabdais ind énlaith leis.’ ‘Is mor do cheol do-chualamur’, ar Cailte, ‘& ní chualamur céol a com-maith-sin.’ 539. Annsin do-rigned folccad Flaind ingine Flidhaisi dó-sum, & esbaid ruisc nó chloistechta a gin ro bói béo ni raibe air, & ba slemain slan-crechtach h-é don leighis-sin tucad fair issin t-shid. Ocus adubairt Cailte: ‘In t-adhbur & ind fhochaind ima tanac-sa do leighis mo choissi dentar bodesta.’ ‘Do-gentar issin maidin amarach’, ar In ingen. Ocus Is annsin tuc sí da fhetan Bindi ingine Moduirn lé d' indsaigid Cailti, & ro t-shuighistar ban-mogh fetan díb, & ro t-shuighistar fer-mogh fetan aile, conar' fhacadur galur na eslainte na gái chró ina chois na tucsat aisti h-é, cor' bo t-shlemain slán-crechtach h-é 'arsin. Ocus ro badur ann re teora lá & ré teora áidchi a h-aithle In leighis-sin. 540. Is ann sin do eirgedur lucht In t-shída amach co h-ur Essa Ruaid meic Modhuirn, & ro bensat a n-étaigi díb, & tangadur ar In n-es, & do-ronadur snám. Ocus adubairt Cailte annsin: ‘Cid dam-sa gan dul do t-shnám, uair tainic mo t-shlainti dam.’ Ocus do-róni a mescad ar In uisci annsin, & tangadur issin síd anunn iarsin, & ro h-ecrad tech n-óla acco ind áidchi-sin, & ro bói Cailte ac ceileabrad dóib & ac breith buidhechais a leighis. ‘úair Is slemain slan-crechtach missi’, ar se, ‘& bennacht ám oraib-si.’ ócus adubairt Cáilte: Bennacht ar lucht In t-shída eter ríg ocus rigna, slán bith-slán don chuire chas fuarus uile a n-óclachas. Maith mo thurus issin síd fuarus ann midh ocus fín, febus a m-ban 'sa fer de is bind ceol a n-énlaithe. Maith mo thurus isin síd fuarus ann faeilte gan fhich, febus a fer 'sa flatha is a n-étach n-ill-datha. Bennacht uaim-si ar Bé Bind ar ingin Elcmair imgrind, febus a crotha sunn de a céille 'sa com-airle. Adeirim-si rib reime bid fír In ní raidim-ne, gé imthigher buan mo smacht fácaim afus mo bennacht. Bennacht. ‘Dar ar m-breithir ám’, ar lucht In t-shída, ‘ní fhaccamar-ne riam óclach bud fherr anai-ssiu ar tonn-chlar In talman, & dar lind nír' ferr Find féin anái-ssiu.’ ‘Truag, no sin!’ ar Cailte, ‘damad h-é Find do-chífed sib-si do-béradh sib In drong daenna uile ina fhaisneis. ócus as mithig dam-sa imthecht’, ar Cailte, ‘& bennacht ar lucht In t-shida, & atá dail fer n-Eirenn a cind bliadna do Temraig, & ní fhetaim-si gan dul d' accallaim mo choiccli & mo chomalta .i. Oissin mac Find, & tre forchongra in Tailgind do aichin dim dul ann, & maithe fer n-Eirenn a n-aen-inadh d' indissin mod & mor-gnim gaili & gaiscid na Feinde & Fhind meic Cumaill & fer n-Eirenn archena, & do lesugud údar & olloman dona scelaib indesmait-ne ann co dered aimsire.’ ‘Ocus fil cobair accainde duit’, ar In ingen. ‘Ca cobair sin?’ ar Cailte. ‘Deoch cuim-nigthi céille d' indlucud duinde duit co Temraig connach tecma duit es nó abhann nó indber nó a cath nó a comlann nach bia a cuimne accut.’ ‘Is furtacht carat & fír-muintire sin’, ar Cailte, ‘& da m-beth accainde ní do-bermais duib nó budh ail lib do-beraind’, ar Cailte. 542. ‘Is mor In commáin tucais duind’, ar In ingen, ‘uair Is tú ro dingaib do Thúaith Dé Danann In lucht ro bói ac foghail & ac díbeirg forru gacha sechtmad bliadna. Ocus atá léine esnadhach ór-shnáith acum-sa duit, & ní géba turbród tú aisti etir, & brat cimsach corccar-glan d' olaind Tíre Tarrngaire anall, cona chimais do bán-ór buidhe ina urthimchell, & sómaissi cacha dala & gacha h-airechta ar In tí imma m-bia sé, & aiscid t-shadhail t-shenorach duit’, ar In ingen ‘.i. duban, & Aicill meic Mogha a chom-ainm, & ní chuirfea ind es nó a n-abaind h-é ara ticfa dilmain.’ 543. ‘Ocus cid do-gena-su, a Fir Maissi meic Eogabail?’ ar Cailte. ‘Do-gen beith annsa t-shíd annso’, ar eissium, ‘nóco n-dernntar feis Temra, & co m-berar lium In ní ro gell Bé Bind duit-siu.’ ‘Ocus tussa dono, a Chais Choraig, cid do-genair?’ ‘Dúl let-su’, ar Cas Corach, ‘d' fhoghlaim fhessa & fhir-eolais nó co n-deiligit fir Éirend í Temraig.’ 544. Ocus Is annsin ro thimnadur ceilebrad do lucht In t-sida, & tángadar co Cnoc In Nuaill amach, & tucsat lucht In baile nuall mor annsin ac deiliugud ré Cailte. Conid Cnocc In Nuaill a ainm ó sin anall. ‘ócus ní thiucub-sa ar In baile-seo no có tí In brath dithi In betha.’ 545. Is ann (táncatar) rompo co h-Es na Fingaile, frisa raiter Es Cronain Meic In Bailb isin tan-so. Uair mor-sheissiur derbrathair ro badur ann, & tarrla eturru immon n-es, co ro marb cach a cheile díb, conid uaithib-sin atá Es na Fingaile fair, & ro mairistar a n-athair da n-éis, & ticed conice-seo .i. Crónan mac In Bailb, & do-nith Crónan ann acáined a mac, & ro moid a craide ina medhon adhaig ann. Conid uad ata Es Crónain. 546. Ocus ní cían ro badur ann co tangadur néoill deirid láe chuca, & tangadur reompo ón es, & at-conncadur fer mor a fer-brugh gabala ar tulaig ara cind, & ro t-shuidhedur i farrud ind fhir moir-sin. ‘Canus tangabair?’ ar In t-óclach, & ro indissedur dó a n-ainm & a sloinded & a tuirrtechta. ‘Ocus cuich thussa? a m' anum?’ ar iat-sum. ‘Blathmac Boaire missi’, ar se, ‘ó eochair-imlib t-Shleibe Luga inso o Chúil Radairc annso’, risa raiter Cúl Ó Find issin tan-so. ‘Ocus áighidhecht na h-aidhchi anocht rob ail linde uait’, ar Cailte. Ocus Is amlaid ro bói In fer-sin, fer Is mó doichell & díbe ro bói a n-Eirinn h-é. ‘Da tucad sib a luag dam-sa’, ar se, ‘do-beraind frithailim & feis dithat na h-áidchi anocht dáib.’ ‘Carsat luag-sin, a m' anum?’ ar Cailte. ‘Tri carthada cloichi atá a cind mo baile, & Carthada In Trir at-berar ríu, & ní fhetamar cid o sloind-ter iat.’ ‘Ro-fetar-sa duit’, ar Cailte, ‘uair isam mebrach In ni dia fuil’ .i. 547. Óclach maith ro bói i Fiannaib Eirenn .i. Find Ban h-úa Bresail, & do Chlannaib Baiscne dó, & ro badur tri h-ingena soinemla aicci, & ní raibi do Chlannaib Baiscne achtmád triar fer a com-maith .i. Find mac Cumaill & Oissin & Oscur & na tri mná-sin, & ro badur bessa ac na mnáib-sin a n-aghaid mathusa na fer-sin, uair ro chindsetar ar mnáib Eirenn a n-druinechus & a n-deglamda, & ní raibe a n-Eirinn uili triur ban rob fearr delb anait. Uair étach digraissi deg-alaind do-bered nech leis a n-aenach Thaillten nó a mordáil Uisnig nó a feis Temrach, & ní ba h-áil lé nech acht In t-étach do-nídis na mná-sin. Ocus adubairt Find ríu: ‘A ingena’, ar se, ‘na dénaid feis lé feraib achtmád na fir da tibar-sa sib & da tibraid Fianna Eirenn.’ Ocus ro badur-sum re breithir na flatha Find a n-Almain Laigen amlaid-sin re h-ed & ré h-athaid. Co tangadur triar do Clannaib Morna seoch Carraic na h-Almaine, & co faccadar na tri h-ingena ac dénam a n-druinechais ar Carraic Almaine anairtuaid, & tangadur In triar óclach-sin .i. Conan & Art & Meccon a n-anmanna, & adubradur: ‘Is maith in baegul echta út ar Find & ar Chlannaib Baiscne, uair ní fhuil díb a n-ingnais Fhind & Oissin & Oscair triur Is ferr ina in triur út.’ ‘Ocus ro gabsat iat & tucsat léo iat’, ar Cailte, ‘conici in tulaig-seo In bail a raibe Goll & a m-braithri.’ ‘Canas tucad na ban-chimeda?’ ar Goll. ‘A h-Almain Laighen’, ar In ingen ba sine díb. ‘Adhbur sída do denam rissin Féind sin’, ar Goll. ‘Dar ar m-breithir ám’, ar Conan, ‘ní do dénam t-shída riu tucsamar lind iat, acht da marbad In bur fiadnaissi.’ ‘Ar mallacht ar In tí muirbfes iat!’ ar Goll, ‘& sind fein do beith i fiadnaissi a marbtha ní bém etir.’ 548. Ocus Is annsin do éirgedar Clanna Morna a n-aen-fhecht in tulaig achtmád In seissir ro badur-sum, & adubradur na h-ingena ris-sim: ‘Inn é ar marbad-ne Is áil lib do denam?’ ar siat. ‘Is sé immorro’, ar Conan. ‘do-beram-ne coma maith duib’, ar na mna, ‘.i. gach olcc & cach écoir do-rindeabair ar Fhind & risin Feind a maithem duib, & síd do dénam, & ar m-beith féin d' áen-mnáib acaib.’ ‘Ocus nír' faemad sin dóib, & tucsat tri beimenna dóib, cor' bensat a tri cind dib, & ro cuired fo thalmain annso iat, co fuilet fáe na tri carthadhaib-sea. Conid uatha ainmnighther na cairthedha-so’, ar Cailte. Amail adubairt Cailte: Feart trír atá ar In tulaig is lem-sa robo doilig, inmain triarfá h-aille ille atait fó na tri charthe. Mor ind esbaid Étain find fa maith um biad Is um lind, Aífi ann Is Aillbe ruad ba mor In scél ac In t-shluag. 'Arsin marbsat Meic Morna is gnim da raibi dobhra, inmain triarfa blaithi lí is díb ata fert In trír. Fert. ‘Ocus Is iat-sin’, ar se, ‘na mná ata fa na cairthib út’. 549. ‘Adráe buaid & bennachtain’, ar In t-óclach: ‘is maith in fis dam féin & dom mac & dom h-ua, & rachaid faeilte na tri n-áidchi-seo daib-si, a Cailti, ar In senchus-sin ro indisis dam.’ 550. Ocus tangadur reompo co Lis na m-Ban í Cúil Radhairc, risi raiter Cúil Ó Find isin tan-so, & tangadur issin n-dúnad anúnn, & ro frithailed co maith ind áidchi-sin iat. Ina degaid-sin tangatar rompu co Lis na m-Ban i Cuil Radairc, risi raiter Cúil a Find isin tan-sa, & tangatar isin dunad & isin deg-baile, & ro freslad & ro frithoilit iat, & ro badar ann co táinic In lá cona lan-soillsi arnabarach. ócus Is annsin ro gab a chois clí greim do Chailti an lá, & nír' léic imthecht dó, & ro bi óglach in tighi aca ráda ris: ‘Is mór’, ar se, ‘do degh-lúth do-righned don chois-sin ce tá a n-galar & a n-eslainti anocht.’ Ocus at-bert Cailti In láid ann: Do rithus a Temraig na tréd is ed a fír Is ní brég, ro rucusa di fa thrí tri fichit cét cét-guini. ‘Ar fír do ghaile ocus do gaiscid, a rí Feindi’, ar Blathmec, ‘indis dúinn adbar do retha riu-sin, a Cailti.’ Ocus at-bert Cáilte: An cet-rith do-rinnes díb sochaidhi tuc a n-imsním, dar' gabus, ba caem mo rith lanamain gach fiadha ar bith. IN rith roba nesa dó is ed a fír Is ni gó, dar cuirisa fa all atha ocus muillidh Érenn. 552. ‘Ro ba mór an luth-sin, a Cailti’, ar Blathmec. ‘Ropa mor’, ar Cailti, ‘uair on trath co chéili do-righniusa o Thuind Clidhna andes co Tuind Rudhraigi budtuaid.’ Ocus at-bert Cáilte: IS é mo rith 'sa tres ló is ed a fír Is ni gó, dar' léigius láigh do buáib a n-Érinn alaind ad-fuair. ‘Ocus Is é-sin, a m' anum, a Blathmeic, adbar na rith-sin ro fiarfaigis dim.’ IS annsin it-cualatar coicedul tri cuanart ac denum selga im cenn Sléibe Lughda lenn-braenaigh re Taighlech mac Aililla, re righ Luighne Con-dacht. ‘Cred In taffann-sa, a Cáilti?’ ar Blathmec. ‘Taffann tri cuanart’, ar Cáilte, ‘& tri fiada rompu.’ ‘Cá fíada sin?’ ar Blathmec. ‘In ard-gabail-sea do-níat In cuanairt’, ar Cáilte, ‘ard-gabail dam im-discir alltaidhi & eillti ro-remur.’ ‘Ocus In cuanairt-sea 'na n-degaid’, ar In t-óclach. ‘Bind-gabail gadhar a n-degaid míl mín-luath muighi sin’, ar sé. ‘Ocus In tres cuanairt-sea’, ar Blathmec. ‘Gabail n-dreman n-duthrachtach sin’, ar sé, ‘a n-degaid torc taeb-trom ac a n-dían-marbad.’ ‘Crét In cethramad gabail-sea, a Cailti?’ ar Blathmec. ‘Gabáil brocc taeb-trom tarr-isel.’ Ocus it-cualatar-sum ina degaid-sin gáir na gillanraidhi, & In bá lúaithi dona macaib, & In ba solmu dona h-óclachaib, & In ba h-indill-dirghi dibrucud dona feraib, & In ba mó eiri dona tren-mogaib. Is iat-sin ro bí a n-degaid na selga In lá-sin, & erghis In t-óclach amach da féghadh ár-sin, & mar adubairt Cailti a m-beith Is amlaid ro batar. Ocus tuc In t-óclach a lán a m-beind buabaill assin dabaig medha ro bói aici do Cailti, & adubairt: ‘In dabach duit, a Chailti, & cid re bliadain bud áil beith í fus do-géba.’ ‘Adráe buaid & bennacht’, ar Cailte, ‘& nocho biam acht anocht.’ ‘Más ed’, ar In t-óclach, ‘atá ní aile dob áil lium d' fhiarfaigi dít .i. crét fa tucad Lis na m-Ban ar In lis-sa?’ Adubairt Cailte: ‘Nonbur deirbshethar ro bói annso do Thúaith Dé Danann. & tangadur i coinde nonbair óclach d' Fhiannaib Eirenn, & ar tiacht dóib ro urmaisedur Clanna Morna orro ann, & ro marbadur iat ar tiacht a coinde In nonbair-sin don Feind. Conid uatha-sin atá Lis na m-Ban ar In inad-so, & do-rigned in lis-so’, ar Cailte. 553. Ocus ro badur ann ind áidchi-sin, & ro thimnadur ceilebrad arnamairech, & ro fhacsat bendachtain, & tangadur reompo co Carnn na Fingaile, risa raiter Duma na Con issin tan-so. Ocus ac tiachtain dóib issin tulaig at-chonncadur nonbur ban mín-alaind ar cind ann, & rigan chaem-alaind chruthach eturru a medon, & léine do t-shroll rig re cnes, & inar maeth-sroill tairsi iar n-echtair, & brat ciumsach corcra uimpi, & delg óir ann. Ocus ro eirig inn ingen ac faicsin Chailti, & tairbiris póc dó, & ba cian roime-sin o thuc ben póc dó. ‘Cia thussa, a ingen?’ ar Cailte. ‘Echna ingen Muiredaig meic Finnachta, ingen ríg Connacht missi’, ar In ingen. Ocus Is amlaid ro badur na mná, & fidchell acu icá h-imbirt & baiglend do midh so-óla acca ic á h-ól, & benn buabaill ar uachtar na baiglinde, & In trath do thairsed In cluichi do breith do ibhdis deoch, & do bídis ac ól & ac áibnius 'arsin. Ocus Is amlaid ro bói In ingen & tri buada furri, uair ro bo do mnaib glicca in domain di, & Is í ben Is aille ro bí isin doman h-í, & In tí da tabrad comairli do bíth conach & airmitin aici. Cailte dixit: Rann. A Échnach a ingen fhind is glan do niam ossin lind, do-bértha bretha co m-brí d' feraib betha re h-aen-mí. 554. ‘Ocus cáit a rabhais araeir, a m' anam, a Chailti?’ ar in ingen. ‘A tigh Blaithmeic Boaire’, ar Cailte, ‘a Cúil Radairc tís a Luigne Chonnacht.’ ‘Ocus Dia do betha, a m' anum, a Cailti’, ar In ingen, ‘& Is sí do chonair féin tángais, & gab’, ar sí, ‘in darna cenn don fhidchill.’ Ocus gabaid Cailte In fidchill ina ucht. ‘Fada uad’, ar se, ‘nar' imbris-sa fidchell, a ingen, uair ní bered Cormac na Find na Oisin leth-fidchellacht orum-sa’, ar Cáilte. Ocus tar éis a h-imberta trell ro chuiretar in fhidchell uaithib, & at-chonncadur tri dúnaid i n-imfhocus dóib, & ro fhiarfaig Cailte don ingin. ‘Cé na trí dúnaid-seo?’ ar se. ‘Accum-sa do-rónad’, ar In ingen. ‘Is ac deg-mnái do-rónad’, ar Cailte. ‘Crét In t-airfidech út it fharrud, a Chailti?’ ar in ingen. ‘Cas Corach mac Cáincinde, airfidech Túaithe Dé Danann uili’, ar Cailte, ‘& In t-airfidech Is ferr a n-Eirinn uili & a n-Albain.’ ‘Is maith a delb’, ar In ingen, ‘damad maith a airfided.’ ‘Dar ar m-breithir ám’, ar Cailte, ‘acht gid maith a delb Is ferr a airfited.’ ‘Gab bic ale do thimpán’, ar In ingen. Ocus gabais Cas Corach a timpan, & ro bói ic á sefnad & ic á saer-shéinm, & tuc In ingen In da fhalaig ro bói imma lámaib dó. ‘Ad-rae buaid & bennacht, a ingen’, ar Cass Corach, ‘& ni ricim-si a les iat, & ni thiber do nech aile iat budh fherr lem anai-ssi féin, & bennacht duit féin léo.’ Ocus at-bert Cáoilte: A Écna, a ingen In rígh in úair aderar a fhír, ni faccu-sa ar tír na ar tuind a com-shuaircc dalta echruim. IS tú Is féile at-condac ríam ba ferr im lind Is im bíadh, ni decha a t-tech mna budh ferr i n-iath Alban no Éirenn. IS í Is féile it-condac riamh budh ferr im lind Is im bíadh, is í ba ferr dealbh Is dath do sluágaibh na fuinedhach. Aderim-sea rit reme bíd fír ina raidim-ne, nochan faccu-sa o tá biu commaith do dealbha, a Ecnu. 555. Ocus bá dered don ló annsin, & tangadur issin dún fa nessa dóib dona tri dúintib, & tucad a tech n-derrait n-diamair iat. Ocus ro éirig Etrum mac Lugair a h-aiti na h-ingine, & ro fherustar faeilte reim Chailte, & do-riacht In ingen astech i r-rabadur ina degaid-sin, & ro badur ic ól & ic áibnius ann. ‘Ocus, a m' anum, a Cailti’, ar In ingen, ‘crét 'ma tucad Carnn na Fingaile ar in carnn-so, & crét ima tucad Duma na Con ar In n-duma-so amuich?’ ‘Ben Mebla ingen Ronain, ban-drái do Thúaith Dé Danann, tucustar grád d' Fhind mac Cumaill, & adubairt Find ní thibred ban-drái cáidchi In com-fhat do-gebad mnái aile issin domun. Ocus do-riachtadur coin leicthe Find conici seo’, ar Cailte ‘.i. deich coin & secht fichit, & tuc In ingen-(sin) a anail fuithib, cor' chuir issin n-duma iat ar ulcaib re Find. Conid díb atá Duma na Con air-seo’, ar Cailti. 556. ‘Ocus Carn na Fingaile, no’, ar In ingen, ‘cret dia fuil?’ ‘Lám Luath mac Cumaisc Deb-tha, meic Dénta Comlaind, do lucht in tíre-so h-é, & In comlann ticed chum Cormaic ríg Eirenn & Airt & Cairpri Lifechair eissium & a athair & a t-shen-athair do-nith cach comrac díb a cind a cheile. Ocus Is annsin do bí óclach a n-Dubthír & a n-Dubfhid & a Sleib Guaire, risa n-abar Sliab Cairpri, & Borbchú mac Trénlámaig ainm ind óclaig, & ro bói ingen aici .i. Niam ingen Borbchon a h-ainm, & nónbur derbrathar ro bói ac Laim Luaith mac Cumaisc Deabtha, & 7480a] 15táinic cach fer fa leith díb d' iarraid na h-ingine ar Borbchoin 7481b] mac Trénlamaig, & iss ed adeired cach fer díb re Borbchoin:’ 7482c] ‘Muirbfimid-ni thú & do secht meic a n-aen-fhecht muna thuca 7483d] th' ingen duind.’ Ocus adeired Borbchú ré cach fer fo leith díb ar ecla a marbtha: ‘Rachaid duit-si h-í’. 557. ‘Ocus Is annsin adubairt Lám Luath adhaig n-aen ann ar in tulaig-sea: ‘In fír sib-si, a m' anum, a braithri’, ar se, ‘d' iarraid na mná ro t-shiris-sa ar Borbchoin?’ ‘Is fír’, ar siat. Ocus is annsin táinic idhu éta da indsaigi, & ro eirig, & ro gab a chlaidim, & tuc béim don brathair ba nessa dó, cor' marb h-é, & In mor-sheisir derbrathar ro badur tucsat a m-beil re lar ac faicsin na fingaile do denum dó-sum, & fuaradur bas do chumaid annsin, & ro cuirid issin carnn-so iat, conid uathaib-sin atá Carnn na Finga(ile) (in) carnn-so, a ingen’, ar Cailte, ‘& conid ana inadh-sin do-r(igne b)uidhechus naem Patraic i Temraig a fiadnaisi fer n-Érenn, & adubairt co n-gebad do chlaidim air fein acht co n-aprad Patraic ris h-é.’ 558. ‘Ad-rae buaid & bennacht, a Chailti’, ar In ingen: ‘is mor in fis do fhacais acaind. Ocus In fitir tusa’, ar In ingen, ‘ind airesbaid fuil orainde, & ní fhagaim a furtacht?’ ‘Cá h-esbaid-sin?’ ar Cailte. ‘Ceinn-eslainti tic rem chenn, & ní fhuil uisci acaind i focus duind da ind-fhuarad, uair do-geibim furtacht In tan chuirim uisci ar mo chenn.’ ‘Ocus cait a fuil Cas Corach mac Caincinde?’ ar Cailte. ‘Sunna’, ar In t-airfitech. ‘Eirig amach chum na tiprat, & beir In t-uisci coisrectha-sa let, & craith ar in tiprait h-é, &chaid In fiad dráidechta atá urri di, & fo-genaid dó cach nech h-í.’ Ocus Tibra Aillbhi Gruad-bricci ingini Cormaic In tipra-sin. Ocus ro eirig Cas Corach mac Cáincindi, & ruc leis amach In t-uisci coisrectha, & crathais ar in tiprait, & tócbaid do chach h-í. 559. ‘Fiach t' fhaeilte & do t-shoichle duit, a ingen’, ar Cailte, ‘in tipra d' fognum duit & do lucht na criche.’ ‘Ocus ro boi in tipra-sin ac foghnum dóib nó co n-dernsat da rig ro gab ar chuiced Connacht fingal eturru fein .i. Aed & Eogan a n-anmanna; & ro marbad Eogan la h-Aed ac Líc ind Fhomorach, risa raiter Líc Gnathail issin tan-so, & ind aídchi-sin’, arsi Cailte ‘tucad na tri h-esbadha as mó thucad ar chuiced Connacht riam .i. In t-es ro-imarcraid do thiced ó Indber na Fer, risa raiter in Muaid isin tan-sa, do trágad, & In lan mara do thiced assin muir amuich ar In n-Gaillimh, & co m-bith lessugud In choicid air cacha bliadna do trágad fos ind áidchi chétna & in Tipra-so Aillbi.’ 560. ‘Ocus imtecht Is lind amairech’, ar Cailte, ‘& ní thucu-sa mo chend a tech mná bod fherr anái-ssi’, ar Cailte. ‘Ocus raet so-deithfirech rob ail lium-sa d' fhiarfaighi dít re n-imthecht, a m' anum, a Cailti’, ar In ingen. ‘Cá ní sin?’ ar Cailte. ‘Cuich h-é in t-airfidech ut atá at fharrad-sa, & cia a mathair nó a athair?’ ‘Cass Corach mac Cáincinde, mac ollaman Túaithe Dé Danann h-é, & ollam Túaithe Dé Danann h-é fein, & Bé Bind ingen Elccmair in Broga a máthair.’ ‘Dursan sin dono’, ar In ingen, ‘nach mac do Bodb nó d' Aengus nó do Thadg mac Nuadat h-é.’ ‘Cá fáth itir ón, a ingen?’ ar Cailte. ‘Grád trom tucu-sa dó’, ar in ingen, ‘& ní thucus grád do neoch roime ríam.’ ‘Ni bá ferr nech díb-sin fa deired na eissium’, ar Cailte, ‘tre breithir naem Pátraic co mm-bia ollamnacht Eirenn aicci fa dered, & cuirfid Tuaith Dé Danann i nd-étnaib cnocc & carrac acht muna fhaice trú tadhal talman do thaidbsi, achtmadh In t-airfidech-so. Caide th' aicned uimmi-siút, a Chais Choraig?’ ar Cailte. ‘Is sé m' aicned’, ar se, ‘na facca do mnaib In domain riam ben budh fherr lem ina In ingen út’. ‘Crét da-beir oraib gan com-aentugud do denam?’ ar Cailte. ‘Do déoin-si & dot chomairle’, ar In ingen. ‘Feis Temra ac á denum ac feraib Eirenn’, ar Cailte, ‘& do-berthar thussa do Chas Corach mac Cáincinde ann, & do-bérthar ollomnacht Eirenn & Alban dó leis, & naidmecar tusa a coraidecht aen-mná dó’. ‘Ca fat co n-dingentar feis Temrach?’ ar Cas Corach. ‘A cind raithe o 'nossa’, ar Cailte. Ocus fáemais In ingen-sin & Cas Corach maraen. IAr sin ro bai Cáilte ic formoladh Find, & adubairt so and: A tainig do sluagh Banba itir righ Is righdamna, ferr Find innáit sin uile. cath-milid ard Almaine. 562. ‘IS mor In teist-sin, a anam’, ar Patraic. ‘Ní mór’, ar Cáilte, ‘uair da m-beitís secht tengtha im cind & secht so-labarta súadh cecha tengad dib ní táirsed uaim leth na trian a maithesa fecht d' indisin ar Find. Uair bai a adbar-sin aigi, uair nír díult Find roim duine riam acht co m-beith cend re caithem neich aigi & cosa re h-imthecht.’ Ocus itbert: IN ti nách leicedh nech 'na theach ro leiced Find ina tech, ro bith aigi re táib-sin i cen ro bái 'na bethaidh. 563. ‘Ad-rae buaid & bennachtain’, ar Patraic, ‘is maith ro indisis sin.’ 564. Asa h-aithle-sin tancatar na sloigh rompu co Cnoc in Eolaire re Cruachain aníartuaidh. ‘Cred 'ma tucad Cnoc in Eolaire ar In cnoc-sa, a Cáilti?’ ar Patraic. ‘In t-aen-duine is ferr delb don Ádham-cloind & do droing delbda duineta .i. Eolair mac righ In domain móir anoir, & do-rinde a curu & a muinnterus re Find nói cét cú & nói cét gilla & nói cét oclach, , & do-rónad selg Sléibe Gam & Sléibe na Seghsa ua Ebric & clár-mhachairi In Coraind chladh-uaine ac Finn, & do rith In gilla a n-degaid fhiadha ann co tárla a shleg féin a for-fholumh a cléib, 'co n-dechuid fot lámha laeich do chrund ruad ro-remur a shleigi fein trít. Ocus táncamar-ne trí catha na Féinne dá indsaigid, & do bói .ix. n-oidhche 'na bethaid ac taircsin a leighis acaind & ro féimed ní dó , & fuair bás iarsin, & do múired In tulach thonn-ghlas so air.’ Finn cecinit In rann: Truagh, a Eolair il-chrothach a chur chródha chomramach, fuil do chuirp ina crú thécht do shil tar crécht confadhach! 565. ‘Ocus Cnoc In Eoluis ainm ele dhó’, ar Cáilte. ‘Crét in t-eolus-sin?’ ar Pátraic. ‘Coinnillsciath drái do mhuintir Fhinn do bhí ac cailleoracht ar néllaib na firmamenti i fiadhnaise Fhinn, & ro féchustar ar Coiced n-Gáileón budes, & ro bai oc a rada re Find’. ‘Ac sút’, ar sé, ‘in bhaili a cuirfider bruiden re Fathad Canunn mac Mec Con mheic Mhaic Niadh.’ ‘At-ciu ámh sin’, ar Finn, & ro-taispénustar do Coindelsciath drái,, & at-bert: At-ciu trí neollu co neim a Coindilscéith os bruidin, abair re cách masa cet tucair gá fáth 'ma fuilet. At-ciu nél glan amar ghloin fil ós bruidin béil-lethain, (biaid) triath dáma, tailc In modh cailc na sciath (oc á) scoltod. At-ciu néll glas geallus brón fuil eatorra i ceirt-mhedhón, ticfa mian na m-badhbh don bhert niamh na n-arm ic á n-imert. Néll derg nach deirgi crú glan at-ciu ann ara n-uachtar: mad cath budh fatha feirgi dath na fala foir-dheirgi. Tarngairit curpu do chrádh ocus díth mór-shlóg mochtráth, a rí Chliach at-geoin gach lá na trí neoill chiach at-chiu-sa. A Coindilscéith, abair sin gach ní gá d-tú fiafraigidh, ná ceil ar do triath mar tá na trí neoill chiach at-ciu-sa. 566. Ocus ro timnadur ceilebrad iardain don ingin, & tangadur rompo co Cnocc na Dála bodes, risa raiter Carnn Fraich meic Fhidaig, & fuaradur aen-duine mór ara cind issin charnn, & folt garb tre-liath fair, & brat odhar uime, & fetan finduma issin brat, & lorg fhind fhata fhind-chuill ina láim, & airghi do buaib a fér-gurt gabala ina fiadnaissi. Ocus suidhis Cailte ina fharrad ar In tulaig. ‘Cia thussa, a m' anum, a óclaig?’ ar Cailte. ‘Bairnech mac Cairbh missi’, ar In t-óclach ‘.i. rechtaire do rig Eirenn .i. do Diarmaid mac Cerbaill, & issin crich-seo atá ferann acum ó rig Eirenn.’ ‘Can duit-si do bunudhus, a m' anum, a óclaig?’ ar Cailte. ‘A Collamair Breg anair’, ar in t-óclach. ‘Ocus In fetrais dam, a óclaig’, ar Cailte, ‘cia as ferr tainic a Collamair Breg riam?’ ‘Ro-fhetar & ro-fhetadur fir Eirenn & Alban .i. Cailte mac Rónain’, ar Bairnech, ‘& in fitir tusa cáit a fuil In t-óclach-sin?’ ar Bairnech. ‘Ro-fetar’, ar Cailte. ‘Atá-som ar sáer-chuairt Eirenn In bail i r-rabadur a choicle & a chomaltada ina fharrad, & missi In fer-sin’, ar Cailte, ‘& brathair bunaid duit-si mé, & inann sen-athair lind araen.’ 567. Is annsin tairbiris Cailte teora póca co dil & do díchra dó, & ro ferustar fír-cáin faeilti reime, ‘& Is sí do chonair chóir tangais, a m' anum, a rig-fhéindid’, ar se, ‘& a cind t-shechtmaine o 'noiss’, ar sé, ‘do-roich Pátraic, & maithe Connacht maraen ris, co Fert an Druad, risa raiter Fert In Geidig issin tan-so, & bí-siu a tigh do brathar rissin ac caithem bíd & lenna, & cid iat In lín Is lia ro badais d' fheind & d' foirind riam ro-soistea ale do-gébtha faeilte nó co tíssad In Tail-genn dot' indsaighe. Ocus atait soithfrecha mora acaind issin crich-seo’, ar Bairnech mac Cairbh. ‘Ca soithfir-sin?’ ar Cailte. ‘Atait acum-sa airgeda imda annso, & tic aen-ben dar n-indsaighi cacha h-aidchi t-shamna cacha bliadna a Síd Chruachna, & .ix. m-ba Is ferr In cach airge beirid lé gan iarmoracht urri, co téit issin síd. Ocus ní lucht deg-luith missi ná mo meic’, ar in t-óclach, ‘& tucad ar cuit luith & lán-choiblid indut-sa & In dá mac bói accut .i. Colla & Faelán.’ ‘Ro bo maith lúth Cholla tra’, ar Cailte. ‘Cá deg-luth ro bói ann tar In mac aile?’ ar in t-óclach. ‘IMarbáig fhidchellachta do-rala dó do dénam ar múr na Temra adhaig n-aen ann tre fhochaind mná Binde Boinde rechtaire na Temrach ar tabairt gráda dó, & do-rindset imarbáig retha & fhidchellachta .i. Colla & Fianna Erenn,’. ‘Cindus Is áil lib comling do dénam?’ arsi Colla rissin Féin. ‘Tabraid-si bor n-aighedh ar aen-leith trí catha na Féine, & do-bér-sa mo drúim reomum.’ ‘Ocus do-rónad in chomling amlaid-sin, & ruc-som leis In fidchill ara chúla ó Fhiannaib Eirenn. Co n-dechaid tar mullach Beinde h-Étair amach issin muir, cor' báidhed ann h-é. Ocus dursun’, ar in t-óclach, ‘nach eissin tárrasa, uair ní bérthái mo ba uaim gan díghailt.’ 568. ‘In fitir tusa, a Chais Choraig’, ar Cailte, ‘cé do Thúaith Dé Danann In ingen út?’ ‘Ro-fhetar’, bar eissium ‘.i. Scothniam ingen Chaissirne drúad a Síd Cruachna andso do-ní ind fhoghal-sin ort-su, & Cathmog mac Fhir Chirp, mac ríg Breg & Midhe ro marb a h-athair & a sen-athair na h-ingine, & atá sí ac á n-dighailt ar cach nech accaib-si a n-degaid a cheile’. 569. Ocus tangadur rompo annsin co dún ind óclaig .i. co Lis na Fleidhe, i l-leith aniar do Charnn Fraich meic Fhidaig, & ro freslad co maith iat ann re teora lá & re teora aídchi. ‘Ocus maith, a anum, a óclaig’, ar Cailte, ‘dar lium-sa iss anocht áidchi t-shamna.’ ‘Mas sí’, ar In t-óclach, ‘is inti-sin tic In ingen d' fhogail & do díbeirg orainde.’ ‘Cindus do biath dam-sa’, ar Cas Corach mac Cáincind, ‘dul co dorus In t-shida anocht a Cailti?’ ‘Érigh, a mh'anum, & gabh th' arma & dena lámhach.’] Ocus do-chuaid, & ní cian bói ann co facaid in ingin seocho amach assin t-shid, & brat álaind aen-datha uimpi, & delg óir ann, & léine do t-shída buidhe re cnes, & snaidm don lénid itir a da sliasait, & da t-shleig ina lámaib, & ní raibe ro-eacla urri don leith da h-aghaid, & nírb' ecail lé a bec don leith da cúl. Ocus ruc Cas Corach síde ina h-aghaidh, & tuc a chorr-mér gaiscid a suainem na sleigi ro bói ina laim, & tuc urchar don ingin co tarla In t-shlegh ina h-ucht, cor' bris a craide ina cliab. Cailte cecinit:Rann. Ro marb Cas Corach na cor in n-ingin mir, nir' bo chol, in dorus In t-shída thuaid co rus-commáig re h-aen-uair. 570. Ocus ro díchend h-í 'arsin, & tuc leis In cenn chum In óclaig & chum Cailti. ‘Ocus ac siut, a m' anum, a óclaigh’, ar se, ‘cenn na h-ingine do-níth ind fhogal & In díbeirg ort cacha bliadna.’ Ocus ro badur ann re téora lá & ré teora áidchi ina degaid-sin. IS annsin adubairt In fer cétna: ‘Maith, a m' anum, a Chailti, In fitir tusa In t-ingreim aile atá orum-sa isin tír-seo?’ ‘Cá h-ingreim-sin, a m' anum?’ ar Cailte. ‘Tri sadha con tic a h-Uaim Cruachan cacha bliadna co millit In neoch bís do moltaib & do chaerchaib accaind & ni thair baegal co tragit i nd-Uaim Cruachan doridhissi, acht Is mo-genar cara da ticfad a n-dingbail dínd.’ ‘Ocus maith, a m' anum, a Chais Choraig’, ar Cailte, ‘in fitir tusa cé na tri coin do-ní ind foghal ar ind óclach?’ ‘Ro-fhetar ám’, ar Cas Corach, ‘.i. Tri h-ingena Airitig do deired na trom-dáimi a h-Uaim Cruachan & Is ussa leo foghal do dénam ina conaib ná ina dáinib, & ní thabrad táeb re nech’, ar Cailte. ‘Ní tabraid acht re h-aen-droing’, ar eissium. ‘Carsat drong-sin’ ar Cailti. ‘Da faicdis cruiti & timpain ac feraib In domain do-berdais taeb ríu.’ ‘do-berat taeb re Cas Corach mar sin’, ar Cailte, ‘& cait a clechtait tiacht?’ ar Cailte. ‘Co Carnn m-Bricrenn annso’, ar In t-óclach. ‘Ocus cindus do biath dam-sa’, ar Cas Corach, ‘dul amairech, & mo thimpan do breith lium co mullach In chairnd?’ Ocus do eirig co moch arnamairech, & do-chuaid co mullach In chairnn, & ro bói ac sefnad & ac sír-shéinm a timpain co fuined nell nona. Ocus amal do bói ad-chonnairc na tri coin chuice co ro laig-set ina fiadhnaissi ic eistecht In chéoil, & ní fhuair Cas Corach accmaing fhalmaissi orro, & tangadur uad bothúaid chum na h-uamad re deirid don ló, & tainic Cas Corach ar cula chum Cailti, & indissid In scel sin dó. ‘Eirig-siu amairech annsin doridissi’, ar Cailte, ‘& raid ríu comad fherr doib beith i r-rechtaib daíne ic eistecht re céol & re h-airfited ina beith i r-rechtaib con.’ Ocus tainic Cas Corach reime arnamairech conice In carnn cetna, & ro indill a muintir imon carnn, & do-riachtadur na coin conice In carnn, & ro laigset ara rigthib oc eistecht rissin ceol. Ocus ro bói Cas Corach ic á rad ríu. ‘Damad dáine sib’, ar se, ‘ar m-bunudh, ro ba fherr duib eistecht In bar n-dáinib rissin céol na In bar conaib.’ Ocus at-cualadur-sum sin, & ro bensat na cochaill chiar-leabra ro bói umoib, uair ro bo maith leo In céol sírrechtach síde. Ocus amal ro badur taeb ré táeb & uillind re h-uillind at-chonnairc Cailte iat, & tuc a chorr-mér gaiscid i s-suainim na sleighe, co tarrla In t-shleg ina seol neme a mullach a h-ochta issin mnái ba sia uada dib ar n-dul trithfa a triur, co rabadur ina ceirtle contrata ar In sleig marsin. Amal adubairt Cailte: Ro marb Cailte cona neim in triaringnad anaichnid, cor' thuitset fa lór truaigi re h-aithle na h-aen-uaire. 572. Ocus at-racht Cas Corach chucca, & ro ben a tri cindu dib. Conid Glenn na Conricht ainm In glenna i l-leith ituaid do Charnn Bricrenn o sin anall gus aníu. 573. ‘IS maith In t-engnum do-rignis, a Cailti’, ar Cas Corach, ‘& ní h-engnum senórach-sin aniu, & ro bói (ba) & roba maith do t' airfidech beith it fharrud. Ocus ca ferr In t-engnum do-rigniusa na engnum ind airfidig .i. do-rignis a m-brégad o rechtaib con í rechtai daíne.’ 574. Ocus tangadur rompo dochum dúnaid ind óclaig 'arsin, & cind na tri m-ban-sin leo a m-buaid coscair & chom-maidme, & ro badur ann re teora lá & re teora aídchi. 575. Is í-ssin aes & uair do-riacht naem Patraic co Fert In Druad risa raiter Fert In Gedig issin tan-so .i. Gedech espoc do muintir Pátraic ro bói ann. Nó dono Geidech drái Medba & Aililla atorchair ann. Ocus Is annsin do-ríacht Aed mac Muiredaig meic Fhinnachta, rí Connacht, co Raith Chaeirech Medba, risa raiter in Mairtini meic Conrach isin tan-so. Ocus ind aídchi-sin ro gab slaetan trom-galair d' indsaigi Bé Bind ingen Echach Leithdeirg rí Laigen, ben ríg Connacht, & fuair bás ann, & ro h-adhlaiced h-í i nd-Ard na n-Aingel, risa raiter Úaran n-Garaid isin tan-sa, uair míli d' ainglib tainic fa thri ann d' accal-laim Patraic and ac denam a trath. Conid aire-sin aderar Ard na n-Aingel riss. 576. Ocus tainic iarsin rí Connacht co Fert In Druad, mar i r-raibe naem Patraic, & do-righned tinol & toichestal chuicid Connacht leo ó ta Leic Essa Lomanaig, risa raiter Luimnech, co h-Ess Ruaid meic Moduirnn. 577. Dala Chailti, immorro, tainic roime cona muintir ó ta Lis na m-Ban co h-airm i r-raib Pátraic & maithi Connacht, & tuc a chenn a n-ucht Pátraic annsin. & ro fheradur maithe Connacht faeilte re Cailte & ré Cas Corach mac Cáincinde. ‘Ocus dar ar m-breithir ám’, ar siat, ‘ní fhaccamar ó do scarabair rind dám budh annsa lind ina sib.’ ‘Dar mo breithir ám’, ar Cailte, ‘ní fhacca-sa dám bud annsa lem ina sib-si o do-chuaid In flaith Find as.’ Ocus ro eirig Cas Corach mac Caincinde, & tuc a chenn a n-ucht Pátraic, & ro slechtastar do. ‘Buaid n-urlabra ort, a meic’, ar Pátraic, ‘& cach tres focal adér fer t-eladna comad bind le cach h-é, & fer leptha ríg díb, & caindel cacha h-airechta ret' eladhain cháidchi.’ Ocus ba gairdiugud menman & aiccenta lé Pátraic a torachtain chuice na deissi-sin. 578. Ocus Is annsin do fhiarfaig Pátraic scéla do Chailti o ro delaig ris co toracht chuicci doridissi, & ro indis Cailte scela fíre d(ó). ‘Ocus maith, a Brogain’, ar Pátraic, ‘scribthar & lesaigther let scela Cailti nach dechat a mudha, corub gairidiugud do drongaib & do deg-dáinib deirid na h-aimsire iat.’ 579. ‘Ocus maith, a naem Pátraic’, ar Cailte, ‘crét do scela féin & do thuirrthechta o ro deiligisa riut gus aniu?’ ‘Atáit acum-sa duit-si ón’, ar Pátraic ‘.i. Maelan & Mugan & Brothrachan & Dobchú na celg d' indarba a h-Aenach Derg’, risa raiter Achad Abair Umaill isin tan-sa. Patraic cecinit: IN tipra d' áccus as tír 's ma dá bratan cen im-shnim, is merdait ann co brath m-bán, adér riut. a Chailtican. 580. Fer Bend & Fer Bogha & Fer Gabla .i. triarbrathar ro badur ac dénam uilcc & écórach a n-iarthar Eirenn, & tri cét míle do demnaib imon Cruaich, co ro indarbus amach iat tar Ailen In t-Shnáma issin muir, corub rissin aderar Ailen na n-Deman issin tan-so. Patraic cecinit: M' én & m' uisci & m' ilar is mo Chruach álaind idhan, is siat-sin bus chomarchi do cach uaim a n-andliged. ‘Ocus maith, m' anum, a naem Patraicc’, ar Beineoin Mor mac Aeda, ‘cá dliged ar ar m-breithir immi-sin ac cach aen imthechus fonn na Cruaiche & ibhas uisci In Dabair?’ ‘A m-beith ar do chomus fhéin, etir t-shen & óc, & ro fhacus comad inad naem & fír In t-inad, & comad crínad clainde & ciniuil & aiccme do cach aen do-genadh ann olcc na écoir na imdell, & mo chin don tí don-gena a cadus & a cum-dach. Conid iat-sin, a m' anum, a Chailti’, ar Pátraic, ‘mo scéla & m' imthechta risin m-bliadain atái-si am' écmais.’ 582. ‘Ad-rae buaid & bennachtain, a naem Pátraic’, ar Cailte: ‘is mor In sochur-sin ro fhacais do Gaéidelaib issinn inudh-sin.’ 583. Is annsin ro scailed a pupull tar Pátraic ind áidchi-sin, & do-rigned longport ac ríg Connacht ann ré h-ed caeicis ar mís nó co toirsitis cóic oll-choicid Eirenn do dénam fheissi na Temrach. Ocus do-rigned tech derrait diamair do Chailti acco iter thech rig Connacht & pupall Pátraic, & Is uime do-rigned a tech amlaid-sin, comad urgairdiugud do cechtar de eistecht ris. 584. Ocus Is annsin ro gab Cas Corach mac Cáincinde a thimpan, cor' chuir ina suan sír-chotalta iat. Ocus ro eirgetar arnamairech, & tucad fidchell da n-indsaighid da h-imirt, & do frith espaid tri fer don fidchill, & adubairt In rí: ‘Ni fuighther fir bus chosmail ria a n-Eirinn na a n-Alpain.’ Ocus is annsin adubairt Cailte: ‘Na h-imridh In fidchill’, ar se, ‘nó co n-dechur-sa d' iarraid fhidche at-chonnarc ic á folach fecht aile.’ Ocus tainic reime sair co cenn Sleibe Clithair, risa raiter Sliab Baghna issin tan-so, & at-chonnairc carthe com-daingen cloiche a n-dorus In t-shída amuich, & tuc a da láim uimin carthe, & tuc a talmain h-é, & faircle com-daingen cloiche ro bói ar In fidchill a n-inadh In chairthe, & faircli fuithe, & tuc In Solustairtich as .i. fidchell Guill meic Morna, & rucustar tri fir óir & tri fir airgit aisti, & do cuir In fidchill itir In da chlar com-dluta chloiche chétna, & tainic reime d' indsaigid rig Connacht, & tuc na fir 'na laim, & dornn ind fhir fa mó don t-shluag iss ed do bith In cach fhir díb. ‘Ocus In raibi ní budh mó inás-so?’ bar in rí. ‘Ro bói immorro’, ar Cailte, ‘tri cóeca fer n-óir & tri cóeca fer n-airgit.’ ‘Cret tuc ort’, ar In rí, ‘gan In fidchill do thabairt let dam-sa?’ ‘Ní fidchell do t-shiris orum’, ar Cailte, ‘acht tri fir chum t' fhidchle, & tucusa gein & aithgein duit, & ní dingen-sa a gluassacht assin n-inad ina tuc In t-óclach assa fidchell h-í.’ Ocus tucad na fir ar In fidchill 'arsin. ‘Ocus cia ic á raibe ind fidchell?’ ar rí Connacht. ‘Ac Goll mac Morna’, arsi Cailte. ‘Dursan gan a tabairt duit-si let dam-sa’, ar rí Connacht. ‘Na cuir-si ris-sin, a rí’, ar Cailte, ‘uair ní thiber In fidchill duit etir, & ní thibar ní bus mó da foirind.’ 585. Ocus ní cian ro badur ann co faccadur Aillenn Fhialchorcra ingin Buidb Deirg meic In Dagda, da n-indsaigid & tri .l. ban do mnáib Túaithe Dé Danann ina farrud, & ro t-shuidh(es)tar ar In firt fótbaig i f-farrad naem Pátraicc & rí Connacht & ro bói In ingen ac indissin a toisce ann. ‘Ocus caide do frecra urri-ut, a rí Connacht?’ ar Pátraic. ‘In ní adérús-sa & bus maith let (do) denam dam iss ed dogén-sa’, ar In rí. ‘Is maith lem-sa a tabairt duit’, ar Pátraic, ‘uair ro gellus ria co tiubartha-sa h-i acht co léiced a creidem doilfi draidechta uaithe & co slechtad sí do t-shoiscel Rig nime & talman.’ ‘In faemai-si siut, a ingen?’ ar In rí. ‘Faemaim’, ar inn ingen. Ocus ro eirig In ingen cona bantracht, & ro t-slechtadur uile do Pátraic, & ro chengail Pátraic iat & ro phós, corub h-í-sin cét-lánumain ro pos In Tailgenn i nn-Eirinn amal airmid udair. ‘Ocus luach In posta’, ar Beineon Mor mac Aeda. ‘Rachaid um’, ar In rí ‘.i. ragha baile cacha tuaithe o Leic Lomenaig rissa raiter Luimnech, co Leic Essa Ruaid.’ ‘Ocus luag uait-si ina adhaig siút, a Patraic’, ar Beneoin, ‘do lucht In chuicid.’ ‘Do-bér immorro’, ar Pátraic, ‘.i. tri rig do gabail Eirenn uaithib, & rath Eirenn fo deired acco gan dibad.’ Ocus scribais Brogán na fácbala-sin do choiced Connacht, & scribais neoch tucad do Pátraic. Ocus ro fháeidur In lánamain-sin ind áidchi-sin ar feis leaptha & lám-déirgthi .i. Aed mac Muiredaig meic Findnachta & Aillenn Fhialchorcra ingen Buidb Deirg meic In Dagda. 586. Ocus ro eirig In rí co moch arnamairech, & ríg-lia cloiche ro bói ar In tulaig acco. Tuc In rí a druim rissin carthe & do fhiarfaig do Chailti: ‘Cid imma tucad Lia In Imracail ar in lia-so?’ ar se. 587. ‘Fecht n-aen da tangadur Meic Morna co Cuaill Chepain i nd-Echtge Connacht’, ar Cailti, ‘ac fogail & ac díbeirg ar Fhind & ar In Féin, & do-riachtamar-ne tri catha na Féine co mullach t-Shleibe Cairnd tes i crich Corca Mruad, & ro bói ceist ac Find im dála Mac Morna .i. ní fhitir ind annsa Mumain bodes do-chuadar nó In sechu bothuaid í cuiced Connacht. Ocus adubairt Find rena dá mac féin dul a cuiced Muman d' fhis scel Mac Morna .i. Uillend & Cáince cona fhéin & cona foirind, & do chuir Aedan & Cathal, da mac rig Ulad, & da cét óclach maraen riu, i cúiced cháem-álaind Connacht d' fhis Clainde Morna. Ocus ro badur dá mac rig Laigen ina fiad-naissi .i. Conla & Cellach a n-anmanna. Ocus tangadur-sin da cét óclach a n-degaid a comalta, & tar-raid cach ara cheile díb co rabadur ceithri cét óclach a n-aen-inad, & do-riachtadur chum inn inaid-sea’, ar Cailte, ‘& do t-shirdis cach láe o Ath Colta co h-Ath m-Bercha ac iarraid Mac Morna, & ticdis cach n-aidhchi conici seo. Ocus ba h-ingnad lé Find dala a muintire, uair ní tainic fis uaithib da indsaighid.’ 588. ‘Ro eirgemar-ne tri catha na Féine & do fhuaramar slicht-lorg in t-shlóig romaind, & dar lind ba h-é slicht Chlainde Morna, & ro iad cach a laim a cheile umpu, & ro luath-marbad, etir gilla & óclach, na tri cét fer ro badur. Ocus ind uair thainic lá cona lán-shoillsi arnamairech Is ann tucsat aichne ara muintir féin, & ro léicset annsin tri gaire mora eistib ic á cáinead a muintire ro marbsat a n-imrull, & adubairt Find ríg-lia cloiche d' iarraid ar In cethrur caem sin .i. air da mac rig Ulad & da mac rig Laigen. Ocus do eirgius-sa’, ar Cailte, ‘& Oissin co Raith Medba, risa raiter Raith Chaerech Medba isin tan-sa, & fuaramar in ríg-lia cloiche ann, & tuc-samar conici seo h-í, & ro t-sháidemar os chind na fer-sin annso.’ 589. ‘Ad-rae buaid & bennachtain, a m' anum, a Chailti!’ ar in sluag uili, ‘is mor In fis & In faillsiugud fírinde do-beri duind ar cach ní fhiarfaigther dít.’ Ocus Is desin atá Lia In Imracail ar In lia-so, d' imracal Fhind & na Féinde, cor' marbadur a muinter fein a richt Chlainde Morna. 590. Is annsin do-chuadur co Temraig, & ro indessetar mor d' fhis & d' fhir-eolus i fiadnaissi fer n-Eirenn .i. Cailte & Oissin, & ro lessaiged cach ní adubradur ac ollomnaib Eirenn. ‘Ad-rae buaid & bennachtain, a uaissle’, ar fir Eirenn. ‘Gin co beth d' fhis na d' fir-eolus a n-Eirinn uile acht In meide ro facabair accu anos ro bo tinolta fir Eirenn uili i nd-aen-inadh.’ 592. Ocus Is annsin ro eirig Cas Corach mac Caincinde, & adubairt: ‘Maith a m' anum, a Cháilti’, ar eissium, ‘is mithigh. Is mithig dam-sa imthecht festa, & bennacht cacha dalta fort-su.’ ‘Bennacht cacha h-oide ic a roibe dalta ort-sa’, ar Cailte, ‘uair is tú Is ferr eladha at-conncamar riam.’ Ocus adubairt ri Eirenn .i. Diarmait mac Cerbaill: ‘ollamnacht Eirenn uaim-si dait In comfhat rabur-sa i r-rigi.’ 593. Is si-sin uair & aimsir tangadur tri nonbair d' iarsma na Feinde ro bói i f-farrad Chailti ar In tulaig leth aniar do Themraig, & tucsat da n-úidh & da n-aire beith a n-ingnais a luith & a lán-choiblidh, & gan a beith do rath orro nech ac comrad ríu, & tucsat a m-bel re lár talman issin tulaig-sin, & fuaradur bás ann, & ro cuired fo thalmain iat, conid Cnoc na Nonbur ainm In chnuic-sin dia n-eis. 594. ‘Truag dono sin’, ar Oissin, ‘iss ed sin ro mairistar d' iarsma na muintire moire maithe ar triath & ar tigerna accaind .i. Fhind mac Cumaill.’ Ocus ro badur na senoire co toirrsech truag In lá-sin tar eis na tri non-bur-sin ó nar' mair do tri cathaib na Feinde achtmad Oissin & Cailte & na tri nonbair-sin. Ocus ro badur fir Eirenn uile ina tast gan fer do labra re cheile díb ara mét ro chuir orro a n-dernnsat na senóraig do thoirrsi tar éis a Féine & a muintire. Ocus adubairt Oissin: IN fuil sunn nech ro fheissed gémad fann, gemad eissel, in fhail ar fácad cuach Find 'na aenuran a Cromglind. 595. ‘Ocus ní rabusa riam’, ar Cailte, ‘lá nach budh éscaid lém labra riut, a Oissin, acht mad aniu.’ Ocus adubairt Cailte: Atá sunn nech ro fheissed mar ar' impo for deis-sel, in fail ata 'sin glind glais ní fholaig acht feth fithnais. 596. Oissin dixit: IN fil sunn nech ro fheissed gémad fhann, gémad eissel, cia do-rat cenn Curraig chain issin chnoc os Badamair? ‘Tusa ro ben a chenn de’, ar Cailte, ‘& t' athair ro loit h-é’, ar Cailte, ‘& missi ro muir In cnocc.’ 597. Oissin dixit: Da m-beth sunn nech ro fheisid mina impodar deis-sel, ann rus-geogain Find bodéin o rus-dichenn Oisséin. 598. Ocus adubairt Cáilte: Rucus lim In cenn 'arsin gusin cnuc os Badhamair, co fuil ann o ssin ille issin cnucc 'na comnaidhe. ‘Ocus In cumain let-su, a m' anum’, ar Oisin, ‘cia ro diubraic Goll mac Morna maiten ós Beluch Gabrain?’ ‘Missi ro diubraic h-é’, ar Cailte, ‘cor' chuir In cathbarr óir ro boi imma chenn de, & ro ruc coibeis craind na sleige da fheoil de.’ ‘Ocus uallach ro bas fai-sin’, ar Oisin, ‘ger 'bo mor In chned ro gab In cathbarr imma chenn, & ro gab a airm, & adubairt re braithrib nach raibe poind air.’ Ocus adubairt Oissin: IN fuil sunn nech ro fheissed gemad fhann, gemad eissel, cia ro diubraic Goll co mm-baid maiden ós Beluch Gabrain. Ocus adubairt Cailte: Missi ro diubraic a rí a Oissin gusin caem-lí, urchur fagha cert do-chuaid a n-diaid meic Morna mor-cruaid. 599. Is annsin do fhiarfaig rí Eirenn dib-sum: ‘Cia ro marb Cairpre Lifechair mac Cormaic i cath Gabra?’ ‘Oscur mac Oissin’, ar Cailte, ‘ro marb h-é.’ ‘A fhírinde as maith do denam’, ar Oissin. ‘Cia chena ro marb h-é?’ ar In rí. ‘Orlám rí Fotharta andes’, ar Oissin ‘.i. óclach gráda ro bói acum-sa & 'gom athair reomum.’ Oissin adubairt: Orlam mac rig Fotharta nochar'b é In fer co maithfech, brathair Brónaig, ní brég lib ro marb Cairpre Lifechair. 600. ‘Ocus Osccur dono, cia rus-marb?’ ar rí Eirenn. ‘aen-urchur Cairpri Lifechair meic Cormaic ro marb h-é.’ ‘Ocus Mac Lugach, cia rus-marb issin chath?’ ar Diarmait mac Cerbaill. ‘Bressal mac Eirge, mac ríg Gall-Gaeidel anall, & taissech teglaig rig Eirenn h-e.’ Ocus rob h-í-sin adhaig déidinach feissi na Temrach, & ro badur ac ól & ac aibnius ann ind aidchi-sin, & ro eirgetar na sluaig 'arnamairech, & ro scailset fir Eirenn da crichaib & da cóicedaib féin & da n-inataib bunaid. Ocus at-racht rí Eirenn co moch arnamairech co Lic na n-Druad fri Temraig anairtuaid, & Bé Bind ingen Alaisc meic Aengusa, ingen rig Alban, a ben. 602. ‘IS áil lem-sa’, ar se ré mnái, ‘dul ar saer-chuaird Eirenn. & Is áil lem do beith-si i Temraig ic frithailem na senórach arna ría ail nó aithis missi ó fheraib Eirenn.’ ‘Do-gentar a reir mar oirdechair-si & mar adérat féin’, ar In rigan. Ocus tangadur araen rompo issin tech i r-rabadur na senoraig .i. Oissin & Cailte, & ro indis In rí doib-sin. Ocus Is amlaid ro bói Oissin: iss é fer ba fial-náirige ro bói a n-Eirinn h-é, & adubairt: ‘Ní h-amlaid do-gentar, a rí’, ar eissium, ‘acht bíd do ban-cheile it' fharrud féin & aithin don rechtaire sinde.’ ‘Máss ed, tabair in rechtaire chucaind’, ar In rí; & tucad h-é féin & a ben ann. Ocus adubairt In rí ríu: ‘Ac seo mar ordaigim duib biathad na senorach .i. secht fichit bó do chur i fer-gurt gabala, & a m-blegon-sin dóib cach n-aidchi, & proind deich cét o feraib Eirenn doib a lind & a loim i Temraig, & fothrucud cach re lá, & esrad úrluachra ina lepdaib, & cona tair deired In lenna d' ól In tan bias in lind nua urlum acco. Ocus atait secht meic accut-sa’, ar rí Eirenn, ‘& muirbfither accum-sa iat & tusa leo da raib ní a n-airesbaid dóib.’ 603. Annsin adubairt Oissin: 604. ‘Nir' h-inganta’, ar eissium, ‘Lighi ind Abaic a Temraig, da tictis fir Eirenn uile da fhegad, inar m-beith 'gar n-aithne ar Mael Muirir mac n-Dubain, ar rechtaire na Temrach, & do Chuarnait ingen Béccain Bóaire ar a mnái.’ ‘Ocus maith, a m' anam, a Oissin, cret eissein In t-abhacc?’ ‘Turchairthe flatha fuair Conn Cétchathach’, ar Oissin ‘.i. abhocc, & tri duirrnd Cuind Cetcathaig ina airde, & iss e fidchellach & brannaige as ferr do boi a n-Eirinn h-e. Ocus uile galra In domain do beith ar nech acht co tucad a lam air ro fhoirf(ed) & fir Eirenn do breith i láthair catha & comraic do-ghénad-sa sídh eturru, & cloch ro bói sunna i Temraig’, ar Oissin, ‘is uirre-sin ro bói a leapuid. Ocus ra h-ingnad dala a leaptha’, ar Oisin, ‘.i. In fer ba mhó d' feruibh Eirenn do bídh a choimsi i leapaid In abhuic, & In náidhe ba lugha do-gheibhthea ní bidh acht a coimsi innti. Ocus ba h-é-sin & In Lia Fáil bói i Temhraig dá ingnad na Temrach.’ 605. ‘Ca h-ingnad ro bói ar In Lia Fáil?’ ar Diarmaid mac Cerbaill. ‘Gach aen ara m-biadh leith-br(ia)thar d' fheraibh Eirenn’, ar Oisín, ‘do-beirthea ar In leicc-sin h-é, & damad díleas é gile & dergi do-nídh do, & a chur ar In Lia Fáil & dámad ain-díleas h-é ball dubh do bheith a n-inad suaichnid fair. Ocus In tan ticedh rí Eirenn fuirre do ghéised In lecc fái co freacraitís prím-thonna Eirenn h-í .i. Tonn Clídhna & Tonn Tuaidhe & Tonn Rudhraigi. Ocus in tan ticced rí cóiced fuirre ro bhúiredh In lecc fái. Ocus In tan téighedh ben aimrit fuirre drúcht dubh-fhola no mhaidedh trempi. Ocus In tan téigedh ben do b ticedh braen alaid tríthe.’ ‘(Ocus cia ro thócaib) In leac-sin nó ruc a h-Eirinn í’ ar Diarmaid mac (Cerbaill). ‘Oclach mór-menmhach ro ghabh ríge’

