Datasets:

Galahallt

/

Panitikan-10

like 0

Engracio L. Valmonte

ang lahat ng mata'napabaling at sukat sa nagbitiw ng mga katagang iyang kulog manding sumambulat sa pangdinig ni teang. at ang panggigilalas ay lalo nang nagulol at lumaganap sa tanang naroon. ang tingin ni elsa at titig ni teang ay nagkasagupang tulad sa dalawang sandatang nagkapingkian sa laot ng paglalamas; dapwa'laban sa katangiang likas sa isa'isa, sa pagkakapingking iyo'si elsa ang napipilan wari'siyang nagbaba ng tingin, pagkapalibhasa'may nabasa siya mandin sa mga balintataw ni teang na isang katotohanang kinasilawan niya: ang katotohanan ng pagkapariwara ng lahat niyang pagasa. nguni'kay teang, ang gayong pagyuko ni elsa ay nagpapanumbalik naman ng dati niyang pakikipagpalagayan sa mestisang ito, kaya'parang hindi dinaanan ng ulap ang maaliwalas na langit ng kanilang pagkikilala'malugod niyang tinawag ang pangalan nito. anya, at kasabay ang lapit na idinugtong: naniniwala akong kaya ka naririto'dahilan sa akin, hindi ba? isinama lamang ako ni tia.

Engracio L. Valmonte

ang may lungkot na pakli ng mestisa. ang ninang ko pati ay naririto? at noon di'pinagala ang tingin sa dami ng taong nakapalibid, at hinanap si donya basilia. bahagya nang naitugon ni elsa. ang boong tuwa'pananabik na ibinati pagkakita sa hinanap, at pagdaka'tinakbong niyakap at hinagkan sa kamay, anong himala'naparito tayong lahat! walang kumibo sa mga kaharap. lahat ay nasa panonood at pagtataka. sa katotohanan, ang mga kilos ni teang nang umagang iyon ay naging kapunapuna'malayo sa dati niyang asal. marahil ay gawa ng lagnat na nadama ng inang umaapoy sa kanyang katawan. hindi hinihintay ni manang magda na ang kanyang anak na babaeng pinalaki sa mabuting turo ay mamasdan niyang yumupyop na gayon sa dibdib ng isang lalaking sa pagkabatid niya'asawa pa naman ng iba, ni elsa.

Engracio L. Valmonte

si donya basilia man nama'natitilihan din ng gayon na lamang, sa dahilang hindi niya maubos liripin sa sarili kung ano'itong lalaking sinasabing asawa ni elsa ay siya pa namang ipinagibang kilos ng mabait na babaeng kanyang inaanak sa namamalas ng mestisang iyong dapat sanang masakita'magubos ng kaya sa paguusig. at si elsa naman, sa kanyang sarili, ay lalo nang may malaking ipinagiba. kaikailan man ay hindi siya nangimi sa harap ni teang kundi nang mga sandaling yaon. samantalang si tirso, habang nagtatagal ng pagmamalas sa kaibigibig na alindog ng babaeng unang nagkapangalan sa kanyang puso, ay lalo nang napapatdahan ng dila'sa laki ng galak na lumulunod sa kaluluwa'hindi makabigkas ng isa mang kataga. subali'si teang ay patuloy sa pagpapahanga. si elsa'si donya basilia ay hinawakan sa kamay at iniagapay sa kinatatayuan ng inang si manang magda sa harap ng makata. at ang sabi pagkatapos: inang, ninang, kaibigang elsa.

Engracio L. Valmonte

huwag kayong mamangha sa ipakikilala ko: ang lalaking pinaghabilinan ko ng aking kapalara'naririto: si tirso silveira. ang halos panabay na nasambit ng tatlo. huwag kayong magalaala: kasal na po kami. ang bigla'patiling hadlang ng mestisang mistulang pinagdaupan ng langit at lupa sa sandaling iyon. nangyari na, elsa. malumanay na tugon ni teang. ang bulalas na wika ng nasasakitang mestisa, at umanyong duduhapangin ang kanyang katungo. ang tili ng manang. malakas na tawag naman ni donya basilia. siyang pamamagitan ni tirso. anya sa mahinahong pamimigkas. nalalaman kong si teang ay para mong tunay na kapatid at dati kayong matalik na magkaibigan. nalalaman ko rin na ang kaligayahan at kapalaran ng isa sa inyo ay di lamang hindi ipagdaramdam ni ikaiinis ng isa pa, kundi bagkus ikalulugod ng walang pasubali. at kung sakasakali mang may nagkukulang sa sinoman sa inyong dalawa, ang pagkukulang na iya'ipinagpaparaya rin alangalang sa katalikan nga ng inyong pagsasama.

Engracio L. Valmonte

elsa, hindi mo ba ikinalulugod ang kaligayahan ng kaibigan mong si teang?. boong lumbay na ipinakli ng mestisa, diyata ba'isa ka pa sa magpapainom ng lason sa akin sa tulong ng matatamis na bulaklak ng dila?. at parang di alumanang sa palibid nila'hindi kakaunting tao ang nagmamasid at nakikimatyag; ay isinusog pa sa nangangatal na, tinig: tapatin mo ako, tirso: hindi na ba ikaw ang tirsong sinanglaan ko ng lalong mahalagang hiyas ng aking puri at nagdulot sa puso ko ng pagasang balang araw ay sasayurin ko ang walang hanggang. kaluwalhatian? ang sabat ni teang na waring. nagpaalaala ng isang mahalagang tungkulin. pumayapa ka, teang, ang salo ng makata, bago pumihit na muli sa mestisa. elsa, ang mga nalilihis na hakbang ay di nararapat ipagpatuloy. kung tunay na ako'pinahahalagahan mo, ay inasahan kong iyong paiirugan ang isa kong samo: magpatawaran na tayo. magpatawaran? ibig mo bang sabihi'ipalupig ko sa babaeng, iyan ang aking dilang pagasa?. hindi, elsa; subali'.

Engracio L. Valmonte

ipinagtatapat kong taglay ni teang ang boong karapatan sa narinig mong kanyang sinabi. at nahihibang ka ba?. nahihibang ay hindi; datapwa'. kinikilala kong ang isa'isa sa atin, elsa, ay may kanikanyang pagkakasalang marapat patawarin ng pinagkasalanan. pagkakasala!. anong pagkakasala ang ibubuhat mong aking nagawa pagkatapos na tupdin ko ang tanang itinitibok ng aking puso sa pagkakilala sa iyo? at sa pagsasalita ng ganito'; naramdaman ng mestisang untiunting nagdidilim ang kanyang mga paningi'bahabahagyang nanglalabo ang kanyang pangwatas. elsa, sa dakong iyan nga may bagay na dapat tayong kilalanin: na ang pakikipagtalik sa babae, kung minsan, ay nagiging paglalaro ng apoy at sa ating pagkikilala ay sinasabi ko sa iyong ako. ay nadarang, nasalab, napaso. dahil dito'patawarin mo nga ako, at sa lahat at lahat ay pinatatawad naman kita. ganap nang naglaho ang tanang namamalas ng mga balintataw ni elsa. at sa isang pikit mata'pabiglang nagbulalas ng matunog na sigaw.

Engracio L. Valmonte

saka nilabnot ang buhok at taas ang dalawang bisig na humarap sa madla, apoy na nakapapaso ang babae! ang babae'nakadadarang, nakatutupok!. ha ha ha ha!. tabi kayo'naito ang apoy! ha ha ha ha ha!. at ang kahabaghabag na mestisa, ay naging baliw sa isang saglit. walang paalam, pasugod, tumatakbo at hangos, sumisigaw at kumukumpas, humahalakhak at walang nakikilala, walang naririnig. ang abang si elsa ay nagmistulang bagong sisa sa dahas ng dagok ng kasaliwaang palad na kanyang kinamtan. matulingmatuling naba at lumayas sa pagamutang iyon na animo'salaring tumakas sa bilangguan, ng sa likura'nilisang ayaw mang pansinin ang di magkamayaw na tawag nina donya basilia, manang magda at ng iba pang may paglingap sa kanya. kahambalhambal na naging wakas ng sawingpalad na mestisang kung nakagawa man ng malulubhang kamalian, ay walang iba kundi yaong ibinubuyo at iniuupat ng isang pagibig na walang kapantay sa kasidhian!. maynila,.., pebrero .

Engracio L. Valmonte

ang fox trot na ito ay nilapatan ng tugtugin ng kilalang gurong si. leon ignacio, at sa ilalim ng pamagat na ay maaaring matagpuan sa mga aklatan at tindahan ng tugtugin. bagay na bagay sa mga sayawan.

Jose N. Sevilla

sa kabilang dako ng tanawin ay kakahuyan at bundukin at sa kabilang dako'bahagi ng dagat. isang bangkang lunday ang nakapugal na bay bayin. lalabas ang coro ng kabataan na boong lugad na nagaawit. (lahat) tayo na'magpaliguan dito sa dagat na tabang tubig niya'sakdal linaw anong sarap! anong inam! (lalaki) banka'atin nang ibunsod at sabayan ng pag gaod kapit kayo'mahuhulog mahirap na ang malunod. (babai) anong sarap na aliwan ng mamangka sa dagatan huwag kayong magagalaw ang bangka ay gumigiwang. (lahat) tayo na'maglusungan sa tubig na sakdal linaw hayo na'maglundagan anong sarap manimbulan! magpapasukang lahat sa loob. si rizal ay lalabas sa kabilang dako na wari'may hinahanap. rizal: ako ay iniwan. hindi na inisip, ang nagsisiluhang ina at kapatid, nagpasasang lahat sumimsim ng tamis ng pagliliwaliw. at kami'sa sakit.

Jose N. Sevilla

anong pagkahirap ng ganitong buhay maraming kapatid ay di maasahan, ang nangatuturing na mga panganay na dapat huwarin sa mabuting asal, sa landas ng puri'dapat na mag akay at dapat magsikap ng ikararangal, ng kanyang kaanak, ng kanyang pangalan, ay siyang nagiging masamang huwaran at dumog sa hilig na napakahalay. ang tanang pag asa ng ina kong giliw ang kabinataang dinaladalangin, siyang tatawagan, aking ituturing yaring kalagayang balot ng hilahil. nguni'hindi kaya ariing aglahi ng mga kapatid ang gayong mungkahi? (mag iisip ng boong alinlangan) sa ano'ano ma'aking luwalhati, ang agad malaman yaring pagwawari. anyong hahanapin, sa kabilang dako'lalabas ang kabinataan. kabinataan: ang buhay ng tao ay isang pangarap isang kasayahang walang makatulad ang di magtamasa ay hangal at uslak laging magtitiis, laging maghihirap. rizal: (sa sarili) ang kabinataan. (lalapitan) kayo 'siyang pakay talagang sadya kong kayo'tatawagan, sana'isasamong si ina'kawaan.

Jose N. Sevilla

(tunog) ibig baga ninyo mga hinihirang na samahan ako'siya'saklolohan? kabinataan: kami ay may lakad; huwag abalahin at ang kasayaha'dapat tamasahin, hindi mo ba tantong ang hindi sumimsim sa kanyang tagayan ay mangmang baliw? (hihimukin) sumama ka rizal, sa ami'sumama at doon pahirin ang bakas ng dusa. rizal: (malungkot) sumama pa ako?. kabinataan: (pakutya) si ina?. (pasubali) tawagan na muna ang mga panganay: rizal: kayo'kapatid ding dapat na asahan; kabinataan: sila'siyang unang dapat na dumamay. rizal: samahan na ako. tayo na'suyuan. kabinataan: nalalaman mo nang kami ay may lakad. rizal: matitiis kayang hindi bigyang lunas ang sakit ni ina sa gitna ng hirap? kabinataan: may panahon pa rin. (aalis) rizal: kung tapos nang lahat. mapagiisa si rizal. rizal: ang aking pag asang mangakakatulong na mangag iibis ng dusa'lingatong, di man nabahala sa tapat kong lungoy, hindi man dinigig. agad nang yumaon.

Jose N. Sevilla

masayang masayang parang walang malay, nagsasamantala ng galak sa buhay; parang mga musmos na di nalalamang ligayang sandali'agad napaparam. (mayuyukayok sa isang dako ng tanawin na waring may iniisip.) lalabas ang mga diwata na mag aawitan ng kaakit akit. si ingit at si sakim ay sa kabilang dako. anangki: mga diwata kong hirang inyong akitin si rizal; akitin mo kagandahan, ganda ang iyong ialay. kagandahan: siya'aking lalambingan. anangki: ikaw naman kasayahan pilitin mong siya'mapukaw. kasayahan: sa puso'siyang bubuhay. anangki: tulungan mo karangalan gayumahi'nang masilaw karangalan: aalayan ko ng dangal. anangki: akitin mo kayamanan ng salaping makikinang. kayamanan: sisiluin ko ng yaman. anangki: hayo na at siya'lapitan at gisinging malumanay. mga diwata: tayo na'ating gisingin halina'atin siluin alayan natin ng lambing upang siya'sumaatin. rizal, rizal, gumising na silayan kami ng mata asahan mong liligaya'malilimot ang balisa. anangki: rizal, ano'namamanglaw?

Jose N. Sevilla

baki'ka ba nagdaramdam? sabihin mo, iyong tura'ako'handa sa pag damay rizal: dahilan kay inang mahal na nagagapos ng lumbay. anangki: ah! yaon ang dahilan ng di mo ikatiwasay? ibig mong aking lunasan ang mga sakit sa buhay? rizal: (sa sarili) oh pusong napakarangal! (sa kausap) kayo ay pagtatapatan ang tanging pag asa, ang kabinataan, ang nangatuturing na mga panganay ang dapat lumunas, ang dapat dumamay ay na nga hihimbing, at nalilimutang sila'may ina pang dapat paglingkuran. anangki: dahil lamang doon, ikaw ay nalumbay? ayokong makitang sino may lumuha, kaya'tangapin mo ang aking kalinga. ako'si anangki. ako'si tadhana. nariyat kasama ang tanang diwata. (tatawag) kagandahan: siya, kayo'magpasasa pawiin kay rizal ang bakas ng luha iyong ipatantong ikaw ang hiwagang hinababol habol ng tanang makata. at siya'suyuin ng boong pag giliw, sa kanya'idulot ang timyas ng lambing, siya'dalhin mo sa mga tanawin ng mga pangarap. kagandahan: akin pong gagawin.

Jose N. Sevilla

(lalapit at hahawakan si rizal) halina, halina sa bayan ng tuwa, limutin na rizal ang mga pag luha, puso ko'puso mo'mag iisang diwa at magasusumisid sa dagat biyaya . ikikitil kita ng mga bulaklak at siyang idadampi sa pusong may hirap kita'susuubin ng aking pag liyag ng sa pighati mo'siyang maging lunas, siya na ang sakit. rizal: (alinlangan) hindi ko magawang agad na sumimsim ng ala'mong tuwa; ang ina ko'siyang sumasagunita mandi'nakikitang lunod na sa luha. kagandahan: pawiin sa loob ang tanang isiping makapagdudulot ng dusa'hilahil at ngayo'panahong ating tamasahin ang galak sa buhay na sumasaatin. buklatin ang pusong iyong iyo lamang, tanging makikita'pagsintang dalisay tahas masasabing tanging tanging ikaw ang itinitibok ng puso ko'buhay. pawang tuwa'suyo, ang ipakikita ng nananabik kong puso sa pagsinta'di ka babahiran bahagya mang dusa. rizal: tunay ang sabi mo? anangki: yao'nasulat na, nang lalong maganap ang dulot kong alay ngayo'kilalanin ang isa pang abay.

Jose N. Sevilla

(tatawag) kasayahan. lapit: siya ay alayan ng tanging samyo mong kabangubanguhan. ang mga mata mong kapilas ng langit, ay tanging kay rizal dapat mong ititig; ang masayang ngiting sa dusa'pambihis, ang mabining kilos na nakasakit ang mahinghing anyo, ang timyas ng halik, ang gandang sariwang laging nagtatalik, ang matang mapungay, ang diwang malinis, idulot kay rizal. kasayahan: ganap na ang nais! rizal: (hangang hanga) ito kaya'tunay? kasayahan: hindi panaginip. anangki: (tatawag) karangalan. siya ay iyong putungan ng nakahihiling iyong katangian: gawin mong si rizal ay laging hangaan sa boong daigdig ng lalo mang paham. ibig kong makita na siya'kapiling ng lalong bayani, ng lalong magiting, ibig kong makitang siya'pintuhuin ng tanang linalan. karangalan: ang gayo'gagawin. anangki: at kulang pa yata. (mag iisip) ah! kayamanan: ako po'utusan.

Jose N. Sevilla

anangki: ngayon di'gampanan, yarin tagubilin, sa ikatitibay na kanyang ligayang walang katapusan; sinupin mong lahat, na ang kayamanang mahahagilap mo sa boong tinakpan, ang lahat at lahat ay iyong ialay kung kailanganin ng batang si rizal. rizal: (magalang) bago ko tangapin ang tanang biyaya'bayaang ialay ang aking paghanga. anangki: sila'alipin mo; ang mga diwata'iyong iyo lamang. hayo'magpasasa. rizal: (magalang) anangki, salamat. (sa mga diwata; boong tamis) halina kay ina oh! mga giliw kong panglunas sa dusa, tayo na'piliting siya'lumigaya, yamang ako'inyo, kayo nama'kanya. lahat: (sabay) di kami nanayag. kagandahan: ang kahi ma'sinong magnais umagaw ng biyayang iyo, iyong iyong tunay ay aming kagalit gagawing kaaway. rizal: sa makatwid, ay. lahat: iyo nang nalaman. kagandahan: na sino'sino mang sa iyo'pumiling, sino mang aagaw ng sariling amin ay sisiphayuin ng siphayong baliw. rizal: (magalang) anangki, tadhana, ako'patawarin.

Jose N. Sevilla

ang tanang diwatang kaloob sa akin ay di maaaring aking tamasahin, naiyan, kunin na, muli mong bawiin. anangki: sa anong dahilan? rizal: sa malaking bagay. ako ay di akin, ako ay kay inang, ang kanyang tiisin ay akin ding tunay, ang aking ligaya'kanyangkanya lamang kaya'di maaring ang tanan mong alay ay tamasahin ko at pagpasasaan. anangki: (matimyas) ano pa ang ibig? pinawi kong lahat ang mga hirap mo ng mabisang lunas. rizal: di ko kailangan. nais ko pa'hirap kung akin sarili. aanhin ang galak na di maihandog sa ina kong liyag? anangki: (payamot) at tumatangi ka sa mga biyaya? rizal: (boong saklap) hindi maaari, di ko magagawang ako ay mag isang lumasap ng tuwa. anangki: (boong poot) ako'ginagalit. rizal: (mayumi) ikaw ang bahala. anangki: (galit) ang ngit ngit ni sakim, ang poot ni ingit ang aking higanti'siyang mag uusig asahan; asahang ano mang masapit kita'tatalian ng mga pasakit.

Jose N. Sevilla

(tatawag) ingit, sakim, ayan: (ituturo) siya'kilalanin siya'higantihan ng ngit ngit ng baliw sa hapis na buhay, huwag pagitawin at ipaglubugan sa tanang hilahil. sakim: (boong kasiyahan) ako ang bahala; aking nalalaman ang aking gagawin upang pasakitan. sakim: di ako tutugot na siya ay gumitaw aking pipilitin na siya'mamatay. pagbubukas ng tabing ay makikita si rizal nayuyukayok. lalabas ni filipinas na nag aawit ng isang mapanglaw na karaingan. filipinas: rizal, rizal, bunsong hirang ina mo'huag bayaan ina'iyong saklolohan sa dagat ng kahirapan. ang ina mong tumatangis nalulunod na sa sakit wala nang kayang magtiis sa lingap mo'nagnanais. rizal: (alinlangan) anong aking magagawa sa ako'mus mos pang bata. filipinas: sukat ang banal mong nasa kung iyong isasagawa. rizal: (susuyuin) ina! siya na ang pag luha handa akong kumalinga. filipinas: ay rizal ng aking buhay. sa tanang kong katiisan, hininga mandi'papanaw; mga binata'tawagan nang ikaw ay matulungan.

Jose N. Sevilla

hanapin, tawagan sila, ibalita yaring dusa nang kanilang maalalang may tumatangis na ina. at sa kanila'isulit, ang pighating tinitiis ng inang tanging ninibig sa libinga'maghahatid; kailangan ko ang tangkilik. (malulugmok) rizal: (aalalayan) ina. inang minamahal huag mo akong iiwan aanhin ko yaring buhay kung ikaw ay mamamatay? lalabas ang mga panganay na may dalang manok, baraha at bote ng alak. ang mga panganay, si rizal at si filipinas panganay. : mabuhay ang kasayahan! : mabuhay ang paglilibang! laging mabuhay! rizal: (luhog) lingapin ninyo si inang mga kapatid kong hirang ako ay inyong tulungan, kung kayo man ay may buhay ay sa kanya tanging utang. lahat: (pakutya) ohu?. mapagdunung dunungan. (sa sarili) bakit malakas ang sugal hahanapi'kapalaran. filipinas: (sa mga panganay) ay mga anak ko.kayo'nasisinsay sa dapat landasin. : (padabog) aking nalalamang kaliwa'kaliwa at kanan ang kanan. (anyong aalis) rizal: kami na'lingapin. sandaling maghintay.

Jose N. Sevilla

: (kay rizal) at ibig mo yatang kami pa'turuan?. : kung sana'marunong kaya'mayaman disin ay agad kang pinaniwalaan. : tayo'tanghali na. : halina at iwan. rizal: (boong lungcot) at kami ni ina?. lahat: ating lisan. (sabay ng alis) si rizal at si filipinas rizal: ituro sa akin inang ginigiliw kung sino ang dapat na aking suyuin at pakaasahang kahit puhunanin ang murang buhay kong aking ihahain. filipinas: tanging bunsong nagmamahal ikaw mandin ang nahirang na sa aki'tumangkakal noong bathalang kumapal. rizal: kung magulang yaring bisig. kung ganap na yaring bait, asahan mo inang ibig na sisikapin kong pilit ang sa iyo'pagtangkilik. filipinas: napakabanal ang nasa kung iyong isasagawa ang iyong layong dakila na sa aki'pagkalinga. subalit lalong mainam ang ikaw sana'tulungan ng aking mga panganay na kapatid mo ring tunay. kailangan mong tanglawan ang isip na nadidimlan.

Jose N. Sevilla

tumawag ka kay minerva at sa kanya ay pasama tiising mawalay muna sa nalulunos na ina. siya kita na'iiwan di na ako makalaban sa dahas ng kahirapan. anyong aalis rizal: ina, inang minamahal ang bunso mo'huag lisan. filipinas: kailangan mawalay muna sa namimighating ina. (sabay alis) rizal: (anyong hahabulin) subali'.may matuwid ka, at ayaw mong ipakita sa akin ang pagdurusa at aayaw kang talaga na ang puso ko'magbata. pagsisikapan ko ano mang masapit na sa iyong mata'huag ng tumigis ang saklap ng luhang animo ay batis, pagpipilitan kong magkapatid patid ang tanikala mo ng mga pasakit papasok (tabing na lansangan) lalabas ang mga panganay panganay. : nanalo ka ba? : kung ako'nanalo. ako ay nahughog. : ako ay natalo sa masamang hilig tayo ay nabuyo. tayo na'magbago. maling mali tayo ng tinungong landas, ang lansangang yao'patungo sa hirap; maligoy matinik, mabato'madawag at pawang balahong hindi madalumat. lalabas ang kabinataan ang mga panganay at ang kabinataan kabinataan: oh!

Jose N. Sevilla

nasaan si rizal?. kami ay samahan panganay: siya naming pakay ang aming ginawing madumog sa sugal siyang naging sanhi ng sakit ni inang kabinataan: at kami?. kami'nagsisipagsisi panganay. : tayo na; halina'alayan ng puri ang ina'kapatid na laging duhagi. halina'lunasan ang sakit ni ina kalagin ang gapos ng pighati'dusa halina tuntunin ang himok tuwi na ng bunsong si rizal lahat: halina. halina, (papasok na lahat) (bubuksan ang tabing) sa kabilang dako'lalabas si rizal at sa kabilang dako'si minerva. rizal: minerva. minerva, ako ay tulungan ako ay akayin sa landas ng dangal. minerva: ano ang nais mo magiting na rizal? sabihin ng agad. rizal: ang iyong pagdamay ang ina kong minamahal sa pighati'mamamatay; minerva ako ay tulungan, ang hirap niya'lunasan, ang isip ko ay tanglawan ng ningning ng karunungan, nang si ina'maalayan ng bahagyang kaaliwan. minerva: ano ang aking magagawa sa ina mong lumuluha?

Jose N. Sevilla

rizal: tanglawan mo ng biyaya diwa kong napakahina, nang sa aki'maniwala, kapatid kong matatanda sila ay nangahihimlay sa mga gawing mahahalay; kanilang nalilimutang mahigpit na katungkulang sa ina ay tumangkakal; ang ina kong minamahal na ina rin nilang tunay sa dusa ay mamamatay. minerva sila'tanglawan ng iyong kapangyarihan. minerva: kailangan magsikap ka kung sa aki'pasasama; ang mithiin mong ligaya matatagpong walang sala. kay panahon ka paakay siyang may hawak ng buhay (tatawag) panahon. panahon: (magalang) ako po'utusan si panahon si minerva at si rizal. minerva: iyong samahan si rizal hangang sa bayan ng dangal panahon: ako ay sunudsunuran sa hari ng karunungan (kay rizal) kumapit sa akin rizal at sa akin ka aakbay; ang lakas ng kalakasan ang sa iyo'papatnubay. magtatagpotagpo ang lahat ng personaje tangi si filipinas ang mga diwata na nakahanda na sa apoteosis. ang mga panganay ay hahanga sa pagkamatas kay minerva at kay panahon. bubuksan nito ang aklat ng buhay.

Jose N. Sevilla

panahon: ibig mong tahuin ang guhit ng palad?. narito'pakingan (bubuksan ang aklat) (babasahin) laging mahahabag sa palad ng lahi na nawawakawak, sa kapabayaan ng dapat magingat na mga kapatid, hangang mapahamak buhay ang kapalit sa ikakakalag ng lubid na gapos ng inang may hirap si ingit, si sakim ay kakatulungin ng mga kaaway na mang aalipin, sila'magtatalik, buhay mo'kikitlin. ang lahat ay tungo sa hatol ng haling. ito ang palad mo na tatalimahin upang mailigtas ang ina sa lagim. kung maganap ito, ganap na ang palad ng inang alipin ng mga bagabag, sa inyong silanga'muli ng sisikat ang araw na bagong maningning ang sinag, wala na ang dusa, wala na ang hirap. sa mga kapatid, sa mga kaanak ay siyang pupukaw, siyang mag uulat ng dapat na gawin sa ikagaganap ng kanilang laya sa araw ng bukas rizal: (boong kasyahan) kung ang kulay pula'kinakailangan na siyang itina sa sikat ng araw dugo ko'ibubo, pangiti kong alay, nang ang kanyang sinag, lalo pang dumingal.