https://celt.ucc.ie//published/G303000.html

G303002

Cath Finntrágha

Unknown

Margaret Lantry , Beatrix Färber

c. 1400–1500

Middle

LA, GA

—

—

—

Rí ro gabasdair flaithus & forrlamhas an domhain mhóir uili go himlán .i. Dáiri Donn mac Loisginn Lomghlúinig. Ro thinóileadar immorro & ro thimsaigeadar sluaig in domain d'innsaighidh In rígh sin. Táinic ann Bolcán rí na Fraingci & Marghairéd rí na Gréigi & Faghartach rí na hInnia & Lughman Leathanarmach rí Saxan & Fiachra Foiltleabar rí Gairian & Tor mac Breoghuin rí na hEspáine & Sligeach mac Seanghairbh rí Fear Ceapdha & Iruadh mac Dreagain mic Duilli rí Fer nDreagan & Comur Croimgeann rí Fer Conchenn & Caitchenn rí Fer Caitchenn & Caiseal Clúmach rí Lochlann & a trí derbráithri .i. Forne Glaingér Gaisgedhach & Mongach In Mara & Tacha, & Dáire Dédsholus rí Mara Toirrian & Madan Muncas mac Duinn rí na Gaethlaighi & trí rígha ó thurgabáil gréine anoir .i. Duibhceartan mac Fir Mais & Muilleann mac Fir Luit & Cuilleann mac Faebhair Glais, & Ógarmach ingen rígh na Gréigi, an bangaisgedhach Is ferr táinic isin doman riam, & mórán do ríghaibh & do tigerrnaibh ele nach áirimter ann so. Ar toigheacht immorro don tromsocraide sin co hairm a roibhe airdrí In domhuin, ro cinneastair uile éncomuirli .i. teacht do ghabháil Érenn ar áis nó ar éigin. Ocus ba hé so a n-adhbar .i. feacht n-aon dá ndeachaid Finn mac Cumhaill ar innarbad a hÉrinn isin domhun mhór & do bhí thoir re bliadhan a n-amsaine ag Bolcán rí na Fraingci, & ro élo bean & ingen rígh Frangc leis ar tabairt comgrádha dóibh araen do & Is tríd sin ro tinóiledar na sluaig & na socraide sin do theacht dá dhíghailt ar Érennchaibh. Óir nirbo miadh nó maise leisna maithib sin tár & tarcaisne do tabairt don Éirennach orrtho. Is ann sin ro fhiarfaig rí In domhain: ‘Cia bus eólach dam-sa a caladportaib Éirenn?’ ar sé. ‘Do-gén fíreólas duit,’ arsa Glas mac Dreamuin, ‘& atáim féin ar innarbad ó Fhinn mac Cumuill, & bérad eólus ar caladaibh rédhi rofairsingi na Érenn díb-si,’ ar sé. Is ann sin tángadar na sluaig & na socraide línmhara & na teaghlaigi taidbseanacha sin isin oirear a rabhadar a longa & a laídeanga & ro hinnled leó a cnairre & a cairpthi, a curaigh & a caemhlonga, & ro cuireadar amach cliatha cuanna certa crannrighne cruadhrámhadh & do-rinneadar imramh trén togharadh dianlaidir deghcubhaidh gurbho cosmhail re ceathaibh gelclúm ar gormsrothaib nó re hael aengheal ar ardchlochaib na srotha cubhracha cneasgeala sin tar éis na láideang ón luathimram, co rucadar na longa sin sithi seabcamail sruthluaimneach ó cimsaibh na cuan a coimnéineacht tar drumcladaib diana dígáire .. na díleann & tarin mothar mórthonnach & tarna tonnaibh móra mongmóra mallgorma. Is ann sin immorro ro éirgeadar na gaetha & ro ardaigheadar na tonna co nach cualadar-san énní acht nuall mear maithneach na murdhúchann & gotha imda éccunnla na n-én corrach crithluaimnech ós gluair glastonn agá crothad. Ní mo-chean ámh tarrla re freastal nó re frithólamh na fairrgi forránaighi fuardoimne sin .i. nert tonn & tuili & trénghaithi ag caitheamh a cainnti & a cirgaili & a ceannairrci risna longaibh, & fós nír inadh inchomhráidh na treabha taibhfhliucha sin re seastán na slat agá sreangbhualad & re coimbéimnigh na crann le garbgaethaib agá cruadbrised. Ní raibhi immorro acu-sun ann sin long gan lúbugad ná rung gan rangbhriseadh ná ub gan odugad ná clár gan crithnugad ná tairrngi gan trothlugad ná bord gan brúghad ná birrling gan brisedh ná abur gan fhoslugad ná teas gan tuargain ná tili gan tuarcain ná as gan iompodh ná crann gan cruadlúdhbadh ná stagh gan sduaidhléim ná ruaidhbréid gan rébadh ná laídeang gan locadh a luathshiubail re lánanfadh, muna theagmadh lucht a freastail & a fortachta ina fochraibh dá fhóiridhin. Ó nach bhfuair immorro In gaeth sin laigi arna laechaibh ná tlás arna trénferaibh, do éirig uaithib co ráinic a haitreab arduachtarach anamna, & Is ann sin fa mín in muir dóibh & fa ceannsaidh gach goirmlinn gurbo téigli séimidhe socharthanach In fairrgi itir chuan & chúil & chearn & charraig, co nach ráinic a leas neach díbh oirbert nó imram do dénamh acht na longa fána lánsheólad ag imthecht le foghar na gaíthi glanuairi gur ghabsad cuan & caladport a rinn maithinis na ndomun & ag glascarraig risi n-abarthar Sgeilleag Míchíl aniubh. Is é fa heólach acu ann sin .i. Glas mac Dreamhain ó Shíth an Lacha Léin linnuair & ó dhiamralbh Droma Droibheóil, & In uair do dúiscti fiadh nó bethadhach éicciallaidi eili agin fhéin, nír tharbha do choin nó do dhuine rith ris acht a gabháil beó do Ghlas mac Dreamain, & do fastóadh agin fhéin tríd sin & Is gairid do bí aca an uair do cuiredh air beth ag feall ar Fhinn do Cormac mac Airt do rígh Éirenn & dob éigean dó Éiri d'fhagbáil tríd sin & dul sa doman mór, & Is é ba heólach do rígh In domuin an tan sin. ‘A anam a Ghlais mic Dreamhain,’ ar rí In domain, ‘ní cuan mar so do gheallais dom loinges d'fhagáil acht trágha gealgainmidhi a fédfaidís mo shluaig aenaigi & oireachtais do chomóradh an tan nach bedís ac cathugad.’ ‘Is aithnidh damh-sa cuan mar sin a n-iarthar Éirenn,’ ar Glas, ‘.i. cuan Finntrágha a Corca Duibhne.’ Tángadar rompo as sin co Finntráigh & ro línadar crislaigi In chuain uili co nárbo léir In sáili tairsibh, & bárc mór rígh In domhain do gabh In cuan ar tús conadh Rinn na Báirci a ainm ó sin ale, & ro tuirrneadar a seóla illathacha anairtghela & do tógbadar a puipli bélcorcra breachtnaidhi & ro caithsead a mbiadha saera somblasta & a ndeocha míne meascamla & tucadh a croinn ciúil cucu dá sírsheinm & a n-aes dána do ghabháil a nduan & a ndubhchonn dóibh. ‘A Ghlais mic Dreamain,’ ar rí In domain, ‘cia dá ráinic In tír si a tángamar ar tús do chuid ronna?’ Uair do roinnedar Ére eaturra féin ré techt anoir dóib. ‘Do Thor mac Breoghain do rígh na hEspáine,’ ar Glas, ‘ráinic an tír si.’ ‘Más ead, a rí na hEspáine,’ ar rí in domhain, ‘is tú dlighes feis & aedaigheacht na hoidhchi anocht do tabairt dúinne.’ Is ann sin ro éirig rí na hEspáine & ceithri catha armruadha eagair mailli ris, & táinic fo imlibh na críchi a cédóir, & do bádar trí dúnaidh a n-iarthar na críchi sin .i. Dún Cais & Dún Aedha & Dún Cearbain, & do loiscedh le rígh na hEspáine iad idir triath & tigerna, idir mnaí & macámh, idir coin & fhear, idir chuach & chorn & chopán, & do bádar trí chaeca do theaghlach In gach dúnadh díb-sin & do loisceadh leó uili iad. Do bhí iommorro a fhis ag Finn & ag fianaibh Éirenn co ticfad In tromdámh sin d'innsaighi Éirenn .i. ríghradh in domain uili, amail do bhí a fighair & a fháistine dóibh, & ní raibhi cuan ghabhála a nÉrinn gan fer forairi ó Fhinn fair. Ocus Is é do bhí ag forairi In chuain sin aigi .i. Conn Crithir mac Brain mic Feabhail ó Theamhair Luachra, & ar Corrchnoc na Féine rea n-abarthar Cruachan Adhrann do bhí sé In oidche sin & sé ina chodlad ann, & is é do muscail hé sceamghal na sciath agá scoltadh & comthuarcain na cloidhiom & comhcomairt na craíseach ag cirrbad curp na fírlaech & gáirthi na mban & na macámh, na con & na n-each fán comlasair. Ocus do érig Conn Crithir fona gáirthibh sin & as eadh adubairt: ‘Mór na gnímha do-rinnedh trím anocht,’ ar sé, ‘& mairg máthair do-rad m'idhna d'éis an chodalta so do-rinnes, & gidedh ní fhaicfe Finn náid fiana Éirenn misi beó dá éisi & rachad ar lár na n-allmurach indus co tuiti dream éigin díbh lium nó co tuiter-sa leó-san.’ Do cheangail a curp ina chathéidedh catha & do lig 'na chailgi reatha rinnluaithi a ndiaid na n-allmurrthach, & ní fada do-chuaidh In uair do-connairc triúr ban roime sa sligid & armghaisceadh laích ag gach mnaí díbh. Ocus do reath-san orro & ní ruc orrtha, & tuc a lámh fón sleigh dá teilgin. ‘An, a óglaích,’ ar bean díbh, ‘uair atá agad eólus ina córa duit h'arm do deargadh ná oruinne & sinn inar mnáibh.’ ‘Cia sibh-si féin?’ ar Conn Crithir. ‘Trí ingena Deirg mic Dolair ó tráigh Mara Tibhir anoir sinne,’ ar siad, ‘& tucamar ar triúr grádh écmaisi duit-si & ní fuathaide le neach againn a chéili é, & tángamar do tabairt chabhartha duit uair do bhí a fhis againn gumadh tusa cédduine do shoisfedh d'fianaibh Éirenn dochum na n-allmurthach.’ ‘Caidhi bhar cobair-si dam-sa?’ ar Conn Crithir. ‘Budh maith ar cabair-ne duit,’ ar siad, ‘óir dealbóbhmaid-ne sluag draídheachta umad-sa dona geosadánaibh sanaisi & do barr bhilair, & gin co marbhaid sluag nó socraide mailli rit-sa, gáirfid dona hallmurachaib & beanfaid a n-airm asa lámhaibh & beanfaid a neart & a radarc díb & mairbhfidhar leat-sa rí na hEspáini & ceithri céd dá muintir. Ocus biaidh cath Finntrágha lá & bliadain 'gá cur & biaidh cathughadh nua gach n-énlá ann risin ré sin, & biodh cridhi maith agad-sa uair dá marbh-thar gach lae tú, beir imlán ar maidin, óir biaidh tobar slánícidh againne fód comhair & In t-óglach Is annsa let a fianaibh Éirenn, do-ghiabha mar sin farit.’ Do bádar immorro sluaig rígh na hEspáine ag gabáil creach & úirthedh & airgne ó Tráigh Modhuirn atuaidh rissa n-abarthar Murbach an tan sa co Finntráigh fo dheas. Is ann sin ruc Conn Crithir mac Brain mic Feabail orrtho & In sluag draídecht sin faris, & do bhean a creacha díbh & do bean In sluag draígheachta a nert & a radarc díbh, & tángadar sluaig rígh na hEspáine 'na raen romadma gusin maighin a raibhi rí na hEspáine, & Conn Crithir 'gá marbad & 'gá mugad. ‘Airis agam, a rímílid,’ ar rí na hEspáine, ‘co ferainn comhlann rit tar ceann mo muintire ó nach impódhann énduine acu fén rit díbh & tú 'gá n-ár & 'gá n-oirrleach.’ Ro innsaighedar trá an dias sin a chéli & ro sháidhedar in dá mergi maethsróill isin tulaig taebhuaine & do shínedar na lámha luathghonacha leisna craísechaib ceannghorma cródherga & tucadar dubgona dlúithi daingne dofhreastail ara chéli. Mar sin dóibh nó gur ardéirigh In grian & gur crannbrissed a craíseacha & gur scailtsed a scéith & gur lánscarsad a lúireacha, & do nochtadar a lannchloidme lasarcorcra leathanfhaebhracha & do rinnedar urlaide urrlamh anaithnidh & ro bádar isin comrac sin re tréimsi & re hathaidh fhada do ló, conadh ann sin fuair Conn Crithir áitheas bráthbéime a comrac an chathbhairr & na caemhlúirighi do rígh na hEspáine co tobhacht a cheann dá cholainn. Ocus do thógaibh Conn Crithir an ceann & do chomhmaíd an gnímh & Is edh adubairt: ‘Dar mo bréithir ámh,’ ar sé, ‘ní cuirfidir ón ceann sa mé muna marbtar mé nó co tí uathadh nó sochaidhe éigin d'fianaibh Éirenn cugam.’ Do-chuala rí In domhain sin & Is edh adubairt: ‘Is mór In briathar sa do-bheir an laech,’ ar sé, ‘& éirigh dá fhis, a Glais mic Dreamain, an é an t-Osgar ardghlonnach ad-chuala a fianaibh Éirenn do-beir an briathar sa.’ Táinic iommorro Glas a tír & táinic a comghar do Conn Crithir. ‘A laích,’ ar sé, ‘is mór In briathar sin tucais, & caidhi h'ainm & do shloinnedh?’ ‘Misi Conn Crithir mac Brain mic Feabail ó Theamuir Luachra,’ ar sé. ‘Mása tú,’ ar Glas, ‘is fagus t'fhuil & t'fialus dam fén, & Is misi Glas mac Dreamain ó Teamair Luachra,’ ar sé. ‘Dob éccoraidi duit-si techt do comrac rim-sa ó allmurchaibh sin,’ ar Conn Crithir. ‘Truagh sin,’ ar Glas, ‘ar shédaibh an beatha uili, dámadh tairisi dhamh Finn & fiana Érenn, ní coimreógainn re neach d'feraibh Éirenn ná rit-sa seach cách.’ ‘Ná habair-si sin,’ ar Conn Crithir, ‘uair cúic mic dég do chloinn atá ag Finn a fhégmais a clannmaicne fén, & luigim-si fóm armaibh & fóm ghaiscedh, dá marbhthá-sa sin uili, nach budh eagail duit Finn acht co tigtheá ara eineach & ara comairci.’ Adubairt immorro Glas 'na dhiaidh sin: ‘Táinic mo lá bádha-sa let-sa & rachad dá innisin do rígh an domain.’ Ocus do ghluais roime mar a raibhi an rí. ‘A anam a Glais,’ ar rí an domain, ‘an n-é Oscar atá ann sud ?’ ‘Ní hé idir, a ardrí.’ ar Glas, ‘& dámadh hé, a táinic as dod muintir-si ní thicfadís, & bráthair dam-sa atá ann & is timcroidhi lium a beith 'na aenar & dob áil lium dul do congnamh leis.’ ‘Dá ndeachair,’ ar rí an domain, ‘cuinngim-si ort tacht dá innisin dam an lín thuitfeas lium d'fhianaibh Érenn gach lae, & dá tuiti a beac leó dom sluagaibh, techt dá innisin dam cé lé tuitfid.’ ‘Cuinngim-si ort-sa,’ ar Glas, ‘gan neach dod shluagaib do licean a tír acht mar adér-sa nó co tí fiana Érenn chugainn. Ocus ó nach fhuil urgairdiugadh ele againn aniubh,’ ar Glas, ‘tabraidh comlann énfhir dúinn.’ Ocus do cuiredh dias allmhurach cucu In lá sin & táraidh Conn Crithir an tabhaill taíbleabhar & cuiris cloch cert cudruma innti & tuc urchur cert coimdhíreach co tarrla a tul édain a fhir comraic co rug In inchinn ina caib cró tré cúl a chinn. Fuaradar iommorro an dias sin bás leó & do siredar dias allmurach dochum gach fir acu. Frith uatha co hathlum an aiscidh sin. Tógbhais Conn Crithir In cealtair coimhreamar chatha & tuc urchur áith athlum urmaisneach don fir ba neasa do acu gur bhean a mullach a ochta co ndeachaidh tríd, & mar do-connairc in fer ele sin, do theith do leith aroma In tí arar teilgedh an t-urchur, co ndeachaidh an tslegh tríthu araen co fhuaradar bás de, & do thuitedar a dhias fén le Glas faí sin. Do thuitedar dano trí nónbair leó rí n-oidhchi, & ba créachtach Conn Crithir ón ló sin & adubairt sé re Glas: ‘Tángadar triar ban chugam-sa ó tráigh Mara Tibir anoir & do gealladar damh, gé marbthaí gach lae mé a cath Fhinntrágha, gumadh beó arnamárach mé, & in neach budh annsa lium d'fhianaibh Érenn co fuigheadh mar sin. Ocus coiméd-sa an cuan anocht co ndeachainn-si dá fhis.’ Ocus téit dá fhis & do cuiredar fón tobar slánícidh é & táinic co himlán as. Imthúsa Glais mic Dreamhain téid aran chuan. ‘A rí an domhain,’ ar sé, ‘atá cara agam aran loinges .i. Madan Munchas mac Duinn rí na Gaethlaighi, & Is edh adubairt sé sa domhan mór thoir gur leór duit-si é fén do gabáil Érenn & co mbéradh a ngéill ar áis nó ar éigin chugad-sa, & cuinnchim-si ort-sa a leigen chugam-sa am aenar anocht, co fhéchamis cia hagainn Is ferr choiseónas Ére.’ Ro innsaigheadar dano an dias sin a chéli & do-rinnedar comhrac fíchdha fortamail feidmlaidir. Acht énní, ní hann sin do bhí a ndán bás d'fhagáil do Glas, & fuair rí na Gaethlaigi bás leis. Ocus gairid 'na dhiaidh sin an uair táinic Conn Crithir cuigi & do bí Conn ag molad an gníma sin do-rinne Glas & 'gá comhmaídem co mór, is ann sin do-conncadar trénfer fian Érenn cucu .i. Taisteallach Trénfer. ‘A óga,’ ar sé, ‘cia na cinn úd agaibh ósin ár?’ ‘Ceann rígh na hEspáine ceann dibh,’ ar Conn Crithir, ‘& Is lim-sa do thuit. Ceann rígh na Gaethlaigi an ceann ele & le Glas mac Dreamain do thuit.’ ‘Scéla Finn & fhian Érenn agad-sa dúinn?’ ar siad. ‘Do fhágbus-sa ac Snám Dá Én thuaidh iad,’ ar Taistellach. ‘Éirigh-si dá n-innsaighi’ ar siad, ‘& tigid chugainn dá mberdís anar mbeathaidh orainn.’ ‘Dobadh nár dam-sa sin,’ ar In trénfer, ‘.i. dá rígh do ríghaibh an domhain do tuitim libh-si araen & gan mo lámh do dergadh damh-sa ré ndul ón cuan orrtho.’ Ocus téid aran cuan. ‘A rí an domain,’ ar sé, ‘atá sunn trénfer fhian Érenn ag iarraidh comhlainn.’ ‘Is dam-sa Is cóir an trénfer úd do fhreagra,’ ar Coimleathan mac Toithim .i. trénfer rígh an domhain. Ocus táinic a tír a cédóir. Is amlaidh iommorro do bhí an fer sin & deich ferdhuirn fiched ana airde & an urdail cédna 'na lethni, & Is amlaid do bhí fós arna fhothracadh a folaib dreagan & leoman & loisceann & nathrach neime, & fuathróg fhairsing úrleathair um deanacht a chuirp. Ocus ro innsaigedar na tarbhlaích sin a chéili ana tréitibh taíbhtheanna tonnbhorba troighleathna tarrlúthmara tailcíchtaracha, & do maelgormaighedar na maelshúili mórliatha malachgharbha & do comhdrannt-aigheadar na cláirfhiacla craebhghlasa cnáimreamhra cogantacha craesfhairsinga & do chasadar na cromsróna cuasleathna comtharrthacha craebhshilteacha & ro inn-saighedar na laích sin a chéli & ro iadhadar na dódlámha dublaidire doleónta daingeangreamacha doscaílti tarna dromannaibh & tucadar trodchuir tréna thulgánacha d'aroili. Is ann sin iommorro tuc trénfer rígh an domhain fáscadh fortill fírchalma ar Thaistellach cor theilg braen fola forruaidhi ar barr gach meóir dá méraibh & lia dubhfhola tara bhél, & cuiris 'na easclainn aird adhbhail ara ghualainn é & cuiris ina rith é co hairm a raibhe rí an domain. Ocus ad-bert Taistellach: ‘A anam a Choimhleathain, créd dob áil leat do dénamh rim?’ ‘Do breith co rígh an domain,’ ar sé, ‘& do cheann do tharraing as do cholainn & a cur ar cuaille a fhiadhnaise fer an domhain.’ ‘Olc an comairle sin,’ ar Taistellach, ‘uair Is ferr duit mo leigen sís co sléchtainn duit a fhiadnaisi sluagh an domhain. Ocus do sléchtadar tréinfir Érenn uili dam-sa & do-ghénaid duit-si mar sin, & Is maith duit fós a beith rena innisin isin domhan mór thoir agad gurab taesca do ghabhais féin géill tréinfer Érenn ná do ghabh rí In domhain a ngéill.’ ‘Is cubhais dam-sa,’ ar Coimlethan, ‘co ndingean sin rit.’ Ocus leigis sís ar lár hé. Cromais Taistellach a cheann dó-sum. Dóigh leisum fa sléchtaine dó féin sin. Sínis Taistellach a lámha ana thimcheall & ro fáisc co fortill fearglaidir co ráinic ar ard a ghualann, & an líg chloichi do bhí a comfhoccus dó, tuc urchur de uimpe co nderna smirspairti fola & cró dá curp a medón a croicinn, & tuc an chois thailc troighleathan rena ghualainn dó & do tharraing an ceann dá cholainn & do comhmaídh an gnímh. ‘Atré buaidh & beannachtain,’ ar Conn Crithir, ‘& éirigh romad anocht co teach m'athar-sa co Teamair Luachra .i. Bran mac Feabail, & abair re Bran Tuatha Dé Danann do thimsachad uili dar cabhair, & éirig as sin amárach co fianaibh Érenn.’ Ocus táinic Taistellach roime tar éis an comraic sin co dúnadh Brain mic Feabhail & do innis a scéla uili co himlán dóibh. Do-chuaidh iommorro Bran mac Feabhail do thinól & do thóicheastal Thuaithi Dé Danann & do-chuaidh co Dún Seasnáin Seanghabhra a nÍbh Conaill Gabhra, & do bhí fleadh agá caitheam ann & mórán d'ógaibh Tuath Dé Danann ann, & do bádar trí saermacáim Tuath Dé Danann ann .i. Ilbreac mac Manannáin & Némhannach mac Aenghusa & Sighmall hua Midir, & ro cuirsed fáilti re Bran mac Feabail & dob áil fhosaig do dénamh dó. ‘A óga,’ ar Bran, ‘atá éigin Is mó ná sin orainn.’ Ocus do gab ag innisin a scél dóib & ac innisin an éigin a raibhi a mac .i. Conn Crithir, ‘An-sa agam-sa anocht,’ ar Seasnán, ‘& rachaid mo mac .i. Dolb mac Seasnáin, co Bodhb Derg mac an Daghdha, & timsóchaid Tuatha Dé Danann chugainn.’ Ocus do-rinnedar amlaid sin & do-chuaidh Dolb mac Seasnáin roime co Síth Bhan Fhinn ós Feimeanmuig & Is ann do bhí Bodhbh Derg mac an Daghdha an tráth sin, & ro innis Dolbh na scéla sin do. ‘A óig,’ ar Bodhb Derg, ‘ní sinne dlighes Érennaigh do chabair ón éigin sin.’ ‘Ná habair sin,’ ar Dolb, ‘uair ní fuil mac rí ná rodhamna ná taísech féine d'fhianaibh Érenn gan bhean do Tuathaibh Dé Danann nó gan a máthair nó a buime nó a maicleannán díbh & Is mór dábar cabair-si do-rinnedar-san riam gach uair bu éigin díbh.’ ‘Is cubhais dúinne ámh,’ ar Bodhb Derg, ‘gura cóir do fhreagra let fheabhas do theachtaire.’ Ocus do cuiredar teachta uatha ar Tuathaibh Dé Danann a fhail a rabhadar & tángadar uili co hairm a raibhi Bodhbh Derg & tángadar co Dún Seasnáin. Ocus do bádar ann an oidchi sin & ro éirigheadar co moch arnamárach & ro ghabhsat a léinti saera sídamla umpu & a n-inair amlacha iublaidi ilgrésacha & a lúireacha tiugha taíbhleabhra taitnemacha & a cathbarra clochórdha cumdaigh & a scéith scáthuaine & a cloidhme troma taíblethna toirteamla & a sleagha slíptha slinnleathna. Ocus Is iad fa rígha & fa rofhlaithi dóib an tráth sin .i. trí Gairbh Shléibhe Mis & na trí Léith Luachra & na trí Mhuiredhaigh Mhaidhi & na trí Shichairi Siúiri & na trí hEochaidh ine & na trí Laegairi Licdherga & na trí Conaill Clomraighi & na trí Finn Fhinnabrach & na trí Scáil Brogha an Scáil & na trí Rodanaigh Raighne & trí Discertaigh Droma Fornochta & trí mic Aedhain Easa Ruaidh mic Bodhuirn & Táthbuillech Shléibhe Cairn & Sochearn Muighi Sainbh & an Seaghsa a Seaghais & Fear Dron a Laighis & an Glas a Bruinne Breagh & Airgedlámh ó Sinainn & Ograidhe a Maenmach & an Suirgeach ó Leamhain & an Seancha ó Sinainn & Midir a Brigh Léith & Feilim Nuacrothach mac Nocheadail & Donn a Sídh Beacuisce & Dreagan Dronuallach & Fer an Bérla Bhinn ón Bhóinn & Cathal Crithchosach rí Berrnáin Éili & Donn Fritgrine & Donn Duma & Donn Teimeach & Donn Seanchnuic & Donn Chnuic an Dois & Brat Riabhach & Dolb Dédsholus a sídhaibh & cúic mic Fhinn a Sídh Cairnn Chaín & Finnbharr Meagha Siúil & Sighmall ua Midir & Ilbreac mac Manannáin & Némannach mac Aenghusa & Lir Síthi Finnachaidh & bhartach mac Illathaig, & mórán eili do maithibh Tuath Dé Danann nach áirimhter ann so. Táinic dano na sluaigh & na socraide sin a críchaib Ciaraighi Luachra & co Sliabh mongruadh Mis & as sin co cuan Finntrágha. ‘A Thuatha Dé Danann,’ ar bhartach, ‘éirgedh méid meanman & aignedh indaibh re hagaid chatha Finntrágha, uair biaidh sé lá & bliadain 'gá cur & biaidh gním gach énfir díb 'gá innisin co deireadh an domhain, & comaillidh na briathra móra do-bherthaí isna tighibh n-óla.’ ‘Éirig, a Ghlais mic Dreamain,’ ar Bodhbh Derg mac an Daghdha, ‘d'fhógra catha dam-sa co rígh In domhain.’ Do ghluais Glas roimhe mar a raibhe rí In domhain. ‘A anam a Ghlais,’ ar rí an domhain, ‘in iad fiana Érenn súd?’ ‘Ní hiad,’ ar Glas, ‘acht drem eili d'feraibh Érenn nach lamhann beith ar uachtar talman acht beith a sídhbroghaibh fo thalmain .i. Tuatha Dé Danann, & d'fógra catha dóibh tánag-sa.’ ‘Cia freageóras Tuatha Dé Danann dam?’ ar rí an domhain. ‘Rachmaid-ne cucu,’ ar dá rígh do ríghaibh an domain .i. Comur Cromgenn rí Fer Conchenn & Caitchenn rí Fer Caitcheann, & do bádar-séin cúic catha armruadha eagair & tángadar a tír a cédóir ana ruadbuinnedhaibh romhóra. ‘Cia do dingémadh rí Fer Conceann dím?’ bhar Bodbh Derg. ‘Rachad-sa chuigi,’ ar Lir Síthe Fhinnachaidh, ‘& gidhedh, do chuala mé nach fhuil sa doman mór duine is ferr lámh ná sé.’ ‘Cia dingbhus rí Fer Caitcheann díb?’ ar Bodhbh Dearg. ‘Dingébhad-sa,’ ar bartach mac Illathaigh, & gabhais lúirech trom treabhraidh taitneamach uime & cathbarr cíorach coinnlech ceithircimsach & cloideamh ... ‘Diongbhad-sa é,’ ar dhbhartach mac Ioldaithche, agus gabhas a lúireach tsaidhbhir taitneambach uime agus cathbharr cíorach coinnleach ceatharchiumhaiseach uime a cheann agus cloídheamh deargfhaobhrach doifhreastail fána chléthaobh agus dá chraoisicc cheannghorma chodroma chatha ionna láimh chlí. Agus táinic sé san gcath ámhalaidh sin & do ghaibh dá n-ár agus dá n-oirleach agus dá n-athchuma. Air sin tárla dá chéile Lir Síth Fionnchaidh agus Rígh bhFear gCoincheann, agus tugadar treasa doilghe díthchillíghe dothuaras-gabhála dá chéile. Agus as gairid do bhí Lir san ccómhrac an tan do bhí sé dá chlaoidheamh ann. Ó do chonnairc Bádhbh Dearg sin, asé adubhairt: ‘Is trúadh liom t'faicsint san éigionn sin, a Lir,’ air sé, ‘agus éirgeach neach éigin agaibh dá chabhair.’ Air sin téid Ilbhreac mac Mannannáin agus an Néamhannach mac Aongusa san gcómhrac agus tugadar fíorghoin gacha fear aco ar Rígh bhFear gCoincheann. Freagrais Rígh bhFear gCoin-cheann cumaoin a ngona dóibh sin & níorbh fheárrde do Lir é. Ó do chonnairc Badhbh Dearg sin, asé adubhairt: ‘Is dursainn liom t'faicsin san éigin sin, a Lir,’ air sé, ‘agus cia do-ghéabhainn do chúnamh leis?’ ‘Rachad-sa do chúnamh leis,’ air Siomall ua Méidhir. Agus téid sé go háit na hiomreasna agus tug doghonadh air Rígh bhFear gCoincheann. Freagrais Rígh bhFear gCoincheann cumaoin a ghona do san go hollamh & níor leóimh Lir a cheann do thógbháil súas óna sgéith agus do léig osna éagchómblainn as árd as. Ó do chonnairc Badhbh Dearg sin, asé adúbhairt: ‘Is truadh liom chroidhe Lir d'faicsint san éigionn úd, agus a óga, éirge dá chabhair go lúaith.’ Air sin tángadar chúig mhic Fhinn ó Shíth Chairn Chaoin go láthair na hiombhúailte agus go hionnad na hiomreasna, agus tug síad goin gacha fear aco air Righ bhFear gCoincheann & do ghoin seisionn gach fear aco sin agus d'freagair a chómhrac do Lir air gcédna. Gídheadh tángadur trí naoinamhuir oile do Th. D. D. chúcha agus do ghoin gach fear aco sim Rígh bhFear gCoincheann agus ní hiomdha goin díobh sin d'imthig gan goin ionna háighidh ó Rígh bhFear gCoincheann, agus do bhain osna éagchómhlainn as Lir tórsa uile. Iomthúsa dhbhartach mac Ioldaithche do thuit Rígh bhFear gCatcheann leis agus do chúalaig sé osna Lir san gcómhlann, agus táinic 'na réim ró-reatha chuige agus do rug léim le crann na craoisighe go ttárla a dhá throig air ghualainn Lir aige & do rug an darra léim idir Lir agus Rígh bhFear gCoincheann. ‘Seachain an cómhrac, a Lir,’ air dhbhartach, ‘agus léig eadrom-sa agus an Rígh feasta é.’ Cuireas dhbhartach mac Ioldaithche a chloidheamh san láimh chlí agus a chraoiseach san láimh dheis agus tug goin d'ionnsuíghe brollach lúiríghe Rígh bhFear gCoincheann. Tógbhus Rígh bhFear gCoincheann a sgiath súas d'imdhíghean a bhrághad gurbadh ann sin do bhuail dhbartach dá chloídheamh fán íochtar é gur theilg a dhá chois óna ghlúinibh síos de, agus do thuit an sgíath leis sin síos do Rígh bhFear gCoincheann & tug dhbhartach an darra béim do gur sgar a cheann & a chollann rena chéile. Air sin do ghabhadar na Coincheannaig raon maidhma chúcha agus géarbh iad T. D. D. do sheasaibh an ball an lá sin, ba hadhbhal a n-easbadh fá dheóigh, & tugadar a lucht croinn agus crólíghe leó dá síththrogaibh féin. Iomthúsa Fionn mac Cúmhaill & Fíanaibh Éirionn an lá san do bhádar ag snámh ag th Éin budh thuaidh ag Soinninn & iad air talamh ós túaith Teamhrach, agus do-chonnairc siad Taisdiol Tréanfhear chúcha. Agus táine Fionn féin ionna chuinne & ionna chómhdháil, óir ba béus leis an tí do chuireach dtiarraidh sgéula, teacht do féin dá innsint nó dá agallamh, ionnus dámo drochsgeula do bhíoch aige go ttiubharradh sé féin cumaoin ortha nach tiúbhrach an t-óglách, agus dámo sgéula matha do bhíoch aige go mbeárrde a mblas é féin dá n-innsint. Agus d'innis Taisdiol mur do thángadur Ríodha an Domhuinn Mhóir uile go cúan Fionntrágha agus a ngníomhurtha ann go nuige seo. ‘A Fhíanaibh Éirionn,’ air Fionn mac Cúmhaill, ‘do fúaireamhuir mórán d'olc na hÉirionn agá cosnamh riamh, agus as beag gach mórolc dár fríth aiste d'féuchaint an uilc gheabhthear anois aiste ón dream táine inte, agus cosnaigh go maith riú í.’ Air sin ro éirgiodar Fionn agus Fíanaibh Éirionn a moch lae & lántsoillse air na mháireach agus ro ghaibh síad a n-airm ádhbharacha iomghuineacha óirghréasacha umpa agus do chóruígheadair a gcarbaid leó agus tángadur tar Sruth attúaidh agus a n-Aoibh Chonnuill Gábhra agas a gcríochaibh Chíarruídhe Lúachra, agus do Thragha leabhair bháin láimh chlí le Cathair na Claonrátha síar. Agus do bhádar an fhian an oídhche sin ag Innbhir Labhroinne .i. Labhroinn inghín Mhíledh hEaspáine do báthadh leis an ttuinn sin agus Is annsin oilleán sin do hadhnacadh í agus Is uaithe tugadh an t-ainnim sin uirthe, agus as Innis Catha anois í. Agus do chuir Fionn mac Cumhaill a órdóg fána dhéid fhios agus taidhbhreadh fios & fíoreólus do agus adúbhairt Fionn: ‘Tiocfaidh aimsir ann,’ ar sé, ‘agus beith toillceand .i. cléire, annso ag foghnamh don Tarnnguireach uilechómhachtach beó & marbh, don Mhac is fearr rugadh nó béarrfar, d'ardrígh nimhe & talmhann, agus beith árus clog & cléireach ann.’ Asa haithle sin adúbhairt Usgur le Caoilte & le Mac Lúidheach: ‘Tige liom, a óga,’ ar sé, ‘go ndeachamaois d'fios na díse deaghlaoch .i. Conn Crithir agus Glas mac Dreámhuinn dá mbeirim ionna mbeatha ortha ionnus go ndeargfaimís ár n-airm air na hallmhúrachaibh sul do thiocfadís an fhían chúghainn amáireach.’ Agus rángadur riompa go Fionncharnn na Faire os cionn Fionntrágha. Agus táine mian codalta d'Usgur ann sin. ‘Anaigh agom, a óga,’ ar sé, ‘go ndearrnainn beagán suain óir dob fhearrde liom chum catha é’ Agus do luígheadur air an gcarnn, Caoilte dá leath deas agus Mac Lúidheach dá leath clí. Air sin adúbhairt Ardrígh an Domhain rena theaghlach teacht a ttír & creachadh do bhreith chuige sul do thiocfadís Fionn mac Cumhaill agus fíanaibh Éirionn air an gcarnn. Tángadur sluagh Rígh an Domhuinn a ttír air sin, tríar air chaogaid laoch & tugadar gáir mhór os árd asta & do thógbhadur gáir mhór ag sluagh Rígh an Domhuinn air bórd a longa dá ccómhfhreagra, agus bo hiongna le gach aon dá gcualaidh na gárttha sin gan dul re gaoith & re gealtachas dóibh. ‘Do shiubhlas an dómhunn mór uile fá thrí,’ air Caoilte, ‘agus as bríathar dham nách cúala an uiread sin do goithibh daona daoine a n-aon ionnad ríamh.’ Air sin do sginn Usgur feadh naoi n-iomuire ón gcarnn amach agus d'eirge go prap arís agus do ghaibh a ruaimneach chatha ina láimh chlí & a chloídheamh inna láimh dheis & tug dá bhuille a gcuinne a chéile dá chloídheamh & dá luirg chatha. Agus adeirid daoine nách tugadh aon bhéim roimhe ríamh ná ionna dhíaig as mó léar treasgradh daoine leis ná é, óir do háirmheadh naoi naonamhuir a gcrólíghe dá éis dár threasguir dá nguaillibh, dá nglúinibh & dá n-uillinnaibh. Agus téid 'na ruathar ró-thréan luaithreatha air sin d'ionnsuídhe mhuinntire Rígh an Domhuinn. Annsin do chúalaigh Conn Crithir agas Glas mac Dreamhainn an bhéim sin agus tángadur a gcuinne an churradh a gcéadóir agns táine Usgur ionna ruathar a ttiompchioll chaith na n-allmhúrach ionnus nách sgaoilfeach aon aco ó chéile, agus táine fúthaibh donna dhiagh sin ionna ruathar ró-reatha gur ciorrbadh cuirp & gur treasgradh cinn & gur leadradh lúireach leis agus ba samhuilte sin re buinne rábharta ag rith an ruathar rug futhaibh, acht cheana ní dheachaidh aon as díobh le sgéulaibh gan tuitim le Usgur sul táine an oídhche. Is annsan do-chonnairc na hallmhúraibh Fianaibh Éirionn ag teacht dá n-ionnsuídhe ionna ruadhbhróinntibh rómhóra, agus do sháith síad a bpobull d'Fionn mac Cumhaill air an Ráith os cionn Fionntrágha gonna Ráith Fhinn a hainnim ó sin a leith. ‘A rígh féine,’ air Oisín, ‘an d'aontaobh do chuirfim caith risna hallmhúraibh?’ ‘Ní budh hé,’ ar Fionn, ‘óir do mhúchadís iomarcadh na sluagh sinn agus ní budh fearr fear uásal ná anúasal aguinn. Gidheadh cuirfiod-sa mac rígh nó árdfhlatha gach lá ag cómhrac le Rígh an Domhuinn gona shluagh, agus cóireóchad-sa caolrinn air mo chaith féin & deireadh leathan ionnus go sgaoilfe caolrinn mo chatha-sa na hallmhúraibh ó chéile agus nach léigfeadh an deire leathan a ndlúthúghadh rena chéile arís. Agus ná deargach aon duine agaibh 'arm acht air thríath nó tighearna óir an úair thuitis an tríath nó an tíghearna, Is maidhm dá mhuintir é.’ Agus adúbhairt Fionn mac Cúmhaill mic Tréanmhóir uí Bhaoisgne: ‘Cia do-ghéabhainn chum an chatha amáireach?’ ‘Do-ghéabhair mise,’ ar Fionn mac Dubháin .i. rígh féine an Fhian Mhuimhneach. ‘Ní rachair cheana,’ ar Fionn, ‘óir teasbeántar dhómh-sa ná fuil séun catha amáireach ort, óir ní dheachaigh aon duine a gcaith uaim ríamh nách aithneóchuinn a ttiocfach sé taranais chúm arís.’ Adúbhairt Fionn mac Dubháin: ‘Air shéudaibh na beatha uile dámo thairigsi dhómh-sa arís go bráth íad, ní locfuinn ón gcaith do ghabhus do láimh tré dhroch-fháistinne air bith do dhéanamh dham, agus as air mo thír féin do-rinneadar an chéaddiobháil agus as mé féin do dhíoghalfas ortha é air ttúis.’ Air sin téid Fearghus Finnbhéil d'fhógra catha d'Fionn mac Dubháin go Rígh an Domhuinn. ‘Cía fhreagaras Fionn mac Dubháin dham?’ air Rígh an Domhuinn. ‘Freagaród-sa é,’ air Margréta Mór Rígh na Gréige, ‘agus atáid trí catha agus fithche laoch agam ann so.’ Agus téid Fearghus File go mac Dubháin agus go ttí a dhá mhac mheannamnacha do bhí mur aon fhris .i. Fáilbhe & Máine agus an fhian Mhuímhneach uile fairiú. Agus rugadar ruathar rachtmhar ró-olcach a gcuinne agus a gcómhdháil a chéile agus ni lúgha ná céad laoch do thuit le saint chum a rochtainne chum a chéile agus níor fhan siad go rángadur ucht le hucht. Is annsan tug Rígh Gréag urchur urmaisneach áitheasach don chraoisig cheannghorm chómh-reamhur chatha d'Fionn mac Dubháin gur tharlaigh idir órdruinn agus imlinn d'Fionn mac Dubháin í gur bhris a dhruim fada sliosgheal árd ann go ná raibh fáith leágha ná leighis air dá éis. Air sin cuiris Fionn mac Dubháin a fheidhm air an sleagh agus tarangas as í agus cuiris 'na ruathar eagcobhsaidh go Rígh Gréag í óir níor fhéad éirghe ionna sheasamh air mbrisi a dhroma ann don urchar, agus cuiris a láimh ann a chloidheamh crosórdha cúmhaduighthe agus tug buille do Rígh Gréag gur theasg an caithchrios agus gur leadair an lúireach agus go ndearrnaig dá chuid chodroma dhe, gur chómthuiteadar an dís deaghlaoch sin. Agus do claoidheag feart d'Fionn mac Dubháin os cionn Fionntrágha, gurab amhalaidh sin do thuiteadar na tréanfhir úd bonn re bonn & beól re beól ar an láthair sin, agus do thógbhadur trí gártha móra troma taidbhseacha ag sluagh an domhuin agus ag fianaibh Éirionn ag cómhuídheamh na díse deaghlaoch sin. Annsin adubhairt Fionn mac Cúmhaill: ‘Is truagh liom Teamhair Luachra do bheith gan Fionn mac Dubháin innte, óir ní dheachaidh duine diombuídheach aiste riamh re bhúr linn, agus an té nách fuilinge am dhún-sa ná a ndún Chormaic mic Airt mic Cuinn Chéadchatha do dheich seachtmhuine, do-ghéabhadh cion & ceól a ndún Finn mhic Dubháin ar feadh bliadhna, agus do-bheirim-si ainnim athar air Fháilbhe ionnus nách beith Teamhair Lúachra re bhúr linn gan Fionn mac Dubháin inte.’ Mar sin dóibh go maidionn air na mháireach. ‘Agus cía do-ghéabhainn chum an chatha aniogh?’ air Fionn. ‘Do-ghéabhair misi,’ ar Goll Garbh mac Rígh Alban, agus doba inghín do Gholl mac Mórna a mháthair, agus air mhair do chlannaibh Mórna an tráith sin, as faris do bhídís, agus as beag dá bpríomhlaochaibh do mhair an tan sin acht Conán mac Mórna amháin, óir do marbhadh Goll glacláidir roimhe sin tré fheall & tré fhionnghall le Fionn mac Cúmhaill & le fianaibh Éirionn. Air sin d'éirge Goll Garbh mac Rígh Alban & ro ghaibh a iorradh glasleabhair gríosmháilleach chatha uime & do chomhéirge colg an chaithmhíledh sin ionnus go n-anfach mionúbhall nó móráirne air bharr uachtarach gach ruibe dá fholt agus dá fhionnadh agus do shluig súil dá shúilibh a gcuas íoghachtaraig a chinn chasfholtaig agus do mhearlas an tsúil eile 'ge go nár mhó maoldorn míledh ná re faicsint na n-allmhúrach dó. Agus as iad táine an' aighidh .i. trí Ríghthe ó thuargabháil gréine anoir .i. Dubhcheartainn mac Fearmais, Uilleann mac Faobhair Ghlais agus Cuilleann mac Fearlúaith gonna ttrí cathaibh cródha cómhóra. Agus téid mac Rígh Alban fúthaibh, agus an neach do chéadfhéuch air níor fhéad 'athfheicsint arís le méid a fheirge, & gabhais dá n-ár & dá n-éirleach & dá n-athchumadh gur ba lía a marbh ná a mbeó go ttáirfios dóibh air sin a gcoirp agá gcíorbadh agus a muinghíl ag maolleadra & a bhfuil ionna bhfaonluíghe & a mbeoil ag blasmearna agus a gcluasa ag clismearna go ndeachaig a gcíall & a gcuimhne uatha. Agus do chruinnighidar cáirde chúghcha & tugadh sin dóibh agus dob í a gcómhairle annsan a ttrí Ríghthe do ghabháil agus a ttabhairt do mhac Rígh Alban do chionn imtheachta agus léigionn dóibh féin. Air sin táine mac Rígh Alban go mórmheannamnach mur a raibh Fionn mac Cúmhaill & fíanaibh Éirionn & na braighde sin mur aon fhris agus do díthcheannuidheadh a bhfíanuise an rígh féine Fionn mac Cumhaill iad. Agus mur tháine an lá air na mháireach chúcha, adúbhairt Fionn mac Cúmhaill: ‘Cía do-ghéabhainn chum chatha aniu?’ ‘Do-ghéabhair sinne,’ air Osín & air Usgur mac Oisín, ‘agus clanna Baoisgne uile farrainn óir as sinn cuid Is fearr d'aoibhneas Éirionn agus as dúinn as cóir a cosnamh mar sin.’ Air sin téid Fearghus d'fógra catha ó Osín mac Finn & ó Usgur mac Osín go Rígh an Domhuinn. ‘Cia fhreagras clanna maicne an rígh féine dham ?’ air Rígh an Domhuinn. ‘Freagoród-sa íad,’ air Bolcán Rígh Fraingc, ‘óir Is chúcha tángus a nÉirinn, & tuitfid liom agus Fionn féin ionna ndiaig óir ó thuiteas préamhacha an chrainn, tuitfidh an crann féin asa háithle sin.’ Air sin éirgeas Bolcán Rígh Fraingc & a cheithre catha armrúadh mar aon fris agus do ghabhadar a n-earradha catha uile umpa & tángadar a ttír fá chéadóir. Agus ro éirge don leath eile Osín armnímhneach mac Finn mhic Chúmhaill mhic Tréinmóir uí Baoisgne & Usgur anglonnach mac Osín & clanna maicne Baoisgne ó sin amach. Agus do ghabhadar a léinteacha saora síodhamhala suaicheanta úmpa agus a sgíatha sgáthúaithne agus a starghaibh stuadhghlana agus a gcathbharra dubhdhaithte agus a gcloidhimhe troma taobhleabhaire toirteamhla agus a sleaghaibh slíopa slinnleathana slinnghéura. Cía trácht do chromadur na catha ceachtardha fána chéile inna rúadhbhróintibh rómhóra agus ionna ndrongaibh toirteamhla líonmhura gur marbhadh mórán re hathaidh n-aithghairid eatortha. Is ann san do mhearlas an mhuir mhearthonnach mheasgaitheach d'innsint uilc an chatha sin agus do chriothnaig an talamh trómfhódach fána gcosaibh & do chómhbhéiciodar cairgeacha cinngharbha agus do bhorblabh-aradar badhbha beóldearga bonnlúaithe & brainfhéich bhorbdhubha bheólchaínteacha & ba cómhór do labharadís clocha na talmhann ionna ttíompchall agus coillte teanntroma agus easaibhne éadroma agus linnte labharthacha lomlúaithe, agus tugadar na dúile úachtaracha trómgháir d'aontaobh ortha d'innsint na n-éacht agus na n-easbadh sin óir do nualladís cruinn agus clocha, aeghar & firmemente dá chéile d'innsint uilc na húaire sin gur chlos fá cheithre chuallaibh an domhuinn an díoghalt tug Usgur air caith na n-allmhúrach an tan sin, agus ba samhuiltíghe sin le gairbheas glórach garbhlinnteach ag cómhdhortadh tré chaol-charruigeacha chómhtheanna nó mur bhuinne borbruadh breaclasarach tré mhullach ríghthíghe etc. Rug Oscar ardruathar fo cath na n-allmurach & ba samalta sin re gairbheas nglórach ngairbhlinnteach ngráineamhail ac comdortadh tré chaelcharaidh comthana, nó mar bhuinni mborbruadh mbreaclasrach tré mullach rofhairsing ríghthighi, nó mar thonnghail tuinne ceannghili cneasuaine cainntighi cuipghili treathanmóiri 'na timcheall, is é sin sreathadh & scaíledh & slisbualadh & sreangleadradh & saebcuma tuc Oscar arna hallmurchaibh don ruathar sin. Is ann sin do-riacht Bolcán rí na Fraingci & Oisín dochum a chéli & ro sáidhsead an dá meirgi maethsróill isin tulaig taebhuaine & ro thógaibhsead an dá sciath áilli ilbuadhacha a n-aicill a chéli & ro nochtadar a cloidhme creatbláithi comtharrachaa & do-rinneadar urrlaidhi urrlamh ainiarmartach. Ocus do bhí an comrac ag dul tara chéili ann sin uair do bás ac clódh Oisín ann, & do-connairc Oisín mac Oisín sin & táinic chuca & tuc béim do rígh na Fraingi & do-rad an rí bém dó-san & do freagair a comlann d'Oisín. Ocus do-connairc dá mac ele Oisín sin .i. Échtach & Uladh, & ro ghonadar rígh Frangc & do gon-san gach neach díbh-sean a cumain a ghona, & do bean osnamh éccomlainn a hOisín tairsib uili. Ocus do-connairc Mac Lughach sin & do-rad rodghuin do rígh Frangc & do-rad an rí béim dó-som & do freagair a comlann d'Oisín. Tángadar iommorro trí caeca laech do Clannaibh Baíscne chuigi & ro ghon gach énfhear acu hé & ro ghon-san gach énfer acu-san, & do bean osnam éccomlainn a hOisín thairsibh uili. Do-chuala iommorro sin an tuir nár traethadh & an leoman luathfhergach & an nathair neimhélach & an onchú irghaili & an tonn rabharta & an bráth tar bruachaibh & an chathbearna céd & an lámh nach lamthaí & an croidhi nach cumscnaidthí & an troigh nach ruc aenchéim ar cúlaibh riamh roim uathadh nó sochaide .i. Oscar anghlonnach. Ocus ba hingnadh leis cia do lémadh an éigean sin ara athair, & táinic dá n-innsaighidh ana fheargruathar reachtaigmhéil & ba samalta re caeca each ac torannbhualadh & ag crithbhualadh na trágha an crithbhualadh tuc uirri. Ocus do-connairc rí Frangc chuigi hé & do-chuaidh a chruth & a chaemhdénamh de & téid a ghal & a ghaisceadh ar chúl & smuainis nach roibhi ar talmain dídin aigi muna deachadh a n-aer nó a firmaiminnt, & féchais suas arna néllaibh & smuainis gumadh dín dó eaturra & táinic édtruma chélli & aigeanta dó & tuc síneadh ara cholainn ó talmain co ndeachaidh re gaíth & re gealtacht a fhiadhnaisi sluagh an domhain & nír thoirn don baetheitill sin co ráinic Gleann mBolcáin a n-oirrthear na críchi sin, & tucadh gáirthi adhbulmhóra ag sluaghaibh an domhain 'gá chaínedh & ac fianaibh Érenn 'gá commaídheamh. Do bádar iommorro fiana Érenn mar sin co táinic an oidhchi, & adubairt Finn: ‘Is cumthach aithmélach atá rí an domain anocht,’ ar sé, ‘& do-bhéra amas longpuirt oruibh. Ocus cia hagaibh do-ghiabhainn d'foraire an chuain anocht?’ ar sé. ‘Do-ghiabhair misi,’ ar Oisín, ‘& an lín cedna do bhí ac cur catha aniubh mailli rim, óir ní furáil linn lá co n-oidhchi do dingmháil d'fhianaibh Érenn.’ Ocus tángadar aran cuan. Ocus Is i sin uair & aimser adubairt rígh an domhain: ‘Dar linn, a fhiru an domhain, ní maith bhar sén catha aniubh,’ ar sé, ‘& éirgeadh dream éigin agaibh do thabairt amuis longphuirt ar fhianaibh Érenn.’ Is ann sin ro éirgedar naí mic Gairb mic Tachair .i. Donn Mara mac Gairbh & Lonnmar mac Gairbh & Lodra mac Gairbh & Iuchra mac Gairbh & Troigleathan mac Gairbh & Tarraing Trén mac Gairb & Tola mac Gairbh & Tomna mac Gairbh & Dolar Durtha mac Gairbh rí Mara nIcht & sé céd dég a shocraidi. Ocus tángadar a tír uili acht seinnser na clainni sin Gairb .i. Dolur Durbha, & do freagradar Clanna Baíscne co hathlum imghonach iad & tángadar do tréntuarcain a chéle gur leadradh lámha ann sin & gur teascadh taíbh & gur cirrbadh cuirp, & do bádar isin irghail sin co táinic an maiden mochsolus. Acht énní, ní roibh beó sa maidin neach doba thualaing a arm d'imirt díbh leath ar leath acht triar do clannaibh Gairbh & Oisín & Oscar. Ocus ní drud ó chele do-rinnedar acht tucadh sithi ara chéli acu & ro innsaigh dias díb Oscar & ro innsaig an treas fear & Oisín a chéli, & ba cruaid coimnert cutruma an comrac sin. Ocus fuaradar a dís fén bás le hOscar & do thuitsedar taisi & táimnélla báis air fén & ba lór do laighdiugadh Oisín sin. Ro theilg iommorro Oisín & an t-allmurach a n-airm asa lámaibh & ro dúnsat a righthi reamra ríghdha romaiseacha tar caelaib corp a chéle & tucsad cuir fhearrdha fhírcalma d'aroile. Acht énni, dobo theachta ó oirrther an domhain co Críchaibh na Fhuinedhach d'fhéchain comraic na deisi sin. Is ann sin tuc an t-allmurach tarraing tulcalma ar Oisín dochum na fairrgi, óir ba maith a snámh & a onfais féin. Tuc iommorro Oisín tarraing air sin óir nír fhiú leis a inad comraic do seachna dó. Rángadar iommorro araen sa fhairrci & do bídís ac combáthadh a chéile co téighdís co grian & co grinnell an glanmara. Ba crád cridhe iommorro leisin fhéin Oisín do beith isin éigin sin. ‘Éirigh, a Fhearghuis Fhínbhéil,’ ar Finn, ‘do moladh mo mic dam & dá greasacht.’ Téid Fearghus co hoirear an chuain chuipghléghil. ‘A anum a Oisín,’ ar Ferghus, ‘is maith an comlann sin do-ní & Is imdha fiadhnaisi air uair atáid sluaig an domain móir uili & fiana Érenn 'gut fheitheamh, & médaig do menma & cuimhnigh na comlanna maithi do-rinneadh roime leat.’ Do cumhnaigh iommorro Oisín a áithesa móra mince 'mun ngreasacht sin tuc Fearghus air, & do éirigh a aignedh & do médaigh a menma & ro dúnastair na dódláma doleónta um chael droma an allmuraigh & rug les co grian an glanmara hé & tuc a druim re grian dó & a bél a n-airde & níor lig anís hé gur scar a anam fria corp, & tuc a tír hé & ro scar an ceann & an colann re' chéli & táinic féin co coscrach commaídmtheach co fianaibh Éirenn. Ro éirigh iommorro seinnser na clainni sin Gairbh mic Thacair .i. Dolar Durba rí Mara nIcht. ‘A rí an domhain,’ ar sé, ‘is truagh duit gan mo leigen d'éntaíbh rem bráithribh co fianaibh Érenn, uair dá mbeinn-si féin fariú, níbudh tualaing fiana Érenn ar marbadh & dígheólad-sa co maith iad uair mairbhfead-sa céd fear n-armach gach lae díb nó co tair lim iad uili, & Is briathar dam,’ ar sé, ‘dá faghar-sa neach do sluagaibh an domhain do deargadh a airm ar neach díb, co n-imér bás air.’ Ocus táinic a tír & do tshir comhlann céd aran fhéin, & tucadh gáir fhochmaididh & fhanámaid aca-san uime & do cuiredh céd chuigi an lá sin. Cidh tráth acht ba ruathar leomain bhuirb barbardha a ghnímartha-san orro & dorcradar leis gan áladh gan fordergadh do thabairt air fén & do-rinne cairn dá ceann-aibh & duma dhá collaibh & fadhbcharn dá n-édaighibh. Iar sin tráth ro theilg an t-allmurach a eirredh catha de & do ghabh eirredh suaicnidh somhaiseach uime & do gabh camán & liathróid & ro bhuail an liathróid ó iarthar na trágha co 'hoirrther & do ghabh 'na deasláim ré toirrnemh hí & do chuir ara troighidh hí an dara feacht & do lig 'na ruathar hé ó iarthar na trágha co 'hoirrther & sé ac teilgean na liathróide don troighidh 'na chéile gan lámh do bhuain ria & gan isi do bhuain re talam, & cuiris ara ghlún hí an treas fecht & reathais gusan cenn ele don tráigh & sé 'gá cur don glún 'na chéle gan buain re lár. Teilgis iommorro ara ghualaind hí & ruc ruathar ba samalta re gaíth Márta ón cheann 'na chéili don tráigh & sé ag teilgean na liathróidi don ghualainn dá chéile gan láim do bhuain ria & gan isi do bhuain re talmain. Ocus greannaighis an fhian uili uman cles sin do dénamh. Fóbrais iommorro Oscar & Mac Lugach techt do dénamh an chleasa sin. ‘Anaidh, a óga,’ ar Finn, ‘uair ní dearrna & ní dhingne Éirennach an cleas úd acht éntriar amáin .i. Lugh mac Eithleann a cath Mhuighi Tuiredh & do-rinne Cú Chulainn a Tailltin hé & ticfa macámh ele do Connachtaibh do-ghéna hé.’ Téid trá an t-allmurach ana luing ana dhiaidh sin, & táinic arnamárach & do shir comhlann céd. Nír fríth neach dá fhaemadh sin nó co nderrna an fhian crannchur & an céd ráinic chuigi an lá sin ní tháinic fer innisti scél díbh & torchradar leis fo cédóir, & do-chuaidh ana luing an oidhchi sin. Táinic arnamárach chuca, acht énní, ní fhacadar an fian chuca riamh d'iarraidh comhlainn neach re budh mó a ndoicheall ná sé, & ba seac leó an cranncur do dénamh ar teithedh a fhreagartha, & an céd dá ráinic dul chuigi an lá sin, ro fhágsad imchomarc beathadh & sláinti ac fianaibh Érenn, uair ba dearbh leó nach ticfaidís tara n-ais arís. Táinic an t-allmurach chuca & do bhí do méd a fheirgi ní hairm tuc les an lá sin acht rug ruathar fútha, & an fer fa neasa dó díbh, do ghabhadh ar chael choisi hé & do-beredh rodbhuilli dímór de fá cheann an fhir ba neasa dó, & do thuit an céd sin leis & do leig a ghuth míledh a mullach a chinn ac commaídem an áir & do-chuaidh 'na luing an oidhchi sin. Do-clos iommorro fo ceithri cúilibh Érenn scéla an allmuraig sin & an díl tuc aran fhéin. Do-chuala iommorro Fiachra Foiltleabar rí Uladh sin & adubairt: ‘Is truagh lium,’ ar sé, ‘méd an éigin a fuilid fian Érenn & gan mo beith féin inchatha leó.’ Ocus ní roibhi do chlainn aigi acht énmac amháin a cinn a trí mbliadan déc, & dob é adhbar rígh dob fearr dealbh & eineach do bí a nÉrinn é. ‘Maith do-déntá-sa sin,’ ar an macámh, ‘.i. ógbaidh Uladh uili do cur lium-sa cucu ó nach inchatha tú féin.’ ‘Ná habair-si sin,’ ar an rí, ‘uair ní hincomraic leanamh trí mbliadan déc, & dámadh edh, dobadh eadh thusa.’ Ocus do thuig an rí nárbh áil leisin macám anmain gan dul co fianaibh Érenn. Do gabadh iommorro leó hé & do cuireadh a seomra fo iadhadh hé & dá macám dég do macaibh rígh & rofhlatha Uladh do bhí 'na comaltadhaibh aigi leis. ‘A óga,’ ar an macámh, ‘is maith do-ghénadh sib-si techt lium-sa co fianaibh Érenn, ar gin co fuil bhar n-airi-si re ríghi nUladh, dobadh maith díb clú maith dábar rochtain fén. Uair gin gur gabh Conall Cearrnach mac Aimirghin ná Cú Chulainn mac Subhaltaigh náid mic uaisli ághmara Uisnigh ríghi nUladh, Is beac má ba oirrdearca Concobhar agá roibhi ríghi Uladh ná siad tréna ngnímarthaibh maithi fén, & Is cubhais dam-sa fós,’ ar sé, ‘nach racha proinn nó tomaltas am bél-sa coidhchí ar ulcaibh rib-si innas co fhuiger-sa bás & co ngéba rí eachtrann ríghi Uladh tar éis m'athar-sa & co ruca ainbreatha oraibh-si.’ Do-chuaidh iommorro an comhrádh sin fona macámaibh & an tan do chodail an rí, do-cuadar-san fo teach na séd & tuc-sad sciath & cloidheamh & cathbarr & dá craísigh chatha & da chuilén mílchon gacha macáimh leó as, & tángadar rompu tar Eas Ruaidh mic Badhuirn atuaidh & tré crichaibh craebhtorthacha Cairbri co coimdíreach & tré chúigedh clannlínmar Connacht & tré Chailli an Chosnuma rea n-abartar rogha gacha ríghi & fíronóir gacha filed & tar sruth Anaighi & a Ciarraighi Luachra & láim re Cathair na Claenrátha siar & as sin co cuan Finntrágha. Is í sin uair & aimsear tarrla an t-allmurach .i. Dolar Durbha, aran tráigh ac grísadh & ac imdergadh na féni, & do ghabh adhnáiri mhór Oisín uime sin. ‘A fhiana Érenn,’ ar sé, ‘do thuit mórán dar sluagaibh le Dolar Durbha & ní shaílim a beac againn do dhul beó ó chath Fhinntrágha, & má tá a ndán dam fén bás d'fhagháil ann, Is fearr lium bás d'fagháil le Dolar Durbha & comrac maith do dénam ris ná beth ac féchain an díla do-bhéra sé aran féin gach laí.’ Ocus ro tógbadh tromgháir truagh tuirseach trom-neimélach ag ógbaidh na féine & agá n-aes ciúil & oirfididh & ealadna óna briathraibh sin Oisín. Is í sin uair & aimser do-conncadar an buiden óg ildealbach san oirear anoir gach ndíreach chuca. ‘An agam, a mic,’ ar Finn ‘co fhinnainn cúich an bhuidhen óg illealbach do-chím Is ferr écosc do-connac aran domhan riam.’ Ocus tángadar chuca faí sin & leigis mac rígh Uladh a glún deas faí a fhiadhnaise an ríghféinidh & beannaighis co cunnail céillidi dó, & freagairter mar an cédna hé & fiarfaighis Finn scéla díbh, cúich iad fén & caidhe a n-árus. ‘Eamhain Macha ar n-árus,’ ar an macám, ‘& Is dím féin goirther Goll mac ríg Uladh, & comaltadha dam na macáim úd aili ad-chíthi-si.’ ‘Créd ro ghluais sib an tráth sa?’ ar Finn. ‘Sluagh an domain móir uili ad-cios dúinn ac cathachadh ribh-si gach laí & dob áil linne cleasa goili & gaiscidh d'fhoghlaim uaibh-si, & dá mbeidís macáim óga uaisli mar sinne faré rí an domhain, dob áil linne, a rífhéinidh, ar coimlín fén do dingmháil díd-sa dib ó nach aíseach sinn re comrac prímlaech.’ ‘Mo-chean-sa bar tacht & bar torrachtain,’ ar Finn, ‘& gidheadh,’ ar sé, ‘dobadh scél mór énmac h'athar-sa do leigean dochum na n-allmurach & gan adhbhar rígh d'Ulltachaibh acht sé.’ Is ann sin do leig an t-allmurach a ghuth míledh a n-uachtar a chinn do coimgrennugadh na féine. ‘Créd an laech úd ad-chím?’ ar mac rígh Uladh. ‘Laech súd ac iarraidh comhlaind céd,’ ar Conán mac Morna. ‘Créd do-ber gan comhlann éinfhir d'fhagháil dó?’ ar an macámh. ‘Truagh sin,’ ar Conán, ‘uair do thuiteadar cúic céd laech don féin re cúic lá a ndiaidh a chéili leis & ní fagar uathadh nó sochaidhi anois dá freagra.’ ‘Ingnad an clú atá oruibh-si,’ ar an macámh, ‘& énlaech sa domhan d'éra um comhlann daíbh, & rachad-sa cuici,’ ar mac rígh Uladh. ‘Ná habair arís sin,’ ar Conán, ‘uair dar ar mbréithir, na cúic céd torchair leis, do dingébadh gach énfher díbh thusa.’ ‘Nír aithnidh dam-sa an fhian roim aniubh,’ ar an macámh, ‘& dar lium Is tusa fear míblais & mí-urrlabra na féine, a Conáin mic Morna.’ ‘Is rim ráitir,’ ar Conán mac Morna. ‘Is briathar dam-sa,’ ar mac rígh Uladh, ‘dá mbeitheá-sa & an laech úd & na cúic céd sin d'éntaíbh, nach bérainn-si céim ar cúl romaibh uili.’ Ocus éirghis an macámh d'innsaigidh an allmuraigh. ‘A Chlanna Rónáin,’ arsa Finn, ‘cuirim ar bhar cumairce & ar bhar n-eineach gan mac rígh Uladh do leigean dochum an allmuraigh.’ Éirghis Caílti & clannmaicne Rónáin uili, & fa hobair mór dhóibh uili a congmháil & do cuireadh glais & géibhinn fair. Ocus an céin do bás 'gá ghabáil-sén, do-chuadar a dhá chomalta décc do comrac risan allmurach, & nír airigh an fhian iad gur thuitsed leis & gur bhean a dhá cheann déc díbh, & do leig a ghuth míledh a n-uachtar a chine ac commaídem an ghníma sin. ‘Créd fá ndénann an t-allmurach so?’ ar mac rígh Uladh. ‘Is truagh duit-si an t-adhbhar,’ ar Conán mac Morna, ‘.i. ac commaídem do dhá comalta déc-sa atá.’ ‘Truagh an scél sin, a dhuine,’ ar mac rígh Uladh, ‘& a fhiana Érenn,’ ar sé, ‘budh fada a fholtanus díbh mo congbháil mar so uair do-ghiab-sa bás d'feirg & d'aithmhéla & Is oraibh-se bhias a fholtanas,’ ar sé, ‘& budh eascaraid sibh & Ulaidh dá éis choidhchi, & dobo beac a díth díbh-si tuitim leisan allmurach úd dam-sa suil do congbadh sib mar so mé.’ Do-chuaidh iommorro an comrádh sin fo fianaib Érenn & ro scaíledh aca de. Is ann sin ro ghabh an mac sin arm a shean & a sheinnsear & ro ghabh scúirdléine sróill & gormlúireach grísmáillech glaisleabar & órsciath imealchorcra & coilér cumdachta caelreangach cimasgel & dá craisigh cheannghlasa cheannlethna cróremra & cloidheamh crosórdha cumdaigh, & ruc ruathar a n-aghaidh an allmuraigh fón innus sin. Ocus meabais gean gáire aran allmurach ima fhaicsin chuigi & do thógbadar sluaigh an domhain móir uili gáirthi scigi & fanámhaid dó, & ba móidi a menma leisan macámh sin uili, & rángadar sé gona uadha aran allmurach suil do gonadh hé féin. Ocus ro fearsad comrac. Féigh fuileach forbartach coimnert calma croidheamhail ruibhnech reachtmar rodghonach treasach taíbhderg tulgánach aigmhéil ingnadh anaithnidh iachtach urrlamh osnadach láimderg léidmeach luathghonach dígháir dlúth-mear dásachtach cneadhach crannruadh croidemail comrac na deisi sin. Uair dá sirthí ó imlibh oirrtheracha Innsi Cirb a medón Mara Romoir Ruaidh co Tír na Fhuinedhach, ni fuighthí eaturru sin comhrac deisi budh ferr ná in comrac sin. Ocus do bádar sluaigh an domhain mhóir uili & fiana Érenn 'gá coimgreasacht. Ocus ar techt na hoidhchi trá & ar tairgsin a n-arm & ar scoltadh a sciath, ní drud ó chéili do-rónsat amhail bu gnáth do comrac sgur ó thicfadh adhaigh acht rucadar ruathar foirtill fergadhbal a comdáil a chéle & ro dúnsad a lámha luatha léidmheacha tara chéli & tucadar cuir ána athluma d'aroile gur brúighedar an gealtrácht gainmidhi. Ocus do bádar isin comshuathadh sin co táinic an lán mara & gur leath eaturra & tír, & do bhí do méd feirgi na deisi sin nár sheachnadar a n-inadh comraic co táinic an lán mara tarsta & gur báidhedh araen iad a fhiadnaisi sluagh an domhain & fian Érenn, & tucadh gáir adhbhalmhór ac sluaghaibh an domhain & ag fianaibh Érenn ac comchaíneadh na deisi sin. Ocus Is ann do fríth arnamhárach iad aran tráigh & a lámha arna cruadhcheangal um chaeldromannaibh a chéili & cuach-shnadmanna dá cosaibh tréna chéili, & srón meic rígh Uladh a mbél an allmuraigh & a smeig-sim a mbél an macáimh, & dob éigean an t-allmurach do leadradh acá scarthain re' chéili. Ocus ro hadhlaiceadh mac rígh Uladh & do claidheadh a fheart & do tógbadh lia osa loidhe, & do feradh a chluithi caínteach le fianaibh Érenn, & nír thuit leisan fhiangaisceadh riam mac dobo comhchoitchinne cuma iná sé. ‘Cia do-ghiabhainn d'fhoraire an chuain anocht ?’ ar Finn. ‘Rachmaid-ne chuigi,’ arsa naí nGairb na féine .i. Garb Shléibhi Mis & Garb Shléibhi Cua & Garb Shléibhe Cláir & Garb Shléibhi Crot & Garb Shléibhi Muice & Garb Shléibhe Fuaid & Gairb Sléibhe tha Móir & Garb Dúine Dealgan & Garb Dúine Sobairci & a fhiana fén fariú. Gairid iommorro do bádar ann an tan do-conncadar Iruath mac Dreagan mic Duilli rígh Fer nDreagan chuca, & do innsaigheadar a céili & do bádar ag ár & ag oirrlech aroili. Acht énní, ni fédtar a comhraic uili d'faisnéis nó d'innisin & ní fétar a tuarascbáil do thabairt uair ní raibhi 'na seasam ar chinn an lae díbh acht trí Gairbh dona Garbaibh & rígh Fer nDreagan, & ní ar tlás ná ar time do-chuaidh aca méd an áir 'na timchell acht ro cromadar na cinn & ro luathaighedar na lámha & do ben gach neach díbh ciall dá anmain, uair do sáidheadar na craíseacha isna corpaibh co rucadar urranna caebacha cubhardearga cró tré dromannaibh na ndeachlaech gurba comthuitim don ceathrar sin bonn re bonn & bél re bél aran láthair sin. Asa aithli sin iommorro do-connairc Ferghus Fínbhél mac Finn urmór fhian Érenn ar tuitim & do-chuaidh gan cead gan comairli dóib co Teamraig na Rígh mar a raibhe Cormac mac Airt airdrígh Érenn & do innis dó an t-éigen a raibhi Finn & fiana Érenn. ‘Maith lium-sa,’ ar Cormac, ‘Finn do beth isin éigin sin, uair ní lamhann neach dá fuil fúm d'aes na treabaire muc ná míl ná breac ná bradán ná óglaegh allaidh dá fhagadh marbh a cinn gacha conairi, ní lamhann a thógbáil do lár le smacht & ní lamhann neach d'aes na treabaire teacht ón buailid gusan seanbhaili gan sgreaball d'Finn & ní lamhthar bean díb do thabairt d'fhir nó co fhiarfaighear di an mbiadh fear nó leannán a fhianaib Érenn aici, & muna rabh, is éigin screaball do thabairt d'Finn ré ndul dochum fir di. Ocus Is mór do drochbreathaibh beiris Finn orainne & dobadh ferr linn treisi ac allmurchaibh ná aigi.’ Téid iommorro Fearghus aran fhaithchi mar a raibe Cairbri Lifeachair mac Cormaic ac cluichi lúibe & liathróidi. ‘A Cairpri Lifeachair,’ ar Ferghus Fínbél, ‘is olc an cosnamh ar Érinn duit beith ac baethcluichi gan buantarbha & si 'gá buain díb ac allmurchaibh.’ Ocus do bí 'gá greasacht & 'gá imdergadh, & gabhais adhnáire mór Cairbri Lifeachair tríd sin & teilgis a chamán uadha & táinic fá Thuathaib Teamrach. Ocus do timsaigh an óghaidh uili co roibhi deich céd fiched ar maidin, & tiaghaid rompa gan ced gan comairli do Cormac mac Airt nó co rángadar cuan Finntrágha. Ocus téid Ferghus rompa a pup-aill Finn & fiarfaigis Finn scéla de & do innis Ferghus dó Cairbri Lifeachair do theacht leis, & ro éirgedar fian Érenn uili a n-agaidh Cairbri & ro fearsad fáiltidha ris. Adubairt Finn: ‘A Cairbri,’ ar sé, ‘dobadh fhearr linn do theacht cugainn an tráth do beidis aes ciúil & oirfididh & aes dána & mná & bannála ac aíbhnes ort ná In tan do biadh éigean catha orainn amail atá anuis.’ ‘Ní do choimidacht ort thánag-sa,’ ar Cairbri, ‘acht do thabairt m'fheadma catha leat.’ ‘Nír ghabhus-sa óglach nua riam re hucht chatha,’ ar Finn, ‘uair Is minic leisan neach tig mar sin a dhul a n-inadh báis d'fhagáil, & ní háil lim-sa m'óglach nua do thuitim trím.’ ‘Is cubhais dam-sa,’ ar Cairbri, ‘co tibear-sa cath as m'ucht féin dóib muna thucar as t'ucht-sa é.’ Ocus téid Fearghus Fínbhél d'fógra catha ó Chairbri Lifeachair ar rígh an domhain. ‘Cia fhreageórus mac rígh Érenn dam?’ ar rígh an domhain. ‘Rachad-sa chuice,’ arsa Sligeach mac Sengairb rígh Fhear Ceapdha, & táinic a tír & a trí ruadhchatha romóra. Ocus táinic Cairbri 'na n-agaidh & a ógbaidh uili fa lia a fharradh Cairbri ann sin. ‘A Cairbri,’ ar fear dá muintir ris, ‘gabh cridhi maith chugad don cath sa uair ní ferr leisin fhéin cuid maith agad-sa de ná ag allmurchaibh. Uair Is é do sheanathair-si do marb Cumall mac Trénmhóir athair Finn & Is cumain leó-san sin gin gur cumhain leat-sa é.’ 'Gá chluinsin sin do Cairbri, ruc ruathar fá cath na n-allmurach & do gabh 'gá slaidhi & 'gá sleachtadh gurba taebhtheascaighi treóin dá treas & gurba mughaighi maithi dá mórghleó co tarrla chuigi an fer feargach forránach .i. Sligeach mac Seanghairbh, & gér é sin, ba bás urrlam & fa écc obann & fa hoideadh áirighi teagmháil rena comlann. Ocus tuairgis cách a chéle díbh & do congbhadar an dá sciath áilli ilbuadhacha frisin aicill & do cromadar na haighthi arda oscurtha a crislaigibh na sciath mbreacard mbordchuanna & do imreadar na lanna límtha gurba cliatha tolla teascaidhthi na taíbh ón trénurrlaidi sin. ... agus do chromadur na haighthe osgurdha a gcrioslaídhibh na sgíath mbreacárda mbordchuanna agus d'imridur na lanna líomhtha leathanghéura gur ba cliatha tollta teasgaithe na taoibh aco ón ttréantuargaint sin gur ba dóirsi báis na béimionna calma cómhléidmheacha tug Cairbre air an allmhúrach, gur thuit a bhfóircheann an chómhraic sin leis, agus táine féin go mbuadh gcosgair go Fionn mac Cúmhaill agus go fíanaibh Éirionn. As a haithle sin adubhairt Fionn mac Cumhaill: ‘A fhianaibh Éirionn,’ air sé, ‘ní fhaicim féin mac rígh ná rófhlaith ná taoiseach féine d'fhíanaibh Éirionn gan caith do thabhairt as 'ucht féin, agus fógartar lá mórchatha eattrom-sa agus Rígh an Domhuinn.’ ‘Léig dhómh-sa caith do thabhairt d'allmhúrcha,’ air Caoilte mac Rónáin. ‘Atá sin do ghoil agus do ghaisge ionnat,’ air Fionn mac Cúmhaill, ‘air son nách ceárd mhic óglaoich dul do chur catha le hárdríghthibh, agus dá mbeitheá-sa a líon catha do chur, do léigfinn chuige thu.’ ‘Atáid fithche céad agam annso,’ air Caoilte. ‘As maith an tsochraid mhic óglaoich sin,’ air Fionn, ‘agus a fhianaibh Éirionn,’ air sé, ‘is maith do dhlíghfeach dhíbh cúngnamh sluagh do thabhairt do Chaoilte mac Rónáin, óir as é chongbhus gacha bliadhain agus gacha treas bliadhain sibh óir atá seacht ttighthe n-aoigheadh ag cómhfhreagra age d'fearaibh Éireann.’ ‘Do-bhéur féin céad do,’ air Usgur. ‘Do-gheabhaidh sé céad eile úaim-si,’ air an fhian Mhuimhneach. ‘Do-gheabhaidh sé céad úaim-si,’ air Goll Garbh mac Rígh Alban. ‘Do-gheabhaidh sé céad uaim-si,’ air Druim Dearg mac Dollair .i. rígh féine an fhian Ulladh. ‘Atáid cheithre céad fhithchiod agom anois,’ air Caoilte mac Rónáin, ‘& níor theasta úaim do ghnáithlíon catha acht sé chéad, agus bíoch an chuid sin don chaith oram féin am aonar.’ Air sin téid Fearghus d'fógra catha do Chaoilte mac Rónáin go Rígh an Domhuinn. ‘Cía don fhéin do thig chum an chatha aniogh?’ air Rígh an Domhuinn. ‘Óglách atá a bhfíannuígheacht é,’ air Fearghus. ‘Is mó badh cheárd do mhac óglaoich brughachas agus biadhtachas do dhéanamh ná dul do chur catha re hárd-ríghthibh, Agus cía fhreagórus mac Rónáin dam?’ air Rígh an Domhuinn. ‘Rachad-sa chuige,’ air Troighleathan mac Rígh na hEaspáine. ‘As córuide dhuit a dhul,’ air Fearghus, ‘óir is ann atá an té do mharbh t'athair .i. Conn Crithir mac Brain mic Feabhaill.’ Agus do ghaibh gráin mhór Fearghus le méid an adhmolaidh agus le hadhuaibhreacht a innill, agus táine mur a raibh Caoilte mac Rónáin agus d'innis sin do. D'ionnsuidheadur cách a chéile donna mbrosnach beódha agus ionna ndubhdhortaibh díleann agus do cuireadh ár adhthallmhór re hathaidh n-aithghairrid eattortha, & tárluig Caoilte mac Rónáin agus mac Rígh na hEaspáine air a chéile agus do bhádar ag tréantúargaint a chéile. Agus as í sin uair agus aimsir do-chonnarcadar fíanaibh Éirionn loingeas mhór fán gcúan. ‘Is truadh sin,’ air Fionn mac Cumhaill ‘óir Is tuille cabhartha atá ag teacht chum na n-allmhúrach, agus as daoine caillte sinn feasta.’ Air sin féuchas Oisín seacha ortha agus adubhairt: ‘Dob annamh leat-sa do mhealladh adt aithne, a rígh féine,’ air sé, ‘agus ní hallmhúraig íad súd acht dream d'fearaibh Éirionn atá ann agus as dod mhuinntir-si íad súd .i. Fiodhach mac Righ Breatan agus an Fhian Bhreathnach agus Dubhán mac Nuadhat mac Rígh Craige Léithe a dTuamhainn .i. dearbhráithir do mháthar féin.’ Air sin tángadar na slóighte a ttír agus do-chonnarcadar na héachta dá ccur agus d'aithníghidur suaitheantas & meirge Chaoilte ann, agus gach nduine do thigeach do láithir, do-bheirioch béim do mhac Rígh na hEaspáine, agus níor bréagnuidheach na seanfhocail leo .i. luighe iolair ar uathadh. Agus do thuit mac Rígh na hEaspáine leó. Air sin do thiomsuídheadar urmhór fhíanaibh Éirionn go haonionnad agus adubhairt Fionn mac Cúmhaill: ‘Éirge, a Fhearghus, mur a bhfuil Rígh an Domhuinn agus gaibh lá mórchatha dhomh-sa fris.’ Air sin téid Fearghus mur a raibh Rígh an Domhuinn agus canais aitheasg Fhinn mhic Cúmhaill fris agus d'órduígheadur an treas lá a ndiaidh an lae sin chum an mhórchatha sin do chur. Do bhádhas immorro ag teacht tar na sgéulaibh sin go coitcheann ar fud Éirionn uile agus go háirighthe do bhádhas an oídhche sin ag trácht air an gcaith a mbrúgh Thaidhg mic Nuadhat Rígh Craige Léithe a tTuadhmhumhainn. Agus así bean do bhí ag Tadhg .i. Caoiltabhair inghín Rígh Thíre na bhFear bhFionn, agus ba dhearbhchomhalta dhi Rígh an Domhuinn agus mac inghine dhi Fionn mac Cúmhaill. Agus do bhí san mbrúgh céadhna Muirinn Mhongchaoin inghin Thaidhg mic Nuadhat agus Labhraidh Lámhfhada mac Taidhg mic Nuadhat. ‘A anam a Chaoiltabhair,’ air Tadhg mac Nuadhat, ‘cía dona hárdríghthibh so do shíleas tú do theacht beó ón mórchaith so nó an ttiocfa ceachtar dhíobh?’ ‘Is truadh sin,’ air Caoiltabhair, ‘óir dá mbeidis fir an domhuinn uile a n-aighidh Dháire Dhuinn mic Loisginn Lómghlúnaig .i. Rígh an Domhuinn, ní thraochfadís é, agus ní bhfuil cumus ag armaibh an domhuinn aon ruibe dá fholt do leadarradh agus ní bhfuil fíacail ionna cheann acht aonchnámh daingean & ní bhfuil easna 'na chorp acht aonchlár cóimhreámhar cnámha. Agus an oídhche do geineadh Dáire Donn do taidhbhreadh do Bhulcán Gobha a n-ifrionn go ngeinfíghe mac an oídhche sin do ghéabhach an domhann uile go hÉirinn agus nách déanfach arm ar bith fuilliúghadh ná fóirdhearga air acht an t-arm do bainfíghe as an míanach do bainfíghe an oídhche sin, agus do rinneadh leis san ló céadhna sgian agus ga agus cloídheamh. Agus an tan do bhí Dáire Donn ag gabháil an domhuinn, do fuair Righ na Fúarígheachta fios na n-arm dho agus do rug Rígh an Domhuinn go teach m'athar-sa iad .i. Rígh Thíre na bhFear bhFionn, a oide féin, agus atáid a gciste cloiche age.’ ‘A Chaoiltabhair,’ air Tadhg mac Nuadhat ‘do badh maith dhuit-si dul lead dhraoigheacht féin ag iarraidh na n-arm sin do chabhair mic h'inghíne féin .i. Fionn mac Cúmhaill.’ ‘Is truadh sin,’ air Caoiltabhair ‘óir dá mbeidís anmanna Shíl dhaimh a ngeall ris sin, ní badh tualaing neach ar domhunn teacht ó Thír na bhFear bhFionn go Cúan Fionntrágha a n-iarthar Éirionn fó cheann trí lá, & dá mbeidís na hairm agom-sa annso, ní thiubhrainn úaim íad a n-aighidh mo chomhdhalta féin, an té do hoileadh air aon chíoch liom .i. Rígh an Domhuinn.’ Adúbhairt Labhraidh Lámhfhada mac Taidhg mic Núadhat rena athair: ‘Tabhair-se cúngnamh draoidheachta damh-sa go ndeachuinn d'iarraidh na n-arm dá mbeith mo chuid ionna bhfagháil óir asé as truadh liom an té is triaith agus as tíghearna dham agus mac mo dhearbhcsiubhrach féin do dhul fá chaoighil cloidhimh an allmhuraig úd agus nách déanfuig airm ar bith fuiliughadh ná fórdhearga air.’ Air sin tángadur air an bhfaithche amach & do cuireadh Labhraidh a riocht iolair adhbhallmhóir annsan. Air sin tógbhus Labhraidh air go húréadrom tar Muir Toirrian agus tar Muir Nirtgheal agus tar gach líonmhuir eile go ráinig faoi mheódhan laoi air na mháireach go dún a sheanathar .i. Righeacht na bhFear bhFionn. Agus do chúaidh iona riocht féin annsan agus téid don dún anonn air sin agus beannuídheas don Rígh go connail céillidhe agus fearais an Rígh fíorchaoin fáilte roimh Labhraidh agus dob áil leis a fhastógh ionna fhochair féin. ‘Ní chun cómhnuighthe tángus don turus-so,’ air Labhraidh, ‘acht ag iarra cúmhanta agns cómhairle ort-sa atáim .i. bean laoich do Th. D. D. do líomhnuídheag oram agus ní gabhthar úaim gan cómhrac fána ceann, agus atáid airm séanta ag an té atá chun comhraic liom do rinne Bhulcán Gobha a n-ifrionn do agus as ag iarraidh na n-arm atá agad-sa tángus-sa,’ air Labhraidh. ‘As truadh sin, a Labhraidh,’ air an Rígh, ‘dá mbeidís fir an domhuinn dá n-iarraidh oram-sa, ní thiúbhrainn úaim íad agus gan fhios agom nách a n-aighidh mo dhalta .i. Rígh an Domhuinn do béarfaoi íad.’ ‘Ná habair sin.’ air Labhraidh ‘óir as é an treas fhear as annsa liom-sa dá bhfuil air druim an domhuinn é .i. tusa & é féin agus Tadhg mae Nuadhat, agus ní bhfuil fáith catha ná comhlainn air feasta óir do ghaibh sé Éire amhuil gach críoch eile agus do bhronn sé Éire do mhac inghine t'inghine-se .i. Fionn mac Cumhaill.’ Cia trácht créad do chan síad eatorrtha, tugadh na hairm do Labhraidh agus tugadh éadromacht na ngasán sanaise ionnta agus do-chuaidh Labhraidh a riocht iolair adhbhallmhóir annsan agns do cheangail sé na hairm do bhun a sgíathán. Agus táine tar na hiomarchaibh céadhna arís go ttáine a ttráith ghairm an choiligh go dún a athar féin .i. Rígh Craige Léithe a dTuadhmhumhainn, agus do thuit taise agus támhnéula báis air féin annsan. Agus gabhas Tadhg fáilte roimh Labhraidh agns tógbhus asteach san mbruíghin é agus tug losa Th. D. D. do .i. beatha agns sláinte. ‘A mhic,’ air Tadhg, ‘as maith an teachtaireacht sin do rinnis óir ní dearrnadh a comhmhaith sin do theachtaireacht a nÉirinn ná air an ndomhunn riamh.’ ‘Is beag an tairbhe sin dómh-sa,’ air Labhraidh, ‘agus nách féidir liom na hairm so do thiodhalacadh go Fionntrágha chum Fionn mac Cúmhaill fá thráith catha amáireach.’ Agus d'éirge an lá ortha faoi sin. Air sin do-chonnarcadur Mac Éibhin .i. cumasach sármhaiseach do Th. D. D. chúcha agus ba comhlúaith re gaoith Mhárta é go meódhan lae agus ba comhluaith re cách ó sin amach é. ‘As maith an tráith a thánguis, a chara,’ air Labhraidh, ‘agus triall leis na hairm so go Fionn mac Cúmhaill fá thráith catha aniogh go Fionntrágha.’ Do ghluais mac Éibhin etc. ‘... leisna harmaibh si co Finn fo tráth catha aniubh.’ Do ghluais iommorro Mac Éimin roime amail luas ainnli nó feirbe nó iarainne nó mar sithi gaíthi glanuaire ag rochtain tar ceann mhachaire nó maighshlebi co ráinic fo tráth éirghi do ló co cuan Fhinntrágha. Is í sin uair & aimser do bhí Ferghus Finbél ac gabáil láma aran féin dochum an mórchatha & Is ed adubairt: ‘A Fhiana Érenn,’ ar sé, ‘dá mbedís seacht samlá a n-énló agaibh, atá a n-obair aniub acaibh-si, uair ní dearnadh & ní dingéantar a nÉrinn co brách obair énlae mar an lá aniubh.’ Ro éirgeadar iommorro fiana Éirenn ann sin & mar do bádar ann, do-conncadar Mac Éimhin ana ruathar roreatha chuca. Ocus fiarfaigis Finn scéla de & do fhiarfaig de can asa táinic. ‘Ó Brugh Thaidhg mic Nuadhad thánac,’ ar Mac Éimhin, ‘& dot fhis-sa do cuireadh mé dá fhiarfaighe dhíd cinnas fhóbraidh dul a n-agaidh rígh an domhain & nach deargann airm nó ilfhaebair air.’ ‘Is cubhais dam-sa,’ ar Finn, ‘muna deargaid m'airm-si air, co mbrúidhfidir lium a corp a medhón a lúirighi.’ ‘A rífhéinnidh,’ ar Mac Éimhin, ‘atáid agam-sa ann so na hairm neime dá fhuil a ndán dó bás d'fhagáil, & tuc Labhraidh Lámfhada, derbráthair do máthar-sa féin, chugad iad tre dolb draídheachta.’ Ocus tucadh a láimh Fhinn iad & do bean a cumdaighi díb & ro éirgedar saighnéna teinntidhi & bolga bithneimneacha díb, & nír fhédadar ógbaidh na hairm sin d'fhéchain. Ocus táinic trian do ghal & do ghaisceadh & do menmain & do mórcroidhe dá gach énfhear d'fianaibh Éirenn le faicsin na n-arm sin ag Finn, uair na caertha teinedh do theilgdís díb, ní gabhadh eirreadh ná eideadh riú co téighdís tré corpaibh na ndaíne fa neasa dóib ana saighdib sithneimneacha. Ocus adubairt Finn: ‘Tairre, a Ferghuis Fínbél,’ ar sé, ‘& féchtar lat cá méd maireas don fhéinn dochum an mórchatha aniubh.’ irmis iommorro Ferghus Fínbél iad & adubairt re Finn: ‘Éncath eagair amáin mhaireas don fhéinn,’ ar sé, ‘& Is imdha ann sin fer comlaind triair & fer comlainn nónbhair & fer comlainn tríchad & fear comlainn céd.’ ‘Éirigh más edh,’ ar Finn, ‘mar a fhuil rígh an domhain & abair ris láthair an mórchatha d'innsaighi feasta.’ Téid Fearghus co rígh an domhain & Is amlaidh do bhí an rígh ana imdhaidh & ceóla crota & cuisleanna ciúil agá seinm dó. ‘A rígh an domhain,’ ar Fearghus Fínbél, ‘is fada an codladh sin a fhuili & ní guth ort uair budh é do chodladh déideanach hé, & ro innsaigedar an fhian a n-inadha catha & freagair-si iad.’ ‘Is dóigh lium-sa,’ ar rí an domhain, ‘nach fhuil acfainn catha aca am' agaidh-si. Ocus cá méd maireas d'fhianaibh Érenn?’ ar sé. ‘Éncath egair amáin,’ ar Ferghus, ‘& cá méd maireas do shluagaibh an domhain?’ ‘Deich catha fiched tánac-sa a nÉrinn,’ ar sé, ‘& torcradar fiche cath le fianaibh Érenn díb & Is eadh maireas díbh deich catha armruadha egair, & gidheadh atá ochtar díbh-sin & dá mbedís fir an domhain uili am' agaidh-si do dingémthaí leó iad .i. mé féin & Conmhael mo mac mórghnímach & Ógarmach ingen rígh na Gréigi, an lámh Is ferr sa domhan am' fégmais-si féin, & Finnachta Fiaclach mo thaíseach teaghlaigh-si féin, & rí Lochlann & a trí derbráithri .i. Caiseal Clúmach & Fornne Glangér Gaiscedach & Tocha & Mongach an Mara.’ ‘Is cubhais dam-sa ámh,’ ar rígh Lochlann cona bráthribh, ‘dá ndeach énfhear do shluaghaibh an domhain romainne chuca, nach racham-ne, uair ní biadh toisc dergtha faebair againne orrtho & ní bhérmaís ar díl ar sainnti díbh uair Is geis dúinn ó dergmaid ar n-airm gan a sáith fola & fulrachta d'fhagáil dóib.’ ‘Rachad-sa am ' aenar chuca,’ ar sósar na clainni sin .i. Forne mac rígh Lochlann. Ocus do ghabh a ghoirmeirredh grísneimneach gráineamail uime & táinic fá fianaibh Érenn & cloidemh dergfaebrach gacha lámha dó & do-beredh an bráthbéim re 'chéile orrtha & ro heasairc an tucadh dá n-ógaibh & do tanaig an trácht dá trénferaibh & ro lín an learg dá laechaibh. Ocus do-connairc Finn sin & ba crádh croidhe & ba baegal báis & ba heasbaidh anma leis an díl tuc an t-allmurach aran féin, & do bí ag coimgreasacht na féine chuigi. Ocus ro éirigh Ferghus Fínbhél & Is edh adubairt: ‘A fhiana Érenn,’ ar sé, ‘is truagh tarrla díbh a méd d'éigin & d'anforlann d'fhuilngeabhair um ceann Érenn 'gá cosnamh & énlaech 'gá buain díb aniubh & nach fuiltí acht amail bhís ealta minén ar fud craíbhe éigin 'gá n-imdídean ó bhís seabhac ara tí. Sibh-si ag dul ar scáth Finn & Oisín & Oscuir & nach cinneann neach ara chéli agaib & nach tabhair neach uaib agaidh aran allmurach.’ ‘Dar mo chubhais,’ ar Oisín, ‘is fír uili an forgeall sin & ní fhóbair neach againn seach a chéili a dingmháil,’ ‘Ní fhuil neach Is ferr ná 'chéili agaibh,’ ar Ferghus. ‘Biaidh anois,’ ar Oisín 'gá leigean 'na thorainn thinneasnaigh d'innsaigid an allmuraig. ‘An agam, a laích,’ ar Oisín, ‘co ferainn comrac rit tar ceann na féine.’ ‘Is briathar dam-sa guma gerr an cairde sin,’ ar mac rígh Lochlann. Do thógadar iommorro an dá sciath imealchaín aladhbreac a n-aicill a chéili & ro imreadar na craíseacha créchtaidbhli comaigmhéile & na cloidme iarannbhláithi órcumdaigthi, & do-rinnedar urrlaidhi tric thinneasnach re hathaidh fhada. Do bhí iommorro an comhrac ac dul tara chéili ann sin uair do bás ac clódh Oisín ann & do bhean osnam éccomlainn as. Ocus ba druim re saegal trá & fa bhuain chéilli do cabhair leisan fhéin Oisín do beith isin éigin sin & tucadh gáir acaínteach os aird uime. ‘Is cubhais dhamh, a fir dhána,’ ar Finn re Ferghus, ‘gurab truagh duid an greasacht thucais ar mo mac dochum an allmuraigh, uair dob usa lium-sa bás d'fhagáil dam fén & d'fianaibh Éirenn uili ná a faicsin isin éigin a fhuil. Ocus éirigh d'adhmoladh mo mic dam cumadh móide leis a menma hé & gumadh calmaidi a comthuarcain.’ Téid Ferghus gusan maighin a rabhadar na curaidh isin comlann. ‘A anam a Oisín,’ ar Ferghus, ‘is adhnáir leisan fhéin ísli h'inaid-si isin comlann sin & Is imdha taisteallach sibhail & echlach urláir ó ingenaibh rígh & rofhlatha Érenn ag feitheam do comlainn.’ Gabhais méid menman Oisín 'mun greasacht sin tuc Ferghus air & ro éirigh a aigneadh & do médaigh a menma re a mholadh, & tuc sínedh ara cholainn co toillfedh mac mís idir gach dá asna dó, & do-chualadar an fhian uili coimghéisedh a chnám ag drud ó chéili, co tuc urchur don craísigh cródeirg chatha baí fora inchaibh co tarrla an craíseach a mbrollach na lúirighi co ndeachaidh fod ferlámha dá crann cruaidh cheathardruimneach ar slicht a glaisiarainn tréna druim siar seachtair co fuair bás de. Ocus táinic féin co fianaibh Érenn dá éisi. Iar sin iommorro do tógbadh gáir adhbhulmór ag sluaghaibh an domain 'gá chaínedh & gáir eili ac fianaibh Érenn 'gá commaídem. Ní ar tlás ná ar time iommorro do-cuaidh 'gá bráithribh-sean an laech sin do bhuain díb, uair nír miadh nó maisi leó a thuitim le firgaiscedhach na féine. Iar sin trá ro éirigh an fírlaech fergach forránach dárbo comainm Tocha mac rígh Lochlann & táinic a tír do dhíghailt a bráthar. Ocus Is amlaidh do bhí an fer sin & circaill cithneimneach cláriarnaighi uime ó a bhonn co a bhathais. Dob athearrach aignidh iommorro d'fir a fhéchain gin co n-innsaiged é, & fa dubadh dealba do dheidhmhíledaib & ba tréigean feadma le fírlaechaibh & ba claechlódh céille le curadhaibh a fhaiscin. Ocus nír an ina n-imeal nó co ráinic a certlár na féine & do lig ingheilt dá loinn límtha leaturrthaigh ar curpaibh curadh & ar formnaibh feróglach & ar guaillibh galgad & ar righthibh ríghmhíledh, & tucadar uili a ndruim risin allmurach & do-chuadar a raen madma & teithidh reme. Gér imnár trá In t-éigean sin, nír ghabh neach do láim mac rígh Lochlann do dhingmháil nó gur impó Mac Lugach ris. ‘An agam, a rímílid,’ ar Mac Lugach, ‘co ferainn comrac rit tar ceann na féine ó nach fóbraid uili do frithólam.’ Ba recht aignidh iommorro le mac rígh Lochlann a impódh don dergruathar ara raibhi, & gérbh edh, nír fiú leis a eineach d'uirbernnadh .i. éra ar neach fá nimh um comrac. Ro feradar iommorro an dias sin ardcomrac aigméil ilgonach anaithnidh gan turbaid gan tairgsin, gan rún tláis ná time ná teithidh ar ceachtar díb, gur combladhadar a craíseacha sa chathirghail & gur lúbadar na sithlanna 'gá sírbualadh & gur scannradar a scéith ó faebraibh na cloidem corrgér curata. Ocus ar n-easbaid a n-órsciath is ann ba sanntaighi an sárcomlann, & tucadar a n-aenfheacht dá athbhéim uaibhrecha aigméili ainiarmartacha gur combhuaileadar na cloidme a caelfhaebraibh a chéili co ndeachaid cloidem Mic Lugach tré cloidem an allmuraig, & tuc an dara béim dó gur coimbris an cathbarr & gur dianteasc an dlúthtúireach & gur scoilteastair an sciath & gur comroinn an croidhe co cudruma don choílbéim sin. Ocus táinic féin co menmnach móraigentach co fianaibh Érenn. Is ann sin do éirigh an mac merrda míchéillidi mór-croidheach aili do macaibh rígh Lochlann dárbo comainm Mongach an Mara & do bádar sluaig an domain uili ac éirghi leis. ‘Anaidh, a fhiru an domain,’ ar sé, ‘uair ni sibh dhlighes curpéraic mo bráithrech-sa, & ó nach sibh, ligidh dam fén dul d'agra na cédérice ar fhianaibh Éirenn.’ Ocus táinic a tír, & Is amlaidh do bhí & súisti imreamhar iarnaighi ana láim lesa rabhadar secht caera athleaghta iarainn & caeca slabhradh iarnaide eisti & caeca ubhall gacha slabraidh & caeca dealg neime an gach ubhall. Ocus ruc ruathar fútha mar sin dá silbhualadh & dá sreingleadrad & dá saebcuma, gurba samalta re healta minén ag teithed roim seabac an scaíled & an scannrad tuc arin féin ana timcheall. Ocus do ghabh adhnáire mór laech d'fhianaibh Érenn uime sin .i. Fidhach mac rígh Breatan & adubairt: ‘Tairre doma mholad, a Ferghuis Fínbhél,’ ar sé, ‘co ndeachainn do comrac risan allmurach innus gumadh móidi mo menma & m'aignedh & gumadh calmaidi mo comlann thú doma molad.’ ‘Urusa do molad, a mic,’ ar Ferghus, & do bhí re hathaidh fhada 'gá molad. Ro innsaighedar iommorro an dias sin a chéile co briatharbhorb barbarrdha baethéicciallaidi. Ocus Is ann sin do thógaib Mongach an Mara an súisti imremar iarnaide & tuc béim co talchar tinneasnach d'innsaighi mhic rígh Breatan, & ruc mac rígh Breatan saibhléim lúith a n-airde do lethtaíb chlé an allmuraig & tuc béim cloidim don allmurach co tarrla tar cael a dhá lámh gur coimtheasc in dá láim & ní hacu ro anastair an ghormlann gérloinnearrdha acht ro roinn co cudruma an cathmhílidh fá a certmedón, & ag tuitim dó, tarrla ubhall iarnaidhe don tshúisti cona dhealgaib nemi ar dedhbhél mic rígh Breatan co rug an teanga & na fiacla & finnchaeb chró don inchinn tre chúl a chinn siar, gur comtuitedar an dís sin bonn re bonn & bél re bél aran láthair sin. Is ann sin ro éirigh seinnser na clainni sin rígh Lochlann, & ba hé sin an bráth nach fulangthí & an dubdhortadh díleann & an chliathbearna céd & an bráth tar bruachaibh & an tonn rabharta & an fear nach ruc céim ar cúl riam roim uathadh ná sochaidi .i. Caiseal Clúmach airdrígh Lochlann féin, uair ní táinic díthugad daíne nó uathughad aicme mar sin a nÉrinn riamh. Ocus do bhí sciath neime ar dearglasadh aigi do-rinne gabha ifrinn dó & dá curthaí fo muir hé, ní báithfedh énlaem dá lasair & níba teóidi hé fein hí. Acht énní, ó do ghabhadh air hí, ní lamadh cara ná neamchara techt feadh a urchair féin a comghar dó. Ocus táinic fá fhianaibh Érenn mar sin & ní thuc dh'arm leis acht cloidem dá imdhídean uair ní d'imirt airm orrtha táinic acht do leigean neime a scéith fútha, uair na caera teinedh do theilgedh fútha, ní gabhadh arm ná earradh ná éideadh riú gan dul tré curpaib na laech ana saighdibh sithneimneacha co mbiadh an fer díbh ar derglasadh a medón a arm & a éididh, & an uair do beanadh neach eili ris, do ghabhadh an lasair sin hé, uair ní ferr do lasadh scolb do dharaigh díleann do biad re bliadain re deataigh ná do lasfad gach neach díbh idir arm & eirredh & éidedh. Ocus dobo bheag gach mórolc dá táinic a nÉrinn riamh ag féchain an uilc sin. Gurab ann sin adubairt Finn: ‘Tógaibh bar láma, a fhiana Érenn,’ ar sé, ‘& tabhraidh trí gáirthi beannacht don tí do cuirfeadh anmuain éigin aran allmurach innus co ndeachadh dream éigin againn uadha do thoradh a reatha.’ Ocus do tugadar fiana Érenn na gáirthi sin fo cédóir. Meabhais iommorro gen gáire aran allmurach re cluinsin na ngáirthedh sin. Is ann sin do bhí Druimdherg mac Dolair mic Dorchaidhi, rífhéinnidh fhian Ulad a comgar don allmurach & do bhí sleagh neime aigi do bhí ag Clannaibh Rugraidhi a ndiaidh a chéili & an Cróderg fa hainm di. Ocus do fhéch ar rígh Lochlann & ní fhaca gan éidedh de acht a bhél & sé urfhoslaici ag gáire fán fhéin. Is ann sin tuc Druimderg urchar don Cróderg chuigi gur certamais ana bhél hé gur aidhbli a hurgráinne do leith a chúil nás do leith a aighthe. Ro thuit iommorro a sciath & ro báidh a lasair ó da thuit a thigerrna, & ráinic Druimdherg chuigi & do scar a cheann re a cholainn & ro maídh an mórghním. Ocus Is í sin cabhair Is fearr leisan féin fuaradar leisan fhianghaisceadh riamh. Asa aithli sin iommorro do brúchtdhoirtedar na catha ceachtarrdha coimdhícra comdhúthrachtacha sin fo 'chéili ana coilltibh comdhlútha & ana mbloiscbéim brodla & ana ndubdhortaibh díleann co grod & gu garb & co gáibhtheach, co borb & co badhbha & co bráthamail, co dána & co dian & co deithfireach, & rob imdha ann sin fead cloidim re cnáimh & trost cnámha agá chirrbadh & colla arna créchtnugad & súili arna saebdallad & dóidi arna ndruimgerradh, & máthair gan mac & bean chaemh gan chéili. Ro freagradar iommorro na dúili uachtaracha a comdáil an chatha leó d'faisnéis na n-olc & na n-imneadh budh cinnti do dhéanamh isin ló sin, & do merlabhair an muir d'faisnéis na n-easbadh & do thógadar na tonna tromgháir truaghadhbal dá sírchaíneadh & do bhúiredar na piasta dá piastfhaisnéis & do ghéisedar na garbhchnuic le gábhadh na greisi sin & do crithnaigheadar na coillti do chaíneadh na curadh & ro gáireadar na glaschlocha ó ghnímaibh na ngér-reann & do ghuiledar na gaetha ag admháil na n-ardécht & do crithnaigh an talamh ac tarrngaire an tromáir & do gormbrataigh an grian le gáirfeadhaigh na nglas-sluagh & do niamdhubadar na neóill re hathaidh na huaire sin & do chomgháireadar coin & cuanarta & badbha & geilide glinne & arrachta aieir & faelcoin na fidhbaidhe dá gach aird & dá gach oirchinn ana timcheall & sreath deamnaide diabalta do lucht aslaig uilc & écórach dá coimgreasacht a ceann a céili. Is ann sin iommorro ro smuain laech d'fhianaibh Éirenn gur mór dh'ulc & d'égóraib do-rinne féin & a chineadh & a chlannmaicne ar Clannaibh Baíscne, & dob áil leis gnímartha maithi do dhénamh dóibh ara shon, & dob é sin Conán mac Morna. Ocus do luathaigh a lámha le a lannchloidem & do tholl dá thiubhghonaibh taebha gan teasargain & ro leadair lámha ba lánchalma & do dhíthaigh dá dheadhcolg dúili ba dreachálainn & ba hadbal re innisin a ghnímartha aran ruathar sin. Do bhí iommorro Finn ós cinn an chatha ann sin ac coimgreasacht na féinne & ac greasacht Chonáin seach cách & rí an domhain don leith eili ac greasacht na n-allmurach. Adubairt Finn re Fearghus Fínbhél: ‘Éirigh do molad Conáin dam gumadh móidi leis a menma hé uair Is maith an easargain do-ber sé ar mo bhidhbadaibh-si.’ Ocus téid Ferghus dá innsaigid. Do ghabh iommorro teasaidheacht Conán ann sin ó imarcaid na hirghaili & do-chuaidh amach do ligean na gaíthi faí. ‘Is fír sin, a Conáin,’ ar Ferghus Fínbhél, ‘is maith Is cumain let-sa seaneascairdeas Clainni Morna re Clannaibh Baíscne, & dobadh deóin leat-sa bás d'fagáil duit féin ann so dámadh díth do Clannaibh Baíscne hé.’ ‘Ar grád h'einigh rit, a fhir dhána, ná himderg mé gan fhochuinn & do-ghén obair maith ar allmurchaib acht co roistir isin chath.’ ‘Dar mo chubhais ámh,’ ar Ferghus, ‘dobadh maith an airighi dá dénamh sin thusa,’ & tuc treas adhmolta ann sin ar Chonán. Téid iommorro Conán aris fón cath & níba measa a gnímartha don turus sin, & téid Ferghus Fínbhél co hairm a raibe Finn. ‘Cia anois Is fearr isin chath?’ ar Finn re Ferghus. ‘Dubhán mac Cais mic Cannáin,’ ar Ferghus, ‘.i. mac óglaích dod muintir-si, uair ní tabhair béim do neach acht énbhéim & ní térnóidhthear beó ón béim sin & adrorcradar trí nónbair & ochtmogha laech leis gus anois.’ Do bí iommorro Dubán Donn mac Nuadhad, mac rígh Chairrgi Léithi, rí Tuadhmuman, aran láthair sin & is ed adubairt: ‘Dar ar cubhais ámh, a Ferghuis,’ ar sé, ‘is fír uili an forgheall sin, uair ní fhuil isin chath mac rígh nó tigerna chinnes ar Dubán mac Cais mic Cannáin, & do-ghébhad féin bás ann nó cinnfed air.’ Ocus do lig ana thorainn tinneasnaigh tréasan cath amail buinne mborbruadh mbreaclasrach fá chnoc ardmhór aiteangharb nó mar thuinn reachtmhóir rabartha ac bualad um ghealtrácht ngainmidi, Is é sin trá ár & easargain & ollcuma tuc arna hallmurchaib, & táinic naí cuarta fón cath & do marbh naí nónbair gacha cuarta díb. Ocus do fhiarfaig Finn d'Ferghus: ‘Cia anois Is ferr isin cath?’ ar sé. ‘Dubán Donn mac Nuadhad, mac rígh Chairrgi Léithi, rí Tuadmuman,’ ar Ferghus, ‘uair nír chinn neach air ó chinn a seacht mbliadan anuas & ní chinneann anois.’ ‘Éirigh-si dá adhmolad,’ ar Finn re Fearghus, ‘cumadh móidi leis a menma hé.’ ‘Cóir a adhmoladh,’ ar Ferghus, ‘uair dar leat Is sluagh ac rochtain dína roim tromfhleachadh mar a-táid na hallmuraig ag rith roime tar gach leath.’ Ocus téid Ferghus mar a raibhi Dubán Donn & do ghabh ag moladh a nirt & a ghoile & a ghaiscid & ac molad a lúith & a lámaigh & a ghnímarthadh archeana, & táinic féin mar a raibhe Finn arís & adubairt Finn: ‘Cia anois Is fearr isin cath, a Ferghuis?’ ar Finn. ‘Oscar ilbuadhach,’ ar Fergus, ‘& ní a n-énchath re cách atá, uair do cuireadh ceithri céd cuigi féin ar leith .i. dá céd Frangcach & dá céd d'feraibh Gairian & Fiachra Foiltleabhar rí fer nGairian féin, & atáid sin uili ac comtuargain scéith Oscuir, & ní tuc laech díbh-sin guin air nach tuc-san goin 'na haghaidh.’ ‘Cia réim nó ruathar do-chí ar Chaílti mac Rónáin?’ ar Finn. ‘Fuil sunn gan ro-éigean tar éis an deargruathair rug,’ ar Ferghus. ‘Éirigh-si chuigi,’ ar Finn, ‘& abair ris dream éigin dona allmurchaib do dhingmháil d'Oscur.’ Téid Ferghus chuigi. ‘A Chaílti,’ ar sé, ‘is mór an t-éigean úd do-chí ar do charaid .i. Oscur, fa bhéimnigh na n-allmurach, & éirig do thabairt fhortachta éigin dó.’ Téid Caílti gusan maighin a raibhe Oscur & na hallmuraig & tuc béim cloidim fona comhair gan choigill don tí ba neasa dó co ndearna dhá chuid cudruma de. Tógbhais Oscur a cheann & féchais air. ‘A Chaílti’, ar sé, ‘dar lim nír lamais do chloidem do deargadh ar neach eili nó gur dingmhais aen dá raibhi a comair mo chloidim-si. Adhnáir duit fós fir an domhain mhóir & fiana Érenn uili a n-énchath & gan comlann d'fhagháil ann nó gur chuidighis mo chuid chatha orum-sa, & Is cubhais damh-sa,’ ar sé, ‘cor áil lium do chur isin cosair cró ara shon.’ Do chlaechlóidh sin iommorro a chiall & a chonn do Chaílti & tuc a agaid ar chath na n-allmurach arís & ruamna na feirgi ana ghnúis & ana ghealagaid, & torcradar ochtmoga laech leis don ruathar sin. Is ann sin iommorro táinic Oscur ana ruibnedhaibh rodhiana reatha a timcheall a chatha féin & do ghabh ag drud & ag dingi & ag dlúthceartugad na n-allmurach a ceann a chéili, & táinic féin fútha dá éis amhail théid sruth seagmar sestánach tar chladhaibh clachísli camcharadh, nó amail do beith tréd caerach ar mórmuigh & cú allaid ana ceartlár agá coimleagadh & nochar smachtamhla aran tréd hé ná Oscur arna hallmurchaib, & nochar tana sílchur na trágha óna fearaib 'na faenluighi, uair cebé 'gá raibhe síneadh saegail tar éis an chatha sin, ní ag neach do chuid Oscair do bhí, & torcradar na ceithri céd sin leis & tuc a aghaidh arís aran mórchath & do-chuaidh fútha amhail leoman luathfheargach & do ghabh ag imirt a fheirgi orrtha. ‘Cia anois Is fearr isin chath?’ ar Finn re Ferghus. ‘Do mac móirmenmnach féin,’ ar Ferghus, ‘.i. Oisín ilbuadhach, & atá sé a tiublár na n-allmurach 'gá luathmharbhadh.’ ‘Cidh tuarascbháil fuil aran chath anois?’ ar Finn re Ferghus. ‘Truagh sin,’ ar Ferghus, ‘uair ní táinic & ní ticfa neach budh tualaing a innisin nó a fhaisnéis anois. Uair Is cubais dam-sa,’ ar sé, ‘nach dlúithi & nach daingne na coillti dlúithi dosbarracha doscaílti Is dlúithi & is do-imteachta a n-iarthar na hEórpa anáid anois, uair atáid irsi a sciath & brollaigi a lúireach a lámaib a chéile. Ocus Is cubhais eili dam,’ ar Ferghus, ‘dá mbeith an darna fer nó an treas fer dá fhuil isin chath & athainneadha teineadh a láimh gach aín díb acá mbualadh fá 'chéili, nach budh aidhbhsigi splangcach theinedh uatha a n-airde ná a tig do theinntigh a cimsaibh a clogat & a cathbharr & a cathlúireach ó fhaebraibh tana tiubhthuagh & chloidem corrgér curata. Ocus Is cubais eili dam,’ ar Ferghus, ‘nár fhear a ló fhoghmhair cith ferthana Is truma ná an cith fola fhearus forna sluaghaibh anuas arís do teilg gaeth & siangearán na n-arm & golgháirfeadhach na sluag a n-aer & a fhirmaiminnt. Cubhais eili dam fós,’ ar Ferghus, ‘nár theilg gaeth dá táinic óna dúilibh riamh do dhuilleabar do mórcoill urdail ar theilg gaeth aniubh a néllaib & a n-aer d'fholtaibh fada finncasa forórdha & do chiabaibh case círdubha & d'urrladhaibh leabra lánmaiseacha arna teascadh do bhiaillibh imleathna infhaebracha, uair do múchadar na fola & na fuilt sin fearas forna cathaibh leath ar leath iad nach samalta co fhuighthí sa bith neach d'aithneóchadh aen díb seach a chéili muna tucadh aithne ara n-urrlabraibh. Ocus is imdha laech ac tuargain scéith Oisín & Oscuir, & an laech Is lugha éigean a fianaibh Éirenn, atá nónbar allmurach ac tuargain a scéith, & Is imdha laech dhíbh fós ara fhuil caeca laech nó seasca nó ochtmhogha, & atáid cúic céd ac tuargain scéith Oisín & Oscuir & Chaílti & Is mór an t-éigean a fhuilead seach chách.’ ‘Éirigh-si chuca, a Ferghuis,’ ar Finn, ‘& tabhair treas adhmolta ar gach aen díbh-sin fo leith gumadh móidi a menma & a n-aigned leó hé.’ Téid iommorro Ferghus gusan maighin a raibhe Oisín & Oscur & maithi Clainni Baíscne a ceartmheadhón an chatha ac cirrbhadh na curadh & ac marbadh & ac mugadh na miled, & do ghabh Ferghus ann sin ac commaídheam na curadh & ac laídheadh na laechraidhe & ac greasacht na ngalghadh & ac adhmoladh na n-ánradh & ac maídem na míled & ac brostadh na mbuidhean & ac foráil an anta & ac teannadh an tairisim & ac aslach na hinnsaighi co tabradh-san iommorro tuilled meanman & aigeanta dá gach énfhear d'fianaibh Érenn gérbo sainnt & gérbo dúthracht leó féin calma do dénamh roime sin. Ocus táinic Fergus arís mar a raibe Finn. ‘Cia anois Is fearr isin chath?’ ar Finn re Ferghus Fínbhél. ‘Dar mo chubhais ní cara duit-si an tí Is fearr ann,’ ar Fergus, ‘.i. rí an domhain .i. Dáire Donn mac Loiscinn Lomghlúinigh, & táinic ana ruathar roreatha amhail luas ainnli nó feirbi nó iarainne, nó mar sidhi gaíthi géiri glanuaire ac rochtain tar ceand machaire nó maighshléibhe dot iarraidh-si & dot iarmóracht trésan cath, & níor fhágaibh sé cúil nó cearnn nó aird nó oirchinn nó aireanach don cath gan iarraidh duit-si, & tángadar trí chaeca laech dá theaghlach do lucht chúlcoiméda leis isin chath, & do-conncadar dá fhianghaisceadhach dot fhéin-si iad .i. Cairell Cathbhuilleach & Aelchinn Cruachna, & do indsaigheadar rígh an domhain, uair nír áil leó a leigin chugad-sa gan fordergadh dóibh fén air, & do thuitedar lucht cúlcoiméda an rígh leó & nír deargadar a n-airm air fén & do thuitedar-san araen leisean & Is mór an chathbhéimneach chatha atá air ar fhud an chatha ac rochtain chugad-sa.’ Táinic iommorro rígh an domhain chuca faí sin & ní raibhe a fharradh Fhinn ann sin acht Daelgus mac righ na Gréigi, & Is ris aderthaí Arcallach na Tuaighi Duibhe .i. Is é cédduine tuc tuagh leathan ar tús a nÉrinn hé & Is hí ba harm dó ann sin. ‘Tucas mo briathar,’ ar sé ‘nach ligfinn Finn romam a cath nó a comlann co brách.’ Éirghis Arcallach & tig builli barbarrdha don leathantuaig bai 'na láimh don rígh gur theasc an minn rígh co ráinic an folt, & ní tuc braen fola asa leathar uair do impóidh a bél aran tuaigh & tángadar caera teineadh fón fhaithche don builli sin. Ocus do-rad an rí béim dó-sum & do-rinne dhá chuit chudruma de. Is ann sin iommorro ráinic airdrí oirrdeirc uasalghnímhach teann tréntalchur tarcaisneach neartmar neimneach naimhdeamhail data díghainng dubhgusrúnach an domhain & an cing cabarthach clannlínmhar ceartbreathach flaitheamhail fíreólach Finn, & do-riachtadar an dana omna áigh sin & an dá beithir gan baeghlachadh & an dá mathgamain mórghlonnacha & an dá leoman luathfheargacha co háit na hirghaili. Ocus do-connairc rí an domain an cloidheamh nemhe arna nochtadh a láimh Fhinn & ro airigh an tshleigh nithghalaigh neimhe & an scian, & do athain na hairm neimhe dá raibhe a ndán dó féin bás d'fhagáil & ro lín uaman & imeacla uili hé & do-chuaidh a cruth & a caemhdénamh de & do meirbligheadar a meóir & do crithnaighedar a chosa & do saebadh a rosg & a radharc le faicsin na n-arm sin a láimh Fhinn. Ro nochtadar iommorro an dá chathmílidh a cloidhme altgorma iarannbláithi órcumdaighi & ro innsaigheadar a chéile co dianborb dlúthmar dásachtach & co mórbhuilleach malltroightheach merlaidir & co trénteann tulbhorb tinneasnach, & do-rinneadar na hairdríghi an irghail co hingantach, uair do beandaís tuirt & tromchaepa a taebhaibh & a torcasnach a chéili, & nír bec an ní ris ba samalta torannchleasa na deisi sin amail budh é sidhi gairbgreasach gaíthi na geamoidche arna roinn co ceart cudruma do thiucfadh anoir & aniar a n-airrcis a chéili, nó amail budh hí an Mhuir Romhair reachtaigeantach Ruadh ar ndénamh dá leath co lánceart di do bhánbhéim a ceann a chéili, nó amail do beitís dá laithi borbghnímacha bhrátha ac imchos-nam an talman co tinneasnach re 'chéili. In té iommorro nár chleacht a créchtnugad riamh reimhe sin, do bás 'gá anmainniugad co mór sa comhrac .i .rí an domhain, uair nír fuiligheadh d'arm riam air coruigi sin. Do thógadar iommorro an dá cathmílid sin an dá láim ághmara aigméili a n-énfheacht leisna béimeannaibh co tarrla cloidheamh rígh an domhain a sciath Finn co ruc an trian uachtarach as & gur leadair an lúireach ó a cris sís & ruc leithead boisi míled d'fheóil & d'fhinnleathar a leisi leis co talmain. Tarrla iommorro cloidheamh Finn a n-oscail uachtarach scéith rígh an domhain gur scoilt an sciath & gur theasc cloidheamh an chathmhíled, & do bhean an builli cédna a cois chlí an rígh co ndeachaid tríthi co talmain, & do-rad an t-athbhéim dó gur scar an ceann & an caembhruinne re 'chéili. Ocus do thuit Finn féin a taisibh & a táimnéllaib & mórán do chneadhaibh & do créchtaibh & do cróshlighibh báis air. Is ann sin ro ghabhastair Finnachta Fiaclach .i. taíseach teaghlaich rígh an domain, an minn rígh & ro reathastair leis mar a raibhi Conmhael mac rígh an domain & gabhais minn a athar fá a cheann. ‘Cuma sén catha & comlanna imdha duit-si sin, a mic,’ ar Finnachta. Ocus tucadh airm rígh an domain dó & táinic ar fud an chatha d'iarraidh Fhinn & do thuit caeca ar céd laech leis don fhéin don ruathar sin. Do-connairc iommorro Goll Garbh mac rígh Alban hé & ro indsaigh hé, & ro fersad comrac. Fíchdha fergach fortamhail dlúthmar dána dofreastail iachtach urrlam osnamhach cneadhach crannruadh croidheamhail an comrac sin. Ráinic iommorro béim ó mac rígh Alban don mac sin rígh an domain fo sceimeal a scéith ana taebh clé co ndearrna dá chuit cudruma dhe. Do-connairc Finnachta Fiaclach sin & ruc sidhi arís arin minn rígh & beiris leis hé co hairm a raibe Ógarmach ingen rígh na Gréigi. ‘Gabh an minn rígh umad,’ ar sé, ‘a Ógarmach, uair atá a ndán don doman bean dá ghabháil & ní huaisli bean dá ngébha hé ná thusa.’ Ocus tucadh a gairm rígh gosaird. ‘Cá fearrde dam-sa sin,’ ar Ógarmach, ‘& nach maireann d'fhianaibh Éirenn ní ara ndígheólainn-si rígh an domain do marbad.’ Ocus táinic d'iarmóracht Finn fón cath & do-connairc Ferghus Fínbhél hí & táinic co hairm a raibhi Finn. ‘A ríféinidh,’ ar sé, ‘cuimnigh an cathugad maith do-rinnis re rígh an domain cotrásta & cuimnigh h'áithusa móra mince riam coruici so, & Is mór an t-éigean atá anois cugad .i. Ógarmach ingen rígh na Gréigi.’ Táinic iommorro an bhanghaiscedhach chuca faí sin. ‘A Fhinn,’ ar sí, ‘is olc an t-íc dham thú annsna ríghaibh & annsna tigerrnaibh do thuit leat & led muintir, & gidheadh,’ ar sí, ‘ní fhuil agad-sa íc ann Is mó ná thú féin & a maireann dod chlannmaicne.’ ‘Níba fír sin cheana,’ ar Finn, ‘& cuirfead do cheann-sa sa chosair cró a cumaidh cháich.’ Ocus ro innsaig an dias sin a chéili amail dá leomun loinnmeara nó amail do eireóchaidís do múchad a chéile craebhthonna cladhanfaidh cuipgheala Clidhna & Tonn thaíbhleabar toirismeach Thuaighi & Tonn romar reachtaigeantach Rugraidhi, ba samalta sin risin cirrbadh & risan chomthuargain thuc an dís sin ara chéili. Ocus dob é imthúsa an comraic, gér fada baethcomhrac na bangaiscedhaighe, do-riacht béim ó Finn di gur theasc an minn rígh gurb é brollach na lúirighe do ghabh risan cloidheam, & tuc an dara béim gur scar an ceann & an cholann re 'chéili. Ocus do thuit féin isin chosair cró & ba marb hé asa aithli acht gé dho éirig arís. Do thuiteadar iommorro sluaigh an domhain & fiana Érenn leath ar leath ann sin, & ní raibhe 'na sheasam dona cathaibh ceachtarrdha acht Mac Crimhthainn na Cuan .i. dalta d'Fhinn, & taíseach teaghlaig rígh an domhain .i. Finnachta Fiaclach. Ocus táinic Finnachta Fiaclach fón ár & do bhi ag tógbháil chuirp rígh an domhain leis ana luing & adubairt: ‘A fhiana Érenn,’ ar sé ‘gidh olc do sluagaib an domain móir an cath sa, badh measa dhíbh-si hé, uair géabhad-sa an doman mór thoir & a bfos ó do thuiteabair-si leath ar leath.’ Do-chuala iommorro Finn sin & sé 'na luighi sa chosair cró & maithi Chlainde Baíscne ana timchell & adubairt: ‘Is truagh lium nach bás fuaras suil do cluinfinn an t-allmurach ac rád na mbriathar so & hé ac rochtain beó sa doman mór arís d'innisin scéil, & ní fearrde lium gnímh ná écht ná áitheas dá nderrna mé féin ná énduine d'fianaibh Érenn & fer innisti scéil do dhul beó as dona hallmurchaib, & an fhuil énduine beó a comgar dhamh?’ ar sé. ‘Atáim-si,’ ar Ferghus Fínbhél. ‘Cia réim nó ruathar fuil aran cath anois?’ ar Finn. ‘Truagh sin, a Fhinn,’ ar Ferghus, ‘is briathar dam-sa ó do chumaiscedar na catha sa maidin aniubh ara chéile nach ruc allmurach ná Érennach céim ar cúl re 'roili nó gur thuiteadar uile bonn re bonn, & Is cubhais dhamh,’ ar Ferghus, ‘nach léir re feadh radhairce gráinne gainim ná feóir aran trácht sa thís le corpaibh curadh & cathmhíled ana fhaenluighi ann, & Is briathar eili dhamh,’ ar sé, ‘nach fuil neach dona cathaib nach fhuil isin chosair cró sin acht madh taíseach teaghlaig rígh an domain & do dhalta-sa féin .i. Cael mac Crimthainn na Cuan.’ ‘Éirigh-si dá fhis, a Ferghuis,’ ar Finn. Téid Ferghus co hairm a raibhi Cael & do bhí 'gá fiarfaige dhe cinnus do bhí sé. ‘Truagh sin, a Ferghuis,’ ar Cael ‘is briathar dham dá mbeantá mo lúireach & mo chathbharr dím & m'éideadh uili, nach fhuil dúil dom dhúilib nach tuitfeadh ó 'chéili, & Is cubhais dam gura doilghi lium an laech úd ad-cím ag dul beó dona hallmurchaib ná mé féin do beith mar atáim, & fágaim mo beannacht agad-sa, a Ferghuis,’ ar Cael, ‘& tógaibh leat ar do mhuin mé dochum na fairrgi co ndénainn snámh a ndeagaidh an allmuraig & ní bia a fhis aigi-sean nach neach dá muintir fén mé. Ocus táinic snáithi mo shaegail cheana & dobudh maith lium dá tuitedh an t-allmurach lium suil do scarfadh m'anam rem corp.’ Tógbhais Fearghus leis dochum na fairrgi hé & ligis ar snám a ndeagaid an allmuraig hé. Anais an t-allmurach ris ar rochtain na luingi dó uair do shaíl gumadh dá muintir fén hé. Éirghis Cael iommorro ar gabalshnám láim risan luing. Sínis an t-allmurach a lámh chuigi. Gabhais Cael ar chael cruibh hí & dúnais na dóide daingeangreamacha doscaílti uime & tuc tarruing fherrdha fhírchalma air co ruc tar bord amach hé. Ro dhúnadar na laechlámha leadurthacha tar corpaibh a chéili & rángadar araen grian & grinneall an ghlanmhara, & ní facus ceachtar díbh ó sin a leith. Is ann sin tángadar mná & bannála & aes ciúil & oirfididh & ealadna fhian Érenn d'iarmóracht & d'adhlacadh rígh & rofhlatha na féine & do breith gach aín budh inleighis díbh co háit a leighis. Ocus táinic Geilghéis ingen Mic Lugach .i. bean Chaíl mic Crimthainn na Cuan & do-clos fo oirear na críche uili na faídhedha fainne & na foscadha fírthruagha do lig gosaird ac iarraidh a caímhchéili a measc an áir. Ocus mar do bhí ann, do-connairc sí an chorr léna & a dhá hén & an fiadhach fochealgach risa n-abarthar an sinnach ar tí a hén, & an uair do fóbradh sisi én díb do teasargain, do beiriodh-san sithi aran én eili gur éigean don chuirr a síneadh eaturra araen & gur usa lé bás d'fhagáil & d'fulung ón confhiadh allaid náid na heóin do marbadh dó. Ocus tuc Geilghéis sin da húidh co mór & adubairt: ‘Nír ingnadh dam-sa,’ ar sí, ‘grádh dom chaemleannán ó atá an t-én becc isin airc úd uma hénaibh.’ Ro-chuala iommorro damh allaid ar Druim Ruighlenn ós cinn an chuain & do bhí ac caíneadh na heillti co dearmháir ón chnoc co 'chéili, uair do bádar naí mbliadna a fharradh a chéili & do luighdís a fidh do bhí re cois an chuain .i. Fidh Léis, & do marbad le Finn an eilid sin & do bhí an dam sin naí tráth dég gan fér gan uisce do blasacht ac caíneadh na heillti sin. ‘Ní guth dam-sa,’ ar Geilghéis, ‘bás d'fhagáil do cumaidh Chaíl ó atá an damh ac timdibhi a shaegail do chumhaidh na heillti.’ Tarrla Ferghus Fínbhél di a measc an áir. ‘Scéla Caíl agad dam, a Fhearghuis?’ ar sí. ‘Atáid iommorro,’ ar Fearghus, ‘uair do báidh sé a chéile & taíseach teaghlaigh rígh an domhain .i. Fiannachta Fiaclach.’ ‘Beac an t-ingnadh dam-sa,’ ar sí, ‘Cael & Clanna Baíscne do chaíneadh uair Is trén chaínid na heóin & na tonna iad.’ Ocus do-rinne an laídh ann sin: Géisidh cuan ardbhuinne ruadh Rinn Dá Bhárc, báthadh laích Lacha Dá Chonn Is edh chaíneas tonn re trácht. Luinchidh corr a seisceann Droma Dá Trén, sisi 'gá buaidreadh do bhí, sinnach dhá lí ar tí a hén. Truagh an tséis do-ní damhán Droma Léis, marb eilid Droma Síleann, géisidh dam díleann dá héis. Truagh an fhaídh do-ní an smólach a nDruim Chaín, & ní neamhtruaighi an scol do-ní an lon a Leitir Laígh. Is saeth lium bás an laích ro luigheadh lium, mac na mná ó Dhoiri Dá Dos beith anos Is cros fá 'chinn. Truagh an gháir do-ní tonn trágha re tráigh, ó adbath fer séghdha saer saeth lium Cael do dhul 'na dáil. Truagh an tres do-ní an tonn sa tráigh si theas, misi ro tharrnig mo ré, misdide mo ghné, ro feas. Ceatha troma do-níd tonna Thulcha Léis, misi nochan fuil mo maín ó ro maídh an scél ro géis. Marbh an ghéis dubhach a heóin dá héis, mór do-ní domenma dhamh an dogra ro ghabh an ghéis. Ro báidheadh Cael mac Crimthain, nochan fuil m'inmhain dá éis, Is mór triath do thuit le a láimh, a sciath a ló gháidh ro ghéis. Géisidh. Is ann sin do scar a hanam re' corp do Gheilghéis do chumaidh Chaíl mic Crimthainn, & do claidheadh a feart ós cinn Fhinntrágha & do tógbadh lia ósa luighe & ro feradh a cluithi caínteach ann sin. Conadh hé Cath Finntrágha conigi sin gan imarcaidh gan easbaidh. Finit. Arna scríbadh d'Fhinnlaech Ó Cathasaidh do thSaidhb ingin Taidhg hí Mháille .i. saí mhná ar ghaís & ar eineach & gheanmnaigheacht et reliqua.

https://celt.ucc.ie//published/G303002.html

G303003

The Death of Finn Mac Cumaill

Unknown

Beatrix Färber

c1000

Middle

EN, GA

—

—

—

Ar toidhecht arrsaighechta do Finn h-ua Baíscne ro-airighset a muinnter fair & nír leig air. ‘Cidh na h-anaidh-siumh’ ol siat ‘i farradh rí Eirenn & ro thinolfamais-ne chugat?’ ‘Maith lium’, ol se, Anaidh nonbhur. Luidh fer dibh leisin feínn iar n-a bharach. Luid didiu araile, co nach bí acht enfer. ‘Fír tra’, ol se ‘áes airighit na fir forum-sa. Ro fedar-sa im' rith & im' leím sin, ar Is tair ata mo leím .i. for Boínn & ragh-sa dia bruach.’ Is ed do rala reimhe aníar for Belach n-Gabrain i Maistin. Is ann fuaír an mnaí ag tath an grotha a Maistin. Ní thairic tra (Egerton 92, fo. 6a, 1). ‘nuic so,’ or Finn ar sisi ‘tairngaire do n-epelad cones neimh a h-adhairc’. ‘Fir, a chailleach’, or se. ‘Ac so mu dealg duit.’ Is ann luidhes lasin m-Boind sair co raínic a Leim. Ro gab iarum idir da charraig co tarrla a etan imon carraig, co m-bai a inchinn uimpe, co m-búi marbh etir an da charraig. Co-n-fuaradar iascaire na Boinde. Ceathrar doibh .i. tri maic Uircreann & Aicclech mac Duibhreann. Co-n-fuaradar sidhe. Co n-écmaing Aicleach a cheann de & co rubhradar maic Uircrend. Rucsat a chenn leo i fasteach & ro fuinsit a n-iasc & ro rannsat i n-de. A cheann h-i cind tenedh. ‘Tabraidh dantmír dó’, or fer dubh docluiche, ‘o na mair Aicleach.’ Ro rannadh int iasc i n-de .i. fo tri & badar tri cuibhrind ann beos. ‘Cidh so?’ or fer dibh. Is ann isbert an cend a cind tened: Is ed fodera an tresraind libh-si cen sil n-apeli, ar n-a tabhar dam-sa oc proind uaib-si mo mhír ma ele. Tan oic h-í sunn co m-badar a n-asbeir senchaid: Robíth Find ba do gaibh gan niach guin doall Aicleach mac Duibhrenn a chenn do mac moctha Muin.

https://celt.ucc.ie//published/G303003.html

G303005

Cath Sléphe Cáin

Unknown

Benjamin Hazard

600-900

Old

LA, GA

—

—

—

Scuchaidh cách co araili díobh, edón Fint & Gold. Fo-rruipnetar 'sin tailaig. Lautar forsna h-armu, consephnatar forsna scíathu. Elcuig indalanae, ruibidh alailiu. Eacmaing Fint dia tofund, toaidh Gold forsin amar & consephaind Oséne mac Fint dia timchar & maidhidh for claind Morndai ampersir; c. Finit.

https://celt.ucc.ie//published/G303005.html

G303006

Finns Stammbaum und die Fiana

Unknown

Benjamin Hazard

900–1200

Middle

LA, DE, GA

—

—

—

Find mac Cumaill mic Suailt mic Eltaim mic aiscne mic Núadad Neacht mic Sétna Sithbaic. Ailiter: Find mac Cumaill mic Baiscne mic Fhir dá roth mic Guill mic Irguill mic Dáiri mic Deaga mic Sin mic Rosin. Ocus Is aici sin rotinóilead coin ar tús i nÉrinn. Trí cóicaid rígfhéinnid bádar araen re Find. Erroi nónbair cach fir díb. Lánfilidecht cach fir díb & ceard manchani la cach fir díb ut fuit la Coinculaind. It é na fianda sa uili fichsedar cath Cuilind & cath Clíach & cath Comair trí n-usce & cath Muigi Inis & Sléibi Mis & cath Lúachra & cath Síde Femin & cath Fea & cath Crinda & cath Sídi dá bolc. It é dochfhichsedar iarsuidiu Indsi nDerglacha i sídaib la Find for Rudraige mac mBoidb & for Dearcroichniu. Nach rí tra lasa ndeachadar i cath, Is roime romuided.