Jose N. Sevilla

nang agad mahawi ang kapal ng dilim na sa kanyang dilag ay nakatatabing. nang agad sumilay ang kanyang luningning na nasasaputan ng pighati'lagim. tangi kong pangarap siya'maalayan ng saganang aliw habang nabubuhay nais kong makilang pawi na ang lumbay. tingala ang mukha at wala bakas man ng mga tiniis sa nasawing buhay. nais kong makitang siya ay hangaan at tawagtawaging mutya ng silangan . mabubuksang bigla ang tanawin at makikita ng lahat si filipinas at sa kanyang paana'nakahilig ang mga diwata. filipinas: ang sapot na itim ng aba kong palad, ang luha sa matang linipos ng hirap, ang gapos na sakit, ang tanang bagabag, ang mga tiisin na sumasahagap ang lahat ng ito'walang ibang lunas. tangi sa mithi kong kayo'magyayakap. at magkakasamang tumungo sa landas ng ikalalaya sa araw ng bukas. tayo na'siya'samahan samahan natin si rizal sumunod sa kanyang aral si ina'ating bihisan. kaalipina'ibagsak sukdan tayo'mapahamak salubungin ta ng galak bagong araw na sisikat.

Jose N. Sevilla

samantalang nag aawit ay unti unting nahuhubdan ng sapot na itim ang inang filipinas at si ingit at si sakim ay masisilaw at mahahanga. dahan dahang ibababa ang tabing. nagig kapitan ng artilleria ng republica filipina kasagguni ng suliranan ng wika nagig guro ng panitikag tagalog sa colegio la juventud namatnugot ng mga pahayagag buhay pilipinas, malalayag magagawa at katuwiran nagtamo ng gantig palag medalla de plata at diploma sa taghalag panama pacifico, sa lilim ng taghal ng biblioteca de filipinas kasagguni ng lupog sa patakaran at palatuntunan ng unag kapulugag balagtas,.

Jose N. Sevilla

kasapi sa ilaw at panitik isag suliranig kasalukuyan na humihigi ng isag agarag paglutas ay ag nauukol sa pagsisikap na tayo'magkaroon ng isag wikag pambansa na makabibigkis ng boog higpit sa atin sa isag pagkakawatasag ganap sa tulog ng isag sarilig wika, upag mapapanatilig lagig mainit, nagaalab at nakadadarag yaog di matigkalag mithi na pinagbubuan ng lalog mahalagag dugo at itinulo ng masasaklap na luha ng mga naulila doon sa mga bayanig naiwan sa sagupaan sa kadiliman ng gabi. ag sanhig ito rin ag pinagbuhatan ng isag kataga ng kapulog na lope. santos nag kasalukuyag pinagtatalunan sa kapulungang balagtas niyaog ikalawag araw ng abril ng taog isag libo siyam na raan at dalawampuo'dalawa, ag suliranin ng pagtuturo ng wikag tagalog sa mga paaralan na anya'anog aklat ag pagaaralan ng atig mga bata sa wikag tagalog?

Jose N. Sevilla

ipinagtatapat kog sa kasalukuyan, kug may mga aklat mag tagalog na nauukol sa mga balarila ng wika ay tahas na di tumutugon sa mga pagkakaunlad ng wikag tagalog dito sa daanang taog ika dalawam puo yayamag ag mga yaon ay halos tinagalog lamag sa mga aklat na gayon din ag uri na mga ibag wikag kastila ingles, nguni'di nagtataglay ng sarilig diwa at mga paraan ng wikag tagalog sa kanyag sinig na sarilig sarili.

Jose N. Sevilla

dahilan ag sanhig ito nag ipinagpanayam namin ng kasalukuyag patnugot ng instituto de mujeres na nagmugkahi sa akin, na bilag pagunag aklat ay lumimbag muna ng isag babasahig kawiwilihan ng mga nagaaral sa sarilig wika, nguni'sinikap kog sa pagtugon sa kanyag mungkahi ay yumari ng isag aklat na tagi sa kawiwilihang basahin ay kapupulutan naman ng mga dakilag huwaran sa kapitapitagag halimbawag ipinamana sa atin ng mga bantog na mga kababayan na sa galawan ng kanilag kalagayan, magig sa kapamayanan, sa dunog at sa kabayanihan man sa pagtataggol ng mga dakilag mithi, ay kinabakasan ng tapatag pagibig sa mutya natig pilipinas.

Jose N. Sevilla

ag sa langit ng bayang pilipinas ay nipot nga sa init ng hagad na ag wikag tagalog ay magig isag wikag pagbansa, at yayamag ag napili namig batayan saligan ng aklat, ay ag kagyat maukit sa puso ng atig mga bata ag sarisarig aral na iniigatan ng mga dakilag pagyayari sa sarilig lupa ay maituturig na ag aklat na handog namin gayon ay hindi basal, bagkus isag hapyaw sa mga nasulat nag mga tudlig, bakas ng kasaysayag sa mga dakilag aklat na nauukol sa manignig na dahon ng atig kasaysayan ay nagig pahiyas, at sa kapanahunan naman, ay sa mga pagyayarig lumulutag kug minsan ay sa bugso ng kapusukan, kalupitan, kabayanihan kaya na pawang may sarilig samyo, na kug ibubukod ay tahas na pakikinabagan upag makayari tayo sa atig mga bata ng mga diwang malalaki, kaloobag matitibay, kalolwag di magigipo ng mga panuyo at hinuhod yayamag tahas na gumagalaw sa udyok na nasasalig sa pinakamaragal sa lahat ng udyok na dili iba'ng manigas na pagasag magig tapat na anak ng bayag tinubuan.

Jose N. Sevilla

ihinahandog namin sa kabataan ng lahig tagalog ag mga hapyaw, sipi, at sinop na ito sa mga panitik ng mga lalog litaw na taog amig hinugutan ng mga inaakalag karapatdapat basahin, makilala, at pagaralan ng atig mga bata sa mga unang bugso ng pagaaral, bilang paghahanda sa kanila na magigig matitibay na muog ng atig ihinahandag bayag malusog, malaya at karapatdapat sa isag bukas na malaya. at sa pagasag ag tagkilik ng mga mambabasa ay igagawad sa amin, ay lumuwal ag sa langit ng bayang pilipinas, na taglay ag lahat ng kakanyahan ng isag bagog hugis na babasahin. bilag pagalawag aklat na amig ilalathala ay di iba'ang aklat ng tagalog na malalathala sa dalawag wika, sa malinaw na sabi ay sa tagalog at ingles, na kapagaaralan ng mga lihim na iniigatan ng wika, buga ng isag matamag pagsisinop. dito ay magkatulog kami ni dr. paul rodriguez verzosa, isag dalubhasag mapagsuysoy ng mga kapakanan ng wika at lahig tagalog. at pagatlo sa taog ito ay isusunod namin ag isag.

Jose N. Sevilla

maikling balarila na kasisinupan ng mga alituntunin at paraan ng wika sa kanyag kakayahan, mga paglalapilapi sa tulog nag mga tipik at pagbabago ng mga diwa ng salita sa pamamagitan ng paguulit ng pantig ugat kaya sa gayon sa kahiligan ng sinig. umaasa kami na sa pamamagitan ng tagkilik ng mga paaralan at ng bayag mahiligin sa pagaaral ay sasapit tayo sa pagkakaroon ng isag batas na kakaliga sa atig mga katha na hagga gayon ay lulutaglutag sa dagat na walang pampag ng kapabayaan. kug magkakagayon ay matitiyak namig ag walag maliw na punyagi ng kapulungang balagtas na amig kinaaaniban ay di naaksat maaasahag pagaanihan ng mga saganag biyaya. jose. sevilla. si ali mudin ay isa sa mga lalog napabantog na sultan sa hulo. siya ay anak ni maula na napabilag sa mga lalog litaw na hari sa nabaggit na pulo. ag magamag ito kailan ma'hindi napasuko nag hukbog kastila ano mag sikap ng ginawa upag lupigin ag kanilag kaharian.

Jose N. Sevilla

nag humalili si ali mudin sa kanyag ama ay sinikap ng mga kastila na magtamo sa kanya ng isag kasunduan, at sapagka'si ali mudin ay maibigin sa kapayapaan ay nagpadala sa maynila ng limag sugo, niyaog enero ng upag makipagtalo sa mga mugkahig kasunduan ng mga kastila. sa mga sugog ito ay kabilag sina dadia deila, radia poot salikaya at si panduta mahomed ismalis. ang mga sugog ito ng sultan na si ali mudin ay siyag nagasiwa sa pakikipagkasundo sa mga kastila na pinagtibay niya sa hulo, at sa pinagkasunduan ay nabibilag ag mga sumusunod: . maghahari sa dalawag pagkat na nagkakasundo ag kapayapaan. ag dalawag pagkat, ag mga moro at mga kristiano ay magtululog na makipagbaka sa alin mag kaaway nilag dalawa. magkakaroon silag dalawa ng malayag pagkakalakalan. sakalig sino man sa dalawag dako ay puminsala sa kagino man sa kanila maghasik ng sigalot sa isa sa kanila, ag naminsala sanhi ng kapinsalaan ay magbabayad sa pininsala ng isag halagag hihigin ng napinsala. magpapalitan ng bihag.

Jose N. Sevilla

si ali mudin ay nagig tunay na hari, at ag kanyag kapagyarihan ay kinilala ng mga kastila haggag sa niyaog taog ay sumira sa kasunduan ag mga kastila at si ali mudin ay nabihag at dinala sa maynila niyaog enero ng taog nabaggit. sa pagkabagsak ni ali mudin ay humalili si bantilan, isag dakilag dato ng panahog yaon. nanahanan sa maynila si ali mudin na kasama ng kanyag anak na si israel na pinahintulutan ng mga kastila na makapagaral sa paaralag san jose. sa boog panahog ipinakipamayan ni ali mudin sa pilig ng mga kristiano ay nahikayat na pabinyag at ag pagalag iginawad sa kanya ay fernando. pagkalipas ng ilag panahon, ay sinikap ng gobernador obando na si ali mudin ay mabalik sa kanyag pagka hari, at si ali mudin kasama ng ilag sasakyag puno ng kawal ay tumulak na patugo sa hulo binaka nila ag mga kuta roon haggag sa nag di na maipagtaggol ng mga moro ay kanilag napasuko at isag panibago na namag kasunduan ag linagdaan ng mga moro at ng mga kagawad ng mga kastila.

Jose N. Sevilla

ag mga sasakyan ay lumayag na patugo sa zamboanga at sa pagka'di nakasama si ali mudin sa mga kastila sa pagtulak na yaon ay sinapantaha ng mga kastila na siya ay nagtaksil, at siya, kasama ng mahigit na dalawag daag kasamahan ay dinakip at mulig ibinalik sa maynila at ibinilaggo sa fuerza de santiago. buhat noon ay pinasimulan na ng mga kastila ag walag maliw na pagbaka sa mga moro; guni'pawag walag tagumpay na masasabi na kanilag tinamo sa timog ng kapuluan. hinilig ni ali mudin sa mga kastila na ag kanyag anak na si fatima ay pahintulutag makapagbalik sa hulo, niyaog febrero ng upag magsikap sa ikapaghari ng kapayapan doon, at ag gayog kahiligan ay dinigig at pinahintulutan ng mga kastila; bilag buga ng paglalakbay na ito ni fatima ay nagtamo siya ng isag sulat buhat kay bantilan na nagsasabig si ali mudin ay pabalikin sa hulo, upag magharig muli roon at lumagda sa isag bagog kasunduan ag dalawag dakog datig magkaaway na mga moro at kastila.

Jose N. Sevilla

ag lahat ng kahiligan ni bantilan ay dingig ng mga kastila, subalit hinilig na si ali mudin ay palayain guni'mamamalagi sa maynila sa pilig ng arzobispo rojo na siyag kumuha sa kanya sa fuerza santiago at nagbigay sa kanya ng isag tahanan at mga lingkod. niyaog ag maynila ay sinalakay ng mga ingles at si ali mudin sa pilig ng limampuo katao ay lumabas at nakibakag kasama ng mga kastila sa bagog kalaban na dumadagsa at humuhugos sa kamaynilaan. ipinamalas ni ali mudin ag isag di karaniwag katapagan na katutubo ng mga moro at lubhag maramig ingles ag kanilag pinuksa baga mag ag lunsod ay napasok at napasuko. ag mga ingles ay di naglaon sa maynila at sa kanilag paglayas, sa kautusan ni simon de anda at zalazar ay pinapanumbalik si ali mudin sa hulo upag mulig lumuklok pa kanyag luklukang hari.

Jose N. Sevilla

gumawa ng isag linagin sa balambag ag mga ingles na kanilag linibid ng matitibay na kuta at sa di pagkawili dahilan sa ag sigaw ay di nila matagalan ay lumipat sa isag pulo na malapit sa hulo. ag ganitog pagyayari ay di minabuti ng sultan mahomed at ni israel na anak ni ali mudin, sapagka'di nila matiis na ag kanilag lupain ay ariin ng mga banyaga; at naghanap sila ng isag kataog ikapagtataboy sa mga maggagaga. at ag panahog ito ay dumatig niyaog bihagin ng mga kawal na ingles si dato tenteg, isa sa mga malalakas at pinaniniwalaag dato, at isa sa mga maiinit na araw ng marso niyaog nag makalaya na si tenteg, ay nakipagalam sa mga ibag dato na sina dakula at zamaggo isaak, kasama ng ilag kawal na sumalakay sa kinalalagyan ng mga kawal na ingles, at sa ganitog sagupaan ay nagagsitakas ag mga ingles sa mga bagkag lunday na pinaghabol ng mabibilis na sasakyag moro.

Jose N. Sevilla

sinikap ng gobernador na ingles na makipagkasundo, guni'di tinalima ng mga moro at sila ay ipinagtabuyan at sa pagtakas ay nagaiwan nila ag kanilag mga sasakyan, mga kanyon, baril at apat na puo at apat na libong piso. namatay si ali mudin sa hulo, ng boog kasiyahag loob, sapagka'naitaboy niya ag mga manlulupig sa kanyag bayan. si ali mudin ay nagig tudlaan ng di kawasag paghaga ng kanyag mga sakop. bago nagig raha si soliman, ay nagig katulog muna sa pagagasiwa ng mga suliranin dito sa maynila, ni rahag matanda. si lakan dula na nananahanan sa tundo ay siya niyag kasama. ito ay nag kapanahunan ni rahag matanda nag taog. noon ay isag pulutog nag mga sasakyag kastila na pinamumunuan ni martin de goiti at juan de salcedo ag dumaog sa luok ng maynila. niyaog unag datig dito nina goiti ay di sila nakalunsad pagdaka. ag maynila, ay may matitibay na mga muog at sila'pinaputukan at sinagupa.