https://celt.ucc.ie//published/G303006.html

G303009

Tochmarc Ailbe

Unknown

Rudolf Thurneysen

c.900-1200

Middle

DE, LA, EN, GA

—

—

—

Boaei fic idir Cormac hua Connd & Find hua Baoesccni. Ba he focond na deabta .i. Graindi do tabairt i miscin for Find & grad do tabairt di do Diarmaid hu Duibne. Ro-hindarbad Find de sin & ro-sgaraid na fiano fris. Ar ba hiad sein cetherna & teglach In rig Cormaic. Is de ad-bertaei fiana friu, ar ba siad fenidi & milid In ri iad. Ba deitide na do feruib Eirenn inti Find & ba saeth leo a beth for eachtru. Ar cech mac fir do feruib Eirenn no-bid a fiannus la Cormac, no-icad Find frittuarostol fris la taebtidrone Cormaic. Et cec aen tra do feraib Eirenn no-bid for dimfeirg on ri, Is a tig Find no-bidis, comdis sidhaighthi fri Cormac. Ba deitide dina do Cormac feisin Find, ar ba he ba taisech ceithirne la hArt .i. la hathair Cormaic. Do-ronad iarum sid fri Find & tucad na ceitherna & In tedlach & na gillai con & comus fiadoig do afridisi & ro-scarad Graindi tre coru fris. Tucc dina Cormac bendacht fora ingenaib, dia-mbeth dib ingen do-thogad feis fri Find. Baei ingen do Cormac a Temraig In inbad sin, Ailbi Gruadbric a hainm side. Baei drai a Temraig an n-inbad sin .i. Citruad mac Fercaethod. Do-ticdis cuigi uili ingena Cormaic dia fiafraidid de, dus cid no-biad doib. Ro-raidhig friu uile gotice an ingen dedinaig, asiate In Ailbi Gruadbric. Do-luid side feacht and dia fiafraidid do, cia do feraib Erenn cusa-radedh. Conad and as-bert In ingen: ‘Friscomart duid, a caim a Citruaid, cid armta tuaruscaib romgab feit firfolcsud tond-tromtoltuarust-friroiromenm-ridhtodhorig mascor-glaim saerfrisell sluadtodo nimcuairt codl-caematar nalut serce sergaide nabuaidmdidmbit amruna ceol clusaib clotumd-fodaingin ontomongadar bangnima Menma frituind treburi fribiath-fribrugus frisil-saercm-a friniam lendotlacht gecdata friduburtadam dosood friremchisin gaca slaibri silamra frib-tabaide basi-frigraide fricairpi friclurae craeslin-fridai ddingmail cele fricuilus & comaes Aromtombur oneim’ ar si ‘dicaemcinuil cinusamtar letharamdana find firfl-ach Apair naferba firfaid-sine Cahairm anEirind daramruib Fodomcuirib cosleb airis duit direcmus all-f-b-frifí s’. ‘Ticcfa eim’, air In drai ‘co-mbia a faici na Temrach riasin trat-sa amairec an cele cusa-rada sa.’ — ‘C'indus fir on’ ar si ‘& c'indus a delba & ca haes & can a cinel?’ ‘Cuindig si lestar nglanide dam sa & uan fircormo and & fo-cuirer sa suanbricht and duit-si & ad-citestair dath & eccoscc & tuaruscbal ind fir cusa-rado. & to-tais re turgabail greni amaireach con-eicis dam sa.’ — Bae ar n-ol na digi iarum dos-fuiris In taibsiu. & luid isin dedoil moich re turgabail ngreni lasinni ad-connaic cond-ecid don draig. Conad forsnabriatra do-labur si, do-cum an file In laeid: Ad-condarc laec linib gal. Seach cach chmocin roriglach Ron-breac las-soirchi sin. Ron-lin loisi do corur Ro-la fade di leind deirg. A-mbi la fe fian for leirg Dotae dara gualuind nglain. Or fri grisad carmogail. Diass fora deis dingnaib nath. Gilithir geis no canach Um fer as duibithir bran. No fris-ro-dailed daelrad. Dias fuilet fora laim cli. Dubithir gual ngoibnidi Um laec as gilithir gass Dia-tabur ilur mbitnas. Fil fora deis cethrar coir. Ruadaigthir druí mní n dergoir Um diis nduinn niam don dil. Ass e dam do sedh-dhaí iní b. Fil tri cethraair for laim cli. A n-etin blui bn-i Cethrar donn cethrar teimin. Cethrar fo deilb ndergtened. Fil tri luirg and iar sin. As do duisib degogaib Triar ar ficid nabi borb. As ed fo-lina cech lorg. Lorg de macaib ridhrad ruad. Gomg dib sluag ocus sluag. Lorg de macaib brudedn bras. .l. gilla folt finnchas. Fos-cain do rindib .uii. ngas. Ograd fo barr corcurglas Graipm-daic eireca bil. Fri haircis a nd-innberuib. Forfoataluso en. For flescaib fanda thurfrem Arropeitid luin temin. La ceol find fand fer n-eidin. Cid milis mid lestor nglan. Dailter for fledib Tailtenn Ima-claifind fed co li. Alaill for muic fonaichthi. Cia beth cosar do cluim glain. Fom dda lethe a Temair Do-bera bethi fria cneas. Fo barr dori co ndoindmheas. Cia gairit cuirti cromo. Cuislenda cuird craestallo Fer leam cilus d'enlach glain Og foichedail maidemraigh. Cid trom trom a grapuing glan. Cormac hardd tar Bredmad Ní n-sed dho mí lrad find. Um Cenn Dromuind os Boind. Cia beth a sluag sedoind slang. Um sreta findo ficeall Mitir Bredmad cona li. Fo barraib scot Is buideí. A n-ad-condarc slan lam corp. Madusait lam pobo Cormac Dofersuind due umromalt. Airinsetho ad-connarc. Do-ronad fes Temrach feacht and la Cormac do sluagaib Erenn uile. Ba cuma de-teigdis don fes isin rig & ridomna, brudid & ollamain & feindiga & dibfergaig & fodlaidi & cudcaire & aes dana Eirenn uile & a saerclanna itir min & mor. .uii. mbliana no-biti a focill morfesi na Temra do tocaitem, an tan no-teigdis fir Erenn uile din ol. & bliadain oca focill do righaib & do ardsl-Erenn; .uii. la & seacht n-oichi no-bite oga tomuilt. Ni-teded dia hol rig cin ridhuin no sedoind gin bansedoind no fennid gin iliaruind no midlach gin druitsig no brudidh gin bantuilg leis dina no gilla cen lenduit no ingen gin lendan no duine gin dan. No-coruigdis and na rig & na hollamain um rí Teamraa .i. um Cormac mac Airt .i. na riga na hollamain ar aen, na fiando & na dibfergaig umale, an gillandrad & an ingenrad & ant aes baet borrfodoc umna doirrsi. & do-radogh a cuid cair do cech aen dib .i. minmesrad & doim & tuircc & tindedhu do rigaib, d'ollamnaib, do sruitib slanaib soceinelaib fer nErenn arceano; reachtaire & banreachtairi og roind & og dail doib. Feoil derg dina do beraib iairn, firbroccoid & nua cormu & a sean do fianuib & dimbfergaib; druith & deogburedo occ roind & ag dail doib. Feoil laed and dina & uan & orc & In seachtmad dail fri mid aneachtair do gillaib & ingenaib, daid nos-orfidideg a medair aitided & no-bid an ordenoga didnaigi; saeramus & banumus occ roind & ag dail doib. Tangadur fir Erenn as cech aird do fes na Temra. Tainicc dina Fina cusna fiannuib co-mboi a faiche ratha na Temrac. Et ro-lasod asnad fianso fri crandaib a ngoai & ni-boae de ceolaib Erenn itir ceol na asnad bu bindi anas. Ba and sin dono tegmocair an ingen a n-aireccul fo leth ag í mirt snait cruitne de or for cathbarr Cormuicc a hatar. Et dina fa bes do Cormac, an tan no-gabdis caingni fer nErenn fris, orus imach fairccsin na hinginraide dogres ar met a seirci leis & ar feabus a lam do. Ar ni-roibi 'san aimsir sin ingen do-sasod coimeltain fria oc imert oir & airgit & ar ceill & crut & cenel, ar ergna & urlabra & filidheacht. Ba he nó met ro-lad cor dia indtleacht na hingine ag closeacht na feindi, combao taircill & combo heccoir a ndo-gnidis a lama. Ro-raitaigestar Cormac an ecmhuing lamdo do-gnid an ingen. Ro-boi oga teccosc. Conad de as-bert an file: Cid nod-medru sa (a) ingin? Cia imarcor ind menman? Nir-saebthar do ciall cuimnech. Fri nuall fian ar dhrech Temrach. Asnad fir leit ro-cualu. Geim coscuir grisuib nada Iar mbuaid do graipnib grindib. Do-bert maidm bur ndalu. Mad coised uile bur n-ogmnaib. Ni-caistide fri liatu Cia do-neidis cronan coir. Ni-eigid doib a fiachu. Fer liat go luime a raee. He bis co ceill taebtana As foirfi gach dal fors-mbi. Anas In laech giall llch-i. Mad In baili ad-cither creach. Aluind lat In graid sedlach ní gocai domenmaneri. Cia derca don sengabur. Ferr fri cor dedheach nad baet. As lais do-n-erna a laec Reithid In serrach nad-bi (no ní) Tuslid con-boing a cammhaé ié oé ié Ro-cuala decair aniu. Madin moc iar n-eirgeí ú Samaisc sech In tarb rus-car. Tren rot-ucai dond rodamh. In dam Is eolach fon carr. Lais mos-lintur In í thlann Cid menmnach tarb tar gach tor. Ni treit d'orgaib comailltor. Cia du annairi brecci. Taisigteleis coleige Dercod don liat tarsin ngas. Nod-bera for drocbanas. Eol dam cinco-ranacc coill. As fer ammes In odhcroind In flesc maet ni-dlig a sesc. Is suail for-bera forbeirt. Ro-cuala cor na-bi gaet. Ingen do dul co rolaec Nimti at-agar de. Sist for tirme miscine. Is airei caruim fer sean. Ar nach roboc beim to-ben Ní coimtí g crotball tria cli. Cia co-phe dia corpcaí mhí. Fearr mur Temrach fuair i sen. Demin as buan a tuillem Asdas In rait nuae (i)nde. Ro-clas la mac n-Arrtaile. Car In cubaid an craeb glan. Duirmel fo tóeb na ralach daid fo lobud an cech teas. luibi fo roilgib romes. Nipa derrumach do gnas. Amal en 'mo-n-iadonn sass Nis-tarta for cul iar toin. Cid aitrech let do lepaid. Cid dia-tocuire aeien. Do clasaib 'no cluim gin len Ni-tiprind si cois a sas. Bail a-sailfind mo tiubass. Ni olc lemm In dal fot leth. Docraid do laec liathaí nech Det-gena foirphi (a)nní sin Do-bera cech mait d'ingin. Demin lim cid edh do-gneind. Femedh for laec liat-cind Nim-cacrad mo popo de. Ar teacht docum glanfeinde. Cia (a)d-ber rit na-car In sen. Is ed do-dena daidben Ni-femdind fiacho gaile. Duirru(n)d ar degduini. Mad l&&sa firffofrais. For seirc afumardamnus aemadgairi l&amdo. Ginuairsiubf-fianduso. Cid nachn-acallmis mad tu. Innach-derna feidm diu. Diaropo mait gnimrad mna. As mait inni no-cuala. c. .i. d. n. m. a. in. Do-cuadus iar sin do Cormac dia fiafraigid d'Find, cia dan boi aici do-berad co Temraig. ‘Am mait si em’ ol Find ‘oc senbriatraib & occ fuacra medair.’ — ‘IS e don siriti & ingen lindi annisin’ ol Cormac. — ‘Ad-gladim si siriti dono’ ol Find ‘& nim-terbond, do-ber sccenb sccuile, badh dan do guide ban & ingen.’ — ‘Ni-taed em isin cathair’ ol Cormac ‘ridh gin rigain no feindid gin iliaroind no briuga cin bantuilcc no midlach gin druitsig no gilla gin lenduit no ingen gin lendan no duini gin dan.’ — ‘Do-rradhusa emh’ ol Find ‘tri caega tocmarc todui co se do ingenaib flatha fer nErenn & Alban & ron-dilsidis uile do fianaib Erenn, conac-fil cuing lethclaen and na lidi lethfolam acht mad tusa m'aenar .Manad-fuil dana nac mbainsedoind lib si nad gubansedonn, tidnachtar uaib dam sa hi.’ — ‘Iarfoidter uait-siu fesin’ ol Cormac ‘a cuairtridh nu mbansedhond dus an-fil dib nech fritod-gara & im-bera ficeall medar frit.’ Ba iar sin luid Find fadesin isin cathraig, con-deochaid isin lis i-mbatar ingena Cormaic a ngrianan cumdochta occ fidi corrthar & snait cruitne óí r & airgit & ar (no for) edgadh cach data. Conid ann as-rubart Find an slisnech sedhaindeachta so. ‘A ingena’ ol Find ‘an-fil uaib si nech rot-fessead anniso .i.’ ‘Cia lind as lethi cac rian?’ — ‘Leithi drucht’ or Ailbi Gruadbreac ingen Cormaic. As i ro-frecair, ar ni-boi astig nech bad glica a leth o mnaib & dino as furri ro-saided an medair. ‘Cid as milsi mid?’ ol Find. — ‘Tairisi comrad’ air In ingen. ‘Cid as dergi fuil?’ ol Find. — ‘Ruidedh saerclainne’ or In ingen. a n-úar a molta no a n-aortha ‘Cid as duibi fiac ?’ ol Find. — ‘Duibi é cc’ ar In ingen. ‘Cid as gile sneachta?’ ol Find. — ‘Firindi’ air In ingen. ‘Cid as luati gaet?’ ar Find. — ‘Menma’ ol In ingen. ‘Cid as teoo tenid?’ ol Find. — ‘Aidhid briughad, dian-fasnetar damo fair ana tig, mina-be occa ní do-bera doib’ ol In ingen. ‘Cid as meithi saill tuircc mesa?’ air Find. — ‘Miscais fir dia-leccar serc’ air In ingen. a. ‘Cidh Is failtici mesgi?’ ar Fionn. — ‘Baidhi mna fo macamh’ air In inghen. ‘Cid as truime slaetaeib ?’ ol Find. — ‘Fuics no fuacht’ ar In ingen. ‘Cid as faebracha cloidem?’ ol Find. — ‘Ciall’ ol In ingen. ‘Cid as briscim cuirir?’ — ‘Accned mna ididhi’ ar In ingen. ‘Cid as trumu crithir?’ ol Find. — ‘Ciall mna bis itir dis’ ol In ingen. ‘Cid as gairbi tracht ?’ ol Find. — ‘Carrag’ ol In ingen. ‘Cia luabu berbthar fri cech lucht?’ ol Find. — ‘Tencair In gabonn’ ol In ingen.. ‘Cia mac beo genes ho mnai mairb?’ ol Find. — ‘Adudh i ngin gainel’ ol In ingen. ‘Cid as aillim sí on slebi?’ ol Find. — ‘Ol tangnai’ ol In ingen, ‘.i. ul fri mebl-; In tan Is ail do feall fort, ass and as dech a gne frit.’. ‘Cia lin crand fil a n-Assul ?’ ol Find. — ‘Da crand’ ol In ingen, ‘.i. ur & crin’. ‘Cia lin each do-roic Tailti ?’ ol Find. — ‘Da each’ ol In ingen, ‘.i. boinend & firend’. a. ‘Cidh as tana na'nt uisgi?’ ar Fionn. — ‘De’ bar In inghen. b. ‘Cidh Is lethiu corbhadh?’ ar Fionn. — ‘Lethiu lear’ ar In inghen. ‘Cid as dech do sedaib?’ ol Find. — ‘Sccian’ ol In ingen, ‘air Is fri ceill samailtir’. ‘Cid as dech do laec ?’ ol Find. — ‘Gnim ard & uaill isil’ ol In ingen. ‘Cid as dech do mnai?’ ol Find. — ‘Tlas, fos, fele, toa, erlabra’ ol In ingen. ‘Cid us dech do biud?’ ol Find. — ‘Blicht’ ol In ingen, ‘.i. maith a ur, maith a crin, maith a tiug, mait a tana, toirg naidin, fo-loing dimlichta’. ‘Cid us mesom bid ?’ ol Find. — ‘Caelsplindach, olur coirpthi’ ol In ingen; ‘an-for-ricc berti dit’. ‘Cid forsna-geib glas na slabrad ?’ ol Find. — ‘Roscc desi uma caraid’ ol In ingen. ‘Cid as dech indsci?’ ol Find. — ‘Gaes, gairde’ ol In ingen. ‘Cid as decha do roscc?’ ol Find. — ‘Fuar, olur, dorca’ ol In ingen. ‘Cid as mesam do roscc?’ ol Find. — ‘Gris, gres, gorta’ ol In ingen. ‘Cid as serbi nem ?’ ol Find. — ‘Aitis namud’ ol In ingen. ‘Cid as udmailli iarand (no iaru) ?’ ol Find. — ‘Menma no comairle fir baith’ ol In ingen. ‘Cid as maeiti cluim?’ ol Find. — ‘Derna fri leacain’ ol In ingen. ‘Bes Is lor la firu Temrach ataim ni og briatroth sund, a ingen’, ol Find. — ‘Masa lor em dino’ ol In ingen, ‘as tusa do-raid tosach an cobro, as let beim a foris.’ — ‘Mad mait let dul lim-sa am lepaid & fes lim, a ingen’ ol Find, ‘do-melu ocom-sa iar riachtain, saimeltair duit sond fo cedoir & ni-optar-sa (no-so) frit. & minap mait let do coma, na ocot muintir, narop iar toin nod-gaba aithrechus.’ Conad and as-pert: Mad mait leat dot-aircceba. Mid cuill a cuachaib airgit Barr bethi fris-teilgeba. Ginco-bet eich naid carpit. Is gle lim ni-toicnebu. Cen tond orccailli cech fescar Barr biruir barr cremlusa La feis os longaib lestar. Cac maiden dot-aircceba. É cé t 'con seingbla seola-milrad Muidi Murtemni. Ima-dec fid ar Bredmad. Rod-bia so fri t'airfided. Cuirsid cuslennaid glasa Esnad suiti midcuarta. Fris-colluit fiana frasa. In indeoin fo dorndgaluib. La folucht fianclar flescach Bir for engaib roitclesuib. Leim laegrad mbreagcc tre dreasaib. Greit cnosaig tre casruba. Foccra doim duind (no cuill-) tre duilech Tairnill comsron crumtondan. Iall togmall iar ndur duillech. Monond meru maetnaide. Sumu cruoeb creithir mealu. Airne droigin dercoin frait. Brocrad cain cailech feado. Ublu dercoin dondcruinde. Folucht tre claei cau (.i. cadon) odor Bun melli barr sobairci. Duilesc do cairgib comol. Corr liacc la diubrugad. Taibled iall aclaid iach Subai ograd buiderad. Fritinem nedtae grian. Iaich breca bedcaca. Sengac ron ruchtac riabach Focaich fairgí findglase. Feoil serrac sedlach srianach. Colcad cailli clumglaisi. Suide for fertruib fuireach Esteacht fri gair ndubglasi. Gaet glan tre dairbri nduillech. Ficill brandub brecrudach. Buanbach buaidrigthir mindo Comol carod clodemruad. Gaet dorindig ar gillo. Gnasa mí ne muineachta. clc indib acht gin ruideg Cobra teith tairise. Cos cin í mteacht iar fuined. Ni do-t-brith for drocbanus. Ni do-t-scarad fri flaithi Ni-bia gol-dubl-i Ro-t-biad oig mine maithi. m. a. d. m. l. d. t. ‘Is mait lim-sa In como sin’ or In ingen, ‘& Is ferr lim-sa sin uait-si ana mait as mo ho neoch aili.’ — ‘Mait tra, a ingen’ or Find; ‘ar-faemfomis do longus, mina-beth coll rechta do Chormac and.’ — ‘A firlaeich em’ or si, ‘ni dé meacht im-radi.’ ‘Imtiaghur caill sech cailti. Domelair tlacht cen corcair. Eabhor cuirm cein mil .Lengoid eich gin sriano. Agar Tailltiu gin cairpi .Rantar forbo gin faebru. Dlongaird gin tuadoit .Bruiter netgaei .Todhodh cach a todho tochmhuirc gen Chormac .Dia-fadhbhuind-si bhroin uachtair, do-gentai bro í ochtair dim. Do-denum ne menmu Cormaic abus’ or In ingen, ‘acht con-dernum indni bas mait lind ar tus.’ — ‘A denum samlaid’ or Find. ‘Ni-obus sa ingin ri Erenn isa todo fadein. Ar ce opur, bith air an iarmoracht tochmarc bas mesu de.’ Luid iarum In ingen co Find do deoin Cormaic iar sin & icaid Find .uii. cumola 'na tocra. Boi Find ocga tincosc si, conad and as-pert fria: ‘Ni-suidi a catair, a ingen’ ol Find, ‘goib lan dit.’ — ‘Ni-tesi dono do seilg’ ol In ingen, ‘corub aurdalto let a fhiada.’ ‘Curhter lam ar laimtorud, a ingen’ ol Find, ‘con-aicther do tret.’ ‘Ni antu, ni-indnais fort lepuidh dianot-erruis’ or In ingen. ‘As fris gairpi alaill dina, a ingen’ ol Find. — ‘Ir ar gaire na alaill (dina)’ or In ingen. ‘Nim-ta-sa acae no-mber dit sund forin indus sin’ ol Find. — ‘Ní nodmar dina nach aenbro’ ol In ingen. ‘Ni do tocrad duib-si em’ or In ingen ‘do-gni-sa so & de conbleacht frit, acht nama as aerlabru duit-si lapra t'oenur gin nech do triaaccaillim frit’. Boi In ingen og Find iar sin, co-rug tri macu do. At e a n-anmondo sidei .i. Roindi (no Roidne) Rodidi & Uillenn Abradglas, & Cainci Corcarda a n-anmondo. In Raigne Rogidi adubrumair, dia-ta Raigni a tir ho Conaill. Ant Uilenn Abradglas, dia-ta Sliab Uillinn a Laidhnib. An Cainci Corcarda, dia-ta Cruach Cainci a cric Connacht. Tri hingnait iarum doroad fri Find ar ndul do Ailbi cuicci. Con-adtuil for srut Sodbae. For-ruirmid bolcc bancorcra fo bruindib co soillsi ngeme carrmogail. Ro-buidided dana a mong, combu buidithir bruar ndergoir for gema. & ro-ladh cuachsnaidm dina fria ceand aniar, combo cruindithir uboll findruine, & niro-taithbeacht anda biu. Conad de do-gairther scel tocmmaircc Ailbi ingine Cormaic do Find hua Boaesgní. Finit.

https://celt.ucc.ie//published/G303009.html

G303010

Feis Tighe Chonáin

Unknown

Emer Purcellproofread by Caoimhín Ó Domhnaill, Emer Purcell

c.900–1200

Middle

EN, LA, GA

—

—

—

Sealg throm-thorthach shaor-aoibhinn árd-aigeantach mhór-mheanmnach do comóradh le Fionn mac Cubhaill mic Tréinmhóir uí Bhaoiscne & le fianaibh gúsmhura gairg-bheódha gníomh-éachtacha Gáoideal ó Theamhair Earna a theas go Sliabh árd uráoibhinn Eachtuigh. As ann sin do suigheadh an tshealg leó, fó na coilltibh beandacha bárr-ghlasa mór-thorthacha & fó na daireadhuibh dlúithe daingne díomhóra & fó na sléibhtibh fairsinge fraoch-árda forruaidhe & fó na maghuibh míne mór-áille mbán-scothacha deaghbhalaidh & fó na cnocuibh corracha ceand-gharbha mórthimchioll na bhfearann, & do bhí gach taoiseach féinnidh acu ann a ionadh urdhálta & ann a bhearnna bhaogail & ann a láthair licthe annar chleachtadh a beith go minic roimhe sin. Agus do scaoileadur da ngadhruib trom-chluasacha guth-bhinne mór-ghlóracha & do greasuidur íad fó na mór-dhaireadhuibh & fó na choilltibh & fó na sléibhtibh gacha taobha dhíobh & do chuireadur a ccoin fheargacha chraos-fhairsing chliabh-dhomhuin ucht-leathann árd-aigeantacha ar a n-ialluibh daingne dath-áille deadhmhaiseacha. Agus do shuigh Fionn ann a dhúmha sealga, & níor fhan ann a fhochair ná ann a choimhdeacht an lá sin acht Díorraing mac Doghair Dhámhaigh amháin. Dob é do ba ceól & dob oirfide & dob ealadha dhóibh a bheith ag éistacht le núadh-ghárrta na sealga, ré seasdán na bhfear bhfiadaigh, le laoghadh na laochraidhe risna sár-chonuibh, gur dhúisceadar fiadha faiteacha folúaimneacha, míolta mong-ruadha mbuidhe & sionnuidh chorr-chluasacha chealgacha chaib-líatha & bruic cheananna thaoibh-thoruinn tréan-díana chomhruichacha, gurbha cinn-dearg coin & bha lámh-dhearg laoich & gurbhá mór-mhuirineach giollanradh acu an uair sin. Gurab í sin úair & aimsir do ghabh funn súain & sáirchodhlata an rí-fhéinnidh & adubairt sé le Díorraing mac Doghair faire & forchoimhéad do dhéanamh dó nó go ccodhludh cáil éigin tar éis na mochéirghe dorinne an lá sin. ‘Dodheána cheana’ ar Díorraing. Do luigh Fionn & do thuit a thoirrchiom súain agus sáir-chodhlata fair, & do bhí 'na chodhladh ón tráth sin nó gur fhéuch an ghrían aníar & nó gur fhilleadar an fhían ón tsheilg. Agus dob fada le Díorraing do bhí Fiond 'n-a chodhladh, & tug lám tar fhormna & tar aghaidh dhó & do mhúiscail é & d'innis dó an fhían d'imtheacht & a n-ionadha sealga d'fagbáil dóibh, & adubairt nach ccuala fead ná fercheadh uathaibh. Arna chlos sin d'Fhionn, d'éirigh go hathlamh & tug lámh tar a aghaidh & adubairt: ‘Dar liom, a Dhíorraing, as deireadh láoi ann, & ni roichfeam an fhían anocht; & éirigh fón ccoill & tabhair adhbhur boithe & bélsgáláin chuguinn.’ Do éirigh Díorraing agus do chuaidh an tan do chonnaic an dúnadh ríogha ro-mhaiseach & an phíoláid áluinn iongantach 'na fharradh. Iontóigheas Díorraing mur a raibhe Fionn & d'innis sin dó. ‘Déan d'ionnsuighe an dúnaidh,’ ar Fionn, ‘óir ní bhíam ré saothar boithe feasta.’ Do rángadar rompu go dorus an dúnaidh & do bhaineadur béim baschrainn frisan dorus. Táinic an doirrseóir chuca & ro fhiarfhaigh cia do bhí ann. ‘Días do mhuinntir Fhinn mic Cubhaill atá annso,’ ar íad-sumh. ‘Gleó nimhe & ágha & urbadha oruibh’ ar an doirrseóir, ‘as olc an turus a ttángabhair ann so; óir as é Fionn do mharbh athair & máthair fhir an tighe-se & a cheathrar dearbhbráithreach & triur dearbh-bráithreach a athar & athair a mná .i. Dub mac Dubguill ar muigh Teasga a theas, agus as é baile do bhí ann sin .i. baile Conáin Chind-tsléibe risa ráither Conáin Chind-tshugmuire Ruaidhe, óir Is leis do tráigheadh Loch Lorgán ag iarraidh Mic In Luinn ann.’ Et dob fhíor don doirseóir a ndubairt uile ann sin ré Fiond, óir Is é Fiond dorinne na héachta sin uile. Fillidh an doirseóir go Conán et innsios an beac-choindeam sin do bheith 'sa dorus. Fiafraigheas Conán: ‘Créad tuaruscbáil na buidhne atá san dorus?’ ‘Tá ann’ ar sé, ‘óglách forusta fionn-liath fearamail fíor-mhaiseach Is mó do mhíleadhaibh et Is láidire do laochaibh et Is áille don druing dhaondha uile; & cú craosach cír-dhub ucht-geal ina láimh go michair ríoghnaidhe, go n-ingnibh iuchannda, go nimh nathrach, go slabhraidh sníthi, go muince óir orloiscthe fána brágait; et óglách donn-dearg dath-álainn ina fhochuir & sadh bhreac bhuidhi uallach ina láimh.’ ‘Is maith tucais tuaruscbáil na buidhne itá 'san dorus leat’ ar Conán, ‘et dobheirim-si aithne forro, uar as é Fiond flaithféinnidh Gaoideal In t-óglách fá tuaruscbáil tucais leat ar tús & Bran ina láim, et Díorraing mac Doghair In t-óghlách sin eile fá tuaruscbáil tucais leat ar deireadh et Sceólang ina láim; & éirghe amach go luath & leig asteach iat.’ D'imigh In doirseóir & do fhoscail In dorus & tángadur asteach & do gabadh a n-arma asa lámhaibh & ceangladh a ccoin & dorinneadh umhallfhosaic dhóibh, gurba subach somheanmnach iat; & iar ccaitheamh forgla a gcodcha dhóibh táinic cóir comhráidh & imagallmha idir Conán & Fhind & adubairt Conán: ‘A Fhiond’ ar sé, ‘is mór In grádh bídh & oídheachta dhuit-se teacht don thigh-si & méid a fhala & easaonta and’; & Is amhlaidh do bhí Conán an uair sin & a bhean ara ghualainn, & ingean chruthach choímh-álainn do bhí ag Conán ar ghuallainn a máthur .i. Findearb inghean Conán. Do fhreaguir Fiond é & adubairt: ‘Is fíor gach ní dá ndubrais, a Chonán,’ ar sé; ‘is mór m'fhala-sa & m'easaonta friot; & cidh eadh dorindius siacháin friot an tan do mharbhus h'athair & do máthair & do thriur dearbráithreach & do dá mac & athair do máthar .i. Dub mac Dubguill & a triur mac; do ainces thú féin & do bhean & hí taobh-throm torrach, & do naisceadh an torrcheas sin damh-sa: dámadh mac do bhiadh ann, go mbeith 'na dalta & 'na fianaidhe agum, & dámad inghean do bhiadh and, a leasughadh & a hoilleamhain go maith fám' chomhair féin dámad diongmhála dhamh í & munbad eadh go ttucainn do thaoiseach féine maith éigin dom' muintir hí; & dobheirim aithne forre gurab hí súd thall a bfochair a máthar í anois, & Is diongmála damh-sa mur mhnaoi: & dá taphairt tánac-sa don tigh-si anocht & ní ar oídheacht; & Is córa dhuit cuimne do bheith ar In maith sin dorindius ort ná cuimne do bheith agad ar fhala ná ar adhuhur.’ ‘Leig as, a Find,’ ar Conán; ‘do naiscead an inghean úd d'fhior eile, & Is dóigh liom-sa, gi mór do chonách-sa & do neart, nach lugha leis a mheanma iná aicnead iná leat-sa, a Find.’ ‘Cé hé sin?’ ar Díoraing mac Doghuir. ‘Itheach mac rí shíthi Easa Ruaidhe a ttuaith.’ ‘For da ghráín. & do cholluabais, a Conán,’ ar Díorraing, ‘& do badh cóir In bhél tara ttáinic In glór sin amach do dluidhe & do dían-gearradh & dionbhas d'imbert fair, uar dá gcurtha Tuatha Dé Danann uile a pearsain éan-duine, Is fearr Fiond iná é.’ ‘Leig as, a Dhíorraing,’ ar Fiond; ‘ní d'iomurbháigh nó d'imreasain tángamur don tigh-so anocht, acht do tabairt mná, & dobéaram hí gidh olc maith le a bfuil a nEirinn é’ ‘Ní dhiongnuim-ne imreasain ar bíth uime sin, a Fhinn,’ ar Conán; ‘acht geassa nach fuilingit fíorlaoich fort mura n-indisir damh-sa gach ní fiarfeóchat d' imtheochtuibh & d'iongantaibh & do scéaluibh fhian Éirionn díot, go luidhir for do leabaidh anocht.’ ‘Gach ní bhias agam-sa ar cuimne de sin, inneósat iad,’ ar Fionn. ‘Más eadh,’ ar Conán, ‘indis damh céad-ainm tugadh ort & an dara hainm, & cá ndearnais do chéad-chreach & do chéad-eucht & do chéad-shnámh, & créad fá linginn tú léim na Brece (Bladha) gacha bliadhna.’ ‘Indeosad dhuit ámh,’ ar Fionn. ‘Glas Dige mo chéad-ainm & Giolla an chuasáin m'ainm 'na dhiaigh sin, & ag Tioprait Crithirlinde do leathtaoibh tshléibhe Smóil mic Eighleachair dorinnius mo chéad-shnámh & ag Dún mBrocna dorindius mo chéad-chreach ariamh .i. an preasleacha gona dá hén déig; & Is aire lingim-si léim na Brice Bladha gacha bliadhna .i. an céad-lá do scarus ré mo bhuime .i. ré Boghmuinn, arna marbadh do chlannuibh Mórna, do gabhus seachrán sligheadh cugum co ránac co Luachair Deaghadh theas, & mé am' óg-macaomh bhaoth éagiallaidhi and; & ní raibhe d'éadach umum ann acht beart do croicend óglaogh allaidh; & ní cian do chuadhus an tan do concas an dá comhdáil, oireachtus fortamail fearamail fear & oireachtus bind comráiteach ban, ar dhá cnoc chomárda re taobh a chéile, & all dubh duaibhseach domain gáibteach gráineamail etorro; & táinic misi an uair-sin mur a raibhe na mná ar tús & do bheannaigeas dhóibh treasna déibh adharthae & d'fhiauraigheas créad má roibhadur an dá chomdáil sin leath ar leith 'mun all. Do innsidur na mná domh-sa gurab é an adhpur .i. go raibhe Séadna mac Oilealla ann .i. mac rí Ciarraidhe Luachra, & oireachtus fearda fearamail fear ina thiomcioll, & go ttuc searc & siar-grádh d'Athnait inghean Dáire an Sídhe go bfuil an t-oireachtus comálaind binn-briathrach bhan-sa ina tiomcioll; & Is í cobchi do iarr sí fair, léim an aill-si do thabhairt; & thig gacha bliadhna ionna coinde ann so do tabhairt In léime; & In uair thionscnas í tabhairt & thig go bruach an aill, tillighidh tar a ais arís gan a léim do thabhairt. Do fhiafraighius don ingin 'nar chuma léi cé dobeireadh an léim. Adubhairt nár chuma, ‘& cidh gránna h'eireadh-sa & h'éadach & do chulaidh, & ní do chaíneadh do dheilbe féin é, dá ttugteá In léim, do bhiadh sisi agud & do fuighfeadh leat.’ Arna chlos sin damh-sa tugus lán-chruinughadh orm a meadhón mo chroicinn & do scuchus ar mo chúl ón all & tucus dighrim reatha rind-luaithe dochum an aill, gur éirgeas co hárd-éadrum eaduruasach rum féin ós cionn an aill, gur turlingus ar taobh na tulcha don taobh thall don all, & do thillus a fritheing na conaire céadna arís cum an aill & tucus an léim tar mh'ais, & dobéaraind ní ba mionca dámad áil liom féin. Arna fhaicsin sin d'Aithnait, táinic dom' ionnsaighe-si & do chuir a lámh fom uráguit, & tuc teóra póg dam & do bhain mo croicend dhíom & tug éadach mo diongmála dam umum, & do chuadhas léi dá teigh an oidhche sin & do éirgheas co moch arna uhárach. Táinic sisi cugam & do iair aiscidh maidne orum .i. an léim-si do thabhairt gacha bliadhna; & tugus sin dí; & do fhág mur geasuibh orm, an bliadhain nach ttiurainn hé, éag nó oigheadh d'fhagáil damh. Agus Is iad sin scéala d'fhiarfaigis díom, a Chonán,’ for Fiond. ‘Beir buaidh & beannachtain, a fhir amhnuis fhír-eólaigh, Is mór In t-urgáirdugadh meanman & aigceanta dhúinn a beith ag éistacht friot; & ar grád d'einigh & h'eangnama, a rí-fhéinnid, indis dam co héscaidh umhall gach ní fiabhreóchat díot, & ná bíodh tursi ná fearg ort uime.’ ‘Ni bhiaidh,’ ar Fionnd; ‘& fiafraig gach ní Is áil leat feasda do scéalaibh na féinne & dogéabair gach ní bhias agam-sa díobh.’ ‘Fiafraigim dhíot’ ar Conán, ‘cá laoch d'fianaibh Ereann lingis ar a leacht & ar a lighi féin gach laoi & é féin beó, & gurab í a ingean a máthair, & go mbíonn ag agra aeruca & einioclann ar an bfear ros maruh é’ ‘Indeósat-sa sin,’ ar Fiond. ‘Imreasain tarla idir dá thaoiseach féine maith dom mhuintir-si fá congleic dá chon .i. eidir Oscur mac Croimchind & Daolgus mac Oillealla Cais, & ní raibhe 'sa mbaile don fhéin lucht a n-eadrána, nó co ttorchuir Daoilgus le hOsgur. Táinic inghean chruthach chaomh-álainn do bhí ag Daolgus ós a chiond & é marbh, & do chrom fair & tuc póg dhó, & do ling caor cróin-dearg as a bhéal-sa ina bél-sa, gur fágadh taobh-throm torrach í; co ceand naoi míos dhí amhlaidh sin, co ruc mac don toirrcheas sin; & dona céad-aistibh reapraidh dó beith ag léimnigh ar a leacht & ar a lighe féin gach laoi; & ó nach bfrítheadh athair dhó, do baisteadh & tucad ainm a hathara féin .i. Daolgus fair, & atá aniudh ag tabach éaruca ar an bfear ros mharuh hé. As iat sin fuascladh na gceist do cuiris orm, a Chonann,’ ar Fiond. ‘Beir buaidh & beannachtain, a Fhind, Is maith In t-urgárdiughadh meanman Is aiceanta dhúinn a bhéith ag eistacht friot; & abar riom, a rí-féinidh, cia Is measa nó cia Is fearr a bfianaighecht Éireann & cia Is mó nó cia Is lugha & cia Is luaithe & cia Is moille.’ ‘Indeósat-sa sin dhuit-se’ ar Fiond. ‘Misi féin duine Is fearr a bfianaibh, & Dear Dubha Duibhsléibe duine Is measa a ufianaibh Éireann .i. baineachlach atá agam-sa bhíos ag taisteal críoch & cinneadh an domain rém' gnóthaidhe, & ní maith ré héann-duine ariamh acht imdeargadh do tapairt do gach aon laphrus fria, & gach duine chíthfus ar chéad-longadh í, nacha dingeann a leas an lá sin. Agus Lipti Leascamail giolla tineadh coire móir na hAlmaine aon-dhuine Is moille a uhfianaibh Éreann, uar Is hé a theand oide laoi samraidh teacht ón topur atá a ndorus na hAllmaine conuice a leabaidh féin annsa cuchtar. Agus Legan Luath a Luachair Deaghadh aonn-duine Is luaithe a ufianaibh Éreann, & Daolgus mac Duibdhoiligh aonn-duine Is áirde a ufianaibh Éreann, & mac Méin In t-aphac bec aon-dhuine Is lugha a ufianaib Éreann, & misi féin aonn-duine Is fearr i bfianaib Éreann re clú einigh & láime & oirdearcus conáigh.’ Ann sin adubairt Fionn: ‘Ná bímid mur so nís sia; má tá lucht ciúil nó oirfide nó ealadna 'sa mbaile, tapurtar cuguinn iad, óir ní gnáth damh-sa beith aon-oidhche gan oirfitheadh.’ ‘Indis dam-sa’ ar Conán ‘na ceódla & na oirfitheadha Is binde leat fuaruis ariamh.’ ‘Inneósat-sa sin duit,’ ar Finn. ‘An uair bhidh seacht ccatha na gnáthfhéine a n-aon-inadh & thógbait a ccraindgal ós a gceanduibh & buailuit na gaoithe glan-fuara ar feadh na ccraindgal & doníd treathan Is tormán etorro, Is dona ceólaibh Is binne liom dá ccuala ariamh sin. Is bind liom fós an tan easgurthur teach mór na hAlmaine & tógthur na cuirnn comhóla dá ndáil ar maithuibh na Féine; Is binn liom bloscadh donidh deireadh na ccoirnn 'gá ttógbháil an uair sin. Is bind liom fós fogur na bfaoilinn & coigedal na gcorr & fuaim thuinderágha & comhrádh (firscarde) arscáth a sgéithe. Is bind liom fós guth na gcuachadh 'sa céatteamain & sceamgal na muc agamuigmhoin daim Cerae a gcnoc Ruadh & nuallán sealga Doire Nouis & sgalguire loin Litreach Néid & mungur na glais-sreab & aphrán trí n-ingean Bic mic Buain & aphrán trí mac Eathach. Is bind liom fós tond fá thír amach & asteach. Is iat sin na fuaslaicthe na gceist do chuiris orm, a Chonán’ for Fionn. ‘Beir buaidh Is beannacht’ ar Conán, ‘is binn deagh-cheólach do chomrádh, a Fhinn; & abar riom anois, a rí-fhéinidh,’ ar Conán, ‘cá haonn-duine d'éaruis & d'imcháinis & do chuaidh do rith ó fhianaibh Éreann & é ar leath-chois & ar leath-láim & ar leath-shúil, & créad fá n-aburtur an gnáthfhocal: ‘mur rucadh Roc go tigh Finn.’ ‘Indeósat-sa sin duit-si’ ar Fionn. ‘Aon do laeithibh do chuadhus-sa & maithe na féine maille friom ó Theamhair Luachra amach, & ní fuaramur do sheilg nó do fhiadach an lá sin acht aon-agh allaidh amáin; & do bruitheadh hí & tucadh ar mo béluibh-sa dá roind hí; & nír fágbhadh agum-sa di fá deóig acht mad aon-cholpa amáin; & táinic Gota Gaoithe asteach & do iarr In colpa orm-sa, & do fiafraighus-sa de créad fár iarr sé an colpa & gan do bhiadh agum-sa acht é. Adubairt seision gurab ar son a reatha & a rinn-luais féin dub áil leis a fagháil; & tucus an colpa dó ann sin & dubhrus ris co caithfeadh a rioth d'féachuin uime; & do chuadhamur ar an bfaichthe ann sin & do reath Gota Gaoithe co dian díscir dásachtach; & ní mó ná leath na faichthe do chuaidh an tan do ruc a dear-bráthair féin fair .i. Caoilte mac Rónáin & tuc an colpa air an láithir chéadna arís cugum-sa, & ní dearnadh d'imreasain nó d'iomurbáidh aguinn an lá sin acht sin; & niar chían dúinne amhlaid sin a ndiaigh dhol asteach dúinn an tan itchoncamur aitheach corr cartaighe cíordhub easbadhach gránda uathbhásach ag cromadh fán dorus d'ar n-ionsaighe & é ar leath-chois & ar leath-láim & ar leath-shúil, & beannaigis dúinn trésna déibh aedarta, & níor suigh aguinn acht seasam ar laochlár na bruigne & ucht ar In luirg reamair iarnaidhe ro bhoí aige & naoi ndruimne furre & co ngerrfadh gach droim díbh ruibe re sruth nó le gaoith. Fiafraighius-si don aicheach cá hionadh asa ttáinic nó cá raibhe a triall nó a forceand. 'Aitheach mé chuartaigheas mórán don domhan’ ar sé, ‘& do chuala do chlú-sa & h'alladh & h'oirdearcus a mbélaibh súadh & seanchaidae & lucht léighti léags & leabhpur innisin oinigh ar caslibh & raite maithusa ré (fleadhuibh), & fós do chuala-sa gur do na daoinuibh dob fhearr fó thuilleadh & fá thuarustal, fá mhaon & fá mhaithusa dá raibhe 'sa domhan tú & nár diultuis aondhuine ariamh & nár chaínis aonn-duine ariam, & ar In adhpur sin tánac-sa d'iarraidh maoine & maithiusa fort-sa, a Fhinn mic Cumhaill.’ Do fhreagras an t-aitheach ann sin & as eadh adubras: dá mbeith an bith uile agum-sa, nach thiubraind a bheag ná a mór dó-san de. Adubairt an t-aicheach gur bréag do haithriseadh uaim-si nár éarus duine ariamh. Adubart-sa nár dhuine eisionnacht arracht grána uathbhásach. Adubairt an t-aicheach arís gurab bréag do hinnseadh uaim nach tucus aithis nó imdeargadh d'aonn-duine riamh. Do freagair misi sin & as eadh adubras: dámad duine eisionn nach ttiubrainn aithis dó. ‘Más eadh’ ar an t-aitheach, ‘tapur an colpa sin it' láimh damh-sa & bíodh slán na féine fám' fhastóghadh, & ní iarfad (d'uigeachaibh) oruibh acht fad an cholpa féin, & ná gabthur greim díom nó co ttuca mé an céd-choisghéim don láithir uaiph amáin.’ Arna chlos sin dam-sa tucus-sa an colpa a láim an aithigh & tuc an t-aitheach baoth-léim árd-aiceantach tar sonduibh sithárda In bhaile, & do chuaidh a muinighin a reatha & a rind-luais co lúthmur léidmeach lán-éadrom. Arna fhaicsin sin do seacht ccathaibh na gnáthfhéine, gluaisit 'na dhiaigh ina mbuidhnibh (tuineda) troma toirtamla tréan-luatha & ina siothaibh 1 siubhlacha sár-luatha glan-reatha & ina bfeadnachuibh borba brígmura gníomh-aigmhéile & ina sluaithibh ceangailte córidhe dosgaoilte, & ní mó an radarc do bhí ag an bfear ba neasa dhó don fhéin ar an bfathach ag dol tar gach mullach tulcha nó sléibhe nó a chéile.’ ‘Agus do chuaidh mise & aois ciúil & oirfite & ealadhna na féine ar taidhphlibh In dúnaidh & In grianán dá bféachain; & ní mó ná aon-amharc do choncamur forro, & ó tchonarc-sa misi an taghraim ag dol a ffad uaim, do gabh machtnughadh meanma mé a ndiaigh na féine, & do bheanus díom a raibhe d'eireadh & d'éadach umam & do gabhus cugum eireadh reatha & ruaga & ní rugus d'arm liom 15 acht Mac In Luin am' láim; & do rucus ar deireadh na féine ar Sliabh Uige In Rí theas, & do fhágus iat sin amh' dhiaigh; & rucus ar In trian meadhónach dhíobh ag Luimneach; & do fhágbhus iat sin mur an céadna; & rucus ar In (ngnáthfhéin) & ar luathaibh na féine ag Áth Mór risí ráiter Áth Luain aniudh & do fhágbhus iat sin; & do gabhus rind na ruaga & tosach na tagrama chugum féin uathaibh uile ann sin lámh dheas re Cruachain Connacht, & ar fiarlaoid Éreann ar gach áth & ar gach aphuinn & ar gach all & ar gach machaire & ar gach sliabh dúinn (cara) In caomh-laí sin; & ní bfuarus ariamh teannta? catha nó cumluinn do ló nó d'oidche macasamhla sin do teandtach reatha. Acht atá ní cheana, ráinic In t-aitheach go hEas Ruaidh mic Moghuirnd & do ling co cos-tirim an t-eas romham-sa, & lingim-si 'na dhiaigh é mur In céadna; & tic uam lámh deas ré tír a tiomcioll Éreann go ttáinic do Beann Éaduind mic Éadghaoith In fhéineadha; & mur nach roibh a dhol ass aige, do shamail léim do thaphairt 'sa bfairge. Is ann sin tucas sitheadh sanntach solámaidhe & cróin-ruathur curata céim-láidir ar In fhathach, go rucus ar chaol choisi air, gur buailus creat a dhroma fria lár & fria lán-talmain. Is ann sin do ráidh In t-aitheach: ‘Is éagcóir dhuit, a Fhind, mo leanmuin, uair ní friot dorindius coimeas, & Is olc dorinis theacht eadram & In fian nó go bfaictheá cionnus do rucainn dóibh.’ Adubhrus riseann nárbh éagcóir a ndearnus, co tuc-san slán na féine faí & nárb iomlán In fhian am' éagmhais féin. Ní mó ná a dheireadh sin tairnic dúinn do rádha, In tan tánic Leagan Luath ó Luachair Deaghadh cugainn & Caoilte 'na dheaghaidh & luathfhéine uile a ndéigh Caoilte, & do fhóbhradur sleagh gacha fir accu do sháthad 'san bhfaitheach & a marbadh fóm' lámuibh-si dom' aimdheóin: & gidh eadh, do ainceas orru é ar éigin. Garit dúinn ina dhiaigh sin In tan rucadur tromlach na féine uile oruinn & ro fhiabhraidur créad tuc oruinn gan In t-aitheach do marbad. Adubairt In t-aitheach: ‘Do badh olc In comarle mo marbad, ór do íogheólthaoi oruibh mé go maith, ór do muirfidhe duine bad fearr ná mé féin iondam’; & gé searb leo-san sin, do ainceas In t-aitheach orru & do creapladh & do cruaidh-chuibreadh co daingean é. Agus níar chian dúind 'na deaghaidh sin an tan do choncamur Bran Bec ó Buadhachán d'ar n-ionsaighe. Do fhear fáilte romhainn uile & dubairt friom-sa co raibh fleadh urlamh ioncaithmhe aige fóm chomhair & gur maith leis mé dhol dá caitheamh In oidhche sin; & do chuamar leis In líón uámur ann sin d'fhianaibh Éreann, & do heagradh teach a (lán-oireachta) óla aguinn; & do tairngeadh In t-aitheach & creat a droma fria lár re lán-talmain, & do ceangladh do thoraidh In ríoghthoighe hé a bhfiadhnuise cáich uile; & In tan ba háine dúinn ag ól & ag aoibhneas & ag urgáirdiughadh meanman & aiceanta, do fhiafraigeas don aitheach cia hé féin nó cá cindeadh dó ‘Roc mac Dichon’ ar In t-aitheach ‘m'ainm-se .i. mac reachtaire In Broga ós Bóinn dom, & tuc mo bhean searc & síor-grádh dh'fhear eile .i. do Sciath Breac mac Dathcaoin .i. do dhalta-sa féin, a Fhind, & do bhí mo bhean-sa co mór ag molladh luais & ratha na féine; & mur do chuala-si isi dá rádh sin, adubras féin co bfúigfind féin luatha na féine & co bfúigfind In fhian uile ar ulca re Sciath Breac mac Dathcaoin. Arna chlos sin dísi, do greamaidh sí misi fá sin d' féchain risin fhéin. Do chuas-sa ann sin mur a raibhe mo cháirde draaoidheachta & do éagaoinius sin riú & do chuiredur insna reachtuibh-si mé; & Is leór dam ar imreabhar-si d'olc & do míomhodh orm, & scaoilidh díom anois’; & dorineadh amlaidh sin’ ar Fiond; ‘do scaoileadh don aitheach; & Is uadha sin gorther an seanfocal: ‘mar rucad Roc go teagh Find.’ ‘Agus Is iat-sin fuascladh na gceist do chuiris orm, a Chonán,’ ar Finn.’ ‘Beir buaidh & beannachtain, a Fhinn’ ar Conán. ‘Is mór In t-athgearrughadh aimsiri & dubróin dúinn beith ag éastacht ré do bhindchomrádh; & abar riom anois caidé na sé hionganta Is mó atá 'san fhéin.’ ‘Adéar-sa sin’ ar Fionn, ‘.i. óglách bodhbhur atá 'san bféin, & ní dearnadh duan nó duchann nach biadh do dirm degh-foghluma & do glan-meabair aige. Iongnadh eile atá 'sa bféin .i. fear coise croind itá innte & fágbaidh sé an fian uile do rith idir choin & each & duine. Ingnadh eile itá inti .i. fear dall, & ní tuc urchur n-iomruill a ló nó a n-aoidhche ariam. Iongnadh eile itá inte, bean atá agam-sa féin & bí sí marbh gach n-aoidhche & beó gach lá, & ní hannsa liom bean dá raibhe ariamh agum nó í. Iongnadh eile itá inte .i. óglách itá acu & bí gach ré mbliadhna 'na mhnaoi & 'na fear & beiridh clann In tan bhus bean é, & berthur clann dó In tan bhus fear é. Iongnadh eile atá 'sa bféin .i. sleagh atá agum-sa .i. sleagh Fhiacha mic Croinghind, & an n-uair teilgtear a ndeóigh a hurluinne hí doní geóin & acuis & díghbháil don té nó don mbeadhadach ré teilgtear hí, & In uair caithtear a ndeóigh a reanna hí, ní déan doladh nó díghbháil don duine nó don mbeathadhach ré ccaithtear í. Agus Is iat sin ionganta Is mó insa bféin,’ ar Fionn, & dorinde In laoi ‘As iat sin fuascladh na gceist do chuiris, a Chonán,’ ar Fiond. ‘Rod-fia buaidh & beannachtain, a rígh-fhéinidh,’ ar Conann; ‘& abar friom anois créad ó bfuil ‘oídhachtus Find co teach Cuanna.’ ‘Inndeósat-sa’ ar Fionn. ‘Aon do laeithib do bhádus-sa ar mullach Cairn Fearadhaigh gairid bec ó Luimneach. Cúigear óglách dúinn ann .i. misi & Oisín & Caoilte & Mac Luigheach & Diarmuid ó Duibhne, & ar ccúig ccoin innar bhforradh .i. Bran & Sceólang & Caoldubh & Adhnuall & Luath Luachar, & ní cian do bhámur ann sin an tan do choncamur aitheach adhuathmur urgránda seachainn & gabhul iarruinne re a ais & muc a nglaic na gabhla sin ar a mhuin ag scréachadh & inghean óg álainn na ffaradh & hí ag iomáin & ag brostugadh an aithigh rimpí; & adubhras neach do dhol dá n-agallaimh. ‘Rachat-sa’ ar Diarmuid. Reathas Diarmuid co dian díscir dásachtach & ní ruc orru. Do greimeamur uile & do reathamur 'na ndeaghaidh & ní rucamur ar Diarmuid ná orru-san. Feadh tamaill dúind mur sin gur cuireadh ceó doilfe draoiachta dúinn, conár bfeas dúinn cár gabh In t-aitheach ná In inghean ná In mhuc uainn; & ar scaoileadh don ceó sin uainn & sinn ag féaghain na ceithre n-airdhe gach taobh dínn, co bhfacamur In teach 2 Cuanna (Cindam) & In dúnadh ríoghdha ro-mhaisseach inar comhfogus leith-iomeal In fheadha móir, & do chuadhmur dá ionsaighe & do concamur dá thioprait ar In bfaithche amuidh lamuidh don dúnadh. .i. thioprait díbh & eascra álainn umhaidhe ar a bruach & tioprait eile & eascra agh-gharbh iarnaidhe ar a bruach. Táncamur don dúnadh ann sin & as eadh do bhí do daoinibh astigh .i. óglách forusta fionnliath a gcaithaoir álainn órrda d'ar láim dheas ag dol asteach dhúinn, & ingeann óg álainn ina fharradh, & aitheach ar broinn na teineadh ag bruith muice, & óglách mór míleata don leith eile don teinidh & dá shúil dég ina chionn & dá mac imleasain dég In gach súil. Do bhí peata reithe astigh & bolgán glé-geal aige & ceann cíor-dubh & dá adhairc dubh-ghorma & ceithre cosa uainne faoi; & cailleach a n-iarthur an tighe & brat odhur-ghlas uimpi; & ni raibhe do dhaoinibh astigh ann acht mur sin; & ro fhear In t-óglách do bhí 'san ccathaoir fáilte frinne & do shuidhemur ar laochlár na bruighne. ‘Déantur friotheoladh d'Fionn & dá muinntir’ ar In t-óglách do bhí 'san gcathaoir. ‘Fuath liom sin’ ar In t-aitheach ‘impidhe do thapairt & gan a bec nó a mór do déanam ar an impidhe sin’ Agus cérbh eadh, dorinne umallfhosaig dhúinn. Agus níarb fada dam-sa mur sin In uair do gabh an íota ba mó ar domhan mé & níar glac a macasamla mé ariamh roimhe sin; & nír mothaigh duine dá raibhe astigh mé mur sin acht Caoilte ina aonur, & do uhí dom' éagaoine-si co mór & ní raibhe fhios aige cionnus d'furteóchadh sé orm. ‘Créad é In éagaoine sin ort?’ ar fear In tighe re Caoilte. ‘Acht éirghe amach & tabhar deoch leat as an dara tioprait atá 'san bfhaithche aga bfhuighe tú an t-eascra álainn cum an rí-féindidh.’ Arna chlos sin do Caoilte, do gluais Caoilte roimhe cum na tiopraiti & do chuir an t-eascra fón tioprait & tuc a lán leis cugum-sa, & tuc amh' láimh-si é; & ibim-si deoch as & do uhí blas meala fuirre an fad do bhíos ag a hól, & In uair do cuirius dom chionn í, do bhí blas an domlais ae um' bhél dá héisi & do éirgedur mo gaoi cró & na huile ghallradha & easláinti orum; do badh bec má bhí anaithnidhe mé, mur táncadur airgheanna báis & becsaoghail damh; & gér mór éagaoine Caoilte orm-sa roimhe sin, do ba ro mó a éagaoine an uair sin orm iná sin. Is ann sin do labhair In t-óglách arís re Caoilte & adubairt ris a dol amach & deoch do tabairt leis as an dara tioprait do uhí amuigh cugum-sa.’ ‘Do chuaidh Caoilte amach ann sin & tug lán an eascra aghghairbh iairnaidhe cugum-sa as an dara tioprait. Ibhim-si deoch as, & In comhaired bhádhus ag a hól nocha fuarus teandta catha nó comhluinn ariamh badh doilge liom nó fad do bhíos dá hól ar a sheiruhe, & In uair do cuirius dom' chionn í táinic mo dhath féin orm arís. Is annsin do fiafraigh In t-óglách 'nar bhruithe an mhuc do bhí 'sa gcoire. ‘As eadh co deimhin’ ar an t-aitheach. ‘Do concus damh féin In mhuc do ruind’ ar In t-óglách. ‘Ciondus sin?’ ar In t-aitheach. ‘Béarad an ceathramha deiridh d'Fionn & dá choin & béarad an ceathramha deiridh eile dá ceathrur óglách & an ceathramha cind dá ceithre conuibh, & biaidh In ceathramha eile agum féin & ag an scológ úd thall ag In teinidh & ag In cailligh út thiar 'sa ccuilidh, & béarad a droim & a tarr & a huruscall duit-si & don inghin óig sin it' fharadh.’ ‘Is briathar dhamh-sa’ ar In t-aitheach ‘gur maith do roindis-se í.’ ‘Is briathar dhamh-sa’ ar In peata reithe ‘gurab olc do roindis-se orm-sa & gurab éagcóir do dearmuidis-se misi fán muic.’ Agus Is cuma ro bhí dá rádha & tug sithi sanntach solámhaidhe ar In cceathramain do bhí a bhfiadhnuise mo ceathruir óglách-sa & ruc leis insa ccuilidh í & do gabh ag a hithi ina bhfiadnuise. Do éirgedur mo muinntir-sa & tucadur a cceithre ccuilg amach & do gabhadur ag bualadh In reithe a n-aonfeacht; & nírb fearrde fordeargadh air & nír scuir eisean d'ithe na ceathramhan.’ ‘Is ann sin do labhair In scológ go rabhadur na súile iomda ina cheann & as eadh adubairt: ‘A chomhdhe cumhachtaigh, Is mairg gá bfuil In ceathrur óglách do leig don reithe a ccuid d'ithe dá n-aimdheón féin ina bhfiaghnuise.’ Agus Is cumha ro bhí dá rádha & tuc In scológ sithe ar In reithe & do cuir a cheithre cossa ina láimh & tug urchur dhe don taob amach don dorus; & ní fhacamur In reithe an fad do bímur asteigh acht sin.’ ‘Nírb fada dhúinn 'na dhiaidh sin In tan do éirge In chailleach & tuc urchur don uhrat odur-glas do uhí uimpe ar mo ceathrur óglách-sa, & dorineadh ceithre seanóiridhe críon-croma cúil-liatha cnáim-arrsaidh díobh; & mur do chonairc misi sin’ ar Fiond, ‘do ghabh eagla mór mé co ccuirfidhe mé féin insna reachtuib sin. Agus mur do mothaigh In t-óglách do bhí astigh In eagla sin orum-sa, do goir sé misi cuige féin, & do chuadhas ann sin gan fhuireach & do shuidhios ara gualainn; & táinic áilgios codhlata damh & adubairt In t-óglách riom mo cheand do cur ar a glún & codladh do dhéanam; & dorinnus amhlaidh sin, & Is gairit do bádhus ann In tan do mhúscail mé as mo chodladh, & do éirghe In cailleach & do bhain In brat dom' cheathrur óglách-sa & do chuir ina reachtuibh féin iat arís.’ ‘Maith, a mh'anam, a Find,’ ar In t-óglách, ‘an iongnadh leat córughadh an tighe-si ina bfuilir ?’ ‘Adubras’ ar Fionnd, ‘nach bfaca-sa ariamh ní badh ionganta ná é,’ ‘Inneósat-sa duit-si, a Fhind,’ ar In t-óglách. ‘ordughadh & samhladh In tighe-si. An t-aitheach úd do concais & In mhuc i nglaic na gabhla aige, an leisge tuigtear as sin; & In inghean do concais ina fharradh, meanma an duine tuictear as sin; uair as í Is luaithe ar bith, uair cuiridh an duine a meanma ré prap na súl isan eólus nach rachfadh sé féin ann ré dhá fhichid bliadhan; & as í an inghean ruc uaibh-si In t-aitheach út itconcais; & In scológ út itconcais & na súile iomdha ina cheann an saogal tuigtear as sin, uair Is ionnan airgionna dhóibh; & an reithe úd itconcais, cosamhlacht an duine tuigtear as; an bolgán geal atá aige, subhachus In duine sin; & In dá adhairc dubhgorma itconcais, cosamlacht In éaga sin; & na ceithre cossa uaine itconcais aige .i. ceithre tallona na haimsire sin .i. ceithre ráithe na bliadhna.’ ‘Agus an bfacatú mur do éirghe an saogal cum an reithe & cuir ar neimhthní a gcéadóir éóir téid ágh an tshaogail ar gach créatúir ar In domhan. Agus In cailleach itconcais, an críne tuigtear aisde, & do conairc tú féin mur do chríon a héadach an ceathrur laoch arar chuir é; & In fhírinde & In breug tuigtear as In dá thiobraid asar ibhis In dá dhigh, óir gi millis le duine In breug dhá déanamh, Is searbh fá dheóigh í, & In fhírinde imorro, gidh searbh le duine ‘gá déanamh, Is millis fá dheóigh í. Agus Is iat sin scéala & iomthús In tighe-si, a Finn,’ ar In t-óglách; ‘& ní ann so do ghréus bhím-si; & co ttugus grádh éagmaise duit-si & gur chuirius In t-aitheach út ar do cheann dot thaphairt don tigh-so anocht ar tí neamhshuimh do bheith agad ionnsa saogal & a chosmalacht do thaisbéanadh dhuit; & béarair-si fios mór leat a haithle h'oídhachta anocht & badh é ‘oídhachta Find go teach Cuanna’ ainm In sceóil-si co bráth. Agus a n-Innsibh Ciúil bhím-si do bhunadh,’ ar In t-óglách.’ ‘‘Do bhímur mur sin In oidhche sin’ ar Fionn, ‘& ag éirge dhúinn as ar ccodhladh arna mhárach, Is ann fuaramur sinn féin, a mullach Chairn bhFearadaigh & ar ccoin & ar n-airm aguinn go hiomlán’; & itbert Fiond:’ Cúigear do chuadhmur do sheilg co Cairn bFearadaigh bhforrdeirg, Oisín, Mac Lugach má le, Caoilte Is Diarmuid ó Duibhne. Ar ccúig coin ba coscrach réim, Bran agus Sceólang co scéimh, agus Adhnuall co luas luin, Caoldubh Is Luath Luachair. Atchoncamur, comhall nglé, éan-bhean Is aitheach rimpe; gabhal trom úir iarruinn fair, muc leó 'na glaic ag scréachaigh. Cuirmid-ne dia (bhreith) scéal Ua Duibhne fá derg a bhél; do chuadur uadh leath ar leath an ingean Is In t-aitheach. Do bhí In reithe tharla astigh g cheathrur-sa fa proinnigh; is eadh do bhímur astigh 3 a bhféagmais ar ccon cúigear. Cúigear. ‘As iat sin fúaslacadh na gceast do chuiris orum, a Conáin,’ ar Fionn. ‘Beir búaidh & beannachtain, a rí-fhéindidh,’ ar Conán; ‘is mór maith In oirfide dhúinn bheith ag éisteacht red' scélaigheacht.’ Is annsin adubairt Díorraing mac Doghair: ‘Créad dobeir dhúinn gan codhladh do dhénamh? Óir In chéad-oidhche dobeir fear bean, Is luaithide Is áil leó codhlad é.’ ‘Éist, a Dhíorraing,’ ar Conán, ‘is gairid lind a bheith mur atámuid, bheith ag friochnamh comhráidh re chéile, úair atá ar ndiongmhála do shean-mhiodh so-óla ro-mhillis aguinn. Agus abair riom anois cia aga ndearnadh an dord fían ar tús a nÉrinn & cá líon bhí dhá dhéanamh.’ ‘Inneósat-sa sin’ ar Fiond. ‘Ag ceithre macuibh Cermada mic Milbheóil mic In Dagdha do rinneadh é, & naonbur laoch lán-chalma doníodh maille friú é; & gach aon aga ndearnadh ó sin i lleith é, Is naonur do chanadh é’; & itbert In láoi ann: An dord fiansa cídh día ttá ní fheadrait fir ináit mná, is ní feadruinn duine dhe cia dorad dona fianaibh. As dóibh do radadh ar ttús in dord fiansa re iomthús, ionmhain buidhen doníodh In chóir, macne Cearmada Milbheóil. Cass mac Coráin cruaidh a ainm, trí bliadhna aige a n-Olltaibh, do canadh aige re a lá risin fhéin In dord fiansa. Gach aon do ghabh flaithios fíor ar na fianaibh gan dimbrígh, naonur laoch gach fear don droing co ttáinic mac mic Cubhaill. Ón lá tánac-sa sunn seal am' fhlaith fhéinne Gaodhal ngeal, aon fear dég ar fhichid rem' lá doníodh agum In dord fiansa. ‘As iat sin fuaslacadh na gceist do chuiris orum, a Conáin,’ ar Fionn. ‘Beir búaidh Is beannachtain, a rífhéindidh,’ ar Conán; ‘is maith In oirfide & In ealadha dhúinn a bheith ag éisteacht ré do mhilis-chomhrádh. Agus innis dúinn anois, a mic Cumuill, caidhé caradradh Bruin & Sceolang friot, & cionnus fuarais iat, & cia hiat na mic mháthar atá acu a fianaibh Ereann & iat 'na ndaoine.’ ‘Indeósat-sa sin’ ar Fionn. ‘Feacht n-aon dá ttáinic mo mháthair féin chugum-sa ar cuairt & a deirbhshiúr maille fría .i. Muirnn Míonchaomh inghean Taeidhg mic Nuadhat mo mháthair-sa & Turrnae Durrbhél inghean Taoidhg a siúir, & dob í sin uair & aimsir fá ttarla dhá rí-fhéinidhe Ulladh am' fharradh-sa .i. Oilioll mac Eathach & Daolgus Fionn mac mic Cais Cuailgne; & do bhí Oilioll ag suirghe le Turnae inghin Taoidhg .i. deirbhsiúir na máthur sin agum-sa, & do grádhaigh co mór í; & arna grádhughadh mur sin dó, do iar orum-sa mur mnáoi í, & do fhaomhus a taphairt dó ar acht fána fagháil slán iomlán damh féin arís In úair do iarfuinn í; & Is uime do rindius sin .i. leandán bantshíoghaidhe do uhí aige-sion .i. Uchtdhealbh inghean Collamhair a ttuaidh, & dob í sin dob eagail liom-sa do mhilleadh deirbhsethuir mo mháthur; & gidh eadh tucus dó í, & tucus as mo láimh féin í a láimh Oisín & Chaoilte & as láim Caoilte a láim Mic Luigdheach & as láimh Mic Luigdheach a láim Dhiarmada uí Duibhne & as láimh Diarmadha a láim Ghuill mic Mórna & as láim Ghuill a láimh Lugdach Lágha mic Eogain Taídhligh; & tuc Luighaidh a láimh Oillealla mic Eathach í & adubairt: ‘Is amhlaidh do bheirim-si In bhean sin duit-si, a Oillill, fána fagáil slán iomlán d'Fionn & do na slánaibh ar cheana, nó do cheann-sa do taphairt a láimh Fhind.’ Do fhaomh Oillill sin; & tar éis sin rug Oillill Turnae leis dá thigh & do uhí aige nó gur toircheadh í. Is ann sin táinic leandán ban-tsíoghaidhe Oillealla mic Eathach a riocht bhain-eachlaighe do mhuintir Fhind chuici & aduphairt ria: ‘Do cuir Fiond beatha & sláinti cugad, a ríogan,’ ar sí, ‘& adubairt friot eineach maith do dhénamh; & tarr amach co lapraind friot, óir atá deifir orum-sa.’ Do chuaidh an ríogan amach,’ ar Fionn, ‘& gairrit do chuaidh In tan tuc an uhain-eachlach slat draíachta amach óna coim & do bhuail buille ar In ríogain dí, co ndearna sadh bhreac-dearg di dob áille do connuibh In domhain ar In láthair sin, & ruc léi í co teach Feargusa Findléith In oidhche sin í .i. rí Átha Cliath; óir Is amhlaidh do bhí Feargus Findliath ina dhuine do ba neamhchonchuire ar domhan, óir ní lamhthaí cú do thaphairt a n-éan-toigh fris; Is táinic In uhain-eachlach mur a raibh Feargus Finnliath & adupairt fris: ‘Do chuir Fiond beatha & sláinti chugad & aduphairt friot In cú-sa do choimhéad co maith & maith mór do dhéanamh dhí, & go bfuil cúan maith inti. Agus ná tapur sealg ná fíadach uirthi & go háiridhe In úair mhéideóchus a brú iomchuir léi co maith.’ Iomthúsa Fearghusa Fhinnléith, táinic lá éigin lena choin do sheilg & d'fhiadhach & d'fhéachain 'nar chú maith í, & marbhus caogad fíadh In lá sin, & co ceand míosa 'na dhiaigh sin níor bhlais mórán beathadhach, & do mhéadaigh a brú ann sin & ní tugadh sealg nó fiadhach uirthi. Ní raibhe mórán a nEirinn learbh annsa na coin ná Feargus Finnlíath ó sin amach. Dob í sin uair & aimsir fá ttarla bean Feargusa Findléith taobh-trom torrach & do ruc sí mac don toirrcheas sin, & ruc In cú dhá chuilén .i. sadh & fearchú. Agus do bhí olc eile ag leanmhuin mná Feargusa Findléith .i. fomóir mór do thigeadh don bhfairge ag breith gach leinimh dá mbeireadh sí leis; & Is amhlaidh do beireadh leis iat .i. do chuireadh In cruadh-lám fada fhéitheach fhorgránna do bhí aige tré mullach In tighe anúas & mur sin do beireadh leis iat uathaibh uile.’ ‘Mo dhála-sa,’ ar Fionn, ‘tarla mé In lá sin ag dénamh sealga a nUisneach Mhidhe & mé am' shuidhe am' dhumha sealga, & ní cían do bhí mé ann In úair do chonairc mé aon macaomh déag ag teacht dom' ionnshaighe co mbúaidh ccrotha & ndatha & ndealbha & ndéanmhusa, & do bheannaigheadur damh tresna déibh adharta; & do fhreagras-sa iat fán cuma céadna & do fhiafraighius-sa cia hiat féin nó can asa ttángadur. ‘Do iarramur mórán do chríochaib In domuin ag iarraidh tiagearna dilis diongmála ó bhfuighmís séan & maoine & maithius’ ar fear dhíobh. ‘Créad iat na cearda nó na healadhna doní sibh?’ arsa misi. Do chuadur-san a gceann scéal d'innisin damhsa ann sin. ‘Mise’ ar In céadfear dhíobh ‘Freagartach mac Fir Mórfeasaigh .i. fear fuaisluicthi ceasta Is fearr ar doman misi.’ ‘Mise’ ar In dara fear díobh-sumh ‘fear fadóighthi teneadh Is fearr ar bith.’ ‘Mise’ ar In treas fear díobh ‘Dáil-gan-easbaidh .i. dáileamain Is fearr ar bith.’ ‘Misi’ ar In ceathramhadh fear dhíobh ‘Mac Sobhartain .i. ronnaire Is fearr ar bith.’ ‘Misi’ ar In cúigeadh fear dhíobh ‘fear cluais-éistechta Is fearr ar bith.’ ‘Mise’ ar In seiseadh fear ‘tréanfear Is fearr ar bith.’ ‘Misi’ ar In t-ochtmhad fear ‘Comhluath-ré-gaoith .i. duine Is luaithe ar bith.’ ‘Misi’ ar In naomadh fear ‘Sgread mac Urchuir .i. fear lámhaigh Is fearr ar bith.’ ‘Mise’ ar In deachmadh fear dhíph ‘Mac Drintere .i. dreapaire Is fearr ar bith.’ ‘Misi’ ar In t-aonmadh fear dég dhíoph ‘Faill mac Teltóigh .i. telltóigheach Is fearr ar bith; uair Is amhlaidh bhíos an chorr Is a leath-shúil dúnta Is a leath-shúil eile fosluicthe, & fionaim-si In tsúil dúnta gan fhios don tshúil fosluicthi.’ ‘Adubhras-sa gur maith na cearda sin uile’ ar Fiond, ‘& adubras go bhfosdeóbhuinn féin iat; & dorinnedur a ccoraidheacht riom & do geallus a mbreith féin do thuarustal dóibh & do fhiarfaighius: ‘Cá háit a bfuil an fear feasa & fíor-eóluis?’ ‘Atáim sunda’ ar sé. ‘Créad na huilc Is mó doníthear a nÉirinn anocht?’ ‘Inneósat-sa sin’ ar In macaomh; ‘.i. Feargus Finnliath rí Átha Cliath, & Is amlaidh atá In fear sin & fomóir mór fairge ag breith gach leinimh dá mbeirionn a bhean uadha ré seacht mbliadna diaigh a ndiaigh; & ruc a bhean mac aniudh & béaraidh In fomhóir leis anocht é.’ Adubhrus-sa ann sin gur bec an t-olc sin a nÉirinn, gér mór In t-olc lena muinntir féin é. Adubhrus-sa fós go ndénainn féin bréag nó fírinne dé-sin .i. go rachainn féin In oidhche sin co teach Fearghusa Finnléith. Agus do gluaisimur romhainn co hÁth Cliath & do chuadhmur insa ccuchtair & ní fhuaramur ann acht daoscairsluagh In toighi; & do bhí Fearghus Finnliath ag seilg an lá sin & do bhí a bhean a ngrianán árd uraoibhinn a ndiaigh an leanamh do breith dhi; & do hinniseadh dí sinne do bheith 'sa mbaile, & táinic an ríogain chugainn & In leanamh eidir a dhá láimh & fearus fáilte frinde, & cuiridh In leanamh am' ucht-sa & adubairt: ‘Ar do chomairce féin, a Fhind, & ar cumairci fhian Éirionn uile In leanamh bec sin do cuireadh it' hucht go lán-shoillsi an láoi amáraigh.’ Do imidh an ríogan roimpi ann sin, & tucadh ceathramha thuirc & measuir mheadha cuguinn, & adubart-sa: ‘Taiscaighthear súd nó co dtí Fearghus Finnliath,’ & dorónadh amhlaidh sin. Gairit dúinn ina dhiaigh sin In tráth táinic Fearghus Finnliath don bhaile & fearus fáilte frinde & do chuir fios ar lucht an bhaile & do líonadh In teach mór uile dona maithibh aguinn ar gach taobh, & do goirius-sa ar fhear fadóighthe na teineadh & adubhrus ris teine d'fhadógh co luath dona maithuibh. Do éirghe an fear sin co humal éascaidh & do glac maidi fuair astíogh & do sgoilt é & do fhadógh teine mhór ann conár fadóigheadh a ttigh mór na hAlmaine a macasamhla do teinidh. Tucadh cugainn ann sin an ceathramha thuirc do taiscaigheadh reimhe sin uaind. Adubras-sa risan ronnaire éirghe & sin do roind. Do éirghe In ronnaire & do roind an fheóil & ní raibhe 'san ccúirt uili gan a bheith subhach sáitheach di. Agus adubras-sa mur In gcéana frisin dáileamhain éirghe & In mheasair mheadha sin do dháil for cách. Do éirghe In dáileamhain & do dháil In mheasair for na sluaghaibh, guruho measca meadhair-caoin uili iat, gur thuit gach aon díobh seacha. Agus do déargaigheadh iomdha dhamh-sa ann sin & do chuadhus uirthi & do ghoirius ar an fear éistachta & ar In tréanfear & adubrussa leó bheith ar colbha mo leaptha féin & faire & forcoiméad maith do dhéanamh dhúinn & thairis gach ní In leanamh do choiméad co maith ar eagla In fhomóir. ‘Do uhámur mur sin tréimsi & tamall. Is ann sin do labhair In fear éistachta & as eadh adubhairt: ‘Do chluinim tairm & treathan In fomhóir ag teacht ar In fhairge fo thuaith.’ ‘Cá háit a ttiocfa fá thír?’ ar In tréanfear. ‘Ag Beinn Éadain’ ar In t-éistóir. Nírbh fada dhóibh mur sin In tan adubhairt In t-éistóir risin tréanfear; ‘Táinic In fomhóir fó thír a mBinn Éadainn’ ar sé. Agus nír shiubhail áth nó cnoc nó tulach ó Bhind Éadain nó co raibhe ar In bhfaichthi nach inniseadh In t-éistóir don tréanfear; & ar tteacht don fhomór ar an bfaichthi amuidh, do dhúisigh mise,’ ar Fiond. ‘Ar ndúscadh damh, Is ann sin do shín In fhomór an cruadh-lámh fhada fhéitheach ro-neartmur tré fhír-mhullach an tighe anúas. Do fhiafraighius annsin cá raibhe In tréanfhear. ‘Atáim sunda’ ar In tréanfear. Adubhrus-sa fris breith ar láimh In fhaithigh. Is ann sin do ruc an tréanfhear ar In láimh & thug tairring neartmur uirrthi, gur bhúail ceand an fhathaigh ar mullach na bruighne don taobh amuigh co hanshocair. Tuc In fomóir tairring eile air-sean, gur bhúail a cheand ar mhullach na bruighne don taobh astigh. Tug-san an dara tairring ar In láimh gur thairring In lámh fada féith-reamhar as a ghualing & as reamhar-chorp In fhir mhóir, gur thuit In lámh 'na heaslainn mhóir mhímhasaigh ar fíorlaoid na bruighne & na caithreach, gur chuir torann & treathan na láimhe soilsi na bruighne & na caithreach uile ass. Do éirghios-sa In sin’ ar Fiond, ‘& tucas fó deara lóchraind sholus-móra do lasadh arís, & do uhámur ag féachain & ag ionghantus na láimhe; & mur do conairc In t-aitheach sin, do shín In lámh do bhí aige & ruc In leanamh beag leis do chliseadh uaidh, & ní raibhe acht áit In leinimh aguinn. Táinic bean Fearghusa chuguinn ann sin & tuc imdeargadh mór dhúinn & as eadh adubhairt: ‘Ní bfuil acht clú & alladh bréige oraibh, a Find agus a fhiana Éreann’ ar sí; ‘uair Is doiligh daoibh cumairce eile do dénamh In uair nach ttairnic libh aon leanamh bec do choimhéad ré headh aon oidhche amháin.’ ‘Arna chlos sin damh-sa’ ar Fiond, ‘do ghlac náire mé & dob é sin imdeargadh do ba mhó liom dár bhfuarus roimhe sin ariamh. Agus do éirghius mochtráth arna mhárach & m'aon macaomh déag maille friom & do goirius ar In lorgaire & ruc lorg In fhir móir go Binn Éaduin. Do fhiarfaighius-sa cáit a raibhe In fear dionguhála ceist. ‘Atáim sunda’ ar sé. ‘Ceist dot cheastuibh curach cailg-díreach d'fagáil dúinn uhéarus ar muir & ar mór-fairrge sinn.’ Agus ní mór co ndubrumur sin In uair do choncamur curach cailg-díreach luchtmur léidmeach bláith-bheandach sleamhain slios-bhláith luath-réimeandach dar n-ionnsaighe ar feadh mara & mór-fairrge, & dá rámh gheal-airgit fair & é ag frais-iomramh na mara ina thiomchioll, & do chuaidh misi & m'aon macaomh déag insa curach. Trí lá & teóra hoidhche dhúinn ar muir & ar mór-fairrge nó co bhfacamur oiléan uaind ar In muir & do chuiremur ar ccurach a dtír ann. Ní cian do uhámur dá shiubail In uair do choncamur an dúnadh ríogha ró-mhaiseach & píoláit álaind iongantach & sunnach íarnaidhe ina tiomchioll & mórán do chuaillibh fada reamur maille ris & ceand duine ar gach aon cuaille dhíobh. ‘Is adhuathmur gráineamhuil suidhughadh an bhaile-si’ ar Fiond. ‘An fhuil fhios agat-sa, a Fhinn,’ ar na macaoimh, ‘cia hé In baile-so nó cia Is tigearna fair?’ ‘Ní fheadur’ ar Fionn. ‘Aodh Ruadh Is ainm d'fhior In baile-so’ ar iad-san; ‘& atá inghean aige & as í fear nó bean Is luaithe ar bith í, & as í comha iarrus ar gach fear thig dá hiarraidh, coimhrith fria; & mad é In fear fhúicfus isi, bíaidh mur mhnaoi aige & mad isi fhúicfus eision, baintear a cheand dé gan fhuireach. Is amhlaidh sin do líonadh In cuaille úd do cheanduibh.’ Do gluaisimur-ne docum an bhaile ann sin & fuaramur Aodh Ruadh a n-oireachtus ar cnoc láimh raisin mbaile, & nír shuiluhir é ag ar bhfaicsin chuige; & gérbh eadh, do fhiafraigh scéala dhínn. ‘Fiond flaith-fhéindidh Gaoideal sút’ ar fear dom' mhuinntir-sa, ‘& Is é as fearr aguinne; & táinic sé d'iarraidh h'inghine-si mur mnaoi & mur uhainchéile dhó féin.’ ‘Baoth In toisc & In turus dá chomhaosta theacht d'iarraidh m' ingine-si’ ar Aodh Rúadh co gruama feargach doichleach; ‘& gidh eadh, má thic dhe-sion na comhtha atá 'na chiond d'fhuaslacadh, biaidh sí aige .i. coimhrith ría, & madh fhágbhann seision issi bíodh sí aige, & madh fhágbhann sisi eisean, a cheand do uhain de gan fhuireach.’ Adubhrus-sa’ ar Fiond ‘a taphairt a láthair chuguinn; & do cuireadh fios uirrthi & Is amhlaidh táinic sí amach & corn dighe ina láimh a ttuillfeadh deoch trí chaogad óglaoch ann & léine sreaphnaidhe sróil réa geil-chneas. ‘Cia hagaibh doní coimhrith fria sút?’ ar Aodh Ruadh. Adubraus-sa ré Comluath-ré-gaoith comrith do dhénamh fria.’ ‘Is annsin do gluaisidur co ceand na coimhreatha & ag turnadh don faighthe amach dhóibh, tógbhus an inghean an cornn uirthi & d'ibh d'aonn-digh é, & as eadh adubairt: ‘A macaoimh’ ar sí, ‘is dóigh liom, an aontumha fada ina bfuilim-si gur duit-si atá a ndán a caitheamh fá dheireadh.’ Agus Is cuma ro baoi dá rádha sin & do iadh a dhá láimh fó uhrágait In macaoimh & do chuir ortha ina chluais & do thuit seisean 'na thoirchim súain & síor-chodlata. Arna fhaixin sin damh-sa’ ar Fiond, ‘do fiafraighius-sa cá raibhe m'fhear lámhaigh. ‘Atáim sunda’ ar sé. ‘Caith urchur ádhmur urmuisneach ar Comhlúath-ré-gaoith & dúiscigh as an ccodladh draoidheachta ina bfuil sé é.’ Níor faillaigheadh sin leision; do éirghe ina sheasamh & do chuir a mhéar a suathnimh na sleighi sith-fhoda do bhí aige & tuc rogha n-urchuir dí, gur chuir ceand na sleighi tar In macaomh & gur bhúail crand na sleighi ar droim a chind siar seachtair, gur fágadh coimreamhar an craind d'feilbh reamhair fair, gur chuir an tsleagh a talmain feadh láimhe laoich don taoibh eile de.’ ‘Is ann sin tuc In macaomh cliseadh fair & do éirghe 'na sheasamh & tuc lámh tar a ghnúis & tar a aghaidh & déachus gacha taobh dhé & do chí In macaomh mná tar éis forlonn na faichthe do chur tairsi; & nár luaithi siodán do ghaoith Mhárta ag dol tar gach binn chnuic nó sléibhe co chéile iná In dighrim reatha & rinn-luais do bhí léi. Arna fhaicsin sin don macaomh, tuc cliseadh codla fair & éirgeas don talmain co hárd & reathas a ndiaigh na mná; & dar leat féin ní mó ná tort chomchruinne luaithe do bhí aige a ndiaigh na mná ón ccruinnughadh tuc sé air féin chum reatha, & ní mó ná ttrian na faighthe do chuaidh an bhean an tan do chuaidh an macaomh reimpi & do ruc buaidh na coimhlinga. Arna fhaicsin sin damh-sa’ ar Fionn, ‘do labhrus & Is eadh adubhrus: ‘Neart ar do choraibh & ar do shlántaibh, a Aodh, Is linne an inghean feasta.’ ‘Is fíor gurab libh’ ar Aod Ruadh, ‘ó rucabhar a búaidh.’ ‘Na dhiaigh sin do chuamur don uhaile & do heacradh teach álainn óla aguinn, & do uhámur ann go ceann caoicidhsi ar mhíos gan easbaidh bídh nó dighe oruinn.’ ‘As ann sin do ghlac náire mór mise fá a bheith a fhad sin a bhféagmais luirg an fathaigh; & do laphrus re mo mhuinntir & as eadh adubhrus, gur mhithe dhúinn lorg In fhathaigh d'iarraidh & co ndeachaidh fo dimhairiund dá fhad do bhímur 'na fhéagmais. Do laphair In lorgaire ann sin & adubhairt riom-sa gan náire do bheith orm & nach fearr do béaradh féin lorg In fhathaigh In céad-lá ar tír ná do béaradh a ccionn bliadhna ar muir é & ar mór-fairge.’ ‘Is ann sin do ghabhamur ar ccead ag Aodh Ruadh & do chuadhmur i n-ar gcurach ar feadh mara & mór-fairrge & do caithemur seal d'ar n-aimsir uirrthi; & a gcionn na rée & na haimsire sin do choncamur beann mór chloiche uaind ar lár na mara, & do rucamur lorg In fhathaigh conuice an mbeinn & ní fhuaramur ón mbeinn amach é, & adubhradur na macaoimh sin do bhí fariom-sa gurab ann sin do bhí an fathach. Arna chlos sin damh-sa, adubrus risin dreapaire dol súas & scéala na cloiche do thaphairt chuguinn. Arna chlos sin don dreapaire, do ghluais roimhe súas nó co bhfaca an t-aitheach 'na chodhladh & In leanamh bec láimh ris & ceangal ar ghualinn an fhaithigh i n-áit na láimhe; & do chonairc seisear macaomh ag reaphradh ar feadh urláir na caithreach & dá cuileán chon & do amhairc In tor uile amlaidh sin & táinic anúas 'na dhiaigh sin & do innis innioll In tuir uile. Adubhairt misi leision ann sin’ ar Fionn, ‘an tealthóigheach do breith leis ar a mhuin suas & a fhéachuin In bhféadfadis na macaoimh sin & na culéin chon sin do chur cugam anuas. Do chuadur-san suas & do goideadur an leanamh bec & In seisear macaomh & In dá cuileán con, & ní hé amháin, acht tucadur leó a raibhe d'ór & d'airgit & d'arm & do maithus annsa gcathraigh uile & tángadur féin anúas ann sin & do leigeamur ar siubhal sinn ar feadh mara & mór-fairrge.’ ‘Agus ní cían do chuamur an tan do éirghe in t-aitheach & do lean sinne gan laige gan mhailis & ní ruc oruinn nó gur gabhamur cúan & caladhport a mBeind Éaduin mic Céidfhir; & mur do chonairc an cuileán fear-chon eision chuguinn, do éirghe 'na sheasamh & do anfadh mion-ubhall nó mór-áirne ar gach éan-ruibe dá raibh uirri; & ar tteacht don aitheach do láthair, do comhraic ris co fíochmur feargach formata; & tuc In cuileán scríob dá chrobh & tairraing dá fhiacliabh fá ucht & fá urbruinde an fhathaigh, gur leig a abach & a ionathur uile amach; & ag tuitim dhó tugus-sa béim claidhimh dó gur bheaneas a cheand de; & rucamur a cheann & a sheacht meic & In dá? cuileán chon co teach Fearghusa Finnléith an oidhche sin, & do uhámur an oidhche sin ann fá lán muirne & luthghára; & ar maidin ara bhárach do éirgimur & do fhágamur a sheacht mic ag Feargus Finnliath, & a raibhe d'ór agus d'airgit ann tucus dona macaomhuibh sin do uhí fariom é, & do chongbhus In dá cuileán con agum féin; & a ndhiaigh na ronna sin do fhiafraighius dona macaomhuibh cia d' folaibh uaisle nó anuaisle In domain móir dhóibh. Adubhradur-san gurbh iat féin mic Eithleanda & go ttángadar dom' furtacht-sa don cur sin ón éigion a rabhus, & gach gábadh a mbia mé co bráth ó sin co ttiucfaid dom furtacht re mo dhóigh do cur ionntadh nó re smuaintiughadh orrthu; & do ghabadur a ccead agum-sa ann sin; & dorinius an láoi an uair sin & as í so hí:’ Fionn A buidhean Is álainn dreach, abraidh riom ar bur n-eineach: ós dom' mhuinntir-si sibh abhus cá háit a bfuil bur mbunadhus?Na macaoimh A tTír Thairngire treabthaigh bhímaoid-ne eidir cheathaibh; mic Eithleanda sinn gan ghus, bímid a reachtuib amhus. Do hoileamhadh sinn, ní breág, ag Manannán na mór-tréad; ó'r n-oidi tángamur a le cugad-sa, a rí na féine. An uair riocfus tusa leas a gcath nó a ccomlann nó a ttreas, smuaintidh oruinne ann sin is tiocfum dot' fóiridhin. Fionn Gurab soraidh dhaoibh bur ttreóir a gcríochaibh an domain móir; ós scarthain dhúinn Is dúibh-se, budh fada re mo croidhe. A bhuidhean. ‘Do imghedur an t-aon macaomh déag uaim-si ann sin & tánac-sa co hUisneach Midhe mur a rabhadur fiana Éirionn, & tucas mo dhá cuileán con liom ann & tucus anmanna orro .i. Bran & Sceólang, & do insios mo scéala féin dhóibh ó thús co deireadh. Acht aonn-ní cheana, do cuala misi nach raibhe deirbhshiúir mo mháthur ag Oillil mac Eathaich, & do cuirius fios ar a chionn & táinic dom' ionnsaighe, & do fiafraighios dhe cá raibhe In bhean tucas dhó & tuc maithe fhian Éirionn uile maille riom. Adubairt-san nach raibhe a bec nó a mór dá scéaluibh aige. Do iarus an bhean ar na slántaibh do bhí agum air-sean. Táinic Lughaidh Lága a láthair arna chloss sin & tuc a bhriathur co ttiobhradh ceann Oillealla mic Eathach am' láimh-si & a láimh na féine mura bhfaghadh Turne inghean Taidhg mic Nuadhat annsa cruth a tuc sé uadha í. Do íarr Oillil mac Eathach cairdi orm & arna slántaibh uile ionnus co ndeachadh d'iarraidh na hinghine & tuc a bhriathur co ticcfadh chucu-san arís dá bhfagadh í nó dá mbeith gan a fagháil. Tucamur-ne uile In chairde sin dó. Do imidh Oillill Electronic edition corrects a hardcopy error In line numbering (+5) from here on. roimhe mur a raibhe a leandán ban-tshíoghaidhe & do innis dí In t-adhbur fá ndeachaidh sé dá hionnsaighe. Adubairt sisi: dá ttacadh seision a breath féin dí co saorfadh ón ccás sin é. Do gheall seision sin dí; & do gluaisidur rompu co teach Fearghusa Finnléith & tucadur In chú leó co longphort na féine & tucadh na cuir céadna dhí-si fána breith d'fagháil, & as í breath ruc sí, Oillill do bheith aici 'na fhear tairis mnáibh In domain. Agus a ndiaigh na slána sin do daingniughadh tucc si fleasc dhoilbhthi draoidheachta óna cuim & do bhúail In chú dhí & dorine ríogan cruthach chaomh-álainn di; & do innis In ríogan .i. Turnae, gurab í féin do ruc an dá chuileán chon sin a ttigh Fearghusa Finnléith an uair do bhí sí 'na coin ann. Do thairg Uchtgheal damh-sa .i. an ban-tsíoghaidhe, na cuiléin sin do chur a reachtuibh daoine & adubart-sa: dámadh mé féin a n-athair comadh fearr liom a mbeith mur sin ná a mbeith 'na ndaoinuibh. Imthúsa Lugdhach Lága, dob éigion Turnae d'fagháil dó féin do luach choraidheachta & tóraidheachta 'na tiomchioll, go ruc sí triur mac dó .i. Sciath Breac & Caol Crodha & Eoghan Ruadh & as iat-sin na trí mic máthur atá ag Bran & ag Sceólang a bhfianaibh Éireann’ ar Fionn. ‘Agus as íad sin fuaslacadh na gceasd do chuiris orum, a Cannáin’ ar Fiond. ‘Beir buaidh & beannachtain, a rí-fhéinidh’ ar Conán; ‘is mór In t-urgáirdiughadh meanma & aigeanta dhúinn a bheith ag éisteacht read ' bind-briathraibh; & abair riom anois créad fár liath tú & h'óige, & créad fá bfuil aoiphle aithise ar do ghnúis & neim naithreach ar do theanghaidh & mosrughadh mairph ar do chloinn & fuaire an umha id' leathor, nó cá fad do bhí tú mur sin nó an bfuilir mur sin fós.’ ‘Inneósat-sa sin’ ar Fionn. ‘Aon do ló dá raibhe misi & maithe fhian Éirionn a nAlmhain ag ól & ag aoibhnus, & tarla aimhsiughadh mór cugum ann .i. días ban do Tuathaibh Dé Dananntuc grádh damh-sa a n-aoinfheacht; & Is amhlaidh tarla dhóibh a bheith 'na ndias ndeirbhseathur dhá céile, eadhón Miodhluachar & Aighne a n-anmanna, & tug an dara bean díobh freiteach nach rachadh sí le fear liáth co bráth .i. Aighne. Arna chlos sin do Miodhluachair .i. a derbhshiur eile, do thionóil sí draídhthe Tuath Dé Danann a n-aon-ionadh & do dhealbhadur loch doilbhthe draídheachta ar leath-taoibh Shléibhe Cuillinn Chúailgne .i. do budh de chloind Cuillinn Chuailgne an días ban sin féin; & dá ndeachdís fir domain faí In loch sin, do badh liath iat dá éis. Agus ó thairnic dhóibh an loch do déanamh amhlaidh sin, táinic sí féin a riocht eilidi éadtruime eadarbhuasaighe ar In bhfaighthe chugum: & Is amhlaidh tarla damh-sa a bheith am' aonur ar In bhfaighthe, & ótchonairc mé an eilit uaim, dorionnus fead ar na conuibh, & ní chuala cú nó duine dá raibhe isin mbruighin nó 'san mbaile an fhead acht Bran & Sceolang, & tángadur amach a gcéad-óir, & do leigios don fhiadh iad & do ghluaisedur rompu & ní ruc na coin ar dhol ionnsa bhfiadh co ráinic Sliabh Cuillinn Chuailgne a gcóicidh Uladh; & do leanus féin iad am' ghaisibh gáibteacha géar-luatha glan-reatha gan aonn-duine dom' mhuintir agam, & gér ghairid an eilid ó na conuibh, do ba giorra ná sin na coin uaim-si; & ó ráinic In eilid In sliabh, tuc sí cor dona conuibh, conár fheidir síat cá haird d'airdibh an domain a ndeachaidh sí uathaibh. Do ghabh ionghantus mór misi uime sin’ ar Fionn, ‘.i. co bhfúigfeadh fíadh ar doman Bran & Sceólang, & dorinnus comhnaidhe ar In tsliaph ag amharc uaim gacha taobha; & ní cían do uhádhus ann an tan do choncus loch linn álainn griansholusda fo bhun an tshléibhe & inghean chruthach chaomhálainn ar brú In locha lán-sholusda sin & í co dubhach déarach dobrónach; & tánac-sa mur a raibh an inghean & d'fhiarfaighius fáth & adhbhar a dubhróin don inghin. ‘Ag snámh do bhíos ar In loch-so ó chianaibh,’ ar In inghean, ‘& do bhídur dhá fail óir agam & do thuiteadar isin loch uaim, & as é sin adhbhar mo dubróin,’ ar In inghean. Is ann sin do fhiafraighe an inghean cía hé In gaisgeadhach anaithnidh do bhí ag fiafraighe sgéal dí. Do innisius gur mé féin Fionn. ‘Más eadh’ ar In inghean, ‘do chualus féin do theist & do thuarusgbáil & do ghal & do ghaisceadh & do bhuadha iomdha & gur tearc én-ní 'sa doman nach éireóchadh leat ionda ccuirfeá dúil; & ó tá sin mur sin, cuirim geassa nach fuilngit fíor-laoich fort-sa an dá fhail óir úd do thabairt chugum as an loch. Arna chlos sin dam-sa’ ar Fionn, ‘nír mhaith liom mo chur fo geassaibh, & gidh eadh nír fhuilngeas co fada fó na geassaibh In tan do chuirius mh'éadach dhiom & do chuadhus isin loch; & ní fada do bhádhus ann an tan fuarus In dá fhail óir sin & tucus urchur díobh d'ionnsaighe na hinghine, & do gabh iad 'na láimh & tuc cúl don loch & nir fhedir misi cá conair ina ndeachaidh uaim; & tánac-sa fó thír a gcéad-óir ann sin; & gér ghairid uaim mh' éadach, ní raibhe do shiubal nó do láidireacht ionnam dol conuige é an tan dorineadh seanóir críon cúl-liath cnáimh-arsaidh dhíom; & tángadur mo dhá choin cugum & nír aithnighdur mé, & do imgedur uaim a ttiomchioll In locha ar gach leith dom' iarraidh-si. Agus ní cían do bhádhus mur sin an tan do chonairc mé Caoilte & tosach na féine dom' iarmhóiracht & tángadur ós mo chiond-sa & (an ní nárbh iongnadh) nír aithnidar mé. Do labhair Caoilte ann sin & as eadh adubhairt: ‘A sheanóir’ ar sé, ‘an bhfacuis eilid & dá choin 'na diaigh & aon laoch a ndiaigh na gcon?’ Agus d'fhiafraigh dhíom-sa narbh íascuire mé, & adubhrus nárbh eadh & nach raibhe neart nó láthur ionnam asa ndéanainn iascuracht; & adubhrus co bhfacus an eilid & na coin 'na diaigh & an gaisceadach ag éirge isin slíabh & nach raibhe mórán dá bhfios agam ó sin a leith. Tug Oisín baramhail ann sin co raibh fios Fhinn & na gcon agam-sa; & gidh eadh nír lamus a innisin dóibh gur mé féin Fionn. Agus táinic tromshluagh na féine cugainn ann sin & do bhádur ag fiafraighe scéal díom-sa ann, & adubairt Caoilte In láoi:’ Caoilte Cá fad ó tháinic tú a leith, a fhir móir, a iascuire? an bfacais eilid ag teacht agus coin 'na coimeadacht?Fionn Do choncus ó chíanaibh gach ní dá bfuil sib d'iarraidh5: dá choin lúatha go ttraite ag leanmhuin na heilidi. Aon chú díobh do bhí ar tús, is meabhair liom a n-iomthús, agus óglách lúath 'na ngar, nocho ndeachadur uadh a bfad. Cá f. ‘Tángadur In fhian uile gacha taoibha díom-sa & do uhádur ag síor-leanmhain scéal orum; & do innisius dóibh fá deóigh gur mé féin Fionn; & nír chreididur mé & do mhaslaighdur mé co mór re teangaidh & do fhóbradur sleagh gacha fir do sháthadh ionnam. Is ann sin do éirgios am' sheasamh & do ghoirius Caoilte ar fód fó leith & do innisius mo scéala féin dó ó thús co deireadh, & do chreid Caoilte In sin gur misi Fiond, & do éirghe atharughadh dealba & crotha ar Caoilte ann sin re misi d'fhaicsin ionnsa riocht sin, & do innis sin don fhéin uile. Arna chlos sin don fhéin, do líonadur do thuirsi & do dhobrón & do leigedur trí gártha móra ós aird a ttiomchioll In locha; gurab de sin atá Loch nDoghra ar In loch sin & biaidh co bráth. Is ann sin dorinnedur an fhian eilitrom damh-sa do chaolach na coilleadh & do iomchradur mé co mullach an tshléibhe co síth Cuillinn Cuailgne, & do thiomsidur seacht ccatha na gnáthfhéine cum an tsíodha & do uhádur trí lá & teóra hoidhche ag toghail & ag briseadh an tsíodha. A ccionn na trí lá sin táinic Cuillionn amach as In síth dar n-ionnsaighe & eascra álainn órdhuidhe ina láimh, & tuc am' láimh-si é & adubairt riom deoch d'ól as; & do ibhios deoch & ar n-ól na dighe damh, táinic mo dhath & mo chruth & mo neart féin ionnam ann sin, & do imgedur na huile aimsiughthe & adhghaill dá raibhe orum acht In léithe amháin, óir do bhí mo leath-fholt mur airgead aon-gheal arna niamhadh do dheagh-cheard & do bhí mo leath-fholt eile mur ór-snáth arna niamh-ghlanadh; & do thairg Cuillion Cuailgne dhamh-sa ann sin co ccuirfeadh sé dath mo fhuilt féin ar mh'fholt-sa & urchra fair; & do rucus do roghain In dath tarla ar m'fholt a bheith air & a bheith gan urchra. Agus ar n-ól na dighe dhamh, tucus In courn i láimh Mic Reithe & do ibh deoch as; & In uair dob áil leis In corn do shíneadh a láimh an fhir ba neassa dhó, tuc an t-eascra cliseadh as a láimh ar In talmain, & do reathadur an fhían 'na dhiaigh & gér maith do reathadur ní rucadur fair, co ndeachaidh 'sa talmain 'na bfhiadhnuise; & ba mór dubrón & tuirsi fhian Éreann uime sin & nírbh iongnadh dhóibh, uair dá n-ibheadh In fhian uile deoch as, do bhíadh fios & fíor-eolus acu uile mur atá agum-sa & ag Mac Reithe. Agus ag sin duit-si, a Conáin, mur do líath misi ar tús.’ Agus adubairt Fionn an láoi ann: Miodhluachair Is Aignae fhial, dhá bhan-draoi do bhí 'sa sliabh, do charsat mé cechtur dhe, dhá inghin Chuillinn Chuailgne. Freitighus Aighnae fhial a dhol co bráth re fear líath 's nach rachadh le fear dhá thoigh acht madh fear óg anarsaidh. Tionólus Miodhluathchair mhall draoithe Tuatha Dé Danann nó gur dhealbhustair-sean trá an loch doilbhthe draoidheachta. Téid roimpe Miodhluathchair mhais gusin tTeamhraigh treathain-ghlais; do chuaidh a riocht eilidi de inghean chaomh Chuillinn Chuailgne. Do leansum an fíadh luaimneach éattrom eirluath iomshuaimhneach, agus níor sguiremur de co loch Síthe Cuilinn Cualgne. Aon-bhean ar brú In locha láin gan uamhan, gan iomurscáil do rat a gceist misi de fá dháltaibh na hingine. Créad do rad ann sin thú, a bhean, a inghean luachair láim-gheal? Dhá fhail óir do bhí fóm' laimh do chuadur 'sa loch lind-bháin. Geassa ort-sa, a Fhind fhéil, mun' ttucadh tusa In léim ar ceand m'uincceadh óir 'sa loch 's a ttaphairt dham gan lán-locht. Ann sin do lingus an léim, nocharbh é dob fearr dom' chéill; an leath do lingus fón loch as eadh ro líath co lán-mhoch. As í sin an cheist iar bhfíor, a Channáin gusan gcaom-ghníomh, folt mo chind ro líath co mbladh as eadh ro mhill (mad) liathadh6. ‘Beir buaidh & beannachtain, a rí-fhéinidh,’ ar Conán, ‘is binne ná céol crot bheith ag éisteacht re bind-chomhrádh do bheóil; & ar grádh h'einigh innis damh anois, a rí-fhéinidh, cionnus fuarais an fios forbhartach fíor-eólach atá agad; & ní hé fios an bradáin nó fios thoighe Cuanna atáim d'iarraidh ort.’ ‘Inneósat-sa sin’ ar Fionn. ‘Tiobraid atá ag Bec mac Buain & Is do Thuathaibh Dé Danann an fear sin, & gach duine ibhus deoch eisdi, bídh fios forbartach aige dá éis & budh fáidh é go bás re fírinne; & síad bhíos ag coimhéad na tiobraide sin .i. trí hingeana an Bheic .i. Céibhfionn & Teacht & Arbach 7 & as í Céibfiond as sine dhíobh & as í dháilius an tiobraid ar gach duine cheandaighius hí; & dobeirthi trí céad uinge do dearg-ór ar lán gach éan-eascra don tiobraid sin. Agus tarla misi aon do ló ag seilg na feadh-sa mur a raibhe iomat fiadhaigh, & tánac ar mhullach Cairn bhFearadhaigh & ní raibhe fariom annsin acht Díorraing mac Doghuir & Mac Reithe; & ní cían do bhámur ann an tan do choncamur dorus an tshíodha osluicthe romhainn & do ionnsaighmur é gan fhuireach. Arna fhaicsin sin do trí hingeanaibh Bheic mic Buain, do éirghedur go hath-lamh do dhúnadh an doruis, & tugadur a lámha uile a n-aoinfheacht do thaoiph astigh ag dúnadh an doruis romhainn & tucamur-ne ar nguailne & ar lámha a n-aoinfheacht don taoibh amuidh dá fhoslacadh orra-san; & Is amhlaidh tarla do Céibh-fionn a bheith an uair sin & lán an eascra don tiobraid ina láimh; & ag iadhadh na comhladh oruinn dí, do dhort taosc mór don digh innar mbéil-ne, gur fhan fios fíor-eólach aguinn ó sin a leith,’ ar Fionn. ‘Agus as íad sin fuaslacadh na gceist do chuiris orum, a Cannáin,’ ar Fionn; & itbert In láoi: Trí hingine Beic mic Buain, is acu ibhid na sluaigh; is uatha sin atá thall fios dearbhtha Tuath Dé Danann. Tobur atá thall 'sa lios is ann dogeibhthur gach fios; is dearbh do gach aon ros blais gurab í sin an tseaghais. Gé do fuarus In t-eó fis, neimhthní co ránac an tseaghais; as é In fios forburtach damh ó ránac an triur inghean. ‘As iad sin fuaslacadh na gceist do chuiris orum, a Conáin,’ ar Fionn. ‘Beir búaidh & beannachtain, a Find,’ ar Conán, ‘is mór In t-iontalas meanman & aigeanta dhúinn bheith ag éistacht friot. Agus abair friom, a rí-fhéinidh, caidhé na headha oeisi fuilit agad féin ar nach eagal leat bás d'fagháil nó co ccailtear iad; & anois innis damh caidhé ‘oídhacht Finn co teach Neóid.’ ‘Inneósat-sa sin’ ar Fiond. ‘Aon do ló tharla misi am' aonar & mé am' giolla óg anarsaidh, & do chuadhus co teach Neóid; & Is amhlaidh do uhí Neóid: Is tearc do bhí 'sa doman duine badh doichlighe ná é & co háirithe ní raibhe a nEirinn a gcoimaimsir ris féin duine badh doichlighe & do badh measa eineach iná é; & do ba mór a mhaoin & a chonách, uair do bhádur seacht ndoirse ar a dhúnadh & do uhádur seacht n-airghe fá chomhair gacha doruis díoph; & gér mór In conách sin, ní dheachaidh aon-duine ariamh buidheach nó sáitheach as a theach nó as a bhaile; & tánac-sa am' aonur don tigh, & ní raibhe do dhaoinibh ann acht Neóid & a bhean & a ingean .i. Aoife inghean Neóid; & ar ndol don tigh damh-sa, do shuidhios ar lár na bruighne. Is ann sin do laphair Neóid & as eadh adubairt: ‘Créad é adhphur In tshuidhe úd thall?’ ar sé. Adubhras-sa gurbh áil liom oídheacht na hoidhche sin d'fhagáil uadha-san. Adubhairt Neóid gur cosmhail nach ccuala misi scéala In tighe sin an tan do chuadhus ar oídhacht nó d'iarraidh bhídh ann, & gurab uime 'tucadh Neóid orum-sa .i. gurbh ainm don doithchioll neóid, & mur nach bfuil a nÉirinn duine Is doithchlighi ná misi, Is uime tucadh Neóid orum.’ ‘Adubhrus-sa ann sin’ ar Fionn, ‘gur chuma liom féin é bheith olc nó maith fá bhíadh & co ccaithfeadh sé oídhacht na hoidhche sin do thabairt damh dá dheóin nó dá aimhdheóin. Arna chlos sin do Neóid, do éirghe Neóid 'na sheasamh dom' chur-sa amach d'aimdheóin & do éirghe mise chuige-sion, & tucamur cuir ghleaca dá chéile; & gidh eadh, do leagadh Neóid a bhfiadhnusa a mná & a inghine & do chuirius ceangal daingean doth-scaoilte fair, & rucus a bhean liom isan leapaidh fá coimhneasa dhamh & dob áil liom luidhe fria. Do laphair Neóid ann sin & as eadh adubairt: ‘Ná mill mo bhean, a ghiolla,’ ar sé, ‘& dodhéan cumann & caradradh friot & dobh éar m'inghean do mnaoi dhuit & Is cneasta duit mur mnaoi í nó mo bhean-sa.’ Do thuicius-sa gurabh fíor sin & do leigios bean Neóid uaim & do scaoilius dhe féin; & do cheangail Neóid cumann & caradradh friom & tuc mo sháith bídh & dighe damh & tuc a inghean ar feis leaptha & déaruighthe an oidhche sin damh .i. Aoife inghean Neóid. Agus do éirghemur a mucha na maidne arna mhárach ar In bhfaithche amach, & do íar Aoife aiscidh mhaidhne orum-sa ann sin & do geallus-sa sin dí, & as í aiscidh do iarr orum, lon dá raibhe 'sa doire choilleadh lamuidh don uhaile a chur as a doire amach & coimhrith fris & a ghabháil & a thabairt beó dí féin. Agus do ghluais misi fón doire ann sin, & do dhúiscighius an lon & do reathus ris & do ghabhus é & tucus d'Aoife é; & arna thabairt dí, as eadh adubhairt: ‘Geassa nach fuilngit fíorlaoich ort, a Find,’ ar sí, ‘muna reathair risan lon-sa a gciond gacha bliadhna; & an bhliadhan rachus sé dhíot gan breith air, do bhás & h'oigheadh do theacht an bhliadhain sin.’ Do labhrus re Neóid ann sin & adubhrus ris ullmhughadh bainnsi do dhéanam fám' chomhair & co ttiubhruinn féin urmór fhear nÉireann am' fharradh; & do freastladh co maith sinn. Acht aon-ní cheana: ódchonairc Neóid iomarcaidh na sluagh & iomarcaidh an bhídh & na dighe 'gá ttaphairt do chonuibh & do giollanradh, do bris an cochall doichill do uhí ina chroidhe & do scéith ar a bhél amach é; gurab é an treas duine nó an ceathramhadh duine dob fearr eineach do uhí ó sin amach a nÉirinn é. Agus sin eadh dom' eadhuibh-si, 8corrections not integrated In the following instances as In some cases there Is no verb and/or tense agreement. a Conáin’ ar Fionn. ‘Agus eadh eile dom' eadhuibh-si: aon do ló dá rabhus-sa a Magh na Céidi theas, co bhfacaidh mé inghean álainn iolchrothach ann, & d'fhiafraighius di créad tuc ina haonur í. ‘Ag iarraidh fir’ ar sí. Do fhiafraigh misi dhi cé hé an fear. Adubairt an inghean nach raibhe fear do sunradh aici, acht an fear dobhéaradh dí In choibhthe do bhí sí d'iarraidh. Agus do fhiafraigh misi créad í In choibhche sin. Adubairt an inghean: ‘Ní bfuil acht léim do tabhairt ar In gcloich úd am' fiadhnuise.’ Arna. chloss sin damh-sa, do leigios mh'airm ar lár & do lingas an léim gan fhuireach. ‘Ní mur sin Is maith liom In léim do thaphairt’ ar In inghean, ‘acht In leagán cloichi úd Is comhfad riot féin do chur ar do dhearnainn & In léim do thaphairt mur sin.’ Arna chlos sin damh-sa, do chuirius an leac ar mo dearnaind & tucus In léim amhlaidh sin; & Is bec má dorinnus ariam gníomh ar thalmain badh doilghe liom do dhéanamh iná In léim sin do thaphairt. Agus do fhiafraighius don inghin cá hainm nó dúthchus dhí. ‘Éadaoin Sléibhi Caoin m'ainm-si’ ar sí, & do chuir misi fó gheasaibh fána dol léi dá hárus féin an oidhche sin; & do chuadhus léi & do uhí ar feis leaptha & déaruighthe agam an oidhche sin, & arna uhárach dúinn do chuir misi fó gheasaibh fán léim sin do thaphairt gacha bliadhna & In bliadhain nach ttiubhrainn é, éag nó oigheadh d' fhagáil an bliadhain sin.’ ‘Eadh eile dom’ eadhuibh-si, fothragadh dabhcha Coirill, uair Is brón báis dam an bliadhain nach déanaim é. Eadh eile dom' edhuibh .i. fleadh doní Bláthnat inghean D eirg Díanscothaigh .i. mo leandán ban-tsíoghaidhe, uair as í coiphche do iarr orum-sa, dol dá caitheamh gacha bliadhna. Eadh eile dom' eadhaibh-si, an t-urchur do naisc Damhnad inghean Raighne Réil orum-sa ar son a coiphehe .i. mo shleagh diupraicthe do theilgion a Mhullach Rátha go Bealach Iolata, & ní taphair aon-duine a nÉirinn an t-urchur sin acht misi amháin, & In bhliadhain nach ttiubraind é co bhfuighinn éag nó oigheadh an bliadhain sin. Eadh ele dom' edhuibh .i. fleadh doní mo mháthair dhamh & do gach duine uhíos am' fharradh, & gach neach dá ccaitheann í, ní fhaghann brón bec nó mór In bliadhain sin. Agus eadh ele dom' eadhuibh-si .i. muc do mucaibh Slángha do mharbadh acht co ccoimhioltur a geassa dí; & geis dí éirge dá leapaidh riana guin. Is geis dí scréachadh arna goin; & Is geis dí an duine goinfeas í muna ttuca féin do láthair In fholachta í; & Is geis dí an gaoth a ttuaith 'gá dógh; & geis dí dorus dochum a mbearthar hí d'fhagáil dúinte ar a haighidh; & geis dí duine eile dá roind acht an tí ghonus hí; & geis dí aonn-duine dá mbia a n-aon-toigh nó a n-aon-uhaile fría do dearmad 'na tiomchioll. Agus dorinne Fiond an laoi: Fuilit eadha dom' chaphair aincios mé ar urbadhaibh; gach áon dhá ccaitheann ar feis slán go ceand mbliadhna ar aincis. Comrith re lon Leithreach Néid doním d'Aoife, dáil gan bréig, nó go rom sáruighe In lon nó co tteagar rem' shaogul. Aon-mhuc do mucaibh Slángha gacha bliadhna, líth n-ágha, is eadh dom' eadhaibh a bfad gan mheing gan mheabail fuilat. F. ‘Is iatt sin fuaslacadh na cceist do chuiris orum, a Chonáin,’ ar Fionn. ‘Beir buaidh & beannachtain, a ri-fhéindidh,’ ar Conann, ‘ní cualamur ceol ariamh bud binde iná fogur do bheóil; & abair riom anois caidhé na trí hiomruisg Is doilge leat dorinnis ariamh.’ ‘Inneósat-sa sin’ ar Fionn. ‘Aon do ló do bhádhus ag seilg muici .i. Brothur bán troimlíne a hainm do shunradh, & do dúisgceadh an mhuc sin linn & tánic sí seacham-sa; & mur do uhádur na laoich & na coin 'na leanmhuin, do chuirius méar a súaithnimh na sleighi sith-fhada do uhí a n-aice an scéith agum & tugus ro-urchur di chum na muici; & tarla an sleagh nimhe a ttaoiseach féine maith dom' mhuinntir gur mharbhus é .i. Miodhbuilg mac Luachair, & uadh hainmnighter Miodhbuilg ag Coir Comhraidh aniudh. Agus rucus ar In tsleigh an dara feacht & tucus urchur eile cum na muice, & tarla an tsleagh a ttaíseach eile dom' mhuintir, eadhón Eadarsa mac Maín, & ní ruc a anam co lár leis; & tucus an treas urchur don tsleigh cum na muice & do chuirius an tshleagh i ttaoiseach maith eile dom' mhuintir .i. Iomus mac Luachair, & do marbhus é, & uadh goirtear Sliaph Iomuis iniudh; & do scuirios do theilgion na sleighi annsin, uair tucus aithne gur mór dom' aimhleas dorinnus risna hurchuraibh sin; óir dob annamh liom urchur a n-imroll do tabhairt ariamh gonuige sin. Do claoidheadh fearta na ttrí laoch sin aguinne & do tógbadh a líag ós a leachta & do fearadh a ccluithe caointe. Agus Is iat sin na trí himreasna Is doilge liom dorinnus ariamh, a Channainn,’ ar Fionn. ‘Rod fia buaidh & beannachtain, a rí-fhéinidh,’ ar Conán. ‘Is ro-mór In céol & In t-athgearradh aimsire dhúinn a bheith ag éistacht red' chaoin-chomhrádh.’ Is annsin adubairt Fionn: ‘Déantur leaba dhúinn, uair Is lór a fhad atá tú ag leanmhuin ag fiafruighe scéala díom; óir do innsius mórán d'iongantuibh & d'imteachtuibh & do scéalaibh fhian Éireann duit, a Channáin, & atá deireadh oidhche ann anois’ ar Fionn, ‘& Is mithe dhúinn codhladh.’ ‘Is fíor sin’ ar Conán, ‘& Is cóir a dhéanamh.’ Is ann sin do cóirigheadh leaba d'Fionn & do cuireadh Findearbh Fhindchiabach inghean Conáin faris an oidhche sin; & ar ccodhladh d'Fhionn, do chonairc aisling huathbhásach & biodhgustair fó trí as a chodhladh, gur éirghe comhárd ré húathnibh na leaptha ón ccliseadh tuc air. ‘A rí-féindidh’ ar Findearbh, ‘créad do choncais asar chlisis mur sin?’ ‘Aisling itchonairc mé’ ar Fiond, ‘mur do bhídis Tuatha Dé Danann ag loscadh na bruighne-si orum & ag marbadh na féine am' thimchioll.’ ‘Nárab duit-si ná don fhéin bhías donus ná nimh na haislinge sin’ ar In inghean. Iomthúsa na féine imorro, do thiomsaighdur as gach ionadh co héan-áit & dob iongnadh ríu gan scéala Fhind do bheith acú, cá raibhe sé an oidhche sin; & do éirghi Bran Bec ó Buadhachán & Bran mac Feargusa a mocha na maidhne arna uhárach & tángadur mur a raibhe Mac Reithe & adubhradar ris scéala d'innisin dhóibh ó uhí fios aigi-siomh cá raibh sé aréir. ‘Má tá a fhios sin agam’ ar Mac Reithe, ‘ní háil liom fios nó fáistine d'iarraidh orum ar eagla mná nó mionn-dáoine bheith 'gá leanmhuin orm; & ar a shon sin innsim díph-si Fionn do bheith a ttigh Conáin Chinntsléibhi aréir & co raibhe inghean Chonáin ar feis leaptha & láimh-dhéaruighthe aréir aige & co bhfuil 'na luidhe ar iomdhuigh fós, & ní hiongnadh dhó; as fada do uhí 'na dhúscadh aréir ag Conann.’ Arna chlos sin don dias sin, do ghluaisidur rompu gan mhailis co teach Conáinn & fúaradar Fionn ag éirghe dá iomdhuidh, & ro fearus fáilte friu & as eadh ro ráidh siat-san: ‘A Fhinn’ ar siat, ‘is mór an t-iongnadh dhuit a bheith ar banuis mná id' aonur mur so & gan duine ar bith ad' fharradh & gan a fhios ag maithuibh na féine cá conair a ndeachais uathaibh.’ ‘Nocho dearnadh banuis d'Fionn fós’ ar Conann, ‘& dodhéantur banuis a díonguhála dó & taphradh Fionn maithe fhian Éreann leis dá caitheamh.’ ‘Tiocfad-sa annsin’ ar Fiond. ‘Tabhair do bhriathar dam-sa fána theacht’ ar Conann. Tucc Fionn a bhriathar dhó uime sin. Do imidh Fionn roimhe co longphort na féine. Is ann sin do laphair Bran Bec ó Buadhachán & adubairt: ‘A Finn’ ar sé, ‘atá fleadh urlamh ionchaithfe agum dhuit a nAlmain, & tair féin & maithe na feine dá caitheamh.’ ‘Rachat’ ar Fionn. Do gluaisidur rompu co teach Brain & do heagradh an teach álainn óla acú, co raphadur co subhach suilbhir deagh-chomhráiteach; & nír chian dóibh amhlaidh sin an tan itchoncadur Carpri Lifeachair mac Cormaic chucu don uhaile. ‘Ní tarla sin dúinn’ ar Fionn, ‘uair Is geis dúinn ar tteach n-óla do sgaíleadh nó go rapham síothamail subhach, & nírb furáil do mac rí Éreann gomad uime féin do suidheóchadh an teach n-óla ina mbeith sé’ ‘Ní hamhlaidh doghéantur aguinn’ ar Oissín, ‘acht leigtear don féin 'sa leith-si abhos & tucthar an leath úd thall do mac rí Éireann.’ ‘Is cóir sin’ ar Fionn, ‘& déantur é.’ Agus do uhí urscardadh an leath thall uile fá chomair mic rí Érenn. Agus do uhí dias óglaoch do Tuathaibh Dé Danann astigh & do gabhadur chucu co mór & co aingithe a ttógbháil as an leith thall ar In urscardadh sin, & Is mó do ghabadur cucu sin ná do ghabh an mhéid do uhí ann do chlannuib aithreach maith ó sin amach; & Is iat In días sin féin .i. Fálfeadha Bec mac Find & Fálfeadha Mór mac Domhnaill Deirg; & Is eadh adubradur an días sin: ‘Is cugainne uile dorineadh In t-urscardadh úd ar tí oil & athuis & masla do thaphairt dhúinn & ar In treibh dá bhfuilmid uile; acht gidh eadh, atá a mháthur-san díoph.’ ‘Is urus sin aithne’ ar Fálfeadha Mór, ‘óir Is mór In tár & In tarcuisne tuc Fionn aréir ar Thuathibh Dé Danann .i. an bhean do naisceadh don dara fear nó don treas fear Is fearr atá beó do Thuathaibh D. D., a bheith aige féin aréir d'aimhdheóin a hathur & a máthur re olca re Thuathaibh D. D.’ Agus do imgedur an dias sin rompu arna bhárach co Síth Fionbhar Mheadha Siuil & do innsidur dó gach ní dá ndearna Fionn & mur do thuc inghean Chonáin & mur do gheall fá chionn míosa dol do dhéanamh baindsi. Arna chlos sin d'Fionnuar, do ghlac doith aingidhachta & éada é & chuir fios & teachta úadha do thionól & do thiomsiughadh Tuath D. D. ar gach leith; & do freagradur é co héscaidh as gach aird a rabhadur co bádach (priaitheamail), co rabhadur sé céad déag do ghlére glan-tsluaigh fá chionn na míosa sin. Do gheall Conán banais a inghine do déanamh & ar bruach Locha Derdeirgertaigh do ghabhadur fos-longphort. As í sin uair & aimsir ráinic do Conán bainuis d'ullmughadh & do chuir a bhain-eachlach .i. Duibhtireach co Teamhair Luachhra mur a raibhe Fiond & maithe na féine dá rádh riú theacht do dhéanamh na bainnsi & a briathur do chomhall. Adubhairt Fionn co gcoimheóladh a gheallamhuin do Conán & co rachadh do dhéanamh na bainnsi & do chaitheamh na fleidhe gan fuireach, & adubhairt ré Duibhthirigh glúasacht roimhe 9'sa tshlighe & co leanfadh féin gan mhailis í. Do imidh an bhain-eachlach roimpi & as í slighi do ghabh sí láimh re Loch nDergertaigh; & do choncadur Tuatha D. D. uathaibh í & táinic drong mór acú 'na cuinne ann sin a ttiomchioll Fháilfeadha Bhic mic Find, & do fhiafraigdur dí cá raibhe sí. Adubairt sisi co raibh sí a tTeamhair Lúachra mur a raibhe Fiond & maithe fhian Éireann 'na fharradh. ‘Cá líon atáid ann sin?’ ar Fáilfeadha. ‘Atáid deich céad ann’ ar In bhain-eachlach. ‘Cá conair nó slighi ina ngéabhuid?’ ar Fálfeadha. ‘Go teach Conáin’ ar In bhain-eachlach. Arna chlos sin d'Fálfeadha, do nocht a lann & tuc buille don bhain-eachlaigh fá chaol a droma, co ndearna dá n-ordain dí, & do thairing í 'san abhainn bhí rena thaobh ar eagla go bhfaicfeadh Fionn nó fiana Eireann í ar In tshlighe; gurab Dubhthireach ainm na habann ó sin i leith. Iomthúsa na féine imorro, tángadur 'sa tshlighi a ndiaigh na bain-eachlaighe mur do ghealladur, & Is bec do uhí a bhfarradh Fhind ionsna deich céadaibh sin do uhí 'na fharradh uile acht Goll & Clanna Morna uile, lamuidh d'Fhionn féin & do Chaoilte & do Mac Reithe & d'Eochaidh mac Luighdheach ó Loch Léin & do Dhoilbhscoinde mac Oisín do uhí ina mhacaomh óg anarrsaidh éagciallaidhe. Tarla ann sin caoinius coimhráidh eidir Fionn & Goll, & as eadh adubairt Fionn: ‘Ní dheachus ar banuis nó ar cuireadh ariamh fár mhó mh'eagla iná so.’ ‘Cad uime sin?’ ar Goll. ‘Ar eagla Tuath D. D.’ ar Fionn, ‘úair atá a bhfiodhair & a bhfáistine dhóibh ionnsaighe bruighne do thaphairt orum-sa & urmór mo muintire do mharbadh, & ní dócha liom úair dá ttiocfaidh an tairngire sin asteach iná anois.’ ‘Gabhuim-si orum h'anacul ar Thuathaibh D. D.’ ar Goll ‘an fad bhíos tú a ttigh Conáin.’ Agus tucadur cucu Mac Reithe & do uhádur ag iarraidh fáistine air; & nír maith le Mac Reithe fáistine d'iarraidh air acht gé do bhí sí aige, uair dob eagail leis dá n-inniseadh dhóibh gach olc dá raibhe a ndán dóibh, co ccuirfidhe mur ghealtacht nó mur mí-laochacht air é; & adhbhur ele, mur do uhí mionna ar Fhionn fána theacht do dhéanamh na bainnsi sin inghine Conáin & nach ccuirfeadh sé féin rena fáistine tríd mhionnuibh é; & ar gach adhbur dhíobh sin ní dearna fáistine dhóibh. Agus do ghluaisidur rompu co teach Conáin; & do éirghe Conán & a mhuintir & a bhainchéile & a ingheanampersir; do fearadur fíor-chaoin fáilte riú uile, & do chuadur don dúnadh & do heagradh na sluaigh uile 'san dúnadh álainn deagh-maiseach sin Conáin .i. do cuireadh Fionn a leath-ursainn In tighe & do cuireadh Findearb inghean Conáin ar ghualainn dó & Goll ar ghualainn eile dó, & do cuireadh gach duine ina ionadh cinti coimhaoisi ó sin amach do réir a n-uaisle & a n-athardhacht; & do uhídur ag aoibhnius & ag urgáirdiughadh meanman & aigeanta. Iomthúsa Tuath D. D. imorro, do chuireadur an fé fia umpadh féin ar ghléss nach bhfaicfidhi iad & do ghluaisidur rompu 'na sé ceadaibh déag armtha éidighthe inilti sin, & ní scur nó anadh dorón adh leó co rángadur faichthe dúnaidh & dheagh-bhaile Conáin ina n-éan-bróin dhorcha doiléir draoidhachta, gan robadh gan rathughadh; & ar fhosughadh dhóibh ar In bhfaichthe adubhradur gur bec an tarbha dhóibh theacht ann sin & neart láimhe Goill ina n-aghaidh ag anacul Find forra. Is ann sin do labhair bain-eachlach Fhindbar .i. Eithne bain-eachlach & adubairt: ‘Cealgfad-sa 10 Fiond chugaibh as In mbruighin amach gan mhothughadh d'áonn-duine dhá bfuil inte & déanaidh féin meisneach fair.’ Agus Is cuma ro uhoí dhá rádha & do gluais roimpe chum an dúnaidh & do chuaidh ós comhair Find don taobh amuidh & do fhiafraigh co hárd: ‘Cia atá 'sa dúnadh so thall?’ ar sise. ‘Atáim-se’ ar Fionn ‘ann,’ 'gá freagra; uair do chuir sí tré draoidhachta buidhre ar a raibhe astigh nach gcuala aonn-duine í acht Fionn. ‘Más eadh’ ar In uain-eachlach, ‘geassa nach fuilngit fíor-laoich fort muna ttí tú do labhra friom-sa amach as an mbruighin.’ Arna chloss sin d'Fionn, do ghlac a arm & táinic amach ar In bhfaichthe, & nír airigh duine dá raibhe astigh é acht Caoilte 'na aonur & do lean sé Fionn amach; & fuaradur an bhain-eachlach ar a gcionn amuidh & as eadh adubairt friu: ‘Geassa nach fuilngit fíor-laoich ort, a Fhind & a Chaoilte, muna ndéana sibh coimhling friom-sa.’ ‘Cá fhada an coimhling?’ ar Fionn. ‘Ó Dhoire Dhá Thorc anoir’ ar In uain-eachlach. Do gluaisidur, gérbh fada sin uadha, & co hÁth Leathan, & do chuaidh Fionn rimpi ann sin & do bhí Caoilte 'na dhiaigh, & déachus Fionn 'na dhiaigh & do chonairc Caoilte 'na diaigh & do greis é & adubairt gur mór an náire dhó a bheith a ndiaigh na bain-eachlaighe & In tuaruscbáil reatha do bhí air ag fearuibh Érenn. Ar cclos greasacht Fhinn do Chaoilte, tuc teanda air & do chuaidh rimpi ag dol dóib co Doire an tshean-leóin, & tillis fria & tuc buille ina hucht dhí & do mharbh í & do bhain a ceand dí. Do chuala Fionn tairm In bhuille & féachus 'na dhiaigh & do chonairc í gan ceand. ‘Beannacht ar In láimh sin; cidh mór buille maith tucuis ariamh, ní thucuis ariamh buille Is fearr liom do thabairt dhuit iná In buille sin.’ Iomthúsa Tuath D. D., ar mbreith Find uathaibh don uhaineachlaigh ón dúnadh, do leigidur ealta d'énuibh dubha fón dúnadh & guib theineadh forro, gur luigheadur ar ochtaibh & ar urbruindaibh ban & fear, co rabhadur 'gá ndóth & dá loscadh & 'gá leadradh, gur theitheadur mná & mionn-dáoine an dúnaidh as amach & gur theith bean Chonáin mur gach nduine .i. Caoineach, & gur báitheadh í 'san aphuin leath thíos don tigh, gurab Eas Caoineach ainm na haphan ó sin a leith; & ar leigion na healtan uathaibh do Thuathaibh D. D. cum an dúnaidh do loscadh & do dhógh a raibhe ann, do leigidur féin 'na ngaisibh gáibhteacha gér-luatha glan-reatha iat ón dúnadh & In fé fía umpa a ndiaigh Find & Chaoilte & na bain-eachlaighe; & ní mór an fosadh dorinne Fionn & Caoilte ag leigion a n-anála an uair do choncadur Tuatha D. D. cucu ina mbróin armtha éidighthe innilti & do chuiredur In fé fía dhíobh. Is ann sin do laphair Caoilte & as eadh adubhairt: ‘A rí fhéine’ ar sé, ‘tarla ar lár ar námhat sinn; & déanam calmacht & ná fionntar ar mí-laoichacht.’ ‘Ní fionnfaidhtear’ ar Fionn, ‘& nír fionnadh ariamh, & ní furáil dúinn; Is fada furtacht uainn.’ Is ann sin do iadhadur Tuatha D. D. iomut curadh & cath-mhíle a ttimchioll Fhinn & Caoilte, gur chuir Fionn & Caoilte a dhá ndroim re chéle dá ccumhdach féin; gur luidh iomarcaidh na ccuradh & na ccath-mhíleadh orra fá deireadh, gur ghéis sciath Fhinn & co ttuc Fionn féin osnadh éagoimhlinn ós aird, co gcuala Goll sin, & as eadh adubairt: ‘Is truagh sin’ ar sé; ‘do ghoididur Tuatha D. D. Fionn uaim gan fhios damh, & as é a osnadh éagoimhlinn sin do chluinim & é 'gá mharbadh ag Tuathaibh D. D., & go rabhadur sé céad déag armtha éidighthe ar In tshlighi romhuinn & Is iad do chuir an ealta-sa & guib theineadh orro chugainn da ar ndógh & dar loscadh ar tí faill d'fagháil ar Fhiond; & gabaidh bur n-arma, a chlanna Mórna, óir Is bec atá don fhéin annso aniudh acht sibh; & ná fionnuim bur bhfhuruaacht 11 ná bur miscuis a ttimchioll Fhind aniu; & cathaidhe co calma láidir ré Thuathaibh D. D. a ttimchioll Fhinn má tá a ndán díbh tuitim ann’; & dorinne an láoi: Gabaidh bur n-arma, a fhiana Find, ionsuigh an t-ágh gan éislinn, fearuidh an cath, clú nach gann, a n-aghaidh Tuath Dé Danann. Sé céad déag dóibh isin muigh, deich céad dhúinni 'san mbruighin; gidh deich deich céad beithdis ann, dhúinne ní badh hanforlann. Éirghidh dhúinn chum an chatha, a chlann-macne an árd-flatha; 12déantur gníomha tréana libh, bur n-arma géara gabaidh. Gabaidh. Ciodh trá acht, do éirghe Goll ina cholamhain lasamhain & ina bhuinne teintighe & ina dham dhásachtach & na deich céad do bhí don fhéin maille fris; & do éirghe Conann & sé céad laoch maille fris; & ro gabhadur a sciatha móra mílita dath-niamhdha ar dromanuibh deagh-laoch & ro gabhadur a sleagh slinn-géara sith-righne sith-fhoda re guaillaibh na gasraidhe & ro gabhadur a ccloidhme tana taithneamhacha faobur-géara dias-fhoda for thaobhuibh curadh & cath-mhíleadh, & dorinnedur léiphion dhlúith daingeann doscaoilte dá sciathaibh ina ttimchioll; & rucadur In cathréim curadh coscrach comhchalma sin leó co ráncadur Tuatha D. D. Is ann sin tucadur In dá shochraidi dhiana dásachtacha dofreastail sin a n-aghaidh ar a cheile & fá hadhbail re innisin an torann tucsat dá chéile ann sin ag cur a ccraoiseach cró-fairsing catha a sciathaibh a chéile & ag búaladh a ccolg tuinidhe lán-trom ar chorpaibh & ar cathbharthachuibh & ar sciathaibh a chéile & coigedal na lann bhfada bhfiorga dá mbualadh a n-aghaidh a chéle. Cidh trá acht, ód' chonairc Goll an cró catha dorionsat Tuatha D. D. a ttimchioll Find & Caoilte, do ionnsaigh féin go laochdha láidir lán-chalma In láthair sin; & as í uair & aimsir fá raibhe Fionn dá chlaoi ansa ccomhlann, & dobeireadh Fiondbar dhá buille fán mbuille & dá sháthadh fán tsháthadh d'Fhionn; & ar ndol do Gholl do láthair, do chuaidh eidir Fionnbar & Fionn; & nír chobhair gan fheidm d'Fionn an chophair sin tuc Goll dó an úair sin, óir nírbh fada dó bheith 'na bheathaidh muna mbadh Goll. Is ann sin tharla Fionn & Eochaidh mac Luighdheach dá chéile 'sa chath & do thuarcnedur a chéile co tréanmhar tinnasneach & co grod gábhtach gráineamail & co mear mearrdha míchéilidh, go ttuc Fionn béim cloidhimh d'Eochaidh gur sgar a cheann rena cholainn. Agus adorchuir Eochaidh Dearg re Dolbhscoine mac Oisín, & attorchuir Aodh Eassa Ruaidh le Garadh Glúndub, & attorchuir In dá Dhonn le Mac Reithe & le Dáire, & attorchuir na trí Cuinn le Conán mac Mórna, & attourchuir In dá Cairpri le Conán & le Cairpri mac Conáin, & attorchuir Fáilfeadha mac Domhnaill Deirg le Dubchosach mac Méine. Ciodh trá acht, ní héidir gníomhartha gacha fir fá leith d'innisin 'sa chath. Gidh eadh, Is bec má tucadh a nÉirinn ariamh uiread catha (& gan mórán toichiostail do dhéanamh cuige) Is fearr tucadh iná In cath sin; uair do chuadur fiana Éireann deich céad ann & Tuatha D. D. sé céad déag & Conán sé céad, & ní dheachaidh dhíobh sin uile acht madh aon chéad cruaidh & íad cneadhach easbadhach cró-linteach. Iomthúsa Oisín mic Find, innistur sunn seal eile. Leanus féin & clanna Baoiscne Fionn co teach Conáin & ní fhuaradur ann acht daoiscirshluagh In dúnaidh, & do innisidur scéala Fhind & Conáin & Tuath D. D. d'Oisín & don fhéin. Arna chlos sin imorro d'Oisín & do chlannaibh Baoiscne, gluaisit rompu ina mbuidhnibh borba barbartha buan-óglacha & ina ccuradhaibh calma comhchóridhe & ina gceithearnaib cliste crand-ruadha go rabhadur ag dol a láthair chatha. Iomthúsa Tuath D. D., ódchoncadur Oisín & clanna Baoiscne chucu & a mbratacha maiseacha maoith-sróil re cranduibh na sleagh sioth-fhada sár-reamur & a sciatha dualacha dath-áille deagh-mhaiseacha ar leath-lámhuibh cur aidh & cathmhíleadh & a ccindbearta solusda dath-órrdha ar cheanduibh triath & tréanfear, do ghabadur In fé fía umpu & do ghabhadur maidhm & mór-theitheadh chucu ionnus nár léar don fhéin iat Is nach fhios acú cár gabhadur uathaibh; & nír leig Fionn dóibh a leanamhuin as a mball amach. Is ann sin do thuit Fionn a ttaisibh & a ttámhnélluibh & táinic Oissín & In fhian ós a chionn. ‘Is truagh nach rucamur-ne oruibh gan an cath do taphairt’ ar Oissín, ‘& dá mbearmaois, ní imeóchadh an mhéid a d'imigh do Thuathaibh D. D. uaibh, a rí-fhéinidh,’ ar Oissín, ‘& Is mór In t-ár deagh-dhaoine sin tucadh oruibh; & dobheirim dom' bhréithir co saoilfinn, gé mór do shluaguibh & do sochuidhibh biadh ionn bur n-aghaidh, nach tuitfeadh an uiread-sa aguib leó.’ ‘Ní hiongnadh tusa dá rádha sin’ ar Conán; ‘is mór mo dhíth féin insa cath-sa, óir tángus-sa sé céad laoch ann & ní bfuil aonn-duine 'na bheathaidh acu acht becán atá ionnam féin.’ Agus do hiomchradh Fionn & Conán dá ndúnaibh & dá ndeadh-bhailtibh féin & tucadh leagha na féine cucu & do uhádur caoicís ar mhíos dá leighios; & ar n-éirge dhóibh, do uhádur ag éagaoine a muintire; & as gairat gurab amhlaidh sin do scar Fionn & fiana Éireann re bruighin Conáin. Appendix 1 H. 3. 18 Fic .d. Cannain ann so sís. Sealg trom-thoirrtech tochtach turcartach do comórad la Finn mac Cumaill maic Trénmóir & la fiannaib glan-áille Gaeidhal ó Temhair Éirne aneas & Is ann do suideadh In tselg sin, ar Sléibh uraíbhinn Echtgi theas do Sinaind; & do suiged In tselg sin leó ima caillib biledha bárr-glasa & ima deribh dlúithi dímóra & ma sleibtib forruadha fairsinga na ferann & ma cnocaib corracha cenn-ruadha na crích a comfogus; & do innsuidh gach taísech fénne don féin a inadh urcuarta & a baegal berna laitir lici mur do clechtdus a cosgur gach lae, & do hoslaigedh dá ngadraaibh sporacha crobacha crom-cluasacha fán caill ba comnusa dóibh, gur dúisgedur fiadha foluaimnecha fuaisgrecha & muca lúb-fiaclacha lán-móra & míla gramasacha Muidhe Sinna celgacha corr-cluasacha caib-liatha fuaradur a fásaidibh & a foglenntib Érenn. Is ann sin do ligedur seastun sl — bruidhen na selga go comtrom fán caill, gur ruaigedur fiada ar ferannaib & míla ar mullibh & sinnaig ar seachrán & lai ar luaigrem & eóin ar eitil, & do ligedur a cona fergacha fír-luatha ar a fiadach go feramhai ag na fianaib In lá sin. Acht aen-ní cena, ba cenn-trom laích & ba cenn-derg con & ba cenn-trom gillai fós ba comaidh fianna Érenn In lá sin ar sgur na selga saethraide srathleicthi sodhánaide sin; & ní roibe a farradh Find ina inadh tselga In lá sin acht ma Dirring mac Dodhair amáin. Agus adubairt Find frius: Coimét mé gu maith, a Dirring, & déna maire & m forcomét gu maith, uair Is moch déirgius aniugh & ba maith mochor In tí do bí ann sin .i. in uair doberedh aithne ar sgáilib a cheithre mér eter é & lés & an uair doberedh aithne ar duillib na habla sech duillib In cuill. Cid trá acht, do tuit a suan trom-codlata ar In ríg-fénne & Is é fad do bí na codlad, ó árd-tráth nóna go ndechaid In grian cum suangairi ...