Jose N. Sevilla

nabalitaan nilang isa sa mga makapagyarihan doon ay si soliman, kaya'nagpadala sina goiti rito ng sugo na nagsasaysay na sila'di naparito upag makidigma kundi upag makipagkasundo, at ag ganito'tinugon sa pamamagitan ng sugo, na ag hari sa maynila ay nagnanasa ng makipagkaibigan sa mga kastila. pagtaggap ni goiti ng pakli ni soliman ay nasok siya at ag kanyag mga tao sa ilog ng pasig at sila'lumunsad sa isag baybay na itinakda ng hari. sinalubog sila ni rahang matanda at nakipagkamay sa kanila, pagkaliban ng ilag sandali ay dumating si raha soliman at nakipagkamay din guni'nagpasubali ng gayari: kami ay nagnanasag makipagkaibigan sa mga kastila samantalag sila'mabuti sa amin; guni'mahihirapan sila ng gaya ng hirap na tiniis na ng iba, kailan ma'nasain nilag kami'alisan ng puri. pagkaraan ng ilag araw si goiti ay nagkulag sa pagkakaibigan sa pagpapaputok ng kanilag kanyon, at si raha soliman ay napilitag magbago ng kilos.

Jose N. Sevilla

ipinawasak nito ag mga sasakyan nina goiti at ipinapuksa ag kanyag mga kawal. napakabuti ag pagtataggol sa mga kuta at di nagawa nag mga kastila ag makapasok agad, guni'nag magasalanta ag mga tao ni soliman at maubos na ag mga punlo ay napipilan din. at nag makuha ng mga kastila ag maynila ay sinalakay ag bahay ni soliman at dito'natagpuan nila ag isag mainam na gusali, maiinam na kasagkapag sigay, mga damit na maririgal na nagkakahalaga ng may piso. hindi nagtaksil kailan man si soliman, gaya ng ipinararatag sa kanya ng mga kastila. siya'tumupad lamag sa kanyag dakilag katugkulan na makibaka sa sino mag magnanasag sumira ng kanyag kapurihag pagkahari, at yayamag ag mga kastila ay siyag nagpasimula ng pagbabaka, ay siya ay nagtaggol lamag at natalo, guni'hindi kailan man nagtaksil. ag kanyag pagibig sa sarilig lupa ay nagudyok sa kanyag makibaka at siya ay nakibaka dahil doon.

Jose N. Sevilla

kug saan makikitag ang pagguho ng kaharian ni soliman ay utag sa kagahaman ng isag lahig magaalipin; sa isag pamahalaag pinagagalaw ng lakas ng lakas at di ng lakas ng katuwiran. kawawag bayag maliliit na linulupig at ginagahasa ng malalaking bansa. ag daigdig ay patugo sa pagunlad, at buhat niyaog na gahasain ag belhika, ang malalakig bansa ay nagsasapi at ipinagtaggol ag katwiran ng maliliit na bayan. panibagog kilos sa daigdig na buga ng mayamag diwa ng dakilag wilson sa kaamerikahan. si raha lakan dula ay isa sa mga lalog bantog na namuno sa bayan ng tundo. siya ay isa sa mga kasangguni ni raha matanda, si lakan dula ay siyag pamumuan ng panahog sina legaspi ay dumaog sa atig lunsod, niyaog taog. nag sumapit si legaspi sa atig lupain at lumunsad sa tundo ay natagpuan niyag dito'naghahari ag kapayapaan, namamayani ag matatalinog mga batas, at may matitibay na muog na panaggol sa magagsisisalakay.

Jose N. Sevilla

kinikilalag hari rito si lakan dula ng mga kanugnog na lupain, at ag kaniyag nagasasakupan ay bumabayad sa kanya ng buis at lagig tapat sa kanya, magig sa kapayapaan at magig sa digma. ag mga sasakyag insik at hapon na dumaog dito ay pawag nagbabayad ng buwis kay lakan dula, bago lumunsad at magalakal sa tagarito. kinilala rin naman ni legaspi ag kapagyarihan ni lakan dula at gumawa sila ng sagusapan at pagkaran ng ilag panahon si lakan dula ay nagig kakampi ng espana. tumulog si lakan dula sa pagtatatag dito ng mga tahanan ng mga kastila at pagkaraan ng ilag panahon siya at ag kanyag mga anak ay napabinyag na lahat. ag pagalag iginawad kay lakan dula ay carlos. niyaog taog na ag lupaig ito ay salakayin ni limaog, isag insik na tulisag dagat, ag rahag ito at ag kanyag mga anak ay nakilabag kakampi ng mga kastila sa mga insik na nagsisalakay.

Jose N. Sevilla

napaurog sina limaog ng mga kampon ng raha lakan dula at ag mga ito ay nagtatag ng kanilag kaharian sa paggasinan at doo'pinagusig sila ng hukbo ni lakan dula haggang napatayan sila ng kay ramig alagad at naitaboy sila sa labas ng mga lupaig sakop ng rahag tagalog na ito na nagpakita ng gayon na lamag tapag. si lakan dula ay nagkaroon ng tatlog anak na lalaki at siya at ag kanyag mga anak sa kapanahunan ni lavezares niyaog haggag ay patuloy silag nagig katukatulog sa pagpapalaganap ng kakristianuhan sa kagayan, kamarines, at zambales; ag kanyag apog si makapagal ay isa sa lumitaw sa tanan niyag mga kamaganak. si makapagal sa kanyag katapatan sa espana ay ginawag maestro de campo at pagkatapos noon ay nagig heneral siya sa apalit, arayat at mga kabundukan ng zambales.

Jose N. Sevilla

nag magkaalit ag mga kapampagan at mga paggasinan ay di naapula, samantalag hindi namagitan si makapagal; at nag mulig sumalakay ag mga insik sa kapanahunan ni heneral figueroa ay hinigi ag tulog ni heneral makapagal at ito ag humawi sa nagsisisalakay. sa pagkilala sa dakilag tulog ni heneral makapagal sa espana ay sila'tinimawa ng mga kastila sa ano mag bayarin sa pamahalaan at ag lahat ng kanyag kamaganakan ay gayon din. ito'namarati haggag sumapit ag taog. si raha lakan dula ay isa sa mga lalog kilalag hari sa kapanahunag yaon ng atig kasaysayan. nagig kakampi siya ng mga kastila sa pagka'naniwala siyag ag mga kastila ay magigig tapat sa kasunduan at pagako. tumulog siya sa pagsalasa sa nagsisalakay na mga nagnanasag maghari rito at sakupin ag kanyag agkan; at lagi siyag tumulog sa pagapula ng mga himagsikan, sapagka'inaakala niyag ag gayon ay nagguguho lamag ng kapayapaan ng kanyag mga sakop.

Jose N. Sevilla

kug ag mga kastila ay hindi tumupad sa pagako at sumira sa sagusapan, ay hindi kasalanan ni lakan dula; kasalanan ng kasakiman na naaayos sa simulain ni bismark na ag maliliit ay talagag kakanin ng malalaki. samantalag hindi naghahari ag pagkakapantaypantay ng mga tao sa harap ng katuwiran at ag kawagasan ay isag kabaitag nasusulat lamag at di ginagampanan ng lahat at bawa'isa, talagag ag kapaganiban sa mga maliit na bansa ay lagig nakabala. ito ang dakilag gawain ng mga tao ng daigdigan. ito ag simulaig nasag pairalin ng dakilaig wilson nag siya'mamagitan sa nagiinapoy na digmaan sa europa. ano ag malay natin kug yaon din ag magig matibay na saligan ng ganap natig kasarinlan. lakig kapabayaan at kapabayaag lubhag pumipinsala sa atig pagkabansag linag ag pagyayarig ag atig mga dakilag tao ay nalibig sa limot at walag nagukol kahit na hapyaw man lamag na pagbabalita sa kanilag mga kabantugan.

Jose N. Sevilla

ag limbagan ay isag dakilag biyaya sa katauhan, sa pagka'tunay na mabisag katulog sa paglalaganap ng mga mithig buga ng mga kislap ng diwa ng tao guni'katakataka mandin na ag kaunaunahag manlilimbag dito sa kapuluan ay hindi naka pagpapamana sa atin ng halaw man lamag ng kanyag buhay, subali'gaya ng ag mga dakilag pagyayari ay nagiiwan ng mga dakilag bakas gayon ag nagyari sa atig kababayag ito na pinaguukulan gayon nitog maigsig ulat. ag limbagan ay isag dakilag biyaya sa katauhan, biyayag mabisag katulog sa paglalaganap ng mga kahagahagag kislap ng diwa na higit sa dagidab na sumasakaalaman ng lahat at napapanatili at nagagamit at sunodsunoran sa kapakanan ng katauhan. kug ag limbagan ay isag tunay na biyaya sa katauhan, disapala ay karapatdapat na pagpugayan at handugan ng isag ganap na pagturig ag mga taog nagakatulog sa pagpapalaganap niyaon. si tomas pinpin, sa gayon sa mga kasulatag amig nasuysoy ay siyag kaunaunahag tagalog na naglaganap ng limbagan sa dakog ito ng daigdigan.

Jose N. Sevilla

kilala at nahihigigan na siya'isag tagalog at kaunaunahag manlilimbag dito sa filipinas at tagalog na may diwag linag sa itinitimpalak ng kaunaunahag aklat na librog pagaaralan ng mga tagalog ng wikag kastila subali'hindi nakikilala gaya ng malaog di nabalitaan ag kanyag pagalan, sa pagka'walag nagukol sa kanya ng isag karapat dapat na gunita. ag ganitog mga kapabayaan ay di dapat mamarati, sa pagka'lubhag pipinsala sa atig pagkabansag kasalukuyag tinatawaran at ayaw kilalanin. nguni'sino si pinpin? kailan siya ipinaganak? saang bayan siya sumibol? mga tanog na di matugon ng tiyakan at walag mga kasulatan maturol yayamag ag karamihan ng mapagsasagguniag talaan sa mga simbahan ay nalipol at na waldas ng atig mga himagsikan. hindi maaarig malimutan, hindi dapat malimutan ag mga dakilag gawa ng mga lalo pag dakilag tao na gaya ni pinpin.

Jose N. Sevilla

sa kanyag aklat ay matitiyak ag kanyag sikhay na tayo'makawatas ng nagamiminuno sa atin at ng sa gayog paraan ay tahas natig makilala ag kanilag uri, karagalan at diwa dahilan itog sukat na, upag si pinpin ay makintal sa puso ng tanag pilipino at magsikap na siya'makilala at pag aaralan. umano'tubog abukay, sakop ng lalawigag bataan niyaog lalawigan pinakipamuhayam haggag sa hulig sandali ng atig dakilag balagtas; niyaog lalawigag sinibulan ng isag utak na hinagaan ng daigdig na haggag sa kamatayan ay pawag karagalan sa kanyag buhay ag idinudulot sa kanyag sarilig lupa, ng kagalag galag na arellano. sagayon sa isag aklat na kanyag sinulat, si tomas pinpin ay taog bataan, datapuwa'di maturol nag tiyakan kug alig bayan sa bataan ag kanyag kinakitaan ng unag liwanag; kapabayaan ng atig mga paganay na sanhi gayon ng kapinsalaag ito, baga mag di iilan ag nagsasabig ag kababayag ito ay tubo sa bayan ng abukay.

Jose N. Sevilla

talagag ag mga dakilag tao ay pinagaagawan ng mga bayan, gaya halimbawa ng nagyayari sa atig balagtas, na anag mga taga udyog ay anak ito ng bayag yaon, baga mag ag mga kasulatag natunton ng masipag na manunuysoy na si. hermenegildo cruz ay tumitiyak na ag atig makata ay tubo sa paginay, sakop ng bigaa, bulakan. saan mag bayan sumilag si pinpin, ay nakasisiya na sa amin ag matiyak na siya'isag tagalog at siyag kaunaunahag manunulat na naghandog ng isag mahalagag aklat ng sinig, sa kapakinabagan ng kanyag mga kalahi. utag sa masikap na manunulat na si. manuel artigas, ag mulig pagkalimbag ng librong pag aaralan ng mga tagalog ng wikang kastila sa kanyag la primera imprenta en filipinas at doon ay mababakas ng mga mairugin sa mga kabantugan ng atig mga kababayan ag mga mahahalagag aral ng atig pinpin sa kanyag mahalaga at panganay na aklat na may gayog uri na kabantugan ng panitikag tagalog. sa kanyag pagkamanlilimbag ay natitiyak na siya ay nagig isag matapat na aralan ni pari.

Jose N. Sevilla

jose, at sa isag maigsig bugso ng panahog ikinatatag dito ng limbagan ay nakapaghandog agad ng mayamag buga ng kanyag diwa. niyaog na limbagin ag kanyag aklat ay nagtamo, ng malugod na papuri ni pari roque barrionuevo sa kanyag mugkahi upag bigyag pahintulot at sa ilag kataga ay kalakip itog: es mucho de estimar por ser su autor un natural tagalog. siya ag nagig patnugot ng unag limbagan dito sa pilipinas magbuhat niyaog taog gaya ng matatalunton sa arte reglas de la lengua tagala at ag ganitog tugkulin ay ginampanan niya hangag sumapit ag taog at nag lumipas ag ilag panahon ay lumipat siya sa limbagan ng mga parig hesuitas niyaog haggag.