https://celt.ucc.ie//published/G303010.html

G303011

The Quarrel between Finn and Oisín

Unknown

Beatrix Färber Proof corrections by Hilary Lavelle and Beatrix Färber

—

Old

EN, LA, GA

—

—

—

Bói Find úa Báiscne fo Erinn oc cuinchid a maic .i. Oiséne. Bói Oiséne bliadain nícon fessa imthechta .Bói co n-ulcus menman fria athair .Fangaib Find iarum i ndíthrub már .Bói Oiséne oc fuiniu mucce. Famboith intít Find & tobert tress ndó. Gabais Oiséne a arm & a airimbert .Nínaithgiuin fochétóir. Is and asbert Find robad báeth dond óclaeich comrac frisin fer líath .Canait oblirach íarum. Oisín dixit: Is derb lem-sae, cia domaimse In fer líath, nícon áithiu uig a gái, nícon ba letha a scíath. Find: Cinip áithiu uig a gái is cinip letha a scíath, fri úair n-imbertae i cath bid foracal In fer líath. Oisín: Is glé cid tressa a rig ocus cid letha a bil, nícon cumaing ar asnu arumfosta i cridiu .Find: Nícon messe as samail frisin ngamain ong, fer líath rogoin rogonar rodaim do bath co mbí toll. Oisín: Ó rogonar co fa thrí i ndorar for sithsligi 5, is olc a síanán trocha fri agaid ind ócbotha .Find: Is éol dam-sa ind ócbud berte innurain nellaig, ó rumbíät ... nicon rethid fuili rethit fuili for remmaig .Oisín: Ní bí ed ón dogníät ó robíät i fedmaim, ... taodhuit; In t-óclig 6 elig, benir senláech fri talmain. Find: In fer comous cona sleig do chomruc frisin n-óclig, is éol dam-sa a mbiäs de: dluge srónae óclaige. Oisín: Ó foruban crith cech cnáim ní goirt In gái assa láim, óclig for topur thuli, ní bí errach senduni. Find: Ó rombíät immalle i clochur In garbslige, fritecht fóibur ní cara, aiss lomma neich nacana. Oisín: Is di álchaib ind fir léith labrad a cobraud a scéith, rosagat fóibur frossae, ní fétat na senchossae .Find: Nícon ralus ó rígluch geilt for fedaib i ndíthrub, isin dorir toilge tóib gnáithi óclaig for rind cróib .Oisín: In geilt for rith sunde tíar nícon óclaig, Is fer líath, in friuch file for suidiu is é bís for senduniu. Find: Noll a maic, ní maith a congairi-siu, cia nommera ní fuban, is am comman tairisiu .Oisín: A senláich, dígnais etir ócbadu, ní bu accobar do chrád manip ág ar óclachu .Find: Inna hule immalle ní bu messa doïb de, dia mbem inar comardus ó ascomartmar ar nglé. Is derb. Tánic a muinter co Find & co Oisín íarum.

https://celt.ucc.ie//published/G303011.html

G303012

Finn and the Man in the Tree

Unknown

Beatrix Färber and Ruth MurphyProof corrections by Ruth Murphy, Hilary Lavelle

1000-1200

Middle

EN, LA, GA

—

—

—

Fo chosmailius dorigne Finn húa Baiscne. In tan búi In fian oc Badamair for brú Siúire dodechaidh Cúldub mac húi Birgge a síd ar Femun ut Scotti dicunt co mbert a fulacht núadaib. Co teóra aidchi amin degéni friu. Isin tres fecht iarum norat Finn co luid riam i síd ar Femun. Fortngaib Finn la techt isa síd co torchair allda anall. A ndosreng fris a láim fritninnle In ben asin tsíd & escra fliuch ina láim iar ndáil isin úair riam & doinsort a comlaid frisa síd co ndruid Finn a mér itir In comlaid & In ursain. Gabais iarom a mér ina béolu. A donic as afrithisi foopairt dicetal. Fortnosmen an imbas condebert: ‘Tair Femen fuigial formuig meis mui muic cetson sirchrand sirlúath laith find sra aulad Cúlduib chanmae.’ Cinn ree iarom dobertatar mná braite a Dún Iascaich a tír na nDésea. Dobreth ingen álainn léo. Atecoboride menma Find In ben dó. Focairdd sí menmain for In gilla búi léo .i. Dercc Corra mac húi Daigre. Ar ba hé a abras-side. Céin fonnuithea fulacht léo léim & doléim In gilla tarsin n-indiu. Tre sin didiu carais an ingen é & asbert fris laa n-aill ara tísed cuice i lighe. Ní foét són Dercc Corra déag Finn. Atagegai domnid dó. Cotsáid fri Finn & asbert: ‘Fortaprom ar écin!’ Asbert iarum Finn fris: ‘Éirgg es’, ol sé, ‘de m' inchaib & rotbia essomon trí laithi & teóra n-aidchi & fomcialta-sa ó suidhiu inund!’ Luid didiu Derc Corra for loinges & arfoét caill & imtighed for luirgnib oss n-allta (si uerum est) ar a étrumai. Laa n-aill didiu do Find isin caill oc a cuingidh-som co n-aca Find In fer i n-úachtar In craind & lon for a gúalainn ndeis & find-lestar n-uma for a láimh clí, osé co n-usce & hé brecc bedcach and & dam allaith fo bun In craind & ba hé abras ind fir teinm cnó & dobered leth n-airne na cnó don lun nobíth for a gúalaind ndeis, no-ithed feisin al-leth n-aill & doicsed a uball asin lestar n-uma búi for a láimh clí & norandad i ndé & docuireth a leth don dam allaid búi fo bun In craind. No-ithad som iarom in leth n-aill & no-ibed loim fair den uisce asin lestur huma búi for a láim co mbo comól dó frisin n-iich & a n-oss & In lon. Friscomarcar didiu a muinter do Finn cia bo hé hisin crunn, ar nínathgéntar som dáigh celtair díclithe búi imbe. Is de dobert Finn a hordain ina béolo. Addonich as eisib afrithisi fortnosna a imbus & dichan dicetal co n?eipert: ‘Con fri lon lethcno contethain cotith In dithraib Dercc Corra comól fri hich ni ba filliud fabaill a uball fín mblais cona fricarbaith mac úi co dedail Daigre.’ ‘Dercc Corra mac húi Daigre’, ol sé, ‘fil isan crund’.

https://celt.ucc.ie//published/G303012.html

G303013

Two Tales about Finn

Unknown

Beatrix Färber and Ruth MurphyProof corrections by Ruth Murphy, Hilary Lavelle

12th century

Middle

LA, GA

—

—

—

Bruiden Atha Hi inso sis Fecht do Find hua Baiscne i Cind Chuirrig. Boui-sium cin mnái fri re chian. Luid-sium didiu docum na Siuiri co n-accae In ingin m-bachlaig oc Dun Iascaig for Siuir oc folcud a ind. Badamair a hainm side. Condotuc laiss co m-bói ina farrud. Cuirrech Lifi do Laignib, diatá Raith Cuirrig, Is e romarb a comalta-som .i. Dub hua Duibne, diaraibi Diarmaid macc Duib mac Duibne. Luid Finn didiu fecht n-aill do thetarracht ale for Currech. Doluid Currech síar cotallaid a cenn dia mnai-sium .i. do Badamair, condoruc lais sair. Doluid didiu Finn ina diaid-sim coruc a chenn de-sium siar. Is de ata Cenn Currig. Is de rocét: Currech Lifi cona lí in cach? rígh dia rodamair, rucad uad a cenn a cein gusan tsleib os MBodamair. Mac mathar do Fhothud Canainne In Currech sin. Boi-sium didiu for eill Fhinn, condernsat cora fadeoid & conderna Find coirm do Fothud & rocuired iarum don cormaim hé. Fa geis immorro do Fhothud Cananne ól corma cin chinnu marbu ina fhiadnaise. Fá doilig sin tra In inbaid sin, ar bói sidhchain Chormaic i n-Ere co cenn secht m-bliadan nadrubther guin duine ar Fhind. ‘Acht chena atat rudilsi gona duine’, ar Find .i. slighi Midluachra & Ath Fhirdiad, 'Ath Cliath, Belach n-Gabrain, 'Ath Nóa, Cnamchaill, Conachlad, Da Cich Anann for Luachair Dedad. Luid iarum Find corici Da Cich n-Anann do tharrachtain gona duine. ‘Tiagom’, or Teit ingen Maic Niad, siúr Fothaid Canainne. ‘Bid linn In coirm si dogní Finn dom' brathair-si. Tiagum da hol’, or sí fria celi .i. Find mac Reghamain a ainm. Doteccat sair ina carput diblinaib, In ben iar cúl, esium fria ar dó. Occ techt sech Fhinn hua m-Baiscne dusléicci dono Carrfiaclach mac Connla urchur ina n-diaid co m-bói i m-bruinnib In fhir iarna thecht triasan mnái ar tús, co n-apatar de. Conad de robói sírchocad itir Fhind & Fothad Cananne dogres. Dóigh laisin fear didiu Is í In ben ronguin & Is ann roraid in fear: ‘Huar gaeth gaeth domanicc uait, a ben!’ ‘Duirp tonnaid dom dimbrig dobaib roí nid gairechtach cró, ar domrecma rinn rogér roamhnus a gaeth, ni scél iar cuairt coimtech dó nadbia ait tormenar’. ‘Dall adbur no ferai form-sa’, ol In ben, ‘a fir, beo marb, ar Is trim-sa rosiacht saso iarnainceret ben?atoncomnaic dib-línaib ar cach beoil blaisid écc. Issuachnid dam-sa natmair Fothad iar coscraib Canainde, ar dia maired mac Maic Niad do sum,’ or si, acht adanaithrig robai olcc iarsin conararad ar fenid n-Erenn eturru iarum didiu cechtarnai for ecell a cheile on uair sin imach, cein batar i m-bethaid .i. Finn & Fothad Cananne. Finit. Tucait fhaghbala In fesa do Finn inso ocus marbad cuil duib. Fechtus n-aile do Find a Cind Chuirrig. Is indti ba gnathach-som. Rofertha fer cacha maitne do fhuined muicci dia cuit laéi do-som. Fecht ann didiu raherbad Oisine dia fuine. In tan ba mithig lais, dosrala forsan esair secha i m-belaib na gabla i laim a cheili. Is ann arosiuir. Imsái ass. Soithi as 'na diaid dar Siuir .i. i n-Ath Nemthenn, dar Ord, dar Inmain, dar Fan hua Faelain, im-mullach Shide ar Femen. Iadhthar In comla iarna esi iar techt 'sa sidh & fónaccóib Oisin imoigh. In tan rondúsig In fhian, Is ann rainicc. ‘Caide In mucc?’ or Finn. ‘Rusfucc fer Is calmu inásu’, or Oisine. Gaibthi Cailti iarnabarach. Berur uad fón indus cetna. Ric sén didiu. ‘Caide In mucc?’ or Finn. ‘Nidam calmu 'nás intí o rucad ané’, or Cailte. ‘Cia thiasarsa dia fuine?’ or Finn. ‘Is aithe cach n-delg iss ou’. Luid side fesin dia fuine & a cranda ina laim clí, In laim aile occ impódh na muice i m-belaib na gabla. Arosiuir. Dobeir Finn forgom fair & ni roacht acht fograindi In gai for a druim. Forfácaib intair. didiu amuig tharra i n-Ele, i Cill Ichtair Lethet intaib itaib muicci. Co ba secht roling darsin Siuir. Or se i mullach int shlebe uisi nuaim ar Finn Dobeir forgom fair oc techt isin sid, guramid a druim trid. Aroisir Finn a laim forsan ersoind int shida, gurudruided In chomla ar a ordain, cotart ina béolu, coclas an gol. ‘Cid sin?’ or cach. ‘Cul Dub romarbad!’ or íat. ‘Cia rosmarb?’ ar siat. ‘Finn hua Boiscne.’ Guilit uile. Is and asbert-som: ‘Bind bind berlai binn bec nimgnae buired tairb coí coistecht fri Femhen furla. Moi muicce son dar Femen fugiath sircrand sirluth laitho find fri ulaid Cul Dub.’ Berid iarum a muicc 'na hucht co dara seilb dia muindtir. Finit. Isam scithach

https://celt.ucc.ie//published/G303013.html

G303014

Uath Beinne Etair

Unknown

Ruth Murphy<br/>Proof corrections by Hilary Lavelle and Ruth Murphy

900-1000

—

EN, LA, GA

—

—

—

Fechtus diaraiuhe Diermait mac Duinn i Duipni ind-uaim Penni hEdair ier m-breith Graindi ingeni Cormaic ar aithed o Finn. Pai cailliuch lae Diermait ind inbuid side oc a forairiu In cech du a m-pidh. Luid In cailliuch isan uamaidh immauc, co m-pui for mullach Pendi Edair. Co n-acai ind oen-oclach dia soigid. Is e dino pui ann, ind rigfendid. Fochtus int sentonn rise nde. ‘Totocmarc-sai tánac’, ol Finn, ‘& cais adpher deís dit, hocus issed Is ail daum, do dí at oen-bé ocum’. Credis int sentonn ferpo Finn & tingeullus ndo a thal de gnim. Ised rusáil Finn fuirri, Diermait di mairned ndo. Foemus int sincreth sin do, hocus dopheir a tí font sali, hocus lot isan uaim iarom. Fochtus Diarmait innus nabé ndi. ‘Is cuphus dam’, ol í, ‘nach facusai riam & nach cechla a fíu ar uairi & ainphenaibh. Oir dileth an reud tar na bríanaiph, hocus ni fil maug mínreidh ind-Elgai uili nach fuil sruth rod routmald eter gach da futhirphi ind’, ol í. ‘Ocus ni fagaidh seg no curpha a n-Erinn demh ind-uaim ina i n-aildu no a n-ailén nó i n-inpher an Falmoigh.’ Crothus a fath co hecnaidh ar fiarlaeid na huamhu hocus rocan na runnu sa sis. Fuit, fuid! Fuar inocht Mag lethon Luirc, arda In snechta 'nas an sliab, nocha roichenn fiadh a cuid. Fuid co brath! Rusdail In doinenn ar cach, aponn cech ettrichi a fán, hocus Is linn lan gach n-ath. As muir mor gach loch phís lán, hocus Is loch lán gach linn: ni roichit eich tar Ath Rois, ni mo roichit di cois inn. Siuplad ar iasc Inse Fail, ni fhuil traich nach tiprai tonn: a m-proccaibh nicota proc, ni leir cloc, ní lapar corr. Ni fagaid coin Coildi Cuan sam na suan a n-adhpaid con: ni fagann In dreen becc dín da net a Letrich Lon. Asmaith do menpaid na n-en in gaeth ger 's ant oichred fuar: ni fagbann lon drom bad ail, din a toib i Coilltib Cuan. Sadail ar cairi da drol, aisdrich ar Lonletrich cro: diminaig snechta coild ché, decair dreim re pennaibh pó. Cuibiur Glindi Ridi rúi 3 on gaeith acher dogeip len: mor a truaige ocus a pian, int oiccreud dosia 'na bel. Eirgi de colcaid 's do cluim — tucc dit' uidh! — noca cíall duit: immad n-aigrid ar cech n-ath, isse fath fan-aprann ‘fuid’. F. u. .i. t. Luid int sentonn amauc iersin. Imtala Graindie immorro, roraithid an sentuinn ar n-imdicht & doucc a frac amach lassotain for an timtach pó imbpe, hocus denfuc for a tuiridin, confuair plais na trethno for a tí. ‘Dirsan, a Diermait’, ol i, ‘rolancc In sennin fort, hocus atraig co crip hocus geub do erriud caimpir imbat!’ Togene Diermait sin. Lod immauch liasotain hocus Graindie leis. Con-acatur and rifennidh co fianaip imme ina n-dochum. Díuais Diermait seucha for In rein im Erinn, co n-acuu In noi a cluthar In cuaín 'na comfocus. Luid hocus Grainni ina fochraib ind. Oenceile ar a cind isin luingin co timtach sainemail imme, co forti lethanchlaiss orbhuide tar a formna sechtair, hocus isse po ind sin: Oengus an Procchai, datan Dermatai, tainic dia oirchisecht on nairne sin i raibhae ó Find & ó fhíanaib Erenn. Finit.

https://celt.ucc.ie//published/G303014.html

G303015

The Chase of Síd na mBan

Unknown

Beatrix Färber Proof corrections by Hilary Lavelle and Beatrix Färber

—

Early Modern

EN, LA, GA

—

—

—

Sealg romhór rofairsing do commórad le Find ocus le fíanuib ágmura airmderga Érenn fa Síth na mBan Finn ocus fa Síth ar Femind & fa oirrther Muighi Feimin ocus fa lerga Lúachra Deghadh. Ocus dochúadar maithe na féne & a n-aiccmeda úaisli leisin rígféinnidh do chommórad na selga-sin .i. clanna Báiscne ocus clanna Morna ocus clanna Duibdíthrib ocus clanna Nemnuind ocus clanna Rónáin ocus clanna Smóil ocus aicme Duibdáboireann ocus In gnáthfían uile archena. Dosuidhighedh ocus dosrethnaigedh In tsealg leó fo feadhuibh & fo fásaigib & fo fánglenntuiph na ferann ba coimnesa dóip & fo muighib réidhe roáilli ocus fo chailltib clithardlúithe ocus fó dhoiredhuib dosleathna dímóra. Ocus dochúaid gach duine fo leth d' fíanaib h-Érenn 1 ina dumha sealga & ina láthair licthe & ina berna báegail mar no gnáthaighdís cosgur gacha sealga do chur roimi sin. Ocus nírb inonn dóip In lá-sin & gach lái ele, oir do ceiled In selg-sin orra, co nách fúaratur mucc ná míl ná brecc ná brocc ná dam ná eilit ná mang ná ógláegh allaid asa ndergfad nech díb a láim In lá-sin. Ocus tucsat as In oidhchi-sin co himsnímach aithmélach, ocus do éirgedur isin maidin mochsoluiss arnamárach & do srethnuiged sealg leó fan Sinainn sribúaine & fan Eachtge aird adhfúair ocus fa seanmagh nAghar maic Úmóir & do ceiled conách sealga In lá-sin orra amail do ceiled In cétlá Ocus a maidin In tres lá immorru do chóirgedar a cúanarta cícmura croibgliga co comáentadach fa Seiscenn na n-Aiged & fana crícha fa coimnesa dó. Et nírfrecrad In lá-sin iat, acht mur gach lá ele. Ba mór machtnugud menman le Finn & le fían Érenn uili inní-sin. Eta haithle a sibail & a n-aistir & a sáethair dóib In tres lá do hsuidh Finn hi tulaig airechtuis do lethtáeb h-Sescinn na nAighedh, ocus tángatur in fían ina ndronguib & ina ndírmadhuip & ina mbuidhnib bega bélsgáilte, ina cuirib & ina cétuib & 'na connlánuib muin ar mhuin & druim ar dhruim & diaidh i ndiaidh da innsaige. Ocus do suidetar i n-urthimchill In rígféineda. Is annsin do fiarfaig óglach d'fíanaib h-Érenn d'Finn: ‘Cía In láech dana fert so ara fuilmaid, a Finn?’ ar sé. ‘Atá a fír-sin acom-sa duid-si,’ ar Find. ‘Fert Failbi Finnmaisigh sin,’ ar sé, ‘i. rígfénid maith dom muintir-si arna marbad do muicc annso .i. torc forbartach Formáile secht mbliadna gusinniud. Ocus do marbh In muc-sin deich coin & dá fichit dom chonaib-si & dechenbor & dá fichit dom laechaib maille ris In lá-sin & fa maith In láech atá3 isin fert-so,’ ar Finn, ‘inúair fa cath nó comrac dona fíanaib,’ ocus dorinne Finn In láidh ann ag molad Failbe: Fert Failbe frecrad In féin a focus nó i n-etercéin nogur adhnacht In láech de do thaeb Seiscinn na nAighe. Cóeco con Is cóeca fer luidhsidar leis sunn ar seal, nocho térno díb uile acht cú ocus énduine. Fúaratar bás do beruib ón muic dísgir druimremuir, ro marb coin ocus daoine torc forbartach Formáile. Fúair In muicc nduib delbda nduind donánic tre cert comluind, do cuir coin Is daoine i fán, gleó dar claided In fertán. Ba hinmuin lim Failbe fland in lá do cuir ár na n-Gall, do frecrad imnedh Is ágh inté fuil isin fertán. Fert. ‘Ocus a fíana Érenn,’ ar Finn, ‘dogénam-ne selg na maidni-si amároch ar In muic úd ó do ceiled selg ocus fíanchosgur ele oruinn. Ocus Is uimi do ceiled gach sealg ele oruinn, úair do bí a tairrngeri dúin comracc risin muic-sin & díghélum ar n-anfolta fuirri.’ Ocus dochúaidh cona muintir In oidhchi-sin co dúnadh Máilléin meic Midhna .i. óglach maith do muintir Finn. Ocus Is amlaid ro búi Máillén & fled mórcháin móradhbal aici d'Finn & d'fíanaib h-Érenn uile. Do hesradh a do húrlúachradh In tech n-óla ara gcind ocus ro tógbad buird altacha órdacha ann & do suidhigedh na slúaig fo méd i n-úaisli & i n-inmi & i n-onóra ar dánuib & ar gráduib isin bruidin & do folchad na buird do sról & do sída & do sicir & do sindsnáth & do sgóraidib scíamglana & d'édaigib líghda lánáilli & do freslad & do frithoiled íad do rogha gacha sóidh & do tócbad aco annsin blededha buáiltecha buis & bánairgit & cuirn cáema cumdaighe clochbúadha, ocus ro tógbad ann corn Finn féin .i. Midhlethan a ainm & Is amlaid robúi in corn-sin & dá ghilla imchuir aici .i. Íarratach & Athchuingech a n-anmanna, & fa maith dliged na deisi-sin .i. In duine maith da tabrad gilla díb lán In chuirn, dogheibed cumáin óir nó airgit úadh & fa saidhbir immorru íad ó dliged In chuirn-sin. Ocus tarrla frithrusc feicheamnuis & fergi eturro In oidche-sin gurmarbsat a chéili hi fíadhnaise na féni. Ro fás ceist mór ag Finn don ghním-sin, coraibe a fat ina thocht gan digh, gan bíadh, gan urgairdiugud menman. ‘A rígféinnid,’ ar Máillén mac Midhna, ‘ná cuired hi socht ná i mbrón tusa In dís úd do marbad a chéile, úair mór ndeghláech do marbad ara dosealbaib roimi sút ríam.’ ‘Is olc lim-sa In dís út,’ ar Find, ‘& ní da marbad fén fásus ceist acum, acht inní da fuil a marbad. Ocus tabraid In corn cucom-sa,’ ar Finn, ocus tucad In corn 'chum Finn. Ocus adubairt Finn: ‘In fetabuir-si, a óga,’ ar sé, ‘cía thug In corn-sa dam-sa nó cáit a fúarus hé?’ ‘Ní fetamar, a rígféinnidh,’ ar síat. ‘Do fetur-sa,’ ar Finn. ‘Lá da rabusa & sib-si ac seilg & ac fianchoscur a fedhuib & a fásaigib ocus do badusa im dumha sealga & días fénned imaróen rim ann .i. Cáilti & Oisín and sút. Úair dobídis días fa sech ar timcheall d'fíanuip h-Érenn maróen rim-so acum foraire & acom forchoimét isna hinadaib sealga a mbínn. Is dóib ránic m' forchoimét ocus m' foraire in lá-sin, Cáilti & Oisín, & do bámhar ag éistecht re mongur na míled & re seiselbe na sochaide & re greadhan na gillanraide & re gotha na ngadhar ocus re fetgaire na fer fiadaig & re láidhedh na laechraide arna mórchonuib & re núallgáirib na gasraide & re sestán na sealga ar gach tóeb dínn & nír chían do bámur ann, innúair do éirigh doburcheó dráidhechta dúinn nárbo lér do nech a chéli againn ar triúr & do fágbamur In dumho & dochúamur fón fidh fa nessa dúinn & ro siremur In fid co fúaramar ess & inber & abann ann & doghabamur bradán ethrechbrec gacha fir & gacha con asin abainn & dorinnedh both & bélsgálán linn & ro fadaiged morc mórthinedh aguinn & do chaithemur ar lórdáethain don íasc.’ ‘Ocus ina dhiaidh-sin do chúalamar In ceól soinemhuil sírechtach síde da chantain inar fochuir & adubairt Cáilti re hOisín: ‘‘Éirig súas,’ ar sé, ‘‘& déntar airechus acoinn nach mella In ceól sídi sinn.’ Ocus dorinnedh mar sin hé,’ ar Finn, ‘& tucamar ass In oidhchi-sin & in fían uile ag ar n-íarraid ar fud na crích comfogus & dochúamur-ne hi mucha lái arnamárach gusin duma sealga cétna ocus fúaramar aithech dub dodhealbda dífrecra dímór isin dumha ar ar gcind ina suidhi & dorinne coimérghi romuinn & ro fer fáilti rinn & tug a láim ina chuim ocus tug dá chuislinn órda as & do sinn slithi senma cuir ocus puirt & adhbuinn dúinn, innus co coiteólad aés gonta nó mná re lamnad nó fíallach galrach nó curaid créchtnaide nó láeich leónta frisin ceól soinemail dorinne. & ar sgur don cheól dó tug corn co n-ór a clithar díamuir a édaig & tuc am láim-si In corn & a lán do midh somesga soóla ann & do ibus deoch ass & tucus al-láim Oisín In corn & do ibh deoch as & tuc al-láim Cháilti In corn & do ibh digh ass & tuc Cáilti in corn il-láim In athaig.’ ‘Ocus Is amlaid robúi In corn-sin & chóig imlenda áilli ilgrésacha óraide co coimegur gacha cóirighthi ann & ól desi eter gach dá immlenn díb. Ocus intan fa subach somenmnach sinn do connacmar In mbuidhin móir mboirbnertmair mborrfadaig cuguind isin slíab & ro fíarfaig In fer mór dím-sa: ‘Cúich In buiden mór út atcím isin tulaig ar ar rochtain, a Finn?’ ar sé Ro fregrus-sa sin. ‘Fer nach gabann tár ná tarcuisne ó nech ar domun sút8 cenn na cathbuiden úd,’ ar Finn. ‘Cúich in buidenúd ele?’ ar In t-aithech, ‘is mó ná tricha fer ar óem calma curata coimnertmar co inti connruáthur trí cét immedón na bun & folt fainnchlechtach fathmannach forórdha fair. Rosc lethard ina chinn & grinne a choimnertmar fo innill 'ma urth-imchill.’ ‘Ní hansa,’ ar Finn, ‘ríghfénid Connacht in fer-sin .i. coimnert fri cartib, Is é mín málla re, Is é cródha cobhsaid coimnert re cath, daingen di ré díbeirg, Is lám ris nach gabthar cath ná comrac ná comlann ná sochaide intí atá ann-sin .i. Goll mac Morna mic Cormic mic Nemain mic Morna Móir sin,’ ar Finn. ‘Maith ámh,’ ar In t-athech, ‘cia In buiden mór úd ele is mó ná .l. laechfer mórmenmnach míleta .i. co ngráin áigh & irgaile fair?’ ‘Ní hansa,’ ar Finn, ‘fer connúall & con áibnes ocus co n-engnum & co n-áinius úair na buidne-sin .i. Mac láimderg Lugach’ t-athech: ‘Cúich In buiden mórúallach súaichenta imda & co n-étach gacha datho feramail finnrúadh fornertmur fírchalma co léidmire leómain & co lainne ladrainn Is mó ná tricha cét fer a fairgsi?’ ‘Ní hansa is muir acht & Is leoman ar luinni & Is bethir ar burba & Is tonn rabarta ar rúathur & Is mathgamain ar miri & Is cur nach claiter & Is fer nach fuilngther intan dogeib tenta catha nó chomraic. Táisech na budne-sin .i. Osgur échtach anglonnach mac Oisín sin.’ ‘Ro línadh In slíab anoir & aníar do chonaib ocus do dóinib fan angbaid n-irgalach, fa Osgur,’ ar Finn & dorinne Finn na rainn-si sís ann-sin: Mac Morna In t-óglach éim ard Goll In fuilech fóeburderg, ris ní gabann cath cródha ó maidin co híarnóna. Mac Rethi súd ar In slíab ocus a fían uime aníar, gin go ghabann air In fer nocha lughaite a ghaiscedh. Mac Lugach Is nesa dáib, cidh cét laech dech ina dháil, ón ló cuirid cenn hi cenn is gairid co fobaighend. Atchíu Osgur ina ndiaidh, menic benus sé re gliaid, mó les a menma ná In muir ó rosoich co himarghoil. Do brecsatar uili In slíab iter anoir Is aníar, gurab lán do buidhnib balcc im Osgur imón mórmac. Mac Morna. ‘Asa haithli sin tánic Goll cugainn,’ ar Finn, ‘ocus tuc in t-athech In corn illáim Ghuill & atib digh as. Is annsin tángatar fíana ághmura h-Érenn co cosgur gacho fianchosguir & co n-eredaib fordergo fíadaig forra ar commáidim gacha selga chugainn & ro suidhsit na táisigh féni chuc(um) isin dumho sealga & tuc In t-athech lán in chuirn féne díb, gurbá subach somenmnach uili iat soillsiugud dothiced don ló rofás dealb & dénum ocus coimlí for in athech, innus co raibe cruth r álaind fair con nách tánic ó thurcbáil gréne co fuin dob ferr inneall & écusc iná é, iter mét & co ime & chutruma & áine & ergna & urlabra atha faí & inneall airdrígh air & áinius óglaig ina delb. ‘Maith ám, a rígfénnid,’ ar Goll, ‘cia In t-óglach álaind ilcrothach anaichnid sin it fochair?’ & adubart-sa, ar Finn: ‘Ní fetar, úair ní derna a lomsloinded dom deóin-sa.’ ‘Anois,’ ar sé, ‘mo sluinnthi duit Síth ar b-Femin misi,’ ar In t-óglach annso,’ ar sé, ‘doghénum mo muinnter amlaimsi annsin,’ ar Finn, ‘& na h-Érinn uili & do bí bliadain acum-sa & tuc In corn-so dam. & cúig immlenna imlinn díp & cid usce línighi is mid somblasta soóla adub-. In Cronánach rim-sa,’ ar Finn, ‘in tráth do gilla urchuir In chuirn a chéile comb isin bliadain sin no co fuighinn fén ba sgéla In cuirn & adhbar mo bróin-si,’ ar Finn & adbert in láid ann: Cúig imlenna búi hi corn Finn, maith In lám ruscuired inn; ba hé In fer cert as gach mudh, in lám ro chumm In cúiger. Égóir a ndernsat na fir gan anmuin re síth soinnim, is messa ro hadhrad de, cách do marbad a chéile. Crónánach Síthi ar Femen fúaramar sunn gan temel, ro ba robinn dord In fir, is é tug In corn cúigir. C. Asa haithli sin do chuir Finn In corn úada maille re toirrsi móir & ceilter In comrád-sin acu ósin amach ocus ro tócbad muirn & medair na bruidhni & ro éirgetar lucht fedma & frestail & fritholma na bruidne ar chornaib & ar chúachaib & ar chuiplestraib, gur bo subach somenmnach uile iat & gur uo cóinchomráitech milisbríathrach forne forúallcha na féne re chéle. Acht chena ro éirgetar co moch arnamárach cum selga na muici remráiti .i. torc Formáile. Et ro suidh gach láech d'fíanaib h-Érenn ina láthair licthi & ina beirn baegail inn-oirchill na muici & do sgáiled da ngadhraib croma ceólbinne croibglica fo fedhuib & fo fothrib ocus fo fásaigib & fo fánglentaib & ro chóirgetar a n-énaighi sealga ar fairsinsib & ar forréitib na ferand ocus ro dhúiscetur In cullach congleca-sin, co facatur coin & cúanarta & curaid na féni uili hí. Fa lór immorro d'úathbás túaruscbáil na mórmuici-sin .i. sí gorm garbgáisitech greitlíath gráinemail gan clúasa, gan erball, gan uirghi, & a fíacla faidi fírgráinemla don tóeb muigh da mórchend. Is annsin doliged coimrith comnert con & curad co comthrom as gach aird da hinnsaighi. Et cuiris In bilga bésti bélderge-sin ár con & fer na féni ar In láthair-sin. Ótconncatar dá mac Sgóráin meic Sgannail .i. Dáolgus & Díanghus árach comlainn uirri, tángatur da hinnsaighi & ro fersat comlann cródha calma curata frisin muicc & dothuitetar In dís-sin lé a críchaib In chomlainn .i. Daelgus & Díangus. Is annsin tánic Lugaid lúathlámach Sidi Cairn chuici & ro fer comlann fria & dothuit Lugaid lé i críchaib In chomraic. Tánic dono Fer taichim mac Uaithni Irgalaig & dorinne comrac frisin muic & dothuit lé hi crích In chomlainn. Ótchúala Finn na maithe-sin do thuitim leisin muicc, tánic fén & Oisín & Osgur & Cáilte & maithe na féne d'féchain in chullaig congleca sin. Et ótconnarc Osgur échtach anglonnach mac Osín In láthair láech & con & fer dothuit lesin muicc, ro éirig fiuchad fírmór fergi ocus anfad ard anmín uathbásach anaichnidh a n-aigned In airdmíled ar faigsin In chnámchumaigh tuc In torc allaid urbadach ar conuib & ar feraib & ar ardtáisechaib na féne, ocus nír míadh & nír maisi leisin rígmílid lé hOsgur nech do díghailt a huilc uirri acht é féin. & fa mór a hegla & a himghábud arna slúagaib & fa mór a hadhúath & a hurgráin ar Osgur. Acht cena nír fét a himgabáil arna faigsin & ó thánic Osgur co láthair, do liged dorusbél mór dó chum na bésti béldergi-sin & Is amlaid ro búi sí annsin, ina bethir bodhbda & ina harracht aidhgill & ina hurdlochtan áigh & urbada & fa samalta ré cubur rígesa romóir gach cuip cróderg cróchbuidhe cubuir tiged tar a gin & tar a cráesaib cogantacha acarba ag dranntad a détbaig i n-agaid In airdmíled & cuiris fráech a dromo a n-airde, innus co n-anfad ubull fortamail fíadain for gach gúaire garb gráinemail dí. Ocus bertaighis Osgur In tsleg athgér ághmur ina láim & tug urchor indilldírech ar In muic ocus nírb imroll urchair sin & cuiris In tsleig a n-urbrollach a hochta innte & do bo samalto co treghdfad In tsleg trithi hí & sginnis In tsleg a n-airdi esti amail dodechad do charruic nó do chongna. Beris Osgur céim 'na coinni & tuc béim bráthamail don chlaidim cuci gur bris In claidim fana hormna urri. Beris In mucc céim d'innsaige Osguir & brisiss Osgur in sgíath fuirri & gabuis greim dá ghairbfinnfad & ro éirigh In muc ar a huathneduib dímóra derid do gerrad In rígmíled ar n-úachtar. Sínis Osgur a dhá dhóid rígda romóra mílita tar In muic ar n-íchtar & tuc cor dísgir denmnetach dí, gur chuir fráech a droma fri talmain, & tuc a glún ar n-íchtur inte & a dá ghlaicc ré a bél & ré a carpat ar n-úachtur, conidh amlaid sin ro tharrngetur forni feróglach na féni a habach & a hinathar trithi síar sechtair. Conidh amlaid sin dotuit in mórmuc-sin le hOsgur hi crích In chomlainn & roclaidedh lechta & ferta na fénnidh & na feróglach ro marbad lesin muic annsin. Tánic Finn ósna fertaib sin & atbert In láidh ann: Lecht Fir thaichim sunn amne dorat brón for sochaide, ba sgél adhbal, fa gním guirt, arna marbad don mórmuic. In muc ro marb Fer taichim ro marb mórán dar maithib, nogo torchair lé hOsgur, fá selg láeich, fa lúathchosgur. Ro marb tríar eile dar slúag in torc rúanata rorúad: Dáelgus, Díangus, Lugaid balc, éirgid Is claidid a lecht! Atrochair le hOsgur ard in torc rúanata rogharg, dó nochur dam cóir ná cert co fuil ós móin a tiughlecht. Lecht. Do smúain Finn comairle annsin .i. Ére d'fágbáil ar egla na fáistine dorinne In Crónánach dó; úair dogab uaman & imegla é fa ár do thabairt ar In féin nó fá bás d'fagbáil dó féin isin bliadain-sin, & Is í comairli ro chinn, Éri d'fágbáil ocus dul tar muir soir do chaithim a fíanaighechta (úair nír lugha a ríghi thoir ná abus), gumad síaiti úadha cend na bliadna-sin & na fástine dorinnedh dó. & ro innis sim In comairli-sin d'Oéngus In Brogha & do maithib a muintire ocus don féin uili fa dul tar muir soir & atbert In láeid: Tíagam tar muir medraig moill, a fían Finn a Teamraig truimm, mina faghar cabair ndaith sgarfat re Érinn mbithmaith. Do Lúaighni atá i ndán In tres, ní gním úailli acht adhbur fras, mina fagur cabair ndeis sgarfat rem féin féin abuss. Ticfa Óengus mac In Óg dar cabair ar chairdes ngg, dola don Brugh Is é Is réidh re ndul ar In turus téig. Tíagam. Docúatar maithi na féne íarsin a n-énchomairli & Is í comairli ro cinnedh acu gan Finn do ligen tar muir in bliadain-sin. ‘Ní racha-si tar muir, a rígfénnid!’ ar síat, ‘úair da ceilter selg & fíanchosgur h-Érenn oruinni atámait-ni do tháisechaib féni & d'feruib feruinn agat-sa annso lín do chongbála go cend bliadna ocus dobéram fleid núad gach n-oidchi duit no co cuirem in bliadhain-si thoruind.’ & do cinnedh In comairli-sin leó & do sgáiletar in fían da ndúintib & da mbailtib fén d'ullmugud ar cinn Finn, innus co fuigbed sé fleid a tigh gach duine díb. & Is dó ránic Finn do frestul & do frithalem In oidhchi-sin .i. Fer tái mac Uáithne Irgalaig rígfénnid Conuilli Murthemne & Luaighne Temrach. & is í fa ben d'Fer thái .i. Iuchna Ardmór ingen Ghuill meic Morna & is amlaid robúi Fer tái & mac súaichnid sainemail aci co ngaisced & co ngáis & co nglici & fa hí Iuchna máthair In mic-sin & Fer lí a ainm. Ba cosmail immorro rena senathair é .i. ré Goll ar mét & ar maisi & ar míletacht, ar neim & ar nert & ar nidhachus, ar enech & ar engnum & ar árrachtus, ar lúth & ar lámach & ar línmairecht, ar chrúas, ar chalmacht, ar churatacht, ar mire & ar merdánacht, ar móraicned, ar deilb, ar détlacht, ar dásachtaighi. Ocus ótchonnairc Fer lí begán slúaig & sochaide a fochair Finn ro smúain feall & meabal & mítháem do dénum air cona muintir, úair ní raibi a farrad Finn annsin da muintir acht Cétach Cithach mac rígh Lochlann & Laegaire Lúathbémendach mac Duib mic Sálmóir mac ríg Fer Fánnall & cúig cét laech hi fochair gach duine díb & isin aimsir-sin tángatar tar muir hi gcend Finn & tuc Finn leis íat In oidchi-sin mar onóir dóip & ro fáguib a chlannmaicne féin & a gnáthmuintir uile acht Aedh Baillderg mac Foéláin mic Finn & na trí Coin a Moenmuigh & cúic cét laech aili a farrad in chethrair-sin, conid cúic cét déc uile ro búi Finn ann-sin. & ro lig Fer lí comairli In fill re hÉmer nGlúnglas mac Aedha mic Garaid mic Morna. ‘Is comairli chubaid choimnert In comairle-sin,’ ar Émer, ‘úair is bidhba bunaid dúinn é Finn, úair do tuit Goll Mór mac Morna leis & clanna Morna uile & ar n-aithri & ar senaithri.’ Ocus ro críchnaigsit Finn cona muintir do marbad a fill. & is iat dorinni In comarli-sin .i. Fer lí mac Fir tái & Émer Glúnglas mac Aeda mic Garaid & cúic mic Uirgrenn do Lúaignib Midhi & na trí Taiblennaigh a fosadlár Fernmaighi & ro molatar sin uili Finn cona muintir do marbad ocus ro chóirgetar & ro cumatar In feall .i. in begán slúaig do bí ag Finn do sgáiled & do connmáil, úair ní raibi acht cúic cét déc a n-ingnáis con & gilla a farrad Finn & Is í celg ro cumadh acu: daeine dísgiri derglomnachta do thecht co dúnad Fir thái mic Uaithni Irgalaig co hairm hi raibi Finn hi coinnmedh a muintire, ocus comad edh aderdáis airgne & esbada do dénum do muintir Finn ar muintir Fir thái & gumad é In sgél sin bud tosach cogair & coimérgi cum Finn do marbad. Et ar gcuinnmedh a muintire d'Finn ro cóirged bruidin brotla bélfairsing dó a ndúnadh Fir thái mic Uaithni Irgalaig go n-édaighib éxamla & co n-úrlúachair & do faidiged morc mórthinedh a fiadnaise Finn & Fir thái & In begáin mac rígh & roflatha ro búi ina fochair. Intan do suid sís Finn cona muintir cum fledi do chaithem, doconncatur lucht In chogair & In fill cuco isin mbruidhin co n-éteth & co n-armuib ocus co sgíathuib sgemelbrectha ar druim gacha trénfir díb. Ótconnairc Finn gné fola finghaili arna feraib-sin tuc aithne orra & nírléige assin urgnam do dénam, acht robúi a comair fritholma na foirne fírnámat tánic don bruidhin cugi. & Is amlaid ro búi Finn & cotún clíabfairsing uimi ina rabatar secht ciarlénti fichet ciartha clártha comdlúta a n-imdítean a chuirp re congala ocus re comthógbáil chatha. Fa gairit asa haithli sin ro bátar ann intan dochúalatar na hirfuágarta arda angbaide & daeine dísgire derglomnachta ac sestán & ag sírégheam dochum In dúnaid airm hi rabatar na maithi-sin. & is ed adubratar, argain & innrad do dénum don féin ocus do muintir Finn ar búar & ar brughadhuib In tíri. ‘Ní maith linne na lúathchrecha-sin,’ ar Fer lí. ‘Budh maith immorro,’ ar Finn, ‘úair leiseóchar co dingbála na díghbála,’ ar sé, ‘úair dobértar dá boin 'sa mboin & dá cháirigh 'sa gcáeirig díb-si ann sin,’ ar Finn. ‘Ní huime sin tánagais,’ ar Fer lí, ‘acht dár marbad-ne mar do marbais ar n-aithri & ar senaithri romuind.’ Et Is amlaid adubert sin & ro insaig Finn co denmnetach dásachtach dícheillidi, & nírb innsaige gan airaegadh In innsaige-sin, úair do fregradh sin ac Finn cona muintir co brígach bághach borrfadhach & ro cuired In imresain aturra co ferrda feramail fráechaigméil ar lármedón na bruidhni & ro búi Fer tái ag edracáin & ag imdítean Finn. Acht chena nír fuilgetar na hánraid a chéili d'faicsin co torchratar trí nóenmuir do deglaechaib aturra ar lár na bruidhne. Is annsin do chúala Iuchna Ardmór ingen Ghuill mic Morna sestán na sochaide & létgairi na laechraide ac letrad a chéile & tánic dochum na bruidni & benais a bricín da baithis & sgáilis a folt finn buidhe & nochtais a cíche & Is ed adubert: ‘A mic,’ ar sí, ‘is meth enich & Is maslugud míled & Is imcháinedh re inn isin & Is díscailed conáich feall ar In flaithféinnidh Finn, ocus fágaib co lúath in bruidin anoiss, a mic,’ ar sí. Ocus ro fágaib Fer lí In bruidhean dá máthair. Ocus adubert ac dul immach: ‘Do chath rim-si duit amárach, a Finn,’ ar sé. ‘Frecérthar duit-si In cath-sin, a Fer lí,’ ar Finn, ‘oir ní bud cás oruinni,’ ar Finn, ‘damad coimlín sinn cath da thabairt duit-si.’ Et do frithoiled Finn In oidhchi-sin gur ba sáithech sonairt somenmnach é cona féin & adubert Finn: ‘Is olc m'onóir-si do beith Fir lí dam-sa inocht & ní damann sé cert dam,’ ar Finn, ‘ocus ticfa aimser ann,’ ar sé, ‘& ní déma nech cert dá chéile,’ & dorinne In láid ann: A Fir lí, gid fada gairit co tí, an tan fa ticfa In fer féig ní dingna réir do lethéid. Biaidh ass hi comaimsir nanGall nglas, is ní fuighi Ére úaim acht maidm thúaidh ocus maidm thess. Ticfa am hi gcuirfither ár na nGall, gid fada gairid go tí, is borb sráinfius cách a clann. Is mé Finn, maith bar linn Is ibidh digh, ó nach damaidh cert ná cóir biaidh do lecht ós Bóinn, a fir. A fir. A haithle na láidhi-sin adubert Finn: ‘A óga,’ ar sé, ‘is ecal lium na briathra-sa adeir Fer lí rinn hi gcuimnechad a fala dúinn. Ocus Is fír ám,’ ar sé, ‘go facusa Garad mac Morna a cath Chrunnmóna ag slaidi na féne co nár fuilngetar hi n-urchomuir a aighthe re fiuchad fergi In churadh & atconnarc-sa ámh fós’ ar Finn ‘in t-airsidh hi tenta 'con féin,’ & adubert In láidh ann: Iuchna Ardmór ingen Ghuill, máthair Fir lí, seng a ghlacc, sochaide sa ceand do crom, re Goll Is cosmuil In mac. Fer lí mac Fir thái gan locht, Éimer mór comlann ro chlecht, tuitfit mo dá dalta lium, dam dar lium ní damhuit ceartt. Atconnarc Garad co moch, do íbadh loch gema sruth, in lá atbath risin féin adubert féin ach Is uch. Iuchna. Do bí Goll ag scoltadh scíath, ag sin In tríath do dáil fuil, hi cath Crundmóna nár cerb a lám Is a ferg rusfiuch. .i. Asa haithli sin tánic Fer tái mac Uáithne Irgalaig isin tech hi raibi Finn & ro suid ar lethláim Finn & ro fer fáilti ris & ro furáil ól & áibnis air & adubert Fer tái: ‘Is uime ro fúagrad In cath-so ort amárach, a rígféinnidh, 17 gan slúag ná sochaide maróen rit.’ ‘Ní hamlaid sin idir atú-sa,’ ar Finn. ‘Uáir atá mac ríg fer Fánnall im fochuir-si .i. Láegaire lúathbéimendach ocus dingébaid trí cét láech lasamuin lángér isin cath-sa dím. Et atá Cétach Cithach mac ríg Lochlann im farrad tánic do díghuil a derbráithrech orum-sa & ar In bféin & ótconnaircc coin & fir na féne tug grád dímór dóib & ro léig fo lár a foghuil & a díbeirg & ro an acum-sa & dingébaid tri cét cuingid catharmach isin cath-sa dím-sa, a Fir taí,’ bar Finn. ‘Ocus Is imda láech loinnghnímach lánchalma ó soin himach maróen rim-sa Is tnúthach re troit & Is athlum i n-imguin & Is ésgaid a n-eangnam & Is fíchda re forrán,’ & isbert In láid ann: Mac Duib mic Sálmóir na lend, Laegairi Lúath na mbéimend, mairfid trí cét fer ngaili, ní budh brég In fáistini. Atá mac ríg Lochlann ann, Cétach Cithach na comlann, tuitfit leis trí cét don tslúagh curad cródha claidhemrúad. Mairg bías ar cind na féne da ngaba cách coimérge, ar ní obuid In cath crúaidh, is mer érgit re haenúair. Da tigit Lúaighne 'sa cath isin maidin-si himárach, illos scíath Is land Is glacc budh himda máthair gan mac. Mac. Do bátar In oidhchi-sin ag imrád In chatha & na hirgaile urrdálta arnamárach. Ro éirigh Finn isin maidin mochsoluis & ro cuir techta a n-agaid a muintire & do fregradar co brígach bághach borrfadhach hé as gach aird, ocus dochúaid Finn & a chúig cét dég laech co h-Áth mBrea for Bóuinn budhes & ro chóirigh Finn a chúig cét dég laech ar ur In átha co mbróin scíath & claidem ocus cathbarr. Sgéla Fir thái mic Uaithne Irgalaig & Fir lí mic Fir thái, ro thinóiletar a slúag ocus a sochaidi & tángadar ina ndírmadhuib data dímóra deghslúaigh co haen inat, go rabatar deich cét ar fichit cét curad catharmach & tángatar co Áth mBrea don réim-sin. Et ótconncatar In becán slúaig ar ur In átha don táeb ali, roches a menma forru. & Is í comairli dorónsat: ro ghabsat a n-erredha catha & comlainn umpu & dochúatar a n-étromuib a n-étach & a n-imthromaib a n-arm. & Is íat-so na húaisli ro cóirgedh a tús In chatha-sin na coloman .i. Fer tái mac Uaithne Irgalaig ocus Fer lí mac Fir thái & Émer Glúnglas mac Aedha mic Garaid mic Morna ocus cúig mic Uirgrenn do hsentúathaib Temrach ocus na trí Táiplendaigh a fosadhlár Fernmuighi ocus Lúaighne Temrach arcena. Ótconnairc immorro In flaithféinnid ferdo fortamail fedmláidir fráechaicméil fíchinnsaigthech & In cuingid comlonnach crúaidh conglecach .i. mac cathlínmar Cumaill In cipi catha sin ag a chórugud ina agaid: ‘Dar lim,’ ar sé, ‘is dárírib atáit na fir út ag tabairt catha dúin. Ocus a Birgad banechlach,’ ar Finn, ‘éirig & aicill in lucht úd & tairg comadha dóib.’ ‘Ca comada sin ón?’ ar Birgad. ‘Ní hansa,’ ar Finn, ‘is misi tug dóib a conách & a crích ocus a congbáil hi ferund & doberim a cutruma & a coméid ali dóib & gan techt im agaid don chur-sa. & máidh orra gurab daltadha dam-sa iat,’ ar Finn. Tánic tra Birgat banechlach co hairm i rabatar na maithi-sin & ro chan sin riu. ‘Is cóir na comadha do gabáil,’ ar Fer tái, ‘uair is mór do grádh-sa ag Finn', a Fir lí,’ ar sé. ‘Oir Is tú indara fer dég do bídh ina luing ac Finn ocus do bídh tosach coguir & comairle agot úadh & deredh comhóil, & Is dalta dó tú,’ ar sé. ‘Doberim dom bréthir ris,’ ar Fer lí, ‘nach dingnum comól cairdeamail choidhchi misi & Find,’ ar sé, ‘& fós nách rach ina luing co bráth.’ ‘Is olc In comairli-sin,’ ar Fer tái, ‘úair Is flaith úasal fortamail forglidi Finn,’ ar sé, ‘oir Is ágmar urlam innsaigthech hé cona féin. Ocus do connac-sa Finn’ ar sé, ‘a cathuib & a comlannuib & ní faca a macsamla ríam ar déne, ar tairpige, ar dechrad, ar chrúas, ar chalmacht, ar luinne, ar laechdacht ag slaidhe slúag & sochaide’ & atbert In láidh and: Mairg dobéradh cath don féin da mbet ar céill garb a ngluind, dob ferr anad ag Finn féin ocus dul da réir 'na luing. Nocha racha mé go Finn, bet ar a chinn 'sa cath cruinn, is ní anab gan é féin, nocho rach da réir 'na luing. Maith do slaidhi catha cirb, Finn lám a sráinti In gach aird, gach nech tachrus ré ríg réil dar lim Is dó féin a mairg. M. ‘Is olcc In chomuirli sin,’ ar Fer tái, ‘cath do tabairt d'Finn, ar a úaisli & ar a aingidhecht & ar a ághmure.’ ‘Ac idir ón,’ ar Fer lí, ‘ní gébam-ne ní ar talmain acht cath úad. Ar ní frecéra in díbinn senláich úd sinni,’ ar sé, ‘ar lámach nó ar laechdacht ré comthógbáil catha.’ Ocus ro impáidh In echlach roimpi arís & ro fritháil na briathra-sin d'Finn. ‘Doberim dom bréthir ris,’ ar Finn, ‘dá tístaís ar sochraiti chugainn, nach bíadh úainde na comadha-sin dóib. Éirig-si aridhisi, a echlach,’ ar Finn, ‘ocus tairg tuilled comadh dóib.’ ‘Ca tuilled sin ón ?’ ar In echlach. ‘Breth bretheman & a mbreth féin fós dóib air sin anúas.’ Ocus tánic In echlach aridhisi & targaid na comadha-sin. ‘Is cóir na comadha do gabáil,’ ar Fer tái, ‘& gach nech tug cath go hégóir ríam d'Finn, Is roim Finn ro meabaid orra’ & isbert Fer tái láidh air sin: Doconnarc-sa Finn ag slaidhe slúagh ar ar bris báigh, tachur ris Is comlann cláen, mairg thét 'na dáil! Ní racha Finn gan tachur ris gidh garb a ghlonn, go raibi mur Is mían lem gan chíall, gan chonn. Betid na fir ó Móenmuigh ann go fóebraib uill, ó bar tachur, a fían nach timm, bet daim gan cuing. Do. ‘Is mithig dam-sa imthecht budesta,’ ar In echlach. ‘Ní gabthar crodh ná coma ele úaib acht cath,’ ar Émer Glúnglas mac Aedha mic Garaid & ar mic Uirgrend mic Lúidhech Cuirr & ar Lúaighni Temrach. Tánic In echlach roimpi & ro innis scéla derba d'Finn ‘& aderuit Is senóir díblidi dolámaigh thusa, a Finn,’ ar In echlach. ‘Doberim bríathar ris,’ ar Finn, ‘gurub cath gilla óig dobér dóib-siun.’ Ocus isbert In láid ann: Sen-Lúaighni Temrach co mbríathraib gúa, da rísat Brea dobér cath núadh. Mac Aedha mic Garaid, mac Émir Glúnglais, is é crích a ríghbais bith 'sa cath ag tnúthgreis. Clannmaicni Uirgrenn tuitfit ina forgolld, gach olc da tuirmim bu dóib bus aidhgeall. Budh ait le náimdib da ndáilit bera, bérait ina mbélaib leó na sgéla seana. Asa haithli-sin adbert Finn: ‘Érig, a echlach, & tairg tuilled comadh dóib súd ar sotlacht a slúaigh & ar feabus a n-engnama & ar détlacht a ndeghdáinead & ar cródacht a comairle, úair nemaithmech gach náma, a echlach,’ ar sé, ‘& tabair a mbreith féin dóib, ár ní maith cath gan chomha.’ Tánic tra Birgod banechlach co hairm hi rabatar na maithi-sin & targaid a mbreith féin dóib. ‘Ní ghébum crodh ná coma ná tír ná talmain, acht cath co ndíglum ar senfolta co sunda,’ ar In senláech. Ocus fóbrais Fer lí marbad na hechlaigi & nír liged dó. ‘Doberim dom bréthir ris,’ ar Fer lí, ‘a Birgad, da faicther tú doridisi, co n-imérat gairdi thsáegail fort.’ Et ro impóidh Birgad isin sligid & ro tógaib a hétach ós meallach a más & tebesl^ fécheamnus 'na cinn & a tenga ar folúamain ré mét In imgábaid a raibi, co ríacht Finn co hairm hi raibe. Ótconnairc Finn na hairdena-sin ar Birgad, dorinni in frithlerg-so: A Birgad, a echlach, dobir ar túatha trethnach, atá do thenga ar dechrad, ná habair rinn acht fír. Ma da tecaid Lúaigne 's a scéith ar a ngúallib is na fir ó Chúalngne bid aithrech Ocus ro frecair Birgad hé & atbert so ann: Ale, a Find imnedaigh, fada atá ga tharrngere, biaid tú hi gcosguir cró Tegait chucut Lúaigni 's a scéith ar a ngúaillib is na fir ó Chúailgne is Émer ar óen leó. Finn Da roisi hi gcend catha, bud forderg 21 In fatha, is olc tachar flatha re fatha gan chin. Ar n-érgi na féne da muidhi hi cond céilli ticfat a cend cléithi da mbía méidhi ar bir. A Birgad. ‘A rígfénnidh,’ 22 ar Birgad, ‘dochuiretar sút a comuirli déntáib chugat-sa,’ ar sí, ‘& déna calma a n-agaid na cuinged catha út & Lúaighne Temrach.’ ‘Dogéntar immorro,’ ar Finn, ‘úair budh forderg forránach fergarnaidh na fuighle feichemnuis dogén-sa friú,’ ar Finn. Is annsin éirgis rígfénnid h-Érenn & Alban & Saxan & Bretan & Leódus & Lochlann & na n-ailén cendtarach et gabuis a chatherred catha & comraic & comlainn uime .i. léne thana sídaide do sróll súaichnidh sainemail Tíri trebarglaine Tairrngire ré grían a geilchnis & gabuis a cheithri cíarlénti fichet cíartha clártha comdlútha cotúin uime tarsi-sin amuigh anechtair & gabuis a lúirig tigh treabraid trédúalaig don fúairíarann athlegtha ar a n-úachtar sin & a sgaba engach óirchimsach im a muinél & gabais clárchoilér cressa comarthaigh comdaingin co ndealbaib dúaibsecha dracconn fo chóel a chuirp, co ngabad dó ó tarb a slíasat co derc a osgaile, da sgendis renna & fóebuir. & ro congbad a slega crandremra curata cóigrinne a n-urchomair In rígh & tarraid a chlaidhem órdorncair i n-echruis for a chlíu & glacais a manáis lethanglas límtha lochlannach ina láim & tarraid a scíath scothamlach scáthúaine co mbúailtib breca bitháilli do bánór & co comradaib finnáille finndruine & co slabraduib sníthi sesmacha senairgit for sdúadhlerg a dhruma & gabais a chathbarr círach clárach cethireochrach don ór álainn órloisgthi co ngemuib glémaisigha glainidhi & go leguib lainderdha lánáilli lóghmura arna n-egar do lámaib súadh & sáircherd ind do dítin chind in churad isin chath. Ocus tánic roime fón samla ina chlothbili chongbála catha & ina dos dítin deghláech & ina sonn sesmach slúagh & sochaide & ina chomlaidh chothaigthe curad & cathmíled íarthair domuin & nír an don réim-sin co ríacht co hur In átha. Dóigh ám nírb ingnam ríghi nh-Érenn & Alban & rígfénnidecht In domuin uile do beith ag Finn Mac Cumaill mun amm-sin, ar fa hé In cúiged sái re gach sáircheird é & tres gein sochuir h-Érenn .i. Lugh Lámfota mac Céin ro díchur fine Fomra a h-Érinn ocus Brían Bóruma mac Cinnédigh tuc h-Ére a dáiri & a dochraiti co nach raibi cáithlech átha i n-Érinn gan Gall dáer ic a frithálom fair no gur díchuir Brían íat & Find mac Cumaill In tres gin tsochuir h-Érenn ac díchur danar & díbergach & úath & arracht & ilphíast ocus loingsidh lánmór & gach ndoccamuil árchena a h-Érinn. Ocus tánic bódíth ind-Érinn ón uillind co arali & rusbithnaig Finn fir h-Érenn re bliadain & tuc secht mba & tarb In gach énbaile i nh-Érinn. Acht atá ní chena, tánic In seanóir súaichnidh sonairt sithchenach-sin .i. Finn & gabais láma for In úathad slúaigh robúi ina farrad im calma do dénom a n-agaid na sochraiti robúi ar a cinn. Et ro érgetar na cúig cét déc fíangaiscedhach robúi hi fochuir Finn re gairbgresad gotha a tigerna & ro ling gach láech ina lúirig díb & roglacc gach curaid a claidem & do gab gach mílidh a manáis, co rabatur fó bróin scéith & claidim & cathbairr fa Finn mac Cumuill & fa Cétach Cithach mac ríg Lochlann ocus fa Laegaire lúathbéimnech mac Duib mic Sálmóir mic ríg bfer Fánnoll & fa Aedh mBaillderg mac Fóeláin mic Finn & fa trí Conuib Móenmuighe. Et rothógbatar doiredha dlúithe díghainne dímóra donnrúada derglasrach da cráisechaib crannremra curata cóigrindi & da laighnib lethanglasa & da fogháithib fuilecha fóebarderga & dorónsat mainner áthusach ogulborb aintrenta & léibend daingen dlúith díthoghlaidi doscáilti do scíathaib scíamda scellbolgacha ocus do scíathaib áille áingheala & do scíathaib engacha úainidhe & do scíathaib corcra cróderga & do scíathaib étrochta aladhbreca ocus do scíathaib dubchorcra deilgnecha & do scíathaib brecbuidhe búabalda. Fa lór immorro d' úathgráin & do chridhenbás da mbidbadaib a faigsin fon innus-sin ar nemnighe a n-arm & ar ághmuiri a n-innill & ar crúas a craided & ar cródhacht a comairli. & rucatar sidhi arnaid athlum imésgaid antrenta ina cippi chóirigthi & ina mbróin badhba & ina tuinti trethanborb co lár medhóin ind átha. Tángatar immorro na deich cét ar fichit cét curad catharmach ro bátar columna na Temrach don leith ele don áth & rogabatar a n-erreda catha & comraic & comlainn impu & rosinnedh a sduicc rompo & rocronaiged a comairc & ro cóirged a cath léo & rohegradh & rohordaiged a mílid merchalma & a curaid confadacha & a n-ánraid échtmara a n-urthosach In imbúalta acu .i. Fer tái mac Uaithni Irgalaig ocus Fer lí mac Fir thái ocus Émer Glúnglas mac Aeda mic Garaid & cúic mic Uirgrenn & Aithlech mór mac Duibrend ocus Uirgrenn budesin & na trí Táiblendaigh a fosadlár Fernmuighe. Et rugatar sidhe saidemail sárlúath sruthlúaimnech co lármedón In átha don tóeb araill ar agaid Finn & a muintire. Ocus nír fuilnged co fada In féghadh-sin acu intan ro brúcht-doirtet na catha cechtarda hi gcend araile. & tugsat gáire arda osgurdo ós aird, innus co raibi a mac alla a crandaib & a clochaib, a n-allaib & a n-inberuib & a comúamannaib In talman & a cresuib fúara fraighimellacha na firmamenti. Ocus ro díbraicedh aturra frasa d'fogáithib fuilecha faoburgéra & do lethgáethib lethna licthi & do chlochuib crúaidhi comnerta. Et ro imfaigsigh In irghal & ro tendadh In troid & ro haidbligedh In t-ár & ro crúadhaigh In comrac & ro innsaigh gach curaid a chéli díb go dían duáibsech denmnedach dásachtach díchéillide & dorinnetar gleó fíchda fergach forránach forsmachtach urlum agarb innsaigthech & ro caithsit cetha comóra cloch do chrúadhbrised chend & chlogad & chathbarr a chéile & dorinne cimsa comchomuisc dona cathaib mesg ar mesg. Dóigh ám rob imdo annsin slegha sithrighne 'ga sírbrised & claidme crúadh-slípthi 'ga camplumpad & scéith scellbristi 'ga scáiled & clogaid & cathbairr ag cominugud & amuis & ánruid ag a n-athchuma. Rob imda ann dano cuirp chirrfa & cnis cerptha ocus taóib tolla & láich lonna ledartha & ánraid arna n-airlech ocus colla curad hi cosair chró. Fa lór immorro do marbad múadhláech ocus midhláech féchain fíarletartadh na fíarlann ar formnaib na feróglach & tairm na trénfer ic toitim & scolgaire na scíath ag a scoltad & drongáir na lúirech línech ag a láechbrised & coicetal na claideb ré círuib na cathbarr & létgaire na láechraide ac ursclaighe ar na hánradaib. Et nír ansat na curaid don chongail comarbtha sin gur bo corcra comaiscthi In t-áth ón uillinn goraili & co mbo cuire cróderg cubrach buinnedha borba búaidherta na \Bóinne# ón áth sís le himat na fola ac siled as cnesuib na curad. Is annsin tángatar días do muintir Finn a cath na columon .i. Tnúthach mac Dubthaig & Túarán mac Tomair & tucatar In días-sin búaidred ar buidhnib, co torchratar nóenmur laech lé gach duine díb, co tarrla días do macaib Uirgrend ina n-agaid isin chath gur fersat comrac a cethrar & dorochratar in días-sin di muinntir Finn lé macuib Uirgrenn hi crích In comlainn. Is annsin immorro tánic laech arnaid annsergach do muintir Finn hi cath na columon .i. Laegaire Lúathbéimnech mac Duib mic Sálmóir mac ríg fer Fánoll ocus do bris bern céit isin cath i n-urchomair a aigthi & ro imir a ferg ar Lúaighni Temrach, co torchratar cét láech lasamoin lángér leis do muintir Fir lí. Ótconnairc Fer lí immorro In sernad slige & In roréidhiugud ríghda romór-sin & In cumach catha tug Laegairi for a muintir, tánic Fer lí a cend conaire dó. ‘Is baranta na borbrúathair-sin, a Laegairi,’ ar Fer lí. ‘Is fír ón,’ ar Laegairi, ‘& ní frit-sa bértar a buidhi. Ní comchogur carat tucabair-si ar ar muinntir-ni,’ ar Laegairi. Is annsin tángatar cét laech lasamuin lángér do muintir Fir lí ar a bélaib isin irgail & torchuirsit In cét laech-sin lé Laegairi ar inchuib a tigerna. & gonuis Láegairi Fer lí & gonais Fer lí éisin i comáin a ghona. & tángatar cét laech arnaid ansergach eili do muintir Fir lí ar a inchaib isin uair-sin & torchratar In cét-sin do láim Láegairi hi críchaib in chomlainn. & gonuis Fer lí ésim & gonuis sim Fer lí. Acht chena tárratar In días sin árach comraic & comlainn ar a céli, gur sáithetar slegha crannremra curata crórighni a taobaib & a torcasnach a chéile. Acht atá ní chena, fa búaidhred arna buidhnib ocus fa crithnugud ar na cathuib beth hic féchain comruig na desi-sin, co torchair Laegairi hi críchaib In chomlainn le Fer lí & comáidis Fer lí in cosgur. Ní har tlás ná ar time dochúaidh sin d'Finn ná dá muintir, acht ro crúadhaighsit In cath & ro thennsat. Ar tuitim Láegairi immorro tánicc Cétach Cithach mac ríg Lochlann hi cath na columan & ba húathbásach na hírnadha aimréidhe dorinni dona cathaib ina urthimchill co mbenadh bonn fri bonn & dóid fri dóid & méidhi fri médhe dá bidhbadaib cach conairi no théghedh. Ótconnuicc Émer Glúnglas mac Oedho mic Garaid In cumach curad & In rúathar rígmíled-sin fa mac rígh Lochlann tánicc féin hi gcenn conaire do Chétach amail tarp tnúthach troda hi comarchis choinglecca & ótconcatar a chéili tucsatar dá sidhi tenda troda d'arali, gurba mescaithi cách hic a coimféchain. Acht atá ní chena, torchratar trí cét curad comlannach crúaidh aturro & torchratar a n-amus imdegla & ní fríth fóirithin ar na feruib & ro bo cinti crích i mbethaid i n-imfogus dóib. Nír coigletar corp arali go torchratar comthuitim le chéle hi fíadnaise na cath .i. Émer & Cétach Cithach. Is annsin tánic Aedh Ballderg mac Fóeláin Finn fa slúagaib na columan & ro léiged dorusbél mór dó isin chath gur úathbásach ré féchain é gach conuir no théged. Et tarrla Aithlech Mór mac Duibrend & Aedh da chéli isin cath co torchratar trí nónmuir láech lé hAedh mBaillderg do ghléri muintire mic Uirgrenn, go tarrla iter Aichlech & Oedh Baillderg gur fersat comlann cródha curata fria chéli. Fa húathbásach na hálaid-sin & fá gáibthech na gona & fá fíartharrsna na ferchréchta tucatar ar corpaib a chéle go torchair Aedh Baillderg le hAithlech i crích In chomlainn. Ótconnuic immorro In flaithfénnidh Find ferchuingedha na féni arna falmugud & a trénfir ar tuitim & a óes grádha arna n-airlech, ro déch In senóir forbthe fírglic gur búaine bladh iná sáegal dó & gur bferr dó bás d' fagbáil ná máithmighe do dénum réna náimdib. Et is annsin tánic In rígfénnid fa slúagaib na columan & ro métaigh a menma & ro ardaig a aigned & ro lúathaig a láma & ro brestaig na béminna, gur éirig a én gaile os anáil In rígmíled go nár fétatar forni feróglach fulung i n-urchomair a áithi go fágbad In fer hi fail a glúin & himad a traiged díb ina tortuib tamnaigthi & ina méidhib móilderga & ina cosuir chró gach conair no théged isin cath, ocus do chúaidh fúthu & tríthu & tarsa mur dam ndían ndásachtach arna drochbúalad nó mur leoman arna chrád fána chuilénaib nó mur buinni ndían ndílinn scéithes a hucht airdslébe i n-aimsir thuili brisis & minaighes gach ní gusa roichend. Ocus ro timchell cath na columan fo thrí amail timchilles féth fidh nó mur chenglus ben báidh a mac, gur ba samalta fri hurlaidhi gabann hi cerdcha nó fri fúaim crínchrann hig a coimbrised nó fri lecuib aigri fo chosuib echraide fúaim les & laorg & lethchend fo dhéis a chlaidim isin chath. & ro gáiretar bánánaigh & bocánaigh & badhba bélderga & ginite glinne & demna aieóir & arrachta folúaimnecha na firmamenti hi comórad áigh & irgaili ós cinn In rígféinned gach sligid da ngabad isin cath & nír scuir in rígmílid don rúathur-sin nogur díthláithred cath na columan iter thuitim & teched, 38 acht Fer lí & Fer tái & cúig mic Uirgrenn. Ótconnairc Fer lí Finn ina óenar gan amus ac a imdeghail & gan charait ic a chúlchoiméd, tánic hi cend conaire dó & ro chuimnig a escairdes don ríg féinnid. Fregrais Finn Fer lí & isbert: ‘Tuitfer-si féin isna foltaib sin,’ ar sé. Acht chena ro comrac óenláthair don dís-sin. Fa crúaidh conamail comnert In cominnsaige-sin. Fa dúthrachtach dígaltach duáibsech díanbuillech comrac na desi-sin. Fa gráinnemail gúasachtach glétnighe crúadhchoigetal na claidem & na colg ndét ré cendaib & re clogataib a chéli. Ó thairnic d' Fer lí a chlaidim do chaithim re cend & re colainn In rígfénnid, tárraid in tsleg crannremur chóigrinne & tuc urchor séitrech sírchalma certchoimsech curata ar Finn, gur chuir In tsleig tresin édach imdo ro bói imon rígmílid, gur treghdastar In tsleg trít é ar cirrbad a chuirp. Fa fergach forránach ro fregair In rígfénnid In t-anbforlonn álad sin tuc Fer lí fair, go tuc béim barranta borrfadach crúadh cnáimletartha claidim d' Fer lí, gur ben a chend da cholainn. & comáidhis Finn in t-áirsidh irgaile & In sond sídgaile-sin do thuitim leis. Ótconnairc immorro Fer tái mac Uaithne Irgalaig a mac do thuidim, tánic co dísgir domenmnach denmnetach hi cend conaire d'Finn & Is ed ro ráidh: ‘Is mór ám na héchta-sin, a Finn,’ ar Fer tái. ‘Is fír ón,’ ar Finn, ‘& cidh nach gustrásta tánac-si ?’ ar Finn. ‘Ba menmanrad lem co tuitfeá-sa le Fer lí & ro bu luinne lim do thuitim leis ná lim féin.’ ‘In dom airchised tánacais-si,’ ar Finn, ‘nó In dom innsaige?’ ‘Is dot innsaige ám,’ ar Fer tái, ‘ar nír hordaiged do thigernus ná d ná d'innilib ní ara maithfinn-si mo mac do marbad.’ Is amlaid ro ch ocus ro innsaig sé Finn gan chéill gan chuimni gan choigill. Ro fregradh In féndid fírchalma sin ag Finn. Ro thógbatar In días-sin clesa coimimda curad do díth & do dílgend araili, acht ba doirb dofaisnési do dóinib túaruscbáil na hirgaili-sin do thabairt, úair fa tarbda tinnesnach na tairberta & fa garb gáibthech gúasachtach na gona & fa harnaidh aigméil na hálaid tucsadar for a chéli & tárraid Fer tái bóeghal gona forsin rígfénidh, go tug sáthadh slegi fair co nárba lugha a hoslugud don tóeb araill innás don tóeb ar bean. Ocus tug Finn crúadhbéim claidhim d'Fer tái a ndígail a ghona, co nár bó dín lúirech leburlaidsech ná cotún comdlúta ná édedh arnaid allmurdo d'Fer tái, co torchuir In trénfer for talmain 'na dá ordlach imthroma. Ocus comáidis Finn In mórécht-sin do thuitim leis. Is í-sin úair fa tángatar cúic mic Uirgrend go láthair & tugsat a n-agaid ar Finn. Ótconnairc Finn na fírnáimde-sin da innsaige, nír ingaib íat gur sáithsetar sleig gacha fir díb isin ríg féindid & ro fregair-sium In cóicer curad co comthrom, go tug guin 'san guin dóib. Ótconncatar clann Uirgrenn In curaid arna chréchtnugud isna comraguib roimi ro chuirestar fri Fer tái ocus friana mac .i. fri Fer líí & é anbonn ó síled a fola

https://celt.ucc.ie//published/G303015.html

G303016

Reicne Fothaid Canainne

Unknown

Beatrix FärberProof corrections by Hilary Lavelle and Beatrix Färber

800–899

—

EN, LA, GA

—

—

—

Búi rígféinnid; for Condachtaib fecht n-aill .i. Fothad Canainde. Bráthair side & Fothad Airgtheach & Fothad Cairpteach. Is de asbertha na Fothaig friu .i. fotha-suith iat, ar isí cétchlann ruc Fuinche iat do Macnia. Nó Fothad & .i. fó-táide .i. fo clith dorónad la Mac Niath iat fri Fuinche ingin Náir maic Armara. Nó Fothad .i. fí-áeda .i. olc-teine .i. teine neimneach iat ic orcain clann & cinél. Aendia immurro & Tréndia & Cáendia a n-anmanna. Aendia In t-Airgteach, Tréndia In Cairptech, Cáendia Fothad Canann. D'óentoirpirt ructha iat a triur la Fuinche ingin Náir. Arsisbis do Lugaid mac Con, ut ali dicunt. Breatha Fuinche Aendia i tús aidchi; Is de isberar ainm dó, ar ba gein ríg ar febus In thseóin. Tréndia a medón aidche. Is de dobreath ainm dó ar treissi In thseóin lasna déib and. Cáendia issin maidin; ar cáime & ar áille na fungaire na maidne &2 Is aire Is Cáendia a ainm. Is dóib-sin rochan In senchaid3: Trí Fothaig Elcca cen on, trí maic Luigdech maic Garrchon4: resiu rob Fothaid na fir caide a n-anmann re taidbsin?5 Áendia ocus Cáendia cing ocus Tréndia, ní ceilim, 6 it é sin, forcanat blad, anmand co fír na Fothad. Óendia In t-Airgthech na clann is Cáendia In Fothad Canand, is Tréndia In Cairpthech atchíd imda airgtheach 'con Ardríg. Tri F. Mad iar n-araile, Is de isberar Fothad díb .i. fó-suith .i. fó maith .i. fotha maithi .i. clann sainemail iat. Fothad Canand, Is de isberar .i. ó Canaind, ón choin robói aicce, unde Canund i Maig Life dicitur. Nó Fothad Caenine .i. cáin .i. álaind In dee intan nodrucad. Fothad Airgtheach, Is de isberar, issed indmus ba hannsom leis, ar ba head a buindi niad & a dí falaig & a muntorcc. Fothad Cairpthech, Is de asberar, ar issed slabri conírad: mairc cona cairpthib & Is fris adertai Fothad Dolus. Ba hán & ba hairgteach intí Fothad Canainde. Ba mind teglaigh & slóigh. Bói fiann lóech amra lais. Ba derscaigdech side ar erriud & gráin & ordon & dechelt & tairpige sech ógu na haimsire sin. Bái dono rígféinnid amra la Mumain In tan sin .i. Oilill Flann Becc. Bói imarbád eturru diblínib & dogénsit creich n-eturra. Ba hamru delb Fothaid ol bái Oilill, acht ba hamru ben Oilella & ba háille oldás ben Fothaid. Luid iarum Failbe ó Fothud do thochmarc a mná do chind Oilella. Ispert sí ni targad leó con-darbad a tindscra dí. Conmidir a tindscra .i. miach óir & miach finddruine & miach crédumai. Ráidid Failbe fri Fothad In n-aithesc sin. Ispert Fothad rodabiad indí sin. Imchomarcair In ben ciped hé cruth forcuingabad són nodgébad. Ispert som bádur sé semmanda a sleig cech fir do muntir Fothaid .i. dá seim óir & dá seim airgid & dá seim finddruine & nogédais tri semanda as cech sleig & fuicbidis tri semannda In cech sleig & dolínfaidis tri méich díb .i. miach óir & miach airgid & miach crédumai. Dolluid si iarum i ndáil Fothaid & berid ar aithidh leis hí. Luid dono Oilill Flann Becc lín a fiann ana n-íarmóracht a mná, co comarnnic fri Fothad issinn aidchi cétna, co fersat imairecc a ndib fiannaib. Conrothacht comthrascrad dóib. Docer Fothad ann & díchenntar. Dobreth In ben dotháet i ndáil Fothaid a cheann chuicci issin firt i mbí. Cachain cenn Fothaid In reicne don mnái annsin, conid ann isbert: ‘A ben náchamagille’ &rl. A ben, náchamaicille! ní friot atá mo menmo: atá mo menma colléic isind imairiuc oc Féic. Atá mo corpán crúäch i taobh Letrach dá mbrúäch, atá mo cenn cen nighe eitir fiena for garbhslighe. Dochta do neoch dáles dáil fácbas dáil n-éco fri láimh; in dál dálto co Clárach tuärnect im robánadh. Rodelbad dún, trúagh ar fecht, for Féicc doroirnedh ar lecht, imonróiraid, bág ma liúin, totim la hóga aniúil. Ní mé m'aonor im-múr thol docóid fordal i ndáil ban, ní ar aithbiur cid ditt ágh, is duáigh ar ndedhendál. Do céin doroächt do dáil, bái gráin for mo choicne máir, ma dofesmais bid amne, bá assa ní tairistæ. Bá ó Fothud 'na h-uthair bertis co húair dorochair, cidh amne, níth fri fochaidh, ní cen folad guin Fothaid. Nímrumart-sa mamasrad fien gormainech goburglas, a techt i nhúire adba dirsan dond eóchaill amra! Matis éisium batis bí, rofestais a tigernai, mainbad tairbad báis dímair, lem ní bud fien cen dígail. Co a tigdáil batar lúaith, atcosnatis bidbad búaidh, foscantais raind, trom a ngáir, cinsit do chlaind ruirech ráin. Be hé fiallach seng subaid gusin aimsir hirrubaidh, arusfóet caill duleglass, ropo coigne uleamhnas. Domhnall derccdige armach, ba hé Lug na fian fadbach; isind áth, ba dúire daol, is leis docer Congal Cáel. Na tri Eogain, na tri Flainn, batir allata éclainn, dorochair cethrur cech æ, nírbo cuibrenn drochlaige. Trait donroïg Cú Domna oc ascnamh a comanmo, faigébthair colaind Flaind Bic i telaig inn imairic. Táthud daith comhul, is díograis do Choncobur, díograis totim nEogoin Rúaid frisin abaind anairthúaidh. Táthud ochtar la suidiu airm hi fail a crólighe, ciarbo airmeirb lend aithli aithforgaib maic Mugairni. Ní meirb dofich Falbe Flann, frisloisc fiena a thétbann, leblaing Fercorb, gorm a chlí, co rohuicc secht cétguini. Comrac Mugairnd fri Mugna, batar dá chuilén cholma, manistísedh fien forbar, ropad inir a congal. Foceird a n-oman cach túaith cain dothfasuith Falbe Rúaidh, immusapth-atar, gann glé, re cách ar ndá deogbaire. Sæth már fri luga dige, bitscaradh fri tromthuile, domuiniur domruïs féin céini rogalta In féin. Dá laoch deacc tul fri tul bátar frim i n-imarguin, ní fil cidh óenfer de sin nátt fárcbainn i tinorguin. Iarsin imcuirsim dá sleig meisi Is Oilill mac Eogoin, cectar náthar díbh atbath, amhainsi dá thenn forgabh, imaptha dún, ciarbo bóeth, ba hé comrac dá ndegláech. Ná tuinithe aidche úath illeircc eter lectaibh cúan, ní fiu cobraim fri fer marb, fodruim dot daim, ber lat m'fadb. Atotfugéra cech dóin ní bu hétach nach díchóimh, fúan corcra ocus léine geal, criss arcait, ní haicde mer. Mo sleg cóicrind, gæ co fí, diemtar mence cétguini, cóicriuth co mbúale umæ darsnatoingdis derbhlugæ. Astóidfa frit, sét collí, finnchuäch mo deogbairi, m'órnasc, m'folaig, seóid cen táir, dusmbert dar muir Niä Náir Éubá Cáilti, delg co mbail, ba dia aicdibh adamhraib, dá chonn arccait im chonn óir, is aicde maith ciasa fóil. Crib fódaroinn, fola fuin, forfleisc créduma fam muin: atá uile, Is fodb sóer, in t-airm i torchair mo thaobh. Is dúal deit-si, sét nách lag, m' fithchell, adarella lat, bruinnit fuil sóer for a bil, ní cien di sonn indasfail. Is mór colla cúan rinnech sán chán immo deircinnech, dosneim dos dlúith dairpri rúaidh i taob inn firt iniertúaith. Oco cuinchid duit dolléir ní rob mór nolabrathar, ní tharla celtair talman dar dúil badit n-amhrathor. Leath a foirne ór buidhe, alaile Is fiondruine, a hindech do margarét, brecht la certa cía rét. Cetheoir coinnle, soillsi bán, ní meirv forosnat a clár, beuil inna tein, scél nád gó, ní randath na roidhmethau. A ferbolc, Is amra sceúil, de ór imdernta a beúil, glas forfácoibh fair In súi náchunursloicce nach dúi. Criöl chetharchuir, Is fóil, roces de dúalaib dergóir, dron forfuirmedh i suide cét uinge do fionndruine. Ar Is de dúal dergóir druin, dobert Díonoll cerd dar muir, cid óen a siball namá, mesa fri secht láichesa. Imostúaruscbat cumni is di prímhaicdib Turbe, i n-aimsir Airt, bá rí tét, is ann dogníth Turbi trét. Rofecht impe mór ngretha la ríg Rómhán ilLetha, iar n-ól fíona, ba mesc linn, is ann foillsighti do Find. Nícon deirgensat cerda aicde frisa samhlathar, glé lim ní forlaig híriu oc ríg sét bat n-amradar. Dia mba trepar imma lóg, glé lim do chlann ní ba trógh, ma duscoisis, aicde druit, ní bo cres nach cinél duit. Atáat immunn san chan, mór fodb asa fordercc bol, dreman inathor dímar, nodusnigh an Mórríoghan. Donárlaith do bil óige, isí cotanasóide, is mór do fodboibh nigius, dremhan an caisgen tibhes. Rolá a moing dar a hais, cride maith recht nodaais, cid gar di sund úan i mbé, ná fubthad uaman do gné. Mad cose dam fri gábud, nímgaibthi frim idsnádhud, a banscál, nogabtha for, cáin bláth fa roscarsamur. Scarfat fri daonacht don mud 'sin madain íer maccánrud, airc dot daim, sonn ní ainfe, dofil deöidh na haidchi. Imusráidhfi neach nach ré reicne Fothaid Canainne, mo chobrad frit ní hinglae má imráite mo thimna. In dul bidh coimtig mo lecht rosáiter mai, menn In fert, ní hescor sáitha atchí dot fochuidh íer t'inmuini. Scarfid frit céin mo chorp toll, m'anum do píenadh la donn, serc bethu cé Is miri, ingi adradh Rígh nimhi. Is é In lon teimhen tibius imchomarc cáich bes hires, síabra mo chobra, mo gné, a ben, náchamaicillé! A bhen.