Jose N. Sevilla

si tomas pinpin nga sagayon sa mga natataluntog balita ay siyag matandag kapatid ng atig mga manlilimbag na di nagaksaya ng panahon at nagig saligan ag katiyagaan haggag sa magig isag dalubhasag tagapagpanuto ng kanyag mga kapanahon gaya ng makikita sa katagag amig sisipiin dito sa kapakinabagan ng amig mga mambabasa: di baquin ang langgam ay nacararating sa cacaongin ay bahaguia ng macalacad. mahalagag aral na magagawag isag mainam na saligan upag sapitin ag alin mag matataas na indayog ng pagarapin. at itog sumusunod; ay lalo ring iquinapagpilit nang loob cong tayong lahat ay paraparag macaalam nang uicang castila ay ang caloloua nating ay nang maiquinabang sa. dios nang canyang mga auaauang marami. kug saan mapagkikitag sa kanyag banal na pananampalataya ay di niya naligtaan ag mga kalahi na di makinabag ng biyaya noon.

Jose N. Sevilla

kug ag nagauna sa atin ay nagsikap na magpamana sa mga sumisibol ng bahagya man lamag ulat tugkol dito sana'napagaralan natin gayon ag mga dakilag halimbawa sa atig kapakinabagan. kug isag araw ay makasapit ka giliw na mambabasa sa liwasag cervantes at doon ay makita mo ag isag bantayog ay masdan mo si pinpin na nakapako ag mata sa lupa at tila may mahalagag bagay na inaaninag; inaapa niya marahil kug ag nagig buga ng limbagan sa kanyag tinubuag lupa ay nagig isag biyaya naghatid sa kapaganyayaan. nalalaman niyag ag limbagan ay isag mabilis na pakpak ng diwa upag ag buga ng kanilag mga likha ay magtawirag walag paganib sa malalawak na karagatan ng daigdigan, nalalaman niyag ag limbagan ay isag mabutig paraan upag ag lahat ng mga pagyayari ay huwag maliblib sa magagsisisibol na aapuhin, at ito ag kanyag ginawa kug kaya kahit hapyaw, ay siya'atig nababalitaan gayon. nguni'di dapat makaila sa atin ag pagyayarig ag limbagan ay isag mabisag katulog sa paninirag puri.

Jose N. Sevilla

nariyan ag isag taog nagpagal sa kapakinabagan ng kanyag bayag tinubuan. francisco baltazar (balagtas) hindi maaarig sumulat ng ukol sa panitikag tagalog nag di babaggitin ag pagalan ng dakilag makata ng wikag tagalog, ng hari ng mga magaawit, na si francisco baltazar. ag maykatha ng florante at laura ay isa sa mga napili at namukod na higit sa isag manignig na tala at karapatdapat na mapapilig kina goethe, virgilio, dante aligieri na pinipigig ng mga diosa sa kanyag dulag, na di nadadaluhan nino man kundi ng mga tunay na diwa lamang ng mga lahi. hermenegildo. cruz ay nagukol sa kanya ng isag mahalagag aklat na katataluntunan ng kanyang mga lalog lihim na pinagdaanan at buhay. epifanio de los santos cristobal sa pagsasalin ng kanyag florante at laura sa wikag kastila ay naninop ng boog panitikag tagalog magbuhat ng haggag upang sa gitna ng masayag halamanan ng panitikag tagalog ay pagitawin siyang isag mabago at kahagahagag bulaklak noon na ag samyo ay walag pagkapawi.

Jose N. Sevilla

sa panitikag tagalog ga ay si balagtas ag dakilang taglaw at sa mga tilamsik ng kanyag liwanag ay sukat mabuo ag lalog maririkit na kathain. siya'ipinaganak niyaog ika ng abril ng taog. anak palibhasa ng mga tunay na tagalog, si. juan balagtas at juana cruz, at kumita ng unag liwanag sa mga lupaig tagalog. sa paginay, bulakan, ag sigaw dito na lumilikha ng mga tulain ay gumisig sa kanyag diwag silaganin na umawit tuwi na; guni'isang pagaawit na nagbabadha ng mga dakila at lagig kapanahog mga aral, gaya ng sabi ni. santos, na ag kanyang mga kataga sa florante ay isag ebanhelyo sa mga agkag tagalog na naninirahan sa mga tagog nayon nitog kapuluan. ag florante ay inawit, binasa, pinakiggan, at tinandaan, inulitulit na tandaan at awitin ng nagakarigig na di marunog bumasa, upang matandaan at tuwi na'taluntunin at paganihan ang kanyag mayamag diwa ng ikapapanuto at ikapagigig mapalad ng madla.

Jose N. Sevilla

ani mariano ponce, si balagtas ay ag principe ng mga makatag tagalog, at ani dr. jose rizal, nag tukuyin ag kanyag walag kamatayag awit: ang florante ay isag katha sa wikang tagalog, nag kapanahunag ag wikag tagalog ay lumulusog at dumidigal. nagaral si balagtas gaya ng lahat ng mga tubo rito sa atin ng mga unag dako, sa cartilla, misterio, trisagio at doctrina cristiana, mga aklat na ginagamit sa mga unang bugso ng pagaaral nag kanyang kapanahunan. anak dukha palibhasa at iniwi sa duyan ng karalitaan, ay di nagawag linagin nag gaya ng kanyang hilig ag sarilig muni at napilitag ag lakas niya ay ilakog agad, at yamag walag ano mag katagiag gawain na mapagukulan sa paggagdog buhay, ay minabutig masok na alila sa isag maganak sa bayan ng tundo, malapit lamag sa kamaynilaan (atenas) na kug saan ninanasag tuklasin ag mga unag balita ng karunugan.

Jose N. Sevilla

bukal palibhasa ang kabaitan at pagkamasunurin, biyaya na ikinapatagi tuwi na ng mga salat sa ginhawa, ay kinalugdan siya ng kanyag mga paginoon, at siya kinaligag tulad sa anak na tunay. pinapagaral siya sa paaralag san jose, at doo'kinapansinan siya ng isag sibol na katagian sa pagtula at isag di karaniwag talino na ikinamahal sa kanya ng mga guro roon. niyaog ay nanahanan siya sa pandakan, at binata siya palibhasa, ay linigalig ang kanyag puso ng himalag ganda ni. (maria asuncion rivera) isag magandag dalagag tagalog na kinabalisahan ng tanag binatag kapanahon. dayo siya palibhasa sa bayag pandakan, ay pinagimbuluhan siya ng mga binatag binihag din ng kagandahan ni maria, at ag mga kabasagal (adolfo sa kanyag awit) ay lumikha ng mga pakana na kanyag ikapapahamak hangag siya'masadlak sa dilim ng isag kakilakilabot na bilanguan.

Jose N. Sevilla

sa palihag ito ng hirap, na kug saan linilikha ag mga dakilag kalolwa, ay dito binuo ag walag kamatayag florante at laura, tulad kay victor hugo ng francia na sa kadiliman ng isag bilangguan sa bruselas kinatha ag isa sa kanyag mga dakilag aklat na pinamatag napoleon, el pequeno: nag tamuhin niya ag laya ay nanahanan siyag muli sa makasaysayag bayan ng tundo, at dito ay nakilala niya ag isag babaig guro sa sinig ng pagtula, si alig mandig (agapita bernardo rivera) at ag balitan husen sisiw na lubos masasabig siya niyag unag pinagparagalanan ng kanyag kinathag awit bago limbagin. sa atas ng likas na pagnanasag tumuklas ng kaligayahan sa silog ng ibag lagit ay tinawid niya ag luok ng maynila at nanirahan siya sa balaga at nasok na tagasulat sa hukuman, at sa mga pista ng bayan sa mga napabantog siyag lubha sa kanyag mga maririkit na moro moro na siyag tagig libagan ng mga panahog yaon.

Jose N. Sevilla

niyaog ay lumipat siya sa bayan ng udyog at dito tinamaan ng kanyag malas ag isag babaig pumukaw na muli ng kanyag puso si alig juana tiomgbeg, isag maharlikag babai na nabihag ng kanyag sinumpaan ng isag wagas, dalisay at di magmamaliw na pagibig. anag kanyag mga anak na nabubuhay pa hagga gayon na dinalaw kog sadya upag makilala, ay naririnig, nila, umano, sa kanilag tatay kug naninibugho ag kanilag nanay, na ag. sa florante ay hindi maria asuncion rivera, na lubhag pumupukaw ng kaligaligan ni alig juana, kundi maria ana ramos. kug saan mapagkikitag ag makata ni laura ay natututo rig mamagka sa dalawag ilog. si francisco balagtas, ay nagig maginoo sa bayan ng udyog, at siya'nagtaglay ng mga katugkulag juez mayor de sementera at teniente mayor. sa isag kapusukan ng loob ay ginupitan niya ng buhok ag isa niyag alilag babai, na nagig daan ng isag panibagog paguusig sa kanya at mulig idinalaw sa mapaganglaw na silid ng bilagguan.

Jose N. Sevilla

ang ibon ay kahit piitin sa isag kulugag bakal ay di napipigilag umawit, at si balagtas ay gayon, sa loob ng napipinid na bilagguan na pawag paglaw ag naghahari, pawag mukhag naglilisik, pawag luha, at kadalamhatian sa pagkakawalay sa mga kapilas ng buhay, sa gitna ng buhay na yaon, ag kanyag panitik ay di naglumo at ag kanyag la india elegante la negrita amante, ag orosman at zafira at iba pag katha, ay binuo niya roon, at lumwal sa maliwanag at nagpayaman ng panitikag tagalog. nag tamuhin niyag pamuli ag laya ay dinatnan niyag hughog na ag kanilag kabuhayan dahil sa malakig usapig hinarap ng kanyag asawa, at salamat sa kanyag mga katha at nabigyan niya ng maginhawag kabuhayan ag marami niyag anak na nagagailagan ng kanyag aruga.

Jose N. Sevilla

magsalita ng nanukol sa kabuhayan ng dakilag hari ng tulag tagalog ay nagagahulugag gumawa ng sapagka'walag dakilag buga ng lahat ng tanyag na panitik na hindi kumadlo sa mga dakila niyag simulain, walag kaliliklikag nayon na hindi umaawit ng kanyag florante; walag saggol na iniwi sa lilim ng lagit ng pilipinas na hindi ipinaghele ng kanyang mga magagandag tula; walag dakilag hatol na iginawad ag mga nuno sa kanilag mga apo na hindi sa simulain ni balagtas hinugot; walag anomag paalaala ng kaibigan sa kaibigan na hindi nabaggit ag mga kataga ni balagtas; ano pa'si balagtas at ag mabutig gawi ay magkapatid na tunay. kaaliwan ng nagalulunos, pambuhay sa naglulupaypay na puso, panuto ng nagasa kamalian, at dakilag guro ng lipig tagalog. tinawag siya sa sinapupunan ni bathala niyaog ika ng febrero ng taog guni'ag lunignig ng kanyag walag kahulilip na kaisipan ay tumataglaw pa hagga gayon sa atig panitikan at tataglaw haggag sa bukas ng atig lipi. sa florante: ipinadala ako sa atenas.

Jose N. Sevilla

sa loob at labas ng bayan cong saui caliluha,, siang nangyayaring hari cagalinga,, bait ay nalulugami ininis sa hucay ng dusa,, pighati. ang magandang asal ay ipinupucol sa laot ng dagat ng cutia,, lingatong balang magagaling ay ibinabaon at ilinilibing ng walang cabaong. ang lilo,, masamang loob sa trono ng puri ay ilinulucloc at sa balang sucab na may asal hayop mabangong incienso ang isinusuob. caliluha,, sama, ang ulo,, nagtayo at ang cabaita,, quimi,, nacayuco santong catouira,, lugami at hapo ang luha na lamang ang pinatutulo. at ang balang bibig na binubucalan ng sabing magaling at catotohanan agad binibiac at sinisicangan ng calis ng lalong dustang camatayan. tacsil na pita sa yama,, mataas oh! hangad sa puring hanging lumilipas icao ang dahilan ng casam ang lahat niaring nasapit co na cahabaghabag. ipinahahayag ng pananamit mo taga albania ca at aco,, persiano icao ay caauay ng baya,, secta co sa lagay mo ngayo,, magcatoto tayo.

Jose N. Sevilla

(huseng sisiw) ag pagalag ito ay bago sa mga batag pandigig, guni'sa mga mawilihin sa tulag tagalog ay isag talag napakaliwanag. siya'nagig guro ng atig balagtas sa pagtula at lahat halos ng mga binatag kanyag kapanahon ay pawag lumuhog sa kanya na itula ng mga panambitan, liham, lowa, at mga palabas dulaan na totoog hinagaan at pinapurihan ng kanyag mga kapanahon. sa kanyag kabataan ay wala siyag nadama kungdi pawag hirap, palibhasa'anak dukha. ag pintuan ng paaralan ay bahagya na niyag napasok, at matagi sa pagunahig pagaaral na ginampanan ng kanyag ali at sa isag tagig guro na nagturo sa kanya haggag ano ay walag masasabig tinuklasan niya ng dunog na naghatid sa kanya sa dalubhasag tawag na talaisip at pasimuno na sinunod na lagi ng kanyag mga kababata. umano'isag araw, nag si huseg sisiw ay bata pag wawaluhig taon lamag ay naliligo siya sa isag ilog sa may tabi ng kanilag bahay at nag mga sandalig yaon ay dalawag naghahanap ng tawiran upag pasa ibayo at si huse ag kinausap.

Jose N. Sevilla

ag mga hesuita ay hindi marunog ng tagalog at si huse sa tulog ng kanyag pagkapalabasa ay nakapakipagintidihan sa mga banyagag kausap sa sarili nilag wika. lubhag nahaga ag mga hesuita sa katalinuhan at pagkamagalag ng bata, kaya,nalibag na siya'kausapig mahaba ng sandali. noon ay sadaraan ag isag tao at sa pagka'hindi na nagakapagpatuloy ng pagtawid ag mga pare, ay inusisa na lamag kug sino ag batag kanilag nakausap, kug kagino anak at kug saan nagaaral. siya anag mga hesuita ay isag batag matanda lubhag umindayog ng pagiisip. nag si huseg sisiw ay magbinata na, ay dito na kinapansinan ng isag kainamag pananagalog, malalakig kaisipan, mga lalag ng diwa na nakagigisig ng pusog idlip kaya'halos inaakala ng mga kanayon na siya ay isag tunay na pantas na nakatatarok ng lahat ng lihim.