https://celt.ucc.ie//published/G303016.html

G303017

Erard mac Coisse cecinit

Unknown

Beatrix Färber Proof corrections by Hilary Lavelle and Beatrix Färber

c.940-990

Middle

EN, LA, GA

—

—

—

Erard mac Coisse cecinit: A Mór Maigne Moigi Siúil, becc a dainme essbaid n-eóin, mass áilli éc duit fodéin, nách bét1; dot chéill cáiniudh geóidh? A inghen Dondchada druin, ara fil borrfadho ban, nách cúalo scél, solma sin, inn úair fotgeir do géd glan? Nách cúalo gercnat don gléo? is marb Conn Cétchathach cúa, ocus Corbmac ocus Art, easbach an mac Is an t-úa. Nách cúala díl Crimthain chóir meic Fidhaig do finnchloinn áin? ocus Eogan taidhlius tess focherd cess for Cliu Máil? Nách cúala an ngnímh ngeimlech ngarcc? marb Eochaid feidlech na fferg, ocus Criomthann croide níadh ocus Lugoidh dá ríabh ndearcc. Nách cúala In n-iuboile n-airc da bfúair Iugaine núall n-uilc, nách cúalo an foraire fecht da romelt Conaire Cuilt? Nách cúalo Mongán, maith laoch, di thuitim hi condáil crích? ocus Cermat milbél mín mac an Dagda déin do díth? Nach cúala an lámdhaith do lot, Cúchulainn, rob ánraith ait, ocus nochár fannaigh fer do neoch rogabh gái 'na glaic? Nách cúala an ngnímh ngalann gann, Fothad Canann, clú nát binn, ocus an rígféinnidh ríemh darb ainm tóisech na ufían Finn? Nach cúala Fergus ciarb án dárba lán cech lerghus lór, ocus Manannán mac Lir, a m'anamán min, a Mór? Geóidh i nÉirinn re linn mBríain, Brían rogab Éiblinn co n-ór, maith cara fil agat Brían, fíal flaith Chinn Mara, a Mór.

https://celt.ucc.ie//published/G303017.html

G303018

The Finn episode from «A Rí richid, réidig dam»

Gilla in chomded húa cormaic

Beatrix Färber Proof corrections by Beatrix Färber

1150–1190

Middle

EN, GA

—

—

—

Gilla In Chomded húa Cormaic I nArd Chaille cáilti clé, i Múscraigi trí Maige, a chend síar ri Liaic Sinnaig, adnacht Find cu flathminnaib. Glasdíc ainm dó ar tús tind, meic Morna tucsat fair Find, secht mblíadna dó i ndeilb doraid fo Loch Ríach fúair findchobair. Cétrith Find, bo réim rogda, ruc ríam re maccaib Morna, 'sen Loch nOrbsen ó Loch Ríach timchell Connacht na cáemscíath. I Mag Coraind co Ess Rúaid, lám ri Cúallig mBréfni mbúain, ri táeb Sinna mairg ba mó cu hEchtge n-aird i n-óenló. Isind ochtmad blíadain bí ar tadall Temra Dathí romarb Aillén bó lán lám do chaindil tuid o thimpán. ‘Timpán ri cotlud!’ ar cách, les cecha samna, gním gnáth, cecha blíadna, búan brostud, in chaindel ar cáemloscud. Arsin gním sin rafáe Find ri Saidb sochraid massech mind, ocus Sadb, do tháibthid treb ba Find cáem a cétmunter. Dalluid Find ra héicsi n-aird ar ecla Cuind chlaidebgairg, Cethern mac Fintain frecair, rap é a aite airchetail. Tucait fíanna Find íar feiss do dígail Orcbéil éicis, in ben síde a Sléib Slánga rolái dí In ngním ngargdána. Dia ragab fíannas cu feib rap é a uide In n-aidchi-sin: ó Brí Éle, dúthaig tor, cu Slíab Mairg meic Eidlicon. Ó Sléib Mairge, gnímrad gand, síar co Slíab dá Chích nAnand, cu Inber Colptha rachind ri hoiss Fiaclaig meic Conchind. Ó Inber Colptha, cuman, cu Slíab Slánga sáerUlad, ótá sein, ba tolgda In tóir, co Inber Colptha achétóir. Radíth Find húa Fidga ic feiss i ndígail Orcbéil éicis; tíar oc Cíchib, comal ngrind, di sleig Fiaclaig meic Conchind. Dá senrand rachúala Find i ndumu Chích úasa chind: ‘ragáet húa Fidga fossad’ dun rand díb ba dergthossach. ‘Is neim In gáe,’ tossach trén don rund aile nínaithgén, and rascúala íar ngním gaile aidchi samna sorchaide. Secht n-aige ic Sléib Blod meic Con cétfíadach Find, feidm finndron, cind secht mblíadna fo míad mind ic Abaill na Fían forfind. Long lán d'ór, d'argut ága tuc do In ben a Sléib Slánga, derb lind iss é cétchrod cain tuc dond féin re ardfodail. D'Érnaib Cermna a máthair múad Torba ingen hEich inn úag; Find mac Geóir mac dá máthair, rí Lámairgi ind láech-láthair. Is d'athair Cháilti na celg bo ainm Lethi Lethancherd, Cáilti, tacrait lind láidi, mac sethar Find findcháemi. Ár bi bruth d'echaib ríg Ruis do mnái ra comlund a chuiss, andsin rucad Cáilti cáid i n-óenuch corcra Colmáin. Is é oenfer d'fíannaib Find cusa mberar genelach grind, in Cáilte-sin, ségda de, úad rachinset Cáiltraige. Ochtur do Cháilti im chend Find, Corra Is úa Daim derg dilind, Cas, Cur, Escrú Is Aithni, Oll Is Nena núagnithi. Is é sét Is ferr fúair Find, fidchell Chrimthaind, lánderb lim, radasfolaig Fíachra Fáil inn-airiur Chrimthaind Níad Náir. Glassi fúair Find, fecht réil ríam, ní ní acht airget a findgrían, brunnid sairdes sech In scé & acus d'Albine. Atbert Ossín: 'in sét séim is ingantu fúair Find féin, is é cen daermúich daille cochlán caemdlúith Crothrainne.' Ór a indech, airget foé, mín re cnes a chocoé, ba cú, ba duine, ba dam ra impúd, ra aitherrach. Fiú cóicait cumal cipé, rogníth i Tír Tairngere, re trichait mblíadna i Maig Mell ri cóicait cíalla cémend. Tricha sét, ní gáes fir buirb, tall Find a cráes In chorrbuilg, íar nguin Glonda 'cunn áth oll is Léith Lúachra na llúathbond.

https://celt.ucc.ie//published/G303018.html

G303027

Comrac Liadaine ocus Cuirithir

Unknown

Emer Purcell

c. 800–900

Old, Middle

EN, LA, GA

—

—

—

Líadain ben do Chorco Duibne .i. banéces. Luid sí for cúairt hi crích Connacht. Cuirithir mac Doborchon, éces side dno. Do Chonnachtaib dó. Dogníther ón cuirm dí-si le Cuirithir. ‘Cid ná dénaim-ni óentaid, a Líadain?’ ol Cuirithir. ‘Ropud án ar mac ar ndís.’ ‘Ní dénaim-ni ón’, ol sise, ‘ar ná loiti mo chúairt immum. Día tís ar mo chend dorísi dom thig, doreg-sæ lat.’ Ba fír són. Luid fodess & óengilla 'na diaid & a étach-som hi téig for a muin-side & drochétach imme & cennæ na ngái isin téig. Luid íarum co mbái icon topur i tóib ind lis. Gaibid íarum a étach corcordæ imme & doratæ na gái for a cronna, co mbói ic a crothud. Co n-accæ Mac Dá Cherdæ cucai. Óinmit side, mac Máile-ochtraig maic Dínertaig dona Déssib Muman. Cumma imtéged muir & tír inna chossaib tirmaib. Ardfili na Hérenn & óinmit na Hérenn é-siden. Dotéit side co Cuirithir. ‘Maith sin’, or Mac mo Cherda. ‘Amin’, or Cuirithir. ‘In tú fer ind lis?’ ‘Ní mé’, or Cuirithir. ‘Can deit-siu?’ or Cuirithir. ‘In óinmit tróg dina Déssib .i. Mac Dá Cherda.’ ‘Rocúalamar’, or Cuirithir. ‘In rega isin lis?’ ‘Ragat’, ol sé. ‘Déna mo lessa’, ol Cuirithir. ‘Ben mór file thall, apair frie triat chéill féin tudecht cosin topur so.’ ‘Cía a hainm?’ ‘Líadain.’ ‘Cía th'ainm-si?’ ‘Cuirithir mac Doborchon.’ ‘Maith’, or sé. Téit isa tech .Bói sí ina himda cetheora mná .Dessid som & ní rolaad óid aire. Is ann asbert som: A tech mór folongat na tuireda, día mbeith nech nodálad dáil, timnæ dáib co fuineda. Nech donísed ba mithig, a thopuir file fiad tig, ferait a lúadain imbi uissi áilli imrinni. Rolá temel dom roscaib, am dillig ar inchoscaib, conid Líadain congairiu cach banscál nád athgniniu. A ben cosind remorchois, ní fúar do sét di márchlois, nícon festor fo chailliu banscál badid cíallaidiu. Mac In míl anas adaig fo linnib, folongat cot idnaidiu cossa glassa fo rinnib. Is íarsin dochúaid sí tra leis-som, co rogabsat anmchairde Cummaine Fota maic Fiachna. ‘Maith’, or Cummaine. ‘Mór dom mírennaib adobar. Nert na hanmchairde foirb. In ba déicsiu dúib ná himmacallam?’ ‘Immacallam dúin’, or Cuirithir. ‘Is ferr a mbía de. Immanaccæ dún ríam.’ Intan íarum notéged som timchell martra, no-íata a tech fuirri-si. No-íata dno fair-som, intan notéged sí. Is and asbert si: Cuirithir In t-athéces carsam, nímráinic a less : inmain fiada dá coss nglas, bid dirsan a bithingnas. In lecc fri derthach andess forsa mbíd In t-athéces, minic tíagar dí im cach ndé fescor íar mbúaid ernaigthe. Nicon biaid aice bó ná dairti ná dartadó, nocha bia cnáim do liss for láim deis ind athécis. Inmain guthán rocluniur, fáilte fris nocho lamur, acht Is ed atbiur nammá: is inmain In guthán sa. Dixit In ben: Guth domadbat trie clethæ is maith dó domincrechæ: is ed dogní frim In guth, nachomléci do chotlud. A fir, ní maith a ndobir, mo líud-sa for Cuirithir: hé-sium do brú Locha Sing, messe féin ó Chill Conchinn. ‘Foid far ndís innocht’, ar Cummaine, ‘& téit léignid becc etraib, co ná dernaid anespa.’ Is and asbert som : Másu óenadaig atbir fesi dam-sæ la Líadain, méti la láech nodfiad ind daig ni archriad. Is and asbert Líadain: Másu óenadaig atbir feis dam-sæ la Cuirithir, cid blíadain dobérmais fris, baithum immarordamais. Foit In oidchi sin. Doberor In mac bec arnabáruch dia chuibsigud do Chummaine. ‘Is taccar duit ní cela’, ar Cummaine. ‘Not selo– sæ dia cela.’ Is cumma dó cía eipli .‘Nosela-sæ día n-atma.’ Rucad som íarum do chill aili. Is and asbert som: Di chíanaib ó roscarus fri Líadain, sithithir cech lá fri mí, sithithir mí fri blíadain. Másu Chuirithir indíu dochúaid co rétairiu, dirsan In chíall dusngéna fri nech nachid aithgéna .Cuimmine dixit: Ní maith lim aní atbir, a Líadain ben Chuirithir, robói sunnæ, nirbó mer, cid síu tísed Cuirither. Día háine didine ní bu scor for milide for lóæ mo gaimnén gil itir dí láim Cuirithir. Luid sium didu co mbói hi Cill Letrech i tír na nDésse inna ailithri .Doluid sí for a íarair-som & dixit: Cen áinius in chaingen dorigenus: an rocharus rocráidius. Ba mire ná dernad a airer-som, manbad oman ríg nime. Ní bú amlos dó-sum In dul dúthracair: ascnam sech péin hi pardos. Becc mbríge rocráide frim Cuirithir: fris-seom ba mór mo míne. Mé Líadain, rocarus-sa Cuirithir: is fírithir adfiadar. Gair bá-sa hi coimthecht Cuirithir: fris-som ba maith mo gnás-sa. Céol caille fomchanad la Cuirithir la fogur fairce flainne. Doménainn ní cráidfed frim Cuirithir do dálaib cacha ndénainn. Ní chela! ba hé-som mo chrideserc, cía nocarainn cách chenæ. Deilm ndegæ rotetaind mo chride-sæ, rofess nícon bíad cenæ .Ce. Is é didu crád dorat sí fair-som a lúas rogab caille. Amail roncuala som a tuidecht-si aníar, luid som hi forsan fairci, co ndechaid inna ailithriu, co ná acca sí hinnunn. ‘Docóid som a fecht so’, ol sí. Ind lecc fora mbíd som ac ernaigthe, robói sí for inn leicc sin co n-erbailt sí, co ndechaid a hanim dochum nime. Conid ind lecc sin dochóid dar a hagaid-si. Comracc Líadaine & Cuirithir inn sin anúas.

https://celt.ucc.ie//published/G303027.html

G303028

Immram Brain

Unknown

Emer PurcellProof corrections by Hilary Lavelle, University of Ulster at Coleraine

750-900

Old, Middle

EN, LA, GA

—

—

—

Imrum Bruín Meic Febuil Andso Ocus A Eachtra Annso Síss 1 Cóeca rand ro-gab In ben a tírib ingnad for lár in taige do Bran mac Febail óro-boí a rígthech lán di rígaib, a nnád-fetatar can do-lluid In ben óro-bátar ind liss dúntai. Is ed tossach In scéoil. Im-luid Bran láa n-and a oenur i comocus dia dún co-cóalae a céol íarna chúl. A ndon-écad tara éssi ba íarna chúl béus no-bíth a céol. Con-tuil asennad frissa céol ara bindi. A ndo-foisich asa chotlud co-accae In cróeb n-aircit fua bláth find ina farrud, na-pu hasse etarscarad a bláthae frissin croíb. Do-bert íarom Bran In croíb ina láim dia rígth aig. Óro-bátar inna sochaidi isind rígth-aig co n-accatar In mnaí i n-étuch ingnad for lár in taige. Is and cachain In coícait rand-so do Braun, arron-chóalai In slóg, ocus ad-condarcatar uili In mnaí. Cróeb dind abaill a hEmain .i. Emnae nomen regionis. do-fet samail do gnáthaib, gésci findarc ait foiri abrait gloini co mbláthaib. Fil inis i n-etarcéin imma-taitnet gabra réin, rith find friss toíb gel-tonnat cethrar cossa fos-longat. Is lí3 súla, sreth íar bóid, a mmag for-clechtat In slóig; cosnai curach fri carpat isin maig des Findarcat .i. nomen regionis. Cossa findruine foë; taitni tre bithu gnóë; .i. bus. caín tír tria bithu bátha for-snig inna hilblátha. Fil and bile co mbláthaib fors-ngairet éoin do thráthaib, is tre choicetal Is gnáth con-gairet uili cach tráth. Taitnet líga cach datha tresna maige moíthgnatha; is gnáth sube, sreth imm chéul, isin maig des Arcatnéul. .i. nomen regionis. Ní gnáth ecoíniud ná mrath i mruig deanda etargnath: ní-bí nach guth garc fri cróais acht mad céul mbind friss-ben clóais. Cen brón, cen dubae, cen bás, cen na galar nach ngalar, cen indgas: is ed etargnae nEmnæ, .i. regio. .i. nomen regionis. ní comtig a comamræ. Caíne tíre adamrai ata comgnú isi cadli, asa rodarc .i. flaith nime. find fiä, ní frithid boith i ciä. Má ad-cetha Aircthech .i. regio. .i. nomen regionis. íar tain for-snig dracoin ocus glain, do-snig a mmuir fri tír toinn, trillsi glana asa moing. Moíni, dússi cach datha i Cíuin, .i. insola. In insola. nomen regionis. caíne étatha? étsecht fri céul co mbindi, óol fíno cétingrindi co n-ingrindi. Carpait órdi íar Maig Réin taircet la tuile don gréin; carpait aircit i Maig Mon .i. regio. .i. nomen regionis. ocus crédumai cen on. Graig óir buidi and for srath, graig aile co corcardath, graig aile olaili tar aiss co ndath nime uileglaiss. Do-feith la turcbáil ngréne fer find for-osndi réde; rédid mag find friss-mben muir, mescaid fairci co-mbi fuil. Do-fet In slóag tar muir glan, don tír don-aidbri imram; imrat íarom dond liic léur asa-comérig cét céul. Canaid airfitiud dond tslóg tre bithu sír, nád-bí tróg; tormaig céol co córib cét, ní-frescat aithbe ná éc. Emnæ ildelbach fri rían, bésu ocus, bésu chían, i fil ilmíli mbrecc ban; immus-timchella muir glan. Márod-chóala lóad In chiúil, esnad énán a hImchíuin, .i. regio. .i. nomen regionis. do-fet banchuire di á4 cusa cluichemag i-tá. To-fet soíre la sláini don tír friss-ferat gáiri; is i nImchíuin co n-óagi do-fet bóane la háini. Is la suthaini síne do-snig arcat i tíre; aill érfind for idnu idnai réin foa-feid a grís a gréin. Graibnid In slóg íar Maig Mon, .i. mare. cluiche n-álaind nád indron; i mbruig mbrecht óas maisse mét, ní-frescat aithbe ná éc. Étsecht fri céul In adig ocus techt i nIldatha ig; .i. regio. .i. nomen regionis. mbruig mbrecht, liig óas maisse mind asa-taitni In nél find. Fil trí coíctaa inse cían isind oceon frinn aníar; is mó Érinn co fa dí cach aí díïb nó fa thrí. Ticfa mórgein .i. Crist. .i. ci. íar mbethaib nád-biä for forclethaib; mac mná nád-festar céle, gébaid flaith na n-ilmíle. Flaith cen tossach cen forcenn, do-rósat bith co coitchenn; dos-roirbe talam ocus muir, is mairc bíäs foa étuil. Is é do-rigni nime, cé in-mair dia-mba findchride; glainfid slúagu tre linn nglan, is é ícfas for tedman. Ní dúib uili mo labræ, ci ad-fés a mmóramræ; étsed Bran de betho bró a ndi ecnu ad-féat dó. Ná tuit fri lige lescæ; nachid-throíthad do mescæ; tinscan imram tar muir glan dús in-rísta Tír na mBan. Luid In ben úadaib íarom, a nnád-fetatar cia-luid, ocus birt a croíb lee. Leblaing In chroíb di láim inna mná co mboí for láim Brain, ocus ní-boí nert i lláim Brain do gabáil inna croíbe. Luid Bran íarom ara bárach for muir. Trí nónbuir a llín. Oínfer forsna trib nónburaib dia chomaltaib ocus comaísib. Óro-boí dá láa ocus dí aidchi forsin muir co n-accae a dochum In fer isin charput íarsin muir. Canaid In feer ísin tríchait rand n-aile dó, ocus sloindsi dó, ocus as-bert ba hé Manannán mac Lir, ocus as-bert boí fair tuidecht i nÉrinn íar n-aimseraib cíanaib, ocus no-gigned mac óad, .i. Mongán mac Fíachnai, Is ed forid-mbíad. Cachain íarom In tríchait rand-so dó: Caíne amrai lasin mBran ina churchán tar muir nglan; os mé im charput di chéin, is mag scothach imma-réid. A n-as muir glan don noí broinig i-tá Bran, is mag meld co n-imbud scoth damsa i carput dá roth. Ad-cí Bran lín tonn tibri tar muir glan; Ad-cíu cadéin i mMaig Mon scotha cennderca cen on. Taitnet gabra lir i ssam sella roisc ro-siri Bran; bruindit scotha srúaim de mil i crích Manannáin maic Lir. Lí na fairci fora-taí, geldod mora imme-raí, ra-sert buide ocus glass: is talam nád écomrass. Lingit ích bricc ass de brú, a mmuir find for n-aicci-siu; it loíg, it óain co ndagdath, 7 co cairdiu, cen imarbath. .i. it luig (R, cf. cet) & it uain na bratana atchi Bran Cé ad-chetha oínchairpthech i mMaig Meld co n-imbud scath/sreth, fil mór d'echaib fora brú .i. boi mor dirimne ina farr-& ni faca Bran. cen suide, nád aicci-siu. Mét In maige, lín In tslóig, taitnet líga co nglanbóaid; findruth aircit, drepa óir, táircet fáilti cach imróil. Cluiche n-aímin n-inmeldag aigdit fri find-immarbáig, fir Is mná míni fo doss cen pheccad cen immarboss. Is íar mbarr fedo ro-sná do churchán tar indrada, fil fid fo mess i-mbí gnóe .i. segda fo braini do beccnoë. Fid co mbláth ocus torad fors-mbí fíne fírbolad, fid cen erchra cen esbad fors-fil duilli co n-órdath. Fil dún ó thossuch dúile cen aíss, cen forbthe n-úire ní-frescam de mbeth anguss, nín-táraill int immarbuss. Olc líth do-lluid ind nathir cosin n-athair dia chathair, saíbsi chenae recht i mbith ché co-mbu haithbe nád buë. ran-ort i croís ocus saint tresa-nderbaid a soírchlaind, ethais, corp crín, cró péne ocus bithaittreb rége. Is recht óabair i mbith ché cretem dúile, dermat nDé, .i. adrad idal troíthad galar ocus aíss, apthu anma tre togaís. Ticfa tessarcon óasal .i. Crist. ónd Ríg do-reä-rósat, recht find fo-glóisfe muire, sech bid Díä, bid duine. In delb í no-fethi-su, ricfa it lethi-su, arum-thá echtra dia taig cosin mnaí i lLinemaig. .i. compert mongain seichis Monindán mac Lir asin charput cruth ind fir, biëid dia chlaind densa i ngair fer cain i corp criäd-glain. .i. Mongan (cf. v. 1.) Con-lé9 .i. coibli coiblide. Monand macca Lirn lúthlige la Caíntigirn, gérthair dia mac i mbith gnó, atn-didma Fiachna mac ndó. Moíthfid sognáiss cach síde, bid tretel cach dagthíre, ad-fí10 rúna rith ecnai, isin bith cana eclai. Biäid i fethol cech míl itir glasmuir ocus tír, bid drauc re mbuidnib i froiss, bid cú allaid cech indroiss. Bid dam co mbennaib aircit i mruig i n-agtar carpait, bid ecne brecc i llind lán, bid rón, bid ela findbán. Biäid tre bithu síru .i. post mortem. .i. nomen regionis. cét mblédne i findrígu; .i. amra infoircnedeg .i. In futuro corpore. In futuro corporis silis lerca lecht imchéin, dercfid róï roth imréin. Imm ríga la fénnidi bid láth gaile fri haicni, 12 i ndirthaig mbroga for á fo-cicher airchent a Íli. .i. proprium iluch. Art ara-ngén la flaithi gébthair fo mac n-imraigni, sech bid Monindán mac Lir a athair, a fithithir. Bíëd bes ngairit a ré14 .i. In corpore. coícait mblédne i mbith ché15, oircthi ail dracon din muir .i. isi aidid mongain clochan asin tabaill rolaad do isind níth i Senlabuir. .i. dun .i. dun .i. oiged mongain Timgéra dig a lLoch Láu .i. post mortem. in tan friss-seill sidán cráu, gébtha In drong find fu roth nél dund nassad nád-etarlén. Fossad air sin imrad Bran, ní cían co Tír inna mBan, Emnæ co n-ildath féle ricfe re fuiniud ngréne. Luidi Bran óad íarom cona-accae In n-insi. Im-raad immecúairt ocus slóg mór oc gignig ocus gáir-echtaig. Do-écitis uili Bran ocus a muintir, ocus ní-antais fria n-acaldaim. Ad-aigtis treftecha gáire foo. Foídis Bran fer dia muintir isin n-insi. Reris lea chéliu ocus ad-acht ginig foo amal doíni inna hinse olchene. Im-raad In n-inis immecúairt. In tan do-téged a fer muintire sech Bran at-glaitis a chocéli. Nís n-aicilded-sa immurgu acht dosn-écad namá ocus ad-aiged ginaich foo. Is ed ainm inna hinse-so Inis Subai. Fan-ácabsat and íarom Ní-bu cían íar sin co-rráncatur Tír inna mBan. Co n-accatar braine inna mban isin phurt. As-bert toísech inna mban: "Tair ille isa tír, a Brain maic Febail. Is fochen do thíchtu.’ Ní lámair Bran Febail. Is fochen do thíchtu.’ Ní lámair Bran techt isa tír. Do-cuirethar In ben certli do Braun tara gnúis cach ndíriuch. Fo-ceird Bran a láim forin certli. Lil In certle dia dernainn. Boí in snáithe inna certle i lláim inna mná. Con-sreng in curach dochum poirt. lotar íarom i tegdais máir. Ar-ránic imdai cecha lámamnae and .i. trí noí n-imdæ. In praind do-breth for cech méis ní(r)-airchiú díib. Ba blédin don-árfas-sa dóib boith and. Ecmaing bátir ilblédni 16. Nís-tesbi nach mblass. Gabais éolchaire fer ndíib .i. Nechtan mac Ollbrain. Atáigh a chenél fri Bran ara-tíasad leis dochum nÉrenn. As-bert In ben ro-bad aithrech ind faball. Da-lotar cammæ ocus as-bert In ben arná-tuinsed nech díib a tír ocus ara-taidlitis leu In fer fon-ácabsat i nInis Subai tar éssi a chéli. Do-llotar íarom conda-rráncatar In dáil i Srúib Brain. Íarmi-foachtatar-side dóib cía do-lluid in muir. As-bert Bran: "Messe Bran mac Febail.’ "Ní-beram aithgnu inní sin,’ ol a chéli didiu. "Atá i ssenchassaib linni chenae Imram Brain.’ Do-cuirethar úadaib In fer asin churuch. Amal con-ránic-side fri talmain inna hÉrenn, ba lóithred fo chétóir amal bid i talam no-beth tresna hilchéta blíadnae. Is and cachain Bran In rand-so: Do mac Collbrain ba mór baíss tárcud a láme fri haíss, cen nech do-rratad toinn (.i. usci) glain for Nechtan for mac Collbrain. Ad-fét íar sin Bran a imthechta ó thossuch cotici sin mo lucht ind airechtais, ocus scríbais inna rundnu-so tre ogum, ocus celebrais dóib íar sin, ocus ní-fessa a imthechta ónd úair sin.

https://celt.ucc.ie//published/G303028.html

G303029

Imrum Snedhghusa ocus Mic Ríagla

Unknown

Beatrix Färber and Ruth MurphyProof corrections by Ruth Murphy, Hilary Lavelle

900-1200

Middle

FR, EN, GA, LA, CY

—

—

—

Bai dochraite mor for Feraib Rois iar ndith Domnaill mic Aedha mic Ainmireach, & ba he fochond a ndochraide. Iar ngabail Érind do macaib Mael Coba tareis Domnaill batar mic Domnaill ir-ríghi Chenéoil Conaill & Fer Rois .i. Dondchud & Fiacho; Dondchad ar tír Conaill & Fiacha ar feraib Rois. Ba mor a ndochraidi-side ic Fiacho, ar ni leicthi arm na hedach datha ic neoch dib, ar níptar riaraigh do rig riam reme sin, & ba hadbul meit a foghnoma. Bliadain do Fiacho ar-righi forro. Dia bliadna tic Fiacha co hInber mBoinne & gairmthir chuice Firu Rois. Asbert friu: ‘Dénaid foghnom beos’. ‘Ni foil ocoinn ní as mo’, ar siat. Asbert som friu: ‘Tabraidh uar sele uile for mo dernaind.’ Doberad, & ba hamlaid bai an sele, & a leth di fuil. Asbert-som andsidhe: ‘Ni fuil uar foghnom techta foraib beos, ar ni fuil uile an saile. Cuiridh na tulcha isna fantaib corop tir. Clandaid fedha isna muighib cor'bad caillte.’ Ba handsin do eirigh os allaid a comgaire doib. Eirgid uile muindtir In righ andiaidh ind ois. Ba handsin gabsat Fir Rois a armo fén don righ, ar ni raibe arm ic neoch dibseom, & romarbsat he iarom. Ba holc la brathair, la Dondchad, an gnim-sin, & dothaet & gabais ar braigtib eat uile, & dober i n-oentech dia loscodh. Bá andsin asbert-som fesin: ‘Ní coir dam an gnim-so do denom cen chomairle frim anmcharait, fri Colum cille.’ Tiaghar uadh co Colum cille. Ticc Snedhghus & Mac Riaghla o Cholum cille, co comairle léo dó .i. sesca lanamna do chor dib isan fairrge & co rucad Dia a breith forro. Doberar eathair beca doib & cuirter forsin fairge, & tiaghar dia coméd cona tístais arculo. Impait forculo Snédgus & Mac Riaghuil do dol co Hi, co Colum cille. Amal batar ina curoch imráidhset eturro dul assa ndeóin isand-ocián n-imechtrach a n-ailithri, amal dochotar In sesca lanamna, cencop assa ndeóin dochotar sidhe. Impaaid iarum desel, & nodo-séiti gaeth sel siartúaidh isan n-ocian n-imechtrach. Iar tredhinus doib iarom nos-geib ellsgodh itad moire, cor'bo difulaing doib. Ba handsin airchisis Crist doib, & dos-ber for sruth somblass amal lemnacht, & sassaither dhe. Atlaighit buidhe do Dia, & asberat: ‘Lecam ar n-imrum do Dia, & tabrum ar rama inar nói’. Ocus leacad iarsin a n-imrom aaenur, & doberad a rama ina nói, & iar tiachtain doib Is and asbert an fer dana: Snedhghus & Mac Riaghuil do munntir Coluim chilli Doss-corathar iarsin co hindsi n-aile, & aile airgid dara medon, & cora éisc indti, & ba stiall archapur d'airged an corasain, & nolingdis frisin coraid ecne mora. Ba medithir colpthaigh firend cech eicne dib, & sastai-seom dib. Imraised iarsin docum indsi aile, & oic imda aracind isin mdsi sin co cendaib cat forro. Aenócloch goidhelach indti, & dothaed isin traigh & ferais failte friu, & asbert friu: ‘Di feraib Gaideal damsa’, ol se. ‘Tancamar lucht curaigh sund, & ní mair dib acht missi m'aenur. Dochotar martra la hechtrandu aitreabaid In n-innsi-seo’. Ocus dober biadh doib issin curach, & facbait bennachtain & berait bendachtain. Nodo-séite an gaeth iarsin co hinnsi a mbúi crand mor co n-enlaith alaind. Búi en mor uaso co cind óir & co n-etib argait, & indisid scela tossaigh domain doib, & indisid gein Crist ó Mairi óigh, & a bathais & a césadh & a eiseirghi. Ocus indisidh scela Bratha; & ba handsidhe notuairctis an enlaith uile cona n-eitib a taebo co siltis a mbraenu folo assa taebuib ar omun airdhe mBratha. Ba comnai & ba cretra In fuil-sin. Ocus dober an t-én duillind do duillib an craind-sin dona cleirchib, & meit seched daim móir an dulind-sin. Ocus asbert forsna cleircib a tabairt léo for altóir Coluim cille na duille-sin, conid hi cuilefaid Coluim cille andiu: a Cenandus ata-side. Ba bind ceol ina n-en-sin ic gabail tsalm & cantaci ic moludh In Choimdhidh, ar ba henlaith muigi nime eat, & ni crina corp na duille an craind-sin. Bennachsat iarsain dona henaib, & imrait co tir n-uathmuir i mbatar dáine co cendaib con, co mongaib ceatra foraib. Dothaed clereach chucu asinn indsi, la forcongra nDé, dia forithin, ar ba gabudh doib and cen biadh; & dober doib iasc & fin & cruithnecht. Imrait iarsin co rancatar tír a mbatar doine co cendaib mucc forro & siad, & meithle mora acco ic buain inn arba a medon an tsamraidh. Dolotar ass iarsin ina curach, & gabait a salmo & guidhit Dia, co rancatar tir a mbatar díne d'feraib Gaedhel, & gabsad mna na hindsi sianan doib focetoir, & ba bind lasna cleirchiu. ‘Canaid beous’, ol an clereach, ar se: ‘sianan na hErenn andso’. ‘Tiagham, a cliarcho!’ ar na mna, ‘co teagh rig na hindsi, ar ron-bia failte & lesugud and’. Tiagait na mna & an cleirigh isan teach, & ferais an ri failte frisna cleircho, & cuirit a sciss and, & iarfaigis doib: ‘Can bar cenel, a clerco?’ ‘D'feraib Erend duind’, ar an cleirich, ‘ocus do muintir Colaim cille.’ ‘Cinnus atathar a n-Erind?’ ol se, ‘ocus cia lin mac as beo do Domnall?’ ar an ri. Freacrais an cleireach: ‘It bí tri meic do Domnall; & dorochair Fiacha mac Domnaill la Firu Roiss, & rocuirit sesca lanamna dib forsm fairrgi issan gnim-sin.’ ‘Is fir duib, a cleirchiu, an scel sin. As messi romarb mac rig Temrach, & as sindi rocuiredh isin fairrgi, & as dunn as maith, ar bem sund noco tí an mesrugudh6, ar Is maith atam cen pecadh, cen col, cen gail ar cinadh. Maith an inis a tám, ar Is indti atá Hele & Énocc, & as úasal In teghdais a foil Éile.’ Ocus dorigne failte moir frisna cleirchib & adbert: ‘Atait da loch isin tir-seo, loch uisce & loch tened, & ricfadís o cianaib for Erind mani padh Martain & Patraic oc guidhi leo’. ‘Ropad maith lind Enoc d'faicsin,’ ar an clerich. ‘Ata i n-inud diamair cor-risam uile don cath il-lo an messa’. Imrait iarsin on tir-sin co mbatar for tondgor an mara fri re ciana co ndorala furtacht mor o Dia doib, ar roptar scitha, co n-acatar inis moir n-aird, & ba haibind & ba noemda bís indti. Ba maith an rí búi isin insi, & ba noemda & ba firian, & ba mor a sluag, & ba huasal teghdhais an rig-sin, ar boi cét dorus isin tigh-sin, & altoir oc gach doruss, & fer graid ic cach altoir ic idpuirt chuirp Christ. Dolotar iarum isan tegh-sin an chleirig, & bendachais cach dib dia chele, & dolotar uile iarsin, etir mnai & fer, an sluag mor sin do laim occonn aifriunn. Daltar fin forro iarsin, & adber In rí frisna clércho: ‘Apraidh’, ar se, ‘fri firu Erind dos-fil dígal mór foruib. Dosn-icbad allmaraigh dar muir & trebfaid có leth an n-indse, & gebtait forbais foraib, & Is ed dober doib an dighal sin, a meit doberat eislis for timna nDé & fora forcetol. Mi for bliadain atathi for fairrgi & rosessidh inlan, & indisid bar scela uile d'feraib Eirind’.

https://celt.ucc.ie//published/G303029.html

G303030

The Voyage of the Hui Corra

Unknown

Beatrix Färber and Ruth MurphyProof corrections by Ruth Murphy, Hilary Lavelle

11th century

Middle

EN, LA, GA

—

—

—

Flaithbhrúghaidh ceadach comramach rogeinnedh a ccóigedh caomhalainn Connacht feacht n-aill .i. Connall Dearg ua Corra fhinn. Is amhlaidh bhí an brugaidh sin .i. fear sona saidhbhir sárchonaigh, & níor fríth a thech riamh gan trí gáire ann .i. gáir na sgagadóre ag sgagadh leanna, & gáir na n-athach os na coiredhaibh ag luchtaireacht dona sluaghaibh, & gair na n-óglaoch ós cionn na bhfithcheall ag breith cluiche ara chéile. Ní fríth dono a theach gan na trí meich .i. miach bracha re frithealamh ndeasgadh, miach cruithneachta ré frithealam biata na n-aoighedh, & miach salainn re somblas gacha bíd. Is í fa banchéile dhó, Caordherg ingen airchinnig Clochair .Ní bhí, tráth, ni d'uireasba ortha acht a mbeth gan chloinn diongmhala aco, & ní gan chloinn nobhídís, acht nach mairdis dóibh, acht a n-éag uathaibh fó chéadóir iarna mbreith. Asbert an brughadh fria mhnaoi adaigh iona iomdhai : ‘Is truagh dhuinn,’ ar se, ‘gan mac againn do beith comarba diongmhála ionnar n-ionad dar ndéis.’ ‘Cidh as áil leatsa de sin?’ ol an bhean. ‘As edh as áil liom,’ ol an brughadh, ‘cumann do dhéanamh ria Deamhan dá fhios an dtiobhra comarba do mhac nó d'inghin duinn do gheabhadh ar n-ionnad darnéis.’ ‘Deantar amhlaidh,’ ar an bhean. Doronnsad iaramh trosgadh fhria Demhan, & ba torrach 4an inghean agcéadóir; & bhí ag altromh a toirrchesa go cenn a naoi mís. Iarsin tangadar bréasa brighe & alla idhan d'ionnsaighe na hinghine, & rugasdar triar mac don mhór tuismedh sin .i. mac a dtosach na hoidhche & mac a meadhón oidhche & mac a ndeiredh na hoidche, & robaistedh doréir an bhaisteadh geinntlídhe iad, & ba hiad so an anmanna .i. Lochan & Einne & Siluester. Ró hoiledh & ro hardleasáighiodh iad iarsin gursad luatha leidmecha ar muir & ar tír, go gcinndís ara gcomhaosaib an gach cluiche & an gach caomhfhoghluim, go rabhadar na lán béil & buanteanga ag gach aon dá gcluinedh ná da bhfaicedh iad 'san aimsir sin. Láithe n-aon da rabhadur ar cholbha tighe an n-athar & a máthar 'ár sgís amhsa & iomanna, adubhradar lucht an tighe nách fuaradar locht ná ainimh ar na macaibh mionnailli mór-cluacha sin acht a mbaisdedh a seilbh Diabuil. ‘As doilg tra dhuinne,’ ol siad, ‘gan foghail & dibherg & ingreim do dhéanamh ar naimhdibh Diabhail madh é Is triath nó Is tigherna dhuinn .i. cleirigh do mharbadh & cealla do losgadh & d'argain.’ Is annsin ro eirghetar an meic sin, & roghabh siad a n-arma, & tangadar go Tuaim dá Ghualainn, & ró airgsiad & roloisgsiad an baile, & doronnsad foghail & díbhearg adhbhal mhor arfedh chóigidh Chonnacht ar cheallaibh & ar chleircibh, gur chlos fo cheithre áirdibh na hEirenn go hulidhe olc & urghrain a bhfoghla. Go cenn bliadna doibh fonn samhlamhsin, gur mhillsed ceall ar leth ceall Chonnacht ris an ré sin. A gcion bhliadhna adbhert Lochán fhria bhráithribh: ‘Atá dermad mór againn,’ air se, ‘ocus ni budh búidheach ar tigherna .i. Deamhan, dinn uime.’ ‘Ciodh eisidhe?’ ar na meic eile. ‘Ár sennathair .i. athair ár máthar, gan a mharbadh,’ ar sé, ‘ocus a cheall do losgadh air.’ Tiagaid da thuaith ar an lathair sin gan cháirde gan choigilt. Is ann robhi an t-airchinnech ara gcionn ar fhaithche na cille go mórthionól a mhuinntire uime dá bhfreasdal & dá bhfritheolamh do roghain gacha bídh & do sgoith gacha leanna; & an rún róbhí ag an ccléirech dhóibh sion ní he ro bhí aca san do san, acht a mharbadh & a cheall do losgadh & d'argain. Is annsin tangadar Ua gCorra go hairm a mbaoi an cleirech, & doronnsad comharle gan an cleirech do mharbadh ná an baile do losgadh nó go dtí an oidhche & go dtíosdais ba & innile an bhaile dá n-árasaibh & dá n-ionnadaibh bunaidh. Tig an clérech léo don bhaile, & rómhothaig an rún so do bheth aca, & rochuir a ngrianán taobháluinn taithnemhach iad, & tucadh biadh & lionn doibh gurbo mesga medhartha iad. Rodergadh iomdhaighe & árdleapthacha dhóibh asa haithle. Is annsin rothuit a thoirrthim suain & codalta ar Lochan gu tarfas fis amra dho .i. a breith d'feghadh nimhe & ifirn, & romuscail annsein. Romusculadar an dias ele dono & adubradar: ‘Éirgim,’ ar séad, ‘d'argain & do milled an baile.’ ‘Doigh lem,’ ar Lochan, ‘ni he sin ni Is cora dhún do dénumh. Uair olc an tigerna dar' fhognumar,’ ar se, ‘ocus maith an tigerna ar a ndernsam fogal & dibercc custratsa .Ocus atconnarcsa aislingi granda adhuathmar .i. mu breith d'fegadh nimhe & ithfirn, ait i mboi imut pian ar drongaibh d'anmanaibh daoine & ar demnuibh. Rochonnac tra cetre srotha an ifirn .i. sruth loiscenn & sruth naithrech & sruth teneadh & sruth snechta. Atconnarc best an ifirn gu n-imut cenn & cos fuirri, & rogebdais fir domhain bas dia faicsin. Roconnarc iarsin mu breith do dhegadh nimhe, & roconnarc In Coimdhi fesin 'na rígshuidhi & enlaith aingel ac oirfidedh do. Roconnac tra en edrocht, & ba binne na gach ceol a canad. Michel immorro Is e bhai a richt an eoin i fiadhnusi an Duileman. As i mu comairli-si daib,’ ar Lochan, ‘bur n-airm do tregadh & Dia do lenmain budeasta.’ ‘Cidh on,’ ar Enne, ‘ann geba an Coimdhe aithrige uann isna morolcuibh doronsam?’ Tiagait co hathair a mathar & fiafraigit an ni-sin de. ‘Roghebad on gan amhrus,’ ar se. ‘Maseadh’, ar Lóchan ‘dentar aifrenn dún isin baili si amach, & denum lorga do cranduibh ar sleagh, & tiagham d'innsaighidh Fhindein oidi na hEirenn.’ Doronad amlaid sin leo. Gluaisit rompa arabarach cu Cluain Iraird co hairm i mbai Finden. Is ann boi-siumh annsin ar faighthi In bhaili. ‘Cuich so againn?’ ar na cleirig batar i farrad In naim. ‘Is hua Chorra, na foglaidi, iat,’ ar fear dib. Rotheichset hi raibhi a farrad Finnein & rofhacsat a aenur he. Andar-leo ba dia marbudh rochotar hua-Chorra. ‘Is romaindne teichit na cleirig,’ ar Lochan. ‘Iss ed cudemhin’, ar siatsom .‘Cuirium uaind ar lorga, In fuidlech fuil acainn dar n-armuibh, & denum slechtain don clérech.’ Doronsat amlaid. ‘Cidh Is ail daib?’ ar In sruith. ‘Is ail lind,’ ar siat, ‘credim & crabhudh & foghnamh do Dhia, & an tigerna aga dtaim conici so dó fágbhail .i. Deman.’ ‘Is maith In chomhairle sin,’ ar an clérech, ‘Tigidh lemsa,’ ar an clérech, ‘isin mbaile anunn co hairm ita an coimththionól.’ Tiaghait leis isin mbaili. Is annsin do ronnsat In coimhthinól comairle .i. macc ecalsa do beth re forcetal dóibh, & gan labhra dóibh re nech acht risin oiti. Forcetal do bheth acu go cenn mbliadna. Bliadain doib ocon urd sin cor-rolegsat canoin. O thairnic leo sin, ba buidhech In coimthinol dia crabud & dia sobesaib. Tancatar i cind bliadna docum Findeín & rolaigset 'na fhiadhnuse, & atbertatar: ‘Is mithig,’ ar siat, ‘breath do breith foruinn isna morolcaibh doronsum.’ ‘Cidh on?’ ar Finnen, ‘nach lor daibh beth isin coimhtinol sa mar ataithi?’ ‘Nocha lór,’ ar siat. ‘Cret na huilc Is mo doronsabar?’ ar In clérech. ‘Roloiscsem ceall ar leth ceald Connacht, & ni ruc eascob na sacart maithiumh n-anacuil uaind.’ ‘Ni ticfa dibhsi,’ ar Finnen, ‘anum do thabairt ina dainib romarbsabar, acht aen ní rofhedfaithi .i. tighi do dhenumh isna ceallaib roloiscsibar, & gach ni ele roloitsiubar isna ceallaib sin do lesugud. Ocus daber,’ ar se, ‘luth & nert céit In gach fer acuibh, & benfat sgis cos & lám & midbac droma uaibh, & dober loss & solad daibh arnach bid urcra.’ Cidh tra acht tancatar rompa ota sin cu Tuaim da Ghualann, & rogabsat ac saethar & ac umaloit ann, cu tairnic leo athnuaidiud & lesachad gach neich romillset isin baili. O dánic cu ceand mblíadne doibh da gach cill ina cele arfut Connacht, ac lesagud gach nech ro millsit roime, tancatar i cind bliadne do acallaim Findein. ‘In tairnic libh,’ ar Findén, ‘gach cell roloitiubar do leasachad?’ ‘Tairnic’ ar iat ‘acht aen baili amhain .i. Cendmara.’ ‘Truagh aimh’, ar Finnén, ‘is e sin cétbaili budh coir daibsi do leasagud .i. baili an tseanorchinnig naim sin .i. Sean-Caman Cinnmara. Ocus imthigid anois, & lesaigid co-maith an baili sin, & cach breath berus In senoir naem sin oruibh fuilngid co foidhitnech í.’ Tiagait co Cennmara iarsin, & rolesaigsit cach ní ro-millsit ann. Laithe naen da tancatar amach os or In chuain, ac feithidh na greine oc dul seacha siar, & robatar ag ingantus mor um dala reatha na grene. ‘Ocus cia leth i teit an grian,’ ar siat, ‘o thét fon fairrciu? & ca inganta ni’, ar siat, ‘anas an fairrce cein egreadh & egreadh ar gach usci ele?’ As i comuirli doronsat, aroili saer ba cara doib boi isin tir do tabuirt cucu, & curach trecodhlaidi do denumh doib. Doronad In curach cur' bo hurrlumh treabardaingin he. Is e dona luach roiarrustar In saer ar denumh In curuigh, a leagan fein leo isin curuch. Intan, tra, ba mithig leo dul ana curach atconncatar buidin secha, & ba hi buidin boi ann, cliar crosan. Atconncatar na crosain In curuch 'ga cur amach ar In muir. ‘Cuich na daine cuires In curach-so ar an fairrgi?’ ar siat. Adubairt fuirseoir na clere: ‘Aithnim-se iat,’ ar sé. ‘Tri meic Conuill Dircc i Corra Fhinn do Connachtaib .i. na foglaidi & na dibergaigh, ag dula da n-oilrithi & do iarraid an Coimdedh & ar muir & ar morfhairgi. Acht ceana,’ ar In fuirseoir, ‘dar mu brethir, ni mo rancatar a les dul d'iarraid nimhe innusa.’ ‘Dar mu bretir,’ ar taisech na clere, ‘is fada cu raga-sa dot oilithri.’ ‘Ni habair, dogentar,’ ar In fuirseoir, ‘ach rachat-sa leo sut dom oilithri anosa can fuirech.’ ‘As briathar dunn,’ ar na crosain, ‘nach bera ar n-étuighi-ne lat, uair ni let fein a fuil d'étach umat.’ ‘Ni headh sin nom-fostfa-sa acuibsi,’ ar se. Robenadh an uili de, & rolecsit uadaibh e co discir derglomnocht gusin curach. ‘Ca rett tu, a duine?’ ar iat san. ‘Duine trúagh ag dul libsi dia oilithri,’ ar se. ‘Ni ticfa,’ ar siat, ‘& tu discir derglomnocht.’ ‘Na habruidh sin, a oga,’ bar eisiumh, ‘ar Dhia! Na diultaidh frimsa, & dogén urgairdiugud menman & aicenta foruib, & ni ba lugaide bur crabud é.’ Rofhaemhsat a legan leo ar Dhia. Is amlaid robatar annsin iar cumhdach cille & altora don Coimdhid ar a bferunn duthaig fein. ‘Tegam anar curach feasta,’ ar Lochan, ‘o tairnic linn na cealla roloit-sium do lesachad, & o ro chumhduig-sium cill don Coimdid ar ar bhferunn duthaig.’ Nonbur, immorro, ba hedh al-lín, & boi dib eascob & sacart & deochain. Oen gilla acu, ba he sein an noemad fear. Is annsin doronsad irnuighthi dicra cu Dia ardaigh co bhfaghbatais coir síne, & co ro coisceadh In Coimdi treathan na tonn & mongar In mhara & na hilpiasta adhuathmura. Lottur iarum ina curuch & rogabsat ar imrumh, & robatur 'ga imradh cia leth noraghdais. ‘An leth a mbera In gaeth sinn,’ ar an t-eascab. Iarsin nos-tocbat na ramhada cucu isin curach, & nos-idhbratar iat fein do Dia. Cid tra acht rochuir gaeth mor iatsamh a n-aicen In mhara moir siar gachndiriuch, & robatar. xl. la & .xl. aidhche foran aicen, co tarfass doibh o Dia mor d'ingantuib examla. Tarfas doibh ar tús inis lan do dainibh oc duba & oc toirsi. Teit fer dibsom do fiafraighidh scel do lucht na hinnsi dus cid uma rabutar. Gabuidh-sein for cai & toirrsi amar cach. Nos-facbuit annsin he & roraimhsit rempa isin muir. Atbath In crosan acu iarsin, & batar cutoirsech dobronach de sin. Amal robatar ann co bfacadar In t-en beg ar bord In churaig, conud ann asbert an t-en: ‘Ar Dhia ribh, a daine, innisidh dam adhbhur bur toirsi.’ ‘Crosan bec bui againn ag oirfited duin, & atbath o chianuib isin curuch, & Is e sin adhbur ar toirsi.’ ‘Is misi bur crosan,’ ar In t-en, ‘ocus na biti-si bronach ni Is mo, oir ragatsa fhor nemh anosa.’ Ceilibraid doibh iarsin. Imrit rempa iarsin fhria re cian, co tarfas doibh inis ingnad ele, & doire aluinn edrocht d'abluibh cubra innti. Sruth fíraluinn tre lar In doire. Antan immorro nogluaised In ghaeth barrghar In doiri ba binne ina gach ceol a canadh. Rothomuilset hua Corra ni dona hublaib, & atibhset ní don tsruth fhina, cur' sasad iat fo cétair, conar' airigset cnead na galar inntib. Iarsin tra rogabsat for imrumh fri re cian. Co tarfas doibh araili inis & cethri line do dhainib examla innti. Noroinndis an innsi ar cethair .i. aes forusta findliath a n-inad innti. Rigflaithi isin inad thanaisi: oglaich isin treas-inad. Gillada isin ceathrumad inadh .Ba haluinn edrocht iat uile. Cluiche gan chumsanad acu sin. Luidh araili dibsun do fiafraigi scel dibh. Ba dubh eside & ba gránna a bhfarrad In oesa edrocht cusa ráinic. Gabais focétoir for cluichi & for gairi, co mba comhsubach coimhetrocht ru-fein he, & ro an 'na fharrad isin innsi, & ba bronach Ua Corra de sein. Imrit rompa iarum. Tarfas doib iarsin araili inis & aon chos faithe, & si ar fulang osin muir moir cohard, & nocluintis nuall mor & imagalluim na ndaine fuirri tuas, & ní roichtis a bhfaicsin. Facbuit iarum inn-innsi sin, & gabhuit for imrum muiridi. Dorala doibh iarsin sruth ingnad fo deilb stuaighi nimhe, co n-eirghidh suas isin firmamint, & ní thuitidh bainde as noco tuited uili a n-einfhecht isin fairce doridhisi, & ba hainmín a nuall & a fhoghar, & ní thogbud cenn o trath nóna dia-sathairn co trath teirti dia-luain, & ba blas mela bai fair risan ré sin. Tarfas doibh iarsin isind ara la ret ingnad forsin fairci, & ret Is amra ina gach ret esside .i. columha mor airgdidhi, & se cetharochair? a meadhon In mara, & lín éisc a fobairt asa mullach isin muir. Airgit dono, & finndruine an lín sin. Dorat Lochan mogall don lín sin leis a rabutar tri lethunga d'airgit & d'finndruine, & do inncomhartha insceoil sin dorat leis annisin; ocus roconnuic Maelduin inní cétna. Imrit rempa iarum co tarfas doib iarsin inis eli, &oen mhac ecailse innti. Ba haluinn an inis sin, tra, & ba hamra a tuaruscbail. Scotha derga met clar innti & siat oc siled & oc tebersin meala .Enlaiti ailli edrochta innti, & ceol sirrechtach sirbinn oca chantain acu. Batar Húi Corra oc fiafraigid scel don clerech. ‘Dega descibul d'Aindrias abstal misi,’ ar se, ‘& m'iarmerghi rodermateas adaig n-aen ann, conad uime-sin rom-cuired i n-oilithri isin oicen, co fuilim sunn co fhurnaide bratha, & an enlaith atchithisi anmanna daine naemtha iat.’ Celeabrait do iarsin & roraimhit as co rancatar inis ele. Daine marba a rann di. Daine beo a rann eli. Focertitis ualla mora & grithghairi adbulmhora intan nothictis tonna ruadhlasrach mora In mara tentidhi tairrsibh. Ba mor & ba hadhbhul In phian ir-rabatar, & bai drong dibh & ba cosa iaruinn bai futhuib. Roráimhset as iarsin co facatar na leaca troma tentidhi, & sluagh mor forro ga loscud, & bera derga tentidhi tritha. Focertitis ualla troma mora. Batar sumh oca fiafraighid dib cia ret iat. ‘Leac do leacuibh ifirn so,’ ar siat, ‘& anmanna sinne nár' chomhall ar mbreath aithrighe 'san saoghal, & abraidhsi fri gach nduine a n-imdhiten ar In leic si, uair gibe tic sunna ni tiagait as co brath.’ Tarfas doib 'ar sodhain aroili inis amra edrocht & sondach umhuidhi impi, & lin umhuidhi ar scarad ara fiacluib sechtair. Facbuit a curach i traigh In mara, & lotar d'innsaigid an dunaid robhi 'san insi; & mar rochualutar ceol na gaeithi frisin lin focertat i suan co cenn tri la & tri n-oidhce. Muscluit iarsin asa suan, col-luid aroili ben chucu asin lis. Feraidh fáilti riu. Da moelasa fhindruine impi9, & cilarn umha a laim dhi; eascra arguit isin laimh eli. Fodluidh doibsium biadh, amar mhaethla dar-leosan. Dailes uisci na tibrat bui isin traig doibh, & ni raibi blas na fuarutar fair, co ndebert In ben riú: ‘Denuidh imtecht,’ ar si, ‘daigh ni sunna ata bur n-eserghi gidh inann cenel dun.’ Celeabhrait don mhnai iarsin, & imrit an curuch forsin fairrce, co tarfas doibh enlaithi mora ildathacha, & ba dermhair a lín. Toirnes en dibh for bord In curaig. ‘Robudh inmhuin,’ ar siat, ‘diamad techtaire ón Tigerna do tabairt scel dún.’ Togbuidh In sruith a agaid suas la soduin. ‘Robudh tualuing Dia annisin,’ ar In sruith. ‘Is da bar n-agallaim codemhin tanacsa,’ ar In t-en. Crodha a dhath In eoin hi sin .i. tri ruithni ailli edrochta cu soillsi grene ina broinn. ‘A tir n-Erenn damsa,’ ar In t-en, ‘& ainim bannscaile me, & mances duitsi mhé,’ ar si frisin sruith. ‘Abuir rim deseic,’ ar In sruith, ‘in tecmait dochum ifirn?’ ‘Ni ragtai,’ ar In t-en. ‘Atlochamar do Dia,’ ar In sruith, ‘uair rotuillsium fein dol a n-ifern anar corpuibh.’ ‘Ticidh tra docum inuidh aili,’ ar In t-en, ‘do eistecht na henlaithe ut. Is iat na henlaithi atchithisi, na hanmunna tecuit fo dhomhnach a hifern.’ ‘Tiagam asso,’ ar In sruith. ‘Ragmuitne In conair ragasa,’ ar siat. Amal batar oc imtecht atciat tri srotha ingantacha asa tictis na heoin tairsibh .i. sruth dobhorchon & sruth do escanguibh & sruth do ealaduib dubuibh; & adubairt an t-en: ‘Na tabrad i mbron sibhsi na rechta-so atcithi, daig na heoin atcithi anmunna daine oca pianad iat isna holcuibh doronsat, & demna fuilet isna rechtaib ut ina ndiaidh oca n-ingreim. cu cuiret na hanmunna gairi troma mora oc toidhecht ar teiched a pianta o na demnuibh. Acso misi ac imtecht uaibh’, ar In t-én, ‘& nír' comairleicead cumor fis bar n-imtechta damhsa, & indisfidh neach aili daibh é’. ‘Abuir,’ ar In sruith fris, ‘cret iat na tri ruithne roaille sin at bruinnibh?’ ‘Indisfeat duibh,’ ar In t-en ‘.i. fer ica raba-sa isin saegul, & ni dernus a reir, & nir' lenus do lanumhnus dligidh. Robisiun a ngalar, & ni rabasa 'na farrad, & dochuadhus fotri da fis .i. uair da faicsin, uair ele le biadh do, In tress uair da frithoilimh & da thorrumha, cu rub iat sin na tri ruithne roailli fuilet am bruinde, & robudh é sin mu dhath uile mina sgaruinn fri lanamhnus dligthech.’ Luid uathaib iarsin an t-en, & celibraid doib. Tarfas doib aroili ims aluinn edrocht. Fer geal co mbreacradh scoth cenncorcra innti. Eoin imdha & beich bithailli oc cantain ceoil do cennuib na sgoth sin. Senoir forarsaidh finnliath oc seinm cruiti isin oilen. Rochanad ceol n-amhra ba binde de cheoluibh domhuin. Bennachuis cach da chele dib, & asbert an senoir riu imthecht. Imrit assin iarum fri re cian, co bfacatar aen nduine ic romhur & fec tentidhi ina laimh. Ticeadh dano tonn ruadh ramhor tairis & si for lasadh. Antan immorro notogbhudh a chenn nobhidh oc grechuigh & oc golgairi truaigh, ic fulung na pene sin. ‘Cret tú, a dhuine?’ ar siat. ‘Duine dognith romhur domhnuigh me,’ ar se, ‘& Is i mu pian annsin, & ar Dhia ribhsi denaid irnaigthe lem coro hetromuigter mu pian.’ Doronsat iarum irnaigti leis, & roimthigsit as iarum. Tarfas doib iarsin muilleoir mor bruichnech garb, cirdhubh, coirtigthi, granna. Nir 'bho follus doibh ní fo a ghabhuil, & ni fhaictis ní tairis .Andar leo ni bhidh isin bith freacnairc do hsetaibh na do mhainibh na do buaibh ní nách raibe aigi ac a chur i mbel an mhuilinn. ‘Cidh ina ndene sin, a duine?’ ar siat. ‘Ader rib,’ arse, ‘gach ni ara ndentar cesacht isin domun,’ ar se, ‘iss e sin doberimsi a mbel In muilinn si, & Is misi muilleoir ifirn.’ Tiaghuit as iarum. Tarfas doibh iarsin marcach adbulmor forsin fairrce. Ticeadh inn tonn tairis gach re fecht, & nobid oc eighium an fecht aile. ‘Cidh ret dobeir amluidsin, a duine?’ ar iatsan. ‘Ader ruibh,’ ar se. ‘Rogatas each brathar damh,’ ar se, ‘& daronus marcachus domnuigh uirre, & atusa agum pianad annsin, & each teneadh am gabhal do shir, & as i sin pian gach duine doni marcachus domnuigh.’ Tiagait as iartain. Tarfas doibh inis lan do dainibh, & siat ag gul & & ag eighiumh & ag dubha dermair. Eoin cirdhuba cu ngobuibh teneadh & co n-ingnibh derga tentidhi 'gá cirrad & ga loscud & ag breith lan a ngob & a n-ingin eistibh. ‘Cret sibh, a daine?’ ar siat. ‘Cerda & goibne esinnraca sinn,’ ar siat, ‘& Is airi sin atait ar tengtha ar lasadh anar cennuib, i cinuidh imdergtha gach duine allos ar ngresa.’ Tarfas doibh iarsin aitheach mor dubh detaighi dimhor, & ba métither moltcroicinn gach slam tenedh ticeadh asa braguit. Lorg iarnuidhi ina laimh ba métither re mol muilinn. Cual connuidh for a mhuin, daighere seisrighi innti. Rolasadh In chual gach re fecht. Roleiged-sumh e fein fon muir ar teiched .Is tuilled pene foghebeadh la tuinn tenedh In mara og eirghi tairis. Roeighidh-sumh annsin ic fulang na moirpene rus-ticead. ‘Cret tu, a dhuine thruáigh ?’ ar siat. ‘Ader ribh,’ ar se. ‘Cual connuidh no imarchainn gacha domhnuigh for mo mhuin, & Is e a haitfer sin roberar orm.’ Tarfas doibh iarsin saili tenntidhi, & cind daine n-imda innti, & rachomhruiced gach cenn fri araili dibh. ‘Is adba ega an ni atciam,’ ar an brathair frisin sruith. Rotreaghdsat na piasta indara choduil inichtaracha don churach. ‘Na tabrad a snímh sibsi sin,’ ar In sruith. ‘As tualuing Dia ar n-anacul gidh isin aen chodhuil bem;’ ar se, ‘& masedh as áil do ar n-oided léo sút ní fettar toidhecht anagaid a thoili.’ Tarfas doib iarsin aroili inis aluinn edrocht. Fidh reidh innti & si lan do mil. Fraech ferglas ina medhón & se ailghean. Loch somblasta edrocht innti. Ro ansat sectmuin innti ac cur a sgisi dibh. Oc dul doibh esti iarum atracht beist asin loch, & dar-leis gach aen dibsom Is fair fein roberadh amus, co ro crithnuigsit cumor roimmpi, coros-leic sis iarsin isan inad cétna do-risi. Lotur asin innsi for muir & roraimseat re re cian. Co bfuarutar inis & muindtir Ailbi Imleacha innti. Meadon aidhce dono rogabsat inti. Fuarutar tipra isin tract, & si buaiderthe. Fuarutar tipra aili & si glan solusta. Accobruidh an gilla digh asan tiprait. ‘As fearr a cheatugadh,’ ar In sruith, ‘mar ata neach isin innsi.’ Atciat In soillsi moir iarsin & tecuit fon solus co bhfacadar In da fer dec ic denumh a n-irnaigthi, acas ni bai soillsi acu acht grianghnuis caich fri araili dibh. Tic fer dib cucu & feraid failti friu & fochtais scela dib. Indisit do a tuirrthechta, & rotoclaidsit dig asin tiprait, co ndebairt friu: ‘As ced daib,’ ar se, ‘linad bur soithech don uisei Is gloini dibh intan atbera In sruith fribh.’ ‘Cuich sibsi?’ ar In gilla. ‘Muinnter Ailbi Imlecha,’ ar sé, ‘& Is sinn muinnter indara curaig do Ailbe, co fuilem inar mbethaid annso cu bráth mar dhacheaduigh Dia dun fria hecnairc gach aein Is marb ar In muir. Ocus facbuid-si asin tir-si,’ ar se, ‘riasin matuin, uair ni sunn ata bur n-eserghi, & mana derntai ria matuin bud meisti daibh, uair bidh tocradh menman & aicenta daibh sgarad fr dafacthi isin lo hi, conad ferr dhuib dula esti isind aidche.’ Comullsat uili amal aspert friu. ‘An mberum linn ni do clochaib na tragha?’ ar siat. ‘Is ferr a cedughudh,’ ar In sruith. Cetuighidh In gilla dorisi. ‘Is ferr di a chetugud,’ ar In sruith bui isin eaclais. ‘Act cena,’ ar se, ‘bidh bronach anti nos-bera & bidh bronach fos inti nach bera.’. Berid araili dib oen clach, araili da cloich, araili tri clocha. O robo maitean arnamarach ro ibhsit deoga do uisce na hindsi, & focert a suan cotalta iat on trath co aroili. Rofucsat uili a clocha iar n-erghi asa codlud, cloch ann ba gloine, cloch aili ba hairget, cloch aili ba hor. Ba bronach immorro inti tuc ni lais dib, & ba bronach inti nach tuc .i. inti tuc ni lais ba bronach he ara laghat tuc lais, co rocomailled briathra In tsenorach amluid. Tarfas doibh iarsin inis amra. Senoir salmach sruitecdha co reclesaib coemha cumdachta, co n-altoirib ailli etrochta. Fér aluinn uainidhi innti. Drucht meala fora feor. Beich becca bithailli & eóin caema cenncorcra ic cantain ciuil innti, co mba lor do oirfitiud estecht friu. Roraimhset rempa iarum co facatar inis aluind aili. Reccles diamhuir derrit innti. Oen mac eculsa forarsaidh finnliath ic cantain a urnuighthe innti. Bensait bascrand isin dorus. Ticcid en etrocht dia n-accallaim & innisit do a scéla. Indisidh In t-en don tsruith an ni sin. ‘Osluic rempuib!’ ar In sruith. Osluigius In t-en rompaibh, & bendachuis cach a chele dibh, & foeitt ann In aidci sin. Dus-tic timthiridh do nimh lena cuit doibh. Arabharach aspert In sruith friu-sumh imthecht, uair ni hann sut boi In dan doibh eserghi; & roinnis doib a tuirrtechtae o sin amach. Rancatar assin co hinis i mboi deiscipul do Crist. Ba hamra an inis dano. Recles & eclais innti. Cansait a pater fri Dia indorus na hecuilsi. Atbert In sruith boei isin eaclais: ‘Facen urnaigthi ar n-oiti Isu,’ ar se. ‘Cid on,’ ar In sruith bai isin dorus, ‘ca hait a facaduis esidhe?’ ‘Is da descipluibh damsa,’ ar se, ‘& ro-imgabus he cor-ro elodhus uadh for muir, conam-tarla isin indsi sea, & rochaithes ní do lusrudh & do thorad na hinnsi olchena, co tainic aingil do nimh cugum & atbert frim: ‘Ni coir dorighnis,’ ar se: ‘cideadh bia isin bethaid sin gan écc co bráth.’ Atusa dano amlaid sin cosaniu, & trit sin nach tic proinn gach nóna cugum.’ Docuatar a n-oin tech iarsin, & tocluidhset biadh do nimh doib. O roguidhset gumad a n-oeinfhecht doberta proinn doibh doroich In t-aingil cucu & facbhais a proinn ar lic cloiche ana bfiadnuisi ar In tracht .i. bairghin gacha fir dibh, & orda eisg fuirre i mboi gach blas accobrudh gach oen dibsan fo leith. Iarsin tra roronsat ceilibrad, & ro-innis In senoir doib a n-imthechta & ord a mbethad, & atbert friu: ‘Raghthai-si,’ ar se, ‘uaimsi innosa for In muir co Rind Esbainne, & teicemait lucht noenaigh for In muir duibh oc iascach, & beruit sin leo sibh docum tire. Ocus amair ragasa,’ ar se frisin eascob, ‘asan curach fo thir dena slechtain fotri do Dhia13, & In fot ara fuiremha th'aigidh 14 dailfid In slogh uime da gach leth. Congebat ceall & muintir annsin; & rosia do clu co Roim, & rod-bera comarba Petuir soir co Roim, & faicfi In sacart ut isin inad sin, & faicfi In dechuin ina shacrista, & coimgebthur In t-inad-sin fo gnathugud co bráth 15. Faicfe In gilla la Bretnu, & anfaid ann cein bus beo.’ Ceilibrait iarum don t-senoir, & fagbuit an indsi, & rocomhuillea doibh uili amal asbert friu o tosach co dered. Tainic In t-escab o Roim amair adubrumuir romuind, & ro-indis an gilla na scela sin uile do. Rothóeth In gilla iarsin, & romairseat na scelai-sin occan eascob. Ro-indis-side iatt d'hSoeirbreathach easboc da muinntir. Ro-innis-side iat do Mo-colmoc mac Colmain i n-Arain, conid de sin aspert In t-escop na briathra so: Hua-Chorro do Condachtuib cen time fri tonnportuibh, os grian mara mongairtrein ar fis an ais ingantuigh, a mbircan mbuan mbennachtnach fri seol sasmar sonartnach. Dalotsam dar n-oilithre fre seitiudh na siangaoithi. do dilgudh ar cinadh-ne, dus-fuil ann fath fiarfaige. Ro cinnsium In crabudh-so atlochar don cumhachtaidh 16 ge ratuillsium mallachtain nir'millsim ar n-udhachtain. Ro cromsat a cinda in clann-sa hua-Corra. Hua Corro. Curup imrum curaig hua Corra cunuici-sin.