Jose N. Sevilla

ito'nagbuhat sa walag maliw niyag pagbabasa ng mga kasaysayan ng biblia na natuturol niya ag mga banhay na kailaganin sa pagsasalita, na ikinapaghinala ng madla na siya'isag taog nakatatarok ng lahat ng pagbabagog dinaanan ng daigdigan buhat sa mula at mula. natuto siyag magisa sa sarilig sikap ng filosofia, canones, teologia at iba pag mga karunugan, gayon din ng latin at griego, tagi pa ng kastila na ginagamit niyag parag sarilig wika. dahilan ito nag kug bakit nag panahog yaon ay lubhag maramig parig tagalog ag sumasagguni sa kanya ng kanikanilag mga sermon na paubayag ipinababago sa kanya kug mayroon siyag hindi mainamin na nasag iwasto.

Jose N. Sevilla

may isag lalog himalag ginawa si huseg sisiw nag siya'anyayahan ng kura sa batagan na maglabas ng kanyag mga dula sa pista ng bayan doon, at sabihin pa ba, dinala niyag lahat ag kanyag mga sipig yari, na mga dulag buga ng kanyag walag pagal na panitik at ipinagparagalan niya sa kura na piliin ag nasag palabasin sa araw ng kapistahan, at sa masamag palad ay walag napili isa man ag kura; guni'ipinakita sa kanya ag isag kasaysayan na siyag nasag palabasin, at noon din ay binasa ni huse at boog tapag na nagsabig hindi tayo mapapahiya amog. dispiras na ng pista ng bayan nagibigay sa kanya ag sipi ng kasaysayan at ag atig si huseg sisiw, pagkabasag saglit ng kasaysayan ay tinipon ag kanyag mga comediante at isaisag inanasan ng kanikaniyag sasabihin na tila bumabasa ng isag dulag yari at nasusulat sa wikag tagalog.

Jose N. Sevilla

kinabukasan ay nasok sa kubol si huseg sisiw at ang kanyag mga sinanay na mga comediante ay naganupad ng kanikaniyag tugkol sa dula ng boog kasiyahag loob ng lahat at tagigtagi ag kura na lubhag namangha sa himalag yaon na ipinamalas ni huseg sisiw. at di lamag ito ag katagian ni huseg sisiw. siya ay nakadidikta sa limag tagasulat kug siya'nagmamadali; gaya halimbawa ng kug may nagpapagawa sa kanya ng ano mag katibayan, paanyaya, sulat sa pagigibig at tula sa karagalan ni gayon at ni ganito. pinauupo niyag sabay ag mga tagasulat at sabay na dinidiktahan ng kanikaniya, ano pa'nakatatapos na lahat na sabay at walag panaghilian. tinawag siyag si huseg sisiw, sa pagka'siya ay mahiligig kumain ng sisiw, kailan ma'aayaw siya ng inahin tandag; magig sa mga gulayin ma'nasa niya ag lalog mura wala pa sa panahon, kug makaisip siyag kumain ng inihaw na baboy ay ag kaniyag pinipili ay ag pasusuhin pa halos.

Jose N. Sevilla

at sa pagka'ito ag kanyag himalig lahat halos ng kanyag mga kaibigan na nagkakautag ng loob sa kanyag magpasulat, ay dinadalhan siya ng sisiw na lalog pinakamataba. at sa pamagat na huseg sisiw siya nakilala ng lahat ng kanyag mga kapanahon. si jose cruz ay tubo sa makasaysayag bayan ng tundo at anag marami ay siya ag talagag ipinaganak na makata. nilag siya sa maliwanag niyaog taog. umano'isag araw ay pinagdayo siya ng mga pantas at dalubhasa ng kanyag panahon upag makilala ag dakilag makata at guro nina balagtas, florante at ni ananias zorrilla sa dama ines nina juan at prudencio feliciano sa kanilag loco por el viento,. alejandro at don luis, atamante at manople, jason at medea at dn. gonzalo de cordoba, at kaluguyo at lagi nag sinambit ni alig manding (agapita bernardo rivera) na tanugan ng mga manunulat noon ay nagyari ag ganitog sagutan: mag huse, saan po naroon ag mga aklat ninyog saggunian? mga ginoo, ag aklatan ko po ay ag sarilig pagiisip.

Jose N. Sevilla

inaakala ko po na hindi kailagan ag isag mayamag aklatan kugdi nasasaulo ag mga linalaman noon. kug saan mapagkikita na si huseg sisiw ay isag dalubhasag palalo, sanhi marahil nag hindi niya ikinapagpalimbag ng kanyag mga katha. anag mga matatandag amig napagtanugan, si mag huse ay lubhag maigat sa kanyag mga sulat at kailan ma'hindi siya nasiyahan sa mga hinahangaan na ng iba na kanyag mga katha, dahilan ito ng kug bakit iilan ag kanyag corrido na nakilala at ito'ag clarita, adela at florante at teodoro at clavela. tugkol sa may mahigit na kug ilag daag comedia at dula ay nagigibabaw ag mga ito: la guerra civil de granada, hernandez at galisandra, reyna encantada casamiento por fuerza at rodrigo de vivar. si huseg sisiw ay nagig tagasuri ng mga comedia at dula na itinataghal sa teatro de tondo na ari ni. domingo celis. ag alin mag dula comedia na kanyag bigyan ng subali ay hindi natataghal doon. ag kanyag pasiya ay walag tutol at iginagalag.

Jose N. Sevilla

ah sayang na sayang, sayang nang pagibig sayang nang sinsing cong nahulog sa tubig cung icaw din lamang ang makasasagip, mahangay hintin cong cumati ang tubig. ito umano ay kanyag tinula ng inip na inip na ng kahihintay sa isag katipan na di dumalo sa tagpuan. si huse ay lagig pidagdamutan ni kupido. at nag isag kataon ay tinugon siya ng isag dalaga na magsabi po cayo sa aquing mga magulang, ay tinugon pagdaka ng isag tula na gayari: sa aqu,, huag mo nang matuimatuiranin na may magulang cang dapat sanguniin di baquin si cristo ay nacapaghain ng langit cay dimas, di may magulang din? tatapusin namin ag ulat na ito sa pagsipi ng ilag tula ni huseg sisiw bilag alaala sa kanyag kabantugan, nag huag matulad sa bula na ginahasa ng hagin; sa bagog panandaliag linipasan ng halimuyak sa kawiliwilig tinis ng kanyag kudyapi na napapawi sa pakinig, pagkalipas ng isag saglit na pagkaaliw at pagkawili.

Jose N. Sevilla

oh caauaauang buhay co sa iba mula at sapol ay gumilio gilio na nguni,, magpangayon uacas man ay di pa nagcacamit tungcol pangalang guinhaua. ano,, ang ganti mong pambayad sa aquin ang aco,, umasa,, panasanasain at ilinagac mong sabing nahabilin sa langit ang aua saca co na dinguin. ang aua ng langit at aua mo naman nagcacaisa na caya cung sa bagay? banta co,, hindi ri,, sa aua mong tunay iba ang sa langit na naibibigay. ano ang ganti mo sa taglay cong hirap. sa langit na hintin ang maguiguing habag? napalungi namang palad yaring palad sa ibang suminta,, gumilio ng tapat. isa sa mga lalog paham na tao niyaog nagsasapol ag daanag taog lumipas, si pare pedro pelaez, doctor en teologia, na, paguukulan ngayon nitog sapyaw na ulat, bilag pabunyi sa kanyag kadakilaan at mga pagliligkod sa tinubuag lupa, sa abot ng galawan ng kanyag pagka pare. sa matulag lalawigan ng laguna ay dito sumilag ag marilag na si pare pedro pablo pelaez, at anak ng mga litaw na tao.

Jose N. Sevilla

ag kanyag ama ay kasalukuyag alkalde mayor niyaog ika ng hunio ng taog na siya'iluwal sa maliwanag. inalo nga si pare pedro pelaez sa duyan ng kaginhawahan; guni'sa buhay na ito ng mga pagbabago ay kanyag dinanas ag lahat ng mga dapat danasin ng mga laruan ng palad at siya'naulila sa maagag panahon ng kanyag kabataan at, wala namag gaanog naiwan sa kanyag pamana, ag amag pumanaw, kaya'sa panahon ng kanyag pag aaral ay di gagaanog pagsasakit ag kanyag tinawid bago namulat ag kanyag kutad na muni sa malawak na galawan ng karunugan. maglalabig isag taon pa lamag siya ng masok sa paaralag santo tomas sa pamamagitan ng beca dahil sa karagalan ng kanyag mga magulag at ag panahon ng kanyag ipinagaral, ay siyag nagig saligan ng pamagat sa kanyag pantas at dalubhasag pare, na iginawad sa kanya sa panahon ng kanyag pamamayani sa buhay na ito ng mga dalamhati.

Jose N. Sevilla

boog kasyahag loob na tinamo niya ag katibayag bachiller en fiosofia, bachiller en teologia, at licenciado en teologia; kaparahunan noon ng balitag pantas na parig kastila na si. francisco ayala, di nalaunan at tinaggap ag katibayan sa pagka doctor en teologia, kataastaasag karunugag mahihintay na kamtin ng isag pare. dahil sa di niya karaniwag kapahaman ay nakasapit siya sa koro ng katedral at tinaggap siyag canonigo de gracia, guni'hindi niya naamig siya'mamalagi sa gayog parag limos na katugkulan at siya'lumaban ng paligsahan, at tinamo niya ag pamagat na canonigo magistral. siya'may mga kalilihilig mga sermon na lubhag hinagaan at kanyag ipinalimbag sa madrid niyaog sa kahiligan ng kanyag mga kasamahan na nagnanasag magigat ng kayamanag yaon ng kanyag diwa.

Jose N. Sevilla

sa pagka predicador ay napabantog ng gayon na lamag si pare pelaez, at sa kanyag walag tilag pagaaral ay tinamo niya ag mga katugkulag juez apostolico, comisario subdelegado de la santa cruzada at vicario capitular en sede vacante sa siudad ng maynila. anag isag pahayag ng la patria tugkol sa pareg ito: ag mga karapatdapat na mga prelado na sina ecmo. jose segui at jose arangoren ay nagpahalata tuwi na ng pagtatagi sa kakayahag hindi karaniwan ng mga hiyas na ito ni pare pedro pelaez, at itinagi siyag pinagsaggunian tuwi na, lalog lalo na ng preladong si. arangoren at siya ag kalihim nito. yaog dakilag utak na napabantog at nagtaas ng gayon na lamag sa kanyag lipi, ay pininsala niyaog lindol ng taog nag gumuho ag katedral. namatay siyag gaya ng isag bayani sa kapanahunag ag kanyag karilagan ay sumisikat, guni'ag kanyag alaala ay lagig sariwa tuwi na sa kanyag mga kababayan.

Jose N. Sevilla

at sa universidad de santo tomas bilag alaala sa kanyag kadakilaan ay ginawag pahiyas ag isa niyag malakig larawan, sa kanilag galeria de ilustres personalidades na iniigatan sa bulwagan ng nasabig paaralan, bilag taglaw marahil sa nagagsisipagaral doon. sa pilipinas ay maramig dakilag bayani at sa mga ito ay kabilag ag huwaran ng mga parig pilipino na si dr. jose apolonio burgos. niyaog ika ng febrero ng taog ay sumilang sa maliwanag ag amig pinaguukulan gayon nitog halaw na dahon ng mga dakilang pilipino. siya'anak ng teniente ng milisya na si. jose burgos at ni ginag florencia ni burgos, sa bayan ng vigan, ilokos sur. si dr. jose. burgos ay naulila sa kamusmusan, at sa marubdob na nasa ng kanyag mairugig ina na ag kanyag muni ay mamulat sa mga dakilag aral, ay sinikap ni aling florencia na ag kanyag anak ay maipadala sa maynila, at palibhasa'anak siya ng isag pamunuag hukbo, ag gayog nasa ay nagig isag pagyayari sa tulog ng mga makapagyarihan ng panahog yaon.

Jose N. Sevilla

siya'tinaggap ng walang gugol sa paaralag san juan de letran. ag katalinuhan niyag di karaniwan ay nabunyag at sa taglaw noon ay kanyag napansin bata pa man ag mga kahidwaan ng pamamalakad sa loob ng paaralan. pangulo siya palibhasa ng tanag nagaaral na kanyag kapanahon kaya'kanyag tinutulan ag gayog di niya minabutig napansin, nguni'sa halip na dingin ag kanyag tutol, ay siya'itinawalag sa paaralan. ag unag binhi ng kaapihan ay napapunla sa kanyag puso. sa gitna ng gayog kapinsalaan ay naipagpatuloy din niya ag pagaaral sa marunog na parig si. mariano garcia haggag siya'maihandag taggapin sa paaralag madla ni sto. tomas. napatagi siya ng gayon na lamag at sa kanyag mga sikap ay napagkilalag tunay na alagad siya ng kardenal ceferino gonzales, sa karunugan ng teologia. sa paaralag ito niya tinamo ag mga katibayag pagka bachiller en filosofia, doctor en derecho canonico at doctor en teologia.

Jose N. Sevilla

nag matapos ag kanyag pag aaral sa paaralag madla ni santo tomas ay nahirag siyag magig patnugot ng paaralag san juan de letran at guro sa wikag latin, wikag ayon sa mga manunulat ng panahog yaon ay ginagamit niya nag gaya ng paggamit ng sarilig wika. nag siya'yumakap ng katugkulag pagka pare at ag kaunaunahan niyag misa ay kanyag ganapin ay napilitan niyag bitiwan ag tugkulin niya sa san juan de letran, guni'siya'ilinipat na patnugot ng mga nagaaral sa sto. tomas, tugkulig hindi niya pinagtagalan at ag hinarap ay ag kanyag pagka pare. si dr. jose. burgos ay nagig pagalawag kura sa katedral nitog maynila, nagig mahistrado at puno sa katedral, tagausig ng hukumag eklesiastiko at pagulog puno ng pagdiriwag sa paaralag madla ni sto. tomas.