https://celt.ucc.ie//published/G303030.html

G305000

The Gaelic Maundeville

John maundeville

Beatrix Färber , Philip T. Irwin

—

Early Modern

EN, LA, GA

—

—

—

Locc don lebursa Ross Broin a crich h-úa n-Echach Muman, & pearsa dó Seon Mandauil ridiri do muindtir ríg Saxan, do faccaib Saxa la feile Michil, & do siblaigh móran do thírthaib In domuin, mar ata an Fraingc & an Almain & an t-slige assin co h-Iarusalem. Ocus cidh bé lé budh áil dol d' fechain an tíre sin arson cur togh Crist da popul fein h-i mar thír tarrngiri & do thsiblaigh da chosaib naemta fein hí, & co n-dernai móran senmora & tecaiscc da popul innti & cor thogh a máthair & hé fein do breith & do adhlacadh inntí & mar adubairt sé curb'é fein rí na n-Idhal arson febus an toraid sin tuc an tír sin dó & arson naemhtachta antí do t-siblaigh h-i & dothogh a páis do faghbail a pongc cert-medhóin an domhain inn Iarusalem, innus comadh ghar dá sgélaib & da creidim rochtain asan inad sin sair & síar, budh deas & budh thúaidh & Is ann do chuir sé an Spirat naemh docum a apstal domnach cingcidhisi & do chuir fó chethrib hairdib an domain iatt do t-silad creidim & crabuid do chinedhaib an domain. Ocus cidh bé le budh' áil a fhis do beith aigci In t-slige budh fherr do dul as cach thir co h-Íarusalem & na locc naemtha atát 'na timcill indeosaidh Fíngin mac Diarmata meic Domnaill meic Fínghin meic Díarmata Móir hí Mathgamhna hí. Óir iss é do chuir an lebursa a berlai & a Laidin, a Greigc & a h-Eabra a n-Gaeidhilgc do th-seolad na sliged ar muir & ar tír co Hierusalem da gach aen le budh mían dol da oilithri ar & co sruth Orrthannain & co slíab Sioin & cach slige nó gabad Seon ó sin amach, & do indisin cach ingnaid doconnaircc Seon ar dáeinib & ar thírthaib an domuin a coitchinne. Ocus dobí áois an Tigerna antan dorindi Seon a echtra .i. Mili bliadan & tri cét .xxxii. bliadan. A áois In trath do cuir Fíngín a n-Gáoidhilgc fo deiredh hé .i. Mili .cccc. lxx. u. bliadan. Ocus dobí Seon ceithri bliadan .x. ar xx. ic cúartugud an domain, & ar n-impod dó don Roim do daingnig In pápa a leabar. Is iatt so na tigernada dobí óscinn Gáoidel inúair do cuir Fíngin so a n-Gáoidhilgc .i. Tadhg mac Domnaill Óicc meic Taidhgc na mainistrech meic Domnaill Óicc ina Mac-Carthaig Mór, & Diarmait mac Taidhgc meic Amhlaib ina h-úa t-Súlabain Bérre, & Donnchad mac Diarmata meic Domnaill meic Fíngin & Domnall cona m-braithrib ós cind h-úa n-Echach, & Cormac mac Donnchaid meic Domnaill Ríabaig ós cinn h-úa Cairpre & Diarmait mac Domnaill Ríabaig ana Mac-Carthaig Cairprech, & Domhnull mhac Domhnaill mic Domnuill Cluasaigh oscinn t-shlechta Diarmuda Remhuir, & Finghin mhac Meic con meic Mic con mic Finghein ina O Eidersceoil Mhor, & Cormac mac Taidhg mic Cormaic oscinn Musgraidhi, & Donnchad Og mhac Dondchaid oscinn Ealla, & Concubur mac Toirrdealbaig mic Briain mic Mathgamhna ina h-úa Bhriain, & Énri mac Eoghain mic Neill Óig ina H-úa Néill, & trén Treana Conghail ag Conn mac Aedha Buidhi mic Briain Bhallaigh & derbrathair a athur ina H-úa Néill Buidhi & Aedh Rúadh mac Néill Ghairb meic Toirdelbaig an fhína ina H-úa Domnaill, & tren ichtair Connacht aigci, & Feidhlimid mac Toirdelbaig meic Aeda meic Toirdelbaig ina H-úa Conchubuir, & Tadhgc Caoch mac Uilliaim i Cellaig ina H-úa Chellaig, & Uilliam mac Aeda mic Briain ina agaid don táob tair do Shuctha, & Eogan mac Murchada hí Madagain ar t-sil n-Anmchada, & Murchad mac Muirchertaigh meic Donnchaid Chaemhanaid 'na ríg ar Laignib, & Catháir mac Quinn mic an Chalbaig ar íbh Conchubuir, & Tadhg mac Laigin mic Rúadri ina h-úa Duinn, & Sean mac Mháolruanaid meic Thaidhgc meic Taidgc 'na ríg ar Éilib, & Gilla na Naom mac Taidhg meic Gilla na naomh ar ib Meachuir, & aili multí a n-Eirinn ó sunn amach nach rímtur ardháigh chuimre. Gach cuidechta thicfus a h-iarthur an domain, mur atá Ere & Alpa & Saxa & In Orbúaidh, d' iarraid an Talaimh Naeim fétaitt siatt mad ail léo fein can dol docum imlochtaidh tar Muir Rúaidh acht gabáil trit a n-Almain & tri rígdacht na h-Ungaire thorannaighes re rigdacht na Poidle & na Panonie & Alaseig, & Is mór In rí rí na h-Úngaire, & Is laidir é, & Is imda tírtha 'na laim re cois na h-Ungaire mar atá Sauoy ocus Chemaine & cuid mór do Burgairie & cuid mór do rígdacht Rois thórannaighes ré ríghdhacht tíre an t-snechta & ré Príuís. Tiagur asan Ungaire conuicci an cathraich díanadh ainm Cipbronér & caislén Nebrocc, & assin tar sruth Danobí, & Is mór In sruth sin, uair tét sé itir cnocaib na h-Almaine & cnuic na Lumbairdi & ticitt da .xx. sruth aile ann fein & tét sé eitir an Ungaire & an Grecc & an Traigia, & tét sé a comlaidir sin itir na tírthaib sin co m-bí sé 'na uiscci mhilis .xx. míle 'sa fairrcci móir siar. Tiagur assin co Bel-grán & assin co Buigris, mura fhaghuitt droichett cloiche tar an raibér re n-abur Stráet Ombarrocc, & assin trit an talmain re n-aburar Pinnseras, & assin co cathair Sdernes annsa Greicc, & assin co cathair Apimpane, & assin co cathair Bradinoble & assin co cathair Constanntínóble darb' ainm Basamnsón, & Is innti sin Is mó bís an t-imper grecgach ina comnaidhi, & Is innti atá an eclas Is aille sa doman, ic San-Séob, & delb Iustiníanuis impir ina shuidhi ar ech do marmair derg na órud a fiadnaisi na h-ecailsi, & dobí uball ina laim & coroin ima cenn, & do léicc sé an t-uball do thoitim asa laimh, & ised dothuiccetur fellsaim & daine glicca na Greigci as sin In flathamhnus dobí ican imper Greccach, mur atatt Romanaig & Greccaig & In Assía becc & In t-Suiria & tír Iúdá ina fuil Ierusalem & tír na Pers & an Araip & In Eigipt do dul úatha acht an Grecc amain, & do tairccedh co menic In t-uball sin do dochur al-laim na deilbi arís, & nír'fetad, & atá an lamh ele don deilb sin In airdi & a h-agaid siar mar chomurtha grennaighthi ar lucht an uilc. Ocus Is annsan eclais atá an spoingcía do cuiredh docum Crist lé digh an trath dobí sa croich. Ocus bídh a fis accaib curab do ceithri crannaib dorónad croch ar Tigerna mur adeir an fersa so ‘In cruci sitt palma cedrus cepersus oliua.’ .i. an crann dobí na sesam de ó thalmain conuicci a cendn dobí sé do cepresus, & an crand dobí tarsna re reighedh a lama dobí sé do pailm, & an cep dobí i talmain inar' saidhedh an croch dobí sé do cedrus, & an clar dobí ona chenn súas, ina roibi troigh coleth arfatt, inar' scribad na tiduil, dobí sé do crann ola a h-Eabra & a Greigcc & a Laidin. Iss é adhbur fa n-dernatar na h-Idail croch Crist do cethri crannuib, oir do bu dóigh léo co léiccfide dó corp In Tigerna sa croich In cein do beth sé a lenmain da chéile, & Is arashon sin dorindetur an cuid dobí i talmain don croich do crann cedrais arson nach crinann sé a n-uiscci na a talmain, & an cuitt dobí as sin suas co cenn Crist rer'sínedh a cholann dobí sé do crann sepresus arson febhais a bhalaid indus nach dingnedh corp Crist dá logad sé innti, mur budh dóigh léosan, urchoid dona dáoinib do ticfad a n-gar dó arson olcuis a balaid. An crann dobí tarsna na croichi rer'sínedh a lama inar' cuiredh na tairrngeda dobí sé do pailm arson mar dobí sa th-sentimna cidh bé doberadh búaidh catha ona naimdib coroin pailme do chur ima chenn. Do bu doigh léo sin cu ra bíad fein rucc buaidh ó Christ trena chur dochum báis, & ní mar sin dobí, acht eisen ruc an búaid ó Ídhalaib & ó díablaib & do aircc ifrinn. & an chuitt do bí óna cenn súas inar' scribad na tiduil do crann ola arson curab comartha sidhchánaé, mar indisis an stair In trath do léicc Nói an colum asan airc cona craeb ola thucc sé aris mur chomartha sídchána itir Día & na dáeini, & Is mar sin budh dóigh leosan co m-beth sid acu fein deis meic Dé do chur do cum báis, & adúbradur curab de thainicc cach eissídhchain dobí acu an cein dobí 'na beathaidh. Bídh a fhis accaib curab ana luighi dobí an croch In uair do cuiredh Crist sa croich & cur thuilled péine dó an croch do thóccbail & é ínnti, & aderaid Greccaig & a fhuil ó mhuir Grecc sóir do dáoinib léighis libur & ica fuil fis na scripturi an crann don croich re n-abramáoid cepresus corab do thorad In crainn irfhuaccartha é da n-dúaidh Éua & Adhamh In t-uball, & aderaitt curab mar sin doghebatt scribtha ana lebraib hé. Accus aderaitt fós an trath do gab galur báis Adhamh cur chuir arcenn a meic .i. t-Séith, & adubairt ris dol co parrdhus & an t-aingil dobí icá choimét do ghuidhi fa raott becc ecin d' ola croinn na betha do chur chugi día comailt da bhallaib innus co m-betís slán. Dochóidh Séith le breithir a athar co parrdus, & do eitigh an t-aingil a léigen astech na an ola do thabairt dó, & tucc sé cethri scellain do thorad In croind da n-dúaidh a athuir an t-uball, & adubairt ris antan dogebad a athuir bás a adhlacad & na cethri scellain sin do chur fa bhun a thengadh & co fasfad cethri gega astu & co ticfad torad dona géccaib sin do slainéochad Adhamh cona t-slicht sin. Ar techtt do Séith o pharrdus mar a roibi a athuir fúair ar faghbáil báis é, & do chuir na scellain fa bun a thengadh mar adubairt an t-aingil, & do adhnaic co h-anorach é, & do fásatar na cethri gégca adubramar, & Is díb sin an cethramad crann da n-dernad an croch, tuc torad maith .i. Ísa Crist dar slánaiged Adham & a t-slicht acht cach nech leis narb' áil trina pecad. Do folchadur na h-Ídhail an croch chésta & crocha na deisi gattaidhi a talamh fa carruicc shléibhi Caluarie, & dobí sí ann sin da cett bliadan noco tainicc Elena ingen Cola rí Saxan día n-goirthi an Breta mór isin aimsir sin, uair tuc an t-imper athuir Consantin do mnáoi hí ara h-áille inuair dobí sé 'sa tír sin. Agcus bíd a fis agcaib co rabadur ocht cubaitt ar fatt annsa croich & tri cubaitt co leith ina tarrsna íar fír. Ata cuitt do choróin Crist a soithech cristail i sepél an ríg a Pairis, & tarrnge do tharrngedhaib a lámh nó a chos & cenn na sleighi do cuiredh ana thaeb, & mórán do taisib ele ann fós arna tabairt do rig Franc ó Ibhalaib, & cé deraid dáoine ecin corab do deilgcnib dobí an coroin spíne ní fír sin, acht Is deimin curab do sheimnib fhásas anaici mara hí, & co fuilitt a comger sin co tollfadis mur doghendáis deilgcne, & doconnarcsa fein hí, & do galcus co menic an chuitt atá a Pairis don choroin & an chuitt atá ic Constantínnoble, & Is do shibhnib cruaidhi gela mur adubramar íat aráon fhássas anaici mara arna rainn do daeinib eturra trath ecin, & an chuitt atá a Pairis doconnarcsa cenn sibne gile di & dobud cosmail re delgc do bris le gluasacht In t-soithig ina fuil sí ga taispenad do tigernaib & do daeinib anóracha tigc dá féchain, & do iarrusa dam féin hí maille re grassaib, & fuarus mur sin hí, & Is deimin gur' cenn sibhne í mar adubramar, & curab inann hí & In cuit ata ac Constantínnóble. Accus bíd a fis accaib In oidhchi do gabad ar Tigerna co ruccad a n-garrda Anna hé, & co tucad asanair gér dó, & cur cuiredh coroin imma cenn do spínan ghel a comhcruaidh sin indus cur rith fuil a chind rena agaid & réna guaillib & réna ucht co h-imurcrach, & dorindetar móran fonamhaitt fói, & cid bé beres gegc d' ailbi spíne lais ina laim nó ara mhuin nó 'na tech imbí gecc de ní dénann toirnech na teinntech dígbail dó, & atát mórán do t-subhailchib aile aici na cenn sin, & ní lamh ann drochspirat techt fa tech i m-bí. Ocus annsan oidhchi sin do t-sén Petur ar Tigerna, & ina dhíaidh sin ruccad ar Tigerna co garrdhai Anna a fíadnaisi In espuic & luchta na h-oifici uile, & dorindetur sin mórán tugha anagaid air & fhonámhait fói, & tuccadur asanóra dó, & do cuiretur coróin fa chenn do sgeith ghil do fhás isin gharrda sin fein ré n-aburar barbrúch, & atat mórán do t-subailchib aicci fóss. Ruccadur léo ina díaidh siu é co tech Cáifás & dorindetur fochuidbe & fanámhatt fái, & do chuiretur coiroin engleter imma chenn, & ruccadur léo co séomra Piláitt hé, & do churedur cach olc do fhéttadar 'na agaid ann sin, & do churetur coroin ima chenn do sibnib mara mur adubrumar remhainn, & do churedur étdach purpuri imbi mar tigerna, & do churetur a cathair hé, & do teighdis fein ara n-gluinib 'na fhíadnaisi, & Is ed adeirdís ‘Bennachmíd duit, a rí na n-Idhal!’ & isí an coróin sin do roinded itir Pairís & Constantínnoble, & Is anórach hí ic na dáeinib arson a beth ima cenn sin 'sa croich. Accus ata crann na sleighi do cuiredh a táob Crist acan imper Almáinech, & a cenn a Pairís, & adeir an t-imper Grégcach gurab aigci fein atá cenn na sleighi, & doconnarc sa hé, & Is mó hé na In cend ata a Pairis. Ocus Is ac Consantinnoble atá corp sant Anna mathar Muire arna thabairt d'Elena le a h-Iarusalem, & Is innti atá Iohannes Crisosmus dobí 'na espoc isin cathair sin fein, & Is innti atat taisi Lúcais espail arna m-breith asan m-Bitaine conuicci sin, & móran do thaisib ele 'na fhochur, & Is innti atátt na dabcha marmair da n-gairter idri, & bíd ac siledh uiscci dogres & línaid uatha fein cach aenbliadain. Ocus bíd a fis accaib curab roálaind & curab lán do maith an cathair Constanntinnoble, & curab maith na ballada atát 'na timchill, & tri cornéil uirri, & muir Elespont ic techt 'na timchill a lethe, & gairit Bóns Consanntinoble don muir sin, & araile lámh sanSeoirsi, & atá inat aile ar machaire alaind re táeb In t-srothasa ina roibi cathair na Troi úair ecin, & do scrisatar Gregcaig hí. Is imdha oilen annsa tír sin mur ata Calcas, Calestra, Ceirtige, Tesbuirie, Arínona, Faidton, Malo, Carpate, Lemne, & Is annsan oilén sin ata cnoc Atós teitt tar coicrich na cnoc iuta. Is imdha tír ann sin ata umhal don imper Gregach, mar tá Turcuple, Prinsinard, Comange, Tresei, Magidoin, & Is uirri sin dabí Alaxander 'na ríg sul do chuir sé dochum an domuin do ghabail. Ocus Is a cathair annsa tir sin ruccad & do h-adnaiced Arustotal fellsam, darb' ainm Stragis, & ata altóir ara adhlacadh ann sin ina n-dénaid lucht an tire sin fésta cacha bliadne mar bud naomh hé, & Is ann doníatt gach ceistt cruaidh & cach documal comairle bís acu, & Is dóigh léo tre furtacht Dé & a glicais sin gurab í an comuirle Is ferr teccmus dóib. Atatt cnuic lán arda annsa tír sin mur ata slíab Oilefint dheilighes itir Maighidoin & Tarsidhe, & atá sé a comard sin docum an áeir nach eidir a tuaruscbail do thabairt, & atá cnoc aile indti da nhgairter Atós, & roithid scáth an t-sleibi sin co slíab Oilefint. Atát .uii. míli & tri fichitt úadha & atá an t-áer a chomglan so ós cinn an t-sleibi sin nach faghaitt dáeine gaeth choidhchi ann, & atá se a chomhthirim sin nách étir lé bethadach ar domum beith ana bethaid ann. Ocus aderat dáeine glica an tíri sin fein co n-dechadur fellsaim uair ecin & co tuccadur spongia léo ina sronaib le tirmach aeoir, & cor scribadur litrecha lena méraib a pudur mullach na cnoc sin, & anuair tancadur a cind bliadne doféchadur na litrecha cétna, & fúaradur can esbaid becc na mór íatt, & Is de sin dar-léo fein atat na cnuic sin nís arrdi na In t-áer Is gaire duinn. Agcus ata pailis scíamach acan imper Constanntínoble, & inad arna dhenum ar bhobhtaidib fa fuilitt peileir mharmair, ina m-bídh an t-imperi cona rígaib & cona tigernaib ac féchain giustala & aenaigh, & soleir fútha sin a m-bíd a n-eich, & nách étder lé h-aenduine techt a n-gaire dóib fein na da n-echaib acht na dáeine Is ail léo fein. Dochuaidh In t-imperi do adhnacul a athur co h-eclais san Séob, & do tochladh talam lais do chur a athur ann, & fuair clar óir ann & corp fái, & dobi scribtha isin clár a Gréig & a h-Eabra & a Laidin: Geinfidhter Ísa Crist ó Mhuire Óigh, & creidimsi ann. Ocus dobádur dá mili bliadan ria n-gein Crist an scribenn sin do denum doréir an annala dobí annsa clár fein o do scríbad é co deilb an domuin, & atá In clar fós annsan eclais sin, & aderaid curab é an fellsam glic Íarmogenius do h-adhnaiced ann sin. Ocus atá cnoc isin t-Shipra re n-abur Cnoc na Croichi Naoime, & atá mainistir manach inn ina fuil In croch do Shipra uile inar' crochad Dismus In gadaighi conaigh, & aderaid na manaigh re daeinib ecin co fuil leth na croichi césta acu fein, & ní fír dóib sin, & Is écóir dóib do grad indmais no caradraidh bregc do denum. Ocus gé aderaid Greccaig a coitchinne cur Cristaidhi íad fein ata deithfer itir ar creidimne & a creidim, óir aderaid nach ón Mac & ón Athuir tainicc In Spírat Naom acht ón Athuir namá, & ní fuilid umal don phápa na don eclais Romhánaigh, & aderaid nach mó cumachta an papai don taeb abus do mhuir Grecc oldas cumachta an patrierca don táob thair, & Is trit sin dochuir andara Séon fichit do bí 'na pápa litricha dochum na n-Greccach dá iarraid orra aen creidim do beith acu & beith umal don phapa, óssé fein bicaire Día a talmain, & ós da chumachtaib cach ní do chengeolad a talmain a beith cengailti ar neim & cach ní do scailfed a beith scáoilti for neamh. Do chuiretur na Greccaig chuici-sium: ‘Creidmit co daingen do chumachta & do roúabur ar do mhuindtir fein, & ní h-éter lind a fhulang, & do rosaint nach fétmaid a ssassadh. Bidh an Tigerna maille riut, oir ata sé 'nar fochuirne’, & ní fúair a aitherrach sin do fregra úatha. Ocus Is d' arán t-slimm donitt sacramint na h-eclaisi arson curab é a lethét sin d' arán dobí acar tigernane In úair dorinne sé an mhandáil dá espalaib día-dhardáoin cennlá & issé an lá sin doníd sin arán na h-eclasi uile ara lorgc sin, & tirmuighid re grein hé, & coimétaid docum na n-aifrend é co cenn m-bliadne da thabairt do dáeinib galair a n-inad cuirp Crist mar dobertur accainne an abhlann re h-agaid an báis. Ocus ní dénat acht aen ongad arna lenbuib becca aca m-baisted, & ní chuirid ola ar aenduine re h-agaid báis, & aderaid nach fuil purgadóir ann, & nach fuighbe aeibnes na anáoibnes nóco tí lá na brethe ina cuirfider cach duine dorindi olc an-ifrinn & cach a n-dorindi maith ar neim do chaithem an aeibnesa. Issé In t-imper ísin Constantinoble doní patrierca & airdespuic & espuic, & dobir cach díniti da fuil arfeth a tigernais fein amach. Cidh bé le bud áil techt ó Constanntinoble d' indsaigid Ierusalem tri Turcie, conuicci an cathraich re n-abur Níc & trit an dorus réna n-abur Sonhgcód, atá mile co leth o Nic anagaid aird, & assin conuicci an fairrgci móir re n-abur Lamh San Séoirsi, & assin mara fuil san Niculas adhluicthi, & assin conuicci In oilen re n-abur Siló. Fássaid masdix annsan oilén-sain ar crannaib becca a cosmailes crand airnedh nó shiríned, & assin co h-oilen Patamós mar ar' scrib Eoin suibiscél Apocalipse, & bíd a fis accatt curab fer da bliadan .x. ar fichit Eoin ic fagail báis don Tigerna & co roibi da bliadain .x. & tri fichit ina bethaid 'na díaidh, & ó Patamos co h-Efeis cathair alaind lé h-Eoin, & eclais rochaem aigci indti, & dofuráil Eoin fein tumba do denum dó anaici na h-altóra móiri, & anuair doconnairc cur mithig dó dochóidh fein ann & dofurail a íadhadh air, & dorinne amhlaid, & anuair do féchad an tumba arís ní frith ann acht manna, & aderaid daeine co rucad In corp a parrthus assin, & ata an chathair sin anois & an Aissia becc uile a laim Turcach. Docíther co menic cosmhailes daeine m-béo fái an tumba sin Eoin. Ocus ó Efis co h-oilen Patrian mara ruccad san-Niculas, & assin co Marca marar' toghadh hé dochum beith ina espoc, mara fásann fín úasal rolaidir da n-gairter fín Márca, & docíther assin an t-oilén Greccach tucc an t-impir do Iónás faidh uair ecin. Ocus assin co h-oilen Cofus & Longa mara ruccad Ipocraitt, & aderaid daeine co fuil ingen ac Ipocraitt annsan oilén sin i n-deilb draccuin ina fuil cét troigh ar fatt & hí a ssencaislén fásaigh, & goiritt lucht an oilein sin uile bantigerna an oilein dí. Taispénaidh sí hí fein fo thri cach bliadain, & ní dénann urchóitt do neach acht mona derna nech urcóit di, óir anuair dobí sí 'na macaem docuir Deán annsa richt sin hí, & aderaid daeine co m-bía sí marsin nóco tí ridiri a h-iarthur an domain & dobéra póigc da bél, & mar doghéba sí an pógc sin dogena ben di, & ní bía acht a saegul fein aici ó sin amach, & ní fada ó tainicc ridire ó Ródus & dochóidh le béodhacht & le nert do thabairt póicci di, & dochóidh ara ech conuigci an t-inad a roibi sí, & arna faicsin dó do teich reimpi & do len sisi é co rucc da aimdeoin lé hé ar beinn aille móiri & do theilcc isin fairrgi é. Tarrla lá aile macaemh ócc cennuige do faccbáil a luingi d'íarraid scél annsan oilén, co tarla an uaim & an caislen. Airet dochóidh a fhatt san úaimh co faca In ingen Is caoime doconnairc conuicci sin riam, ac ciradh a cinn, & immforcraidh indmusa & cloch uasal & greididh aile ana timcell. Do dhrúid ria & do bendaigh di, & do impogh si sí a h-aigid air, & do fiarfaig cid dob ail lais. Atbert sin curab isi dob ail leis do beith ina mnái aicci, oir do sháoil sé cur ben do bith aca reic hí co coitchend. Do fhiarfaigh sisi 'nar ridiri hé? Adubairt sin nar'bedh. Adubairt sisi ‘Ní beir at lennán acamsa nocom beir at ridiri. Ocus ca h-inad asa tanccais?’ ar sí, ‘nó cía tú féin?’ ‘Cennuighi & duine úasal mé, & om luing tánacc a tír annsan oilensa’, ar sé. ‘Mased’, ar sí, ‘imthig docum do chompánach & dénaid ridiri dítt & tarra chuccamsa amárach co dorus na h-úamhan, & rachatsa chugat ann am draccún, & an rium, & tabuir póicc dom bél, & gabaim oram nách ecail duit mhissi do denam uilc na urchóidi duit, óir Is écin dam cid be ridiri dobéra pócc marsin dam a beith ana fir acom, & da tucairsi dogebuir a facais do maith accumsa & mé féin & rígdhacht na n-oilensa uile’, & do indis a scela fein uile dó. Do cheilebuir sin di ann sin, & dochúaidh dochum a luingi, & do innis da compánachaib an scélsa ó tus co deredh. Tánicc arauárach mur do gell ar n-denum ridiri de, & mur doconnairc an draicc a n-dorus na h-uamhan do theich dochum a luingi & do len sisi hé, & arna aithin dhí nách impódhadh uirre do impó féin docum an caislein & do eigh co h-ard & co trúagh, & dochóidh an ridiri d'éc ar rochtain a luingi, & ó sin alle nír' lamh aen ridiri a faicsin & ní lémha noco tí an ridiri da fuil an dán an pócc do thabairt & beith ana ríg arna h-oilénuib & issi cona maithes do beith ina mnáei aigci & Is marsin do chúala sa é, & ní fhaca féin é. Ocus assin co h-oilén Ródius atá a laim Muindteri Eoin Baisti arna thabairt ac In imperi dóib, & atá an t-oilensa da cét míle o Constanntinóble. Ocus assin co h-oilén na Sipra mur a fásann fín ro-mhaith bís dergc ar tús & gel fa déoidh, & In chuitt Is gile dhe isí Is gloine & Is ferr balad dhe, & assin co cathuir móir Sataláx. Tarrla gradh dermhair ac fer annsa tír sin do mnáoi, & dochóidh an ben d'éc & do h-adhnaicedh hí a tumba mharmuri, & dochoidh an fer aidhchi ecin & d' osluicc In tumba & do loigh 'na fochuir, & do fáccad In t-adhlacad iarsin, & do imthig reime. A cinn .ix. mís on oidhchi sin tainicc an guth chuigci & adubairt ris ‘imthig docum an adhnacail cétna & oslaicc hé, & féch cred do ghebuir ón mnáoi cétna, & mona dechuir do gebuir olc mór.’ Dochuaidh íarsin & do oslaicc an t-adhnacul, & doconnairc delb adhúathmur ac éirgi as, & do teich sé arna fhaicsin, & do ling sruth uiscci ina díaidh asan adnacul cor thimcilled an cathair, & cur báidh can fuirech hí & urmór an tíri. Ocus gé atat .u. cét mile ó Ródus conuicci sin, & Is é sin inad ina baeghlaighi sibul ar fairrgci díb. Cidh edh Is eidir le daeinib techt co Sipra & can gabáil co Ródus. Is imda cathuir maith annsan oilen sin, & atá airdespoc sa cathraig dianad ainm Nicasia, & atá cethrur espoc fái, & issé cúan Famagost cúan Is ferr sa doman, & atat Cristuide & Seirristine ann sin, & cach uile cined ar bith a fochur a cheile, & Is annsan oilen sin do h-adhnaiced Genenont da n-denaid an tír féin fésta & anoir mór, & a Caislén Amarós issi Sipra cétna ata corp Ilarion ar coimét & ar anoir ramoir, & Is annsa t-Sipra láim re Famagostt rucadh Bernard naemh. Ocus doniter fiadach isin tir cétna le pampionus Is cosmail re lipardaibh, ghabhus & marbhus beathadhaigh eciallaidhi ní Is ferr ina dogebad coin, & Is ferr iatt inaid na leomaín. Gach tiagerna & cach duine uasal bis isin t-Sipra Is do thalmain caithid a cuid, do cum cumad ínnfhuaire doibh é na beith ar bordaib, & a cossa conuigi a n-gluínibh i talmain. Ocus In uair thigid daeíne a tirtaibh ele chuca Is ar bordaibh cuirid iatt. Tiaghar asin ar tir cu h-Iarusalem & ar muir re la co n-oidhce conuige In cuan re n-abur Surí, & Is ann sin ticcther assin Suría. Do boi cathair álaind uair ecin ac na Crisdadhaib ann sin nogur scrisidar na Serrisdínaigh h-i, & ata coimhet romor acu ar In cuan sin ar ecla cu tiucfadais Crisdaidhi orra ann. Accus Is ann sa tír sin adubairt an ben re Crist: ‘is bennaigti In brú do imchuir tú & Is bennaighti na cíghi do ibhis.’ Is annsa tír-sin do aithbéogaig Elías fáidh mac na bantrebthaige & do maith an Tigerna a pecaidh don mnái Channanda, & dorindi senmóir aran leic ara fuil eclais anórach aniu ac Sang-Sauior. Atá cathair alaind laim risan fairrgi ann sin Sofen mararoibi Eilías fáid & Iónás, & assin co Didonsate & assin co Beruch & o Béruch co Sardana .u. míle, & .u. mile ele o Sardana co cathuir Damuiscci. Cid bé lé bud áil slighi budh sía na sin do ghabail ar faircci co h-Ierusalem & techt co port Iafe mur nach beth acht sibul lái co leith uaid co h-Iarusalem. Iafeith mac Noi dorinne In baili sin & ata ann o aimsir na dílend conuig aniu, & dobi roimpi, & ata asnach daine 'san baili-sin a fuilit da fichet troigh ar fad. Ni hé aderim nach étder techt o Tiri nó o Súiria co h-Acon a n-aenló a cathuir dobí ac Cristaidhib uair ecin, & atá do muir uaithe sin co Lumbairtt da mile & tri cét mile lummbardach. Ocus Is laimh risin cathraigh sin ata cnoc Cairmele mura roibhi Elías fáith ina comhnaide, & Is ann sin dorinnedh ord na m-brathar g-Carmach ar tús. Atá cathair a m-bun an cnuic sin darob ainm Cayfas arson curop é Cayfas dorinne hí, & atá si arna cur as anois, & aran taobh Is nesa di don cnoc aile ruccad sin-Sem & Eoin mac Sepidei, & atá eclus anorach arna denum isin innadh sin doib araon. Cét míle o cathair Ácon conuice an cnoc mor re n-abur Sgalda Troius dremire na Traoi, & atá raiber laimh re cathair Acón & poll graibeil, & da m-berthea a m-beth do graibel ann as anocht ní budh lughaidi amárach é, & doníther an glaine Is ferr for talmain de, & ticther a h-inadhaib imciana do mhuir & thír ar cenn an graibeil sin, & bith gaoth mór ann sa chlasaigh sin dognáth cuires an graibél trina chéle, & ni fhuil mital ar doman berthur annsa n-inad sin da leghadh nach dénann gloine de, & an gloine doníther don graibel sin innuair cuirther ann arís hí doní graibel di. Ocus atá uidhi tri lá ó Acón co Gasa cathuir na Feilistinech, & isscíamach an cathuir sin, & Is imdha a daeine, & Is annsa cathair sin do tharraing Samson na piléir o palás ríg na Feilistínech cor' marb an rí cona rígaib & cona mhuindtir uile ar trascairt an páláis orra. Assin co h-Asccalón & assin co h-Iafe & o Iáfé co h-Ierusalem. An t-slige ó Íaruslem co Báibiloin co cathair Shobhdain an cétlá & co Gasa, & assin co caislén Daifri & do lethcenn na Súiria, & tritt an fásach re n-aburar Asalec uidhi ocht lá ann co slighthibh gainmidhi, & cidh fásach é do geibther bíadh re cennach ann. Ar fágbail an caislen nó an fhássaigh sin teigther co Belech baile maith a n-Egipt Canopater, & gabthur assin co h-Alofe & o Alofe co Baibiloin, & o Baibiloin co Caeir mur a fuil eclais scíamach aniu ac Muire sa cathraig sin mara roibi sí fecht & a Mac & Iosep .uii. m-bliadna ac teiched ría n-Irúath. Is ann san-eclais sin atá corp na h-Óighi sang-Barbura, & Is annsa cathair sin dobí Iosep mac Iacop arna reic da braithrib, & Is indti dochuir Nabgodonasór an triur macaemh .i. Sidirach & Misach & Abdinago, isin sornn tened. Bíd ocht míle do daeinib dognáth acan t-sobdán isin caislén sin na Baibiloine ac faghbail a riachtanais a les uadha fein. Is daingin & Is alaind an caislén sin arna dénam ar carraicc romóir, & dobádhusa fein am occlach aicci ann mí & raithi & blíadan, & coccad aicci risin lucht bís ar fássach na h-Aráipi re n-abur Bidoness nó Asgolperdes, & doberad ingen prinnsa da muintir fein dam ina mnái damadh áil lem anmain aicci & mo creidim fein do treiccen. Do gab sé .u. rigdachta le nert a laime & a slúaig fein, & Is iatt so íatt-sidhe .i. an Eigipt Canopater & Ierusalem & Suiría & rígdacht Analfe & rígdacht Damé & ríghdacht na h-Araipi dar' rí an tres fer tainicc leis na h-aiscedhaib dochum Maic Dé a n-oidhci a genemhna, & mórán do tigernusaib ele & Calafes darab ainm Oilén na ríg. O Baibiloin co sliab San-Caitilín & Is airdi sin co maith na slíab Sioin, & Is ann do h-adhnaiced san-Caitilin, & ní fuil tempul na sepél na comnuidhi duine ann, acht clocha arna tarraing cuigci, & cé aderaid daeine curab ar éntsliab tuccad na h-aithnedha do Móyci & do h-adhnaicidh San-Caitilín, ní mar sin Is dóigh le lucht an tíri féin hé, óir atat da t-slíab acu. Sliab San-Caitilín gairitt do t-slíab dib ocus sliab Moyci don t-sliab aile. Cidhedh Is a n-éintír atat & tamall eturra. Ar fágcbail t-slebi San-Caitilin do techt co h-Ierusalem gebair artus co mainister manach dobir lón dona h-oilitrechaib do thecht tre fhásach Suiria, ina fuil uidhi tri lá n-déc, & atát cinedhaigh aran fásach sin lomlán da cach drochchuingell díanad ainm Bidonés & Asgoloperdes. Ní bíd tighi acu sin co brath acht gné pupall do croicnib camhall & bethadach aile ithitt siatt fein, & ní dénaid comnaidhi choidhchi acht anaici uisci fúair, & Is decair uiscci do fhaghbail isin fhássach sin, & ní dénaid áitiugud na trebaire, & ní ithid arán acht muna bé duine acu indaici cathrach do thír ele. Róstad a n-éisg & a féola doníd ar chlochaib leisan grein, & Is béodha laidir íad, & ní dénatt obuir ar domun da m-bethugud acht fíadach, & ní shuidhid cobrath da n-déoin, & ni tuilled buidhi re Sabhdán na re tigerna da treine, & ní bí d' arm acu acht scíatha & slegha, & imarcraid línédaig 'ma cennuib & 'ma muinelaib. Ar fágbail an fássaigh sin ticther conuicci Bersibé, dobí 'na cathuir ac cristaigib uair ecin, & ina fhuil ní da n-ecailsib an rígh, & Is innti dobí Abraham In patriercca ina comhnaidhi, & Bersibe ben Urias, máthair Sholman do chumhdaigh In cathair, & dobí 'na rígh da fichet bliadan ar clainn Israel. Ocus assin co h-Ébron, da n-gairther Glenn na n-dér, arson Adhaim do beith cét bliadan ann ac cáeined Áibéil iarna marrbad do Chaeín tre tnúth & format, & dobí so prímhchathuir na Feili-stínech úair ecin. Accus Is a n-gleand Ébron dobí Íassú mac Nuin & Canep cona companachaib anuair thanccadur do brath tire tarrngire ó macaib Israel, & Is ann dobí Dáuí 'na ríg .uii. m-bliadna co leith & a tri .x. co leth ar fichit i n-Ieruslem, & Is ann atá adhnacal inna n-uasalaithrech .i. Adhamh & Abraham & Iacop cona mnáib .i. Éba & Sarra & Rabéca, & atá eclais anórach laim re h-adlacad na muindteri sin & coimét ger acna Serristinechuib uirre ar ecla co rachad Idhal nó Cristaidhi indti can chett dairighthi on t-Sabhdán cucu féin, óir Is dóigh léosan nach éccora do mhadra dol a n-inadh naemtha inadh Idhal, & issé ainm an inaidh sin asa tengaidh sin Cariotarba, a Gaeidheilcc Adhlacadh na Patrierca, a h-Abra Arbo hé. Ocus Is annsan inad cétna dobí teg Abraham inuair do connairc In triúr & do adhair sé duine díb, & tucc lais da thigh hé. Ocus Is gerr assin an uaim cloichi ina roibi Adhamh & Eua ina comnaidhi arna cur a parrthus, & Is innti rucc Ébha urmór a cloindi. Is ann fós do rinnedh Adhamh artús do réir droingi ecin & do gairthi cnoc Damass don inad sin, & atá glenn ann sin ina m-benaid dáoine imforcraidh spísraid, & da doimne tochlaitt an talmain & da fhairsingi, dogebther ana cruth fein cach blíadan é. Dá míle ó Ébron co h-adhlacad Loith .i. brathuir Abraam & Is gerr ó Ébron slíab Mambre ó n-ainmnigther an gleann, & atá dair aran slíab sin o aimsir Abraham ille, & issé a h-ainm ac na Serrisdínechaib, an crann tirim, & aderaid co fuil ann ó tús an domuin, & dobí úr & duille air no co táinic an aimser far' cuiredh ar Tigerna dochum báis, & atá sé tirim can duille can torad ó sin ille, óir Is ann sin dochoidh a duille & a thorad de & do morán do crannaib an domain, nó dano do loghadur ara lár, & atáit mórán aniugh mar sin díb, & adúbradur cuitt dona fáidhib co tiucfad prinnsa a h-iarthur In domain do gebad tír tarrngeri, & co n-aibértaide aifrinn dó fan crann sin, & co fásfad a duille & a thorad ó sin amach, & co n-impádhbaidis morán do Serrisdinechaib & d'Idhalaib do cum creidmi tritt an mirbuil sin & atá an crann fa lán anóra acu & fa choimét gnaith, & gé tá an crann sin tirim atátt subáilchi imdha aigci. Óir cidh bé imcras a begc nó a mor de ni thuitind co bráth a n-galur thuitmech, & atatt a lan do subailchib ele aigci. Atat .u. míle o Ebron co Bethelem & Is báeghlach an t-slige sin .i. coillti dlúithe isle. Is fatta caol cathair na Bethele & Is maith na balladha & na dígca atá 'na timchill, & Éfrata dob ainm di uair ecin. Atá eclais roalainn don táob thair don cathraig sin ara fhuilet mor do thoraib & do chloictighib & do chornélaib arna n-denum co láidir daingen, & atatt cethur pileir fichet do mharmair istigh isan eclais sin Is áille & Is laidiri do connairc ría, & atá faithchi álainn lán do rós cona bláth iter an eclais sin & an cathair, & issé Is ainm di Gort an blátha. Dobí macaem scíamach mná sa cathraig sin arna damnad docum a loiscthi tria drúis do denum di (mado fis)9, & do cruinniged mórán connaidh 'na timchell & docuiredh tene dácach táob ann. ‘A Dé na n-uile cumacht!’ ar an ingen, ‘ma dochí tú cura brecc docuired oram, sáer mé!’ Maris lúaithe co tairnig le sin do rada do gab an connad & an craeibech talmain & d' fássadur premha & duille & rós dergc ar In cuitt dolas de & prema & duille & rós gel ar In cuitt nar' las, curab é sin cétrós tainicc ar doman, & Is mar sin do slánaiged an mhaighden tre mirbuilib Dé. Ocus atá do lethtáob na cathrach sin don taeb tes do chornél na h-ecailsi mara ticc cách anúas ann san ochtmad ceim .x. an t-inad a ruccad Mac Dé, & é arna cumdach le h-ór & le h-airget & lé h-esúir & le nethib ele, & tri ceimenna don taob tis de sin atá maindser an asail & an daim, & Is laim risin atá an t-inad anar' thuit an rélta dobí roim na rígaib acas éolas doib docum an Tigerna. Iásbar, Melsisar, Balsisár a n-anmanna a Greigc. Galgha, Galgla, Sarafí a n-anmanna a h-Eabra. Tucadur na tri r ígdha so ór & mirr & túis do Mac Dé mar ofrail. Tarladur na trí ríghdha so da chéle tri grasaib Día 'san Indía annsa cathraig darab ainm Gasácc uidhi tri lá .x. & da .xx. o Bethelém & cidhedh do badur san re cethri lá assin annsa Bethelém ar m-breith an Tigerna & ar faicsin na reltainne. Atá a cláustra na h-ecailsi cétna adhlacad na macraide do cuiredh docum báis le la h-Iruath. Atá eclais álainn ac san-Niculas laim risan eclais sin mar a n-dernai Muire comnuidhi iar m-breith a Meic, & mar ar bhligh a cíghi, & an bainni do bligh ann sin mairidh béus ann ar an marmair 10 n-dergc ana sreabaib gela. Cristaidhi uile atá isin chathraig sin, & Is imdha fín maith ina timchill cin co h-íbhitt na Serrisdínig fín, óir do báidh Macamétus connle an duine do íbad fín annsa lebur tuc sé dóib ar choimét a n-dligid feín darb ainm Acurón & do beir cuitt ele díb Masápair & cuitt aile Harme. Ocus aderaid daeine aile curap díthrebach domarb Macametus & é ar mesci ó fín tuc air an coinnelbáthad sin do denum, & ní ithid Serrisdínig fós an feóil mhuici arson curab cosmail re féol duine hí & dofuagradh isin t-senrecht can muic do ithe & ní h-ithter féoil mairt a n-Eighipt na a crich na Felisdínech acht laeigh díuil nó senba can t-siubal acu. Is annsa chathraig sin na Bethile ruccad Dauí rí clainni Israel ica rabadur tri fichit ben & tri cét lennan. Ocus da míle on Bethil co h-Íerusalem, & atá eclais álainn leth míle ón Bethil mar a tainicc an t-aingel da indisin dona búachailib mur do gened In Tigerna. Is annsa sligid cétna atá adhlacad Racel máthar an patrierca Iósep, & docuir a fer fein Iacop da cloich .x. do clochaib móra uirre mur comartha co rucc sí da mac .x. Ocus Is imdha eclais álainn itir an Bethil & Ierusalem. Is aeibinn an t-inad ina fuil Ierusalem itir cnocaib, can fairrgi can usce acht a tairngther a fedánaib ó ghlend Ébrón chuicci. Ocus atá cenn ríghdachta Suiria chuigci atúaidh & rígdhacht na Feilisdínech anoir a túaidh, & é fein a tír Iúda, óir Is ó Iúdás Macabeus dobeth ana ríg uirre aderar tír Iúda ría. Ocus atá cend ríghdachta na h-Aráipe chuicci anoir & a n-Eigipt aran táob tes de & In Gregc aniar. Do bí patrierca & airdespoc a n-Íerusalem uair ecin & mórán d' espocaib ina timchill annsa tír ó sin amach. .Uii. míle úaidh co cathuir Ebron & .ui. míle co h-Ereco Ocht míli co Bersibe. Ocht míli déc co h-Ascolón. Sé míle .xx. co Íafe. Tri míle co Ramatha. Da míle co Bethilém. Atá ar an táob tes di eclais a roibi Maccairius & ar fhaghbail báis dó do scrib ar balla na mainisdrech na manaigh ac denum a cumha, & mairidh an pinntiúracht sin fós, & dobud trúgh lé duine beith aca féchain aniu. Dobí In talam sin Ierusalem a lamhaib mórain do cinedhaibh ar doman mar atatt Cannándaigh & Asérí & Persaigh & Medhaigh & Turcaigh & Maisidunaig & Gregaig & Rómanaigh & Frangcaig & Cristaidhi & Seirrisdínig & morán do chinedhachaibh aile, óir nirb' áil le Día In talam sin do leigcen do pecachaib & atá anoiss a lamhaibh no Serrisdinech ré h-aimsir imcein & Is étir lé Día a buain díb anúair bus áil leis. Ar n-gabáil Ierusalem don t-sabdán do furáil sé balla na cathrach do chur do taeb tuaidh don eclais innus co m-beth an t-adhnacul istigh annsa baile mur a roibi reime, & Is amlaid atá an eclais atá a timcill an adlaici comcruind & í osluicthi tís ara piléruib, & cenn lúaidhi túas uirre, & atá tor álainn mur clogcás aran táob tíar di, & atá an tabernacul ar lár na h-ecailsi ar cuma leth-compáis arna cumhdach le h-ór & le h-esúir & le dathannaib úaisle aile. Atá adhlacad an tigerna don táob tes, ocht troighthi a fhatt an tabernacuil & .u. troighti ina lethet, & én troigh .x. ina airdi, & Is gerr o dobí an t-adhlacad oslaicti innus co fétfadh cach oen duine dorachad cuicci pócc do thabairt dé, & a ghlacad, & do furáil an sabhdán íadhadh ana timchill arson co m-berdís daeine ní da chlochaib léo innus nach roither chuicci acht d'óen leth docum comadh usaidi a coimét é, & atá fuindeocc ar an tabernacuil, & Is imdha lampaidhe ar lassadh do gnáth ina timchill, & an lampa ata a fíadnaisi an adhnuici co dírech báidhidh uáidh féin cach oen aoine & lasaid uáidh féin cacha domnaig ind aimsir far' érig Crist ó bas co bethaid, & bídh ar lasadh co h-aeine arís. Atá ar an táob tes don eclais Caluarie an t-inad ar' cuiredh ar Tigerna ar an croich & inar' sáidhedh annsa cloich n-gil hí & begcan dergci innti arar' shil fuil ar Tigerna, & issé Is ainm donn inad sin a Greigc Galgathá, & frith cenn Adhaimh andsa n-inadh sin ar n-imtecht na dílenn mur comurtha co ceinneochaidhe pecadh Adhaim ann, & Is ar an cloich cétna dorindi Abraham a shacramint don Tigerna. Ocus atá Godfrei & Bolein & Baudauil & na rígdha ele do Cristaidib do gab Iérusalem adhlaicti don taeb ele don altoir .i. a fíadnaisi na h-altora ara taeb thes. Ocus as é pongc medónach an talman an t-inad ar' sáidhedh an cros, & Is é sin fundamint an creidim & na n-uile talam. Tri bliadna .x. ar .xx. & tri mí saegul an Tigerna có croich, & do táeb thes do t-slíabh Caluarie, & atá an altóir & an pilér rer' cenglad ar Tigerna, & atá cethri clocha ann bís ac siled uisci dogres, & aderat aroile curab ac caeinedh an Tigerna atatt. Da troig & da .xx. asan inat sin mur a fuair Elena an croch noem fo charraicc arna fhalach ac na h-Idhalaib, & crocha an da gadaidi, & fuair na cethri tairrngi dobí ina chosaib & ina lámhaib, & Is tairrnge díb sin do cuir Constantin imperi ina srían ler' gab sé an doman ó muir sair, & Is annsan inadh ana fuil an eclais cétna do taispen an Tigerna é fein do Muire Maghdálén. Ocus issé sin inad ina fairsingi In cathuir le mét na faithchi don táob thair don eclais, & Is don taob amuich do bhalla na cathrach atá eclais san-Stiamna marar' clochad hé fein, & Is ann atá an dorus ordha do oslaicc úaidh fein remi an Tigerna & é ar asal ac dul dochum In tempuil domnach na pailme, & mairidh lorg an assail sin a tri h-inadhaib isna clochaib cruaidi fós. Ocus da cét coiscem ón adhnacul eclais Eoin Baisti Is fundámint da cach uile eclais da fuil ic Eoin. Ocus Is í eclais an Adhluici .uiii. coisceme .xx. sair atá eclais comcruind alaind ard arna fholach lé luaidhi acan Tigerna & a h-urlár arna phagail do mharmair gléghil, & ní lamhaid Idhail anáid Cristaidhi tadhall indtí, óir aderitt Serrisdínig nach cóir da comshamlaid sin do dhaoineib dul ana comnaemthacht sin d' inad. Ranaccsa innti arson t-sela on t-sabhdáin acam, & anuáir do chídd Serrisdínigh an séla sin léigcitt a n-gluine fútha amal do leígcfimmísne a fiadnaisi an cuirp noeimh. Ocus ní hé so an tempul dorinne Solam don Tigerna, óir nír mair sé acht da bliadain & cét & míle anuair tainigc Títus mac Bapassiana an t-imper Romanach, & do cuir foslongport a timchill Ierusalem & do gab hí, & do muir, & do loisgc tempul Solman, & do cuir .xi. cét & mile do Idhalaib docum báis, & do cuir a prisún an chuitt aile díb, & 11 do recad deichnebur ar .xx. dib araen pingind a n-éruic mar do chennchadur sin Mac Dé ar .x. pingindib fichet, & d' furail Iulianus imperi an tempul do denum arís, & arna denum dona h-Idhalaib tainicc talamchumscugud mór ann, & do trascair an tempul arís. Do furail Andriánus imperi Troiánnach tempul Ierusalem do denum annsa cruth a n-derna Solam é, & ní lamhdáis Idhail a tathaige le fogra an imperi, óir dob annsa leis Cristuidhi ina cach cinedh aile cinco roibi fein ana cristuidhi, & Is é d' furail artús balla an baile do chur don táob amuich d' eclais an Adhlaici, & Is nemchoimsigh an anóir doberitt na Serristtínig don eclais sin, óir mur thiccitt tar an dorus asdech benaidd a m-broga díb & sléchtaitt co menic & aderit curab naomhtha an t-inad sin. Ocus atá inat ar lár an tempuil sin ina fuilitt cethri ceimenna .xx. ina airdi arna denam ar pilér marmuir da n-goirtther sancta sanctorum, & ní tét aenduine ann sin choidhchi acht a prelaid doní sacramint dóib. Ocus atá re táob an tempuil sin an cloch díanadh ainm Béléch mura roibi an Áirc noemh cona taiscedhaib so & Is íatt so íatt. Na .x. n-aithnedha tuc an Tigerna do Mhóyci & an t-slat lér' traigh sé an Mhuir Ruaid dá tancadur clann Israel cossaib tirma trithe & le tuc sé uiscci a cairrgib crúaidhi do clainn Israel andsan fhásach & le n-dernaidh mórán do mírbuilib aile, & slat Arón & soithech óir lán do manda & d' uindimint úasal, & tabernacuil Arón, & clár cethuruillennach d'ór ina rabhadur da cloich .x. do clochaib búadha, & figuir bethadhach do iesper uaine, & ocht n-anmanna ar Tigerna scribtha indhi, & .uii. coindléorad óir, & da pota .x. óir, & cethra sennsa óir, & altoir óir ana rabhadur da reisi .x. ar fatt, & cethri leomain óir uirre, & da trumba .x. airgit, & tabernacuil óir, & cach uile thaisced da roibi annsan eclais uile co geinemain Meic Dé. Ocus Is ar an cloich sin dobí Mac Dé ac senmmóir & issí do scail reime & do fholaig hé antan dob áil leisna h-Idhalaib a clochad, & dorindi mórán do mhírbuilib aran cloich sin nach airmhither sunn. Is laim risan eclais cétna atá áit tighi Irúath do mharb an macraid, do mían Mac Dé do chur do cum báis, & a clainn mac & ingen fein, & a ben póssta & a lennán. Do gab idhroipis adhuathmur an t-Iruath sin cur atadur & cur loghadur a boill uile, & arna thuicsin dó nach éirébad do cuir fis ara roibi do tigernadaib isin tír & for a clainn, & do cuir a prisún íatt ar techt chuicci dóib, & do ben minna da shíair fa marbad uile intan do gébad sé fein bás, óir dobí a fhis aigci nach cáeinfidhe hé fein ar chor aile annsa tír, indus co n-aibertái gurab trena bassan do beth In cáeinedh & an golgaire mor sin. Docúaid fein a n-dabaigh fhotraici, & do iarr uball & scian, & do saidh In scian ina medhon cor' leic a inathur amach annsa dabaig, & ar faghbhail bais don Iruath Ascolonda sin do lecc a siur na braigdi slán amach. Is é Iruath mac Antepater do furail a cend do buáin d'Eoin Baisti, & Iruath Egripta do cuir san-Sem docum bais. Ata lamh Crisosmuis & urmor cind Sdefain annsan eclus cétna. As don taebh teas don eclais sin eaturra & sliabh Síoin ata eclais sciamach ac san-Semh mar ar' benadh a cend de. Acus ata eclus scíamhach ac Muire & agan Tigerna ar taebh sleibhi annsan inad a raibhe si 'na comhnaidhe & ina tesda sí, & do tocbadar na h-espail assin co Glend Iosafáth hi, 12 & Is annsan eclais sin do taispén Crist é fein da apstalaib ar n-ergi ó mharbaibh, & adubairt ‘síd maille rib.’ As annsan eclais dobadur na h-espail anúair do thurn an Spiratt noemh orra a cosmailes tened. Ocus Is a slíab Sioin do h-adhnaiced Dabíd & Solam & mórán do rígaib aile, & Is laim risan inadh sin atá an crann anar' croch Iúdás é fein ar n-aisegc na .x. tallann fichet & ar ná atmáil cur braith se an fuil nemurcóidech, & Is don táeb tes de sin arís atá Asíldemach, an ferann do cennchad aran indmus sin d' adhnacul oilithrech ann. Ocus atá eclais don táob tíar d'Íarusalem murar' fhás an crand do cuiredh 'sa croich dobi mar drochett tar an raiber re n-abur turrens Sedron tig a glenn Iosafáth, & Is ann atá adhlacadh Muire a caithem da blíadan .x. & tri fichit di ar an saegul, & Is laim ris sin atá an t-inad anar' ghuidh an Tigerna a Athuir fan Páis do chur tairis & inar' cuir allus fola dhe re ecla, & Is ann sin ata tumba an ríg Iósafáth ó n-ainmnigther an glenn. Ocus Is da lethtáob sin atá slíab Olifet mura fásann mórán ola, & ata da airdi co faicitt dóeine sraitt Ierusalem de, & atá slicht choisi clé Muire a cloich ann mar a n-dechaid sí as dochum nime, & atat .uii. coisceim fichit assin an sépél inar' shuidh do sheanmóir ina n-dubairt sé ‘is bendaigti na boicht spiratalta, óir Is léo fein rígdacht na cathrach nemdha’, & Is annsin do tecaisc sé an paidir día apstalaib, & Is laim ris atá Bethpáti mar ar' chuir an Tigerna Petur arcenn an asail domnach na Pailme do dul co h-Íerusalem, & Is laim rissin tair atá Betania mar a roibi Simon lobur do t-slánaigh an Tigerna, & inar' maith a pecad do Muire Maghdalén, & dobí an Simon sin ina espoc annsa cathraich sin iarna baisted dona hapstalaib. Ocus atá sépél a m-Betania inar' h-adhnaiced Lasarus do thathbeogaig ar Tigerna ar m-beth cethri lá adhnaici dó & ar mórgad ann. Is ann sin tucc Muire a cris fein do Tomás iarna h-eiserghi ó mharbaib, & Is gar dó sin slíab Gálalee & slíab Olifeth mar a rabadur na h-apstail anuair do indis Muire Maghdhalén doib eisergi an Tigerna & a fhaicsin di fein. Atá eclais anórach itir t-sliab Galalee & slíab Oileféth mar ar' innis an t-aingil do Muire a báss. Cóicc míle o Betania co h-Ierco mar a tuc Ráp an merdrech aeghaidhecht do ghilladaib Israel & mur a sháer ó bás & ó gúasacht íatt, & adeir an scriptúir co táinic a slánugud fein de sin. O Betania tegther co sruth Orthannain tria fássaige, & Is laim ris sin atá an slíab arar' troiscc ar tigerna da fichit lá & da fichit oidhchi, & Is ann adubairt an Díabul ris mádh bo Mac Dé é arán do denum dona clochaib. Is í In Mhuir Técht dealuigis itir In n-Aráip & tír Iúda, & atá sí ó Ssará co h-Aráip, & ní h-éter le duine na le bethadach bás d' fhaghbail innti choidhchi, & do féchad sin co menic, & do cuiredh íarann co menic indti & do theilg sí sin a tír, & dá cuirthi cleitech étrom indti ní léigfed sí anichtar, íatt, & ní h-ibther a sáile choidhchi, & ní dentur comnuidhi a n-goire dhi, & doshluigc sí .u. cathracha tria pecadh mínádurdha na fer & na m-ban .i. Sodoma & Gomorra, Aldema & Ségor & Solamee & docíther cuitt do Seghor a n-aimsir t-soininne asan muir súas. Fasaid crainn ann sin dobeir toradh álaind, & anúair brister nó gerrtur íatt gúal dogeibther astigh inntu a comurtha In dighti, & atá uisci In mara so uile bren, & Is don táob theas don muir sin atá ben Lóith ina lícc shalainn arson mar do féch sí tar ais aran cathur anúair dobí sí aca bádhadh. Issácc mac Abraham i cind int ochtmad lá íarna breith tuccad an baistedh genntlidhi air. Ismahel mac Abraham, i cind a cethri bliadan .x., do baisted an lá cétna é, curab andíaidh Isácc doníat na h-Idhail a clann do baisted co genntlidhi i cind an ochtmad lá, & curab andíaidh Ismahél donítt na Serrisdínigh i cind a cethri m-bliadan .x. Sruth Orrthannain a slíab Libáin ticc sé ón dá thobur darab ainm Ieor & Dán, & Is imdha íasc an t-srotha sin, & atá sliab Gilbue do thaeb dhe & machaire roálaind & sliab Libán don taeb aile no co roithenn fássach Faráo, & Is iatt na cnuic si 13 roindes iter ríghdhacht Shuiriam & talam an Fína mara fassaid ubhla sétrus Is mó na cenn duine. Gabaid an sruth so itir Galalee & Ídome & Botron & tri machaire Meldane ina fuil tempul Ieob & annsa Muir Ruaid. Anuair dobí ar Tigerna ica baisted annsa sruth so do clos guth In Athur ós a chind ica rádha ‘Is sé so mo Mac dil-si & eistidh-si hé’, & do connarcus In Spirat Naem ic techt a richt choluim air, indus co roibi an Trinóid uile acan baisted sin, & óna fothrucad annsa sruth so do leighised Namán Sirda ona lubra. O Muir Técht sair a coicrích an Talman noeimh atá caislén Carras darab ainm slíab alaind, dorinde Baudauin rí Frangc ar n-gabáil na rigdhachta sin dó & ar n-denum Cristuidhi díb. Atá Gabáo baile álaind fón caislén sin, & mórán Cristaidhi ann ic íc císa risan sobhdán. Tiaghar assin co Nasareth & uidhi tri lá as sin co h-Ierusalem, & teit daeine a prouensi na Galalee co Romata & as sin co Sethim & co cnoc ard Éfraim mara roibi Anan 'na comhnaidhi máthair Samuél fáidh & as sin co Sibola mara roibi an airc naemtha acc Elyas fáidh icca coimét, & mar a n-dernaid popul Ébron ídhbairt dar Tigerna, & mura labair an Tigerna re Samuél. Gairitt as sin atá Sabón & Rama & Beniamin, da labrann an scriptúir. Deich mili ó Ierusalem co cathraigh Seteim dianadh ainm Néople. Atá tempul ic Iosep mac Iacóp dobi 'na choimhétaighi aran Eigipt ac Forann laim risin inar' h-adhnaicedh a taisi arna tabairt asin Egipt. Occus Is laim ris sin atá cathuir Garrisón mara n-dénitt na Serrisdínig a n-idhbairt. Laim risin atá Glenn Bitaim inar' gabatur a braithrecha Iósep mac Iacop & inar' fhobradar a marbad & an uáim inar' cuiredh é riana reic. An t-sligi as sin co cathur Samaría cennport an tíri sin & Is asin cathuir sin da treib .x. mac n-Israel & Is innti do h-adhnaiced Eoin Bausti itir an da fhaidh aile .i. Heliseus & Ábdón. Cidh edh chena Is a caislen Maicin anaici Mara Técht do benadh a chenn de, & tucadur a dheiscipail a corp léo conuicci sin, & do furáil Iúlius Apostata In t-impiri a chnámha do thógbail & a losgad uile, & nir' fétadh an mér do sín sé docum an Tigerna inúair adubairt se ‘Ac so Úan Dé’, do losgad ó shoin. Ruc an banógh SanTecula lé é arna cnocaib, mara roibi anoir romór air, & fuair Teodosius imperi cenn Eoin a m-balla an inaidh sin, & do furail a tabairt as & étach cengailti ina timchill lán d' fhuil, & do cuir co Constantinnóble é marsin co fuil a leth indti ó sin & In leth ele a n-eclais Siluester isin Roim, & In mías arar' cuiredh a cenn arna buain de ata sí a n-Ghein, & do gheib anóir mór on tír sin, & aderit daeine ele co fuil cenn Eoin & In mías annsa Picaird, & aderat aroile nach é atá ann acht cenn easpuic náomhtha. Da míle .x. ó Sibast co h-Ierusalem & Is itir cnocaib an tíre sin atá tobur Iacóp athriges dath cacha bliadne cethri h-úaire. Uair derg, uair glas, uair búaiderta & uair ele tiugh & Samairitáni goirter do lucht an tíri sin ata, & cidh é creidim na n-espal atá acu sin, ní h-inann íatt & na Cristuidhi & ní h-inann íat & na Serrisdínig ar creidim, & étaighi derga lín bís ima cennaib choidhchi & étaige gela im cennaib na Serrisdínech & étaige gorma im cennaib na Cristaide atá ann sin & étaigi derga im cennuib na n-Idhal, innus co n-aithentar gach drong dib tarachele. Is don Talmain Noemh an Galalee, & Is innti atá an Naighne & Caparnaum & Corrosaym & Besayda mara rucadh Petur & Andrias, & Is a Corrosaym i m-Baibiloin geinfider Anticrist mar adubairt In fáidh co ticfadh asa Babiloin diúici do t-sluicfid an doman uile. Oilfidhter Anticrist a m-Besauida & rígeochaid sé Corrosaym curab de sin adeir an scriptuir: Trúagh duit, a Corrasaym, Trúagh duit, a Besayda, Trúagh duit a Chaparnaum! Ceithri míle ó Nasareth co Cannán Galalee mara n-derna ar Tigerna a cétmírbuil anuair do impádh se an t-uisci a fín a tigh arsidéclina, & Muire fein ac fritholad and. A Nasareth do h-oiled Muire, & leth míle assin an carracc ard arcuiretar na h-Ídhail an Tigerna da teilgen ría sís, & do ling sin di ar carraigc ele, & ata slicht a bonn ann sin fós. .U. bliadna .x. áos Muire ac breith an Tigerna. Dobí si tri bliadna .xxx. & tri mí a comaimsir frisin, & cethri bliadna fichit d' aeisi. Tri míle ó Nasureth co slíab Tabór mar a n-dechaid ar Tigerna & Petur & Eoin & San-Sém a coinne Elíás & Móysi, ina n-dubairt Petur: ‘Is maith beith ann so’, ar sé, ‘& denum tri tabernacuil ann duitsi & d'Elías & do Msi,’ & d' athain Crist can sin d' innisin nocon-éirgedh sé ó bás co bethaid, & Is aran cnoc sin sennfitt an triur aingil a sduic le tiubraid síatt síl Adhaim ina corpaib daenna docum In brethemnais. Mile ó shlíab Tabór co sliab Ermon mura fuil cathur Nauim, assin co cathuir Tiborne atá ar muir na Galalee & ní ré fairrgi aderar sin acht re h-abaind ina fuilet da .xx. míle ar lethet, & Is imdha íascc an rabeir sin; & Is ann do gab In ecla mór Petur, & Is a cathair Sibórum ata an bord arar' caith an Tigerna bíadh a fhochuir a apstal deis a eiserghi mura r' aithnedur é ar brised an arain. Bith a fis accaib curab fa cnocc Liban comraicces tír tarrngire sair, & as sin co Bersibé budhthúaidh, & o Bersibé budhdhes .x. cét míle ar fot & o Iericó co h-Ierusalem & co h-Iafeth .xl. míle tarrsna, & Is imdha Cristuidi amescc na Seirristínech ic íc cisa risan sabhdán. Gidh bé lé budh áil techt o Galalee co h-Ierusalem gebaid se co Damas, & Is álaind In cathur sin, & atá sí lán do maith & do cennaighecht, & atá uidhi tri lá úaithe co h-Ierusalem, & ar chamhallaib & ar mulaib & ar dromadairieib & ar echaib doberitt a cennaigecht chuca. Eleseus Damuiscc serbfogantaidi Abraham, Is uaidhi ainmnighther í ní Is lúaithi na rucadh Iosyas dobo doígh leis an serbfhoghantaighi comadh é fein budh thigerna ann andiaidh Abraham. Ata cathur laim re Damuscc re n-aburar Mons Siccir, & Is imdha fisici annsa cathuir sin, & Is innti dobí Pól apstal ina fhisicci ría techt docum creidmhe dó, & Lúcas sybiscélaid ac foghlam fisicechta ina deiscipal, & Is annsa n-inad ina fuil Damuscc do marb Caein a derbrathuir fein .i. Áibel. Ata eclais scíamach ar carraicc .u. míle ó Damuscc ina fuilet manaigh cristuidhi ina comnuide & atá annsan eclais sin laim risan altóir clár isan bhalla & delb Muire air arna pinntéil co maith & indtaiger a fuil & a fheoil co menic & ní faicter an delb sin acht co h-annamh, & silid an clár sin ola inniu mar budh crann ol(a)i é, & atá soithech murmair fáoi ina coimettur an ola sin a comuir daeine eslan & fóiridh íatt ona gallruib. Atá an abann darab ainm Sabátorí itir cathuir Dacc & Rafána, & siblaig sí cacha sathuirnn & bí 'na comnuide feth na sechtmaine ó sin amach. Atá slighi timchill o íarthur an domain can dol ar faircci docum Íarusalem .i. don Almaine & do Pruis & assin tri Thartaria .i. ríghdhacht do rígdachtaib Maghnaiss Canais. Is urchóidech gainmidhi In talam sin, & Is becc do thorad thicc ann, & Is becc d' arbur fásus and, & ní fásann fín na pis na pónair ann. Is imdha a h-ellach, & ithitt féoil cach uile ainmidhi itir lochta frangcacha & lochta becca & chat & mhadra can arán. Ocus bainne & blathach mur dhigh, & le bualtach a m-bó arna thirmugud re grein deisigit gach uile bíadh bís acu do díth tenedh, & bíd toirnech & teinntech annsa tír sin co menic marbus mórán do daeinib & do cethraib & bídh fúacht & tesbach co gar dha chéle innti & don túaruscbail fúarusa ó daeinib glica aran tír so ní h-indénta comnaidhi innti, & ni rabhusa innti. Dobeth duine re h-uidhi tri lá o Priuis isin tír sin na Serrisdínech, & mina beiritt Cristaidhi féin biadh leo ní fogabhatt isin tír sin hé, & ní h-urusa a sibul choidhchi acht a n-geimhred re h-imat a h-uiscidh, & ní sodhaing annsin acht an trath bis imforcraidh snechta ar muin an oigre. Ní bí duine 'sa tír sin cin luirg, & ni coimsich d' feraib an domain a fúaire an geimhrid ara fatt budhthúaidh. Atbér frib ní do creidim na Serrisdínech doréir mur leghtur sa lebur tucc Macamétus dóib, darab ainm Acaron ic droing díb & Misáp ac cuitt ele & Haram ac cuitt ele doréir a tengtha fein. Cidh bé dogéna maith rachaid a parrthus déis a báis, & cidh bé dogéna olc rachaid a n-ifrinn, & da fiarfuighedh duine díb crett é parrdhus aderaid sin curab inatt ína fuil cach uile shubháilchi & cach uile thorad tria bithu sír, & ina fuil sruth fína & sruth meala & sruth lemhlachta & sruth fíruisci & forgnem álaind fá thoil duine d'ór dergc & d' airget & do chlochaib búadha, & ina m-bé deichnebur ban ac cach aen-duine, & cidh dodechad 'na n-aentaid uile ní budh lughaitti dobeitis ina maighdenuib é. Ocus labraitt co menic do Muire Oigh, & mar do gab toirches ó shanais Gaibrieil, & mar do toghad hí chuigi tar mnaib an domain, & co rucc mac can truailled a h-óghdhachta & cur' labuir co lúath iarna breith, & cur' gab ecla mór Muire anúair do labair an t-aingil ría, & Is mar sin innisis Acarón an scél so, & adeir co roibi duine isin tír si darb' ainm Tacina, & co téghedh le genntlidhecht a richt aingil & co truailled mórán do mhaighdenaib, cura bí sin ecla dobí ar Muiri reim Gabrial asa n-derna sí do chundrad ris Mac Dé do thecht ana broinn cin shaethar ferrdha & can truailled a h-oghdhachta. Ocus adeir an lebur cétna curab fo crann pailme ruc sí a mac, & arna fhaicsin di do gab nairi hí & do caei, & adubairt comadh fherr le co faghbad bás, & do labuir an náeidhi ría, & adubairt ría can ecla do beith uirre, & innisidh Macametus co menic a n-Acaron cur labuir an naeidhi sin .i. Ísa Crist, mur ruccad é, & adubairt curab ó Dia cumachtach tainicc sé, & curab é an Dia sin do thiucfad do breith aran cinedh n-doenna do cur na pecach a n-ifrinn & na fírén a flathamnus, & curab é fáidh Is ferr tainicc dona fáidhib é, & co tucc sé radharc do dhallaib, & cur thathbéogaig mairb & co tuc sibul do bhacachaib & éistecht do bhodhruib & cur' slánaigh lobuir & gach uile ghalar archena & gur' ruaicc demuin a dainibh & a bethadachaib & co n-dechaidh fein imslan dochum nimhe. Ocus doberit anoir mhor dona leabruibh a m-bid na sosceil, & co h-airithi do soscel Gaibreil, & na daeine acu onab eolach leabur do legadh, aderid an soscel sin co menic mar urrnaighthi maille thoil maith. Doniat mi imslan do troscadh annsa bliadain ar aen cuid, & sechnaid a mna frisin re sin, acht muna beit daeine galair no eslana acu, & adeir In leabur cétna gurab olc creidim na n-Ídhal arson nach creidit siad Isa Crist do thecht o Dhia & co tugadur a n-eitheach anuair aderit gur cuiredur Mac De re croich & cu tugadur bas dó. Ni h-amhlaid sin dobí, acht anuair dobud mithig leis fein dochuaidh dochum nime & do fáccaib cosmailes a dheilbi ar Íudas Scarióth do cuiretur Idhail re croich. Ocus ticfaidh fein doridisi do breith ar daeinib an talman, & aderaitt curab olc an creidim dona Cristaidib a rád co cuirfidís na h-Idhail Ísa Crist re croich na co n-dingenad Día uilechumhachtach ina airett sin d'éccórad .i. Ísa Crist mac Muire do chur d' fhagbail báis tarcenn daeine ele, & Is é an t-airtecal sin Is mó dheliges itir na Cristaidi & iátt dar léo sin. Ocus creiditt co maith oibrechad Dé do beith cóir & a shosceoil & cach ní da n-dubairt do beith ina fírinne, & a mírbuili, & creiditt Muire do beith ina h-óigh ría n-geinemain Meic Dé & ina díaidh, & Is ullamh íad dochum inntaighthi docum ar creidimne, & do chluinitt senmóir & ráidti na fáidhed & aderaitt co cuirfidhter dliged na n-Idhal & dliged Macametus ar cúl, & co mairfed dliged na cristaided co sír & creiditt síatt an Día uile cumachtach do cruthaig neam & talam & gach uile ní, & nach deutur aenní cóir na h-écmais & co fhuighbe cach aen mur thuillfes lá na brethe do maith nó dh'ulc & creiditt curab fírindech gach ní da ndubairt trit na fáidhib doib 15. Ocus do chetuigh Macamétus a n-Acaron días nó triur nó cethrur ban do beith ac cach aenfer dib, & ni anaitt air sin can nónmur ban nó an mét fhétus ac gach fer díb, & da cuiredh ben díb sin uáidh dobera cuit da maithes di & dobera ben ele 'na hinad. Creiditt síatt tri persana na Trinóidi cidhedh ní creiditt a mbeith a n-aenpersain. Aderaitt co labhrann Día & muna labrad co m-beth balb, & co fuil spirat ann & muna beth nach beth betha, & creiditt gach uile ní dá n-dernadh do maith riam & da n-derntur choidhchi curab ó bél Día thainicc sé, & creiditt curab Día do cuir an t-aingil dochum Muire da rádh ría Ísa Crist da tabairt ara mac. Ocus atá an bibla & na soscéil & raiti na fáidhed uile scribtha acu ina tengthuib fein, & aderitt co n-dénaitt na h-Idhail pecad arson nach coimlitt a n-dliged do fháccuib Moysi acu, & co pecaighitt na Cristuidhi arson can aithne inait a shoscéil do cumall. Atbér frib, ar Moinmíl, mar adubairt In sabhdán frim aidhchi 'na sheomra ar cur cáich amach. ‘Cinnus doníter seruís do Día In bur tírsi?’ Adubartsa co n-déntur co maith. ‘Ní fír sin’, ar sobhdán, ‘óir Is olc an anoir dobeiritt an prelaidhi da tigerna, & Is olc an eisimpláir dobeiritt don popul’, & do fhíarfaigesa cindus donítt sin, nó cindus fuair sin In fis sin. ‘Donítt,’ ar sé, ‘is iatt cétmuinnter tét isna táibernib íat, & ní furáil leo beith ac ól & ic caithem feth an láei & na h-áidchi mur dobetais bethadaigh éccíallaidi nach fider crett é Día, & da n-derndáis an cóir íssi eisimplair Crist on ainmnighter íatt do lenfadís ar míne & ar buaine, ar deirc & ar trocaire, & atait na Cristaidhi a comshanntach sin co recaitt a clainn ar beccán fíach & a mná re feraib ele, & bíd mná fer acu tarcenn a m-ban féin, & na minna & an gella doberitt ní coimlit é, & Is mursin tharcaisnigit & diultaitt an dliged tuc Crist dóib da slánugud, & Is arashon sin do léigcebur ar tigernus & ar talam dúinne, ó nach raibi Crist aca chosnam inar n-agaid, & ní h-edh amáin acht do tidhlaicc duinne é arson bar pecaidh, & Is deimin nach ar ar nert féin fúaramur é & atá a fis acaind co maith inar lebraib féin cidh bé trath dogéntaidhisi seruís do Diá co maith & comuillfide a recht co n-gébthaidhi In talam so arís. Cidhedh an feth anfuidhi an bar pecthaib fein ní fuil ecla acainne romaib & atá a fhis acainn co maith co n-impódha sibsi óna pecthaib trath ecin, & nách gébtur frib an inad da cuirfidhi bur n-agaid, & co m-bía an talam so uile acuib óir bíaidh bur Crist féin inar farrad cach uáir dogéntáidi seruís co maith dó.’ Do fíarfhaigesa de sin crett tuc fis ríaghla na cristaidhi mur sin aicci sin. Tucc sin chuicci astech an mhuindtir dochuir sé úaidh reime & do thaiselbh dam cethrur tigernad dona tigernuibh do do bad mó díb sin, & adubairt rium cur' chuir sé an lucht sin a richt cennuighedh le clochaib úaisle In cach thír a rabadar Cristaidhi d' féchain a m-bés & mar donídís seruís do Crist, & do labuir fein frangcbérla rium, & adubairt curab mursin rangcadur sgéla na Cristuidhi chuicci & a tirthadh & na daeine do beith ullamh dochum beith ana cristaidib tre fhebus an dligidh co locait é tre olcus choimlitt na Cristaidhi é & adubairt curab maith choimlet na Serrisdínig an dliged tuc Macamétus dóib a n-Acaron tuc Gaibriel lais chuicci féin, & do labrad In Gaibriel sin co menic re Macamétus, & do indised toil Dé dó co h-imshlán. Bíd a fhis accuib curab annsa n-Aráip rucadh Maca-métus, & co roibi ina ghilla eich innti ac sibul re cois cennuighedh ó thír do thír nó co rainicc a n-Egit & í ina talam cristuidhi In trath sin. Aimser dá roibi ac denam an t-sibuil sin tarrla a cenn dithrebaig é ina sepél ar fásach na h-Aráipi, & ar n-dul isin sépél dó do fairsingighed air an dorus curb ingnadh a mét. Go rabí sin cétmírbuil Macametuis. Ráinicc sé assin dochum beith ina choimétaidi a ríghdacht Caradán fón ríg féin & ar n-éc an ríg do pós Cádrígha ben an ríg é, & do bói galur tuitmech ina díaidh fárbh' aithrech lé a phósad, & cidhedh do chuirsin do thuicsin innti curbé Gaibriel aingil ticced do labairt ris & corb egcen dó tuitim & beith ar lár marsin lé h-áille an aingil an feth dobeth ac labairt ris. Dobí an Macametus sin 'na rígh aran Araip .xx. & .uí. cét bliadan aes an Tigerna antan sin, & do t-slicht Ismahél meic Abraham & Aghaire hé, & goirrter Serrisdínig Ismahelytes ó Ismahel & cuitt ele díb Agárens ó Aghar, & cuitt ele dib Amonytes .i. ón días mac rucadur a ingena féin dó Loith, & Serrisdínig fhíre ó Ssarra féin. Dob inmain lesan Macamétus sin dithrebach dobí da míle o shlíab Syóin ar fásach aran sligid móir itir an Aráip & Caldea uidhi lái ó tír Iúda & ón fhairrgi mur a ticc cennuighecht ó Uénís & ó thírthaib aile. Teighed Macametus a coimmenic sin d' fis an díthrebaig & d'éistecht a shenmóra indus curab olc le muindtir é, óir dobudh inmain lais an díthrebach sin, & dob fherr lé muindtir Macamétuis co fhághbad an díthrebach bás, óir do thicced de a m-beith can chodlad co menic feth na h-óidhchi. Lá ecin da n-dechaid Macamétus do fhis a compánaigh díthreabaig, do an na fhochuir an oidhchi sin ina thigh féin, & tuc an díthrebach fín maith dó, & do gab meisgci Macamétus, indus cur' thuit a chodlad air, & dochúadur muindter Macamétus ina diaidh do tigh an dithrebaig, & fuaradur e, & do beanadur a cloidhimh amach, & do marbadur In dithrebach leis, & do churetur ana truail lan d' fuil aris he. Ar n-eirgi do Macametus asa collad fuair In dithrebach marb & adubairt go crochfadh a muinntir uili tre bas in dithrebaig. Adubradar san gurab eisin fein do marbh he tre meisci, gurab uime sin do mallach Macametus an fin & gach duine d' ibed e coidhche, & Is de sin nach ibhid na Serristinigh fin os aird o shoin ale cidhedh ibhit e a n-uaignius, & bith deoch maith eile acu doniter do premaibh na berruighi da n-dentur In siucra. Don t-suidhiugud ara fuilid na tirta etir na cethra srothaibh tic a Parrthus, righdhocht Mesopataníé & righdhocht Caldea & righdhacht na h-Araipe ataid siad etir Tighir & Efraten. Ocus rigdhacht Medh & Pers etir Tigir & Nil. Ocus rigdacht Suria & Feilistin idir Efrate & fairge Mediteran, & ata In muir sin o Marrocc noco tet si 'sa fairge letha tiar don Spain tri mile & da fichit mile o Constantinople go cenn In raibir sin. Troposonda cathair maith, Is innti atá corp Atanas espuic Alaxandria dorinne Qui cumque uult. Do chuir In t-impire Gregach tigerna maith da muinntir fein do coimet na cathrach sin ar Tuircinechaibh, & docoidh In tigerna sin a n-easumla for an imper n-Gregach, & do goir se imperi Troposonda de fein, & ata In cathair sin cona tigernus anecmus na n-Gregach o soin ale. Ata caislen tamall fada on cathair sin a n-Armen bicc, & dealb seabaic ar persi and, & delb banntigerna ara comair aga coimét, & cid be duine do anfad gan collad isin caislen fasaigh sin tri lá & tri h-oidchi ac fetheamh an da dealb sin doticfad an banntigerna sin cuige & doberadh a roga athcuinge dó. Dobí rí uaibrech beodha ara tir sin fecht n-aill, & dorinne se In fhaire sin gin codlad tri lá & tri h-oidhche. A cinn In treas oidhche do conairc-se ben Is caime do conairc do mnaibh In domhain, & adubairt ris cidh be ní bus ail duit d' fhaghbail fogébur é. ‘Ata ór & airget agum’, ar se, ‘& tigernus maith, & sidh cartanach, & mo nert ar gach n-aen, & issi athchuingi dob áil lemm d' fághbail, tusa do mnáoi.’ ‘Ni h-éter sin’, ar sí, ‘óir spiratt misi, & ní fuil corp talmaide umamm, & ní h-éter lé fer beith acam. Cidhedh dober dhuitsi an maithes mór & an tigernus & an tren & an sídh sin atá acatt fein do congmáil duit & dot oighredhaib co cenn an nómad glún úaitt fein, & cidh bé ar doman maithes saegulta iarfir na cenn sin.’ Do dhíult sin sin do ghabáil. ‘Ó nách gabair’, ar an banntigerna, ‘dobersa a contrada duit & d' fher th'inaidh atdíaidh co bráth beith fó umhla ríg ele co bráth, & ríachtanus a less gnáith & cocad síruidhi.’ Do imthigh sí úaidh daeisi sin, & atá anní adubairt ica comull. Tarrla do mac duine do immfaire tri lá & tri n-oidhchi do denum isin chaislen cétna sin. Táinicc an bantigerna chuici & adubairt ris a athchuingi do íarraid uirri. ‘Saidhbres an t-saeguil do báil lem d' fhaghbail’, ar sé. ‘Do gebur si sin’, ar sí, ‘& innis uaimsi cidh bé choidéolus aenlocad andso choidchi nách cuirfed sé a bonn aran saegul ó sin suás.’ An t-slige ó Troposonda co cathair Artirón do múiretur & d' airgetur Tuircínigh, & úaithe sin co cnoc Araráa da n-gairitt Idhail Dánó, mura fuil airc Náei, & do cídh daeine a soinind maith aran cnoc sin hí. Ocus assin conuicci an cathuir scíamhaigh re n-abur Tansóra, & ata cnoc saluinn laim rissin, & fétuidh cach aenduine a díl do breith lais de. Ocus assin trit an Aramén móir & co cathair Casátus mur a tarladur na tri ríg dáchéle ac dul leisna h-aiscedha dochum Meic Dé. Ocus assin co tír na m-ban, & atá laim rissin tálam Iób asa tabratt na mná sin fir ina caeimhthecht, & madh meic beraitt doib cuiritt cucu fein iatt anuair ticc sibul dóib, & madh ingena loiscter a cíche dessa nó clé, & an banntigerna bís orra Is maith coimétus an tír sin, & a leth a lámh bítt na mná so dogres. Don taeb ele do Calldea .i. ar an taeb teas, atá an Ethóip, & Is mór In tír sin, & daeine círduba aitrebus indti, & ata ara taeb tes di tobur nach etir le duine ar doman d' ol lea fhuaire a ló & lena thes a n-oidhchi, & bid aibhne an tíre sin uile ana n-usci búaidhertha, & blas saile ara t-oibrechad. Ocus Is mescamail iatt uile, & Is becc do bíadh chaithit, & atat daeine innti so ac nach bí acht aenchos mhór & Is gabaid lúas na muiudteri sin, & anuáir doníatt comhnaidhi tóghbait a m-boind eturra & In grian co n-ditnetar aran tes íatt. Ocus Is annsa tír sin atá Sadó .i. an cathur asa tainicc an tres rí le h-offrail dochum ar Tigerna le treoir na réltainne. Tíagur asan tír sin annsa n-Inndia móir atá arna roinn a tri, & Is adhbhal tes an tíre sin, & an Indía bec atá can imforcraidh tesa na fúachta, & ind Innía Is sía uainn díb atá sí rofhuar, & atá do mét a seca & a h-oigre co n-déin cristal da h-uisci & co fásann diamont co lór innti, & atá do láidirecht an díamoint fhásus innti nach fuil ar doman ní úrchóidighes dó acht fuil bocain. Do geibter diamoint ele 'san Araip, & Is mór iatt & ní commaith ríu so íatt, & do geibther diamont ele 'sa t-Sipra & diamont isin Maisidoin, & do geibter cuitt ele díb a n-Amasee anuair bíther ac dealugud an óir & an miánaigh & ni crúaidhi diamont na h-Indía ina sé, & do gebther diamont maith ele annsa cristann & diamont annsa mhaighneis, & do geibther adó déntáeb a lenmhuin achéile .i. gné fherrdha díb & gné bannda, & drúcht nemda oiles íatt, & aderar co coitcend isin tír sin co n-geinter móran diamont on da diamont sin, & do connarcsa fein sin, & berthar tamall san inad a fásaid & léigter dóib fan drucht, & métaighit ann. Ocus da m-bía an diamont a taeb clé duine Is mó a brígh ann ina aran táeb n-des, arson curab sía budh thúaidh don táoibh chlé an doman fásas na don taeb thes, & cidh bé imurcras diamont ara leth clé congmaid co laidir beodha é & coimétaid slán é, & dobeir grasa a n-gnim & a n-urfhuighill dó anagaid a namat da m-bía an chóir aigci, & congmhaidh ina chéill dírigh é, & sechnaidh ar imresan & ar drochaislingib é & ar drochspiratuib & ar urchóit cach uile bethadhaig éccíallaidi & ar piseóccaib & ar neim, & Is amlaid Is ferr é can cennach & can a fhaghbail a n-athchuingi, & Is móidi a subailchi sin & Is laidirede congmus duine anagaid a namatt é, & dobeir furtacht anagaid na h-éttruma céille. Cuir aran adhamus í, & madh maith an diamont ní léigfi si di In t-snáthat do tharruing, & Is inann an t-adhamus & an maghnés, & ni bíd na subáilchi so úair ann tre locht antí imurcuires é. Ocus Is imdha clocha úaisle ele i sruth Inde, & bíd essgamhain an a m-bíd .x. troighdi fichet ar fad, & na daeine bís anaici an srotha sin bíd glas buidhi drochdatha. Atá oilén isin Innía ina fuilett dáeine & áitiugud & bailti márccaid, & Is mó anaid .u. míle a fhadd, & ní gnáth lé dáeinib an t-oilén sin d' fhaghbail chóidhchi arson co fuilitt fa plánét Sháduirnn ara moille bís accur a cúrsa, & curab mursin Is natúr dona dáeinib fái, & a contradha sin anar tírne arson co fuilmíd fá plánét an ré, & Is h-urusa linn sibul & ar tír féin do fhaccbail & dul ar fud an domain andíaidh ar planétta. Ata oilen ara táob tes don Indía dianad ainm Armes, & ticcid longa & cennaigi ó Uénís & ó Gien arcenn cennuighechta ann & a mórán do thírthaib ele cristaide. Atá do thes innti co tuitit magairledha daeine sís ara cossaib innti le mét díscáeilti In tesa, & In úair tecmaid daeine don tir fein orra tógbaid an-airdi íad co lúath, & coimlitt uindimint dáirighthi díb & muna derntaidhe sin friu do ghébdáis bás gin fuirech isan oilénsa & a móranaib d' oilénuib ele na h-Indía. Bíd daeine ina loighi can énshnáithi impu fa abhaind nó fó fhairgi acht a m-béoil abhain & a súili, le romét an tesa ó nertaighes an grían co noin, & ní bí aen tairrngi íarainn a longaib In oiléin si arson co tairnccenn an t-adhamus an t-íarann. Tíaghar asan oilénsa co h-oilen Canáa, & Is imdha fín & arbur isin oilén sin, & Is imdha atherrach creidium innti. Anóraighet drong acu an grian, & drong ele an tene, drong ele nathracha neime & drong ele croind & drong ele In cét-ní teccmus dóib a mochtrath, & drong ele delba & drong ele idhail, & ni fuil aenní díb so da tabrat anóir nach dochum día tarrngitt, curab arason doberit í. Ní mó coin inaitt lochait an oilein sin. Tiagur assin co Lombe mara fhuil cathair Polome ainmnighter ó chnoc Polume atá laim ría. Ata topur fa bun an chnuic sin ara fhuil balad maith & blas milis, & cidh bé fromus fothri é tét a n-óicci, & leighisidh cach uile galur bís air, & athrigidh an topur sin balad spísraid examail cach aenúair sa ló, & aderar curab a parrdus talman ticc ar imadd a subailchi, & goiritt daeine topur na h-óicci don topur sin. Atá damh ac ríg an tíri sin, & bí duine dognáth aca choimét, & soithech óir aicci, & a n-dein an dam d'áoilech & d' fúal beiridh leis isin soithech óir sin dochum na preláidi é, & beridh an prelaid lais dochum an ríg é. Cuiridh In rí a lamh ann & coimlid de fein mur uinnemint na nethe naemtha sin, & ticcitt ina dhíaidh sin na tigernuidhi doreir a ceimenn, & In popul uile & doníad mar an cétna. Ocus an día bís ac droing ele annsa tír sin bídh a leth ar cumma duine & In leth ele ar cuma dhaim, & labraidh In Díabul friu an sin. Marbaid daeine co minic an sin a clainn a fíadnaisi an dee sin, & croithid a fuil mur idhbairt uime, & an duine do geib bás annsa tír sin loiscter a chorp ar eccla co fuidedh se pían ona píastaib icca ithe isin talmain, & da m-bia clann aici leigfidhter an ben can losccad 'na fochuir, & Is mur sin dogníther risin fer o tet a bean muna baca an ben é ac dul dochum báis di. Aderit an pairt dobi acu aran saegul curab ecin dóib a beith acu thall. Is imdha fín an tire sin, & ibhidd a mna é & ní ibhitt a fhir, & berraidd a mná a fhésócca & ní berraidd a fhir. Gabtur asan tír sin co rígdacht Mabarón ina fuil uidhi .x. lá ar fad, & Is imdha cathracha & bailti isin tir sin, & Is a cathraig Calámí isin tír sin atá adhlacadh Tomais apstail a tumba álaind, & an lámh do chuir sé a cneidh thaeib an Tigerna, & atá si trit an tumba amach nocht, & cach días itir a m-bí cúis nó tagra scribtur da dhuilleóig dóib, & cuirter annsa laim sin íad, & congmaid sisi duilleóg na córa aici & telgidh duilleóg na h-éccóra úaithe, & ticther a tirthaib imdha do denum na córa sin. Atá diá fallsa arna cumdach d'ór & do clochaib úaisle a n-eclais sanTomás, & ticcther a n-oilithri a fad cuici sin, & gerraitt na h-oilithrig cuitt da m-ballaib ar gradh a n-día fhallsa sin, & ticcit drong ele a cinn an tres coisceim ó fhágcbat a teg conuicci an dée sin. Atá uaimh uiscci do lethtáob na h-ecailsi sin ina cuiritt na h-oilithrigh sin mórán do clochaib búadha & d'ór mar offrail don dee sin, & anuair ricc an eclais a les ris dogeibther asan uaim íatt, & cuirter a foghnam don eclais íatt, & na laithi fésta bís an cruinnighitt an popul dochum na h-ecailsi, & cuiritt an día mar anóir dó a carpatt, & mórán do clochaib buadha & do nethib maithi ina timchill isin carpat, & In popul ó sin amach ina dhíaidh. Tiagait oilithrigh & loighitt fon carpat co m-brister cossa & lamha chotta díb, & co marbtur cuitt ele acu, & Is dóigh léo san cach mét d' olc do gebatt isin inad sin curab móidi an anóir thall é. Ata uidhi da lá .x. & da fichit assin co rígdacht Lamár. Ní bí étach um mnái na im fer isin tír sin, & doníatt fonamhat fón duine ima faicett étdach, & aderitt curab lomnacht dorinne Diá Adhamh & Éua & curab mur sin Is cóir da cach áen beith ó sin ile. Ní eitighitt a mná fir ar doman, & aderit corab marsin adubairt Día fríu sílad & imdugud, & an talam do línadh, & ní h-éter lé fer ar doman a rádh ann sin mo ben fein na lé mnái m'fer féin, & anúair beres ben díb lenab dobir don fhir Is áil lé fein é, & Is comchoitchenn dóib cach uile ní bís acu, itir talam & ór & airget & mnái & fhir, & berar daeine a tírthaib ele da reic ríu, & In cuitt bís remur díb ithid can fuirech íatt, & an cuitt bís truagh remhraigitt íatt & ithitt iarsin. Ocus ní faicther an rélta atúaidh annsa tír sin, arson mar atá lár In talman itir an tír sin & hí, óir ní faicther ara taeb tes hí, & ata rélta acu fein co fírinnech thes nach cuirenn énchor di choidhci mar tá an rélta athúaidh, & Is asso tuiccim dá faghdáis daeine long & lón & gaeth co timchollfuidhdís an doman tís & túas & imacuairt. Dochúadhusa fein asan tír sin co Libie, & do cíther assin an rélta thes ré n-abur Anteiricc, & Is leis sin doníatt mairnelaig na lethe tes uile éolus mar doníatt mairnelaig na taeibi túaidh éolus leis an réltainn re n-abur Transmutana, & Is íatt an da reltainn sin roindes an firmamint eturra, & do chúartaighesa ón réltainn tes conuigi an réltainn túaidh, & dob eter lim an doman do chúartugud tís & túas & ina timchill, & co fuighind daeine & oilein In cach inadh dhe mar tá isin tír a fuilmítt, & co fírindech an lucht atá fan réltainn tuáid atat troigh fán troigh ar ísle úainne, óir cach cuitt don doman & don mhuir atat síat contrarda comfhada o medon In domain & síar, budh dhes & budh thúaidh. Bíd a fis accuib anúair bís lá acaindi isan-aird tiár don doman curab oidhchi a tigernus rig na h-Indía, & anuair Is oidhchi acaindi curabh 16 lá acu sin, & mar Is anagaid aird thicther asin aird tíar co Íerusalem Is ré fánaidh thiaghar ó Ierusalem sair conuicci an Indía, & bídh a fhis accatt curab é Ierusalem certlár In talman mar derbus cach aen rádh da n-dhubhramur. Do chúala fein an trath dobádhus am macamh ócc co n-dechaid duine asa thír fein do t-sibul an domain, & cur' gab trit an Innía uile, & assin co rainicc oilen ina cúala aeguridhedh ac timain eallaig & ac labairt a tengaid a tíre féin. Osur mur t-saeilmitne íatsan do beith fúinn Is marsin Is doigh léo sin co fuilmítne fúthasin. Ocus damadh éider le duine tuitim on talmain annsa firmamint mar nach cosmail, óir dobadh chosmhaile duine do tuitim ón firmámint dochum na talman, mar adubairt Día : Na bídh ecla ort nár crochus an talam can congmhail ó ní ar bith air, & cidh edh chena Is aen do mile do gébad an t-sligid chóir dochum a tíre féin arson imatt na sliged ana m-beth duine ar merugud mona betís grasa Dé aicci .Óir ata an talam a chomhfhairsing sin immacúairt tuas & tís .i. .xx. míle míle & cethri cét míle & .iiii. mile .xx. doreir baramhla na n-daeine n-glic nach fuil cur ina agaid accamsa, & ní h-áirmighther Éire na Alba na Saxa fan clíma ard, mur nach airmhighter oilein airrthair na h-Innía. Atá oilén Samabér laim ris an oilen re n-abur Lamarré & Is maith In t-oilén sin, & cuirid daeine úaisle comurtha le h-íarann n-derg ara n-aighthib, óir ann Is dóig léo fein, co ra bíattis uáisle 'sa doman. Ocus bíd cogaid gnáith eturra & na daeine lommnochta adubhramur romuinn. Atá oilen danadh ainm Iáná tamall on oilén sin, & .uii. rígti fói fein, & fásaid cach uile spísrad an mur ata sinnsér & claus & cainél & más & nutmic, & cach uile spísrad o shin amach, & an croicenn bís ima nutmic issé sin an más. Ocus ní fuil ní ar doman ina esbaid acht fín, & Is saidbir acfuindech rí In tíri sin & atat ballada a chúirti ar an cor cétna, & a lomnán do scéluidhecht scribtha & do cathaib arna balladuib sin & annsna h-urláruib, & ni creidfedh duine ar doman saidhbris an rig sin & an tíre, acht antí do chífedh é, & Is menic rucc rí an ferainn sin búaidh catha o Maghnus Cánus cidh é rí Is mó sa doman é. Atá laim risin oilen dianadh ainm Salnasé & gairit daeine ele Patén de. Is mór In rígdhacht so, & Is imdha cathracha áille indti. Ocus atatt crainn inti ar fasann min ghel deghbhalaid deghblasta. Is mar so gerrtur an crann sin fácuairt cogar do thalam, & soithige ina thimchill, & silid súgh tiugh as, & tirmaighter so re grein nó ré gaeith, & cuirter día meilt é iarsin, & dobí ana plúr gléghel cin easbaid. Ocus ticc fín & ola aran cor cétna o crannaib an oilein sin & ataitt crainn ele ann ana faghtar neim mur an cétna, & cidh bé caithes an neim sin ní h-éider a leighes acht ó dhuillib an crainn sin d'ól ar uisque nó ar fín. Atá muir marb anaici an tíre sin, & fássaidh berrach uirre, & do gebther fo premhuib na berruighe sin clocha buadha, & antí imurcuirfes cloch díb sin ní fuilighenn iárann air choidhchi & ní denann urchóid dóib, & indúair bís cath eturra Is airm crainn bís acu & Is leis marbait a chele. Atá oilén ele laim ríu ren-abur Colanach, & bídh an mét Is áil lé ríg an tíre sin do mnáib aigci, & ní luighenn acht aenúair a farrad cacha mná díb, & Is nemchoimsi a m-bídh do clainn aicci, & atát .cccc. elifint cennsa aigci ara n-imcuirenn sé caislén crainn anúair tét dochum catha, & Is gnáthach a letheitt sin isna tírthaib si. Atá aroile ní ingnadh isin tír sin .i. cach uile mainer eisg da fuil a fairrgi ticcit aruáirib ré táeb an tíre sin & anaid tri lá & tri h-oidhchi ann nó co m-berenn an tír an mét Is áil léo féin léo díb, & mur imthiges cenél éiscc díb tic cenél ele 'na inadh no co n-dentur mur sin fríu, & ní fider duine ar doman crett Is cúis do sin, acht aderitt lucht an oilein sin curab arson a mét do clainn & do mnáib bís acan ríg sin dognit na h-éiscc an anoir sin dó. Atat seilchedhe isinn oilen sain, & ata do mét innta co m-bítt munter ina cumnaib mur thighib. Ocus anúair tét fer d'éc 'san oilén sin adnaicther a ben 'na focuir. Is éider dul asan oilen sa co Capolus don taeb budh dhes ar fairrgi, & anúair do ghebat daeine bás ann a crochad re crannaib dogníter, & aderit curab ferr na h-eoin Is aingil do Día reime día tomailt oldátt píasta In talman. Atá oilen oile laim rissin ina n-oilter coin docum daeinne do thachtadh, & mur gabus eslainti duine ann sin & aithnid a caraid nách ereocha, léiccter na coin sin cuigci & tachtaid é, & ithter é íarsin. Ocus Is eider dol assin co Melc, & ní bí aire ac lucht an oilein sin ar raed ar bith acht ar chogad & ar daeinib do marbad, & fuil daeine Is deoch dóib so dognath, & an duine Is mó mharbus do dhaeinib acu issé Is mó anóir díb sin uile. Ata Traccóda laim risin n-oilénsa ina fuilit daeine fiadhánta acnách bíd tighi acht úamhanna talman, & aithrecha neime mur bíadh, & ní fhuil aire ar spreidh acu acht ar an cloich darab ainm traconite; cloch sin a m-bí da fichet dath. Atá oilen ele co gar do soin, Natumerán a h-ainm, & cinn con bís ar mnáib & ar feraib an oiléin sin, & ni bí étach umpa acht folach a denacht, & Is maith a cath & a comracc In muindter so, & anúair gabuit duine a cath tidhlaicitt dochum an ríg é, & Is innraic craibdech an rígh sin, óir bíd tri cét níamann mur paidrinib fóna bhraighit & adeir tri cét urnaighti cach n-aenlá sul caithes bíadh & bidh cloch roibí fora braguitt ina m-bí troigh ar fad & .u. ordlaigi, & anuair doníther rí de Is ann curther an cloch sin fona bragait & siblaid a timchill na cathrach & hí fona brághaitt, & da faicther ic sibul é choidhchi & can an cloch sain fana bragaitt bentur an ríghdhacht & an cloch de. Do shantaigh Maghnus Cánus co menic an cloch sin d' fhaghbail dó féin, & ní fuair hí do chogad da méit da n-dernaid 'na díaidh, na do comuidh óir na airgit da targaidh uirre. Atá oilen Dodém risan oilen sin, & inúair gabus eslainti duine ann tét a mac da m-bía mac aicci nó a cara muna bía, dochum an t-sacairt, & tecaitt araen a fíadnaisi a n-día fhallsa & fíarfuiget de an ereocha an duine. Da n-abra san co n-éreocha bethther co maith ris, & da n-abra nach n-éireocha rachait an mac & an sacart dochum an eslain & curfid a lamha ara bél & ara sróin nó co múchait é, & doníter scenuide becca da féoil & doberar cuiredh ara cardib, & roindter an féoil sin orra mar fésta, & Is mur sin doní an mac risan athuir & an t-athuir risan mac, & an ben réna fer, & In fer risan mnái. Atatt .u. oilein .x. & da .xx. ara fuil rí ar cach oilén dib fa ríg an tíre sin. Is fói atá an t-oilén ana m-bí aen súil mór a n-étan cach aein díb, & Is amh ithid a cuit féola & eiscc uile archenai. Ata oilén oile laim risin & a daeine cin cennaib orra & a suile a máolaib a n-gúalann & a m-beoil ara n-ochtaib. Atá oilen ele ann co n-daeinib cin cennaib cin t-súilib, & a m-béoil itir a slinnenaib. Ata oilen ann & agaid comlethan chomcruind acu, can t-sroin ac cach duine dib, & bél comchruinn, & da pholl becca amail t-súil. Atá oilen ann ina fuilitt daeine, & anuair chodlait amuigh fon grein folcuit a n-aighti uile lena m-bélaib úachtair. Atá oilen ann an a m-bí fer & ben a lenmain da chéle. Ata oilen na fer m-begc laim rissin icnach fuilitt béoil acht inád ina téit bun cleiti, & Is tre bun an cleiti sin ithitt & ibitt a cuitt. Ata oilen laim ris sin darab ainm Silá, ina fuilitt ocht cét míle ina timchill, & ní léiccitt bethadhaigh éciállaidi a becc dh'áitiugud de so, & atá cnoc ann & loch fa bun. Is é sin cnoc ina n-abraid sium Adhamh & Éua do beith cét bliadan ac denum aithrigi, & aderitt curab da n-deruib aráen doronadh an loch sin. Dobir rí an tíri sin uair 'sa bliadain cett do daeinib bochta clocha búadha an locha sain do chnúasach a n-anóir Adhaim. Ocus bítt mórán do geidhib isin tír sin ar a m-bídd da cenn, & léomain geala bís ann, & atá an fairrgi a comard sin ann comadh dóigh le duine co ticfad sí taran talam. Tiagur asso sair budh deas co Mansi, & Is sí so rígdhacht Is saidhbri & Is lía maith fa cumachtuib daeine. Atatt cristaidhi & Seirristínig innti & mná sciamcha, & Albanee gairter don tír sin, & da tucadh duine cach uile festa uáidh ann sa ríghdacht so acht muna tucad sé aithrecha neime úaidh aran fésta Is mó d' ulc aderar ris na do maith. Olann find mar bís ar caerchaib ar tíre-ne bís ar cercaib In tire sin mur clúmach. Gach ben aca m-bí fer pósta annso bídh coróin imma cenn mar comurta pósta. Tíagar asso co Casay, & Is í sin cathuir Is mó sa doman, & atatt .x. mile & da fichet ina timchill, & da míle .x. do droichetuib indti & caislén a cind cach droichitt díb, ina mbíd bharda & muinter ica coimét ar Maghnus Cánus, oir isí roinnes réna tigernus, & Is na timchill fhássus an fín darab ainm Riigón. Is imda Cristuidi & ancristuidhi indti, & Is indti Is menca bís rí an tíre sin. Is eter techt asan cathuir sin co mainister manach atá laim ría, & Is nemchoimsi mét anóra & t-saidhbresa na mainistrich sin, & anúair ithid a comhthinól a cuidd tét manach díb & cruindigid a fuidell uile, & beridh leis é co dorus oiribir na mainisdrech ina m-bíd mórán do crannaib úaisle, & benaid clocc airgit, & ticc a m-bí do bethadhachaib annsin chuicci iter én & bech & bethadhach, & ithitt an bíadh sin a soithech airgit, & mur benus an manach an clocc arís tét cach bethadhach díb gusan maigin ó táinicc. Ocus adubairt an manach rimsa curab anmanna tigernadh & daeinedh úasal sin uile, & adubartsa curb ferr sin do tabairt do dáeinib bochta ina dóib sin, & adubairtsin nach rabadur boicht isin tír sin, & da m-betdís corb' ferr a thabairt dona trí mílib anam leisnarb' éter an t-inadh a rabhadur d' fágbáil ina thabairt dona daeinib lerab eter dol d' íarraid bídh In cach inadh bus áil léo féin. Uidhi .ui. lá .x. on cathair sin co Siuens. Ata .xx. mile a timchill balla na cathrach sin, & ataitt tri fichit drochet indti, & Is menic bís rí Mansí isin cathair so. Tíagur asin cathair sin tar raiber fíruisgci ina fuilitt cethri míle ar lethat a tigernus Maghnuis Cánais, & ticc In sruth sin tre tír na fer m-begc darab ainm pigmáns. & ní bí acht tri ferdhuirnn ar airdi In cach duine díb so & Is blaith inócclach iad da méte fein, & do beirid mná a cind a leth bliadne, & Is arsaidh co mór an duine acu bís ocht bliadna ina beathaidh Ocus ni denaid obair ar doman, acht daine a cusmailius ar méti-ne ag denum oibre doibh, & bíd sin ag denum fanamaid futhu amail do bedhmais-ne fa athachaib. Tíagur assin co Menc, & Is imdha longa nách gile In snechta ináid isin cathuir sin arna n-denum mar thighib móra fa shéomradhuib & laini d'áeirechaib, & ó náduir an crainn da n-déntur íad bíd a comgel sin & ní hó dath oile. Is éder lé dáeinib dol tar an raiber darab ainm Carmasán trit an Cataighi uile, & anuair thuiles an sruth sin doní mórán uilc dúairib ann. Is mór an tír an Chataighi & Is aluind & Is imdha a spísartha & a cennuighecht, & ticcid longa & cennuigecht dognáth ó Uénis & o Ienua & on Róimh isin Cataighi, & bíd mí testa do bliadain ar fairrgi ic dol nó ic techt. Atá sencathair don táoib toir do Cátaighi ina n-dernadur Tartaraei cathuir núa sain, ara fuilet da dorus .x. & míle iter cach dorus díb, & atá pálás alainn ac Maghnus Canus innti sin ina fuilitt da míle a timchill a balla & Is imda páláis ann sin astigh, & atá cnoc mór a n-garrdha an páláis sin ina fuil pálás oile ara mhullach, & imarcraidh crann n-úasal a timcill an cnuic sin dobir mórán do thorthaib maithi, & ara m-bíd eóin ingantacha, & anuair tét Maghnus Cánus do gabail aéir dobir chuigci da laim an mét as áil leis fein dona h-énuib & dona torthaib sin, & can an palás d' fágbáil. Atatt cethri piléir fichit óir fan halla sin, & a ballaide línta do croicenn an bethadhaigh re n-abur pantérs. Ní dergi fuil na an croicenn sin, & issé Is ferr balad sa doman & inúair bís taitnem na greine air ní h-urusa do suil ar doman a fechain le febus a dhellraid, & ní leigenn drochaer ar gaire an inaidh a m-bí lé febus a balaid, & a comtrom fein d'ór Is fíu é. Ocus an t-inadh a suidhenn an t-imperi sin dochum a choda annsa halla, & Is ard é os cind cáich, & an bord ara caithenn a chuid Is lommnán do clochaib búadha & do níamhannuib é, & do ceimennuib óir lán do clochaib buadha mar do siblaig sé dochum an buird sin. Atá inadh suidhi ica mnáei ara leth clé, troigh Is ísle ina é féin, & indara ben dá mnáib troigh don táeb tís de sin, & iesper co folach óir & co clochaib úaisle imda eli isin inad suidhi don días ban sin, & an tres ben da mnáib troigh don táeb thís de sin, óir ní bí sé choidhchi can triur ban aicci, & suidhid bantigernadha an tighi ó sin amach co cenn an buird doréir a n-úaisle & a n-indme fein, & cach ben fir posta bís ann bíd comarta coisi ar úachtar cumhdaigh a cinn da indisin co fuil sí umal da fer fein, & ór uili, lán do clochaib búadha, an bord ara caithid sin bíadh & an t-adhbur imperi bís inadíaidh da clainn do leth des troigh ní Is ísle ina é féin, & tigernuidhidh a chinidh doréir a n-uáisle & a n-indme féin assin co cenn In buird, & ór lán do clochaib buada an bord ara caithid a cuid. Bíd cethrar cleirech fo an inadh a caithinn an t-imperi a cuid ac scribenn cach oenfhocuil da n-abar sé itir maith & t-saith. Ocus á festadaib móra líntar a timchill a halla do craebhaib óir mar budh finemain fo thorad do beth ann, & cach uile dath arna torthaib sin, & an cuid bís derg díb 'na rubí, & an cuitt gel 'na cristal nó 'na beirel, an cuid buidhi d' omra, an cuid úaine d' emerantes nó do cristalytes, a cuid dub d' ocices nó do gerantes, & an cuid glas do mástig, & doníter so don ór & dona clochaib uáisle sin a commaith sin comadh doigh le duine dana budh aithnigh é comadh fín uile é. Ni tét soithech ar talmain ar bord In impere sin acht iesper nó cristal nó ametis nó ór glan, & ni tét copán ann acht d' emorandes nó do shafir nó d'ór derg nó d' omra, óir ní fuil do meas acu ar airget co n-dingnidis soithige de na ní eile acht fament ina halladaib & ina séomradhuib & ina cúirtib. Dobádhusa & mo compánaig bliadain & ráithe & mí na fochuir & é ac cogcad ar rí Mansi, & dobod mór a thúaruscbáil acuind ríasíu ranccamur hé, & dobudh míle mó ina caidrebh dúinn, & ní creidfidmís coidhche mona faicimís féin é a fhebus & a t-saidhbres cidhedh Is anoruige & Is ferr bíadh & deoch iarthuir an domain ina a m-bíadh sin, arson co n-ithid sen feoil cach uile bethadhaigh, & co tírmuighit a láma a n-ichtar a leinted deis a coda, & co n-ibet baindi gach uile bethadaigh. An Maghnus Cánus so do síl Chaim meic Naei é, & Is í a chuidd don doman an Assía uile. Sem cona clainn do ghabh an Affraic, Iafeth an Eóruip, & Is é Cámh dobudh t-saidhbri & dobud laidiri don triur so, & Is gerr ó sin ale o dobadur .uii. cinedh do t-slicht Chaim darb ainm Tarcare, andara cinedh Tangéid, an tres cinedh Grasé, an cethrumadh cinedh Uálare, an .u. cinedh Seme, an .ui. cinedh Mense, an .uii. cinedh Sobé. Atat so uile umal do Maghnus Canus. Tarrla senduine do Tarcaré doconnairc & é ina lebaid oidhchi écin rideri glégel chuicci ar ech. ‘An fuili at chodlud?’, ar an rideri, ‘oir Is é Día cumachtach do cuir misi chuccat dia rad friutt na .uii. cinedha so atá acatt f'anumhla & fa asanoir impere & righti ele gusaniu 20 indis dóib corb' áil let beith at imperi orra, & mar dobádur cusaniu fa daeire & fa esanóir imperedh & righthidh, co m-betdís an muindter cétna fad daeirsi-si & fat esanoir’; & Is fanamat dorinnetur cach uime sin trit sin do rádh fríu, mar budh amadán é. Do shiblaig an rideri cétna sin ar na cinedhuib sin, & adubairt friu Sangbus do gabáil & co cuirfedh sé a n-daeirsi díb & co n-gebad morán do thírthaib ele anacend. Tancadur san arabárach & dorindetur imperi de sin orra fein, & tucadur cach anóir do fhétadur dó, & tucadur Cané dh'ainm air mur adubairt an rideri friu roime. Ar n-denam impire dhe doroine statúide & dligeda núa darab ainm Íssacan, & issé cétna ní adeir sin anóir do thabairt do Día uilecumachtach do shaer iad o dáeire namat & comadh é do ghoirfidís día cabuir ó cach decair do imeochad orra. Andara statúid .i. cach uile duine do fétfadh arm do imchur arm do beith aigci, & In dechmad fer díb maigisder do dhénam de, & an fichetmud fer do beith ana maighister & an cétmad fer ana mhaighister, & an milmad mur In cétna. Do foccuir sé dona .uii. cinedhaib sin a roibi don t-saegul acu d' ferann & d' oigrecht do dhíultad, & beith buidech de cidh bé ar doman ní dobéradh sin dóib. Dorindetur-san sin, & arna thuicsin dhó sin co rabadur umhal do denam cach neich budh áil lais do glúais leo & do gab trén & nert a roibi 'na thimcill co sliab Belyál. Tanicc an ridiri cétna chuigci arís isan oidhchi, & atbert ris: ‘Uch!’ ar sé, ‘gab ó shlíab Belial sair mórán neirt, & issí sin toil Dé, & muna fhetair dul idir an slíab & fairrgci cuir do gluine futt .ix. n-uaire & déne urnuighti co Dia na n-uile chumacht & t' agaid sair, & dobéra sligid dhuitt.’ Dorinne Cán sin, & dochóidh an fhairgi .ix. troighti o imel an t-sleibi amach cur leig sligid do Chán idir an slíab & í fein, co n-dechaid Cán cona shlúag tairsi, & cur gabh sé Cátaighi, & issí sin righdhacht Is mó sa doman. Arson na .ix. sléchtana so & na náei troighthi dochúaidh an fairgci amach atá nuimir a náei fa anáir móir ac Maghnus Cánus & aca thír o sin. Ocus anuair do ghab Cán righdhacht Cataighi fuair fein bás, & do ghab Sítocán a inadh & dochúadur an días mac oile dh'iárraid tigernais dóib féin, & do gabadur Priúis & Rúísi, & do goiretur Cán da cach duine díb, & Is trit sin doberur Maghnus Canus ar ríg na Cátaighi & adeir se ina letrechaib fein curabb é tigerna na tigerna & rí na ríg é féin, & adeir fós gurab é Dia Is rí ar neim & curab é fein Is rí ar talmain. Do thuaruscbail choiméta & orduighti cuirti Maghnais Canuis. Doníter cethri fésta sa bliadain ac Maghnus Cánus. An cétfhésta uman trath rucadh é. Andara fésta .i. comainm an láei tucadh an baisted genntlidhi air. An tres fésta anuair thinnscnas a dee labairt. An cethramadh fésta anuair doní mírbuile. Orduigid sé a muintir ina cétaib & ina míltib, & bídh a fhis ac aenduine díb cred Is feidm dó. Bíd cethra míle barún ac ordugud cach fésta díb sin, & ac frithalamh Maghnuis Cánuis, & bíd coróin óir fa chenn cach baruin díb sin lán do clochaib búadha & do niamannuib, & édach óir im cach duine díb, & Is lugha lúach an étaig sin acu na lúach an étaig olla inar tír-ne, & atat na cethri míle barún so arna roinn, & atharrach datha ar étdach cach míle díb, & mar thigc an cét míle le frithólam dochum an impiri imthighid tar ais ar leth léo féin & ticc andara míle & fágbad frithalam núa acan impiri, & imthigid a cuid oile don halla léo féin, & doníad an tres míle & an cethramad míle mur an cétna, & ní labhrann aen duine dona cethruib dronguib sin aenfocul. Bíd mórán d' fellsamhnuib & d'áes cach uile eladhna a fiadnaisi an impire, & adeir fellsam díb anuair docí sé curab aimser dó, ‘Dénaidh umla don impire Is mac do Día & Is tigerna ar tigernaib an talman.’ Cromuidh cach aen duine ann sin a cenn co lár, & adeir an fer cétna: ‘Tógbaid bar cinn’, & tóccbait uile aran aenshligid antan sin. Is sé Is cíall dó sin co fuilid sin umal co brath don impire. Adeir an fellsam ele: ‘Cuiredh cach aenduine acuib a lúdacán ina chlúais.’ Cuirid co luath. Is sí a chiall sin nach eistfidís sin aen fhocul gotha aran impire co brath, & ní h-eder coccad do deilb dochum an impiri nach indeosaid a fellsamain & a astrolaighe dó é. Erghidh cach tigerna dá cinedh & dá thír, & dobeir gach fer acu mul nó stéd gléghel don impiri a comurtha In t-sendligid ina n-dubairt an tigerna can dul folum ana fíadnaisi fein. Ocus dobeirtur drong da cach uile bethadhach ana fuil anam ina fíadnaisi, itir íasc & én & léomain & lipard, a comurtha co fuil cach bethadhach ana fuil anam umhal dó. Tigcit clesuidhi ina fíadnaisi & doníad innshamail gréine & esca lán do dellrad do denum umhla dó-san mar grein & mur esgca. Tigcit maighdena an tighi íarsin, & doberitt copain óir lán do bainne capall chuigci & dochum na bantigerna. Tigitt ridiri ara n-echaib & bíd ac dénam gíustála ansa halla nó co n-erghenn an rí & a muindter uile da cuitt. Atá cach uile én acan imper so, & mórán do daeinib icca choimét, & atat .x. mile elefint ríata aicci & mórán do daeinib acca coimét. Atát da cét fisigci cristuidhi aicci & da cét fiseicci Serrisdínech, & Is mó táobus sé na fisicci Cristuidhi oldátt na Serrisdínig, & Is imdha barún Cristuidhi & daeine ele a cuirt Mhaghnuis Cánuis, & cinco h-aburtar Cristuidhi ris fein na rena tír creidid an Día Athuir uilecumachtach co maith. Atá pilér óir a séomra an impire ina fuil ruibí & carpuncla & troigh ina fad, & soillsige In séomra isan oidhchi. Marcuighecht Maghnuis Canuis andso sís. Inuair gluaisis Maghnus Canus ó tír da thírthib a tir oile leigcidh sluagh da slúagaib uidhi láei roime & slúag dá cach leth de, & slúag 'na díaidh, & téitt fein a carpat dogníther don crann re n-abur lingnum alóes tigc ar sruth do srothaib Pardhais annsa tír sin, & cláir óir don taeb amuich lán do clochaib búadha, & cethri h-eilifinti & cethri sdéta fán carpat ica imurchur & cuicer nó séser tigernad ar sdétaib a timchill an carpuitt da cach leth innus nách roiched duine ar doman a n-gar don charpat acht an duine do iarfad In rí, & Is mar an cétna t-siblaigis oigri an impire, & dobudh ingnad lé duine a innisin a m-bí do daeinib isin tír sin. Atat da prouensi .x. fa Maghnus Cánus, ara fuil rí ar leth ar cach prouensi díb, & ina fuilitt mórán do cathrachaib & do bailtib maithi. Do shiblaig Maghnus Cánus la día roibi ac sibul a comfhogcus uirdd crabuid, & tainicc prelaitt an uird ina choinne, & tucc uscci coiserctha lais, & croither ar Maghnus Cánus é, & da m-bia cros aicci léigcidh an rí a gluine fói á fíadnaisi na croisi, & benuidh a chumdach día cenn, & anuair do cí sé In lucht crabuid sin chuicci adeir sé risna tigernaduib & risan lucht anóra bís ina fhochuir an t-sligid do léiginn doib chuicci, & cidh bé toradh bís acan chomthinolsa doberid numir a h-aen .x. don torad so chuicci sin a soithech airgit, & doberaid In óiret cétna da mnái nó dá mac mar anóir. Is sé Maghnus Cánus impire Is mó ar an talmain, cidh mór In sabdán, nó rí na Pers, nó rí na h-India, ní baramail dósan áen díbsidhe. Bídh cét ben ac duine 'na thír & da .xx. ben ac duine ele & ní Is mó ic duine aile & ní Is lugha na sin ac duine ele, & ní sechnaid ben ar doman acht a máthair nó a n-deirbsiúr, & an triur ban bís acan n-imper isí ingen ríg na h-India Is anoruigi dib: da m-bía mac aigci issé Is oigri acan impir. Ocus creittid uile a n-Día uilecumachtach, acht cid bíd delba doníther do crannaib & do clochaib nó d' ór nó d' airget da tabraid cétbainne cach eallaig da m-bía acu. A tosach an ré núa tinnscnaid so gach uile oibriugud do denum, & Is mór an anóir bís acu air an n-grein & ar an ré. Ocus ní bíd spuir ac marcshlúag an tíre si dognáth; & cidh bé ainm bes aran impere cuirid sen Cán air, & Tadg Cán dob imper ann anuair dobádusa ann. Is sé olc Is mó dogníther sa tír sin, dar léo san, da fáccadh duine a fhual a n-gar do thigh ann, & cidh bé do fhúicfedh do muirfidís muinter an tighi é da mad treisi dóib, & ní rachad aenduine annsa teg cétna nó co m-bennaighti é & co crothtaidhi uindimint nó túis coscerta ara fud. Ocus ithid so cach uile bethadach cethurchosach ar bith, & Is beg dh'arán ithid acht muna ithe tigerna é, & ibid a n-daeine saidhbri bainne essail nó lára nó bethadhaigh éigin ele mur dhigh, & cach ósin amach ibid englas doníther do baine & d' uiscci, óir ní fuil fín isin tírsi. Ocus Is maith In lucht cogaid íadd. Bídd da bogha nó tri bogha ac cach aenduine díb, & mórán saighett, & túagh trom, & bíd cloidhme gerra aca n-daeinib úaisle, & cennberti ima cennaib & eidedh ima n-echaib do mitaill doníther acu fein, & da teched duine acu a cath nó a comlunn muirfidhter lena muindtir fein é, & ní bíd choidhchi acht aca smuáined cindus do gébdáis na tírtha ina timchill, oir ata a tairrngire acu co n-gébuitt na tírtha lena m-boghadhaib, óir Is commór marbaid daeine rompa & inandíaidh lena soighdib. Is becc a fésócca & a súile, & aderar a coitchine corab fallsa íad, oir ní choimlit anní gellait. Ocus anuair do geib duine bás acu cuirit slegh tritt annsa talam, & anúair tindscnas sé bás d' faghbáil fáccbaid a muindter an tegh dó nó co tét d'éc, & anuair tét d'éc berid leo amach aran faithche é & adhlaicit é. Inuair do geib Maghnus Canus bás cuirther a cathaeír é ar lár puible & bord ina fíadnaisi & édach & bíadh & copán lán do bainne lára aran m-bord, & cenglait láir cona serrach ina fíaduaisi & each cona díllaitt & cona srían & a h-éire óir uirri, & tochluitt an talam a timchill na puible noco folchuid h-í, & co n-iadhaitt an talam ósa cinn da cach leth. Ocus ní lamhann aenduiue dul a n-goire an inaid sin co bráth. Ocus aderitt nach léigfid a tigerna a saegul ele can teg & bainne & ór & ech, óir Is dóigh lé lucht an tíre sin co n-ithid na daeine do geib bás bíadh a tír ele taréis an t-saeguil d' fáccbáil dóib mur ithid ann so, & ní lamhthar techt tara bás ó sin súas a fhíadnaisi a charad. Ocus anuair do geib an t-imper bás tigcid na .uii. cinedhaigh adubramur ar aenshligid, & doníd impiri da mac, & muna bía mac aicci dontí Is gaire dó día cinedhaibh. An tír sin dar' labramur an Cataigi, annsan Aisía co domain atá sí, & tét sí síar co ríghdhacht na Traigia, & dob é rí an tíre sin an tres rí tainicc leisna h-aiscedhaibh dochum Meic Dé co Bethil & ríghdhacht Corryson atá don táeb thúaid don Cataigi. Is lán í da cach uile maith acht fín, & don taeb tair de atá uidhi cét lá d' fássach, & In cathuir Is ferr inndti Corraym Is ainm di, & Is on cathair sin ainmnighther an tir. Is sí ríghdacht Is gaire dhi sin, Cumayn, & Is mór an righdacht sin cidhedh ní fuil sí uile ar h-aitiugud. Ata cuid di rofhúar, indus nách éider a h-aitiugud, & cuid ele rothe, indus nach eider beith innti. Is terc crann isin tir sin dobir torad, & Is annsa tír sin bís aeilech na m-bó mur tene do díth connuid nó mónad, & nach bí tighi acht puible. Ocus ticc an tír sin co Priúiss & co Ruisé & trit an talam so gabus Eitil .i. an abhann Is mó do beccaib ar talmain, & bídh an oiret sin do leic oigre uirre innus co m-bíd cách ac cathachad uirre ní sa mó ina cét míle itir cois & ech. Ocus Is gar don abhaind sin muir Oxian da n-gairid fein Maure, & muir Chaisp, & Is lethan an muir sin assin co tír Íuda, & ara son sin dorindi Alaxander cathuir re n-abur Alaxandrie innus nach rachad aenduine tar an muir sin can chett, & gairther Portefar aniu don cathair sin, & Is í cathair Is mó 'sa tírsi Sarásíe, & Is slige sin do dul a tír Iuda, & ní gabtur hí acht a-ngheimhrid, & Berbent Is ainm don imluchtadh sin. Do labras do righdhacht Maghnais Cánuis anúasana & laiberatt do ríghdacht na Pers ac techt anúas asa Cataighi co muir Grecc. Is sé rí na Pers rí Is mó a n-gar do Maghnus Cánus, & atat da ríghdacht fáei féin, & téitt righdacht díb sair co ró righdacht na Turcach & In cenn tíar di co cathuir Caispie, & gabaid budhes co tír Iúda, & Is íatt dá chathair Is ferr indti .i. Bacrie & Sormograuant. Téid ríghdacht ele díb ó sruth Fissón conuigci an Aramein móir budh dhes & budh thúaidh co catuir Caispie & budh dhes arís co cathair Íuda, & Is saidhbir na tírtha so, & ní fuil uiresbaid neich ar bith orra, & Is síatt tri cathracha Is ferr indti .i. Nessabor & Safán & Sarmanasé. Atá ríghdacht na h-Armene láimh ré sin ina rabadur cethra righdhachta uair écin; & Is mór saidhbhir an tír si, & atá sí síar ó ríghdacht na Pers ar fad co Turcia, & a letheatt ó Alaxandria co ríghdacht Med, & Is imdha cathracha áille 'sa ríghdacht, & Is í Tauarisi cathuir Is mó ainm indti. Atá righdhacht Medh láimh ris sin, & fada cáel atá sí. Tét sí sair co tír na Pers & conuigi ind Indía m-bicc & síar co tír Calldea & budh thúaidh co-nuicci an Arméin m-bicc. Is imdha cnuic móra & begca an tíre si. Atat da cinedh innti .i. Sirrisdínig & Cordíne, & Is iád da cathair Is ferr indti Saraghe & Carmen. Is sí Seóirs righdacht Is gaire dhi: teid a cenn sair co cnoc mór Abiór & o Turcie conuigci an farrgi móir, & assin co Methuib & co h-Aramen, & ata righdacht do righdachtaib In tiri si Seors fa Maghnus Canus, & ni ticc de righdacht Abcas do gabáil ara daingne, & atá uidhi cethra lá indti, & Is innti atá Hamson a talam dorcha mar nach faicther ní ar bith, & ní léigenn ecla do duine ar domhan dol isin céo sin. Cidhedh na daeine Is gaire dó aderitt fein co cluinid glaedhach coilech ann co menic & gotha dáeine. Rí uáibrech dobói a crich na Pers uair eigin darb' ainm Saurés, & nirb áil leis Cristaidhi do beith a n-inad a soighthedh a nert na a cumachta é. Do cruindighetur na Cristuidhi a rígdacht Abcás ara daingne. Do len san íad co slúagh mór, & ar faicsin an t-slúaigh móir dona Cristuidhib do guidetur Crist Mac Dé bí im furtacht dó thabairt dóib, óir nírb' ail leis an ríg comartha ar doman do ghabail úatha & umla & idbairt da déib féin. Do bí slúag an rígh ann sin ar machuire Hamsón. Do éist Día urnaighti na Cristuide, & do chuir céo dorcha a timchill an maighe a roibi rí na Pers cona slúag indus nár' lamh aenduine dol ann sin & nach facus aenduine ac techt as ó sin alle, & mairidh amhlaid sin fós. Ticc abann asan talam dorcha sin & gabaid itir an Armein móir & Tuircie & Capadósie & Sabre & Bricc & Sesión & Pitán & Sónéth, & Is imdha cathracha maithe isna tírthib sin, & Is tercu a cnuic na a n-aibne, & Is mín aeibinn íad féin. Atá ríghdhacht Mesapotanía sínti sair co sruth Tighir & co cathair Mosel & síar co h-Efratén co cathuir Rocays, & ón Airmén aird co fásach na h-Indía bicci, & Is aeibinn saidhbhir an ríghdacht so, & atá sí co Caldea, & atat da cnoc innti darab ainm Simár & Lísón. Ocus atá a n-Ethoip sair co ró an fásach mór & síar co tír Núbíe & budh dhes co tír Morican dhelaighis iter cnocuib na h-Eithoipe & Liuie aird & Liuié íssel, & téid síar co farrgi móir na Spáinne. Ata rígdhacht Caldil don taeb oile do Cataighi do tigernus Maghnuis Cánuis, & cidh bé rachus asan Cátaighi annsan Indía móir nó m-bicc Is écin do gabail trit an righdacht sin. Is mór aeibinn an ríghdacht sin, & Is imdha a tortha, & do geibther tortha ar crannaib innti, & anúair bís abaidh do geibther úan co n-olainn astigh ara lár iter fuil & fhéoil & chnáim, & ithter an toradh sin & an t-úan sin lé chele, & ní romór an t-ingnad lemsa sin, ar son curab aithnid dam co fássaid éin a cranduib am thír féin. Is issin tír sin do len Alaxander na .x. cinedhaibh Idhalochaib da n-gairther Gógc & Mogógc dochum cnoc romór atá indti, & ó nár fhét slige do réidhiugud iter na cnocaib da shlúag do guidh sé Día fá na cnocaib féin d'íadhadh a timchill na n-Idhal. Do éist Día guidhi Alaxandir & do íadhadur na cnuic a timcill na n-Idhal co fuilit ann ó shin can t-sligid ac duine úatha na chuca. Ocus aderar isin tír sin anúair ticfus Annticrist co n-dingnet na h-Idhail sin mórán uilc dona Cristaigib, & Is trit sin congmaid Idhail an talman sin an berla Eabhra acu dognáth; & aderait a coitchinne corab amhlaid so thicfuid asna cnocaib sin, co n-dingne sinnach fúachais ansa sligid do thaircc Alaxander do réidhiugud nó co n-dechaid amescc na cinedhdach sin iter na cnocuib, & mur do chíd sin an bethadach nách facadur ríamh roime ina a innshamail benaid hé dochum a fúachaisi, & tochlaid hí ina díaidh nóco roichid an obair dorindi Alaxander, & Is marsin ticfuid asna cnocaib, & aderuit co m-bet Cristaighi fa Idhalaib an uair sin mur attatt Idhail fútha san aníu. Ata laimh risan righdhacht so an tír darab ainm Bacarie, & fássaidh olann ara crannaib da n-déntur étaighidh romhaithe. Ocus Is imdha bethadhaigh darab ainm ypotans isin tír si: bídh leth cach bethadhaigh díb ina dhuine & an leth ele ana ech, & bíd tamall a tír & tamall a n-uiscci. Ní caithid bíadh acht daeine anuair Is eider léo a faghbail. Atatt griba isin tír sin beres duine cona ech & coigir dhamh cona cuing léo dochum a ned ina crobhaibh, & bíd ingne fada géra orra, & Is mo ana adharc dhaim cach inga díb, & bíd istir sin dochum dhighi d'ól eistib amail bídd cuirnn acainne, & bíd boghadha acu dia n-esnach mar an cétna. Preter Iohannem .i. rí na h-Innía, Is imdha oilein & righdhacht fáei, & a Pintosgsór bís a comnuighi fein, & cidh imdha cathuir maith a Pintosgsór issí Nís cathuir Is ferr ann ar a ghnathaige bis an t-impere ann nó innti, & issé dobir In Innía ina h-oilénaib na srotha thicc a pardhus acca dealugud re chéle, & Is maith & Is saidhbhir In righdhachtso acan impere Indecach, & Is imdha ríghdacht ele fái. Cidhedh ní comtsaidhbir hí risan Cátaighi ara minci ticc cennuighecht ó íarthur an domain annsa Cátaighi, & na lécend a n-ecla do cennuigib dol isin Indía ar muir; arson a fuil do clochaib adhamus inti. Dobádhusa féin lá ic sibul an mhara sin na h-Indía & do connarc coill mór fa dhuillib uáim ar farrgi, & do fhíarfuighissa crett tuc coill ann sin, & can talmain fúithe. Is amhlaid do innisetur foirenn na luingi dam, curab coblach mór tháinicc uair écin ann sin, ina rabadur tarrngedha íaraind ina longaib, & cur tarnngetur na clocha adhamuis dobi sa fharrgi chuca a n-ichtar íad, & curab tortha ecin dobí indtu asar' fás an choill sin. Cidhedh gabhaid cennuighi trit tír na Pers & tri Cammayn co cathuir Armés, dorinne an fellsamh Ermés, & tar gabul mara ann sin co cathuir Sabóth ina faghuitt cách uile cennuighecht, & ataitt na h-eóin re n-abar paipínseóighi ann sin amail mar bíd na fuiseógca accuindi, & labraid tengtha In tíri sin mar cach n-duine, & bíd .u. méir Dardáein manndála indíu & ar comairci an Fir docaithes indíu damh & a Cill Creidhi damh & dom aithni ní gúitrengach an muindter gá tú. ar cach cois dóib & cois dóib & tengtha caela; Is begc labraid, Is sé a n-ainm acusan fein pistác. Ingen do Maghnus Canus Is ben do Preter Seon, & ingen dósan ac Maghnus Cánus. Is imda clocha búada an tíre sin, & atat a commór sin co n-déntur míassa & copain & mórán do nethib ele dib. Rí cristuidhi In rí si fein & urmór a thire. Cidhedh ní fuil gach airteccal da fuil accuinne don creidim acu. Creittidd In t-Athuir & an Mac & an Spiratt Naem co maith, & Is innraic craibtech íad, & Is mór In gradh d' ellach. Atatt da tír .x. & tri fichit fa ríg na h-Innía, ara fuil rí ar cach tír díb, & rigthi fá droing díb sin. Atá muir mór graibeil isin tír sin línus & traighes & ara m-bí anfadh mór & can aen braen uisgci na sáile ann. Cidh edh doní sisi cach aenní doní an muir sháile, & ní bí comnuighi uirri choidhchi, & ní fider duine crett atá don taeb ele dhi; & do geibter mórán éiscc innti nách inann & íascc na farrgi nó an t-srotha, & Is maith a m-blas & a m-balad. Uidhi tri lá ón farrgi sin conuicci na cnocaib móra asa ticc sruth ina m-bói imurcraidh do clochaib búadha o parrthus talman, & ní fhuil deór uiscci ann, & tét sin maille re h-anfad mór assin conuigi an muir n-gainmhidhi tri lá sa sechtmuin, & ní faghthur a thúaruscbail ó sin amach nó co tigc arís, & na cethra lá ele don sechtmhain bid daeiine ac cruindiugud na cloch sin, & mar sin cach aen sechtmaine dóib. Atá tír ghainmech mín iter na cnocaib sin don táeb oile don t-sruth, & coillti ina m-bi torad ac fás co medon lái, & ó medón láe súas co nóin bíd ac dul ar cúl innus nach faghthur a túaruscbail ó tét grian fáe, & ní ithid daeine an toradh sin, óir aderaid curab íarann é. Atá fássach do táeb ele don tír sin ara fhuilid daeine & adharca asa n-étanaib mur do beth ar bhúaib, & ni labraid acht mur doníatt na muca. Anuair thét an t-imperi so Preter Seon dochum chatha bíd tri crossa óir reimhe lán do clochaib búadha & do níamhannaibh, & míle fer armach ac coimét cach croissi díb & níssa mó na cét míle coissidhi ele archena, & ní h-eider áirem da t-slúag ó sin amach. Ocus anuair bís ac sibul co h-uáingech ina thír féin ní bí acht cros crainn can pindtel, can ór, can cloich úasail roime a comurtha curab ina lethét sin do crois fuair a tigerna bás, & bíd soithech óir lán do críaidh reime mar comurtha curab cré dogéna de fein fa deredh, & bidh soithech ele óir lán do clochaib búadha reime a comurta a neirt & a imperechta. Indeosatt ní do thúaruscbail cuirti Preter Seon ann so .i. an cathuir a m-bí sé doghnáth atá Sás. Ar barr an chaislein Is mó innti .i. da ubhall óir ina fuilitt da charpuncla shoillsigis co mór an cathuir uile annsan oidhchi, & na doirrsi Is súaithenta atá ar an cathraig sin Is do cloich búadha re n-abur sardínés íad, & fuinneóga a halla & a sheomradha do cristal, & an bord ara caithenn bíadh d'ór & dona clochaib Is úaisle ina thír & a tristéil don monadh cétna, & atat carbungcuile ina seomra t-soillsigis an oidhchi, & cidh lór soillsiges an t-séomra úatha sin bíd da lampa déc ann do cristal lán do balsamus ar lasadh ac tabairt boltanaidh maith don t-seomra & ac rúagadh drocháeir as & fuirmighi a leaptha d'ór & do safír do coimét ar mían druisi & da chur ina chodlud, óir ní luighend sé a farrad a mná acht tri h-úare sa bliadain d' fhaghbáil clainne, & bídh dognáth ina cuirt fein nísa mó na .x. míle fichit do daeinib anécmais a ticc chuicci & uaidh, & ni caithitt na .x. mile fichet sin, inaid na .x. mile fichet bís a cuirt Magnuis Canuis, oiret bídh na dighi ré da míle do lucht ar tírene. Bid .uii. rígdha ac seruís dó dognáth gach ré mí choidhchi, & da díuci déc & tri .xx. & tri cét íarla & mórán do tigernaibh & do ridirib aile, & bíd da airdespoc .x. & patriarca san-Tomas espail Is papa acu, & In airdeaspoic & In abadha mar betís rígthi againne. Cuid dona tigernaibhsi os cinn In t-seomra ina m-bí In rí, cuid ele dibh os cinn na cuirte, & cuid ele os cinn an halla o sin amach. Ata uidhi .iiii. mís do lansiubal tarsna na h-Ínnidha, & ní fuil comairem ara fad acht muna faghadh a dígend fuirre. Atá pailis roalaind agan imper si a Pinntogsór, a cathair Nís aniugh Is mince bís sé. Dobí duine rosaidbir uair ecin ann darab ainm Cotolombes, & dobí caislen daingen laidir age ar mullach cnuic ata lé, & badhun ard daingen fairsing ina timcell facuairt, & gardha roalaind ara taibh astigh don badhun ina rabhadar crainn dobheir toradh rouasal & gach uile toradh & gach uile luibh ar talmain ara raibhe baladh maith & blaith aloinn & moran do thobraibh roaille & do halladhaibh & do seomradhaibh aille 'arna folach d' or & d' asuír & do dhelbhaibh bethadhach & ennach da curtái docum laburtha & do denum ceoil le h-ealadnaibh saera, amail dobetís ina bethaidh. Ocus tuc se cach en & gach bethadhach annsa gardha sin neoch doba doigh leis do cur solais ar dainibh. Ocus dobi moran do mnaibh leth istigh da .uii. m-bliadnaibh déc aigi ann dona mnaibh iminóglacha fuair se ar talamh & fir iman ais cétna, & étaighe oír umpo, & adubairt gurub aingil íad uile, & dorinne se tri tobair aille & balladha ina timchell fen ar leth do íesper & do crisdal arna cengul an ór, & dorinne slighthi fo talmain o gach tobar dona tri tobraibh ina rithfedh fin a tobur dibh & mil a tobar ele & bainne a tobar & mídh a tobar ele. Ocus adubairt gurub e sin Parthus. Ocus inuair do tígdís techta cuige a tírthibh ele do beredh leis annsa parthus sin íad, & do taisbenadh doibh é itir ceolaibh & topraibh & doberedh deoch doibh. Do curedh ar meisge íad go luath & aderedh ríu da madh ail leo bas do fulang ara son sin go tibredh sin a n-anmanna annsa parthus sin, & co m-betís fa áis na maighden sin co brach, arís ag eistecht In ceoil sin, & go rucdís inuair bad áil leó fen mara facfadís a n-glóir fen & In cuid do faemadh sin do cuiredh da marbad dochum In tigerna no cum In duine fa h-ail leis don tír, & aderiudh rís gan ecla do beith orra o bu deimin leó In anmanna do techt farisin annsa parthus sin arís, & do marbhthai móran do tigernaibh In tíre lesin ceilg sin. Frith a fís sin fair a cinn aimsire ina dhiaidh sin, & do cruinnidar na tírtha uili do innsaighi Catalombes & do brisedar a caislen & do airgidar & do marbadar é fen, & mairid fós aít na tobar sin beós. Tamall uadha sin laim re sruth Físón atá gleann itir da chnoc ina fuilet 4. míli ar fad, darub ainm Gleann na n-Diabal, & ni bí sin coidhche gan a beith lan d' anfadh & d' athfuathmairecht innus go táibhster greadhan do dainibh uar ann gu m-bí se lan do trumpadhaibh & d' adharcaibh & do taburaibh aga coimseinm ann. Atá In glend sin lomnan do deamnaibh uile, & aderid daine gurub dorus do doirsibh ifirn é, & Is imdha cristaidi & daine ele do gabh trit ria met, & nach fes a tuarusgbail o sin a leth. Atá ceann díabuil cona guaillib ar caraic ar lar In glendasa. Cuiridh teine tara bel & tara sróin co minic & asa suilibh ar a m-bi atharach datha, & bídh a combren sin innus nach bad urusa do duine beith ar marthain o do rachaidh an goire da baladh. Re h-aiged techta duinne cum In gleanna sa do eistimar aifren no dó ona braithribh minura do bi farinn fen asa Lumbaird, & dorinnemar ar faisidin & do caithimar corp naemtha, & tangamar 4. fir déc d' encomairle cum na sliged sin, & do ghabhadar In cuid ele dar companachaib timcell an gleanna sa inar coinne. Do gluaisimairne 25 sa gleann, & Is minic do trascarthaidh sa sligid sin sinn le toirnigh & le tindtigh & le glaedaigh, & Is imdha ór & airget & clocha uaisle do curthai romainn & do gach leth dínn ar In sligid, & ní fedamarne 'n ar nethe fír é sin no'n ar chealg. & do connac moran do corpaibh daine sa gleann sin dar lium fen, & ní fedar 'nar béo no'n ar marbh íad acht tucus do baramail doibh co raibhe edach cristaidhi fa droing dibh. Do connarc ann mar dobetís da rí cristaidhi anaiged a chele a cath ina muirbhfídís a sloigh uili do gach leth don sligid. Ni fuil a fís agum fen 'narb fírinne a faca sa gleann sin no 'n ar breg, oir nir' benus fen re h-enráed da faca sa glend sin ar ecla na n-díabul. Rangamarne .x. a coinne ar companach slan, & ní fhuil fis tuarusgbala In 4. ele osin. Ata laim risin n-gleann sin don taib ele ailen mor ina fuil daine Is comfada re .x. troigthibh .xx. & gan d'étach umpu acht croicne gabhar no bethadach ele, & feoil daine omh Is bíadh doibh, & bainne Is deoch doibh, & dobad ferr leo feóil daine d' fagail na feoil ele. Aderid daine go fuil oilen tamall uadha sin ina fuilid daine Is comfada re .vii. troighibh & re tri .xx. troigh, & atait cáirigh annsa ailen sa nach mó dam na gach caera dibh, & ní fuil a fis agum cad íad, & ní fhacus enduine dibh so, & do connarc In olann tig dona caerchaibh sin & cuid dibh fen go minic. Atá ailen ele a muir accíon ina fuilet mná roaille & clocha buada ina suilibh, & da facaid le feirg no le fich ar duine marbaid lena suilibh é mar doníd an basalixa. Ata oilen ann sin ina fuilid daine maithi inóglacha, & In cét oidhche posus fer bean annsa n-oilen sin cennchaidh se fer ele do beanfadh asa maighdenus í, & da faghadh fen amairech ina maighdin h-i beanfaidh se pian romor don fir sin. Do fiarfaigius cred fa dendis sin, & do h-innised dam gur loighidar moran d' feraibh faré maighdenaibh andsa tír sin, & go fagtai na fir marbh arnamairech. Ata oilen ele ann sin ina denaid na mná dubachus trena claimn d' ergi & subachus romor trena clainn d'ec go luath, & aderid gach duine eirghius gurub cum saethair & cum galair & cum tromdhachta tígid ar In saeghal sa, & gach lenamh teid d'éc co tét a parthus mara faghann bainne & mil & aibhnius can bás & óigi can arsaidechta & gach uile ní maith can saethar. Togha righ donid lucht In ailen sin, & ní ar uaisle na ar saidhbres toghaid é acht ar innrucus & ar fírinne & ar deghbésaibh & ar a glicus, & madh annsa duine bus boichte annsa n-oilen do gebid sin dogenaid ri de, & da n-derna In righ sin eccóir no ainndliged ni leama duine ar doman labhairt ris na biadh na deoch na munterus do tabairt dó, nogo fagha bás do ghorta. Atá oilen ele annsa tír sin ina fuilid daine maithi fírinnecha gen go fuil creidem díreach acu, agnach fuil fúath duine no formad na uabhar na saint no druis no cráes, & Is maith coimétaid na .x. n-aithnedha, & ni denaid olc do dhuine acht muna dena duine olc doibh, & ní romór as edh a n-innmhus nó a sbreidh, & ní tabraid luighe ar bith, acht as edh nó ni hsedh. Tarla In t-ailensa ar Alaxanndar, In trath dobí se ag síubal In domain & ag a gabhail, & Dinndimus dobi 'na righ intan sin fair. Ní fuil sa doman daine Is fírinne na lucht In oilen sin, & ni bhí toirnnech na teinntech na anfadh na cogad na triaboloid annsin coidhche, & Is búidech da m-bethaidh fein íad, oir Is doigh leo gurub inmain le Dia íad, & ni cum breitheamnus na cum córach atá righ orra acht co mbetis fa umla righ. Ocus atá abhann mór trit In oilensa re n-abar Renemar, & áta fasach romór do thaibh ele di ina fuil crann greine & esga nech do labhair re h-Alaxanndar & do innis a bás dó, & aderid daine gach duine ithis toradh na crann so co m-bí se cét bliadan ina bethaidh, & dobadhmarne co santach do dul ann sin nogo bacadar daine glicca din é nach do innis duinne nach rachadh cét míle fer n-armthach ann tar uathbás na m-bethadach n-égíallach. Atait daine innti lomnan do cleitech uile acht a n-aighte & a n-dernanna, & Is coimdes doibh muir & tír, & amh ithid féol & iasg & Rla. & rla. & rla. & rla. & rla. Ata am dhoigh fein co cualabhair si In t-adhbar fa tuccadh Preter Seon ar rí na h-Innia, gidh edh innéosadsa dona dainibh nach cuala é. Riacute;gh dobí san Innia uair ecin, & dobí moran do ridiribh cristaidhi farís mar atait aniugh. Do smuain sé aige gumadh ferr leis go dh'faiceadh se serbhís na cristaidhi & ina n-eclasaibh fen, & doba cristaidi In trath sin Tursie & Suria & Tartairia & Iudeia & Palastini & Arabia & Harmapé & Persaidh & Medhaigh & Airmein & In Eighipt uile. Tainig imper na h-Innia & ridire cristaidi farís go cathair Easraidh san Éighipht, & easpoc na cathrach ag tabairt gradha sagairt uadha. Do fiarfaig In t-imper don ridiri: ‘cred íad In muntir úd a fiadnaise In easpaic?’ ar sé. ‘Daine ler'ab ail beth ina sagartaibh siud’, ar In ridire. ‘Ni h-abeórtar imper na rí rium fen coidhche, acht sagart, & In cét sagart rachus amach dibh siud asa tempall as e a ainm bías oram.’ Ocus Séon dob ainm don cétsagart docuaidh & amach dibh, & Is de sin atá Preter Seón ar rí na h-Innia o soin aleth. Ocus Is imdha cristaidhi maithi sa tír sin aníugh, & Is fírinneach íad fen, & Is innraic, & aderid a sagairt aithfren mar adubradar na h-apsdail rompu, & ni h-aithnid doibh gach ní dar cuir In papa do tuilled leisna h-aithfrenaibh mar Is aithnid don eclais againne. Ata ailen Tabrobaine don taib toir don Innia, & Is mor saidhbir In righocht sin, & iss fa rí na h-Innia ata, & curid & benaid arbhar fa dó sa bliadain innti, & bídh da geimredh & da shamradh innte.

https://celt.ucc.ie//published/G305000.html

G305002

The Gaelic Book of Ser Marco Polo

Marco polo

Whitley Stokes

1400–1499

Early Modern

EN, LA, GA

—

—

—

riguibh & taisechaibh na cathrach sin. Bai brathair righ a n-aibit san Fronses isin cathraig In tan sin. Ba eoluch dano isna h-ilbherlaibh, Fransiscus a ainm. Berur iarum dú a m-batar na maithe ucut, & cuinghit fair In leabhor do clodh for cula o thengaidh na Tartairedh cusin tengaidh laitianda. ‘Is omun leamsa’, ol se, ‘saethar na menmanradh do chaithimh fria gnímhradh idhul & ainchreitmech’. Guidhit h-e fá an cétna doridisi. ‘Dogentar,’ or se; ‘ár gidh scéla aincristaidhi fhaisneidhter sunn, mírbhuili In fhir-Dhia iat-saidhhe, & gach aen do cluinfe In t-imut-sa a n-agaidh na h-irsi coimdeta guidhfidh co dichra faa clodh-sum for cula, & In nech nach guidhfe caithfidh calmacht a cuirp fria clodh. Nisam omhnach-sa riasin leabur-sa Mharcais, or ni fhuil gó ann. Do thadhaill mu rosc-sa h-e ac tabhairt mhind na h-eclasi naeime lais, & ro fhagaibh fria blaisecht m-bais gur' fhír son, & ba diadha intí Marcus.’ Cidh fil ann tra, acht ro-s-tinnta Pronsiscus In leabar-so Mharcuis a Tartairidh a Laitin, & fa h-iat bliadhna In Tigerna In tan sin .u. bliadna dec & da fhicit & .cc. & míle bliadan. 'N Airmein Bec cetamus, fo chis do Magnus fil si. Tír isidhe co n-imat cathrach & maine n-anaithnidi fria creic & cundradh. Glaisia Is cathair oirechais di & ar muir ata si. Tursie .i. proibhinnsi fuil innti, tír shléibtidhi isidhe, & do Macumetus adhruid. Eich amra leo & imat sida. 'N Airmein Mhor immorro, tir forlethan isidhe. Fo mhamus Magnus fuil si. Imut cathrach & maine leo. Da chathair oirdnidi le, Agiron & Baririm a n-anmunna, & isin tirsin ata slíab Armenia. Is air-side ro airis In áirc iar ternam o dhilinn. Is fria toebh-sidhe ata proibinnsi Soranorum, & sruth ola for teibirsin innsidhe, do gres dia lintar longa & barcu na cenntur foicsi & nemhfoicsi, & fuath aiquile ar gualuinn cach ae dib ar n-a tusmedh. Do Ísa adhrait. Fil manister isin crich sin & loch fria taeb. Sruth Eofruis ac teibirsin a pardhus inn. imat eiscc o init co caisc inn, & gan a bheith ní Is síre. Fil crich n-aili innti, rigi Musul iside, & do Macametus adrait. Fil cathair oirdnidi innte. Baldasi a h-ainm. Airdri na Sairrisinech as ri fuirri-seic, Calipus a h-ainm. Imat oir & maine lais, or ní h-ál dó laeich naid curaid fora inchaibh. Luidh Alan .i. rí na Tartraidhi, do irghabhail a chathrach fair a nirt catha. Bai tor dithoghlaidi lais 'arna linadh d'or & do mhainibh. Gabhthar Calipus guna thor & cona chathair, ár ni rabutar laeich oca imdhiten. ‘Gia thucais anoir & airmidin don or,’ ol Balan, ‘ni fhil anoir na airmidin aigi fort aníu’. Cóic la cona n-oidhchibh do Chalipus gin digh gin bíadh, cu ro mhoidh a craidhi 'na clíab do cumaidh & doilghius a oir & a mhaine. Fil cathair n-aili isin crích sin, Taurisius a h-ainm, co n-imut leag m-buadha & etach siregda. Bai sliabh urard frisin cathraigh sin & sliab don taeb anaill. Gu cualatar na h-Iudaidi laithi n-aen amal adeir In soiscél diadha: Si abueritis fidem ut granum sinapis dicetis huic monti transi et transibit, et nichil inposibile erit uobis .i. dia m-beth airet In graine musdaird do sheirc Ísa lat do thogluaisfea In sliabh ar In slíabh araill diamad ail dhuit. ‘Is faid guach In t-Issa dia n-adharthai’, ol na geinti, ‘& as briathra goo lais, ár dia cuinghedh sibh for an sliabh ucut togluasacht for an sliabh aile ni dingnad foraibh itir’. Tiaghuit na Cristaidi for aenchai & guidit In t-aen n-Dia uman sliab do claechlod. ‘A Ísa’, oul siat, ‘ná leic Idhuil & aincreitmhigh diar bh-forrach-ne!’ Adre(ith) In sliabh In tan sin for an sliabh n-aill a freacnarcus na slógh, & airisis air coidhche, & ro gabsat araild do na gentib baisded lasin mirbuil sin. Cricha na Persida immorro, don teinid adrait. Crich forlethan isidhe cu n-ocht righuib fuirri. Eich amhra le, dá cét punt for cach n-eoch. Cricha Camandi, ubla & toirthi parrdhais no melit. Daimh gheala gu cluim foda leo. Reithidha leo meidithir fria h-asal cech ae dib. Tír n-aili fria h-or gu righ fuirri. Do bereat lá amhainsi & tuaichle dorcha for dreich n-gréine amal budh adhaigh. Lecit sírthi fo cricha na Camandi & In lamh ag aroili dhibh, x. míli a slogh. Toglait a n-dinna & a n-duinti & marbhuit a sin, & do niat gialla da n-ócaib. & at-connuic Marcus fesin In dishoillsi sin 'na timthocht & no rig for luas a tor dithoghluidhi dia anacal fuirri. Fri re secht la airisis In ciaich sin. Timocauim immorro tir forlethan isidhe co n-imat duinti & cathrach. Fonn cáin le gin puinn toirthe. Uisceda serbha le. Crann gréne ina tuaiscert, crand direch eside co remhe dermhair. Adbul a fhod. Duille geal for leth de cu lethi ingantaigh, duille uaine for In leth n-aill. Ní thurcaibh crand tria uir cét míle fria taebhaibh. Cricha Mulete do Macumetus adrait. Fil ri fuirre, Aloadam a ainm. Do ronta palas rigda lais a n-glind dithoghlaidi for sliabh urard, co neim n-oir fair co n-griananuibh solusta lais, cu lubghortaibh lesaighthe, cu tobraibh solusda fria thaeb, amal bud toil la menmanraid gach aein laeich, & ingenrad imdha leo. cluicheda & clesa imda leo. As aire do ronta sin leo. Macametus dia chantain friu ‘amail bethi abhus beithi thall am righi-siu iar m-blaisecht bhais’. Conid airi sin rochaitdis a b-fleadha & a b-fuireca, & ba calma i cathaib iat-som, ár ní raibhi omhun báis forru, uair ba derb leo beth iar n-ec amlaid sin. Parrthus talmhaidi do Macametus do berta for an n-istadh sin, & do ronad tor dithoghlaidi fora bheol gin t-sligid ind acht treimit. No berthe oig na criche leo ind, & no berthe a n-daethain fledh & fuirec dhoibh, co tuitedh a suan forro do nertad a n-anma do Macametus, & ro chanad a bh-fhis friu: ‘Fón b-fleadhughadh út do ronabair abhus forbia mu fhleadh-ssa tall daibh’. O 't-clos do Alan .i. do righ na Tartraidhi, In saeibhdliged sin ara roibi Aloadam, do ronad sloigheadh lais & ro mharbh é cona righuib & taisechaibh, & do chuir a chathair dar cenn conar' fhacoibh cloch for cloich di. Bassia immorro, tír iside co nert gréne fuirri. Daim dubha lé. Do Macumetus adrait. Toghairmit na demna aierdha dia n-imacallaim le draidhecht & tuaichlecht, & do berat dorcha for dreich gréne. Feoil & righle, no-s-toimlit. Imat torc & muc n-alltaighi leo cu treagduid a conu & a cuanarta don fhinna ghoisidech fuil for dromunnnibh & toebuibh dhoibh, & ni umlaigit do righ for bith. Filet dithreabaig a mainistribh & a sepelaib a m-bennuibh sliabh ac troscud & ac idbuirt do Macametus co n-anoir & airmhitin moir ocna maithibh uccut forro. Fil sliabh urard isin crich sin, & glenn aluinn fria a ucht. Airdithir do shleibhtib In betha, imut caerach & reithed isin glind sin, se basa a lethi gacha h-adhairce da m-bi for na reithidib sin, co n-denta miasa & soithigi dhibh dia tomhailte proinn & fledha & gur dhin dia n-aeghairibh for a tighi & aitrebhu for snechta & derdan. & ní lamhat eonu na fiadhmhilu cena beth for an sliab sin la fuacht & adhuath, & gia adaighthe tendte fair ni berbhtha biadh leo la tormach fuacda. Sermacam immorro cathair oirdnidi isidhe la mac Maghnus Cam. Do Macumetus adrait. Ro batar ili Crisdaidi isin cathraig sin. Atbath In ri. Ro bui líc marmuir foa n-adhnaicthe na gennte a cnuc urard allamuigh frisin cathraig, & ro h-adhnachta In ri foithi. Gabais a mac rigi dia eis. Sigotan a ainm, & ro creid do Choimdhidh na n-dul, & ro ghabh baisded na h-eclasi noime, & ba doirb la gentiu sin. Conudh e airec menman fo-ruair Sigotan laa n-aen, sépel airmhitnech do thurcbáil isin cathraig a n-anoir Eoin Baistid. No berthea cuigi anis dech fo-ruair do shaeruibh faicsi & nemhfhaicsi, & ro forcaill forro diciunn a saeirsi & a n-ealadan do chaithimh fris. Ro iarrsat a shaeir-siumh an ail dímhor fo ro h-adhnachta a athair, & sin na n-Iudhaidhe do thoghluasacht cusin du a m-batar. Dobeir-siumh sin daibh. Ba galar lasna gentiu sin, acht ni ro leic omun In righ dhoibh cron fair. Cidh fil ann tra, acht ro turcbhadh In obair sin la h-ealadain ingantaigh, amail budh toil la menmain gach aein. Columhain marmair fo a lar dia h-imarchar cu saine gacha gresa fair ro bhatar diblinaib for an lig remhraidti. Atbath In ri fo cétoir & gabais a mac righi dia eis, & ni ro an for lurg a athar, acht ro adhair do Macametus. O 't-clos do na geinntib In rí do adhrad do Macametus cuingit forna Cristaidib In ail fó ro h-adhnachtta a sin. ‘Na to itir’, ol na Cristaidi, ‘no thoitfed eclais Eoin dia cuirthe togluasacht for an lig sin’. ‘Maith’, ol na geinnte. ‘Ro sia maine imdha duib fuirri’, ol na Cristaidi. ‘Líg as díth duin’, ol na geinnti, ‘& ni máine’. Do nertuigh In ri lasna geinti, & do bered fuirmeadh forsin cloich, gu rucsat for culai h-i. Aitchit na Cristaidi Eoin & Ísa ar n-a faicsin sin. Airisius didiu an eclais amail as deach bui riam, co bh-fuil teora traiged uas talmain aniu, & biaidh co forcenn m-bratha. Pein immorro, tír forlethan isidhe co n-imat cathrach. Uidhe .u. laithi fora fot. Dia n-dechadh nech dibh for sét no siubal, da m-bia .xx. la gin toidhecht for cula, foifidh a sheitic la fer n-aili. Uisceda serbha le. Sruth fora fedh co n-imat cloch m-buadh(a), iaspideis & calsidonia a n-anmunna. Lop didiu cathair oirdnidi isidhe for bel fhasaigh dhimhoir. Imat gacha maine allamuich di, conid airi sin Is port airisim da gach aen fria creic & cundrad & maine hi. Do Macametus adhruit. Camhaill & asail berar fa lointibh la gach n-aen dia teit for an fasach sin. Uisceda serba fair. Magha gainmhidi & sléibti uiscide for an conuir. Uidhi bliadne fora fot. Uidhi .xxx. la fora leithet, gin fhiadhmhila, gin innile. Ticit na demnu dh' acallaim na n-daine for an conair. Dia bh-fhaghat nech dhibh a n-uathad o a fhedhain goirit h-e 'na ainm fein & 'na shlonnadh & leanaidh na demna, ár ni fhidir nach dia aes cumtha iat, & ni thic for cula tria bithu. Seindit na demna cruiti & timmpana dia cur 'na suan cum aimsighti forro. Iar bh-facbhail na n-dithrub sin do gabar crich forlethan, & cathair oirdnidi innti co n-imat gacha maine. Do Macametus adrait. & do nither oirisium cian innti, iar scis in fhasaigh ucut, og creicc & cunnrad. Sasion a h-ainm. Dá tuismighter mac do neoch innti berar da idbairt do na déeib, & reithe maraen fris, & berar for cula araen In naidhe & In rethe, & do berar comaltus bliadna forro, & berur co h-altoir na h-idbarta diblinaibh, & fonaither In rethe, & do berar dia thomhailt do ghaeltuibh & cairdib na naidhiun co n-airmhitin n-dermhair dona deeibh, & cuirter a chnama for taiscidh 'na n-inargaibh. Gach marbh lasin cathraig-sin no-cuirthe a n-eilitrum n-ordhai co n-étaigib sida & sirecdha for slis a righthoighi, co n-anair dermair fair gach n-oidhchi do bhiudh & dhigh, & gach ní no thoimhledh fecht riam, ár ni h-adnaicter nech isin cathraig sin cu laithi a thuismeadha. Conadh aire sin ro cuirthi luibhi & balsamum uaisli fria thimthocht, gu caithdis a laeich & a inginrad & a aes cumtha a proinn maroen fris amail budh beo, & no loiscthe a corp iar toidhecht In laithi sin cu fleadachus & airmitin n-dermhair do na déibh. Fil cathair n-aili uidhi dha la allamuigh don cathraig sin. Do Macametus non adhrunn. Camul a h-ainm. Dia ticed áighi no echtarcrich di taisdiul indinn no indun di co roich. 'Arna faicsin don laech nó don taisech bhis fair adre amach dar beolu In duin & no berur a shetig dia shaighid. ‘Dena dho so’, ol se, ‘amhuil budh mhisi no anfadh isin dunad’, & cuirid eipistil scribhtha forsin comlaid, & triallaid fein for set, & faíidh In ben lasin n-aighidh. Gach Is dech do biudh & étgud In duin atnaigh fora chomus. Dercaidh In laech gach laithi forsin comlaid dia fhis In trialfad In t-áighi for set, ar issed ba bes, In eipisdil do thocbáil dia triallad, & dia bh-faiceadh ni thicfad tria bithu. Faidhis Magnus Cam fecht n-aill techta co n-eipistil leo don cathraig sin, & issed bui innti: ‘Forchongraim foruibh’, ol se, ‘clódh for cula on t-saeibhdliged fora taithe, ór Is a h-imut taeb as dochar h-e, ár ni deimhin la nech acaibh In lais in t-oighre facbais dia eis, & Is dith ar bur seotuibh & ar bhar mainibh a tabairt for breith & comus áighedh & echtarcrich.’ Faidit-sium techta for cula co Magnus la feirg & lonnus co n-eipistlib leo, & issed bui innta: ‘A Magnus Cam’, ol siat, ‘aitchimit fort for dheirc & troighi gin ar clodh for cula do dliged ar sen, ar dia n-dernta do benfad In talam a thoirthi foirn, & masa dhith oir nó ilmaine n-anaitinte fil fort do ghebha gin chumca friut’. Foemuis Magnus doibh oirisium for dliged a sen. Iar cur chuil frisin crich sin, fo-s-gebha fasach fodai, uidhi sé la n-dec essium. Sing singcalas don taeb araill de. Crich forlethan isidhe. Fil sliabh urard isin crich sin & salmandair fair. Bethaduigh becca iad-som. Fo gniat snáth do thusmhedh forsin talmain a n-inaduib inglana, & no timaircthe la h-oes na criche, & no berthea dia nighi cu srothaibh & topraibh, & no brisdtea i leastraibh & i soithigibh prais. No adaighthea tendte leo dia cur fora lar, & geal do thiced don gris iar loscud a inglain. Do gnithea eduighi de asa h-aitli, & ba uasal airmhitnech som, & In tan no gabhad sal no dorcatu h-e for an n-gris no cuirthe dia glanad, & glan no thiced di. Cricha Cambu immorro crich fhairsing forlethan isidhe. Campision Is cathair oirechuis di. Do Macametus adrait acht uathad Cristaidi lé. At fisid siumh a rímh rend & retland. .L. ainder la cech n-aen dibh, claeclother cele la gach n-aindir mad doim h-e. Ni bhi rímh mis na raithi leo, acht ainm forleth for cech laithi don bliadain. Coic laithi airmhidnecha leo gin anmunna gin fhiadhmhila do mharbhud, cin tomhailt feola leo, gin t-saethar, gin obair. Ni bhi col fria seitic doib, acht siur nó mathair. Ro airis didiu Marcus bliadain isin cathraig sin. Caracorum immorro cathair oirechuis isidhe do Thartraidibh fecht riam, ar Is aisdi a m-bunadus. Ni raibhi rí dhib fein forro, acht iat fo chis & chanachus do Prespiter Seon. .i. do rig na h-India, & ro bui ainm aile fair .i. Unc-Cam. Cidh fil ann acht ro fhás cinedh na Tartairedh a Caracorum, cur'ba línmar a laeich & a taisigh, cu m-bai oman a n-imairec for na cenntaruibh ciana & faicsi. Ba lan dia n-omhun Prespiter Seon oc faircse na Tartraidhi an t-imut curad sin. Asbert friu: ‘Scailid’, ol se, ‘a n-ile cricha ciana & foicsi, ar ni chumuing la Caracorum bar congbail’. Ro batar fasaighe foda 'mon cathraig In tan sin gin duinti, gin istada leo. Conad h-i comairli ro craitea la maithibh na Tartraidhi triall for In fasach ucut dia aitreabhad. Do ronsat amlaid. Bui laech amra In tan sin d'uaislib na Tartraidech, & ro h-oirdned i righi leo h-e, ár ni raibhi rí forro fecht riam. Simisis a ainm. Airisit for na droibhelaib & for na dithrubaib sin gin nert rig for bith forro. Gach nech dia chru bui sechnón In domuin ro thimaircset co h-airm i m-bui Simisis. Bá amra In ri eisidhe. No beredh a dhliged da gach aen. Cidh fil ann acht ro umlaigset .uii. righ dho la h-omun a imairec, ar ni lamhtha slad na sarugud for dhun na cathair dia tabradh umla dheonuch dhó. Faidis Prespiter Seon nech do chuinghidh In chisa Innecda fair. Diultaidh fris, ár ni bui omun righ fair. Clódhait na techta for cula & airisidh Sisim ina righi budésin. & faidhis techta laa n-aen do chuinghidh a ingine fair iar n-diultad a chisa dhó, & issed is-bert Prespiter Seon friu, Is taisce do loiscfedh a ingin ana do beradh do Sisim h-i, ‘& fo ghebha bás dochrudh ara cuingidh’, ol se, & do rat dímhicin for na techta, & clodhuit for cula co Sisim & ad-fedhut do ar' chansat & ar'canad friu. Ba lan d'feirg & londus Sisim do na h-aithiscib sin, & ro gairmit a righa & a thaisigh dia shaighid. ‘Ised Is ail damh-sa’, ol se, ‘ar n-dula diblinaibh for aenchaei re Preispiter Seon dia aithiu fair In dimhicin do rad fornd.’ ‘Is ail dúinne amlaid’, ol seat, amail bidh a h-aenghin friscartsat. Gabhuit na sloigh chechtardha (leg. Tartardha) sin In roen for a n-agaid, cin anad, cin airisium doib, gu Magh Tandud, & faidhit teachta co righ na h-India do chuinghid chatha fair, & do berar a n-draithi dia saigid, & fiafraighid dib faitsine & celmaine In chatha nó cinnus no biath doib & do Preispiter Seon. Luidhset na druidh fora cliathaib fis, & ro thoghairmset demhna & dei aerdha na n-docum, & do berat bhoicshimhin n-dimoir leo, & ro scoiltset & do ronsat dá leth di, & do berat Preispiter Seon d'ainm for leth di & Sisim for In leth n-aill, & cuirid la draidecht & tuaichlecht di leth na simhne do comlunn fri araili, & beridh In leth fora tucsat Sisim buaidh. Triallait na draithi for cula cu Tartraidibh fá luth & ghairdechus: indar-leo Is iat bid choscrach isin cath. Preispiter Seon immorro, o 'd-clos dó cath do chuinghidh fair & slúag dí-airmhidi do toidhecht ra thaebh, ro gairmitt chuigi a righ & a thaisigh & a caruid foicsi & chiana. Cidh tra o 't-conncatar na slúaig cechtardha sin a celi ro ghabsat a n-eirred imairic & a n-idhna áigh forro, & ro seindit a sduic, & ro gairsit a caismerta catha, & gabhuit na slúaigh cechtardha oc esarcuin araili, ac scoltad mhind & sciath, cu m-ba h-ár diairmidi leo alliu & anall. Acht ata ni chena muidhis for na h-Indecdhaibh, & ro ládh a n-ar, & ro marbadh Preispiter Seon. & gabhais Sisim righe for Innecdhaibh In tan sin & for iltirib aile, & ba h-esin In cétna rí do Thartairibh. & In sesed bliadain dia fhlaithius ro dibraicedh do shoighid h-e i cathraigh fora raibi ic forbhais, cu ro farcuibh cin anmain, & ro h-adhnacht for sliabh Alcahi. Facbais mac di' eis, Caiter a ainm. Facbais sin mac, Satiu a ainm. Facbais sin mac, Roton a ainm. Facbais Roton mac, Mongu a ainm. Is uadha sin ro chin Cublay, & ro derrscaigh Cublay tar na .u. righuib aile, & ro derrscaig a righi tar righdacht Crisdaidi & Shairrisinech. In sliabh urard sin In ro adhnacht Sisim Is ann ro-s-adhnachta ar ghein do righuib fora lurg. Gach nech, idir laech & taisech do gheibhdis forsin conuir ac dul dia n-adhnacul ro marbhtha leo, & issed ro canduis friu: ‘Denaid umhla & immcoimet In righ isin bethaidh n-aili amail do ronsabair feacht riamh’. & In ri déidhinach do h-adhnacht dibh, Is ar da míle laech ro marbhtha dia cur lais, & ro marbsat anas dech fo-ruaradar do echraidh In righ dia cur lais. Na Tartraighidh immorro, cinedh linmar iat-sein, ar ni bhi rim for mnaibh na ingena la nech dhib, acht In mheit as cumhuing leo do freasdul do bhiudh & etgud, acht as í In cetna ingen laa faifi fer dhibh as fortille fortha, & araill dib la druinechus & lamhdhai, & a laeich fria seilg & gaisced, & In dun for comus don t-seitigh. Scéith lethair la a laechu. Ba do sheichid buabhall 'ar n-a m-bruith iat-som. & ba dofhulaing do chath n-aile dibhracad a soighet forro, ár Is air no h-ailtea iat asa m-bratuibh beca. Feoil & bainni no tomuiltea leo gin coicill fheola dam ná graighedh na chuanfart, acht no mheiltis cech feoil for bith. Ba mian leo bainni a n-groighedh & a lairthech do thochaitim: fín find no bertis fair. & no thoghltis (leg. thadhúlltis), gacha samraid a m-bennaib slíab & a n-ochtaibh ald la a n-groighibh & indilibh. Pupla for foluamhuin uasta, a meic & a n-ingena leo, gu clodhatais for cula la toidhecht na duibhshine geimhreta & a pupla maraen friu. Natay In dee dia n-adrait do niter. A fhuath do rindud In gach dhind i righi na Tartraigech, & fuath a mhna for a ghualainn di, & fuath a mheic ina fhrecnaircc, & fria tochaithium dhoibh no comailtea an Is dech da m-biadhaib fo ghin & ghlomhar dhó & da mhnai & da mhac. & doirtid anbruithi na proinne tar beolu In duin dia blaisecht dia n-déibh adhartha, ár Is derbh leo gurub e Natay fhollamnuighis nem & talmain. Dia tesdaidi oglach cin sheitig a crichaib na Tartraidhi & ingen gin chéle, do nither a snaidm fri araili iar m-blaisecht bháis doibh, & Is aire do níthair, dia m-beth diblinaibh a frecnairc Nataui, & do berur crodh do mháthair na h-ingine, ár ni tabhar crodh la seitigh i crichuibh na Tartruigech, & anuit a caruit-sium a n-gael & chairdius fri araili amail budh bheo no bhetis. Ni bhi col do sheitig leo, acht máthair no siur nó ingen, cunad aire sin as línmhairi-ti a laeich, imat seitced la gach aen. At ferdha a cathuib & at laechdha a n-airm & at cumaing la gach n-oen dibh beth .x. la for set no sluagad, cin bhiadh, gin digh, acht toirthi craebh & cru a n-each. Dia n-derna nech cin no guim gin dliged a oidedha dhe .xxx. beim do luirg dhó nó .lx. mad cin Is mo indás, nó a .x. for cét mad mo In treas fecht, nó mad cin báis lais a naei n-airet uadha & saeiri dhó. Ragu immorro magh forlethan eisidhe. Uidhi .xl. la fora fhod. Mecrit In cinadh aitreabhus ann. Sealg no-s-toimhlit. Ní thurcaib arbhar na finemain os úir and. Is ann som ro citer polus arcticus .i. araill do retlanduibh oirismhe na firmaminti. Imud camhall & gribh & elifaintedh isna crichaib sin. Doim dhimora leo gu cluim foda, teora bossa a bh-fot gacha finna dhíbh. Fil anmann n-aili ann, adbul a mheit. Deallrad fiadha lais. Geinter balsamum anorach uadha, muscatum a ainm. Suail nach icshlainti eisiumh. Di fhiacuil In cech dhed dó, teora bosa a bh-fhot cech ae. Ni tescthar folt na ulcha laeich isin crich sin. Aille do mhnaibh a n-ingena. Ni ar uaisli na airmhitin fhaidit la a seitchib acht ar cruth & meit. Ni tabhar crod la h-ingin i crichaib na Tartraidech na laeich no-s-ber crodh dia maithrechu. Tenduc immorro crich forlethan isside, & Issu non adhrat. Do rigdacht na h-Innia isidhe & fo mhamus do Magnus Cam doib-siumh. O do marbad Prespiter Seon fecht riam do berat na righa for a lurg a n-ingena d'uaislibh na Tartraidech mar cleith fora bh-fích & naimdinus. Corra dubha isin crich sin, adbul a mét. Corra n-aili leo co n-ilbrechtraid gacha datha itir uaine & derg & ghorm. Corra n-aile co neim n-oir forro. Corra aile tí dubghlas & tí derg dhibh Iar bh-facbáil na crichi sin do neoch dia eis uidhe teora lá fo gebhu cathair Siaudu for In conair, & la Cublauy .i. Magnus Cam, ro turcbadh. Palas marmair fora lar co sluaigthech rigda lais, co seomradaib solusta, co neim n-oir forro allamuigh & tall. Fidh díthoglaidi fria h-or In duin co n-diguibh & mhúraibh aelta 'na urtimcill .u. míli déc ina timthocht. Doim & fiadha imdha lais, & In uili fiadmil arcena. Maga solusta & srotha gainmhidi forsin mh-fidh sin. Ba gnath la Cublay commorad selga forsin b-fid soin. Do ronad istada re broinn seilgi lais a n-diamhair In fheda, & ba do boicshimnibh do ronad, .u. ceme déc fod gacha sibhne, & teora bosa fora lethe, & Is la reifedhuibh sídu ro snadmtha, iar n-a níamad do ór allastig & amuigh, cunach dernad doinenn na derdun díth do na don fhialluch bite for a lar. Tri mísa don bliadain bís for an seilg sin .i. Iunius, Iulius, Augustus. Tocbait In tech-sin leo In t-ochtmad la déc do mí Auguist, co triall doibh do 'ridisi. Tecat for cula beous cu cathair Siaudu. Triallait 'sa aithli sin co sliabh urard do dhenam idburta do na déibh, macaibh, mnaibh, iunilibh. X. míle lair gheal aroen fris. Iar n-denamh na n-idburt sin no berthe bainni na lairthech n-geal sin a leastraib & a soithigib togaidi co Magnus, & no rannadh fair budhesin & forsin fuil dia ol, & ni thabhradh do chinedh n-aili na do dhaescarshlúagh. No dhoirted Magnus In baindi-sin for In raen dia blaisecht do na déibh. Dia marbthur laech nó nech do dliged bais toimhlit h-e forsin idbairt-sin, & ni thoimlit diamad do shoeth no galar no dhighsedh. Do niter la tuaichlecht & amuinsi freasdul In righ gin faircsi neich do neoch dia denumh acht na miasa & na h-escradha for foluamain fria ucht. Ised asberit-sium beous conudh iat na dei no-s-freasdlat iat & In ri, & do berbhtha immat reithe leo acunn idhbairt-sin, & do berthe In fheoil do na déibh & no doirtte In t-anbruithi forsin talmain. Indar leo Is airi no beredh a torad doibh. Fil mainister la Cublay, da míli manach le oc fresdul do na deibh & oc idbairt doibh. Filet manuigh aili isin crich sin, & drong acu ica m-bit seitceda, & araill ac congbáil a riaghla do na deibh. Explicit prima pars istius libri. Incipit secunda pars. THE GAELIC ABRIDGMENT OF THE BOOK OF SER MARCO POLO (Book of Lismore, fo. 82a1) Feachtus do Mhagnus Cam a cathair Cambalau co n-fhacad techta dia shaigid. Bennuighit dó. Fochtus Magnus scela dibh. ‘Fuigli ruin againn duit’, ar na techta. Adre Magnus asin t-suidhi rigda i m-bui co n-dechsat for leth. ‘Naim’, ol na techta .i. brathair (t)h'athar-sa, ‘ar n-diultad umla righi duit-si. Do roine & Cadau .i. mac a brathar, aenta at agaid-si. Atat & na cethri righ fil fo mamus Naim lín a slúaig ac toidhecht at rigi si .i. Fuci Orcra & Cauli & Barsceel & Suchitingni, & asberit conad ferr a n-dliged forsin righi annaisi.’ Ba tus rigi do Chublay In tan sin iar m-brised cath n-imdba lais for iltiribh. Ba gaeth intí frisar' canad sin. Gnuis rigda lais co n-dercuibh dishoillsidhe. Mét & calmacht mhiled lais. Do oirdis a bhaill di araili. Ro raidh dono nach cuirfed a choroin rig dia chind no gu n-aithed forro In fuighiull sin. Faidhis techta for cenn a laech & a rig n-imfhoicsi, ar ba derb lais dia cuiredh togairm fora shloghu i cianuibh a fhis d'fhaghbáil do Naim & triall teiched do fó fhoithrib & daingnib. Faidhis coimhét ar na conairibh ar omun scel d'fhaghbail do Naim. Ba h-e lin In t-slúaig do freagair h-e .i. dá chath déc & .xxx. míle marcach In cech cath dibh, & di troighthech um cech marcach. Dia toghairmedh a shloghu i cianaib ni ria rímh forro. Ro h-indledh cethri h-elifainti don righ & caislen claruig forro. Teit ann dono i remthus In chatha & a mergi h-uasa .Di la for fhichit dó oc tinol In morsluaig sin. Naim immorro gluaisis co slogh n-dermhair lais a n-dail Cadau for mag forlethan co sliabh urard fria thaeb i righi Cublay. Ni raibhi Cadau forsin mag soin amail ro geall. Ro niat-som airisiumh risin adaig sin isin du sin. Tocbait a pupla & sreathait fora taebuibh. Ni bhui omhun forro, ar nír' shailset a scela do beith la Cublay. Cublay didiu ro ghluais In adaig sin for set In dail In morshlúaig sin, ar nír' bho ail doibh In laithi do imluadh ar omun a faircsina, gur' eirigh ruithned n-greine forro ar aenchaei fri Naim. Co facatar na mergeda ailli eitecha & na sceith corcra cobradhacha, & na cathbairr coindleacha cruaidhrighne os na miledaib croda Cambulu. Co tucsat aithni ar mergi Cublay osna cathbarraib. Conadh eadh ro-s-dúsigh In slúagh asa suan, fogur na sdocc & na sdurgan & na laech ac gairm a caismert catha. Faidhis Cublay a draidhe uadha dia fhis In soinmigi nó doinmhigi no bhiath dó don cath. Gabsat na laeich ac snas a slegh & ag limad a lann & a loirc-fhersat fria licuibh & tuinidib In talman. Tecuit na draithi for cúlu cu celmaine maithiusa dhó on chath. Naim didiu, .u. cét míle lín a slúaig. Ba forlethan forro In uair sin, ár ni bui omun forro. Bai Cadau fora conair gin toidecht In tan sin cét míle laech, & ni ro fhinnsat fis la Cublay forro. Cidh fil ann tra, ní ar time do dhechaid do Naim sin. Gabhait na slúaig sin a n-asaín gloinidi gorma glais-iaruinn & a luirecha daingne doi-brisdi & a scabail cuana chumdachta fona minnaib sliptha so-radhaircc. Sínit a mergeda badbdha breacamlacha ris na sleghuibh seimnecha sithfhota, gur' iadh gach deglaech dibh ima rig & ima thaisech, cu ro línsat na tolcha & na tuaitheabhracha for gech taebh do fhuaim, gur comdluthaigseat na catha re cheli In tan sin, cu ro-s-tocaibh nel niamdha dá n-dornclaidbib dathordha, & da muincidib dualacha dergoir, cor 'ba soighnen solusta a clethe nime os cinn na curad cechtardha sin. Ro eirig dono glasnel uathmar oigrita don taeb araill don aer, idir mhinn & asa, idir shleigh & tuaigh. Maidid do na cathaib a n-dail araili amail easa fria h-alluibh, gur 'ba breasmaidm bratha i n-allaib & i n-uamhunnaib mongur na curad ac comghabail a b-fhedhmann catha, & fuaim a soighit asa sreanguibh, & foluaman a b-fhagadh, & grechach a n-greg aga n-guin, & oiccfedach a n-anruth oc blaisecht bhais. Oirisis Naim a n-airiniuch In chatha & roigne a rig & a thaisech, gu m-broin n-doinnsciath n-deallradtach 'na urtimchell, cu n-doiri slegh coimrigin cruadha ima mergi uasa, co fighuir na Croichi cesta ar n-a rinnad fuirri. Ar bh-faicsin mergi Naim do Chublay tocbais cath coimthiugh lais dia riguibh & anradaibh, cu ro scail In cath n-aili dia dheis & cli, co n-derna giall do Naim iar cur áir a mhiled lais. Muidhis fora shloghuib iarsin, cuna riacht rímh a n-écht. Batar crisdaidi forna cathaib sin diblínaib. Do radsat na gennti tallann fora n-dia & forsin figuir bui i merge Naim & gin furtacht fair, cu ro fhas coinblict mor itir In sluag sin, co n-dechatar gennte & cristaidi i n-dail chatha fri araili a h-ucht a n-dee. O 't-connuic Cublay inní-sin ro raid: ‘Fos a dhegmhuinnter’, ol se; ‘na tabhraidh dimhicin for Isu, ar ní guth dó gin fhurtacht Naim, ár cristaidi no chanadh fein fris, & nir bo gnima diadha lais, ar do impa for a thigerna’. Sidhuighit na slúaig lasan aithiusc sin, & do berur Naim a fiadhnuse In righ a medon In oirechta. ‘Cidh as ni do so?’ ol siat. ‘Bas a dhlighedh’, ol Magnus Cám, ‘& ni h-ail damsa a chru do dhorted fon uir la h-omun na toirthedh do clod for culu. Ni tol dam beous grian na esca dh'faicsin a bhais.’ Gurub i oidhid do radad fair: soidhech do claraib comdluthta do chengal do reifedhaibh & fhonnsaidibh: do cenglad Naim dá chur fora lar, & gluaisecht do chur fair, cu m-bith oc tecmang dia thaebhuibh alliu & anall, co fuair bás amlaid. Oirisis Cublay ina righi iarsin gin shlaid, gin sarugud, gin triall cathaigthi dó, acht a riga & a thaisigh do chur laa macu a congaluibh, & In mac no beredh buaidh dhibh do beredh ardugud flaithiusa & múine do. Do beredh beous clar aircdidi & ainm Magnuis Cam 'ar n-a scribhadh do litrib ordha fair, & leomhan & gribh 'ar n-a rinnad don taeibh araill de i comurtha coscair. Do rindta rotha grene & escai fair; & gach neach oca faicthi In clar sin i crichaib na Tartraidhi do berthi umhla dó o gach aen, & In nech nach tabrad do gheibedh bas do dliged In righ. Magnus Cam immorro .iiii. rigna lais, & In cétben laa faienn dib as i Is fortailli fair, & as é In mac thusmes Is oigri air dia eis. Bit beous cethra dinna anorcha acu soin, & x. míli In cech dhinn dibh dia fresdal itir ingin & ocláech. Cet ainder n-aile lais, & mna gu n-gaeis & gu n-aeis crichtaigh leo dia cur dia frestal ag Cublay ar saethaib & gallraib, & thecasc druinechais & bescna doibh. Madh ec dh' ingin don cét soin do berar ainder 'na h-inat (no ait) do Burgoguna .i. cinedh dh' uaislib na Tartraidech iat-somh co n-aindribh cruthacha leo, & ni fhaienn ainder dhibh la cele n-aile acht feitim for In righ. Fil cathair n-aili la Magnus Cam, cathair Cambalu a h-ainm. As iside cathair oirechais na n-uili Thartraidech. Bui didiu sruth fora feadh fecht riam, co facuidh Cublay a b-faicsin neoil & rotha grene & escai celmaine dochuir do beith dó de dia m-beth In sruth trithi, cu ro-s-tocuibh In cathair don taeb araill don t-sruth la tuaichlecht & amaindsi. Batar .iiii. cula for In cathraig sin & sé míli for cech n-ae. Teora doruis umhaidi for cech ceathramain di, & dind dithoghlaidhi for cech n-dorus & for cech cuil dibh, gu n-griananuib solusda, gu h-alladaibh righda. Is ann sin didiu cuirter a n-airm & a n-eidiud & a n-eirriud uile dia taiscidh co h-uair chatha dhoibh. Mili laech cech n-aidchi oc faire In righ for gach n-doras don dá n-doirrsib déc soin. Ni bi omun ar bith fair. Acht modh na righi do coimét. Ni dentar creic na cundrad isin cathraig sin, acht duinti & cathracha allamuich di ina n-dentar. Ni h-adluicter marbh innti beous. A medon na Tartraidhe fuil si. As coimdhes na h-iltíre dhi. Ni h-urusa a rim indiull na cathrach sin, & a tic innti do clochaib búada & do eduighibh sirecdha & da gach maithius arcena as na h-iltirthaib i cein & i bh-fhocus. Ni bhí In cathair sin tre bithiu gin míli roth for fenaibh & damhuibh & asanaibh ac togluasacht shida dia h-innsaigid. Ata clog romor fora lar, & do cluinter a fhogur isna cethri cúlaib fil le. Ni lamhann nech a siubal a tús oidche o bentar é gin sutralla solusda lais cu ruithned n-gréne ar a bharach. Palas In righ i medhon na cathrach-sin .iiii. cula lais, míle fod cech ae díbh. Istadh oirmitnech lasna .iiii. riguib fil forro, cu halladaib rigda & cu n-griananaib solusda do mharmair ghloin, & tuir dhithoglaidi fora muraib ina taiscthe a cuaich & a n-escrai & a seotu aili. Dinna na n-ingen & na laech archena for fiarláit In dúnaidh, & lubhghuirt lesaighthe fria taebhuibh cu topraibh taitnemhacha, cu fiadhmhilaib ecennus da gach mhonad for bith, co luibhibh íctha cacha tedma. Sluaighthech ina medon. Do marmuir ro tocbhadh. Adbhul a fhod & a lethet. Niamh oir fair allastigh & dia n-echtair. Do rinnadh fair beos do brechtrad gacha datha ímhaighi na cath & na congal do ratad isna h-iltirib sin & fuath gach anmanna ecennus for bith, cur' bho dith amhairc do shuilibh dercadh fair. Seinistre glainidhe lais cu sduaghaib caemha cumdachta forro. Seomrada & sellada fria taebhuibh fon n-innus sin. Se míli no bítis oc tocaithium immon righ isin sluaighthech sin d'uaislibh na Tartraidech, & da .xx. mili dia laechaibh & dia n-anradaib no thochaithdis isna tighibh fria taebhu. .iiii. táisigh imchoimeta fair & .iii. míli laech la gach taisech. Tri h-oidhchi da gach thaisech dib diaidh a n-diaidh ac faire In righ, conadh amlaid sin no chaithdis a remes. Don mhodh righdha tra ro gnithe lais-sium sin, & ní ar omon chena. .U. dhoirrsi toebh fria toebh forsin righthech: In dorus medhonach dhibh sduagha aille amlacha fair, ár ni triallann nech inn acht In ri & a shluag ac gabáil na n-dorus fria thaebh. No shuidhedh Cublay ina shuidhe righ, & a druim budh thuaidh & a agaidh budh des, & In mac ba sine lais for a láimh dheis, & a righa & a thoisigh diaidh a n-diaidh for In leith sin do reir a n-dualgus, & In righan ba togha laiss for a cli & na righna eli 'na deagaid, & mná na rígh & na taisech for a n-egar cubaid 'na n-deghaidh na rígh. No bhidh In rí uas na sloghaibh oca bh-fhaircsi cur' bhó comhard fria a bhond-sumh mullach gach aein dia mhuinntir. No bhi tunna ordha a medhon an rightoighi & cethri tunna ordha budh lugha inas-som fria a taobhaibh, & fin ac toidhecht indtib as-sum. Righa & baruin ac freastal na bruidhne sin do shaine gacha bidh for bith. Eirgidh dona foireann ele dia toisechaibh cosna tunnaibh & eascrada dimhora do dergór leó. Fedhm dési laoch a n-imchar. Sreathaid lasna h-eascradaibh sin for culaib & cernaibh na bruidni & linaid cuach nó cupa órda asna h-eascraibh dimora sin for fiarlait na bruidhni do gach aon, cu ro bhad mescdha medharcaine. Seinnter gach fogur & gach ceól for bith doibh, co m-bi an t-istad uile 'na cairchi ciuil. Do ghniad foireann ele cleasaighecht & amuinsi doibh. Ni bhi dono ri na taisech dibh gen a ghlun fria lar In cen bhís Cublay for a chuid. Tri mhissa gnathaighit bheith amhlaid sin .i. Decimber & Ianuarius et Februarius. Ni samhail doib rigu nait slóig for bith. Fil tulach ard allamuigh don cathraig-sin cu fidhbaidh foda 'na timcheall, cen díchur a duilli di tria bithu, & luibhi cen claechlodh a n-datha samlaid, cur' bha miadh menman la gach n-óen a bh-fegad. In Tulach Uaine at-berar fria. Batar didiu secht meic for .xl. la Cublay. Do ronad palas righda forsin tulaig sin don mac ro derrscaigh dib. Chemchíni a ainm. Ba laech amra eiside. Do ratad In dun do a comartha oigrechta, & ro cuir a scribne & a sheotu fine don dun sin dia n-imcoimet. Ba gnath lais dono iar facbail cathrach Cambalu triall don dun sin & oirisium ann la toil a menman. Bui, tra, dliged aigi fora raibhi do Thartraidhib tricha míle for cach toeb don dun sin sealg do denam for mucaibh & aigibh & for cech fiadhmil ecennus olcena, & a m-breith don dun sain gin dith forro. Ba a croicnibh na bh-fiadhmil sin no taisced an ri airm & eirred a muindtiri & a mhiled. At-bath Chemchini & ro facuibh uricc (leg. macc), Temin a ainm. Do rat Cublay In dun dó, ár bá ar lurg araili no gabhtha righi na Tartraidhi. Do gniter dono festa la Cublay a laithi a thusmeda. Tri festada dec airmhitnecha do beired do Tartraigib isin bliadain. Da mili dhec dia righaibh & toisechaibh no bhídis for In bh-fleid sin, co n-deisi n-aluinn n-órdha um gach aen dib. Iar n-ecar In t-slóigthighi sin leo do leicdís a n-gluine fria h-uir, & do ghuided gach aen dib In dia dia n-adhrad im shoinmhighi fhlaithiusa d'fhagbail do Chublay. In t-ochtmad la .xx. do mhi Decimbir (leg. Septembir) do ghniat In fledugud sin. Do beredh In rí tidlaicthi dermhaire da gach aen fo leith do or & mháinibh anaithintiu. Do shuidhdis for a n-aitibh comoil do 'ridhisiu. Do theighdis diuice & iarlada dia freastal for culuibh & taebhuibh na bruidhne sin. No bidh In ri 'na shuidhi righ uaisdibh oc faircsi for na slogu, co scaildis fo shellaidibh & seomradaibh iar ceolaib & clesrad imda. Araile festa la Cublay In cétna laithi don bliadain do ronta h-e. Is fris at-bertis-sium sin, frisin láithi toisech do mi Febra. Ni oirisedh ri na taisech dibh In laithi sin gin triall a n-dail Cublay, & eirredh geal um gach n-aen dibh, uair indar leo ba solus In bliadain doibh samlaid on bliadain co araili. Nir' bho ál doib glacad na faircsi neich for bith In láithi sin acht ní solusta. Bui rigdacht na Tartraidhi macu, mna fonn innus sin. Iar n-dul do na maithibh sin isin sluaighthech, teit Cublay 'na suidhi rig uaistib, & a agad ar In solus n-grianda budh dhes & a druim fo túath, na righu for a dheis & na righna fora cli. Eirghidh ocláech i medhon na bruidne co n-abair: ‘Eirgidh’, ol se, ‘& adhruidh In ri amail dia!’ Lecit uile a n-gluine & a cinn fria h-uir. Eirget iarsin a bh-fiadhnuise In righ. Do beir gach ri & gach taiseach dhibh ech buadha dhó, conad .u. míli each do berit dó & siat uili geal. Altoir onorach a medon In righthighi sin, clár corcra fuirri. Ainm In righ 'ar n-a rinnadh fair do litrib ordha. Tuis as chensaidib ordha ac righuibh & ac taisechuibh oca crothad for culaibh & taebaibh In tighi. Do beir gach aen do na maithibh sin paxa co n-umhla dermhair d'ainm In righ. Scailid gach aen dibh 'na inadh chomoil iarsin. Ni tocaibhter cuach na cupa na corn na escra dia freasdul In laithi sin nach gel uili bhít, conadh aire sin gairit In Fesda Gel de, & Is eirred gel bis impa uili In lá sin. Do berur leomhain istech i bh-fiadhnuisi In righ In tan sin. Do niat umla dhó amail do ronsat na maithe ucut. Mi dhoibh forsin fleidh sin. Do thiagat for seilg asa h-aithle & dias brathar aigi 'na conmaeruibh, & ba taisech gach aen dib for .x. míli conmaer, & .u. míli cu la gach conmaer dib. Baym & Nuncam (leg. Mincam) a n-anmanna. In cailli selga no ghabhdais do sreathdais 'na uirtimcill lamh fria laim cu nach facbatis dam na torc isin cailli gin gluasacht & marbad. In ri didiu cu maithibh a righ & a thaisech for tulaig aird oca feitim samlaid, & leomuin for cuanairt lais o nach teighedh fiadh for bith na anmann ecennus archena, or Is forro ro-n-alt iat. Finna gaisitech forru amail ingin no fiacuil oo culai. Do gnither selg eli la Cublay for enuibh & ealtaib la h-ilcenel gacha seabac for bith. Ár batar ocht n-gribha ingnecha for .xl. lais ar n-a seolad for seilg na n-anmunn n-aerdha, & ata taisech dia muintir co n-deich mílib lais fria seilg & imcoimet a sheabac, curius .u. míli dhibh for tolchuibh & tuaithebraibh na crich a cein & a bh-foicsi, co nach dighsitis a sheabaic i tíribh ciana iar n-a lecan for enuibh. Ceolan beg n-ordha for cois gacha sebaic dibh, & ainm In righ 'ar n-a rindad fair, co n-aithnenn gach aen h-e, dia cur for cula dia n-dighsedh i tirib ciana. In ri didiu Is amhlaid bis ocun t-seilg sin, a seomra co neim n-oir fair, & rotha fena fai oca imchur for elifaintibh, & croicne leoman fair immuigh ica dhin for fhuacht & derdun. Beridh In ri elta dia gribhuibh lais isin tegdus-sin, a righa & a thoisigh & a shlogha ina sreathaibh & ina n-eisibh allamuigh de. Iar facsin na n-eltad n-aerdha dhoibh tocbait na croicne don t-seomra, & lecidh In ri na griba futhaibh, & oirisid fein 'na shuidhi oc feithim na cles & na cluiche sin, gurub gairdigud menman lais-sium & laa righaibh dercadh foran enluith diblinaibh. A Casi Mordín dono do niter na selga sin. Magh forlethan eside, & ní lamthar fiadha na eltada do marbad la Tartraidibh uidi .xx. la fria thaebhuibh. Ro cumdaigid tegduse la Cublay for In magh soin fria broinn sealga .x. cét pupall a l-lin. Míle laech no thochaited a pupaill In righ. Niam oir fuirri. Croicne leoman n-gel & dub & derg ina tithib fuirri dia din ar shnechta & derdun. Reifedha sida allamuigh dibh. Pupla na h-ingenraide sida uili no-s-ditnenn. Pupla na righ & na miledh ina sreathuibh & ina sraitibh fria taebhuib fonn-innus ro bhátur a cathraig Cambalau. Fria mi Marcius doibh amlaidh sin. Triallaid for cul go cathair Cambalau. Dá thaisech déc la Cublay, & as iat ba coimsigh ara canta fris & uadh. Cethra cricha .xxx. do shaeri gacha taebhu don cathraig sin. Is lasna taisecha sin do suidhighthe iat do shoeiri no do doire dho-som. Teora fidhbhuidi no fhasat imon cathraig sin & Is dia croicnib sin do níther monad don righ fria creic & cundrad na crichi, & ni do dhíth óir no indmhus do nither son lais-sium, ár ba lia do ór & innmhus é ina a roibhi do rigaibh for bith. In tan do nither nos nó dliged do nuaidiged, do bereth In da taisech dhéc sin chuigi, & do bereth scribhne dhoib dia cur fon crich d'fhoillsiugud na nóus sin. Do chuirdis-sium techta lasna scribhnibh sin for echaibh luatha, ar bu mo ina .u. cét ech bui ocon righ 'ar n-a sreathad forsna cathrachaib i cein & i foicsi an oirichill techtadh, & ni scuirdis In t-ech dia rith cu m-ba scith hi. No fhacbhaitis In t-ech sin & fo gheibhtis ech ele isin cathraig fora cind, & teighedh fuirre gu luas & denmne. Bui dia luas-som cu cengailtea a marcaig isna dillaitibh orda ar omun nach lenfaitis dib, conadh ar x. míli cathrach do shiublaighdis techta Magnuis Cam la scéla a dhliged & a nos o maduin co fescor. Fechtus do Marcus ócc i fiadhnusi Magnuis Cam. ‘A Marcuis’, or se, ‘eirg laam maeruibh-se for fiarláit na crich, & tuc a fhis lat gach dal fora m-biat.’ Triallus fora set cu tarla sruth dhímhor dhoibh forsin conair, & droichet do marmair tairis, .ccc. cubat ina fhot, .x. cubhait ina lethet, .xxx. uaithne fulaing fai cu saine gacha gresa forro. Sduagha cama cumdachta on uaithne có araili dibh, 7 fuatha leoman & gach anmanna ecennus fora dhibh taebhuibh. Da míli déc leoman 'ar n-a rinnad a marmair fair. Fuli saingium ainm In t-srotha sin. Triallait iarsin gu Caycai, cathair oirdnidi isidhe do tocbad la Darius ri fecht riam for beluibh Prespiter Seon .i. ri na h-India, iar n-a cur a n-daeiri do Dharius. Accainis Prespiter Seon laa n-aen fria shloghaibh In daeirse i raibhi o Darius. Batar moirsheiser dia muintir oc coistect fris In tan sin. ‘Dia tuctha a logh dhúinne’, ol siat, ‘do bhermais In Darius sin a n-giallnacht duit’. Gellais-sium sin. Triallait-sium co h-airm i m-bai Darius & oirisit fora theglach. Bliadan doibh aigi. Teid Darius la n-aen do seilg, co rucat na laeich-sin fair a n-uathad oa muintir. Berit h-e co Prespiter Seon amail ro gheallsat. Bliadan dó 'na giallaigi, cu ro-s-leic for cula dia thigh, for forciull shidha & caencomraic dhoibh fri araile, & batar samlaid airiut ba beo iat. Tiaguit iarum cu cathair Fundifa, .xx. míle ina h-uirtimcheall. Iar n-ec In righ bai fuirri rannait a tri maic In cathair etarra a tri. Tairrngit múir aelta trithe iar n-a toruinn doibh. Cuiris Magnus Cam faa smacht h-e. Sruth Quianfa fora lar, uidhi ochtmogat la fora fhot. Fil droichet ac on chathraig sin, marmur essidhe itir sduaga & fostada, .u. cét cubat ina fhod, .x. cubait fora lethet. Din d'fhidhbadaib uaisli uasa cu seomradhuibh & sellaidhibh fuithibh ana n-denuid creic & cunnraid. Probinnsi Tebeit didiu, tír isidhe co bhfasach bh-fada fria h-ucht. Uidhi .xxx. la ina fot. Lointi imchuibhde no-s-berat leo dia siubal for damuibh & asanaibh. Boicshimhne Is fidhbadh forsin conair sin .u. cubhait dec fot cacha simne dhib & teora basa fora lethet. Iar n-airisium adaigh dhoibh foran conair adaighter tente doib do crinach na simin sin. Iar faicsin na teinnted do na fiadmilaib neme rithait cu luath dia n-dithugud, gurub e furtacht fo ghebhtis lucht na tennted, fuaimm do bein a crinach na m-boicshiben oca m-brised, cu teichdis na fiaidmhilaón, bresmaidm sin gin dith do denam doib. Iar facbail In fasaig sin doibh fo ghabhat probinnsi co .uii. riguibh le fo aen inc Ni fhaienn cele la h-ingin dibh gidh imdha cele leo, gurub amhlaid ellnighter a n-ingina, gach dream do echtarcrichaib triallus fora set fria creic no ghail tiagait a maithrecha & a n-gaelta co h-airm a m-bit & na h-ingena maraen friu dia n-athchar forro. Faidhit lasna ceilib sin In cein airisit isna cennturuibh sin, & ni thiagat leo ní issiriu. Bidh didiu clar aircdidi for ucht gacha aindre dhibh & ainm gach cele lasa fáiet 'ar n-a rinnadh ann, ár Is moidi fo ghabat ceileda isin crich gach mét lasa fáiet. Indar leo Is ara maith ro thoghsat iat. Curel Is monad doibh fria creic & cunnrad. Do níat cuma cruthach fair. Imut torc & agh n-allaid leo, & imut cuanart fria seilg. Meidithir fri h-asal cach cú dhibh. & Is do thimthachtuibh a bh-fiadmil do-niad eirreda oirmitnecha & bucarem allastigh fris. Fil prouinnsi Cariaiam fria thaebh sidhe & .uii. rigachta fuithi. Mac do Chublay Is ri fuirri, Cusentemus a ainm. Ni thocuib finemhuin a mullach tria uir fora fedh cunad do rígle & do luibhibh do gniat a bh-fleda meascdha fria fin doib h-e. Fil loch isin crich cétna sin, cét míle 'na timcheall, immut níamhann & cloch m-buadha lais. Dia leiced Cublay a teccar do-thicfad dia n-imut nach biath anoir forro. Ór diairmidi i n-alluibh & bruachaibh In locha sin dia n-denuit caera & tinnedha oir, & ni rannuid ní Is lugha h-e, acht a creic ara truma. Ni cron la neach isin righi sin dia bh-fhaie a ben la fer n-aile. & dia tisat aighidh nó echtrainn do thigh nó do dhun dib, dia carait é no-s-muirbhfit, or dar leo ni triallfa a anum tar bel In duin gin beith araen friu. & ro tairmisc Magnus Cam In gnathugud sin. Prouinnse Cariaiam didiu, mac do Magnus Cham Is ri fuirri. Iaci a ainm. Imut do natrachaib dimhora fora fedh .x. cubhuid fot cech nathrach dhibh, x. troighthi fora lethet. Toimhlidh In loech nó In leoman tara gin, nó gach anmann eceannus archena. A fidhacaibh talman oirisit cech laithi, & gabait sechnon na criche gach n-oidhchi oc tomuilt a cruidh & a h-indile. Gurub amlaidh dhithaighit laeich na criche na nathracha sin, dul ar beluibh na fidice talman dia n-eis, & bera iarnaidi do inniull fair. Oc impod do na nathrachaib for cula gusin fidhic sin tecmait na bera dhoibh co treaghdat a cuirp, cu farcbat cin anmain. Do niat na laeich a h-imfhuine & a h-indeonad. Foiridh a domblas aei gach neim for bith. Do beruit a feoil do righuibh & uaislibh na criche, & do geibhit anoir dhiairmhidhi fuirri. Cabhraidh sin beous ingina ria n-idhnuibh. Ni berbthar feoil isin rigi sin, acht salann do chaithim le omh. Prouindsi Aroandum didiu, do rigi Magnuis Cam dhi. Dia lamhnaighthe ingen fora fedh loighidh In laech fria re .xl. la & adaig. Tiaghait a charait & a ghaelta dia fhis & bidh an ingen oca frithailim. Seinser gacha duine as dia adhartha dhoibh. Ni bí liaigh na fisidh leo. Dia n-gabhu searg nó teidm galair nech díb fiafraighit dia n-draithib In m-bia furtacht fair. Tiagait na druid do thogairm na n-dee n-demhnaidi ina n-dail d'faghail chelmhuini In tedma sin, dia n-dech didiu indisit nach fuil furtacht fair, nó da m-bia furtacht fair indisit do fearg na n-dee do beth fris, & asberait idberta do denum doibh. Beruit leasdar do chru an esláin leo, & reithedha cu ceannuibh dubha leo, & dibraiccit In chru a n-aieor a n-airdi araen re dech na h-idberta. Ticit na dee dia n-acallaim sium. Idhbrait-siumh In t-othar doibh siu & tall. Fil crich ele fria h-or na criche sin, Míena a h-ainm. Ni rabha ri fuirri-seic. Ro fhas conblicht iter In crich sin & prouindsi Oraandum. Faidhius Magnus Cam taisech dia muintir cu slog n-dermhair lais d'furtacht prouindsi Oraandum, ár nir' umhul Miena dhó. Niscardin ainm In taisigh. Da mili dhec marcach lin a shlóig cenmothat troighthigh. O 't-clós do Bagul .i. do righ Miena, slogh na Tartraidech do thoidhecht fria thaebh, faidhis teachta ar cenn a righ & a thaisech & a mhiled dia tabairt cuigi, ar ba h-omun lais Tartraided d'innred a crichi fair. Ba h-e lin do freacair h-e .lx. míle laech. M. M. elifint co caislénaib claraidh forro, ina m-bitis laeich fría deabhuidh osna sloghuibh. Tiagait In slúag sin co Uocia, cathair oirechais Miena isidhe. Gabait longport fria taeb. Niscardyn immorro, o 't-clos do In t-imat sloigh sin ac triallad 'na dhail sreathais a scora fria taebh fhedha dithoghlaidhi bui fria taeb na cathrach, dob ail doibh gin toidhecht for a n-druim don t-slúag romhór sin. Gairis a thaisigh & a laeich gaili cuigi. ‘Na h-eaglaighidh na slóigh dimhora ucut’, ol se, ‘ar Is ferdha bar laeich innaid, & Is fria galaib ro-n-altad sib.’ Moidhit na slóigh cechtarda sin a n-dail aroili amail tonna fria traigh. Na Tartraidid, immorro, iar faicsin na n-eilifant dhoib, nir' fhetsat ceim fora n-agaid dia n-echuib la h-omun na n-eilifant, gur' impoisit for cula cusin fidh remhraitti, gin comus marcach na srein forro. Gabhais Bagul co n-a shloghuibh fora lorg. Oirisit na Tartraidid for an fidh, & snadmait a n-eochu don fhidhbaid, & do beruit ucht ar Bagul co n-a shlogaib. Ba calma do cuired In cath soin leo alliu & anall, co m-benadh bonn fria meidhi & méidhe fria bonn doibh. Gonait na Tartraidid na h-elifainnte dia soigdibh, ár ni rabha for bith fria dibracadh soighet slog budh ferr indat. Gabait na h-eilifaint for miri & dasacht, co n-dechsat fon coill gin comus dia laechaib forro, cu ro-s-trascrait la dairghibh & omnuib In fhedha a caislena debtha cusin bh-fialluch n-gaiscid bui 'na m-broinn, innus gur' dithaigedh sloigh Miena amlaidh sin. Na Tartraididh immorro, ni ro fhaelsat fos forsna h-eilifaintib, cu tucsat saeire dia n-giallaibh i l-logh a ceannsaigthi. Gabhuit na geill .cc. eilifant doib-sium. Beris Niscardyn iat co Magnus Cam, ar nir' aithnedh dia sloghuibh beith for eilifaintibh riam co sin. Ata magh isin crich sin, uidhi da la fora fhot & fora lethet, fasach eisium co m-bennuib & sleibhti urarda 'na timcheall. Airdithir fria clethe nimhe iat-som. Is ana mullach sin aitreabat aes na criche. Immut oir leo. Ticit laithi airigthi anuas for In magh sin do creic a n-oir for gach ni Is esbaidh doibh. Ticit didiu na h-iltíri a cein & a faicsi 'na comdhail forsin magh an laithi sin do cennach In oir. Iar scarad dhoibh fri araili ni leicit lucht na criche nech for bith leo do dhecsain a n-aitreabh, conadh aire sin nach eolach nech for bith for a modhuibh na for a m-bescnadaib. Ata immorro dh'airdi na h-aiti a n-airisit cu m-bit a n-oes calma dá la & oidche ag techt anuas cusin magh n-uccut. Prouindsi Canhgigu fria thaebh sidhe. Bui ri amra fuirri, & nir' bo miadh lais Magnus Cam do beith 'na righ fair. Faidhis Cublay slúag dia irghabail a nirt chatha. Gabais serg galuir ri Canhgigu co táinic a thiughlaithe. Ro orduigh a adhnacul co h-anorach & tor do thocbail for gach taebh dhe .x. cubait i n-airdi cech ae dib. Cenn co claradh oir for tor dibh & di ordlach fora thighi. Cluic ordha uassa cu toghluaisedh gaeth a ceol. Cluic airgit for In tor n-aild. Na Tartraidid immorro gabuit for loscud & innred an tiri cu riachtsat adlucud Cangigu. O 't-conncatar In t-or & na maine diairmhidi forsna toraibh, faidhit techta co Magnus Cam dia fhis cidh do ghendais friu, ár ba toil doibh-sium a roinn etarra. ‘Acc’, ol Magnus Cam, ‘ni toil dam-sa anoir righ for bith bias fora adnacul do thurnamh.’ Do berait na slúaig saeire don aduacul for fuigled Magnus Cam, & gidh adhnacul carat nó namhat bis i crichaib na Tartraidech ni turntar a onoir fora lurg sin. Umhlaigidh didiu In rig sin do Cublay iar sin. Tri cét rigan lasan ríg bis fuirre. Imat oir leo. Ni fhasann finemain tre úir innti. Feoil & righle no-s-toimlit. Do niat balsamum onorach do leomanuibh & draicibh & anmannaib ecennus. Cuirit saine gacha datha fair. Do níatt a rinnadh forro, firu, macu, mna, cu nach scarat fris tria bithu, cu m-bi saine gacha datha fora m-ballaib & fuatha na n-anmunn n-ecennus 'ar n-a rindad forro, & gach meit bhias for nech dhe sin Is moidi a anoir leo-som. Gach marbh theit isin righi sin do niat luaith dia churp, & cuirit a crannoic chumhdachta h-í a m-bennuibh slíab & a n-ochtuibh all, cu nach faicet daine na ethaite h-e tria bhithu. Prouindsi Singuy didiu, do níat erreda anórcha do croicnibh & timthachtuibh a bh-fidhbhuidi. Imat leoman for a fedh, cu nach fetann neach siubal a n-uathad tharrsa. Fria h-or In mara fil si. Ni leiceann omhon na leoman do luing na do bharc oirisium adaig fria h-or In puirt, na acarsoitt do shnaidm fria tir. Ni dhenann eis na buidin dib suan fora conairib. Dingbad di coin isin tir sin In leoman. Conadh airi sin nach togluasinn laech do chois na dh'eoch gan da choin & glac lais or' dailedh na soigdi for In leoman In cein bit na coin ac comhrac fris, gurub amlaid sin dhíthaigid laeich na crichi iat. Prouindsi Cayguy. Sruth Cora mora for teibersnaigh fora fedh. 'San India tocbhais cenn ar tus. Adbhul a fod .x. cét cubat fora lethet. Loingis In rig fora n-acarsoidib fair ina triallunn for muir .u. míli dec long a lin .xx. laech In gach luing dibh fria freasdul .u. eich .x. In gach luing ica freasdul la Magnus Cam do bhiudh & deoch & edgud nó ecasc, ár ni h-al do gan bheith urlum do shlúag & loingis dia triallait for oilenaib nó insibh muiridi dia n-irghabail a nirt catha. Fil prouindsi ele fria toebh & ri fuirri. Ni ghiallann do Magnus beous. Prouinsi Mangua isidhe. Stactur ainm In righ fil fuirri. Ni fhil isin uili domon ri Is ferr innás cenmotha Cublay, ár ni raibhi omhon righ for bith fair do línmaire a laech & do daingne a dhúintedh & a cathrach, ar ní raibhi dun for bith lais gin díc uiscidhi 'na timchell co n-urchur saigte a fidhbac fora lethi. Ba trocar essium fri gach n-aen, & ni lamtha slad na sarugud for fod a righi. Ni h-iadhtha tegh for múinib na sétaibh leo. Do chuired techta ar fod a righi dia athchar forro cech doini no truagh no bhiad leo a tidlacad dia dun-som, & gech naide do bhiath cen athair no máthair a breith chuigi-sium dia freasdal, & do shnadhmad re araili a meic & a n-ingena cu mainib leo In tan ba h-aesmhur iat, cur' mho ina .x. míli dib sin no bhidh do shir oca m-biathad & eided ac Scactur. Bai cathair oirechais aigi, Cuinglay a h-ainm. Daingne do chathrachaib betha dhi. Ro thircansat faidhe di fecht riam gin dul fuirri la feraib domuin cu tised nech ara m-biadh cét suil d'ainm suil ti dia togail. Do chuir-sium a menma do righ for bith do beith fortill fuirri, ár ba derbh lais nar' tusmhedh & nach tusmighfe nech oca m-biadh cét suil. Stactur imorro do chuir omhon a imairec forna h-iltirib i cein & i foicsi, cu nach tabairthe cath na conghal dó, & nach leicedh a omon claenad fora dhliged, ar ni claenad-som for nech ar bhith. Oirisit-sium isin t-soinmighi sin nach raibe for menmain righ na thaisigh dhibh acht fledach & clesrad & ceola, co n-dechaidh a n-gail for bathad, cu nach raibhi arm na erred imairic la laech na le milid dibh. Magnus Cam, imorro, ba galar croidhi lais ri for bith fria thaebh gin giallad dho. Do gairit cuigi a righa & a tóisigh & a laithi gaile & gaiscid. ‘Is ed Is ail dam-sa’, ol se, ‘slúaig dhiairmidi acuibh-se do triall a prouinsi Manguay dia h-irghabáil a nirt catha, ár ní miadh lim-sa Stactur friam thaebh gin ghialladh dam.’ Bui toisech amra dia muintir-sium ac coistecht fris, & ba tóisech imghona la Cublay esium, Baiam a ainm. Innann son a bérla na Tartraidech & cét suil asin bérla scoitecda. ‘Di bh-fhagha-sa sloigh lim-sa’, ol Bayam, ‘triallfat a Manguay & do-ber a n-gialla duit-si.’ Faidis Cublay slúag la Bayam a Manguay. Gabsait oc argun na crichi & ac brised a duinte & a cathrach, gur' gabsat dí chathair déc dia n-dinndaib dithoghlaidi. Stactur didiu, ba lan d'omun In t-sloig-sin h-é fein & a righa & a thoisigh, ár ba senda a churaid cum gaiscid, & ni ro chuirset a n-oicc gu gail lá saime In t-sidha conad h-i comairli ro craittea leo, triall doibh for innsibh muiridhe bai leo o nar' thualaing cathaigthi iat. Co n-dechaidh In ri lucht míle long for na h-indsibh sin iar bh-facbail choimhéta fora dhuintibh. Gabuid slúaig na Tartraidech forbhuis h-i Maunglay, & sinit a scora fria taebhuibh, & ba h-isidhe righchathair Stactur isidhe. Gabait na slúaig fora togail. O 't-clos do shlúag na cathrach gur' Baiam a taisech togla, & gur' inann son & cét suil, do tucsat celmhaine na n-druadh fecht riamh, & do berait In cathraig. Triallaid In slúag Tartraidech gu Siangfu, cathair dhithoglaidi la Stactur Is dhe, & muir fria taebh, & nir' bhá tualaing n-amais fuirri acht for cuil m-bic dhi, ar do ticedh loingius on righ do na h-indsibh d' furtacht fuirri. Cidh fil ann tra, ba dith laech for na slogaib sin, alliu & anall, ac togail na cathrach & nír' fhétsat Tartraidig dul fuirre fria re teora m-bliadan batar oc forbais for In cathraig sin. Faidit techta co Magnus Cam dia innisin do Quinglay do dhul dibh. Bai Marcus & a aes cumtha araen fri Magnus Cam ic coistecht frisna techtuib sin. Ba doirbh la Magnus na h-aithiusca sin. Cuingit In da Marcus & Niclaus sais fair, & do niat teora sasa dia n-diubraicfidhi aili dímhora don fhidhbaid bui 'na freacnairc, ár bat eoluigh-sium i togail cathrach fecht riamh. Faidis Magnus Cam na techta for culu do 'ridhisi lasna sasaibh gu Cuinglay. Iar rochtain doibh cu slogh Baiam ro gabsat imat cloch & aile n-dimhor asta forsin cathraig, gur brised a taibli & a tighi. Gabais omhun lucht na cathrach lasna h-airdhibh anaithinti sin, co tucsat In cathraig. Umlaighid cathracha Manguay do Magnus Cam In tan sin, & oirisis Stactur forna h-indsibh muiridi gen umhlugud do Magnus Cam, ar nir' mhiadh lais umhla do righ for bith. Ata sruth for fod prouinnse Manguay, Quian a ainm. uidi cét la fora fot, x. míli fora lethet. Dá cét cathair fora dhib taebuibh. Is lia do loingius dó innat srotha In betha. Fil cathair n-aile isin crich sin, Sintuy a h-ainm. .lx. míle ina timceall, secht míli droichet for a feadh fo a n-gabhunn bárc cu seol fuirri. Dar leo-sum ní fhuil ar bith cathair Is lia laech innas. Cathair Singuy didiu, inann son & cathair na talman. Fil cathair n-aili, uidhi .u. laithe fria taebh sin, cét míli ina timchell. Quinlay a h-ainm, inann son & In cathair nemhdha dia tengaid-sium, ár ni fhuil for bith cathair Is mó inás. Da míli dhec droichet le, fo n-gabhait longa dimhora cen trascradh seoil dibh, & tor dithoglaidi for cech n-droichet dhibh, & .iiii. mílid ag Magnus ac fare for cech n-droichet dibh ar omun a h-impóid fair, ór ba cathair oirechuis do righraid Manguay isidhe feacht riam. Do ronsat palas rigda for loch a medhon na cathrach sin. Ni fuil sét na samail do phalas for bith do. .x. slúagtheach lais & .x. míli do thoimhledh In gach slúagthech dhibh, & tene bithbeo a medhon gacha bruidhne dhibh & míle do sheomradhuibh solusda fria suan & freasdal ina n-urthimceall co neim n-oir forra & co fuath gach anmanna ecennus for bith 'ar n-a rinnadh forro do ilbrechtadh gacha datha. In tan ro irghabh Magnus Cam In cathair sin & prouindsi Manguay, ro h-oirdnedh nai righa do Tartraidibh forro, & do ronad forro In da míli decc cathair bai isin rigi sin. Occus ni raibhi cathair dhibh gan drong do míledhuib Magnuis Cam, oca h-imcoimet ar omhun a h-impódh fair. Fil loch a medon na cathrach sin & .xxx. míle 'ná uirtimcheall. Di inis fair, dun rigda a medhon gacha h-innsi dibh. Ni la nech for bith iat-som, & inas ferr do bhiudh & deog & mhainibh na cathrach cuirid a medon na n-duinte, & intí dianad ail fledhughadh do dhenam tiagait dhia tochaithimh inntibh & foghebha. & ni la nech don cathraig dinn ná caislén da fuil fora fedh, acht coimdhes da gach aen iat-som. & as eadh do beir an t-imat droichet sin le, for srothaib & uscedaib fil si, & ni bhi an imthecht for araili acht dibh. .xl. míle tighidhis .xl. fecht Is aitreabhthaigh don chathair sin. Ni thusmidter gein innti nach scribhthar a ainm & In cruth forsa m-bi In re & reanna nime oca tusmhedh, & dia n-dech nech dibh as bentar a ainm as, & scribhthar aris h-e & ainm a ech & a maine & a aesa cumtha, & loiscter diblinuibh araen ria chorp, & dar leo gach a scribtha dho do beidis araen fris isin bethaidh n-aile. Imut eclas n-oirmhitnech isin cathraig sin. & ni fhil acht aen eclas dibh ag fognum (nó adhradh) do Dia. Cidh fil ann tra, dia m-beth gan do righe la Cublay acht na nai righa ro h-oirdned for righi Stactur do rachad os fhorbha righ In betha. Fil crich n-aili iar facbáil Quinglay fri taebh criche Stactur. Crich Stucguy iside. Imat duinte & chathrach le laeich amra le. Toimhlit feoil a laech & a miled, & ibhit a bh-fuil i cathaibh, & toghuit h-í tar gach n-digh íttan for bith, & ní thoimhlit madh do shaeth no dhigsedh. Do prouinnsi Manguay iside. Explicit secundus liber. Incipiunt capitula tercii libri. Tinnscnamh for mhachtnad & tuaruscbail na h-Innia annso la Marcus fora loingius cetamus. Faidhit dín claraigh uasa m-barcuibh dia n-din ar na tonnuibh muiridhe. Ni chuirid pic forro, acht ola & cailc & cnaib do mhingerred tritha, & a cur fuithib, leanuidh dhibh tre bhithu co n-dínenn a bh-fhaenscuil for In muir. Cethra seolta for gach luing dhibh. Cuirid clár for an clár n-aili dhibh gacha bliadna fri re secht m-bliadan, gu m-bit secht clair druim ar druim for gach clar dhibh, & ní ascnamhait for muir leo ni Is síre. Sipangu didiu, inis mhuiridi isidhe, & ri fuirri gin umlugud do righ for bith. Imad óir leo: ni leic a righ dhoib a chur a crichaib n-aile a creic na a cunnrad. A fudhomhuin fairge fuil an inis sin, gurub uathad long na barc darub eolach hi. Fil cathair oirechuis leou. Do roine In rí palas anorach 'na medhon cu halla rigda & gu seomradhaib solusda. Ba do claruibh óir aithleaghtha ro-s-dín diblinaib. Ni raibhi forles fora fedh nach le h-ór do h-iatta, & fa h-edh sin dia h-urlar. La n-aon ro fhaidh Magnus Cam slógh do irghabáil na h-innsi sin gu n-dá taisechuibh forra, Abatam & Uosanchim a n-anmunna. Ascnait for muir In loingius sin. Gabsat port a Sipangu. Facbhait a longa insin & gabsait oc ínnred na criche, gur gabsat In chathair dithoglaidi bui isinn insi. Tiagait fuirre la nert lann & sciath, cu ro lásat ár for aes na cathrach, firu, maccu, mna, acht aenochtar namma, as nar fhaelsat braen dia cru dia rennuibh na dia faebhraib, ar batar upthada demhnaigi leo 'ar n-a cur la druidhecht & demhnaighecht tria tuaichlect a clochuibh allastig dia croicnib, gur' iadhsat na h-alada dia n-eis, gurub aire sin nar' fetadh a n-guin. Iar faghbail a fhesa sin do na Tartraidib gabsait do lorcuibh & tuinidhibh In talman forro, cu ro coimmbrisedh a cnamha & a cuirp, gur fhacsat gin anmain iat. Na taisigh immorro fasais imfhorrach n-ura etarra fa sétaibh & mainibh na cathrach & na criche archena, cu nach tuc nech dibh umla d'aroili, gur bha miscnigi lasna sloghuibh sin a cheli ina aes na criche. Gu ro clodhsat for culai cusin loingis do 'ridhisi. Iar n-dul doibh ina m-barcuibh sreathais ainbhthine dermair fri aroili iat. Bai inis fria toebh. Buailis In ainbhthine forbha In loingis fria taebhaibh & tractaibh na h-innsi, co nar' facbhadh clár for clar dhibh, cu m-batar a laeich & a milid for immbathad. Gabhuid In cuit ele don loingius i crichaib na Tartraidhi for a n-aghaidh. Tiagait tricha mile don t-slogh loingsi sin a tir isin n-inis for claraibh & sesaibh a long iar n-gait cheilli dia n-anmain. Ni riacht rímh forar' baidhedh dhibh. Batar Tartraidig fora n-inis In tan sin gin biad gin deoig. Ri Sipangu didiu, o 'd-clos do In saebhudh sin for loingius na Tartraidech, do beir a shloghu dia shaighid. Trialluit ina m-barcuibh & gabuit port 'san inis a m-batar na Tartraidig. Tiaguid a tir dia n-dithugud. Na Tartraidig immorro gabait conair aili dia n-eis cu rancatar a m-barcu & luidhset a tir a n-inis Sipangu. Tiaghait for beol na righchathrach. Osluicid aes na cathrach na doirrsi cu h-oibheil, ór nír' fhinnsad nar' iat sloigh na criche at-conncatur. Gabhuit na Tartraidig In chathair, & triallait sloigh na h-innsi a m-bloigh dia m-barcuibh, & gabhaid In raen for lurg na Tartraidech. 'Ar bh-faicsin doibh na cathrach do irghabail gairmter accu a milid & a laeich gaile i cein & i bh-foicsi, & do niad forbhais fuirri. Gabhait ag deabhthaibh & ag tuarguin a chele, gur' bhó ár miled leo i l-liu & anall. Secht misa dhoibh forsan abart sin, ár bui suil na Tartraidech fria Magnus Cam dia bh-furtacht. Do beruit In cathair iarsin & ro tinnlaiced iat-som go Cublay. Scarsat fri araili fo shidh & chaenchomhrac. Sipangu didiu righi forlethan isidhe. Ailli de laechuibh dia slogaib & dia n-ainndribh. Do idhlaibh & arrachtaibh creidit, & rinntar a bh-fuatha leo cu teora cennuibh forro, no gu cethra n-aighthibh for aen cenn, nó gu n-deich lamhuibh for aen corp, nó gu cét lam beos. In dar leo-som gach imat cruth bias fora n-dee Is liai-di a cumhachta. Dia n-gabhthar gialla a h-echtarcrich isin n-innsi suis, di tucthar múine dia eis fo geibh saeire. Dia m-be gin fhuaslucud lais marbhuit h-e, & do níat a berbhudh & a thomailt co n-anair moir. Do cursid lucht taistil In mhara Innecdha rímh fora innsibh fecht riamh. Conadh secht n-innsi for .xl. & secht míli inis frith fuirri, & Is uathadh dhibh sin gin aitreabadh forro, & as imdha righi forlethan dibh som. Ciamba immorro, inis mhuiridi isidhe gu righ fuirri. Pibar geal fhasas isin righi sin. Ni bi acht da ghaeith isin bliadain forna h-innsib sin, leth na bliadne cen clódh for cula dhi & In leth aili 'na h-aghaid-sium cen clódh. Faidis Magnus Cam fecht n-aill toisech dia muintir gu sloghuibh n-dermhaire lais a Cyambai dia h-irghabáil a nirt chatha. Bai dia daingne & do chalmacht a laech nar' fhaelsat toghuil for dhun na for cathair dhibh. Gabsait In slogh iarsin oc tescad a n-gort & a bh-finemna. Faidis Acupius .i. ri na h-innsi, techta do athchar chisa do Magnus, Cisogatu .i. an toisech, & ba senda In ri In tan sin, ár bai dh 'imad cheiledh lais fecht riam cu raibhi .xxx. for teora cét do claind lais, & ba milidh calma a cathaibh tri .L. dib-som. Cidh fil ann tra, acht do beir umhla do Magnus Cam, & do beredh .xx. elefaint do forro gacha bliadne tria bhithu. Scaraid & In slúag re araile fo shidh & chaenchomhrac. Iana mor fria h-ur na righi sin, & rí fuirri cin comus righ for bith fair. Tricha cét míle a timcill na ríghi sin. Is lan da gach uili mhaithius for bith hi. Gendur & Gondur fria h-or na righi sin. Dá inis muiridi iat-sum co n-immat gacha maine leo. Inis Leoach allamuigh dhibh sin. Righi forlethan isside, & ri fuirri nach giallann do righ for bith. As ferdha línmhar a laeich. Immut óir & elefinnted fora fedh. Inis Pentam didiu, tír isidhe co n-imud fhedh toirthech le & muir forthana 'na timcheall, cethra troigthi fora doimne. Cét míle gacha taebha dhi nach tualang barc seolaid na sdiuraid for In muir sin. Inis Iana Beg didiu, tír fhoirlethan iside co .uii. righaib fuirre. ‘Do bhadhus-sa fein’, ar Marcus, ‘a se righachtaibh dhibh.’ xx. cét míle a timchell na h-indsi sin. Righi Fer-lech didiu, In chetna righi dhibh ina rabhadhus, do Macametus adrait, & In cét ainmhidi at-cithfe gach aen dibh a tús lai a sé Is dia adhartha dho cu h-eirghi grene ar n-a marach. Toimhlit feoil con & daine & gach etaide for bith. Basmam didiu, In dara righi dhibh sein. Tir shlébtidhi iside, gin dliged for bith leo acht a m-betha do chaithimh amail gach n-anmann n-ecendsa nó biasdu. & aderuid gurub do Magnus Cam adhrait, & ni thabrait cain na dliged do. Imat onocorn for fed na righi sin. Clúmh buabhuill lais & cenn muice & cosa elefinnti. Benn dimor a comhroinn a dhá shuil, & tenga co n-imut renn fuirri. As í Is arm dithaigthi lais. Imat gacha ceneoil n-apad for bith isin crich sin. Do niat sealg for cenel do n-apaib beca dhibh & cruth daine forro, & beruit iat dia creic a n-ilthirthaib, & Is ed asberuit conadh óicc iatt, & Is anorach la rigaibh na n-iltire In fheoil sin fria tomhuilt. Samaria didiu In treas righi dhibh. Ní fhasann fínemain na cruithnecht tre uir innti, conadh arán ríghle & feoil chaithit. Ata coill isin crich sin, & cenglait a croinn cu snighenn sugh friu amail chuslenna uiscidhe, derg & finn Is dath don t-sug sin. Timuircter sin a soithighibh cumdachta la h-aes na criche, cunad lor dhoibh do digh a bh-fagat samlaid, & Is ferr oldas In fín. Dragoiam didiu In cethrumad righacht dhibh. Dia n-gabha serg galair aen duine fiafraighit dia n-draidhib In m-bia furtacht fair. Tiagait na draide dh'fhagail chelmaine óna déibh. Dia n-eibrit gin furtacht do bheith fair timsaighit a ghaelta & a charait chuige, co n-abrait fris: ‘Nach ferr duit’; ol siat, ‘do tomuilt duinne In cein bias do cruth & t'fheoil fort ina do thomhuilt do phiasdaib na talman iar nat' eillnedh don t-saeth fil fort?’ Marbthur leo h-e, & caithit a fheoil gu n-onair moir. Lambríí In cóiced righi dhibh. Fil fidbaidh isin crich sin, Birsi a ainm. Benaid aes na criche a croinn a h-uir dia n-athcur do 'ridhisi, & bid teora bliadna os úir gen a cur. Ticit iarum co torad anorach forro. Fil blogh d'aes na criche sin a m-bennuibh sliab & a n-ochtuib all, & fasait erbaill for a senaibh amhail chonu. Fanfur (leg. Fansur) Is seised righi dhibh-sein. Ni fhasann arbhur for bith na finemain tre uir innte, conadh righle no-s-toimhlit. Suighi na fidhbaide as fleadha dhoibh amail ro raidh-sium romuinn. Fil fidhbad isin crich sin co remhe n-dermhair. Do gheibh lucht na crichi sin a n-dáithan bídh do min & do phúdar onorach allastigh do croicnibh na crann sin. Iar g-cur chúil risin crich sin, fo gebha inis muiridhi, Necuram a h-ainm. Do Macametus adrait. Ni bhí timthach ar bith la laech na ingin dibh, acht a m-beith denocht amail thusmiter iat. Fo gebtha inis Augamam fria taebh na h-innsi sin. Righi forlethan isidhe, co n-adhrait do Macametus. Bai cét & tri mili do mhilibh ina timchell fecht riam, gu ro-s-caith imghluaisecht mara la gaeith h-i, co nach fuil acht .xx. cét míle ina timcheall inniu. Toimdit aes na criche sin nách fil for bith inis Is ferr inás. Ni bhi edach acht la h-uathaid dia dainib. Tocbaidh nert gaeithe imut dibh isin muir gu m-baidhter iat. Ni umhlaighinn a righ do righ for bith. Ni theit lucht na criche sin a g-cathuibh acht da m-be conblicht forro do beruit echtarchricha dia cabair, & do beruit cendach dia mainib dhoibh. Imad leag m-buadha innti. Is oc un righ sin ata In cloch Is ferr for bith. Derg iside, métithir fria laim laeich h-i, & reisi fora fedh. Glainithir fria gris gan crithir h-i. Cuiris Magnus Cam techta do chuinghid na clochi buada sin for In righ sin. Ro raidh In ri gur' sét fine do righraidh Seylam In cloch sin, & nach raibhi nert a tidlaicthi aige fein. Fil an India fria h-or na h-innsi sin. Prouinnsi Maabar Is foicsi dhi. Cóic righa fuirri: In cétna righi díb Buaar Scuderba ainm In righ fil fuirri. Lomnocht tre bithu caithit a m-betha. Imut cloch m-buada isin crich sin, & Is mod lasin righ sin chethra lega buada for cét foa braghait tre bithu, & a tuilledh dibh fora lamhuibh & chosaibh. Gabaidh .iiii. h-orthana for cét frisna deibh gach laithi & In oiret cetna gach n-oidchi do bheith furtachta na n-dee fair .u. aindre sirdha lais. Uar dono In dara righi dhibh. Damh Is dia adurtha dhoibh. Ní mharbuid damh & ní thoimhlit a fhéoil dia marbhthar. Do níat balsamum anorach dia fheoil & dia gheir, & coimlit fo chulaib & cernuibh In brogha, ardaigh comad naemtha In brugh o gheir In daim naeim do chomailt fair. Madh éc don righ no do thaisech dhib, marbhthar leo a aes cumtha & aes gach oifice bui lais dia cur da freastul isin bethaid araill, & marbhuit a sheitig dia cur lais ar omun cheli aili do beith le, & loiscid a cuirp diblínaibh. Is annsa crich sin do martradh Tomas apstal iar techt do proicept breithri Dé doibh, & ni tualang aen dia marand d'iarsma na m-basairedh sin triall istech tar beolu na h-ecuilsi In ro h-adnacht corp Tomais. & In ait inar' marbsat h-e fil derg aniu dia chrú amail bui In cétla. Do ghní an úir sin ic-shlainti da gach aen no-s-toimliunn bec no mor dhi for dhigh. Ata began Cristaidi imm on cathraig m-bic ina bh-fhuil corp Tomáis. As mór do mhirbhuilibh In fhir Dhia foillsighther and sin. Uar didiu & ni pecad la nech dhibh pecad for bith do pecthaibh na m-ban. Loighit aes na criche sin forsan talmain, & issed at-berat: ‘Don talmain sinn’, ar siat, ‘& a talmain rachmait’. Ni thoimlit fin tria bithu, & ni gabuid aeir na aithis In neich dhibh no-s-ibenn. Do gniat osaic gach laithe. Ni bhi arm la nech dhibh acht gai & sciath. Ni gadtar ní for bith leo. Ní marbhthar aen a n-eisimul leo. Ni fhasann ech dia n-groighibh, conadh .x. míli ech gacha bliadhna chennghaid. Coic righ Maabar. Feoil berbhthi & uighi & righle thoimlit a n-eich. & Is lomnocht thiaghuid lucht na criche sin for sét la tormach tesa na grene, or ni féttar siubal na crichi sin acht a tri misaibh 'san bliadain .i. Iunius, Iulius, Augustus .i. da mhi deridh In t-samhraidh & cétmhi In fhoghmhair. Do beredh bas íat-som lasna ruithnibh grianda muna bheth furtacht na mis-soin forro. Is suail dia n-echuibh nach faghuibh bas gach bliadain lasin m-bethaidh n-anaithnidhe. Sebhuic dhubha leo, anas ferr do sheabhcaibh dhoibh. Fialtoca leo meidithir fre fiachu. Righi na paghanach didiu In cóiced righi do prouinnsi Maabar. Damh Is dia adhartha dhóib, & Is ed asberuit conadh geal fil fuath In Diabuil, conad aire sin rindait-suim fuath a n-dee dubh, & cuirit uindiminte & oladha duba futhaibh badhesin, cu m-bid for aen dath fria n-deibh, & mad geal aen dibh ocá thusmed ní oirisid cu m-ba dísholus h-e. Dia n-dechuit i cath no a conghal berit leo clúmh In daim dia n-adrait amail Dia, & ni bhi leo máine Is airmitnighi innas som. Righi Musili (leg. Mutfili) didiu fria h-or righi na paganach fhuil si, & ní umhlaigh do righ for bith. Ni fhuilet srotha nait aibhne for fedh na criche sin, acht tobair sholusda ag snighi a fudhomon thalman leo. Fo ghabhuid imat cloch m-buada inntibh iar tragad doib la turcbáil n-grene. Sleibhte & benna urarda isin crich sin gu n-aquilibh geala forthaibh & co n-imut nathrach neimhe conad iat na nathracha sin thoimhlit na h-aquile dímhora, & cruthaigter lecca buada inntibh dib-som nach faghthar a n-aithghin for fot In betha acht annsom. Adhamoint a n-anmanna, inann son & diamont. Oirisid na h-aquile sin a m-bilibh dimhora, gurub omhun la h-aes na criche triall ina n-gaire la a calmacht, conudh feolbaighe berait isin glind dithoghlaidi fil fuithibh. Tecut na h-aicile anuas iar bh-faicsin na feola. Tiaghait dono aes na criche dia n-eis, & fo gabhit na clocha buada ina n-inglanuibh iar cur na n-aiquiled dhibh, & anas ferr dhibh bit oc na righuibh imfhoicsi, & do gabur In chuid ele dibh fria creic for fiarláit In betha. Righi Lae (leg. Lar) didiu, ní chanuit gó tria bhithu. Abraiamíni In sloinnedh aitreabhus innte. Ni thoimhlit fin na feoil tre bhithu, & ní marbhthar duine na anmanda aili leo. Aeinshétigh snadhmtha la gach n-aen dibh. Ni benuit crann na duille ur a n-doigh anma do beith inntibh. Lomnocht bhid tria bithu, & dam In dia n-adrait. Iar n-ég don damh sin do niat luaith dia chnamhaibh & crothait forro h-i. Is áintech troiscthech do na deibh iat som. Bíth fuath daim 'ar n-a rinnadh a n-edan gach aein dibh, & duilledha crand parduis na miasa fora toimhlit. Crich Coylus didiu, righi fhoirlethan isidhe. Ni giallann do righ for bith, & ni fhaieann nech la celi dibh muna rabhut In treas glun d'fhialus diblínaibh, nó seitig a athar no a bhrathar dia n-eis. Immat leoman n-dubh isin crich sin. Do cithir polus articus innti cubut ar turcbáil ós muir. Righi Cumar & righi Melibar & righi Gusurach & ríghe Caria & ríghi Cambaech & ríghe Semanach & ríghe Osmacoram, don India moir iat sumh, & immat righi immale friu, & ro badh scith tenga fria tuarascbail do tabairt. Do rímhset eolaig In mhara fecht riam .uii. cét for da míli dhec innsi for In muir n-Indegda sin, genmotha innsedha na h-India Bice, & ticfamait tar began dibh annso. Atat di inis a fudomhuin In mara sin & Is e Issu adhrait. Oilén na n-Ingen & Oilén na bh-Fher do berar forro. Ni ghluaisit na h-ingena asa n-iniss fein tria bithu, acht na laeich ag triall co h-airm a m-bít tri la co n-oidhchi In gach mis dhoib i comamus fri araili, gach laech laa setigh dhibh ina n-araglaib badesin frisin re sin. Impóidhit na firu for cula dia tighibh iarum cusin mis n-aill, conadh amlaid sin do mhelit a m-bethaidh. In tan lamhnaigid na mna, mad ingena no-s-berat no-n-alad fri druine & gresa, mad maccu, dono, berat co a n-aithribh dia tabairt fri laechdacht. Fira amhainsi iat fria seilg for fiadhmhila mara & tiri. Loimm & carna & gach cenel toraidh do thir & muir no melit fira, mnaa. Eascop as ceann forro. In t-escop sin didiu, fil inis lais, Scoria a h-ainm. .U. cét míle uaithib-sium, co n-ilibh do dhaínibh lais fria creidium & araill fria h-idhlacht, gin tlacht na edach leo fria m-bethaid. Impóidhid na h-idhla na longa co n-a seola a n-agaidh ghaeithi la a n-geinntleacht cu rannait etarra iat iar n-a gabáil. Iar bh-facbáil Scoria iarum uidhi x. cét míle fo ghebha inis n-dimoir Is mo do oilenuibh talman da .cc. míle 'na thimchill. Madei a ainm. Ili chenela daine le. Do Macametus adrait. Carna camull mhelit. Ni h-urusa a rímh ina fil do chamullaib leo. Geala son dono, & ni fhil for talmain cenel frisa samalta iat ar mheit. Fedha dímhora leo. Derga son dono idir duille & rúscu. Ialla imdha leo do ilcenel én idir gnath & ingnath. Ealtada dimhora forro side ba móomh do enuibh In talman. Rúc a n-anmanna. Tocbhuit na h-elifinnti ina crobhaibh isin firmamint, co leicit anuas do 'ridhisi, co n-denann briscbruar dia m-ballaibh, cu toimhlit iat iarum. Fa ghebha oilen n-aill iar suidhiu. Adhbhul a mheit-sidhe. xx. cét míle 'na timcheall. Samsibár a ainm. Ilchenéla athachdha no-s-aitreabhann. Srona dímhora a tulaibh a n-étan, a ruisc for tuaithbhil. Fuilt dubha leo & beoil lethna. Lethithir fria gach cethrar don droing dhaenna a bh-fhir & a mna, & ni h-airdi oldait na daine ele. Calma oldas cethrar for nert & chathugudh. Ni bhit eich leo, acht for elifinntibh & camhallaibh cathaighit. Ni bhi tlacht na édach leo. Carna & loim & righle chaithid. Do gniter fledha leo do shiucra & righle & luibhibh imdha archena, or ni bi finemain leo, co leicid deocha dia n-elifinntib & dia camullaib do na fledib sin do metugud a menman & a n-dasachta don cathugud. Cidh ni fuil sunn budhesta acht oirisiumh do sceluibh innsedh & crich na h-India iar toidhecht tar beg dib, ár ni thicfadh linn a rimh. Acht as iat so críchaighechta In da India fria h-iltiribh. An India Mhor didiu adotha probinnsi Maabar gu Rosmacorum & an India Beg adotha Caiamba gu Mechile. Abaschia didiu, ríghi dímhor isidhe co .uii. righaibh fuirre .iiii. righa dhibh oc adhrad don fhirDhia, & cros óir a tul eduin gach aein dibh, & as ferdha a cathuibh iat; ár Is friu ro-nn-altadh oc imairecc fria geinntiu. Na teora riga aili dono filet fria h-aincreidiumh & idlacht. & rigi Aden .i. soudan Is ri forro sum. Conad h-i airec menman for' fhuair ri Abascia feacht n-aen, triall cu h-airm i r-raibhe Íssu 'ar n-a adlucadh. ‘Nato idir’, ol a mhaithe & a mhilid fris, ‘ár ro budh omhun linne gennti dot' marbad for an conair, ar Is tritha no ghebtha. Fil escop naemhtha lat’, ol siat, ‘& cuir co h-adhnucul Íssu h-e co n-imut oir lais’