Jose N. Sevilla

nag taog nag ag mga parig hesuita ay palayasin dito sa pilipinas, noon, ag dako ng mindanaw ay nasa kamay ng mga rekoletano, at sa kalagitnaan ng luson, ay sa mga parig tubo rito sa kapuluan; guni'ng pabalikin sa kapuluan ag mga hesuitas niyaog taog ay siyag isinugo sa mindanaw at ag mga rekoletano ay ilinipat sa gitna ng luson na siyag nasa kapamahalaan ng mga clerigo mga parig tagarito sa atig lupain, ag ganitog panibagog pagkawala ng karapatan ng mga parig pilipino ay tinaggap ng mga ito na parag isag malakig paglait paglapastagan sa kanilag karapatan, at ag gayon ay nagig simula ng isag pagtutol na pinamatnugutan ng bantog na si dr. jose. burgos. isag kasulatan ag pinasapit sa espana na humihigi ng katarugan para sa mga parig napinsala, guni'gaya ng mga lalog dakilag gawa na di tuwi na'nagtagumpay ag kanilag kahiligan ay nalupig ng kapagyarihan ng kanilag mga katuggali, at ag gayog pagyayari ay nagig simula na ng isag pipig paghahamok ng mga parig pilipino at ng mga parig kastila.

Jose N. Sevilla

ika ng hulyo ng taog nag sina pari burgos at jose guevarra ay nagpadala ng isag kasulatan sa kapitan heneral. carlos ma. latorre, sa mga paratag na sa kanila'ibinuhat ng mga regulares at nagmumugkahig litisin kug mayroon ga walag filibusterismo dito sa pilipinas. sa gitna ng alimpuyog ito ng paglalaban ng isa'isa, sa kabilag dako, ag mga parig tubo rito sa atin, at sa kabilag dako ay ag mga parig banyaga, ay napataon sa himagsikag kawal sa kabite niyaog pagyayarig nagamit ng mga kaaway ni dr. jose. burgos, upag ag nasabig pare at sampu ni pari mariano gomez at jacinto zamora ay makasagkot sa nasabig himagsikan. at gaya ng lahat ng pagyayari sa mga bayag nasusukuban ng kapagyarihan ng ibag bansa, ag mga pakana ay nagtagumpay; sa malinaw na sabi ag tatlog dakilag pare, ay umakyat sa bibitayan upag diligin ng kanilag dugo, upag pagalayan ng kanilag maagag pagpanaw ag kalaitlait na kamatayag dapat lamag sa mga salarin. sila'binitay niyaog ika ng pebrero ng taog.

Jose N. Sevilla

bago binitay si dr. jose. burgos ay nagsabi ng: ako'walag sala, at tinugon ng verdugo: amog, ako'patawarin mo at ag pagbitay kog ito sa iyo ay laban sa akig kalooban, guni'nanunupad ako ng isag utos. ag gayon ay pinaklihan ni dr. burgos ng gayari: pinatatawad kita, at nasa kog ag utos ay iyog tuparin. noon ay nagdilim ag lagit, humagunot ag kulog, ag lintik ay nagsiguhit ng boog tatalim at ag ulan ay bumuhos. ag mga taog karamiha'luksa na dumalo sa bagumbayan ay parag ipinagtabuyan ng mga elemento, at ag tatlog pari ay binitay. ag kamatayan ni dr. jose apolonio burgos ay maituturig natig: binhi ng himagsikan. at ag diwa ng kanyag ipinagtaggol na katuwiran ng mga pare ay nagtagumpay sa atig pinagpalag himagsikan niyaog taog na ag unag tagumpay na maituturig na hagga gayon ay nananatili sa ibabaw ng kasakiman ng mga banyaga ay ag pagkakilala sa karapatan ng mga pareg tubo rito sa atin na karamihan ay nagaghahawak gayon ng mga katugkulan at karagalag obispo.

Jose N. Sevilla

nagig gawi tuwi na, na ag mga parig nahatulan sa mga kalaitlait na kasalanan ay hinuhubaran ng pagka pare, at ag gayon ay hinilig sa mgl. na arzobispo ng maynila; guni'walag makitag matuwid ag nasabig arzobispo kaya'di sila hinubaran ng pagka pare sa oras ng kamatayan. si gat rizal, sa kanyag paglalathala ng pagalawag bahagi ng noli, ag kanyag filibusterismo ay ihinandog sa tatlog dakilag pare bilag pagbawi, sa mga upasalag sa kanila'iginawad: sa ganag amin ag tatlog dakilag pare ay di nagkasala kahit babahagya na dapat lapatan ng gayog kalupit na hatol; guni'sila'nagig kasagkapan ng mga pagyayari, upag ag binhi ng paghihimagsik ay payabugin ng kanilag dugo. tatapusin namin ag ulat na ito sa mga salita ni. gomez: yaog nagagsisiibig sa inag bayan ay di nagamamatay sa kanilag hihigag sarili.

Jose N. Sevilla

sa isag maliit na bayan, sa badok, ilocos norte, isag bayag halos di kilala dahil sa kaliitan, ay nagig bantog at kapuripuri dahilan sa pinalad na sibulan ng isag taog dakila, na walag alinlagan masasasabig siyag pinakadakila at bantog sa lahat ng pintor na pilipino, siya ay si juan luna. ipinaganak siya niyaog ika ng octubre ng taog isa sa mga anak ni. joaquin luna at laureana novicio, mapalad na magasawag naghandog sa inang pilipinas ng mga anak na bayani. si antonio ag dakilag heneral, si juan, ag dakilag pintor, si joaquin ag gobernador, at si jose luna, ag bantog na maggagamot. ag kanyag pagaaral ay pinasimulan sa sarilig bayan at kanyag ipinagpatuloy sa ateneo municipal, kug saan siya kinagiliwan ng gayon na lamag ng kanyag mga guro: ag unag nagturo sa kanya ng pagguhit ay si. agustin saez. dito siya nagpasimula ng pagibig sa sinig, na kanyag ikinapabantog ng gayon na lamag.

Jose N. Sevilla

buhat sa ateneo ay lumipat siya sa academia naval, at nag matamo niya ag mga katibayan sa pagaaral ay siya'sumakay upag ipagpatuloy ag pagsasanay ng kanyag pinagaralag pagkamandadagat. lalabig anim na taon siya noon. tinahak niya ag katimugan ng dagat china at india, dinalaw ag singapore at colombo, mga bayan at lunsod na kanyag dinalaw, na nakapukaw sa kanyag puso ng marubdob na nais na dumakila. niyaog nag siya'lalabigpitohig taon pa lamag ay tinaggap niya ag katibayag makapaghawak na ng ugit (piloto) ng sasakyan sa matataas na dagat. siya'lubhag kilala sa kanyag pagkamandaragat, guni'hindi ito ag tunay niyag hilig, at baga mag siya'hinagaan sa kanyag katugkulag yaon na ginagampanan, ay tila may bumubulog sa kanyag diwa na hindi yaon ag kanyag dapat na pamalagian. samantalag siya'naglalayag, sa luok ng maynila ay nagaral siya ng pintura, at ag kanyag nagig guro ay si. guerrero isag bantog na pintor ng kapanahunan.

Jose N. Sevilla

iniwan niya ag pagkamandaragat at nasok siya sa academia de bellas artes sa maynila. dito niya nakilala ag tunay na pagibig sa sinig, sumigla nag sumigla ag kanyag sigasig at niyaog ay lumayag siyag patugo sa espana. pagdatig na pagdatig niya sa lupaig ito ng mga hari, ay nasok siya agad sa academia de bellas artes de san fernando, sa madrid, at yayamag di nakasisiya sa kanyag hilig ag pagtuturo doon ay bumayad siya ng isag tagig guro upag siya'turuan sa sarilig tahanan at kanyag nahirag si. alejo vera, isa sa mga lalog dakila at bantog na pintor sa espana. nagig matalik silag magkaibigan ng bago niyag guro at sila ay naglakbay sa italia niyaog doon sa pinagpasikatan nina rafael at miguel angel at doo'magkatulog silag gumawa sa dakilag bayan ng sinig. niyaog magbukas ng taghalan sa madrid, nag taog ag pagalan ni juan luna at nakapaggilalas sa mga lalog bantog na pintor na kastila at italiano.

Jose N. Sevilla

ag kanyag cuadrong ag kamatayan ni cleopatra ay nagtamo ng pagalawag gantig pala at isag medallag ginto kalakip ng isag libog pisog salapig kastila. buhat noon ag tagalog ay nagkaroon ng mabutig pagalan sa daigdig ng sinig at di na ipinalagay na mga maninipi. nag lumipas ag tatlog taon, niyaog ag walag kamatayag spolarium ay lumabas sa maliwanag, at ag gawag ito ni luna ay nagtagumpay sa daigdigan ng sinig, at ag mga papuri ay nagsikip halos sa sansinukob. sa kanyag karagalan ay pinigig siya ng mga pilipinog nananahanan sa espana. lubhag maramig papuri ag kanyag tinaggap sa nagagsipanalumpati at isa rito ay ag atig dakilag bayanig dr. rizal na nagsabi ng gayari: paghawi ng tabig at makita natin ag spolarium, ay maririgig na natin, ag tagisan ng mga alipin, ng kakilakilabot na takot sa digmaan, at ag taghoy ng mga ulila. ag tanawig iyan ay siyag tunay na damdamin ng lumikha at tagabadha ng atig kasalukuyan sa atig tinubuag lupa.

Jose N. Sevilla

oo, ag mga kuadrog ganyan ay di lamag umaliw sa atig mga mata, kundi nakikipagusap na banayad sa atig puso. lumipat siya sa paris at doo'nakipagisag puso sa isag anak ng kastila sa pilipina na pinagarapan niya ng isag kaligayahan sa buhay, at pinaghandugan ng lahat niyag tagumpay. hindi siya naglikat ng paglilinag ng kanyag sinig at niyaog ay napa sa espana siyag muli upag itaghal sa madrid ag kanyag batalla de lepanto at ag rendicion de granada na pawag nagtagumpay at nagtamo ng gantig pala sa nasabig taghalan. isag pigig na naman ng mga kalahi ag nasaksihan sa madrid na idinaos sa karagalan ni juan luna, ag dakilag pintor. si lopez jaena ay isa sa nagagtalumpati.

Jose N. Sevilla

ag katahimikan sa nagtatagumpay niyag buhay, ay hindi nasiyahan mandin at sa loob ng tahanan ay nanuluyan ag ligalig, ag kanyag katahimikan ay nahalinhan ng isag infiernog napakainit, dinarag ag kanyag puso at sa harap ng di dapat talimahig pagupasala ay nagkahalaga ng isag buhay, at buhay ng kanyag pinakamamahal pa naman: ag sa kanyag minamahal na kabyak ng puso. isag usapin ag nagig buntot ng sigalot na yaon; guni'pinawalag sala si juan luna ng hukumag humatol. nag mulig bumalik dito sa pilipinas ag atig kalahig ito ay pinaghinalaag kinaalam ng nagaghihimagsik at niyaog siya ay ipinadakip at ibinilaggo. ag mga dakilag diwa ay hindi napipiit kahi'na sa loob ng piitan, at sa gitna ng gayog kalagayan ay gumawa siya ng isag mainam na exce homo na kanyag ipinagkaloob kay pare rossell nag siya'dalawin sa bilagguan.

Jose N. Sevilla

nag tamuhin niyag pamuli ag kalayaan, ay nanumbalik siyag agad sa europa, guni'ag pagibig sa sarilig lupa ay hindi magpatahimik sa kanya roon, kaya'muli siyag naglayag niyaog disyembre ng upag bumalik sa sarilig bayan at siya'nadaan sa india, sa java at sa sumatra, naglagos ng china at hapon, guni'nag siya'na sa hogkog at papauwi na sa sarili ay nagkasakit siya at nasagupa niya roon ag kamatayan. namatay si juan luna at nalibig sa ibag lupa, guni'ag mga dakilag tao saan man mamatay at saan mag dako ng daigdig malibig, ag karagalag kanilag tinuklas at ikinabantog sa daigdigan, ay hindi nakukuha ng alin mag bayag hindi nila sarili, sapagka'ito'manag hindi maaagaw ng alin mag lahi at bayan. karagalan ga ng pilipinas ag siya'magkaanak ng isag kahagahagag manininig, at kahit hindi siya nahandugan ng bahagig libigan sa sarilig lagit, ay nagliliwanag din duon ag kapitapitagag pagalan ng anak na nagpakatagi. luwalhati sa iyo, dakilag manininig!

Jose N. Sevilla

sa lalawigan ng iloilo ay doon sumilag ag isag kalahi natig nagig isag dakilag mananalumpati, siya'si graciano lopez jaena. gaya ng lahat ng pilipino, ag kanyag unag pagaaral ay tinaggap niya sa loob ng tahanan, pagkatapos ay nagpatuloy siya sa paaralag bayan upag ag mga pagunahig pagaaral ay maganap at doon na siya kinakitaan ng kanyag sibol na katalinuhan, at baga mag hindi karaniwan noon ag pakikipagtalo sa mga guro si jaena ay hindi nasiyahan sa alin mag bahagi ng kanyag pinagaaralan, haggag hindi dinidigig ag mga paliwanag ng mga guro, at sa pagnanasag ag pagaaral ay ipagpatuloy sa ibag lupain ay lumayag siyag tugo sa espana, niyaog taog. sa silog ng lagit ng datig metropoli ay nakipagisa siya sa mga kalahig doo'dinatnan na nagakikibakag kasalukuyan sa mga kabaguhag hinihigi ng bayan natin. iisag taon pa siya sa espana, nag itatag ag kapisanag hispano filipino at siya ay nagig isag masugid na kasapi noon.

Jose N. Sevilla

ag kapisanag nabaggit ay naglalathala ng isag pahayagan at si graciano lopez jaena, ay isa sa tumagkilik noon. ag kanilag mga layunin ay ag ipakilala sa madla ag kasalukuyag kalagayan ng pilipinas at magagsumakit sa mga kabaguhag dapat na gawin ng pamahalaan at pagasiwaan. ag kanyag mga tudlig na pawag kinababakasan ng kanyag pagkamabutig anak ng pilipinas, ay nagapalathala sa filipinas, ante europa, el progreso, el pueblo soberano, at pagkaraan ng ilag panahon ay itinatag niya ag la solidaridad, na kanyag pinamatnugutan at siyag nagig tagapamansag ng mga kalahi natin doon. niyaog taog ay nihalinhan siya ni marcelo. del pilar sa pamamatnugot ng nasabig pahayagan. sa kanyag pagkamananalumpati, ay ipinalalagay na isa siya sa lalog pinakamabuti sa kanyag kapanahunan sa boog espana, kaya'sa lahat ng pigig tuwi na'inaanyayahan siya upag manalumpati. at sa mga gayog kataon ay hindi niya nalimutan minsan man na di samantalahin ag pagpapakilala ng mga karaigan ng kanyag bayan.

Jose N. Sevilla

niyaog sa madrid, sa pagdiriwag sa ikatatlog daan at siyam na puo'isag taon ng pagkatuklas sa america ni cristobal colon, sa talumpali ni graciano lopez jaena, tugkol sa mga iba'ibag bagay, ay sinabi niya ag gayari: hindi umiiral ag pagaalipin sa pilipinas, guni'makalilibog mahirap ag kaalipinag doo'naghahari at kaalipinag tinatagkilik ng mga batas, kaalipinan ng kalolwa, kaalipinan ng diwa, at dahil dito mga ginoo, ag amig bayan ay bayan ng baligtaran, sapagka'ag karunugan at katotohanan ay di napakikita doon. ayaw kami ng isag bayag kalahati ay malaya at kalahati ay alipin, ninanasa namin ag kalayaan sa pagsulat pamamahayag; ninanasa namin ag kalayaan sa pagagalakal; ninanasa namin ag amig kapagyarihan sa paghahalal, (sufragio) ng amig sugo sa mga kapulugan, na, kug saan namin mapasasapit ag amig mga adhikain upag digin at malaman.

Jose N. Sevilla

sa isag pigig na idinaos sa madrid sa karagalan ni juan luna, at resurreccion hidalgo, dahil sa kanilag taggumpay sa taghalan ng sinig, si jaena ay nagsabi ng gayari: pilipinas, binabati kita ng boog pitagan. ag bughaw ng dagat ay siyag birag, ag kulay ng kanyag lagit, ag pinakamarikit sa sansinukob, na nasasabugan ng maninignig na bituin, ay siya niyag magandag lambog. sino man na di pa nagkakapalad na magmalas sa kanyag mga pulo, ay di nakakita ng pinakamagandag panig ng daigdigan. sa salaysay na ito ni lopez jaena, ay mapaguunawa na ag kanyag panigin ay pawag kagandahan sa kanyag tinubuag lupa, pagmamalas na di tinataglay niyaog di tunay na tubo sa pilipinas, pagka'tagig ag pilipino lamag ag may kayag dumamdam ng kanyag mga dinaramdam. isa sa maiinam niyag talumpati, ay ag binigkas niyaog ng ipagtagumpay ni juan luna ag kanyag batalla de lepanto. ito'ulit ulit na sinabi, na kamig mga pilipino, ay di makagagawa ng ano man.

Jose N. Sevilla

tinawag kamig mga umano, ay walag kayag gumanap ng anomag kaunlaran, kami umano ay hindi lumalaki at di umuunlad, guni'ag amig; bayan sa linakadlakad ng panahon ay nagigig isag bayag dakila. kug mababasa ninyo ag mga talumpati ni jaena, at maaaninag ninyo na wala na siyag sinikap kundi ipamalas ag kanyag pagmamahal sa tinubuag lupa at sa mga kalahi niyag marunog magmahal sa bayag tinubuan. mahigit na labiglimag taon na nanahanan si jaena, sa espana, at lahat ng kanyag sigasig sa loob ng panahog yaon ay iniukol niya sa ikauunlad ng kanyag minamahal na bayag pilipinas. niyaog ay umuwi siya sa sarilig bayan upag magilak ng magugugol doon sa ubod ng bayag paginoon ng atig bayan, sa madrid, at dahil sa nasag ito, ay nakipagkita siya kay paez, at humigi siya ng tulog.

Jose N. Sevilla

guni'sa kawalan, ng salapi sa kaban yaman ng samahag kanyag tinawagan ay pinagakuan siya ni paez, pagkatapos na madigig ag kanyag mga balak at siya'nanumbalik sa bayan ng mga hari, upag gumawa ng walag patlag na paggawa sa ikapagbabago ng pamamalakad dito sa kapuluan; at sa kanyag kinahimaligag yaon ay nahughog siya at namulubi, at niyaog ika ng enero ng ay tinawag siya sa sinapupunan ni bathala, sa bayag barcelona espana, na siyag kinalagakan ng kanyag mga labi. si graciano lopez jaena ay buhay sa mga puso ng bawa'pilipino at ag alaala sa kanyag mga gawa ay isag dakilag aral na karapatdapat uliranin. magig tibay ag mga talatag ito ng kanyag pagka walag kamatayan. nakikita mo ba giliw na bumabasa sa mga salapig papel na pipisuhin, ag larawan ng isag kababayan natin na sa kanyag kagitigan ay minapat ng pamahalaan na siya, ay makilala ng tanan sa paraag yaon? ag larawag yaon ay dili iba'ag kay apolinario mabini, ag kahagahagag lumpo na siyag utak ng himagsikan.

Jose N. Sevilla

ano man ag ibinuga ng himagsikag nagguho ng kapagyarihan ng mga hari dito sa atig lupain ay may kinalaman doon ag atig kababayag pinaguukulan gayon nitog maigsig ulat ng kanyag buhay. kug palarin ka pag makatagpo niyaog napabantog na patakaran ng himagsikan na niyaog ika walo ng hulio ng taog ay ipinasiya ni gen. emilio aguinaldo, na limbagin at ipagbili ng mamiseta, upag sumakaalaman ng lahat ng mamamayan. ag mahalagag kathag yaon, giliw na bumabasa, ay katas ng mayamag utak ng atig mabini. basahin mo ng boog kataimtiman sa puso at doo'mababakas mo ag kabanalan ng atig himagsikan, niyaog pinagpalag pakikipamiyapis ng iyog mga kalahi upag ihanda sa iyog pagdatig ag isag bayag karapatdapat sa iyog lipi, bayag malaya, nagsasarili at puspos ng karagalan.

Jose N. Sevilla

si apolinario mabini, ay isag anak na maipagmamalaki ng kanyag lalawigan, maipagmamalaki ng kanyag lipi, at matatawag na isag bayani ng bayag pilipinas, baga mag ag kinamulatan niyag bayan ay isag maliit na bahagi lamag ng makasaysayag lalawigag batagan. pinagpalag bayag nakapaghandog sa inag pilipinas ng isag dakilag anak, binabati kita pinagpala ka ng mabutig tala, sapagka'sa silog ng iyog lagit nakakita ng unag liwanag ag isag kawal ng sagkatauhan, si apolinario mabini. si mabini ay anak nina. inocencio at dionicia maranan at sumilag niyaog. mga taog dukha at walag karagalag maipagmamalaki kundi ag karagalag mabuhay sa tulo ng pawis. salat palibhasa sa mga kailagan sa buhay, ay hindi nagawag itagubilin sa alin mag bantog na guro ag mga unag pagaaral ni apolinario, at salamat sa tulog ng isag amain, si. juan maranan, ag kanyag muni ay namulat, at pagkatapos ng mga pagunahig mga pagaaral ay lumipat siyag handa sa lahat ng hirap, sa pagkakalinga ng isang banal na pare, si.

Jose N. Sevilla

valerio malabanan, na siyag humawan sa kanyag diwa ng mga tabig ng kadiliman. napamahal na lubha si mabini sa kanyag bagog guro, palibhasa ay may isag katalinuhag hindi karaniwan at kabaitag kahagahaga. natapos niya ag pagalawag bugso ng pagaaral sa kaliga ng parig natukoy na; guni'uhaw palibhasa sa mga iba'ibag lawak ng karunugan, kaya'niyaog ay lumwas sa maynila at humandog na magturo sa paaralan ni ginoog melchor very, at samantala ay nagaral naman sa san juan de letran. isag pagsusumakit na di karaniwan ag kanyag ipinamalas at ag katibayan ng pagka bachiller en artes ay tinamo niya na kasaliw ng pagtuklas ng pagagdog buhay. ninasa niyag lumipat sa universidad de sto. tomas, guni'ag kanyag kinikita sa paaralan ni. melchor very, ay hindi makasasapat sa kanyag mga kinakailagan sa gayog pagpapatuloy, kaya'sinikap niyag magligkod sa pamahalaan at nataggap siyag tagasulat haggag sa siya'nagig masugid na kasamahan ng abogadong si. numeriano adriano, bilag kawani roon na nagsasanay.

Jose N. Sevilla

ag pipig kilusan ng mga api, ay lumaganap ng gayon na lamag sa walog lalawigag tagalog, ag lihim ay hindi na maigatan at unti untig nahahayag sa mga taga pamahalaan ag himagsikan ng mga anak ng bayan. sa balintawak ay napilitag ihiyaw nag wala sa panahon ng bayanig bonifacio ag mga kahiligan ng api, guni'hiyaw na kasaliw na ng talibog at pakikipamiyapis; ag banal na kilusan ay nagpanigas na lubha ng puso ni mabini, upag agarag tumugon sa tawag na bayag humihigi ng tulog sa kanyag mga anak, upag makakalag sa gapos na kaalipinan. dahil doon ay dinakip si mabini at ipinapiit haggag hunyo ng taog salamat sa kanyag pagkalumpo ay pinalaya siya sa paniniwalag hindi na siya makapagtataguyod at di mapakikisapi sa himagsikan. natapos ag unag bugso ng himagsikan sa kasunduag linagdaan sa biyak na bato.

Jose N. Sevilla

si mabini ay nagpagalig ng kanyag karamdaman sa los banos, guni'nag ag pamahalaan ng kastila at ag sa estados unidos ay nagkakatitigan, at di nalaunan ay nagig dulaan ng digmaan ng dalawag bansa itog kapuluag pilipinas, siya'sumulat ng mga mahahalagag tudlig ukol sa mga mabubutig balak ng pakikisagkot ng mga tagalog sa dalawag nagdidigma, at ag gayog kasulatan ay sumapit sa kamay ni aguinaldo, na isag mabutig kasagguni. inanyayahan ni aguinaldo na pasa kawit si mabini, at sa pagtaggap sa anyaya ay nagsabi ng gayari: hindi ako matiwasay, sapagka'ag mga kababayan ko'walag katiwasayan. ag kanilag mga kahiligan sa pagbabago ng pamamalakad ay hindi dinigig. nagig unag kasagguni ni aguinaldo si mabini at ag unag ginawa ay ag pagpapalit sa gobierno dictatorial ng pamahalaan ng himagsikan. itinatag ni mabini ag mga pamahalaag bayan, lalawigan, hukuman at kawal; at kanyag ilinathala ag saligan ng pamahalaan ng himagsikan na ikinabantog niya ng gayon na lamag.

Jose N. Sevilla

nag itatag sa barasoain, ag kaunaunahag kapulugan himagsikan, si mabini ay siyag premier ni aguinaldo, at ag saligan ng pamahalaan, ay hindi nailagda, samantalag hindi niya nasusuri, at ito'sumapit haggag ika ng enero ng upag ag kapagyarihan ng pagulo ay huwag mabawasan at siya niyag papagibabawin gaya ng tahas niyag paniwala na yaon ay kinailagan ng kapanahunan. sa isag di pagkakaunawaan niya at ni aguinaldo sa mga panukalag dapat na isagawa ay tumiwalag siya sa pamahalaan, at ag kanyag nakahalili, ay si pedro paterno; niyao'agosto ika ng taog. baga man siya'tumiwalag kay aguinaldo, sa kanyag pagka unag kasagguni, ay di rin siya naglikat ng pagsisigasig sa ikapagtatagumpay ng mga mithiin ng bayag pilipinas. mga tudlig na pambuhay ng loob ag kanyag ilinathala sa la independencia. nabihag si mabini ng mga kawal na amerikano sa kuyapo, bagog esija, niyaog disyembre, ng taog at dinala siya sa maynila at ibinilaggo haggag setyembre ng.

Jose N. Sevilla

niyaog ay naglathala siya ng isag pagtuligsa sa pamahalaan ng estados unidos dito sa pilipinas, tuligsa na kanyag ihinayag sa el liberal at nagig sanhi ng mulig pagpapadakip sa kanya at pagpapatapon sa guam, kasama ng makabayag si. pablo ocampo. ag kapayapaan ay naghari bilag haggahan niyaog kakilakilabot na digmaan, at ag lahat ng tapon ay pinahintulutag makabalik sa sarili, sa pamamagitan ng pagsumpa ng pagtatapat sa pamahalaan ng estados unidos sa pilipinas, guni'si mabini ay di sumumpa, kaya'siya'naiwan sa guam na may mga anim na buwan, bago siya pinapanaw at makapaglibot, guni'di makatatahan sa pilipinas samantalag di siya sumusumpa ng pagtatapat sa estados unidos. pagkaraan ng ilag panahon nag pagmumunimuni, ay nakilala niyag lalog malaki ng kanyag maitutulog sa kanyag bayan kug siya ay bumalik, kay sa magpalaboylaboy, at niyaog pebrero ng ay linagdaan niya ag pagtatapat sa.