https://celt.ucc.ie//published/G305002.html

G308002

Aislinge Meic Con Glinne

Unknown

Beatrix Färber, Audrey Murphy

c. 1050-1100

Middle

—

—

—

—

Cethardai as chuintesta da cach elathain, iss ed as chuintesta don eladain-se, .i. Iocc & persu & aimser & fáth airicc. Locc don eladain-se Corcach mór Muman, & persu dí Anér Mac Con Glinde di Eóganacht Glen amnach. I n-aimsir Chathail meic Fhinguine meic Con cen Gairm nó meic Con cen Máthair do-rónad. Is hé didiu fáth airicc a dénma .i. do díchor In luin chraeis bhoí i mbrágait Chathail meic Fhinguine. 2 Cathal mac Finguine, rí maith ro gab Mumai; araile laech-mál mór e-sside. Amlaid boí In laech-sin, co ngéri chon, co longad chapaill. Sáttan, .i. lon craís boí i n-a brágait, no meled a chuit laiss. Mucc & mart & ag teóra ferglacc, la trí fichte bairgen do fhír-chruithnecht, & dabach do nua chorma & trícha og rerchirce, ba h-í In sin. a phrím-airaigid, cenmothá a fhrith-airaigid, comba h-erlam a mór-fheiss dó. Dáig In mór-fheiss, ní thalla rím nó áirem furri-sene. 3 ls hé trá fáth airicc In luin chraís i mbrágait Chathail meic Fhinghuine, dáig boí cét-shercus écmaise dó fria Lígaig ingin Moíle Dúin, ríg Oilig, & derbshiúr-side do Fhergal mac Moíle Dúin, rí Oilig beós; & ba cosnamaid Érenn e-sside an inbaid-sin i n-agaid Cathail meic Fhin guine, amal Is fhollus a h-imarbáig In dá chaillech dia ndernsat In dí chammrand i nAchad Ur saindrud: 4 Do-s fil atuaid mac Moíle Dúin dar ailechu, dar Berba brú; co ruca bú ní aineba. ‘Anfaid, anfaid,’ (ar In chaillech aness) ‘bid buide lais dia n-érnaba; dar láim m'athar dia táir Cathal, ní-s béraba.’ 5 Do-bertis iarum ettne & ubla & il-blassa ó Lígaig ingin Moíli Dúin do Chathal mac Fhinguine for a sheirc & inmaine. At-chuala Fergal mac Moíle Dúin In ní-sin, & do-garad a shiúr a dochumm, & do-mbert bennachtain dí for fír d'indissi dó & mallacht dia shénad fair. Ro indis in tshiúr dó, ar cia boí dia sheircc & grád Chathail meic Fhinguine aicce, rop omun lee mallacht a bráthar dia rochtain. Ro indis iar sin In scél fíre. 6 At-bert In bráthair fria na h-ubla do thachor chuice, & ro gairmed scolaige i n-a dochumm, & do-ruachell lógu móra don scolaigi ar thuathi do chur isna h-il-blassaib út do admilled Chathail meic Fhinguine. Ocus ro lá In scolaigi tuathi & gentlecht isna h-il-blassaib-sin, & ro tidnacit chuca ina h-il-blassa, & cartaid timthirid dia tidnocul do Chathal. Ocus ro gáidetar for nach ochta coitchend, .i. grian & ésca, drúcht & muir, nem & talam, lá & adaig, im ithe na n-uball út, uair Is ar a grád & inmaine tuccad ó Lígaig ingin Moíli Dúin. 7 Do-romel Cathal na h-ubla iarum, & do-rigne míla éptha díb i n-a medón, & timoircsit na míla eptha-sin i mbroind oen míl díb, cor fhásatar isin anmunna-sin, co nderna lon craís de; conid hé sin fáth oricc In luin chraís do attreib i mbrágait Chathail meic Fhinguine, do aidmilled fher Muman co cend teóra leth-bliadan, & Is dóig no milled Éirinn co cend leth-bliadna ele. 8 Boí ochtar i nArd Macha an inboid-sin, & Is dóib-side ro canad In laíd-se: `At-chuala ochtar anocht i nArd Macha iar midnocht, for-t-gillim co mbuidnib band nidat chuibde a comanmand. Comgán ar Mac Dá Cherda, ba h-erdraic i ndiaid shelga; Crítán for Mac Rustaing rán, ba h-ainm comadais comlán. Dub Dá Thuath, ba togairm nglé, ba h-é ainm meic Stéléne; Donn-Fhiach; Caillech Bérre bán; Garb Daire for Mac Samán. Aniér for Mac Con Glinde do brú Banda barr-binde; Becán, Becnait, bolg don ár, athair sceó máthair Marbán. Mo rí-se, rí nime náir, do-beir for buidne buad n-áir, mac muad Maire, mod nát bá, comur ngaire ro-chuala.' At-chuala ochtar. 9 Ba h-aen trá don ochtar-sin, .i. Aniér Mac Con Glinne, scolaigi amru e-sside co n-immad eólais. Is aire at-bertha Aniér friss, .i. no aerad & no molad cách. Deithbir ón, uair ní thánic remi & ní thicc dia éissi bu duilge aer nó molad; conid aire at-bertha Anéra friss, iarsinní ní fétta éra fair. 10 Tánic móit mór for menmain don scolaige, .i. dol ra filidecht & a légend do fhácbáil, ar ba doinmech dó a betha for scáth a fhogluma; & ro scrútustar i n-a menmain cia leth no berad a chét-chuairt fhilidechta. Iss ed trá tucc dia scrútain a dula co Cathal mac Finluine, boí for cuairt ríg i nUíb Echach Muman. At-chuala In scolaige immad & oirer cacha bánbíd do fhagbáil dó, uair ba sanntach so-accobrach mbánbíd In scolaige. 11 Is and tánic In ní-sin i mmenmain In scolaige, aidche Sathairn saindrud ic Russ Chommán, ór Is ann boí oc dénmus a légind. Iar sin recaid In mbec sprédi boí acca, .i. for dá bairgin do chruithnecht & for thócht sen-shaille co síthfi dar a lár. Do-s-rat sin i n-a théig libair; & cummais dí chuarán corra coidlide do dond-lethar secht-fhillte dó In adaig-sin. 12 At-racht moch iar n-a bárach & gabaid a lénid i n-ard-gabáil ós mellaib a láruc, & gabaid a lummain find fortócbálta i forcipul imme. Mílech iarnaide uasu i n-a brutt. Tuarcaib a théig libair for stuag-leirg a dromma. Ro-t gab a throstán comthromm coíc-duirn cutruma (3. .i. ón beind co a chéli) for bolcsén i n-a des-láim. Do-lluid desel relci. Bendachais dia fhithir, .i. aite. Atn-agar soscéla imme. 13 Do-chummlai i cend sétta & imdechta dar crích Connacht, i nEchtgi, do Luimnech, do Charnd Fher adaig, do Berna Trí Carpat, i Sléib Caín, i tír Fer Fhéni frisi ráiter Fir Muige indiú, dar Mónaid Móir, co ndessid sel becc ria n-espartain i taig aíged Chorcaige. Ó Ross Chomán co Corccaig dia Sathairn saindrud. 14 Is amlaid do-rala In tech aíged, oslaicthe for a chind. Hi llathi na teórai In lá-sin, .i. gaeth & snechta & fleochad i n-a dorus, co ná fárcaib In gaeth sifind tuga nó minde luatha cen scuabad lee dar In dorus aile fo cholbaib & fo immdadaib & fo chliathaib In rígthige. Sétigi In tige aíged `iss é timmthasta timmaircthi i n-a lebaid, & ba mílach dergnatach e-side. Deithbir ón, ar ní-s fagbad a grianad i lló nó a thócbáil i n-aidche, ar níba gnáth dó beith folam fri a thócbáil. Lothomur In taige aíged co n-usce na h-aidche remi ind, co n-a chlochaib hi taíb na h-ursand. 15 Nícon fhuair In scolaige aen do-gneth a fhosaic. Benais fén iarum a chuaránu de, & indlais asin aithindlat út. Mescais a chuaránu and iarum. Tócbais a théig libair for a luirg isin fraigid, & tecbaid a chuaránu & teclumaid a lámu laiss isin sétigi & imnaiscis imma chossa. Acht chena ba liridir fri gainem mara nó fri drithlenna tened nó fri drúcht i mmatain chétamain nó fri renna nime míla & dergnatta ic guilbniugud a choss, co-nda gaib emeltius; & ní-s tánic nech dia fhiss nó dia umalóit i n-a dochum. 16 Tucc fadessin a théig libair chuca & benais a shaltair essi & fo-róbairt cantain a shalm. Iss ed at-fiadat eólaig & libair Chorccaige co closs míle cémend sechtair chathraig immach son a gotha In scolaige oc cétul a shalm tria rúnib spirtálta, for aillib & annálaib & ernalib, for diapsalmaib & sinsalmaib & decáidib, co paitrib & cantaccib & immnaib hi forba cacha coecait. Ba dóig imorro fria cach fer i Corccaig ba isin tig ba nessa dó no bíth son In fhoguir. Iss ed ro imfhulaing, In chomrargu bunatta & a pheccad bunad gendi & a mí-rath follus-gnéthech fodéin, cor erfhuirged cen dig cen biad cen indlat, co ndechaid cach duine i Corccaig i n-a immdaid. 17 Conid ann as-bert Manchín abb Corccaige iar ndul dó i n-a lepaid, ‘A scolócc,’ ol sé, ‘in filet aígid occaind innocht?’ ‘Ní fhilet,’ ol In timthirid. Ar sé In timthirid aile, ‘It-chonnarc-sa aen co díscir dénmnetach dar fiarut na faithgi gar becc ria n-espartain ó chianaib.’ ‘Is ferr a fhiss,’ ol Manchín, ‘& a chutig do breith dó.’ Ór boí dia lesca les-side tidecht 'n-a fhrithing aridisi for cend a chota, & boí trá d' olcc na h-aidche. 18 Berar a chutig-sium amach, & Is í proind ruccad ann, cuachán, .i. corcca, do medg-usce na h-eclasa, & dá oíbell tened i mmedón suipp síl chátha corcca, & dá fhót do úr-mónaid. Ticc In timthirid co dorus In taigi oíged,& ro-s gab gráin & ecla frisin tech n-óbéla n-oslacthi n-imdorcha. Nícon fhetar In rabi aen and fó ná rabi. Conid ann at-bert In dala n-aeí oc tabairt a choisse dar in tairsech, ‘In fil nech sund?’ ol sé. ‘Fil aen,’ ar Mac Con Glinde. ‘Is coll gessi don tig-sea a thacar for aenfher.’ ‘Má ro collit riam a gessi,’ ar Mac Con Glinne, ‘ro collit innocht, .i. boí a ndán a coll, & Is mé choilles.’ ‘Érig,’ ol In timthirid, ‘& tomil do phroind.’ ‘At-biur mo debroth,’ ol sé, ‘ó ra-m fhuirged cusin tráth-sa, nó co fessur cid fil and, nocon érus.’ Atn-aig In gilla In dí oíbill a medón In tshuip shíl-chátha corcca isin tellach, & ticc sopp asin lepa chuca. Cóirgis In dí fhót úr-mónad im na suppu, sétis ind oíbill, lassais In sopp, & follsigis dó a phroind. 19 Ut dixit Mac Con glinne: `A scolóc (ar Mac Con Glinne) cid ná dénum dá chammrand? Déna-su rand ar arán co ndén-sa rand ar annland. Corcach i fil cluca binde, goirt a gainem, gainem a grian; nocon fhil biad inde. Co bráth nocon ísaind-sea acht minu-s tecma gorta. cuachán corca Corccaige, cuachán Corccaige corca. Geb-si chucat m n-arán ima ndernais-siu t' oróit; in chuit-si Is mairg do-s-méla; is iat mo scéla, a scolóic.' scolóc. Mebraigis In scolaigi na runda, uair ba h-áith a inntlecht. 20 Atn-agut leó In mbiad co h-airm a mboí Mainchín & taisselbait na runna don abbaid. ‘Maith,’ ol Manchín, ‘admait meicc mí-fhoccuil. Gébdait meicc beca na runda sin mina dígailter forsint-í do-rigne.’ ‘Cid fil lat-su de-sin ?’ or In gilla. ‘Fil liumm,’ or Manchín, ‘dul cusint-í do-rigne & ulidetaid a étaig do bein de; slipre & echlasca do gaáil dó, co ro muide & co ro etarscara a fheóil & a chraiccend chnámu, acht nammá ná ro brister a chnámu; a chor isin Sabraind, & a bodar-sháith d' usce na Sabrainde dó; a chor isin tech n-oíged iarum cen mether n-étaig do lécud leis inund.’ (Ocus ní boí thall d' étach acht In sétige, & ba lilithir drúcht cétemain a míla-side & a dergnuta. Fessid ind In aidche-sin feib as doccra & as dorcha boí riam remi.) ‘Foriatar In tech fair co matain dianechtair ar dáig ná ro élád, co raib mo chomairle-si fair la comarli muntiri Corccaige i mmbárach i fiadnaise In Dúilemun chena & Barre 'ga tó-sa. Níba comairle aile acht a chrochad i mbárach i mm' enech-sa & enech Barra & ina h-eclaisi.’ Do-rigned amal sin, & Is ann sin tánic a chomrarcu bunata & a pheccad follus-gnéthech fén fris-sium. Ro benad ulidetaid a étaig de & ro gabad slipre & echlasca dó. Ro fuirmed hé isin Sabraind, co tartad ni for a sháith do bodar-usce na Sabrainde dó. Fessid iar sin isin tig oíged co matain. 21 At-racht Manchín matain moch iar n-a bárach, & ro tinólit muinnter Chorccaige ó Manchín co mbátar i n-aen baile, .i. isin tech n-oíged. Auroslaicther rempu, & fessait for colbadaib & immdadu In tigi. ‘Maith, a thróig,’ ol Manchín, ‘ní dernais cóir In eclais do écnach aréir.’ ‘Nírbo fherr do lucht na h-eclaisi,' ar Mac Con Glinne, `mo beth-si cen biad occu, & rob uathad mo dám.’ ‘Nír beith cen biad deitt, cein co fagtha acht ablaind mbic nó dig do medg-usce isind eclais. Fil tréda dar ná dlegar oirbire i nd-eclais, .i. nua-thorud & nua cormma & cuit aidche Domnaig; ar cid bec isna h-aidchib Domnaig, iss ed Is nessam ar a bárach, sailm do ghabáil, cloc iar sin, celebrad la precept & oiffrend, sásad bocht. Esbuid na h-aidche Domnaig, Is dia Domnaig nó aidche Luain fo-gabar; & moch do-rindis oirbire.’ 22 ‘Fuísidim-si trá,’ ar Mac Con Glinne, ‘co ndernsamm i n-umalóit & fuilled ro-imarcrid ind aithi.’ ‘Acht gillim fiad nDúilemain & Barri,’ ol Manchín, ‘níba h' aír bess duit. Tuccthar lib siút co crochthar i n-enech Barri & na h-eclaisi & i m' enech-sa forsin fhaithche.’ ‘A chlérig,’ ar Mac Con Glinne, ‘ní-dam chrochthar, acht berar breth fhírián indraicc form Is fherr oltá mo chrochad.’ Atn-agar ann sin hi cend brethi do breith for Mac Con Glinne. Atn-aig Manchín oc taccra fris. Atn-agar cach fer iar n-urd do muintir Chorccaige co Mac Con Glinne. Cia boí d' immbud ecnai & eólais & aircetail leó, ní fhríth loc laburtha i ndligud dó triasa crochthá. 23 Berair iar sin cen dliged co Ráthín Mac nAeda i ndescert-leth Chorccaige, .i. faithchi. Co n-epert budessin, ‘Asccaid dam, a Manchín & a muinter Chorcc aige!’ ‘O t'anocul sin?’ ol Manchín. ‘Ní h-ead chondaig imm,’ ar Mac Con Glinne; ‘fó liumm cé no thísad de.’ ‘Apair,’ ol Manchín. ‘Ní epér,’ ar Mac Con Glinne, ‘co mbet cuir dam fria.’ Atn-agar rátha & nadmand tenna & trebaire for muintir Chorccaige fri a comall, & naidmis for a churu. ‘Apair,’ ol Manchín, ‘cid chondige.’ ‘At-bér,’ ar Aniér, ‘.i. pars fil a m' théig libair do chaithem ré ndul for cel, ar ní dlegar escomlád cen dol do láim. Tucthar mo thiag libair dam.’ Do-berar a théig dó, & oslaicis hí, co mben dí bairgin, .i. cruithnechta, essi la tócht sen-shaille; & gabaid dechmaid cechtar n-aí, & benais dechmaid In tóchta co h-imargide & co h-indraicc. ‘Fil dechmaid sund, a muinter Chorccaige,’ ar Mac Con Glinne; ‘dia fhesmais int-í bud chóru nó Is bochta a chéli, dó do-bérmais ar ndechmaid.’ 24 An ro boí ann do bochtaib at-rachtatar suas ic décsin na dechmaide & sínid a lámu uadib; & gabaid silled forru iarum, & at-bert, ‘Fia Dia ám,’ ol sé, ‘ní festa cid mó no ríssed aen uaib a less In dechmad-si oldú-sa fessin .Níba mó uide neich uaib indé oldá m' uidi-sea, .i. ó Rus Chommán co Corccaig. Nír thoimless mír nó banna iar tidecht, ní ro chaithes for sét, ní fhuarus fiad fhír-oíged iar tidecht, acht fuarus, a matadu & a latrannu & a chonu cacca, .i. a muinter Chorccaige! Ro benad uilidetaid In étaig dímm, ro gabad slipre & echlasca dam, do-m-ratad isin Sabraind, ro h-imred fír n-indligid form, ní ro damad fír dligid dam. I fhiadnaise In Dúileman,’ ar Mac Con Glinne, ‘níba h-é cét-ní aicéras Demun form-sa iar ndul anund, In dechmad-sa do thabairt dúib-si, ar ní-s dligthi.’ Conid é cét-mír ad-uaid ind sin, a dechmad, & caithis a phroind iarum, .i. a dí bairgin co n-a thócht sen-shaille. Tócbaid a lámu & atlaigis buide dia Dúilemain. 25 ‘Mo breth i nndochum na Sabrainne festa,’ ar Mac Con Glinne. Iar sin berair hé, lín a chuimrig & a chométaig, a dochum na Sabrainne. In tan ro-siacht In tiprait dianad ainm Bithlán, ro mben a lumain fhind de & do-s-rat fo a thoeb, & a théig libair fo leirg a droma. Ro-s léic faen for a lummain, atn-aig a mér tria drol a delci, & tummais rind in delgai dar a ais isin tiprait. In céin no bíd banna oc snige a cind In delca sís, no bíd In delc uas a anáil. Ro-s torsig In lucht coiméta & cuimrig. 26 ‘Tánic In bréc for timchell, a matuda & a latranda, a muinter Chorccaige! Inbuid ro bá `com' boith, iss ed do-gnínd, ina-m thoirched co cend cóic tráth nó sé do blogaib, a taiscid co caithind i n-oen adaig; mo sháith do usce i n-a ndiaid-sin. No-m bered co cend nómaide cen ní iar sin, & ní láud form. Bet nómaide for ar chaithius ó chianaib, bet nómaide aile oc athrige, & nómaide aile ic ól usce, or atáut cuir fri m' lámaib. For-t-gellaimm Dia & Barre `ca tú,' ar Mac Con Glinne, `cen co tig uasal nó ísel do muintir Chorccaige asin baile i tát, co ndigset écc uli i n-aen aidchi, & Manchín ria cách & iar cách do bás & dochumm n-iffirn; ór am derb-sa do nim, & biat i frecnarcus forsná fil crích nó erchra.’ 26 Ro h-indissed do muintir Chorccaige In scél-sin, & do-rigset luath-chomarc, & iss ed tuccad asin chomarc, bendacht do Mac Con Glinne for a dul fén ar umalóit dia chrochad, nó nónbur timchillid dia chomét co ndiged éc áitt a mboí, & co ro crochtha iar tain. Ro ráided fri Mac Con Glinne In ní-sin. As-bert Mae Con Glinne, ‘Is matroga’ (.i. Is roga mataid nó Is matad int-í hó tuccad In roga), ‘acht oen ní chena, cid ed bess de, regmait fri h-umalóit feib ro-chóid ar magister Íhsu Críst fri a chésad.’ At-raig co h-áit i mbátar muinter Chorccaige; & táncatar crícha espartan ann sin. ‘Ascaid dún, a Manchín,’ ol muinter Chorccaige fodéin. ‘A mo Dé, cissí ascaid?’ ol Manchín. ‘Dál co mmatain cen crochad don tróg út. Ní ro-s bensum clucu, nó ní dernsamm celebrad nó precept nó oiffrend. Ní ro sásta boicht lind. Ná caithium co cend In Domnach cen sássad dún fessin .Cairde dún co matin dó.’ ‘At-biur bréthir,’ ol Manchín, ‘ná rega In dál-sin, acht lathi a imorbois, bid hé lá a phennati.’ 26 Monuar! Isin uair-sin berair Mac Con Glinne fo Chaill na Sindach & do-berair biail 'n-a láim, & lucht coiméta immaille friss. Benais fén a chésad-chrand & no-s imarchair fri a ais co faithchi Chorccaige. Sáidis fén In crand; & lingis ind amser dar crích n-espartan, & ní boí comairle aile leó acht a chrochad In tan-sin. ‘Ascaid dam, a Manchín & a muinter Chorccaige!’ ar Mac Con Glinne. ‘At-berim mo bréthir trá,’ ol Manchín, ‘co ná taet aseaid uaind.’ ‘Ní maithem n-anocuil chonnaigimm foraib, ór eia chuinger ní-s tá dam dia bar ndeóin, a matuda & a latranda & a chonu cacca & a brúti nem-literdhai, .i. a muinter chorrach comraircnech cend-ísel Chorccaige, acht mo sháith do biúd olardai inmardai & do lind sho-óil sho-mesc sho-milis, & clith n-álaind n-étrom do étach thana thirmaide torum, ná ro-m fhorrgi fuacht nó tess, corup lón-fheiss coícthigisi dam ria ndul i ndáil báis.’ ‘For-t-gillim,’ ol Manchín, ‘ní fhuigbe-siu In ní-sin. Acht Is deriud laí, Is Domnach and; fil didiu In popul oc irguide dála duit. Acht benfaider dít do bec n-étaig & no-t chengéltar don chorthi út corob frithpian fo-gabar résin mór-phéin i mbárach.’ Do-rónad fon samail-sin; bentair de a bec n-étaig & ro cenglad téta & refeda taris don chorthi. 29 Tiagat uad dia tig. Luid Manchín don tig abbad co ro sásta boicht & oígid leó. Ro thomailset fén ní. Ro lécsit troscud In ecnadu út tánic iar n-a fhoíded do Dia & don Choimdid do thesarcain Chathail meic Fhinguine & fer Muman & Lethi Moga Nuadat ol chena. Nocho damad fír ndligid dó. Fessid co medón oidche ann. Iar sin ticc aingel Dé chuci for In corthi & fo-rórbairt In aislingthi do fhoillsiugud dó. Céin boí In t-aingel forsin chloich ba ro-the dó; In tan téged for imaire uad ba so-fhulaing dó. Conid de-sin fil Imaire In Aingil hi fhaithchi Chorccaige; ní boí-sium matain cen drúcht. Do-lluid uad In t-aingel deód n-aidche. Cumaid-sium iarum cennphurt mbec uad fodén bid imchubaid ré aisnéis amal ro fhaillsiged dó, & at-aig ann sin co matain co cendphort a aislingthi do léri lais. 30 Bentair cloc tinóil oc muintir Chorccaige matan moch iar n-a bárach. Tecat uli cusin corthi. ‘Maith, a thróig,’ ol Manchín, ‘cindus filter lat indiú?’ ‘Is maith,’ or sé, ‘dia lécther dam In cumair mbriathar fil occum do rélad duit-siu .i. aislingthi do-m-árfaid arér,’ ar Mac Con Glinne; ‘& dia lécther dál dam, indisfet In aislingthi.’ ‘At-biur do m' bréthir,’ ol Manchín, ‘dia mbetís síl nÁdaim do m' réir, co ná tibratis dál laí nó aidche duit. Mé fén, nícon tibér.’ ‘At-beram ar mbréthir,’ ol In popul, ‘cid lonn lat-su, lécfithir dál dó co ro indise a aislinge. An us tol lat-su iarum, tabair fair.’ 31 Conid ind sin ruc-som Manchín iar ngenelach bíd co h-Ádam: `Bennach dún, a chlérig, a chlí chloth co comgne'; mac Midbuilce mela, meic Bela, meic Bloince, meic Buaidrén, meic Brothcháin, meic Borr-Thoraid brec-báin, meic Borr-Chrothi bláthi, meic Bláithche, meic Brechtáin, meic Beóiri, buaid mbainde, meic Brocóti binde, meic Cainninde caimme, meic Shaille, meic Imme, meic Indrechtáin lán-méith, meic Lemnachtai immglain, meic Messai, meic Thoraid, meic h-Olair, meic Inmair, meic h-Ítha, meic Árand, meic Cléthi, meic Gualand, meic Lón-Loingén láin-te, meic Láirce, meic Luabann, meic Lessi, meic Lethchind, meic Loinge Brond ballai, meic Míre, meic Lommai, meic Drommai, meic Tharrai, meic Thremantai thanai, meic Thainghe cen traethad, meic Éisc Inbeir Indsén, meic Millsén, meic Moethal, meic Meda, meic Fhína, meic Carna, meic Corma, meic Cruithnechta rigne, meic Inbe, meic Onba, meic Fhind-Litten gile d' ass choerach co nglaine, meic Scaiblín buic bladmair co n-a gablaib gaile, meic Gruthraige gairge, meic Garbáin chaín chorcca meic Craíbechán chraebaig co n-a choeraib corccra, meic bairr Braisce bíthe, meic Bolgáin buic bán-ghlain, meic Cnó-Messa cnáim-fhéil, meic Ábéil, meic Ádaim. Maith do dúthchuslí deg-bíd is milis re tengaid; a chéim fhosad fhostán a llos trostán bennaig.' b. b. d. 32 ‘Nocon olc dam-sa ón, a Meic Con Glinne,’ ol Manchín; ‘bec lat-su ail form-sa & forsind eclais, co ndernais genelach bíd i cumni dam ná dernad do duine romum Is ná dignestar co brunni brátha.’ ‘Ní h-ail etir sin, a chlérig,’ ar Mac Con Glinne, ‘acht aislingthi do-m-árfas aréir. Is ed siút a cennphort. Ní h-in-chubaid In aisslinge, & dia tucthar dál nó cairde dam innisfet In aislingthi iar sin.’ Ocus at-bert Manchín In cétnai, ná tibred dál. Téit-sium iar sin hi cend a aislingthi; & at-berut Is óthá sin sís ro fhaillsig In t-aingel dó, ut dixit: 33 `Aislingi do-m-árfas-sa, taidbsi ingnad indisimm i fhiadnaise cháich; curchán gered gerthide i purt Locha Lemnachta ós lind betha bláith. Lodmar isin loech-lestar, laechda In chongaib chonaire dar bolc-lenna lir, cor bensumm na sesbémend dar muncind In mur-thráchta co tochrad a mur-thorud, mur-grian amal mil. Coem In dúnad ráncumar co n-a ráthaib ro-brechtán resin loch anall; ba h-imm úr a erdrochat, a chaisel ba gel-chruithnecht, a shondach ba sall. Ba suairc ségdae a shuidiugud in tige treóin trebarda i ndechad iar tain; a chomla do thirm-charnu, a thairsech do thur-arán, do maethluib a fhraig. Uaitne slemnai sen-cháise, sailghe saille súgmaire serndais ima-sech; sessa sena sen-chrothi, fairre finda fír-grotha, fo-loingtis In tech. Tipra d' fhín `n-a fhír-iarthar, aibne beóri Is brocóti, blasta cech lind lán; lear do braichlis bláith-lendai ós brú thopair thremantai do-roich dar a lár. Loch do braisig bélaithe fo barr úscai olordai etarru ocus muir; erbi imme oc imaire fo chír blonci brat-gile imon múr amuig. Ecor d' ablaib fír-chumra, fid co n-a bláth barr-chorccra etarra ocus sliab; daire forard fírlossa do chainnind, do cherrbaccán, for cúl tige thiar. Muinnter enig inchinni d' ócaib dercaib tenn-shádchib im thenid astig; secht n-allsmaind, secht n-episle do cháisib, do choelánaib, fo brágait cech fhir. At-chonnarc ní, ind airchindech co n-a brothraig bóshaille má mnaí miadaig maiss; at-chonnarc In luchtaire fo inbiur In ard-chori 's a ahél ri a ais. .A. Cathal maith mac Finguine, fó fer dianad oirfited airscéla bíd braiss, maith In monar oen-uaire is aíbind ri a indisi immram lúipe laech-lestair dar ler Locha Ais.' A. d. a. 34 Ro indis-sium a aislingi uli ann sin i fiadnaise muintire Corccaige co roacht a deriud, cen cop é so a deriud, & ro fallsiged do Manchín rath In aislingi. ‘Maith, a thróig,’ ol Manchín, ‘eirg do shaigid Chathail meic Fhinguine & indis dó In aislingi, uair ro fallsiged dam-sa aréir In t-olc-sa fil i Cathal do h-íc triasin aislingi-sin.’ ‘Cia lóg do-bérad dam-sa aire?’ ar Mac Con Glinne. ‘Nach mór In lóg,’ ol Manchín, ‘do chorp & t' anim do lécud duit?’ ‘Cumma lem In ní-sin cia do-gnether. Senistre nime at urslacthi frim, & In uile fhíreón ató Ádam & Ábél a mac & cosin fírián frecnairc do-lluid dochumm ríchid isin phunc amsire hi támm, atát uli oc clas-chétul for cind m' anma co tias i nnem. Atát noí ngráid nime, im hirophin & sarophin, i frestul m' anma. Is cumma leam cia dig Cathal mac Finguine & fir Muman co Leth Moga Nuadat & muintir Chorccaige, & Manchín ria cách & iar cách, i nd-éc & i nd-iffern a n-aen oidche, uair bet fessin i n-aentaid in Athar & In Meic & In Spiruta Naíb.’ 35 ‘Cia lóg chondigi?’ ar muinter Chorccaige. ‘Ní mór ém an condigim,’ ol Mac Con Glinne, ‘.i. In cochall bec ima ro éraid clérig Lethi Moga & bár throiscset In aen aidchi, .i. cochall Manchín.’ ‘Bec fiadut-su In ní-sin & mór fiadum-sa,’ ol Manchín; ‘acht aen ní,’ ol Manchín, ‘do biur-sa bréthir i fiadnaise Dé & Barri, dámad lemm-sa a fil eter Corccaig & a termund, robad usa a sechna uli oltás In cochall a aenar.’ ‘Mairg nach tibre,’ ol cách, ‘in cochali, ol is ferr In Cathal & Leth Moga do thesarcain oldás In cochall.’ ‘Do-bér-sa amal seo,’ ol Manchín, ‘& ní thardus & ní thibar ascaid Is andsa lemm; .i. do-bér hé i n-erláim espuic Corccaige fri a aisec don scolaige dia cobra Cathal mac Finguine.’ Ro h-aithned iar sin i n-erláim espuic Corccaige, & muinter Chorccaige dia idnocul leis in chochaill, acht Is a lláim In espuic ro fácbad. 36 ‘Imthig fodecht-sa do shaigid Chathail!’ ‘Cia h-airmm i fil Cathal?’ ar Mac Con Glinne. ‘Ní h-annsa,’ ol Manchín, ‘i taig Phicháin meic Moíle Finde, ríg h-Ua nEchach ic Dún Choba i cocrích h-Ua nEchach & Corco Laígde; & soich-si innocht connice ind sin.’ Luid Mac Con Glinne iarum co dedbirech díscir déinmnetach, & tócbais a lummain coíc-diabulta cengalta i fán a dá gualand, & cenglaid a lénid ós mellaib a lárac, & cingis dar fiarlaít na faithchi fon samail-sin co tech Pich meic Moíle Finde, co Dún Coba i cocrích h-Ua nEchach Corcu Laígde. Ocus cingis co dian a dochumm In dúnaid fon tochim-sin, & feib ro-siacht In sluag-thech saindrud i mbádus oc tinól na slóg, gabaid gerr-chochall & gerr-étach imme, girru cach n-uachtarach lais & libru cach n-íchtarach. Fo-rórbairt fuirseóracht fon samail-sin don tshlóg do lár In rígthige, .i. ní nárba comadais dia phersaind cáintecht & bragi tóracht & duana la filidecht do gabáil, co ro h-asblad hé ná tánic riam nó iarum bid errdarcu i cerdu cáintechta. 37 In tan boí for na spledaib i tig Phicháin meic Moíle Finde, conid ann as-bert Pichán secha, ‘Cid mór do muirn-si, a meic légind, ní-m dénann-sa subach di.’ ‘Cid do-t-gní mifrech?’ or Mac Con Glinne. ‘Ná fetara-su, a scolaige,’ ol Pichán, ‘.i. Cathal mac Finguine co maithib Muman do thidecht innocht, & cid doilig lemm mór-shluag Muman, Is annsa Cathal a aenur, & cid doilig e-ssium i n-a phrím-chutig Is doilge i n-a phrím-airigid, & Is doilgide a fhrith-airige doridisi? Fil trédi chondagur icon fhrith-airigid-sin, .i. miach cuachán & miach fiad uball & miach min-aráin.’ 38 ‘Cia lóg do-bértha dam-sa,’ ar Mac Con Glinne, ‘dia ndingbaind dítt hé ón tráth-sa cusin tráth ar a bárach, & ná dignesta a aithe for da thuaith ná fort fén?’ ‘Do-s-béraind falaig n-óir & ech Bretnach duit,’ ol Pichán. ‘Do m' debroth, fullfi frisl,’ ar Mac Con Glinne, ‘in tan gébthar!’ ‘Do-bér-sa beós,’ ol Pichán, ‘caera find cacha tige & cacha trillsi ó Charnd co Corccaig.’ ‘Gébut-sa sin,’ ar Mac Con Glinne, ‘acht co rabat ríg & brugaid, filid & cáinte dam fri taisec fhiach & dá comallad, co-nom thorsit immlán; .i. ríg do aithne na fhiach, briugaid do m' imfhulang do chaithem bíd & lenda & lessaigthi leó céin beó ic tobach m' fhiach. Dia fhelltar for m' fhiachaib, filid dia n-aír & dia ngláim dícind, cáinte dia sílad & dia ngabáil duit-siu & do t' chloind & do t' cheneól, mina-m thísat mo fhéich.’ Ocus nadmis iarum for a chura. 39 Tánic Cathal mac Finguine co mbuidnib & marc shlóg fher Muman, co ndessitar for colbadu & imscinge & imdadu. Gabsat ingenai míne macdachta fosaic & fritháilem do na slógaib & do na sochaidib. Nícon dam Cathal mac Finguine fria leth-éill a bróci do bein de In tan boí oc tidnocul a beóil ó chechtar a dí lám do na h-ublaib bátar forsna sechedaib imme sechnón. Is and sin boí Mac Con Glinne. Atn-aig oc blassachtaig isin leth aile don tig, & nícon ráthaig Cathal sin. Érgis Mac Con Glinne co díscir déinmnetach diabulda i n-a ruathar bodbda & i n-a chéim churata dar fiarlaít In rígthige, & buí rell dermáir & nert-lia míled forsa n-indsmatís slega & semmunna & fria meltís renda & faebra, & ba corthi curad In lecc-sin; & tócbais fri a ais co h-áit a mboí remi for In cholba, & indsmais In cend n-uachtarach i n-a beólu di & araile for a glún, & fo-róbairt ic tomailt a dét frisin cloich. Is ed at-fiadut eólaig & senóire & libuir Chorccaige nát boí i fhoccus In dúnaid ar medón nó dianechtair ná cuala fuaim a dét frisin cloich boí i n-a beólu, cia boí dia slemnu. 40 Tócbais Cathal a chend ar sin. ‘Cid do-t-gní mer, a meic légind?’ or Cathal. ‘Fil dá ní,’ ar Mac Con Glinne, ‘. .i. Cathal mac fír-álaind Finguine, ard-rí mór-Lethi Moga Nuadat, ard-chosnamaid Érenn fria clanna Cuinn Chét Chathaig, fer ro h-oirdned ó Dia & ó Dúilem, laech saer socheneóil d' Eóganacht gríbda Glendamnach iar ceneól a atharda, saeth lem-sa a acsin a aenur ic tomailt neich, & dia mbet doíne a críchaib ciana istaig ic cuinchid áil nó aisc, do-génut écnach cen m' ulchain-se ic comscísachtaig fria t' ulchain-sea.’ 41 ‘Is fír,’ for Cathal, oc tabairt oen ubaill dó, & ro esairg a dó nó a trí i n-a beólu fén. Fri ré na trí leth-bliadan boí In demun i mbrágait Chathail meic Fhinguine, ní derna doennacht acht In t-aen uball fiadain út do Mac Con Glinne iar n-a athchuinchid co trén. ‘Ferr déda hó oín i nd-ecna,’ ar Mac Con Glinne. Snedi aroli dó. ‘Umir na Trínóti,’ or Mac Con Glinne. Cuirsi oen dó. ‘Cethair lebair In tshoscéla iar timna Chríst.’ Tidnais oen dó. ‘Cóic lebair Moysi iar ndeich timnai Rechta.’ Cuiris oen dó. ‘Cétna airtecul ármide do-airis ó a rainde & ó a chotib fadén, .i. In umir shéda, acht Is a trí a lleth, Is a dó a trian. Tabair dam In sessed!’ Snidis urchur d' oen uball dó. ‘In secht do-rarngired do t' Dia i talmain .i. a chompert, a gein, a bathis, et reliqua.’ Tic oen dó. ‘Ocht mbiati In tshoscéla, a ruri ríg-brethaig!’ Beris oen dó. ‘Noí ngráid nime, a meic, a ríg-nia In betha!’ Tidnacis oen dó. ‘Dechmad grád talman, a chosnamaid In chóicid!’ Tic uball dó. ‘Áirem anfhurbithi na n-aspal iar n-imorbus!’ Gnídis oen dó. ‘Numir fhorpthi na n-aspal iar n-imorbus cia do-rigset tairmthecht!’ Ferais oen fair. ‘Ba h-í In buaid ós buadu & In umir fhorpthi, Críst for a aspalu.’ 42 ‘Indeó,’ or Cathal, ‘dar Barre, no-m ísa dia-nom lena ní as mó!’ Snedis Cathal In sechid co n-a h-ublaib dó, co ná boí cúil nó frithbac nó lár nó lepaid ná rístís na h-ublai, co nár nessa do Mac Con Glinne inás do chách, & ba faide ó Chathal iat. Gabaid feirg Cathal. Lingid ind ala súil dó i n-a chend co ná tibred petta cuirre ass. Gabaid In súil n-aile immach comba métithir & og rerchirce hí i n-a chind, & bertais a druimm fria sliss In rígthige co ná fárcaib cleith nó slait nó scolb nó dlaí nó uatni ná dichsed as a inad; & saidis 'n-a shuide. ‘Do chos & do gruad fót, a rí,’ ar Mac Con Glinne; ‘ná tuc mallachtain dam & ná gat nem form!’ ‘Cid do-t-rigne, a meic légind?’ ol Cathal. ‘So-dethbir dam,’ ar Mac Con Glinne; ‘do-rala dam araír fri muintir Corccaige & co tardsat a n-osnaid dam. Iss ed fo-t-ruair dam an-í-sin frit-siu.’ ‘Luid dó, a Meic Con Glinne,’ ol Cathal; ‘dar Imbliuch nIbair, diamad bés dam meic légind do marbad ...! Sech ní rísta, ní thísta.’ 43 Aire trá ba luige dó-sam Imbliuch nIbair, ar Is innte fo-gebed a sháith min-aráin, & no bíd & bratt boinni odarda imme, & a chloidem cruaid coilc-dírech i n-a chlé-láim ic tomeilt blog ó cech boith i n-aroli. Atn-aig and lá n-oen i mboith aroli meic légind, & tic lán dó do blogaib. Figlis na blogu. Figlis In mac légind In lethenach boí ar a bélaib. Feib ro-siacht In lethenach do fhigled, sínis a thengaid d' impód na duille. ‘Cid do-t-rigne, a meic légind?’ ol Cathal. ‘Dethbir mór accum,’ or sé; ‘in sluaiged co marbad immel In tshaegail do thachur i lleth frim, .i. errandus do chimais na bairgine do neoch thechtas luaith & tene iar n-a súgud do dethaig & do gaíth, co ná bí súg nó seag innte, cen mír salle nó imme nó feóla, cen dig nach ceneóil acht deoch do bodar-usce na cuirre, co ra-m dígaib fo m' nert & fo m' thracht; & In slógad ré cách & iar cách.’ ‘Indeó,’ ar mac Finguine .i. ar Cathal, ‘dar Barre, céin bam beó-sa nícon regu clérech i slógad lem-sa ó shund immach;’ & tégdis clérig Érenn slógud co sin fri ríg nÉrenn, conid e-ssium benais In slógad do chlérchib i tós riam. Fácbaid trá rath & bendachtu for deóradu Imblechu & ana min-aráin i nImbliug; & Is móu isin leth iarthar-descertaig, ar Is ann do-línta hé beós. Etaraissnéis didiu sin remaind. 44 ‘Ar do ríge, ar do fhlaith, ar th' innram, tabair ascaid mbicc dam,’ ar Mac Con Glinne, ‘résiú imthiger.’ Do-garar dó Pichán isin tech. ‘Atá In mac légind út,’ or Cathal, ‘ic cuinchid ascada form.’ ‘A tabairt,’ ol Pichán. ‘Do-bérthar,’ ol Cathal; ‘abair frim,’ ol Cathal, ‘cid chondigi.’ ‘Nícon epér co rabat curu fri a chomall.’ ‘Do-bérthar,’ ol Cathal. ‘Do briathar fhlatha ind?’ ar Mac Con Glinne. ‘Do m' bréthir,’ ol sé, ‘do-géba; & sluind In aiscid.’ ‘Is ed In so,’ ar Mac Con Glinne, ‘.i. tochar do-rala dam araír fri munntir Corccaige, co tardsat a mallacht uli dam, & iss ed fo-d-era In comrorcu-sin dam i lleth frit-sa. Ocus troscud cid duit-siu lem fri Dia innocht, ar isat bráthair bunaid, do m' shaerad for mallachtain muintire Corccaige, iss ed chondaighim.’ 45 ‘Ná h-apair, a meic légind,’ ol Cathal; ‘bó cach liss i Mumain & uinge cach comaithig, la bratt cacha cille, & maer dia tobach, & tú fodén i m' fhail-sea ic praindiud oiret bé ic tabach fhiach. Ocus do m' debroth,’ or Cathal, ‘is ferr lemm ina fil ó iarthar co h-oirther & ó descert co tuaiscert Muman duit oltás beith adaig cen biad.’ ‘Ba m' debroth,’ or Mac Con Glinne, ‘ó ro-siacht do fhír flatha fris, & ná dlig rí Caissil tidecht taris, dia tarta dam-sa ina fil i lLeth Moga Nuadat, nícon gébthar. Fil trá, a ard-gaiscedaig & a ríg-fhénnid Eórpa, a adbar accum cen co gabar coma uait, ar ní fhil mo maín fén acht a nim nó i talmain nó i n-ecna nó i n-aircetal; & ní namá, ar Is trumma cach ndédinach, regut a n-iffern cen crích, cen forcend mina-m shaera for mallachtain muintire Corccaige.’ ‘Do-bérthar duit-siu sin,’ ol Cathal, ‘& ní tuccad remi ná i n-a diaid co bruinde brátha ní as lesciu lind oltás sin.’ Troscis Cathal In oidche-sin leis, & troscit a mboí and uli ol chena, & samaigis In mac légind i tulg i taeb ursainde; & iadais In tech. 46 In tan boí and i ndeód aidche, érgis suas Pichán mac Moíle Finne. ‘Crét érgius Pichán an inbuid-se?’ or Mac Con Glinne. ‘Do dénam bíd do na slógaib-se,’ ol Pichán, ‘& ba ferr dún comad erlum ó 'né.’ ‘Níthó ám sin,’ or Mac Con Glinne; ‘ro throscsium arair, precept bus lind iarum i mbárach i tossaig.’ Ocus ansit co matain. Uathad sochaide a mbátar, ní dechaid nech díb anund nó amach co tráth érgi iar n-a bárach. At-racht Mac Con Glinne fessin ann-side & ro oslaic In tech. Ro indail a lámu & tuc a théig libair chucca & bertais a shaltair essi, & fo-rórbart precept do na slógu. Is ed at-fiadut senchaide & senóri & libair Chorccaige nát boí do uasal nó d' ísel ná ro-s teilg tri frassa dér ic éstecht fri precept In scolaige. In tan tarnic In phrecept, do-gnither airnaigthi frisin ríg, co-na mbed fot saegail dó & co-na mbeth maithius .Muman fri a remes. Do-gníther ernaigthi frisna crícha & frisna ceneóla & frisin cóiced ar chena, amal is gnáth d'aithle preceptai. 47 ‘Maith,’ ar Mac Con Glinne, ‘cindus atáthar ann-sin indiú?’ ‘Daro m' debroth,’ ol Cathal, ‘ní bás remi riam ní is messu, & ní bether co bráth.’ ‘Cubaid ém,’ or Mac Con Glinne, ‘do beth cu h-olc .i. demun cot' aidmilled & 'cot' indrud fri ré trí leth-bliadan indorsa, & ni ro throscis lá no aidche lat fén, & troscis fri persaind tróig ndíscir nderóil mo, shamla-su.’ ‘Cid Is maith de-sside, a meic légind ?’ ol Cathal mac Finguine. ‘Ní h-annsa. O ra throscis-siu t' aenur lium-sa araír, troiscem-ni uli, lín atáum, innocht, & troisc-siu fessin co fhagba cobair écin ó Dia.’ ‘á ráid ind sin, a meic légind,’ ol Cathal; ‘cérba trom In toísech, is secht-truma In dédenach.’ ‘lá ráid-siu ind sin,’ or Mac Con Glinne, ‘acht calma do dénam and.’ Troscis trá Cathal In aidche-sin co n-a shlóg ó shin co deód n-aidche. 48 Érgis Mac Con Glinne trá. ‘In cotlad do Phihán?’ or Mac Con Glinne. ‘At-bér fír,’ ol Pichán, ‘dá rab Cathal co bruinde mbrátha amal atá, ní choitél, ni thoimél, ni dingen gen nó gáire.’ ‘Erig,’ or Mac Con Glinne; & iarrais olar sen-shaille & maeth bóshaille & lán-charna muilt & mil 'n-a criathraib & salann Saxanach for teisc fhír-álaind fhétta fhind-airgit, la cethri bera fír-dírge find-chuill fóthib. Fo-gabur dó na biada ro thurim, & samaigis stacci dífhreccra deg-márul forsna beraib. Ocus gabaid iarum lín-fhuathróicc thís ime & att leccda línaide ba chléthi a chend-mullaig, ocus atáid tenid caín cethar-drumnig cethar-dorsig cethar-scoltig de uindsinn cen diaid, cen chiaig, cen chrithir. Sáidis bir cacha h-ordan díb, & ba luathithir fria maing bá cét-laeg hé, nó fri h-eirb nó fannaill nó fri gaíth n-imluim n-errchaide i mbolg-shliss Márta hé ma na beraib & ma na tenntib. Comlis In mil & in salann In cach staic iar n-urd. Cia roba do mét na staci boí frisin tenid, nícon tánic as na cethra stacib sís co lár ní no-s báided crithir chonnli, acht a mboí d' inmar intib, i n-a medón fén do-chóid. 49 Ro faillsiged do Phichán conid dó thánic In scolaige, do thesarcain Chathail. Ocus In tan tarnaetar na staci-sin Is ann at-bert Mac Con Glinne, ‘Téta & refeda dam!’ ‘Cid Is áil díb-side?’ ol Pichán; & rop iarfaige dar cubais dó-sum sin, uair ro faillsiged dó remi. Conid de-sin atá In senbriathar .i. fiarfaige dar cubais. At-agur téta & refeda dó, & do neoch ba calma don laechraid. Furmit a láma tar Cathal, & ro cenglad fon samail-sin hé do shliss in rígthige. Tic Mac Con Glinne iarum & indlis baic & corránu ead imchian forsna tétaib-sin. Ocus feib tarnic sin, tic-sium istech & a chethri bera fri a ais i n-ard-gabáil & a lumman fhind fhír-scaílti i n-a diaid & a dá beind imo brágait, co h-airmm a mboí Cathal; & sáidis na bera isin leba i n-a fhiadnaise, & saidis fodén i n-a shuide & a dí choiss ima-sech. Bendais a seín dia chris & benais mír don staic ba nessa dó. Tummais isin mil boí forsin teisc fhind-argait út. ‘A thosach ar míl firend so,’ ar Mac Con Glinne, ic tabairt In míre i n-a beól fodén. Is ó shin ille lentar in senbriathar. Benais mír don staic n-aile, & tummais isin mil, & at-aig tar beólu Cathail i n-a beól fodén. ‘Tinme dún In mbiad, a meic légind!’ ol Cathal. ‘Do-gén,’ or Mac Con Glinne. Benais mír don staic ba nessa dó & tumais fonn samail cétna & at-aig sech bél Cathail i n-a beólu fodén. 50 ‘Cia fot lenfa de-sin, a meic légind?’ ol Cathal. ‘Nád lenab ó shunn. Acht aen ní ehena, ro thomlis-siu immad na mblog n-imarcide n-écsamail cusin trát-sa; In mbec fil sund, Is mise do-s-méla, & bid biad ó beólu duit-siu seo.’ Ocus senbriathar sin ille. Búraid & béccid Cathal iar sin, & fócrais a marbad In scolaige. Ní dernad trá fair-sium In ní-sin. ‘Maith, a Chathail,’ ar Mac Con Glinne, ‘aislinge do-m-árfas, & it-chuala it maith-siu oc breith for aislingi.’ ‘Do m' debroth,’ ol Cathal, ‘dia mberaind for aislingi fer talman, ní béraind for th' aislingi-se.’ ‘For-t-gillim,’ or Mac Con Glinne, ‘cen co ruca-su, indisfither hí i t' fhiadnaise.’ Fóbrais trá a aislingi. Is amlaid didiu ro indis & dá mír nó a tri sech bél Cathail i n-a beólu fodén. 51a `Aislingi it-chonnarc araír, mo dul for fecht dís nó triúr, co n-acca lin tech find forlán i raba a lommnán do biúd. Co n-acca In loch lemnachta for lár muige find, co n-acca In tech lér-gníma iar n-a thugaid d' imm. Tan tánuc 'n-a mórthimchel do fhégad a uird, maróca ar n-a cét-berbad ba h-iat sin a scuilb. A dí ersaind bocai brechtáin, a léibend do gruth Is d' imm, imdadai do blonaig bladaig, scéith iumdai do thanaig thimm. Fir fo sciathraigib na sciath-sin, do moethail buic mellaig mín, fir cen tuicse gona Goedil, goeí gruitne ceeh oenfhir díb. Coire ra-mór lán do luabin, dar liumm ro lámus riss gleó; braisech bruithe duillech dond-bán, lestar lommnán lán do cheó. Tech saille dá fhichet toebán, coelach coelán, coimge chlann; da cech biúd bud maith la duine dar lium bátar uile and.' Aislingi it-chonnarc 51b Ocus dixit beós: Aislingthe it-chondarc araír, ba caín gébend; ba balcc bríge co tárfas dam ríge nÉrend Co n-accai In liss mbilech mbarrach, ba saill sondach; caisel do min-scellcib, carrach, tanach torrach. Cadlai mucc, Is de do-rónta a cholbai cadlai; suairc In sonba ocus uaitne, onba amra. Amra In fhís dam do-árfas cind mo thellaig; fidchell imme co n-a foirind bláith, bricc, bendaig. Bendachad Dia mo labra, líth cen tassa; iar techt dam hi Sliab nImme ro laíthea gille fo mm'assai.' Aislingi 52 Incipit don fhábull sísana budesta. Cérba tromm In phian les-sium beth dí láa co n-aidche cen biad, ba ro-mó leis do phéin tuirem na mbiad n-imda n-imorcide n-écsamail i n-a fhiadnaise, & cen ní díb dó. Iar sin dó i cend na fáible. ‘In tan trá ro mbá ann araír i m' lepaid chaín chumdachta co n-a h-uatnib forórda, co n-a colbaib créduma, co cuala ní .i. In guth frim, ‘Eirc, a thruaig, a Meic Con Glinne!’ Ocus ni ro fhrecrus-sa In ni-sin. Deithbir dam-ro boí do chlithmaire mo lepthai & do shádaile mo chuirp & do thressi mo chotultai. Co n-ebert aridisi, ‘Fomna, fomna, a Meic Con Glinne, beóchail ná ro-t báda’, .i. faitehes lat ná ro-t báde beóil. Atom-raracht matain moch ar n-a bárach don tiprait do indmad mo lám, co n-acca ní, In scál mór a m' dochumm. ‘Maith In sin,’ ol sé frim. ‘Maith ém,’ ol smé friss. ‘Maith trá, a thróig,’ ol In Scál; ‘messi thidnuis robud duit araír, ná ro-t báde beóchail. Acht aen ní chenai:’ 53 ‘‘Ba robad do throich, ba h-irehuitbed fri foigdech, ba tusliud clochi fria crand, ba sanais fri bodar, ba díbad for dubach, bid cor eptha i cléith, ba gat im gainem nó im gual, ba h-esorcu darach do dhornaib, ba deól mela a mecnaib ibair, ba cuinchid imme i llige chon, ba longad i scellaib scibair, ba h-iarraid olla for gabur, ba saiget i corthi, ba cosc lára do broimnig, ba cosc mná boíthe do drúis, ba h-usce for tóin créthir, ba taeb fri coin fholmnig, ba salond for luachair, ba tinnsccra iar n-indsma, ba rún fri mnaí mbaíth, ba ciall i n-óinmit, ba mórad mogad, ba lind do baethaib, ba h-immthús fria ríg, ba coland cen chend, ba cend cen cholaind, ba caillech fri clog, ba h-athlaech i cathaír n-espuic, ba tuath cen ríg, ba h-imram luinge cen laí, ba h-arbor i cliab toll, ba h-ass for sechid, ba tigadus cen mhnaí, ba caera for gaimen, ba taidbsi (.i. messa) do phecdachu, ba h-athis i n-inchuib, ba h-aisec cen taisec, ba cur síl i ndroch-ithir, ba tárcud do dhroch-mnaí, ba fognam do dhroch-fhlaith, ba leth-ard cundartha, ba tomus lettromm, ba tidecht tar fuigell, ba sárugud soscéla, ba forcetul Ancríst t' fhorcetul-sa im do longad, a Meic Con Glinne!’ 54 ‘At-biur mo debroth,’ or Mac Con Glinne, ‘is cruaid codut In cosc.’ ‘Ced sin?’ ol In Scál. ‘Ní h-annsa,’ or Mac Con Glinne, ‘ní fhetar can tice nó cia thégi nó can deitt fén fria t' imchomarc nó fri t' aisnés doridise.’ ‘Ní h-annsa ém,’ ol In Scál, ‘.i. Buarannach mac Elc-Caib Essamain a Síth Longthe do-m-ánaic-sea.’ ‘Do-munim,’ or Mac Con Glinne, ‘mása thú, fileat scéla móra lat, & didiu fiss scél ó biúd & ó longad. In fil lat?’ ‘Fil trá,’ ol In Scál, ‘& má 'tá, nirb shursan do charait beth a ndíchumci longthi fri comriachtain friss.’ ‘Ced ón?’ or Mac Con Glinne. ‘Ní h-annsa ém,’ ol In Scál, ‘.i. cen broind coíc-duirn comlethain cernaig cian-fhota cethar-láin cethar-ochair acca, i tallfatís na tri noí n-ithe & na secht n-óla imm ól nónbuir cacha díb-side, & na secht tomaltais & na noí ndíthata, & praind chét cacha h-ithe & cacha h-óla & cacha longthi & cacha díthata díb-side fo leith.’ 55 ‘Or ná fil lem-sa In mbroind-sin,’ or Mac Con Glinne, ‘tidnais comarli dam, ar Is acobrach dam fritt.’ ‘Do-bér-sa ón comairle duit,’ ol In Scál; ‘eirg,’ ol sé, 'dochumm In díserta ó tudchad-sa, .i. dísert ind Fháthlegai, & fo-géba ann h-ícc do mian do cach biúd at accobar do chraes & do chride, airm i n-airlímfathar do déta ó na biadu immda inganta ilerda it-chótamar; i n-indraithfither do dulas; i lláife do chiall bidgu; i mbat budig do beóil do shain-ól & do shain-ait, do longad & do brondad cacha bíd buic blasta bláth-milis bhus tol do t' chorp, & nába tocrád do t' anmain; acht co ris a dochumm ind Fháthlega ocus Becnat Bélathi ingen meic Baetáin Brass-Longthig, a ben ind Fháthlega. 56 ‘In láa ricfa-su dochum In dúnaid, Is é In lá-sin tóicébthar a pupall h-ítha immpu for a crund-muigib córaib cruithnechta-in dá Loan, In Lón-Loingén, & In dag-mac Lón-Chorén co n-a chocholl do íthascaig imme. Bid maith duit-siu In láa ricfa dochumm In dúnaid-sin, a Meic Con Glinne,’ ol sé In Scál, ‘& didiu conid hé sin láa gairfither toísig Tuathi In Bíd dochumm In dúine.’ ‘Ocus cia a n-anmanna-sin?’ or Mac Con Glinne. ‘Ní h-annsa,’ ol In Scál, ‘.i. Áirnechan mac Saille Slemni súgmaire, & Bairgenach mac Toraid Tirm-Charna, & Fás-Taib mac Lón-Longén, & Lachtmarán mac Blichtucán, & Lám-Dóitech mac Lethir-Chind, & Óc-Mael Blongi mac Slessa Sen-Shaille.’ ‘Ocus cia h' ainm-siu fodén fri iarfaige didiu ?’ 57a ‘Ní h-annsa,’ ol In Scál: Cruithnechtán mac Lemnachtán meic Saille súgmaire m' ainm-si fén; Brechtán fo Mil comainm In fhir bís fo m' théig. Hiarshliss Caerech comainm mo chon, cadla band; Blonag mo ben, tibid a gen tar braisce barr. Millsén m' ingen imthét inber, gile a glond; Bóshall mo mac, taitnid a brat tar ethri n-oll. Ól nOlar comainm inalta mo mná; matan moch tar Loch Lemnachta ro-s lá. Bó-Ger m' airech, sall boc brainech brogas scuir; is dín saethra sadall maethla for a muin. In tan lécar i n-a diaid oirech maethla, luath a ruth, híth ar allaib bíd ar asnaib sech cach cruth. Cruth. 40 Mór-mhuince do mulchán mellach im a chúl, adastar ocus a ellach d' imim úr. A srian co n-a aradnu h-ítha in cach dú, inbert inbe co n-a tibrecht d' inbib crú. Ug-Adarc mo gilla glomair, nítha tuir ré ndul i ndáil báis dáig-ní bras-tí do-t-cuir. Cruth. M'inar craíbechán imum-sa & in cach dú, blonacc-thinbe occus inbe ná téit crú. Cruth. 58 ‘Cosna biadaib oirerda ingantaib út duit festa, a Meic Con Glinne!’ ol In Scál, ‘. .i.’ Biada ile inganta, staci cach bíd bélaide, miassa donna derg-buide lomnána cen locht; aisle buana bóshaile, blongi bláthi bélaide, tarthrainn troma torcc. ‘Cusna Blongib duit festa & cusna Maethlaib!’ ol In Scál. ‘Regut ém,’ or Mac Con Glinne, ‘& tabair soscéla immum.’ ‘Do-bérthar,’ ol In Scál, ‘i,. soscéla do thirm cháisi chethar-ochair chutrumm, & gébthair mo phater-sa fodén imut, & ní-s tadaill athgéri nó occuras int-í ima ngabar hí.’ Ut dixit: ‘For foesam duit na saille slemni súgmaire, a Meic Con Glinne,’ ol In Scál; ‘for foesam duit na crothi cruadi cúl-budi, a Meic Con Glinne,’ ol In Scál; ‘for foesam duit In chori láin do chraíbechán, a Meic Con Glinne,’ ol In Scál; ‘for foesam duit In aigin láin do chraíbechán, a Meic Con Glinne,’ ol In Scál ‘Dar mo debroth i fiadnaise In Dúileman,’ ar Mac Con Glinne, ‘ba maith lium co rísaind a dochum In dúnaid-sin, dáig co tormolaind mo lór do na lendaib senaib síthaltai so-millsi & do na biadaib inganta aidble út.’ ‘Mad maith lat-sa ém,’ ol In Scál, ‘fo-géba sin, & eirg amal as-berim-si frit; acht namá dia téis, ní-s téig a merachad.’ ‘Cid sin?’ ol Mac Con Glinne. ‘Ní h-annsa ém,’ ol In Scál; ‘acht fo-t-cherd for faesum & comarci na n-óc n-antem n-anamail .i. toísig Thuath Bíd, ná' ra-t rodba beóchoil.’ ‘Ced ón,’ ol Mac Con Glinne, ‘cia do thoísechaib Tuath Bíd Is gératu comarci ar trom-thondaib beóchla?’ ‘Ní h-annsa ém,’ ol In Scál, ‘.i. cusna Blongib & cusna Maethlaib.’ 59 ‘Atom-regar dó iar sin,’ or Mac Con Glinne, 'co h-erard cend-fhaelid cos-lúthmar. In goeth no-s tic darsin tír-sin, dúthracur conáb seocham no théissed acht comad a m' beólu. Ba dethbir ón; boí do thrumma In galair & do therci In legis & do accobar na n-ícidi. Atom-raracht co dian díscir dénmnetaeh, co mianach míchuirdech, co slemda slithemda amal sinchán do leith aegaire nó aithech do shleith banrígna nó fendóc dochum ngairr nó ag n-allaid do gebbad guirt gem-shecoil a mís Mitheman. Acht chena, tócbaim-sa mo lénid ós mellaib mo lárac, & médithir lem ná tairissed cuil nó crebar nó corrmíl for m' iarcomla, for a déni & athluime, co ránuc maige & feda & fásaige dochumm In lacha & In dúnaid-sin. 60 ‘Co n-acca ní i purt In lacha for mo chind .i. ethar bec beóchlaide bóshaille co n-a immchassal gered, co n-a shessaib grotha, co n-a braine blongi, co n-a erus imme, co n-a sculmarib smera, co n-a rámaib slessai sen-tuirc fair. Ba soccair trá In lestar i ndechumar. Iar sin trá imrásium dar lethan-mhag Lacha Lemnachta, dar trethna tremunta, tar inberaib meda, tar bolg-onfad bupthaid bláithche, tar báitsechaib buana bélaide, sech caille drúcht-bela, tar tibrén úscai olorda, a n-indsib moethal, tar cruad-chaircib gered gerthide, tar srónaib sen-grothai, tar tráchta tanach tirmaide, co ro gaibsium calath comnart cutruma eter Sliab nImme & Loch nAiss & Bend Grotha ar bélu belaig criche h-Ua Moch-Longthi for dorus díserta ind Fháthlega. Cach ráma do-bermís i lLoch Lemnachta, co tochrad a mur-grian millsén for uachtar.’ 61 Conid ann at-bert Mac Con Glinne In guth a n-uachtar a chind, ‘Abb, abb, abb! Ní-m thát múir nád gabind.’ Conid ann sin at-bert In Fáthliaig fri a muintir, ‘Fail dáim n-annsa In bar ndochum anocht, a muinter,’ ol In Fáthliaig, ‘.i. Aniér Mac Con Glinne do Muimnechaib, gláim-gilla uasal oirchetail, oirfitig áin; dáig ro caiter a deg-fhritháilem, ór Is dublathi díscir dian dremun dénmnetach, iss é mianach moch-loingthech, iss é ithamail anfhial occurach, iss é sám-fhind so-bocc so-fhorcutbide'; & Is fer brethi budi oirbiri. Dethbir ón, dáig ro-fhétand aír & molad for tellach taige trebar-gloin mín maisig medraig midchuartai.’ 62 ‘Ba h-amra trá In dísiurt i mbádus ann, .i. secht fichit cét sonn sleman sen-shaille imme, & ba h-é cas-draigen boí uas chléthi chend-mullaig cacha suind shír-fhota, .i. blonoc brothrach bélathi thuirc threbair thaiscelta fria fomtin imbualta fri Tuathaib Mescán & Maethal bátar for Loch Lemnachta i cocad frisin Fáthliaig. Comla gered friss & gerrcend maróci furri. Atom-chuirethar suas dó as mo ethar,’ or Mac Con Glinne, ‘co dorus erdaim imdorais In dúnaid dianechtair; & gebim bulbing brus-garbán boí for mo láim dírig deiss fri h-imdorus In dúnaid anechtair, & ticimm bulli de frissin comlaid ngeriud boí co nglass maróice furri, & fo-s-cerdimm sechum for fut immdorais imechtraig In dúnaid, co ruachtus In prím-chathraig mór-glain medhónaig In dúnaid dímóir; & indsmaimm mo deich n-ingne corra corcar-glana isin comlaid slemain sen-shaille co n-a glass maethla furri, & fo-s-cerdimm sechumm & con-ludimm secha.’ 63 ‘Co n-acca trá In doirrseóir. Ba caín delb In óclaig-sin, & ba h-é a chomainm .i. Mael Saille mac Maíl Imme meic Blongi, co n-a assaib slemna sen-shaille ima bunnu; co n-a ochraib do biúd scaiblíne ima lurgnib; co n-a h-inar bóshaille irnme; co n-a chriss do lethar fhírésc taris; co n-a chochall di thascaid imme; co n-a shecht cornib imme i n-a chind (& bátar secht n-immaire do fhír-chainnind in cach coraind díb-side fo leth); co n-a shecht n-epislib do chaelánu inbi fo a brágait; co n-a shecht mbille do blonaig bruithi for cind cacha h-episle díb-side; co n-a chapall saille foe co n-a chethri cossa brechtáin, co n-a chethri crú do garb-arán chorca fou, co n-a chluassaib grotha, co n-a dá shúil mela i n-a chind, co n-a shrothaib sen-chrothi i cechtar a dí shrón, co n-a buindib brocóti as a iarcomlaid siar sechtair, co n-a scóib dhulisc fair dia mbendais secht nglacca cach lathi aicenta, co n-a shadull blongi (nó bóshailli) buadaige fair, co n-a drechongdás toíb shamaisce fri a chend, co n-a munci do dressán sen-muilt bá brágait, co n-a chlucín do maethail asin munci co n-a thengaid do métail tig thimmthasta asin chlucín sís. Co n-a shrogill i n-a láim In marcaig-sin (batir ialla bátar indi, .i. deich n-indrechtána finda fichet do indrechtánu bó bán-méthi, & no bíd sáith sacairt fria leth-bairgin In cach bainde beóchlaide no thuited a cind cach indrechtáin díb-side fria lár); co n-a bachaill buic bruthi bundraisse i n-a láim, co mbíd lán secht ndabach cacha bainde beóchlaide no sceed tar a cuirr In tan no-s fuirmed fri lár.’ 64 ‘Osslaicther dún In dísert,’ ol Mac Con Glinne. ‘A thróig ém,’ or In doirrseóir, ‘tair amuig.’ ‘Co n-acca trá, iar ndul anund,’ ol Mac Con Glinne, ‘for mo láim chlíi, .i. mogaid In Fháthlega co n-a mbrothar-lumnib brothracháin, co n-a mbrothar-chertib boc-brechtáin, co n-a sluastib tur-aráin i n-a lámu, ic fochartad In ottraig ingerta boí forsin chloch-drochat brechtáin óthá imm dorus In tige móir co h-imdorus In dúine inechtair. Co n-acca trá do m' láim deiss, .i. In Fáthliaig co n-a dí lámaind do lón-charna lán-mhéith bá lámaib ic lér-gním In taige lán-immerta do chaelánu imbe ó mullach co talmain. Atn-aigim isin cuchtair, co n-acca trá .i. mac ind Fháthlega co n-a dubán blongi i n-a láim, co n-a ruaimnig do min-scomartaig oige allaid ass, .i. smir a lurgan, co n-a shlait co tríchait fher-lám do chaelánu inbe asin ruaimnig-sin sís, oc dubánacht for loch n-úsca. Cumma no bered tinne sen-shaille & lón-longén bóshaille ar loch úsca cummascaigthe mela for tír ngrotha boí i n-a fharrad isin chuchtair; (& isin loch. n ro báided mac in Fháthlega dia ndernad In marbnaid erdraicc, .i. ‘Mac Eógain, clú má raind,’ et reliqua). At-aigimm isin tech mór iarum. Amal tucus mo choiss darsin tairrsech istech, co n-acca ní, .i. In colcaid n-én-gil n-imme, co sessar furri, co-nam tharrusar innte co barr mo dí chluas. In ochtar Is calma boí isin rígthig, a n-opar 'com’ tharraing esti for cléthib cend-mullaig. 65 ‘No-m churther iar sin áitt a mboí In Fáthliaig fodessin. ‘Oráit, oráit!’ ol mé friss. ‘I n-anmam maethla,’ or sé frim, ‘is olc In féthán féth-shnais fil for h' agaid,’ or in Fáthliaig; ‘uchán! Is féth galair. At buide do láma, at brecca do beóil, at liatha do shúile. Ro fhannaigsetar th' fhéthi, at-rachtatar ós t' shúli & ós t' fheóil & ós t' altaib & ós t' ingnib. Ro-t tairbirsetar tri mná-uatha & éca & gorta-. .i. do gobaib gorta galbigi. Ro-t táraill súil ná-t athbendach, ro-t táraill tám trom-galair. So-dethbir trá; ní féth laíg lilicca lachtmair lessaigthi latt fo lámu dag choca, ní féth luirc fola lessaigthi latt acht Is féth meic mí-altromma fo muich mí-lessaigthi.’ ‘So-dethbir ón,’ ol Mac Con Glinne, ‘atá do thruime mo galair, do therci in legis, do accobar na h-ícce.’ 66 ‘Asnéid dam do galar, a laích,’ or In Fáthliaig. ‘Asnédfit ém,’ ol Mac Con Glinne, ‘indrud mo chredba & a ndo-m-gní miffrech mí-gnímach .i. carthain caemna, miscais mí-chaemna, mian moch-longthi, min-chirrad m' il-blass, cnám carna, bronnud bánbíd. Géri & gorti, ítmaire & ithemraige lemm mo chuit fodéin, co ná gaib greim nó gabáil ina tomlim; doichell & dochta, diúltad & díchonnercli immon ní Is leamm fodén, conadam lista liumm fodén & nacham inmain fris nach aen. Gorta co n-a cethri fodlaib fichet air-sin anuas .i. dogaillsi, díbe, dál fria h-essamna lem ré cách i cend cach bíd, inriud cach bíd frim. Ba h-ed mo mian, biada ilarda immda inganta in betha i comair mo chraís do dénam mo tholi, do línad mo shanti. Uch, trá, Is mór In saeth-sin do neoch ná-dos-fagaib uli.’ ‘At-biur mo bréthir,’ or In Fáthliaig, ‘is olc ind accidit, Is margócán dia-nos tarla, & níba fota foelustar. Ar Is 'cot' uidecht duit do m' dísiurt-sa & do m' dúnad don chur-sa, béra midchuine latt do t' tig d' ícc do galair, & bidat slán chaidche de.’ 67 ‘Cade-side?’ ol Mac Con Glinne. ‘Ní h-annsa ém,’ or in Fáthliaig; ‘dia téis do t' tig innocht, eirg don tiprait d' innmad do lám; con-melfi dorni fri détu, & tochosaig cach finda fiar foltnide iar n-a chóir do t' fhult. Iar sin, no-t gor fri tenid trichemruaid do daroich deirg dírig, nó do ocht slisnib uindsend fhásus i fhail airshlébi dú i caccut min-gelbuind, hi tellach thirmaide irard airísel, co ra-t gori a gríss, ná ro-t losci a lassar, ná ro-t bena a dé. Scarthar gemen findach fír-gamna fót fria tenid anair-thuaid & do shliss fri colba find-gel ferna saindrud; & toirbired ben dian dóit-gel imchialla fhorbaílid 's í sochla so-acallma', 's í bél-chorccra banamail, 's í so-beóil socheneóil, 's í muincech bratach bretnusach, co mbruach ndub eter dá ó a bruit, ná ro fhera brón furri. Teóra muime a h-ordan furri; teóra h-aíble sercci & ánel for a h-inchaib, cen fír doichle i n-a h-étan. Écosc suairc so-chóir lee; bratt corccra coíc-diabulta impe; eó ór-derg i n-a brut; agaid chaín fhorlethan lé; rosc glass caín i n-a cind. Dá brá doíle dub-gorma ós na rosca-sin; gruade corccra comarda lé. Beóil deirg thanaide; déta gela glanide i n-a cind, amal betís némaind. Rigthi boca bláth-gela; dí thaeb shlemna shnechtaide; sliasta ségda sebcaide; eolptha córa cutruma; traigthe tana tonn-gela; méra seta sith-alta; ingne áille iuchanta; corab álaind & corab gasta a fochéim & a foímmthecht na h-inghene-sin; corab tét-bind téth-milis a mín-chomrád & a mín-acallam; co ná roib locht nó on nó anim risi mbenfa nach aicsed féig furachair óthá a h-ind co a bond.’ 68 ‘Tabrad In ingen-sin duit do thrí noí mírend, a Meic Con Glinne, corab médithir fri h-og rerchirci cach mír. Fo-dos-ceirdi for luaisc luamnig i t' beólu na mírenda, co ru-s impóat do shúile i t' chloiceand oca n-ithe. Na h-ocht n-orbaind, ní-dos coicéla, a Meic Con Glinne, cia bali a dochrat duit: secul, seruán, maelán, ruadán, cruithnecht, eórna, fidbach, corca. Ocht mbairgena cacha h-orbaind díb-side & ocht n-andlaind cacha bargine, & ocht torsnu fria cach n-andland; & médithir fri h-og curri cach mír fo-s-cerdi i t' beólu díb.’ 69 ‘Cosna corénaib míne millsén duit festa, a Meic Con Glinne! Co mucca úra; co lúna hítha; co lúnu messi .i. muilt bruithi; cosin tuicsenach so-acallmach chosnait na slóig .i. cosin lón-longín bóshaille; cosin sercoll socheneóil, co mid; co leiges In chliab-galair .i. sean sen-shaille; co tothlugud mbrothcháin .i. sen-gruth; co mian ban aentuma .i. lemnacht; co briscén mbanrígna .i. cerrbacán; co h-eill fir chélide .i. cuirm; co cunnid corgais .i. coilech circe; co h-étan briste .i. brechtán; co lám-ar-cách .i. tur-arán; co torrach tellaig .i. tanach; cosin mbrúchtaig mbolgaig .i. nua corma; co mian na sacart .i. braisech bélaide; cosin maín Is míne & Is millse da cach biúd .i. find-litte; co h-ingur cícarais cúigir .i. craíbechán; cosna lúb-diabulta emnaigib caelánu caerech; co fiachu fraiged .i. cliathánu; co h-én crossi .i. saland; co h-imdorus aenaig .i. ubla cumra; co némannu tigi teglaig .i. uga cercc; co brafud nochta .i. etneda.’ 70 ‘Feib no-s turim dam na h-il-biadu, iar sin ordaigis dam mo deog mbolgaim: ‘Metríne bec bec nát ro-mór, cethri fichit fer-bolcumm deit, a Meic Con Glinne, for na biadaib-sin anuas, d' ass ro-thécht, d' ass nát ro-thécht, d' ass lebar-thécht, d' ass eter dá thécht, d' ass buide bolcach fo-loing In slucud-chocnum, don lomum da-ní In slaim-megil rethi oc dul darsin mbrágait sís, co n-aprai In bolcum toísech frisin mbolcum ndédenach, ‘For-t-gillim, a charr-matraid, i fiadnaise In Dúilemun, cia thís anuas regut-sa suas, ar ní thalla ar mataidecht ar ndís isin istad-luc-sa.’ In galar no-t gébad de-sin, a Meic Con Glinne, cenmothá aen-ghalar, Is misse no-t ícfa, .i. galar sruthi & dag-daíne, In galar Is fherr cach ngalar, In galar Is fhiú slánti suthain, .i. In buar fodessin.’ Ind Aislingthi ind sin anuas, et reliqua. 71 Fri h-airerdacht na h-indisen & fri tuirem na mbiad n-imda n-écsamail n-oirerda i fiadnaise In ríg, In t-anmunna indligthech ro aittrebastar a n-indib inmedón achaib Cathail meic Fhinguine tánic co mboí oc immlige a bél fri a chend anechtair. Is amlaid boí In mac légind co tenid móir occa istaig. Do-berthí cach staic iar n-urd do na stacib frisin tenid, & do-s-bertís iar n-urd co beólu In ríg. Tan ann tuccad staic díb co beólu In ríg, & lingis In mac mallachtan cor sháid a dí chrob isin staic boí i lláim In meic légind, & beris leis dar tellach anund & atn-aig fon coire boí fri tenid anall, & impáither In coire fair. Conid de as-berair ‘lón-choire’ .i. don chraes-lon boí i mbrága Chathail meic Fhinguine do beith foí. Nocon ead at fiadut scélaige, acht Is ambrágait gilla In tshacairt do-chóid, co ro báidead In gilla i llind mulind Dúine Caín for bélu puirt Phicháin meic Moíle Findi i Feraib Féni. Nocon ed sin fil i llebruib Corccaige, acht conid isin coire tucad ocus conid foe ro losced. ‘Fri Dia & fri Brigit berma a atlugud,’ ol Mac Con Glinne, ic tabairt a bossi dessi fri a gin fodén & a chlé-boss fria gin Cathail; & atn-agur lín-scóti bá chend Cathail & berair hé immach. 72 ‘Cíd Is nesam dún,’ or Pichán;, ‘i festa?’ ‘Iss asu a chách lind,’ ol Mac Con Glinne, ‘berair na slóig & na sochaide, ríg & rigna & muintera, éte & alma & indile & a uli indmassa óir & argait In dúnaid, dar dún immach.’ Ocus at-berait eólaig co nár fárcbad luag cossi cenbair do nach innmas i ríg-imscing móir medónaig In dúnaid acht In cori boí imm chend In luin. Ocus iatar In tech fair indechtair & adáither cethri tendti dermára sain-chan isin tech. In tan boí In tech i n-a thuir thrichemruaid & i n-a briaid adbul-móir, lingis In demun i féic In rígthige suas, & nír choem In tene ní dó; & saidis forsin taig ba nessa dó. 73 ‘Maith trá, a fhiru Muman,’ ol Mac Con Glinne, ‘fil sund út bar cara; & iadaid bar mbeóla, co ru-s acailler-sa In manach n-oibéil ndermitnech út. Maith, a thróig,’ ol Mac Con Glinne, ‘déna umalóit dún.’ ‘Do-gén-sa ón,’ or diabul, ‘ór ní chumgam cen a dénam; uair at fer co rath Dé, co n-immad ecnai, co ngéri inntlechta, co lléri umalóti, co mian cach maithiusa, co rath In Spiruta sechtaig. Am demon-sa aicenta co n-adbar nem-brisc, & indisfet mo thindram det-siu. Atám teóra leth-bliadna hi ngin Chathail oc admilled Muman & Lethe Moga Nuadat ol chena, & dia mbeind teóra leth-bliadna ele, no millfind Érinn uli. Mina beth dia n-uaisle & dia n-ecnaidecht, dia n-ógi & dia n-indracus & d' immad a n-espoc & a n-anmcharut muintire Corccaige móire Muman ó tudchad-su do m' shaigid-sea, & do indracus a gotha & a bréthri & enig & anmma In ríg uasail oirmitnig dia tánac tesarcain; & didiu mina beth do t' uaisle-siu & t' indracus & t' ógi & t' ecnaide, d' immbud t' fhessa & t' airchetail, Is i t' brágait fén no ragaind, co ngabdaís coin-téill & slipre & echlasca duit sechnón Érenn, & comad hé galar no-t bérad, gorta.’ 74 ‘Airde na crochi coimdetta uam-sa i t' agaid!’ ol Mac Con Glinne, & atn-aig trí tomaid don tshoscéla friss; & at-bert In demun, ‘Minbad In mbáin mbic a Cuirrech Liffe, do m' debroth fia Dia, a Chathail meic Fhinguine, do-s-béraind do chorp i talmain & t' animm a n-iffernn ré nómaide anocht.’ Ocus foluamnigis i n-ethiar iar sin la muintir iffirnn. ‘Cid do-géntar ann hi festa, a Meic Con Glinne?’ or Pichán. ‘Ní h-annsa,’ ol Mac Con Glinne, ‘lemnacht & imm úr, a comberbad tria mhil & a n-ól do nua-dhig don ríg.’ Do-rigned samlaid. Tuccad cori cét chombruthi do loimm lán-berbthi dia shain-ól don ríg, conid hí sáith mór dédenach do thomail Cathal iarsan lun In tsáith-sin. Déraigther iar sin don ríg for colcid clúm-déraigthi, & aes ciúil & airfitig ó etarthráth co h-etrud. Fesiss In rí i n-a shuan-torthim chodulta. Fessaiter In rígrad um Pichán feib Is aíbne & Is anórdha bátar riam remi. Cáttu mór & anóir for In scolaige leó In adaig-sin. At-berut eólaig (.i. scélaige) co mboí In rí teóra láa & teóra h-aidche isin aen chodlad-sin. At-berat libair Chorccaige ná boí acht ón tráth co 'raile. 75 At-raig In rí iar n-a bárach & tig a láim dar a agaid, & níba luga oltá uball féta fír-chumra cach banna drúchta dond-chorccra boí tria n-a agaid. ‘C' áit hi fil Mac Con Glinne?’ ol Cathal. ‘Atá sund,’ ol sé. ‘Indis In t-aislingi dún i fecht-sa.’ ‘Do-géntar,’ ol Mac Con Glinne. ‘Cé fota bé 'ca h-indissi indiú, ní fota lemm’ ol Cathal, ‘ní h-inand & indé.’ Fácbais Cathal rath & bendachtu for cach n-oen no-t légfad & no-t lessaigfed. ‘Maith,’ ol In rígrad, ‘do énam for Mac Con Glinne.’ ‘Do-géntar,’ ol Cathal; ‘bó cach liss hi Mumain-tír dó, & uinge cach comathig, brat hó cach cill & caera cach thige ó Charn cu Corccaig fri a thaeb-sin. Do-bérthar trá In sét Is fperr oltás sin uile .i. cocholl Manchíne.’ 76 Is ann trá tánic Roennu Ressamnach isin tech & Cruit-Fhiach a mac & Mael Chiar a ingen, conid ind do-s-gní na rundu-sa: 'Do-lluid Manchín, monar nglé, d' accra for Mac Con Glinne; is é Manchín melltais de don chochlín bec boí imme.' `Nírb uróil do Chomgán glan(.i. ar mac In drúith) `(cen co bad uann a bunad') in cocholl it-chiú co mblad cémad fhiú trí secht cumal, cia no beth fo dathaib bran, ó Chathal, ó ríg Muman.' "Nírb oróil lemm uaimm fodén gémad ór i n-a thairmchéill, amal no berad fri a réir is it-berad tria glan-chéill, is do Chathal Is slán céill in t-erriud do-lluid Manchéin.' Dolluid M. Tecar ann sin bó cach liss, uinge cach comathig, bratt cach cille, fail óir & ech Bretnach, caeru fhind cach thige ó Charnn co Corccaig. Dá thrian immpide (& trian d' fheraib Érenn ol chenai), & leth-lám Chathail do grés. At-agur dó sin uli, feib ro ráidsium. 77 Tidnocul cacha cluaisi & cach thengad tuicsinche di araile, feib at-chódutar sruthi & senóri & senchaide, feib légaither & scríbthar i liubar Chorccaige, feib ro ordaig aingel Dé do Mac Con Glinne, feib ro shluind lac Con Glinne do Chathal mac Fhinguine & do fheraib .Muman ol chena. Ní closti ní bes dogra; bat chomga bliadna da cach aen at-chuala. Atát deich prím-ratha fichet forsin sceól-sa, & Is lór uathad díb for desmberecht. In lánomain dia n-indisfither i cét-adaig ni scérat cen comorba; ní bet i terca bíd nó étaig. In tech nua do chét-sceól, ní bérthar marb ass, níba terc mbíd nó étaig, ní loisc tene. In rí dia n-aisnéther ré cath nó comrac, a mbuaid laiss. Oc taisselbad lenda, oc biathad fhlatha, oc gabáil orbai & athardha, In scél-sa do aissnéis. Is é lóg aisnéssi In sceóil-sea, bó brecc-fhind h-ó-derg, léne do nua-lín, brat longain lómair co n-a delg, ó ríg & ó rígain, hó lánamnaib, ó maeraib, ó fhlathib, dont-í chuimgess a fhaissnéis & a indisse dóib. FINIT

https://celt.ucc.ie//published/G308002.html

G400001

Messe ocus Pangur bán

Unknown

Donnchadh Ó Corráin

c.800–850

Old

EN, GA

—

—

—

Messe ocus Pangur Bán, cechtar nathar fri saindán: bíth a menma-sam fri seilgg, mu menma céin im saincheirdd Caraim-se fos, ferr cach clú, oc mu lebrán, léir ingnu; ní foirmtech frimm Pangur Bán: caraid cesin a maccdán. Ó ru biam, scél cen scís, innar tegdais, ar n-óendís, táithiunn, díchríchide clius, ní fris tarddam ar n-áthius. Gnáth, h-úaraib, ar gressaib gal glenaid luch inna línsam; os mé, du-fuit im lín chéin dliged n-doraid cu n-dronchéill. Fúaichaid-sem fri frega fál a rosc, a n-glése comlán; fúachimm chéin fri fégi fis mu rosc réil, cesu imdis. Fáelid-sem cu n-déne dul hi n-glen luch inna gérchrub; hi tucu cheist n-doraid n-dil os mé chene am fáelid. Cia beimmi a-min nach ré ní derban cách a chéle: maith la cechtar nár a dán; subaigthius a óenurán. h-É fesin as choimsid dáu in muid du-ngní cach óenláu; du thabairt doraid du glé for mo mud céin am messe.

https://celt.ucc.ie//published/G400001.html

G400002

Dom-fharcai fidbaide fál

Unknown

Donnchadh Ó Corráin

c.800–850

Old

GA

Verse

—

—

Dom-fharcai fidbaide fál: The scribe In the woods Dom-farcai fidbaide fál fom-chain loíd luin, lúad nád cél; h-úas mo lebrán, ind línech, fom-chain trírech inna n-én. Fomm-chain coí menn, medair mass, hi m-brot glass de dingnaib doss. Debrath! nom-Choimmdiu-coíma: caín-scríbaimm fo roída ross.

https://celt.ucc.ie//published/G400002.html

G400003

Clocán binn

Unknown

Donnchadh Ó Corráin

c.800–900

Old

EN, GA

Verse

—

—

Clocán binn benar i n-aidchi gaíthe: ba ferr lim dul ina dáil indás i n-dáil mná baíthe.

https://celt.ucc.ie//published/G400003.html

G400004

Adram in Coimdid

Unknown

Donnchadh Ó Corráin

c.800–900

Old

EN, GA

Verse

—

—

Adram In Coimdid cusnaib aicdib amraib, nem gelmár co n-ainglib, ler tonnbán for talmain.

https://celt.ucc.ie//published/G400004.html

G400007

A ben, bennacht fort-ná ráid!

Unknown

Donnchadh Ó Corráin

c.825-875

Old

EN, GA

Verse

—

—

At-rubairt Daniél ua Líathaiti, airchinnech Lis Móir, ocá guide don mnaí. Esseom ropo anmchara disi. Baí-si immurgu ocá thothlugud-som. Is and as-bert-som: A ben, bennacht fort — ná ráid! Imráidem dáil m-brátha búain. A-tá irchra for cach n-dúil: ad-águr dul i n-úir n-úair. Im-ráidi baís cen bríg m-baí: is súaichnid ní gaís fris-ngní. A n-as-bir-siu bid rád fás: bid nessa ar m-bás 'síu 'ma-rrí. A n-airchenn fil ar ar cinn bad mebor linn (éirim n-gann): sunn cía na-cráidem In Ríg, bami aithrig Is tír thall. Ríched ní renaim ar chol; dam ad-fíther cía do-gnem. Ní nád faigbe síu íar sin ní thaibre ar bin, a ben. Léic úait a n-í (condat-sil); do chuit i n-nim náchas-ren; for fóesam n-Dé eirg dot treib bendacht úaim-se beir, a ben. Messe tussu, tussu mé, águr, áigthe Fíadait fó; guid-siu, gigsea Coimdid cáid: a ben, ná ráid ní bas mó. Ná bí for seilg neich nád maith dáig fot-cheird ind Flaith for cel; áigthe, águr Críst cen chin ná ro-lámur tríst, a ben.'Bid fír ón,' or sisi. Ro slécht-si for a bith-denma-som In eret ro boí i m-bethaid.

https://celt.ucc.ie//published/G400007.html

G400008

A Marbán, a díthrubaig

Unknown

Donnchadh Ó Corráin

c.800–900

Old

EN, DE, GA

Verse

—

—

A Marbáin, a díthrubaig, cid ná cotlai for colcaid? Ba meinciu duit feiss i-m-maig, cenn do raig for lár ochtgaig. 1Nicon cotluim for colcaid gé bethear com imslánud: atáaid sochaidi amoig atraicc hocim imrádud. Ní marutt ar comolta, scarad fri nínlúaidi: acht mád óinsessoir namá ní mair nech díouh, a Gúaire. Ornait ocus Lugna lán, Laidgén ocus Ailirán, atá cechturde fri dán, Marbán ocus Cluithnechán. Rochluinis mo tiomna-sa frie húir techta don domun: mo qhúach-sa din díthrebach, mo crain do Laidgén lobhor. Mo scían Is mo spedudhud, ma trebad i Túoim Aidchi, mo lourc, mo crain, mo cúach, mo tíag lethoir, mo cairchi. A Maruáin, a díthrubaig, cid dia tiomna docúaid? di don fior cerda a rath, acht a brath do Mac Dúaid. Atá úarboth dam i caill; nís-fitir acht mo Fhíada; uinnius di-síu, coll an-all, bile rátha, nosn-íada. Dí ersainn fraích fri fulong ocus fordorus féthe. Feraid In chaill immá cress a mess for mucca méthe. Mét mo boithe — bec nád bec, baile sétae sognath. Canaid sian m-binn día beinn ben a l-leinn co londath. Lengait doim Droma Rolach assa sruth róeglan. Fodeirc essi Roigne rúad, Mucruime múad, Móenmag. Mennután díamair desruid día m-bí selb sétrois. Día déxin In rega limm? (Rofinn mo bethu it écmais.) Mong co (libri) ibair éoglais: nósta cél! Caín In magan: márglas darach darsin sén. Aball ubull (mára ratha) m-bruidnech m-bras; barr dess dornach collán cnóbec cróebach n-glas. Glére thiprat, essa uisci (úais do dig) — bruinnit ilair; cáera ibair, fiadait, fir. Foilgit impe mucca cenntai, cadlaid, uirc, mucca alltai, uiss aird, ellti, bruicnech, bruic, Buidnech sídech, slúag tromm tírech, dál dom thig; ina erchaill tecat cremthainn: álainn sin! Caíni fleda tecat (moteg,) tárgud tricc, uisce idan barrán (bitchai,) bratáin, bricc. Barrán cáerthainn, áirni dubai draigin duinn, túarai dercna cáera lomma (lecna luimm.) Líne ugae, mil, mess, melle, (Día dod-roíd), ubla milsi, mónainn derca, dercna froích. Coirm co lubaib, loc di subaib, somlas snó, sílbach sciach derca iach, áirni chnó. Cuach meda colláin cunnla co n-dáil daith; durcháin donna, dristin monga mérthain maith. Mad fri samrad, suairc snóbrat, somlas mlas, curair, orcáin, foltáin glaise, glaine glas; Céola ferán m-bruinne forglan forom n-dil; dordán smálcha caíne gnáthcha úas mo thig; Tellinn, cíarainn, cerdán cruinne, crónán séim; gigrainn, cadain, gair ré samain, seinm n-gairb chéir; Caínciu gestlach, druí donn desclach, don chraíb chuill; cochuill alaid snaic ar daraig, aidbli druing. Tecat caínfinn, corra, faílinn; fos-cain cúan; ní céol ndogra cerca odra a fráech rúad. Rescach samaisc (a) samrad (soilsiu sín): ní serb sáethrach úas maig máethlach mellach mín. Fogur gaíthe fri fid flescach, forglas néol; essa aba; esnad ala: álainn céol. Caíni ailmi ardom-peitet, ní íar n-a creic: do Chríst, cech than, ní mesa dam oldás deit. Cid maith latsu a n-do-milsiu, mó cech maín; buidech liumsa do-berr damsa óm Chríst chaín. Cen úair n-augrai, cen deilm n-debtha immut-foich, buidech dond Flaith do-beir cech maith dam im boith. Do-bérsa mo ríge rán lam chuid comorbsa Calmáin, a dílse co úair mo báis, ar beith it gnáis, a Marbáin.

https://celt.ucc.ie//published/G400008.html